________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सुदर्शिनी टीका अ० १ सू०४ अहिंसाप्राप्त महापुरुषनिरूपणम्
५९७
कोत्सर्ग आदि तपश्चरण करते हैं वे स्थानातिग मुनि हैं। एक रात्रिकी आदि प्रतिमावारण कर कार्योत्सर्ग विशेषरूप में ही रहते हैं वे प्रतिमास्थायी मुनि हैं। जिनका स्थान उत्कुटुक होता है, अर्थात् जो उत्कुट आसन से बैठते हैं वे स्थानोत्कुटुक हैं। सिंहासन पर बैठे हुए व्यक्ति का कि जिसके दोनों पैर नीचे टिके हुए हों जब वे सिंहासन नीचे से हटा लिया जाता है तो वह उस समय उसी स्थिति में - अर्थात्- अपनी पूर्व की स्थिति में ही रहे तो उस आसन का नाम वीरासन है। इस आसन को जो आचरित करते हैं वे वीरासनिक मुनि हैं। जिस आसन
में दोनों पुत समानरूप से जमे रहते है उस आसन का नाम free है। इस निषया से जो बैठते हैं वे नैपधिक है। दंड की तरह जिनका शरीर भूमिपर आयत - लंबा- जिस आसन में रहता है - उसका नाम दंडायत आसन है । इस आसन को जो आचरित करते हैं वे दण्डायतिक हैं । अर्थात्-जिस में जमीन पर दंड की तरह लंबा होकर सोया जाता है उस आसन को जो मुनि करते हैं वे दण्डायतिक मुनि कहलाते है। जिस आसन में दोनों पैरों की एड़ी और मस्तक का पृष्ठभाग जमीन पर लगा रहता है, तथा पीठ का भाग जमीन से उठा
કહે છે. જે અતિશય પ્રમાણમાં કાર્યોત્સર્ગ આદિ તપશ્ચરણ કરે છે. તેમને स्थानातिग मुनि छे ? मे शत्रिनी आदि प्रतिभा धाराशु ने अयो. ત્સના વિશેષરૂપમાં રહે છે તેમને પ્રતિમાસ્થાચી મુનિ કહે છે. જેમનું સ્થાન उत्कुटु' होय छे, गोटसे है ? उत्टुङ आसने मेसे छे तेभने स्थानोरकुटुक સુનિ કહે છે. સિંહાસન પર બેઠેલ વ્યક્તિ કે જેના બન્ને પગ નીચે ટેકવેલા હાય, તેની નીચેથી સિંહાસન ખસેડી લેવામાં આવે છતાં પણ તે જો પોતાની એજ સ્થિતિમાં એટલે કે પોતાની અગાઉની સ્થિતિમાં રહે તે તે આસનને વીરાસન કહે છે. આ આસનનું સેવન કરનાર મુનિને વીસનિષ્ઠ કહે છે, જે આસનમાં અને પુત સમાન રીતે દૃઢ રહે છે તે આસનનું નાથ નિષદ્યા છે. આ નિષદ્યાથી જે બેસે છે તેને નૈવ કહે છે દંડની જેમ જેમનું શરીર જમીન પર આયત-લખાયેલ સ્થિતિમાં જે આસનમાં રહે છે તે આસનને दंडायत आसन डे छे. या आसन उरनारने दण्डायतिक भुनि उहे छे. भेटले કે જેમાં જમીન પર દંડની જેમ લાંખા થઈ ને સૂઇ જવાય છે, તે આસન જે મુમિન કરે છે તેમને ઙાયતિન્દ્ર મુનિ કહે છે જે આસનમાં અન્ને પગની એડી તથા મસ્તકનેા પાછળના ભાગ જમીન પર લાગી રહે છે તથા પીઠના
For Private And Personal Use Only
