Book Title: Vyakhyan Sahitya Sangraha Part 03 Author(s): Vinayvijay Publisher: Devji Damji Sheth Catalog link: https://jainqq.org/explore/006063/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #aa . . # * sahitya saMgraha vyAkhyAna Qi Zhao Zhao Zhao Zhao Fen Fen Fen Fen Fen Fen Fen Fen Fen Fen Fen Fen saMzodhaka ane vivecaka, muni mahArAja zrIvinayavijayajI. prArAka, vakIla cunIlAla catrabhuja. sAhitya prakAzaka maMDaLanA sekreTarI.--jAmanagara. prathamavRtti, prata 1900, zrI " jaina vidyAvijaya "prinTIMga presamAM, zA. pipaTalAla amathAzAe chApyuM amadAvAda. sarva haka kartA tathA prakAzakane svAdhIna che. kiMmata rU.2-8-0. te 998 paNa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atra phakata namunA dAkhala A sAmI bAjue ekaja abhiprAya chApela che. bAkInA juo vyA.. sA. saM. bhAga bIjAnA pRSTha pa69thI 57 sudhI tathA trIjA bhAganA pUSTa 513 thI 518 sudhI. prakAzaka Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naharuM cha*6. aI nA ?i jI ke je AnA che paNa hI ko.. rakSA nIti rIti zAma jAdhinI tISThA thI kapha Addhi 5ddhi ne upAdhi karanA cha AnI briA paNa, zApi prasRpadavi zrAkSamAM milAve che TUMkhA pa2 paNa talanA jaNAthI at, zANiI kha mANIeAne ApIne udhAre , niti munitaNI je pramANu vANI, vyAkhyAnasAibruitya nitya viphAnA khAvuM che zciAI tA pramANe TapachI zA phrI e pUra vIne surezanI vATidakSA e nAviyuM sukha. zuM che jhAI to phahe che eNra dhenutaLu dUta thA, aja2 amara thaI dukapatuthI jhINuM to kahe ke ciMtAmaNi zreSTha ApanImAM. purANanI piAthIomAM gAthAo gaNAve che pazu tare pazu 3 lA lAlAyAM loTa, @aa 1bhyazALA hatyAthI dhi 2ma pAthA che tyAgI ne virAgI saMta yati ne saMnyAsI bAdi vithI bhaNIne pa2 Adarane pAme che; hija kSatriA zaizya zUdra grahI bALa jI& su jA, naranArI gitApanI vedanA virA hArzatA jA jA sAkSI thavA pAmI # , 6, 6, caDAvI saddha nAne lA . 'ahAmuni vAkya e ja kRNuM dhAruM thAI ne ja sAhitya, sukaDavuM. pArane pamA che, bALamane enuM cA pI proDhane pachADI mola, jaTila cita keza DitA thI khANe che zvetAMbara bibara zrAvaka ce zazI mukha9, zaikSuva ne zaiva Adi sIdI sevIkAre che; bIta buDaLa mAM vinA biArI , suyaza jhure ne gAnA bra2 dhAre phare che stha ?khyAnA sAthriI nitya naTanA veSaNArI, mahiM brA pa2ma hama duMdubhi gajAne che. phie; are | 6 hajA, dIna kaika ne darabALI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vhAlAM bhAio ane bahenA. anukaraNa karavA cAgye mahAtmA gAMdhinA vicAro. STinA vicAro. gAgye mahA mArI upara mArA janmadivasane sArUM aneka tArA kAgaLa ane pattA AvyAM che. tame e divasane vadhAA che. mArI uparanA premanA badalA huM rIte Apu? kayA zabdamAM huM AbhAra mAnuM? huM vivekI eTale jJAnamaya premane bhukhyA chuM emAM zaMkA nathI. avivekI eTale AMdhaLA premathI dUra nAcu chu. e preme ghaNI jagyAe vyAvahArika ane zuddha svarUpa pakaDayu che ethI mahu rAjI thayA . hiMdustAnanI kaMgAla hAlatanA mane evA tA kaDavA anu * bhava thA che ke eka pazu paisA keI nakAme vApare teA mane ema thAya che. ke e garIbanA khIsAmAMthI gayA che. mArI upara eTalA badhA tAra AvyA ke temAM gayelA paisAnA bacAva karIne tenI svadezI khAdI laI te divase lAyaka paNa nAgAne DhAMkayA hata athavA anAja laI pagane jamADayA hata teA tenI AMtaraDI keTalI duvA deta ? garIbeTanA zrApathI prajAe nAza pAmI che, rA che. A peAtAnA mugaTa khAi beThA che, ane dhanADhaya bhIkhArI thayA che. ka, kAine mukatuM nathI ane mukanAra nathI. garImAnI duvAthI rAjA prajA tarI gayAM che. mArI upara zuddha prema batAvavAnA saraLa kAyadA te eja che ke mArU je kA, mArI je sevA jene pasaMda paDayAM hAya te teo karatA thaI jAya. mANusa je mAge te tene ApavuM, je kare tevuM karavuM, tenAthI vizeSa mAna tene zuM ApI zakAya ? ghaNAoe te divase svadezI vrata lIdhAM che. ghaNI maheAnAe sutara kAMtyuM, sutara kAMtavAnAM mata lIdhA che. keTalAke atyajonI sevA karavAnI pratijJA karI che. amadAvAdanA svadezI sTAra ke jene bhAva ghaTADavAmAM ghaNI muzIbatA hatI teNe muzIkhatAne oLaMgI jaIne bhAva ghaTADavAno nizcaya karyo che. sutanA navA svadezI bhaMDAranA vyavasthApakAe paNa bhAvA ghaTADayA che. AvI rIte janmadivaseA ujavAya ene huM zuddha premanI nizAnI mAnu, ane evA janma divasa dararoja Ave ane dararoja prajAnA judA judA strI purUSa AvI pratijJA kare e icchavA jevu che. gini samAje dravya ekaThuM karI mane soMpavAnA nizcaya karyo che. emAM mArI upara javAbadArI AvI paDe che. e dravyanA mAre upayAga karavA e dharmasaMkaTa mArI AgaLa khaDuM thAya che. paNa ATaleA nizcaya tA huM khahu vicAra kayA vinA jaNAvI zakuM chuM ke e dravyanA upayoga strIAnI sevAnA kaIka kAryamAM ja karavA huM IcchuM chuM. karyuM kArya sArAmAM sArUM gaNAya e viSe jo mane aheneA ane bhAIA pAtAnA abhiprAya jaNAvaze te tenA RNI thaiza. sAe mArUM dIrghAyu IcchayuM che. huM satyane zeAdhatA, satya AcaratA ane satyanuM ja ci Mtavana karatA maravA Icchu chuM. e mArI manakAmanA saphaLa thAya evA AzivAda huM praja pAse mAguM chuM. jepAe mane tAra ane kAgaLA lakhelA temane judA kAgaLA lakhavAnA viveka huM nathI vAparI zakyA tene sArUM ane kSamA maLaze evI AzA rAkhuM chuM prakAzaka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratane uddhAravA bApujI tame bahu varSa jIve. mahAna kInu achata satyAgrahI mahAtmA gAMdhIjI. jenA AtmabaLa tathA cAritryanI hariphAI deve paNa nathI karI zaktA. -- "vaktA .*, bhA.zrI. kailAmamAgara sari jJAna maMdira bhI mahAvAra jaina ArAdhanA kendra, kobA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - eka adabhata bALaka. divya mahApurU, Adarza kavio ke dhuraMdhara dharmasthApake koInA banAvyA banatA yA thatA nathI teo janmathI ja kudaratI bakSIsavALA DAya che, tyAM pUrvanA ati zubhasaMskAra ne tAdarza namuno draSTigocara thAya che. mahAtmA AMdhIjIe samasta bhAratavarSane prArthanA tarIke mukarara karela divase covIsa kalAkano upavAsa pALavA sau koIne AjJA karelI, tyAra pachI meM sAMjavartamAna, hIMdurathAna Adi triomAM vAMcyuM ke " borasa mAM caMdrakAMta satyAgrahI nAmanA be varSa ane cha mAsanA bALake vidhisaha upavAsa karyo haze. te vakhate vakhata mahAtmA gAMdhIjIkI jaya-mAtuzrI kasturabAIkI jayantIlaka mahArAja jaya-bhAratamiyAkIjaya vigere pukArato hato, tene je je savAlo puchavAmAM AvatA te naSakAraka javAba te draDhatAthI Apato hato. A bALaka te gujarAtI vidvAna rA. ratanalAla vaktAne bhANeja thAya che." ItyAdi jANyA bAda te bALakane jovAnI mane tivra IcchA thaI. anukULa saMjogo AvI maLyA. i. sa. 1919 nA sapTembaranI 27 mI tArIkhe rA. vatAnI sAthe te bALakane relvemAM musApharI karatAM joyo-mane Anada thayo. meM tene nIce pramANe savAlo puchavA. 1. 1 savAlabhAI tamAruM nAma zuM? javAba-caMdrakAMta satyAgrahI. 2 -tame keNa che? ja- satyAgrahI chuM. 3 sa-satyAgrahInAM keTalAM lakSaNa? ane kayAM kayAM? ja--e. cahAvuM tathA sahevuM. 4 -tame kevA mANasa thaze? ja-bahAdura. 5 -kevAM kAma karazo ? ja-dezahItanAM. 6 sa-zarIra kevuM kahevAya ? jajaDa. 7 -jaDamAM kANa zole che? ja-caitanya-AtmA. sa-tame satyavAdi, purUSonAM nAma jANo cho? ja-hA. sa-be cAranAM nAma kahe vArU ja-yudhiSTira, harIzcandra, naLarAjA ane hAlamAM mahAtmA gAMdhIjI vidyamAna che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 11 ra 13 14 15 1 17 18 ka 20 21 sa---Izvara keTalA ? eka ( ema kahetAM mhArI sAmuM joi te bALaka smIta karavA lAgyA) sa-tame kayA dharmane mAnAche ? jajaina dharma. dayA dharma ke sevA dharma ane te badhA ekaja che, sa-zarIranA kayA bhAga pUjya gaNAya che ? ja--pavitra hRdaya. sahRdayamAM zuM hAya che ? janmajJAna ane prema. sa-"tame kevuM khelAche ? . ja MmezAM satya. juThuM' khelavAmAM mahA pApa lAge. sa~~AtmA rAgadveSathI mukta thAya te kyAM jAya ? ja--mAkSamAM jAya. sajIva mahA pApa kare tA thayAM jAya ? ja-narkamAM jAya. sa-savAramAM tame zuM karIza ? ja-vahelA uDI izvaranuM smaraNa karI mAbAne namaskAra karI te. je kahe te karUM chuM. mAtApitAnI sevA karavI te mArA dharma che, sa--tame sApArI, cahA, cIbhaDuM evuM kAMi khAo ke ? janmanA, kAMi nahI, sApArIthI udharasa thAya, cahAthI zarIra bagaDe, zrIbhaDu ke evuM khAdhAthI mAMdA paDAya. sa-tame atyAre kAnI sAthe karyAM jAo. ja-mAmA sAheba sAthe kheDA jAuMdhuM. satyAM kema jAeche ? jamahArAjazrI vinayavijayajInA darzanArthe. sa--tyAMthI kayAM jaze!? ja~mAtara jai pAchA amadAvAda AvIzuM ane mAmA sAheba AjJA Apaze tyAre ma gAMdhIjInAM darzana karavA AzramamAM jazuM, a. A maDaLI mahemadAvAda utaranAra ane ame muM.Ai janAra hAvAthI amArA savAla javA mAsa zyA. parantu pUrvajanmanA satkAra tyA te bALakamAM hradaya ane buddhinI pavitratA tathA capaLatA i huM to eTalA mukhya nI gayAkhuM ke te savAla javAmA mane jIvanaparyanta yAda raheze. jANavA pramANe te bhAvazALI bALaka hAla mesadamAM che, ane traNa varSa tene hamaNuAMja purAM thayAM che, proncesTrITa-mu khAI. tA. 5 30-1919 lekhaka, zrIkAnta majamudAra, khI, e. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karA prastAvanA. A A pustakanA be vibhAga prakaTa thayA pachI hAla A trIjo vibhAga vivekI vAMcanAranA karakamalamAM prApta thAya che. agAunA be vibhAgo jeoe joyA che teone mATe AnI racanA zailI ajJAta nathI. jUdA jUdA adhikArothI grathita thayelA cha paricachedone prathama vibhAga ane te pachInA sAtamA, AThamA tathA navamA paricchedenA samAvezavALe dvitIya vibhAga vAMcanArAonI buddhimAM dharmAnukUla vizuddha vyavahAranI tathA mokSanukUla vizuddha dharmanI je viziSTa bhAvanAo sthitine pAmI hoya tenI nizcalatAne mATe dazama, agiyAramAM tathA bAramA paricachedathI subaddha karavAmAM Avele A tRtIya vibhAga pravRtti karaze ane dharmAnukUla tathA mokSAnukUla evI ghaNI eka abhinava bhAvanAone paNa temAM umero karaze. eka kSetranI aMdara bIjAropa karyA pahelAM jema te kSetramAMthI pratikUla padArthone dUra karavA paDe che tathA temAM anukUla padArthonI yejanA karavI paDe che, eTaluM ja nahi paNa bIja dhAraNa karavAnI, tene jALavavAnI, bIja aMkurita thaI zake, aMkuro ucharI zake ane egya phaLa ApI zake eTale sudhI tene poSaNa tathA baLa devAnI ane pitAnA nigUDha thayelAM bIjene vRSTi, uSNutA, ane zItatA Adi bahAranAM sAdhananI jarUra jeTalI sahAyatA maLI zake tevI sthitimAM rahI zakavAnI te kSetranI yogyatA mATe tenA koI vibhAgamAM kRzatA, kaI vibhAgamAM puSTatA, koI sthaLe joItI kaThinatA, keI sthaLe jaInI mRdutA, ati nimratA hoya tyAM ugratA, ati uccatA hoya tyAM nisatA vagere aneka saMskAronuM AdhAna karavuM paDe che ane bIjAropa karatI vakhate aAgya bIje na Ave tenI saMbhALa rAkhavI paDe che. saMbhALa rAkhyA chatAM paNa kyAMya kayAMya agya bIjo paDI jAya te pAchaLathI teonA aMkurane ukheDI nAkhavA paDe che tema sArA aMkuronI jALavaNIkhAtara amuka avAdheparyata keTalAka nakAmA aMkone paNa sAthe sAthe rahevA devA paDe che ane pAchaLathI samaya AvatAM teone dUra karavAnI kALajI rAkhI te pramANe amala kare paDe che tathA phaLa AvatAM bahu jALavaNathI mAtra phala grahaNa karI bAkIne saghaLe bhAga, jene yatnapUrvaka ucherela heya-jALavela hoya teno paNa tyAga karI devAmAM Ave che, tevIja rIte eka adhikArI manuSyanA mAnasakSetramAM mAkSaphalarUpa aMtimabiMdupara Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. - jhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajha======= uttama bIjAropa karatAM pahelAM tenAM vyAvahArika aniSTa vartAne ane AnaSTa vicArAne dUra karavAnI pravRtti Avazyaka che, eTalA mATe tevAM aniSTa vartane tathA aniSTa vicArene lagatA viSayo tene samajAvI tenI tyAjyatA tenA manamAM khaDI karavI joIe. tathA tenA cAlatA vyavahAranI vizuddhi thAya tevAM suvano tathA sadvicArone paripaSaNa Ape tevA viSayanI grAhAtA temAM sthira karavI joIe. samyajJAnano bIjApa karatI vakhate paNa tenI sAthe naka nA vicAronuM mizraNa na thAya tene mATe tathA jJAnanA vicAre aMkurita thaI saphaLa thAya tevI dazAe pahoMcatAM sudhImAM vyavahAravartananI sAthe ane dhArmika pravRttinI sAthe seLabheLa thaI aniSTa vicAro ke tevAM vartane dAkhala na thaI jAya tevI saMbhALa levAnI jarUra paDe che temaja je jJAnabIja vAvavAmAM Ave te dhAraNa karI rAkhavAnI, tene jALavavAnI, tene aMkurita karavAnI tathA phaLa karavAnI tenI gyatA sacavAya ane te mATe je kAMI bAho sAdhananI jarUra paDe tene paNa lAbha maLI zake te sArU tene kaI viSayamAM abhimukha rAkhavuM paDe che, kaI viSayataraphathI tene pAchuM vALavuM paDe che, keI viSayamAM tenI jAgRti jarUranI che, te kaI viSayamAM tene mRtadazAne anubhava karAvo paDe che, koI prasaMge tene kaThina banAvavuM paDe che, te kaI prasaMge temAM mRdutA lAvavAnI jarUra paDe che ane koI vakhate duniyAnA saMbaMdhamAM tene nigUDha rAkhavuM paDe che te kaI vakhate vagarazrame duniyA tenA sarvAga darzanano lAbha laI zake tevuM rAkhavAnI jarUra paDe che. paNa A saghaLuM ekaja nizAna upara najara rAkhIne karavAnuM che. te nizAna bIjuM kaMI nahi, paNa sarvAtmabhAva-Atmahita- Atmadarzana-mokSa, eneja mATe, bIjA kazAmATe nahi; duniyAdArImAM AgaLa vadhavAne nahi, zarIre sukhI rahevAne nahi TuMkAmAM koIpaNa jAtanA nazvaralAbhane mATe nahi paNa anazvaralAbhane mATe saghaLA prayatnanI-saghaLuM jANuM temAMthI jarUranuM hoya te grahaNa karavAnI jarUra che, pote bhavasAgara taravAnI zakti meLavI bIjAone tenI zakti ApavI, temATe saghaLI pravRtti karavI ane te mATe tamAma prakArano zrama uThAva eja Avazyaka che. hitAhita padArtho, hitAhita pravRttio ane hitAhita vicArothI jANItA thavuM, vyavahAranI sagavaDa meLavavI, zarIra sAcavavuM, jokapriya thavuM, paise kamAve, luccA lekenI jALamAM na phasAvuM, e saghaLuM chevaTane saravALe sArthaka tyAreja gaNAya che ke jyAre manuSya potAnA AtmAne A bhavasAgaramAMthI tArI mUkSane adhikArI thaI zake. nazvara sAdhanathI anazvara sukha meLavavAnI yogyatA saM. pAdana karavI eja kharI vidvattA che ane e ja kharo viveka che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. nA jaina sAhitya e sakala vizvane mATe sAmAnya satya sAhitya che. satya dharmanuM paripASaka sAhitya kaDA ke jaina sAhitya kaheA e banne ekaja che. vizvahitanA mrutya siddhAMtA eja jaina siddhAMtA che. jaina e nAma dharAvavA chatAM je vizvahitanA satyasiddhAMtAnu sevana karavAthI vimukha rahe che te kharI rIte jaina nathI ane je peAtAne jainetara samaje che athavA gaNAve che. teo paNa jo vizvahitanA satya siddhAMtAnu sevana karavAmAM abhimukha hAya che tA teo kharA jaina che. arthAt sRSTinI uMcA prakAranI sa Mpatti athavA sRSTinA atyuttama ala kArarUpa teja che. tene mATeja A vyayAkhyAnasAhitya sagra hanI pravRtti che. A pustakanA pahelA banne vibhAgeAkaratAM paNa A trIjo vibhAga vAMcanArAone mATe ghaNA agatyanA viSaye pUrA pADanAra ane vadhAre upayAgI thAya temATe vizeSa kALajI rAkhavAmAM AvIche. vaLI samagra vizvane vikarALa vipattinA anubhava karanAra dArUNlR yUropIya yuddhane lIdhe bIjI cIjonI peThe kAgaLAnA bhAva paNa ghaNA vadhI paDelA tethI prathamanA banne vibhAgeAnA karanAM AmAM kharca vizeSa thayuM che, jethI vizeSa pUratI madada hAya teAja A kharcane paheAMcI vaLAya tevuM che. manuSyAnI aneka prakAranI jarUriyAta pUrI pADavAne dhArmika uddezathI karavAmAM AvatAM dAneAmAM, upayAgI pustakA 'kharIdI, je paisA kharacI zake nahi tevI sthitivALA hAya ane ceAgya thA vAMcIyeAgya mArga grahaNa karavAnI icchAvALA hAya tene te pustakonuM dAna karavuM temaja peAtAnA snehI saMbaMdhI varDjhamAM tevAM pustakAnI lahANI karavI e udAra dhana vAna gRhasthAne mATe peAtAnA dhananA uttamAttama upayoga karavAnA eka zreSTha prakAra che. prAcIna samayamAM lakSAdhi dhanavyaya karIne mAhATA mAhATA pustakabhaMDArA sthApavAmAM AvatA hatA, je samayamAM chApakhAnAMAnI sagavaDA na hAvAthI pustakA lakhAvavAmAM AvatAM hatAM temAM samaya ane dhanane puLa vyaya thavA chatAM jJAnanA vistAra karavAne te bahu jarUranuM gaNI samatha purUSo tevI puNya pravRttine prathama sthAna detA hatA, tyAre hAlatA thADe kharce vizeSa lAbhavALI tevI puNya pravRtti thaI zake che, teA jee pAtAnAM pUrvanAM sukRtAthI sapattivALA hoya teoe te vAta prathama lakSamAM levA jevI che. A saMgrahagraMtha bhinna bhinna viSayAnAM saMkhyAmaMdha pustakAnI garaja sAre Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza - ***********=== che. kAraNake satata pravRttivaDe aneka graMthAmAMthI upayogI ane sArabhUta viSaye temAM ekaThA karavAmAM Ave che ane paraspara sAkAMkSa prakaraNAnI ceAjanA karI te te prakaraNa dhArevI asara karI zake temaTe abhirUci utpanna karanArA dAkhalA dalIlA tathA cAgya pramANurUpa padyonI cuMTaNI karI nAnI meATI mALAonIpeThe tenuM graMthana karavAmAM Ave che. pUrva prakaraNanA upakramane joDI banI zake tyAMsudhI vAMcanArane te samajAvavAmAM Ave che ane tema karI te te adhikAranuM rahasya jema bane tema vizeSa spaSTa rUpathI vAMcanAranI samakSa khaDuM karavAmAM Ave che. je vivekI vAMcanArathI chupuM rahe tevuM nathI. je je mAmata samAvavAnI hAya te te khAkhata vAMcanAranA aMtaHkaraNamAM dhArelI asara karI temAM kharAkhara sthiti karI zake temATe saMskRta ke gujarAtI padyonI cuMTaNI nhAnA ke meAheATA temaja prasiddha ke aprasiddha aneka graMthAmAMthI zrama ane vicArapUrvaka karI tenI caiAjanA karavAnuM dheAraNu rAkhyuM che. mukhya vAta eja che ke je sArabhUta vastu che te game tyAMtho grahuNu karI levI. vakhaNAtI prakhyAta dukAna upara caDIne paNa temAMnI nApasaMda cIja paDatI mUkI pAchA vaLavuM paDe te tema karavuM ane aprasiddha nAnI sarakhI dukAnamAM paNa najara paDatAM je temAM ApaNA upayAganI cIja jovAmAM Ave te te grahaNu karavI eja vivekanu dheAraNu che ane teTalAmATeja AvA eka siddhAMta che ke aNubhyazca mahadbhyazca zAstrebhyaH kuzalo naraH / sarvataH sAramAdadyAtpuSpebhya iva SaTpadaH / / dareka jAtanAM puSpAmAMthI sAra grahaNa karanAra bhramaranI peThe kuzaLa purUSa nADAnAM ke maheATAM zAstromAMthI sAra grahaNa karavA joie. evI rIte A graMthamAMnAM padmA jyAM jyAMthI levAmAM AvyAM che te te pustakanu ke tenA kartAnuM nAma bAjumAM ke puTaneTamAM levAnA rIvAja rAkhela che. emAM vAraMvAra AvatAM saMskRta graMthAnAM nAma sAMketika rIte levAnuM dhAraNa svIkAryuM che. kAraNake agAu te sapUrNa nAme ghaNI vakhata AvI gayela che. tema chatAM paNa tevAM sAMketika nAmeAnuM sAMkaLiyuM karI tenI bAjumAM tenAM pUrAM nAma A pustaka vAMcavAnu zarU karatA pahelAMja vAMcanAranI dRSTipara mUkavAmAM AvyAM che. vaLI A pustakanA agAunA be vibhAga tathA A vibhAgamAM je sa`skRta zveAkA AvelA te sarvanAM pratIkA laI tenA akArAdi kramathI saMgrahu karI te dareka zlAya kayA vibhAgamAM kayA pRSThapara che te dekhADavAmAM mAnyuM che. evI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA: rIte A pustaka saMskRta sAhityanA dareka abhyAsIne ati upayogI thaI paDe tevuM karavAnI dhAraNA rAkhI che. chevaTe evA AzIrvacananI sAthe A prastAvanAnI samApti karavAmAM Ave che ke jene A graMtha vAMcIne bodha levAnA adhikArI che ane jeo A graMtha vAMcIne anyane bedha devAne adhikAra dharAve che te sarvane zrama saphaLa thAo ane sarva kaI pitAnA kartavya mArgane grahaNa karI parama nivRttinA sAdhanarUpa AtmahitanI pravRttimAM ISTa phaLa meLavo. tathAstu. vikrama saMvata 1975 che , to ka7. akSayatRtiyA. } Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhiri-bhAga . vidarya vaktAnA vicAro. --(-)-- "zAnti taNuM sUtra se je saje che, "bhavyArthi bhAve bhaviSe zrave che, vaLI jJAna gaDhatva temAM dise che, evA vicAre "vaktA viSe che. sAdI saraLa zAnta zailI anerI, "girAviSe gUDha mRdutA bharelI; "zuM ramya puSpa bagIca rise che, evA vicAre "vatA" viSe che." - "snehasAgara bI. e. surata. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. mAtuzrI mANekabhAine caraNe. ka - - sva. mAtuzrI mANekabAIne caraNe - harigIta che. saurASTranA smitahAsyasamI, baeNmi bhAvanagarataNuM bhalI, jeNe karyo jaya siddha, rAmAratna nija udare raLI jANe zuM saMzodhI kharI, jagasaMkhya-maMtrataNI jaDI, vA tapabaLe tarapAvI A, vAtsalyanI mUrti vaDI. (2) evI anupama aikya ne, AnaMdanA abhigamAM. saNA kare sarajAI, saMcita sanehanA saMgamAM pratyakSa thaI zuM pRthvIpara, dharI dharma ne AvI dhRti, nAmAbhidhAna nimitta, "majAvAI A manuSyAkRti. 2 (3) sthaLAkSaro na zikhela, pAvaradhaI paNa paramAkSare, je Adi baLa audArya, aMta:karaNa paTapara Avaje, e sarvaguNa samartha zuM vastRtvathI vaktA varyo, vA sIMcatAM paya mAtRe, zizu ure samajI bharyA. (4) - 1 * e kudaratI kRti gopa, zuM jana bArasadanA jANaze, nAnA tathApi nekIne zuM, premathI na pichANaze; jana hitanI strAthI cutanA svarNita bhAvane, je dekhAze jaganA jane, bahalAvI dila dariAvane. 4 ( 5 ). te baratana ratna kahI sadA, zAbAsIe sarakhAvaze, ne anyane e patha-prathA, halake kahI harakhAvaze, virativizArada vizva karIne, kAga' viSe kahyuM, sahu Apaze e mAtu-sutane, mAna bahu mahatA bharyuM. 5 muMbaI : | kavi, bhAIzaMkara vi. paMDita A tA.1-12-18 * * * * * *** .1 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vyAkhyAnazyAhityasaMgraha-bhAga 3 ne. dayA A ma NR A A S dhi NINE A E NI mAtra sva. mAtuzrI mANekabAI paNa - (0)-- prAtaHsmaraNIya bAI te ApaNA jANItA vidvAna rA. ratanalAla vaktAnAM mAtuzrI hatAM. temane janma kAThivADamAM bhAvanagaramAM eka khAnadAna kuTuMbamAM vikrama saMvata 1932 mAM thaye hate. che . bALapaNathI ja naitika temaja dhArmika jJAnanA ucca ne virala saMskAroe temanAM magaja ane hRdayapaTapara sajjaDa sthAna lIdheluM. pAchaLathI e kudaratI jJAnane vAraso putraratna rA. ratanalAla vaktAne maLe. "mAre putra sevAdharma te jIvanamaMtra ke mahAmaMtra samajanAra kema na thAya? " evA divya bhAve bhAI vaktAnA hRdayapaTapara citaravA mAtuzrIe vIza varasasudhI satata prayatna AdaryuM hatuM. e satyapUrNa mAtuzrInA prAcIna saMskAroe rA. vaktAne sAdAI ane nItipUrNa cAritranuM svarUpa zIkhavyuM. vAstavika rIte sarva maTAM satya sAdAM hoya che. hiMdu, islAma, krizciyana, jaina, bauddha vagere svadharmanuM tatva thoDA ja zabdomAM kahI zakAya evuM hoya che, paNa zabdane vAstavika banAvavAne tathA vicAra ane karmamAM jIvana karavAne eka aMdagIne samayamAtra satata zodhamAM ne zodhamAM cAlyA jAya che. eka kharA dharmiSTha manuSyanI pitAnI mAnyatA tenA dharmanA matamatAMtarakaratAM vadhAre sArI hoya che, ane te agatyanAM mULa tattvanA pAyAuparaja te pitAnA jIvananuM baMdhAraNa bAMdhe che. uMcA prakArane vAdavivAda tenI sAdAInI uMcAIe kadApi pahoMcI zakatA nathI. tene dharmanA zarIranI mImAMsAnI kAMIpaNa darakAra rahetI nathI. tene dharmanA AtmA sAthe ja kAma hoya che. mana, vacana ane kAyAthI vizuddha sAduM jIvana harahameza gALe che. satyaupara je cAritrane pAyo naMkhA nathI te sAruM heI zake ja nahi, eTale potAnI aMtadIpikA-mana agara aMta:karaNa-tathA bhAvanAone saMgata rahe-tene anusarIne cAle-tevuM jIvana ja sAduM hoI zake. bhAvapUrNa saMskArethI aMta:karaNane keLavI saraLa ane sudaDha banAvavA puNyamayI mAtA je anya kArIgara vizvamAM kayAMya maLatuM nathI. aneka kaSTa veThI bAlyAvasthAmAM ananya vAtsalya bhAvathI ucherI ucca manovRttine piSI-tana ane mananI keLavaNIthI vibhUSita karo saMsAramAM prayANakAja yogya banAve che. tathA yAvajIvana svAItyAthI vAtsalyathI saMtAnanA bhalAmAM tatpara rahe che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. mAtuzrI mANekabAI te mAtuzrImati karyuM AbhArI hRdaya mAtRvatsalatAnI premamaya lAgaNIthI vimukha haze? kharekhara! jananIne prema kaMIka ora ja hoya che. za. vaktAnI "mA namIe tane' vALI kavitA mAtRpremathI bharapUra che. rA. nAnAlAla kavinI "samalakI gItA' nI arpaNa patrikA pitRbhAvathI ubharAtI che. sadagata kalApInuM "asvastha gRhiNI" kAvya mRtyuzadhyAmAM sUtela mAtAnI putravatsalatAthI thatI ciMtAdarzaka lAgaNIthI bharapUra che. eka kavi "tama pitA sadA hAla rAkhaze, paNa na mAtanI kheTa bhAMgaze! "nahi nahi male mA gaI pharI, "jagatamAM nI mA bane nahi. paNa na chAtIe keInI tame, " rajhaLatAM have ekalAM rahe." . rA. vaktA jevA navayuvaka vidvAnane vividha prakAranI janasevArthe yogya banAvI mAtRbhUmine seMpI mAtuzrI mANekabAI te pratinA traNamAMthI mukta thayAM che. rA. vaktAnA vicAre bAdhaka hAI hamezAM mananIya hoya che. A sAthe bhAratavAsIone eka saMdeze' temaNe pAThavyuM che. te vAMcatAM vAcakane saheje paNa samajAI jAya tevuM che ke dharmanA yathArtha svarUpane bodha ane anya viSaya paratve sAra ekaja lakhANamAM ApI zakayA che. - I. sa. 1914 mAM "bhAIbaMdha ane navaraMga' patra lakhe che ke -"rA. vaktA dareka viSayanuM sAruM jJAna dharAve che. nIti, dharma ane emanA hRdayanI vizuddhinI chApa emanAM lakhANa vAMcatAM prathama vAMcanAranA hadayaupara paNa anAyAse enI meLe paDI jAya che. temanA cAritrane mATe emanA mitra ane mAnanArAomAM ghaNuM uMcuM mata che. keTalIeka rakhaDI paDatI saMsthAone te ni:svArtha mitre vakhate vakhata kiMmatI madada guptapaNe ApI che. I. I. I." I. sa. 1913 nA rAjyamitranA akamAM jovAya che ke -"rA. - ktAnAM lakhANa ane pravRtti avaletAM amane anumAna thAya che ke te vidvAnanuM bhAvI ghaNuM ujjavala ane janasamAjane ati upayogI thaI paDaze." I. sa. 128 nA okaTobaranI 18 mI tArIkhanA "sAMja vartamAnamAM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 * vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. eka dvAna vakIla lakhe che ke -"rA. ratanalAla vaktA eka samartha vidvAna ane kAryakartA che. temanA pratye amane ghaNuM mAna ane vizvAsa che. ane teo dhA-ze tevuM kArya pAra pADI zakaze tenI amane saMpUrNa khAtrI che." tenI AgalI tArIkhanA "hiMdusthAna" mAM ane anya aMgrejI patramAM paNa tevAja prakAranI neMdha levAmAM Ave che. janasevA karavAnI uttamataka ane pitAne te sthitie pahoMcavuM e badho pratApa rA. vaktA temanAM mAtu zrIne ja samaje che ane kharekhara hatuM paNa temaja rA. vaktAnA pitAzrI nAgaradAsa te temane bAlavayamAM mUkIneja sadagata thayA hatA. jethI temanA sarva prakAranA zikSaNane je temanI mAtAne zire hate. mAtuzrI mANekabAIne mATe zrImAna DAhyAbhAI mAstara lakhe che ke - naravirala hIralAnI rasALI, khatri kAThIyAvADanI uttamakuLa dharI janma tyAM, pamarAvI bhUmi gurjarAtanI. "janmabhUmi ne jananI garavAM, svargathI trilokamAM, "e satya hRdaya utAratAM, ura umaLake jana thekamAM. mANukabAI maNi mANeka muktA, ratna ke hIMdalo kahuM; daivI guNadAtA devamAta, sahRdayatA zuM ura lahuM. velI navelI praphulelI, uparahelI amItaNuM; mAraktAmaNi nirmaLa viSe, zazibiMba upamA urataNI." AgaLa cAlatAM teja lekhaka lakhe che ke - "sAkSaramaNi sutaratna umadA, "ratnalAla" ucherIne, nija mAtRbhUminI sevamAM, seMdhyA saguNatA prerIne. "evI daivI saMpatimaya mA, devane janmAvatI, bhArataviSe ghara ghara ha, sutaratna aMka hulAvatI." kharekhara, mAtuzrI mANekabAI te mANekabAI ja hatAM. rA. ratnalAla vaktA" jevA sAkSara ratnane gurjarIne caraNe seMpI ApaNA upara temaNe maTe upakAra karyo che. mAtuzrInI yAdagIrI kAyama rahe tathA te nimitte puNyadAna saha temanA guNenuM prativarSe smaraNa thAya evA hetuthI rA. vaktAnA mitra ane khAnArA mALe eka laMDa ubhuM karavA vicAryuM che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. mAtuzrI mANekabAI na nanakakaka kakakakakakakakaka == = te puNyavaMtAM mAtuzrInuM hamaNAM seMtAlIsa varSanI sAmAnya umare bAra sadamAM vi. saM. 174 nA azAhanI kRSNacatuthI e dehAvasAna thayuM che. eka sukhanidrAmAMja zAnta hRdaye aliSTa aMta:karaNe jhA maMdavADa vecA vinA emane AtmA svarUpamAM samAI gaye. AthI rA. vaktAe hRdayane vizrAma ane premanuM utkRSTa AkarSaNa beyuM, ane tenA para sadAnA veta paTa chavAI javAthI temane tathA temanA baheLA mitramaMDaLane bhAre glAni utpanna thaI. AvI sahadaya mAtAonAM avasAna ati khedakAraka, hRdayadrAraka zAkedugAra karAve e ni:saMzaya che. aneka gujarAtI poe mAtuzrInAM dehAvasAnanI neMdha laI ra. vaktAne dilase A hate. ame te sadagata matazrInA amara AtmAne anaMta AnaMda IcchIe chIe. caretara sabhA. tA. 1-3-19. vakIla-Ara. jI. ThAravALA. bI. e. ela. ela. bI. tathA DaoNsI. e. desAI ela. ema. esa. (nezanala). saha A0 sarajana- khaMbhAta, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kapa bAkhAnasAhityasaMgraha--bhAga 3 ja. bhAratavAsIone mAro eka saMdezo. --(0)muja- thazALAnA Ajadina sudhInA mArA anubhave huM te e nirNaya para Avyo chuM ke "AvA utkRSTa saMyamI sAdhu munio, brahmacArI Bii saMnyAsIo, ane ucca koTinuM jIvana nirgamatA cAritravAnA vidvAne tyAM sudhI potAnA vicAre upayogI graMthadvArA jagaduvyApI banAve nahi tyAM sudhI dezeAdaya ke AtmonnatinI AzAo bAMdhavI vyartha che. " (vakatA.) graMthAvalokana yA ughAta te A nathI temaja munizrInA cAritranuM citra paNa AmAM nathI je ke je mahAtmAne vasudhA eja kuTuMba che, paropakAra eja AtmAnati che, Atma saMyamamAM jenI sarvazakti paryavasita che, dayA, prema, bhakti ane AtmAnA pATho zIkhavA zIkhavavA e jeno jIvanahetu che tathA zAntinI pragati karavI e jIvanasUtra che, tevA munizrInuM jIvana bedhaka prema, racaka hoya temAM bIlakula navAI nathI, chatAM te AlekhavAne prasaMga mane saMga prApta thayela nathI. atra graMtha-sRSTimAM praveza karatA pAnthane prathama A saMdeze avalakavAthI yegyAyegya lAbha thavA saMbhava che. chellA keTalAka mAsathI vidvAna mitronA Agraha chatAM sAhityanA pradezamAM mAna rahevAnuM ucita dhAryuM hatuM, chatAM tatsamaye munizrInI AjJAne AdhIna thaI graMtha pravezAraMbha pUrve vividha viSaya grathita suvAsita puSpamAlA vAcakamRSTine samarpaNa karavAne mane yatheSTa samajAyuM che. harakeI sagraMthanuM paThana adhyayana karatA pahelAM tenAM cAra anubaMdhane khAsa karIne lakSamAM levAM joIe. tema nahi thavAthI mithyA kAlakSepa ane asaMteSa vinA anya phala thatuM nathI. tevI rIte arthagrahaNa zaktimAM nyUnatA heya te sArAmAM sArI vAcanazaktithI paNa artha samajAtuM nathI. AthI pitAnI nyUnatA ajJa vAcaka lekhakane Ape che, mATe khAsa karIne cAra anubaMne prathamathI ja jANavAnI apekSA che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratavAsIone mAre eka saMdeze. 17. graMthano viSaya zuM che? viSayane temaja lekhakane saMbaMdha zo che? graMtha racavAnuM prayeAjana zuM che? ane kyA varganA manuSya graMthane samajavAne adhikArI che? A cAra niyama pratyeka graMthapratye avazya jANavA jaIe gaM. thano viSaya hoya tene anukULa zabda ane vAkyaracanA te pustakamAM AvavAM joIe. pratyeka lakhANanI amuka paribhASA hoya che tene daSTirahita karI viSaya taiyAra karatAM artha zithila thaI jAya che, eTaluM ja nahi paNa paraMparAthI cAlI AvatI vicArazreNane samajavAnuM mukhya sAdhana vAcakanA hAthamAMthI jatuM rahe che. viSayanuM yathArtha jJAna lekhakane hovuM joIe. vAcake lekhakanI zI gyatA che tathA te kayA sthAnathI pravarte che te jANI levuM joIe, nahite tene A zaya kAMIka hoya ane grahAya kAMIka, kAraNake daSTibiMdumAM aMtara hovAthI darzanamAM paNa aMtara paDI jAya che. belelAM bhASaNa ke zakaratAM graMthe ghaNe dUra phelAya che AthI lekhakanA umadA vicAre jagavyApI bane che, ane seMkaDo karatAM vadhAre varSo sudhI bhaviSyanI prajAne A eka upayogI temaja kiMmatI vArase che. mahAtmAonuM jJAna e unnata bhAvapUrNa pravAha che, phakta zabdaracanAnA ADaMbaramAMja je lekhanuM lekhatva che te te jAtamRta bAlaka jevA atyaMta niSphala ja che. dinapratidina zikSaNanA vistArasAthe vAcanane vistAra vadhatuM jAya che paNa ApaNe ane ApaNe sthAne AvanArA bALake zuM vAMcIe chIe ene vicAra karavAnI bahu AvazyaktA che. zarIrane puSTi ApanAra annanI ane bhejananI ApaNe aneka rIte parIkSA karIe chIe paNa mana ane AtmAne puSTi ApanAra je vAcana tenI athAgya parIkSA ApaNe karatA nathI. doDate deDate jJAna mAtra upADI levAyate ThIka evI sAdhAraNa tRSNA dIThAmAM Ave che. graMtha hAthamAM lIdhe, prathama ane chelle ema be pRcce joyAM, vacamAM Ama tema uthApyuM ane te pustakanA viSayasaMbaMdhe abhiprAya bAMdhI uMce mUkayuM. AjakAla evI zocanIya sthiti jovAmAM Ave che. AnuM kAraNa seMkaDe pacANuM jananA saMbaMdhe te AlakSya, beparavA, ane potAnI buddhinuM abhimAna saMtADavAne eka beTa mArga che. ATaluM chatAM joI zakAya che, ke abhaNamAM abhaNa mANasanA gRhamAM be cAra pustaka paDayAM haze. gAMdhInI dukAne hIMga, marInA ThAmamAM paNa nATakanAM gAyane paDelAM haze. koI pepara-chApuM rAkhatA haze. ghaNAka janene te nitya pepara joyA vinA anna bhAvatuM nathI evI paNa sthiti che te ThIka che. paNa ene sAra zuM che? jene jotAM kaze upadeza nathI, ulaTuM ADakatarI rIte avaLo upadeza ApanArI vArtAo, te. vAMja nATake ane vepAra, laDAI, kesa, ItyAdinI khabara aMtaranAM pepare e Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. vinAnuM vAcana, A badhI pravRtimAM najare AvatuM nathI e bahu kheda upajAvanAra che. A jagatamAM janmI maravAnI vacamAM jANe khAvA pIvA ane meja zekha karavA vinA kazuM kartavyaja nahAya tevI laghutA, caMcaLatA, vikalatA A paNu vAcakenA aMgamAM vAraMvAra jaNAya che. abhimAna tathA saMkucitamana ane vicAra sAthe svaccheditA vigere sarvatra niyAmaka thaI gayAM hoya evuM khedakAraka bhAna vicAravAnane thayA vinA rahetuM nathI. vAMcavAmAM ghaNuM vAMcavA upara lebha na rAkhatAM sAruM vAMcavA upara lobha karavo, ghaNuM pAnA ke ghaNA graMtha vAMcavA karatAM thoDAM pAnAM ke thoDA graMtha barAbara samajIne vAMcavA eja uttama mArga che. vAMcatI vakhate lakhanAra zuM kahevA Icche che, teja samajavA upara daSTi rAkhavI. vAMcelA viSayane manamAM utArI laI avakAzanA samaye manana karavuM, satsamAgamanI sarvadA abhirUci rAkhavI, egya muninA mukhamAMthI nIkaLatAM- anya sthAne kSArajalavat lAgatAM-vacane paNa meghadvArA AvatAM samudrajaLanI peThe miSTa ane poSaka thaI rahe che. jJAna ane anubhava ubhayane jenAmAM pratyakSa bhAva pratIta hoya tevA munio saMga mAtrathI paNa bahu bahu lAbha kare che. dhama e manuSyanA AtmAnuM uMDAmAM uMDuM rahasya che ane enA upara enI sarva pravRttione AdhAra che. dharma sAre te pravRtti sArI, eTale pravRtti siddha karavA mATe ane te dvArA janamaMDaLanAM gRha rAjya vigere sarva aMgene Arogya ane baLa arpavA paNa dharma samaja Avazyaka che. dharmanI AvazyaktA darzAvavA aneka kAraNo kahevAmAM Ave che paNa kharuM kAraNa e che, ke jagatanI sAmAnya Apa-lemAM je rAga-dveSamaya jIvana thAya che kaleza ane viSavAdamAM je anadhi duHkha vistare che tenI pAranA eTale anaMta ane avyAbAdha sukhanI dRSTi AgaLa rAkhanAra dharma che. "chu" eTale dhAraNa karavArUpa arthathI dharmanI vyutpatti darzAvI manuSyane dhAraNa karanAra te dharma. kahevAya che, paNa prAkRta evuM vyAvahArika jIvana temAM ragadelAvA na detAM tenI pAra mANasane dhAraNa karI rAkhanAra te dharma ema ApaNe samajavAnuM che. dharmatava jANavAnuM prayojana zuM che? dharma Avazyaka che ema kahevAnuM tAtparya evuM nathI, ke annAdi vinA jema manuSyane cAlatuM nathI, tema dharma vagara paNa cAlatuM nathI, paraMtu manuSyanA manuSyatvamAM, svabhAvamAM dharmatatva raheluM che. paNa saMsAranA anya viSAda, svachaMdatA, ahaMtA, ItyAdine timira paTa tene udayamAM AvavA detuM nathI. kArabhAra karanAro kArabhArI jANe che, ke ha kArabhAruM heLuM chuM mATe mArAthI kazI vAta agamya hAyaja kema? vidyA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratavAsIone mAre eka sadeze. vilAsI adhikArIo samaje che ke atizrame je jJAna meLavyuM tene khoTuM kahenAraja koNa? dharmAbhimAnI pathapravartake jANe che ke ame ThAvakuM meM rAkhI ahaM brahma kahIe chIe tene InkAra karanAra keNa? mAre lAlIe phUtare paNa samaje che ke hute huMja-ne mArA paganA bUTa paNa jANe ahaMdamAM cakale cATe cakure cUpa karatAja nathI. badhI duniyAmAM ahaM mAMja DUbI che. A lakhanAro paNa emAM emaja. manuSyane jagatamAM AvI vizva zuM che? deha tathA AtmA zuM che? ubhayano zo saMbaMdha che, e Adi prazno upajavA eja pUrvanA ati zubha saMskAronuM pariNAma che. hAtha, paga Adi karmendriya, cakSu zrotrAdi jJAnendriyanA yaMtrarUpa AhAra vihAra mAtrane zodhanAra ane pitAnuM priya thAya emAM ja kRtArthatA mAnanAra evA manuSya kevaLa pAmara che. emane sva-para, kazAnuM bhAna nathI, sukha-duHkhane vicAra nathI, evA manuSyane pote je adhama viSayamAM priyatA mAnI hoya te viSaye prApta karavAnI kAmanA bahu baliSTa hoya che, eTale eane evA svakalpita priyasthAna je je viSaya temane prApta karavAne arthe aneka vyApAra karavA race che. vyavahAramAM aneka khaTapaTa, prapaMca, dagA, phaTakA, ityAdi karyA chatAM paritRpta thavAtuM nathI, eTale kavacit evI zakti maLI Ave ke jethI IcchAnusAra priyanI prApti sAdhI zakAya, te tene paNa evA manuSyo vAraMvAra zodhe che. pAmarenI AvI dazA che. rakhAvI lokasthitimAM jIvanano hetu zuM che? purUSArtha zAmAM che? evA pra para lakSa javuM eja pUrvanAM aneka zubha kone zubhedaya jANa. hudayathI daDha nizcaya thAya ke evA pranuM nirAkaraNa yathArtha rIte jANavuM te sadagurunA zaraNu nIce aneka vAcana, manana, avalokana karate karate evuM nirA karaNa prApta thAya che-ucca jIvananI bhAvanA hAtha Ave che. unnata jIvanane mArga AtmajJAna che, e AtmajJAna eja dharma che, ema aneka vAtothI siddha thAya che. pitAnA svarUpane jANI prakRti upara pitAne adhikAra sthApa. eTalAmAM ja dharmanI samApti che-3nata jIvananI parAkASTA che. unnata jIvanano mukhya maMtra svArpaNa ane kartavya che-vApaNuM eTale abhimAnanI vRttine tyAga karIne pitAne je jJAna thayuM hoya te badhuM pitAnA AcAramAM pradarzita karavuM eja svArpaNapUrvaka kartavya karavAne artha chepachI te kartavya potAnA lAbhane arthe hoya ke pitAnA karatAM vadhAre saMkhyA ke sthAnanA lAbhane mATe hoya athavA te AkhA vizvanA hitArthe hoya te paNa je kALe jeTaluM jJAna hoya te Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 3 jaze. ===============kara 20 jJAna mAtrane abhimAnavanAja AcAramAM ANuvuM e unnata jIvananA mArga che. A pramANe uttarAttara adhika jJAna ane adhika kartavyatA samajAtAM meAkSa paryanta pahoMcAya che. AgaLa jaNAvyA pramANe AtmabhAvathI vidUra te khadhuM anIti asatya, apramANika che, have AtmahitArthe dharmasAdhana karavAmAM zraddhAnI bahu bahu jarUra che. dharma yA dharmajJAna e viSayaja zraddhAnA che. zAstranAM ane gurunAM vacanA upara satyabuddhi rAkhI temanuM avadhAraNa karavuM tene satpuruSA zraddhA kahe che, enAthI vastunI upalabdhi thAya che arthAta vastu prApta thAya che. vastu prApta thavAmAM kAMIka viveka rAkhavA joie. AMkhA mIMcI buddhi zUnya karI nAkhIne kAMipaNa joyA sAMbhaLyA ke vicAryA vinA je eka vAta pakaDAI tene vaLagI rahevuM evI zraddhAthI vastuprApti thatI nathI. evI zraddhAthI tA durAgraha, haTha, dharmane nAme vahema tathA kuTevAnIja vRddhi thAya che, evI kuTevAnuM khIja hRdayanA kAca ane mananuM sAMkaDApaNuM che, eTale tene a MdhazraddhA kahevAmAMja Ave che. AthI teA hRdayanA vistArane sthAne hradayane saMkAca siddha thAya che. je zraddhAthI vastunI upalabdhi thAya che tenA e be prakAra che; jaDazraddhA ane vicArayuktazraddhA. jaDazraddhA evI che ke vyAkhyAna zravaNa karavuM ke kAI kriyA karavAnI che, jemAM ApaNune khIlakula samajaNa paDatI nathI, pazu tenA pAkA jANanAra che tenA kahyA mujaba cAlavAthI kalyANa thAya tema che, to te mujaba cAlavuM AnuM nAma jaDezraddhA che. paNa Ama jaDazraddhA karate karate kAlAMtare vicAra karavAnI buddhi khIle che ane ema jANavA mAMDe che, ke amuka zraddhAnuM kAraNa amuka che. Ama jANyA pachI medha athavA kriyA upara je daDhatA thAya che te vicArayukta zraddhA jANavI. bIjA prakAranI zraddhA uttama ane zreyaskara che-prathama prakAranI zraddhA tene pedA karAvavAvALI che. nAnA bALako jeTalA pAThA zIkhe che teTalA zraddhAthI ja zIkhe che. je samaye temane vizeSa vicAra karavAnI buddhi heAtI nathI, te vakhate phakta zraddhA temane jJAna ApavAmAM madada kare che. jyAMsudhI je viSayanuM pAkuM jJAna AvyuM nathI tyAM sudhI te viSayamAM game teTalI avasthA thAya chatAM sarve khALakaja che, paNa A saMsAramAM zuru karavAnI ane tenI pAse upadeza laI kevaLa jaDazraddhAthI AcAra karavAnI jarUra ATalAja sArU che. AvI rItanI zraddhAmAMthI vicArayukta zraddhA thAya che, ema puna: kahevAnI jarUra rahetI nathI. AcAra ane vicAranI ekatA eja apareAkSa che. mana, vacana, ane kAyAnuM ekya eja mahAtmAnuM mAhAtmya che. e zAthI Ave che? vicAra athavA nizcayaupara je atulazraddhA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratavAsIone are eka saMdeza. vasa thAya che temAMthI te vicAranuM te AcAramAM aparokSa thAya che ane mana,vacana tathA kAyAnI ektA phaLita thAya che. mahAtmAonA mAhAsyanuM tatra zraddhAja che. anaMtAbhAvathI corAzImAM pherA pharatAM A saMsAramAM janma lIdhe, paNa AtmAnuM sArthaka karyuM nahi te janma vyartha gaye e zAstrakAroe kathelI siddha vArtA che AthIja dharmane vicAra pratyeka strI puruSane kartavya jaNAvyo che. je avicaLa, avyAbAdha ane kadApi phare nahi evuM sAcuM sukha hoya teja sadharmanuM pariNAma che, ane teneja jJAnIoe mekSa kahyo che. evA sukhanI prApti artha sadgurunA baMdhanI avazya karIne jarUra che. kharA utkRSTa saMyamI AtmajJAnI vinA anubhavanuM sAkSAt jJAna rahasya ApavA anya koI sI. bI. sadugurunA zaraNamAM gayA vinA mokSa thato nathI, mATe manu mAtra gurunI apekSA che; kemake dharmajJAnaparatve ghaNuM leke se - varSanA thayA chatA kevaLa eka-eka varSanA bALaka jevA ajJAta he ya che. AthI sahajamAM samajAze ke zaru taraphathI thatA dharma bedha paratve saMpUrNa zraddhA hevI joIe; kAraNake vinA keIpaNa rItanuM jJAna mANasane thaI zakatuM nathI "azraddhA e mahApApa che " zraddhA vinA karelI kiyA phalita thatI nathI. je loko azraddhALu che jemane saMzaya ghaNuM thayA kare che ane te saMzaya thayAne lIdhe koI vAtane nizcaya na thatuM hovAthI teo Atmika kalyANa sAdhI zakatA nathI. AvI rIte anaMta sukhanA sAdhanarUpa zraddhA te jJAna nA pAkI zakatI nathI, mATe zraddhApUrvaka jJAna meLavavuM Avazyaka che. huM nizcaya karIza te siddha karIza evI pitAnA baLa upara zraddhA AvavI e abhyAse bana Ave. jagatamAM svAzraya, akartavya, parAkrama, sAhasa, vIrya enA ja vyAvahArika AdhyAtmika mahAdaSTAMto Aja paNa ApaNI bhaktine sateja karI ApaNane koI mahata karmamAM niyojavA jeTale vega upajAve che te AvI atula AtmazraddhAnA AtmabaLanA kAya upara atulazraddhAnAM pariNAma che. AthI ApaNe joI zakyA ke AtmabaLa abhyAse Ave che, tanmayatA abhyAse Ave che, ane jJAnamAM paNa ame AgaLa vadhI zakAya che. jJAnano AnaMda avazya che. e Ana damaya jJAnanI prApti kevaLa buddhinA vilAsethI thatI nathI, enI sAthe hRdayane vadhAre saMbadha chemATe ApaNe have te ubhayanI vAta karIe. mAthAmAMthI upajatI pravRttine buddhi kahIe chIe, raktAzayamAMthI upajatI pravRttine hRdaya kahIe chIe. bhaya, kedha, harSa, Azcarya, dayA, prema Adi lAgaNI thatAM hadayane dhabakAre vadhavA mAMDe che ke maMda paDI jAya che, ane pAkhA aMgamAM kaIka aNarya camaka lAgI jAya e vilakSaNa prakAra hRdayane che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa grahannAga 3 je. -----====== vivAda-yukti, vyavasthA, vidvattA, pAMDitya Adi jotAM manamAM AApaNane evA thavAnI vRtti thaI Ave che e camatkAra buddhine che. buddhine vistAra che, uMDAI nathI. huyane uMDAI che, vistAra nathI. doSa kADhavAnuM kAma buddhinuM che kSamA ApavA levAnuM kAma hadayanuM che, paNa buddhi jyAM kSamAnA dAvA kare che tyAM hRdaya kSamA samajatuM nathI. buddhine mAna-apamAna che. sArUM -naNuM samajAya che. hRdayane sarvatra mAnatuM mAnaja che, badhuM sArUMja dekhAya che. buddhi ANI Ave che. hRdaya ApyuM AvatuM nathI. sRddhi joDe tA mANasAne laDavAnu mana thAya che, hRdayane teA manuSya turtaja namI paDache. premamAM anala haka e hRdaya che. hRdaya jenAthI saMbaMdha rAkhe te rUpaja thai rahe che. buddhi tA hu" "tuM" mAruM-tArUM evA bheda pADI amuka hada ane maryAdA TharAvI te ane peAtAnuM evA e vibhAga karI batAvaze. ahaMkAra-abhimAnanu nidAna buddhi che, svArpaNa tyAga vairAgya tenu nidAna hRdaya che. hRdayane te hRdaya vinA anya kAMI jaNAtuM nathI. jyAM hAya tyAM hadaya ekanu ekaja. vAvivAda e yukti buddhinI che. hRdaye hradayane kadApi takarAra AvatI nathI. gADha maitrI, sneha sa che, za'nta sukhIsaMsAra, temAM anekAneka TvezanAM bIja rApAya che te kArabhAra buddhinA che. hRdaya sthApe che, buddhi uthApe che. hRdayane zAnti, ektA, anupama sukha vigere joie chIe. buddhine vaibhava, kaleza, pravRtti joie chIe. hRdayane pUjavAnu mukI buddhine pUjanArA kevaLa nAstika che. buddhi pAteja nAstika che, tene kaI vAtanI sthApanA gamatI nathI. sthApanA, zraddhA, vizvAsa, prema e te hRdayane che. teja niHzaMka nirbhaya rahI zAntinA paramarasa anubhave che. mumukSu mAtrane ucita che, ke teNe buddhinA vilAsAnI pUMThe mukI hRdayanA A vegane prApta karavA tarapha lakSa rAkhavu. vizvAsa, zraddhA, prema, dayA, dInatA emAM ja AtmAnuM sArthaka che. buddhi AtmatattvanA saMgIna viSayA sAme vyartha mAthu phADI akaLAmaNu upajAve che, teja hRdayane zikSaNurUpa AtmavistAranA kramarUpa jaNAya che. buddhi jene matabheda kahe che, hRdaya tene adhikAra kahe che. hRdayanA Azraya laI buddhinA aLathI aLagA rahevuM. rAta che; AthI samajAya che, ke jJAna e hRdayane! adhikAra che, buddhinA naddhija. have saMsAranA vyUha cakramAM nI tapATha e eka agatyanuM sUtra che. manuSyamAtra satya ane zuddhamArgamAM ja vicaravuM Icche che. AthI yukti prayukti asatya tema azuddha tepaNa satya ane zuddhanA AbhAsa karI ApavA mathe che. nIti ane nyAyamAMja kalyANu manAyuM che. paraMtu satya nyAya, nIti, puNya, pApa ityAdi zabdonA artha e. TalAmadhA anizcita ane zithila che, ke vyaktie vyaktie tenA artha judo thaI gaelA jaNAya che. gata varSamAM mArA kArDiAvADanA paryaTanamAM huM tyAMnA ra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratavAsIone mAro eka saMzo. jANItA ghaNA vidvAnonA samAgamamAM AvyuM hatuM te prasaMge rAjakeTamAM kavi zrI nhAnAlAlanA atithi tarIke rahevAne mane samaya prApta thayuM hatuM. nIti saMbaMdhamAM amAre sArI vAtacita thaI hatI. rAjanIti, lokanIti, gRhanIti, paMthanIti ema ekanI eka nItinApaNuM aneka vibhAga thaI jANe satyatA ane vizuddhine mArga pratyeka sthAna ane prasaMgane mATe judAju haya, te pracAra dIrdhakAlathI pracalita che, chatAM prasiddha nIti e kAMIka judI vAta che. tene dharma nIti sAthe kaMIka vadhAre saMbaMdha che. cAritra e dharmanItinuM aga che. nIti e dharmarUpI mahAlayane pAme che. dharmahita nIti adhika lAbha Ape e asaMbhavita che, mATe dharmanuM yathArtha svarUpa samajavuM tathA dharmanIti pramANe cAritra nirgamavuM e sAcA sukhanA maMgalamaya mahAmatre che. goMDala rAjyanA kAryadakSa divAna ane mArA murabbI vidvAna mitra bhAI raNachoDadAsa paTavArIe dharma ane nItiparatve vicAravAyegya lekha lakhyA che, ane temaNe karmanItinI adhika mahattA darzAvI che. vAcaka-A saMdezAne have huM adhika laMbAvavA Icchato nathI, paNa A bahumUla prativani dUranA pradezo sudhI pahoMce, ane pratyeka strI puruSa vicArapUrvaka sadAcAramAM saMcare temaja temanAM jIvana unnata ane niSphaTaka banAve eja saMdezanI sArthakatA che. bhASA--bhASA amArA vicAra pramANe goThavAI che. De. mekSamyulara jevA samartha paMDitAe bhASAne mATe tevuM ja mata pragaTa karyuM che. bhASA eTale vicArane ApelA veSa. kevA kevA veSavALo vicAra kevI asara karI zakaze e vivekapUrvaka jAelI zabdaracanA, eTaluM nizcayapUrvaka samajI rAkhavA bhASAne amuka prakArane ApaNe smaraNamAM lAvavA paDe che, ane bhASAnuM A svarUpa lakSamAM na rahevAthI bahu bahu prakAranI bhUle thAya che. antamAM ema lakhavAne ucita samajAya che, ke ma. vinayavijayajIe sAhityaparatve je A pravRtti AdarI che temaja rasAtmaka lakhANe cUMTI laI te para vivaraNa karavAnuM vicAryuM che, te darekane bahu baha prakAre upayogI che. jyAre AvA niSkAma yegIo janasevAarthe saMkhyAbaMdha hiMdamAM ubharAze, tyAre bhAgyavAna bhAratanA abhyadayane suvarNamaya sUrya sarvatra jhagamagaze temAM bIlakula Azcarya nathI. kAvyalAmaMdira zuklapaMcamI mAgazIrSa. 1975 eArasada. ratanalAla nAgaradAsa vakatA, lekhaka, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vyAkhyAna sAhityasaMha paga ke je A prathamAM zlokonI nIce bAMdhela akSaravALA graMthonA - mAmonuM spaSTIkaraNa. a. ka. adhyAtma kalpadruma. A. zA =AtmAnuM zAsana. u.si.ra. upadeza siddhAnta ratnamAlA. ka. sukalpa subodhikA. kA.pra.gu-kAvyamAlA prathama gucchaka. kA.sa. vai. kAvyamAlA saptama gucchaka vairAgyazataka jai. ra. jaina ratna koSa bhAga pAMcamo. jJA.sA.= jJAna sAra. jJA.paM. ka. jhAna paMcamI kathA. dR.pa. dRSTAnta paJcIzI. dR. za =dRSTAnta zataka jainaratnakoSa bhAga pAMcamo. na.ca.naravarma caritra. pA. ca.. pArzvanAtha caritra. bha. vai. za. bhartRhari vairAgya zataka. ma.ca.-mahIpAla caritra. yo. ciM. yoga ciMtAmaNi. rU.ca. rUpasena caritra. zA. pa. zArGgadhara paddhati. siM. pra. siMdUra prakara. su. ra. bhAM.-subhASita ratna bhANDAgAra. su. ra. saM.-subhASita ratna sandoha . sU. mu.sUktimuktAvali. ha. pra.mAdaya pradIpa. romaranews Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pakti azuddha 1 huM parizcaMda 3 11 sapa zuddha pariccheda svarUpa akiAra 343 25 caturvidhame 355 4. khAma 302 10 ie 5 2 aMdhakAra 17 6 sI 24 24 cAlatI 35 23 gayA 11 5 vihiro sAhita 70 1 ati jAti hara . 11 12 sI zAlatI gayelA 76 23 21 69 80 25 traNu bhakSaNa mRtyu lakSaNa 87 14 zArdulavikrI zArdulavikrI Dita 92 14 iMdriyA 98 15 zAstra 130 11 vagarAnA 143 6 tadUSita 157 2 dubhi 158 10 215 28 naive 218 . 1 153 10 zA 281 25 khelAvyeza 205 37 matti 2897 mUrkhazeo 298 3 vinaya 330 21 bAsI 319 12 * kALaM zupiya pitra. rame tathA vaLaccA lAvyeA bhavati mUrkhazo vinaya bAsI Dita (34thI)28 443 26 iMdriyA 445 26 zAsa parNazAs kRSita dubhi pu. pakti. azuddha zuddha 376 13 cuma cuMbaka H caturvidhame rogAMga laIe 381 - 409 1 upa zArAM 40 3 mizra 424 425 27 45 31 42 41 1 442 3 2aa nathI ? vinatine ara kuvala vedya 443 1 kuvadya 443 3 phIva 450 16 moDhAM 450 22 sa upara sArAM klIvAnAM vedyA vaidyA 478 - bIrya 483 25 cIja 460 5 cedvAccha 500 10 kema miSTa pA nathI ! vinaMtine. aMdara kuvA vaidha 507 13 saghanA pAra 1 gAya 442 1 graMthasaMgrahitA graMthasa grahilA 3 vinaya 446 vinaya 450 . suravALA karavAvALA moho sarvo 25 ... vedya itIva klIvAnAM 451 - loSTha khaNDamu lauSTha khaNDa 45125 valAdasau balAdasau 45ra 3 pAmeluM ma pAmeluM che ane 455 4 RgdharA sragdharA 474 17 zravanA zrutanA vIrya rIje cehAncha ka saMdhanA vAdaza Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakhara 1 2 3 4 sa vyAkhyAnasAhityasa mahetAga 3 ne. sa graMthanA paricchedanA adhikAra ( viSaya ) nI anukramaNikA. puSTha naMbara 2 34 5 pa 21 25 32 23 adhyApaka(mahetAjIne)zikSaNa 39 43 48 51 adhikAra maMgalAdhikAra vidhA prazaMsA yAvajajIvana paThana pAna siddhi kAraNa niThThA vAMcana vyasana 7 8 strI keLavaNI kalA dharmaLA 10 11 viveka 12 satkara 13 14 lajA aviveka 15 nijja 16 iMdriya parAMya 17 manA vyApAra mAmaLa 18 19 mana kelavaNI manaH samAdhAna lAbha salpa zakti ekAgratA 20 1 22 23 sAvadhAnatA 24 svAzrayI 25 vicAra 21 parIkSA 27 A parIkSa 28 buddhi 29 mUrkha 30 mUrkha bhUSaNa 31 pati mUkha 32 mUrkha vicAra 33 mUrkha samIpe viTanamAna kara 70 98 5 36 37 119 142 3. 39 40 41 para 44 svama 60 4 42 47 48 49 50 adhikAra. 42. svarAya 43 sAmudrika 51 para 53 praahiyA zabda phUTa 153 122 167 54 173 55 177 56 45 zubha svama krarma kriyA gupta zakuna prasthAna zakuna gubhAzubha zakuna anubha zakuna zakuna nivAraNa 280 dara 185 63 20 64 294 65 azubha svapra www***** Ayurve -rAgAAva Ayurve--rAMgAMga Ayurve--mArAgya viSApa haraNa zarIra vyavasthA Ayurveda surve Ayurveda vaidya mAha rAgarASa 184 sa STirAga 214 18 apatya mamatva mAcana 210 5. ketu mamatva mAcana 60 rAgadveSa rASa 19 250 61 zreSa rASa 342 Ayuveda-javara sabadhI 349 353 pRSTha 299 303 305 313 upasaMhAra abhiprAyA 318 3ra1 3ra3 324 325 368 340 344 355 356 jarA 430 437 440 448 :: 472 478 483 45 102 102 513 59 mubAraka nAmAnuM lisTa dhAkAnI akSarAkramaNikA parapha Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAmanagara sAhitya prakAza maMDaLa, **w*~~--~~~~~~~~ jAmanagara--sAhitya prakAza maMDaLa. A maMDaLanA peTrena tathA lAiph maiMkharAne havethI vyAkhyAnasAhityasaMgrahanA je je bhAgA chapAze te phakta TapAlakhanuM vIpI karI bheTa mAkalavA sukarara karela che ekI vakhate rU. 300 traNusA ke tethI vadhAre rakama ApanArane peTrana meMmara gaNavAmAM Avaze. zeTha makanajI kAnajI zeTha kasturacaMda kazaLacaMda ekI vakhate rU. 25) pacIza ke tethI vadhAre rakama ApanArane maMDaLanA lAik membara tarIke gaNavAmAM Avaze. vizeSa jANanAre maMDaLanA dhArAdheAraNA maMgAvI vAMcavAM. sAhityaprakAzaka maMDaLanA mekharA, peTana. zA. kALIdAsa savacaH sAtabhAIyA zA. nAnacaMda nihAlacaMda rA. rA. DAkaTara sA. zezakaraNa seAbhAgyacaMda zeTha lAlajI rAmajI - rA. rA. sukhalAla kevaLadAsa vaivaTadAra sAheba hAla prabhAsa pATaNa zA. jeThAlAla kazaLaca pArekha kacarA mULajI * zA. kAnajI suMdarajI veArA DAghA bhImajI zA. premacaMda kacarANI zA, hiMmatarAma jIvana zA. 'puracaMda hemacaMda zA, petharAja mera ga lAipha memarA, -*-* rA. rA. kAmadAra neNusI phulacaMda zeTha raNacheADa vastA zeTha mANekalAla cunIlAla zA. purUSAttama nAgaradAsa zA. IpacaMda DAhyAbhAI zA. nAnacaMda pitAmara 27 mAMgarALa jAmanagara amadAvAda. ekalArA dheArAjI. jAmanagara. junAgaDha. jAmanagara hAla muMbai jAmanagara . dhArAtha bhALagAmaDA bhANavaDa bagasarAhAla 2 guna magasarA--hAla raMguna dAMtA lakhatara lakhatara amadAvAda amadAvAda amadAvAda Arasada Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 je. ------------ sAhityaprakAzaka maDaMLamAM vecAtAM pustakAnu lIsTa. vyAkhyAna sAhitya saMgraha bhAga 1 le. bhAga 2 jo bhAga 3 jo 99 "" jaina grantha gAIDa jainadarzana jaina tatvAda .... .... dha dezanA pAMtrizamALanA thAkaDA pratikramaNusUtra praznanAttara puSpamALA ---- jainadharmakA svarUpa jainadharma viSayika praznaneAttara jainazikSA digadarzIna tatvaniya prAsAda dravyaSuNa paryAyanA rAsa .... 6.60 .000 0.00 www. .... 64.0 .... .... .... .... .... zrI valravijayajI kRta stavanAvaLI vimaLa vinAda vividha pUjAsa Mgraha vizeSa niya zatrujaya mAhAtmya prathama khaMDa samyakatva zarbhoddhAra hiMdI svAmI yAna Ara jaina .... 0000 .... .... ... 2000 0000 .... .... 6000 .... ... TapAlakha sarvanuM juduM samajavuM, 0000 0000 6000 0000 1000 6066 9830 ... 0600 .... OnGe 8000 .... .... .... .... .... .... .... .... 040 .. www. 2. 2-8-0 2-8-0 2-8-0 1-0-0 1000 "9 "9 "" ,, 08 "9 ,, 7-4 "" ,, "9 "" 3-0-0 "" 99 -6-0 -2-. 3-0-0 99 1-0-0 ,, -2-0 0-7-0 hai, sAhityaprakAzaka maMDaLa amanagara. teja ThekANethI phakta TapAla kharcanI vIpIthI bheTa mAkalavAnAM pustaka. tatvajJAna dIpikA sAmAyikasUtra savistara jainadarzana nyAyavijayajI kRta 2-8-0 0-12-0 ,, 7-8-0 "9 0-8-3 , 0-8 ,, 0-x,, 1-4-0 , 010-0 0-6-0 "" 0-6-0 01110 .-2-2 .... sAhityaprakAzaka ma`DaLa, jAmanagara ( kAThIyAvADa ) kAipaNa sAdhu sAdhvIne tAva vigerenI davAnI jarUra hAya tA amarelI zeTha vIracaMda jIvAlAne tyAMthI maMgAvI levI, Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha. bhAga 3jo. dizama pariccheda, A pustakanA 1 lA vibhAgamAM 6 paricchedya levAmAM AvyA che. jevuM saMkSipta siMhAvaleAkana mojA vibhAganA sakSama paricchedanA upakrama samaye karavAmAM AvyuM che. ane khIjA vibhAgamAM saptama, aSTama ane navama ema traNa pariccheda levAmAM AvyA che tenuM saMkSipta siMhAvaleAkana A trIjA vibhAganA dazama paricchedanA upakrama samaye karavuM Avazyaka che. mIjA vibhAgamAM sakSama paricchedamAM ghaNe bhAge cAritrya, vrata Adi Avazyaka upAdeya adhikArAnuM varNana karIne aSTama paricchedamAM mithyAtva, kuzAstra vagere anupAya viSayAnA adhikArI varNavavAmAM AvyA; ane navama paricchedamAM vyavahAranI susthiti tathA aMtarAtmAnI unnati TakAvI rAkhavA khAtara upadezarUpe dhana, doSa Aphri adhikArAnI grAhyatA mAnIne te te viSaye vAMcanAranI samakSa mUkavAmAM AvyA che ane evI rIte traNa vistRta paricchedyAmAM e khIjo vibhAga pUrNa thAya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 3 jo. *hiNg========= 7777~~~ A trIjA vibhAganA dazama paricchedathI AraMbha thAya che. emAM samAvavAmAM AvelA dareka paricchedamAMnA adhikArA koI vistAravALA tA kAI sa MkSepavALA, te te viSaya tenA tenA viSayanI AvazyaktAnA pramANamAM temaja te viSayane upadeza jeene jarUranA che tenI yAgyatAnA pramANamAM dAkhala karelA jovAmAM Avaze. vicArazIla manuSyeA sahaja samajI zake tevu ja che ke A saghaLA viSaye jainazAsanamAM sUtrarUpe jaNAvelA vidhi tathA ninaSedhAnA padmavanarUpaja che. vagara jarUranA ke viparItabhAvanAne poSaNa Ape evA eka paNa zabda na Ave tenI saMbhALa levAmAM AvI che. dezama vaLI A trIjA bhAgamAM hAla cAlatA vyavahAramAM ghaNAM upayegI viSayAnA jathA goThavavAmAM AvyA che. tathA parasparamAM cAlatA jhaghaDA baMdha karavA sArU garbhita rIte upadeza ApyA che. " zarIre sukhI te! sukhI sarva vAte, zarIre duHkhI teA du:khI che sadA te. " e kahevata upara paNa dhyAna ApIne zarIranuM kema rakSaNa karavuM ? e viSaya upara paNa sArI carcA karI che. zrI maMgalAdhikAra meAkSasvarUpa RSabhadeva bhagavAnanI stuti, vasantatiSThA ( 1 thI 3.) tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsamAdityavarNamamalaM tamasaH purastAt / tvAmeva samyagupalabhya jayanti mRtyuM, nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra panthAH || 1 | sunIMdra ! Apane muni leAkeA parama purUSa kahe che, tathA ajJAnarUpI aMdhakAranA nAza karavAmAM meADhA AgaLa rahela sUrya samAna kaheche ane nimaLa kahe che. muniyA Apane meLavIne mRtyune jIte che temaja Apa vinA anya meAkSanA rastA nathI ema kahe che. vivecana--mAnatuMgAcArya vinayapUrvaka stuti kare che ke huM RSabhadeva bhagavAn ! atyaMta manazuddhivALA purUSA zAMta manathI vicAra karIne kahe che Apa dArika tathA saka purUSa karatAM zreSTha siddha svarUpa che. vaLI jema suyenA prakAzamAM aMdhakAraneA bhAsa mAtra hAya nahIM tema Apa kRpALunAM aMta:ka Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIma galAdhikAra. --- - raNamAM darzana thavAthI pAparUpI aMdhakAra TakI zakatA nathI. temaja Apa rAga tathA dveSathI rahita hAvAne lIdhe je manuSya ApanA samAgama kare che te manuSya rAga dveSathI rahita thAya che. suniyeA ApanI sevA karavAthI mRtyune jItI le che eTale saMsAramAM aneka vakhata thatI bhramaNAmAMthI mukta thAya che. AvA kAraNathI zAstromAM Apane mRtyuMjaya nI upamA ApI che. he devAdhideva! meAkSane Apa vinA khIjo kAI rastA cheja nahi. 1 sarva devanA nAmavaDe RSabhadeva bhagavAnanuM stavana, tvAmavyayaM vibhumacintyamasa jyaMmAyaM, brahmANamIzvaramanantamanaGgaketum | yogIzvaraM viditayogamanekamekaM, jJAnasvarupamamalaM pravadanti santaH ||2|| Apa kSaya rahita, vibhu, arcitya, ananta guNavALA, Adya, brahmasvarUpa, izvara, anaMta, kAmadevane vaza karanArA, yAgIzvara, jJAna, darzana ane cAritra rUpa-tathA jJAne karIne sarvavyApaka, ekasvarUpa, kSAyika kevaLajJAna svarUpa ane amala che, ema sata purSA kahe che. pariccheda. ------- 3 vivecana--mAnatuMgAcArya RSabhadeva bhagavAnanI puna: stuti kare che ke he vibhA! mumukSu purUSA kahe che ke Apa caMcaLa svabhAvathI rahita che! eTale sthira svabhAvavALA che, puSkaLa samRdhivALA athavA karmane namU La karavAmAM samartha che, jANI na zakAya tevA svarUpavALA che. athavA tamArUM svarUpa kAithI kaLAya nahi evA che, tamArAmAM eTalA badhA guNA che ke tenI gaNanA thaI zakeja nahi athavA khIjA devAnI mAphaka jenA manamAM paNa saMkalpa vikalpa rUpI yuddha nathI, leAka sRSTinA hetuthI Apa Adya che. athavA Adya tIrthaMkara che athavA paMca parameSTimAM mukhya che. Apa anaMta AnaMda svarUpa hAvAthI sarvathI adhika samRddhivALA che. arthAt brahmasvarUpa che, sarvanA upara niyaMtA heAvAthI izvara che, anaMta jJAnadarzananA yAgathI anaMta che, jagA nAza karavAmAM jema pUchaDIe tArA uge che tema kAmadevane nAza karavAmAM Apa kAraNabhUta che, arthAt Apa kAmadevane vaza thayA nahi, paraMtu kAmadevane Apa bhaya ApeA che. ceAgI eTale mana, vacana ane kAyArUpa vyApArane jItanArA sAmAnya kevalI tenA izvara che. jJAna, darzana ane cAritrane Apa hastAmalanI peThe jANA che athavA jJAnI purUSane avidha yoga zIkhavanArA che, jJAne karI saMgata heAvAthI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ---------------- sarvatra vyApaka che, mATe paryAyathI aneka che, advitIya uttameAttama che athavA jIva dravyanI apekSAe dravyathI eka che ane ananya svarUpapaNuM che mATe kSAyika kevalajJAna svarUpatA cho, tethI kSAyika svarUpI che, aDhAra pApasthAnathI rahita che. ra tathA-- 4 buddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAt / tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt dhAtAsi dhIra ! zivamArgavidhervidhAnAt / vyaktaM tvameva bhagavan puruSottamo'si // 3 // dazama bhaktAmara stotra. devatAoe ApanA kevaLajJAnarUpa edhane mAna ApavAthI Apa yuddha che. traNa bhuvananu kalyANa karavAthI tame zaMkara che, he dhIra purUSa ! meAkSa mArganA vidhi batAvavAthI Apa brahmA che. huM bhagavAn ! spaSTa rIte Apa purUSAttama cho. vivecana--ApanA kevaLajJAnarUpa edhanI mahat sattAthI devA paNa ApanI sevA karavA lAgyA tethI Apa buddha bhagavAna che. traNa bhuvananu kalyANa TheravAzI Apaja zaMkara che, kAraNa ke anya deva traNa bhuvananuM kalyANa karI zakyA nathI, meAkSapa MthanA upAyanI je paddhati khatAve che teneja dhAtA ( brahmA ) kahevA joie teA te kAma Apa karI zakyA che. mATe Apaja brahmA che, vaLI . je bhavyajIvamAM khIlakula dASa hAya nahi teja purUSAttama kahevAya, e ni:sadehanI vAta che te te upamA Apa prabhune lAgu paDe che mATe Apaja purUAttama che. Ama mAnatu MgAcArye prabhunI stuti karI ane peAtAnA aMta:karaNamAM sukhamaya zAMti meLavI. tevAja hetuthI A trIjA bhAganA vAcakavargane te mAnavaMtA mAnatu MgAcAryanI mAphaka zAMti maLeA ane A graMthanuM nividmapaNe kArya pAra paDI ema zAMtimaya zrI RSabhadeva bhagavAnanI pAse AzIrvAda IcchavAmAM Ave che. jagamAM tathA sarva brahmAMDamAM aneka prakAranA Arya tathA anArya jIvA vase che temAM sarasvatI devInuM bhajana karavAmAM kAi paNa vyaktinA e mata thatA nathI. arthAt sarasvatI devInI sevA karavAmAM dareka prajA eka mata che ane te pramANe amala paNu cAlu che tathA lakSmI paNa jenI dAsI thaIne rahe che Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricchada. vidyAprazaMsAdhikAra. tethI mahAdevInI stuti karI jIbha tathA mana pavitra karavuM, ema ucita dhArI Avato aMdhakAra jagamAtA sarasvatI (vidyA)no rAkhI maMgalAcaraNanI samApti karI che. vidyAprazaMsA adhikAra. vidyA rAjasu pUjitA na tu dhanaM vidyAvihIna pazuH / ( rAjAo paNa vidyA (vidvAna) nuM pUjana kare che paNa dhananuM pUjana karatA nathI tethI vidyA rahita manuSya pazu gaNAya che.) ghA be prakAranI che eka parajJAnavidyA ane bIjI aparA-vya vahArika vidyA kahevAya che. prathamanI vidyA meLavavAthI manuSya A phAnI dunIAnI jaMjALa cheDIne manamAM zAMti meLavIne mokSa jevA durlabha sthAnane prApta kare che e parAvidyAnuM baLa samajavuM. te samajAvavA zarUAtamAM ATha leke goThavyA che. bIjI vidyAne vyAvahArika vidyA kahe che te vidyA vinA paNa manuSya pazunI paktimAM gaNAya che. kAraNa ke vidyA vinA videzanI musApharI karavAmAM ghaNAM vino Ave che. hisAba kitAba nahIM jANavAthI prasaMge prasaMge muzkelI ubhI thAya che. vAMcatAM lakhatAM nahI jANavAthI pitAno kiMmatI vAte bIjAne kahevI paDe che. vidvAnonA ke dharmazAstronA graMtha vAMcI zakAtA nathI, tathA pitAnA pharajanane keLavavAmAM potAnI buddhi kAma karI zakatI nathI. mATe beu prakAranI vidyA meLavavA A adhikAramAM bhalAmaNa rUpe vidyAnI prazaMsA karavAmAM AvI che e asthAne gaNAze nahi. tatvabuddhi avidyA kaI ' anagg 2 thI 23 . nityazucyAtmatAkhyAtiranityAzucyanAtmasu / avidyA tatvadhIvidyA yogAcAryaH prakIrtitA // 1 // anitya, azuddha ane anAtmane viSe nitya, zuddha ane AtmatA buddhi te avidyA che. tattvane viSe je buddhi, tene yegAcAryoe vidyA kahI che. vivecana-anitya eTale nAzavaMta, AtmAthI bhinna sarva kALa nahIM Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------- vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. dAma ------------ rahenAra. azucya eTale pUrNa brahmanA sparze nahIM karavAthI haMmezAM savatA malane lIdhe apavitra, anAtma eTale je AtmarUpa nathI evA je dhana, deDha pirajanAdi padArtho, tene viSe kramatho nityatA zucitA ane AtmatA--khyAti-(AmatvajJAna ) te avidyA eTale ajJAna che. tattvane viSe-zuddha AtmAne viSeavinAzIpaNAthI nityatA, sakala kalepa rahitapaNAthI zucyatA, ane sarvakAle pAtAtho abhinnapaNAe karIne AtmatA. pUrvokta buddhi teja kharI vidyA che-- ameAhajJAna che--ema cAganA AcArya -zrIbhadrabAhu, jinabhadragaNi haribhadrasUri, pataMjali, vasiSTha, bhagadatta, bhAskarAdi ceAgazAstranA kartAe-kathana karyuM che. nityAnityanA vicAra. yaH pazyannityamAtmAnamanityaM parasaMgamam / chalaM labdhuM na zaknoti tasya mohamalimlucaH // 2 // AtmA nitya che, ane parasaMga anitya che, ema je jANe che tene viSe meharUpI taskara avakAza prApta karI zakato nathI. vivecana--vidyA jeNe prApta karI che evA yAgI AtmAne-avicalita cidghanajIvane--sanAtana avinAzI, vimala jJAnanA upayAgarUpI dRSTithI jue che. tathA zarIra Adi sa parasa cAgane azAzvata, vinAzI jue che. evA vidvAnane viSe meha-ajJAna, avidyA, meAhanIya karmInA udayathI thayelA rAgAdirUpI ceArA, avakAzarUpI chidra prApta karavAne samartha thatA nathI. tathA taraGgattaralAM lakSmImAyurvAyuvadasthiram / adabhradhIranudhyAyedabhravadbhaGguraM vapuH // 3 // jenI buddhi puSTa che te lakSmIne taraMgavat capala jANe che. AyuSyane vAyuvat asthira jANe che. ane zarIrane meghanI jema bhaMgura jANe che. vivecana--satyajJAnabhAva ane zuddha upayAge karIne jenI buddhi puSTa che evA purUSa, sthAvara jaMgama saMpattine jalakallAla jevI capala samaje che. hRdayane viSe dhAre che. he jIva, A pApanuM mUla nAzavaMta lakSmI cirakAla rahetI nathI; tene viSe zuM rakta thavuM evI bhAvanA bhAve che--jIvita che te pavananI jema asthira che, ane zarIra meghaghaTAnI jema kSaNamAM dekhAi kSaNamAM naSTa thAya evuM che. ema je samaje te vidyAvAna che, zarIra kSaNamAM nAza thAya evuM che e vAta jJAnavilAsamAM spaSTa batAvelI che. juA pada agIAra. