________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सुपशिनीटीका अ०५ सू० ४ मनुष्यपरिग्रहनिरूपणम्
५३३ ऽवसरो लभ्यते तत् शिल्पं शिल्पसेवा' इत्युच्यते, तथा · असिमसिकिसिवाणिज्ज' असिमषीकृषिवाणिज्यम् असिःखगाभ्यासः, मसिः मसिकृत्यमक्षरलेखनादि, कृषिः कर्षणम् , 'वाणिज्ज' वाणिज्यम्वणिक्कर्म, एतेषां समाहारद्वन्द्वः, तत् ' ववहारं ' व्यवहारं व्यवहारशास्त्रम् , तथा अत्थसत्थं ' अर्थशास्त्रम् , अर्थोंपायप्रतिपादकं कौटिल्यबाहस्पत्याधशास्त्रम् , 'इसुसत्थं' इषुशास्त्रम्-धनुर्वेद 'च्छरुप्पगयं ' त्सरुप्रगत-खङ्गमुष्टिग्रहणोपायं, तथा 'विविहाओ' विविधाः 'जोगजुंजणाओ य' योगयोजनाच-वशीकरणादिप्रयोगांश्च शिक्षते । तथा हुए हैं सीखते हैं। तथा (सिप्पसेवं ) ऐसी शिल्प विद्या को सीखते हैं कि जिसके बल पर उन्हें राजा की सेवा करने का अवसर प्राप्त हो जाता है। तथा असि, मषी, कृषि एवं वाणिज्यव्यापार, ( ववहारं ) व्यवहार शास्त्र इन कर्मों को सीखते हैं। तलवार वगैरह अस्त्र शस्त्रादि से आजीविका चलाना इसका नाम असिकर्म है। लेखन आदि करके जीवन निर्वाह करना इसका नाम मषीकर्म है । खेती किसानी करके जीविका चलाना इसका नाम कृषिकर्म है। व्यापार धंदा करना इसका नाम वाणिज्य कर्म है । जिससे लोक व्यवहार चलता है वह व्यवहारशास्त्र है। परिग्रही जीव ( अत्थसत्थं ) अर्थशास्त्र का भी अध्ययन करते हैं। इस अर्थ शास्त्र के प्रणेता कौटिल्य, बृहस्पति आदि हुए हैं । इसके अध्ययन से व्यापारिक क्षेत्र में व्यापारियों को पैसेकी आयके साधन कैसे२ क्यार होते हैं इस सब विषय का बोध हो जाता है। इसी परिग्रह की ममता से जीव ( इसुसत्थं ) धनर्वेद को (छरुप्पगय) तलवार आदि के चलाने की कला को तथा (विविहाओ जोगजुंजणाओ) वशीकरण आदि તેમને રાજાની સેવા કરવાની તક મળે તથા અસિ, મણી, કૃષિ અને વાણિજ્ય व्यापा२, "ववहार ” व्यव७.२ शान वगैरे अशी छ. तपा२ मा અસ્ત્ર શસ્ત્રાદિથી નિર્વાહ ચલાવે તેનું નામ અસિકમ છે, લેખન આદિ કરીને જીવન નિર્વાહ ચલાવે તેનું નામ મકર્મ છે. ખેતી કરીને નિર્વાહ ચલાવ તેનું નામ કૃષિકર્મ છે. વ્યાપાર રોજગાર કરે તેનું નામ વાણિજ્ય કર્મ છે. જેનાથી લોકવ્યવહાર ચાલે છે તે વ્યહારશાસ્ત્ર છે. પદિગ્રહી જીવ " अत्थसत्थं " मशानुं ५५ अध्ययन ४३ छ. ते अथाना प्रणेता કૌટિલ્ય, બૃહસ્પતિ આદિ થયા છે. તેને અભ્યાસ કરવાથી વ્યાપારના ક્ષેત્રમાં પૈસા કમાવવાના સાધને કેવાં કેવાં હોય છે, અને કયાં ક્યાં હોય છે. એ બધી બાબત વેપારીઓને જાણવા મળે છે. એ જ પરિગ્રહની મમતાથી જીવ " इसुसत्यं " धनु , “ छरुप्पगय" तलवार माहि १५२वानी xvl, तथा
For Private And Personal Use Only