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda vidyA prazaMsAdhikAra. Isa maThakA he kavana bharosA, paDa jAve caTapaTameM, avadha sUtA kayA Isa maThameM. chiname tAtA, chinameM zItala, rega zeka bahu maThameM, avadhULa pAnI kinAre maThakA vAsA, kavana vizvAsa e taTameM, avadhutra savidyAye azuci bhAvanA. zucInyapyazucIkartuM samarthe'zucisaMbhave / dehe jalAdinA zaucabhramo mUDhasya dAruNaH // 4 // pavitra vastune paNa apavitra karavAne samartha, azucIne viSe jenI utpatti che evA dehane viSe jalAdie karIne pavitra karavArUpa mUDha purUSane Akare bhrama che. vivecana-sucIni eTale ghanasAra, kezara, caMdana, rezamI kapaDuM, dUdha vagere pavitra vastuo tene apavitra karavAnI zaktivALA, ane zukrazeNita, purISa, malAdine viSe jenI utpatti che evA zarIrane, jala, bhasma, darbha, mATI Adie pavitra karavArUpa snAna vilepanAdithI zAca karavArUpa bhrama-e vastuothI mAro deha pavitra thaye evI dArUNu, bhayAnaka, bhrAMti-mUDha purUSanI hoya che. pavitra thavAnI savighA. .. yaHsnAtvA samatAkuMDe hitvA kaSmalajaM malam / punarna yAti mAlinyaM so'ntarAtmA paraH zuciH // 5 // samatAnA kuMDamAM snAna karIne ane karmamalane dUra karIne pharIthI je malinatAne pAmato nathI te aMtaraAtmA utkRSTa pavitra che. vivecana-vidyAtattva saMyukta je yegI samatA eTale sarvane viSe tulyavRtti te rUpI jaLAzayamAM snAna karIne, ane pApakarmathI thatA melane, karmapathI thayelI AtmAnI malinatAne-parihAra karIne samatArUpI rasathI pApamalanuM prakSAlana karIne zuddha thayela-pharIthI pUrvokta malinatAne pAmate nathI evo aMtarAtmA-kAyAdi bahirbhAvane sAkSImAtrapaNAe taTasthajJAtA-sarvotkRSTa pavitra che. avidyAnuM baMdhana Atmabodho navaHpAzo dehgehdhnaadissu| yaHkSipto pyAtmanA teSu svasya baMdhAya jAyate // 6 // deha, ghara ane dhanAdimAM mArApaNAnI buddhi te navina pAza che. je te padArthone viSe jIve sthApelI chatAM jIvanA baMdhanane mATe thAya che. vivecana-zarIra, ghara, dhana, putra, strI vageremAM madIyapaNunI buddhirUpa Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 o. ---- ~~~~~~~~ abhinava prasiddha aMdhaneAmAM nahIM dekhAtA pAza che. prANIone bAMdhavAne rajA che. je Atmiya buddhirUpa pAzane jIva dehAdi padArthane viSe sthApe che- mUke che, tApaNu AtmAnA baMdhana arthe karmarantuthI niya MtraNa arthe thAya che pAza jene viSe kSisa hAya tenAja ba Mdhanane mATe che. paraMtu A pAza, tenA nAMkhanAraneja khAMdhe che. mATe AtmAe AtmAnA guNu sivAya anya padArthane viSe madgIyatvabuddhinA tyAga karavA joie. A vidyAtatvanuM phaLa che. AtmapariNAmI vidyA, . kAma mitho yuktapadArthAnAmasaMkramacamatkriyA / cinmAtra pariNAmena viduSaivAnubhUyate // 7 // parasparayukta padArthonA asakramarUpI camatkAra, cinmAtra pariNAme karIne patithI anubhavAya che. vivecana--eka nabha: pradeza viSe rahelA dharmAstikAyAdi padArthonuM asaMkrama-ekanu bIjA rUpe pariNamana na thavuM-te rUpI camatkAra-leAkeAttara vastubhAva jovAthI thayelA cittanA Ana-zuddha jJAnanA upayAge karIne jinAgamane viSe nipuNa pa MDitathI anubhavAya che. A camatkArane nahi jANanArA bhinna kSetrane viSe avagAhana karanAra dhanakuTukhAdi padArthane viSe svasaMkrAMti jANunArA A mArUM che, ema ajJAnane vaza thavAthI khake che. temaja-- avidyAtimiradhvaMse dRzA vidyAMjanaspRzA / pazyanti paramAtmAnamAtmanyeva hi yoginaH // 8 / jJAnasAra* avidyArUpI aMdhakAranA nAza thaye sate, vidyArUpI aMjana grahaNa karanArI netre karIne ceAgIe AtmAne viSe paramAtmAne jue che. vivecana--avidyA eTale anAtmiyane viSe madIyapaNAnI buddhi te rUpI timira-DhaSTinA vyAghAta karanAra aMdhakAra--nA nAza thaye sate, munizvA AtmA ane Atmadharmane viSe mArApaNAnI matirUpI netra roga NunAra auSadhanuM grahaNa karanAra jJAnaSTie karIne peAtAne viSeja paramAtmA-pUrNa brahma-ne jue che. IhAM sudhI AtmakhaLa ane yAgIzvarAe grahaNa karelI paramazAMti padane devAvALI vidyAnuM svarUpa batAvIne have pachI saMsArApayogI vyavahArika vidyA taraph lakSa kheMcavAmAM Ave che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda vidyA prazaMsAdhikAra. == = = === ======== abhaNane kAnapucchanI upamA. zunaH pucchamiva vyartha jIvitaM vidyayA vinaa| na gukhagopane zaktaM na ca dezanivAraNe // 9 // jema kUtarAnuM pUMchaDuM pitAnI gudA DhAMkavAne tathA ( mukha upara) besatI mAMkhI ke maccharanA daMzane nivAraNa karavAmAM samartha nathI, tethI pUMchaDuM nirUpaegI che, temaja vidyAvinA chaMdagI niSphaLa jANavI. 9 vidyAnuM gerava. lakSmIH suvarNarUpApi, pANipAdeSu yojyate / bhUSayatyantarAtmAnaM, varNarUpApi bhAratI // 10 // lakSmI (jo ke pUjya che chatAM) suvarNamAM gaNavAthI pagamAM paheravAmAM upayegI thAya che ane sarasvatI to varNarUpa chatAM aMtarAtmAne zaNagAre chezAMti Ape che. 10 tathA- na hIno dhanahIno'pi, dhanaM vA kasya nizcalam / vidAhInag joori, sadInA sarvavatu, . 22 . dhanavinAnA manuSyane garIba na mAnave kAraNa ke dhana kene kAyama rahyuM che? paraMtu je manuSya vidyArahita che te manuSya sarva manuSyamAM garIba che. 11 vihAvinAnuM rUpa paNa zebhatuM nathI. rupayauvanasaMpannA vizAlakulasaMbhavAH / vidyAhInA na zobhante, nirgadhA iva kiMzukAH // 12 // khAkharAnAM kezuDAM, rUpasahita che ane dekhavAmAM AlhAdakArI che, paNa sugaMdhIvagaranAM che tethI kiMmatI gaNAtAM nathI, tema rUpa, vinayukta ane moTA kuLamAM utpanna thayelA mANaso paNa vidyAvagaranA zobhatA nathI. 12 kharA tatvavettAo (vidvAne) durlabha che. kulInAH sulabhAH mAyaH sulabhAH shaastrshaalinH| suzIlAthApi sulabhA, durlabhA bhuvi tAtvikAH // 13 // (phU. mu) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa grahu--bhAga 7 . dezama ~~~~~~~~ --- -~ ghaNuM karIne phulIneA maLI zake, zAstro bhaNanArA paNa maLI zake, sadAcArIo paNa maLe; paNa kharA tatvavettAo-vidyAnuM kharUM rahasya jANanArAo pRthvImAM durlabha ( maLavA azakya athavA gheADA ) che. 13 saMskRta bhaNavAnuM Avazyaka che. bAyo~. ( ?4-1) raft bahu nAdhISe tathApi bhava saMskRte prayogajJaH / svajanaH zvajano mAbhUt sakalaM zakalaM zakRt sakRt // eka paMDitanuM pAtAnA putra pratye kahevuM che ke jo ke tu ghaNuM nathI bhaNatA tApaNu saMskRtamAM prayAga jANanArA tA thA. jethI svapnanane badale baMnana ( kUtarAM ) sajIne khale zAha ( TukaDA )ane samruta ( eka vakhata) ne badale rASrar ( viSTA ) evA zabdonA prayAga thai jAya nahi. 14 vidyAnIja kharI zAbhA che. 1 14 // pi bhavati virUpe, vastrAlaMkAraveSaparihINaH / sajjanasabhAM praviSTa zobhAmudrahati sadviyaH // 15 // ae. mu.) bru. mu.) sadvidyAvALA jo ke rUpivanAnA hAya, paheravA sArAM kapaDAM na hAya, kAMIM ghareNAMgAMThAM na heAya, tApaNu sajjanAnI sabhAmAM gayA hAya to te zAle; kAraNa ke- kavinA ca sabhA sabhayA ca kaviH / vidvAnathIja sabhA zAle che, te vinA khetaranAM eDAMnI mAphaka zaNagArI aNagArIne gayelA mUDha khetarapALeAthI zAbhatI nathI. jema khetaramAM eDuM hAya te kAMI khelatuM nathI tevAja mUrkhAne paNa samajavA; ane vidvAne hAya te prasaMgeApAtta kAMi paNa melyAvinA rahI zakatA nathI mATe sabhAnA kharA hetu tethIja pAra paDe mATeja tenAthI zAle. 15 hi vidvAne dhanamehamAM taNAI vidyAnA anAdara karavA 35nnAti. ( 16-17 ) nirakSare vIkSya mahAdhanatvaM, vidyAnavadyA viduSA na heyA / ratnAvataMsAH kulaTAH samIkSya, kimAryanAryaH kulaTA bhavanti // 16 // ) (mu.ra.nAM.) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariracheda. vidyAprazaMsAdhikAra. vidvAna manuSya abhaNa manuSya pAse dhanano Dhagale joI zuddha vidyAne tyAga na kare. kAraNa ke kiMmatI ratnonA zaNagAravALI paMzcalI strIone joI satI strIe zuM kulaTA (vespA) bane che ? (nahi ja). 16 vidyA eja kharUM dhana che. na corahArya na ca rAjahArya, na bhrAtRbhAjyaM na ca bhaarkaari| / vyaye kRte barddhata eva nityaM, vidyAdhanaM sarvadhanapradhAnam // 17 // badhAM dhanamAM vidyArUpI dhana che te mukhya che kAraNa ke te cArathI cerI zakAya tema nathI, rAjAthI chInavI levAya tema nathI, bhAIonA bhAgamAM vaheMcAya tevuM nathI, tema kaI rIte bhAra karatuM nathI. tene be upADe paDate nathI) ane kharca karavAthI sadA vadhe cheja. (bIjuM dhana che te cora harI jAya, rAjA daMDI le, bhAIo vaheMcAvI le, vajana upADavuM paDe tathA kharacavAthI ochuM thaI jAya ane AmAM koIne paNa bhaya nahi mATe e sAcuM dhana che). 17 : vaLI- drutavilambita. vasumatIpatinA nu sarasvatI, balavatA ripuNApi na niiyte| / samavibhAgaharaina vibhajyate, vibudhabodhabudhairapi sevyate // 18 // 3 sarasvatI baLavAna rAjA ke zatrathI kheMcI levAtI nathI, bhAIothI bhAga paDAvAtI nathI. ane tethI ja devakanA bedhavALA vidvAna purUSathI paNa te sevAya che. 18 daridra chatAM paNa vidvAna purUSa zele che. vaMrAtha. gharaM daridro'pi vicakSaNo naro, naivArthayukto'pi sushaastrvrjitH|| vicakSaNaH kArpaTiko'pi zobhate, na cApi mUrkhaH knkairlngktH||19||6. pra.) bhale daridra hoya paNa purUSa vicakSaNa (DAhvo-vidvAna) heAya te uttama. paraMtu zAstrajJAnarahita dhanavAnane uttama na mAnavo joIe. vicakSaNa mANasa phATela kapaDAMvALo hoya ( arthAt laMgeTIvALI hoya che tepaNa zobhe che paNa mUkha sonAthI zaNagArela hoya te paNa zebhato nathI. 19 : Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ----ii vidyAnI kapalatAnI sAthe sarakhAmaNI, vasaMtatihA. ( 20-22 ) mAteva rakSati piteva hite niyuGkte, kAnteva cApi ramayatyapanIya khedam / lakSmIM tanoti vitanoti ca dikSu kIrti, kiM kiM na sAdhayati kalpalateva vidyA // 20 // ma (3. ra. nAM.) vidyA mAtAnI mAphaka rakSaNa kare che, pitAnI mAphka hitamAM ceAjI deche, kAMtAnI mAphaka khedyane dUra kare che, lakSmIne vadhAre che ane dizAomAM kIrti phelAve che. kalpalatAnI peThe te zuM zuM nathI sAdhatI ? ( arthAt sarva kArya sAdhI madhura-mIThAM phaLeA cakhADe che). 20 vidyAnA saskAravALI buddhinA prabhAva. zastrairhatAstu ripavo na hatA bhavanti, prajJAhatAzca nitarAM suhatA bhavanti / zastraM nihanti puruSasya zarIramekaM, prajJA kulaM ca vibhavaM ca yazazva hanti // 21 // (3. 2. na.) zasrovaDe haNAyelA zatrue haNAyA gaNAtA nathI. paNa buddhivare haNAyA hAya teja atyata sArI rIte huDDAyA gaNuAya. kAraNa ke zastra teA ekaja ktinA nAza kare che. paNa buddhinA prabhAvathI teA zatrunuM kuLa, yaza ane tenI saMpatti e saghaLu haNAI jAya che. 21 tamAma padAnI sImA che, paNa vidyAthI sa`skAra pAmatI buddhinA prabhAvanI sImAja nathI. zikhariNi. udanvacchannA bhUH sa ca nidhirapAM yojanazataM, sadA pAnthaH pUSA gaganaparimANaM kalayati / iti prAyo bhAvAH sphuradavadhimudrAmukulitAH sata majJonmeSaH punarayamasImA vijayate // 22 // (ma. 1.) pRthvI samudrothI viMTAyelI che, te samudra paNu seA ceAjana-400 gAu (kAi ThekANe ) uMDA che ane hamezAM karanAra sUryanArAyaNu mAkAzanuM paNa piramANu Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vidyAprazaMsAdhikAra. 13 =======Ajanananana nanananana kare che Ama ghaNuM karIne tamAma padArtho khullI rIte avadhi (samA) nI mudrAthI yukta che arthAta mApI zakAya tevA che paNa purUSanI buddhine utkarSa ni:sImapaNe vijaya pAme che. (tene pAra Ave tema nathI). 22 vivAhananI pazuomAM gaNanA. sArvatriIDita. (2-24) vidyA nAma narasya rUpamadhikaM pracchannaguptaM dhanaM, . / vidyA bhogakarI yazaHsukhakarI vidyA gurUNAM guruH| (kuM. 2. gAM) vidyA bandhujano videzagamane vidyA paraM daivataM, . vidyA rAjasu pUjyate nahi dhanaM vidyAvihInaH pazuH // 23 // vidyA e kharekhara manuSyanuM adhika rUpa che, vidyA gusamAM gupta dhana che, vidyA bhega, kIrti tathA sukhane ApanArI che, temaja vidyA gurUonI paNa gurU che, vidyA paradezanI musApharImAM baMdharUpe madada kare che, vighA e parama devata che, (tethI) vighA rAjAomAM pUjAya che paNa dhana pUjAtuM nathI, tene lIdhe vidyArahita purUSa pazu (samAna) che. 22 vidyapAna karavAmAM tatpara rahevAnAM kAraNe. vidyA nAma narasya kIrtiratulA bhAgyakSaye cAzrayo, - 1 dhaa mahudhA tirtha vira netra vatIya ra la La 0. satkArAyatanaM kulasya mahimA ratnairvinA bhUSaNaM, tasmAdanyamupekSya sarvaviSayaM vidyAdhikAraM kuru // 24 // J vidhA manuSyanI kharekhara atula kIrti che, bhAgyanA nAza vakhate kAmadughA gAya svarUpa che. (priyA) nA viyegamAM AnaMdadAyaka che, trIjuM netra che, sanmAnanuM ghara che, kuLano mahimA che ane ratnavinAnuM bhUSaNa che. tethI bIjA sarvane tyAga karI vidyAnuM pAtra thA. 24 vighArUci vacana-cho. 25-26 gamana karaMtAM gupta, pavanane paNa lauM pakaDI, capaLA caMcaLa cAla, jarUra tene lauM jakaDI, prabaLa anaLa jaLa jeha, majura thaI kare majUrI, ravi citro racanAra, hukama dharanAra hajArI, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 --- vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. www AkarSaNa akaLa adRza che, e paNa lauM upayogamAM; vaLei ema vade vidyAcI, aphaLa na rahuM udyogamAM, 25 kaLu pRthvInuM peTa, TheThathI thAga magAvuM, graha gati gajathI bharUM, merU zira lAta lagAvuM; nidhi jaLanuM nirmANu, yathAratha huM karI jANuM, vAtAvaraNu anaMta, aMta tenA gaNI ApyuM; gati atizaya karUM garUDathI, ema uDuM AkAzamAM, khuba khALa karUM kSiti khAdIne, utarUM jo abhyAsamAM. 26 samudranA udyama, vasaMtatilakA. 27-29 pIdheA hateA asalamAM nidhine agaste, kIdhAM vakhANu mahu A janA samaste, Aje surApa bhumimAM jana je thayA che, te jarUra jaLa sAgara pI gayA che. cALIza maila tarine nidhimAM gayA che, evA vilAyataviSe jana tA rahyA che; abhyAsathI kari zake ati zreSTha kAma, jo mAnavI janitane mana hAya hAma. jo siMdhu maMthana karI dhana kADhavAnI, zaktI hatI sarasa Arya janA badhAnI, te zakti Aja rahI sarva yurApakhaDe, tyAMnA nivAsi nidhima thanakAja maDe 27 28 dezama www. 29 kavi dalapatarAma DAhyAbhAi. *akkala baDI ke bhesa. agAu eka samaye unhALAnA vakhatamAM lIMmaDInA rAjAjI zikAre nInyA hatA. zikAranI zeAdhamAM ghaNuM karavuM paDayuM. eTalAmAM kharA apeAra thavAthI tApa ghaNA lAgavA mAMDayA. taraza kahe mArUM kAma. cAkara pAchaLa rahI gayA hatA, tethI jAte pANInI zeAdha karavA mAMDI paNa nahi maLavAthI nirAza thaI eka jhADanI ghaTAnIce beThA. evAmAM eka gukhInA e ekarA AvI caDayA temane rAjAjIe tarazanI vAta karavAthI turata doDI jaI temanI jANItI ja * kautukamALA. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. vidyAprazaMsAdhikAra. gAethI pANI laI AvyA te pIne rAjAjI ghaNu khuzI thayA, ne pelA kaNabInA chokarAne je mAge te ApavA kahyuM. maTe cheka vicAramAM paDyo, ke are jIva! ApaNe zuM mAgavuM? sajA sAheba rAjI thayA che. mATe hAlamAM kAMI gAya bheMsa AMgaNe nathI, ne dUdha chAza vagara ghaNuM dukhI thaIe chIe, tethI je rAjAjI eka bheMsa Ape te ghaNuM sAruM. AthI gharanAM badhAM rAjI thaze. A manasubo karIne bolyo ke rAjA sAheba, tame je khuzI thayA che te mane eka sArI joIne bheMsa Apa." rAjAe te ApavA kabula karyuM. nAnA chokarAe vicAryuM ke, he jIva! moTA bhAIe bheMsa mAgI, tema ApaNe kAMI jAnavara mAgavuM nathI. te jAnavara jyAM sudhI hayAta hoya tyAM sudhIja phAyade. rAjA pAse te evI cIja mAgavI ke hamezAM jIMdagAnI sudhI TakI rahe. dhana, mAla, DhoraDhAMkhara, vADI, vajIphA, gharabAra ke havelInI kAMI darakAra nathI. are! eto badhAM rAjAjI Ape! paNa ApaNe lekabhAI, vagara bhaNelA, akala vinAnA, tene keLavatAM zuM AvaDe! vaLI te ApaNuM pAse rahI paNa zake nahi, phesalAvI khAnArA ghaNA maLe! mATe akkala mAgIe te kAma thAya! akkalathI badhuM maLI raheze ane temAMthI bhAIone bhAga paNa paDavAno nahi. cora corI jaI zake nahi. rAjA daMDI zake nahi. janyArA sudhInuM sAthIpaNuM te akkala che. "he rAjA sAheba ! tame khuzI thayA che te mane akkala Apa." rAjA kahe, "are! huM pharI kahuM chuM ke tuM tArA bhAInI mAphaka mAlamattA kAMI mAga. akakalamAM tAruM zuM vaLavAnuM che?" paNa samaju chokarAe teja kabula rAkhyuM. rAjAjI pitAnuM vacana pALavA baMnene rAjamahelamAM sAthe laI gayA. jeNe bheMsa mAgI hatI tene sArI joIne eka bheMsa bakSisa ApI, te laI rAjI thaI cAlata thaze. jeNe akala mAgI hatI tene akkala ApavA sArUprathama bhaNAvo joIe tethI eka paMDitane bolAvI tene pagAra karI ApI bhaNAvavA mAMDaze. bheMsa lenAra moTAbhAIe pitAne ghera jaI bheMsa bAMdhI. hamezAM paTalANI tene khaDa, kapAsIyA khavarAve, eTale tenA gajA mujaba dUdha detI hatI. tethI gharanAM sarva mANaso dUdha, dahIM, chAsa ne ghIthI sukhI thavA lAgyAM. teo akkala mAganAra nAnA bhAIne dhikkAratA hatA. "juo, bhAIe DAhyA thaIne akakala mAgI te ulaTA rAjAne kabaje rahevuM paDayuM! cho Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama karAM cheyAne dUdha dahIMnA te oratA, paNa jADI pAtaLI chAza paNa maLatI nathI !! are bhAI! akkalane kAMI dekaDe paNa upajavAnuM che? Ate turata pArakhuM! chokarAM navanIta khAya che ne rAjI thAya che. je izvara karaze te thoDA rejamAM moTA gajAdAra thaI paDaze ne pachI kheDa karaze te thoDA rejamAM keTalA badhA rUpiAnI upaja Avaze !" devage cha mahinAmAM te te bheMsa gujarI gaI ne pAcho hato tene te thaI rahyo. chekarAyAM dUdha dahIM vagara hAtha ghasavA lAgyAM. paNa kare zuM? kAMI IlAja nahi tethI meM cuMbIne besI rahyo. ala mAganAra nAnAbhAIne paMDite prathama vAMcanajJAna karAvyuM. pachI turata nItizataka, paMcataMtra, ityAdikane abhyAsa karAvyuM. tene zIkhavAne ghaNe zekha hatA ne temAM ghaNuM dhyAna Apate eTale pUra akkalabAja nIvaDaze. keTalAka dahADA zIkhyA pachI tenI haziArI joI rAjAjI prasanna thayA. pitAnA rAjyanA kaNabI vagere kheDuta hatA te sarvane deza-paTela TharAvI pAghaDI baMdhAvI, amuka pagAra bAMdhI Ape. sarva kheDutanA kAmakAjane rAjya taraphano saMbaMdha deza-paTelanI mAraphata cAlatuM hatuM, tethI sarvane te adhipati karI cuke. tene pagAra maLato hato tathA pite keTalIka jamIna rAkhI kheDAvate, sudharAvate, ane dareka kheDunI nIpaja upara teno lAgo karI ApavAmAM Avela, te sarvanI hajAra rUpiAnI upaja te akkalavALA deza-paTelane thaI paDI. e rIte keTaleka dahADe akkala mAganAra bhAI pAse caDIAte joI bheMsavALa maTe bhAI vicAramAM paDyo. are! ApaNe bheMsa mAgI te marI gaI ! akkalavALe te Aje meTe deza-paTela thaI paDayo che ema kahI pitAnI mUrkhAIne mATe pastAvo karavA lAgyuM. rAjAjI eka divasa svArI karI nIkaLyA, te pelA bheMsavALAne joI savAla karyo ke, paTela "akkala baDI ke bheMsa?" te kahe, "akkala maTI sAheba! bheMsa te marI gaI ne huM herAna chuM! bIjA sarva padArtha karatAM akkala (vidyA) nuM zreSapaNuM A vAta batAvI Ape che. samaya vidyAvRddhine che. f dilhiImAM jena gurU kula-atyAre uttara hiMdustAnanI prajA pitAnAmAM ghaTatA sudhArA vadhArA karavA anya prAMtanI prajAnI sarakhAmaNImAM ghaNuM AgaLa mAkhaNa. # jainapatra pustaka 9 aMka para. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. vidyAprazaMsAdhikAra. =============== ======= == paDatuM kArya karI rahI che. keLavaNInI dizAmAM tyAMnI hiMdu ane musalamAna keme pitApitAnI svataMtra yunivasITIo sthApavA kozIza kare che. tyAMnI prajAnA hastaka prajAnAM phaMDathI zALAo ane skUlanI meTI saMkhyA che. vaLI Arya samAjIka ane sanAtana dharmionAM gurUkuLa paNa tyAM jAhera prajAnI sahAyatA uparaja cAle che. uttara hiMdustAnanA ApaNu anya dharmAvalaMbI baMdhuo kelavaNInI dizAmAM je stutipAtra kArya karI rahyA che, te sAthe tyAMnA ApaNA jenabaMdhuemAM paNa jAgRti phelAyelI jaNAya che. tyAMnA ApaNA jenIbaMdhuo paNa pitAnI sAmAjIka ane dhArmika dazAmAM yathAgya sudhAraNA karavA prayatna karI rahyA che ane temanA prayatnanA phaLatarIke atyAre dilhImAM jena vidyArthi mATe eka navuM gurUkula sthApana thayuM che. A gurUkula kalakattAvALA bAbu buddhasiMhajInA haste khulluM mukavAmAM AvyuM che ane tenI sAthe hiMsAranuM jaina anAthAzrama joDI devAmAM AvyuM che. gurUkula zabdathI atyAre bhAgye ja koI aparicita haze, paraMtu prAcIna zabdane punaH A jamAnAmAM sAkArarUpe pragaTa karavAnuM mAna ApaNe AryasamAjane ApavuM paDaze. gurUkulo e dhArmika jIvana rAkhanArA ApaNA pUrvajonI yunivarsITI hatI ke jyAM vidyArthiye brahmacarya avasthAmAM rahI gurUnI pAse vidyAbhyAsa karatA ane gRhasthAzramamAM praveza karavAne gya AtmIya ane zArIrika dazAnI uMca keTIye gayelA brahmacArI tevAM gurUkulemAMthI bahAra paDatA. jemanA pratApe Arya jAtine gRhasthAzrama anya jAti karatAM sukhI ane saMsArane asAra nahi, kintu sAravALo karanAra nIvaData hato. brahmacaryano mahimA alaikika che. te vratadhArI mahAtmAoe dunIyAmAM amara nAmanA karI che. jyAre AkhI Arya prajAmAM AvAM gurUkulo dvArA zikSaNa apAtuM hatuM ke jyAM eka vidyArthine pUrNa brahmacarya pALavAnI taka maLatI tyAre e ja brahmacaryane pratApa hato ke A jAtimAM uMca saMskAra ane vicAre hovAnuM ApaNA pUrva purUnAM jIvana uparathI jaNAya che ane eka veLA Arya prajA saMsAranI anya prajAmAM sarva prakAre sarvopari manAtI hatI. vaLI tevAM gurUkulemAM apAtI keLavaNuM hAla jeTalI kharcAla ane agavaDakartA thatI nahi. pUrvanA gurUo vidyArthine nisvArthapaNe vidyAnuM dAna karavAmAM pitAnuM kartavya mAnatA ane kevaLa bhikSAvRtti upara te samayanAM gurUkulane nirvAha cAlato hate. te gurUkulanI zikSaNa paddhati evA prakAranI hatI ke tyAM rAya raMka-amIra-phakIra sanAM bALako eka sAthe ane eka sarakhI rIte abhyAsa karatAM hatAM. tyAM garIba zrImaMta ane uMca nIcane bhedabhAva daSTigocara thatuM nahate. abhimAna ane bheda 3 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. vyAkhyAna sAhitya sagraDu-bhAga 3 . dezama === == bhAvanA saMskArA te brahmacAriyAnA hRdayamAM utpanna thatAja nahi ane e ApaNI prAcIna mata keLavaNIne pratApe ApaNI jAti ane dezanuM sarva prakAre kalyANa thatuM hatuM. chekarAo sAthe kanyAenAM paNa gurUkulA te samaye astitvamAM hatAM ke jyAM kanyAe paNa ceAgya vaya sudhI brahmacarya pALI vidyAbhyAsa karI peAtA samAna ceAgya vaya-guNa ane jJAnavALA suzIla patinI sahacAriNI thai saMsArane svarga tulya karI muktI. atyAre e citra teA bhUtakALanI vArtAnA svapra samAna che. tApaNu ApaNA pUrva purUSAnA dhArmika ane sadAcaraNI jIvaneAnu smaraNa karatAM ApaNA aMta:karaNamAM prAcIna samayamAM apAtI uttama zikSaNapaddhatinAM yazeAgAna ghuMTAyA kare che. atyAre A unnatinA jamAnAmAM ApaNA te pUrvakAla puna: lAvavAnI kezizA thAya che ane temAM ApaNA jainamAMdhavA paNa je hIlacAla karI rahyA che ane akhatarAnI khAtara paNa gurUkulanI zikSaNapaddhatinA pracAra karavAnA je prAraMbha karyeA che te stutipAtra che. ame mAnIye chiye ke jaina kAmamAM evA uttama saskArI cAritravALA ane nItimAna purUSaSa utpanna karavAne mATe avazya gurUkulapaddhatine mAna ApavAnI jarUra che. ApaNA vikhavAda ane ajJAnane TALavA ane ApaNA jaina dharma ane tenA siddhAMtAnA pracAra karavA tevAM gurUkuleAmAMthI jyAre ApaNe dharma ane jAtinI unnati arthe prayatna karanAra brahmacAriyA utpanna karIzuM teA gurUkulane eka brahmacArI jyAre ahiMsAnA UMca siddhAMtanu pratipAdana karavA mAMsAhAri prajA sanmukha ubhA thaze tyAre tenA adbhuta jJAna ane AtmakhaLa AgaLa sRSTinA pApAtmAe tenA caraNamAM mastaka namAvaze ane hiMsAne sthaLe jyAM tyAM zAMtinAM dana thaze. pAMjarApALA sthapAvA ane bakarIIdane divase tana ane dhananA bhAge thatI katala aTakAvavAnuM jaina mahAjananuM kSetra ghaTI jaze. amArA gujarAtanA jainamAMdhavA paNa eka evuM gurU*kuLa mAtra akhatarA tarIke paNa jo sthApana karavA prayatna kare teA anya kAmenI mAphaka temane nANAMne mATe bahu sAcamAM AvavuM paDe tema nathI. jeneAmAM evA zrImaMta narA paDyA che ke AvuM eka gurUkulanuM kArya karavuM temane mana sahela che. vaLI zrI ANuMdajI kalyANajInI peDhI pAse paNa khAsa zrAvaka ane zrAvikAonA lAbhArthe eka sArUM bhaDAla ekaThuM thayuM che; te jo zeTha ANuMdajI kalyANajInI peDhInI AgevAnI heThaLa AvI gurUkulajevI kelavaNInI saMsthA * hAlamAM muMbAmAM yAtratA mahAvIra jainavidyAlayane je sArI madada maLe te te A badhuM kArya pUruM pADe ema jaNAya che, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vidyAprazasAdhikAra. 19 === sthApavAnI hilacAla thAya teA te hilacAlane sapUrNa TekA maLavAnI khAtrI che. vaLI AvAM kAryAmAM utsAha batAvyAthI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInAM astitvanuM paNa sArthaka gaNAze. ame amArA uttara hiMdustAnanA jaina bAMdhavAye sthApelA gurUkulamAM temanI phatteha icchIye chIye ane AzA rAkhIye chIye ke te 'gurUkulamAMthI purUSArthi ka brahmacAriyA bahAra paDA ane jaina siddhAMtAnA jhuDA dunIyAmAM pharakAvA, www~~~~ *vidyAvRddhi mATe paM, madanameAhana mALavIyAnuM kathana. prAcIna kALamAM hiMdamAM ghaNAM vizvavidyAlayamAM hatAM. je AcArya dazahajAra vidyAthI one bhaNAve ane bheAjana Ape tene kulapati gaNavAmAM AvatA hatA. agAu dareka hiMdu potAnA khALakAne gurUkuLamAM vidyAbhyAsa karavAmATe mAkalatA hatA. eka vakhata evA hatA ke, leAja rAjAnI korTamAM tA dareka mANasa saMskRta bhASAnuM sArUM jJAna dharAvatA hatA, te cahuDatInA vakhata cAlyA gaye che. ane have sthiti jUdIja che. yUropamAM sekaDe nevuM TakA jeTlA varSAM bhagelA jovAmAM Ave che, tyAre hiMdamAM te AMkaDA ATha jeToA bhAgyeja hAya che. eka vakhata bhArata vidyAmAM zikharapara hatuM, eka vakhata ApaNe ApaNA dezamAM banelI vastu paheratA hatA, paNa have vakhata malAI gayA che. jyetiSa, Ayurveda vigeremAM hiMda AgaLa vadheluM hatuM; paNa have te zAstro ApaNune pazcima taraphathI zIkhavAM paDe che. ApaNI sabhyatA ghaNI uMcI hatI, atyAre mAmalA badalAyA che. ApaNane ApaNI sAdhAraNa davAe mATe paradezaupara AdhAra rAkhaveA paDe che. dhAkAnu malamala tathA mAhisaranuM paTa joIne yUrApIaneA chaka thaI jatA hatA; paNa te kaLA ApaNA hAthamAMthI cAlI gaI che. tenuM kAraNu ajJAna che. yUropIane potAnI vidyAne maLe te hunnarI ApaNI pAsethI zIkhI,jaine tene khIlavIne ApaNane vastuo pUrI pADe che. ApaNe atyAre khetIvADIupara AdhAra rAkhatA khanI gayA chIe. hiMdanI khetIvADInI zakti amuka hadamAM che. te dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che. A sthitimAM sudhArA karavAnuM eSaDa vidyA che. iMglAMDa, amerikA vigere dezA AgaLa vadhavAnuM kAraNa vidyA che. amerikA vidyAkhaLane lIdhe dhanavAna banyuM che, te * A gurUkula atyAra sudhImAM joie tevuM krAma karI zakyuM jaNAtuM nathI, jo te cAlatuM hoya teA tenA netAoe te para pUratu lakSa rAkhavAnI jarUra che. * jainapatra pustaka 14 tA. 23 mI jAnyuArI, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je dazama hakakakakakakakakawwwwwwwwww=%====== lakSamInI mUrti banI gayuM che. amerikA eTaluM badhuM dhanavAna banyuM tenuM kAraNa vijJAnanI vidyA che. iMglAMDa ane phrAnsamAM te pramANe banyuM che. hiMdamAM pAMca yunIvarsITIo che, paNa teo phakta parIkSA le che. teo zikSaNa ApatI nathI. atyAranI sthiti evI che ke bALakane eka mA pALe ane bIjI tenI lAyakAtanI kaTI kare, tethI evuM bane che ke emAMthI sATha jeTalA ane tethI vadhAre vidhAthIo parIkSAmAM nApAsa thAya che. yuropa, amerikAmAM parIkSA lenArI yunIvarsITIne ghaNuM mAna ApavAmAM AvatuM nathI. je yunIvarsITI zikSaNa ApIne parIkSA le che te vadhAre mAna meLave che. tyAM vidyArthione rahevAnI ane khAvAnI sagavaDa karI ApavAmAM Ave che. hiMdamAM gurUkuLamAM teja pramANe hatuM tyAM vidyArthio rahetA, khAtA, pitA, zikSaNa meLavatA ane parIkSA ApatA. te gurUkuLanI paddhati pramANe hiMdu yunIvasITI sthApavAmAM AvanAra che. atyAre hiMdamAM tevI eka paNa yunIvarsITI nathI. hAlanI yunIvarsITI te phakta parIkSA laIne saMtoSa pakaDe che. ApaNe navI yunIvarsITImAM vahevArU jJAna upara vadhAre dhyAna ApavAmAM Avaze. ApaNane anna ane vastra maLI zake tevI vidyA ApavAnI pahelI jarUra che. anna vinA phalasuphI bhaNavI sUje nahiM. dezane je vastunI jarUra che te tame atre banAvavAne zaktivAna bano to dezamAM daridratA raheze nahi. amAre IrAdo e che ke vidyArthIone vahevArU jJAna ApIne teo ahIM ughega hunnare khIlave. ApaNA dezamAMthI rU, kyuTa, cAmaDAM vigere paradeza jAya che, ane tyAMthI tenI navI banAvaTe thaIne ahIM Ave che. te vastuo banAvI tyAMthI mekalavAnuM kAraNa e che ke pazcimanA lekemAM ApaNA karatAM vadhAre vidyA che. strIonAM saubhAgyanAM cinha jevI cuDIo paNa paradezathI Ave che te zocanIya che. svadezI vastu mane ghaNuM priya che, huM tamane kahuM chuM ke tame bane tyAM sudhI dezI vastuo lyo ke jethI garIba hiMdanI sthiti sudhare, atyAre jApAna paNa ApaNane haThAvatuM jAya che. te badhAnuM kAraNa e che ke ApaNane thoreTIka zikSaNa maLe che. paNa vahevArU vidyA maLatI nathI. kAzInI yunIvarsITIne eka uddeza e che ke tyAM kaLAkaizalyanuM vahevArU zikSaNa ApavuM. sarakArI zALAomAM dharmanuM zikSaNa ApavAmAM AvatuM nathI, tethI pariNAma e AvyuM ke ApaNe pUrepanI philasuphI vigere zIkhIe chIe, paNa ApaNuM dharmapustake kathA vigerenuM kaMI paNa jJAna maLatuM nathI, te ThIka nahi. ApaNane dharmanA ane nItinA jJAnanI jarUra che. iglAMDamAM aDhAra ane phrAnsamAM paMdara, jarmanImAM bAvIza ane amerikAmAM ekaso cotrIza yunIvarITIo che. amerIkAmAM covIza hajAra prephesara che. tyAre hiMdano kolejamAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. www vidyAthI AnI saMkhyA teTalI Ave che. amerikAmAM keLavaNI meLavavA mATe jeTalI sagavaDa che teTalI khIje kyAMya nathI. Apa vidyAcI vacanane ghaNI yunIvasI"TIonI jarUra che. ApaNI sthiti garIba che. amerikAmAM troza varasamAM khAnagI sakhAvata mAraphate sATha karoDa rUpIA yunIvasITIo mATe maLyA che. amArA ane tamArA dharma che ke ApaNA khALakAnuM rakSaNa karavuM te mATe tame A yunIvasITIne nANAMnI khulle hAthe madada kareA. A dezamAM aneka lAkhApati che, chatAM hiMdanA beTAone vahevArU keLavaNI levAne paradeza javuM paDe che, ane tyAM kArakhAnAomAM dAkhala karavAmAM Ave nahi te dIlagIrIbhareluM kahevAya. jo ApaNe ApaNuM kartavya-dharma samajIzuM te tamAne je jJAna joize te ahIM maLaze. khanArasa yunIvasITImAM ameA khetIvADInI vidyA zIkhavavA uparAMta AyuravedikanuM jJAna ApavA mAgIe chIe. ApaNA dezamAM saMkhyAkhaMdha jaDIbuTTIe che. jene upayAgamAM levAne keziza karavAmAM Avaze. relve enajInIrIMganuM ApaNane ahIM zikSaNa maLatuM nathI, te khAtAnA meATA AhvA upara hiMdI nathI. te eddhAo mATe lAyaka thAya, tevI keLavaNI ApavAnA amArA irAdA che. yAvajjIvanapaThana adhikAra. ----- 21 AcaraNamAM zaTha jevA mANasa hAya tApaNu vidyAnA khaLathI jagamAM kIrtti meLave che. tyAre suzIla vidyAsaMpanna manuSya hAya to te potAnA ke anyano uddhAra kare e ni:saMzayanI vAta che. e samajAvIne vidyAnI sA jarUra che; mATe jIMdagIparyaMta tenA abhyAsa karavA joie, e batAvavA have pachI cAvajIvana paThana adhikAra levA dhArela che. ane A cAlatA vidyAprazaMsA adhikAra paripUrNa karyeA che. - yAvajjIvana paThana adhikAra. vidyAprazaMsA sukhakara hovAthI vidyAbhyAsa jIvanaparyanta karavA joie, temAM keTalAkanuM ema mantavya che ke vRddhAvasthAmAM indriyA zithila thaI javAthI vidyA meLavavAmAM Ave tApaNa tenA kazeA upayoga nathI tethI te avasthAmAM vidyA soMpAdana karI magajane parizrama ApavA vyartha che, tevA vAdIjanane ninnura karavA A adhikAra levAmAM AvyeA che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 jo. *********** AvatA janmamAM sahelAIthI vidvattA meLavavAnI yukti. anunnur (1 thI 6). Tasty vayasi grAhyA, vidyA sarvAtmanA budhaiH / yadapi syAna phaladA, sulabhA sAnyajanmani // 1 // (zA. 1.) abhyAsa karavAne cAgya evI prathamanI avasthA vyatIta thaI gai hAya tApaNu DAhyA purUSAe vidyA sarvAtmabhAvathI ( mana rAkhIne ) grahaNa karavI. tyAM zaMkA thAya che ke vRddhAvasthAmAM vidyA zu phaLa ApI zakaze ? tenA uttaramAM jaNAve che ke, jo ke vidyA tevI avasthAmAM kAMi phaLa ApI zaktI nathI paNa te jIvane te vidyA bIjA janmamAM sulabha thaI jAya che. arthAt prAktana (pUrva bhavanA) saMskArAthI vidyA turta prApta thAyache. 1 cAra vastu nikRSTa sthAnamAMthI paNa kheMcI levI. bAlAdapi hitaM grAhyamamedhyAdapi kAJcanam / nIcAdayuttama vidyAM strIratnaM duSphulAdapi // 2 // 23 (zA. 1.) bALaka pAsethI paNa hita vacana grahaNa karavuM, nIca pAsethI athavA apavitra sthAnamAMthI paNa suvarNa grahaNa karavuM, nIca manuSya pAsethI paNa vidyA grahaNa karavI ane duSkuLamAMthI paNa strIrUpI ratna grahaNa karavuM. ( evuM nItizAstramAM kahela che. ) ra pitAnI putratarapha satya phoja. paTha putra kimAlasyamapaTho bhAravAhakaH / pati: pUchyate hodde, patra putra vine vine / rU // kaima }(ae. mu.) he putra ! vidyAbhyAsa kara. Alasya zA vAste kare che? kAraNa ke je AlasyathI vidyAbhyAsa karatA nathI te bhAra ( bejA ) upADI peAtAne nirvAha calAve che ane bhaNela manuSya leAkamAM pUjAya che. mATe divase divase arthAt pratikrina vidyAbhyAsa kara. 3 buddhizALI tathA mUkhane ALakhavAnI samajaNa, " kAvyazAstravinodena kAlo gacchati dhImatAm / vyasanena hi mUrkhANAM, nidrayA kalahena vA // 4 // } (tU. mu.) buddhimAn purUSonA samaya kAvyazAstrInA vinAdathI jAya che, ane mUrkha lAkAnA vakhata vyasana ( du:kha, ) nidrA athavA phlezathI vyatIta thAya che, 4 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. yAvajjIvana parjhana adhikAra, wwww wwwww -- ~~~~~~ kAM satASI thavu? tathA krAM sASI na thavu? tenI samajaNa, santoSastriSu kartavyaH svadAre bhojane dhane / triSu caiva na kartavyoM, dAne cAdhyayane jape // 5 // } (sU. su.) peAtAnI strImAM, bheAjanamAM ane dhanamAM Ama traNa vastuomAM sa MtoSa rAkhavA. ane dAna, vidyAbhyAsa, tathA japa A traNa kAryomAM sa MtASa na karavA. 5 adhyayanathI rahita divasa na kADhaveA. zloka vA, samastaM avandhyaM divasaM kuryAd, dAnAdhyayanakarmasu // 6 // } (sU. mu.) banI zake te AkhA zleAka, athavA ardhA zloka athavA pA kSAka humezAM bhaNavA. evI rIte dAna, vidyAbhyAsa ane anya zubha kAryomAM divasane saphaLa karavA. 6 jheranA cAra prakAra. anabhyAse viSaM zAstramajIrNe bhojanaM viSam / viSaM sabhA daridrasya, vRddhasya taruNI viSam // 7 // 23 (sU. mu.) ghaNA vakhata abhyAsa na rAkhavAthI zAstra jheratulya thaI jAya che ane uttaramAM ajIrNa thayuM heAya tyAre bhAjana viSarUpa che. kaMgAla mANasane uttama prakAranI sabhA viSarUpa che ane vRddha manuSyane navayAvanA strI viSatulya che. 7 buddhinAM be AbhUSaNa, zraddhAghoSau yadi syAtAM, prajJayA kiM prayojanam / tAveva yadi na syAtAM prajJayA kiM prayojanam // 8 // (bhU. mu.) zraddhA tathA gAkhavuM jo hAya tA buddhithI zuM prayeAjana che. ane jo teja ( zraddhA tathA gAkhavuM ) na heAya teApaNa buddhithI zuM prayeAjana che ? arthAt buddhimAna hAya, chatAM zAstramAM zraddhA tathA geAkhavuM nahAya tA tenI buddhi vyartha che, eTale te bhaNI zakatA nathI. ane buddhimAM jarA ma Mda hAya chatAM zraddhA ane gAkhavuM kharAbara hAya teA uttama buddhimAnanI peThe te zAstrane vakSya karI zake che. 8 bhinnamatathI jheranu' spaSTIkaraNa, fet kupaThitA vidyA, viSaM vyAdhirUpekSitaH / fat goSThI daridraya, vRddhasya taruNI viSam / / 9 / / ae. mu.) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sa'graha-bhAga 3 jaze. darzama - ***=* krutsita rIte bhaNelI vidyA viSasamAna che, kAla maTI jaze, davAnI kazI jarUra nathI, Ama upekSA karela rAga viSasamAna che. daridra manuSyane mATe Anada vineAdanI vAtA viSasamAna che tathA vRddha puruSane mATe tarUNu vayanI strI viSatulya che. 9 vidvAnAnu jIvana tathA janma saphaLa che. zArdUlavikrIDita. nAnAzAstrasubhASitAmRtarasaiH zrotrotsavaM kurvatAM, yeSAM yAnti dinAni paNDitajanavyAyAmakhinnAtmanAm / teSAM janmacajIvitaM ca saphalaM taireva bhUrbhUSitA, zeSaiH kiM pazuvadvivekavikalairbhUbhArabhUtairnaraiH // 10 // vividha zAstronAM subhASitarUpa amRtarasavarDa zrotrAtsava karatA arthAt kAnane Ana Mdaprada prasaMga anubhavatA ane paMDitajaneAnI sAthe zAstra viSayanI kasarata karavAthI thAkI rahetA je purUSAnA divaseA nirgata thAya che te purUSonuM janma ane jIvita saphaLa che tathA teoeja pRthvIne zAbhAvI che. khAkInA pazuonI peThe vivekavagaranA ane tethI pRthvIpara eAjA sarakhA purUSA zuM kAmanA che? 10 24 Ina (bhU. mu.) A pramANe vRddhAvasthA thAya tApaNu, ane AjIvikAmATe game te dhaMdhA karatA hAie tApaNa uttama vidyAnuM upAsana tA avazya cAlu rAkhavuM joie, ke jenAthI jIvita saphaLa thAya che. guNahIna vidyAnu sevana karavAthI kazA lAbha nathI paNa hAnija che. mATe uttama-nirmaLa vidyAnuM sevana karavuM ema bhalAmaNu karI A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. ane vidyA paNa pAtra vinA zAbhatI nathI; mATe lakSaNuhIna vidyA adhikArane sthAna ApavuM ucita dhArela che. lahIna vidyA adhikAra. ma lalanA veNI vinA zole nahi tema vidyA uttama guNu vinA zobhatI nathI. kAraNa ke rmALanA mUtiH sarvaH vimalo na mayaMr| eTale sarpa maNithI vibhUSita che chatAM zuM te bhayaMkara nathI? arthAt ke bhayaMkara Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda paThanasiddhi kAraNAdhikAra. 25 che, tema durgaNavALo mANasa je ke vidyAthI bhUSita hoya topaNa te bhayaMkara che, te prasaMganuM samarthana karatAM A adhikAra ahIM bhUSaNarUpa gaNyo che. sadaguNavinAnI vidyA jhAMkhIja jaNAya che. gagg6 (1-2) lakSaNena vinA vidyA, nirmalApi na zobhate / / yuvatI rUpasaMpannA, daridrasyeva vezmani // 1 // " jema rUpasaMpanna evI navavanavatI strI daridra manuSyanA gharamAM zobhatI nathI tema sadaguNavinA nirmaLa vidyA paNa zobhatI nathI. 1 zAno udeza jANo kaThina che. " sulabhAnIha zAstrANi, gurvAdezastu durlbhH| ziro vahati puSpANi, gandhaM jAnAti nAsikA // 2 // pisAvALA puruSone pustaka kharIdI lAyabrerInA AkAramAM goThavI devAM sulabha che, paNa saddagurUne upadeza (pALa e) durlabha che, tyAM dAna kahe che ke, mastaka puSpone dhAraNa kare che, paNa sugandha to nAsikAja jANe chearthAta pustakonA samUho ekatra karavAthI sulakSaNa vidvAna gaNAtA nathI. paraMtu zAstra tathA gurUnI AjJAnuM pAlana karavAthIja vidvattA dIpI nikaLe che. pipaTanI peThe vidyA bhaNI javAmAM Ave paNa tenuM rahasya je gurUkRpA tathA ekAgravRtti ane zraddhAne AdhIna che te jANavAmAM na Ave tathA maLelA upadezathI AcAravicAra na sudhare te te lakSaNahIna vidyA nakAmI che ema TUMkAmAM jaNAvI tathA have pachI vidyAbhyAsanI siddhi kema kahevAya vagere jaNAvavAnuM yaMgya dhArI A adhikAra samApta karavAmAM Ave che. - ra paThanasiddhi kAraNa adhikAra. % ghA vRddhimAM jema khaMtanI jarUra che, temaja gata janmamAM paNa te kavi saMbaMdhI prayAsa karelo hovo joIe. kAraNa ke junA jJAsu vA RE : vidyA, purA dattaM ca yaddhanam / purA dattA ca yA kanyA, agre dhaavati bAvati | gayelA janmamAM vidyAdAna karyuM hoya, dravya ApyuM hoya, kanyAdAna karyuM hoya te te saghaLAM sAdhane bIjA janmamAM avazya madada kare che. te batAvyA bAda A cAlatA viSayamAM te siddha thavAmATe kayAM kayAM sAdhananI jarUra che te A adhikAramAM batAvAmAM AvyuM che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dAma vidyArthIe pAMca lakSaNa dhAraNa karavAM. kAkaceyA bakadhyAnaM, zvAna nidrA tathaiva ca / yAna) svalpAhAraH striyAstyAgo, vidyArthI paJcalakSaNaH // 1 // kAgaDAnI tulya ceSTA, bagalAtulya dhyAna, dhAnatulya nidrA, tema svalpa AhAra ane strIne tyAga Ama pAMca lakSaNavALo vighAthI vidyAne prApta thAya che. arthAt vidyAnI pUrNa prAptine mATe sAvadhAnI rAkhavI joIe. ekAgra vRttivALA rahevuM joIe, bahu nidrAdhIna na rahevuM joIe, jethI zarIra bhAre paDI jAya evA AhArelolupa thavuM na joIe tathA kAmAsakti rAkhavI nahi. kAraNa ke brahmacarya pALavAthIja vidyAne lAbha meLavI zakAya che. 1 . darekane cAra sAdhananI jarUra, paThato nAsti mUrkhatvaM, japato nAsti pAtakam / mAM) pauninA ho nAsti, na mAM vAti nAgrataH mArA vidyAbhyAsa karanArane mUrNapaNuM nathI. eTale udyama laI gekhavuM te paThanasiddhinuM mukhya kAraNa che. tyAM bIjAM paNa traNa tevA prakArone prasaMgavazAt prApta thatAM kahe che ke devAdhidevanA nAmano japa karanArane pApa sparza karatuM nathI. mina dhAraNa karanAra (eTale kArya pUratuM belanAra) manuSyane kalaha kayAMya thata nathI ane jAgatA manuSyane bIka hotI nathI. 2. vidyArthIe cAra apalakSaNane tyAga karavo. nordhvajAnuzciraM tiSThenna syAdutkaTakAsanaH / na nAsikAM vikuSNIyAt, na svayaM kartayennakhAn // 3 // vidyAthIe uMcA gaThaNa rAkhI lAMbo vakhata na besavuM, ADA avaLA AsanamAM besI abhyAsa na kare, eTale sukhetho besI zakAya tevA Asanaupara besavuM, tema nAkane khataryA karavuM nahi ane nakha kApyA karavA nahi. 3 vidyAmAM vizvarUpa sAdhanonA tyAganI bhalAmaNa sarvathA santyajedvAdaM, na kazcinmarmaNi spRzet / sarvAnparityajedarthAn , svAdhyAyasya virodhinaH // 4 // vidyArthIe ekabIjA sAthe vAda na kara, koIne marmasthAnamAM sparza Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. --- na karavA eTale koine hRdayamAM lAge tevu kaTuvacana na kahevuM ane abhyAsa karavAmAM je je ardho virAdhI hoya te sarvadhanAdi meLavavAnAM kAryo vagereno tyAga karavA. 4 paDhanasiddhi kAraNAdhikAra. ----- vidyArthIe sAta guNA svIkAravA. zuzrUSA zravaNaM caiva, grahaNaM dhAraNaM tathA / UhApoho'rthavijJAnaM, tattvajJAnaM ca dhIguNAH // 5 // 27 (vAvi.) prathama te vidyAbhyAsa karanAra vidyArthIne pATha sAMbhaLavAnI utkaTa IcchA joie. tevI IcchA karI keTalAka vidyAthIe gurupAse jAya che paraMtu tyAM tevuM zravaNa karavAmAM pramAdI bane che paNa jevI zravaNunI icchAthI gurupAse gayA che tevI rIte citta lagADI abhyAsasaMbaMdhI pAThanuM zravaNu karavuM joie, ema zuzruSA tathA zravaNu thayA khAda zuM kArya karavuM tyAM kahe che ke prathama eTale te abhyAsanuM grahaNa karavuM, ane punaH tenuM akSarazaH hRdayamAM dhAraNa karavuM. pachI te karela abhyAsamAM praznottara karI sudRDha karavuM joie. ane tyArakhAda tenuM ajJAna vyAkaraNanI paddhati pramANe karavuM joie ane chevaTa A abhyAsanuM tattvajJAna zuM che? te yathArtharIte samajavuM joie. A sAta muddhinA guNAnuM parizIlana yathArtharIte karI vidyAthIe abhyAsa karavA joie. tethI uttama prakAranuM jJAna thAya che. pa vidyA tathA dhana-meLavavA tathA gumAvavAnI rIta, kSaNazaH kaNazazcaiva, vidyAmarthaM ca sAdhayet / kSaNatyAgI kuto vidvAn, kaNatyAgI kuto dhanI // 6 // ( (kasyApi ) yAvi.) vidyAthIe kSaNekSaNa mahenata karI vidyA meLavavI ane dhanAthI puruSe dANe dANe karIne dhana meLavavuM, eTale ke vidyAthI kSaNane paNa nakAmA javA hai tA te vidyA meLavI zaktA nathI ane dhanAthI puruSa kaNekaNunA saMgraha na kare teA tepaNa dhanADhaya kayAMthI thAya ? 6 vidyA meLavavAnAM traNa sAdhanA. vidyA vinayato grAhyA, puSkalena dhanena vA / }sU. mu.) athavA vidyayA vidyA, caturtho naiva vidyate // 7 // namratAthI vidyA grahaNa karavI, athavA ghaNA dhanathI ( gurune prasanna karI ) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. =========~. vidyA meLavavI, athavA vidyAthI vidyA meLavavI. A traNa sivAya cAthA upAya nathI. 7 vidyArthIe tucchasukhamAM Asakta thavuM nahiM sukhArthI tyajate vidyAM, vidyArthI tyajate sukham / sukhArthinaH kuto vidyA, sukhaM vidyArthinaH kutaH // 8 // mulAyama lo aa ja ma (TU. mu.) bAlyAvasthAnA sukhanI IcchAvALA vidyA bhaNIzakatA nathI ane vighAnI IcchAvALA tevuM sukha bhAgavIzakatA nathI. kAraNa ke sukhArthi eTale khAvuM, navIna navIna sthAnAmAM bhamavuM ane indriyAnA viSayAmAM Asakta thavuM, AvI IcchAvALA puruSane vidyA kyAMthI prApta thAya? ane vidyAthI eTale divasanA cAra paheAra tathA rAtrinA cAra paheAra kula ATha pahAra che temAM nidrA sivAyanA khAMkInA vakhatamAM zraddhApUrvaka cittalagADI gAkhanAra puruSane khAlyAvasthAsaMbaMdhI sukha kyAMthI hAya ? 8 kevA manuSyeA zAstra bhaNI zakatA nathI. (bhU. mu.) aso mandabuddhiva, sukhito vyAdhitastathA / nidrAjI, jAmu zrRti, hete zAsrarjanatA // r // ALasu, buddhivinAnA, sukhI, rAgagrasta, jhAjhI nidrAvALA ane kAmI e cha puruSA zAstraabhyAsa karIzakatA nathI. viparIta sAdhana uddabhavavAthI cAra vastunI bhraSTatA, Alasyena hatA vidyA, AlApena kulastriyaH / anvayIna datta kSetra, hataM sainyamanAyam / / 2 / / kyU. mu. dezama ALasathI vidyA bhaNIzakAtI nathI, rAga rAgaNIthI kula strIe bhraSTa thAya che, thADA khIjathI khetara bagaDe che ane senAdhipativinAnuM sainya nAza pAme che. 10 nAtha ( 11-12 ) dhAraNa zakti vadhAravAnA upAya guDUcyapAmArgaviDaGgazaGkhinI, vacAbhayAkuSThazatAvarI samA / ghRtena lIDhA prakaroti mAnavaM, tribhirdinairgItasahasradhAriNam // 11 // (zA. 1.) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. paThanasiddhi kAraNadhikAra, ra9 gaLe, adheDe, vAvaDIMga, zaMkhAvali, vaja, haraDe, kaTha, zatAvarI. A ATha cIjanuM samabhAge caNuM karavuM ane te caNa gAyanA ghI sAthe cATavAmAM Ave te traNa divasamAM manuSyane hajAra leka dhAraNa karavAnI zaktivALo banAve che. arthAt atizaktine dUra karI kahIe. te yAdazakti bahu sArI banAve che. 11 dareka vastu dhIme dhIme vRddhi tathA kSaya pAme che. krameNa zailaH salilena bhidyate, krameNa valpIkazikhAbhivardhate / krameNa vidyA vinayena cApyate, rAmeLa nakSatapaNAnatte 2 | | ekapachI eka ema anukrame pANInA dhaMdha paDavAthI parvata ( zilAene jo) bhedAI jAya che, kamethI rAphaDAnI zikhA abhivRddhine pAme che. kramathI vidyA vinayavaDe prApta thAya che ane kamethI mekSa tapavaDe prApta thAya che. arthAt vidyA bhaNanAre pitAnuM zarIra bagaDe to ekadama mahenata na karavI, paNa niyamasara abhyAsa kare. tema kadI kaMI kaThaNa pATha Ave tyAre muMjhAI kAyara na thaI javuM. paNa magaja zAMta rAkhI vidyAnuM upAsanA karavAmAM tatpara rahevAthI avazya uttama vidvAna thaI zakAya che. 12 vidyAdevInI prasannatA meLavavAmAM daza sAdhananI jarUra vasarjAtajI. (23-14). ArogyabuddhivinayodyamazAstrarAgAH, pazcAntarAH paThanasiddhikarA bhavanti / (vAgi.) AcAryapustakanivAsasusaMgabhikSA vAhAtu panna patra parivardhani | zarU ! ] zarIranuM Arogya, buddhi, namratA, mahenata ane zAstromAM neha A pAMca andaranAM sAdhano abhyAsamAM siddhi karanArAM thAya che. ane AcArya, (saMzayane chedanAra suzikSaka) pustake, jemAM koI jAtanI gaDabaDa na hoya te nivAsa (raheThANa), sArA vidyArthIone saMga ane subhajana (sAre AhAra). evI rIte A pAMca bahAranAM sAdhano vidyAbhyAsane sArI rIte vadhAre che. 13 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama vidvAnonA paricayamAM rahevAthI maLatA lAbha. jJAnAdhikairaharahaH parighRSyamANAH / prAyeNa mandamatayo'pi bhavanti tajjJAH // saMsargajaM guNamavApya hi pATalAyA svayaM pAzavA ivAsatti ' j vidvAn puruSonI sAthe dinapratidina vArtAlApamAM ghasaDAtA evA mandamativALA purUSe paNa te te zAstrone jANanArA thAya che. tyAM daSTAnta kahe che ke-lAla sugandhadAra pATalA nAmanA vRkSanAM puSponA saMsargathI utpanna thayela sugandharUpI guNane pAmIne pAtronA bhinna bhinna kaTakAo paNa pArthane sugabdhIdAra banAvI zake che. 14 save. naramAM guNa ja nahi hoya bIjA, paNa eka upAya dhare karamAM, karamAMthI taje nahi kAgaLane, ugatA dinathI dina AkharamAM; kharamAM na khape kadi teha kharekhara, tema gaNAya na gADaramAM, DaramAM na rahe dalapatta kahe, hararoja caDe cita hunnaramAM. 159 *zikSaNanI rIta. samrAI karavI, gusse thavuM, e chokarAMonA aMtarAtmAno anAdara karyA barAbara che. samajAvIne kahyA sivAya athavA kAraNa batAvyA sivAya " phalANuM karIza nahi, amuka jagAe jaIza nahi" evI niSedhaka AjJAo karavI, e ulaTuM pakSa rIte te kAma karavAnI sUcanA ApyA barAbara che. izvare jyAre bAvA Adamane hukama karyo ke phalANA jJAnavRkSanuM phaLa khAIza nahi" tyAre e niSedhane lIdhe ja te phaLa khAvAno kuvicAra tenA manamAM AvyuM. te naMdanavanamAM hajAre vRkSa hatAM, paraMtu jyAre " A khAIza nahi" e khAsa niSedha karavAmAM AvyuM, tyAre khAmekhA tene ja khAvAne tene moha thayo. vartamAnapatromAM atyaMta mahatvanI jAhera khabarane mathALe "A vAMcaze nahi" ema lakheluM hoya che, temAM paNa Aja rahasya raheluM hoya che. keIe eka phakIra pAse maMtra mAge, te mahAtmAe maMtra Ape, ane kahyuM ke "traNa vakhata mALA japavAthI maMtra siddha thaze, paraMtu mALA japatI vakhate phakta vAMdarAno vicAra manamAM Avo na joIe." Doka prayatna karyA pachI te bicAre pAcho phakIra pAse AvIne kahevA lAgyo ke " gurumahArAja ! vAMdare mahArA svamamAM paNa nahoto, paraMtu Ape nA pADI tyArathI te vAMdarAno svAmI rAmatIrtha. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, paThanasiddhi kAraNAdhikAra. 31. vicAra kSaNavAra paNa mahArA magajamAMthI khasatuM nathI." keLavaNunI AvI ulaTI rIta amerikAmAM hatI. kinDaragArTananI rIte zikSaNa chokarAone tyAM kinDaragArTananI paddhatithI bhaNAvavAmAM Ave che. zikSake chokarAo sAthe ramatA, kUdatA, gAtA, nAcatA, zikSaNa ApatA cAlyA jAya che, ane chokarAM mojamajhAnI sAthe zikSaNa grahaNa kare che. dhAro ke chokarAMone vahANane pATha zikhave che. lAkaDAnuM vahANa dareka chokarI AgaLa mUkyuM che, ane vahANa bAMdhavAnA upayogamAM AvatI lAkaDAnI cIpo vagere pAse mUkyAM che, puruSazikSaka athavA strIzikSaka chokarAo sAthe maLI jaIne kahe che ke "ame te have vahANa bAMdhIzuM, ame te have vahANa bAMdhIzuM." chokarAMo paNa ekadama kahevA lAge che ke "ame paNa bAMdhIzuM." e ! sarva chokarAo nIce besI gayAM. eke vahANa taiyAra karyuM, bIjAe paNa karyuM, trIjAne jarA vAra lAgatAM zikSaka ane bIjAM chokarAMoe tene madada karI, ane tenuM vahANa paNa taiyAra thayuM. chokarAM piteja hoMzathI zikSakane pUchavA lAgyAM ke "A bhAganuM nAma zuM? A bhAga zuM kahevAya? A zuM? peluM zuM ?" zikSaka vahANanA bhAganAM nAma kahete gaye, ane chokarAone vahANa viSe badhI mAhitI sahaja maLI gaI ! ApaNA dezanAM chokarAMo gokhe che ke "Kel. (kIla) eTale vahANanuM taLiyuM, kIla eTale vahANanuM taLiyuM " ema karatAM karatAM magajamAM kIla zabda ghusI gaye, paraMtu "kala" zI vastu che, ane vahANa kevuM thAya, te evI gokhaNapaTTIthI chokarAM jarAe samajI zakatAM nathI. tyAM prathama padArtha oLakhatAM zIkhave che. ane pachI nAma kahevAmAM Ave che. ahIMA to nAma ja gekhAvavAmAM Ave che, ane padArthanA AkArano AkhI ummaramAMe anubhava maLato nathI. tyAM chekarAo potAnA caMcaLa svabhAva pramANe savAla pUchatAM rahe che, ane zikSakanuM kAma to eTaluM ja hoya che ke temane savi stara javAba ApavA. ahIMnA moTA meTA zikSake, nhAnA nhAnA chokarAone savAla pUchI pUchIne guMgaLAvI nAMkhatAM bilakula zaramAtA nathI! jenAthI jJAnanI abhirUci utpanna na thAya te zikSaNa zAnuM? ahIMA mAstarane dekhIneja chokarAMo bahI mare che, jyAre tyAM chokarAMone zikSakapara jeTale prema hoya che, teTale mAbApa upara paNa hete nathI ane zALAmAM temane jeTale AnaMda thAya che, teTale ghera paNa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 3 je. dezama --- *. thatA nathI. tyAMnI zALAomAM ii levAtI nathI, ane pustakA mata Apa vAmAM Ave che. vidyA prApta karavAmAM kema pAra paDavu' tathA temAM zuM zuM sAdhanAnI ja rUra che tenu TuMka spaSTIkaraNa karI Aja adhikAranA zlAka navamAM kahyuM che ke nidrA paNa paDanasiddhimAM vinna karatA che temaja te nidrA khIjA aneka kAmamAM niSphaLatA devAvALI che tenuM TuMka vivecana atAvavA A adhikArane pUrNa karyAche. nidrA adhikAra. Ra manuSyAnA purUSArthamAM hAni karanArA cha doSo che, jemAM nidrA prathama sthAne birAje che tene sArI rIte sthAna maLe ke turata pAtAnA anuyAyIone krame krame kheAlAvI le che. ahuja nidrALu thayA pachI tantrA (zarIramAM sustI ) Ave, tenI pAchaLa kAMI kavya kArya na banI zake tethI bhaya Ave ane bhayathI jene bhaya hAya temanA upara krodha vadhe, tenA vadhavAthI duSTa bhAvanAmAMne bhAvanAmAM Alasya Ave, Alasya AvavAthI Aje karazuM, kAla karazuM; AvA vicAravALI dIsUtratA Ave. temanI pAchaLa asaMkhya anarthI thAya mATe peAtAnuM hita IcchanAre nidrAnA dAsa na thavuM eja hitarUpa che. jhAjhI nidrA ( UMgha ) thI thatA anathI. anuSTup (202) nidrA mUlamanarthAnAM nidrA zreyovighAtinI / nidrA mamAnanano, nidrA saMsAravRddhinI // } jyAM nidrA tyAM cArI. AjanmopArjitandravyaM, nidrayA yAti nizcitam / coraiH sugRhyate sarva, tasmAdetAM vivarjayet // 2 // // nidrA tamAma anarthAnuM mukhya kAraNa che. nidrA kalyANaneA nAza karanArI che, nidrA pramAda ( bebhAnI ) upajAvanArI che, nidrA saMsAra vadhAranArI che, kAraNa saMsAramAM janma laI karavAnAM kAryAM bahu nidrAdhIna thanArathI pUrAM karI zakAtAM nathI, eTale karavAnu temane tema khAkI rahe che tethI vakhtA vakhta avatAra levA paDe che. 1 haiM. sva. } 4. ja. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMcana vyasanAdhikAra. ----- janmathI Ara MbhIne meLaveluM nANuM nidrAthI avazya cAlyuM jAya che cArAthI paNa sArI rIte cArI zakAya che, nidrAmAM paDayA rahevAthI vyApAra, dhArAjagAra na thAya jethI meLaveluM enI meLeja ochuM thatAM thatAM cAlyuM jAya che mATe teneA vizeSe karI tyAga karavA. 2 eka kavie kahyuM che ke-- pariccheda. DhAhe. caMha vairI valuM, jaLa vairI zevALa; mANasa vairI nIMdaDI, macchA vairI jALa, 3 33 dezakALane anusarIne pravRtti karavAne badale tene jANyA vagara mUrkhatAbharI pravRttithI jema purUSArthanI hAni che, tema nidrAne hada uparAMta vaza thavuM e paNa purUSArthanI hAni karanAra che ane purUSArthanI hAni thaI eTale vighAmAM AgaLa paDIzake nahiM e dekhItuM che. je samayamAM je je sthAnamAM jAgRta thavu joiye ke rahevuM joiye te samayamAM ke te sthAnamAM AMkhA mIMcIne paDayA rahevAmAM Ave tenu pariNAma aniSTa Aveja. mATe ati nidrAne vaza na thatAM--tathA bIjA kAmAne paNa gANutAmAM rAkhI vAMcana-vyasananI munyatA rAkhavA te adhikArane sthAna maLavA mATe A nidrA adhikAranI virati karI che. - vAMcana vyasana adhikAra. khoTA vahema tathA khATAM kharca dUra karavA mATe abhyAsa karavAnI jarUra che. kAraNa ke je dezamAM jhAjhAM manuSyA abhaNa jovAmAM Ave che te deza kaLA hunnaranI khAmIne lIdhe durdazA bhAgave che. jemake hiMdustAnamAM sekTe cha TakA keLavAyela varga jovAmAM Ave che te amerikA jevAmAM sekaDe nevuM TakA keLavAyela jovAmAM Ave che tethI te deza lakSmIjInI mUrtirUpe dekhAya che. abhaNa manuSyA bIkaNu, nirUtsAhI, kaLAhIna, kAluDAM, bheALAM jovAmAM Ave che. tethI jemakhanetema keLavaNI grahaNa karavAnI khAsa jarUra che. ke jethI hAnikara rIvAjo dUra thAya. vidvAna purUSAnI kasAyelI kalamathI lakhAyelA graMtho tathA mULa sUtrarUpe Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. - = === ===== == == ========= lakhAyelA graMthanuM je avalokana thayA kare te baMne leka sudharaze, ane bIjAne paNa sudhArI sadaraste lAvI zakaze. e vAMcana vyasananuM phaLa samajavuM e batAvavA A adhikArane sthAna ApyuM che. vAMcana vyasana. vAMce vAMce, nita babbe ghaDi vAMce jJAna vadhAravA, navarA bezI, vyartha taDAkA mAre zuM taka gALavA ? Teka. vAgyAthI jJAna vadhu vadhaze, Ate aMtarapaTa UghaDaze, allA ballA sai dUra thaze, vAMco vAMce. 1 hathiAra sateja sadA raheze, bahu alaka malaka vAta kaheze, gharamAM beThAM lhAvo leze, vAMcI vAMco. 2 bhaNatI vakhate vaya hatI kAcI, samajI na zake khoTI sAcI, vidvAna thayA vAMcI vAMcI, vAMce vAMco. 3. bata rAkho sadgathataNI, te meLavazoja amUlya maNI, nitya khuzabajhI reze bamaNuM, vAMce vAMce4 bahu bhinna bhinna mata jANa paDe, je rasto jemAMthI jaDe, Ave divyAkSI eja vaDe, vAMce vAMce. 5 vAMcananuM vyasana karo vAlA, karajeDI karUM kAlAvAlA, amRtaphaLa zIda khuo ThAlA? vAMco vAMco. 6 e anubhavI jJAna khajAno che, paMDitanA gharano chAne che, moTA moTAne mAnya che, vAMco vAMca0 7 paMDite amRta pAtra bharyuM, bhAre menatathI bheguM karyuM, dharatImAM tAre kAja dharyuM, vAMco vAMce8 saMtoSa pamADe che sukhamAM, mana rAjI rAkhe bahu duHkhamAM, mIThAza atI Ave mukhamAM, vAMco vAMce9 samajyAthI manane zAMti vaLe, vipatti viSe vizrAma maLe, dilanA du:khadAyaka vema TaLe, vAMce vAMce10 vAMcana baLa vadhavAthI phAve, pachI kadiye kaMTALo nAve, jANe rasanA ghuMTaDA Ave, vAMce vAMca0 11 navarAza pravAse vRddhapaNe, mAMdagimAM seravaze na kSaNe, tyAre sukha saMge graMthataNe, vAMce vAMce 12 * sucintAmaNI. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vAMcana vyasanAdhikAra. ~~~~~~ www carcA cAle zuM khadhe hamaNAM, kevA mata che vidvAnataNA, vAMcA vAMcA0 13 vAMcce jANyAmAM re' na maNA, sAcuM khATu' sau samajAze, nIti upara prIti thAze, aMte prabhupadamAM pahoMcAze, zIkhelA nAnapaNe khate, paNu vAMcana eva banyA che bahu taMte, je kaMI na bhaNelA mALapaNuM, joceli te vAMcana vyasane viSudha mane, vAMcA vAMcA0 14 vyasana vinA aMte, vAMcA vAMcA0 15 nizALa na eka kSaNe, vAMcA vAMcA016 mahA buddhivAna thayela khare, bhASaNu bahuzruta anyAthI kare, evA bahu nirakhyA che najare, vAMcA vAMcA0 17 vicitra khukhI che khalakaviSe, te sadmathe sAkSAta dise, janmyA mithyA jANyuM na haze, vAMcA vAMcA0 18 vadhA. 3.4 * upayegI vyasana. priya vAMcaka ! uparanuM mathALuM joI Apane ema lAgyuMja haze ke, takhAku, gAMjo, mINa, caDasa, chA ne dArU vagere vyasanA ke je AjasudhI durvyasanAne nAme oLakhAya che ne tevAM vyasanono kAIpaNa vyasanI dIrdhoyuSI thayA nathI tA-vaLI A upayogI vyasana te kevuM haze ! ne te zA upaceAgamAM AvatuM haze ! e zaMkA ApanA nirmaLa aMta:karaNamAM udbhava thavA pAmI haze, ne udbhava pAmavI paNa joieja ! ezaka ApanA upalA udgAreAnA javAe Ape jANuvAja joie. ne te jANyAsivAya ne vyasananI upayeAgitA joyAsivAya tenA Apa saMga zI rIte karIzakA ? nahija. ne tene lIdheja kahIza ke je vyasananA pratApeja pUrve thaI gayalA mahAna nA hAlanI khyAtimAM gaNAvA pAmyA che, te tene lIdheja vidvAna vaktA, meAsara, presiDenTa ne jajja jevA zabdonA saMbaMdha peAtAnA sArA nAmane - bhAvavAne AgaLa mUkavA pAmyA ne teneja pratApe uttama lekhakA ke graMthakoenI padavI meLavI zakAya che ne jenA pratApeja rAjA rAmameAhanasaya, benjAmina TrAMkalina, presiDenTa ebrAhima lIMkana, jyorja vAziMgTana, napeAlIyana enApArTa ane mahAvIra gArIlDa jevA pratApI puruSAnAM citrA - dyApi paryaMta ApaNI samakSa najare Ave che; ne je vaDe svAmI vivekAnaMda, * bhAgyeAdaya. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 jo. 32 Team el www 20 rA. I sU. dezAI ane mI. bhakta jevA narezanAM paropakArI kRtyo ApaNI najare Ave che. A badhuM te upayAgI vyasananeAja pratyaya che. jyAre AvuM ane apUrva phaLadAyaka vyasana ApanI najare paDayuM te jarUra tame tenA vyasanI thavAnA vicAra karyA zivAya rahezeAja nahi; e svA bhAvikaja che. dezama mhAre kahevuM joie ke khIjAM nirUpayogI vyasanAmAM je aqharU, ArAgya ne anahada dhananA vyaya thAya che jevuM A'mAM kaMIpaNa nathI; paNa AtA tethI saghaLu ulaTa pakSamAM ne Apane saghaLI rIte lAbhadAyI nivaDe hevuja vyasana che. ne tenI sAmatathI Apa, AmavAna mahAn puruSa tandurasta ane dhanavAnaja thavAnA. nahi ke rikha thaze ! have ATaluM jANyA chatAM paNa sa MtASa na thatA hoya teA vaLI vadhumAM hIza ke:--tamArA sukha, meAjazeAkha, tandurastI ane TukAmAM kahIe tA tamArA bhAgyeAyanA saghaLA lAbhA A vyasanathI maLaja have te mane ema lAgyuMja haze ke AvA vyasananI seAkhata sevavI e vadhAre lAbhadAyaka che, ne te karyuM vyasana che te jANavA tame utsuka thayAhezeA. have kahIza ke te byasana tA bIjI eke nahi paNa tame tamArA zuddha ne nirmALa aMta:karaNane pUche ke tame kayuM vAMcana pasaMda kareche ! tamArUM aMtaH kaNu kabula kare ke te graMthA vAre vAre vAMcA thADuM vAMcA paNa tene tamArA hRdayamAM 'kharAmara pacAveA. kAraNa ke utAvaLathI cAvyA vagara khAdheleA pAMcazera AhAra te mAtra nizcite dhIre dhIre cAvIne khAdhelA pAzera AhAra jeTale caNa kare che. tema utAvaLe ane mAtra AMkha nIce kahADI jAe tevI rIte 1000 pRSTha vAMcA ane hRdayamAM kharAkhara pacAvIne prasaMge bahu upayogI thaI paheluM mAtra eka peja vAMceA te e barAbara che. Arje jeA vAMcananA zeAkhI che teeja svAtmAne ALakhI zakayA che ne teAja lekhakA ke vidvAneAnI pAyarIe caDhavA sazakta thayA che. ApaNA hindusthAnamAM hamaNAM vaccenA kALa evA gayA ke jyAre ze!khInAne vAMcavA pUrAM pustaka! paNa maLatAM nahi. paNa hAla tethI ulaTuMja che. te e ke tamArUM mana kabula kare ne hamane priya lAge hevAM pustake mAtra Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. vAMcana vyasanAadhikAra. o r ====== ======= ===== ===== == = vAMcavA jeTalI ja tasdI le to Thera Thera phrI lAyabrerIomAM bhaMDAra ne bhaMDAra bharyA che. vAMce vAMce, sAthe e paNa na bhulI jatA ke rastAmAMthI jaDeluM ke ke inI taraphathI bheTa maLeluM paNa upayogI pustaka jeTaluM dhyAna daIne vaMcAya che tenA karatAM potAnI jAtakamANImAMthI kiMmata kharacI lIdheluM pustaka hajAragaNe darajaje vadhAre dhyAna daIne vaMcAya che. ne tene lIdheja kahevuM paDe che ke tamArI kamANImAMthI tamAre zarIrane nIrogI ne baLavAna rAkhavA mATe khAvAne jema khorAka lAvyA sivAya cAlatuM ja nathI tema tamAre tamArA nirmaLa aMta:karaNane, vAre vAre jenI salAha levAnI che ke jene heM hArA eka lekhamAM kudaratI vajIra" yAne "AMtara mananI adbhuta camatkRti'ne nAme oLakhAvyuM che tene meLavavA mATe tenA khArAkarUpe uttama vAcananAM pustake kharIdavAM enA vinA paNa tamAre cAle tema nathI. kAraNa ke mAtra nIrogI paNa akkalahANa rahevA karatAM kadAca regI paNa buddhivaMta mANasa vadhAre lekhAya che. A uparathI ema nathI samajavAnuM ke tamArA khorAkano ghaTADo karI tenI kiMmatanAM pustaka kharIde. suprasiddha nara benjAmina phrAMkilana pitAnuM kharca karatAM je paisA vadhatA tene ghaNe upaga potAnA manane keLavaNI ApanAra uttama pustaka kharIdavAmAM karate ne tene pratApe ja te hAla je prasiddhine pAmyo che tevI sthitie javA pAmyo hate. hAlanA sudharelA yuropa amerikAdi dezane eka paNa keLavaNI pAmela mANasa e nahi hoya ke tenA gajA pramANe ghaNuM upayogI pustakanI lAyabrerI tenA gharamAM na hoya ! ane ochAmAM ochAM eka be mAsimpa tene ghera AvavAnA to kharA ja! ApaNA dezIbhAIone jyAM sudhI AvA vyasanane cepa ocho lAge che tyAM sudhI dezadaya ane bhAgyodaya thavAmAM khAmIja AvavAnI. suprasiddha lekhaka sIsaro kahe che je pustakamAMthI AnaMda prApta karavAnI IcchA hoya te mahArA vicAra pramANe vAMcanano zokha rAkhe e utama vAta che. bIjI bAbate dareka kALa ke dareka sthaLamAM mAphaka AvatI nathI, paraMtu A vAMcana adhyayana te juvAnInuM jIvana che, vRddhAvasthAne sukhahetuM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. dazAma che, samRddhinI zobhA che, vipattinuM vizrAmasthAna che tathA vineda che. ApaNe ghera hoIe chIe tyAre te AnaMda Ape che ane paradezamAM kaMI bojArUpa thaI paDatuM nathI, ApaNuM rAtri te jhaTa pasAra karAvI de che vagere." mama sara jona haryale paNa tevAja prakAranA vicAre darzAvyA che, te kahe che ke -"je huM koI paNa evA prakAranA zekhanI IcchA karuM ke je zekha, dareka vastu, sthiti ke kALa pratikULa thayA chatAM ane duniyAnI kahA marajI thayA chatAM mhArA jIvanamAM AnaMdanuM ane sukhanuM sAdhana thaI paDe tema jIvananAM duHkho ke saMkaTa svAme DhAlanI garaja sAre temaja haMmezAM pAsene pAse rahe ke rAkhI zakAya te te zekha vAMcanane che. alabatta huM Aje behuM chuM te ehika svArtha, hita ne lAbheneja uddezIne kahuM chuM. paraMtu dhArmika tatva ane pAramArthika vastu, AnaMda mATe je kartavya ke sAdhana che tene A lakhANuthI lezamAtra paNuM uNapa ApavAno hetu nathI. e zokha te mananI atithI thatA AnaMda prApta karavAne eka prakAra tathA eka sAdhana che. khare umadA pustakonI sobata e eka mahAna sadupadezaka ke gurUnI garaja sAre che. ne bIbhatsa durgaNa ne evAMja bIjAM hAnikAraka pustakonI sabata e to eka kharAba mitranI sobata sevavA sarakhuM che. mATe umadA saddagurUnIja sabata se. kevAM pustako nukazAnakartA che te te tamArI meLe tamArA AMtaramanane pUchazo ke turtaja kaheze. eTale mahAre kahevAnI jarUra nathI. tamAre te jANavAnI vadhAre khAyaza hoya te huM kahIza ke jemAM dharma virUddha lAgaNI dukhAya vAM, rAjyadrohI ne viSayaka bAbatone vadhAre Teko Ape hevAM ane gaMgArika bAbateno ullekha jemAM vadhAre karela hoya ane te dekhItI rIte ja tamane nukazAnakartA pustako hoya tevAM kadI paNa hAthamAM jhAlazo nahi. vAMcavAnuM vyasana te sarUnA saMganI garaja sAre che, te paNa uttama keTInA granthoja vAMcavA je bhalAmaNa A adhikAramAM karela che, te upara puratuM lakSa rAkhavuM joIe, ane tethI viparIta grantho jevA ke mANasane anItine raste dere che tevA agara bena ke beTInI pAse zabda belyA paNa na jAya tevA temaja jemAM hiMsA, juTha, cerI vyabhicArInA durguNathI bharelA grantha vAMcavA ke vaMcAvavA te eka kALA sarSathI paNa vadhAre kusaMgata che. mATe tevuM vAMcana vAMcavA karatAM te na vAMcavuM teja sAruM che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. adhyApaka zikSaNa adhikAra, A badhuM zikSaNa adhyApaka (mahetAjI)nA taraphathI maLavA saMbhava hovAthI te kevA hovA joIe tathA temane kevI rIte vartavuM joIe vigere batAvavA A adhikAranI virati karI che. adhyApa ( mahetAjIne) zi -avivAra. huM mAstara sAheba ! kaDavuM paNa pariNAme sukhakara aiSadha pIo. te e 100ke mAtA pitA Apane je bacyuM keLavavA sepe che tenA upara Apa pUrNa dhyAna rAkhatA nathI, eTale bALakane pAsa thavAmAM jeTalI umeda Apa rAkhe che tenA pramANamAM mana keLavavAmAM bilakula dhyAna ApatA nathI. agAunA RSi munio daza daza hajAra ziSya rAkhatA ane tene nA bharaNapoSaNa sAthe abhyAsa karAvIne mana keLavatA e vakhata hAla hiM dustAnamAMthI cAlyo gayo che, e vakhata je pAcho Avaze te hiMdustAna deza puna: jhaLahaLacaLakATa karato dekhAze ane bIjA dezone khavI mAMkhaze. ema karavAnI he mAstara sAheba! ApanA hAthamAM kuMcI che. paNa jyAM tameneja mAsika sAta rUpIA pagAranA maLe tyAM tame te kyAMthI keLavAcelA hAva tema kuTuMbanuM bharaNapoSaNa karyA vinA pUratuM dhyAna paNa kyAMthI ApI zakAya? e vizva dUra karavAnuM kAma jAhera prajAnuM che ke jethI gya nizALa sthApIne ucca pagArathI suzIla mAstare rAkhavA. uparokta kArya banArasamAM vizvavidyAlaya sArI rIte pUrNa karaze ema mAnavaMtA paMDitavarya madanamohana mALavIA Adi sAkSanA bhASaNathI jaNAI Ave che. te paNa hAla jeTalI ApaNumAM zakti hoya teTalI zakti mAstara sAhebae vAparI bIja saDI na jAya tema bIjanuM rakSaNa karavuM. kAraNa ke AraMbhamAM te Apa mahAzaye jevAnA hAthamAM bALa baccAM Avaze te bhaviSyamAM mahApuruSa thavAnA che ema mAnIne temanuM magaja keLavavA upara lakSya rAkhavuM. e batAvavA A adhikArane mAna ApavA ucita dhAryuM che. * mehetAjIne zikhAmaNa. o mahetAjImAna martabe meTe tAre mAnaje, paNa navI prajA, nava sudharI bhaNatAM te dhikadhika jANaje. Teka * subodhacintAmaNI. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % vyAkhyAne sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. - rAma haila dhAraNamAM nija svAratha che, tethI tuja kAma jathAraja che, paNa A mATe paramAratha che, e mehetAjI 1 bahu pAsa karAvA mana dIdhuM, bakSIsa bajeTa bahu lIdhuM, temAM teM adakuM zuM kIdhuM? o mehetAjI 2 kara nAma pramANe kAma sadA, aMge ALasa nahi ANa kadA, karaje tArI saeN pharaja adA, e mehetAjI 3 pilAM Ave tArI pAse, abhyAsa kare che ullAse, tuM raMga daIza tevA thAze, o mahetAjI 4 ALasa taji de tuM UMghaNazI, kara yata atIze kamara kazI, saMbhALa hamezAM le tuM hazI, o mahetAjI 5 keLavavAne kAMDe jhAlI, sepe che tane le saMbhALI, samajAva kharI vidyA vAlI, e mehatAjI. 6 sai bALaka che tAre tAbe, kaLa pheravI tuM kucI dAbe bahAdura bane te bahu vAte, o mahetAjI. 7 zuM zuM zIkhavavuM sAMbhaLaje, tuM mamata mukI matamAM maLaje, bhUlyo hoya te pAchA vaLaje, e mehetAjI8 A kALe je je vema vase, tenI tuM tapAsa karI atize, kara khaMDana teja kharAbI khase, e metAjI9 ghaDi ghaDi moTethI vAta karI, tAdaza citAra bhale citarI, kara baMdha badhA saMdeha harI, e metAjI 10 khulluM kara bhaTanuM bhepALuM, samajAvI jezInuM jALuM, karaM DAkaNa preta mukhe tALuM, e metAjI 11 zIkhavaje maraNa paraNa dhArA-vaLi khUba khagaLataNuM tArA, TUMkAmAM vema kare nyArA, o metAjI 12 kara nirmaLa aMtarane kAMTe, UkheLa tuM ajJAnI AMTe, te pachI seje caDaze pATe, e metAjI 13 nahiM kAMTe kAMI dhaDe rAkhe, te bhramaNAmAM koI nahi nAkhe, aDacaNa nahi Ave bhava Akhe, e metAjI 14 vaMcAva pATha pharI vidhavAne, kahe bALalagnanAM nukazAne, kUlaNajImAM dvijanAM dAne, e metAjI 15 darzAvatuM duHkhadAyaka dA'DA, kanyAne dukha kuLanA khADA, niMdIne nAtataNA vADA, e metAjI 16 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. adhyApaka zikSaNa adhikAra. jAdU ne jUThuM dekhADI, so maMtra taMtra khoTAM pADI, muka mAtA melaiDIne kADhI, e metAjI 17 zIkhavA nIti ne namrapaNuM, de jJAna kharuM jagadIzataNuM, AMkhethI bhramanuM kADha kaNuM, o metAjI 18 evI vAte reja karyA karavI, bahu zeAdhI kaLAo nitya navI, pUche te bhramaNane haravI, e metAjI 19 je vemAharaNa pAThe Ave, te pharI pharI vaMcA bhAve, zIkhAmaNa devI e dAve, e metAjI 20 bahu ardhabaLyA A kALa bane, lajajAve che keLavaNIne, te sarve vAte zarama tane, e metAjI 21 zukana janmatarI jeza jue, bhUta preta mAnIne prANu khue, miSTAnna jame che manuSa mue, o metAjI. 22 tuja ziSya thAya jUnA je, te Thabake tujane zuM de? dhikkAra tane kahe ke, e metAjI. 23 kAMte tArAmAM nathI zakti, kAM AvaDatI nathI te juktika jethI thaI nahi UMDI asara ati, o metAjI. 24 te tuM pAse mokalavAnuM, kAraNa nathI paDI bhaNavAnuM, paNa kevaLa mana keLavavAnuM, e metAjI. 25 vAMcana lekhana hisAba badhA, gAmaThi metojI- zIkhavatA, vyavahAra viSe khAtA na khatA, e metAjI. 26 tArI pAse teTaluM zIkhavA, zIda vakhata gumAve pATakavA, paNa A Ave che kuzaLa thavA, o metA. 27 che keka matIhiNa metAjI, jozIne pUche tRSNa jhAjhI, re rAma rAma ! zaTha ! mara lAjI, o metAjI. 28 paMDe rAkhe AkhaDI bAdhA, tyAM ziSya sudharavAnA vAMdhA, saMdhAya na seja pachI sAMdhA, o metA. 29 paMDe beghaDI abhyAsa kare, lIle rAkhe nija jJAnajhare, karI buddhi vadhAre khUba khare, o metAjI. 30 nathI garaja amAre kaMI tArI, nathI sAbAzI levA dhArI, jeDI kavitA kharUM kahIzuM dADI, o metAjI. 31 mIThuM mIThuM bolI nathI paDavuM, tema gALo dene nathI laDavuM, A upadezI auSadha kaDavuM, o metA. 32 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. - dazama ==========jhananananana na A vallabhadAsa vaNika vade, phegaTa bhUlAmAM UMca pade, che kAma kaThaNa saraze na maLe, e metAjI. 33 * aMgrejI abhyAsa. dhAraNa zuM, bhaNIne aMgrejImAM dAkhala thAya che. gujarAtInuM, kAcuM jJAna maLeluM pAchuM jAya che. Teka. A eka suratI abhyAsI, zIkhela sAta copaDI khAsI, paNa vAta karaMtAM thaI hAMsI, beraNa cothuM. 1 A kalama ghaDI Ape mAruM, A bAga naThAruM ke sAruM? diva beTa kayAM AvyuM vAra? dhoraNa thuM2 bhASAnuM jJAna bhaluM na maLe, artho ene utare zuM maLe? enA zuM rAkha sadeha TaLe ! dhAraNa cothuM0 3 chaThThI copaDI zikhavA mAMDI, tyAMthI te gujarAtI rAMDI; je kAmanI te chekaja chAMDI, dheraNa thuM4 jhaTapaTa bhaNI jAtAM be bagaDe, te egya vinA amathA ragaDe, tethI Akhara AvI pIDa paDe, dhoraNa zuM. 5 nAnI vaya te mATe naDatuM, pachI chevaTamAM khamavuM paDatuM, uparogI jJAna nathI AvaDatuM, dheraNa cothuM6 pAMcamuM cha dhoraNa sAruM, upayogI mana mAnyuM mAruM, bahAdura bane bhaNatara nyAruM, dhAraNa cothuM 7 je kadI pUraNa aMgrejI bhaNe, tete aDacaNa te sarva haze, paNa be bagaDe che bALapaNe, dhoraNa cothuM- 8 che pAsa karAvyAne he, zALA sAgarane e setu, pachI mara mAne rAhu ketU, dhAraNa cothuM 9 A vinatI vallabhadAsa vade, paraNAma karI paMDitapade, nirakhyuM te nahi rAkhyuM paDade, gheraNa cothuM 10 bIjAne vidyA bhaNAvavI e pravRtti jema sauthI zreSTha che, tema sauthI temAM jeamadArI paNa vadhAre che. kartavyane samajanArA uttama gurUnA ziSya duniyAmAM AgaLa paDatA thAya che ane duniyAnuM hita karanArA mahApurUSanI paMktimAM gaNAya che. tyAre svAthI ane mUrkha chatAM gurU thaI paDelA mANase bIjAone yegya mArge ca subodha citAmaNI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, strIkeLavaNI adhikAra. rAjaka ========= %==== DAvI zaktA nathI eTaluM ja nahi paNa agya mArge caDAvanArA paNa bane che. khare gya gurU ziSyanA aMta:karaNanI jaDatAne maTADe che, tenI buddhirUpa puSpakaLIne khIlave che, tenA magajanA aMdhakArane dUra karI tene suprakAzita banAve che. AvA devI saMpattivALA gurUo ApaNA dezanI strIone mATe A vakhate vadhAre jarUranA che. kAraNa ke strIo ucca prakAre keLavAyelI hoya to purUnI jIMdagI ane te dvArA samagra saMgha ane dezanI sthiti bahu zreSTha prakAranI thAya che ane tethI have pachI strIkeLavaNI adhikArane sthAna ApavA A adhikAranI virati karI che. strI kelavaNI adhikAra. hA ArkA nakSatrano varasAda hoya, uMcA prakAranuM bIja haya, vAvetara jI tara karanAra keLavAyele kheDUta hoya, paraMtu je bIja khArI jamInamAM vAve to saghaLI mahenata vyartha jAya che eTale kiMmatI bIja tevI ayogya jamInamAM ugatuM nathI. te ja pramANe sarva sAmagrI uMcA prakAranI hAya paNa jemAM nava mAsa sudhI bALaka pAke che. evI strIrUpI kSetra je halakuM hoya te temAM saMtati sArI pAktI nathI ane kadAca pAke che te thoDA divasamAM te chinna bhinna thaI jaze. eTale zrama niSphaLa thavAne. cAlatA vyavahAramAM zAMti meLavavI hoya, kuLane uMcI gaNanAmAM melavuM hAya, dezanI paDatI dUra karavI hoya te strIone keLave eTale temAMthI aneka ratno ne polyana benApArTa jevAM ke bhejarAjA athavA paraduHkhabhaMjana vikama rAjA jevAM nIpajaze. gharagatu jarUrI kAma cheDIne dezanI ziArImAM paDI kaSTa thaI varNa saMkara saMtati pedA karavAthI dezanI adhogatimAM vadhAro thaze. e ALamAMthI bacavA mATe strIone nItimaya zikSaNa ApavAnI jarUra che. kevaLa vAta karavAthI ke peparamAM lakhANa karavAthI A kAya banI zakaze nahi, paNa dhanA tathA utsAhI purUe kamara kasIne A bAbata upara avazya dhyAna ApavAthI kAryasiddhi thavA saMbhava che. ane strIoe kema sudharavuM te viSaya upara theDIka nIcenI gurjara kavitAomAM vivecana karyuM che te upara Apa mahAzaye dhyAna Apaze. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. * strI keLavaNu viSe. sI keLavaNuM, sukhadAyaka saghaLI rIte saMsAramAM, paNa nathI phaLatI, hamaNAM tenuM kAraNa vicAramAM. Teka AzikSaka saghaLe hAla nathI, tethI jAya uThI jhaTa laghu vayathI, bhaNatI bahu bALA bALamatI, strI keLavaNI. 1 daza varSa sudhI ja bhaNe kanyA, samajI na zake kaMI nyA anyA, kema rAkhavI sainI AmanyA, strI keLavaNI2 te samaya nathI sudharavAne, bahu kAcuM kALajuM che mAne, e avasara te che ramavAne, strI keLavaNa. 3 te vakhate nahi daDha asara thaze, nahi majabata chApa dile paDaze, varSo vitatAM chevAI jaze, strI keLavaNI 4 tyAM thAya vivAnI taiyArI, varane sepe che zaNagArI, - bApaDIne zira be bhArI, strI keLavaNuM. 5 che moTAM mUrakha mAta pitA, vaLI kaMtha viSe nahi kUzaLatA, caDI beTe keDe khAya khatA, strI keLavaNI. 6 khAnagI ebhyAsa karAve nahi, paDe karI yata paDhAve nahi, keLavaNInA phaLa Ave nahi, strI keLavaNI. 7 gharakAma karAve dina Akhe, -navarAza maLe na najara nAkho, abhyAsataNe zo allAo? strI keLavaNuM. 8 pachI bhaNatara jAya badhuM bhUlI, paNa phekaTa manamAM re" phUlI, gumAve keLavaNuM amUlI, strI kevaLaNa0 9 ulaTI babAlaki thAya khare, sAmuM kahetAM dilamAM na Dare, laI UMdho artha vivAda kare, strI keLavaNuM. 10 jyAM praviNa matI nahi potAnI, tyAM vAta sAcI khoTI mAnI, thaI tephAnIja kare hAnI, strI keLavaNI 11 bIjI vanitA saMge thaI mI, rahe jezI bhuvA upara rahemI, vastrAbhUSaNapara bahu premI, strI keLavaNuM. 12 thaI jAya haThIluM bahu haiyuM, kadI murakhI mAne nahi kaihyuM, vaLi jALavI jANe nahi haiyuM, strI keLavaNI. 13 e paNa bijInI jevI banI, eneya naDe che rAha zanI, ja subeda cintAmaNI. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, strI keLavaNI adhikAra. kaMI asara nahIM abhyAsataNI, strI keLavaNI 14 . je pATha prasUtA vaMcAve, saghaLI zIkhAmaNa samajAve, abhyAsa kadI nahi aLasAve, strI keLavaNa. 15 pachI seLa varasanI paraNAve, vara paNa nija marajI darzAve, babbe ghaDi be bhaNavA bhAve, strI keLavaNI. 16 te seje janmAro sudhare, pachI keLavaNIthI nahi kudhare, thrAya saneha zAMtine vAsa ghare, strI keLavaNuM. 17 bAkI je niMde keLavaNI, TUMkI buddhi che teha taNI, huM ApuM hAthamAM bela gaNuM, strI keLavaNI 18 che nizALe bhaNatI bhUpA, ene e vaNa nathI anya upA, tuM taja haThane karIne ja kRpA, strI keLavaNa. 19 paMDitazuM cAMduDiyAM pADe? AgrahathI AvIne ADe, zuM dhADa paDe dhoLe dADe? strI keLavaNuM. 20 je mAta pitA se sudharaze, te preme putrIo paDhaze, tyAre keLavaNIne lAbha thaze, strI kevaLaNI. 21 sAsariyAM piyariyAM jyAre, bhaNavAnI bhalAmaNa de bhAre, manamAnyAM phaLa maLaze tyAre, strI keLavaNI 22 karavA de tuM abhyAsa pUre, adhavacathI rAkhe che adhara, . tethIja svAda thaI jAya tU, strI keLavaNI 23 pherava jhaTa paraNavAnI mati, le tuM paMDe mehenata banatI, A vallabhadAsa vade vinatI, strI keLavaNI 24 . * strIne khAnagI abhyAsa. (hAre ocIMtAnA vairAga jene AviyA. e rAga ). hare bhAmanIne bhaNAve bhAvathI; hAMre bedha Apa hameza banAvathIre. bhA. 1 hAMre gharUNI te che gharane thAMbhale, hAMre murakha rAkhe nathI sukha sAMbhaLo re. bhA. 2 hAre nahIM niMde naThArI kahI nArane, hAMre e sajAve pALe saMsAranere. bhA. 3 hAMre jherI vastra rahevA dya gobaruM, hare pachI niMde te zenuM kharuM. bhA. 4 hAMre aMgrejI prajAthI abhAgiyA, hAMre ApaNe sau saMsAra sukhamAM thayA re. bhA. 5 hAMre tenuM kAraNa abhaNa che kAmanI, hAMre gaNI dAsI nArI te nAmanIre. bhA. 2 hare hathIAra devA UbhA thavuM; hAMre kema vAparavuM sAtha zikhAvavuM. bhA. 7 hAre kadI sAmAnya jJAna zikhI haze, hAMre paNa pUrNa vinA hAnI thaze. bhA. 8 * subedha cintAmaNI, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha-bhAga 3 jo, 4 I+www. ~~~ - bhA. 11 hAMre evuM manamAM mAne ghaNI mUrakhI; hAMre bhaNI utaryA jANyuM vAMcI lakhIre. hAMre sAra zeAdhI sa MsAra sudhAravA; hAMre sunItinA upadeza utAravAre bhA. 10 hAMre khALalagna anyAthI khApaDI, hAMre hAtha AvI tamAre A ghaDIre. hAMre ghaDI khae bhaNAvA khAnagI, hAMre pachI vidyAnI joI lyA vAnakIre. bhA. 12 hAMre graMtha strInIti dhama gAkhAvo, hAMre strI sukhAdha sAthe samajAvajore, bhA. 13 hAMre pazu peThe pUre kAmavAsanA, hAMre evA hiMdu jANe zuM A khinAre. * amaLAnI arajI. bhA. 14 amaLAnI arajI jInavarajI sAMbhAre lAla, nahiM sAMbhalaze kyAM jaI karIye pAkArajo, A paMcama kaLikALa viSe pragaTatyA ghaNAre lAla, nArIgaNanA puraNu pApa prakAro. drupadI laganI suMdarI mayaNAsuMdarIre lAla, sItA kuMtA tiyAmAM siradArajo, ema aneka thaI AgaLa avanIviSere lAla, te saghaLu suzikSaNane AbhAra. hamaNAM paNa keLavaNInA pratApathIre leAla, kaMI kAmanA uDI gayeA pramAdajo, jyAre uMcI jainajanAnI kAmamAMre leAla, saMpa gayeA ne vacceA ati vIkhavAdo. zikSaNu devu... saMtatIne bhUlI gayA2e lAla, dAsI jevA dIkarInA avatArajo. karavA jevuM Aja kare che ainicAre leAla, prajA pachI zuM kema ane na gamArA, sArIne! haka narasInA jevA gaNyAre lAla, lUTacA sArI nArInA zaNagAro, zIyala satya satASa vadhe che jJAnathIre lAla, tevuM zikSaNa devA virUddha vicArajo. kAI kahe kanyAne zuM che kAmanuMre lAla, bhaNatara zuM che karavA kAMI vepArajo. paraNAvIne devI paranA hAthamAMre lAla, * ujamasI mAstara. amaLA amaLA 1 amaLA amaLA 2 amaLA amaLA0 3 amaLA amaLA 4 amaLA amaLA 5 dazama pra amaLA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kaLAdhikAra. www zikSaNa zuM rahevAnuM kaheA te vArajo. Ama kahenArA karmAdhina hajI ghaNA2e lAla, A jinavarajI varate bharata mAjhArajo. satya ziyala ne soMpapI zaNagAranAre leAla, mATe mAnuM lUMTArA niradhArajo, hA! hA! prabhujI pApa ame purAM karyAre leAla, aMge mAMDhe maratAM na kare vArajo. maranArAne phUTavArUpI kanAre lAla, sAsaravAsA sAMpcA amane sArajo, purUSavarga ne temAMnuM kazue nahire leAla, phUTavu che te khairAnA vyavahArajo. mAne AvuM murakhajJAnanA dveSIere lAla, chAtI-bhAge te nArI zrIkArajo. na kare prabhu paNa bhaNe gaNe jo tatvanere lAla, tevI khAInA dveSI Aja apArajo. sukA pAse lIluM dAjhe dAkhatAre lAla, samaraNu thAtAM zAka amAne thAyo, dUdhathakI jema dAjhayA huM ke chAzanere leAla, teja mujakha sadanArI haka luMTAyo. lakhavuM ke sadviSApara kAMi evu"re leAla, nArIne te mAne murakha karajo, ujama keI ajJAnI jenAbhASathIre lAla, varatAye prabhu ahiyAM akarAkerajo amaLA 6 amaLA amaLA cha amaLA amaLA 8 amaLA abaLA 9 amaLA amaLA amaLA amaLA0 11 G amaLA0 12 uttama rIte keLavAyelI strI saMsArane sukhamaya banAvanArI che ane abhaNa-adhadagdha-adhUrI keLavaNI laI phezanamAM phasAi paDelI strI saMsArane du:khamaya banAvI denArI che. sArI rIte keLavAyelI strI peAtAnA kuTuMane--pAtAnI saMtatine sukhI kare che ane bhaviSyanAM sukhAnuM paNa khIjAropaNa kare che. te vyartha vicAre ane vya pravRttimAM peAtAneA samaya gALatI nathI paNa dharmanAM tattvA jaLavAI rahe tevA uttama vicArAthI ane tevI pravRttithI kuLane ujjavaLa kare che, ane upayeAgI ka LAkAzalyathI peAtAnA gharamAMthI ridratAne dUra karI sa'pattine AvatI kare che. mAtra vidyA hAya paNa kaLA na hAya to te vidyA dvIpI nikaLatI nathI, eTaluMja nahi, paNa Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. dazama kadAca te DhaMkAyelIja-niSphaLa ja rahe che. paraMtu te te vidyAne te te yogya anukULa kaLA suprakAzita kare che. kaLAyukta manuSyo moTI muzkelIone dUra karI uttamamAM uttama phaLa meLave che. mATe have pachI tenA adhikArane AvakAra devA A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. kaLAdhikAra. A vidyA ane kaLA saMpAdana karavAM e ati Avazyaka che paNa tenI sAthe jAjI dharmanA saMskAra na hoya te te nakAmAM thaI paDe che. eTale A lokamAM sukhanAM sAdhana thatAM dekhAya paNa paralokamAM thanArI durgatine aTakAvanArAM thaIzakatAM nathI. pAralaikika sadagatinA sAdhanarUpa to dharmakaLAja che, mATe manuSyamAtrane dhamakaLAnuM uttama zikSaNa levAnI khAsa jarUra che te chevaTa siddha karavA mATe vyavahAramAM upagI kaLAonI AvazyaktA A adhikAramAM dekhADI vyavahArapagI kaLAonA prabhAvathI vyavahAranI saraLatA prApta karIne pariNAme dharmakaLApara aMtaHkaraNane deravA mATe te pachI dharmakaLAne adhikAra levAmAM Avaze. kalyANa karanArI eka kaLAja basa che. varamekA kalA ramyA, yayAdha kriyate bhavaH / bahibhirapi kiM tAbhiH kalaMko yAsu vardhate // 1 // hasU.mu.) (daSTAnta-prathama artha) candramAnI eka kaLA paNa suMdara che (dhanya che) ke jethI zaMkaradeva paNa nIce karAya che. arthAt te zrIzaMkaradevanA mastaka upara birAje che. paraMtu jemAM kalaMka (duzcinTa-DA) vRddhine pAmyA kare che te bahu kaLAethI paNa zuM ? ( siddhAnta-bIjo artha ) manuSyanI te eka kaLA paNa uttama che ke je kaLAthI saMsAra nIce karAya che, eTale ke je kaLAthI saMsArane tarI ekSasukha melavI zakAya che te kaLAja uttama che. ane je kaLAomAM kalaMka (pApa) vadhyA kare che tevI te ghaNuM ( vyApArAdi) kaLAothI paNa zuM? arthAta kAMI saLa nathI. 1 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. kaLAdhikAra. ? * dhama kaLA vinA zunya. zA (2 thI 6) bAvattari kalAkusalA, paNDiapurisA apaNDiA ceva . sabbakalANaM pavaraM, jedhammakalaMna yANanti // 2 // " sarva kaLAomAM agresara evI je dhamakaLA, tene je purUSa jANatuM nathI te purUSa tera kaLAomAM kuzaLa hAya tathA paMDitamAM agresara hoya te paNa mUja che. 2 tathA- taM rUvaM jatthaguNA, taM mittaM jaM niraMtaraM vsnne| / to rahyo , te vinA nahiM dho 3 / SS sadaguNe e kharuM rUpa che, duHkhamAM madada kare te mitra che, pitAne svAdhIna teja dhana che, ane dharma e kharuM vijJAna che. 3 - sukhanI pAMca prakAranI siddhakaLA kahe che. mAtsaryasya tyAgaH priyavAditvaM sadhairyamakrodhaH / vairAgyaM ca parArthe, sukhasya siddhAH kalAH paJca // 4 // mi kA .gu. adekhAIne tyAga, priya bhASaNa, dhIraja, akrodha (gusso nahi kare te) ane bIjAnA dhanamAM vairAgya (rAga na rAkhavo te) A pAMca sukhanI siddhi (mahAtmAoe siddha karelI) kaLAo che. 4 - - - sadAcaraNanI sAta kaLAo. satsaMgaH kAmajayaH, zaucaM gurusevanaM sdaacaarH| zrutamamalaM yazasi ratirmUlakalAH sapta zIlasya // 5 // jaya. sata puruSono saMga, kAmanAone vijaya, pavitratA, gurunI sevA, zuddha vartana, nirmala evuM uttama zAstranuM zravaNa ane yazamAM prIti. A sAta zIlA ( cAritra) nI kalAo che. 5 traNa kaLAe te avazya dhAraNa karavI. maunamalaulyamayAcyA, mAnasya ca jIvitaM kalAtritayam / / (aa. . .) hatA jA vidhe, rAtA cAra I 6 iI mana (upagathI vadhAre bhASaNa na karavuM te), alelya, (Indrio tathA manane capala na rAkhavuM te) ane bhikSA (dInapaNAnI bhIkha) na mAgavI, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama === =x===x=== === ===== ===== A traNa mAna (manuSyanI adhiktA) nuM jIvana che, tethI cosaTha kalAo jeTalI upayogI evI A traNa kalAo catura puruSoe potAnA AdhInamAM karavI, eTale uparanAM traNe lakSaNanuM pratipAlana karavuM. 6 rAjAprati upadeza. upanAti. bhrapaH kalAvAnapi tulyarUpAvubhau bhavetAM bhuvi tau nrendr| . . pUjyeta rAjA viSaye svakIye, sarvatra pUjAM labhate kalAvAn // 7 // he rAjana ! pRthvImAM rAjA ane kaLAvALo manuSya banne ( tulya rUpavALA che chatAM paNa) samAna nathI, kAraNa ke rAjA pitAnA dezamAM pUjAya che ane kaLAvALe manuSya sarva ThekANe pUjAne meLave che. 7 kaLAvALo manuSya game tevA saMkaTamAM AvyuM hoya topaNa ucca sthAna meLavI zake che. -- * rUvAM . ' tyaktena tenodadhinA'pi pitrA, doSAkareNApi klngkbhaajaa|| mitrojjhitenApi kalAvatAtra, lebhe padaM mUrdhni mahezvarasya // 8 // je pitAnA pitA evA samudrathI sajAyelo che. tema doSAkara ( rAtrine karavAvALA ) che. pitAnA aMgamAM kalaMkane je dhAraNa karI rahyo che tathA je mitra (sUrya) thI rahita (vinAno) che, evAM dUSaNavALe che, chatAM paNa candramA kaLAvALe che mATe teNe (candra) zrI zaMkaranA mastaka upara pada (sthAna) meLavyuM che. evI rIte dunIyAmAM paNa je manuSya potAnA samudratulya gaMbhIra pitAthI kADhI mukavAmAM Avyo hoya tema deSAkara eTale doSenI khANarUpa hoya ane kalaMkathI dUSita thayela hoya, ane pitAnA mitrothI paNa tajAyela hoya paNa je te kaLA (hunnara) ne jANavAvALe hoya te heTA sthAnamAM pitAnI jagyA kare che. 8 sarva kaLAomAM agresara dharmakaLA vinA sarvakaLAo aMte sukhadAtA thaI zakatI nathI. kAraNa je dharmakaLA vinA A jIva te kaLAone upaga dharmamATe na karatAM A saMsAranA kSaNika sukhane mATe kare te svAbhAvika che ne tema thatAM aMtamAM nirAza thAya che. tethI te dharmakaLA khAsa jANavAne ArAdhavA prayAsa karavo. mATe A vyavahAra UpayogI kaLA adhikAra paripUrNa karyo che. ST ) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda viveka-adhikAra. ~~~w dharmakA pradhikAra. dha kaLAmAM caturatA eja kharU manuSyatva che. vijJAnaM kimu norNanAbhasugRhI zuSmA zihaMsAdiSu, dvaMdvaM kiM na lulAyalAvakakule meSe tathA kukkuTe | gItaM nRtyakalA ca kekipikayorvAk sArikAkIrayoH, saddharmAcaraNe paraM caturatA yadyasti mAnuSyake || 2 || 51 WIT 0000000 007 saphaLa gaNAya che. vyavahArApayeAgI kaLAonuM phaLa dharma kaLArUpe thAya tAja te kaLAe 2000000mATe levAyelI mahenata paNa te kaLAonuM phaLa vinazvara sukha tarIke meLavavAmAM Ave teA kharI kamANI karI na kahevAya, mATe khIjI kaLAo karatAM kharI najara dhakaLAuparaja rAkhavI joie. kAraNuke AtyaMtika sukha ane zAMti tenA pratApathIja maLI zake che. vagere dhyAna upara lAvavAne A dharma kaLAdhikArane sthAna ApavAnI meAhATI AvazyakatA che. dha kaLAnAM mukhya aMgeA. rAtlRvi IDita. ( -2 ) rajjorapyupari bhramanti katicitItrAbhiyogAnnarAstarkavyAkaraNAdizAstranipuNAbhyAsastu zilpaM kiyat / yadgADho vinayaH zrutaM yadamalaM yadvItarAgaM mano, yatsaujanyamakhaNDitaM sa hi guNastenaiva vidvAn pumAn // 1 // tIvra evA abhyAsathI keTalAka (naTa) manuSye dAraDAnI upara paNa bhramachu karI zake che. ane keTalAka puruSAne tarka (nyAya), vyAkaraNa, vagere zAsrAnA uttama abhyAsa hAya che ane keTalAkane uttama prakAranuM zilpa (kArIgIrI ) nuM jJAna hAya che paraMtu A badhuM je uttama prakAranA vinaya (namratA) hAya tathA nirmaLa evuM zAstronuM zravaNu hAya ane vItarAga (viSayeAnA rAga jemAMthI nAza pAmyA che) evuM mana hAya, ane akhaDita evuM sujanapaNu hAya teA (tenI AgaLa kAMipaNa hIsAkhamAM nathI. kAraNa ke vinaya vigere kahevAmAM AvyAM teja nakkI uttama prakAranA guNa che ane te guNathI manuSya vidvAna puruSa kahevAya che eTale ke AvI uttama kaLA na hAya ne kevaLa zuvidyA ane zuSka kaLA hAya to temAMthI ze lAbha che? arthAt kAMIpaNa lAbha nathI. 1. (mU. mu.) tU. mu.) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. --------~~~ -------=" manuSyA ema kahe ke amArAmAM kharI caturatA che, eTale judA judA prakAranuM jJAna, strI puruSAnA Ana MdanuM sukha, gIta tathA nRtyanI kaLA, uttama prakAranu bhASaNa vagere che. tenA uttaramAM kavi peAtAne mata jaNAve che ke-karALIyA, sugrahI (sugharI) bhamarA ane haMsa vagere prANIomAM zuM jJAna nathI? arthAt che. kAraNa te te pakSIo cAturmAsa AvatAM pahelAM peAtAnA mALA khAMdhe che. pADA, tetara, makarA tathA kukaDAomAM strI puruSAnAM zuM joDAM nathI ? kAyalamAM gIta gAvAnI kaLA ane mayUra (mera) mAM nAcavAnI kaLA zuM nathI ? ane pApaTa tathA menAne khelatAM zuM nathI AvaDatuM ? arthAt je manuSya ATalI sthitimAM AvIne aTake te tenI te te pazu, pakSI, kITa vagerenI sAthe samAnatA che; paraMtu jo manuSyamAM saddharma (uttama dharma) nuM AcaraNa karavAnI caturatA hAya tAja te manuSyanI uttama kaLA kahevAya che. 2. para 787 dezama mANasa game teTaluM dharmAcAraNa kare paNa je vivekapUrvaka na heAya te dharmAcaraNamAM nyUnatA AvI jAya che. mATe vivekane sArI rIte jALavI dharmAMka LonA upayAga karatAM cukavuM nahi. viveka jANavAnA prasaMga utpanna thavAthI have pachI te adhikArane AvakAra ApavAmAM Ave che, ane A cAlatA dha kaLA adhikAra pUrNa karyo che. - vijayavihAra. dha dUdha kaLA ane vivekane paraspara gADha mitratA che. jyAM dharma kaLA che tyAM vivekanI paNa jarUra che tethI " viveko duzamo nidhi cha nanA navabhaDAra kuberabhaMDArIne tyAM che, ane dazamA bhaMDAra " viveka " sujana puruSAmAM hAya che. A adhikAramAM vyAvahArika viveka tathA tattvajJAnanA viveka ema banne prakAranA viveka khatAvavAmAM AvyeA che, eTale A adhikAramAM 1 lA padyathI 6 sudhI vyAvahArika viveka matAvavAmAM AvyeA che ane padya 7-8-9-10 vigeremAM tattvajJAna saMbandhI vivekanuM varNana che, tathA te zivAya bhASAnAM padyomAM paNa vividha prakAranA vivekanuM varNana karela che. mATe sujJa vAMcakAe tenuM yathArtha tyAM nirIkSaNa karavuM evI bhalAmaNa che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. viveka-adhikAra. vivekaguNa, sarva guNemAM zreSTha che. ey (2thI 5) yathAdiSu gururmerugraheSu divasAdhipaH / cintAmaNizca ratneSu, viveko'pi guNeSviti // 1 // jema parvatamAM meru parvata mahAna che. grahomAM sUrya zreSTha che, ane ratnamAM cintAmaNi ke jenI pAse besI je je vastunI IcchA karIe te te vastu turta prApta thAya che, te jema sarvottama che tema samagraguNomAM viveka paNa zreSTha che. 1 vivekathI manuSya uttama kIrtine pAme che. moje vasi tAnAvau diveH rANA (M. . pati matte je vicAravivAra 2 / 6 - paththara prathamanI sthitimAM kAMI paNa kImatavALo nathI, paraMtu je tene uttama ghATa thayo hoya to te uttama kiMmatathI aMkAya che. tema puruSa bhejanamAM, vacanamAM, ane dAna vageremAM uttama prakAranA vivekane rAkhavAthI lekamAM uttama prakAranI pratiSThA (kIrti) pAme che. 2 viveka e mekSa meLavavAnuM sAdhana che. zrate maratI, vivena purA kSatti - - - TITUniroDA. Tv pT mattAva | 3 | IN1 zAstromAM saMbhaLAya che ke pahelAM cakravatI' evA bharata rAjA rAjyarUpI kAdavamAM DUbI gayA hatA te paNa vivekathI kSaNamAtra kAlamAM saMsArasamudranA pArane pAmyA che, eTale vivekathI mekSane pAmyA che. 3 karoDe guNekaratAM paNa vivekanI uttamatA. aucityamekamekatra guNAnAM kottirektH| / viSAyate guNagrAma, aucityaparivarjitaH // 4 // eka tarapha ekalo viveka ane bIjI tarapha kareDe guNo e bane samAna gaNAya che. arthAt ekalo viveka karaDe guNenI barAbara che. vivekavagaranA saMkhyAbaMdha guNe paNa jhera jevuM pariNAma lAve che. 4 gurupaNuM tathA laghupaNuM vivekane adhIna che. svato na kazcana guruladhurvApi na kazcana / ucitAnucitAcAravazye gauravalAghave // 5 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama nanananana+nanananajhajhajhajhanananana+nanananana jagamAM kaI svataH mahAna nathI tema keI svata: laghu nathI, kAraNa ke gurupaNuM ane laghu ( nhAnA) paNuM A banne lakSaNe egya ane agya evA AcAraneja adhIna che. eTale egya agyane vicAra karI kAryo karAya agara tyajI devAya e vivekanuM svarUpa che. 5 viveka manuSyamAM guNe zobhe che. . vivekinamanuprApya, guNA yAnti samunnatim / / sutarAM ratnamAbhAti, cAmIkaraniyojitam // 6 // vivekI puruSane pAmIne guNe uccatAne prApta thAya che kAraNa ke ratna hamezAM senAnI sAthe jaDela hoya teja zobhe che. 6 jJAna ane kRti bannenI jarUra. vajJA. jAnanti kecinna tu kartumIzAH, ka kSamA ye na ca te vidanti / jAnanti tattvaM prabhavanti kartu, (du. ) . te ke'pi loke viralA bhavanti // 7 // atha-Alokane viSe keTalAka manuSya tattva athavA kartavyAkartavyane jANe che, paNa karavAne samartha hotA nathI, ane keTalAeka dharmakRtyAdi karavAne samartha hoya che paNa tattvane jANatA nathI, paraMtu tattvane jANe ane dharmakArya karavAne paNa samartha hoya evA te keIka viralA hoya che. 7 bhAvArtha--keTalAka manuSyoe dravyathI zupATharUpe agara zraddhAnarUpe karavA yogya padArthonuM jJAna meLaveluM hoya che. jemake navatattvamAM jIva ane ajIva e be tava jANavAyegya che; baMdha, Azrava ane pApa e traNa tatva teonAM kAraNemAM na pravartavAdvArA chAMDavAyegya che, saMvara, nirjarA tathA mokSa e traNa tattva teonAM kAraNemAM pravartavAdvArA AdarakaravA yogya che; zeSa raheluM puNyatatva vyavahAranaye AdaravAyegya che, tathA nizcayanaye chAMDavA yogya che. A prakAranuM jJAna hoya che chatAM AdaravA cepagya tane Adara karI zakatA nathI ane chAMDavAyegya padArthone tajI zakatA nathI. keTalAka chAMDavAyegyane chAMDavA, temaja AdaravAyegya padArthone AdaravAnI yogyatA tathA sAmarthyavALI hoya che paNa te tatvane jANatA nathI. paraMtu je yathAsthita padArthIne rahasyane jANe che tathA teja pramANe vartavAne samartha thAya che tevA mANase te duniyAmAM thoDAja hoya che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, viveka-adhikAra. 55 ** ****=======kakakakakaka kra==jhanajha" A lokamAM dharmamAM vartatAM prANIonA traNa varga batAvyA che. temAM jJAna ane kriyA baMne jene hoya che te anubhavajJAnI kahevAya che, tevA mANase lokamAM bahu thoDA hoya che, e eka varga batAvyuM. A varga te sAthI jaladI mokSa prApta karI zake che. have jene jJAna che paNa cAritramohanIyanA udayanA prabaLapaNAthI te jJAna pramANe vartavA samartha thaI zaktA nathI. A bIje varga. paNa jeo cAritramehanIyanA kSapazamAdike karI yathArtha vatavA samartha che tenA upara AdaravALA rahe ane pote paNa cAritramehanIya toDavAnA udyamamAM tatpara rahe to keTalAka vakhata pachI paNa avazya mokSapadane sAdhI zake che. have trIjo varga ke je cAritramehanIya tathA prakAranuM prabaLa nahi hevAne lIdhe karavA samartha che, paNa jJAnAvaraNIya karmanA udayane lIdhe AdaravA cogya tathA chAMDavAcagya padArthane samajI zakatA nathI. A varga paNa je jJAnAvaraNayanA kSayopazamanA baLe karI padAthanA svarUpane jANatA hoya teonI vinayabhakti karavAmAM tatpara rahe, ane pote jJAnAvaraNIya karma apAvavA mAsatusa nAmanA prasiddha muni mahArAjanI paThe sAvadhAna rahI kaMTALArahitapaNe udyama kare, ane jyAM sudhI potAne hitAhitanuM jJAna na thAya tyAM sudhI jJAnInI nizrAe rahI temaja karyA kare che te paNa keTalAka kALe avazya muktipada prApta kare. paNa jeo kevaLa zupATharUpa jJAna meLavI cAritrarvata upara arUcivALA hoya, eTaluM ja nahi paNa tevAonA avarNavAda balavAthI ane teonI avajJAthI kevaLa potAnI mAnapUjA vadhAravAnI vAMchA rAkhatA hoya te tathA je kriyA karavA samartha hoya paNa jJAnanI te kaMI khabaraja na hoya, chatAM duniyAmAM advitIya mAna meLavavA mATe kevaLa bAhya kriyAne DoLa karI jJAnIonA caraNAraviMdanI sevA dvArA jJAnAvaraNIya karma toDavAne udyama te kyAMthI kare! paNa ulaTA jJAnanAM sAdhanonI tathA jJAnIonI ati AzAtanA karatA hoya tevA prANuo to anaMtasaMsArI hovAnI sAthe jainazAsananI maryAdAthI bahAraja che ema samajavuM. jo ke zuSkajJAna athavA zukakiyAvALA pitAnI matikalpanAthI ame jainazAsanamAM chIe ema mAne che to paNa tenuM jJAna agara kriyA kevaLa matikalpita hovAthI teo AjJAthI parAbhukha hoya che. tethI te vastu kevaLa tene saMsArarUpa phaLane ApavAvALI thAya che. 7 vivekarUpa sUya. 3panAti. mohAndhakAre bhramatIha tAvat, saMsAraduHkhaizca kdrymaanH|| yAvadvivekArkamahodayena, yathAsthitaM pazyati naatmruupm||8|| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama artha-A prANI saMsAranA duHkhathI kadarthanA pAmato meharUpI aMdhakAramAM tyAM sudhIja paribhramaNa kare che ke jyAM sudhI vivekarUpI sUryanA mahadayavaDe yathAsthita evA AtmasvarUpane joI zakato nathI. jyAre vivekarUpa sUryane udaya thAya che tyAre mehadhakAra nAza pAme che, AtmasvarUpa oLakhAya che ane sAMsArika duHkhonI kadarthanA nAza pAme che. 8 bhAvArtha-A jagatamAM moha ne viveka e baMne kharekhara eka bIjAnA pratispadhI che. meha vivekane bhUlAve che ane viveka Ave che ke moha nAza pAme che. A prANune saMsAramAM paribhramaNa karavAnuM kAraNa meha che ane temAMthI chuTavAnuM-uMcA AvavAnuM kAraNa viveka che. vivekarUpa sUryane udaya thAya che tyAre ja prANa pitAnA AtmasvarUpane joI zake che, te sivAya AtmasvarUpane bedha thaI zakato nathI. ane AtmasvarUpa yathArtha samajAyA zivAya meha khasatuM nathI. emane paraspara kAryakAraNubhAva vate che. vaLI mahine nAza thAya tyAre ja sAMsArika du:khanI kadarthanA nAza pAme che; te zivAya nAza pAmatI nathI. sAMsArika duHkhanuM kAraNuja meha che. saMsAranAM sarva duHkho - hajanyaja che. meM havaDeja te te duHkhane A prANuM du:kharUpa mAne che. viveka jAgRta thayA pachI te te duHkhane A prANI duHkharUpa mAnato nathI, paNa vastusvabhAva tarapha tenI daSTi jAya che. eTale duHkhane duHkharUpa na mAnatAM ulaTuM keTalIka vakhata karma nirjarAnuM kAraNa mAnI sukha tarIke gaNI le che. A badhI meha ne vivekanIja kRti che. tethI uttama jIvoe te baMnene paNa barAbara oLakhI mehane tajavA ane vivekane svIkAravA yatnazIla thavuM. A kAvyamAM khAsa e rahasya raheluM che. 8 tatvanA vivekathI rahita evuM jIvana uttama nathI. upendravajJA. varaM viSaM bhalitamugradoSa, varaM praviSTaM jvlne'tirauddh'e| / varaM kRtAntAya niveditaM svaM, na jIvitaM tatvavivekamuktam 9J su. 2. sa. - ugra delavALA jheranuM bhakSaNa karavuM uttama che, bhayaMkara agnimAM praveza karavo zreSTha che ane potAnuM sarvasva kALane seMpI devuM sAruM che, paNa tatvanA vivekathI zUnya evuM jIvita sAruM nathI. arthAt tatvavivekavagaranuM jIvita eTaluM badhuM kharAba che ke tenA karatAM maravuM je kharAbamAM kharAba che tene paNa sAruM gaNavuM paDe che. huM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda 57 viveka adhikAra. ======== == == = === === ==== == = anubhavajJAnanI AvazyaktA. vasantatilakA. zabdAdipaJcaviSayeSu vicetaneSu, ___ yo'ntargato hRdi vivekakalAM vyanakti / yasmAdbhavAntaragatAnyapi ceSTitAni, mahuvanubhavaM tamima manethA | 20 | | artha-jaDa evA zabdAdi pAMca viSayane viveka karIne hRdayaneviSe pragaTa thAya che ane bhavAMtaragata ceSTita paNa jeNe karIne pratyakSa jaNAya che te anubhavajJAnane bhaje-arthAt meLave. 10 . bhAvArtha-hRdayamAM dedIpyamAna dIpanI pere prakAza karanAra chatrIzalekarUpa "hadayapradIpa SadgizikA" racanAra graMthakAre pitAnA AtmAne saMbodhIne je vicAra darzAve che te anya paNa anubhavajJAnanAathI bhavyajanee atizaya manana karavAgya che, ema dhArI te vicAra bhASAMtararUpe lakhavAnI jarUra hovAthI tema karavAmAM Ave che - prathama zlemAM graMthakAre anubhavanuM svarUpa batAvavA sAthe teja anubhavanI sevA karavAno upadeza karelo che te batAve che - je anubhava zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparzarUpa pAMca viSaye pudgala svabhAvarUpa hovAne lIdhe jaDa che, te viSayamAM rUDe prakAre A viSaye te huM nathI ane eonuM svarUpa te mAruM svarUpa nathI, huM enAthI anya chuM, eenAthI mAruM svarUpa nyAruM che." evuM vivecana potAnA manamAM karAvI Ape che; vaLI je anubhavajJAnanA baLathI anya aneka janmamAM vibhAvadazAnA adhInapaNAe karelI mehajALamAM phasAvavAnI hetubhUta vartanAone bhAsa thAya che te tArA pitAnA AtmAmAMja rahelA anubhavane he AtmA! tuM seva. ahIM anubhavajJAnanI sevA karavAnI je graMthakAre batAvI che, tethI kAMI tenA kAraNabhUta kRtajJAna ane ciMtAjJAna e be jJAnanI sevAne niSedha thata nathI, paraMtu ulaTuM te be jJAnanuM sevana ati AdarapUrvaka karavuM ema siddha thAya che, kAraNa ke be jJAna je batAvyAM te kAraNa che, ane anubhavajJAna te te tenuM kArya che, te kAraNarUpa be jJAnanI ati AdarapUrvaka sevA karyA sivAya tenA kAryarUpa anubhavajJAnanI sevA karI ema kahevAya ja nahi. A uparathI bhavya prANIo potAnAM hRdayamAM samajaze ke dararoja navo jJAna abhyAsa kara Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 jo. 58 *****~~~~~~ -- vAnI keTalIbadhI jarUra che. keTalAka A kALamAM anubhavajJAna meLavavAnI vAtA karyA kare che, paNa jyAMsudhI gurUgama sahita zAstrAnusAra zrutajJAna meLave nahi tyAMsudhI ene samyakacitAjJAna kyAMthI AvavAnuM? ane yAMsudhI samyak-- ciMtAjJAna prApta na thayuM hAya tyAM sudhI A bhavanAM ceSTitAnuM paNa anubhavajJAna satya na maLI zake te parabhavanAM ceSTitAnuM samyagajJAnatA maLavAnuMja kyAMthI? dazama haMmezAM sasAranI agara dharmanI dareka khAkhata siddha karavAnA rastAja e che ke prathama tenAM kAraNeAnuM jJAna khIjApAse ati Adara-vinayapUrvaka meLavavuM. pachI kaMTALA lAvyAvagara ghaNA kALasudhI te jJAnanuM manana karyo karavuM ke je dvArA prANI avazya samyaga anubhavajJAna meLavI zake che. kArya siddha karavAnI vAta karyA kare ane tenA kAraNabhUta padArthanA sevananA Adara ma kare agara na kare te teM jinezvara bhagavAnanA zAsanane aMgIkAra karanArAja kahevAtA nathI. kahyuM che ke.. jaI jiNamayaM pavajjaha, tA mA vavahAra nicchae muyaha / vavahAra naocche, tithdhuccheo jao hoi // 1 // " je tame jinezvara bhagavAnanA matane aMgIkAra karatA ho te vyavahAra ane nizcaya e bannene na mUkA, kAraNa ke vyavahAranayanA uccheda thavAthI tInA uccheda thAya che. " ( haiM. na. TI. ) A gAthAnA bhAvArtha uparathI bhavya prANIe vicAra karI zakaze ke zAkAra ekavAra ane nayanA svIkAra karavAnA khatAvI vaLI vyavahAranayanA nAza karavAthI zAsanane nAza thaze, nahi ke nizcayanaya aMgIkAra nahi karavAthI zAsananA nAza thaze' ema matAve che. e uparathI eja nirNaya Ave che ke vyavahArathI je siddhigati prApta thavAnAM kAraNa hAya temAM ati AdarapUka pravavuM ane e vyavahAradvArA je vastu prApta karavAnI che te cUkI javuM nahi; paNa evA nirNaya nathI AvatA ke vyAvahArika kAraNeAnA agara tenA sevanAzaAne anAdara karavA ke teenA upara arUci karavI ke vyavahArathI teone cheDAvI devA. je prANIe gurUdvArA jJAna meLavatA nathI teeAnI A bhavamAM pazu evI kaDhaMgI sthiti thaI paDe che ke pAte jinazAsananuM rahasya samajatA nathI ane khIjAone te rahasya samajAvavAnA DhALa karavA jAya che, tethI te bicArAonI gurUe nahi zikhavelA mAranA nATaka jevI sthiti thaI paDe che. e uparathI samajavAnuM eTaluMja che ke ati AdarapUrvaka haMmezAM vadhAre vakhata Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. viveka adhikAra. . janajawi============7= = na maLe to ochAmAM ochA eka kalAka te avazya game te vakhate dararoja navuM jJAna meLavavAmAM arpaNa karavo. ghaNuM sune tevI IcchA hoya che chatAM teo te pramANe vatI zakatA nathI, tenuM kAraNa e che ke je vakhate tevI bhAvana Ave che te vakhate tevA prakArano koI niyama te leke karatA nathI. je keIpaNa prakArano e niyama kare ke "ALasathI je jJAnAbhyAsamAM eka kalAka na kA to mAre amuka jarUranI cIja te divase agara bIje divase na khAvI - te to avazya jJAnAbhyAsa banI zake, ane lekamAM batAvyA pramANe te meLavelA jJAnanuM ciMtana-manana karavA dvArA tenA kAryarUpa anubhavajJAna paNa meLavI avazya tenI sevA bajAvI zake. 1 viveka vagaranA anya guNe nakAmA che. vasantuti "vizvAsa rAH rijita ri tAtta jiM, che taptaM tapo yadi tadugrataraM tataH kim / tti sTavisTA rilA tataH ji- mantAi phi noTTAya che ? | | | je antaHkaraNamAM tattva saMbaMdhI vivekanI kalikA (kaLI) na prakaTa thaI hoya te pachI samagra kaLAono abhyAsa karyo hoya te paNa tethI zuM? ane bhayaMkara tapa karyuM hoya te paNa tethI zuM? tema kakarahita kIrti meLavI hoya te paNa tethI zuM ? arthAt je tattvajJAnanI prAptirUpI vivekanuM arjana na karyuM hoya to bIjuM badhuM vRthAja jANavuM. 11 vivekanA uttama aMkare. zArdUlavikrIDitam. yatnanopapurva vidriya thatA zAntatA, | yadvIneSu dayAlutA yadapi gIH styaamRtsyndinii| . ! zauryadhairyamanAryasaGgaviratiryA saMgatiH sajjane, (phU. mu) ete te pariNAmasundaratarAH sarve vivekAGkarAH // 12 // je saMtoSanuM sukha, je indriyone niyama, je cittanI zAMtatA, je dIna manuSyamAM dayALupaNuM, ane je paNa satyarUpI amRtane sAvanArI vANI, zUravirapaNuM, dhIraja, anArya ( duSTa ) manuSyanA saMgathI virAma ane sajajanane saMga A badhA pariNAmamAM ghaNAja suMdara evA viveka (tatvajJAna)nA aMkurA che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. dazama sada asadu vastune viveka. vasaMtatilakA. jene na jANa kadi kekila kAgakeruM, te kAganuM kadi vakhANa kare ghaNeruM, dalapata, jeNe guNyA zravaNa kekilazabda sArA, te kAganA svara zuNI nahiM mAnanArA. 13) A leka tathA paralokamAM paNa sukha zAMti ApanArA vivekanuM saMkSipta varNana karIe. vivekavartananuM vizeSa svarUpa batAvavA mATe tenA mukhya aMgarUpa satkAranuM svarUpa samajAvavuM agatyanuM hovAthI te adhikAra levAnI sAthe A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. saMskAra adhikAra. satkAra, e paNa eka rIte vivekane piTAvibhAga tarIke gaNAya te jA agya nathI. satkAranI khAmIne lIdhe DAhyo mANasa paNa mUrkha ziromaNi gaNAya che, te uparathI khAtrI thAya che ke satkAranI vyavahAramAM ghaNIja AvazyaktA che. ' satkAra e uMcI vastu che. kAraNa ke e satkArarUpavivekane lIdhe pArake manuSya ApaNe thaI jAya che. zatru mitra bane che, ane matabheda nAza pAme che. satkAra jagamAM purUSapratiSThA jamAve che, mitranI garaja sAre che, dharma tathA kuLanI mahattA batAve che ane pariNAme uccakakSAmAM pahoMcADe che. vaLI bIjAne satkAra karanAra pote paNa sarvatra satkAra pAme che. satkAramAM aneka guNa hovAthI te guNe dhyAna para mUkavAne A adhikAranI AvazyaktA mAnI che. satkAra karavAnI rIti gaggy ( thI rU) cakSurdadhAnmano dadyAdvAcaM dadyAca sUnRtAm / vAi jAna hakka dha sanAtana che ? I (Saa . / AvelA pareraNAne uThIne Asana ApavuM tathA te tarapha snehALa AMkhathI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. satkAra adhikArI jevuM, manamAM harSa batAva, priya ane satya vANIthI vAtacita karavI, A prakAranI je rIte karI batAvavI te uttama prakArane dharma gaNAya che. 1 sajane satkAra karyA vagara rahetAja nathI. tRNAni bhUmirudakaM, vAk caturthI ca suunRtaa| sarAtini dag, noTizajo rAjana 2 | (zA. 1) Asanane mATe ghAsanI sAdaDI, pIvAnuM pANI, utArAmATe jagA ane cothI bAbata priya ane satya vANIthI AvakAra ane vAtacita. e saghaLI vastu satpanA gharamAMthI kadIpaNa nAza pAmatI nathI. 2 bhinna bhinna prakArano satkAra karavAnI jarUra. uSNakAle jalaM dadyAcchItakAle hutAzanam / / prATkAle gRhaM deyaM, sarvakAleSu bhojanam // 3 // ) (gRhasthe) atithine uSNakALamAM pANI devuM, ThaMDI RtumAM agnithI ThaMDI maTADavAnI sagavaDa devI, varasAdanI RtumAM gharanI sagavaDa karI ApavI ane sarva RtumAM bhejana ApI zAMti karavI. 3 satkAravALuM ghara kevuM hoya tenI samajaNa sAvitrIDita. (46) * ehi svAgatamAvizAsanamidaM kasmAcirAdRzyate, ... kA vArtA paridurvalo'si nitarAM prIto'smi te darzanAt / / , ityevaM samupAgataM dvijavaraM sambhAvayatyAdarAteSAM yuktamazaGkitena manasA geheSu gantuM sadA // 4 // pitAne ghera Avela brAhmaNane athavA atithine joIne padhAre, bhale padhAryA, A Asana graDaNa kare, kema lAMbe vakhata thayAM dekhAtA nathI, hamaNuM zuM navIna che, kema dubaLa dekhAo che? tamArAM darzanathI mane khuzI utpanna thAya che. A pramANe jeo satkAra kare che teone ghera hamezAM ni:zaMka ma nathI javuM egya che. paNa tethI viparIta AcaraNavALAne ghera javuM yaMgya nathI.4 sapurUSane zatratarapha paNa premabhAva. uttini ninAvanItarika vRtti cAtuM, santuSyanti bhajanti yAnti ca ciraM premopamA saGgatim / (phU. ) siJcanto vacanAmRtena satataM santaH samIpAgate, kiM vA na priyamamiye'pi hi jane kurvanti jalpanti ca // 5 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. dazama - ka na- ] satpuruSe potAnI pAse Avela zatrune paNa zuM karatA nathI? ane zuM kahetA nathI? jemake temane dekhIne pitAnA Asana uparathI ubhA thAya che, mastaka namAvIne kuzaLatA pUche che, tathA saMteSa pAme che, satkAra kare che, lAMbA vakhata sudhI premamaya thaI vAtacita kare che ane vacanAmRta belIne saMteSa utpanna kare che. 5 snehItarapha sneha batAvavA satpaSapAse kaMIpaNa sAdhana nathI. mAgA ityapamaGgalaM vraja iti snehena hInaM vacastiSTheti prabhutA yathAruci kurussvetytyudaasiintaa| kiM te sAmpatamAcarAma ucitaM tasyopacAraM vacaH, }(phU. mu.) prasthAnonmanasItyabhISTamanuje vaktuM na zaktA vayam // 6 // jyAre priya manuSya javAne taiyAra thAya che tyAre kevA zabda belI temane prayANa karAvavuM te kahevAne ame samartha nathI. kAraNa ke-jA nahi. ema kahevAmAM Ave te apazukana thayAM gaNAya, kadAca jA ema kahIe te snehavinAnuM te chaDuM vacana kahevAya, ubhuM rahe ema kahevAmAM Ave te ApaNI tenA tarapha sattA batAvI kahevAya, kadAca IcchA pramANe kara ema je kahevAmAM Ave te ati udAsInatA batAvI kahevAya, hAla tArA mATe zuM sAruM karI batAvuM ema je kahevAmAM Ave to e kheTa ane DALavALo viveka batAvyo kahevAya. matalaba ke satpaSe kharA vivekanuM jarA paNa ullaMghana karatA nathI. 6 1adaba-zIkhavAnI agatya. - "bahucara bhale AvIyAM, "--e rAga * suNe samajI sakaLa naranArIo, vadhe mANasamAM jema mApa, adaba zIkhe eTalI. sArI adaba je rAkhavA zIkhaze, thaze uttama paMktinAM Apa. adaba0 1 sAruM manuSya Ave ghera ApaNe, "A jI !" karIe salAma; adaba0. ubhAM thaIne AdaramAna ApIe, pachI pUchIe hoya je kAma. adaba0 2 kAMI kAraNe paraghera je jAo, UbhA raheje jaI ghara bahAra; adaba0 rajA mAgI pachI gharamAM pesa, raheje mana dekhe teTalI vAra. adaba0 3 chAnI vAta kare jyAM mANasa maLI, vaNa teyAM na jaIe tyAMya; adaba0 vaNa belAvyA vacamAM na bolIe, kaDavuM kathana na kADhIe kAMya; adaba0 4 1 dalapatakAvya. - A rAga lAMbA svarathI dhULamAM gavAya che, ane TuMkA svarathI garabImAM gavAya che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. satkAra adhikAra vAMse udara ughADAM na rAkhIe, uMce ghATe na kariye uccAra, adaba0 cheDe vastrane mukha ADo rAkhIe, Ave bagAsuM ke oDakAra. adaba0 5 sabhAmAM bahu saMbhALI besIe, je ApaNe hAya adhikAra; adaba0 moTA janane uThI mAga ApIe, nItizAstrane e che AdhAra. adaba0 6 kaI dhananA, vidyAnA, ke amalanA, adhikArathI moTA manAya; adaba0 tenI mAna marajAdA na teDIe, teDaye jarUra beadabI jaNAya. adaba0 7 pUche mata te pote mata ApIe, ati AgrahamAM nathI svAda; adaba0 mAne nahi te tyAM cupa rahI besIe, vaDA sAthe na vadiye vivAda. adaba0 8 keIna karamAMthI cIThI ke cApaDI, kheMcI laIe na vAMcavA kAma, adaba0 levI hoya te mAgIne lIjIe, Ape te laI karie salAma. adaba0 9 keIne TuMkAre kadi na lAvIe, hoya dIna ke gharake dAsa; adaba0 gharamAM nAnAM moTAM sau mANase, ema kare adabane abhyAsa. adaba0 10 "pharamAvo, "bIrAje" "jana kare, evA adabanA zabda aneka adaba0 sArAM mANase te zIkhI rAkhavA, vaLI zIkhavo vacana viveka. adaba0, 11 hazIe nahi khaDakhaDate mukhe, koI sAthe na laDiye laDAI adaI kaI kaDavAM vacana kahe krodhathI, suNa cupa rahIe zaramAI. adaba0 12 mama vacananAM bANa je mAravAM, kahIye nAdAna jananuM te kAma, adaba0 kSamA rAkhe te to huM mAnavI, tene leka vakhANe tamAma. adaba0 13 mUrkhatA kaho ke aviveka kahe che jyAM sudhI ApaNe jANI zaktA nathI tyAM sudhI kharA vivekanuM ApaNane bhAna thatuM nathI. mATe avivekanuM bhAna thavAthI zuddha viveka jaNAI Ave che. jemake ApaNe kAMkarAne oLakhI zaktA nathI tyAM sudhI ghauMthI tene dUra karI zuddha ghauM saMgharI zakatA nathI. tema avivekavALAM vartanane dUra karI zaktA nathI ane vivekazUnya ne vivekayukta vartanane grahaNa karI zakatA nathI, mATe te oLakhavA khAtara have A satkAra adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 B byAkhyAna sAhitya sagraha-bhAga 3 jo. ~~~~~ viveka - pradhikAra. ~~~~~~~ aviveka ke jenA nivAsa mAtra nAmAMja hoya che te avivekanI zarUAta kayAMthI thAya che ? tenuM ghaNA ochA manuSyAne bhAna hAya che. A khAkhata mAtra vacana tathA zarIrathI zarU thatI nathI, paNa manebhAvanAthIja Ane AraMbha thAya che ane te aviveka mAnasika vAcika ane kAyika, ema traNa prakAre thayA kare che. te tenuM svarUpa yathArtha jANIte avivekatho aTakavuM e sarva manuSyaprANInuM kartavya che. te mAkhata jaNAvavAsArU A adhikArane upayAgI mAnyA che. mAtra bhAvanAnA avivekathI sAtamI narakanI prApti. dezama anuSTu, (2 thI 4), avivekAtpunarmatsya standulo'nyatimiSvalam / grAsArtyAntarmuhUrtAyurnarakaM yAti saptamam // 1 // matsyAmAM be ghaDI jenuM AyuSa che evA tadula nAmanA eka nAne matsya timigila nAmanA mastyanI AMkhanI pAMpaNamAM rahe che te, te matsyanA mukhamAMthI mAchalAM nikaLatAM dekhI nIce jaNAvyA mujaba Arti ( pIDA ) karavA mAMDe che te avivekanA kAraNathI sAtamI narakane prApta thAya che. 1 yuktine AdhAre sasAra khAkhAcIyu' thaI jAya che. yuktyA santarato jJasya, saMsAro goSpadAkRtiH / TUsattvattAyuojI, mahAdhALopamaH / / 2 / / } tA. 6. } (M. C.) * svayaMbhUramaNu mahAsAgaramAM eka hajAra yeAjananA vistAravALe timi gila nAmanA matsya hAya che tenI AMkhanI pAMpaNamAM eka taMdula nAmaneA matsya utpanna thAya che te jyAre timiMgalamatsya pAtAnuM mukha kADIne aneka jaLajaMtuone peAtAnA mhoDhAmAM pra veza karAvI de che ane jyAre peTa pUrNa thayuM tyAre te vadhArAnA pANIne kADA mArI mhAra kADhe che tyAre temAM aneka nAnAM mAchyAM nIkaLI jAya che tene joi prathama ja NAvelA taMdula nAmanA matsya te mArkA tenA grAsamAMthI nIkaLatAM dekhI Ati karavA mAMDe che ke hAya A mAla bacI jAya che ane te huM timiMgala matsya jevaDA hAUM te ekapaNa jIvatuM na javA daUM. A avivekathI te mAtra e ghaDInA AyuSavALe che tethI teTalA vakhatamAM maraNa pAmI sAtamI narakane prApta thAya che, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda viveka-adhikAra. yuktithI saMsArane taratA jJAnI manuSyane saMsAra gAyanA pagalAtulya thaI jAya che ane jeNe yuktino cheTethIja tyAga karI dIdho che evA avivekI pu rUSane saMsAra mahAnuM agAdha samudrasamAna thaI jAya che. 2 avivekI purUSa pariNAme lakSmIhIna bane che. nirvivekaM naraM nArI, prAyo'nyApi na kAMkSati / / jiM punaH zani devI puruSottama che re / jagamAM nirvivekI puruSane ghaNuM karI bIjI prAkRta strI paNa cahAtI nathI tyAre zrI puruSottama viSNunI priyA A zrI lakSmIjI (dhanadevI) tene tyAga kare temAM zuM kahevuM? 3 kaye sthAnake na javuM te samajavAnI rIta. nAbhyutthAnakramo yatra, nAlApA mdhuraakssraaH| / guNadoSakathA naiva, tatra harthe na gamyate // 4 // . gu.) .. jyAM pUjya purUSe padhAre tyAM ubhA thaIne mAna ApavAno rIvAja nathI ane jyAM mIThA akSarevALI vAtacIta nathI tathA jyAM jyAM guNadoSa jANavAnI rIti nathI tyAM havelI hoya to paNa javuM cogya nathI. 4 . vidvAnanI vidvattAnI saphaLatA batAve che. - mAryA. - - pANDityametadeva hi, yatparaguNacittavRtti vijJAnam / / zAstravido'pyamatajJAH, kasyApriyatAM na gacchanti // 5 // .. je bIjAnA guNo tathA cittanI vRttine vizeSa karIne jANI javuM, eja jagatamAM vidvAnonuM pAMDitya che (vidvattA che ) kAraNa ke zAstrone jANatA hoya tepaNa bIjAnA matane jeo jANI zaktA nathI te puruSe kayA manuSyanA apriyapaNAne pAmatA nathI ? arthAta AkhA jagane apriya thAya che. 5 avivekabhareluM sAhasakama na karavuM. vaitAlIyam. sahasA vidadhIta na kriyAmavivekaH paramApadAM pdm| vRNute hi vimRzyakAriNaM, guNalubdhA svayameva snmtiH||6|| keIpaNa divasa sAhasakArya na karavuM, kAraNa ke aviveka te parama ApattionuM sthAna che. guNAmAM lubdha(Asakta ) evI sanmati (uttama buddhi), Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama (su. ra. nA.) ta bhRzaM vyAdhAti yo bhASate vicAra karI kArya karanAra puruSane pitAnI meLe vare che, eTale zubha buddhi vicAravaMta manuSyane ja prApta thAya che. 6 vivekanyanuM lakSaNa. zArdUlavikrIDita. AyAte ca tirohite yadi punardaSTo'nyakArye rato, vAci smeramukho viSaNNavadanaH svaklezavAde muhuH| antarvezmani vAsamicchati bhRzaM vyAdhAti yo bhASate, bhRtyAnAmaparAdhakIrtanaparastanmandiraM na vrajet // 7 // ke potAne ghera Ave tyAre pote saMtAI jAya, kadAca te bhALI jAya te jUThuM kAma karavA maMDI jAya, chatAM bolAvAmAM Ave te hasI paDe ane kaMTALAvALuM mukha karI vAraMvAra pitAnA duHkhanI vArtA AgaLa dhare; tathA gharamAM rahevAnI IcchA batAve ane potAne amuka pIDA che ema gAyA kare. tema nokaronA aparAdho gAvAmAM tatpara rahe tevA manuSyane ghera na javuM. 7 aviveka e dukhanA sthAnamAM utAranAra che, mATe DAhyA manuSya tene avazya tyAgaja kare. e avivekane dAbI devAmATe lajajALu banavuM, kAraNa ke agnine zamAvavo hoya tyAre tenA viredhI svabhAvavALA jaLanI jarUra paDe che temaja zarama sevyAvinA aviveka dUra jato nathI, ema vicArI Avate lajajA-adhikAra grAhya mAnI A aviveka adhikArane dUra khaseDa che. lajjA adhikAra. T ja lajA kulIna strIonuM uttama bhUSaNa che. uttama strIomAM tathA uttama puruSavargamAM uttama prakAranI te lajajA kayAM sudhI hoya che te bAbata jaNAvavA sArU A adhikAra AraMbhAya che. ' manasvI (zaramALa) tiraskAra sahana nahi kare. manuSya(1-2) brUta nUtanakUSmANDaphalAnAM ke bhvntymii| agalIdarzanAghena, vilIyante manasvinaH // 1 // (he mitra !) tame kaho ke A lajajAvALA manasvI puruSa nutana ku Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, lajajA-adhikAra. hmAMDanAM phalo (keLAnA kAcA nayAM) nA zuM sabaMdhamAM thatA haze? kAraNa ke mAtra AMgaLI batAvavA vigerethI teo saMkecane prApta thAya che, arthAt 5takALAnAM nayAM jema phakta hAthanI AMgaLInA batAvavAthI karamAI jAya che tevI rIte lajAvaMta puruSo aMgulImAtranA tiraskArane sahana karI zakatA nathI. 1 pAMca bAbatamAM avazya zarama tajavI. dhanadhAnyaprayogeSu vidyAsaGgrahaNeSu ca / gAda vidyAre ja tyajI muvI mA. 2 | - 3) dhana dhAnyanA prayoge ( vyApAra vigere) mAM, vidyAbhyAsa karavAmAM, AhAramAM ( jamavAmAM ), ane vihAramAM (pharavA haravAmAM), je manuSya lajA eTale vagara jarUrane saMkeca choDI pravRtta thAya che te sukhI thAya che. 2 * lajAguNa upara vijayakumAranI kathA. paheLA killAvALI ane vistAra tathA samRddhi e be prakArathI mahAne evI vizALA nAme nagarI hatI, tyAM jatuMga nAme rAjA hatA, tenI caMdravatI nAme strI hatI. temane lajajArUpa nadIone samudra ane pratApathI sUryane jItanAra ane paropakAra karavAmAM tatpara e vijaya nAme putra hatuM. eka divase rAjamahelamAM rahelA te kumArane keIka cagI hAtha joDI praNAma karIne A rIte vinavavA lAgyuM. he kumAra! mAre Aja kALI AThamanI rAte bhairava smazAnamAM maMtra sAdhavo che, mATe tuM uttarasAdhaka-thA, kumAra tenA uparodhathI te vAta kabUla rAkhI, hAthamAM taravAra laI te sthAne pahoMcyo. pachI megIe tyAM pavitra thaIne kuMDamAM agni saLagAvI ane temAM rAtI kaNiyAra tathA guguLa vagere homavA lAgyuM. teNe kumArane kahyuM ke IhAM sahajamAM aneka upasarga thaze, temAM tAre bIka nahi khAtAM himmatamAM rahI kSaNabhara paNa gaphalata nahi karavI. pachI te potAnA nAkapara daSTi lagAvI maMtra japavA lAgyA, ane kumAra paNa tenA paDakhe taravAra hAthamAM dharI ubhuM rahyo, eTalAmAM eka uttama vidyAvAna vidyAdhara tyAM Avyo, te pitAnA lalATe hAtha joDI kumArane kahevA lAge. he kumAra, tuM uttama sattvavAnuM che, tuM zaraNAgatane zaraNa karavA lAyaka che, vaLI arthionAM manavAMchita pUraNa karavAmAM tuM kalpavRkSa samAna che. mATe huM jyAM lagI mArA duzmana garviSTha vidyAdharane jItIne IhAM AvuM tyAM lagaNu A mArI strIne tAre putrImAphaka saMbhALavI. kumAra haziyAra chatAM paNa zuM karavuM evA vicAramAM muMjhAI paDaze, teTalAmAM te te vidyAdhara Ta tyAMthI u. * dharmaratna prakaraNa bhAga 1 le. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama DIne najarathI vegaLe jato rahyo. eTalAmAM tyAM hAthamAM kAtara pakaDela hevAthI bhayAnaka lAgatuM, taravAra ane zAhInI mAphaka kALA zarIravALe ane caNoThInI mAphaka lAla AMkhevALa, temaja aTTATTahAsyathI phUTatA brahmAMDanA pracaMDa avAjane paNa jItanAre are "mAro-mArobhAro" ema pikAra pADate eka rAkSasa UThaze. te gine kahevA lAgyuM ke are anArya ane akArya karavAmAM sajja rahenAra, Aje paNa mArI pUjA karyA vagara tuM A kAma ' kare che, mATe he dhITha, Aje tAre nAza thanAra che. mArA mukhamAMthI nIkaLatA agni tane ane A kumArane paNa taNakhalAnI mAphaka jaladI bALI nAkhaze, kAraNa ke eNe paNa kusaMga karyo che. tenAM vacana sAMbhaLavAthI gusse thaIne kumAra kahevA lAgyuM ke, are tuMja Aje matanA dAMtamAM paDanAra che. jyAM sudhI huM pAse UbhuM chuM tyAM sUdhI ene iMdra paNa vinna karI zake tema nathI, ema belatethake jhaTa kumAra te rAkSasa pAse AvI pahoMcyuM. have te be kopathI brakuTi bAMdhIne ane heTha dAbIne eka bIjAne prahAra karavA lAgyA tathA kaThora vacanethI tarjanA karavA lAgyA. tema karatAthakA te dUra gayA teTalAmAM navA rajanIkara (caMdramA) nI mAphaka te kuTila rajanIcara (rAkSasa) kSaNavAramAM adazya thaI gaye. tyAre kumAra pAche vaLI AvIne jovA lAgyo to gI marelo teNe dIThe tethI te bhAre viSAda pAmI te vidyAdharIne jovA lAgyo. te paNa tenA jevAmAM nahi AvI eTale te luMTA hoya tema jhaMkhavANo paDI pitAne niMdavA lAgyuM ke are huM zaraNAgatane paNa rAkhI zake nahi. eTalAmAM te khecara jaladI tyAM AvIne kumArane kahevA lAgyA ke tArA prabhAve karIne meM mArA haziyAra duzmanane paNa mArI nAkhyo che. mATe he paranArI sahAdara, zaraNAgatane rAkhavA vajapiMjarasamAna sudhIra, nirmaLa kArya karanAra kumAra, mArI prANapriyA mane Apa. parAyA kArya sAdhavAmAM tatpara A jIvalokamAM tArA je bIjo koI nathI, ane tArA janmathI jayataMga rAjAne vaMza zebhita thaela che. A rIte jema jema te vidyAdhara tenI stuti karavA lAge tema tema kumAra bhAre udvigna thaIne lAjathI kAMdha namAvI kaMI paNa belI zake nahi. tyAre tenA pratye pharIne jakhamamAM khAra nAkhIye tema te vidyAdhara khArI vANuM bolavA lAge, ke je tAre mArI strIne khapa hoya te huM A jAuM chuM. tArA jevA mahApurUSane je mArI strI kAma Ave te pachI ze vadhAre lAbha meLave che? mATe tuM lagAre kheda ma kara. ema kahIne vidyAdhara UData thaye, tyAre kumAra vicAravA lAgyA ke arere ! huM bahu pApI thayo ane mArA nirmaLa kuLane dUSita karyuM. are daiva, vijayakumAra zara Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. lajjA adhikAra. 69 133 ==== NAgatane rAkhI zakayA nahi, eTalAmAMja tuM nahi dharAyA ke jethI vaLI tuM mane parastrIthI kalaMkita karAve che! lajjAvAna mahApurUSA prANa tyAga kare e sArUM che, paNa bhraSTa pratijJAvALA kalaMktijanAnuM jIvavuM nakAmuM che. atyaMta pavitra hRdayavALI AryA mAtAnI mAphaka guNasamUhanI utpAdaka lajjAne anusaratA tejasvI janA peAtAnA prANeAne sukhe mUkI Ape che, paNa te sAcA vratanI TekavALA janA peAtAnI pratijJA melatA nathI. A rIte ciMtAmAM paDelA kumArane kAIka kAMtivALA deva peAtAnA AbharaNanI prabhAthI badhI dizAone jhaLakAvatA thakA kahevA lAgyA. huM kumAra tuM kheda ma kara, paNa A mArUM kalyANukArI vacana sAMbhaLa, tyAre kumAra khelyA ke mArA kAna tArUM vacana sAMbhaLavA taiyAraja che. deva melyA ke vIrapura nagaramAM jinadAsa nAme uttama zeTha che, te tenA gurUjanathI zikSA pAmela che ane atidharmiSTha tathA nirmULa daSTivALA che. tenA ativallabhadhana nAme eka mithyASTi mitra che,. teNe eka vakhate viSayasukha cheDIne tApasanI dIkSA lIdhI. tyAre jinadAsa vicAravA lAgyA ke A ochA jJAnavALA paNu jo A rIte pApathI DarIne viSanI mAphka viSacAne taje che, te bhavanA svarUpane samajanArA ane jina pravacana sAMbhaLavAthI jANavAyeAgya vastune jANanArA nirmAMLa vivekavAna amArA jevA te viSayeAne kema nahi cheDiye ? ema ciMtavIne vinayapUrvaka vinayadhara gurUnI pAse vrata laI anazana karI marIne sAdharma devaleAkamAM te devatA thayA. teNe avidhajJAnathI pAtAnA mitrane vyaMtara thaelA joyA, tethI tene Adha ApavA khAtara teNe peAtAnI Rddhi tene batAvI. tyAre vyaMtara citavavA lAgyA ke are! manuSyajanma pAsIne te vakhate meM jo jinadharma sevyo hAta teA huM kevA sukhI thAta. are jIva! teM kalpavRkSanI mAphaka guNavAna gurU sevyA heAta tA bhayaMkara dAridracanI mAphaka A nIcadevapaNuM nahi pAmata. are jIva, je te jinavacanarUpa amRtanuM pAna karyuM hAta, tA bhAre amarUpa viSavALu A paravazapaNuM nahi pAmata. ItyAdi bahu prakAre zAka karIne pAtAnA mitra-devatAnA vacane karIne te bhAgyazALI vyaMtara meAkSarUpa tarUnA khIjasamAna samyakatvane rUDI rIte pAmyo. pachI te daza hajAra varSanI peAtAnI sthiti jANIne te devatAne kahevA lAgyo ke huM parakAjI deva, huM manuSya thAuM te tyAM paNa mane tuM pratiAdha Apaje. te deve te vAta kabUla karI--bAda te vyaMtara tyAMthI cavIne tuM thayA che-tuM jo ke ekAMta zUravIra che, chatAM hajI dharmanuM nAma paNa jANutA nathI. tethI tane khedhavA mATe meM A bhAre mAyA karI che. kAraNu mAnavALA purUSo pAchA paDayA zivAya pratidha pAmatA nathI. ema sAMbhaLavAnI sAtheja ~~~~~~ Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama = === = == ====== ==x==== == ==== tene ati smaraNa thatAM tene pitAnuM caritra TapaNe bhAyamAna thayuM, eTale te kumAra te devane vinavavA lAgyo ke teM mane ghaNuM sAre bedhita . tuM ja mAro mitra che, tuMja mAre baMdhu che, tuMja hamezAM mAre gurU che, ema belIne te deve Apela sAdhune veSa laI teNe vrata lIdhAM. pachI te kumAra kAyetsarga mAM UbhA rahyo eTale devatA tene khamAvI ane namIne pitAne sthAne gaye. eTalAmAM sUrya ugyo. te veLAe jayatuMga rAjA paNa kumArane zodhatothake tyAM AvI pahoMcyo, te putrane sAdhu thaelo joIne dIna thaI zakathI gadugapaNe nIce mujaba kahevA lAgyo. are ! nehavatsaLa vatsa, teM A rIte amane kema chetaryA ? he nirmaLa yazavALA putra, haju paNa tuM rAjyanI dhurA upADavAne dhorIpaNuM dhAraNa kara. vRddha avasthAne ucita A vratane tuM tyAga kara, he zaktivALA ane nyAyazALI kumAra, tArA vacanAmRtanuM A janane pAna karAva. Ama belatA te tIvra mUhavALA rAjAne bedha ApavAmATe kumAramuni kAyetsarga pALIne A rIte kahevA lAgyo. he nareMdra, A rAjyalakSmI vIjaLInI mAphaka capaLa che, temaja te abhimAna mAtra sukhanI denAra che, vaLI svarga ane mekSanA mArgamAM vidyarUpe rahela che. vaLI te narakanA ati dusaha du:khanuM kAraNa che, tathA dharmarUpa jhADane bALavA mATe agnijavALA samAna che, mATe evI rAjyalakSamIvaDe kaNa mahAmati purUSa pitAne viDaMbita kare. A duniyAmAM pitAnI lAja rahe ema IcchanAra, vaDile vigerenI maryAdA rAkhanAra ane kharAba kAma karatAM zaramAte manuSya kadIpaNa avaLe te caDato nathI ane tethI te yogya mArgane grahaNa karI sukhI thAya che, eTaluM saMkSepamAM samajAvI nirlaja manuSyo kevA hoya te jANavA nirlaja adhikAra levA dhArI A lajA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. nirlajjAdhikAra. te keTalAka puruSe AgaLanA adhikAramAM lakhyA mujaba lajajAsaMbaMdhI -vivekane jANatA nathI ane sarvatra nirlajaja banI potAnI paMDitAI batAvavA mAMDe che, eTale A kaNa puruSa che? AnuM chuM jJAna che? keTalo adhikAra che? vigere bAbatone vicAra karyA sivAya jyAM tyAM jema tema bharaDavA mAMDe che. TUMkamAM kahIe te - pa 4 riza triovinI mara" Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, nila jAdhikAra 71 nakrakawwwjana====+==* *== == eka lAjane cheDIne manuSya AkhA jagatane vijaya karanAra banI zake che. arthAta kharAba jAtanI prakhyAtine meLavI zake che, ItyAdi nirlajaja lekenuM te agya lakSaNa teonA dhyAna para mUkavA sArU A adhikArane sthAna ApavAmAM AvyuM che. dharAra paTelanI samajutI. gagSTra, (1-2) jihvAyAchedanaM nAsti, na tAlupatanAdbhayam / nirviroja vaLyuM, nijhara hita che ? || gametema bharaDanArane jIbha truTI paDatI nathI ane tALavuM paDI javAnI bIka paNa hotI nathI mATe jema phAve tema belavuM, Ama nirlajja thayelo kayo puruSa paMDita thaI paDatuM nathI? 1 lajajA choDI muke to keNa paDita na kahevAya! daivakhAtaM ca vadanamAtmAyattaM ca vAGmayam / zrotAraH santi sarvatra, nirlajaH ko na pnndditH||2|| mahetuM deve (vidhAtAe) deluM che eTale banAvyuM che. ane game tema belivuM pitAne AdhIna che, ane tAlake paNa sarva ThekANe che. tethI lajajA choDI vanAra keNu paMDita na kahevAya? AvuM vartana karavAvALAne kharekhara nirlajaja samaja. 2 nila jajanuM naphaTapaNuM. *doharA. ( 3 thI 6 ) nirlaja nara lAje nahi, karyo keTi dhikkAra; nAka kapAyuM to kahe, aMze ocho bhAra. nirlaja je lajajA dhare, sare na svAratha kAma; je vezyA zaramAya te, dekhe nahi kadi dAma. nirlaja nile jatA karI, porasa 1 dhare apAra; bhAMDa adhika bhuMDuM bhaNI, jANe huM haziyAra. kAmIne sagapaNa kahyuM, bhUkhyAne zuM akhAja; pApIne mana pApa zuM, nirlajane zI lAja. dalapatakAvya bhAga 1 le. 1, pArasa-utsAha. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama vAcALa viSe. upajAti vRtta. (7-8 ) vAcALa je vAda vRthA thApe, tathApi te satya karI ja Ape; bharI sabhAmAM zata vAra bhUle, tathApi jIbhe kadi nA kabUle. vAcALaNuM heDa kadI na kIje, jAdUgarathI baLa bAMdhi bIje; suje na tenA saghaLA zirastA, vicitra tenA chaLanI vyavasthA. naphaTa-pazu. manahara chaMda. (9 thI 11 ) lAja vinA rUpa raMga hoya teya rAkharUpa, lAja vinA dhULa jevAM rathatA vadAna che, lAja vinA vinaya vicAra rahi zake nahi, lAja vinA meTAInuM khoTuM abhimAna che. 8 kezava ) lAja vitI nAma ThAma lekamAM na rahe bhAra, lAja vinA jagatamAM jyAM juo tyAM jAna che; kezava kahe che sAcI lAja eja moTI vAta eka lAja vinA nara pazunI samAna che. 9 phakaDane pakaDavA zANe saradAra jatAM, nADuM chuTayuM kiDanuM tyAM pele pokAre che; phakaDa kahe tuM mane bApa kahe teja bAMdhuM, nahi te na bAMdhuM tenI zarama te tAre che, manAvatAM bIjI rIte mAne nahi tenuM mana, bAMdha bApa nADuM aMte ema te ucAre che, dAkhe dalapatarAma dekhI tyAM e dAkhalAthI, niralaja jIte aMte lAjavaMta hAre che. 10 kAzI kerA paMDitanI sAthe sabhAviSe vAda, vadhavAne uTho Thaga mUrakha ThagAIthI; huMkArA TuMkArA karI tADukI tADukI te te, tajI lAja zaramane be tochaDAIthI, }(dalapata) paMDita te tenA sAmo eke bela be nahi, rahyo sAMbhaLIne sarva rUDI gaMbhIrAIthI; dalapata) - 1 dalapatakAvya bhAga 1, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. Idriya parAjaya-adhikAra. 76 ( 11. suNe rUDA rAjahaMsa dAkhe dalapatarAma, mUkha jANe che mArI vidyAnI vaDAIthI. kSamAvALA kSamA rAkhe tyAre duSTa tene kahe, belI jANe nahi mATe nAsavAnI bArIo AbarU tajIne belatAM adaba mUkavAnI, himata na rAkhe tyAre kahe e te hArIo; uparA upara bela belatAMja bIhe nahIM, jAhera kare che tAta mAtataNuM jArIo suNe rUDA rAjahaMsa dAkhe dalapatarAma, tevI te catura ghaNuM nArIo cunArIo. piote je kAMI bole tenuM pitAne bhAna na hoya, AgaLa pAchaLanI vAtemAM paraspara virodha Avato hoya tenI darakAra na hoya, vidvAna lokonI daSTimAM mUrkhatA vadhAre vadhAre spaSTa thatI Ave che e vAtanI paravA na hoya ane niMdA, apamAna, mazkarI tathA apayaza thAya te paNa zuM? e phATe hAya temaja keNa bhAva pUche che? athavA ApaNu yuktione keNa kaLI zake che? athavA gametema gapagoLA hAMkIne ke gametema sAcuM cheTuM karIne A paNe svArtha sAdhIe chIe, ane bIjAone gametema ramADIe chIe, dabAvIe chIe, camakAvIe chIe e saghaLAM ApaNuM parAkemeja che, e phAMke hoya tyAM bezaramapaNuM-maryAdAhInapaNuM potAnuM baLa jamAve che. paraMtu bezaramapaNuM niMdApAtra che, dharma-kartavya-jIMdagInI kharI pharaja temAM pAchA pADanAra che. mATe tene tyAga karavo joIe, ema samajAvI ane vicArazIla purUSamAM maryAdAhInapaNuM hotuM nathI, tethI have pachI iMdriyaparAjayane sthAna ApavAnuM hovAthI A nirlajajAdhikArane ahIMja aTakAvavAmAM Ave che. indriya parAjaya-adhikAra.. jyAMsudhI manuSya indriyoupara jaya meLavI zake nahi tyAMsudhI AtmaniMdAja rahevAnI, eTale jIvAtmA sudharI zakato nathI. tethI nidAmAMthI AtmAne bacAva hoya te idrine potAnA kAbumAM rAkhavI. tema nahi karavAthI "WtipatamInA tAH pUmiva pa" eTale haraNuM, hAthI, pata Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama jaja rajAjakajhajhajhajha============= gIyuM, bhamare ane mAchaluM e pAMca prANIo zabda, sparza, rUpa, rasa ane gaMdha e viSayomAM anukrame akekamAM meha pAmavAthI nAza pAmyAM che, te pAMca viSayane dhAraNa karanAra manuSya je cetIne na cAle te te marelo ja paDe che emAM zaMkA zuM karavI? arthAta viSayAdhIna manuSya vItarAgAdhIna hoI zake nahi e samajAvavA A adhikArano uddeza che. jAhera bhrama manuMgy ( thI 2) girimRtsnAM dhanaM pazyan , dhaavtiindriymohitH| anAnidhana jJA, paraM pArzva pati ? . lI. IdriyathI mohita thayela purUSa parvatanI mATIne dhanarUpe joIne doDe che. Adi ane aMtarahita jJAnarUpI dhuna pAse chatAM joto nathI. 1 vivecana-protrAdi-iMdriyathI tadviSaya sukhaprAptine arthe vyAkula thayela avivekI-mUDha, parvatanI mATIne kAMcana ratnAdi dhanarUpe joIne svajanAdine taane te levAne videzamAM jAya che. paNa te iMdriyothI mohita thayelo puruSa utpattivinAzarahita eTale anAghanaMta sthitirUpa jJAnarUpa dhanane--anaMtakAla sudhI nirvAha karavAne samartha evA dravyane-samIpa chatAM jeto nathI. 1 pAMca vAra jo vaketo mahA hAni thAya che. vairavaizvAnarau vyaadhivaadvysnlkssnnaaH| mahAnAya jAyante, vakArAH paJca varddhitAH // 2 // ((rU. vaira, vaizvAnara (agni), vyAdhi (roga), vAda (kajIo , ane vyasana (apalakSaNa ke deSa) e pAMca vakAra je koI kAraNathI vRddhi pAmyA te mahA anartha utpanna kare che. 2 mastakathI pavata geDa e to hasavA jevuM che. * aniSidhyAkSasandohaM, yaH sAkSAnmoktumicchati / vidArayati durbuddhiH, zirasA sa mahIdharam // 3 // (AyAGi.) je puruSa idriyasamUhane pitAnA kabajAmAM nahi rAkhIne sAkSAt mukti Icche che, te avaLI buddhivALo manuSya pitAnA mastathI parvatane toDavA jevuM kare che arthAt iDhiye svataMtra rahevAthI kadI paNa mokSa maLI zakato nathI. 3 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda - iMdriya parAjaya-adhikAra. 75 pite kALanA mukhamAM chatAM bIjAne haNavuM e Azcarya che. AryA kastitamaioDaphanAlIda zira rAtarA che, evaM gatAyurapi san , vissyaansmupaarjytyndhH||4|| kA. gu. U.) jema sapanA moDhAmAM AvI gayela adha zarIravALo deDako AyuSa vinAne thaIne puSkaLa mAkhIone khAya che, tema ahIM kALanA moDhAmAM AvI gayelo manuSya paNa aMdha je banIne viSayo bhegave che. matalaba ke indriyane parAjaya nahi karanArA puruSo AvI mehadazA bhegave che. 4 viSayamAM racyA pacyA rahevAthI aneka prakAranI hAni. A upagAta. (pa thI 8) saMsArapAzo narake nivAsaH, ziSTeSu hAsaH sukRtasya naashH| dAsyAvakAzaH kuyazovilAso, bhavanti nRNAM viSayAbhiSaGgAt // 5 // manuSyone viSayanA saMgathI saMsAramAM baMdhana, narakamAM nivAsa, sahurUmAM pitAnI hAMsI, puNyane nAza, ane kharAba yazane vilAsa-(jagatamAM apayazane phelAve ) thAya che. tema dAsapaNuM karavAnI taka paNa Ave che. 5 - maraNabhaya-pramAdatyAga. vadhyasya caurasya yathA pazorvA, saMprApyamANasya padaM vadhasya / / zanaiH zanaireti mRtiH samIpaM, tathAkhilasyeti kathaM pramAdaH // 6 // / phAMsInI sajA thayela cArane athavA vadha karavAne sthAnake laI javAtAM pazune mRtyu dhIme dhIme najIka AvatuM jAya che, tevI ja rIte sarvane mRtyu "najIka AvatuM jAya che, tyAre pachI pramAda kevI rIte thAya?6 adhirahaNa-gujarAtI bhASAmAM eka kahevata che ke, mA jANe dIkaro mATe thaye paNa AukhAmAMthI ochA thayo. dareka kalAka, dareka miniTa ane dareka sekaMDa pitAnuM kAma karyuM jAya che, tethI ghaDImAMthI paDatI retInI dareke dareka kaNane sonAnI gaNIne tene sadupayoga kare. kudaratI rIte zarIranuM baMdhAraNa paNa udyoga tarapha ja valaNa dharAve che ane tethI zArIrika ke mAnasika kArya karatAM potAnI pharaja bajAvavA yatna kara, e kartavyaparAyaNatA che. vakhatanI devIne aMgrejImAM A pramANe citrI che, tenA tALavA upara 1 Goddess of Time has been personified. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. | dazama vAlanI coTalI che, pachavADe mAthuM beThuM che. prasaMga-vakhata taka AvatAM tene je agAuthI pakaDe che te tenI coTalI pakaDI zake che ane teno lAbha meLave che; je pachavADethI pakaDavA jAya che tene hAthamAM boDuM mAthuM Ave che eTale ke "gaye avasara pharIne AvatuM nathI. mATe koIpaNa taka hAthamAMthI javA devI nahi ane hRdayamAM senerI akSarathI kerI rAkhavuM ke "vakhata e pise che. mRtyuthI DaravuM ema atra kahevAno uddeza nathI, paraMtu uddeza e che ke mRtyune najaramAM rAkhI ALasa pramAda na karavAM, paNa ahaniza kartavyaparAyaNa rahevuM. 2 du:kha bhaya TALavAno upAya. bibheSi janto yadi duHkharAzestadindriyArtheSu ratiGkathA maa| tadudbhavaM nazyati zarma yadrAk, nAze ca tasya dhruvameva duHkham // 7 // - he prANa ! puSkaLa hakhathI je tuM to ho, te viSayamAM prIti kara nahi, kAraNa ke viSayamAMthI utpanna thayeluM sukha jaladI nAza pAme che ane te sukhanA nAza vakhate cekasa duHkhanI prApti che. 7 ajitendriyanI mUDhatA nyastaM yathA mUrdhni mudAtti meSo, yavAkSatAdyaM balikalpitaH sn| / mRtyu samIpasthitamapyajAnan , bhunakti mo viSayAMstayaiva // 8||su. 2. jema samIpa bhAgamAM rahela mRtyune nahi jANanAra balidAnane mATe taiyAra thayela bakare, pitAnI pUjA thavAthI potAnA mastaka upara rahela java, cekhA Adi pUjAnI sAmagrIne ane bIjA khorAkane harSathI khAya che, tema manuSya paNa (madenmatta banIne) viSaye bhegave che. 8 mana upara viSayanI prabaLatA. vasantatilA . (1-22) bhikSAzanaM tadapi nIrasamekavAraM, zayyA ca bhUH parijano nijadehamAtram / (aa. vai.rA) vastraM ca jINezatakhaNDamayI ca kanthA, aa aa tathA vinA na ghariyanti | I rasarahita ekavAra ane te paNa bhIkha mAgIne khAvuM, pRthvI upara zayana karavuM, pitAne deha teja cAkara nekara, junI ane se thIgaDAMvALI laM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdriya parAjaya--adhikAra. -------- -- geATI eja vastra che. tApaNu viSayA ( AvA manuSyane paNa) cheDatA nathI e khedanI vAta. 9 pariccheda. --- giyine vaza thavAthI thatI kharAkhI. svecchAvihArasukhato nivasannagAnAM, bhane kizalayAni manoharANi / ArohaNAGkazavinodanabandhanAdi, dantI vagindriyavazaH samupaiti duHkham // 10 // jIbhane vaza thavAthI thatI dudazA. marajI mAphaka haravA pharavAnI sAthe sukhathI rahenAra, ane vanane viSe vRkSanAM suMdara kuMpaLIyAM khAnAra hAthI tvargidriyane (hAthaNI uparanA mehune lIdhe) vaza thavAthI peAtAnI upara manuSyanuM caDhavuM, kuMtaNAM khAvAM, anyanI marajI pramANe cAlavuM tathA dhAvuM vigere aneka du:kha bhAgave che. 10 tiSThaJjale timile vipule yathecchaM saukhyena bhItirahito ramamANacittaH / . gRddha raseSu rasanendriyato'tikaSTaM, niSkAraNaM maraNameti SaDakSaNo'tra // 11 // GE (tu. haiM. saM.) * prathama hAthIne jyAre dAMta vigerenA kAraNathI mArA viSe eka moTA khADA kheAde che, pachI te khADAupara tarata sarakhI vastu ge!ThavIne tenA upara kArA kAgaLa pAtharI de che. ghaNI banAvIne te khADA Upara rAkhe che. hAthI krUratA kAmavaza thai te hAthaNItarapha dADe che, ane hAthI khADA A sa` bhAMgI paDatAM te khADAmAM paDI jAya che ane (yu. 6. saM.) * svaccha ane puSkaLa pANImAM vihAra karanAra, sukhathI yukta, bhayarahita, ane Ana Mdayukta cittavALuM evuM je mAchaluM te rasanAiMdriyathI raseAmAM lAlacavALuM thavAthI vagara kAraNe du:khamaya maraNa meLave che. arthAt macchImAre leADhAnA vAMkA AMkaDAnA aNIvALA bhAgapara rAkhelI leATanI lugaddIne khAvA jatAM te aNI tALavAmAM pesI jaI mAdhyuM maraNa pAme che. 11 haiya tyAre vanamAM pRthvI bhAMgI jAya evI sAMThApachI kAgaLanI eka hA karatA te kRtrima hAthaNIne upara Ave che ke gAThavelI vastu te rIbAi rIbAine mare che, jo Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 . ~~~~ dhrANeyine vaza thavAthI thatI hAni, nAnAtaruprasavasaurabhavAsitAGgo, ghrANendriyeNa madhupo yamarAjadhiSNyam / gacchatyazuddhamatiratra gato visakti, gandheSu padmasadanaM samavApya dInaH // 12 // dezama ~~~~~~~~~~P (mu. 6. saM.) citra vicitra jhADAmAMthI puTatA gugAnI sugaMdhIthI khuzakhAdAra aMgavALA, mUrkha bhramara suga MdhAmAM vizeSa Asakti pAmela hAvAthI kamaLamAM pesI rAMka banI, ghrANeMdriyavaDe chevaTa yamapurIne prApta thAya che. 12 cakSuridriyane vaza thavAthI AvatuM mAruM piraNAma. sajjAti puSpakalikeyamitIva matkhA, dIpArciSaM hatamutiH zalabhaH patitvA / rUpAvalokanamanA ramaNIyarUpe, mugdho'valokanavazena yamAsyameti // 13 // (mu. 6. saM.) rUpa jovAmAM khaMtIle| hAvAthI suMdara rUpamAM mAhita thayelA mUkha pata gIo; dIvAnI jyeAtane A suMdara camelInA puSpanI kaLI che ema mAnIne teM dIpanI zikhA upara paDIne jema mRtyu pAme che, tema meAhita manuSyanuM samajI levuM. 13 zrAAdriyane lIdhe du:khamAM praveza. dUrvAGkurAzanasamRddhavapuH kuraGgaH, krIDana bane hariNIbhirasau vilAsaiH / atyantageyaravadattamanA barAkaH, zrotrendriyeNa samavartimukhaM prayAti // 14 // (tu. haiM. saM.) vanAmAM phLA-dharAnA aMkurA khAvAthI puSTa aMgavALA, vilAseAthI hiraNIo sAthe khelatA A kuraMga-kALIyAra mRga ( hiraNIpati ) gAyananA za * kamaLa vigerenI khuzaemAM Asakta banI sAMja paDI jAya te paNa tene nahi cheDavAthI sAMje kramaLa khIDAI jAya che eTale bhamarA rAgane lIdhe tene kApIne bahAra nIkLatA nathI ane te kamaLane hAthI * vAMdarAM vigere khAi jAya che temAM pelA bhamarA paNa tenA cArA banI jAya che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. idriya parAjaya adhikAra. bdomAM atyaMta mohita thavAthI garIbaDo banI zrotrendriyane lIdhe mRtyunA mukhamAM jAya che. 14 traMbAvaTI nagarImAM raNajItasiMha nAmane eka rajaputa rahetuM hatuM tene pitAnI garIba sthitine laI paradezamAM dravyopArjana karavA mATe IcchA pradIpta thavAthI potAnI strI lAlabAne gRhavyavahAra calAvavA mATe cagya zikSaNa ApI teNe paradezatarapha prayANa karyuM. AhiM lAlabA zubhaguNAlaMkRta hevAthI satya ane nItimaya mArgamAM potAnAM mabaLane sudaDha karI patinuM dIrdhAyuSa IcchatI dina nirgamana karavA lAgI. mane kalpita sukhadu:khanI jaMjALamAM nahi mujhAtAM navarAzane vakhate pitAne saMgItano zokha vizeSa hovAthI pitAnAM sukemaLa hastamAM sAraMgI laI aharniza potAnA gRha uparanI agAzImaLe suMdara gAnamAM besI saMgItakaLAnuM paThana pAThana karavA lAgI. - ekadA sAraMgInA madhura svara sAthe pitAno suMdara svara mIlAvI saMgItamAM tallIna thaela hatI, tevAmAM eka mRgane paDakhenI divAla pAse jyAM AgaLa koIpaNa manuSyanI AvajAva nahAtI, tyAM AgaLa saMgItanA madhura svaranI sAthe lIna thaela I lAlabA sAnaMdAzcarya pAmI. saMgItanI pUrNAhuti thatAM mRgane pitAne raste jato joI vicakSaNa buddhivALI lAlabA te sthaLe AvI tapAsa kare che, te mRganI nAbhimAMthI kharI paDela kastUrI nirakhavAmAM AvI. tethI harSapUrvaka te kasturI laI bajAramAM vecI karI pachI potAne ghera AvI. potAnI garIbI sthitino asta thavA mATe AvuM atyuttama kiMmatI sAdhana prApta thavAthI hameza gRhakAmathI paravArI barAbara TAImasara agAzIpara caDI jaI saMgIta lalakAravA lAgI. ane mRga paNa te madhura svaranuM zravaNa karavAmATe TAImasara hamezAM AvavA lAge. tethI lAlabAnuM dAridra hamezAM kastUrI maLavAthI dUra javA lAgyuM. krame krame lakSmIne vadhAre thavAthI amuka lakSmInAM keTalAMeka suMdara rAcaracIlAo kharIda karI potAnA grahane eka devagRhasamAna banAvI dIdhuM. keTaloka vakhata vityA pachI raNajItasiMha paradezanI musApharI karI potAne ghera AvyuM. potAnI garIbI sthitine laI aMda 4 pArAdhI jyAre haraNakAMone mAre che tyAre prathama vanamAM jaI suMdara vAjiMtre sAthe manahara gAyana gAya che eTale mRgalAM zabdathI mohita thaI te sAMbhaLavA pArAdhInI najIkamAM AvIne ubhAM rahe che. e taka sAdhI duSTa pArAdhIo tene aneka prakArathI mAre che. tema tevA manuSyonI khuvArI paNa samajI levI. # satyaprakAza bhAga 1 lo. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. rAma gImAM paNa nahi jeela suMdara ane manamohaka vastuothI graha zaNagAreluM joI raNajItasiMhanAM hRdayamAM zaMkArAkSasIe ghara ghAlyuM. anukrame vicAramALAnA maNakA pheravavAmAM te eTale badhe vyAdhigrasta banI gayo ke tenA suMdara caherA5ra zyAmatAne raMga chavAI rahyo. ahAhA!!! mArI strIne paradeza jatI vakhate piTamAM pUruM khAvAmATe anAja paNa huM mukI gayo na hato. eTaluM ja nahi paraMtu gharamAM be cAra pitaLanA leTA ane pANInA ghaDA sivAya kAMIpaNa hatuM nahi. chatAM atyAre A badhuM huM zuM jouM chuM? kharekhara keI dhanADhaya gRhastha sAthe A strI juThA pagAramAM sapaDAelI hevI ja joIe. ane tethI ja A badhI sAmagrIo saMpAdana karI lAge che. AvI rIte jaLataraMgonI mAphaka AMtarika urmio aMtaramAMja zamAvI daI ciMtArUpI citAmAM te potAnA zarIranI Ahuti ApavA lAgyuM. tevAmAM mRgane AvavAno TAIma thaI javAthI kasturInI lAlace hAthamAM sAraMgI lai ekadama lAlabA agAzI para caDI gaI, ane suMdara svarathI saMgIta lalakAravA lAgI. mRga to kyAranee AvI pitAnI jagyAupara madhura svaranuM zravaNa karavAnI tIvra IcchAmAM lAlabAnI vATa jete besI rahyo hate. tene Icchita vastu prApta thavAthI harSAnaMdanI sAthe te madhura svaranuM zravaNa karavA lAgyA. - gRhakAma paDatAM mukI lAlabA pitAnA komaLa karamAM sAraMgI laI ekadama agAzI para caDI gAyana karavA lAgI. tethI raNajItasiMhanA hadayapaTanI aMdara agnimAM ghI homAvA jevuM kArya banyuM. potAnI zaMkAne A kArya sahAnubhUtI api, tethI krodhAdhina thaI strI hatyA karavAnA draDhanizcayathI hAthamAM tIrakAmaThuM laI agAzI para caDayo. caDatAveMta ja raNajItasiMhanI najara pelA mRga upara paDI tethI strI hatyA karavAnA badalAmAM mRgahatyA karavA tenuM mana lalacAyuM. satvara tIra pheMkayuM, ane mRga ghAyala thaI pRthvi para DhaLI paDaye. akasmAtuM raMgamAM bhaMga paDelo joI lAlabA gAbharI banI gaI; ane potAne upakArI eka nirAdhAra traNabhakSaNa prANu para Avo trAsadAyaka julama gujAranAra kezu? ema dhArI comera draSTi pheravavA lAgI. sAraMgI ane lAlabAne madhura svara baMdha paDavAthI mRga lAlabAne saMbodhI kahevA lAgyuM ke vAya vAya mama khaMcakara, je zira dharaNI DhalaMta, viMdhyA sehI vidhIyA, aNuvidyA bAla caraMta. lAlabA! e dayALu lAlabA!! tuM tAro sAraMgI sahita madhura svara cAlateja rAkha. jyAM sudhI mArUM zira dharaNI para DhaLe nahi tyAM sudhI A tIra Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' pariccheda. iMdriya parAjaya-adhikAra. nakanA janakara = = =============== karatAM paNa te madhura svarane viraha mArAthI sahana thaI zake tema nathI. tArA madhura svarathI huM te sadAne mATe viMdhAelaja chuM. paraMtu je nathI viyANa te te jaMgalamAM jaI sukhethI mAla care che. lAlabAnuM premALa hRdaya bharAI AvyuM, AMkhethI azrupravAha vahevA lAge, ane potAnA para upakAra karanAranI avasAna sthiti AvI duHkhamaya joI AyuSanI asthiratA tarapha tenA vicAra spharavA lAgyA. tapAsa karatAM A badhuM kArya potAnA patinuM ja che ema jaNAvAthI tene mAravAnuM kAraNa pUchatAM raNajItasiMhe sarva satyahakIkta jAhera karI. tethI mRganA upakArataLe maLelI saMpattinuM paripUrNa varNana karI batAvI teNe patinA cittane zAnta karyuM. priya vAMcaka! kaNendriyane kabajAmAM nahi rAkhatAM mRganI kevI dazA thaI? ema jANI tuM tArA kAnane samArgamAM pravartAvaje. ajidrayane thatI khabI uparathI manuSya levAno bedha. ekaikamakSaviSayaM bhajatAmamISAM, sampadyate yadi kRtAntagRhAtithitvam / 6. 2. meM.) paJcAkSagocararatasya kimasti vAcya kakSArthafmApIrapicaratyakti che 5 | J. akeka iMdriyaviSayane sevanAra A prANIo mRtyunA gharanA atithi thayA che (eTale mRtyu pAmyA che) te pachI pAMce IdriyanA viSayamAM DUbela manuSyanuM te zuM kahevuM? Ama samajIne ja zuddha ane dhIra buddhivALA purUSa iMdriyanA viSayone taje che. 15 jiteMdriya thavuM bahu muzkela che. dantIndradantadalanekavidhau samarthAH, santyatra raudramRgarAjavadhe prviinnaaH| }NuM. 2..) gArIviparAvarIbeDa ivalA, pAlanirnavaparAtu na ni karyA che ddA | je purUSe boMkI gayelA hAthIonA dAMta troDavAnA kAryamAM samartha che, je purUSo pracaMDa siMhano nAza karavAmAM kuzaLa che ane je purUSe dADhamAM jheravALA sarpone vaza karavAmAM pravINa che, tevA purUSe paNa paMcaMdriyanA viSane jItavAmAM kuzaLa nathI athavA A saMsAramAM upara jaNAvyA tevA parAkramI purUSe che paNa paMcaeNTriyenA viSane jItanArA levAmAM nathI AvatA. 16 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~~~~ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 jo - emAM amRtanI bhrAMti saMsArasAgaranirUpaNadattacittAH, santo vadanti madhurAM viSayopasevAm / Adau vipAkasamaye kaTukAM nitAntaM, kimpAkapAkaphalabhuktimivAGgabhAjAm / / 17 / / J dazama (3. . saM.) saMsArarUpI sAgaranuM nirUpaNa karavAmAM dhyAna ApanArA saMtapuruSA kahe che ke manuSyAne viSayanI sevA ( prIti ) zarUAtamAM hamezAM mIThI che paNu pariNAme atyaMta kaDavI che. tyAM dRSTAMtathI samajAve che ke kipAka (vRkSa vizeSa)nAM pAkelAM phaLanuM bhojana zarUAtamAM madhura lAge che ane aMte prANanA nAza kare che tema viSayA paNa jANe!. arthAta viSayabhAgathI sukhanI AzA rAkhavI e ya che. 17 jenI viSayamAM pramaLatA, tenI sarva guNAmAM nikha`LatA. tAvannaro bhavati tattvavidastadoSo, mAnI manoramaguNo mananIyavAkyaH // zUraH samastajanatAmahitaH kulIno, yAvaSIkaviSayeSu na saktimeti // 18 // (mu. 6. saM.) jyAMsudhI manuSya iMdriyeAnA viSayA ( saMsArI kheATA sukha ) mAM Asaktine pAmyA nathI; tyAM sudhI tattvajJAtA, doSarahita, mAnI, sAre guNavALA manana karavAceAgya vacaneAvALA, zUravIra, sarva manuSyAe vavA cAgya ane kulIna gaNAya che. 18 rAjA parANe rAMka ane, e Azcaya. martya hRSIkaviSayA yadamI tyajanti, nAzcaryametadiha kiJcidanityatAtaH / (mu. ra. saM.) etattu citramanizaM yadamISu mUDho, mukto'pi muJcati matiM na vivekazUnyaH / / 19 / / j anityatAthI A IMdriyAnA viSayA manuSyane cheDI deche e jarApaNa Azcarya nathI; paNa mukta ( mahAtmA ) puruSa viveka cheADIne mUDha manIne A viSAmAMthI mati taje nahi eTale viSayasukhamAM magna rahe e kharekhara hamezAM Azcarya upajAve che. 19 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. iMdriya parAjaya--adhikAra, ~~~~~~~~: viSayanI DhAupara paNa sattA. AdityacandraharizaGkaravAsavAdyAH, zaktA na jetumatiduHkhakarANi yAni / tAnIndriyANi balavanti sudurjayAni, ye nirjayanti bhuvane balinasta eke || 20 || (su. 6. saM.) je du:khakara iMdriyAne jItavAne sUrya, caMdra, hira, zaMkara ane iMdra vagere devA paNa zaktivALA nathI te khaLavAna ane na jItI zakAya evI iMdriyAne jeA jIte che teja A jagatmAM kharA khaLavAna che. 20 uttama sukha meLavavAnA maMtra. saukhyaM yadatra vijitendriyazatrudarpaH, prApnoti pAparahitaM vigatAntarAyam / svasthaM tadAtmakamanAtmadhiyA vilabhyaM, kiM taddurantaviSayAnalataptacittaH // 21 // (mu. 6. saM.) jenA iMdriyarUpa zatrunA dane jItI lenArA purUSa peAtAne viSe sthitivALuM, AtmasvarUpavALuM, niSpApa ane nirvijJa je sukha pAme che te sukha cheDAja nathI AvatA evA viSayarUpa agnithI tapelA cittavALA purUSa peAtAnI anAtma buddhivaDe meLavI zake che? nahija, 21 kiMmatI maNine! tyAga karI za`khalA viNavAnI mUrkhatA. nAnAvidhavyasanadhUli vidhUtivAtaM, W tattvaM viviktamavagamya jinezinoktam / yaH sevate viSayasaukhyamasau vimucya, kara --** (mu. ra. saM.) haste'mRtaM pibati raudraviSaM nihInaH // 22 // aneka prakAranAM duHkharUpI dhULane dUra UDAvI devAmAM vAyunA jevuM kAma karanAra ane jina bhagavAne kahelA evA pavitra tattvane jANIne je puruSa viSaya sukhane bhAgave che te mUDha manuSya kharekhara hAthamAM rahela amRtanA tyAga karIne haLAhaLa jhera pIe che. 22 je viSayAdhIna, te parAdhIna. dAsatvameti vitanoti vihInasevAM, dharme dhunAti vidadhAti vinindyakarma / rephacinoti kurute'tivirUpaveSaM, kiMvA hRSIkavazatastanute na martyaH // 23 // (mu. ra. saM.) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. dazama iMdriyAdhIna manuSya zuM zuM karato nathI (arthAt nahi karavAnuM sarva kare che, kAraNa ke dAsa thAya che, adhamanI sevA kare che, dharma gumAve che, ati nikarma kare che, pApa ekaThuM kare che, ane beDoLa rUpa dhAraNa kare che. 23 viSaye bhegavavAthI kadI tRpti thatI ja nathI. abdhirna tRpyati yathA saritAM shsr|cendhnairiv zikhI bhudhopniitaiH| (ku. 2. ) jIvaH samastaviSayairapi tadvadeva, sazcitya cArudhiSaNastyajatIndriyArthAn // 24 // jema hajAre nadIthI samudra tRddhi pAmatuM nathI ane jema vAraMvAra aneka lAkaDAM agnimAM nAkhavAthI agni zAMta thato nathI; temaja jIva puSkaLa saMsArI viSa sevavAthI zAMta thato nathI. tethI Uttama buddhivALe bhavyajIva sArI : rIte vicArIne iMdrinA viSayane (sAMsArika sukhane) tyaje che. 24 dekhAvamAM sAkara paNa anubhave phaTakaDI. ApAtamAtraramaNIyamatRptihetuM, kiMpAkapAkaphalatulyamatho vipAke / (4. 2. saM.) no zAzvataM pracuradoSakaraM viditvA, patrikAryamuvamaryAdhi racananita 2 | | jema pAka vakhate kiMpAka vRkSanAM phaLa khAvAmAM madhura ane pariNAme jhera che tema iDhionuM sukha bhegavatI vakhate kevaLa manahara, paNa aMte atRptinA hetubhUta ane te paNa azAzvata, hamezAM puSkaLa thI bharapUra che. ema jA ne paNa viSayIpuruSa tajatA nathI. AtmasAdhanamAM nizcayavALA puruSe paMcendriyanA viSayone tyaje che. 25 ajiteMdriya puruSanA guNenI niSphaLatA vidyA dayA dyutiranuddhatatA titikSA, satyaM tapo niyamanaM vinayo vivekH| (pu. 2. saM) sarve bhavanti viSayeSu ratasya moghA, pati rAtiti na taritram | radda | vidyA, dayA, zobhA, saralatA, sahanazIlatA, satya, tapazcaryA, niyama (5ccakhANa-pratijJAvALuM vrata), vinaya ane viveka A sarve je ke kharekhara hiTa Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. idriya parAjaya-adhikAra. takara gaNe che paraMtu viSayAsakta purUSane tenuM kaMI phaLa maLatuM nathI. ema jANI matimAna puruSe tene vaza thatA nathI. ra6 saMsArI vAsanAnI prabaLatAthI pApamAM pravRtti. lokArcitaM gurujanaMm pitaraM savitrIm bandhu sanAbhimabalAM suhRdaM svasAram / (. 2.saM) bhRtyaM prabhuM tanayamanyajanaM ca mayoM no matte viparivara: rASiA | 27 | | viSayarUpa zatrune vaza thayelo purUSa kapUjya gurUone, pitAne, mAtAne, baMdhana, kuTuMbane, pitAnI strIne, mitrane, behenane, nekarane, ISTadevane, putrane ane bIjA koI paNa mANasane mAnato nathI. arthAt teonA tarapha jevA prakAranuM vartana rAkhavuM vAjabI gaNAya tevA prakAranuM vartana bilakula rAkhI zakato nathI. 27 viSayAMdha manuSya nIcAmAM nIcuM kRtya paNa kare che. lokArcito'pi kulajo'pi bahuzruto'pi, dharmasthito'pi virato'pi zamAnvito'pi / (su 2. ) akSArthapannagaviSAkulito manuSyastannAsti karma kurute na yadatra ninyam // 28 // lokamAM pUjyabhAvane pAmela, kulIna, bahuzruta, dharmaniSTha, vairAgyane pAmela, ane samatAvALo hoya to paNa manuSya viSayarUpI sapanA viSathI vyAkuLa banyo (manamAM je saMsAravAsanA utpanna thaI ) to pachI A saMsAramAM evuM koI niMdyakarma nathI ke je te manuSya na kare. arthAta viSayAsaktine lIdhe game tevuM niMghakAma paNa kare che. 28 IndriyaparAjayathI thatA phAyadA. yenendriyANi vijitAnyatidurdarANi, tasyAvibhUtiriha nAsti kuto'pi loke / zlAghyaM ca jIvitamanarthavimuktamukta, (ku. 2. saM) jo vivimatipUnitatavardhaH 26 / 0 jeNe ati saMkaTavALI iMdriya jItI che tenuM akalyANa A jagatamAM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 je. dazama ======= = == x====== == ===== === kyAMya nathI, tyAre paralokamAM te kyAMthIja thAya? tathA te puruSanuM jIvatara vairAgya buddhivaDe mAna rAkhavA jevA tattvajJAnI puruSoe anartha rahita tathA vakhANavAyogya kaheluM che. 29 moha vArI zakAya tema nathI. risarI . (-32) ajAnan mAhAtmyaM patatu zalabho dIpadahane sa mInopyajJAnAdviDizayutamaznAtu pishitm|| vijAnantopyete vayamiha vipajjAlajaTilA (4. .) ja jamAna dino modimA 30 || (agninA) mAhAsyathI ajJAna pataMga, tIvra agnimAM paDe che, matsya paNa ajJAnathI ja mAMsavALI AMkaDI gaLe che; paraMtu ApaNe te A saghaLuM jANavA chatAM paNa saMsAranA, vipattithI AvRta viSane cheDI zakatA nathI. arere, e mehamahimA zuM che gahana che? 30 viSayAsaktithI thatI viparIta buddhi. tRSA zuSyatyAsye pibati salilaM svAdu surabhi kSudhAtaH san zAlIn kavalayati zAkAdivalitAn / ! 1111 (4. rA.) pradIpte rAgAgnau sudRDhataramAzliSyati vadhUM pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyati janaH // 31 // manuSya, tRSAthI mukha sUkAtuM hoya tyAre madhura ane sugaMdhI jaLanuM pAna kare che, bhUkha lAge tyAre zAkavagere sahita bhAtanuM bhajana kare che ane sneharUpI agni pradIpta thAya tyAre vadhane AliMgana kare che, evI rIte vyAdhinA upAyane "A sukha che ema (manuSyo) viparIta mAne che. 31 madananI viTabanA. kRzaH kANaH khaJjaH zravaNarahitaH pucchavikalo vraNI pUpaklinnakrimikulazatairAtatanuH / 4.za.) kSudhA kSAmo jINeH piTharakakapAlArpitagala: zunImanveti zvA hatamapi ca hantyeva madanaH // 32 // sukAI gayela, kaNe, laMgaDo, buca, bAMDe, pavahetAMtraNavALa, hajArokIDAo paDelA zarIravALo, bhUkhathIdurbaLa thaIgayelo, jIruM ane jene gaLe kaca Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachida. Idriya parAjaya-adhikAra. janajana====***** ** === = = rAnI hAMDIne kAMThalo bharAI rahelo che e kutare paNa vikaLanI mAphaka kutarI pAchaLa bhamyA kare che, tyAre kharekhara madana, marelAne paNa mAre ja che. 32 viSayAsakta prANunI lolupatA tathA nilajajatA. raLI. kRmikulacitaM lAlAklinnaM vigandhi jugupsitaM, nirupamarasapItyA khAdan kharAsthi niraamissm| surapatimapi zvA pArzvasthaM vilokya na zaGkate, na hi gaNayati kSudro jantuH parigrahaphalgutAm // 33 // ) jIvaDAnA samUhathI vyAsa, lALathI bhInuM, puSkaLa dudhavALuM, jene jevAthI aNagame thAya evuM tathA mAMsarahita evuM je gadheDAnuM hADakuM che; tene ?' ati svAdathI prItivaDa khAte kutara pAse ubhela IMdrane paNa joIne zaramAte nathI; kAraNa ke adhama prANa pote svIkArela vastunI halakAI gaNatuM nathI. 33 iMdriya samUhanI prabaLatA. - zArIDita. AtmAnaM kupathena nirgamayituM yaH zUkalAzvAyate, kRtyAkRtyavivekajIvitahatau yaH kRSNasarpayate / | (hiM.) yaH puNyadrumakhaNDakhaNDanavidhau sphUrjatkuThArAyate, taM luptavratamudramindriyagaNaM jitvAzubhaMyubhava // 34 // . vratamudrAno lepa karanAra te IMdriya samUhane jItIne tuM kalyANa pAmavAne adhikArI thA. ke je iMdriya samUha jIvAtmAne kharAba raste kheMcI javAmAM tephAnI gheDAnA jevuM kAma karanAra che, kartavya tathA akartavyanA vivekanuM chavita haNavAmAM kALA sarpanA jevo che ane purUpa vRkSasamUhane kApavAmAM sajelA kuhADA jevo che. te vratamudrAne lepa karanArA IMdriyasamUhane jItIne tuM kalyANa pAmavAne adhikArI-sukhI thA. (te vagara sukhI thavAya tevuM nathI.) 34 iDhiyazavatinI mUkhatA. te dhattUrataraM vapaMti bhavane pronmUlya kalpadrumam, cintAratnamapAsya kAcazakalaM svIkurvate te jddaaH| vikrIya dviradaMgirIMdrasadRzaM krINaMti te rAsabhaM, ye labdhaM parihRtya dharmamadhamA dhAvaMti bhogAzayA // 35 // j Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 jo. *** ~~~~~~~ - je mUrkha purUSA prApta thayelA dharmane tyajIne viSaya vAMchanAne arthe doDI rahyA che te mUDhA pAtAnA ghara AgaLa utpanna thayelA kalpavRkSane kADhI nAMkhIne dhaMturAnA vRkSane vAve che. ane ciMtAmaNInA tyAga karIne kAcanA kaTakAne svIkAre che tathA parvata jevA uMcA hAthIne vecIne gadheDAne kharIde che. 35 viSaya e sukhanA nahi paNa kevaLa duHkhanAja kAraNarUpa che. tattatkArakapAratantryamacirAnnAzaH satRSNAnvayaistairebhirnirupAdhisaMyamabhRto bAdhAnidAnaiH paraiH / zarmabhyaH spRhayanti hanta viSayAnAzritya yahina - statkrudhyatphaNinAyakAgradazanaiH kaNDUvinodaH sphuTam ||36|| 88 n. dezama ( sthAvi.) zAMta saMyamane dhAraNa karanArAne vinnarUpa evA je utkaTa tRSNAyukta viSayAthI kAraNu ( iMdriya preraka purUSa ) ne parAdhInapaNuM hAya che, eTaluM ja nahi paNa Tuka vakhatamAM tenA nAza thaI jAya che eTale prabhuthI vimukha ane pathagAmI bane che. tethI khedathI kahevuM paDe che ke je manuSyA iMdriyAneA Azraya lai sukha Icche che te teA kevaLa phuMvADA nAkhatA sarparAjanA dAMtanA agra bhAga upara kharaja maTADavAnA UpAya kare che e suspaSTa che arthAt sanA dAMtasAthe hAthanI kharaja maTADavI durlabha che, kAraNa ke te sarpa tarataja che ne tethI manuSya avasya maraNa pAme che tema saMsArI viSayeAthI je sukha IcchavuM te kevaLa AtmadazAthI vimukha karanArU che. eTale iMdriya sabaMdhi viSayasukha te kharUM sukha nathI. 36 kara jema era mizrita dUdha te dUdha nathI, tema yavALu sukha te sukha nathI. AnandAya na kasya manmathakathA kasya priyAna priyAH lakSmIH kasya na vallabhA manasi no kasyAGgajaH krIDati / tAmbUlaM na sukhAya kasya na mataM kasyAnnazItodakaM, sarvAzAdrumakarttanai kaparazurmRtyurna cetsyAjjane // 37 // (1.sa.yu.) sarva AzArUpI vRkSane kApavAmAM tatpara kuhADArUpI matyu jo manuSyane prApta na thatuM heAta tA zRMgArI kathA kAne AnaMda ApatI nathI ? priyAe kAne priya nathI ? lakSmI kAne vahAlI nathI ? putra manamAM ne Ana Mda ApatA nathI ? tAMbUla kAne sukha nathI ? anna tathA zItaLa pANI kAne gADhatuM nathI ? paNa jyAM mRtyu taiyAra ubhela che tyAM emAnuM kAMIpaNu sukharUpa nathIja thatuM. 37 ApatuM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. IMdriya parAjaya--adhikAra. ~~~~~ 89 madhubiMdunuM dRSTAMta. kazcitkAnanakuJjarasya bhayato naSTaH kuberAlayaH, zAkhAsugrahaNaM cakAra phaNinaM kUpetvadhodRSTavAn / vRkSo vAraNakampito'tha madhuno bindUnito leDhi sa lubdhazvAmarazabdito'pi na yayau saMsArasakto yathA // 38 // kAi purUSa vanamAM gayA tyAM eka hAthIne joI te bhaya pAmyA eTale kUvAupara vaDalAnI vaDavAI laTaktI hatI te grahaNa karI kUvAmAM TIMgAi rahyo. kUvAmAM nIcuM jovA lAgyA tA cAra moTA sarpa ( ajagara ) AMTA mAratA joyA, ane upara joyuM te pAte je vaDavAI jhAlI rAkhI che tene eka dheALA tathA kALA ema be uMdara kApI rahyA che. tathA je vaDavAI jhAlI che te vaDavAI vALI DALI upara eka madhapuDA rahelA che. tyArabAda hAthI AvIne vaDane halAvA lAgyA eTale makSikAe uDI ane pelA laTakatA puruSane karaDavA lAgI temaja madhapuDo phUTayA eTale madhanAM biMdue mAthA uparathI thaine hATha upara AvyAM te jIbhathI cATayAM tethI sArI mIThAza AvI. vAraMvAra paDatAM madha hiMduone cATavA lAgyA. te vakhate AkAzacArI keAI eka vidyAdhare te kUvAmAM laTakatA puruSane kIdhuM ke he bhAI ! huM tuMne vimAnamAM besADI mArI sAthe lai jAuM ane A du:khamAMthI cheDAvuM, mATe mArI sAthe sAthe cAla. AvA zabdo vidyAdharanA sAMbhaLyA chatAM madhamAM mAhita thavAthI te vidyAdharane teNe nA pADI. 38 ( ..) *upanaya--saMsArIjIvarUpa puruSa caudarAjaleAkarUpI vanamAM bhamatAM kALarUpa hAthIne bhALIne saMsArarUpa kUvAmAM AyuSkarmanI prakRtirUpa vaDavRkSanI DALane pakaDIne rahyo che te kUvAmAM cAragatirUpa mATA cAra ajagara ( sarpa ) DAcuM DhDhADIne rahyA che. pakaDelI DALane pazu divasa ane rAtrirUpI dheALA ane kALA uMdara kApI rahyA che. vaLI te AyuSyarUpa vaDavRkSane kALarUpI hAthI ukheDavA lAgyA che. te vRkSanI DALaupara pAMca IMdriyAnA viSayarUpa madhapUDAmAMthI tenA bhAgIdAra svajana kuTuMbarUpa makSikAe aneka prakAranI upAdhirUpa caTakA bhare che tathApi viSayarUpa biMdunA svAdamAM te saMsArIjIva evA lalacAyA che ke tene saMta mahAtmArUpa vidyAdhara puruSa dharmarUpI vimAnamAM besADI svavA apavarUpI mehelamAM laijavAne dayAbhAvathI kahI rahyA che tApaNu viSayarUpa madhapuDAmAMthI paDatA biMdunA svAda te jIva cheADI zakatA nathI ane dharUpa vimAnamAM besI zakatA nathI. tene te svA. dama kALarUpa hAthI AyuSyarUpa vaDavRkSane upADI nAMkhaze tyAre saMsArIjIva cAragatirUpa je ajagarA che temAMthI ekanA mukhamAM paDI rIkhAze. AvI rIte A jIvane anaMtakALa thayAM tethI tevAM ne tevAM anaMta maraNu paNa thayAM che tApaNa te biMdunA svAda hajI sudhI cheDI zakatA nathI te AzcaryAM che. 38 12 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ma rajanananana======== ==== ==== = IdriyAdhina upara satyakInI kathA. 1 bharatakSetramAM vizAlAnagaramAM ceDA nAme rAjA rAjya karatA hatA. te parama jenadhamI hatA, temane sAtaputrIomAM sukA tathA celaNa e nAme be putrIo hatI. tene mAMhomAMhe ghaNe sneha hatA. jemake zayana, bhajana, snAna, dAna sarva ekaThAM kare. te gAmamAM kaI paritrAjikA AvIne pitAnA zAcamUla dharmanAM vakhANa karatI hatI. ekadA te paritrAjikA kanyAnA aMta:puramAM gaI. tyAM tene sujhAe vAda karI chatI nirbha chIne kahADI mUkI, te vakhate parivAjikAe reSa karIne e nizcaya karyo ke e bAlikAne huM moTA saMkaTamAM nAkhuM! jethI mahArUM vaira vaLI Ave. ema ciMtavI pachI sujyeSThAnuM rUpa pATIyAmAMhe tAdaza citarAvyuM. te rUpa zreNika rAjAne jaI dekhADyuM. te joI zreNika rAjAe kAmavivala thaIne ceDArAjA upara dUta ekalI kanyAnI mAgaNI karAvI, paNa ceDArAjAe mAgaNuM svIkArI nahi. tyAre abhayakumAra pite zreNikarAjAnuM tAzarUpa paTTaupara citrAvI te laI vizAlA nagarImAM AvIne aMta:puranI pAse sugaMdhI vastunI dukAna mAMDI beThA. jyAre aMtaHpuramAMthI suceSThAnI dAsI sugaMdhI vastu levA Ave, tyAre tene bahumUlI vastu a85mUlya Ape. ane te dAsIne zreNika rAjAnuM rUpa paNa dekhADe. dAsIe rUpane vakhANatAM sujyeSThAnI Agala vAta karI ane te rUpa maMgAvI sukAne dekhADayuM. te I meha pAmIne ekAMte zreNika rAja upara te rAgiNuM thaI. te vAta abhayakumAre jANune eka suraMga khodAvI te mAMhethI zreNikane teDAvyo, tenI Agala sujyeSThA paNa AvI. pachI eTalAmAM suSA AbharaNa levA pAchI gaI, eTalAmAM suSThAne jevA sArU celaNA te suraMgamAM AvIne rAjA zreNika Agala ubhI rahI. rAjA teneja suceSThA jANe tatkAla gheDAupara caDAvIne cAlato thayo. pAchaLathI sujhA paNa AbharaNano karaMDIyo laI suraMgamAM AvI, cheNika rAjAne jevA lAgI paNa rAjAne celaNA sahita dIThe nahi, tevAre pokAra karyo, te ceDArAjAe sAMbhaLyo, ane te madada karavA devo. tene suraMgamAMhe zreNikarAjAe Avate dIThe, te vakhate sulasAnA batrIza putra AvI ubhA rahyA. rAjA zreNika celaNane laI nIkaLI gaye. ceDArAjAe eka bANa mAryuM te vAgavAthI putra paDI gayA. samudAyakarma lAgyuM. pachI sujhAe vicAryuM ke meM siMdUraprakara TIkA. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. iMdriya parAjaya--adhikAra. 1 Ww + - eka ciMtavyuM ane khIjuM thayuM! ema ciMtavI vairAgyaraMgavAsita thaI zrI vIranI pAse jaI dIkSA laI tene niraticArapaNe pALavA lAgI. evA avasaramAM kAika peDhAla nAme vidyAdhara aneka vidyAonA nidhAna che, te vRddhapaNuM pAmyo; tyAre vidyA devAyogya pAtra zodhavA lAgyo, pazu tAddaza pAtra kAi maLe nahi. je suzIla kAmarahita strI hAya vaLI brahmacAriNI hAya, tenA udarathI je putra utpanna thAya te uttama jANavA. tevA pAtrane vidyA devAthI bahu ladAyaka thAya. ema nirdhArI tevI strI jovA mATe peDhAla vidyAdhara pharyA kare, teNe ekadA dIkSAnI pAlanArI zIlavata dharanArI sujyeSThAne dIThI, tevAre vidyAne maLe aMdhakAra karI jema sujyeSThAnA jANuvAmAM na Ave, tevI rIte tenA garbhamAM, bhramarAnuM rUpa karI vIya prakSepyuM. pachI thADe caDe tene garbhAnAM cinha pragaTa thavA lAgyAM, paNa zrI mahAvIre tene nirvikArI kahI tethI sanyAtara zrAvake gharamAM rAkhI. tyAM pUrNa mAse putra prasabhyo, tenuM sAtyakI evuM nAma dIdhuM. te sAdhvIone upAsare mahATA thavA lAgyo, tyAM je je sAdhvIo bhaNe, te sarva sAMbhaLavAthI teNe sarva zAstra kaMThe karI lIdhAM, ekadA kAI kAlasaMvara vidyAdhara ane sAyakI zrI vIranA sameAsaraNamAM meThAthakA upadeza sAMbhaLe che tyAM sAtyakIe bhagavAnane kahyuM ke mahArAja! huM mithyAtvane parahuM karI samudramAM nAkhI daiza. tene bhagavAne kahyuM ke tArAthI teA ulaTu' vizeSa mithyAtva pracalita thaze. teTalAmAM kAlasaMvara vidyAdhare pUchyu ke he bhagavan ! mane kAnAthI bhaya thaze ? tyAre bhagavAne kahyuM ke e sAtyakIthI tune bhaya thaze! te sAMbhaLI vidyAdhare vicAryuM je e mAlakanuM mAhArI Agala zuM gajuM! ema ciMtavI sAtyakIne paganI Thesa mArIne jatA rahyo, te dekhI sAtyakrInA manamAM maheATA viSAda upajyo. pachI sAtyakI jyAre mahATA thayA tyAre 'peDhAle tene rAhiNI pramukha vidyAo zIkhavI. te vidyAe sAdhatAM kAlasaMvara vidyAdhara tene aMtarAya karavA lAgyo. paraMtu pUrvajanmanA vacanathI te vidyAdevI thADe thADe anukrame prasanna thai. kemake pUrvabhave vidyAdevIe e sAtyakIne pAMca bhava paryaMta viSNuAsyo hatA; paraMtu pAMcame bhave kahyuM hatuM ke chaThThuM bhave tune upakrame vidyA maLaze. te mATe vidyA tatkAla siddha thai. paNa te vakhate sAtyakIe peAtAnuM mAtra cha mahInAnuM AyuSya raheluM sAMbhaLI pharI vidyAdevIne kahyuM ke svAminI! tame mahArI upara kRpA karI sAtame bhave vahelAM siddha thaze. te vacanathI sAyakIne sAtame bhave te vidyA tatkAla siddha thaI. te vidyAdevInA atyaMta prema sAtyaDDI upara upajyo ane kahevA lAgI ke tAhArA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama zarIramAMhe evuM koI sthAnaka dekhADa ke jyAM ame SoDaza vidyAdevIyo AvIne vasIye ! sAtyakIe pitAnuM mastaka dekhADyuM, tyAre devIoe lalATamAM chidra pADI mATe praveza kIdhe. tyAM chidrane sthAnake trIjuM netra kIdhuM. ekadA sAtyakIe vicAryuM je mahArA pitA piDhAle mahArI mAtA sAdhvInI niMdA karAvI che? e reSa lAvIne peDhAlane mArI nAkhyo. te samAcAra kAlasaMvara vivAre sAMbhaLyA, tethI teNe paNa tyAMthI palAyana kIdhuM. sAtyakI tenI pAchaLa doDo, kAlasaMvare AkAzamAM traNa nagarInI racanA karI ghaNuM kAla 5Wta yuddha karyuM. te paNa sAtyakIe tene mAryo. pachI sAtyakI madonmata thaI pitAnI IcchAe aneka parastrIone bhegavavA lAgyo. sAdhune yoge mithyAtva taja kSAyika samyakatva pAmyo. trisaMdhyA jinArcA kare. ekadA ujjayaNI nagarImAM caMDaadyatarAjAnA aMtaHpuramAM pravartya, rAjAe krodha ANune kahyuM ke koI sAyakIne mAranAra che? tevAre umayA gaNikAo rAjA AgaLa sAtyakiIne mAravAnI kabulAta ApI, vizvAsaghAta karI mArI naMkhAvyo. e pramANe iMdriyaleupapaNuM karavAthI te balavAnuM e sAtyakI nAza pAmyo. mATe iMdriyo vaza rAkhavI. Idriye vaza rAkhavA upara bIjuM daSTAMta. keIeka vasaMtapura nAmanA nagarane viSe mAhitalAla nAme eka mahA zrImaMta zeTha vasata hatuM, tene svecchAlAla nAme ekano ekaja putra hate, te bIjI saghaLI vAte te kuzaLa hatuM, paNa tene bAlyAvasthAthI dahIM khAvAne zekha lAgyuM hatuM, te eTale sudhI ke dararoja tene eka pakaka zera dahIM savAra sAMja be vakhata bhejanamAM khAsa joIe, te vinA tene cAleja nahi, A hAnikAraka kupacyathI tenuM zarIra ghaNuM ja nAtavAna thaIne tavAI gayeluM hatuM, ane divase divase mahAna asAdhya kSaya roganI sanmukha dhIme dhIme javA lAgyuM hatuM, tenA mAbApane AthI ghaNo saMtApa thato hato, putrane ghaNuMe samajAve, tathA saMkhyAbaMdha samaju vaida, DAkaTare, anubhavI zikSaka, tathA tenA mitro pAse tenA pitAe tene samajAvavAne ghaNA prayatna karyo, paNa chAlAla te ekanA be thayAja nahi; evAmAM zeThanA tathA tenA putranA subhAgye koI eka vivekacaMda nAme nipuNa, buddhivaMta, vyavahAra kuzaLa paMDita zeThanI pAse AvIne tenA putrane dahIMnI kuTeva thakI yuktipUrvaka choDAvavAnuM kAma mAthe lIdhuM, ane zeThe pitAno putra tene svAdhIna karyo, paNa evI zarate sajajanamitra, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda Idriya parAjaya-adhikAra. ke je teno putra tenI kuTevathI mukta thaIne sudhArA upara AvI jAya te eka hajAra naiyA paMDitane bakSiza tarIke Ape nahi te paMDitajIne zrama sarva niSphaLa jAya, ane bIjAonI mAphaka tene paNa kAMI ApavAmAM Avaze nahi, A zarata paMDite kabula karI, ane turataja tenA putranI pAse vivekacaMda gayA, paMDitane joIne svecchAlAla bolyo ke "kema navA paMDitajI! tame paNa mAruM dahIM baMdha karavA AvyA che ke ?" te sAMbhaLIne paMDitajI bolyA ke "bhAI ! e zuM kahe che? huM pote dahIMne pUre hImAyatI chuM. huM te khAvAne ghaNe zekha dharAvuM chuM, ane te khAvAmAM asaMkhya guNo che, te badhA te huM atre kahI zakuM tema nathI, to paNa tenA moTA cAra guNa che, te huM tamane jaNAvuM chuM;" ATalI vAta sAMbhaLatAMja svecchAlAla A paMDitane dahIMne zokhIna jANI, ane tenA guNono vakhANanAra che, ema sAMbhaLatAM ja tenA upara pratItipUrvaka prema karavA lAgyuM, to paNa tenI pakakI khAtrI karI levA mATe pitAne sArU dahIM levA paMDitajIne mokalyA. vivekacaMda to AgalA paMDitenI musIbata jANatA hatA, tethI teNe to zeranI upara pAzereka dahIM vadhAre khAvIne kuMvarane ApyuM, jenuM vajana jANune ja kuMvarane paMDita upara bahu itabAra AvyuM ane potAne khare hitecchu jANya, ane pUchayuM ke, " paMDitajI dahIMnA pelA meTA cAra guNa te kayA? te guNanI zI vAta kahuM? e dahIM atyaMta guNakArI, sukhakArI, hitakArI che," ItyAdika prazaMsA paMDite svecchAlAlane potAne saMpUrNa anuyAyI karavAnA hetuthI karI, ane pachI svecchAlAlanA ghaNA Agrahane lIdhe dahIM khAvAnA moTA cAra guNa vivekadAsajIe A pramANe kahyA: 1 bhAI! emAM eka te mATe guNa e che ke dahIM khAnArane kUtaruM kadIpaNuM karaDe nahi, 2 tenA gharamAM ghera AvI zake nahi, 3 tenuM kuvAmAM paDIne kaI divasa maraNa thAya nahi, 4 tene kaI vakhata paNa hajAmata karAvavIja na paDe, " A sAMbhaLIne svecchAlAla te ajaba thaI gayo, ane pUchavA lAgyo ke "sAheba! te zI rIte ?" tyAre paMDita bolyo ke " juo dahIM khAnArane dahIMnA zItaLa vikAranA pariNAme tenA zarIramAM zaradI rahe, hAtha pagamAM saMdhIvA jaNAya, tana kaMpa, dama caDe, zvAsozvAsa bahu maMda ane te paNa mAMDamAMDa levAya, zarIramAM sadAya 102 thI 103 DIgrI sudhI tAva rahyA kare, ane ati nabaLAIne lIdhe hAthamAM lAkaDI hamezAM rAkhIne cAlavuM paDe, ane mukha uparathI dADhI mUchanA, ane mAthA uparathI sarva vALa kharI paDe, tethI mastaka upara TAla paDe, vaLI rAta AkhI damane lIdhe khAMsI AvyA kare, I Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa bahu-sAga 3 ne. zama www ---- tyAdi ArIranI sthitine lIdhe meM tamane pUrva kahyA te mATA guNNAnA tene lAbha thAya che. hAthamAM lAkaDI hAvAne lIdhe kUtarUM tenI pAse AvI zakatu nathI, teA pachI tene karaDavAnI teA vAtaja zI ! AkhI rAta khAMsIne lIdhe khU khU karatAM thakAM jAgatA jANIne cAra tenA gharanI sAmuM paNa joI zake nahi, te pachI tene tyAM cArI karavAnI teA vAtaja zI ! vaLI tanamAM kaMpArI ane zaradIne lIdhe ThaMDA pANIne paNa aTake nahi, teA pachI ThaMDA pANInA kUvA pAse javAnI ane temAM paDI javAnI vAtaja zI! ane mAthe TAla hAvAthI ane vALa tenAthI rIsAI gayelA heAvAthI hajAmatanI tene jarUraja zI ! A zivAya tene zarIramAM niraMtara tAva rahetA heAvAthI ziyALAmAM tApaNI karavI na paDe, kaMpArI chUTatI heAvAne lIdhe garamImAM pa MkhA levA na paDe, ityAdika tenA keTalA phAyadA huM kahuM ? mane te dahIM bahu sArUM lAge che. " svecchAlAla A vivekacaMdanI vAta sAMbhaLIne manamAM hemakAI jaIne trAsa pAmatA khelI uThayo ke " are bhalA mANasa, AliyAnA pIra, alrAnA dghi, A te dahIMnAM bhayaMkara dUSaNA, dAN avaguNA, ane mahAna geraphAyadA che, tene tame mATA guNu kaheA che ?" tyAre yuktima dha vivekacarlR kahyuM ke " te te tame jANA, mane teA temAM kAMI nukazAna jaNAtuM nathI; " tyAre svecchAlAle kahyuM ke "paMDitajI ! tame jeTalA A zarIranA rAga ati dahIM khAvAnA pariNAme vaNuM vyA, te sarvenA huM atyAre anubhava karUM chuM ane mane te te mahA viTakhaNArUpa che, ane tamArA kahyApramANe te dahIMnA vikArA che, ema Ajaja mane siddha thayuM, tene tame guNu kema kaheA che? huM pratyakSa A vyAdhie lAgavuM chuM, te zuM dahIMnA phAyadA kahevAya ke ? " vivekaca MdajI kahe ke " bhAI mane te mArA parama mitra dhanvaMtariveTTe teA dahIM khAvAnAM A badhAM phaLa kahyAM hatAM tethI jo ke huM dahIM khAtA nathI, tepaNu te guNu meM yAda rAkhyA ane dahIMne tethI huM vakhANuM chuM, " svecchAlAlane havethI dahIMnuM nAma paNa bahuja akArUM thaI paDayuM, ane have tenA kema tyAga karavA, tenI kAI yukti paMDitajIne AjIjIpUrvaka pUchavA lAgyo; viveca? khareA avasara jANI tene dhIme dhIme zera uparathI pANAzera, pachI acchera, pachI pAzera, ane pachI kAI divasa lAve, ane kAI divasa nahi, ema karAvI karAvIne svecchAlAlane dahIMnI vikarALa kuTevanA tyAga karAvyo, ane tethI te sapUrNa nirAgI thayo. tr upanaya--azuddha upayogarUpa dhanADhaya zeTha mAhitalAla jANavA, ane mikhyAta mAha, ajJAnAdi mithyAbhinivezamamatvI prANI svecchAlAla jANavA, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. manAvyApAra RSiAra. BULL ~~~~~~~~~~~~~~~~ ane yukti, prayukti, avasara ucita, tathA jIveAnI vicitra prakRti, pariNati Adi sarvanA yathA jJAtA mahA hitakArI, sadgurU mahArAjA viveca'drajI paMDita jANavA. 5 je manuSya pAtAnI iMdvicAne svacchaMda gati karavA deche, tenApara kazA aTakAva nAkhatA nathI, te manuSya peAtAnA jIvanane meAheATA jokhamamAM mUke che. emAM kAMI pazu saMzaya nathI. pAMca jJAneDhiyA ane pAMca karmendriyA e pramANe daze driyAne temane mATe vAjamI hadasara khArAka devAmAM kAI zAstro ke mahAtmAe vAMdhe letA nathI. paraMtu geravAjabI ane hRda uparAMta khArAkanA upayAgathI jema manuSya pAte du:khI thAya che tema iMdriyA paNa vikRta thaI manuSyane du:kha, apayaza ane mRtyunA mAhADAmAM nAkhe che. jema mUrkha manuSyA pAtAne maLelI TanA sadupayAga karavAne qhadale durUpayoga kare che tema iMdriyA paNa pAtAne maLelI chUTanA durUpayoga kare che mATe tenA upara vAjabI dabANu rAkhavuMja joie. dakhANu karavA jatAM je iMdriyA viSayalabdhatAthI sAme thatI hAya teAnA parAjaya karavAja joie. iDhiyAnA parAjaya karavAmAM haDhaye gajevAM anya sAdhanA karatAM keLavAyeluM mana ghaNuM uttama kAma kare che. uttama rIte khaLavAna maneluM mana iMdriyAupara uttama prakAranA kAbu rAkhI zake che. jema uttama rIte keLavAyelA khaLavAna sArathI tAphAnI gheADAone paNa pAMsarA karI de che ane ADA avaLA nahi javA detAM saDakauparaja sIdhA calAvI zake che tema mana paNa iDhiyAne pAMsarAM karI kharAba viSayotaranI kharAbIothI dUra rAkhI ceAgya mArgeja tene calAve che. AvI rIte iMdriyone jItavAmAM pahelI jarUra mananA yogya vyApAranIja che ane tethI maneAvyApAra-adhikArane sthAna - pavAmATe A iMdriyaparAjaya adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. - manovyApAra - adhikAra. mana eva : manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH / A vAkyathI siddha thAya che ke manuSya je dhAre che te mananI ma dadathI avazya karI zake che. A siddhAMtamAM ghaNe bhAge bhinna bhinna zAstronA paNa matabheda thatA nathI. te huM labhyajIvA ! TET-TESTER tameA cAkara nAkarane vaza karavA pahelAM A pAradajevA caMcaLa manane sthira karI ke tamA tIrthaMkara thAo. ke je mana vaza thavAthI cAkara ne Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMga-bhAga 3 che. kara te zuM paNa patnIne pati, patine patnI, rAjAne prajA, prajAne rAjA, zeThane nakara ane nekarane zeTha vaza varte che. mahAtmA kaho ke yogI kahe, sAdhu kahe ke satyarUSa kahe e kevaLa nikicana (dhana samRddhithI rahita ) hoya che chatAM cakravatI rAjAo paNa tenA pagamAM paDatA zAstrakAro sAMbhaLyA che, pratyakSa joyA che ane jevAze paNa kharA. e mana:zuddhinuM pariNAma che. pitAne kaI page paDe evA hetuthI manaHzuddhi karavAnI preraNA nathI paNa je mekSasukhamAMthI ApaNe bhraSTa thayA chIe te sukhamAM javA mATe tenA tarapha bIjAne deravAmATe A prayAsa karavAnI jarUra che. gameteTalI bhASA zIkhI vidvAna thAo, gameteTalI kaLA zIkhI jagatamAM prasiddha thAo paNa je eka manaHzuddhinI keLavaNuM na maLI te cekasa jANajo ke karelo zrama niSphaLa gayo. AvI rIte aneka yuktiprayuktithI samajAvyA chatAM jo tame samajaze nahi te temAM zAstra ke zAstranA kartAne hAni kaMI thavAnI nathI paNa te hAni tameneja thaze ane chevaTe pastAze. e pastAvo na thavA A adhikArapara dhyAna devuM Avazyaka che. manane tAbAmAM rAkhavAthI rAjA thavAya che ane mananA tAbAmAM javAthI rAMka thavAya che. anukY. (-2) - tapa:zrutayamajJAnatanuklezAdisaMzrayam / aniyantritacittasya, syAnmunestuSakhaNDanam // 1 // tapazcaryA, zAstraabhyAsa, niyama, jJAna ane upavAsAdithI zarIrane thatAM duHkhane Azraya (prayatna) e saghaLuM cittane kAbumAM nahi rAkhanAra munine phatarAM khAMDavAbarAbara che. 1 sArAMza-jema phetarAM khAMDavAthI dANA nIkaLatA nathI tema manane tAbAmAM nahi rAkhavAthI sarva dharmakriyA niSphaLa nivaDe che. dareka vastunI saphaLatAne AdhAra mana upara che. ghRSTe netre karau ghRSTau, ghRSTA jivhA radaiH saha / pRSTAni pustakAyUMSi pRSTaM nAntargataM manaH // 2 // (sU. mu.) Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. manAvyApAra-adhikAra. Iw-T 55 jo aMdara mana zAMta na thayuM te pachI zAstrAbhyAsa karavAmAM AMkhA, hAtha, paga, dAMta, jIbha, pustaka ane AyuSa e saghaLuM vRthA ghasAi gayuM. samajavuM. 2 90 mananuM ayeAgya valaNa, Aryo. tumbIphalaM jalAntarbalAdadhaH kSiptamapyupetyUrdhvam / }l. X. jI. tadvanmanaH svarUpe nihitaM yatnAdbahiryAti // 3 // jema tuMkhaDuM ati maLathI pANImAM dAkhI dIdhuM hAya tApaNu uMce Ave che teja pramANe manane prayatnathI svarUpamAM joDayu hAya chatAM Atmavimukha thaI sasAramAM dADe che. 3 svarga ke narkamAM javA mATe manapAsethI kucI mAgI levI. upajAti. ( 4 thI 11 ) svargApavargau narakaM tathAntarmuhurttamAtreNa vazAvazaM yat / dadAti jantoH satataM prayatnAdvazaM tadantaHkaraNaM kuruSva // 4 // "vaza ane avaza mana kSaNavAramAM svarga, meAkSa athavA naraka anukrame prANIne Ape che, mATe prayatna karIne te manane jaladI vaza kara." 4 (W.T.) vivecana-manapara vizvAsa karavA nahi ane vikalpa karavA nahi. e e vAta thaI; have tyAMthI AgaLa cAlatAM khIje pagathIe manapara aMkuza rAkhavA, manane vaza rAkhavuM e mahuja agatyanuM-jarUranuM che. mana vaza hAya te devasukha ane meAkSanuM sukha maLI zake che ane jo mana vaza na hAya tA badhuM dhULadhANI maLe che ane du:khaupara du:kha AvI paDe che. saMsArathI mukta, mahA tapasyA karatAra, dUtanI vAta uparathI dhArelA vizvAsaghAtI krUra matrIosAthe yuddha karavAnA vicAramAM manane parata Mtra thayelA, putrauparanA snehathI yuddhamAgraMthI mAnasikarIte 'bhraSTa thayelA prasannacaMdra rAjiSa aghAra tapa tapatAM chatAM sAtamI nArakIe javAnI taiyArImAM hatA, paNa gheADIja vAramAM sa kalpamAM petAnAM zastra khUTatAM mukuTano zastra tarIke upayeAga karavA mAthe hAtha nAkhatAM te sujJa manasvI cetyA, manane vaza karavA mAMDayuM ane pAMca miniTamAM sarva karmane khapAvI kevaLajJAna prApta karyuM. asaMkhya bhavamAM je khanavuM muzkela te pAMca miniTamAM sAdhyuM. ATalA uparathIja zAstramAM kahyuM che ke-- " mana eva manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH " Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 vyAkhyAna sAhitya saMgrahu-bhAga 3 jo. =========== ---- "eTale anata' sasAramAM bhamavAnuM ane meAkSa pahoMcI javAnuM kAraNa manaja che. AmAM bhAra mUkIne kahevAmAM AvyuM che te kharAkhara dhyAna ApavA ceAgya che. AvIja rIte ApaDA taMdulamastya magaramacchanI AMkhanI pAMpaNamAM utpanna thaI tyAM beThA beThA jue che. magaramaccha mAchalAMnuM bhakSaNa kare che te vakhate prathama pANI sukhamAM le che ane pachI mAlAMone zakI pANI kADhI nAkhe che; paNa tema karavAmAM tenA dAMtanI vacce aMtara heAvAthI sakhyAbaMdha jhINAM mAchalAM paNa pANIsAthe nIkaLI jAya che. tenI pAMpaNamAM rahelA tadulamutsya tyAM beThAM beThAM vicAra kare che ke jo huM AvaDA moTA zarIravALA hAuM tA eka mAchalAMne paNa javA dauM nahi. AvA vicAra karIne tetrIsa sAgaropamanuM AyuSya bAMdhIne sAtamI narake jAya che. jIraNazeThe zrI mahAvIra bhagavAnane pAraNuM karAvavA manathIja zubha bhAvanA bhAvI, khAramuM devaleAka prApta karyuM ane devadu Mdubhi na vAgI hAta teA caDatI dhArAe theADA vakhatamAM mekSa meLavata, A traNe daSTAMtAthI mana vaza hAya tA meAkSa sahaja maLI jAya che ane mana vaza na hAya tA naraka maLe che e samajAyuM. e saMbaMdhamAM zAsramAM bIjA aneka DhaSTAMtA che. dazama A dRSTAMtAno tAtparyArtha e che ke A prakAranI mananI sthiti varte che. tene vaza karI kharAkhara upayogamAM lIdhuM hAya teA tenAthI meAkSa paNa maLe che ane tene meAkaLuM mUkI dIdhuM hAya tA tethI sAtamI naraka paNa maLe che. mATe jo avyAkhAdha sukha prApta karavA icchA rahetI hAya teA manane vaza karavAno mA` pakaDavA, kAryasiddhinuM A dvitIya seApAna che. 4 mananI svata MtratAthI sasAramAM jIvanI adhogati. sukhAyaH duHkhAya ca naiva devA, na cApi kAlaH suhRdo'rayo vA / bhavetparaM 'mAnasameva jantoH, saMsAracakrabhramaNaikahetuH // 5 // (W.T.) '" devatAe A jIvane sukha ke du:kha ApatA nathI, temaja kALa paNa nahi, temaja mitrA paNu nahi ane zatru paNa nahi. manuSyane sa MsAracakramAM bhramavAnA eka hetu''mAtra manaja che. 5 bhAva dararAja" sukhadu:kha thayAM kare che. keTalIkavAra jIva ke gautradevatA' ke adhiSThAyaka devatA duHkha Ape che athavA sukha kavAra vakhata kharAba che ema ele che, keTalIkavAra snehIthI athavA zatruthI du:kha maLe che ema 'A jIva dhAre che, A badhuM zAstrakAra kahe che ke-- dd ema dhAre che Ape che, keTasukha maLe che khATu che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ww manAvyApAra adhikAra. ~~~~~~~~~~~ "" sukha dukha kAraNa jIvane, koI avara na hoya; kama' Apa je AcayA, bhAgavavAnAM sAya, 1 ~~) tyAre karmanA udayathIja badhuM sukha du:kha thAya che. karmabaMdha mananA sapeApara AdhAra rAkhe che te spaSTa che, ane tepara haju vizeSa vivecana karavAmAM Avaze. tethI mitro sukha Ape ke vakhata anukULa thai jAya te paNa manapara AdhAra rAkhe che. saMsArabhramaNanA hetu paravaza thatuM mana che. saMsAra e kharAkhara pharatuM cakra che. ene ekavAra josathI dharIpara pheravyA pachI tene aTakAvavA sArU majabUta breka (brake) nI jarUra paDe che ane te breka te manapara aMkuza che. e manapara aMkuzarUpa zreka caDAvI detAMja saMsAracakranI gati maMda paDatI jAya che ane jo bahuja majabUta breka hAya teA ekadama aTakI jAya che. mananA saMkalpe saMsAragamana-saMsaraNumAM keTaluM kArya khajAve che te A uparathI khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. saMsArane cakra sAthe sarakhAvavAmAM bahu dIrgha miSTa vAparI che. e rUpaka bahu sArtha che ane bahu rIte arthaghaTanAvALu che. ane cakrane eka vakhata khUba josathI calAvavA mAMDyA pachI tene gati ApavAmAM na Ave tepaNa cAlyA kare che, temaja sRSTi (sasAravyavahAra-Azrama) mAMDyA pachI gheADA vakhata dUra jAya tepaNa te teA cAlyAja kare che. eka cakra aneka cakrone calAve che tevIja sRSTiracanA joi levI; tene aTakAvavA hAtha lagADavAmAM Ave teA hAtha bhAMgI jAya. tene aTakAvavAnA meja upAya che. kAMtA sTIma ( je cakragatinuM kAraNa che te ) kADhI nAkhavI ane kAMtA cakrapara majabUta breka caDAvavI. ApaNA sarva prayAsa teA sTIma kADhI nAkhavAneAja che, paNa te jyAMsudhI thaI zake nahi tyAMsudhI majabUta breka caDAvavI e parama hitakartA che ane sAdhyane najIka lAvanAra che, pa mananI sattA AgaLa niyama ke camanuM zANapaNa niSphaLa che. vazaM mano yasya samAhitaM syAt, kiM tasya kArya niyamairyamaizca / hataM mano tasya cadurvikalpaiH, kiM tasya kArya niyamairyamaizca // 6 // (..) " je prANInuM mana samAdhivata hAine peAtAne vaza heAya che tene pachI yamaniyamathI zuM ? ane jenuM mana durvikalpAthI haNAyuM che tene paNa yamaniyamathI zuM ! " 6 vivecana--je prANInuM mana sa` sogAmAM ekasarakhuM rahe che, jene sukhadu:khanI lAgaNInA prasa Mge mananI sthitisthApakatA kAyama jaLavAI rahe che, eTale je kharekhara manapara aMkuzavALA hAya che teone yamaniyamathI kAMI vi Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 jo. WW ---- zeSa lAbha thatA nathI. yamaniyama vigere mana vaza karavAnAM sAdhanA che ane sAdhya majAmAM AvyA pachI sAdhananI kAMI apekSA rahetI nathI. manane niyamamAM rAkhavAnI AvA mahAtmAone jarUra rahetI nathI, paNa svAbhAvika rIteja tenuM vana tadanusAra thAya che. tevIja rIte je prANInA manamAM saMpa vikA thayA kare che te prANIne yamaniyamathI lAbha zA thavAnA ? AvA prANIne sAdhana piraNAmavagaranuM thAya che. atra kahevAnI matalaba ema nathI ke camaniyama nakAmA che; te cittannamananAM parama sAdhana che, paNa atra trIjo ja hetu che. matalama e che ke yamaniyama karavA chatAM paNa mana vaza na Ave tA badhuM nakAmuM thAya che. mATe yamaniyamanA kharA phaLanI icchA hoya teA manane vaza karatAM zIkhA, abhyAsa pADA. TIkAkAra yamaniyamapara nIce pramANe upacAgI neTa Ape che. jenAthI citta niyamamAM--aMkuzamAM Ave te niyama pAMca prakAranA che. 1 kAyA ane mananI zuddhi te zaiAca, 2 najIkanAM sAdhunAthI vadhAre meLavavAnI AkAMkSAnI gerahAjarI te saMtASa. 3 mAkSamA atAvanArAM zAsronuM adhyayana athavA paramAtmajApa e svAdhyAya, 4 je karmeni tapAve te cAMdrAyaNa vigere tapa. 5 vItarAganuM dhyAna te devatApraNidhAna, cama pAMca prakAranA che. ahiMsA, sUnRta, asteya, brahmacarya ane akicanatA e pAMca prasiddha che. A yama ne niyamapara vicAra karIne tene Adara karavA eTale manapara aMkuza AvI jAya che. emAM kArya kAraNabhAva arasparasa che e jarA vicAravAthI samajAI jaze. AvIja kaTAkSabhASAmAM anyatra zAstrakAra lakhe che ke- rAgadveSau yadi syAtAM, tapasA ki prayojanam / tAveva yadi na syAtAM, tapasA kiM prayojanam // dazama jo rAgadveSa hAya tA pachI tapanuM zuM kAma che ? temaja jo te na heAya te pachI paNa tapanuM zuM kAma che ?' A sarva hakIkatane sAra eja che ke manane vaza rAkhavAnI bahuja jarUra che. eja hakIkata nIcenA leAkamAM vadhAre spaSTa kare che. 6 nira'kuza manane lIdhe sAdhela kAyanI niSphaLatA. dAnazrutadhyAnatapo'rcanAdi, vRthA manonigrahamantareNa / kaSAyacintAkulatojjhitasya, paro hi yogo manaso vazatvam // 7 // (x..) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda. mane vyApAra-adhikAra. 101 "dAna, jJAna, dhyAna, tapa, pUjA vigere sarve monigrahavagara nakAmAM che. kaSAyathI thatI ciMtA ane AkuLavyAkuLatAthI rahita evA prANIne mana vaza karavuM e mahAga che. " 7 vivecana-dAna pAMca prakAranAM che. koI paNa jIvane maraNathI bacAva te abhayadAna, pAtra joIne yogya samaye yogya vastunuM cogya rIte dAna devuM te supAtradAna, dIna du:khI joIne dayA lAvI dAna ApavuM te anukaMpAdAna, sagAM saMbaMdhIone yathAgya avasare yathAyogya arpaNa karavuM te ucitadAna, ane potAnuM nAma jALavI rAkhavA AbarU khAtara dAna ApavuM te kIrtidAna. A pAMcamAMthI prathamanAM be uttama prakAranAM hoIne ekSapada ApanArAM dAna che ane bAkInA traNa bhega upabheganI prApti Adi phaLa Ape che. jJAna eTale zAstranuM adhyayana, adhyApana, zravaNa, manana vigere. dhyAna eTale dharmadhyAna, zukaladhyAna vigere. tapa eTale bAra prakAranAM karmane tapAvanAra nirbhara karanAra tapa. pUjA eTale traNa, pAMca, ATha, sattara, ekavIza, ekaso ATha vigere bhedayukta dravyapUjA. ' A sarva vastuo-A sarva bAhya anuSThAne sArAM hoya chatAM paNa je mana tAbe na hoya te badhAM nakAmAM che. uparanA zlokamAM kahyuM ke mane nigrahavagara yamaniyama nakAmA che. atra bAhya anuSThAnenuM vyarthapaNuM batAve che. ce khA zabdomAM kahe che ke jene mana vaza nathI tenuM bhaNavuM, tapa karavuM ke varaghoDA caDAvavA vigere bAhya ADaMbara lagabhaga nakAmAja che. mATe uttama anuSThAne sAthe manane vaza rAkhatAM zIkhavuM e bahu jarUranuM che. je manamAM kaSAya na hoya eTale ke kaSAyathI manamAM je ciMtA ane AkuLavyAkuLatA rahe che te na hoya tevA zuddha thayelA prANune pitAnuM mana vaza rAkhavuM e "rAjaga" che, athavA veganI paribhASAmAM kahIe to e "sahaja ga" che. atre uddeza ne upadeza eTalo ja che ke manamAM je khoTA saMkalpa vika thAya che tene dUra karI nAkhe ane manane ekadama aMkuzamAM rAkhe. ene chUTuM mUkavuM e nukazAnakAraka che, bhayabhareluM che, duHkhazreNInuM kAraNa che. 7 avaLA manathI thatI hAni. pUtizrutiH zveva ratervidUre, kuSTIva sNptsudRshaamnrhH| zvapAkavatsadgatimandireSu, nAtpravezaM kumanohato'GgI // 8 // "je prANInuM mana kharAba sthitimAM hovAthI saMtApa pamADyA kare che Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 vyAkhyAna sAhitya saMgraha bhAga 3 je. dAma ==== === ==== = == ==== =x=== ==== te prANI kRmithI gaMdhAtA kAnavALA kUtarAnI peThe mojamajAthI bahu dUra rahe che, kaDhIAnI peThe lakSamIsuMdarIne varavAne ayogya thaI jAya che ane caMDALanI piThe zubhagatimaMdiramAM praveza karavAne lAyaka rahetuM nathI." 8 vivecana-asthira manavALA mANase mejamajA, paisA ke sArI sebata pAmI zaktA nathI. AkhA zarIre khasa nIkaLI hoya, zarIre ane kAnapara gaMDelA lAgelA hoya, kharaja AvatI hoya evA zvAnane bicArAne keI ThekANe paNa cena paDatuM nathI-AvI ja sthiti asthira manavALAnI thAya che. jene mana vaza na hoya teo A barAbara anubhavI zakaze. jarA vAMce -TapAla AvI, kAgaLa phekyo, vAMce, lakhyuM che ke putrane ekadama sakhata maMdavADa thaI gaye che ane jaladI teDAve che. Trena maLavAne 10 kalAnI vAra che ane tarataja ukta zvAnanI peThe kharaja AvavA mAMDe che. tAraupara tAra chUTe che, DAkaTaranI salAha levA devAya che, AMkhamAM AMsunI dhAra cAle che, manamAM ukaLATa ukaLATa thaI jAya che, khAvuM bhAvatuM nathI, putranuM azubha thayuM haze evo vicAra AMkha AgaLa khaDA thAya che. A sarva kene? paravaza manavALAne. karmasthiti samajanAra, bhAvapara bharose rAkhanAra-manapara aMkuzavALAM prANInuM hRdaya pharakatuM nathI. chatAM khUbI e che ke enI lAgaNuM buThI thaI jatI nathI. lAgaNI rahe che. ane vastusthitinuM bhAna barAbara tAdAbhya banI rahe che. te TrenamAM jAya che khare, paNa bicArA paravaza jIvane gAma pahoMcatAM vaidradhyAnanI dhArA cAle che tyAre ApaNe svavaza manavALe vira karmavipAkanI vicAraNAmAM lIna thaI nirjarA kare che. A sarve anubhavasiddha che; paNa gya samaye mana para jaya kare emAMja rAjavaTa che, vAta karavAmAM kAMI sAra nathI. kaNa regavALAne jema keI suMdarI varatI nathI temaja paravaza manavALAne saMpatti varatI nathI. lakSmInI pAchaLa paDanArane te maLatI nathI ane maLe che te thoDA vakhatamAM nAza pAme che. DarabInI phaiTarImAMthI ekadama pisAdAra thavAnI IcchAvALAe daza rUpiyAnI TIkITa lIdhI, manamAM thayuM ke je daivage A vakhata gheDe lAgI jAya te rUpiyA cAra lAkha maLe, temAMthI berI paraNuM, baMgale baMdhAvuM, vyApAra karUM, nAcaraMga majA uDAvuM vigere. AvA vicAra karanArane lakSmIsuMdarI kema maLe? ane maLe te vairabhAve maLe eTale thoDe vakhata AnaMda ApI cAlI jAya ane pariNAmamAM duHkhazreNI mUkatI jAya. jema caMDALa uttama manuSyanA maMdiramAM praveza karI zakato nathI tema paravaza manavALo mANasa sadagatimaMdiramAM jaI zakatA nathI. AthI karIne tene Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. manAvyApAra adhikAra. sArI sebata thaI zakatI nathI ane satsaMgativinA mana vizuddha dazAmAM jatuM nathI ane uMcI sthiti prApta karavAnI tene hoMza rahetI nathI. AvI rIte paravaza manavALA prANane A bhavamAM saMpatti maLatI nathI, AnaMda maLatuM nathI, temaja parabhavamAM paNa tene saddagati maLatI nathI ane AnaMda maLatuM nathI. 8 svadoSathI thatI kharAbI. tapojapAdyAH svaphalAya dharmA, na durvikalpairhatacetasaH syuH| tatvAdhapeyaiH subhRte'pi gehe, kSudhASAbhyAM mriyate svadoSAt / / 9 / / - je prANInuM citta durvikalpothI haNAyeluM che tene tapajapa vigere dharmo pitA potAnuM (Atmika ) phaLa ApanArA thatA nathI; AvA prakArano prANakhA napAnathIbharelA gharamAM paNa potAnA doSathI bhUkha ane tarasavaDe maraNa pAme che. 9 bhAvArthe game teTalI tapasyA kare, khare bapore sakhata unALAmAM nadIne kAMThe veLumAM jaIne AtApanA le, paNa "tabalaga kaNakriyA saba niSphaLa, jya gagane citrAma, jabalaga Ave nahIM mana ThAma." e vAta kharI che. tapa kare, dhyAna kare, jApa kare, paNa "bhagata bhayA paNuM ghAnata burI, manamAM lAgI Ave ke charI mUkavAnI dAnata hoya, manamAMthI vAsanA uDI na hoya, saMsArapara prema e ne evo cIkaNe hoya tyAM sudhI kaSTakriyA niSphaLa che, ema munisuMdarasUri mahArAja kahe che. ane tevA ja vicAre siddha anubhavI zrI AnaMdaghanajI mahArAja batAve che. saMsAranA rasiyA jIvaDAne A vAta gaLe utaratAM vakhata lAgaze. tene te pravRtti karI paisA meLavI dharma kare che, paNa zAstrakAra temAM dharma paNa nathI ane sukha paNa nathI ema kahe che. sukha AtmArAmapaNAmAM, vikalparahita sthira manamAM che ane tevI sthiti prApta na thAya tyAMsudhI jema khorAka ane pANIthI bharapUra gharamAM pramAdI mANasa bhupe tarasyo paDayo rahe che, tema A jIva sarva sagavaDa chatAM manane vaza thaI potAnA dethIja durgatibhAjana thAya che. - mananI zuddhi nahi thavAthI mAThI dazA. akAraNaM yasya ca' durvikalpairhataM manaH zAstravidopi nityam / / ghoraispainizcitabhArakAyumaMtyo prayAtA narake sa nanam // 10 // (bA.) * pitAnA aneka prakAranA dethA A jIva durgatibhAjana thAya che. dAkhalA tarIke kaleza, mandatA, pramAda vigere svadeze AvA prakAranA che. ( dhanavija che) .su iti vA pAra Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 3 jo, zama ~~~~~~~~~~ ww ==== je prANInuM mana nirarthaka mAThA sAthI niraMtara parAbhava pAme che te prANI gametevA vidvAna heAya tApaNu bhayaMkara pApAvaDe nArakInuM nikAcittaAyuSa khAMdhe che, ane maraNa pAme che tyAre jarUra narakamAM janArA thAya che. 10 vivecana--zAstranuM cAcya jJAna dharAvanArA prANI jyAre apajJane paNa ' na karavAAgya kAryo kare, tyAre vyavahAramAM zAsrarahasyanA ajANu leAkA--jJAna khALajIvA ghaNIvAra khele che bhAI e tA ' jANakAra ' che, ene * AleAvatAM ' AvaDe che vigere. zAstra bhaNelA jyAre tevAM pApAcaraNa kare che tyAre tene mATe bIjA mANasAne AvI TIkA karatAM sAMbhanyA che. A bhASA asatya che, aNusamajathI utpanna thayelI che. je zAstrane jANe, pApane pApatarIke jANe ane eka niyamatarIke ni:zUkapaNe mAtra mADhethI AleAvI jAya paNa khIje divase tevIja cIkAzathI te ja pApakAryo kare te tene avidvAna karatAM vadhAre pApa lAge che; kAraNake pAte sArI sthitie pahoMcyA che ane khIjAne AlakhanabhUta thayA che. A hakIkata vadhAre samajavAnI jarUra che. pApamadha ke puNyabaMdha paDe che te vakhate pradezakha dhanI sAthe rasakha dha paDe che, eTale ke je karma baMdhAya tenI zubhAzubhatA tema ja tIvratA maMdatA (intensity) kevI che e nirmANa thAya che. dAkhalAtarIke lADu gaLyA DAya pazu keTalAkamAM maNe daza zera sAkara hAya ane keTalAkamAM maNe deDha maNu sAkara DAya; tema ja auSadhamAM kaDavApaNAnI taratamatA hAya--e pramANe rasamAM phera paDe che. have je rasabaMdha paDe che te adhyavasAyanI cIkAzapara paDe che ane anubhavathI ema mAlUma paDe che ke jJAnavALA nirapekSapaNe je pApakAmAM pravarte teA te jeTalI cIkAzathI pApakArya kare che teTalI cIkAza sApekSavRttivALA alpajJa athavA anane rahetI nathI athavA hAtI nathI. ghaNIvAra teA kahevAtA vidvAnanA pariNAma tadna niSvasa anI gayelA heAya che. vaLI javAkhadArI humezAM jJAna pramANe hAya che. jema jJAna vadhAre tema javAbadArI vadhAre. bhaNela mANasa bhUle teA ThapakA vadhAre ane gunhA kare teA sajA paNa vadhAre; tevIja rIte ApaNe joie chIe ke ajJAnI mANusa tA ghaNIvAra ajJAnapaNAthIja pApa kare che. ene pApamadha thatA nathI ema nathI, paNa tenI cIkAza upara jaNAvyuM tema bahu echI hAya che. mATe bhaNela che, e tA AleAvI nAkhaze ema kahenAra ane samajanAra zAstranuM rahasya samajatA nathI, tema kahevAtA jJAnI paNa tevAM pApAcaraNa karatA heAvAthI rahasya samajyuM nathI. 1 azubha prakRtinA baMdha. 2 zubha prakRtinA baMdha. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. , mane vyApAra-adhikAra. 15 jJAnane je upayoga thAya che te mArI de che ane teja jJAnane sadupayoga thAya che te kArya siddha karI de che. rAjyadvArI jIMdagInAM rANuM juo to akAraNe hajAro mAThA saMkalpavikalpa karavA paDe ane uthalapAthala karavI paDe tevIja rIte moTA vyApAramAM ane tevI ja rIte mahA AraMbhe mAM thAya che. AvI sthitine mANasa vidvAna hoya che temAM te zaka nahi, paNa tenA jJAnane sadupayoga thato nathI ane mananA rAjyamAM taNAI pitAne hAtheja gaLAmAM phAMsI nAkhI rAvaNa, duryodhana, jarAsaMdha, subhUma vigerenI gati prApta karavI paDe che. vidvAnoe kadI paNa ema na samajavuM ke jJAna che mATe vatananI jarUra nathI. jJAna evI vastu che ke je tene sadupayoga na thAya te te viparIta paNa karI nAkhe che. je jJAnIo jJAnabaLathI akAryane akArya sa majI azakyapaNAvigere kAraNathI temAM trAsa pAmatAMcitta pravarte che ane niraMtara temAM pravRtti na thavAne Icche che tene uddezIne A lekha lakhAyo nathI, paNa jeo vidvAna gaNAtAM chatAM rAcI mAcIne bahu kapaTa keLavI pApakAryamAM pravarte che ane pitAne bacAva karavA tatpara thAya che tevAone mATe A lekha che ema samajavuM. 10 mananI zAMtIthI thatA phAyadA. vorA detana saMmdhiH pa ni tapasI yogI ... , tapazca mUlaM zivazarmavallyA , manaHsamAdhi bhaja' tatkathaJcit ||11||dh.k.) mananI samAdhi (ekAgratA-rAgadveSarahitapaNuM) yoganuM kAraNa che, vega e tapanuM utkRSTa sAdhana che ane tapa zivasukhalaDInuM mULa che, teTalA mATe kaI paNa rIte mananI samAdhi rAkha." 11 bhAvArtha-zAstrane keIpaNa graMtha vAMcatAM jaNAze ke agAu kahyuM tema manenigrahathI azubha karmabaMdha rekAya che, puNyabaMdha thAya che, eTaluM ja nahi paNa tethI pariNAme mekSaprApti paNa thAya che. zAstrakAra kahe che ke AtmAne ucI pAyarIe caDAvavA pahelAM zuddha bhUmikA karavI joIe. eka bhIMtapara citra kADhavAM hoya te prathama te sApha karavI joIe. manamAM dveSa, kheda, vikalpa, asthiratApa jhAMkharAM ane kacare bAjhelAM hoya tyAM sudhI bhUmikA azuddha kahevAya che ane tenI bhUmikApara gameteTalAM citra kare, arthAt vAMcana vAMce, vicAre, sAMbhaLo, paNa asarakAraka rIte zobhatAM thaze nahi. te thavA 1 ja ri-kAna, - mA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaka vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. tawww====*7*=jana=nanana+ na =====aa sArU manane sthira, ekAgra, rAgadveSasaMka5rahita karavAnI prathama jarUra che. eka vakhata samatA prApta thaI, sthitisthApakatA AvI eTale manapara kabaje Avaze. AvI rIte jyAre gapara jaya thAya tyAre iMdriopara aMkuza Ave che ane tethI cha bAhya ane cha AtyaMtara tapa karavAnuM sUjhe che ane karelAM tapa karma tapAvavAnuM-nirjarA karavAnuM potAnuM kAma paNa tyAreja kare che. tyAMsudhI ghaNuMkharuM te tapa karavAnuM mana ja thatuM nathI, athavA ejJAna kaSTarUpa tapa, phaLanI IcchA sAthe thAya che, je zAstrakAranI draSTimAM lagabhaga nakAmAM ja che; tethI mana:saMyamapUrvaka tapa thAya to tenAthI karmanirjarAdvArA turataja mokSaprApti thAya che, ekSaprApti karI A saMsAranA hamezAMnA kacakacATana, rakhaDapaTTAne cheDA ANu e sarvane aMtaraMga hetu che ane tenuM mULa sAdhana mana:samAdhi che. sujJa puruSoe mananI samAdhi rAkhavA yatna karavo e khAsa jarUranuM kartavya che. 11 ' manadhIvarane vidhA na karavo. ' vaMstha. (22 thI 25) * kukarmajAlaiH kuvikalpamUtrarnibadhya gADhaM narakAgnibhizviram / (a ) visAravat pakSyati jIva ! he mana kaivartakastvamiti mAsya vishvsiiH||12|| he cetana! manadhIvara (macchImAra ) kuvikalpa dorIonI banAvelI kukarma jALa pAtharIne temAM tene majabUta rIte guMthI lAMbA vakhata sudhI mAchalAnI peThe narakAgnimAM muMjaze, teTalA mATe tuM tenA para vizvAsa rAkhIza nahi" 12 bhAvArtha-viSayanI zaruAtamAMja prathamano zloka bahu AlaMkArika vAparyo che. zarUAtamAM mana para aMkuza hoto nathI tyAre zuM karavuM te atra batAve che. he cetane! tuM ema mAne che ke A mana te tAruM pitAnuM che, paNa te te eka dhIvarajevuM kharAba che ane tAruM potAnuM nathI e cokasa mAnaje. te te meTI maTI jALa pAtharaze ane tane temAM pakaDI levA yatna karaze ane pakaDIne pachI narakarupa agnimAM muMjaze. AvA AvA tArA hAlahavAla karI nAkhaze, mATe he jIvarupa matsya! tuM tArA zatru, manapa dhIvarane vizvAsa karIza nahi. mAchaluM bicAruM pagalika IcchAthI levAI jAya che, tene dhIre pAtharelI jALanI khabara paDatI nathI, temaja A ajJAnI chava manadhIvaranI jALamAM sapaDAI jAya che, phasAI jAya che ane nIkaLI zakato nathI. e phasAvanArI jALa tArA kuvikalparUpa sUtrathI banelI che. A uparathI sAdA paNa bhAravALA zabdomAM jJAnI mahArAja bhalAmaNa kare che ke manane vizvAsa karo nahi. mAchalAM paDavA mAchImAre jALa kevI pAthare che tene anubhava hoya te Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda mane vyApAra-adhikAra. ' 17 samajI zakaze ke ekavAra tenA sapATAmAM AveluM mAchaluM pachI nIkaLI zakatuM nathI. ApaNe manapara vizvAsa rAkhIe ane pachI vADaja cIbhaDAM gaLavA mAMDe tyAre kaze bacAva ke upAya rahetuM nathI, mATe bhAMgelI DALa para besavA vizvAsa na rakhAya tema tenA para vizvAsa ja kare nahi. mana kuvikalpathI - nelI jALa kevI rIte ane keve ke prasaMge pAthare che tenuM sahaja daSTAMta jevuM heya te pratikramaNamAM mana kevA kevA dUra dezamAM musApharI karI Ave che te yAda karavuM. AvI zuddha jagyAmAM, zuddha Asana upara, zuddha guru mahArAjanI samakSa paNa te sakhaNuM rahetuM nathI, mATe tene ze vizvAsa karo ? ' . manano vizvAsa karanAra narakanAM dukhe khamaze eTaluM ja nahi paNa atra paNa tenuM eka kAma siddha thaI zakaze nahi; mATe tene vizvAsa na karatAM tene pitAnA kabajAmAM rAkhavuM 12 - manane phara rAkSasanI upamA. ' labdhvApi dharma sakalaM jinoditaM, sudurlabhaM potanibhaM vihAya ca / manaHpizAcagrahilIkRtaH patan , bhavAmbudhau nAyatidRg jaDo jnH||13|| saMsArasamudramAM bhaTakatAM mahA muzkelIo prApta thaI zake tevuM, vahANa jevuM, tIrthaMkarabhASita dharmanAva prApta karyA pachI je prANI manapizAcane tAbe thaI te nAvane tajI de che ane saMsArasamudramAM paDe che te mUrkha mANasa bhaviSyamAM lAMbI najara pahoMcADanAra nathI." 13 : vivecana-tame kaI vakhata darIAnI musApharI karI haze to jaNAze ke darIo eTale vizALa, agAdha ane lAMbe che ke vahANavagara tene pAra pAmI zakAya nahi, temaja bharadarIe vahANu bhAMgyuM hoya te pAra pAmI zakAya nahi ane game tema thAya te paNa vahANane tajI te zakAya ja nahiM ane kaI vahANane tajI de te tene mUrkha samaja. evI ja rIte saMsArasamudra che, tene pAra pAmI du:khane aMta karI mekSamAM javuM e sarvanuM daSTibiMdu che ane tene pAra pAmavA mATe dharmanaikAnuM sAdhana joIe. dharma eTale AtmasvarUpamAM sthiratA ane ramaNatA e artha samaja. e dharmathI bhraSTa karavA manapizAca hamezAM A jIvane pramAdamadirA pAIne vicArazUnya aMdhaje banAvI de che, ene vaza je prANuM paDe che tene nathI rahete kAryakAryane vicAra ke nathI rahetuM pharajanuM bhAna; ane kadAca jarA bhAna hoya to te paNa bhUlI jAya che. A sthiti hoya tyAre AtmasvarUparamaNatA te hAyajI kayAMthI? enA pariNAme prANI dharmabhraSTa thAya che eTale samudra taravAnuM vahANa tajI de che Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama 0i8 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ----- =======***nanana nana=.. ane tene pariNAme saMsArasamudramAM ADAMavaLAM gothAM mAryA kare che. jarAvAramAM taLIe jAya che ane jarAvAramAM upara Ave che, paNa vahANavagara tene ni stAra thato nathI. ulaTe anaMtavAra corAzIlakSa nimAM bhamyA kare che. AvI rIte prApta thayeluM zubha vahANa tajI denAra jIvane mUrkha kahe e sAthe che. pitAnI pharaja bajAvavA mATe prApta thayelA AvA sArA prasaMgo mANaso ghaNIvAra jatA kare che, tenI upekSA rAkhe che, tene IrAdApUrvaka paNa tajI de che. vastusthiti evI che ke gata prasaMga pharI prApta thato nathI ane tethI meTa lAbha hAthathI jAya che. mana saMsArasamudramAM kevI rIte pheke che te anubhavasiddha che. manuSyane kalpanA ane tarkazakti e be mAnasika zaktio hoya che ane te benI upara kAryarekhA aMkita thAya che. have jyAMsudhI tarkazakti-vicArazaktinuM paribaLa vadhAre hoya che tyAMsudhI te kArya sArAMja thAya che. paraMtu ghaNIvAra bane che ema ke eka kArya karavA pahelAM kalpanAzakti bahu bahu saMkalpa kare che, zubha kAryamAM na dhArelI Aphate AvI paDaze ema te batAve che ane jarajarAmAM te moTA moTA DuMgaro khaDA karI de che. A kalpanAne vaza thaI alpamati cha AgAmI kALane vicAra karyAvagara kAryarekhA aMkita kare che tene pari. sAme vAstavika lAbhane badale dekhItA lAbhatarapha athavA lAMbA vakhatasudhI cAle tevA paNa AgAmI kALamAM maLanArA lAbhane badale thoDA paNa tAtkAlika lAbhataraphaja lakSya rAkhe che. AvA prakAranAM manane vaza thayelA ja dharmaoSTa thaI jAya che ane saMsArasamudramAM ghasaDAya che. sujJanuM kartavya e che ke manane niraMkuza kalpanA karavA devI nahi, tenA para uMcI tarkazaktino kAbu rAkha. AvA vidvAna vaDIlanA aMkuzataLe vikasvara thayeluM manarUpa bALaka tyAre moTI ummaranuM thAya che tyAre kUrmaputranI jema jagatamAM pratiSThA meLave che ane khasusa karIne tenI vRtti astavyasta sthitimAM rahetI nathI. 13 mana jenuM khAya che tenuM ja khede che. sudurjayaM hI ! ripavatyado mano, ripUkarotyeva ca vAktanU api||.. tribhirhatastadriSubhiH karotu ki, padIbhavan durvipadAM pade pade // 14 // "mahAmuzkelIthI jItI zakAya evuM e mana zatrunA jevuM AcaraNa kare che, kAraNake te vacana ane kAyAne paNa duzmana banAve che. AvA traNa zatruothI karAyela sthAne sthAne vipattionuM bhAna thaIne zuM karI zakIza?" 14 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manAvyApAra adhistara. . vivecana--atra je kahevAmAM AvyuM che te paravaza manane mATe che. paravaza mana svacchaMda AcaraNa kare che eTaluMja nahi paNa zatruvaTa kare che. te ayeAgya vicArA kare che tenI sAthe vacana ane kAyAne pazu zatru banAvI de che ane tethI jIvane vacanapara aMkuza rahetA nathI ane te nItidharma ke maryAdAnI darakAra karyo vagara kAyAthI pApa sevavA maMDI jAya che. AvI rIte paravaza thayeluM mana pAte zatrutA karavAuparAMta bIjA ene sAthe le che ane e traNa daMDathI daMDAyeleA jIva apamAna pAme che, du:kha pAme che, glAni pAme che, mAra khame che ane madyapAnInI peThe rakhaDyA kare che. khilADI dUdha joIne lalacAya che, paNa mAthe paDanArI DAMga jotI nathI. rastAupara paDelI thelIneja cAra jue che paNa chupA vezamAM najIkamAM ubhelA DITekaTIvane ( chupI pAlIsane ) jotA nathI, juThI sAkSI pUranAra lAMcaneja jue che, paNa pachI kedanI sajA thAya che te tarapha najara pahoMcADatA nathI. A sarve mananI zatrutA che. mana ane khATe raste dAre che. enuM kAraNu uparanA zleAkamAM kahyuM tema kalpanAzaktinuM jora ane tarkazaktinA aMkuzanA abhAva che; ane tethIja anubhavarasika ceAgI gAI gayA che ke pariccheda. ~~~ 1$ ( mugatitaNA abhilASI tapIyA, jJAna dhyAna abhyAse, vairI. kAMI evuM cIMte, nAkhe avaLe pAse, hA ku`ghujina ! manaDu* kImahI na mAse. ' AvI rIte mahAjJAnI mumukSuone paNa uMdhA pATA aMdhAvanAra mana che ane mana vaza hAya te eka kSaNavAramAM meAkSasukha sanmukha karI de che. vacana uccAravAM ke kAyAnI pravRtti karavI e mananA humaupara AAdhAra rAkhe che, tethI jo mana paravaza paDI gayuM te pachI vacana ane kAyA upara kAMipaNa aMkuza rahetA nathI. mana, vacana kAyAne kakha rAkhavAM e bahu muzkela paNa teTalIja jarUranI pharaja che ane te traNene saMbaMdha evA che ke eka mana jo vaza thayuM teA pachI khIjuM sarva vaza thaI gayuM samajavuM. 15 manasAthe sukha du:khanA sabaMdha. akRcchrasAdhyaM manaso vazIkRtAt paraM caM puNyaM, na tu yasya tadvazam saJcitaH puNyacayaistadudbhavaiH phalaizca hI hI hatakaH karotu kim / / 15 / / vaza karelA manathI mahA uttama prakAranuM puNya bilakula kaSTa vagara sAdhI zakAya che. jene mana vaza nathI te prANI puNyanA rAzithI chetarAya che ane tethI thanArAM mULavaDe paNa chetarAya che ( eTale puNyama dha thatA nathI ane tethI 66 (11.7) (5) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 che. ma nananananananananananananajhawwwjajananananana thanArAM sArAM phaLa paNa prApta thatAM nathI). aho aho !! A hatabhAgI jIva bicAro zuM kare? (zuM karI zake?" 15 I !! bhAvArtha-mana vaza hoya te ahIM iMdrAsana khaDuM karI zakAya che, mekSa sanmukha karI zakAya che, eTale ke vaza manavALAne kAMI kArya azakaya nathI. bIjI rIte jene manapara aMkuza nathI, jenuM mana asthira che ane jene manamAM saMkalpavikalpa thayA kare che tene eka paNa kAma sAdhya thatuM nathI. cidAnaMdajI mahArAja teTalAja sArU gAI gayA che ke bacana kAya gope dada na ghare, citta turaMga lagAma; tAme tuM na lahe zivasAdhana, jiu kaNasune dAna. jabalaga Ave nahi ThAma " eTale jyAMsudhI citaghoDAnI lagAma tArA hAthamAM nathI tyAM sudhI tane mokSasAdhana maLavAnuM nathI. evI ja rIte zrImadavijayajI mahArAja paNa svakRta jJAnasAramAM kahI gayA che ke aMtargataM mahAzalyamasthairya yadi nodhdhRtam / kriyauSadhasya ko doSastadA gunnmycchtH|| asthiratArUpI hadayagata mahAzalya je hadayamAMthI kADhI nAkhyuM na hoya te pachI kriyArUpa auSadha guNa na kare te tene ze deSa? AvI rIte manamAMthI asthiratA kADhI nAkhI tene taddana daDha banAvI devuM joIe. mananI va.. tA, jaDatA, zUnyatA ane asthiratA A jIvane bahu phasAve che, ane vAta ema che ke jevAtevA vicAra karanAra paNa e jIva-ane vicAra5ra aMkuza rAkhanAra paNa eja jIva; tethI jyAM sudhI aMkuza rAkhavAnI jarUrIAta ane mananuM baMdhAraNa barAbara samajAyuM na hoya tyAMsudhI ghaNA jIva te e viSayapara dhyAna paNa ApI zaktA nathI. ATalI hakIkta uparathI jaNAya che ke manane zubha cogamAM pravartavavAthI svargaprApti thAya che, vaLI manacAgane sarvathA nirodha karavAthI ekSaprApti thAya che ane manane nirakaza cUkI devAthI adhaHpAta thAya che. A traNa niyama barAbara dhyAnamAM rAkhavA jevA che. manane taddana niSedha bahu utkRSTa sthitie thAya che tethI te uMcI hadanA adhikArIo mATe che. atra AkhA prastAvamAM manamAMthI saMkalpavikapa ochA karavA athavA asthiratA dUra karavI ane tema karI manane zubha kAryomAM daravuM e batAvyuM che. vadhAre adhikArI mATe zAstranA vizeSa graMtha che . * ukta nyAyathI paravazamanavALA jIvane puNya thatuM nathI, pApe thAya che Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. manAvyApAra-adhikAra. -------- ane pApanAM phaLatarIke du:khanA anubhava thAya che. eka vAra paDavA mAMDyA pachI sthira thavuM ane caDhavA mAMDavuM bahu muzkela paDe che. DuMgaraparathI gabaDelA paththaranA daSTAMte e spaSTa che. evI sthitimAM aTavAtA jIva bahu kharAba hAlata prApta kare che ane nIcA utaratA jAya che. 15 manane prArthanA. vasattiA. ( 26-27) ceto'rthaye mayi ciratnasakha prasIda, kiM durvikalpanikaraiH kSipase bhave mAm / baddho'JjaliH kuru kRpAM bhaja sadvikalpAn, maitra kRtArtha yato narakAdvibhemi // 16 1 E (ma..) " he mana ! mArA lAMkhA vakhatanA mitra! huM prArthanA karUM chuM ke mArAupara kRpA kara. kharAkha sapA karIne zAmATe mane saMsAramAM nAkhe che ? ( tArI pAse ) huM hAtha joDIne ubhA rahuM chuM, mArApara kRpA kara, sArA vicAraza kara ane ApaNI lAMkhA vakhatanI dAstI saphaLa kara-kAraNa ke narathI bIhuM chuM." 16 vivecanamananA vizvAsa na karavA e te kharUM, paNa te te astavyastamaNe cAlyu' jAya che. tyAre have AtmA tene samajAve che, tenI khuzAmata kare che. mana ane jIvane ghaNA vakhatathI saMbaMdha che. jyAre saMjJI paMcendriyapaNAnI sthitimAM jIva Ave che tyArathI tene mana heAya che tethI tene lAMkhA vakhatanA mitranI saMjJAthI kheAlAve che. vaLI kAI pAsethI kArya sAdhavuM hAya tyAre tene mIThAzathI khelAvavAthI jaladI kAma thAya che. huM mitra mana! tuM zuM karavA mane saMsAramAM pheMkI de che? tuM kharAma saMkalpA kare che te cheADI de tA mArA bhavanA pherA maTI jAya. je lAMbA vakhatanA mitrA hAya te ekabIjAnuM sAMbhaLe che teA maherabAnI karI have A badhuM tAphAna cheDI de. che manane AvI rIte punaH puna: prArthanA karavAthI te khAkhatamAM cIvaTa thAya che ane chevaTe vikalA ochA thAya che. Ama prArthanAnuM vAraMvAra punarAvartana thAya teA pachI manapara aMkuza AvI jAya che, e khIjuM pagathIyuM (Stage) che. e pagathIyu AvatAM jIva tenA sAdhyabiMdunI bahu najIka thaI gayA ema samajavuM. 1 1 nikare ityapi pAThaH sArtho dRzyate. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 e. - dazama ~~~~~~~~~~~~~~~ " narakathI bIhuM chuM. " eTale A bhava ane parabhavamAM thatI aneka pIDAAthI bIhuM chuM ema samajavuM. manane prArthanA karavI eTale te vAta manapara vAraMvAra ThasAvavI. kAryasiddhinuM A prathama pagathIyu che. 16 cuktine lIdhe mananI dAstIthI jIvatu chUTuM paDavu. re citta vairi tava kiM nu mayAparArddha, durgatau kSipasi mAM kuvikalpajAlaiH / jAnAsi mAmayamapAsya zive'sti gantA, tatkiM na santi tava vAsapadaM hyasaMkhyAH // 17 // (.) " huM cittavairi! mete tAreza ze| aparAdha karyo che ke tuM kuvikalpajALavadhu mane bAMdhIne durgatimAM pheMkI de che? zuM tArA manamAM ema Ave che ke A jIva mane tane meAkSamAM cAlyeA javAnA che ( ane tethI mane pakaDI rAkhe che) paNa tAre zuM rahevAnAM bIjAM asaMkhya sthAnakA nathI?" 17 bhAvA--zAMta sthAnamAM, zAMta vakhate, anukULa saMjogAmAM, zAMta jIva pAtAnAM pAchaLanAM kRtyo-vicAra-vananuM avaleAkana kare che, tene atra vaNu velI sthiti prApta thAya che. te vakhate kharAkhara zIzI mUkanArane khera Ara jevaDAM AMsu paDe che, saMsAra kaDavA jhera lAge che ane manane pachI upadeza ApI bhaviSyamAM ema na karavA sUcave che; A sthiti pratikramaNAdi avasthAmAM prApta thAya che. je ke lakhavuM aprastuta nathI tethI lakhAya che ke Avazyaka kriyA AvI rIte vicAra karIne karavAnI bahuja jarUra che. gaDabaDa karI aDadhI kalAkamAM prati maNa khalAsa karI AtmAnA uddhAra thayA ema mAnanAra gametema mAne pachuM thayela pApapara nirIkSaNa karI, aMta:karaNathI pastAvA karI, phrI na karavAgI nirdhAra karavA, na karavAnA abhyAsa pADavA, eja Avazyaka kriyAnA uddeza che. na karavI ema kahevAnA uddeza nathI paNa ukta rIte zuddha manathI - ravuM, tema na thaI zake tyAMsudhI te dazAnI bhAvanA rAkhI pramAdarahitapaNe karavAnA abhyAsa pADavA eja tenA nirdeza che. evI zAMta avasthAmAM A jIva uMcI pAyarIe, guNasthAnapara caDatA jAya che. ekane eka guNasthAnamAM paNa guNNAnI bahu taratamatA che. jIva uMcI sthitipara jAya che tyAre vicAra zuddha thatA jAya che. manane tA atra phakta 1 tharmAmITarapara rUpa che, Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada. mane vyApAra adhikAra. 113 : AkSepa che. manane kahe che ke vaLI tane bIka lAgatI haze ke A jIva kAMIka mArI dostI cheDI deze, paNa tAre te mArA jevA asaMkhya ja rahevAnAM sthAnaka tarIke upayogamAM laI zakAya tema che. vAtane sAra e che ke jyAre zAMta bhAva prApta thAya tyAre manane sArI rIte samajAvIvastusthitinuM bhAna karAvI tene kabajAmAM laI levuM. mananI zuddhithI lAbha ane tenI azuddhithI geralAbha. mArjinI. yadi vahati tridaNDa nagnamuNDaM jaTAM vA, yadi vasati guhAyAM vRkSamUle zilAyAM / yadi paThati purANaM vedasiddhAntatatvaM, cala daramizuddha sarvamena vicitra 28 | | game te traNa daMDa dhAraNa kare athavA nagna thaI phare. muMDana karAve ke jaTA dhAraNa karo. parvatanI guphAmAM vase ke jhADanI nIce raho athavA zilA upara birAje. game te purANa bhaNe ke vedanA ke siddhAMtanA tatvane oLakhe paNa jyAM sudhI aMta:karaNa zuddha thayuM nathI tyAM sudhI sarva nirarthaka che. sArAMza-mana zuddha thayA vinA game te sthAnake rahI prabhu bhajana kare te sarva niSphaLa che arthAta manane tAbAmAM laI zuddha karavAnI prathama jarUra che. 18 manano koMgA vihAra sAvitrIdita. (26-20) ajJAnAdritaTe kacitkacidapi pradyumnagartAntare, mAyAgulmatale kacitkacidaho nindAnadIsaGkaTe / (mi..) mohavyAghrabhayAturaM hariNavatsaMsAraghorATavI dhAvati para savarata jhaMpalAM nA A 21 che he bhAI! je, kharekhara mAruM mana harinI peThe ceSTA karI rahyuM che ane te mane duHkha de che-pIDA kare che. kAraNa ke te kaI vakhata ajJAnarUpI parvatanA kAMThA upara bhaTake che. keI vakhata kAmadevarUpI khADAmAM gothAM khAya che. keI vakhata kapaTamaya jhADInI aMdara pese che. keI vakhata niMdArUpI nadInA saMkaTamAM taNAya che. keI vakhata moharUpI vAghanA bhayathI vyagra thaI saMsArarUpI ghora jaMgalanA madhya bhAgamAM vadhAre caMcaLa thaI doDe che. 19 sArAMza-manuSya ajJAnathI mAyAvaza thaI saMsAranA khADAmAM paDe Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ~~~~~~~~* --------ya tyAM niMdAthI thatAM du: kheA mehamAM paDIne bhAgave che. eTale che du:kha chatAM sukha mAne che e kharekhara kaSTa che. 19 manane jevuM sArUM ke mAThuM* zikSaNa ApazeA tevu' te sArI ke mADI ceSTA karaze. saMpRSTA vibhunaikadA nikaTagAH kRSNaM kathaM kajjalaM, novartyAdiSu kAlimA kila tataH prAhaikadhImAn nRpam / dhvAntaM bhakSati dIpakastu nRpate tenaiva kRSNAJjanamAhAro bhuvi yAdRzo bhavati vA nIhArakastAdRzaH // 20 // 1 hAthane hukama karUM tema kAma kare hAtha, pagane calAvA cAhuM tema paga cAle che; AMkhane huM AganA karUM te avaleAke AMkha, kAna ghaNA zabda suNI ghaTamAMhI ghAle che; jIbhane khelAvuM tema tetA khele che vicArI, DAkane halAvA cAhuM tema DAku hAle che; mana mArA hukama na mAne dalapata kahe, khAtarI peAtAnI karI kharI vAta jhAle che. 21 palahIme marIjAya palahIme jIvatu hai, palahIme' parahAtha dekhata vIkAne he; palahIme prIrata nAkhaMDahI brahmAMDa sakha, dekhyA anadekhyA sAteA yAte nahi chAneA huM; jAtA nahi jAnIyata AvatA na dIse kahyu, esesI khIlAI ama tAruM paryA pAnA hai; dezama (W. N.) rAjAe peAtAnI sabhAmAM sabhAsadone pUchyuM ke dIvAnA agni rAtA pILeA che, vATa kapAsanI dheALI che tela paNa rAtuM pINuM che chatAM dIvAnI zikhA uparathI kAjaLa kALu kema utpanna thayuM? e sAMbhaLI eka catura-DAhyo mANasa bA ke aMdhakArano nAza karavA ApaNe dIvA karIe chIe eTale dIve kALA aMdhakArane khAya che ane tethI kALu kAjaLa utpanna kare che. kAraNa ke pRzrImAM je jevA raMganuM leAjana kare te tevA raMganI utpatti kare che. 20 mananAM avaLAM AcaraNA. manahara, ( 21 thI 24) Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mane vyApAra-adhikAra. 115 suMdara kahata AkhI kati hata lakhI pare, manakI pratIta kaI kare so dIvAne hai. 22 dekhavekuM dere to aTakI jAya vAhI ora, sunavekuM dere to rasika siratAja hai, suMghavekuM dere te aghAya na sugaMdha karI, khAyavekuM dore te na dhAre mahArAja hai, bhagahIkuM dore te trIpata nahi hAI kayuMhI, suMdara pharata AhI nehakI na lAja hai, kahuke na kahyo kare ApanIhI Teka dhare, manase na keu hama dekhe dagAbAja hai; 23 raMkakuM nacAve abhilASa dhana pAyavekI, nizidina roca karI esehI pacata hai, rAjAhI nacAvai saba bhUmihike rAja levA, orahu nacAve jaI dehasuM racata hai devatA asura sidha pannaga sakala leka, kITa pazupakSI kahuM kaiseke bacata hai, suMdara kahata kAhu saMtakI kahI na jAya, manake nacAye saba jagata nacata hai, 24 idravijaya. zvAna karyuM ke sayAla kahuM ke bIlADa kahuM manakI mati taisI, heDa kahuM kichu kamma kahuM kichu bhAMDa kahuM kichu bhaMDaI jesI, cAra kahuM baTakhora kahuM Thaga jAra kahuM upamA kahuM kaisI, suMdara aura kahA kahIe aba A manakI gati dIsata aisI. 25 mana bagaDatAM saghaLuM bagaDa-mana sudharatAM saghaLuM sudhare. manahara. te na kapUta kou kitaha na dekhIyata, te na suputa keu dekhIyata aura hai, tuhI Apa bhUle mahAnacahIke nIca heI, tuhI Apa jANe te sakala simera hai, tuhI Apa bhramataba jagata bhramata dekhe, tere sthita bhaye saba ThArahIne Thera hai, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 vyAkhyAnasAhityasa'graha-bhAga 3 jo. dezama ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ tuhI jIva rUpa tuhI brahmahe AkAzavata, suMdara rhuta mana terI sama dvAra hai. 26 suMdara. *avicArI, kAmAMdha manavA ca'DALa, kevI rIte mahuAsadAcArI saMta mahuAtmA thayA. dRSTAMta--mAdhavapura nAme eka nagaramAM bhadrikasiMha nAme rAjA rAjya karatA hatA; tene guNadharmo nAme eka suzIla, dharmAtmA, guNavaMtI rANI hatI; teja nagara madhye te rAjAnA mahelanuM pAyakhAnuM sApha karanAra manavA karIne eka caMDALa, tenI viSayA nAme caMDAlaNI strIsAthe vasatA hatA; ekdA te manavAe pAyakhAnuM sAph karatAM karatAM nIcethI upara zvetAM rANInuM svarUpa TvITTu, ane atyaMta mAha pAmyA, ane tyArathI tene viSe te eTaleA te kAmAMdha thayA ke te divase divase zarIre levAtA gayo, rANInA samAgama vinA tene cena paDe tema hatuM nahi, ane te vAta teA e azakaya hatI, tethI te kAine kahI paNa zake nahi, ane kAmavikArane tyAga paNa thAya nahi, tethI tene te sarpe chachuMdara gaLyAjevuM thayuM; tenI strI viSayAe pAtAnA patine kAI mahAvyAdhi ke ciMtAthI duOLa thatA jANIne manavAne tenuM kharUM kAraNe AgrahapUrvaka pUchatAM manavAe rANIuparanA peAtAne vikAra bhAva jaNAvyo, je sAMbhaLIne viSayAe tene ghaNA nibhraMchyo, ane kahyuM ke " AmAM te| tAharUM meAta thaze ane kAMI vaLaze nahi, mATe samaja ane durdhyAnanA tyAga kara, " paNa manavA ekanA be thayo nahi; pachI viSayA lAcAra banIne peAtAnA patinuM kAma keAI rIte siddha thAya evA hetuthI eka dina rAjamahelanI sAme AvIne rANI sAMbhaLe tevI rIte chAtIphATa rUdana karavA lAgI, tene ghaNA vakhata sudhI ati kalpAMta karatI joIne rANIe tene peAtAnI kAMika najIka melAvIne pUchyuM, ke " tane eva uN kayuM du:kha che ke ATaluM badhuM raDe che ?" viSayA kahe ke, "annadAtA, rANIjI sAheba, kaMI kahI zakAya tevI vAta nathI ane du:khathI rahevAtuM nathI mATe raDuM chuM; " rANI mahA dayALu dharmAtmA heAvAthI ahuja mIThe vacane viSayAne AsanAvAsanA karIne pUchatAM teNe peAtAnA patinI je hakIkata hatI te zaramAtAM zaramAtAM nivena karI ane kahyuM ke " mArA pati jarUra maraNa pAmaze, mATe have huM zuM karUM ?" rANIe kahyuM ke " phikara nahi; huM tane je upAya batAvuM chuM te pramANe jo tArA pati kharAkhara kare, teA tenI murAda khara Avaze; te upAya e che ke, ApaNA zaheranA maheATA mANeka cAkanA madhya bhAgamAM jyAM cAra rastA bhegA thAya che, te ThekANe jogIne veSe * sajjana sanmitra. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. mane vyApAra-adhikAra, 117, eka mahinA sudhI upavAsasahita sarva prakAre mAnapaNe nAsikAnA agra bhAga upara netrane sthApI, ume ubhe ekAgra citte mahAruM dhyAna karyA kare, ane te daramyAnamAM bIje kayAMya paNa tenuM citta je jAya nahi te eka mAsane aMte huM tenI pAse hAjara thaIza, paNa je tenA dhyAnamAM leza paNa khAmI AvI jANuza te tene sarva zrama tathA manoratha vyartha thaze, tenI AsapAsa pharatA mArA cokIdAre rAta divasa raheze. mATe je banI zake te pUchI Ava, ane hA pADe te kAla savArathI te pramANe karavuM zarU kare." pachI viSayAnI vAta sAMbhaLatAM mana je maraNapathArIe paDyo hato, te turataja hoMzamAM AvI gayo, ane maLavAno koI paNa upAya che, ema jANI ane te paNa rANIe piteja kahelo hovAthI tatkALa bIjI savArathI jegI banIne mANeka cokanI vacamAM jaIne ekAgra citta rANInuM dhyAna karato ubhuM rahyo; keTalAeka divasa ema viyA, teTalAmAM to nagaranA bheLA marado tathA strIonAM TeLeToLAM A mahAtmA tapasvI yogInA darzanArthe, seMkaDe bheTasogAda, najarANu, bakSise laIne nikaLI paDyAM, ane manavAnI AgaLa te hIrA, mANeka, metI vigere jhaverAta, tathA senA rUpAnA sikakAono, tathA amUlya vastrAlaMkArene meTe Dhaga thayo, jenI kiMmata karoDa rUpiyAthI paNa adhika thatI hatI, te sarvanI cokI rANInA subhaTo tyAM pharatA rahI karatA hatA; ema karatAM karatAM moTA zeThazAhukAre, amaladAre, ane chevaTe maMtrI varga temaja rAjA paNa A manavA gIzvaranI pUjA, bhakti, sevA arthe avAranavAra padhAravA lAgyA, ane gAmegAma manavAnI kIrti prasarI gaI. hajAre gAuthI ke tenI jAtrAne arthe AvatA hatA; aMte eka mAsa pUro thaye, tevAre mana avadhi pUrI thaI jANIne dayAna samApta karyuM, ane pitAnI AgaLa jue che to lAkho leke ane puSkaLa dolata pAse pharI vaLela dIThAM, je uparathI vicAra karavA lAgyo, ke aho! A zuM? manapaNe daDha citte tapayukta karela azubha ekAgra dhyAnane paNa mahimA to jUo ! hA hA ! A sarve kaSTa, mAtra mArA duSTa vikAranI puSTimATe karuM? nahi nahi, lokee mane te jANIne, A bhakti karI nathI, paNa bahAranA rUpa pramANe aMtaranuM zuddha mAnIne kare che, jUo, A teo mArI prazaMsA karI rahyA che, mATe mAre te A dhyAnamAMthI duSTa vikArI A zIbhAva kADhI nAkhIne bhalA bhagavAna je paramAtmA tenuM ja have A pramANe niraMtara dhyAna kya karavuM, ane te prabhunuM ja mane zaraNa he, te mahAtmA rANI sAhebanuM sadAkALa bhaluM thAo, jeNe mane AvI uttama yuktithI sarvottama Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama mAge caDAvyo, aho A veSane prabhAva! aho A kriyAnuM sukha! tethI mane zAMtimaya parama AhAda sAkSAt ke anubhavavAmAM Ave che ! aha? eka nIca caMDALa durAtmA, pApiSTa chatAM moTA moTA rAjAo tathA zrImatene pUjanika thayo; te zAthI? jarUra jarUra pUrve thaI gayelA mahAtmA yogIenI vAnakIthI paNa mane te mAtra bAhya kriyADaMbare ATale badhe lAbha jaNAya che, te jo huM zuddha ane zuddha paramAtmadhyAnaja karuM, te huM kharekhara yogI thaI mArA AtmAne vaikuMThamAM mekalI zakuM; mATe basa, A sarva mithyATepa, asatya DeLa ane mAyA prapaMcathI saryuM. basa mahAre te havethI mAsa mAsanA upavAsa AvI rIte zuddha dhyAnapUrvaka karavA, mahArANI sAhebano sadAya upakAra mAna ane sarvathA tyAgI rahIne Aja sthaLe mAre dehotsarga sukha samAdhimAM thAo evI huM draDha pratijJA karuM chuM." Ama vicAra kare che, tevAmAM rANI ekadA bapore traNa baje bhAtabhAtanAM bhejanA khAnapAnAdi ati suMdara madhura padArthothI bharelA suvarNa thALa, phaLa phUlathI bharelI suvarNa rakAbIo, tathA sugaMdhi miSTa jaLamaya ratnajaDita suvarNa kalazA ane vividha tAMbala mukhavAsa pramukha laIne soLe zaNagAra sajI, "manavAnI sanmukha, rAjA sahita AvIne hAjara thaI, manavAne bolAvyo ke "bola have tArI zI IcchA che? huM A tArI pAse ubhI chuM." - manavo lajajA pAmate thake paNa AMkhamAM parama harSanAM AMsu lAvIne ati namra thayo thake be hAtha joDIne rANIne mahA bhaktipUrvaka page lAge, ane belyo ke "he mAtA ! he dharmAtmA! he dayAmUrti ! aho mArI parama gurUNI parama sukhadAtA, tamAruM jugajugaparyata kalyANa thAo, cirakALa sukhamAM raho, ane mAre aparAdha kSamA karIne mane AvI rIte mahArUM AtmakalyANa karavAmAM sadA sahAyabhUta thAo." pachI rANIe tenI ghaNI prazaMsA karI, tene sArI rIte bhejana karAvyuM, have te divasathI mana potAnI pratijJA pramANe vartavA lAge ane tene pariNAme tenI parama sadgati thaI ane tenI sarva dolatamAMthI ceAthe bhAga tenI strIne tathA bIje ce bhAga tenA kuTuMba parivArane, zeSa sArvajanika kalyANArthe arpaNa karavAmAM AvyuM. upanaya-viSaya kaSAya yukta durgAnavALuM prANInuM mana te mane jANa. ajJAnI bAhya dekhAva, bAhya kiyA, ane bAhya ApathI bheLavAI jatA evA dhamAla pemalA milIrUpa je bheLA loko terUpa bhadrikasiMha rAjA jANa ane viSayAdhIna azuddha vahevAra pravartaka, nipuNa dayAmaya jinamatirUpa te guNadharmo rANI jANavI, ane saMta, sadAcArI mahAtmA gIrUpe sudharelA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. mane maLa-adhikAra. 119 zuddha cetanane sumativaMta saMta mana jANa; tathA daMbhi, veSadhArI, bAhyADaMbarI, pAkhaMDI kugurUe, mAtra nAmadhArI sAdhu, jegI, saMnyAsIrUpa pUrvAvasthAne azuddha mana jogI jANa. vAMcanAra ! A adhikAra vAMcavAthI tamArA dhyAnamAM barAbara AvyuM haze ke manano svabhAva caMcaLa che. tenI caMcaLatA maTADI tene sthira kare teja te AtmaciMtana jevA uttama vyApAramAM joDAI zake. paNa je tetarapha tame bedarakAra rahe te ApaNe mukhya nekara ApaNuM dabANavagara ane ApaNI yegya dekharekha vagara tenA hAtha nIcenAM halakA darajajAnA bIjA mANaso jeenI pAse ApaNuM agatyanAM kAryo hoya che teonI pAsethI te yogya kAma levAne badale te bedarakAra rahI mojazekhamAM paDI te mANasane paNa temanI halakI IcchA mujaba mojazokha karavA deI ane ApaNuM kAma bagADe che tevIja rIte saMyamavagaranuM ApaNuM mana paNa ayogya vyApAramAM joDAya che ane iMdriyane kharAba viSayamAM joDAtAM aTakAvI zakyuM nathI, eTaluM ja nahi paNa pite tene temAM joDAvAnuM uttejana Ape che ane potAne daraja gumAvI ulaTuM indriyane tAbe thaI jaI ApaNuM jIvana bagADI de che, paNa eja manane uttama vicAra, uttama upadeza, saMyamavagere sthiratAnA yatnothI prabhAvazALI ane prabaLa banAvyuM haze te te iMdrine pitAnA kabajAmAM rAkhaze, tenA taraphane ciMtAne beje tamArA parathI utArI nAMkhaze ane abhyadayanA mArgamAM - AgaLa vadhavAmAM tamane madadagAra thaze e cokkasa che. nabaLuM mana kadI paNa madadagAra thavAnuM nathI. mATe uttama mabaLa sAdhavuM enI pahelI jarUra che ane tethI ja A mane vyApAra adhikArane rajA ApavAnI sAthe mane baLa-adhikArane AvakAra ApavAmAM Ave che. manovi-adhikkAra. SS** S rIrabaLa, iMdriyabaLa, mane baLa ane AtmabaLa ema baLanA cAra bhAga pADI zakAya che temAM uttarottara zreSTha baLa jevATo g mAM Ave che. zarIrabaLavALA karatAM iMdriyabaLavALA purUSa jaya meLave che ane iDhiyabaLaupara mane baLanI sattA cAle che paraMtu sarva baLamAM AtmabaLa sarvaupara sAmrAjya bhegave che. * Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa grahannAga 3 jo. dazama Inwww~~~~~~~~~~~~ 777 AtmakhaLa jAmyA pachI maneAmaLanI sattA svataMtra rahI zakatI nathI. zuddha maneAbaLa ke AtmakhaLa eka kahIe teA kaMI paNa geravyAjabI nathI, A ThekANe AtmakhaLanA aMtarbhAva rAkhI zuddha maneAmaLanI sattA varNavI che. je dharma varNana eka nirmaLa mANasa kahI batAve tyAre zrAta!janane hasavuM Avaze. ane teja dharmakriyAne zuddha maneAkhaLavALA purUSa pAtanA DhaSTAMtanI sAthe jyAre kahI batAvaze tathA vAraMvAra josabhara lAgaNI khata.vI ane te pramANe vartana karyuM che tathA pratyakSa karI batAve che tyAre zrotAjana te vastune harSoMnI sAthe vadhAvI leze ane te upadeza mAnanI sAthe peAtAnA vanamAM utAraze. e sarva pratApa maneAmaLaupara rahelA che. 120 sarakasamAM ApaNe pratyakSa joie chIe ke siMhajevu krUra prANI menejaranI hAthI ni`La bakarIjevA bane che. kAraNa ke siMhapara tenA maneAkhaLanI sattA jAmI gaI che. nirmaLa mananAM mANasA rAtrie paNa ghara khahAra nikaLatAM tharathara dhrUje che. e mANaseAthI iSTasiddhi meLavAvI azakya che. tethI manane vajramaya banAvavAnI Teva pADavI ke jethI iSTasiddhi meLavI zakAya. maneAmaLanI zreSThatA. 35nati. ( 1 thI 2) trailokyametadbahubhirjitaM yai ( . 1. ) manojaye te'pi yato na zaktAH / manojayasyAtra puro hi tasmAt, tRNaM trilokIvijayaM vadanti // 1 // artha--mananuM duyapaNuM batAvavA mATe kahe che ke A traNa jagata ghaNAe jItI lIdhAM, arthAt cakravartipaNuM meLavIne cha khaMDa jItyA. iMdrapaNuM pAmIne apeAlAka tathA urdhvalAkanuM svAmitva meLavyuM; evA purUSA paNa manane jaya ravAne zaktivaMta thayA nahi; tethI mananA jayanI pAse traNa leAkanA jaya paNa tRNutulya che. kAraNa ke caturtha purUSArtha -mAkSanI prApti kAMI traNa leAkane jaya karavAthI thatI nathI, te teA mananA jaya karavAthI thAya che. 1 bhAvA--A kAvyamAM koe kharekharI AvazyaktA mananeA jaya karavAnI batAvI che. ane te kharekharI vAta che. kAraNa ke mana va manuSyALAM jALuM aMdhane kSaya 'manaja A prANIne saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra che ane manaja A saMsAranA pAra pamADI meAkSamAM laI janAra che. ' ne ke A Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paoiDha maneAbaLa--adhikAra. 121 ~~~~~~~~~~ ** ~~~~~~~ vAkyaracanA kharI rIte vicAratAM aupacArika che, kAraNa ke mananA svAmI tA mA AtmA pAte che. mana tA tenuM tAbedAra che, paraMtu keTalIka vakhata jema nAkara, munIma athavA dIvAna gharanA, dukAnanA ke rAjyanA mAleka jevA mAthAbhAre thaI paDe che ane ghara, dukAna ke rAjyanA mAlekane pAtAne AdhIna karI de che-pAte jema nacAvavA dhAre tema tene nacAve che, tevI sthiti A AmAnI thaI paDI che. ajJAna dazAnA temaja sAMsArika sukhanI AsaktinA yAge A prANI manane AdhIna thaI gayeaA che, tethI te jema nacAve tema A prANI nAce che, tethI kAvyakAra kahe che ke he khaMdhu ! cakravatI paNuM meLavavAkaratAM ane iMdranuM sAmrAjya prApta karavAkaratAM muzkela kArya mananA jaya karavA te che, tethI bIjI sarva cheDI daI manane jaya karavAnA prayatna kara. mana jItANuM eTale sarva chatANuM. kahyuM che ke mana sAdhyuM teNe sarva sAdhyuM, ehu vAta nahi kheATI; ' A kAvyamAM tA graMthakAra traNa jagatanA jayakaratAM pazu maneAjayane vizeSa kahe che ane mananA jayavaDeja meAkSanI prApti thavAnI sUcave che. A hakIkata akSaraza: satya che ane anubhavasiddha che. jethI e viSayamAM vadhAre lakhavAnI apekSA rahetI nathI. niLa ane vyagra manavALAne hAni, upajAti. yathA yathA kAryazatAkulaM vai, kutrApi no vizramatIha cittam / tathA tathA tattvamidaM durApaM, hRdi sthitaM sAravicArahInaiH // 2 //Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dAma kaww w www======+***=========== karavAmAM Avaze te te kArya barAbara thaze ane cittane paNa vizrAMti maLaze. jeo tamAma kAryamAM macyA rahe che te eka paNa kArya yathAsthita karI zakatA nathI temaja tene sArAsAranI vaheMcaNa karatAM AvaDatI nathI ema siddha thAya che. kharA tattvanI prApti paNa tene thaI zakatI nathI, kemake jenI tatva jANavAnI ke meLavavAnI IcchA hoya che te prathama tavAtatvanI gaveSaNa kare che ane atatvane tajI daI tatva meLavavAno ja prayatna kare che. A pramANe thavAthI kharA sArabhUta kAryane te yathArtha karI zake ane temAM tenuM citta vizrAMtine pAme che. Atmahita paNa tyAreja thaI zake che. A jagatamAM ghaNuM ughogaparAyaNa manuSyo aneka kAryamAM mAthuM mAratA daSTigocara thAya che paraMtu teo eka paNa kArya pUrNa rIte karI zaktA nathI. jeo upasthita thatAM sarva kAryamAMthI kharI jarUranAM-agatyanAM-vizeSa lAbhakArI-svaparahitakArI-AtmAne zAMti ApanArA kAryane zodhI temAMja pitAnI zaktine pUrepUre upayoga kare che tene eja kharI vizrAMti ne Atmahita meLave che. ane teo je kArya parIkSAmAM paNa pravINa gaNAya che. 2 mananI avaLAI. cAbakhA. mana dhanthataNuM khAnArUMre, jIvanuM kahyuM nahIM mAnanAruM-Teka | pApa baMdhAvI AtmarAjAne vaLI, pite rahe jaI nyAruM harAmakherane hAMkalI rAkhaje, meta bagADaze tArUM. manate. 3 nAga jaI jema kATe manuSyane, khAlI meTuM jema khAruM koI kavi. pApane piTala baMdhAvI jIvane, tema te mane mAranArUM. mana. 4 | dehanagarIno rAjA je jIva temAM, mana kahe rAja mAruM prajA thaI rAjAne daMDe, eto so maNa tele aMdhArUM. manate. 5 / mananuM baLa vadhAra. hari bhajana vinA-e rAga. mAyA mamatI, tana piSaNamAM Akho divasa gumAvate. paNa mana mATe, kAMI karyuM nahi kALa gumAvyuM sAmaTe. Teka dhaMdhAmAM macI rahyo reje, gherI lIdhe phIkara keje, aMte cagadAI muo beje. mAyA mamatI. 6 tuja haiyuM mAMhi saDeluM che, te para bAMdheluM beluM che, * dhaciMtAmaNi Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. 15556 maneAkhaLa-adhikAra. viLa zIza dhareluM dhareluM che, tuM hAyaya kara haiyAmAM, vIMTAI rahyo strI chaiyAMmAM, nahiM sajja thayeA sAmaiyAmAM, mAyA mamatI0 7 mAyA mamatI0 8 khuba khAnapAna laI meAja karI, paNa mana zakti na vadhArI jarI, kevaLa nANAmAM najara TharI, mAyA mamatI0 9 manaDuM rAMka rahyuM, mAyA mamatI0 10 khAi pAka piMDa bahu puSTa thayuM, paNa kevaLa thAze pastAvA mAna kahyuM, lakSAdhipatI tuM hA vArU, pazu mana teA kramaDInuM tArUM, tyAM sudhi thaze nahi sukha sArUM, tuM pakaDe gariSThataNI gaLakI, paNa AvAde varanI jhaLakI, pachi joje jhINI sRSTithakI, dAlata dekhI chAtI chalakI, lakSmIthI vAta kare lalakI, paNa padavI paDitamAM halakI, tuM mAtra peTane bhADUtI, kari mithyA tananI majabUtI, zaTha ! tAre zIza ghaTe jUtI, mAyA mamatI0 11 mAyA mamatI 12 123 : mAyA mamatI0 13 mAyA mamatI0 14 mana tArUM gadheDA jevuM che, ene UkaraDe rahevuM che, mara ciDa beThA mALe UMce, mAyA mamatI0 15 nitha sukha zAMtI sajJAna vinA, mana kasatAM te vaNu che meAni cekhi manA, che seja mukta jo mana meATu, lalutAthI te padamAM lATu, saMpadanuM sAdhana che cheTu, sagraMtha ane satsaMgaviSe, DhArI jA manane dina nize, uMDA utarI jo sUkha thaze, z2Ikara thAya nA, mAyA mamatI0 16 mAyA mamatI0 17 mAyA mamatI0 18 ki tuM hA ja jALI jhAjhA, teA eDi vAMcI thA tAjo, mana khama sudhArI rahe sAjo, mAyA mamatI0 19 UparathI dharma kare tuM bhale, mara mALA kaMThI khAMdha gaLe, paNa mananA tethi na tApa TaLe, mAyA mamatI0 20 kheALI daIne, mAyA mamatI0 21 eka tumaDIne teADI laIne, sA tIrthaviSe navarAvI jAnhavImAM jaine, pachi pIvA temAM pANi bharyuM, paNa pItAM gaMga nhAtAM nahi kAma saryuM, pazu mAMhi kAMkarA ma bharI, si sAph karA khakhaDAva karI, kaDavuM jhera ryuM, mAyA mamatI0 22 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. thayo te rena kadI kaDavAsa jarI, mAyA mamatI 23 kadi puNya baLe tuM svarga jaze, paNa svarganuM sUkha nahIM maLaze, aMtara bahu baLatuM tAruM haze, | mAyA mamatI. 24 mAMdAne mele mahelaviSe, jyAM jAta jAtanAM sukha dise, paNa tene jherasamAna thaze, mAyA mamatI. 25 khuba tema khIla mana zaktI, paNa mUDha kare nahi suNi jutI, sajJAna thatAM seje muktI, mAyA mamatI. 26 avakAza nathI te sAcuM nathI, nita vakhata gumAve maphata atI, paNa ALasu edI tAri matI, mAyA mamatI. ra7 kara kAma rAta dina tana ragaDI, ArAma na le eka ghaDI, e kaIthI banI zake na kadI, | mAyA mamatI. 28 dADI DI kurasada laIne, sadgathe satsaMge rahine, thA vallabha jJAnI dila daIne, mAyA mamatI. 29 Atara mananI adabhUta camatkRti. keIpaNa kArya karyAbAda nuM rUcikara pariNAma nahi AvavAthI ciMtA karI paramAtmAne doSa devakaratAM pratyeka kArya karyA agAu chevaTe ochAmAM ochI eka minITa hamArA AMtara manane vizrAnti ApI haeNmAM bharAyelA bAhya nirUpayegI vicArene vidAyagIrI ApI hemAMja bharAyelA paNa guptapaNe vasI rahelA hamArA zuddha ne nirmaLa aMtarAtmA prabhune hame je kArya karavA dhAre che tenuM pariNAma puche ne je hene pratyuttara tamane rUcikara hoya teja kAryAraMbha karaze. hamArA nirmaLa ataHkaraNane pUchayA sivAya hame je je kAryo karaze temAM tamAre ghaNIka vakhata vimAsavuM paDaze, mATe kAryAraMbha agAu tyamArA aMtarAtmA prabhu sAthe tenuM pariNAma nakakI karaze. kadI tenuM pariNAma nakkI karavuM bhUlI jaI kAryAraMbha karatA nahi. hamArI A eka minITa bhaviSyamAM hajAre ne lAkha minITenA vyayamAMthI hamane bacAvaze. ne teja minITa pratyeka manuSyane satyavaktA, paropakArI ne mahAna nara karavAne basa che. A ekaja minITa are! eka sekaMDa paNa vicAra karyAzivAya je je kAryAraMbha karavAmAM Ave che te, ane jeo teTale vakhata vicAramAM rekI pachI kAryAraMbha kare che tenA pariNAmamAM hajAre darajaje phera paDe che. * bhAgyodaya mAsika. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che maneoLa-adhikAra, 15 hame nakkI samajajo ke jenI pAsethI hamArA kAryanA pariNAmanI bhavigavANInI AzA rAkhe che te kadI paNa asatya bhaviSyavANIne hamArA praAnA javAbatarIke upayoga karaze nahi. te javAba te kaMI avadhi satyAzavALA ja haze. dareka AtmAno A kudaratI vajIra satyavAdIpaNuM e pitAnuM bhUSaNa samaje che, ne te pramANe ja vartavA pitAthI thatA prayatna kare che. anna he oDakAra ane jevo AhAra he vicAra" te pramANe kadI hamArA A kudaratI vajIranA rAka ke jene huM uttama vAMcana tarIke o khAvuM chuM hemAM kadI ghaTADe vA pheraphAra karaze nahi. kAraNake hamAruM aMtara mana tenA e vyasana vA khorAka sAthe eTalo nikaTane saMbaMdha dharAve che ke hame tamArA vAMcanamAM je pheraphAra karatA jazo te ja pheraphAra hamArA AMtara mananA vicAramAM paNa thayelo jovAmAM Avaze. jeo A bAbatanA bhemIyA nathI teo bhAgye ja samaje che ke AMtara manamAM ATaluM badhuM sAmarthya vyApI raheluM che! kAraNa ke vidyuta zaktinAM bhayaMkara kAryo najare jovAthI teone khAtrI thavAne kAraNe rUpa maLe che, paNa AvI bAbate anubhavavinA pahelAM to teone hAsyarUpa lAge che, paNa pariNAme hainA ajAyabI upajAve hevA akhatarAo hemanA jANavAmAM Ave che tyAre temane kabula karyAzivAya cAlatuM nathI, kAraNake jemaNe A bAbatane abhyAsa karavA prayatna kIdhA che teo khuluM jaNAve che ke varALa ane vijaLInA baLanA jevIja balake tethI paNa vadhAre zakti AMtaramana dharAve che. ke pratyeka kAryAraMbhanI agAu vicAra te saghaLAone karaja paDe che, paNa AvA vicAra be rIte hoI zake che. paheluM sIdhI rIte, eTale A paNI bhASAmAM kahIe to zuddhAMta:karaNane pUchIne ane bIjuM ADakatarI rIte eTale bAhya manane pUchIne vicAra kare che. jema pANIthI utpanna thayelI varALa AkhA kArakhAnAne gati Ape che tema pratyeka kAryane utpanna karI gati ApanAra paNa vicAraje che. A uparathI ApaNane jaNAyAzivAya nathI rahetuM ke je bAbate ApaNe carma cakSuthI joI zaktA nathI te bAbate ApaNuM nirmaLa aMta:karaNa joI zake che. ane tethI ja ApaNI zaktiomAM prathamapada sadvicAra eTale AMtara mananI addabhuta camatkRtine ApIzuM te te kaI rIte khoTuM kahevAya tema nathI. vidyuta ane varALazaktione svahastaka karavAmAM vittane vyaya kare pake che, ane tema karatAM te turta svAdhIna thAya che, paNa AmAM te hemAMnuM Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. sa --- ======= kAMI paNa kharca karavuM paDatuM nathI. temaja mAtra sagRhastha ane rAjyadvArI purUSAneja A zakti prApta thAya che ema nathI. te teA garIkha, gRhastha, khALaka, khALakI, purUSa kivA srI darekane prayatnaOM prApta thAya che, je tene svAdhIna karatA nathI ne vagavila e bhayaMkara kAryo karyAja jAya che temane ghaNI vakhata vimAsavA samaya Ave che. kAma ApaNA aMta:karaNane sadvicArI banAvavA agAu ApaNe paNa hevA khanavuM paDeche. dAkhalA tarIke ApaNe jyAre harakAEprati pApakAra vRttithI jovAnI Teva pADIzuM tyAreja ApaNuM aMta:raNa paNa hevA vicArAvALuM banatuM jaze. AvIja rIte khIjA sadguNAmATe paNa samajavuM. gharamAM jyAre naLa hAya, tyAreja joituM pANI pUruM pADavAne tenA upaceAga karAya che, kAThImAM jyAre anAja bharyu hAya tyAreja ApaNA khArAkatarIke upayAga karavAne temAMthI kADhI zakAya che, ne jyAre ApaNA gharamAM puSkaLa dhana bharyu hAya vA peDhA karavAnA prayatnA cAlu hAya che tyAreja temAMthI vAparavAne laI zakAya che; temaja ApaNI najIka jJAnanA bhaMDArarUpa gurU hAya tAja ApaNA jJAnamAM AgaLa vadhArA karI zakAya che. kadAca gurU hAya te paNu sadAkALa te samIpa rahetA nathI, sadupadezaka pustakA eja dareka mANusanA gurU hAi zake che, ne tene samIpa rAkhI joie teTalA jJAnanA vadhAreA karI zakAya che. nakkI samajajo ke pApadeza ApaNA aMta:karaNasAthe jeTalI asara kare che tenAthI hajArA ghaNI vadhAre darajje svAtmAnnati arthe vAMcI manana karelAM pustakAnAM vAkayA ane svAnubhavI zabdo sArI asara kare che. kAraNake tenA svAnubhava athavA tenA AMtaramananA te ghaDInA vicAreA tethI thatAM anekAneka hRSTAntA tenI samakSa dharaze ne teja vakhate kadAca te eka lekha lakhavA besaze tA sadnAdhanAM ghaNAMka pAnAMne pAnAM bharI nAkhaze. kAraNake je hakIkata je kALe sAMbharI AvI hoya che teja vAta ghaNI vakhata AkhI jI MdagI sudhI pharI te mana upara AvatI nathI; ne te upara jo kaMi sadbhAdhaka vAgye lakhavA dhAya hAya tA te paNa lakhI zakAtAM nathI. vyasane vaLagatAM vAra lAgatI nathI paNu sadgurU pAsethI ekAda sadguNu grahaNa karavAne ghaNuM kaThaNa paDe che, ekAda durguNane vadhI jatAM kaMI vAra lAgatI nathI paNa ekAda zikhelA sadguNune sArA pAyApara lAvatAM ghaNI vAra lAge che, tema hamArA peAtAnA AtmazreyArthe kai navA dhaDA levAne tamane vAra lAge che, paNa bIjAprati khAla devAne teA hamArApaikI ghaNAka eka mahAna `sadu5 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manezaLa adhikAra. 127 nanananana jhanana kakakakakakakakakajhakana , dezaka mahAtmAtarIke vaktApaNuM batAvI zake che, teo prati kahIza ke tame belavAmAM je zAya batAve che tethI dazame bhAge paNa cAlavAmAM zairya darzAve te jarUra thoDAka mAsamAM prabhupada prApta karavAne hamane jarA paNa vAra lAge tema nathI jyAre he prayatna AdaravAne ApaNe badhA sazakta thaIzuM hAre eka sAhebe kaheluM "hindusthAnanA seMkaDe paMcANuM TakA mANase evA che ke teo belI jANe che tevuM cAlI jANatA nathI" e vAkya kharuM pADavAne ApaNane jarApaNu vAra lAgavAnI nathI. kAraNake kALA mAthAnuM mAnavI zuM na karI zake! te kahevAya ja nahi. akhuTa dravyathI bharapUra eMyaruM hoya paNa te para atyaMta vajanayukta zilA DhAMkelI hoya ne te bheMyarAnI koIne khabara na hoya te temAM agaNita dravya hovA chatAM tenA ajJajanone te kazA kAmanuM nathI, hevI rIte pratyeka manubanuM Akhtara mana e akhuTa jJAnano bhaMDAra che, paNa caLita bAhA mananI sattA nIce A bhaMDAra sadAkALa DhaMkAyelo rahe che. hAre Amaja che te hAMsudhI bADhAmanane kabaje karavA prayatna kIdhe nathI tyahAMsudhI Antara mananA akhuTa jJAna bhaMDAra svAnubhavamAM laI zakAya tema nathI. kAraNa ke je gRhamAM strI purUSa eja svabhAvanAM hotAM nathI teo sukhI jIMdagI gujArI zakatAM nathI, hevI ja rIte bAhA mane acaLane hoddo dhAraNa kIdho nathI hAM sudhI Antara manane tahevuM thavAne vAra ja lAgavAnI! kAraNa ke zikSaka pote jJAtA hoya teja pitAnA vighAthIone hevA banAvI zake che paNa ajJa zikSake pitAnA ziSyone hevA banAvI zakatA nathI. jayAre bAhyamana ane Antaramana banne eka ja prakAranAM kAryo karavA zativAna thAya che; hAre saMpUrNa devIbaLa prApta thayA zivAya rahetuM nathI. pratyeka kAryAraMbha bAhyamananA vicAra karyAzivAya thatuM nathI. jyAre bAhamana vicAravaDe kAryAraMbha kare che, vhAre Antaramana ne puSTi ApI kArya phaLane bhaviSya hevAla nakkI kare che. hAre vicAra utpanna karavAnuM ane tenuM bhaviSya phaLa nakkI karavAnuM ema bane kArya Antara manaja karyA kare che, ane bAhyAmana svasthapaNe besI rahe che sTAre gAMDaInAM cinho jaNAya che. bAhyamananA vicArane puSTi ApavA mATe pratyeka manuSyane AMtaramana che, paNa jyAM sudhI tene salAha pUchavAnuM bhUlI javAmAM Ave che, tyAMsudhI bhUlanArane pitAneja zASavuM paDe che. ghaNA vidvAne pite jANavAuparAMta je amUlya lakhANa ApaNI samakSa Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra8 vyAkhyAnasAhityasa graha bhAga 3 e. >> hAla mUkI gayA che, te paNa temanA Antara mananI umadA salAhavaDeja lakhI zakayA hatA. na rAma mana eva manuSyANAM kAraNaM sukhaduHkhayoH // ghaNIka khAbate siddha thaI cukayuM che ke:-mananA tanasAthe gADhA sakha dha che; te eTalesudhI ke mana jevA vicAro kare che, tevAja pheraphArA zare ramAM thayA kare che. tenA purAvA ApavAne nIcenuM lakhANa te e ke haMme sadAkALa tandurasta jIMdagI gujAravA vicAra dharAvatA hAva tA kadIpaNa rAgI vicArAne hamArA Antaramana upara svAmitvathI svacchaMdIpaNuM vartAvA deze nahi; paNa pratidina ArAgyanuMja bhAna karAvatA vicArAnuM ciMtvana ryo karajo. je mane nakkI karyuM ke amuka daradaupara amuka vaida yA DAkaTaranI amukaja davA phAyado karaze teA teja davA grAhya kare teAja te dadathI vimukta thavAnA. paNa jo te zivAya hajArA vaidarAjonI kharI jaDI buTTIo dardane nirmULa karavAne vAparA tA te azaktaja jANavI. divase udbhavelA viSayI vicArAnA kaMika bhAga smaraNamAM rahI tenI asara Antara mana upara thaI rAtre Abehuba citArarUpI svax Ava che, ne vIrya sAva nipaje che. mATe dinapratidina viSayI vRttiothI alaga raheze te TI viyasrAvanI upAdhi veThavI paDaze nahi. vAMcaka! AAmana ane Antara mana upara sattAdhIza thaI hamArA sA carcAnA rastA thamArA hAthe khALe eTaluM kahI A lekhane pUrNAhuti ApIzuM. astu !! ( bAhyumananu teAkAna) kharekhara e mana ekAda nhAnA ajJAna bALaka jevuMja che. nhAnuM, tAkAnI cherUM jema raDIne eka ramakaDuM leche, tarataja tene mUkI dai bIju upADe che, paLamAM tenI paNa eja dazA karIne trIjAnI icchA kare che! dUdha ane bhAta ekaThA kare che, ekaThA thayA pachI tene jUdA karI devAnI haTha leche! peAtAne hAtheja ekAda ramakaDuM bhAMgI-phADI tenA kakaDA karyApachI teneja pAchuM sAjuM karI devAnuM anivArya taphAna macAve che; samajAvyuM samajatuM nathI; khIjuM evuM ramakaDuM lAvI ApatAM paNa zAMta thatuM nathI, khasa, ane teA peluM bhAMgeluMja sAjI karavuM che! mananI paNu eja dazA che. te eka vastu cheADI bIjIne upADe che, trIjI hajI hAthamAM nathI AvI tyAM te trIjIpara vRtti doDAve che! eka pheke che, bIjI phADe che, ane evI manamAnI bhAMgaphoDa karyA pachI tene mATe pazcAttApa karatuM mAthAM pIDhe che. * jaina zvetAMbara Aransa heralDa Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mane baLa-adhikAra. 129 e meLavyA pachI tenuM kevA yatnathI rakSaNa karIza, kevA kevA AnaMdathI tene upabhega karIza, je vinA eka ghaDI paNa chavAtuM nathI, tene kevA jIvanA jokhame jALavI rAkhIza, are! eka paLa paNa vikhuTI paDavA nahi dauM, ATalo samaya te tenA abhAve cAlyuM kema haze e eka Azcarya che! maLyA pachI maratAM paNa jUdI nahi karuM." AvI AvI aneka vicAramALAmAM aTavAtuM eja mana mahAparizrame ane mahAna bhoge e hRdayastha vastune prApta karyA pachI kiMcit kALamAMja tenAthI dharAI rahe che. ekavAra maLI eTale thoDAja samayamAM te ati sAmAnya tuccha jevI ja tene jaNAya che, e keTaluM badhuM Azcarya ? hathiyAranAM utarI gayelAM pANInI peThe, pANInA vahI gaelA relAnI paTha, prANInA prANa javA pachI paDI rahelA mRtazarIranI peThe, e vastu hAthamAM AvatAM ja prAptinI prabaLa IcchAmAMthI AturatAnuM pANI uDI jatAM, prApta vastune meha-Adara-henI kiMmata ane e sarvanuM kutUhala zAnta thAya che! meha utarI jatAM kiMmata ghaTI jAya che! dUrathI hIrAkaNa jevI kiMmatI jaNAtI vastu karagata thatAM kAcanA kaTakA jevI keDInI thaI paDe che. eTaluM ja nahi paNa sarva pratijJAone pANImAM palALatI mAnasika caMcaLatAnA e mahAyatna meLavelI vastune paNa evI ja rIte AgaLa ekaThI karelI ane pAchaLathI nakAmI TheravelI bIjI khaNe paDelI nirmAlya vastuomAM bheLavI de che. tene ekAda aMdhArA khUNAmAM dhakelI de che, jyAM pAchuM henuM smaraNa karavAne avakAza paNa ocho hoya che ! e amUlya vastunI AvI gati thatAMja paLavAramAM kaI bIjI vastune mATe evoja baLavAna Atura meha jAgRta thAya che! ekane mUkIne turata tyAMthI utarelI mananI najara bIjI navI vAta upara doDe che! hAyare! mana ! A pramANe anaMta brahmAMDanI keTalI badhI anaMta vastuo upara najara deDAvI ?! keTalI badhI meLavI ane pheMkI dIdhI?! tepaNa tane kadi tRpti mabIja nahi! mananA prerelA AvA nAzakAraka mehamArgamAM marato pachaDAte manuSya vArine vRthA valavI valovIne mAnavajIvanane amUlya vakhata gumAvI de che. pariNAmazUnya purUSArthamAMja-niSphaLa yatnamAM ja tenuM AkhuM AyuSya vahI jAya che, ane jene sukha samajIne prApta karavAnAM taraphaDIyA mAre che, te te mRgajaLanI peThe, bhUtanA bhaDakAnI peThe dUranuM dUraja nAsatuM phare che. je vastune meLavavA pitAne amUlya avatAra arpaNa kare che, tenI mAtra chAyA ja hAthamAM Ave che ane e chAyAmAM dhumADAnA bAcakA bharatAM khAlInA khAlI rahelA hAthIrapha najara karata-pAzcAttApa karata-nisAsA bharate chellAM DacakA sAthe A jagatane chellI salAma karIne, "bAMdhI muTha Aya se pasAra hAthe jAgoe 17 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. amUlya vAkyanAM satyane anubhavamAM utArIne, pasArelI khAlI hatheLI jagatane khatAvatA jANe kahetA hAya ke, 'bhAie! cete, ane A amUlya jIvananuM je mArgomAM sArthaka thavAnuM che, te dharmoMmAnuM grahaNa karI. nahi teA aka divasa tamane paNa Ama mArIja peThe pazcAttApa karI khAlI hAthe pAchA vaLavuM paDaze ! jaganAM nAzavaMta-kSaNika-bhAsamAtra sukhasAdhanamAM tamArUM kaMI nahiM vaLaze. e sukha, e saMsAra ane henA snehasaMba Mdha nathI, kAinA thayA ane nahi kAinA thAya, mATe e mehajALamAMthI chUTAya evA upAya karIne zrIprabhunuM zaraNu sevA, svadharmanuM pAlana kareA, paramAmAM prANArpaNa karI teAja A amUlya avasaranuM sArthaka thaze. manuSyanuM mana AvuM anizcita ane cala che. 130 ****** krama. manane sarI javAnA kaeNcana ane kAminI e e mhATADhALAva che. e emAM rUpanA mehathI manane anivArya AkanArI kAminI e mukhya-bhayaMkara khADa che; jeNe brahmA ane zaMkara sarakhA, temaja vizvAmitra ane parAzara sarakhA purUSAnAM manane paNa sthira rahevA dIdhAM nathI, tyAM sAmAnya manuSyeAnAM nirmULa mana anAyAse sI paDe e svAbhAvikaja che. ethIja zAstrakAra lakhI gayA che ke-- vizvAmitraparAzaraprabhRtayo vAtAmbuparNAzanA / dspi strI mukhapaMkajaM sulalitaM dRSTvaiva mohaM gatAH // zAlyanaM saghRtaM payodadhiyutaM bhuMjaMti ye mAnavAsteSAmindriyanigraho yadi bhavedvidhyastaretsAgare // ethIja sRSTimAM mAnava jAtinI seMkaDe navANuM vyakti-prAya: seAe se jIvAnAM mana kAmamAM, mehamAM ane rUpatRSNAmAM phsyAM ja rahe che. strI ane suvarNa e e padArtho manamatsyane mIThA gaLa batAvI, turata jALamAM phasAvI e kAMsAdvArA jIvAtmAne taraphaDAvIne mArI nAMkhe che. A bhayaMkara khADamAMthI manane khacAvI sthira rAkhavu hAya teA, teneA sarala upAya eja che ke, manane e bhayaMkara khADanI najIka ja javA na devu. kAMTAvALA mArganA AgaLathI ja tyAga karI daDha nizcaya ane yatnapUrvaka tenAthI dUra rahevuM. samIpa javAnuM aMdha thayuM tyAM saMkaTa ke bhayanA saMbhava paNa nathI. A pramANe mehanA AkarSaNumAMthI manane macAvanArUM-bhayaMkara bhavarAganuM tatkALa nivAraNa karanArUM sa Msarga parityAga arthAt saMgatyAga jevuM bIjuM kAI rAmakhANa auSadha ja nathI. mATe jyAM jyAM bhuvanameAhinI strIjAtinAM suMdara mukhanuM dana thatuM hAya, tenA kamanIya kaMkaNane khaNukhaNATa athavA caraNanapuranA aNuaNuATa paNa kAne paDatA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. mane baLa-adhikAra. 131 jajhawww=====jharAjana=====+==== heya, e DAkinInA vaLagADa jevI tenI chAyA, teno oLo AMkhe jaNAte hAya, jyAM tenA prasvedanI gaMdha paNa nAkane pahoMcatI hoya athavA tene a5 vicAra paNa je je sthAnamAM-vAtAvaraNamAM taravarato hadayane sparza karI zakata hoya, tyAMthI daDhatApUrvaka dUra rahevuM. vAgha ke siMhanI gaMdha AvatAM gAya, gheDA vagere pazuo jema pAchAM haDI dUra nAse che, tema vinAzamAMthI bacavA nI IcchAvALA ajIta jIvAtmA paNa uparanAM sarva sthAna ane saMsargajanya svapanAone mAtra bhayanA nahi, paNa sAkSAt vinAzanAM sthAna hamajIne turata tene tyAga karavAthI ja pitAnA ojane TakAvI zake che. raktapipAsu pracaMDa cAmuMDA jema khaDjha hAthamAM dhAraNa karI anaMta raktabIjane raNamAM ragadoLI tenA lohInuM pAna karatI khaDakhaDATa hasI rahI che, anaMta rAkSasa senAne paNa eka nayana palakAre parAjaya karI rahI che, temAM sAkSAt mahAmAyAne avatAra strIjAti paNa mehaka kharza hAthamAM dhAraNa karI, pazuvRttiparAyaNa pAmara jIne pIlI, nicovI, tenA upara jaya karI hAsyapUrvaka tenuM lehI pIvAmAM pAchI haThatI nathI. mAtra svapnamAM paNa saMgadeSathI sAkSAt karanArA nirbaLa javAtmAnuM satyAnAza kADhayA vagara rahetI nathI. tyAre samakSa vyavahAramAM divasa rAta saMsarga sevanArAne mehanizo caDAvavAnI, AvAgamananA zIzAmAM utAravAnI e mahAzaktine zI vAra lAge? eTalAmATeja zAstro Dhola vagADI, uMghamAMthI jagADI jIvAtmAne sAvadhAna karatAM Adeza ApI rahyAM che ke taptAMgArasamA nArI ghRtakumbhasamaH pumAn / tasmAtpurUSaM ca nArI ca naikatra sthApayed budhaH // nItikAra kahe che --nArI dhagadhagatA aMgArA jevI che. purUSahRdaya ghInA ghaDA jevuM che. bannene pAse rAkhavAthI ghI pIgaLyA vagara rahe nahi e kudaratane kAyado ja che. mATe kalyANanI IcchAvALA buddhizALI manuSya e devatA ane dArUne kadi paNa eka sAthe na rAkhavA. vaLI bIje ThekANe paNa kahyuM che ke e kAmaneja pratApe prAya: ghera ghera verajhera, ThagAI, laDAI, nabaLAI ane ALasAIe ghero ghAlyo che. manuSya topanA goLAthI, tIra taravAra ke kaTAranA ghAthI, bomba athavA DAInAmAiTanA ulkApAtamAMthI vakhate bhAgyabaLe bacI jAya che, paNa jaLasthaLavyApI madana mahArAjanA mArathI-kAmadevanAM bANathI te karoDamAM koIkaja bacI, potAnuM zAzvata kalyANa sAdhIne ubhaya lekane jItI zake che. bAkI to vizALa janasamudAya to e jherI bANathI ghAyala thaIne A saM. sArasAgaramAM gothAM khAtAM Dubate marate janmamaraNanI reMTamALamAM-vaMTeLIomAM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma 132 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ========= === ======*** **=== haDelA taNakhalApeThe ghumyA kare che. A jagatanI mehamAyArUpI jhaMjhAvAtanI cakakaraDImAM ulagabaraDIo khAte, trividha tApanI bhaThThImAM zekAte, aneka AphatenA khaDaka sAthe aphaLA ne TIcA, tophAnI bhavasAgaramAM sukAna ke hIMvagaranA tuTelA-kuTelA nAvanI peThe kheMcAto ane taNuta pralayanA bhayaMkara dina vasa paryanta anaMta duHkhane anubhava kare che. AvA cAlu bhayaMkara motamAMthIAtmAnuM evuM meta upajAvanArA kAmadevanA viSama bANamAMthI potAnI prajAne pitAnI saMtatine bacAvavA mATe ja ApaNA dIrdhadazI pravINa pUrvajoe Arya RSi maharSioe temanA ADI brAncanI abhedya prabaLa divAla bAMdhI dIdhI che. jyAM sudhI e divAlonuM Aryo dattacittathI rakSaNa karatA, tyAMsudhI e divAla paNa viSayane cepI bhayaMkara roga phelAvanArAM kAmanAM rajakaNo ane bA mAMthI temane bacAva karatI. e divAlane pratApe ja vedavyAsa ane vAlmIka jevA, mana ane yAjJavalkaya jevA, bhISma ane arjuna jevA, zrI rAma ane zrI kRSNa jevA, zrI mahAvIra ane buddha jevA pratApI mahApurUSa AgalA yugamAM bhArate upajAvyA hatA. A yugamAM paNa mahArANA pratApa ane zivAjI sarakhA, tatvajJAnI zrI zaMkara ane gatama sarakhA, bhaktarAja vijayasiMha ane zrI caitanya sarakhAM amUlya ratno A dezamAM utpanna thayAM che, jemanI kIrti mAtra hiMdamAM ja nahi paNa samagra jagatanA ItihAsamAM suvarNAkSaramAM aMkAI cukI che. bhAratanA durbhAgye Aje abhedya divAlamAM ThekaThekANe gAbaDAM paDayAM che. teno yama niyamarUpI cuna viSayanA luNAthI khavAI gayA che. tenA kAkA ane kAMgarAo marAmata ke vAraphera vagara-zAstrAvalokana ane adhyayananA hAthapherA vagara kaTAI kALAM ThIkarAM jevAM thaI gayAM che. ALasu Aryo Aje dekhatI AMkhe pitAnuM abhaya rakSaNa naSTa karI rahyA che. pitAnI amUlya jIvanadorI pramAdanI charIvaDe chedavA lAgyA che. karAla kalinI uSNatAthI e AzramadharmanA mUlAdhAra prabaLa pAyArUpa brahmacaryanI durbhedya divAlane Aga lAgI che. aMdha Arya. saMtAne pitAnAM baLatAM gharane, bhaviSyano-bhAvi prajAne leza paNa vicAra karyAvinA, AMkho TamaTamAvatA joI rahyA che. are, e divAlamAMthI kramAnusAra kharI paDatA majabuta pattharane pitAne ja hAthe upADI ulaTA dUra pheMkavA lAgyA che. pitAnA hAtheja pitAnA paga para kuhADI mArI dekhatI AMkhe vinAza mAganArAne koNa bacAvI zake ? samagra jagatanuM kharAba karanArA e kuTila kAmanA bhayaMkara mAramAMthI bacavAne mATe brahmacArIo kaThora vajAmaya niyamanuM pAlana karatA. brahmacaryAzramanA e asarakAraka niyamo keIka kesamAMja niSphaLa jatA. e niyamonA avica Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. manobaLa-adhikAra. 133 lita pAlana sahita, vihita vidhi ane nizcayapUrvaka, Azramadharmane anusaranAranI samIpamAM paNa kAmadeva kadIe AvI zakato nathI. vratadhArI vIrabAlakonAM hRdayamAM te kadI paNa phAvI ke temane satAvI zakato nathI. e evuM nidhAna che ke, alpaAhAra, alpanidrA ane satsaMgatimAM rahI sArA AcAravicAra ane sadavidyAonuM sevana karavAthI, vAsanA ke vikAravardhaka AhAra-vihAra temaja tadUSita saMsAravyavahArano paNa saMsarga tyAga karavAthI, kAma tene kanaDI zakato nathI. zarIramAM raso hovA chatAM tenI zakti kaMI kAma karI zakatI nathI. tenI tIvratA, tenuM jhera, tenI asara marI jAya che. tene jusso maMda paDI jAya che. je te huDI jAya te pachI utarato nathI. A satya vidyAthI-brahmacArIonA lakSamAM ja hoya che, tethI teo zatrune aDavA ke vadhavA detAja nathI. nasa ke nADIomAM praveza karavAne avakAza paNa ApatA nathI. ane henA prabaLa aMkuzamAM tenuM jora narama paDI jAya che. teo strIzUnya ekAMtamAM gurU athavA bIjA vidyAthIonAja sahavAsamAM rahe che. potAnA sthAnano tyAga teo prAyaH karatA nathI, grAma ke janasaMsargamAM jatA nathI, strIono sahavAsa to zuM paNa temanAM darzanane paNa teo doSarUpa-pAparUpa samaje che. nAca-tamAzAnATaka-ceTaka-bhAMDa bhavAI-vivAha-varALA evA viSayavardhaka saMsArI kIcaDathI teo kadI kharaDAtA ja nathI. pitAne mATe-pitAnA bhaviSyane mATe narakanI bArI jevI gaNelI strI jAtitarapha to teo jhAMkhIne jotA paNa nathI. abhyAsa-tapaidriyanuM damana ane vrata pAlana temane comera bacAve che. e eka kudaratI niyama che ke, viSayo ane temane vAsanA bhagavaDeja vRddhine pAme che. lohI cAkhanAra vAgha zikArI thAya che; lehI na cAkhyuM hoya tyAMsUdhI temanI raktapipAsA jAgRta thatI nathI. evAM pramANa padArthavijJAna ane prANIvidyAnA graMthamAM aneka maLI Ave che. AryazAstro A niyamane barAbara samajI zakyAM che ethI temaNe cetavaNu devAne satsiddhAMtanI dIvAdAMDI jagAvI kahyuM che ke na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhoge na zAmyati / haviSA kRSNavarmeva bhUya evAbhivardhate // (manu) prakaTa thayelo kAma e kAmanAnA upabhegavaDe kadI paNa zAnta thatoja nathI. zAnta hoya evuM jeo mAne che, temanI maheATI bhUla che. kemake agnimAM ghInI Ahutio ApavAthI e agni zAnta thavAne badale vRddhine ja pAme, te pramANe kAmAgni-viSayAni paNa bhegarUpI AhutionA pradAnathI zAnta Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 3 jo. 134 thavAne ke bujhAI javAne badale vRddhineja pAme che. A siddhAnta--A satyaA zAsravacananuM mUlya AgaLanA A dharma vIrAthI kAMI ajANyu nahAtuM; ethI te viSayanA cittvanane paNa mahAdoSarUpa gaNIne bilkula avakAza detA nahi. divasa rAta abhyAsa karatAM avakAza maLe tyAre praNavano japa karatA. rAtrimAM jyAre AlasyanuM prAbalya vadhe ane nidrAnA sa MdezA AvavA lAge tyAreja 5thArIpara paDatA ane paDayA ke turata zAnta cittathI suSuptimAM lIna thaI jatA. e nidrA paNa divasanA pUratA parizramane lIdhe svamazUnya, zAnta ane sukharUpa AvatI. rAtrinA be klAka bAkI haiAya tyAM teo pathArIne parityAga karIne bhagavadbhajana, adhyayana athavA zrIISTasmaraNamAM cittane parAvI detA. tyArapachI zAca, snAnAdi nityakamemethI paravArI pAchA peAtAnA svAdhyAyamAM joDAtA. alpa AhAra ane alpanidrAnuM mukhya prayeAjana eja che ke, tethI Alasya-pramAda - becenI-kheATI vAsanAo-kutarka ke nidrAkAle svapnAMe nathI AvatAM. adhika sunArA uMghaNasIne temaja prAta:kALamAM sUI rahenArA ALasune avazya kharAma svapna Ave che. vadhAre nidrA karavAthI jaDa-sthULa zarIramAM sUkSma zarIra zAnta rahI zakatuM nathI; tethI temAM mana aneka tarkavitarkanAM jALAM guMthavAnuM karALIAnuM kAma cAlu kare che. hRdayamAM bhramanuM vRkSa ubhuM thAya che. mATe vhelA uThThI zAcAdithI paravArI, peAtAnA kAryoMmAM lakSa lagAve che. kharAkha-viSayava ka prANI padArtho tarapha najara karatA nathI, teveA vicAra karatA nathI, tevI vAte sAMbhaLatA nathI. vRtti ke smRtine e dizAmAM kaDhiNu doDAvatA nathI, paraMtu nira Mtara brahmanA dhyAnamAMja magna rahyA kare che; temane kAma kyAMthI spazI zake ? meAha kema bhamAvI zake ? mAyA zuM satAvI zake? ane svaptasRSTinuM mRgajala kema DubAvI zake? dazama ~~~~~~~---------- AvAM ugra maneAmaLa, pavitra vartana ane saMsaga parityAganA baLathIja Arya brahmacArIe jagatnI bajAramAM bhAratanI kiMmata kAhInura jevI karAvI gayA che. AvA mArganA avala MbanathIja teo naviniSTha ane aSTasiddhi meLavI cukayA che. AvAM avicalita vrata niyamathIja bhagavAna tIrthaMkarA, Arya zAstrakAra, darzanakAra ane smRtikAra, gAtama, kaNAda, pataMjali, vyAsa, vAlmIki Adi mahAna RSio, vedAMtapracAraka zakarAcArya ane aiddhamatapracAraka kapilamunigAtama buddha, evAja ugravartanavALA hemacaMdra sUri, khalabhadra sUri ke jayavijaya A jagatamAM zAzvata jaya meLavIne dharmanA pavitra mArgane peAtAnI niLa prabhAthI prakAzita karI gayA che. ane eja mArga che ke jenA avalaMbana ane anusaraNamAMja bhAratanA punarUddhAra tenA dharmonA jIrNoddhAra, tenA bALakAnuM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, mane baLa-adhikAra. 135 *****jhajhajhajhajhajhawwwjajananananana punarUjajIvana ane tenA jJAnano punaHpariSkAra samabhAve samAI rahyo che. Aje e manonigrahavinA hidanuM hANa asthiratAnA mahAsAgaramAM jhokAM khAtuM, vRttivAyunA vaMToLiyApara haDIne viSayanI bArImAM cakakara khAtuM, adharmanA vinAzakAraka kharAbApara athaDAvA lAgyuM che. dhaDAdhaDa lAgatI pavananI jhaDIethI sakhta pattharanA vadhAre sakhta khaDakano bahAra nIkaLelAM jaDabAomAM e vahANa pachaDAya che, athaDAya che. tenAM pATIAo eka pachI eka bhAMgIne khasI javA lAgyAM che. temAM thaIne pANInAM tophAnI beo vahANamAM dhasavA lAgyAM che. ane mRtyuzadhyApara paDelA manuSyanI heThe e vahANuM paNa "o DukhyuM ! e cAlyuM !" thaI rahyuM che. Atmapriya, dharmapriya, zraddhApriya pravAsI virAo ! e bharadariye DUbatAM vahANane je bacAvavuM hoya ane A bhavasAgarane pele pAra je sahisalAmata utaravuM hoya, to upara darzAvelA mArgamAMthI nizcayanAM navAM pATIA saMgrahI A tamArA astavyasta thatA vahANane jaDe, tene daDha ane majabuta evA sa yamanA khIlA lagAvo. saMgaparityAganAM tenI bane bAjUe trAMbAnAM paDyAM cheka taLI sudhI ThekI do ane zraddhAnA zaDha haDAvIne pazcima choDI pUrva dizA tarapha AgaLa vadho. kharAbAnA mArgamAMthI pAchA vaLo. pachI jUo ke ghaDaghaDATa karatuM tamAruM vahANa mokSabaMdarane kinAre kevuM tvarAe jaI pahoMce che? pachI jUo ke, tamArA vijayanA DaMkA digatane bhedIne zrIparamAtmAnA caraNasUdhI jaI pahoMce che ke nahi ? * manobaLa vadhavAno upAya. * vijayaja mananI draSTithI joyA karavA chatAM, pUrve athavA pUrvajanmamAM sevelA koI agya vicAranA phaLarUpe prasaMge duHkha AvI paDatuM kavacit jevAmAM Ave che, tethI vijayane joyA karanAre, bhaviSyamAM duHkhanA anumAnathI sAvadhAnatA sevavAnI agatya svIkArIe te svIkArI zakAya, paNa A sAvadhAnatAne ane te sAvadhAnatAe sUcavelA upAyane divasamAM savAra smaraNamAM ANa, e anumAna karelA duHkhane satvara AvavAnuM nimaMtraNa karavA tulya che. sAvadhAnatAe sUcavelA duHkhanA anumAnane samULa visarI javuM, e sarvotkRSTa che; tema na bane te prApta thanAra du:khanA prasaMge zuM karavuM tenI yojanA ekavAra ghaDI kADhI, paNa te janAne magajanA sAtamA pAtALamAM DubAvI devI ane bhaviSyamAM duHkha Ave teja tene bahAra DokuM kADhavA devI, nahi te tene niraMtara DubelI rAkhavAmAMja, arthAt bhulI javAmAMja hita che. * * vijayanAMja citra manamAM racyA kare. jAgramAM, svamamAM, sarva a* mahAkALI mAsika. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama vasthAmAM vijyane ja joyA karo. tamArA mana, vANI ane kriyAne vijyanA vicAravaDeja raMgI nAkho. parAjayanI ke du:khanI kalpanAsarakhI paNa na kare. baLavAna saMkalpathI arthAt AtmasaMyamathI du:khanA vicArene tamArA manamAM pravezavA na de. tamAruM mana zuM joyA kare che, zAnuM citra race che, te sAvadhAna thaIne vAraMvAra joyA karo. jo te reganuM, nirdhanatAnuM, niSphaLatAnuM jIvatvanuM citra racatuM hoya, to tatkALa te citrane palaTI nAMkhI tene sthAne AregyanuM aizvaryanuM, vijayanuM ane brahmatvanuM citra race. ekavAra AvuM citra racIne bezI na raho, paNa punaH punaH race. tamArA manamAM tame raceluM sukhada citra pratyakSa dekhAya, te tamane svabhAvasiddha thaI jAya, tyAM sudhI prayatna kAyama rAkho. prayanathI kAyara thAo nahi. kacarAnA DhagalAvALA avAvarU gharane sApha karavAnI mahenatathI jeo kaMTALe che, teo ukaraDAmAM ja rahevAne lAyaka che, paNa svaccha gharamAM rahevAne lAyaka nathI. * * jenA upara tame tamArI IcchatA sthApe che, je vastune tame tamAruM dhyeya kare che, te vastunI pAse ane pAse tame AvatA jAo che, athavA te vastu tamArI pAse AvatI jAya che. A adhyAtmazAstrano siddhAMta che. vijayaprati daSTi sthApatAM tame vijyanI samIpa jatA jAo che, athavA vijaya tamArI pAse Avate jAya che. A che darzana e sarjana che, e sUtrane kadI visaraze nahi. je tamAre joItuM hoya tene joyA kare,-eja TuMke ne Taca vijayane upAya che. je ne jeituM hoya tene kadIja jetA nahi. jagane mATe bhAga Akho divasa Amaja kare che; ane duHkhI rahe che. duHkhane TALavAne ane sukhane meLavavAne upAya have keIne pUchavA jatA nahi. sidhezvara ghaMTanAda karIne kahe che ke darzana eja sarjana che. tamane te saMbhaLAya che? ane samajAya che? hA, te A kSaNathIja AcAramAM mUke. kAraNa ke sAMbhaLavAthI thatA phaLakaratAM, samajavAnuM phaLa hajAragaNuM vadhAre che, ane sajavAnA phaLakaratAM AcAramAM mUkavAnuM phaLa lAkhagaNuM adhika che. ' ja raNabhUmimAM jyAM zastro uchaLe che, tyAM jatAM athavA aMdhArAmAM jatAM jeo pAchI pAnI kare che teo mAtra kAyara, bIkaNa ke bAyalA che, ema kaMI nathI, paraMtu pitAne je kharuM bhAse che, te karatAM, athavA je vicAre pitAne sAcA jaNAya che, te bIjAnA AgaLa jaNAvatAM jeo Dare che, teo paNa bIkaNa ane bAlAja che. potAne jaNAtuM sAcuM karavAnI ane kahevAnI jenAmAM hiMmata nathI tenAthI unnati hajAra hAtha cheTe rahe che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manebaI-adhikAra. 137 * * manuSya samudAyamAMthI keTalAka manuSya vyavahArarUpa phaLanAM vRkSone u. gADanAra ane ucheranAra kheDuta hoya che, ane keTalAka paramArtharUpa phaLanAM vRkSone ugADanAra tathA ucheranAra kheDuta hoya che. siddhezvaranA maMdirane ghaMTanAda mukhyatve karIne pAramArthika kheDuto artha che. * akSaya sukha athavA zAMti, e pAramArthika kRSikarma (khetI) nuM advitIyaphaLa che. karma upAsanA tathA tatvajJAnarUpa suMdara vRkSe abhyAsajaLathI siMcAI jyAre phalIpulI moTAM thAya che, tyAre temanA upara e zAMtirUpa ane dvitIya mahA manohara phaLa prakaTe che. A vRkSane ugavAnuM ane ucheravAnuM sthaLa sAdhakanI manebhUmi athavA aMta:karaNarUpa kSetra che. * * bhUmimAM ropelAM vRkSene, jamInamAM raheluM poSaNa saMpUrNa aMze maLe, e mATe kuzaLa kheDuta, sAvadhAnatAthI darAja jamInamAMthI ugI nikaLatAM nakAmAM jhADajhAMkharAne niMdI nAMkhe che. Ama je te nathI karato te nakAmAM vRkSo, cora ane luTArAnI peThe jamInane badhe kasa cusI jAya che ane kAmanAM vRkSa bhUkhe marI durbaLa rahe che. Ama thatAM temanA upara phaLa AvatAM nathI, ane kadAca Ave che te temanI phaLamAM gaNanA karavA jevAM teo hotAM nathI. zika * pAramArthika khetI karanAra hajAra kheDutemAMthI koI virala kheDutaja vyAvahArika kheDutanA jevuM A nidaNanuM kArya saMtoSakAraka rIte karate daSTie paDe che. moTA bhAganA sAdhakanI manabhUmimAM te jhADIjhAMkharAnuM evuM to gIca vana daSTie paDe che ke upAsanA tathA tatvajJAna vagerenA sukumAra chADa kaye sthaLe che, ane keTalA moTA thayA che, te tIkSaNa daSTivALAne paNa najare paDatA nathI. * * uttama svAdiSTaphaLane prakaTAvanAra vRkSone ja sarva Irache che, ane tene paNa kaDavAM phaLane prakaTAvanAra niru5cogI vRkSa che athavA kAMTAvALAM jhAMkharAM manobhUmimAM keTalAM ugyAM che, ane nitya navAM uge che, tathA teoe keTalI hAni karI che tathA nitya kare che tene thoDAja manuSya vicAra kare che. * * A nirupayogI vRkSa mane bhUmimAM ugIne satta cusI na letAM heta, ane tema karIne upayogI vRkSane mane bhUmimAMthI ochuM poSaNa maLe, evI sthitimAM ANI na mUktAM hatA te A saMbaMdhamAM buddhimAnane vicAra karavA jevuM bhAgyeja raheta paNa jyAre teo tema kare che, tyAre te paramArtharUpa uparogI vRkSane ucheranAra vivekI sAdhakanuM te saMbaMdhI jema bane tema satvara vicAra karavAnuM rtavya siddha thAya che. na ja pitAnA aMta:karaNamAM pAchuM vaLIne jenAra pratyeka manuSyane, vyAva18 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama 138 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. - janakajanana=kawwwjhajhajhajhajhajhajhana hArika ke pAramArthika kaI paNa zubha phaLane na utpanna kare evA hajAre vicAro, IcchAo, kAmanAo vagere prAta:kALe jyArathI te jAgrata thAya che tyArathI te nidrA AvatAMsudhI pitAnA manamAM prakaTa thayelAM jovAmAM AvyAvinA bhAgye ja raheze. A vicAre manebhUminA satvabaLauparaja jIve che. teo prakaTa thaIne aMta:karaNanA baLane kSaya karyA ja kare che. ghaNA vicAra karavAthI magaja thAkI jAya che, tene sarvane anubhava hoya ja che. A anubhava e siddha kare che ke vicAranI kriyA e magajanA baLano kSaya kare che. # # je vicAranI kriyAthI vyAvahArika ke pAramArthika koI paNa zubha phaLa prakaTe, te kriyAmAM magajanA baLano kSaya thAya te cagya che, paraMtu je vicAronuM kazuM ja zubha phaLa na hoya tevI kriyAmAM magajanA baLane vAparI nAkhavuM, enA jevuM avicArI kRtya bIjuM eke nathI. ane topaNa hajAramAM ekAda manuSya paNa A avicArI kRtyathI vegaLo rahelo bhAgyeja jovAmAM Ave che. saghaLAja zasyAmAMthI uThe che tyArathI game tevA vicAra karyA ja kare che. nakAmA vicAra karavA, nakAmI vAta karavI, ane nakAmI eTale jemAM kazuM paNa uttama phaLa nathI, evI kriyAo karavI, temAM baLane kSaya thAya che, e vAtanuM svarUpa, jevuM che tevuM keIja samajatuM nathI, ane samajavA prayatna karatuM nathI. * * manuSyane pitAnA upayoga mATe jeTaluM joIe tenA karatAM adhika baLa nitya zarIramAM utpanna thAya che; tathApi seMkaDe manuSya kAma karatAM thAkI javAnI nitya pharIyAda karatAM jovAmAM Ave che. keTalAkanuM eka kalAka ke be klAka vyAvahArika ke pAramArthika abhyAsa karatAM magaja thAkI jAya che. teo magajanI ke zarIranI nirbaLatAnI bumo pADe che. upAye karatAM chatAM paNa ghaNAne magaja ke zarIra baLavAnuM thayeluM jaNAtuM nathI. zI rIte jaNAya? teoe AvakanuM eka dvAra ughADuM rAkhyuM hoya che, ane jAvakanAM seMkaDo dvArA rAkhyAM hoya che. jAvaknAM dvAra baMdha karyAvinA Avaka thayelI zI rIte samajAya ? nakAmA vicAre, ane nakAmI kriyAo, e jAvakanAM dvAra che. temane baMdha vinA magaja ane zarIra baLavAnuM thatuM nathI ane magaja ane zarIra baLavAna thayA vinA vyAvahArika ke pAramArthika uttama phaLa prakaTAvI zakAtAM nathI. * khetaramAMthI jhAMkharAM vagere nakAmAM jhADane ukheDI nAMkhanAra kheDuta upayogI choDane adhika piSaNa maLatuM karI, bevaDAM baLavAna kare che, tema manamAMthI nakAmA vicArene kADhI nAMkhanAra manuSya, ane tema karI mabaLanA asAdhAraNa kSayane aTakAvanAra manuSya, potAnI mAnasika zaktione teo hAya che te karatAM eka ke be varSamAM dviguNa ke triguNa baLavAn kare che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda maneAkhaLa-adhikAra. 139 --- a * khetaramAM jema AMkharAMnA upayAga nathI, tema manamAM nakAmA vicArAnA upayoga nathI. buddhimAne temane zAmATe tyAre manamAM rAkhavA, ane mananuM sattva cusAi javA devuM? * je IcchA ane kAmanAo ApaNane uMce caDhAvatI nathI, paNa nIce DhALI pADe che, tene A kSaNathIja sevavI baMdha karaze, je vicAravarDa ApaNu hRdaya adhika unnata ane AdhyAtmika thatuM na jaNAya te vicArane hRdayamAM A kSaNathIja ramavA na do. je kalpanAnAM citrA tathA je gaI gujarI vAtA ApaNune vadhAre ucca tathA vadhAre vizuddha jIvanaprati AkarSatI nathI, temane hRdayamAM jovAnuM ane smaraNa karavAnuM A kSaNathIja mUkI de. je uddeza ane abhilASA ApaNI unnati ane abhyudaya sAdhanAra na heAya temane tatkALa hRdayamAMthI rajA Ape. temaNe tamArA hRdayamAM Aja sudhI rahIne tamArUMja khAine tamArUMja khAvuM che. tame Aje A jANyuM che. siddhezvaranA ghaMTAnAdathI tamArA kAna ughADayA che. sAvadhAna thAo. ayogya vicAra ane ayAgya kriyArUpI kALA nAgane tamArA peAtAnA ejarUpa dUdhane na pAe, te tamaneja dazIne tamArA prANa hare che jAgRta thazeA, ane A kalyANakAraka gaMbhIra nAda sAMbhaLazeA ? nirUpayogI vicAraza ane kriyAe manuSyanuM sattva khaLa asAdhAraNu pramANamAM harI leche. * A jagamAM pratyeka manuSya kheDuta che, kAraNa ke jema kheDuta, jamInamAMthI pote nakko karelI kAIpaNa vastu ugADavAno nitya prayatna sevatA hAya che, tema pratyeka manuSya pAte nakkI kareluM qAIpaNa phaLa prApta karavA nitya prayatna sevatA hAya che. ** kheDuta jo kuzaLa nathI hAtA teA jamInamAMthI sAmAnya prakAranA pAka paNa utpanna natho karI zakatA, tema manuSyA jo kuzaLa nathI hAtA teA A jagamAM pAte nakkI karelA phLane sAmAnya prakAre paNa prApta nathI karI zakatA. AjA-mArA adhikAranI vRddhi mAre zI rIte karavI ? samAdhAna-uMcA vicArA ane uMcA karmo manuSyanA adhikArane uMcA kare che. ApaNe ApaNA adhikAra uMcA karavA hAya tA je adhikAramAM ApaNe hAie tethI caDhatA prakAranA vicAro ane karmo karavA mAMDavAM tema thatAM gheADe kALe ApaNe uMcA adhikAramAM AvavAnA, vaLI te adhikArathI caDhI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. 557 140 dezama *** .. cAtA vicArA ane karmAnuM jJAna meLavI te pramANe karavA mAMDavuM, eTale te adhikArathI paNa caDhatA adhikAramAM javAnuM. paNa tame pUchaze ke peAtAnA a dhikAra hAla zA che, ane tethI caDhIAte adhikAra kayA che, te zI rIte nakkI karavuM tyAM peAtAnA adhikAranA nirNaya sAmAnya rIte A pramANe karavA. adhikAranA -bheda seMkaDA prakAranA hAya che, tApaNu sUkSmabheTThAmAM niha utaratAM ane tema karavuM A prasaMge prayeAjanavALuM paNa na heAvAthI, ApaNe mukhya traNa bheda pADIzuM; eka zArIrika adhikAra, khInne mAnasika adhikAra, ane trIjo adhyAtmika adhikAra jeone zarIramAM ane zarIranA viSayeAmAMja prIti hAya che, teo zArIrika adhikAravALA gaNAya che. A adhikAravALA manuSyanA atyaMta prItinA viSayA, uttama khaMgalAo, mAgabagIcAe, navAM navAM vastro, ghareNAM, gAyana, vividha khAnapAnanA padArtho, vividha prakAranI phrensI vastuo, svapamAM uttama viSaya mAtra hAya che. teo AkhA divasa A zarIranI ane zarIranA viSayAnIja vAtA karyA kare che. paisA ane paisAthI maLanArAM uMcAM UMcAM sukhA, e temano A jagatamAM meLavavA cAgya ane siddha karavA ceAgya uddeza hAya che. jema bhamarA puSpanI AjImAjI uDayA kare che, tema teoe A zarIrane sukha upajAvanAra je vastuo mAnI hAya che, tenI AjubAju te uDavA kare che. A viSayeA maLatAM temanI AThe pAMkhaDI khIle che, ane temAMnA ekanA athavA gheADAnA abhAva thatAM temane prApta sukhA agni jevAM lAge che. navAM navAM sthAnA, ane navA navA padArtho temane nitya maLatA rahe che teja temane jIvavAmAM kAMI sAra jevuM jaNAya che, naddhi teA jIvavA karatAM maravuM temane adhika priya hAya che. temanA AkhA divasanA badhA vakhata upara jaNAvelA viSayAnAM ciMtanamAM, temanI vAteAmAM ane temane meLavavAnA udyogamAMja tee gALe che. teo pA ghaDI kadAca paramezvaranuM smaraNa kare che, tepaNu uparanAM sukhA paramezvara temane Ape, eTalAja mATe teo te smaraNa kare che; viSayAnA tyAgapUrvaka izvaranuM kareluM maraNuja sAcAphaLane praznaTAve che, ema je temane kAI kahe che, te te vAta temane kaDavIjhera jevI lAge che. svarUpamAM zarIra ane zarIranA viSayeAmAMja jemane kevaLa sukhabuddhi che, teo zArIrika adhikAravALA manuSyA che ? mAnasa adhikAravALA je manuSya hAya che temane zarIranAM sukhA karatAM mAnasa sukhAmAM adhika prema hAya che temAMnA keTalAka, zarIranAM sukhAne mATeja mananA uMcA adhikAra prApta karavAnA prayatnane sevanArA hAya che, ane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mane baLa-adhikAra 141 keTalAka manane uMce adhikAra thavAthI je mAnasasukhano anubhava thAya che, teneja mATe manane adhikAra vadhAravAno prayatna karanArA hoya che. saMsAranAM viSayasukho meLavavAne mATeja jeo vidyAkaLAnA abhyAsavaDe pitAnI mAnasika zaktione keLave che, teo prathama varganA che, ane saMsAranAM sukha maLe athavA na maLe, paNa vidyAkaLAnA abhyAsathI prApta thatA mAnasaAnaMdane mATeja jeo vidyAkaLAnA abhyAsamAM lIna rahe che, teo bIjA prakAranA che. A bIjA prakAranA manuSyo prathama prakAranA manuSyo karatAM caDhIAtA che. prathama prakAranAM manuSyane vidyAkaLAnA abhyAsanA aMtamAM viSayasukho maLe che, eTale teo te sukhamAM DubI jAya che. temane vidyAkaLA uparane prema chuTI jAya che. viSayasukha prApta thayA pUrve jeTale mAnasaadhikAra temaNe meLavyuM hoya che, temAM pachIthI teo kaMIpaNa vRddhi karatA nathI. bIjA prakAranA manuche tethI jUdA ja prakAranA hoya che. viSayasukha maLatAM chatAM, teo temAM lubdha thatA nathI. tenA mehathI aMdha thaI, vidyAkaLAnuM potAnuM priya vyasana teo tyajatA nathI, paNa pratidina temAM AgaLa ne AgaLa vadhyAja jAya che. vidyAkaLAnA vicArathI prakaTatA mAnasa AnaMda AgaLa viSayanA AnaMda temane atyaMta tuccha lAge che, ane tethI teo temAM pitAnA AyuSyane atyaMta alpa samayaja gALe che. AdhyAtmika adhikAravALA puruSane ekapakSe jema viSayanAM sukho tuccha lAge che, tema anya pakSe vidyAkaLAthI prakaTatAM mAnasa sukho paNa tuccha bhAse che. AtmA athavA paramAtmA eja temanI prItino viSaya hoya che, ane tethI temane jJAna prApta karavAnAM sAdhanAmAMja teo potAne samaya vizeSa karIne gALe che. tamAro samaya vizeSa karIne zAmAM jAya che, e je have tame vicArI jozo te tamAre adhikAra tatkALa tamane spaSTa thaze. khAnapAnanA viSayenAM ciMtanamAM, tenIja vAtamAM, ane tene upayoga karavAnA prayatnamAMja tamArA AyuSyane moTe bhAge tame gALatA hote tamAre cheka nIco adhikAra che, e spaSTa thAya che. uMcA adhikAramAM je tamAre AvavuM hoya te tamAruM saghazuM jIvana tamAre krame krame badalI nAMkhavuM ja joIe; ane nIcA adhikAranAM lakSaNone cheDIne uMcA adhikAranAM lakSaNo dhAraNa karavAM ja joIe. tema karyo vinA adhikAranI vRddhi kadI thatI ja nathI. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. --- ---" saMsAramAM sukhI rahevAnI ane mekSa meLavavAnI aneka sagavaDA hAvA chatAM te vIMkhAI jAya che eTaluMja nahi paNa aneka aNudhArI agavaDA, du:khA ane janmamaraNanAM daDha baMdhanA prApta thAya che tenuM kharUM kAraNu vicAravAmAM Avaze te maneAkhaLane abhAva eja che e nakkI thaze. maLahIna-ati caMcaLa mana jyAM tyAM doDatuM karaze ane anaMta upAdhie vhAraze, mahA majabuta phrAMsAomAM sAthe ane apAra yAtanAonAM cakromAM caDI AtmAnI pAyamAlI karaze. mATe maneAmaLane kAyama rAkhavuM, vadhAravuM, sadagurU ane uttama pustakAnA paricayathI maneAkhaLa meLavavuM, manane niLa karanArAM namAlAM vAMcane ane namAlA paricayAne aTakAvavA vagere khAkhatA bahu jarUranI che ane tethI have pachI mana keLavaNI adhikArane sthAna ApavAne A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. - manakeLavaNI-dhikAra. ma na pAtAnI sthiratA-ekAgratAne cheADI vyagra manI ADe raste na utarI paDe te mATe uttama vAMcana, uttama zikSaNa, uttama saMgati, uttama paricaya vagerethI tene dhIme dhIme keLavIne sthiratAvALu -ekAgrabhAvavALu -majakhata karavuM joie. ghaNA manuSyA uttama vRttivALA hAvA chatAM teonuM mana keLavAyeluM nathI hAtuM te teo nakhaLA vicAranA-Dagumagu vRttivALA rahI dhArelA kArya mAM saphaLatA prApta karI zaktA nathI, dharma taraphnA prema chatAM temAM aDaga rahI zakatA nathI. eTalA mATe manane ceogya rIte keLavavu joie; jethI ApaNe jeenA samAgamamAM AvIe te ApaNane ApaNA ceAgya nizcayathI DagAvI na zake te mATe teenA manane ApaNe pArakhI zakIe ane tenI sAthe ApaNA manane sthira rAkhI zakIe e samajAvavA A adhikArane sthAna ApavAmAM AvyuM che. avaDhavAnI ceSTAthI aMtaHkaraNanI pIchANa, 142 anuSTupU. AkArairiGgitairgatyA, ceSTayA bhASaNena ca / netravaRvikAraizca, labhyate'ntargataM manaH // 1 // dezama }fi. 1.) zarIranA AkAra, aMdaranA bhAva, cAlavAnI rIta, cALA, bhASaNu, netraneA isArA tathA meADhAnA vikAra eevaDe zarIramAM raheluM mana jANI zakAya che. 1 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manakeLavaNI adhikAra. ========= mananI svasthatA jALavavAnI AvazyaktA. sAhinI. cittAyataM dhAtubaddhaM zarIraM, cite naSTe dhAtavo yAnti nAzam / tasmAccitaM yatnato rakSaNIyaM, svasthe citte buddhayaH sambhavanti ||2|| paccheida. }s. 143 (yU. mu.) dhAtuthI gAThavAyela zarIra cittane AdhIna che. tethI jo citta nAza pAmyuM ( arthAt je mana bagaDayuM . te dhAtumAtra naSTa thaI jAya che. tethI saMbhALapUrvaka cittanuM rakSaNa karavuM joie, ane jyAre zAMta citta hAya che tyAre jIddhinA saMkalpe khIle che. 2 *jIvanamAM anukaraNIya niyamA manuSya svabhAva tapAsatAM je kAMI tenI nakhaLI khAju dekhAya, te tarapha tame durlakSa rAkhatAM zIkho, ane tenI majabuta khAjItaraph STi rAkhI tenu anukaraNa karajo, eTale tame paNa tevA majabuta thaI zakazeA. jyAre kAI paNa khAmata mATe tame tamArI nirNaya darzAvA, tyAre haMmezAM tamArUM lakSa tamArA manatarapha Ape!; kAraNake manaupara lakSa ApIne tenA AdezAnusAra vartana karavAthI avazya tamArUM niIta kArya phaLIbhUta thazeja. kAinI paNa bhUla zodhavAnA prayatnaja AdarazA nahi. dareka manuSya agara prANImAMthI sadguNA-sArabhUta guNA zeAdho. manane hamezAM halakI khAkhata tarapha dorazeAja nahi. dareka sthaLe je uttama sAra mAlUma paDe te taraja lakSa Apajo, eTale dareka vastumAMthI paNa IcchavAlAyaka sAra tame hamezAM zeAdhI zakazeA. jyAre jyAre kAMI paNa kArya karavAnI manuSyane IcchA thAya che, tyAre tyAre tenI zakti ane sArAMkRtyAtaraphanu tenuM valaNu-te e khAkhatAupara dhyAna - pavAmAM Ave che. te nemATe zuddha, AnaMdI, dRDha, majaputa, sadguNagrAhI mananI khAsa jarUra che. manane tevuM manAvavA prayatna Adaro, eTale tamArAM Icchita kArya satvaraja phaLadAyI nivaDaze. jayAre kAI paNa kArya karatAM guMcavADA thaI jAya, temAMthI bahAra kevI rIte nikaLavuM te sujhe nahi, mana muMjhAI jAya, tyAre thADI kSaNa sudhI zAMta thaI * zrI jaina zvetAMbara kArnsa heralDa, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. rAma ~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~ jAe; AMtara hRdayamAM paNa zAMti rAkhA, manane gheADA vakhata khIjI vaLaSNutarapha dvArA. dareka kAryamAMthI bahAra nikaLavAnA rastA heAyaja che, paNa guMcavAi gayeluM mana te zeAdhI kADhavAne azakta thaI jAya che. gheADI kSaNa tadRna zAMti rAkhavAthI te guMcavaNu tarataja dUra thAya che, ane mana svata:ja mArga zodhI kADhe che, ane muMjhavaNa dUra thAya che. ' je kAMI prApta karavAnI tamArI IcchA hAya, te IcchAmAM jyAre tame nAsIpAsa thAo, tyAre eka kSaNapaNa nAsIpAsIne dilagIrIne tamArA hRdayamAM pesavA deze! nahi. tarataja tamArA mananI vaLazu pheravI nAMkhajo, ane prathamanA karatAM vadhAre sArI vastunI icchA karo. A pramANe vartana karavAthI dareka kAnu-dareka IcchAnu pariNAma tamArA lAbhamAMja Avaze te nizcaya mAnajo, jyAre jyAre kAI paNa manuSya ema dhAre ke meM atizaya kArya karyuM che huM kArya karIne thAkI gayA chuM, tyAre nakkI mAnajo ke te mANasa kArya karavAnI paddhatithI tadRna ajJAta che. vAraMvAra kArya karavAthI zrama lAgI jAya che tevuM darzAvanAramATe ceAkasa mAnajo ke te anya kAryo karavAne asamartha che. AkhA divasa kArya karatAM paNa zrama lAgatAja nathI. manamAM atizaya kArya karavAnI gaNatrI gaNanAraja zramita thaI jAya che. vaLI kArya karavAthI zrama lAgI jAya che tema vicAranAranI kArya karavAnI zakti paNa ochI thatI jAya che; paraMtu jyAre jyAre khapa paDe tyAre tyAre zramanA nakAmA vicAra nahi karanAra, ane dareka Avela kArya karavAmAM tatpara manuSyanI zakti haMmezAM vRddhija pAmatI jAya che. kAI kAI vAra jIvanamAM evA vakhata AvI jAya che ke jyAre kAipaNu kArya karavAM sArAM lAgatAMja nathI. dareka kArya anicchita-bhUlavALAMja lAge che, paNa te vakhate bhUla ApaNA mananIja thAya che tema nakkI samajo, jyAre kAI paNu kArya tarapha khATI daSTithI joIe, tyAre te sarva kAryo bhUlavALAM-khATAM, ApaNane nahi gamatAMja lAge che. jyAre ApaNe aMdhArAmAM hAie, tyAre dareka vastu ApaNune paNa aMdhakAramayaja lAge che. paNa prakAzamAM AvavuM te jema zakaya che, temaja hamezAM prakAzamAM rahevuM te paNa banI zake tevuM che. vaLI jyAre ApaNe prakAzamAM hAie, tyAre dareka vastu prakAzamaya, suMdara, IcchavA lAyaka, sArIja lAge che; sArAMza ke prakAzamAMja rahevuM, aMdhArAne ApaNAthI sadAne mATe dUraja rAkhavuM, eTale ApaNA jIvanamAM sarva prakAzamayaja dekhAze, prakAza te prakAzaja che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. manakeLavaNI-adhikAra. 145 AkhA divasamAM thoDI kSaNe te hamezAM taddana zAMtimAM ja pasAra karavAnI cAlu Teva kadI choDI deze nahi. bane te divasamAM jeTalo vakhata banI zake teTalo vakhata manane zAMta-guMcavaNabharelA vicArothI rahita-saMsAranI upAdhimaya khaTapaTathI rahita-rAkhavA avazya prayatna karaje. thoDe cheDe vakhate AvI rIte prApta thatI zAMti manane zuddha karaze, vicArazaktine vadhAraze, ane mananI dabAyelI zakti dhIme dhIme khullI thaI jaze. jyAre kaI paNa vakhata tame tamArI dhAraNA saphaLa thatI na dekho, tamArI IcchAnusAra phaLaprApti thatI mAluma na paDe, tyAre kadI paNa dilagIrI dhAraNa karazo nahi. koIpaNa vakhate zoka darzAva dUraja rAkhaje, kAraNa ke dilagIrI darzAvyAvagara sarva samaye tamAre je kArya sAdhavuM hoya, je IcchA phaLavatI karavI hoya temAM daDha manathI udyogathI vaLagI rahevAthI avazya te phaLazeja, ane tamArI prathamanI dhAraNa karatAM vadhAre sAruM phaLa tame meLavI zakaze. dilagIra ane nAsIpAsa dekhAvathI te te kAryauparane ane tamArA mana uparano paNa tamAro kAbu nAza pAme che, guma thaI jAya che, ane te kAbu meLavatAM ghaNA vadhAre vakhata ane prayatnanI pAchI jarUra paDe che. paNa daDha mana, niNata vicAra, ane aDaga zraddhA-khaMtathI te kArya pachavADe maMDyA rahevAthI te kArya ane vazya saphaLa thavAnuM ja, ane tamArI IcchA pAra paDavAnI ja. mATe kadI kaI paNa kArya karatAM dilagIra ke nAsIpAsa thavuMja nahi, zraddhAthI ane khaMtathI te kArya pAchaLa maMDavuM, ane avazya vijayamALA tamaneja maLavAnI. tamAre kadi paNa nAhiMmata, nAsipAsa, gabharAyelA manavALA, agara zekAnvita thavuM nahi. AvI rIte mananuM nAhiMmata thavuM, gabharAI javuM teja tenI nabaLAI sUcave che, ane tevuM nabaLuM mana je kAMI muzkelIo tatkALamAM AvelI hoya, te dUra karavA samartha thaI zakatuM nathI, je mana hiMmata rAkhI zake che, nirNayathI caLatuM nathI, sadA AnaMdI rahI zake che, ane zraddhAne tyajatuM nathI, tevA manavALA manuSyAja dareka muzkelIno nAza karI zake che, kAraNa ke te manuSya sarva sthitimAM sava vakhate game tevA prasaMgomAM paNa majabuta rahI zake che. gabharAmaNavALI aMdhakAramaya kSaNemAM mananI nAsIpAsa--nAhiMmatI thaI javAnI valaNa teja niSphaLatAnuM mukhya kAraNa che. kAraNa ke muMjhAtAM muMjhAtAM mana evI sthitie jaI pahoMce che ke jyAre tenI zakti ane tenAmAM rahelI nyAyabuddhine nAza thaI jAya che. jyAre jyAre muzkelIbharyA kalAkamAM paNa mana majabutAIthI kArya kare che, potAnuM zorya ajamAvI grahaNa karela kArya pAra pahoMcADe che, tyAre tyAre tenI zakti-buddhi-cAturyamAM sarvadA vRddhi thAya che, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. , dAma tethI tame mananapUrvaka A vAta lakSamAM rAkho ke tamArA manane tame kadI paNa nirUtsAhI, nAhiMmatI, agara nAsIpAsa thavA dezo nahi, paNa hamezAM prApta che. kAryamAM AgrahathI ane khaMtathI macyA raheje, eTale avazya uttama phaLanI tamane dha prApti thazeja. jyAre tamane ema lAge ke aMdhakAramaya samaya AvI pahoMce che, tamane dareka kAryamAM niSphaLatA maLe tevo ja samaya varte che, tyAre paNa tamArI sarva zaktino upayoga kare. je tame nAsIpAsI dhAraNa karyA vagara tamArI zaktino upayoga karyAja karazo, to bAjI tarataja palaTAtI mAluma paDaze; aMdhakAramAM prakAza paDato mAluma paDaze. je kAcamAM cAlu niSphaLatA maLatI lAgatI hoya, temAM paNa saphaLatA maLatI jaze. paNa tame tevA samayamAM tamArI zaktino khyAla karyA vagara tene AvarI daI te aMdhakAramaya muzkelIone tAbe thaI jaI tenI sAmA thavAne badale te rUpaja banI jaze, to tame nIcA ane nIcAja utarI jazo, ane tamArI zaktino paNa ghaNe aMze kadAca. nAza thaI jaze. tamAruM vAtAvaraNa game tevuM hoya, paNa tamArI kAryazakti to tamArA manasAtheja saMbaMdha dharAve che. tame nAhiMmata banyAvagara dhIraja rAkhI kAye AgaLa calAvyA kare, te tamArI ghaTatI jatI lAgatI zaktinI vRddhi thavA mAMDe che, ane chevaTe muzkelIono paNa aMta Ave che, tethI ulaTuM je hiMmatane-dhIrajane namaskAra karI muzkelIone vaza thaI jaze, te mana muMjhAze, ane tamArI kArya zaktine dhIme dhIme nAza thaI jaze. Ama hovAthI tamAre mATe khAsa jarUranuM ane phAyadAkAraka teja che ke tamAre hamezAM vadhAre zakti, vadhAre mAnasika vizALatA, vadhAre pUrNatA, vadhAre hiMmata, vadhAre AnaMda tamArAmAM rahe tevI jAtane sarvadA prayatna karaje. uMcA caDhA, ane vadhAre uMcA caDhe, ane vadhAre uMcA ane majabuta vicAravAtAvaraNamAM vicaratAM zIkho ane mananI vadhAre uMcI zaktione vicAra karI te prApta karavAno prayatna se, ane AvA prayatnathI ja sarva kAryamAM sarvadA tamane saphaLatA maLazeja. ApaNuM cAluM jIvanamAM evI ghaNI vastuo hoya che, evuM ghaNuM vicArakSetra hoya che ke jene mATe ApaNe anya manuSyaupara AdhAra rAkhavo paDe che, tethI je je mANasanA sahavAsamAM ApaNe AvIe te te mANasa sAthe yathAyogya saMbaMdha thAya tevI rIte vartavAnI ghaNI jarUra che. jyAre jyAre tame keinA saMbaMdhamAM AvavA Iche, tyAre tyAre AnaMdI svabhAva, mananI vizALatA vigere saddaguNone dhAraNa karIne ja, tamArAthI bane teTalI uttamatA darzAvatAM tenA saMbaMdhamAM aAvavA prayatna karaje, tema karavAthI tenI pAsethI jenI Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAcheda. - manakeLavaNI adhikAra. 147, tamAre apekSA haze te vastu utkRSTa sthitimAM tame prApta karI zakaze. ApaNe anya manuSyamAM ApaNAupara vizvAsa utpanna thAya, ane ApaNuM te mATenI yegyatAno tenA manamAM nirNaya tarataja thAya tevI rIte vartavuM joIe. dilagIra, nAsIpAsa, du:khI cahere vizvAsa utpanna karI zakatAja nathI; vaLI tamArA manamAM te vastu prApta thaze ke kema temAM zaMkA hoya, tyAMsudhI paNa icchita kArya phaLIbhUta thatuM nathI. mATe zaMkAne manamAMthI dUra karI icchita kArya satvaraja saphaLa karavAnI tamArAmAM zakti che tevA tamArA manane majabuta nirNayasAthe AnaMdI svabhAvamAM ramaNa karatAM sarvanI sAthe saMbaMdhamAM AvavAnuM vicAra rAkhaje, eTale dhArela dhAraNAmAM tame satvareja phaLIbhUta thaze, temAM jarApaNa saMzaya nathI.. duniyAmAM koI paNa vyaktine nIce utArI pADavAne, halakI dekhADavAne prayatna ja Adaraze nahi, paNa tamArI jAtane jema bane tema AgaLa vadhAravA, vicAravAtAvaraNamAM zreSTha thavAnuM, manaupara aMkuza rAkhavAnuM, Icchita kAryanI saphaLatA thaI zake tevA AMdolanamAM vicAravAnuM zIkhaje. kAryakSetramAM AvI rIte AgaLa vadhavAthI hamezAM pariNAma lAbhadAyIja-cirasthAyI-saMteSakArakaja Avaze pitAnI jAtane AgaLa vadhAravAnI Teva hamezAM prApta kArya saMpUrNa karAve che, ane manane saMteSa-AnaMda upajAve che. jyAre anyane utArI pADavAnI halakA banAvavAnI Teva keAIne paNa sukhI karatI nathI; tamAruM vicArakSetra paNa azuddha thAya che; mana ADe raste utarI jAya che, ane sAmA mANasane paNa nukazAna thAya che, ane tamane temAMthI keIpaNa jAtanAM sukha-saMtoSa maLatAM nathI, mATe anyanI niMdA-TIkA karavAmAMthI sarvadA dUra ja raheze. tamArI pitAnI jAtane kema vadhAre sudhAravI, mAnasika vizALatA kevI rIte vadhAravI, teja prayatnamAM sarvadA raheje. je tamAre tamArA kAryomAM phatteha avazya meLavavIja hoya to tamArI jAtane sudhAre, ane tamArA kAryone uttama banAvo. tamArA kAryotaraphaja daSTi rAkho, paNa tamArA harIphamATe eka akSara paNa virUddhatAne uccAratA nahi. koIpaNa mANasa sAthe duzmanAI bAMdhavI-zatrutA utpanna karavI te manamAM geravyavasthAna utpanna kare che ane AvI sthitimAM koIpaNa kArya saMpUrNa thaI zakatuM nathI-icchita phaLa ApI zakatuM nathI, tethIja anya sAthe zatrutA rAkhavI- tenI TIkA karavI, ke tene halake pADavo te tamArI jAtane ja nIce utArI pADavAmAM sAdhanabhUta thAya che. anya sAthe zatrutA, ke anyanI niMdA-TIkA te tene te nukazAna kare agara na paNa kare, paNa tamArI jAtane to tenAthI avazya Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. nukazAna thavAnuM jatame to nIcI pAyarIe utarI javAnAja, mATe tamArA kAryamAM saphaLatA prApta karavAnI IcchA hoya to tamArI zaktine anyane halakA pADavAmAM be vyaya na karaze, paNa tamArA kAryamAMja mA raheze, te avazya phatteha maLazeja. - je tamane ema khAtrIthI lAgatuM hoya ke tamArA vicAre uttama che, ane nyane anukaraNa karavAlAyaka che, anya te grahaNa karaze te temane bahu phAyado thaze, te tamArA vicAronI uttamatA darzAvavA anyanA vicAronI kadIpaNu mane zkarI agara TIkA karazo nahi. anyanI mAnyatA-vicArazreNe beTI che, tevuM sAbIta karavAmAM nakAme vakhata gumAvazeja nahi. tamArI mAnyatA tamArA vicAre kharA che, anukaraNIya che te bAbata darzAvavAmAM tamAre vakhata pasAra kare; anyanA vicAro bhale tenI pAse ja rahe. tamAre tenI sAthe kazo saMbaMdha nathI. tamAre te vicAro beTA che te darzAvavAnI paNa jarUra nathI. jemAM satyatA haze te svata:ja tarata tarI Avaze; paNa anyane vicAro halakA che; utaratI paMktinA che, tenI mAnyatA khoTI che ema darzAvavuM te uttamatAnI nizAnI nathI. athavA tamArA vicAro paNa halakAja che tema tamArI niMdATIkA karavAnI Tevaja sAbIta kare che. satyane asatya sAthe kadI laDAI karavI paDatI ja nathI. satyane hamezAM jayaja thAya che. satya vicAre, satya vastu svataja tarI Ave che, ane keI paNa manuSya asatyane svIkAra karaze ja nahi. tethIja tamArI satya bAbata sAbIta karavA prayatna Adare. temAM vakhata pasAra kare, paNa anyanI niMdA-kuthalInI Teva cheDI deje. tema niMdA karavAthI anyanI mAnyatA jUThI che tema kadI sAbIta thavAnuM ja nathI. anyanI niMdA-TIkA dvArA pitAnA vicAronI uttamatA dekhADavA janAra aMte nAsIpAsa thAya che. tenA uttama vicAre upara paNa bIjA manuSyone zaMkA uThe che; mATe tevI pravRtti choDI daI tamArA satya vicAre jema vadhAre phelAya, jema lekasamUhamAM vadhAre jANavAmAM Ave tevo prayatna karaje, ane tamArI satya vAta ate avazya pragaTa thazeja, loke tene mAna Apaze, ane anyanA halakA vicAro svata:ja uDI jaze. joke tenA tarapha daSTi paNa nahi kare te khAtrIthI mAnaje. * Efficiency nAmaka aMgrejI mAsikamAMthI avataraNa. . Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. manakeLavaNI adhikAra. antarAtmAne puchavAnI yukti. karavA joie. +zuM karavuM ane zuM na karavuM eno manuSya mAtra vicAra tenA vicAra na karavAthI karavAyeAgya kArya thatuM nathI ane na karavAyeAgya kArya kAI vakhate thaI jAya che. vicAra e kavyanuM mULa che ane jethI kAI paNa kAma karatApahelAM vicAra karavAnI jarUra che. vicAra thayAsivAya kAI paNa kArya thatuM nathI. vicAramAMthIja kArya utpanna thAya che. jethI zuM karavA ceAgya che ane zuM karavA cAgya nathI tene manuSya mAtra vicAra karI tenA nizcaya karyA pachIja te kArya mAM paga mukavA joie, ------- 149 www Ane vicAra karyA sivAya je mANasa kAma kare che te avazya duHkhI thAya che. je karavAthI ApaNane sukha thAya te kAma karavuM joie. jenAthI kAMI phaLaprApti thAya, je karavAthI ApaNI unnati thAya ane je karavAthI ApaNane pastAvA thAya nahi te kArya karavuM joie, tevIja rIte je karavAthI du:kha thAya, je karavAthI tenuM piraNAma sArUM Ave nahi, je karavAthI TAima nakAmA jAya te kAma karavuM nahi. A pramANe pratyeka kAryanA AraMbhamAM te kArya karavA ceAgya che ke kema teno pAte prathama vicAra karavA joie. ane te pachIja te kArya - no AraMbha karavA joie. zuM karavuM ane zuM na karavuM tenA saMbaMdhamAM mANuse vAraMvAra guMcAyA kare che. A saMbaMdhamAM te anya manuSyeAnI salAha vAravAra leche. anya manuSyA kahe che ke te karavA cAgya che teA te kArya karavAne macI paDe che, ane kAI nA kahe che teA te karatA nathI. A abhiprAyeA seAe saiA TakA satya hAtA nathI ane tethI ghaNIvAra anyanA abhiprAyAupara vizvAsa rAkhanArA niSphaLa thAya che. zuM karavuM ane zuM na karavuM teno khIjAnA abhiprAyaupara AdhAra R!khavAkaratAM potAnuM aMta:karaNa zuM kahe che teno prathama vicAra karavA joie, ane te saMbaMdhamAM peAtAnuM aMta:karaNa je abhiprAya Ape te ghaNe a Mze satya hAvAthI temAM lAbhaja thAya che. A saMbaMdhamAM khIjAnI salAha levA karatAM peAtAnA aMtarasthita aMtarAtmAnI salAha levI e ghaNe darajaje ceAgya che. A aMtarAtmAnI salAha kevI rIte levI e ghaNAnA samajavAmAM AvatuM nathI ane jethI te salAha kevI rIte levI tenI gabharAmaNamAM keTalAka peAtAno | bhAgyeAdhya varSa 1 luM aMka 4 thA. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama divasa vyatIta karI guMcavAyA kare che. A sarvane potAnA aMtarAtmAnI salAha maLe che. jANe ke ajANe paNa aMtarAtmA tene salAha te Ape cheja paNa teupara ghaNA manuSya dhyAna ApatA nathI. - jyAre teo koI paNa kRtya kare che tyAre te kRtya khoTuM che ke kharuM teno temanA manasAthe paDaghe thAya che, jema, corI karavA jAya che tyAre tenuM mana te kAma khoTuM che evuM jaNAve che ane tenA jaNAvyA chatAM paNa cerI loke "emAM zuM paisA maLaze, khoTuM ke kharuM; ema kahI corI karavA tatpara thAya che. ane tevI ja rIte dareka manuSyane koI paNa kAma game to khoTuM hoya ke kharUM topaNa te karatA pahelAM tene tenuM mana te kAma karavuM ke nahi teno abhiprAya Ape che. A abhiprAya, A salAha, te bIjuM kaI nahi paNa tenA aMtarAtmA taraphathIja ApavAmAM Ave che. ane te satya ja hoya che. je koI A salAha samajI jAya che te sukhI thAya che, ane je kaI AMkhaADA kAna kare che te Akhare duHkhI thAya che. manuSya mAtra A salAhatarapha dhyAna ApavuM joIe ane game te kAma karatA pahelAM je tene tenA aMtarAtmAtaraphathI te na karavA mATe salAha ApavAmAM Ave che te kAma kadI paNa karavuM nahi. satya kAma karatI vakhate te kAma karavAne utsAha ApanAra paNa aMtarAtmA ja che. ane asatya kAma karanArane pAchAM pagalAM bharAvanAra, ane te kAma asatya che evuM jaNAvanAra paNa aMtarAtmAja che. zuM karavuM ane zuM na karavuM teno nizcaya potAnA aMtarAtmAne ja puchIne karavo. kaI paNa kAma karatA pahelAM te kAma karavAthI zuM lAbha ke hAni thaze tene vicAra pitAnA aMtarAtmAne pUchayApachIja karavo. ghaNuM mANasa kahe che ke "huM amuka kAma karavA jato hato paNa mAruM manaja te kAma karavAnuM nA kahetuM hatuM" "te kAma karavAnuM mAruM mana ja nathI!" A mana Ama kahe che ane A mana tema kahe che, e bIjuM koI nahi paNa te mana aMtarAtmAne saMdezeja mAtra pahoMcADe che. aMtarAtmAnA svarane bahAra lAvI saMbhaLAva e mananuM kAma che. ane te jyAre mananI zAMta sthiti hoya che tyAre ja jaNAya che. ghaNA mANaso kaI vastu bhulI jAya che, koI vastu ADI avaLI mukI hoya che ane jyAre jaDatI nathI tyAre thoDIvAre te saMbhArI kADhavAne mATe Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariejIda. manakeLavaNuM-adhikAra. 151 zAMta thAya che, ane te vastu kayAM che tene vicAra kare che te vakhate tene sAMbharI Ave che ke te vastu phalANu jagyAe che, agara bhUlI gayelI vastu yAda Ave che. A yAda lAvarAvanAra bIjuM kaI nathI paNa temanA aMtarAtmAno saMdezo che. ekAgra ane zAMta citta thavAthI tene khulAso aMtarAtmAdvArA Ave che ane te bahAra jaNAve che ke mane yAda AvyuM. A yAda lAvarAvanAra aMtarAtmA che. tevI rIte amuka kAma karavAgya che ke nathI karavAcogya, teno prathama ekAgra ane zAMta thaI vicAra karavo ane jethI te kAma karavuM ke kema, athavA karavA egya che ke nathI, teno nirNaya potAnA aMtarAtmAdvArA sahajamAM thaI zakaze. je te karavA gya haze to tamAruM mana utsAhita thaze ane te karavAno nizcaya karaze ane nahi karavA yogya haze to tamAruM mana kaluSita thaze ane te karavA mATe tamArAM pAchAM pagalAM bharAvaze. athavA to te karavAno vicAra karatAM ja tamAruM mana ciMtAtura thaze ane vicAra Avaze ke A kAma na karyuM hoya te sAruM. te te vakhate samajajo ke A aMtano nizcaya aMtarAtmAja manadvArA jaNAve che. jethI te je vicAra jaNAve te pramANeja vartavAne nizcaya karajo. kaI paNa kAmamAM bIjAnI salAha levA karatAM tamArA aMtarAtmAnIja salAha letAM zIkhaje. aMtarAtmAnI salAha lenArA Akhare vijaya pAme che, jyAre bIjAnI salAhe deDI janArA ane pitAnA aMtarAtmAnA svarane na gaNakAranArA Akhare niSphaLatAne meLave che. aMtarAtmAnI salAha levAne abhyAsa paDyA pachI saheja bAbatane nirNaya karavo haze to paNa DIvAramAM thaI jaze. abhyAsa vadhatAM aMtarAtmAnA saMbaMdhamAM vAraMvAra AvavAnI jarUra paDaze ane jema jema saMbaMdha vadhaze tema tema unnatinuM paNa ekeka pagathIuM AgaLa vadhatA jazo. aMtarAtmAnI salAha levAne mATe TAImanI jarUra paDe che. jema koI adhikArIne maLavA javuM hoya che te te vakhate temane vIjhITIMga kArDa ApavuM paDe che, ane je temane maLavAno vakhata hoya che te ja ApaNuM mulAkAta le che, tevI ja rIte aMtarAtmAnI salAha letI vakhate paNa temane te vakhate TAIma che ke kema teno nirNaya karavAnI jarUra che. temane haMmezAM TAIma te cheja paNa temane maLI zakavAne mATe ApaNane anukULatA che ke nahi tene vicAra cho. . Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. thata janajAkajhakajhajhajhajhajhajhajhajhajhana kakaka kakakara karavAnI prathama jarUra che. eTale ApaNe sarva upAdhithI mukta thayA pachI ja temanI salAha laI zakIe chIe. upAdhithI mukta thavuM eTale gharabAra ke bairI karIne tyAga karavAne nathI paNa ApaNA vicAranAM kekaDAMne vALI laI, badhA Amatema ane aga bagaDa vicArene eka khaNe mukI ApaNe eklAeja zAMta thaI aMtarAtmAnA saMbaMdhamAM AvavAne mATe ekAgra thavuM. ekAgra thaI pachI ApaNe je bAbatanI salAha pUchavI hoya te tamAma bAbata manamAM ane manamAM jaNAvavI. Ama jaNAvavAthI je te kAma karavAnuM tamAruM mana utsAhita thatuM hoya te jANajo ke te kAma karavAnI tamArA aMtarAtmAtaraphathI salAha maLI che ane je tema karavAnuM mana na thatuM hoya te jANajo ke te kAma karavAnI tamane tamArA aMtarAtmAtaraphathI salAha maLatI nathI. pratyeka kArya karatA pahelAM te kArya karavAgya che ke kema teno nirNaya dareka manuSya karavo joIe. khoTuM kAma karatA pahelAM manuSyane pAchA haThAvanAra bIjuM kaI nathI paNa aMtarAtmAja che. te kAma karatAM manadvArA te reke che. manadvArA te AMcakA khavarAve che chatAM na mAne ane duHkhI thAya che temAM teneja vAMka che. AthI dareka manuSya potAnA aMtarAtmAtaraphathI jevI salAha maLe te pramANeja vartavuM joIe. zuM karavAgya che ne zuM karavAyegya nathI tene nirNaya aMtarAtmA pAsethI karI levuM ane pachI je karavAcya hoya teno AraMbha karavo. - je kAma karavAthI ApaNane sukhanI prApti thAya te kAma karavAcogya che ane te kAma karyuM che teno nirNaya aMtarAtmA sivAya bIjo bhAgyeja karI zake che. tevIja rIte je kAma karavAthI tenuM pariNAma duHkhamaya Ave che te te kAma karyuM che tene nirNaya paNa aMtarAtmAja karI zake che, ane jethI te je nirNaya kare te pramANe vartavuM e manuSyamAtranuM kartavya che. je mana kharI keLavaNI pAmyuM hoya-tema kharI rIte keLavavAmAM AvyuM hoya tenA para uttama saMskAre lAgelA hoya te te sthiratAne pAme che, caMcaLapaNAne choDI de che, vyagratA upajAvanArA prasaMgomAM paNa vyagratAne vaza thatuM nathI ane zAMtino anubhava kare che. AvI jAtanI mananI sthiti mana:samAdhAna kahevAya che. jeoe AvuM mana:samAdhAna prApta karyuM che teo manuSyatva pAmIne je uMcAmAM uMcA lAbha teNe meLavavA joIe, je kharA kartavyane teoe A Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda mana:samAdhAna lAbha-adhikAra. 153 : - vakAra ApI siddha karavuM joie, te lAbha meLave che ane te byane siddha karI zake che e samajAvavu Avazyaka hai.vAthI have pachI ApaNuMpaNuM mana:samAzvAnalAla e adhikArane AvakAra ApIzuM ane A adhikAranI samApti karIzuM. manaHsamAdhAna lAkha-adhiSThAra. AMkhathI na joI zakAya tevAM paramANue jyAre ekaThAM maLe che tyAre AMkhathI joI zakAya tevI eka vastu bane che manuSya potAnA manamAM je je vicArA-zubha vA azubha saMkalpA khAMdhe che tenuM phaLa manuSyAne avazya maLeche. tethI sukhI thavA dareka manuSye sadvicAraja madhavA, nahiMtara taMdulamasyanI mAphaka kharAba saMpathI narakasthiti bhAgavavI paDaze. " samudramAM jyAre magaramaccha peAtAnA AhAra karavA icche che tyAre peAtAnA paheALA meDhAmAM ghaNuM pANI bharI leche, te pANImAM aneka jaLajatuo peAtAnA meDhAmAM AvI jAyache ane pANI kADhI nAkhI jaLajaMtuone peAte gaLI jAyache te vakhate keTalAka nAnA jaMtuo pANInI sAthe nIkaLI jAya che. magaramacchanI AMkhanI pAMpaNamAM sRSTi lIlAthI ceAkhAnA AkAranA eka matsya utpanna thAyache tene tadulamatsya evuM nAma ApavAmAM Aveche te taMdu9 matsya magaramacchanA mukhamAMthI nIkaLI jatA pANInI sAthe khacI jatA jaLaja tuone joi vicAra kare che ke jo huM magaramacchane ThekANe hAuM teA mukhamAM AvelA jaLaja tuAne khacavA dauM nahiM. evA azuddha vicArathI te taMdulamatsya narakasthitine prApta thAya che. te vicAradvArA paNa pApa nahi bAMdhavA bhalAmaNu karavA A adhikAranI ceAgyatA mAnI che. manAnigraha-ta dulamasya anuSTup 1 thI 7. manaH saMvRNu he vidvannasaMvRtamanA yataH / yAti tandulamatsyo drAk, saptamIM narakAvanIm // 1 // ( (ya. ja.) " huM vidvan ! mananA saMvara kara; kAraNake tadulamatsya mananA saMvara kara"tA nathI teA turataja sAtamI narake jAya che. " 1 20 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. darAma vivecana--ane vyApAra mane baLa adhikAra Aja viSaya para lakhAyela che. atra vadhAre spaSTa zabdamAM mane nigraha karavAnI bhalAmaNa kare che. sarva yogamAM manoganuM rUMdhana vadhAre muzkela che paNa te teTaluM ja vadhAre phaLadAyI che. vaLI je manoyogano virodha karavAmAM Avato nathI ane manane game tema rakhaDavA devAmAM Ave che te te mahA pApabaMdha karAve che. tadulamasya mananA vegathIja mahAtIvra pApabaMdha kare che. enuM daSTAMta zAstraprasiddha che. e taMdulamasya moTA jabarA magaramacchanI AMkhanI pAMpaNamAM garbhakapaNe utpanna thAya che. aMtamuhUrta garbhamAM rahe che ane pachI tenI mAtA magaramacchanI pAMpaNamAM ja tene prasare che. garbhaja hovAthI tene mana hoya che. tenuM zarIra taMdula ( cekhA) jevaDuM hoya che, ane AyuSya aMtarmuhUrtanuM hoya che magaramacchanI AhAra levAnI rIta vicitra che. e pANIne meTo jaththo meDhAmAM bharI le che ane tema karatAM saMkhyAbaMdha mAchalAM tenA moDhAmAM jAya che. pachI tenA moDhAmAM jALI hoya che ( dAMtanI bevaDa) temAMthI te pANI pAchuM kADhI nAkhe che, paNa A jALInAM chidro moTAM hovAthI sa khyAbaMdha jhINAM jhINAM mAchalAMo nIkaLI jAya che. A vakhate durgAne ta dulamasya A khanI pAMpaNumAM beThe beThe vicAra kare che ke jo huM A magaramacchanA sthAne houM te AmAMthI eka paNa mAchalAMne nIkaLavA dauM nahi. AvA durgAnamAMja narakAyu bAMdhI kALa karI tetrIza sAgaropamane Aukhe sAtamI nArakamAM utpanna thAya che. ukta pApa taddana mAnasika che, chatAM paNa tenI vRtti bahuja kharAba hoya che. mana5ra aMkuza na hoya tenI AvI ja sthiti thaI jAya che. jeo Akho vakhata gAmanI vAta karatA hoya, kuthalI karatA hoya, teoe A nAnI hakIkatathI bahu samajavAnuM che. strIoe paNa vikathA tyAga karavA khAsa vicAra karavo joIe, ema A daSTAMta batAve che. vaLI jema manathI mahA pApabaMdha thAya che temaja tene saMvara kyathI mahA lAbha thAya che te mATe have juo. 1 mananA vega vize prasannacaMdra rAjarSinuM dRSTAMta. prasannacandrarAjarmanaH prasarasaMvarau / narakasya zivasyApi, hetubhUtau kSaNAdapi // 2 // (tha. 1 aMtarmuhUrtanA ghaNA bheda hovAthI nAnAM nAnAM keTalAMka aMtarmuhane maLIne paNa aMtamuhurta ja kALa kahI zakAya. 2 taMdulamasya tathA prasannacaMdra rAjarSinI hakIkata DI DI upara lakhI che, to paNa khAsa kAraNathI tenuM atra punarAvartana karyuM che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. *** mana:samAdhAna lAbha-aSikAra, 155 77 == " kSaNavAramAM prasannacaMdra rAjarSine mananI pravRtti ane nivRtti anukrame naraka ane mekSanuM kAraNa thaI." 2. vivecana--manano vega atyaMta che. zubha adhyavasAyanI dhArA jyAre mAnika rAjyadvArA Atmakujapara paDe che te vakhate tenAparanA mela ekadama khasI jAya che, paDI jAya che, haThI jAya che ane jIva alpa samayamAM peAtAnA zuddha svarUpamAM AvI jAya che. prasannacaMdra rAjarSinuM caritra zAstraprasiddha che. teone paNa eja pramANe thayuM hatuM. metA muni, dhannAzALibhadra, gajasukumALa vigere aneka mahApurUSa maneArAjyapara aMkuza prApta karI zubha gAMtanA bhAgI thayA che. dhanavijayagaNi prasannacaMdra rAjarSinuM caritra Ape che, tadanusAra atra TukAmAM lakhIe chIe. kSitipratiSThita nAme eka nagara hatuM. vicitra prakAranI bhAthI AkhA vizvane te potAnA tarapha AkarSaNa karatuM hatuM. aneka dukAna, khajArA ane hasyothI te nagara ahu AAlatuM hatuM. prasannacaMdra nAmanA rAjA tyAM rAjya karatA hatA. vizALa bhujAmaLavALA A mahArAjA zatrudamanamAM kuzaLa ane nyAyanA namunA hatA. tenI prajA sarva prakAre sukha bhAgavatI hatI. rAjyasukha bhAgavatA hatA tevAmAM zrI vIra paramAtmA eka vakhata te nagaranI bahAra samavasaryA. rAjAe samAcAra sAMbhaLyA eTale vaMdana karavA sArUM gayA. saMsAranA asthira bhAvanuM svarUpa sAMbhaLI rAjAne vairAgya utpanna thayA, saMsAravAsanA uDI gaI ane AMtarASTi jAgrata thaI. khAlyAvasthAnA putrane rAyapara sthApana karI teNe dIkSA lIdhI abhyArA karatAM gItA thayA ane rASitarIke ALakhAvA lAgyA. anyadA dharmatattvanuM ciMtavana karatA ane zubha bhAvanA bhAvatA te rAjiSa rAjagRha nagaranI bahAra kAryAtma dhyAne rahyA che. have te vakhate vIraparamAtmA najIkanA bhAgamAM samavasaryA che, temane vaMdana karavAmATe leAkeA TALe maLIne jAya che. leAkeAnA samUhamAM zitipratiSTitapuranA vANIA hatA, A khanne jaNA vAtA karatA karatA zrI vIraprabhune vaMdana karavA jatA hatA, tevAmAM teoe peAtAnA AgalA rAjAne dIThA. eTale vRddha viNaka elyuM. " ahA ! rAjyalakSmInA tyAga karI A rASie tapalakSmIneA svIkAra karyA che tethI te dhanyAtmA che, bhAgyazALI che. " bIjo vANIe elyeA " are javA dene! A munine dhanyavAda te zuM ghaTe che? tene te kharekharA ThapakA ghaTe che. emaNe dIkSA lIdhI tyAre putra mahu khALavayanA hatA, khaLavagaranA hatA, paNa e vAtanA vicAra karyovagara tene rAjyapara sthApI pAte te vrata laI lIdhuM eTale kRtakRtya thaI gayA ! have enA sagAvahAlA bicArA khALane herAna kare che, AkhA zaherane upadrava kare Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama che ane lokomAM kALakera varatAI rahyo che. ATalA mATe A muninI te sAmuM jovuM paNa yogya nathI." A vArtAlApa karatA karatA teo te karNa pathathI dUra thayAparaMtu tenI vAta sAMbhaLI rAjaSi dhyAnabhraSTa thayA, temane krodha utpanna thaye ane saMsArathI ekavAra nivRtta thayeluM mana pAchuM saMsAramAM rakhaDavA mAMDayuM. ArtadhyAna cAlyuM ane vicAra thaye ke-aho ! ahA ! huM beThAM putranI AvI hAlata kema thAya!! AvA vicAranI sAtheja manamAM tenA viredhIonI sAthe yuddha karavA mAMDayuM. AvI rIte muni mahArAjanA manamAM pracaMDa yuddha cAlI rahyuM che te vakhate viraprabhune paramabhakta zrI zreNika nRpati temane vaMdana karavA cAlyA. rastAmAM munine jeI vAMghA, paraMtu munie tenA para najara paNa karI nahi. zreNike dhAryuM ke A mahAtmA A vakhata zukala dhyAnArUDha thayA haze. zreNika prabhu pAse gayA savinaya namaskAra karyo, vAMdhA, dezanA sAMbhaLI. pachI pUchyuM "he bhagavana ! je sthitimAM meM prasanacaMdra rAjarSine vAMdhA teja sthitimAM te vakhate teo kALa kare te kaI gatimAM jAya?" bhagavAna bolyA-"sAtamI narake jAya." zreNika rAjAne A pratyuttara sAMbhaLI bahu Azcarya sAthe dilagirI thaI. have prasannacaMdra rAjarSine zuM thayuM te joIe. teo te manamAM meTI laDAI karavA maMDI gayA. moTA samarAMgaNamAM sarva zatruone mArI nAkhyA paNa bAkImAM eka pradhAna zatru rahyo. A vakhate sarva zastro khuTI gayAM, hAthamAM taravArasarakhI paNa rahI nahi, chatAM kSatriya vIra Daryo nahi. hiMmata majabUta rAkhI mAthAparanA TepathI ene mArI nAkhIza ema vicAra karyo. have pitAnA mAthA para Tepa levA hAtha uMce karyo ane mAthA para hAtha pherave che te keza kuMcita tAlakuM maLyuM. sujJa vIra ce, jJAnadaSTi jAgI, viparyAsa bhAva bhAgya ane saMvega prApta thayuM. vicAryuM ke are jIva! A tuM zuM kare che? kenA putra ane konuM rAjya ? vagara vicAryuM te prathama vratano bhaMga karyo. AvA zuddha adhyavasAyamAM dhyAnArUDha thatAM svaAcaraNanI niMdA karavA mAMDI ane aticAra AlocavA mAMDyA. manathI bAMdhelAM karma manathI ja khapAvI dIdhAM ane sAtamI narakane yogya daLIyAM ekaThAM karyAM hatAM te vikherI nAkhyAM. have vIraprabhune zreNike thoDe vakhata javA daI pharIne prazna pUcho ke "he paramAtmana ! te rAjarSi kadAca atyAre kALa kare te kayAM jAya ?" prabhue uttara Ape ke "anattara vimAne deva thAya." zreNikane A uttarathI vadhAre Azcarya thayuM, tethI tenuM kAraNa pUchyuM. manorAjyanuM svarUpa, tenuM jora, tene vaza karavAthI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mana:samAdhAna lAbha-adhikAra. Swe p thatI anaMtaguNunI prApti vigere prabhue samajAvyuM. te samaye devaduMdubhinA avAja thayA. zreNike pUchyuM ke " he prabhu! A dudubhi zenI vAge che ? prabhue kahyuM ke " zreNika rAjA! e rAjarSine kevaLajJAna prApta thayuM che. " e Nika rAjAne A hakIkata jANI mananA vega kevA baLavAna hAya che te kharAbara samajAyuM. 1 == A daSTAMtathI maneArAjyanI vegavALI bhAvanA samajaNI haze. e agatyanA viSayamAM vAraMvAra paryAAcana karavAnI jarUra che. madhANu paNa jANavA jevuM che. sthira thavAnA upAya. yathA yathA manaHzuddhirmuniH sAkSAt prajAyate / (dayAvi.) tathA tathA vivekazrIhRdi dhatte sthiraM padam / / 3 / / jema jema mananI zuddhi thatI jAya che tema tema viveka buddhivALA muni aMta:karaNane viSe zAMta thatA jAya che. 3 157 adha meAkSanu kAraNa mana che. mana eva manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH bandhane viSayAsaGga muktau nirviSayaM punaH // 4 // manuSyone baMdhana tathA meAkSanuM kAraNu manaja che. viSayAnI AsaktithI a'dhananuM ane viSayAthI vegaLu rahevAthI meAkSanuM kAraNa prApta thAya che. 4 zuddha manathI mAhu dUra rahe che. } (vA. 7.) satatodAranuttAsu, kathAsu parizIlitam / saMvanika leto, modajjaina jite // 1 // haMmezAM thatI zuddha AcaraNavALI kathAone lIdhe samyakatvAdi saMpattithI yukta ane nirmULa aMta:karaNa meharUpI kAdavathI kharaDAtuM nathI. pa zuddha manaupara samRddhinA AdhAra. } (STT. (STT. 9) sarvAM * sampannayastata, vizuddhe cacce mAnasam / 3vAnaDhapAya, nanu catRtaiva sUH // 6 // jevI rIte joDA paheranAra manuSyane AkhI pRthvI cAmaDAthI maDhela bhAse che. tevI rIte javuM mana zuddha che tene sarva samRddhi haiAya che. 6 (mU. mu.) A Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ------ #my poe*** ekAgra mananu maLa ekAgramanasA dhyAtA, devAH zailamayA api / kavi naiva tunti, ddi punaH cetano banaH || 7 || 4. mu.) eka manathI jo paththaranA devAnuM paNa dhyAna karyuM hAya tA te devA Tuka vakhatamAM prasanna thAya che tyAre caitanyamaya manuSyanuM te pramANe dhyAna karyuM hAya tA te TuMka samayamAM prasanna thAya emAM Azcarya nathI. 7 vairAgyanI khAsa jarUra. AryAM (8-thI-20) cetaH pazumazubhapathaM, pradhAvamAnaM nirAkartum / vairAgyamevamucitaM, galakASThaM nirmitaM dhAtrA // 8 // dezama ---- * (1. a.mu.) azuddha rastA tarapha jo-khadha doDatA pazurUpI manane aTakAvavAne mATe vidhAtAe vairAgyarUpI gaLe lAkaDuM laTakAvyu che e ceAgya che. arthAt vairAgya vinA mananuM azuddha valaNa khadalAtuM nathI. 8 nyArUpI mananA nirodha karavAnA upAya. advAratuGgakuDage, gRhe'varUddho yathA vyAghraH / bahu nirgamaprayatnaiH, zrAntastiSThatyanupatansa tathA // 9 // sarvendriyAvarodhAdudyogazatairanirgamaM vokSya / zAntaM tiSThati ceto, nirUcamatvaM tadAyAti // 10 // (1.mA. zra.) jema khArarahita ane uMcI bhIMtavALA gharamAM pUrAyele vAgha bahAra nIkaLavAnA ghaNA prayatnA karI, kUdavAthI thAkI jaine zAMta umeA rahe che tema mana sarva iMdriyAnA rUMdhAvAthI ( dAkhathI ) nIkaLavAnA seMkaDA upAyA karyo chatAM nahi phAvavAthI zAMta thaI ubhuM rahe che ane tyAre nirUdhama bane che. 9-10 maneAnigrahanA keTalAka upAya. upajAti. svAdhyAyayogaizcaraNakriyAsu, vyApAraNairdvAdazabhAvanAbhiH / sudhIstriyogIsadasatpravRtti phalopayogaizca manonirundhyAt // 11 // (pa.ka.) " svAdhyAya ( zAstranA abhyAsa ), ceAgavaDuna, cAritrakriyAmAM vyApAra, "khAra bhAvanA ane mana vacana kAyAnA zubha azubha pravRttinAM phaLanAM cita" vanathI suna prANI mananA nirAdha kare. " 11 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana:samAdhAna lAla-adhikAra. ~~~~~~~~~~~~~ ww bhAvArtha-zAstrAbhyAsa-svAdhyAyanAM pAMca rUpa che. vAcanA ( bhaNavuM), pucchanA ( savAlA karavA ), parAvanA ( punarAvartana-rIvIjhana ), anuprekSA ( manamAM ciMtavana ) ane dharmakathA ( dharma upadeza ). yAga eTale mULa sUtreAnA abhyAsanI yAgyatA mATe kriyA tathA tapazcaraNu, A ceAgendvahana manAnigrahanuM prakhaLa sAdhana che ane uttama khIja vAvavAmATe e bhUmikAne zuddha karanAra prabaLa upAya che. e bannenA ekaThA artha svAdhyAyamAM vyApArathI mananA rAdha karavA' evA paNa thAya che. A artha paNa suMdara che. e rIte vacanayogapara jaya meLavavAnI sUcanA karI, ane vaLI ema paNa kahyuM ke jJAna e mukhya meAkSasAdhana che. ' pariccheda 159 manenigrahanuM bIjuM sAdhana kriyAmArga che. zrAvaka cAgya devapUjA, Avacaka sAmAyika, paiASadha vigere tathA sAdhune AhAra, nihAra, pratilekhana, pramAna, kAceAtsaga vigeremAM kAyAnI zubha pravRtti. jeA kriyAmArga tarapha kaTAkSanI najarathI jotA hAya temaNe khAsa yAda rAkhavuM kriyAmA e paNa manAnigrahanuM parama sAdhana che. pravRttivALA jIvane te je nirAMta maLe te te kaIka jAtanuM teAfAna AdarI bese; tene mATe kriyA bahuja upayogI che, eTaluMja niha paNa khAsa jarUranI che. A rIte kAyayeAgapara jaya karavAnI sUcanA karI. A saMsAramAM kAI vastu besI rahevAnI nathI-sarve nAzavaMta che ( anitya ), A jIvane maratI vakhate kAI thelI rAkhanAra nathI ( azaraNu ), sasAranI racanA vicitra che ( bhava ), A jIva ekalA AvyA che ane kalA javAnA che ( ekatva ), bIjA sarvathI jUde che (anyatva, zarIra maLa mUtra viSTA vigerethI bhareluM che ( azuci ), mithyAtva, avirati, kaSAya ane cogathI karma khAMdhI jIva saMsAramAM rakhaDe che ( Azrava ), paNa teja jIva jo samatA rAkhe-mana vigerenA nigraha kare teA karmabaMdhane zake che ( saMvara ), ane jo tapasyA kare teA nikAcita kamethiI paNa mUkAya che (nirjarA ), cAda rAjaleAkanuM svarUpa citavavA cAgya che ( leAkasvabhAva ), samyaktva pAmavuM kharekharUM durlabha che ( eAdhi ), dharmane kahenArA ghaNA thayA che, paNa arihaMta mahArAja jevA nirAgI kahenArA bahu thoDA che ( dharma ). evI rIte khAra bhAvanAne vAraMvAra bhAvI, tepara vicAra karavA e maneAnigrahanA trIjo upAya che. A upAyathI manapara aMkuza Ave che. zubha pravRtti karavAmAM Ave tenuM phaLa sArUM thAya che ane kharAba pravRtti karavAmAM Ave tenuM phaLa kharAba thAya che esabaMdhI vicAraNA karavI, AtmanirIkSaNa karavuM, AtmAvaleAkana karavuM emaneAnigrahanA cAtheA upAya che. je Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa maha--bhAga 3 je. 160 kAma -~ ~~~~ B yasa. prANI peAtAnI pravRttipara vicAraNA kare che tene maneAnigraha bahu jaladI thaI jAya che. atra manenigrahanA cAra upAya kahyA. zAstrAbhyAsa, cAritra ane kri yAmAM zuddha vartana, bhAvanAnuM bhAvana ane AtmanirIkSaNu. zAstrakAra kahe che ke AtmAne niraMtara sayamayAgAmAM pravRtta rAkhavA; tethI ghaNI jAtanA phAyadA thAya che. jo ene chUTA mUkayA hAya tA upara jaNAvyuM tema e ghaNI jAtanAM tAphAna kare che. teTalA mATe umAsvAtivAcaka kahe che ke paizAcikamAkhyAnaM, zrutvA gopAyanaM ca kulavadhvAH / saMyamayogairAtmA, nirantaraM vyApRtaH kAryaH // * pizAcanI vAta ane kuLavadhUnuM vRttAMta sAMbhaLIne AtmAne nira Mtara sacamacAgeAmAM parAvelA rAkhavA. ' eka vANIAe peAtAnuM kArya sAdhavAmATe eka pizAcanI sAdhanA karI. maMtrayeAge te pizAca siddha thayA. teNe pizAcane peAtAnuM kAma khatAvyuM. manakAma sAdhya kAma karanAra pizAce alpa samacamAM kArya siddha karI ApyuM. pachI te vANIAne kahe ke have mane kAma atAva nahi teA tane mArI nAkhuM. akhaMDa udyamavALAe navA besatA nathI. vANIe buddhizALI hatA. teNe kahyuM ke atre khADA kheAda; khADA kheAdAvI temAM pANI Avyu. eTale kahyuM ke temAM eka vAMsa nAkha. pachI eka kANeA vATakA tene ApI te vAMsapara kha MdhAvyo ane kahyuM ke tAre kuvAmAMthI pANI kADhI vATakA bharI devA, ane enuM kANuM pUrAI na jAya e dhyAnamAM rAkhavuM. jyAre huM tane bIjuM kAma na atAvuM tyAre tAre A kAma karyA karavuM. kuLavadhUnuM dRSTAMta paNa evu ja che. pati paradeza javAthI tene kharAba cavAnI icchA thaI che ema sasarAe dAsImAraphata jANyuM tyAre pote vahune mAthe gharanA sarva kArabhAra mUkayA ane eTalA kAmamAM nAkhI dIdhI ke viSayasaMbaMdhI vicAra karavAnI paNa phurasada maLe nahi. AvI rIte te sudharI gaI. A niyama dhyAnamAM rAkhI AtmAne niratara saMyamayeAgAmAM pravRtta thayelA rAkhavA, ke jethI tene astavyastapaNe jyAM tyAM rajhaLavAnI Teva paDe nahi ane paDI hAya tA maTI jAya. 11 mana:samAdhAnapura gurjara kavitAo. manahara--12 thI 15. manavanA hAtha paga heAya te na kAma kare, manivenA kANA jevA AMkha kAna nAka che; 1 prazamarati prakaraNuAAka 120 me. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mana:samAdhAna lAbha-adhikAra. 161 manavinA mIThA mevA paNa khANa jevA lAge, manavinA mithyA badhuM japa tapa dAna che. manavinA heta prIta paNa parakhAya nahi, manavinA bhaNatara bhAranI samAna che; kezava kahe che eka mananI ramata badhI, manavALA mANasane mANasamAM mAne che. zarIra aMdanarUpa iMdriya che azvarUpa mana sArathIthI dUra dUra doDyo jAya che; mana jema laI jAya temanA ghoDA taNAya, mahArAja jIva besanAra malakAya che; kAmakAja karavAnA manane AdhIna badhA, mana tAranAra ne buDADanAra thAya che, kezava kahe che eja mana hAtha rAkhavAthI, bhAre bhavasAgarane pAra utarAya che. manane sukhethI sukha manane dukhethI duHkha, manane manAvAthI saMtoSa manAya che; mana mitra mana putra mana che kalatra rUpa, manavaDe mamatAmAM caDAya paDAya che; mana vinA vyavahAra siddha kaI thAtuM nathI, mana vinAne mAnava pazumAM manAya che; kezava kahe che tana manane suga chatAM, bhAna bhUlI jAya tenA muMDA hAla thAya che. citta vinA kAma kAja sAcuM na manAya koI, citta vinA lekha patra pIpaLAnuM pAna che; citta vinA AraMbha adhurA rahI jAya badhA, citta vinA kenuM mAna kenuM apamAna che, citta vinA sukha du:kha dehane jaNAya nahi, citta vinA dhaLadhANuM japa tapa dhyAna che; kezava kahe che citta vinA caturAI kevI, eka citta vinA tana lAkaDA samAna che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama vyagramanavALAM manuSyo sAmAnya vyavahAranA kAryamAM paNa siddhi meLavI zakatAM nathI. siddhi meLavI zakatAM nathI eTaluM ja nahi paNa hAthamAM lIdhelAM kAryanI sthiti vIMkhI nAkhI tene naSTa karI de che. vyagramanavALe regI sAdhyareganA sapATAmAM chatAM asAdhya ApattinA paMjAmAM sapaDAya che ane asAdhya roganA paMjAmAM paDele mANasa paNa je sthira manavALo hoya to te paramAtmAnI kRpAthI sukhI jIvanano lAbha laI zake che tevI ja rIte saMsArasAgaramAM paDelA manuSyo mananI vyagratAne lIdhe tarI zakavAnI bIjI sagavaDe chatAM tarata DUbI jAya che ane je teomAM mana:samAdhAna hoya bhayaMkara meM jAMonI sAme thaIne paNa temAMthI tarI jAya che. vaLI jenAmAM mana:samAdhAna hoya che teoja pitAnI saMkalpazaktine keLavI zake che. saMkalpazakti zuM? tathA tene zo prabhAva che te dekhADavAmATe saka95zakti adhikArane sthAna ApavAne A mana:samAdhAna adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. saMkalpazakti adhikAra. manuSyamAM saMkalpazakti hoya che te manuSya A saMsAramAM pitAnA pratyeka dhArelA kAryamAM ni:saMzaya siddhi meLave che jeone mana samAdhAnanI siddhi thayelI hoya che teo ja saMkalpazakti meLavI , zake che. saMkalpazakti meLavavI, tene keLavavI ane jALavavI enI keTalI jarUrIyAta che, eno ke mATe prabhAva che ane enAthI ke atizaya uMcAmAM uMce lAbha thAya che te saMkSepathI jaNAvavA mATe A adhikArane sthAna ApavAmAM AvyuM che. saMkalpazakti meLavavAnI ane keLavavAnI AvazyakatA. AgaLanA kaSi munio, mahAtmAo, ane brahmIbhUta sthitine prApta karanAra manuSya saMkalpathI ghaNuM sAmarthya darzAvatA hatA. keI deva pitAnA bhaktane varadAna ApatA hatA. te varadAna ApavAne mATe mAtra tamane amuka phaLa prApta thAo evA bhAvane saMkalpa karatA hatA. saMka9pazakti e eka Azcarya * bhAgeya. sane 1913 aMka trije. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. saMkalpazakti-adhikAra. 163 kAraka zakti che. A zakti prApta thavAthI bIjuM rtavya rahetuM nathI. A zakti manuSyamAtramAM rahelI hoya che. paraMtu te gADha suSuptimAM hovAthI tene jAgrata karavAnI jarUra hoya che. jema keI manuSya potAnI pAse divya Ayudha pitAnAja gharamAM hoya ane tema chatAM jANatuM na hoya te te nakAmAM che, tevI ja rIte A divya zakti mANasamAtramAM rahelI che, tene koI jANatuM nathI, ane jANavA chatAM paNa teno kevI rIte upayoga kare tenuM jJAna na hovAthI nakAmAjevIja paDelI hoya che. saMkalpazakti e eka divya zakti che. ane tenuM sAmarthya agAdha che. tenAthI ApaNe je kArya dhArIe chIe te karI zakIe chIe. asaMkhya dravyane AkarSi zakIe chIe ane ApaNe jevI sthiti prApta karavI hoya tevI prApta karI zakIe chIe. A zaktine mANasa mAtre keLavavI joIe ane te dvArA dhAreluM kArya siddha karavuM joIe. pitAnA mRtapatine sajIvana karyA che. A zakti vaDe ja duSTa manuSyone satIoe bhayaMkara kaSTa ApyAM che ane A zaktivaDeja mahAtmAoe potAnA bhaktone tAryA che. A zakti te kenI che te tame jANo che? te ApaNuM aMtaHkaraNamAM vilasI rahela daivi sAmarthya zaktisaMpanna paramAtmAnI ja che. teno upayoga karavAnI rIta A pramANe zIkhIe chIe to pachI kaI paNa kAryanI siddhi thavI e muzkela nathI. ApaNA mULa svarUpa prati lakSa Apo. ApaNe koNa chIe te tame jANo che ? ApaNe paramatatvabhinna parabrahma chIe. ApaNe brahmasvarUpa chIe. ane jethI A zaktino upayoga karavo te ApaNuM kartavya che. te zakti te A paNI ja che. ApaNa vastuno upayoga karavo te ApaNuM kartavya che. ApaNe paramAtmA svarUpa chIe evuM ApaNAM zAstro hiMDima vagADIne kahe che, ane te ghaNA kALathI paDelA ulaTA saMskArothI ApaNe ApaNA mULa svarUpane bhUlI gayA chIe ane te sAthe ApaNA sAmarthyanI paNa vismRti thaI gaI che, gadaMbrahmAsmi. A vedavAkyanA AdhAre huM brahmasvarUpa chuM, tema paramAtmA te tuM piteja chuM, evuM ApaNAM zAstro kahe che. ane ApaNuM kharuM svarUpa darzAve che te pachI ApaNA kharA svarUpane ane tenA sAmarthyane anubhava karavA kema prayatna na kare? have ApaNe pote ja paramAtmA chIe ane ApaNuM potAnAmAMja paramAtmA vilasI rahyA che evuM jANyA pachI te pramANe kema na mAnavuM joIe? ApaNu kharA svarUpano anubhava karavA mATe ApaNe te kharA svarUpanA guNa dharmo zA che te paNa sAthe sAthe jANavuM joIe ane te jANyA pachI te te guNadharmone ApaNAmAM pratyakSa karavA prayatna karavo joIe. paramAtmAnA guNanuM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. vi -v ww ~~~ ApaNAmAM sthApana karavuM joie. jyAre ApaNe paramAtmAja chIe tyAre pachI evuM mADha khelavAmAtrathIja tenA sAmarthya nA anubhava thatA nathI. paraMtu prayatnavaDe tenA jevA guNNAnuM ApaNAmAM sthApana karIe chIe tyAreja ApaNe tenA sAmarthyanA anubhava karIe chIe. saMkalpa zakti e paramAtmAnA sAmarUpa divya zakti che ane te zakti ApaNe jyAre ApaNA mULa svarUpane ApaNAmAM jAgrata karI tenA mULa guNadharmAnuM ApaNAmAM sthApana karIe chIe tyAreja vAparI zakIe chIe. aMta:karaNanI uccatA, rAga, dveSa, krodha, mada, leAla, zAka, mAha, kAma, bhaya Adi zatruonA tyAga, ane haMmezAM ApaNAmAMja ApaNA guNadharmonA svarUpaneja vicAra karI tenuM jyAre ApaNe ArApaNa karIe chIe, ApaNA svarUpanuMja vAraMvAra ciMtana karIe chIe tyAreja A saMkalpazaktirUpa divyazakti ApaNe vAparavAne lAyaka thaie chIe. ane tyAreja te vAparavAnI kaLA ApaNAmAM Ave che. tethI saMkalpazakti vAparavAnI kaLA joitI hAya teA ApaNe ApaNA kharA svarUpanuM ane tenA guNadharmAnuM ApaNAmAM sthApana karavu joie, ApaNA svarUpanuM akhaMDa ciMtana karavuM - ie ane taila dhArAvatu ApaNe ApaNA svarUpanA guNadharmothI vimukha thavu joie nahi. kAI paNa vakhate, keAI paNa kAma karatAM, ke kAI paNa vicAra karatAMpahelAM ApaNe jovuM ke A kAma ApaNuM che ke kema ? krodha thAya teA vicAra karavA ke krodha zuM paramAtmAmAM hoya che ? je paramAtmAmAM nathI hAtA te pachI ApaNAmAM te kayAMthI Ave ? ane AvIja rIte ApaNAmAM paramAtmAnAja guNeA che ke nahi tenuM akhaMDa ciMtana karavu joie. saMkalpazakti prApta karavAne mATe ekAgratAnI khAsa jarUra che. vicAranI ekAgra sthiti thatAM A zakti prApta thAya che. vicAra sarva karavAne zaktimAna che. aTaSTamAMthI je kAMI utpanna karavuM hAya che te vicAravaDe utpanna thAya che. Aje ApaNI najare je je jaNAya che te te sarva aSTamAMthIja thAya che-utpanna thayuM che. je joie te sarva adRSTamAM bhareluM che, ane aSTamAMthI dRSTamAM eTale sUkSmamAMthI sthUlamAM prakaTa karavAne mATe vicAranAM AMdolanAnA maLane meLavavAmATe saMyama-ekAgratAnI jarUra che. ane ekAgratAnI siddhi thatAM aSTamAMthI dRSTamAM lAvavAnuM sAmarthya Ave che ane A sAmarthya AvyApachoja saMkalpadvArA vicAranAM AMdolanA phUMkavAmAM Ave che. AgaLa ApaNe mAhAtmAonA sAmarthyanI vAtA ApaNAM sUtrAmAM vAMcIe chIe tyAre Azcaryacakita thaI jaie choe ke vaLI Ama te manatuM haze ? nATakAmAM RSimunienAM pAtrAdvArA saMkalpa karatA veSadhArIone ApaNe joie chIe tyAre keTaluM Azcarya 164 dAma Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakalpazakti--adhikAra. 165 ~~~~ wwwwwIais. lAge che ? tA jyAre ApaNA te RSimunienuM sAmarthya ApaNAmAM prAptaja thAya tyAre kAMI ochuM Azcarya ? temaNe peAtAnA vicAramaLane saMyamadvArA ghaNuM keLavI tenA upara vijaya meLaveleA hateA ane tethIja tee peAtAnA saMkalpavaDe je dhAratA hatA te karatA hatA. vicAranuM sAmarthya sarvasAmarthyokaratAM zreSTha che. vicArasivAya kazI vastu duniAmAM khanavI asaMbhavita che. vicAra e sa karavAne samartha che. saMkalpazakti e sarjanazakti che ane te vicAradvArAja utpanna thaI zake che. vicAranI jeTalA pramANamAM ekAgratA sAdhavAmAM Ave che, teTalA pramANamAM tenI siddhi thAya che. vicAranI ekAgratAnI siddhi karavAmAM eka vicAraneja vaLagI rahevuM. vidhI vicArane temAM praveza thavA devAthI AveluM sAmarthya kSINa thaI jAya che, mATe kAI paNa eka vicAraneja vaLagI rahevAnA abhyAsa sevavAthIja vicAranuM sAmarthya prApta thAya che. matrA e zuM che ? te ekaja vicArane vaLagI rahI te maMtranA arthamAM vicAranI ekAgratA karavAnI kaLa che. A ma MtrAnA amAM vicAranI lInatA jayAM sudhI thatI nathI tyAM sudhI te matrathI je sAma AvavAnA saMbhava che te sAma prApta thatuM natho, ane A sAmarthya te ekAgratAthIja prApta thAya che. vicAranI ekAgratA thatAM vicAranAM AMdolanAnA baLadvArA saMkalpathI kArya siddhi karavAnuM sAmarthya manuSyamAM Ave che. pUrvanA RSimunioe A sAmarthyane meLavyuM hatuM ane te meLavavAmATe temaNe hajArA varSa sudhI tapa karyuM hatuM, A tapa te khIju kAMija nahi paNa vicAranuM ekaja viSayamAM talllIna thavuM ane A pramANe ekaja viSayamAM vicAra vaLagI rahe tene mATe pUrve hajAro varSa sudhI ApaNA RSimunioe tapa karyuM hatuM ane saMkalpadvArA mahAna kArya karavAnuM sAmarthya meLavyuM hatuM. A siddhi hAla paNa meLavI zakAya che. mana-vicAranI ekAgratA thatAM A siddhi dareka mANasane maLe che. ane A siddhi prApta thatAM khIjI kAipaNu vastunI nyUnatA rahetI nathI. A siddhinuM nAmaja saMkalpazakti che. bhakti, yoga ke tatvavicAra e sarva mArgo, vicAranI ekAgratAnI siddhi karavAne mATeja che. vicAra upara aMkuza prApta thatAM sarva kAryo karavAnuM sAma vicAramaLamAM Ave che. je prakAranI vicAranI ekAgratA karavAmAM Ave che te prakAranuM khaLa te vicAramAM Ave che. ApaNe jevuM maLa meLavavuM hAya, jevI zaktio ke sAmarthya meLavavuM hAya, tevI dizAmAM vicAranI ekAgratAnI siddhi thavAmATe prayatna karaveza, vicAra mAtra AMdelanA prakaTAvI zake che paNa tenI siddhi te vicAranI ekAgratAupara AdhAra rAkhe che. mANasa jevA vicArane vadhAre vakhata seve che tevA sAmarthyane te peAtAnA prati AkarSe pariccheda. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama che. tame sukhanA, AnaMdanA, sAmarthyanA, vigere zubhavicAro vAraMvAra karyA kare te tamane sukha AnaMda vigere prApta thayeluM jaNAze. du:khanA, kalezanA, bhayanA ane krodhanA vicArone vAraMvAra se, thoDAja vakhatamAM tamane te te prasaMgo prApta thayelA jaNAze. AvI rIte tame jevA vicArane vadhu vakhata sevazo tevA sAmarthyane tame prApta karaze. AthI have tamane sukha ke duHkha AvavuM e tamArAja hAthamAM che. tamArI sthiti tameja mAgI lIdhI che, temAM bIjA keIna doSa kADhavo ke amukathI mane amuka duHkha AvyuM te te mithyA che. kAraNa ke tame jevA vicAra karyA haze tevA tame hAla che, ane hAla jevA vicAra karaze tevA tame bhaviSyamAM thaze. je tamAre sukha joItuM hoya te sukhanA vicAra kare ane duHkha joItuM hoya te duHkhanA vicAra kare. tamAre jevI sthiti prApta karavI hoya tevI sthiti tame tamArI meLe ja prApta kare. vicAro dvArA je AMdolana utpanna thAya che te sarva karavAne zaktimAna che, ane te AMdalane preravAnuM sAmarthya meLavavAne mATe vicArenI ekAgratA karavAnI jarUra che ane te ekAgratAnI siddhi thatAM vicAranAM AMdolana dvArA je saMka9pa preravAmAM Ave che te siddhaja thAya che. A vAta ApaNA pUrvajonAM daSTAMtathI sAbIta thAya che. temaNe vicAranI ekAgratA karI te siddhine prApta karI hatI ane te vAta temanAM daSTAMtothI ApaNAM zAstromAM vAMcatAM maLI Ave che. saMkalpa dvArA thatI siddhinA viSayane hAlamAM keTalAMka manuSyo amerikana vicAronA A viSae che evuM mAne che paNa temanuM A mAnavuM bhUlabhareluM che. temaNe AvA sAmane anubhavela rUSimunionAM jIvana ApaNA zAstromAMthI vAMcI khAtrI karavI. ApaNe saMpazaktinuM svarUpa tathA prabhAva jA paNa te saMkalpazatinA pratyeka aMgamAM ekAgratAnI keTalI jarUra che te paNa jANavuM joIe. kAraNa ke je ekAgratA na hoya te saMka9pazakti vIMkhAI javAne bhaya taiyAraja ume hoya che. vaLI ekAgratAthIja pratyeka kAryamAM vijya maLe che ane ekAgratAnA abhAvathI pratyeka kAryamAM pAchA paDavuM paDe che. tethI ekAgratAnA lAbha dekhADavAne have pachI ekAgratA adhikArane sthAna ApavAne A adhikAranI virati karavAmAM AvI che. - 2 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. ekAgratA-adhikAra. ekAgratA-adhikAra. Distill indivitHE i = TIME | vadi paEETELEMIHiA diveli mA=mA- emAM ekAgratA nathI teo uccabhUmikApara kadIpaNa caDI zakatA nathI ekAgratA vagaranuM mana teone hamezAM pAchA kheMcatuM rahe che ane sAdhelI ekAgratA manuSyane tenI vijyabhUmikA-siddhi sthAna manuSyajanmanA sAphalyanA lakSyabiMdu tarapha AgaLa vadhAryo kareja. mATe manuSya ekAgratA sAdhavI joIe dharmapravRtti ane jJAnaprApti e saghaLAmAM ekAgratAnI jarUra che e dekhADavA mATe A adhikArano AraMbha che. ekAgratA eja vijyane vAva che. *vijayathI maLanArA sukhane sarva jhaMkhe che, paNa je prayatnathI vijaya maLe che te prayatna karavA koIja kamara bAMdhe che, ane vijaya prayatnavaDeja maLa hevAthI prayatna na karanArA vijayavinA durbhAgI ja rahe che. vijayane ApanAra prayatna tIvra IcchAmAM prakaTe che. koI manuSya kahe ke mane vidvAna thavAnI bahu IcchA che, paNa je te abhyAsa karato nathI, te tenI "bahu IcchA" te tIvra IcchA ja nathI. prayatnavinAnI maLI icchA te IcchAja nathI. je aDatAM dajhADatuM nathI te jema agni nathI, tema je vRtti aMta:karaNamAM prakaTatAM, prayatna thataja nathI te IcchA ja nathI. jema dvAramAM besADela mATIne sipAI dekhavA mAtra hoya che, ane te gharanuM rakSaNa karI zakato nathI, tema prayatnavinAnI icchA dekhavA mAtra hoya che te tIvra IcchA ja nathI, ane, tethI te vijaya apAvatI ja nathI. tIvra IcchA je aMtaHkaraNamAM prakaTe che, te manuSyane pitAnI IcchAnA viSayavinA bIjuM kazuMja sUjatuM nathI. IcchAne viSaya nathI maLatuM tyAMsudhI te pRthvI taLeupara karI nAMkhe che. te khAto nathI, pItA nathI, ane uMgha nathI. sarvottama vijaya prApta karanArA pUrvanA tathA vartamAnakALanA koIpaNa mAnuSyanA jIvanane tame joze te temAM tamane upara kahelI tIvra IcchA ane te. nAthI thate akhaMDa prayatna e baMne vyApI rahelAM levAmAM Avaze. tIvra IcchA AgaLa acaLa parvata mArga Ape che, ane dustara mahAsAgara khAbocIyAjevA thaI jAya che. * mahAkALa mAsika. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3.je. dazAma vijya zI rIte prApta thAya che, te viSe vidyArthIone kahevA huM IcchuM chuM. teoe IcchAnA vegane aMta:karaNamAM prakaTAvatAM zIkhavuM joIe. IcchAne hRdayamAM prakaTAvavAnuM, ane te paNa ekaja viSayanI IcchAmAM pitAnuM tanamana ane sarvasva tallIna thaI jAya, evI tIvra IcchA prakaTAvavAnuM jyAM sudhI temane nahi AvaDe tyAMsudhI jevA thavAnI teoe dhAraNA rAkhI haze tevA teo kadIe paNa thaI zakaze nahi. je IcchA, siddha nathI thatI tyAMsudhI hRdayamAM zalyanIpiTha vedanAupara vedanA karyA ja kare che ane eka kSaNa paNa jaMpavA detI nathI, enuM nAma ja IcchA che; ane A IcchAja vijyane arpanArI che. AvI IcchAnA mahAvegane AkhuM jagat ekasaMpa thaIne paNa aTakAvavAne samartha nathI. gameteTalI nirdhanatA ane gamete vyAdhi, AvI IcchAne pratibaMdha karavAne asamartha che. eka cakalAsarakhAnI paNa madada na hoya te paNa AvI IcchA jarApaNa nAhiMmata thatI nathI. AvI IcchA praTatAM tatkALaja prayatna thAya che. IcchA ane prayatna manuSyane tribhuvanane pati banAve che. vijaya me. LavavAnI amathI nirmAlya IcchAthI vijaya maLato ja nathI. paNa IcchAne vijaya meLavavAno prayatna karyA vinA jene khAvuM nathI bhAvatuM, pIvuM nathI bhAvatuM uMghavuM nathI bhAvatuM ke kazuMja bIjuM karavuM bhAvatuM nathI teneja-AvI IcchA vALAneja-vijaya maLe che. ekAgratA vyavahAranI paNa sarvottama siddhi karAvanAra che. ekAgratAne uttama prakAre siddha karanAra puruSo vyavahAramAM paNa kevA vijayI thAya che, e saMbaMdhamAM bAbA bhAratIe amerIkAmAM karelA eka vyAkhyAnamAMne nIcene phakare sAre prakAza pADanAra hovAthI tenuM bhASAMtara ApIe chIe - nepolIyananI sainika kArakIrdi nirdoSa hatI, ema huM kahetA nathI, paraMtu tenuM udAharaNa ApIne sAMsArika kIrtinA lebhathI lebhAyelA eka gInuM atyaMta jvalaMta udAharaNa huM tamane ApuM chuM. pUrva janmamAM nepolIyana eka cagI hato. koI pUrva zarIramAM teNe pitAnI mananI zaktio keLavI hatI. atyaMta ekAgratAthI paramezvaranI bhakti karanAre kaI meTo mahAtmA te pUrva janmamAM haze-haze zuM, keTalAMka kAraNothI huM jANuM chuM ke te ho. koI karmane lIdhe, keTalAMka duSkRtyanA prabhAvathI jagatamAM kIrti saMpAdana karavAnI tene IcchA thaI AvI.-kIrtinI amaryAda lalutA thaI AvI, ema huM kahetA nathI, kAraNa ke tema kahevuM e tenI badabAI karavA jevuM che, amaryAda lobhathI ke lalutAthI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ekAgratA-adhikAra. 169 jawwwwwwwwxwwwwwwwwww teNe kazuM ja karyuM nathI,-teNe je kAMIka karyuM che, te kIrtine mATe ja karyuM che paNa tenI pratyeka kriyAmAM teNe saMpAdana karelA asAdhAraNa manobaLane upaga thayA vinA rahele nahi. ekAgratAthI teNe prApta kareluM - gabaLa tenA A janmamAM kAMI nAza pAmyuM nahatuM (manane ekavAra ekAgra karatAM AvaDayuM te pachI te jJAna kadI naSTa pAmatuM nathI. mana e eka evuM zastra che ke jene ekavAra ghaDIne taiyAra karyuM ke pachI te ApaNane ApaNuM sarvajanmamAM jyAM sudhI ApaNe ApaNuM mukhya kartavya je mekSane prApta karavAnuM che, te prApta karIe chIe tyAM sudhI ApaNe upagamAM AvyAja kare che.) seMTahelInAnA kedakhAnAmAM nepolIyananI sAthe je DokaTara hato teNe ekavAra tene pUchayuM, mahArAja! tame AjasudhImAM je AzcaryakAraka kAma kIdhAM te tame zIrIte karyuM te kaheze? keIpaNa viSayano pahelethI tame zI rIte vicAra karI, tene toDa khoLI kADhatA, ane tene pariNAma lokone jaNAvatA ? ane tame kaheloja pariNAma pachIthI tame zI rIte ANuM zakatA ? have tame mane kaho ke tame je jita meLavatA te kayA mULa kAraNamAMthI meLavatA ane te jita meLavyA agAu tame te meLavavAnuM bhaviSya zIrIte kahI zakatA? ne pelIyane uttara Ape. mArA AkhA jIvanamAM huM lokone kaheto AvyuM chuM ke huM zuM karavAno chuM, tenI agAuthI meM kadIpaNa ejanA ghaDI nathI. huM je kaMI karato, tenuM pariNAma kevuM Avaze te saMbaMdhI vicAra karavAnuM ja, kharekhara huM baMdha karI dete. (huM je kaMI karato te mananI atyaMta ekAgratAthI karo ane pariNAme mane vijaya zI rIte maLate te huM jANato nathI.) mArA uddezauparaja kevaLa mAruM mana ekAgra thatuM, ane tevinA bIjA kazAupara te jatuM nahi; ane A pramANe mArA uddezamAM mArA manane tadAkAra karIne huM mAruM kartavya karyeja jato ane je pariNAma Avate te ekAgratAnA phaLarUpaja hatuM. Ama juo DokaTara ! huM je kahuM chuM teupara tamane vizvAsa paDato hoya ema jaNAtuM nathI. vaLI huM kahuM chuM ke mArA bhAgyanI derI mArA hAthamAM levAne badale huM bhAgyanAja hAthamAM mArAM kRtyanuM svarUpa racavAnuM seMpI dete. tamane mAruM kahevuM sAruM lAgatuM nathI. have DokaTara ! huM tamane A vAtane eka purAvo ApavA icchuM chuM, ane te purAvo paNa huM hamaNAMja ApuM chuM. mArA magajamAM, judA judA viSayanAM, jANe jUdAM judAM khAnAM hoya, ema mAruM mAnavuM che. mAre rAjanItino vicAra kare hoya che te huM mArA magajamAMthI rAjanItinuM khAnuM bahAra kADhuM chuM, ane rAjanIti Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama vinA bIjA keIpaNa viSayane huM vicAra karate nathI; bIje kaI vicAra mArA magajamAM pravezato nathI, ane mane vikSepa upajAvatA nathI. te rAjanItinA vicArone pravAha mArA magajamAM akhaMDitapaNe, ane bIjA kazApaNa vicAranA DakhalavinA cAlyA ja kare che. je mAre mArI strIviSeno vicAra karavo hoya che, te je khAnAmAM mArI strI pratyene mAro prema che, te khAnAne huM ughADuM chuM, ane strInAja vicArano pravAha mArA manamAM cAle che; tevinA bIje kaze ja vicAra mane krUrata nathI, ane vikSepa karato nathI. DokaTara ! A vAta tamArA mAnavAmAM Ave che? DokaTare avizvAsane sUcavanArUM, atyaMta vinayavALuM maMdahAsya karyuM. nepolIyane kahyuM, have DeAkaTara ! abaghaDI huM tamane A vAtanI sAbItI ApuM chuM, huM tamane bIjI eka vAta kahuM -jyAre mArA magajanAM badhAM khAnAM huM aDakAvI deuM chuM tyAre huM ekadama, te kSaNeja uMghI jAuM chuM. DokaTare kahyuM, Apa nAmadAra A kSaNe mane te batAve. nepolIyane kahyuM, hA, DokaTara-DokaTara, huM badhAM khAnAM aDakAvI deuM chuM. ane A zabdo belatAnI sAthe te dhaba laIne tenA takIyAupara paDe, DokaTara tenI pAse gayo, ane pitAnI pAsenAM saghaLAM ojArovaDe tene pratyeka rIte tapAsya, lAMbA vakhatasudhI tene tapAsyAsa karyo. nepolIyana bharanidrAmAM ghasaghasATa uMghate hate." ekAgratAthI vigho paNa vijyarUpa thAya che. *dareka kAmamAM jyAre jyAre vine Ave che tyAre tyAre e vidane duHkha ApavA mATe nahi paNa bhaviSyamAM maLanAra mahAna lAbha ApavAmATe Ave che ema samajavuM. te vidanemAMthI zIrIte pasAra thavuM tene mATe AgaLathI janA karI muvI ke bhaviSyamAM tenA bhAgarUpa thavAya nahi. jema parIkSA pAsa karatAM pahelAM te parIkSAmAM AvanAra viSamAM zI rIte pAsa thavAya tene mATe abhyAsa karI rAkhavAmAM Ave che ane pachI ja temAM besavAmAM Ave che ke jethI te parIkSAmAM pAsa thavAya. tema kaI paNa kAma karatAM pahelAM te kAma nirvine zI rIte pasAra thAya athavA temAM vacce vacce AvI paDanAra vina upara jaya zI rIte meLave ke bhaviSyamAM nAsIpAsa thavAya nahi tene mATe prathamathIja tajavIja karI rAkhavI joIe. koIpaNa kAma karavAmAM sAmarthanI jarUra che ane te sAmarthya aMtaHkara* bhAgyodaya mAsika sane 1913 aMka 8 mo. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, ekAgratA-adhikAra. 171 NanA baLanI uccatA sivAya meLavI zakAtuM nathI. jemaNe jemaNe sAmarthya meLavavuM hoya te sarvee potAnA aMtaHkaraNanI evI usthiti karavI ke bhaviSyamAM te kAma pAra utArI zakAya, ane vacce vacce AvI paDanAra vi sAme TakI zakAya. A aMta:karaNanI uccatA karavAne mATe pitAnA AtmabaLaupara saMpUrNa vizvAsa rAkhavo joIe. ane tene mATe dinapratidina saMyamadvArA AtmA sAthe ekAgratA sAdhavI joIe. jema jema ekAgratAnI siddhi thatI jo tema tema AtmAnAM sAmartho je guptapaNe rahelAM che te ApaNAmAM prakAzavA lAgaze. ane pachI je je kAma karavAmAM Avaze te te saghaLA kAmamAM vijayaja meLavI zakAze. kaTAI gayeluM loDhuM juo. te atyAre kevuM nirUpayogI thaI paDI rahyuM che? paNa teja loDhAne jyAre naDromAM tapAvI ane ghasavAmAM Ave che tyAre tenuM kharuM sAmarthya temAMthI bahAra Ave che. ane pachI te dareka kAmamAM cha zakAya che, tevI ja rIte manuSyanAmAM dareka kAma karavAnI zakti rahelI che. paraMtu te zakti guptapaNe rahelI hoya che, tene jyAre ekAgratAdvArA jAgrata karavAmAM Ave che tyAre te ApaNAmAM prakAzI nIkaLe che. ane te dvArA dhAryA kAma thaI zake che. A sAmarthya meLavavuM e bIjAnA hAthamAM nathI paNa ApaNuM pitAnA hAthamAM che. je pramANamAM ekAgratA siddha thAya che, te pramANamAM A sAmarthya prApta kasvAne mATe dareka manuSya ekAgratAnI siddhi karavI ja joIe. keTalAka manuSyo kahe che. bhakti karanArA, ekAgratA karanArA ane tevAja paramArtha sAdhanArA manuSyathI vyavahAra sAdhI zakAtuM nathI, paraMtu temanuM A kahevuM bhUlabhareluM che. ekAgratAthI paramArtha sadhAya che eTaluM ja nahi paNa sarvottama vyavahAra sadhAya che. ane tethI dareka manuSya pote potAnA kAryamAM vijaya meLavavAne mATe ekAgratAnI siddhi karavI ja joIe. jeNe jeTalA pramANamAM ekAgrata sAdhI hoya che teNe teTalA pramANamAM potAnA vyavahAramAM paNa vijaya meLavI hoya che. ane pachI vyavahAra sAdhavAmAM ekAgratAnI jarUra nathI evuM kahenArA te avijayaneja meLave che. jeNe jeNe A vyavahAramAM vijaya meLavyo che, jeNe jeNe A saMsAramAM AvI paDanAra vigho sAme TakI rahevAnuM sAmarthya meLavyuM che te te sarvee thoDA yA ghaNe aMze, jANatAM yA ajANatAM paNa ekAgratA sAdhelI ja hoya che. ane tethI ja temane potAnA kAmamAM vijaya maLe che. AthI vina Ave tyAre bebAkaLA thavAnI ke duHkha pAmI mAthe maTe Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dAma oDhI "have huM zuM karIza" AvuM belavAnI jarUra nathI. temaNe pitAnA upara AvI paDelAM vinAne vadhAvI levA joIe. kAraNa ke te vini e bhaviSyamAM maLanAra mahAna lAbhane apAvanAra dvArarUpa che. je te dvArarUpa vinimAMthI ApaNe aMdara pasAra thayA te pachI kudarata ApaNA gaLAmAM vijayanI varamALa paherAvavA ubhI ja che. je temAMthI nAsIpAsa thayA ane gabharAyA te pachI bhaviSyamAM maLanAra lAbha maLatA nathI eTaluM ja nahi paNa prApta sukhane paNa tyajavuM paDe che. tethI dareka mANase A vinAmAMthI pasAra thavAya tevuM sAmarthya prathamathI ja meLavI kAmano AraMbha kare ke pachI bhaviSyamAM pastAvAne vakhata na Ave. parIkSA ApavI e kAMI duHkhadAyaka nathI, je te duHkhadAyaka hota to Aje yunIvarsiTImAM ane bIjI parIkSAomAM hajAro vidyArthIo dara varSe bese che te besata nahi. te du:khadAyI nathI, paNa bhaviSyamAM meLavI ApanAra sukhadAyI che. tevI jarIte vini AvavAM e duHkhadAyaka nathI paNa bhaviSyamAM suane meLavI ApanAra parIkSArUpa che. ane tethI vidharUpa parIkSAo pAsa karavAnuM dareka mANase sAmarthya meLavavuM ja joIe. jemaNe jemaNe vinone sahana karyA che temane jaI puche, ke A vakhata teo je sukha bhogave che te zAnA pratApa? to te eja javAba Apaze ke, amane AvI maLelAM vinonAja pratApa. kAraNake je temaNe te vinoupara jaya meLavI potAnI sthiti TakAvI rAkhI nahota to Aje temanAM paNa pATIA besI gayAM hota, ane moTA daDAvavA ke sela mAravAno vakhata raheta nahi. paNa temaNe vinarUpI parIkSAo pAsa karI che, ane tethI ja have te nizcita thaI potAne maLatA lAbhenA svAda cAkhI sukhamAM divasa vitAve che. mATe priya baMdhu! tamAre koIpaNa kAmamAM AvapaDatAM vidanothI nirAza thaI DhIlA Dhaba thaI javAnI jarUra nathI, paNa tenI sAme TakI rahevAnuM sAmarthya meLavI bhaviSyamAM maLanAra lAbhane grahaNa karavAnI jarUra che. ane A sAmarthya aMtarAtmA sAthe ekAgratA karatAM tamArAmAM ApaApa AveluM jaNAze. tene meLavavA mATe ekAgratA sAdhavI e tamAruM kAma che. pachI vAMcIne besI raho yAto tenI siddhi karavA prayatna kare te tamArI marajInI vAta che. - sunna baMdhu! huM dhAruM chuM ke have tame besI raho tevA nathI. sukha kene Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, sAvadhAnatA-AdhakAra. 173 na joIe? AnaMda kone na joIe? sAmarthya kone na joIe? te dareka mAnuSyane joIe chIe. ane te meLavavuM e dareka mANasanuM kAma che. te pachI cAle, ApaNe A navIna varSanA AraMbhamAMja sAthe sAthe prayANa karIe. ApaNe ApaNuM aMtaramAM aMtarAtmA pAse jaIe ane tyAM sthira thaI AMtarabaLane meLavIe. saMsAramAM je je purUSo athavA je je strIo uttama rIte asAdhAraNa paM. ktimAM prakAzI gayela che te te purUSa ane te te strIo pitAnA mananI ekAgratAne kadI paNa choDatAM nathI. nizAna tAkanAre purUSa ekAgratAvagarane hoya te pitAnA kAryamAM niSphaLa nivaDe che paNa je ekAgratAvALo hoya to ja nizAnane pADI zake che tema janmasAphalyanI pravRttimAM parAyaNa thayelo purUSa ekAgratAvALo hoya temaja potAnA janmane saphaLa karI zake che e A adhikArathI samajAvIne have pachI sAvadhAnatAvALo purUSaja ekAgratA jALavI zake che tethI sAvadhAnatAadhikArane Adara ApavAne A adhikAranI virati karavAmAM Ave che. sAvadhAnatA-adhikAra. che ke kArya ke je vicArapara ArUDha thavAmAM Ave te kArya ke te vicAra upara manavRttinI sthiratA rahe te ekAgratA kahevAya che ane tevI . ArUDha sthitimAMthI khasI na javAya tevI sAvacetI te sAvadhAnatA che. kahevAya che. jemAM AvI sAvadhAnatA hoya che teo ja te ekA che ke gratAne jALavI rAkhIne siddhi meLavI zake che mATe sAvadhAnatA pratyeka manuSyane mATe bahu Avazyaka che e samajAvavAne A adhikArano AraMbha che. sAvadhAnatA e siddhinI mAtA che. *A vyavahAramAM jenI jarUra che tene ghaNu mANasa jANavA chatAM jALavI rAkhatA nathI ane te na jALavI zakavAthI teo vAraMvAra unnatinA raste jatAM Thokaro khAyA kare che. A jALavI rAkhavAthI tene unnati thavAmAM vizeSa pratibaMdha naDato nathI, paraMtu tenA unnatirathanAM paiDAM AgaLa ane AgaLa cAlyA kare che. A vastune jALavI rAkhavI e mANasamAtranuM kartavya che. te jALavI rAkhavI evuM te vAraMvAra vAMce che, samaje che, ane mAne che chatAM paNa vAraM * bhAgyodaya sane 1913 aMka 10 me. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 vya:khyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. dazama cAcA na ja ra = ***** vAra bhUla kare che ane tetarapha bedarakAra rahevAthI thatA nukazAnane sahana kare che. A zuM che te tame jANAche ? te kAMI nivana nathI chatAM tetaraph joie teTaluM lakSa ApavAmAM AvatuM nathI ane tethIja mANasa vAraMvAra anyAya, dveSa, ane bhUleA karI peAtAnI unnatinA pratiSadharUpa poteja thAya che. A zuM che te jANavAnI jijJAsA thAya che ? teA cAlA, sAMbhaLeA tenuM nAma sAvadhAnatA che. te sAvadhAnatAnuMja grahaNa karI rAkhavAthI vAraMvAra thatI bhUlA maTI jAya che. ghaNA mANasA vAMce che vadhAre, samaje che vadhAre, ane vicAre che paNa vadhAre, paraMtu te pramANe vartana karavAmAM ghaNI vakhata niSphaLatA prApta kare che, ane tenuM kAraNa eTaluMja che ke temaNe sAvadhAnatAne parityAga karyo che. koipaNa kAmamAM tamAre vijaya meLavavA hAya tA te kAma karatI vakhate sAvadhAnatAne jALavI rAkhajo. A sAvadhAnatAne jarApaNu dUra khasavA deze nahi, teA tethI tamArA kAcamAM bhAgyeja vighna Avaze. sAvadhAnatA e dareka kAryamAM DukhatAne mahAra kADhanAra che. khATu kAma karatAM pahelAM sAvadhAna thajo ane vicAra karo ke A huM zuM karUMchuM? A kAma karavuM zuM mane ceAgya che? Ama pAte peAtAne prazna karavAnI sAvadhAnatA rAkhajo. tarataja tameA ADe raste jaI khATu kAma karatA haze| tA cetI jaze ane savaLe raste vaLazeA. sAvadhAnatA e zuM che? te mANasa mAtrane khATAM nRtyeAthI khacAvanAra che. nyAya karanArAe anyAya karatAM DaravuM joie, khIjAonA vairI thatA 5DhelAM tenApara vera rAkhatAM aTakavuM joie, bIjAnA dveSa karavA jatAM pAchAM pagalAM bharavAM joie. cArI, anyAya, lAMca, vyabhicAra vigere duSTa kramAM karatA pahelAM pAte pAtAne uparanA prazna pUchavAnI sAvadhAnatA rAkhavI. ane A sAvadhAnatAne hamezAM kAyama rAkhavAthI bhAgyeja kAI manuSya khATAM kAma karI zake che. ApaNe kANu chIe tene vAraMvAra vicAra karavA. eka vakhata jANyuM ke 'huM brahmasvarUpa chuM' paNa te jANyA chatAM AcAramAM utAravAnI tasdI na levI ethI zuM lAbha thanAra che ? jyAMsudhI vartanamAM matAvI zakatA nathI tyAM suSI mukhathI pApaTanI mAphaka khelyA karavAthI kAMI lAbha thanAra nathI. ane jethI pAte karelA te vicArane vAraMvAra vaLagyA rahI kAIpaNa khATu kAma karatA pahelAM sAvadhAna thaI vicAra karavA ke zuM cArI karavI, anyAya karavA, chaLaprapaMca karavA, lAMca levI, bIjAonA upara dveSa rAkhI vaira rAkhavuM, khI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sAvadhAnatA-adhikAra. 175 jAonI niMdA karavI, krodha kare, parastrIpara maha pAmI kAmavaza thavuM, pArakA pisA anyAyathI meLavavAne mATe prayatna kare; AvAM ane AvA ja bIjA ane nItinAM kAryo karavAM e zuM brahmasvarUpa thavA IcchanArane egya che? ane je gya nathI evuM tamAruM aMta:karaNa kabula karatuM hoya te pachI tame ke je brahAsvarUpa che evuM mAno cho te tamane zuM tevAM kAmo karavAM egya lAge che? je nA, to pachI tevAM kAryo karatAM kema aTakatA nathI? AvI ja rIte dareka kAryomAM te karatA pahelAM te kArya karavAne mATe pote egya che ke kema teTale prazna pUchavAnI sAvadhAnatA sevanArA bhAgyeja khoTAM kAma karI zake che. A sAvadhAnatA rAkhavI e mANasamAtranuM kartavya hovA chatAM, ghaNA mANaso te jANavA chatAM bhUlI jAya che ane sAvadhAnatAthI so gAu dUra rahe che, ane anItinAM kAryo karatI vakhate potAnI vartamAna sthitinA madamAM - jaI jaI potAnA mULa svarUpanuM bhAna bhUlI jAya che. keIpaNa kAma karatI vakhate pitAnA svarUpanuM bhAna na bhUlAya tene mATe mANasamAtre sAvadhAnatA rAkhavI, sAvadhAnatA rAkhavAthI potAnA svarUpanuM vi smaraNa thaze nahi ane potAnA svarUpanuM bhAna akhaMDa jAgrata raheze. A pramANe pitAnA svarUpanuM akhaMDa ciMtana karanArA ghaNAja cheDA parizrame brahmIbhUta sthitino anubhava kare che. sAvadhAnatA e eka hathIArarUpa che, tene hamezAM adhyAtmajJAna prApta karavAnI IcchAvALAe dhAraNa karI rAkhavuM joIe. jema raNamAM yuddha karavA I chanAra baLavAna yoddho hathIArasivAya raNamAM jato nathI ane jAya che te teno vinAzaja thAya che tema tamAre paNa A adhyAtmajJAna prApta karI pitAnA svarUpane anubhava karavA mATe vikAra upara sAmrAjya meLavI, temanI sAthe yuddha karI temane parAjaya karavA mATe sAvadhAnatArUpI hathIAra hamezAM pAse rAkhavAnI jarUra che. sAvadhAnatA rAkhanArA manuSya vyavahAra ane paramArtha baMne sarvottama rIte sAdhI zake che. jevI rIte paramArthanAM sAdhano sAdhavAne mATe tenI agatya che, tevI ja rIte vyavahAranAM kAmamAM vijaya meLavavAne mATe paNa tenI jarUra che. sAvadhAnatA e evo guNa che ke te mANasamAtrane du:khanA khADAmAM paDI jatA bacAve che. Ama chatAM tene ghaNAja thoDA manuSyo dhAraNa karI zake che. tene dhAraNa karavAnuM ghaNAne mana heAya che, paraMtu tenuM teo vAraMvAra vismaraNa karI de che, ane duHkhI thAya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. * darAma sAvadhAnatAneja mAtra dhAraNa karI rAkhavAthI mahAna kAryomAM vijaya meLavI zakAya che. avanatimAM, sAvadhAnatAnuM vismaraNa karavuM e eka mukhya kAraNa che. jeNe jeNe vijaya meLave che, jeNe jeNe vyavahAra ane paramArthanAM upacegI sAdhana sAdhavAM che te sarvee sAvadhAnatA rAkhavAnI mukhyatve karIne jarUra che. sAvadhAnatA e vijaya apAvanAra che ema kahIe to cAlI zake tema che. ghaNA mANaso pustaka vAMcI unnati zI rIte karavI e jANe che chatAM te rIte na vartavAthI pitAnI unnati karI zaktA nathI tenuM kAraNa sAvadhAnatAnuM vi. smaraNa eja che. aMdhAre jatAM hAthamAM phAnasa rAkhavAthI khADA, vigerethI jema bacI javAya che temaja sAvadhAnatA e unnatine mArga batAvanAra ane du:kharUpI khADAmAM paDI jatAM bacAvanAra phAnasarUpa che. tene hamezAM dhAraNa karI rAkhavAthI sukhane sahaja prApta karI zakAya che. sukhanI IcchAvALA tamAma manuSya sAvadhAnatAne dhAraNa karI rAkhavI joIe. nyAyAdhIza nyAya karatI vakhate pite te vakhate kaI sthitine prApta che teno vicAra karI je nyAya kare che te bhAgye ja tenA hAthe anyAya thAya che. nyAya karatI vakhate pote je rAjyasattAnA baLe kAma calAve che te rAjyasattAtarapha teNe lakSa rAkhavuM joIe. te vakhate teNe huM phalANo chuM, huM mATe heddAvALA chuM, huM dhAruM te karI zakuM tevo chuM evuM bhAna rAkhavuM joIe nahi paNa pote pavitra rAjyasattAnA pratinidhirUpa che evuM mAnavAnI sAvadhAnatA rAkhavI ane pite amuka mANasa chuM tenuM vismaraNa karI pite eka rAjyasattAdhIza che ane jema rAjyasattA anyAya karI zakatI nathI tema mAre paNa anyAya naja karavo joIe ema mAnavAnI sAvadhAnatA rAkhI cagya nyAya Apavo joIe tevIja rIte manuSyamAtre pite potAnuM AtmasvarUpanuM vismaraNa na thAya tene mATe sAvadhAnatA rAkhavI ane dareka kAma karatI vakhate pote manuSya che, pite paisAvALo chuM, lAgavagavALo chuM ke amuka sattA dhAraNa karavAvALo chuM, tevA ane bhimAnanuM vismaraNa karI manuSyasvabhAvathI thaI jatAM anItinAM kAryo karatAM pitAnA AtmasvarUpanA bhAnanI sAvadhAnatA rAkhI DaravuM joIe. manuSyanuM kartavya sukha meLavavAnuM che ane e sukha te sukhasvarUpa paramAtmAne prApta karyA sivAya maLI zakatuM ja nathI ane paramAtmAne prApta karavAne : mATe pote brahmasvarUpa che tenuM akhaMDitapaNe bhAna kAyama rAkhavuM esivAya bIje sahelo upAya nathI. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. svAzrayI-adhikAra. 177 brahmasvarUpanuM bhAna akhaMDitapaNe kAyama rahe tene mATe sAvadhAnatAnI jarUra che ane sAvadhAnatAne hamezAM kAyama rAkhavAthI potAnA AtmasvarUpanA bhAnathI vimukha thatAM bacI javAya che ane akhaMDitapaNe potAnA svarUpanuM bhAna kAyama rAkhI zakAya che. jethI vivekIe je sukha meLavavuMja hoya keIpaNa kAma karatA pahelAM te kAma karavAne mATe pite brahmasvarUpa hovAthI gya che ke nahi teno vicAra karavAnI sAvadhAnatA rAkhavI, ane A sAvadhAnatA rAkhavAthI hamezAM AvI paDatAM duHkhothI bacAva karI zakAya che ane sukhane satvara prApta karI zakAya che. priya vAcaka! tamAre paNa sukhanI IcchA hoya te A sAvadhAnatAne 2haNa karI rAkhaje, tenuM kadI paNa vismaraNa karaze nahi. tenuM vismaraNa karavAthI du:khane AvatAM vAra lAgavAnI nathI ane tene satata kAyama rAkhavAthI sukhane AvavAne vilaMba thavAno nathI. vyavahAranAM kAma karatI vakhate paNa A sAvadhAnatAnuM vismaraNa karatA nahi. dareka kAmamAM tenI jarUra che. tenuM vismaraNa moTA moTA paNa kare che, te mArA ane tamArA jevAnI te vAta ja zI! te jALavavI ghaNuM muzkelanuM kAma che, ane te aharniza jALavI rAkhavI e paNa eka bahAdurInuM kAma che. aMtamAM A sAvadhAnatAne manuSyamAtra dhAraNa karI AvI paDatAM vinethI bacavA prayatna kare eja zubhecchAsaha viramAya che. sAvadhAnatAne sAcavI rAkhavI e je purUSa svAzrayI hoya tenAthIja banI zake che. parAzrayI purUSa sAvadhAnatAvALe na hatAM ghaNe bhAge gAphala ja hoya che kAraNake te paravaza che. mATe svAzrayI kema banavuM tathA temAM kevA lAbha che te samajAvavAne svAzraya prasaMsAne sthAna ApavA mATe A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. svAzrayI adhikAra. F """""* R e pitAnA keIpaNa kArya mATe bIjAonI upara AzA rAkhI beThA rahe che tevA parAzrayI purUSe koIpaNa kAryamAM dhArelI phateha meLavI zakatA nathI. "pArakI Aza sadA nirAza" A eka sAmAnya kahevata saunA lakSamAM hoya che chatAM tenuM 2hasya samaja nArI bahu thoDA nikaLe che. pitAnA kArya mATe bIjAo para AdhAra rAkhanArA ane AzAmAM ne AzAmAM kheMcAtA rahI pariNAme khedane anubhava 23 T HAT BHINETTING Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama nanananana +nanana== ======= === karanArAo ThekANe ThekANe jovAmAM Ave che. AvA purUSe pitAnA vyavahArane paNa siddha karI zakatA nathI to pachI AtmakalyANarUpa uccakoTinA kAryane kayAMthI siddha karI zake? Ama hovAthI pratyeka manuSya svAlaMbI athavA svAzrayI thavAnI jarUra che te samajAvavAne A adhikArane sthAna ApavAmAM Ave che. parAzrayI dareka kAryamAM pAchA ja paDavAno saMbhava che. * tame kaMIpaNa kAma karo te game te nAnuM hoya, skAya moTuM hoya, halakuM hAya, hAya bhAre hAya, game tevuM hoya te paNa te karavAne mATe tamAre bIjAonA upara AdhAra rAkhe nahi. je te kAma karavAnuM tamArAmAM tamane sAmarthya jaNAya to ja tene AraMbha kare, nahite bIjAonA upara AdhAra rAkhI teno prAraMbha karazo nahi. amuka mANasa AvI mArUM amuka kAma karI Apaze evuM mAnI jeo lamaNe hAtha daI besI rahe che te avazya du:khI thAya che. bIjAonA AdhAre jeo kAmane AraMbha kare che teo te kAmamAM Akhare pitAnuM baLa hoya che teja phateha meLave che, nahite temanuM gADuM adhavacathI uMdhuM paDe che. svAzrayI thAo. tame tamArA pitAnAja baLavaDe jhuje. zA mATe bIjAonI AzA rAkhe che? tamArAmAM zuM nathI? tamArAmAM sarva karavAnuM sAmarthya che, kAraNa tame pote ja sAmartharUpa che duniAmAM mahAna kArya karanArAo tarapha daSTi Ape, zuM temaNe bIjAonA upara Azraya rAkhyo hato? zuM teoe bIjAo ApaNuM kAma karI Apaze ane ApaNe khAIzuM evo vizvAsa rAkhe hate? zuM temaNe bIjAonI othathI kAmano AraMbha karyo hato? nahi ja. te sarvee pite potAnA baLavaDe A duniAmAM vijaya meLavyuM che. potAnAja sAmarthanA vizvAse kAmane AraMbha karyo hato, potAnAja baLaupara AdhAra rAkhI mahAna kAryo karyA hatAM, ane potAnAja baLavaDe Aje mahAna puruSanI gaNanAmAM pitAnuM nAma mukI gayA che. duniAmAM thaigaelA mahAna zodhaka tarapha daSTi nAMkho, zuM temaNe je je zodha karI che te sarva bIjAnA AzayathI karI che? nA. temaNe te sarva ze pitAnAja sAmavaDe karI che. ane Aje pitAnAja baLavaDe ane pitAnAja sAmarcavaDe mahAna zodhamAM phaLIbhUta thaI duniAnI daSTie daSTAMtarUpa thai paDyA che. je mANaso bIjAonA upara AdhAra rAkhe che te sarvathA du:kha bhogave che. je mANasa potAnA ja baLaupara jhajhume che te dhAryA kAma pAra pADe che. * bhAdaya sane 1913 aMka 10 me. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. svAzrayI-adhikAra. 179 ===============x =w wwArakraka tame paNa tamArA koIpaNa kAmamAM bIjAnA Azraye jhajhuma nahi, paNa tamArA pitAnA baLavaDeja jhajhume, tamArAmAM zuM nathI? je joIe te sarva che. jyAre bIjAnAmAM tamAruM kAma karI ApavAnI zakti che ema tame mAne che, tyAre te zakti tamArAmAM kema nathI? na hoya te meLavavA prayatna karo, abhyAsa kare, ane pachI te kAma karavAnuM tamArAmAM sAme Ave tyAre ja tame kAmano AraMbha karo, avazya tame te kAmamAM vijaya meLavazeja. tamArAmAM zakti na hoyato jeTalI zakti hoya teTaluM ja kAma kare, vadhu kAma karavAne mATe ane vadhu zakti meLavavAmATe prayatna kare, ane jyAre tamArAmAM te zakti AvelI tamane jaNAya tyAre ja te kAmane AraMbha kare. bIjAonA upara AdhAra rAkhavAthI tame parataMtra banI jazo, ane tamArI je zakti haze te paNa jatI raheze, ane Akhare tame DhIlADhaba thaIne bIjAonA meM sAmuM joI besI raheze. bIjAonA sAmarthya upara AdhAra rAkhI daridrInI mAphaka besI rahevuM e zuM yogya che ? nahi ja. tame tamArA sAmarthyane meLavo ane pachI tenA upara vizvAsa rAkhI kAma karavAno AraMbha kare. A sAmarthya zI rIte meLavavuM e prazna thAya che? sAMbhaLe. A sAmadhye meLavavuM e ghaNuMja kaThina kAma che evuM mAnaze nahi. A sAmartha meLavavuM e ghaNuMja heluM kAma che paNa te tamArA pitAnA upara AdhAra rAkhe che. te meLavavA mATe prayatnanI jarUra che, ane je te prayatna tame jarApaNa camakyA sivAya karaze te tamane te sAmarthya maLaze. ane pachI bIjAno Azraya levAnI tamane jarUra paDaze nahi. A prayatna che ? te eja ke tamAre tamArA AtmA sAthe ekatAne anubhava kare. ane AtmAmAMthI je sAmarthyane prabhAva haMmezA tamArA tarapha vahyA kare che tene Azraya le. AtmAnI sAthe ekatA karavAne mATe tamAre AtmAnuM ja smaraNa, manana ane nididhyAsana karavAnuM che, temanAmAMja lIna thavAnuM che. tame pote AtmasvarUpa che ema mAnI AtmAnA je guNadharmo che. teja guNadharmo tamArAmAM che evuM akhaMDa bhAna kAyama rAkhavuM. ane A bhAna kAyama rahe tene mATe tamAre ahoniza sAvadhAnatA rAkhavAnI jarUra che. tamAre tamArA AtmAnA je guNadharmo che te guNadharmothI bhraSTa thavuM joIe nahi, ane ahokALa tame pite AtmasvarUpaja che ema mAnI tenAja guNadharmone dhAraNa karI pharavAnuM che. AtmA e sAmane mahAsAgara che, ane tethI tame Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama paNa sAmarthana mahAsAgara che, evuM bhAna hamezA kAyama rAkhe; eTaluM ja nahi paNa vartanamAM paNa te pramANe ja utAre. AvuM bhAna kAyama rAkhyA pachI nAnAM moTAM kartavya karavAnAM mAthe AvI paDe te vakhate kAyara banI bIkaNa bilADInI peThe nAsabhAga na kare, paNa te kartavyone sAdhavAne mATe kamara kasI taiyAra thAo. manuSya prayatnathI pitAne je dhAre che te karI zake che. tame manuSya che. tame pote jevuM dhAraze tevuM karI zakazo. tamArAmAM te karavAnuM sAmarthya che. te sAmane meLavo ane pachI kAmano AraMbha kare. pachI tamAre bIjAnA baLa upara mujhavAnuM nahi rahe. tamArAmAM je joIe te sarva che, kAraNa ke tame pote ja AtmasvarUpa che, AtmA ane paramAtmA eka che. tamArAmAM rahelA alaikika sAmarthyane prakaTa na karatAM bIjAnA sAmarthyaupara vizvAsa rAkhI tene baLavaDe jhajhumavuM e yaMgya nathI. pitAnIja pAse dhananA bhaMDAra bharelA hovA chatAM bIjAnI pAse bhIkhArInI mAphaka yAcanA karavA janAra manuSyane kaNa DAhyo kahI zakaze? pitAnI pAse bharelA dhananA bhaMDAre na ughADatAM bIjAone tyAM pAI paisAnA bAcakA bharavA javuM e zuM egya che? tevI ja rIte tamArAmAM ja akhaMDa sAmarthyanA bhaMDAra bharelA che te na meLavatAM ADAMavaLAM phAMphAM mAravAM e zuM cagya che? te siddha karavAnuM tamArAmAM sAmarthya che ema mAnI te sAdhavAmATe utsAhathI macI paDo. avazya te kAma siddha thazeja. A pramANe dareka kAryamAM tamAre tamArA sAmarthyane bhUlI javuM joIe nahi, paNa te kAma siddha karavAnuM tamArAmAM sAmarthya che evuM mAnI te karavAne mATe vaLagyA rahevuM. tamAre te AtmAnA sata, cit, ane AnaMda, A je AtmAnA mukhya guNe che tene tamArAmAM sthAna ApavuM. tenA virodhI guNone tamArAmAM leza paNa saMcaya thavA devo nahi. krodha kare, e AtmAne guNa nathI. bhaya, kaleza ane evAja bIjA je guNo che te pugalanA guNa che. temane tamArAmAM sthAna na ApavuM. tamAre ahoniza tamArA AtmasvarUpamAM lIna rahevuM ane tenAja guNadharmonuM ciMtana karavuM. nAnI nAnI bAbatamAM paNa tamAre tamArA AtmasvarUpanuM vismaraNa karavuM nahi. AvuM bhAna ahAniza kAyama rahetAM pugalabhAvanA guNadharmo ApeApa tamArAthI vegaLA nAsaze, ane tethI tamArAmAM AtmAnA tamAma guNadharmonuM sthApana thaze. jemAM sAmarthya e paNa AtmAno guNa che ane tethI te sAma tamArAmAM paNa Avaze. eTale pachI keIpaNa kAma siddha karavAne mATe tamArAmAM sAmarthya AveluM tamane jaNAze. A sAmarthya AvyA pachI tamAre Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. svAzrayI-adhikAra. 181 =========Ajanakakakakaws*=== bIjAonA AzrayanI jarUra raheze nahi, ane keIpaNa kAmamAM bIjAonA ezIyALA thavAnuM tamane pasaMda paNa paDaze nahi. ane dareka kAma tame tamArA sAmarthyathI siddha karI zakaze. svAzrayI thavuM ke parAzrayI thavuM e tamAruM kAma che. svAzrayI thaze te Akhare vijaya maLaze ane parAzrayI thaze te Akhare zuM thaze tene vicAra huM tamane ja soMpuM chuM. ' (svAzrayI para duSTAnno.) eka TaMTAmAM be bhAIo eka nyAyAdhIzasanmukha AvyA, temane eka lakSAdhipati hatA ane bIje garIba hate. nyAyAdhIze lakSAdhipatine pUchayuM ke "tuM ATale badho zrImaMta zI rIte thaye? ane tyAre bhAI ATale badhe garIba kema?" teNe javAba Ape ke-"pAMca varSa pahelAM ame baMnene amArA bApa taraphathI sarakhIja milakta maLI hatI. darekane bhAga doDha deDha lAkha rUpiyA AvyA hatA. mahArA bhAIne "huM ghaNoja paisAdAra chuM" ema lAgavA mAMDayuM, ane Apane mAlamaja haze ke keTalAka zrImaMta ke kAma karavuM e halakuM samaje che te pramANe e paNa ALasu banyo ane badhuM kAma kare upara nAkhavA lAgyA. ekAda patra Ave te paNa nokaranA hAthamAM ApIne "A vAMca ane zuM che, te samajI te pramANe avasthA kara ema kahe. je je kaMI karavAnuM hoya te sarva nekarane kahe. e pramANe sarva kArya karene havAle karI pite badho vakhata ezaArAmamAM gALyo. khAvuM, pIvuM ane AnaMda kare eja tene AyuSyakrama hatuM. te sadA pitAnA nekane kahe ke "jA peluM kAma kara, peluM je, phalANuM saMbhALa." pitAnA saMbaMdhamAM te paisAdAra manuSya bolyo-"mane jyAre doDha lAkhanI mIlakatane bhAga maLe, tyAre hAruM kAma moM bIjA koIne seMpI dIdhuM nahi. jyAre jyAre kaMIpaNa karavAnuM hoya tyAre te karavAne huM jAte uThate ane nokarone hamezAM "Ave, Ave, hArI pAchaLa Ave, mane madada kare ema kahete. mhArA moMmAM hamezAM "Avo Avo" e zabdo rahetA ane mahArA bhAInA mahemAMthI sadA "jAo jAo" e zabdo nIkaLatA. tenA sarva vite tenuM ja kahevuM pALyuM. tenA nokara, tenA mitra, tenI mAlamatA, tenI saMpatti, sarva tene choDIne jatAM rahyAM! hAruM tattva "A" hatuM. tethI mitro, AvyA. milakata vadhI ane sarva vastuo mane AvI maLI." A pramANe jyAre ApaNe bIjA upara AdhAra rAkhI besIe chIe * svAmI rAmatIrtha bhAga bIje. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. darAma tyAre hamezAM ApaNe "jA jA" ema kahIe chIe, paraMtu jyAre ApaNe ApaNuM pitAnAja upara AdhAra rAkhIe chIe ane AtmAsivAya bIjA kazAupara vizvAsa rAkhatA nathI tyAre sarva kaMI ApaNane AvI maLe che. ApaNI AsapAsa kArya ekaThuM thAya che. jo tame pitAne garIba, tuccha, kITa athavA jaMtu jevA mAnazo te tame kharekhara tevAja banaze. paraMtu jo tame pitAne mAna ApI svAvalaMbI banaze te aizvarya tamane vijayamALa Arepaze. jevI tamArI bhAvanAo haze tevA tame banazeja banaze. hiMdustAnamAM ekavAra eka nizALa tapAsavAne InspekaTara sAheba AvyA. eka zikSake eka chokarAtarapha AMgaLI karI kahyuM: "A chokaro eTale badhe hoMziAra che ke ene milTananuM "paraMDAIjha haisTa maheke che. temAMne game te bhAga kahezo to paNa te moDhe bolI jaze." . te chokarAne IspekaTara sAhebasAme bolAvavAmAM AvyuM, paNa tenAmAM vedAMtanuM tatva nahotuM. te tarata zaramAI gaye. ane tene e kAvya mATe A vaDe che? ema pUchatAM te bolyo ke "nA sAheba! mahArAmAM kAMIja nathI, mane kaMI AvaDatuM nathI!" A zabdothI huM vinayazIla ane namra gaNAIza" ema tene lAgyuM. te pharIthI belya:-"nA sAheba ! mane kaMI AvaDatuM nathI. huM te zIkhe nathI" InsapekaTare pharIthI pUchayuM topaNa teNe eja javAba Apo ! bicAro mAstara paNa zaramAI gayA. tyAM ja eka bIjo chekaro hato tene te kAvya ApyuM maheDhe nahotuM, paNa te bolya:-"sAheba ! mane AvaDe che, huM dhAruM chuM ke temAM tame kaheze te bhAga huM bolI batAvIza." IspekaTare tene keTalAka savAlo pUchyA, teNe turata tenA javAba ApyA ane loka pachI kaleka belI batAvIne InAma meLavyuM. tame tamArI pitAnI je kiMmata TharAvaze tenA karatAM adhika kiMmata keI karaze nahi. kRpA karIne tamArI jAtane bIjAne mAkhaNa lagADanAra-khuzAmata karanAraDAjI hA karanAra kSudra prANuM banAvaze nahi. mAnApamAna, pratiSThA ane apratiSThA, zatruonI TIkA ane mitronI prazaMsA, e sarva draDha artha vagaranAMja bhAse. Aja utkarSanuM, yazaprAptinuM zA tatva che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. svAzrayI-adhikAra. 183 nAyagArAnA dhaMdhanA jesabharyA pravAhamAM be manuSya taNAtA jatA hatA. temAMnA ekane eka moTuM lAkaDuM hAtha lAgyuM, ane pitAnA bacAvane mATe te teNe pakaDayuM. bIjAne, tene bacAvavA mATe kinArA uparathI keTalAMka mANasae nAkhelI eka nAnIsarakhI deraDI maLI. sadabhAgye te tene pakaDI lIdhI. te lAkaDAnA jevI bhAre nahotI. te derI dekhavAmAM pAtaLI ane halakI hatI, to paNa tene prANa te baceparaMtu jeNe peluM moTuM lAkaDuM pakaDayuM hatuM te te lAkaDAnI sAtheja pravAhanA jeramAM dhodha nIcenA pracaMDa mojAMnA uchaLatA pANI tarapha ghasaDAI gayo ane DUbI gayo. tevIja rIte he saMsArI jano ! bAhya kIti, vitta, saMpatti, jamIna, jAgIra ane aizvarya upara tamAre bhare che. ane pelA lAkaDAnA ThuMThAnI peThe e badhAM moTAM ane bhAre jaNAya che kharAM paNa te tAraka nathI. tAraka tatva te pelI pAtaLI derI jevuM che. te bhAre nathI, Idriyagocara nathI, te hAthamAM laIne joI zakAya evuM nathI, tene tamane sparza thato nathI. e sUkSma tatva, e sUkSama satya, AyurUpa che. paraMtu tamane tAranAra eja sUkSma taMtu che. jenA upara atyAre tame vizvAsa rAkhe che te sarva aihika vastuo tamAre nAza karaze ane tamane nirAzA, citA ane du:khanI uMDI khAImAM pheMkaze. te mATe cete ! cete !! satyane majabuta pakaDI rAkhe, ane bAhya vastuonA karatAM satyauparaja vadhAre zraddhA rAkho, jyAre jyAre manuSya bAhya vastu ane saMpattiupara pUrNa vizvAsa rAkhe che, tyAre te jarUra niSphaLa thAya che. kudaratane niyamaja evo che. jo tame apavitra vicAro manamA lAvyA karaze ane adhogatie deranAra anItine tamArA hRdayamAM jagyA Apaze, te tamArI e svAthI vAsanAo tRpta thatAM ja hRdaya vidIrNa karanArI vedanA, tIvra pIDA ane cittakSebha karanArAM duHkha tamane prApta thaze ane zeka tamArA AtmAne grAsa karaze. viSane ApaNe upabhoga laIe chIe ema mUrkha leka samaje che, paraMtu apavitra vicAra athavA AcArathI temanI zaktine vyaya thaI te kSaya pAme che. svAthI vRttithI jyAre tame tene durUpayoga kare che tyAre karmane kAyado tenuM vera le che, ane tamane gabharAvI nAMkhe che. vAMcanAra saMpUrNa samajela haze ke parAzrayI purUSa saMsArasAgaramAM athaDAyAja kare che ane svAzrayI purUSa mehaTI muzakelIone paNa troDIne potAnA mArgane sugama kare che. paNa svAzrayI thavA mATe ucca-zuddha vicAranI jarUra che. dareka kAryamAM gyavicAra karavAnI Teva paDavI e jarUranI che ane tethI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama vicAra adhikArane vicAra karavA A svAzrayI adhikAranI ahIM samApti karavAmAM Ave che. -- -- vivAra-adhivAra. TE. reka kArya tenA pariNAma sudhIne vicAra karIne ja karavuM ane je sAhasika loko vicAra karyA sivAya kArya AraMbhe che temane | te bAbatamAM saMkaTa AvI paDatAM mahA kalezamAM paDavuM paDe che . ItyAdi bAbata jaNAvavA sArU A adhikAranI yogyatA mAnI che. dareka kAma vicArIne ja karavuM. guDDA . (2-6). aparIkSitaM na kartavyaM, kartavyaM suparIkSitam / .. pazcAdbhavati santApo, brAhmaNI nakulaM yathA // 1 // vicAra (parIkSA) karyA sivAya koI kAma na karavuM, paraMtu parIkSA karIne ja kAma karavuM, nahitara tapAsyAsivAya kArya karanAra manuSyane jema brAghaNI strIe naLIAno nAza karI pachI pazcAttApa karyo tema pAchaLathI saMtApa thAya che. (A vArtA prasiddha che). 1 vicArano mahimA. puMso nijamanomohaH, kalpito'nalpaduHkhadaH / saMsAraviSavetAlo, vicAreNaiva loyate // 2 // (zA.2) manuSyane pitAnA manano moha (ajJAna) te ghaNuM duHkhane ApanAraja kalpAya che eTale ajJAnathI sAhasa karI manuSya aneka duHkhone prApta thAya che paNa e saMsAranA meharUpI jherI vetAla-preta vicArathIja lIna thaI jAya che arthAta savicArathI te naSTa thaI jAya che. 2 avicAre kArya karyAnuM phaLa. yathA ko'pi purA vidyA siddhasiMhAsthidarzanAt // siMhAGgaM sakalaM kRtA, sajIvaM kartumudyataH // 3 // .. T..) vAritaH suhRdA kintu, sajIvamakaronmadAta // hato'sau tena siMhena, tvamapyevaM vibhAvaya // 4 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vicAra-adhikAra. * 185 jema pahelAM koI vidyAnI siddhimAna purUSa siMhanAM hADakAM jevAthI siMhanuM AkhuM zarIra banAvIne tene sajIva karavA tatpara thayo. tene sanmitre vA chatAM garvathI sajIva karyo te (siddha) teja siMhathI haNAye. tuM paNa tema jANu. A daSTAnta koI vicArahIna abhimAnI zaktimAna purUSa ane tenA mitranA saMbaMdhanuM che athavA vicArahInane vidyA vigerenuM dAna devAupara che. 3-4 du:khane khaseDavAno sarala upAya. vicAradarpaNe lagnAM, dhiyaM dhairyadhuraMgatAm / Adhayo na vilumpanti, vAtAzcitrAnalaM yathA // 5 // jema pavano citramAM rahelA agnine nAza karI zakatA nathI tema vicArarUpI ArIsAmAM Asakta thayelI, uttama dhIrajathI gheMsarIne prApta thayelI buddhine mananI pIDAo chInavI zakatI nathI. 5 avicArathI AvatI Apatti asAdhya vyAdhijevI che. zalyavanhiviSAdInAM, sukaraiva pratikriyA / sahasA kRtakAryasyA'nutApasya tu nauSadham // 6 // zalya (bANane zarIramAM cele bhAga), agni ane jhera vagere padAthI harakata AvI hoya to tenI pratikriyA (te du:kha maTADavAnI kriyA) sukara che eTale ke sukhethI karI zakAya che paraMtu sAhasathI karela kAryanA 5 zcAttApanuM kAMI auSadha nathI. 6 . vicArahIna kAryanuM pIDAkAraka pariNAma. mAnI. (7-8) ucita manucitaM vA kurvatA kArya jAtaM, pariNatiravadhAryA yatnataH paNDitena / ati rabhasakRtAnAM karmaNAmAvipatte (g. 2. ) bhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH // 7 // yogya ke ayogya game tevuM kArya karatI vakhate DAhyA mANase-paMDite ane vazya tenuM pariNAma vicAravuM joIe. (kAraNa ke) ati utAvaLe karelAM kAcaeNnuM pariNAma vipattirUpe zanI peThe hRdayamAM dAha karanAra thAya che. 7 1 thI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama buddhimAna leke kSamA kare che eTale sahana karyA kare che te paNa vicAranuM ja kAraNa che. yadapasahati meSaH kAraNaMtatmahat mRgapatirapi kopaatsngkctyutptissnnuH| hadayanihitavairA gUDhamaMtrapracArAH, kimapi vigaNayante buddhimantaH shnte||8||2.3 vizeSa baLathI prahAra karavA mATe gheTe pAchA haThe che ane talapa mAravAnI IcchAvALo siMha paNa pitAnA zarIrane saMkece che tema hRdayamAM verane chupAvanArA, vicAravALI goThavaNane guDha rAkhanArA buddhimAna purUSe kAMIpaNuM gaNatarI karIne ja sahana kare che. matalaba ke vicAra karIne ja pagaluM bharanArA purU pinI sAme tenA zatruo phAvavAne badale pariNAme phasAI jAya che. kAraNa ke vicArazaktivALo purUSa jussAbhara caDI AvatA zatrune pite pAchaLa haThI paiyuM ApI pitAne dAva AvatAM pakaDI pachADI de che. 8 ulaTAlaya nahi tapAsavAthI pazcAtApa. zAvitti (1-20--) kazcillakSamudIrya pRcchatu zukaM vidvAMsamuce'tra kaH sandehastvitimAtrazikSitazukaH pRSTastadevAbravIt / tAvanmAtrakRtapratItidhaninA krIto gRhIkhApagaM, laDaza sora dA purato ja karAzara | eka ThagAre pipaTa pALIne bIjAnI pAsethI lAkha rUpIA kaDhAvA "emAM zuM saMdeha che e abhyAsa pipaTane karAvyuM. suvarNanI ghugharIvALuM rUpAnuM pAMjaruM banAvI popaTane aMdara rAkhI eka nagaramAM vecavA mATe pharavA lAgyo ane tAro kahevA lAgyuM ke A popaTa sarva zAstrane jJAtA che ane popaTanI lAkharUpIAnI kiMmata che AvA zabdo eka dhanADhya zeThe sAMbhaLyA ane temane bolAvIne pipaTane dhanADhaye pUchyuM ke kema popaTa ! tArI lAkharUpIA kimata che? tyAre zuke javAba vALyo ke temAM zuM saMdeha che? pharI zeThe pUchayuM ke tuM sarva zAsa jANe che? javAbamAM piopaTe kIdhuM ke temAM zuM saMdeha che? AvA be javAba uparathI zeTha khuza khuza thaI gayo ane lAkha rUpIA gaNuM ApyA, bAda dukAne gaye. tAre dukAne jaI zeThanAM vakhANa karavA lAgyuM ke Apa guNagrAhI che. vigere prazaMsA karate karato cAlo gayo ane kahete gayo ke zeThajI e piopaTano bhajanano samaya cAlyo gayo che Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. vicAra-adhikAra. eTale vadhAre sudhAtura thayo haze mATe temane dADamanAM bIyAM khavarAvI pachI Apa tenI sAthe vArtAlApa karaze. keTalAka divaso vityAbAda zeTha pitAnA gharamAM mitramaMDaLanI sAthe beThe hatA te vakhate prasaMga AvatAM pipaTanuM pAMjaruM maMgAvI temAMthI pipaTane bahAra kADhI eka hAthaupara besArI bIjA hAthavatI tenI pITha thAbaDIne zeThe pUchayuM ke ApanI janmabhUmi kayAM che? javAbamAM kIdhuM ke emAM zuM saMdeha che. e sAMbhaLI sarva mitro hasI paDayA ane zeTha jaMkhavAI gayA. pharI zeThe pUchyuM ke huM mArA lAkha rUpIA pANuM thayA? javAbamAM piye kIdhuM ke temAM zuM saMdeha che. vaLI zeThe pUchayuM ke tyAre huM zuM mUM? javAba maLe ke temAM zuM saMdeha che? avA bane javAba sAMbhaLI zeka lAkha rUpIA javAnA bhayathI rudana karavA lAgyo. mATe bIjA pAsethI vastu letI vakhate tenI sArI rIte parIkSA karyA bAda te vastune svIkAravI. 9 talyau hastaca korabhRJca tRSito vRkSAzraye'hemukhAtatrorkhApatagaraM nRpatinA nIrecchayAttaM tdaa| (2 x ) taharIkRtamabhragena hi punaH krodhena vai mArito, bhUpastattadanUragazca patitaH khedaM tu dRSTvA karot // 10 // eka rAjA hAthamAM carapakSI dhAraNa karI vanamAM eka vRkSanIce ubhe che ane pitAne ghaNI ja tRSA lAgI che te samayamAM vRkSauparathI ajagaranA mukhamAMthI jhera paDavA lAgyuM. rAjAe tene pAchuM mAnI pyAlo bharI lIdho. te pANI pIvAnI taiyArI kare che te vakhate cArapakSIe pAMkha mArI pANIno pyAlo DhoLI nAkhe, pharI rAjAe pyAle bharyo te pramANe vaLI pakSIe DhaLI nAkhe eTale rAjAne bahuja krodha AvavAthI te cakAra pakSIne mArI nAkhyuM. thoDI vAra thaI eTale vRkSa uparathI marela ajagara-sapa paDe te uparathI rAjAne vicAra thayo ke are!!! A sarpa che, tenA mukhamAMthI jhera paDayuM hatuM, je huM tene pANu mAnI pII jAya te jarUra marI jAta. paNa A upakArI dayALu pakSIe mane bacAvyo. are! meM tenA ulaTA prANa lIdhA? huM jevo bIjo koNa duSTa haze ? mane dhikkAra che? 10 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama vicAranuM uttama phaLa, manahara. prathama zravaNa karI cittako ekAgra karI, gurU aura Agama kahe se ura dhArIe; dvitIya manana vAravAra hi vicArI de che, joI kachu sune tAhi kerike saMbhArIe; tRtIye prakAra nididhyAsana ju nIke karI, nisarga vicAra te apanameM su TArIe; tehase sAkSAta yAhI sAdhana karata heI, suMdara kahata haitabuddhikuM nivArIe. eka hi vicAra karI sukhaduHkha samajAne, eka hi vicAra karI mala saba dhoIe; eka hi vicAra karI saMsAra samudra taTe, eka hi vicAra karI pAraMgata hoIe; eka hi vicAra karI buddhi nAnAbhAva taje, eka hi vicAra karI dusare na kaI he; eka hi vicAra karI suMdara saMdeha mATe, eka Di vicAra karI eka brahma joIe. zuddha vicAra prati vinati. rAga-garabA. sutI vinatI kare zuddha vicArane, pitAjI huM lAguM tamAre pAye, A navadvArI nagarInA tame narapati, huM haju cho kuMvArI kanyA. su. 13 amaravara varavAne mAre nema che, avinAzIne apyuM mAruM aMga mana subAnuM kahyuM rakhe mAnatA, ro e raMgamAM pADe bhaMga. su. 14 zaddhavicAra pitAne zAMti mAvaDI, khoja karI khaLI kahADA jIvana, manasube mANuka thaMbha coDe cokamAM, akhaMDAnaMda sutInuM che dhana, su. 15 svayaMprakAzaka svAmi che sahAmaNA, sutIe joyuM svAmInuM rUpa, sausAmagrI seMpI kanyAdAnamAM, mehana mahA padamAM bhaLavuM nAma rUpa, suha 16 mohana padyAvalI. ja A dAMtane gata che. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. vicAra-adhikAra, 189 na nanananana nanakakakakakaka#========== saraLa vicAramAM ja sukha che. eka sasalo, sarpa ane ziyALa e traNe bhAIbaMdha hatA, tethI teo eka khaDanI gaMjamAM ekaThA rahetA hatA. eka vakhata te gaMjI daivayogathI saLagI te joI traNe jaNa gabharAyA, ane eka bIjAne pUchavA lAgyA ke A vakhata sau saunI akkala deDAvavAnI che, mATe ugaravAne zuM upAya sUjhe che? sapa-mArI te kAMI phikara karavI nahi. huM te lAkha mativALo chuM. jethI game te saDeDATa ADo avaLo jamIna para deDI jAuM, ke jamInamAMhe peluM agara uMce caDI jAuM, paNa A vakhata to jhADapara caDI javuM ThIka lAge che, mATe huM te A pAsenA jhADapara jaDI jaiza. sasale-mArI akkala kAMI ochI nathI. huM so mativALA chuM. huM jamInapara deDI jAuM eTaluM ja nahi, paNa jamInanI mAMhe paNa pisI jAuM tethI huM te ahiA nIce mAruM dare che temAM pesI jaIza. ziALa-tame badhA ghaNuM mativALA cho paNa huM te eka mativALa chuM. ApaNe to phakta ekaja tarehanuM jJAna che ke kAMI saMkaTamAM hAIe te bhAgI chuTavuM, mATe huM bhAgIne dUra jaI rahIza. ema kahIne traNe jaNAe sau saune rasto pakaDe. gaMjI jorathI saLagavA mAMDI tenI javALA pAsenA jhADane lAgavAthI jhADanAM pAMdaDAM tamAma baLI gayA, ane sarpa zekAIne tenuM bekhuM laTakatuM rahyuM. sasalo eja gaMjI nIce daramAM paTho hato tyAMja uparanA tApanA lIdhe saDasaDI gayo. ziALa je tyAMthI ghaNe dura nAzI gaye hatuM te mAtra bacce. teNe A vIne pitAnA mitronA havAla jeyA ane bolyA ke "lAkhamata laDabaDI semata saDasaDI, paNa eka mata bicArI bApaDI, te ubhe mArga melyAM tApaDI." vicArazaktinI karI. saMkaTanA vakhatamAM kharekharI hoMziArInI parIkSA thAya che. hoMziArInuM abhimAna dharAvanArAoe te vakhate pitAnuM abhimAna cheDI daI lAMbe vicAra kare jarUrano che. paNa ema nahi karatA emAM zuM che, ema tuccha gaNI kAma karavA jAya te saMkaTanI beDI tuTavAne badale gaLAmAM sajajaDa jaDAI jAya che. * kaunakamALA, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama aibhAIno gokhalo. junAgaDhamAM eka tIsamArakhAM nAme musalamAna rahe, te ghaNe muphalIsa hAlatamAM AvI gaye tethI pitAnI havelI vecavA taiyAra thaze. eka vANioe te havelI amuka kismatathI vecAtI lIdhI. havelImAM eka gokha hato te vecANanA sATAmAM gaNavAmAM Avyo nahoto. "e gokhe potAnA pIrano che. tethI temAM dhupa dI kaI vakhata karavo paDe che. te gokhale vecavAmAM Ave to vecANa lenAra dhaNa gokhalo kADhI nAkhe tethI ane khoTuM lAge.' evuM bahAnuM batAvI gokhalApara mie pitAno haka rAkhyo. vANioe gokhalAnI vAtane dama vagaranI gaNI kAMI lakSya ApyuM nahi, ne vicAryuM ke "mibhAI potAnI AkhI havelInI mAlekI lakhI Ape che, to pachI gokhalo rahyo teya zuM ne A toya zuM! ! tenI darakAra DIja che." tethI karIne gokhalAparano miono haka kabula rAkhyo. e rIte ImAratanuM vecANakhata thayuM temAM paNa gokhale mibhAIne che ema majakura lakhavAmAM Avyo. vANio havelImAM jaI vAsa karIne rahyo, ne sukhanamAM hADA kaDavA lA, mibhAI koI koI vakhata teno tahevAra hoya, tyAre gokhalAnI saMbhALa levA Ave, dapa dhumADo kare, DIvAra bese, kalamo paDhe ane cAlyo jAya. keTalIka mudata te vANione tethI kAMI harakata jaNAI nahi paNa koI vakhata gharanAM mANaso bAraNuM baMdha karI potAnuM kAma karatAM hoya, tyAre miabhAI acAnaka AvI bumo pADe ane bAraNuM kholavAmAM vilaMba thAya to dhAMdhala macAvI lokonuM ToLuM ekaThuM kare. AthI vANiAne ghaNuM mAThuM lAgavA mAMDyuM. vakhatapara sAmA thavAnuM mana kare, paNa lAcAra ! dastAvejamAM gokhalApara teno haka kabula rAkhyo hato. tethI nA pADavAnuM cAle ema nahotuM. manamAM ghaNo pazcAttApa karavA mAMDe ke khare! mAruM haiyuM phuTI gayeluM ke meM mibhAInA gokhalAno haka kabula rAkhyo. te vakhate A bAbata mane ghaNI najIvI lAgI paNa have to mahA pIDAkArI thaI paDI, A to "kAganA vAgha jevuM thayuM. ema aneka tarehanAM vAkayathI kheda karato hato. mibhAIe AthI babaLatAmAM ghI homavuM zarU karyuM, ne vadhAre terapara caDhavA mAMDayuM. pahelAM te te khare tahevAre Avato paNa have to teNe thoDI thoDI mudate kAMI kAMI tahevAranuM bAnuM batAvI AvavA mAMDayuM. vaLI pahelAM to te pote ekalo Avate Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. vicAra-adhikAra. =========%4ra4ra4ra* * ** ** paNa havethI pAMca daza bhAIbaMdhone sAthe teDI lAve, dhAMdhala macAve, ane vANiAne gharanAM bairAMnI ThaThThAmazkarI paNa kare. AvI AvI rIte ghaNuM kanaDavA mAMDayuM. "hADiyAne mana hasavuM paNa deDakAno jIva jAya" tema A mibhAI te pite gamata mAnate, paNa vANiAne te ghaNuM bhAre paDatuM hatuM. eka vakhata vANiAthI te sahana thaI zakayuM nahi. tethI mibhAI joDe moDhe moTe vaDhavADa macAvI paNa tethI teNe ulaTe "rApa baDe kayA"! mi. bhAI te vadhAre jora para AvI gayo ne vANione pUrI vipattI pADavA nizcaya karyo. enAmAM vANione tyAM tenA dIkarAnAM lagna niradhAryA hatAM. tethI vivAhanA mAMgalika kAmasArU suzobhita maMDapa karAvyuM hatuM, ne hAMDIo, jhumara takhatA vagere bilerI kAcathI sArI rIte zaNagAravAmAM AvyuM hatuM. eka bAjI berAMo sArAM sArAM vastrAlaMkAra paherI samaya samayanAM maMgaLa gIta gAtAM hatAM. gAma paragAmanAM potAnA sagAMvahAlAMo vivAha mAlavA AvyAM hatAM. nyAtene jamavAne mATe sAMjanA pAMca vAgatAnAM jotarA pharI vaLyAM hatAM. tethI nimere vakhate nAtIlAo tareha tarehanAM rezamI vastra paherI jamavAnA ucharaMgathI AvavA lAgyA ne eka paMktibaMdha besI gayA. te vakhate temane mATe banAvelAM UmadA pakavAna vagere pirasavA zarU thayAM. mANase ghaNAM hatAM tethI eka pachI eka pirasatAM pA kalAka thaI gaye, tepaNa pIrasavAnuM kAma khalAsa thayuM nahotuM. paMktimAM patrALI mAMDI beThela jamanArAonAM mahomAMthI pANI chuTavA mAMDayuM. eka kare te utAvaLe thaI tenA bApane pUchayAja karato ke have A jamavAnI zI vAra che" eka gAmaDIo jamavA Avela te to jenA AdamIne pUchate ke "Ate jeTaluM pIrasyuM che eTaluMja khAvAnuM ke bIjuM joItuM haze te maLaze?" tema bIjAo paNa piTanI pUjAne mATe TAMpI rahyA hatA. paNa kALanI gati nyArI che. jamavAne hoM AgaLa dharela palALI khAvI cheja ema bedhaDakathI koNa kahI zakanAra che? "AdaryA adhabIca rahe ne hari kare se hoya. ? e vAkya koNa khoTuM pADanAra che? ahIM je vakhata jAya che tema jamavAmAM-ADuM bhayaMkara vAdaLa caDI Avaze ema konA jANa vAmAM hoya ! sarva pIrasAI rahyuM ne nyAtane jamavAno AraMbha karavAnI AjJA ApavAmAM AvI. eTalAmAM mibhAI pitAnA cAra pAMca sobatI sAthe eka bakarUM laI havelInA gokhalA AgaLa hAjara thayA, ane bakarUM gokhalA najIka Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama mUkI, eka jaNane tene vadha karavA hukama karyo. A sAMbhaLatAM jamavAnuM jamavAne ThekANe rahyuM ? jenA patrALImAM hAtha tenA pALImAM, moDhAmAM tenA meDhAmAM rahya; jamavAne kaLIo gaLe utare ke kare ! vaLI jamatAM uThAya paNa kema ! tethI hAM ! hAM ! hAM! ema manAIna pikAra sarvataraphathI uThA, be cAra meTA zekIA hatA temaNe mine vinavavA mAMDyuM ke, "tame hiMdunA gharamAM A ze gajaba karavA beThA cho? are ! vaLI A vakhate ja?" mie kahyuM, "kayA hama bInahakase karate hai? gharakA mAlikaneM vAkipha hoke pIche takarAra karanekuM Ao. e gokhalekI najIka hama cAhe se kara zake. bicame bolanekA dusarekA kayA akhatyAra !" . miAnuM AvuM jussAbaMdha bolavuM sAMbhaLI loko cUpa thaI gayA. gharadhaNI bicAro ghaNI muzkelImAM AvI paDayo. AMgaNe nyAta jamavA beThelI, tethI TaTa karyo pAlave nahi. temaja miA hakadAra hovAthI ulaTA sarakAranA vAMkamAM AvI javAnI dahesata vANiAne lAgI. aMte nyAtIlAonI salAha mujaba kAMika rUpiA ApI, gokhalAparathI mine haka uThAvuM te hamezane mATe sukha thAya ema vicArI miAne puchayuM, "mi sAheba! tamAre gekhalAparano haka keTale rUpie vecavA khuzI che?" mine lAgyuM ke A vakhata ApaNe mAgazuM te pramANe maLaze tethI teNe kahyuM ke, "chatane rUpie havelI, daehai, itane rUpie gokhalekA do to merA haka cheDuM." lAIlAje vANiAe teTalI rakama ApI miAne vidAya karyo. kAMIpaNa karAra yA kabulAta vakhata khuba saMbhALathI kAma levAnuM che, sAmA ghaNuMne kAMI haka, hisso, pagapesAro yA lagatI vAta banatAM sudhI rAkhavI ke kabulata karavI nahi, paNa sau sauno spaSTa haka hise karI alagapaNa thAya tema karavuM. nahite sadAne 8Te ubho rahe che. te vakhatapara naThAruM mANasa hoya te ghaNuM ja kapaTa keLavIne duHkha Ape che. e batAvavAne A vAtane hetu che. meMsANAnA bhATa jame kAla. gAyakavADanA kaDI paragaNAmAM mesANa karIne gAma che, tyAM bhATa lekanI vastI vadhAre che. te bhATenA vANiApara keTalAka prasaMge jamavAnA haka karelA hatA. eka vakhata vANiA mahAjanamAM kAMI prasaMga hatuM te prasaMgamAM bhATa lAke jamavAne haka karavA lAgyA. vANiA te hakano inakAra karatA hatA. * kautakamALA. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vicAra-adhikAra. 193 ---- ----------------- -jI AthI bhATa leke bhegA thaI mahAjananA upara lAMghavAne beThA. kharAkhara e divasa bhukhyA tarasyA lAMdhyA, paNa tethI pakkA TharAvanA mahAjana kAMI DagyA nahi, eTale bhATa leAkAe trAgAM karIne mahAjananA mukhIne leAhI chAMTavAnA nizcaya karyo. tee hAthamAM charA, charI, kaTAra, talavAra laine ekadama dhazI AvyA. AvI rItanuM dhAMdhala joI dhaghelA ne veDemI leAkeAne ararATa vachUTayA, ane kahevA lAgyA ke, "mAtA hamaNuA mATeA gajaba thaze, bhATanA lehInA tarasyA vANio kAMIpaNu mAnatA nathI, leAhI paDAvavAmAM temanA upara izvaraneA kApa thaze ne bhuDuM thaI jaze ! bicArA bhATa, vANiApAse ha karIne kahevA nahi jAya tA khIjA kaiAnI pAse jaze ? eteA mahAjananI gAyA che. gAyanA upara palANu' mahAjanane joie nahi. " AvI rItanI bhATanA pakSanI vAtA kahevA lAgyA ne vANiAene tiraskAra ApavA lAgyA. Akhara gAmanI dareka kAmanA mukhya mukhya mANaseA vAtamAM paDayA ne mahAjanane kahyu ke, bhATa DhAkAneA tame trAsa levA rahevA dyo ne temane jamADA. " ghaNuM A grahavALu badhAnuM kahevuM sAMbhaLI mahAjane kabula karyuM, paNa te vakhate te jamavAnuM hatuM nahiM tethI " kAla jamADazuM" ema kahyuM. bhATa leAkeAe e vAta mukhannumAnapara rAkhavA durasta dhArI nahi, tethI lakhita TharAva karI ApavA kahyu. e vAta sAne gamI ne mahAjana pAsethI kAlarAja jamADavAnuM lakhata mAgyuM. kAbela tathA bhAnI kAMgArALathI kaMTALI gusse thaela vANiAenuM dila cAkhkhu nahatuM, je ke bhATanI mAgaNI mujaba eka lakhata karI ApyuM kharUM, ne mesANAnA bhATa kAle jame' ema kabalata lakhI ApI kharI; paNa temAM tArIkha nAkhavAmAM AvI naheAtI, e eka peca hatA. bhATa leAkeAne paNa tArIkhanuM yAda AvyuM nahi. lakhata laI te rAja sA bhATa pAtapeAtAne ghera harakhAtA harakhAtA gayA. bhUkhyA hatA tethI ghera khAdhuM, ne khIje rAja jamavAnI rAha joI beThA. (6 : , pakkA vANioe nakko karyuM hatuM ke jamADavA nathI; kemake eka vakhata rahema najarathI jamADavA teA pachI haMmezanuM lAkaDu bhATa brAhmaNanuM peDhuM te nIkaLavAnuM nahi. kahevAya che ke, sAsu jIve tyAM ubhuM rahe, ne Aveza kahe tyAM bese; bhATa brAhmaNunu lAkaDu te, vaNa chelyu pese." khIruM rAja jamavAnemATe sIdhuM levA mahAjana pAse bhATa leAkeAe AvI mAgaNI karI, pazu mahAjana ema kahIne beDA ke Aja nihu kAle jamADazuM bhATAe kahyuM ke, " bhale kAle jamADe. eka divasamAM kayAM khATuM mAthuM thaI javAnuM che?" vaLI khIje rAja jaine sIdhuM ApavAnuM kahyuM, tyAre paNa javAma 25 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 . 194 1410-14. manyA ke, " kAle vAta. " ema 3-4 rAja mahAjane kADhI nAkhyA tyAre bhATaleAkeA takarAra karI kahevA lAgyA ke, " tame kAla kAla karyejAe che ane amane pherA khavarAvA che, tema karavAnuM kAraNa zuM? tamArAja hAthanuM dIvA jevuM lakhata che. emAM kAla eka divasanI vAta hatI ne tame te have vAyadA karA che. paNa e chuTakA thavAneA nathI ! " mahAjane kahyuM ke, " amArUM lakhata lAvIne jIe; temAM eka divasanI vAta kayAM lakhI che ? " ,, dezama turata lakhata lAvIne vaMcAvyuM te mAMhethI lakhANu nIkaLyuM ke mesA NAnA bhATa kAle jame, ' tenA javAba mahAjane dIdheA ke, "kAla jamADavAnI kabulata che, Aja jamADavAnI nathI, mATe jyAre kAla thAya tyAre Avaze. " 99 bhATe kahyuM ke, "AjanA dahADA te pAchalA dahADAthI gaNe teA kAla thAya che ke nahi ? mATe jamADA, " mahAjane kahyu ke, "emAM kAMI tithi nAkhI che ? athavA phulANI tithithI gaNavAnuM ame lakhI ApyuM che? lakhatamAM tithI nathI mATe have tA jyAre kAla thAya tyAre Avajo. " bhATAe kahyuM ke, " ema teA kAlanA kaI divasa IMDA Ave nahi. " mahAjane kahyuM ke, "temAM ame zuM karIe ? jo tamAre jarUra hatI teA. lakhatamAM kharAkhara cAkasa lakhAvI levuM. hatuM. ?? bhATAnI rIsa utarI gayelI teA hatI ne temane! pharIthI takarAra karavAne jussA rahela naheAtA, tethI vagara melyA peAtAnI bhUlane tAbe thai ezI rahyA. te divasathI mesANAnA bhATa jame kAla', e kahevata prasiddha thai. kAMipaNa kRtya aMta:karaNathI karavAnuM na heAya ne phakta meDhethI hA kahI, vAyade caDhAvavAnuM hAya tevA kAmanA prasaMgamAM bhaisANAnA bhATa jame kAla' e kahevata vaparAya che. temaja muddAnA vicAra vagaranAM lakhANathI kevAM piraNAma nipaje che te paNa A vAta atAve che. zuddha vicAranA vismaraNathI thatI hAni. * paramAtmAnuM vismaraNa thavAthI bhaya, du:kha, kaleza Adi prasaMge Apa* bhAgyeAya aMka 5 sane 1913 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, vicAra-adhikAra. 195 Nane trAsa Ape che. paraMtu jyAM ApaNe ApaNI vRttio paramAtmAmAM joDI rAkhIe chIe tyAM tevA du:khakara prasaMgo AvI zaktA nathI. paramAtmA eja jyAre ApaNuM kharuM svarUpa che ane teja bhAna jayAre ApaNe ahoniza kAyama rAkhI rahIye chIe, te pachI temanuM je sarvajJapaNuM, sarvazaktimAnapaNuM, Adi sAmarthya ApaNane kema prApta na thavuM joIe ? (jyAM sudhI sAmarthya ApaNane prApta thatuM nathI tyAM sudhI ApaNe mAtra mukhathIja chelIye chIe ane te mAtra mukhathI bolI lokonI AgaLa ADaMbara batAvavA jeTaluM ja nahite jyAre tamo kharA aMta:karaNathIja mAnatA hatA paramAtmAnA sarva sAmarthyane tamArAmAM AvirbhAva theja joIe. to huM paramAtmA chuM tevuM meDhe bele, bIjAne kaho ke bhAI ApaNe to brahmasvarUpa chIe. ane devapUjA ke Izvara pAsanA karatI vakhate huM AtmasvarUpa chuM evI bhAvanA kare tethIja kAMI AtmAnuM sAmarthya tamArAmAM AvI zakavAnuM nahi. kAraNa ke jyAMsudhI mAtra meM belavApaNuMja che, tyAM sudhI mAtra zabdamAMja AtmA belAya che. ApaNAmAM nahi, ApaNAmAM che paraMtu nahi zAthI ke tenA kharA svarUpane ApaNAmAM AvirbhAva thaye nathI, ane tethIja ApaNAmAM bolavA mAtrathI ja AtmAnuM sAmarthya AvatuM nathI. tamo mATe bolo cho ke huM AtmA chuM, huM paramAtmAsvarUpa che ane sAmarthyamAtrane mahodadhi chuM. paraMtu paramAtmA te mAtra mukhathI belavA mAtramAMja samAI rahelA hoya che. jyAMsudhI paramAtmAnI zaktio ApaNAmAM AvI nathI, tyAM sudhI huM paramAtmasvarUpa chuM evuM bolavuM te mAtra zabdamAMja raheluM hoya che, paNa vartanamAM nathI. ane AnuM kAraNa ApaNe tapAsIzuM te mAtra ekaja che ane te e ke ApaNI vRttio paramAtmAmAM saMdhAyelI hotI nathI. eka mANasa cIMtharehAla haya, lekone tyAM mAbApa capaTI Apaje AvuM bolI bhIkha mAgI khAto hoya ane tema chatAM bele ke huM rAjA chuM. tamo sarva mArI raiyata che. ane huM cakravartI rAjA chuM. te tevA manuSyane gamete aNasamaju manuSya paNa zuM kaheze? tene rAjA che tevuM kaheze? ane thavA raiyata tene rAjA tarIke svIkAra karaze? kadIja nahi. tene dareka manuSya eka gAMDA tarIke gaNuM kADhaze ane mUrkha che eja IlakAba Apaze. paNa rAjA to kaI kaheze ja nahi. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama rAjA kene mAnaze ke je rAjyapade sthita haze, rAjAnA vastrAlaMkArathI, tenI rAjyasattAnA sAmarthyathI ane tenA pramANamAM samRddhiyukta haze tene ja rAjA mAnaze. . tevIja rIte tevA lAkho to zuM paNa kareDa cakravattI rAjAo paNa jenA darzananI IcchA kare che, jenA sAmarthyanI IcchA kare che ane jedvArA pote sukhI thavA mAge che te eka AkhA vizvanA pati paramAtmA thavuM te kAMI ke balavA mAtrathI ja thavAtuM nathI. ApaNe mAnIe chIe ke ApaNe paramAtmasvarUpa chIe paraMtu A vicAra ApaNuM manamAM eka vakhata karI ane tene vaLagI rahetA nathI. divasamAM ekAda vakhata A vicAra karI bAkIno badho vakhata tethI ulaTA, du:khanA, kAmanA, zokanA ane kalezanA vicAra karIe te pachI ApaNAmAM paramAtmAnA guNo zI rIte AvI zake? ApaNe bahAsvarUpa chIe e vAta sAcI che. paraMtu mAtra mATe bolavAmAtrathI nahi, ApaNe jyArathI A vAta jANuM tyArathI ja A vicAra ApaNAmAM akhaMDitapaNe jAgrata rAkho. jyAre paramAtmA teja ApaNuM svarUpa che te pachI paramAtmAnA je guNadharmo te ApaNAmAM AvavA ja joIe. ane te jyAM sudhI AvyA nathI tyAMsudhI ApaNe brahmasvarUpa chIe e vAta mukhathI bolIe te mAtra Dhagaja che. ane bIjAne batAvavA ane upadeza karavA khAtaraja che ema samajI zakAya che. ApaNe paramAtmasvarUpa chIe evuM mAnavA lAgyA ke teja kSaNathI paramAtmAnA guNadharmone ApaNe jANavA joIe. ane jANI te guNadharmone ApaNAmAM sthAna ApavuM joIe. 1 moTethI belIye ke huM paramAtmAsvarUpa chuM ane pachI bahAra nIkaLI bajAramAM gayA ane tyAM zAka letAM kAchIAne jarA tAjavuM uMcuM jatuM joi, sALA jete nathI ke Ate ghI che ke zAka? AMkho che ke nahi? ATaluM badhuM ochuM zAka te huM laIza?" Ama kahI be cAra gALo copaDI devI, ane sAmI tenI sAMbhaLavI, e kAMI paramatatvanuM lakSaNa che? gharamAM potAnI strIthI aANatAM pANane ghaDo phuTI gaye ke tene paNa be cAra saMbhaLAvI lAkaDI laI puSpAMjali ApavI, A zuM paramAtmAnuM lakSaNa che? kadI ja nahi. AvA prasaM. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda vicAra-adhikAra. ' 197 gomAM ApaNA vicArane ApaNe vaLagI rahetA nathI ane ApaNe karelA vicAranuM vismaraNa karI krodhAdi chavabhAvanA je guNe tene AmaMtraNa karIe chIe. paraMtu te ja vakhate je ApaNAmAM huM brahmasvarUpa chuM, Avo vicAra kAyama rahetA hoya to pachI brahmamAM kodhano AvirbhAva thAyaja zI rIte, gameto game te TaluM nukazAna thAya to paNa zuM thaI gayuM. zuM paramAtmA krodhasvarUpa che? kadI ja nahi. ane je temane koi nathI te ApaNAmAM krodha Aveja zI rIte. ane AvI ja rIte vyavahAranA AThe pahora sAvadhAnatA sevavAnI jarUra che. ane ApaNe ekavAra je vicAra karIe chIe te vicArane vaLagI rahI vAraMvAra tenuM smaraNa karyA karavuM. paramAtmAnA mukhya traNa guNa che. sata, cit ane AnaMda. A traNa guNathI paramAtmAnuM nAma saccidAnaMda paNa paDeluM che. ane tethI vyavahAranA koIpaNa samayamAM eka paNa minITa jene ApaNe A guNathI vimukha thaIe chIe to ApaNe paramAtmA chIe evuM mizyA belIe chIe ema jANavuM. . paramAtmA AnaMdasvarUpa chete pachI ApaNAmAM AnaMda haMmezAM vyApI rahelaja hovo joIe. koIpaNa prasaMga kalezano prApta thatAM vicAra karavA ke zuM paramAtmAmAM kalezAdi durguNo che? je nathI te pachI te ApaNAmAM zI rIte praveza karI zake. saheja saheja bAbatamAM phodha karavo, saheja saheja bAbatamAM kaleza karavA, jarApaNa keIe ApaNA tarapha aNagamo batAvyo ke tenA upara krodhe bharAvuM, * A zuM brahmanuM lakSaNa che? nahi ja. kAraNa ke A badhAthI ApaNuM AnaMdane nAza thAya che. ane AnaMda ke je paramAtmAno dharma tene ApaNAmAMthI jarA paNa naSTa thato ApaNe kema joI zakIe ? AvI ja rIte ghaNA manuSya jANe che chatAM kare che. jarAka keIe A paNuM apamAna karyuM te pachI te vakhate bhalene mukhathI ApaNe kahetA hoIe ke amo tattvajJAnI chIe. ame brahmasvarUpa chIe. topaNa te vakhate temanA brahmasvarUpa ane tatvajJAnane bhUlI javAya che. ane mAtra eka apamAna, tenIja khAtara mATe mahAjaMga macAvI muke che, aMdara aMdara kodha kare che, kaleza jagave che, ane bIjAnA upara TheSa lAvI te game te pratibhAvo hoya te paNa tene utArI pADavA keheDa kasI macI paDe che. te vAta nathI joto gurU Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama 198 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. =========x==kawwwwwwxxxwwwwww ke nathI jete putra. gamete he paNa huM, ane mAruM vaLI e apamAna kare? Aja tenA manamAM ramI rahe che. ane nAhaka dveSa utpanna karI pitAnA A tmabaLane kSaya karI pitAnuM kharuM svarUpa je brahmatva tethI vimukha thAya che. na AvuM moTA moTA vidvAno, paMDita ane dharmarakSake paNa kare che. to bIjA kare temAM te navAIja zI? Aja pramANe ApaNe jarApaNa ApaNA mULa svarUpane visArI daIe chIe ke tarataja ApaNA duzmano ke je rAgadveSAdi che te ApaNuM upara caDhI bese che, ane ApaNane ApaNA mULa svarUpathI bhraSTa kare che. mATe je ApaNe ApaNAmAM paramAtmAnA sAmarthyane AkarSavA hoya te ApaNA svarUpanuM jarApaNa vismaraNa karavuM joIe nahi. ane ApaNumAM ApaNA mULa dharmone akhaMDitapaNe sthAna ApavuM joIe. prANImAtra prati prema rAkhe e paramAtmAnuM lakSaNa che. te ApaNe paNa prANImAtraprati prema na rAkhavo? avazya ApaNe paNa sava prasaMgamAM prANImAtra prati prema rAkhaveja joIe. - prema e Izvarane guNa che, te te premane ApaNAmAM kema sthAna na ApavuM joIe? jyAre ApaNe sarvatarapha prema rAkhIe chIe tyAre ApaNI daSTi vizALa thAya che. vAva kuTuMka A duniyA te ApaNA kuTuMbarUpa thAya che. ane pachI tyAM A mAro duzmana ke A mAro mitra e bhAva chUTI jAya che. ane sarva mitra tulya ja ApaNI sAthe varte che. prema e evo guNa che ke je tene ApaNAmAM sarvadA sthAna ApatAM ApaNe zIkhyA te pachI ApaNAtarapha dareka vyakti AkarSAya che, dareka vyakti ApaNatarapha prema rAkhe che, ane tethI sarva ApaNuM mitro thaIne rahe che. - je koI mANasa ApaNe bigADa karI jAya to paNa tenA tarapha tame premanI najarathI juo, te tamArA samAgamamAM Ave te vakhate to tene tamArUM tenA upara heta che tevuM batAve, tenA upara prema dhare, teNe karelAM kRtyane badale vALavA na jAe, paraMtu tene badale tenA upara prema lAvI ane vALo, te pachI te tenA karelA kRtyane mATe ApoApa pastAze. ane jema kaI taravArane vajamAM mAravAthI vajI tuTato nathI ke temAM ghA thato nathI paraMtu te taravAra locA thaI jaI pAchI paDe che ane pAchI paDavAthI teno Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. 199 AMcakA te taravAra mAranAra manuSyanA hAthaneja vAgI halakA kare che, tevI rIte tameA tamArUM aMta:karaNa tenA dveSa na kare tevuM vA jevuM banAvA ke jethI tamArUM azubha icchanArane tamArA varUpa ata:karaNaparathI pAchI paDelI dveSarUpa ttaravAra ene ApeAApa vAgaze ane teNe karelA kRtyane mATe te pAtAnI meleja pastAze. te tamArA samAgamamAM Ave te vakhate teNe karelA kRtyanuM vismaraNa karI jo ane jANe te prasaMga anyeAja nathI tevI rIte tenA tarapha premabhAva batAvo. tamA tenA sAcAmAM sAcA mitra hA teTale tene prema khatAvaveA. ke tarataja tenA aMta:karaNamAM teNe karelA kRtyane badale maLI jaze. ane tethI zAMta thaI tamArA tarapha mAnanI najarathI joze. te tamArA taraph prema atAvaze ane eka sArAmAM sArA mitranI garaja sAraze. * vicAra-adhikAra. wwwww~~~~~~~~ mATe tamAre phAinuM paNa dveSathI ke krodhathI azubha karavuM nahi. jo tamA kAinuM paNa azubha kare che! athavAtA azubha karavA vicArasarakhA paNa karI che ke tarataja tamArAmAM vyApI rahelA paramAtmAnuM tame premarUpI guNune tilAMjali ApavArUpI apamAna kare che. tame premarUpI guNanuM vismaraNa karavAthI khIjAnuM azubha nathI karatA paNa tame tamArUM peAtAnuMja azubha kareA che. mATe bhalene gametevI hAni thAya tApaNuM zuM thaI gayuM ? gametevA krodhane utpanna kare tevA prasaMga AvI paDe tepaNa zuM thaI gayuM ? game te thAya tApaNa tamArA AtmAnA dharmathI vimukha thAe nahi. hAni ane krodhane utpanna kare tevA prasaMga te kharekhara tamane du:khada jaNAtA hAya tApaNu te kharUM jotAM du:khada nathI. kAraNa ke tetA mAnavAmAtraja che. paraMtu tameA tamArA AtmAnA dhathI vimukha thAo che, tyAreja tamAre mAthe kharA du:khada prasaMga Ave che e nakkI samajajo. vicAranI sAcI dizA samajavAnI jarUra. * jema kAI rAjAne divAna rAjAnuM tamAma kAma karyA karatA hAya ane tenA upara rAjA vizvAsa rAkhI te je kArya kare te kharAkhara kare che ema mAnI raiyatatarapha najara rAkhatA na heAya teve vakhate rAjAnA AvA vizvAsanA geraupayeAga karI te divAna te rAjyanA pradeza upara ghaNA vakhata pachI pAteja rAjA che evuM ThasAvI peAtAne rAjA manAvatA heAya ane tenI ajJAna micArI prajA, kharA rAjAne badale A divAnane rAjA mAnI tenA vizvAsa rAkhI mahe sula ApyA kare ane nyAya anyAya veDacA kare temaja ApaNe paNa ApaNuM * bhAgyodaya afa 7 sane 1913 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama kaxxxkaranajanaka****** ********** je mULa svarUpa ApaNuM vAstava huM che tene visArI daI tenA gADha saMbaMdhamAM rahenAra A manane hAla ApaNe ApaNA vAstava huM tarIke oLakhIe chIe. AthI ApaNuM vAstava haja paramAtmA sAthe gADha saMbaMdha che te tarapha najara rAkhatAM mananA pradezamAM rakhaDI harSa zeka ane kalezane prApta thaI ApaNe sukhI ane duHkhI evA bhedane grahaNa karIe chIe. paramAtmA sAmarthya saMpanna ane sukhanA mahodadhi che. paramAtmAja jJAnasvarUpa che, ane paramAtmAne ApaNA vAstava huM je paramAtmA temanI sAthe gADha saMbaMdha che. jethI yathArtha sukha ane jJAnane prApta karavA IcchanAre mananA pradezamAM rakhaDavAnuM nathI paNa ApaNuM vAstava huM je AtmA tenA pradezamAM praveza karavAno che. AtmAmAMthIja yathArtha jJAna thaI zake che; mATe manuSyoe mananA pradezamAM rakhaDavAthI AtmAmAMthI uThatAM jJAnanAM kuraNane teo jANI zaktA nathI. jema kAca e dIvAnA tejathIja prakAze che tema mana e aMtarAtmAnA prakAzathIja prakAze che. jema dIvo laI levAthI kAcanuM teja jatuM rahe che tema aMtarAtmAnA prakAzasivAya mana e kevaLa jaDa che. ane tethI citanya svarUpa je aMtarAtmA tenA pradezamAM praveza karI yathArtha jJAna meLavavuM joIe. ekAgratA ane mananI zAMta sthiti e be aMtarAtmAnA pradezamAM ja vAne mATe agatyanAM che. ane A be prApta karavAthI aMtarAtmAnA pradezamAM jaI zakAya che. aMtarAtmAnA pradezamAM javAne mATe bAhyapradeza, ane aMdarano pradeza. A be pradezamAM kaI aMdara javAnuM hoya che. bAhyapradezaupara jaya meLavavAne mATe jJAneMdriyone kabajAmAM rAkhavI paDe che, kAraNa ke mana e pAMca jJAneMdriyavaDe bAhya jagatanuM jJAna meLavI zake che, ane te jJAna satya nathI paNa bhrAMtivALuM che. vyavahAranA vividha bhege, ane vyavahAranA padAtho maLavAthI yathArtha sukha maLatuM nathI. kAraNa ke te nAzavAna hoya che ane jenI te padArthomAMthI Asakti chuTI gaI hoya che tene yathArtha jJAnanA adhikArI gaNavAmAM Ave che. iMdri dvArA thatuM jJAna e asatya jJAna che. jyAre iMdriya vinA je jJAna thAya che te satyajJAna che. idrinA jJAnamAM mazagula rahenAra koIpaNa mahAna kArya karI zakatA nathI. jeo viSayamAM mazagula rahe che temAM jJAnanI jhAMkhI pra Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vicAra-adhikAra. **** --> ~ kaTelI hAtI nathI. navA navA zeAdhA ane kaLAe zeAdhI kADhanAra mahAna purUSo viSayAmAM mazagula rahetA nathI paNu viSaceAthI dUra rahe che. .// uttaradizA tarapha janAra manuSya dakSiNa dizAmAM zI rIte praveza karI zake? gharamAM javA IcchanAra gharanI mahAra doDyA kare te! gharamAM kayAre jaI zake? tevIja rIte bAhyajagatamAM je mANase peAtAnI iMdriyAne ane manane pheMkI temAMja mazagula rahe che te aMtaranA pradezane oLaMgI aMtarAtmAnA pradezamAM zI rIte jaI zake ? eka nadI pUrvethI nIkaLI pazcimamAM vahetI haiAya teA pachI te nadI pazci mamAM vahevAnI ke pUrvamAM ? tenuM jaLa pUrvamAMja ekaThuM thavAnuM. temaja ApaNAM mana ane iMdriyA mahAra phAMphAM mAratAM hAya tA pachI te aMdara zI rIte jaI zake ? aMdarajavAne mATe te temane bahAranA pradezamAMthI pAchAM vALI ataranA pradezamAM vALavAM joie. iMdricenA viSayane jee jeTale ze tyaje che ane viSaye zeAdhavAne dArulI kriyAne tathA manane jeTaleaMze jJAna jyAM uddabhava pAme che tyAM eTale aMtarAtmAnA pradezamAM joDe che. teTaleze te uMcA uMcA jJAna ane sAmakhyane meLavIzake che. ekaja vakhate e dizAprati kAipaNa vakhata praveza thaIzakatA nathI, eja vakhate ekaja dizAtarapha prayANa thaIzake che. mATe jo ApaNe madghAra phAMDhAM mArI nAzavAna padArthamAM meAhavaza thaI te meLavavA phAMphAM mAravAM hAya tA chidrA ane manane aDDAra doDAvavAM, paraMtu satyajJAna ane akhaDa sukhane meLavavuM hAya teA te pachI aMtaramAM ApaNA aMtarAtmAnA pradezamAM ApaNI iMdriyA ane manane joDavuM joie. koIpaNa kAma karatuM hoya, pachI nAnuM hoya ke mATuM, tepaNa te je sArUM karavu hAya tA, zAMta ane ekAgratAvALI sthitimAMja thaIzake che, nahika ahAra phAMphAM mAratA hAie ke ApaNuM mana ahAra vicAra doDAvatuM hAya ane ApaNe te kAma sArUM karI zakIe, vyavahAranuM kAma sarvottama karavu hAya tApaNuM ekAgratAnI jarUra hoya che, teA pachI paramAtmasvarUpanuM jJAna meLavavuM hoya temAM ekAgratAnI kema jarUra nihu. ekAgratA ane zAMta sthati sivAya koIpaNu kAma sarvottama thaI zakatuM ja nathI. 26 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama AtmAnA sAmarthya prApta karavA, akhaMDa sukhane prApta karavuM hoya ane duHkhamAtra upara jaya meLavavo hoya to AtmAvalaMbI thAo. AtmAmAM zraddhA rAkhe, ane AtmAne ja Azraya . viSayenI Asakti tyajI, viSanAM ciMtana tyajI AtmAmAMja Asakti dhare ane AtmAnuM ja ciMtana kare. tamArI yathArtha bhakti thatAM AtmA potAnA yathArtha svarUpane prakAza tamArA mana upara nAMkhI, temanAM sAmarthyanuM dAna tamane kareze. sukha meLavavAne mATe A ekaleja sarvottama rasto che. A sivAya sukha meLavavAno bIjo ekapaNa rasto nathI ane tethI jo tamAre sukha ja joItuM hoya te atyAre tamArA AtmAnA pradezamAM praveza kare. AtmAnA pradezamAM praveza karavo e sukhanA bhaMDAramAM praveza karavA barAbara che. ekAgratA sivAya ekapaNa manuSya mahAna kArya karyuM nathI ane karavAne paNa nathI. je je mANasee mahAna kArya karyA che te tarapha daSTi sthApe. teoe pitAne ghaNo samaya ekAMta ane ekAgratAmAMja gALelo jaNAze. - ekAgratA siddha thatAM ceDA ke ghaNe aMze AtmAno sAkSAtkAra thAya che ane tenA pariNAmarUpa te mahAna kArya karI zake che. A bahAra bhaTakatA manane mANasa kazuM karI zakavAne samartha nathI. AtmA te jJAna ane sAmarthyane akhUTa kare che. jJAna ane sAmarthyane IcchanAra manuSya AtmAtarapha vaLavuM joIe. jema tRSA nivRtta karavA IcchanAre jaLa meLavavA nadI ke sarevarano Azraya levAnI jarUra che, temaja jJAna ane sAmarthyane IcchatA manuSya AtmAnA AzrayanI jarUra che. AtmAmAMthI prakAza pAmatuM yathArthajJAna teja jJAna che. te bahAra pheMphAM mAravAthI ke pustakomAM zodhyA karavAthI maLatuM nathI, paNa AtmA sAthe saMbaMdhavALA thavAthI ja maLe che. pustako vAMco paNa te upayogI ane sArabhUta pustako vAMce, eka vAMcyuM, bIjuM vAMcyuM ema na karo. sArabhUta thoDAM pustake vAMce ane manana karo ane ekAMtamAM AtmA sAthe saMbaMdhavALA thaI satyanA prakAzano anubhava karo. annanI dareka mANasane jarUra paDe che. divasamAM eka ke be vakhata jamavAnI jarUra paDe che. jamavAno vakhata thAya che tyAre vRtti valavale che. jarA vaheluM thAya che to dhuMvApuvA thaI jAo che, ane te sivAya cAlatuM nathI. A badhuM zAne mATe? mAtra zarIranA poSaNa mATe ja che. annanuM grahaNa karavAthI zarIra TakI zake che, chatAM paNa gametevA annano svikAra karatA nathI paNa je rUcikara ane svAdiSTa hoya, je zarIrane poSaNa ApI zarIrane puSTa karanAra hoya tevA annane ja grahaNa karavAmAM Ave che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. vicAra-adhikAra. 203 zarIranA piSaNa mATe annanI jarUra che. ane te anukULa anna ke jethI zarIra puSTa thAya tevuM te pachI mananA piSaNamATe kazAnI jarUra nathI? zarIra karatAM mananI adhika upayogitA che. ane tethI mananA poSaNa mATe sArAM pustaka vAMcavAnI paNa jarUra che. pustako vAMcavAthI mana SiAya che. jevAM pustake vAMcavAmAM Ave che athavA to jevI sebata karI jevA vicArane saMga karavAmAM Ave che tevA prakAranuM mana bane che. eka pustaka vAMcyuM vaLI bIjuM vAMcyuM tethI kAMI saphaLatA nathI, vAMcI vicAra karatAM zIkhavuM e jeTaluM jarUranuM che tethI adhika vartanamAM utAravAnI jarUra che. bahAra bhaTakatAM mana ane indriyone ekAMtamAM sthira karI paramAtmAnA saMbaMdhane sevavo e kArya ghaNuM durdhaTa lAgaze, paraMtu dareka kArya prayatnathI siddha thAya che. dararoja prayatna karI manane bahAra bhaTakatuM aTakAvI aMtaramAM utAre. mana ane indriyanA vegane thoDA vakhata sthira karI hRdayamAM vALI juo ke tyAM AgaLa mananA bahAra vALelA goTALAnAM keTalAM guMcaLAM AvI khaDAM thAya che ? A badhA tarapha daSTi na nAMkho ane tamArI vRttio aMtarAtmAprati uMDANamAM utAro. mana ane mananA vicAratarapha lakSa Apa nahi, kevaLa zAMta sthitine anubhava kare, tyAM tamane tamArA AtmAne svara saMbhaLAze, ane AvI ekAgratAvALI zAMta sthitimAM AtmAmAMthI je svara saMbhaLAya che te kevaLa satya hoya che. AvI sthitimAMja mahAna kAryo mahAna zodhae karyo . AtmAnA zAMta svaranI madadathIja mahAna vidyAkaLA ane zodha pedA thaI che. jeTale aMze bahAra bhaTakatA manane pAchuMvALI aMtarAtmA sAthe joDAze teTale aMze tamArAmAM mahAna kAryo karavAnuM sAmarthya Avaze. idrinA valavalATane reke ane tamArA atyaMta najIkamAM rahelA satyajJAna ane sAmarthanA mahodadhimAM DubakI mAre tyAM jJAna ane sAmarthyarUpa motI zodho. utAvaLa na thAo, gabharAo nahi. jema jema tame tamArAM iMdriyenA vegane bahAra bhaTakatA aTakAvazo tema tema tamAro prayatna saphaLa thayelo tamane jaNAze. satyajJAna, sukha ane sAmarthya meLavavAne A sivAya bIjo rasto nathI, sukha ke duHkhane lAvanAra vicAraja che. manuSya jevA vicAra kare che te te thAya che, tame jevA vicAra karazo ra bhAgyodaya aMka 9 saMvata 1913 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama tevA tame thaze. have tamAre jevA thavuM hoya tevA thAo. sArA thavuM cA naratA thavuM e tamArA ja hAthamAM che. bIjA mANasanA upara AdhAra rAkhI jeo rodaDAM raDatA phare che teo haMmezAM daDAM raDyA ja kare che. mATe tamAre tamArI sthitinA saMbaMdhamAM bIjAne doSa devAnI bilakula jarUra nathI. tamArI hAla je sthiti che, te du:khI hoya to paNa tene tameja chelAvI che, ane sukhI hoya topaNa te tamArA vicArenAja pratApa che. duHkhI thavuM e paNa tamArA hAthamAM che, sukhI thavuM e paNa tamArA hAthamAM che. eka hAthamAM amRta ane bIjA hAthamAM viSa. bemAMthI jene tame IchatA ho tene grahaNa karo. amRta grahaNa karaze to tethI tamane ja lAbha che, ane viSanuM pAna karavAthI paNa tamane ja hAni che. tevI ja rIte sukha ane duHkha e baMnemAMthI tamane je prApta hoya temAM tameja kAraNabhUta cho. du:khanA vicAra karyA karo, tamArA AgaLa du:khanA DuMgaro jaNAyA karaze. sukhanA vicAra karo, tamane sukhanAja bhaMDAro jaNAze. tame jevA vicAro karaze tevuM phaLa tamane prApta thayeluM jaNAze. manuSya je AnaMdanA vicAro seve che to tene haMmezAM AnaMdaja prApta thAya che. AnaMda e manuSyamAtrane priya che. AnaMdathI jaDatA jatI rahI zarIramAM kAMIka navina jAgRti pedA thAya che. zarIrasaMpattimAM paNa eka AnaMdita manuSyane juo, tenuM zarIra kevuM tejasvI ane sudaDha hoya che. tenA mukha uparano AnaMdano prabhAva kevo! bIjA manuSyane potAnA tarapha AkarSi lAve tevo hoya che. tene badale eka phodhI manuSyane juo! tenuM mukha kevuM nisteja ane damavinAnuM lAge che, zarIra keTaluM badhuM kRza thaI gayuM che, netra kevAM phiTa paDI gayAM che, baMne manuSya che. chatAM paNa eke AnaMdane sthAna ApyuM che, jyAre bIjAe phodhane sthAna ApyuM che temAM keTalo pheraphAra lAge che. tevIja rIte mANasa jevA vicArone rAtri divasa pitAnA magajamAM sevyA kare che te vAja sukha ke du:khane te meLave che. tame AnaMdane IcchatA hote hamezAM AnaMdamAM raho AnaMdanAja vicAne sevo, mukha upara prasannatAne dhAraNa kare, tamAruM sukha zAmATe rAta divasa AnaMdathI malakAtuM na rahe, abhyAsa karo, khaMtathI prayatna karo ane Ana Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vicAra-adhikAra. * 7777 ~~~~ dane tamArAmAM sthAna Apo. mAnada e izvaranuM svarUpa che. jo tameA izvaranA rUpa thavA IcchatA hAte pachI izvaranAja guNadharmarUpa je mAnada tene tamA zAmATe visArI mukeche? tene dUra karavAthI izvara dUraja raheze. tene dhAraNa karavAthI izvararUpa paramAtmA tamArAmAMja prakaTa thaze. x X 1 X AnaMda e ekaja guNane vaLagI raheA. AnaMdanuMja ciMtana kare. mukhathI nahi paNa vartanamAM paNa AnaMdaneja lAvA. tamArA mukha uparathIja khIjA manuSyane tamA AnaMdIpurUSa che evuM pratyakSa bhAna thAya tevA prayatna kare. jIe pachI tamane sukhanA bhaMDAreAnI kuMcI prApta nathI thatI ? avazya thazeja, Ana Mda che tyAMja sukha che. jyAM Anada che tyAMja lakSmI che ane AnaMda che tyAMja paramAtmA che. jo tamAre paramAtmapadane prApta karavuM heAya te Aje A nivana varSanA AraMbhamAMja nizcaya karo ke huM huMmezAM AnaMdamAMja rahIza.' game tevA vipattinA prasaMga Ave tApaNuM huM haMmezAM AnaMda AnaMda ane AnadamAMja lIna rahIza ' AveAja nizcaya AjathI karA, kAlathI teja niyame jo. jIe pachI tamArAM vyavahAra ane paramArthanAM kAryo kevAM sarvottamarUpe sadhAya che. , x X * X 201 X * krodha, bhaya ke du:khanA prasaMgeAkeAnemATe che? te tamAremATe nathI, tenuM tamArA AgaLa kazuM paNa cAlatuM nathI. kAraNa ke temanA khaLakaratAM tamArUM AnanuM khaLa vizeSa che. je tame tamArA hAthamAM mAtra A ekaja hathIArane sAcavI rAkhazeA teA pachI te hazIAra tamArA hAthamAM jyAMsudhI haze tyAMsudhI krodha, kaleza ane du:khajevA nirmAlya zatrue tamArA upara sAmrAjya meLavIzakaze nahi. paNu jyAM tamArA hAthamAMthI te hathIAra gametA bebhAna avasthAmAM, jAgratamAM ke nidrAmAM nIce paDI gayuM ke turataja tamArA zatrue tamArA upara caDhI besaze ane peAtAnuM jora calAvaze. mATe tene bahuja sAvacetIthI sAcavavAnuM krAma che. A sAcavavAnuM kAma gheADAka vakhata navenavuM haze tyAMsudhI tamane kaThina jaNAze. paNa jyAM mahAvarA thayA ke pachI te haMmezAM tamArI pAse ane pAseja raheze. pachI tene bahu sAcavavAnI tamAre jarUra paDaze nahi. mATe hAla te chaTakI na jAya teTalAmATe mahuja sAvadhAnatA rAkhavAnI jarUra che. X x * X X gharamAM kAma karatAM karatAM strI, putra ke bhAithI kAMI nukazAna thayuM teA tethI tamArA pitto kema khasI jAya che! te vakhate tameA tamArA AnaMdane eka khUNe X Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama suvADI daI zAmATe krodhanA tAbedAra thaI jAo cho? A tamArA saMbaMdhI vargathI thayeluM nukazAna tamo krodhI thaI dhamapachADA karaze tethI kAMI sudharavAnuM che ! ete thayeluM nukazAna sudharatuM hoya to te judI vAta che. paNa tema te banavAnuM nathI, tyAre zAmATe dhamapachADA karI AnaMdarUpa paramAtmAno tyAga karI krodharUpa picAzane tamArAmAM sthAna Apoche ? AthI thayeluM nukazAna sudharatuM nathI eTaluM ja nahi, paNa tame tamArI sthiti kapheDI karI nAkhe che. A krodhane sthAna ApavAthI tamArA manamAM keTalo udvega thAya che ane tethI tamArA hadayamAM keTalo dhakko pahoMce che, teno vicAra kare, te vakhate teja vicAramAM tame gAMDA jevA thaI jAo cho. nukazAna karanAra tamArUM khAsa snehI hoya te paNa tame tene te vakhate duzmana dekhe che. ane eka be kalAkasudhI tamAro jIva ThekANe besato nathI. zAMti khoI bese che, kAmamAM mana gAThatuM nathI ane mAtra nukazAna ane te karanAra manuSya baMnenA vicAra tamArAmAM vAraMvAra AvI uThegane utpanna kare che. AthI eka najIvI vastunuM nukazAna thavAthI je hAni thaI hoya che tenA karatAM tame tamArA aMta:karaNanI sthiti AnaMdamAMthI palaTAvI kodhamAM laI jAo cho tethI tamane vizeSa hAni pahoMce che. AvA vakhate krodha kare nahi paNa nukazAna karanAra manuSyanA tarapha kSamAnI draSTithI jovuM, tamArA aMtaHkaraNanI AnaMdanI sthiti sAcavI rAkhavI ane te manuSyane tenAthI thayelA nukazAnanA pariNAmamAM tene thayelA khedane bhUlI javA kahevuM ane tene badale tene AzvAsana ApI kahevuM ke hoya! Atho kAMI gabharAvA jevuM nathI, pharI lAvazuM. mATe kheda kare nahi. AvuM kahI tene dhIraja ApavI. ekate nukazAna thavAthI tenuM aMta:karaNa ciMtAvaza te thayuM hoya temAM tame tenA upara savAra thaI jAo e keTaluM badhuM nidaiyapaNuM kahevAya? AvuM karavAthI tame ghaNuM ja nukazAna veThe che ane tamArI AnaMdanI amRtamaya sthitimAM kodharUpa viSane reDI AnaMdane viSamaya karI muke che. je pharI pAchI AnaMdanI sthiti lAvatAM lAvatAM mahAmU zkelI paDe che. eTaluM ja nahi paNa vyasanI mANasa jema eka vakhata caTAkA karavA bIDI pIe che ane pharI "emAM zuM! lAva jarA pI laIe" ethI kAMI vaLagI javAnI che ema mAnI pharI pIe che. ema karatAM karatAM gArUDI banI jAya che tevIja rIte tame eka vakhata kodhavaza thayA ke pharI vAraMvAra te tamArA upara svAmitva bhagavaze ane Akhare tamArAmAM AnaMdarUpa paramAtmAne badale krodharUpa pizAcanuM sthAna thaze. ane jyAM AnaMdasvarUpa paramAtmAnA rAjyamAM sukha ane sAmaththone bhega karatA haze tyAM pizAcarUpa krodhanuM sAmrAjya - vAthI te duba, kaleza Adi viSTAnAM kuMDekuM DAM tamArAmAM jamAva karI deze. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vicAra-adhikAra. 33 mATe tame tamArAmAM kAipaNa prakAre krodhanA AvirbhAva na thAya tene mATe arAkhara sAvaceta rahejo, ane AnaMdane haMmezAM kAyama rAkhajo. * X X X x X jo tamAre sukha joItuM hAya tA pachI zAmATe kalezanA ane krodhanA vi. cArAne sevI du:khane vaheArI leche ? zAmATe AnaMdanAja vicAreAmAM magna rahI AnaMda AnaMda ane AnaMdamAMja masta rahetA nathI? AnaMda e paramAtmasvarUpa che. tame AnaMdane tamArA hRdayamAM sthAna Ape! ke pachI jue turataja tamArAM du:khA vilAI jaze ane tame sukhane prApta karazeA. aMdaranA duzmanAne oLakhavAmAM gAphala raheA nahi. *duzmaneAthI tamAma manuSyA sAvadha rahe che. ceArAthI tamAma manuSyA sAvadhu rahe che ane evIja rIte peAtAne nukazAna karanArAothI dareka mANasa sAvadha rahevA kharAkhara kALajI rAkhe che. tApaNa te pAtAne thatA nukazAnathI khacavA pAmatA nathI. kAraNake te zatruethI ane cArAthI jevA sAvadha rahe che tevI rIte tenI najIkamAM najIka je zatruA che tenAthI sAvadha rahetA nathI ane tethI te zatru temanA upara caDhI bese che. ane nukazAna kare che. X X x jo ekavAra ema jANavAmAM Ave ke amuka manuSya peAtAnA upara verabhAva rAkhe che teA te manuSyanA te phrI vizvAsa rAkhatA nathI, ane tenAthI hamezAM sAcavIne kAma leche. temaja ghaNA evA manuSya che ke AvAja vairabhAva rAkhanAra ane tethIpaNu ghaNuMja ahita karanArA temanA ghaNA zatrue che evu jANavA chatAM paNa temanAthI sAva rahetA nathI. x 207 x x X X X X X X x zarIranA zatrue mahArathI hAni osivAya jema rahetA nathI tevIja rIte mAnasikazatrue . paNa hAni karyosavAya rahetA nathI. mahArathI jaNAtA zatrue jyAre zarIrathI dUra rahI hAni kare che tyAre A mAnasikazatruo zarIranI aMdara praveza karI ane nukazAna kare che. X x X X x bahAranA zatruothI sAvaceta rahevAmATe gametema prayatna karavAmAM Ave che tyAre A mAnasika zatruothI khacavAne mATe khIlakula kALajI rAkhavAmAM AvatI nathI. zArIrika zatrue jeTalI hAni kare che te karatAM A mAnasika * bhAgyeAya aMka 12 saMvata 1914 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 208 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama ka ka ka kakakaka= = == ==== ======= zatruo ghaNIja hAni kare che. ane te jANavA chatAM paNa tenAthI bacavAne mATe jeTalI sAvacetI rAkhavI joIe teTalI ghaNA rAkhatA nathI. x x x x x A zatruo te bIjA koI nahi paNa te kAma, krodha, bhaya, zoka vigere che. A sarva anartha karanArA che evuM jANyA chatAM paNa keTalAka manuSya tenI darakAra rAkhatA nathI ane temanI maitrI kare che. Akhare A zatruo jAmI jAya che ane pachI pitAnI sebatanuM je du:kharUpI phaLa te pitAnA mitrane Ape che ane jyAre gADha mitrI thAya che ane duHkha paDe che tyAre tene choDavA prayatna karavAmAM Ave che paNa te prayatna nakAme jAya che, ane A zatruothI bacAva thatuM nathI. bahAranA zatruothI bahavAnI jeTalI jarUra che tenA karatAM A zatruo ke je AkhuM AyuSya kharAba karI mukanAra che temanAthI vadhAre DaravAnI jarUra che. bahAranA zatruo kadAca niMdA karaze, kadAca koI kAmamAM ADA AvI nukazAna pahoMcADaze athavAto evoja kaI geralAbha karaze, paNa A zatruo ApazAmAM dhIme dhIme praveza karI Akhare AkhI jIMdagI duHkhamaya karI muke che. ane pachI Akhare ghaNA divasano sahavAsa thavAthI temane choDavAno bIjo koI upAya raheto nathI. x x x - sukhane IcchanAra dareka manuSya jevI rIte vyavahAramAM zatruothI sAvadha rahevuM joIe tevIja rIte A mAnasika zatruothI paNa sAvadha rahevuM joIe. ane temane ApaNe sAthe jarApaNa saMbaMdha na thAya tene mATe khAsa kALajI rAkhavI joIe. kartavyanuM mULa vicAra che. prathama vicAra utpanna thAya che ane tyArapachI kartavya janma pAme che. A vicAra jeTale darajaje zuddha teTale daraje kartavyanI siddhi thAya che. zuddha vicAranuM sevana karanArAonuM lakSyasthAna sukha meLavavAnuM hoya che ane azuddha vicArarUpI kAma krodhAdi duzmananuM sevana karavAthI te temane duHkhane raste derI jAya che. mATe kartavya karavAmAM jeTalI sAvadhAnatA zakhavI joIe te karatAM vizeSa sAvadhAnatA pite kevA vicAronuM sevana kare che te sI rAkhavI joIe. kemake jevA vicAronuM te sevana kare che tevA phaLane te pAme che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 pariccheda. vicAra-adhikAra, jAnakawwwxxwwwwwwwwjhawwwjhakajha je tamAre duHkhane meLavavuM hoya te kAmanA, kodhanA ane bhayanA vicArenuM sevana kare ke tarata ja tamane kalezAdi dura AvI vaLagavAnAMja. je tamAre sukhane meLavavuM hoyate zraddhA, zAMti, AnaMda, vigere zuddha vicArenuM sevana kare te temanA sevanathI aMte sukha ja maLaze. manuSya je koIpaNa kAmamAM zraddhA rAkhe che, te tene te kAryamAM vijaya maLe muzkela nathI. zraddhAnA vicAronuM sevana kare, koIpaNa kAma karatI vakhate te kAmamAM vijaya maLazeja, athavA amuka Ama banazeja. e pramANenA vicArane vaLagI rahevuM, ane zaMkAnA vicAro rAkhavA nahi tenuM nAma zraddhA che. zraddhA rAkhanArA sukhI thAya che. deva ke iSTa paNa zraddhA rAkhyAsivAya phaLatA nathI. je temanA upara zraddhA rAkhavAmAM Ave che te dhAreluM kArya siddha thAya che. zaMkAnI najarathI jovAmAM Ave che te kAryanI siddhi thatI nathI, tevI rIte dareka kAryamAM zraddhA rAkhavI e kAryasiddhimAM kAraNarUpa che. 1 x x x x x x zaMkAnA vicAra karavA, bhayanA vicAro karavA ane evI ja rIte koIpaNa kAma karavAmAM tenuM phaLa maLaze ke kema? evI azraddhA rAkhyA karavI e kharekhara niSphaLatA prApta karAvanAra che. zaMkAthI kAryamAM utsAha rahetuM nathI, mana chagaDaga thAya che. amuka kAma thaze ke kema ? e chagaDaga vicAra karI te kAryamAM phaLa maLaze ke kema te bAbata zaMkA rAkhI je koI kArya karavAmAM Ave che te te siddha thatuM ja nathI. tevI ja rIte zaMkA rAkhyAsivAya te kAryamAM vijaya maLaze evI zraddhApUrvaka kareluM kAma phaLanI siddhi karAve che. mATe zaMkAnA ane bhayanA vicAre ApaNumAM na praveza karI jAya tene mATe sAvacetI rAkhavI. A vicAro tevA zaMkAzIla manuSyanI senatathI ApaNamAM praveza karI jAya che. tevA manuSyo pite zaMkAzIla hoya che ane jema eka aphINuM bIjAne aphINa khAtAM zIkhave che, eka vyasanI bIjane vyasanI banAve che tema tevA manuSya bIjAne zaMkAzIla banAvI de che. temane vAraMvAra temanA kAryamAM bhaya batAvI zaMkAzIla kare che. ane AvI rIte ghaNe prasaMge AvA manuSyo dareka kAryamAM zaMkA karatAM zIkhe che. jema jema zaMkAnA vicAronuM sevana karatAM zIkhe che tematema kAryamAM vizeSa ane vizeSa niSphaLatAne meLave che. 27 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 3 je, ina jema mahArathI gharamAM cAra na pesI jAya tenI kALajI rAkhavAmAM Ave che. tevIrIte bahArathI AvA zaMkAnA, bhayanA ane azraddhAnA vicAre rUpI cArA ApaNA manamAM praveza na kare tene mATe sAvacetI rAkhavI joie. jema cArAthI rakSaNa meLavavA khArIkhAraNAM baMdha karI pUrNa jApatA rAkhavAmAM Ave che tema A kuvicAre rUpI cAreAthI bacavAne mATe tee ApaNA manamAM praveza na kare te mATe ApaNe temane praveza karavAnAM khArIbAraNAM baMdha karavAM joie. x X 210 X x * kuvicAranuM sevana karanArAonI sakhatathI AvA vicAre ApaNAmAM dAkhala thAya che. mATe je manuSyA AvA zaMkA, bhaya ane azraddhAnA vicArAnuM sevana karanArA hAya temanI seAmata karavI joie nahi ane temanI vAtA sAMbhaLavI nahi. jema bane tema temanA vicAre ApaNAmAM praveza na karI jAya tene mATe sAvaceta rahevuM. dazama X X X x manane zuddha vicAramAM joDI rAkhavAthI azuddha vicAra temAM praveza karI zakatA nathI. zraddhA ane utsAhanA vicArAmAMthI manane chuTuM na paDavA devAthI temAM zaMkAnA ke bhayanA vicAre praveza karIzakatA nathI. mATe hamezAM manane zuddha vicAramAMja joDI rAkhavuM. unnatine karavI hAya, vijayane meLavavA hAya ane kAryasiddhi karavI hAya teA zraddhA ane utsAhanA vicArAnuM sevana karavuM ane bhaya, zaMkA ane azraddhAnA vicArone tilAMjali ApavI eja sukha meLavavAnA saraLa rastA che. X X zuddha vicArAnuM sevana *pravezanA niyamAnuM pAlana avazya kartavya che, ane zuddha vicAra ane zuddhAcaraNa eja A niyameAnuM pAlana che. A janmamAM avazya mane iSTasAkSAtkAra athavA svarUpasAkSAtkAra thazeja, evI hRDha zraddhAthI svarUpa sAkSAtkAranI vATa joyA karavI, epaNa zuddha vicAra che. A Adi aneka prakArenI zuddhavicAramAM gaNanA thAya che. AvA vicArIne niraMtara sevavA, eja citi zaktinA anaMta sAmane hRdayamAM prakaTAvavAnI ameAgha kaLA che. manuSya jevA vicAra kare che, tevA te avazya thAyaja che. zuddha vicAra manuSyane zuddhaciti zaktisvarUpa avazya karI mUkeja che. akhaMDa sukhaneA, anaMta sAmarthyanA A * mahAkALa mAsika Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. vicAra-adhikAra. 211 vinA anya koI upAya pUrve hato nahi, Aje che nahi, bhaviSyamAM haze nahi. sAdhanamAtrane uddeza pachI te bhakti haya, vega hoya, sAMkhya hoya ke game te heya paNa vicAranI atyaMta zuddhi sAdhavI, vicArane citizaktimaya karI de eja che. zuddhavicArane se. zuddhavicAranuM ja sevana kare. guDha vipAranera gaMtamAM sarvalA ra. azuddhavicAra tatkALa tyajIde, hamaNuM tyaje, A kSaNe tyaje. tame deva thazo, devanA paNa deva thazo. tribhuvanamAM tamAruM svAmitva pravartaze. dhana, aizvarya Arogya baLa, vidyA, je joIze te sarva tamAre caraNe paDaze. tamane kaMIpaNa durlabha nahi rahe. tame sarvAdhipati pUrNa purUSottama thaze. zuddha vicAra seva kaThiNa jaNAya che? zuddha AcaraNanuM pAlana azakaya jaNAya che? zAmATe mithyA bhaDake che ? saraLane kaThina brAMtithI zAmATe mAne che, tamArA aMtaHkaraNamAM sarvAdhipati citizakti virAje che. siMhanI samIpamAM rahIne sasalAthI bIho che? lajajA pAmo. asaMkhya mahArathIone pUra paDe evo arjunasamAna citizaktirUpa atirathI tamArA hadayarathamAM chatAM bIkaNa uttarakumAranI peThe pAipage nAso che zuM? sthira thAo, zraddhA dhare, bhayane parityaje zuddhavicAra sevavo e bahuja saraLa che, zuddhavicAra svAbhAvika che. azuddha vicAra asvAbhAvika che. svAbhAvikane sevavuM emAM kaThina zuM? - jyAre aMtaHkaraNamAM bhaya prakaTe, ane saMtApa Ape, tyAre bhaya e jANe koI manuSya hoya tema netra mIMcI manamAM tene kahevuM, bhaya! mArA hRdayamAMthI A kSaNe cAlyA jA. AkhI duniyAmAM pharIAva, ane sarva sthaLethI mAre mATe premane laI Ava. jA, hamaNAja jA. vikArenI sAthe A pramANe vAtacIta karavAno ane ApaNA aMtaHkaraNamAMthI temane kADhIne vizvamAM pharavA mekalavAne uttama samaya rAtrie pathArImAM sutA pachI che. te samaye saghaLuM zAMta hoya che, ane tethI ApaNuM kArya vi kAre bahu satvara kare che. je prakArane bhaya ApaNane sparatA hoya te prakAranA bhayane kahevuM, bhAI bhaya! jA, vizvamAM pharIne mAre mATe nirbhayatA ane hiMmatane satvara zodhI lAva. kone kahevuM, kodha! mAre rAtre tAruM kazuM kAma nathI, mATe huM nidrAvaza thAUM chuM, te samayamAM vizvamAM pharIAva, ane zAMtine jyAM tyAMthI zodhIne mAre mATe laI Ava. dveSane manamAM ja kahevuM, bhAI dveSa! tuM paNa hamaNAja mArI pAsethI jA. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama hajaw=wwwjhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhanaka jhanana ane AkhA jagamAM pharIne mAre mATe premane laI Ava. samake? jA, hamaNAja jA. nirdhanatAnI, vyAdhinI, mRtyunI ane evI ja vividha prakAranI ciMtAne kahevuM, ciMtA! tAruM paNa atyAre mAre prayojana nathI, mATe te paNa ahIMthI hamaNAM ja, ane AkhA jagatamAM sthaLe sthaLe pharaje, ane paramezvaranI rakSaka sattAmAM vizvAsane ane zraddhAne zodhIne mAre mATe letI Avaje. jA, satvara jA. A pramANe bIjA paNa che je vikArone kahevuM ghaTe tene kahevuM. kharA manathI Ama karavuM. ajJAna avidyAne paNa teja pramANe kahevuM, ke sRSTimAM badhe pharIne jJAnane ane vidyAne laI Ava. A pramANe vikAra vagerene AjJA karI zAMtithI nizcita thaI uMghavuM, ApaNe prerelA vicAra bahAra jaze, ane vizvamAMthI ApaNe je maMgAvyuM che, te avazya lAvI, ApaNA hadayamAM sthApaze, evo vizvAsa rAkha. vicAro, e eka adbhuta sAmarthya che; ane jAgratamAM ApaNe prerelA vicAro, nidrAmAM ApaNe na jANIe tema ApaNAmAM vividha pheraphAro kare che, mATe A kriyAne koIe hasavAlAyaka gaNuM kADhavA jevI nathI. ApaNe nidrAmAM hoIe chIe tyAre vizvamAM pravartatAM vicAranAM hajAra AMdalano, ApaNA aMtaHkaraNanI sthiti pramANe ApaNane sArI athavA naThArI asara kare che. upara varNavelI kiyAthI sArA vicAranAM AMdolana ja ApaNA tarapha AkarSAI Ave, evI ApaNe ApaNA hRdayanI sthiti karIe chIe, ane tethI je nitya ApaNe A abhyA sane sevIe chIe te ApaNe AmaMtraNa karelA guNo ApaNAmAM Ave cheja. vyartha vicArone tyAga kara joIe. eka mANasa sArI sthitino hato te paNa te bahu phikara karyA karate, ne potAnI bAyaDI pAse besI rejareja bhaviSyanAM du:khonI gaNatrI karyA karato. te kaheto ke, have ApaNane chokarAM thaze ne kharca vadhaze, chokarAMnI sagAI karavI paDaze ne vevANe kharAba maLaze te paMcAtI. ApaNAmAM rItabhAta vadhI gaI. eka vahu lAvatAM traNahajAra rUpiAne dAgIno joIe. je cAra pAMca chokarA thAya te bhega maLe nA ? rojagAra ghaTI gayA, rasakasa ochA thayA, vepAramAM sAra rahyo nahi ne kharaca vadhyAM jAya che. have karavuM kema ? mArI mA paNa have mAMdI sAjI. te kesa paNa pAMca paMdara divase kheTa che, eTale kAMI dahADe pANI svarganuM vimAna. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. vicAra-adhikAra. 213 =======0nanananananana=====x== jyovinA cAlaze? cha mahinA pachI tArI suvAvaDa Avaze tyAre vaLI paMcAtI. suvAvaDa karavA kene belAvazuM? bahena te kAMI Ave tema nathI, ene ne tAte bAramo caMdramA. Avate varasa tAre bhAI paraNaze tyAre vaLI dezamAM javuM paDaze. mAre kAke paNa maravA paDe che; kANe gayAvinA kAMI chuTake che? uparAupara kharaca. have te karavuM kema? zeThane cheka juvAna thatuM jAya che tema tema tene mIjAja paNa phATate jAya che. enI sAthe paNa vakhata jatAM pAdharuM cAle tema nathI. nAnI benane vara paNa mAMda sA. tArA bApane mIjAja te raja, enI taraphathI paNa kAMI deko maLavAnI AzA che? ApaNuM jUnuM ghara paNa kAMI ukheLyAvinA cAle tema che? e ukheLazuM tyAre bArI mUkavAsArU pADazI joDe kajIye karyAvinA chuTake nathI. Aphata te kAMI thoDI che? ATalAM badhAM duHkha te koIne heya nahi. eTalIbadhI jaMjALa te kema khamAya? AvI rIte bIjAo pAse ne pitAnI bAIDI pAse te roja sija redaNAM reyA karatA. e phikaramAM udAsa rahete, ne halakA vicAro karate tethI bAIDIne lAgyuM ke pitAnI mUrkhAIthI vagara duHkhe duHkhI thato A te keIka divasa matanI phikaramAM ApaghAta karI besaze. mATe tene kAMI samajavo joIe. ema dhArI eka divasa bAIDIe gharamAM kAMI kAmakAja karyuM nahi, te jANajoIne udAsaje cehera karIne sUI rahI. rAte paNa gharamAM A be tyAre juve che te dI karela nahi, jhADu kahADeluM nahi, vAsaNa mAMjelAM nahi, rAI karelI nahi ne pAchuM paNa bhareluM nahi. tyAre dhaNIe gusse thaIne pUchayuM ke, Aje zuM che ? bAIDIe kahyuM ke, mArA du:khane kAMI pAra nathI. Aje eka brAhmaNa AvyA , te kahI gayo ke tamAruM AyuSa sATha varasanuM che temAM hajI mane vaza thayAM, bAkI cALIza rahyAM, te cALIza varasamAM mAre zuM zuM karavuM paDaze ? tenI meM gaNatrI karI te jarA sAMbhaLe, pachI mArI upara gusse thAo. roja be pAlI mane daLavuM paDe che te mahinAnuM sATha pAlI ne varasanuM 720 pAlI thayuM; ane cAlIza varasanuM aThAvIza hajAra ne AThaso pAlI thayuM. reja dasa ghaDA pANuM bharavuM paDe che, te mahinAnuM traNa ghaDA ne varasanuM traNahajAra chase ghaDA thayuM, ne cAlIza varasanuM eka lAkha gumAlIza hajAra ghaDA pANI thayuM. reja beya vakhatanAM maLIne nAnAM meTAM cAlIza vAsaNa mAMjavAM paDe che, te mahinAnAM bAra vAsaNa thayAM, varasanA cerahajAra cAra vAsaNa thayAM ne cAlIsa varasanAM pAMca lAkha cheterahajAra vAsaNa mAre mAMjavAnAM thayAM. have tame vicAra karo ke aThAvIza hajArane AThaso pAlI ghauM huM kema daLI zakuM? eka lAkha ne cumAlIza hajAra ghaDA huM pANI kema bharI Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha 214 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama ka ==x====x= ======= ===== == ==== zakuM? ane pAMca lAkha ne cheterahajAra vAsaNa mArA bApane bApa ne tene bApa Ave to paNa huM kema mAMjI zakuM? vaLI te brAhmaNa kahI gaye ke tamane caMda chokarAM thaze. eka chokaruM hajI traNa mahinAnuM peTamAM che, eTalAmAM te maravA paDI chuM. tyAre cAda chokarAM oya mArA bApaliyA ! eTaluM badhuM duHkha kAMI ApaNAthI khamAya nahi; e karatAM te marI javuM sAruM. tyAre bhAIDAe kahyuM ke, rAMDa bhUkhI ! divAnI kema thaIgaI che? e badhuM tAre eka dahADAmAM thoDuM ja karavAnuM che ? cAda chokarAM kAMI tAre bheLAM jaNavAM che? tAre to rojanA jeTaluM ja kAma karavAnuM che. emAM vaLI evI gaNatrI zAnI ? tyAre bAIDIe kahyuM ke, tame chokarAMnA chokarAnI phikara zuM karavA kare che? jema mArAM vAsaNa, pANI mane khabara nahi paDe tema thaI jaze, temaja tamArAM duHkho paNa tamane bahu khabara na paDe tema cAlyAM jaze. emAM bhaviSyanAM duHkhane yAda karone vinAkAraNa zAmATe duHkhI thAo cho? bhaktimAn bAIDIne e upadeza tene sacoTa lAgI gaye, ne te divasathI bhaviSyanI matanI phikara teNe choDI dIdhI. saMsAramAM uttama paMktimAM sthiti meLavI, AtmakalyANa karavuM vagerene AdhAra vicAranI vizuddhatA uparaja che. vicArazIla manuSyanA hAthathI kadIpaNa hInakarma thatuM nathI ane zubhAzubha sthitino AdhAra vicAraupaja che. manuSya. jema jema vicAravaMta thato jAya che tema tema potAnA avaguNone paNa samaje che, eTaluM ja nahi paNa bIjAonI parIkSA karavAmAM tenI buddhi vikAsa pAme che ane satyAsatyane zodhatAM zIkhe che. vicAra karavAthI parIkSA karavAnI Teva paDe che te parIkSA kema karavI e anubhava meLavavA have pachI parIkSA adhikAra le egya mAnI A vicAraadhikArane ahi virame che. parIdA-adhikAra. E A da che reka padArthanI parIkSA samaya Avye ja thAya che, samaya AvyA si F\ vAya tenI satya parIkSA thaI zakatI nathI, manuSyane saMpattimAM . og | ghaNu manuSya madada karavAmAM tatpara rahe che paNa kharI sthitimAM Ra/680 teo badhAM khasI jAya che. temaja koI sAthe saMbaMdha bAMdhava, kaMI maMDaLamAM bhaLavuM, keIpaNa cIja grahaNa karavI. e saghaLuM parIkSA karyA bAdaja karavuM jarUranuM che. ItyAdi bAbata samajAvavA sArU A adhikAra AraMbhAya che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. parIkSA-adhikAra. prasage parIkSA thai jAya che. anuSTup (1 thI 3) haMsaH zveto bakaH zvetaH, ko bhedo bakahaMsayoH / nIrakSIravibhAge tu haMso haMso bako bakaH // 1 // tu, ** 'na vinA madhumAsena, aMntaraM pikakAkayoH / vasate 2 punaH mANe, vAdaH yAda: viSThaH viH // 2 // 215 3. 2. nAM.) haMsa paNa dheALeA che ane khagalA paNu dhALeA che, mATe huMsa tathA magalAmAM ze! bheda ? uttara-dUdha tathA pANIne judAM pADavAmAM te haMsa te huMsa che ane agaleA te magaleA che. eTale sajjana puruSanI parIkSA tenA kArya mAMja thaI zake che ane tyAM mUrkhanuM mUkha paNuM paNa jaNAI raheche, evA bhAva che. 1 vANIthI sajjana tathA durjananI parIkSA thAya che. --- nikaTanA kuTuMbanI parIkSAnA samaya. jAnIyAtpreSaNe bhRtyAn, bAndhavAn vyasanAgame / mitramAvi jANe 2, mAryAM 6 vimavaye ! rU !! mu. mu.) vasanta ( caitra ) mAsivanA kAgaDA tathA kAyalanA bheda jANI zakAtA nathI, paraMtu vasantaRtu prApta thatAM kAgaDA te kAgaDA che ane kAyala che te kAyala che. arthAt vasaMtaRtumAM koyalanuM khelavuM thAya che. evI rIte vidvAnanI parIkSA tenA kheAlavAthIja thaI zake che. 2 ae. mu.) koIpaNa sthAnamAM meAkalI cAkarInI parIkSA karavI eTale peAtAnI pAse jyAMsudhI nAkara hAya tyAMsudhI te te kharAbara dhyAna ApI kArya kare 5raMtu jyAre parAkSamAM citta daI nAkarI khajAve tyAreja tenI parIkSA thaI zake. saMkaTa vakhate mAMdhava-sagAonI parIkSA thAya che ane du:kha vakhate mitranI 5rIkSA thAya che, temaja jayAre gharamAM kAMIpaNa vaibhava ( dhana vigere ) nahAya tyAre strInI parIkSA thAya che. 3 kAnA kAnI parIkSA kayAM kayAM ane kayAre kayAre thAya che. 3JAti. (4-1) vanhau suvarNasya raNe bhaTasya, gatau turaMgasya naye nRpasya / nAryAzca naiHkhe vyasane svabandhordAtuH punarduH samaye parIkSA // 4 // 1. 1.) Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 i vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. W agnimAM seAnAnI, raNasaMgrAmamAM cAddhAnI, cAlavAmAM gheADAnI, nyAyamAM rAjAnI, ninasthitimAM strInI, saMkaTamAM peAtAnA khaMdhunI ane kharAba samaya ( nirdhana avasthA) mAM dAtA puruSanI parIkSA thAya che, arthAt ke kharA samaya AvyAsivAya kharI parIkSA thaI zakatI nathI, 4 kANu kAnI parIkSA karI zake che. ? dazama yogI samAdhiM virahaM viyogI, mRgo ninAdaM surataM ca bhogI / jAnAti zUraM subhaTAvataMsaH kaviH kavIMdraM guNinaM guNADhyaH ||5|| (ma. 4.) cAgI puruSa samAdhinI, viyeAgI ( virahI ) puruSa virahanI, mRga' sarAtanA nAdanI, bhAgI bhAganA sukhanI, uttama zUravIra zUra puruSanI, kavi ( kAcakartA kavIndranI ane guNAtra puruSa guNI puruSanI parIkSA karI zakeche. pa anubhavIvagara parIkSA thai zakatI nathI. vAmya. guNaguNaM vetti na vetti nirguNo, balI balaM vetti na vetti nirbalaH piko basantasya guNaM na vAyasaH karI ca siMhasya balaM na mUSakaH || 6|| (su.ra.nAM.) guNI puruSa guNane jANI zake che paNa guNahIna puruSa guNane jANI zakatA nathI. maLavAna purUSa maLane jANI zake che paNa nikhaLa manuSya maLane jANI zakatA nathI. vasantaRtunA guNane kAyala jANe che paNa kAgaDA jANI zakatA nathI, ane sahunA parAkramane hAthI jANI zake che paNa uMdara tenA parAkramane jANI zakatA nathI. 6 keTalAMeka suparIkSaka dRSTAMtA. * manahara chaMda. tANatAM taNAya nahi tANanAra tANI mare, te teA dharma kusapI dhaMdhAmAM ke dharALamAM; uttama madhyama sa ekaThuMja kuTI mAre, etA guNa avivekI prANI ke parALamAM; uttama madhyama maLyAM alaga alaga kare, etA jINu mahA matimAna ke marALamAM; UMcI gati caDhane caDhAve dalapata kahe, etA guNu vAvaDA leAka ke varALamAM. cha * dalapatakAvya bhAga khInne. 1 gADAne dheAMsarA tarapha jhAjhA bhAra thAya te dharALa, ane pAchaLa jhAjho bhAra thAya, tene ulALa kahe che. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. aparIkSaka-adhikAra. 217 rAjaRnakakajawwwwjakajaMjAra che, parIkSA karIne grahaNa kare keIpaNa mAge, koI paNa cIja ke koI paNa manuSya, dharma ke deva pariNAme sukhakAraka thAya che paNa vagara parIkSAo jemAM temAM phasAI javuM e duHkhakAraka che guNavAna manuSya hoya che teo ekabIjAnI parIkSA karIne paraspara snehasabaMdha bAMdhe che. paNa eka guNavAna ane eka guNahIna eo vacce saMbaMdha baMdhAto nathI. kadAca baMdhAya che te temAM parIkSAnA abhAvane lIdhe du:khaja thAya che. guNagrAhI purUSe maLe tyAre jeTale paraspara AnaMda thAya che. teTalo AnaMda aNasamaju mAthAkuTIA purUSe maLe tyAre thato nathI, to te aNasamaju kevA hoya te darzAvavA parIkSA adhikAra pUrNa karIne aparIkSaka adhikAranI prApti mAnI che. zvaparIkSA adhikAra. , daMbha uttama azvanI paMktimAM gaNAto haya, vezyA strI satibhAvamAM 8 gari gaNAtI hoya, vidvAnane mUkhanI paMktimAM besADavAmAM AvatuM hoya, jaya nyAyAdhIza dhanecachAthI agaDaMbagaDuM karato hoya, upadezaka hAMgI chatAM rasa mahAtmAnI gaNanAmAM melAto hoya evA aparIkSaka sthAnamAM vasavuM " e hitakara nathI. kAraNa ke "Take zera bhAjI Take zera khAjAM" . * * e vAtanI mAphaka ziSyanI jema kaDhaMgI sthiti thaI te pramANe Apa paNa bhoga thavA saMbhava che. ema mAnIne te sthAnano dUrathI tyAga kare. e dekhADavAne A adhikAra AraMbha che. tarachoDAyelA kheDAtura guNavAnanuM AzvAsana ' judu. ayi syaktAsi kastUri, pAmaraiH pshngkyaa| caruM na mUTTwA dina ni mAre che (. 3. na. he kasturi! pAmara manuSyoe kAdavanI zaMkAthI tane tajI dIdhI che paNa kheda nahi kara. zuM hArA grAhaka bhUmipAle (rAjAo) pRthvImAM nathI. 1 tathA - 28 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama vasantatilakA. he rAjAMsa kimiti tvamihAgato'si, po'sau bakaH sa iha haMsa iti pratItaH / . ii.) tadgamyatAmanupadena punaH svabhUmI, yAvadvadanti na bakaM skhalu mUDhalokAH // 2 // he rAjahaMsa ! ahIM tuM zA vAne AvyuM che? kAraNa ke je A bagalo hate te ahiM haMsa evI rIte prasiddhine pAmyo che eTale rAjahaMsa thaI beTho che. tethI jyAM sudhImAM mUrkhaleke tane bagalo na kahe tyAM sudhImAM AvyuM tema tarata pitAnA sthAna para palAyana karI jA. 2 kevaLa mUrkhatAnI samajaNa. zAvidita. chedazcandanacUtacampakavane rakSApi zAkhoTake, hiMsA iMsamayUrakokilakule kAkeSu nityaadrH| .. (. . ii.) mAtaona kharakrayaH samatulA karpUrakAsiyoreSA yatra vicAraNA guNigaNe dezAya tasmai namaH // 3 // caMdana, aba tathA caMpakanAM vanone kApavAM ane beraDI bAvaLanA jhADanI rakSA karavI, temaja haMsa, me 2, kokilanAM kulonI hiMsA karavI ane kAgaThA tarapha snehuM rAkhavo tathA hAthI Apane gadheDe kharIda kapAsa ane kapUranI sarakhI kiMmata, guNI ane mUkhanI sarakhI gaNanA, evI parIkSA je dezamAM hoya te dezane namaskAra che eTale te dezamAM vasavuM nahi. 3 buddhihInamAM parIkSAnI khAmI. manahara. sAdhAraNa kanakanI kiMmata na karI jANe, kuMdananI kiMmata te kema karI jAze; haLadInI kismata hayAtimAM na karI hoya, kesaranI kismata te kema ura ANaze; kiDiyAM metInI kaI kimmata na karI jANe, moMghAM mulAM motIne zuM vividha vakhANaze; kahe dalapata kAMI kavitA na kaMThe karI, kavitAnI kismata te zI pare pramANaze. 4 * buddhinI khAmIne lIdhe A adhikAramAM batAvyA pramANe parIkSAnI rIti maLI zakatI nathI te AvA durguNamAMthI mukta thavAne mATe avazya buddhinI jarUra che. vaLI buddhinI khAmIne lIdhe kuTuMbamAM kaleza, jJAtimAM jhaghaDA, gAma ke zahera athavA dezamAM uthalapAthala thAya che. to buddhi kevAM kevAM kAryo kare che te darzAvavA buddhiadhikArane have pachI javA gyatA mAnI che. ja dalapata kAvyuM bhAga 1 le, Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, muddhi-adhikAra. buddhi adhikAra. yasya nAsti svayaM prajJA, zAstraM tasya karoti kim jene svAbhAvika buddhi nathI tene zAstra zuM karI zakaze ? buddhi-vicArazakti A manuSyAnuM uttama manuSyatva kahevarAvanArUM la kSaNa che. mATe tenuM saMrakSaNa karavuM e uttama prakAranuM ItyAdi khAkhata jaNAvavA sArU A adhikAra zarU thAya che. buddhithIja sAragrAhI thavAya che. vya che. . manuchu. (-thI-1) SaTpadaH puSpamadhyasthaM yathA sAraM samuddharet / tathA sarveSu kAryeSu, sAraM gRhNAti buddhimAn // bhamarA puSpanA madhyamAM rahelA sArane jema kAryAmAM buddhimAna manuSya sArane zradguNa kare che. 1 1 // ae. kheMcI le che. tema sarva bayosnurUpAH prAyeNa, prANinAM hRdi buddhayaH / rasAkasya kaSAyAmlamadhurAH kramazo rasAH || 3 // 219 -- muddhimAnI buddhinI sattA. ekaM hanyAnna vA hanyAdiSurmukto dhanuSmatA / buddhirbuddhimatA tyaktA, rASTraM hanyAtsarAjakam || 2 | dhanurdhArI puruSe mukeluM khaNu eka manuSyane haNI zake athavA na huNI zake, pa Mtu buddhimAn puruSe mUkelI buddhi rAjAsahita dezaneA nAza kare che. ra buddhi avasthAupara paNa AdhAra rAkhe che. pANI AvyApahelAM pALa khAMdhavI, utpannaparitApasya buddhirbhavati yAdRzI / Treat yadi pUrva syAtkasya syAnna samIhitam // 4 // (mU. mu.) (mU. mu) }(DyuM. (mu. mu.) prApta thAya che. prANIone ghaNuMkarIne hRdayamAM avasthApramANe buddhi tyAM DhAMta kahe che ke--AMbAmAM (kerImAM ) kramethI turA, khATA, madhura (mIThA), AvA rasa te vRkSanI avasthA pramANe kramathI utpanna thAya che. 3 (yU. mu.) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 777 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. -: + 5 * ( kRSkRtyanA pariNAmarUpa) pIDA jene utpanna thaI che evA manuSyanI buddhi jevI te vakhate thAya che tevI jo ( te kArya karavA) pahelAM thAya teA kayA manuSyanuM icchitakULa siddha na thai zake? 4 kApela devanI khubI atAve che. dU. dazama devaM ruSTaM capeTAM ki, vizrANayati jAtucit / kiMtu tAM durmatiM datte yayA roditi raMkavat / / 5 / / tamAcA lagAvatuM nathI paNa te " kharAma buddhi rUSTa thayela dhruva kadIpaNa Ape che ke je kharAba buddhivaDe manuSya rAMkanI peThe rUdana kare che. arthAt uMdhe raste caDI evAM kAma kare che ke pariNAme tene revuM paDe che. p zuddhabuddhi te kharekhara kAmadhenu che. upajAti, mU. mu.) zriyaM te vipadaM ruNaddhi, zreyAMsi sUte malinaM pramArSTi / saMskArayogAcca paraM punIte, zuddhA hi buddhiH kila kAmadhenuH || 6 || ) (ae. mu.) zuddhabuddhi kharekhara kAmadhenu gAyajevI che, te lakSmI ( dhana ) ne utpanna kare che, du:khanA nAza kare che. kalyANeAne janma Ape che. mala (apayaza-pApa) nA nAza kare che ane saMskAranA yAgathI jIvane paNa zuddha kare che. arthAt zuddhabuddhi manuSyeAnI tamAma kAmanAene siddha karIzake che. 6 buddhibaLathI thatA lAbha zArdUlavikrIDit. jIvAn hanti haristadA vanacarAH procuH kimartha hare, pratyekopare varaM hi zazako ghastre vilambyAgataH / pRSTo vakti hare bane va ripu darzaye hanmi taM, kUpe svaM pratibimbamIkSya patitastenAzu buddhayA hataH // 7 // dAna. eka siMha (vanamAM) sarva pazuone mAravA lAgyo, tyAre pazue melyAM ke huM si! zAmATe sarva pazuene tame trAsa ApeA che. tamAne vArA pramANe hamezAM eka eka pazu ApIzuM eTale bIjA pazue sukhe rahe. te tahunAnuM siMha kathula rAkhyuM. eka divase sasalAnA vArA AvyA ane te jarA meADA gayA, eTale krodhAyamAna thayelA siMha belyA ke kema meDA AvyA sasale javAba AkhyA ke huM bhAi! vanamAM tArA zatru che ane temaNe mane Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. buddhi-adhikAra. 221 rekI rAkhe eTale mAre AvavAne vilaMba thayo. kahate tene dekhADuM. siMhe kIdhuM ke mane te batAva. eTale tene haNI nAkhuM. pelo sasale te siMhane vanamAM jyAM eka kuvo hato tyAM laI gaye. kUvAnA kAMThAupara ubhe rAkhIne kIdhuM ke je A kUvAmAM tAre zatru che, eTale siMhe kUvAmAM joyuM to potAnuM pratibiMba dekhAyuM ke tarata te kUvAmAM paDyo. AvI rIte siMha sasalAnI buddhithI maraNa pAme. cha. buddhine prabhAva. dehA, vagara buddhie jorathI, thatuM hota je kAja; vAdha varU ne vAMdarAM, karata jagatamAM rAja. 8 je.nija baLa jANe nahi, varate para AdhIna hAthI ajJAne rahe, mAvata AgaLa dIna. 9 buddhi vinA viveka vicAra rahI zake nahi buddhi vinA dhana dhAmataNe DATa vaLe che; buddhi vinA rUpa baLa zalyanI samAna thAya, buddhi vinA udyamanuM phaLa kone maLe che. buddhi vinA duHkha kaI dUra na karI zakAya, buddhi vinA moTA hoya teya paNa to che; buddhi vinA belabeya lokane bagADavAne, kezava kahe che hIna loka sAthe haLe che. - buddhimAna pAse dhanadhAma kAma dUra nathI, buddhimAna baLavAna hekane dabAve che; buddhimAna bAla hoya vRddhanI samAna teya, buddhimAna vidhA kalA kuzalatA lAve che, buddhimAna samaya vicArI sukha zodhI zake, buddhimAna loka nija dezane bacAve che; kezava kahe che deha manane vANInAM duHkha, viveka vicAravaDe buddhi visarAve che. 11 buddhinI kasoTI. * akabarazAhanA rAjyamAM dinapratidina bIrabalanuM mAna adhika adhika vRddhi thatuM cAlyuM, temaja zAha paNa birabalanA cAturya baLathI kevaLa iSTamitranI mujaba tene niraMtara cAhate hate. te joI IrSyAkhoronAM aMta:karaNa ane tyaMta dhakhI uThayAM. ghaNI vakhata teonA hAtha heThe paDyA hatA, ane zAhe puSkaLa vakhata apamAna karela tadapi "kutarAnI chaDI gameteTalI vakhata bhayamAM rAkhe tepaNa bahAra kahADI ke vAMkIne vAMkIja" "paDI Teva te TaLe kema TALI" te pramANe pitAnI hamezAMnI burI Adatane * bIrabala ane bAdazAha. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa a-bhAga 3 jo. ww 223 PER " AgaLa vadhArI vakhateAvakhata hurama sAhebane samAcAra ApatA ke " nAmadAra ! birabale khAdazAha sAhebane zuM bhurakI nAMkhI che ke tenIja AMkhye jUe che ! '" ame ApanA bhAine vajIrAta maLI joI sarvakAI harSa vata thayA hatA ane khudA pAse duvA mAgatA hatA ke - sadAkALa nekakha dAupara AvIja nIghADu rAkhI umeda khara ANuzeA. ' paraMtu te huM teA vAdaLanI chAyA jeTaleAja vakhata TakavA pAmyA ! haze etA have ekavAra kadi manane samajAvI laie, paNa sabhAnA dekhatAM ApanA bhAI pAsethI vacharAtanA hAddo chInavI leI birakhalane suparada karyA, e apamAna thayuM joi amAne kArI jakhama thayA; paraMtu karavuM zuM? " sattA agADI zAhaNupata zuM kAma Ave? " ema samajI muMge mhADhe besI rahevuM paDayuM, paraMtu Apa harakeAI rIte te bhAInuM apamAna thayAnA khadoA vALavA khirabalane ApaNA rAjyamAMthI padacyuta karavA na bhUlavA amArI vAravAra bhalAmaNa che. A pramANe hurama sAhebane samAcAra uparAupara gatAvaLagatA mAraphate paheAMcADavA lAgyA, tethI hurama sAhebane paNa pAtAnI bhAInuM apamAna thayuM teviSenA khadA levA tarapha khahuja mana uzkerAyuM. ahA ! duSTajanAnI duvRttiviSe zAstrakArAe kahyuM che ke " manye durgapittavRttine dhati magrothamAM " arthAt vidhAtA sarva prakAranAM kaThina kArya sAdhya karavAmAM phatehamada nivaDela che, paNa durjananA cittanI vRtti haravAmAM tenA udyama bhAMgI paDyo che ( niSphaLaja nivaDyo che ). khareja e vAkya ukta vArtAnI pUrNa pratIti ApI rahyu che. dezama eka samaya te hurama sAhebanA mahelamAM zAhanuM padhAravuM thayuM te vakhate aneka hAva-bhAva-hAsya-vilAsanI gammatA karatAM jyAre zAhanuM prasanna (rAjI) citta pAtAnA snehamAM lIna thayuM jaNAyuM tyAre samaya vecArI khirakhalane khaseDavAnI yukti AdarI teNe kahyuM ke " Apa ATalA badhA pyAra rAkheA che. tapi te pyAranA pramANamAM mArA jIvane AnaMda ApavAmAM bahuja bhedabuddhi rAkhA che. tethI cAkhuM jaNAI Ave che ke svArthanA jeTalIja sagAI dharAveA che. satya ane zuddha premanI kAI alaiAkikaja mukhI prakAze che ! paraMtu te premanI mAhe luMTavA hajI huM bhAgyazALI thaIja nahiM ! tethI have mane ghaNeA kaMTALA Ave che ke AvA prapaMcI premabhAva karatAM prANane paralAka pAThavI devA e vadhAre sArUM che. " ema kahI srIcaritra khatAvI annupAta karavA lAgI. te joi zAhe bahu prakAre tenuM mana rAjI karavA aneka yukti laDAvI kahyu ke " dilezajAna ! tuM zAmATe udAsa thAya che ? huM tArA kahevA pramANe zuM nathI karatA ke tuM AvA mamAM khela khelI mArA kAmaLa maLajAne kaTALA upajAve che! Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari cheda - buddhi adhikAra. 223 je tArA manamAM khaTaka hoya te bedhaDakathI kahe eTale tene nikAla Ave. gabharAya che zAne !" A pramANe zAhanuM prItiyukta belavuM sAMbhaLI pitAnI dhAraNAne pAra pADavA belI ke "zuM tame mAruM kahevuM mAne che? keka te pAchaLa bele paNa huM te ApanA heDeja kahuM ke eka ratibhAra mAruM mana Apa rAkhatA ja nathI ! ane je rAkho che e vArtA siddha hoya te tenI mane khAtrI karAvavA eka sukana Apane atyAre kahuM chuM ke birabalane ekadama tenA hodA uparathI dUra karI mArA bhAInA pAsethI chInavI lIdhelI jagyA pAchI mArA bhAIne suparada karo ! je nahiM karo te turata ApanA premapataMgane raMga dekhADI daIza, eTaluM ja nahi paNa te sAthe huM mArA vahAlA prANane akALe jInatamAM mokalI deIza! basa A chelluM je kahevAnuM hatuM te kahI dIdhuM" AvAM "chele kayAre pANI pahoMcyAM sarakhAM dukhada vacano sAMbhaLI zAha mahA muMjavaNanA vaMTeLIomAM gherAya. ahA ! strIo kevI mUkha hoya che? kevaLa pitAnI vAta sAcI karavA, sarvenuM akalyANa karavA yajJa Adare che? dhi:prakAra che strIhaThane !bhale teNI strIhaTha karI prANa tyajI de tenI mane jarA darakAra nathI ! eka karatAM ekAzI tevI strIo mane maLaze, paraMtu birabala sarakho vidvAna buddhizALI nararatra maMtrI mane maLa mahA muzkela che. mATe huM tene haTha pramANe kadipaNa calAvavA cAhizaja nahiM! sAcI mahobata maradanI ke kharI vakhate mAthuM kurabAna kare ! rAMDanuM mahe sAcavavAthI zuM dAridra mAravAnI hatI? zuM eka strInuM kahyuM mAnI mAruM vacana pheka karUM? " vacana pALe te rAya bAkI te rAMDarAMDo !' mATe game te thAya paNa je meM Teka 5kaDI te jALavatAM thAkAnonA vaparAzakIzo - evA ni. zraya upara AvI zAhe AvezasAthe kahyuM ke "tane birabalanA buddhibaLaviSenI aneka vakhata pratIti maLI che chatAM te nararatranuM nikaMdana thavA cAhe che enuM pariNAma sAruM Avaze ja nahiM! je vAtamAM pAchaLathI pastAvo thAya te vAtamAM prathama vicAra karI potAne lAbhAlAbha tapAsI praveza karIe to vizeSa lAbha thAya che. mATe haiyuM ughADI uDuM tapAsI je ! tema karatAM paNa tane mArI suzikSA asara na karatI hoya to bhale ! tuM prANa tyajIza emAM tane ja hAni che? paraMtu huM mArI rAjanIti, Teka ane nekane eba lagADavA hAlA vivekI birabalane tyajIza nahi? kemake kasura zivAya tene eka sukhana paNa kema kahevAya ? mATe je kasura hoya te batAva te tene Thabake dauM, paNa tene padabhraSTa karavo e mArAthI te nahiMja ba" vAha dhanya che evA aTakI guNagrAhI nItivAna naravane !!! Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma 224 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. janajanakajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhanajarUra ja A pramANe zAhanuM bolavuM sAMbhaLo hurame vicAryuM ke "je huM vadhAre haTha karIza te have sAramAM "keThI e kAdava nikaLe te prakAra banaze ! ghaNuM tANavA jAuM te tuTI jatAM vAra lAgavAnI nathI, ane zAhanI zuddha prIti birabala upara che, eTale mArI khaTapaTa have nakAmI che jethI zAhanuM mana jAnavI upAya AdarUM teja ThIka thAya, nahi to "DAhapaNathI dATa vaLaze." ema vicArI zAha pratye kahevA lAgI ke "khudAviMda dhanya ApanI neka Tekane ? huM eja jevA cAhatI hatI ke dilhIpati diladArapaNAnA dharmane pUrNapaNe oLakhe che ke nahiM; paNa have mane pUrNa khAtrI thaI tethI huM ApanA avirala premane zatakeTi dhanyavAda ApuM chuM? tadanaMtara zAhe harama pratye jaNAvyuM ke "jo A vAkya tamArA bhedabhAvarati haze te tethI huM ghaNuM ja saMtoSa pAmuM chuM ane bhalAmaNa karuM chuM ke-je birabalanuM buddhibaLa koIpaNa yukti AgaLa zAMta karI zako tevI yukti zodhI kahADe te tamArA bhAInA apamAna thayA badalane badalo vaLI zake te rasto mArI pAse che. " AvAM zAhanAM vAko sAMbhaLI hurama namratA sAthe bolI ke" je Apa gusso na karo te gammatakhAtara eka yukti racIe kekAle prAta:kALe Apa mArA upara gusse batAvI kepabhuvanamAM nivAsa karo ane birabalane e tAkIdI hukama Apo ke Aje huramasAheba pitAnI meLeja ahIMyAM AvI mane manAvI jAya tevI yukti laDhAvo. je e yuktimAM pachAta paDaze ane koI bIje e kAma pAra pADaze to huM tamArI jagyA (hodo) bIjAne seMpI daIza! Aje mArI Teka rAkhavA e yukti racavAnI atyAvazyaktA che. " lAkha jatAM paNuM sAkha rahevI joIe. mAtra nokacokanAM nANAM che jethI te kAma jaladI pAra pADo. temaja bIrabala mane samajAvavA Avaze te paNa huM keIpaNa prayatavaDe enuM kahevuM mAnIzaja nahiM, eTale te kAma tenAthI pAra na paDayuM jANI tene cArja husenakhAne ApavAmAM kazI aDacaNa raheze nahiM. paraMtu Apa A vAtano bheda tene kazo Apazo nahi. A pramANe huramanI prapaMcaracanA jANI zAhe vicAryuM ke "bIrabala hareka prayatna tene mArI pAse mokalyAvinA rahenAraja nathI evI mane pakkI khAtrI che." ema jANe te vAratA zAhe kabula rAkhI teja goThavaNa mujaba prAta:kALe haramasAthe darabArI loko jANe tema takarAra uThAvI prapaMcaracanA amalamAM lIdhI ane bIrabalane pUrvokta pramANe tAkIda ApI. te sAMbhaLI bIrabale vicAryuM ke "daMpati (dhaNa dhaNIANuM) nI takarAra lAMbe vakhata Taka Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. buddhi-adhikAra. 225 vAnI cheja nahi, paraMtu enI meLeja haramasAheba zAhane manAvA jAya evI yukti racuM teja mAruM nAma bIrabala." tadaMtara bIrabala haramasAhebane mahele gayA ane salAma karI agADI ubhuM rahyo. tene joI hurama manamAM vicAravA lAgI ke-"a ! mArA bhAInuM mAnakhaMDana karanAra AvI paDecce, kharekhara Aje eno ghATa ghaDI nAkhuM! ghaNA divasathI mAtelA sAMDhanI mAphaka jyAM tyAM mAthuM ghAlI sahune sahejamAM dabAvatuM hatuM, paraMtu "ghaNuM kare e thaDAne mATe" AvA AvA strIbuddhine lAyaka tarka karI kulAtI hatI, teTalAmAM bIrabo karI rAkhela saMketathI eka paTAvALo AvI kahevA lAgyo ke, "nAmadAre hukama pharamAvyo che ke thayelI vArtA ApaNe hetu jaladI pAra pADavA ThIka saMbadha dharAve che mATe viSe bIjA bilakula yano Adarazo nahi; paNa ApaNuM dhAreluM kAya jema jaldIthI siddha thAya tema temATe jhaTapaTa dhyAna ApavuM, nahi te vacamAM kAMI rAjakhaTapaTanAM vidhro Avo naDaze." ema kahI paTAvALo tyAMthI rUkhazata thayo. paTAvALAnA bolavA tarapha khAsa hukama sAhebe dhyAna cehaTADayuM hatuM tethI te samAcAra sAMbhaLI manamAM vicAravA lAgI ke "evI zuM vArtA? gametema hoya paNa kAMI chupA bhedabharelI vArtA che? emate e zabdane artha vicAratAM ja spaSTa mAlama paDe che" ema vicArI bIrabala pratye pUchavA lAgI ke "bIrabalajI! A kahI gaye te vArtAnuM rUpa zuM che?" tyAre bIrabale hAtha joDI kahyuM ke "jahAMpanAhano e hukama che ke, A vArtA hAla be divasa sudhI koIne paNa jaNAvavI nahi ane pachI je thaze te enI meLe prakAzamAM Avaze, evo hukama che eTale te vArtAnuM rahasya samajAvavA lAcAra chuM ! ApanI sehaja salAmI karavA Avyo hato. hAla mane jarApaNa avakAza maLI zakatA nathI eTaleja ApanI hajura paNa vadhAre vakhata hAjara rahI zakato nathI. ahA ! aNadhAryuM zuM banI Ave che ! mArA jIvane e vAtathI ghaNoja parItApa upaja che; paraMtu jenuM nimaka khAvuM tenuM kahyuM mAthe caDhAvI levuM e mANasano satyadharma che!" AvuM bhedabharyuM bIrabalanuM bolavuM sAMbhaLI harama ghaNAja uMDA vicAramAM paDI gaI ane evI zaMkA utpanna thaI ke "jyAre mane kahevAya tevI vArtA nathI tyAre khAsa ema samajAya che ke-bAdazAha sarakAra bIjI strI sAthe sAdI karavAnA hazeja! te sivAya ATalI chupI bAbata hoya nahi? temaja mane khAtrI thAya che ke hAlamAM mArA uparathI prema paNa temaNe utArI dIdho che, mArA bhAInuM apamAna paNa teja kAraNathI thayuM ane mArA kahevA pramANe rUsaNuM karavuM paNa kabula karyuM tenuM paNa eja kAraNa hovuM joIe. mane sArUM lagADavA mArI yukti kabula rAkhI, paraMtu muddAmAM te ekAMtamAM rahI pA Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama tAno peca pAra pADavA yukti jhaDapathI AdarI che emAM ja zaMkA nathI! mArA sArA nasIbeja paTAvALo AvI bolI gayo tethI prathama mArA samajavAmAM AvyuM. huM mArA DahApaNamAM bIrabalane khaseDavAmAM yukti racatAM huMja kayAMka khaseDAI jaIza ane sarakArane ekAMtamAM rahevA devA, ethI mAre mAthe , apAra du:khane DuMgara DAlaze. tethI DahApaNa oLavuM mUkI deI jhaTapaTa khudAviMdanI hajura javuM emAMja sAra che. nahi to bAjI hAthathI gayA pachI pastAvAno pAra raheze nahi." ema vicArI jyAM zAhe kopabhuvanamAM nivAsa karyo hato tyAM ekadama chaDIsvArIe jaI pahoMcI ane khAviMda AgaLa pitAnA bhAIbadala nIdhelI haThaviSenI banelI kasuranI mAphI mAgavA lAgI. te joI zAhane bhAre Azcarya utpanna thayuM ane hurama pratye kahevA lAgyuM ke "yArI! ApaNe karelo TharAva kema bhUlI gaI? " te sAMbhaLI hurame kahyuM ke "zuM tyAre rUNuM rAkhavA deI Apane bIjI sAthe lagna karavA deuM ke? "evuM enuM zuM kAmanuM ke kAna De" evA rUsaNAmAM mAro manakho lAsa thaI jAya. mATe saMketane zuM kare !" te sAMbhaLI zAhe jaNAvyuM ke "A hema tane keNe ThasAvI dIdhuM? kurAnanA sogaMda khAIne kahuM chuM ke mAro evo vicAra bilakula cheja nahi! huM khAtrIpUrvaka samajI cukyo chuM ke tane bIrabale e phaM. damAM phasAvI haze! ane je vArtA ApaNI dhArelI pAra pADavAnI hatI temATe phekaTaja doDAdoDa thaI. chevaTe "rabIA gaDhavI kayAM gayA hatA ke gheranA ghera ane bharakaDA bhera" tevuM banyuM." A pramANe pratijJApUrvaka zAhanuM bolavuM sAMbhaLI huramane khAtrI thaI ke "huM bharamamAM bhUlI ane mArI akkalanuM tela karAvyuM ane bIrabalanA buddhibaLane adhika baLavAna banAvyuM tathA hAthe karIne mAro dAva huM hArI beThI. haze bhAInuM "nasIba cAra DagalAM AgaLanuM AgaLa." rahe che? huM zuM karuM ? enI khaTapaTathI ulaTe bIrabalane vizeSa lAbha thayo "bhAgyazALIne mATe bhUta raLe" e vAta savAze satyaja che. ema vicArI bIrabalanuM buddhibaLa joI pite zaramIMdI banI gaI ane zAhe bIrabalanI buddhinAM vakhANa karI tenA mAnamAM vadhAro karyo. vasaMtatilakA che. jene anIti priya hoya sadAja jhAjhI, tene sunIti patha gAtI jaNAya pAjI; pApI prapaMca karI pUSkaLa dveSa dhAre, sIjhe na artha tadapi na mati sudhAre. birabala ane tAnasenanuM addhino mukAbale. dilhIpati nAmadAra akabarazAhanI hara birabala nAmanA pradhAna (divAna) * birabala ane bAdazAha Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. buddhi--adhikAra. *** mahA catura, dhUrta ane akkalavAna hatA tethI kadaradAna khAdazAha salAha lIdhA zivAya AgaLa Daga bharatA nahAtA; tevA sabaMdhathI tamAma musalamAnava ghaNAja nArAja rahetA ane niraMtara eja vicAra thatA ke " ApaNA musalamAnI rAjyamAM vaLI " kabAbamAM haDDI" samAna naDanAra e brAhmaNe mATA rAjyanA kArobAranI lagAma kevaLa peAtAne hAtha karI lIdhI ane ApaNane tenI tehenAtamAM rahevuM paDe che, kharekhara hINapada che! mATe kAipaNa prakAre te padabhraSTa thAya agara ahIyAMthI dUra TaLe teA tenI jagyA ApaNI kAmanA mANasane hAtha Ave !" ema nizcaya karI eka tAnasena nAmanA gavayeA ke jeNe tamAma hiMdu musalamAnAne pAtAnI gAyanakaLAvaDe kevaLa vasya karI lIdhA hatA, tene te jagyAupara dAkhala karavA ! ema dhArI eka divasa tAnasenane gAyana karavA eka amIre elAbyA ane zAhu nAmadArane AmatraNa karyuM ke " Aja Apa mIjalasamAM padhAravA maherabAnI karazeA. " tana tara sarva amIra umarAva ane bAdazAha vagerenuM padhAravuM thayuM. mIjalasa bharANI tevacce tAnasene prathama dI4 rAga cheDayA ke te rAganA prabhAvathI reAzanImATe karI rAkhelI battIoe enI meLeja tatkALa jyeAti prakAzI dIdhI ane jyAMtyAM rAzanI jhagajhagATaaMdha dvIsanmAna thai, tethI khA zAha ane sa` mIjalasanA manuSyA atyaMta Adhairyayukta thaI gayA; tadana tara tAnasene sarva prakAranI samaya samayanI rAgarAgaNIe uttama AlApasahu gAI batAvI, te vakhate sarva maDaLa AnaMdamaya manI eka avAje vAha ! vAha !! sAmAza che !!! ema kahI tAnasenanA zuNunI puSkaLa tArIpha karavA lAgyuM ke " tAnasenakI tAname sakhI tAna gulatAna bAda gAyana khaMdha karyA pachI amIra umarAva ane tamAma musaddI varga vagere bAdazAhanI marajI suprasanna nihALI kahevA lAgyA "jahAMpanAha! birabalathI tAnasena keTalA guNavAna ane jJAnavAna che? tenA pratyakSa dAkhaaA kivA mukAbalA hannuranI hunnuraja meAjuda che eTale vizeSa tArIpha karavAnI jarUra nathI! mATe sevA cAhe che ke evA akkalavAn purUSane kadAca kharabalanI jagyA ApavAmAM Ave te ghaNuMja uttama gaNAya. AvuM tekheAnuM khelavuM sAMbhaLI khAdazAhe jaNAvyu ke " tamArUM kahevuM kharUM che, ane khirakhala karatAM game teTalA tAnasena vadhAre guNavAna che tadapi birabalanA buddhibaLaagADI tAnasenanA guNu vakhate mAnta thai jAya ema huM mAnuM chuM! ane e vAtanI khAtrI tameAne thADAja vakhatamAM khatAvIza." e pramANe keTalIka vAtacIta thayA khAda pAnagulAma vahecyA pachI mIjalasa barakhAsta thai. ** khIje divase bAdazAhe irAnanA zAhune eka patra lakhyA ke "Aya tarapha ?? 227 9 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraDa-bhAga 3 jo. - birakhala ane tAnasenane mAlyA che temanAM A patra dekhatAM ziracchedakarAzA." evI matalabanA patra lakhI peAtAnI mAhAra chApa karI te patrasAthe tame irAnanA zAha pAse jAe ane A patranA pratiuttara lai AvA." ema kahI te bannene tyAM ravAnA karyA. 228 www dezama bAdazAhanI AjJA pramANe khIjeja divase banne jaNAe ghaTIta dakhadakhAsAthe prayANa karyuM, keTaleka divase tyAM jai paheAMcyA bAda darabAramAM jaI ceAgya rIti pramANe vaMdana karI ama sAthe rahI akabara bAdazAhe ApelA patra hAjara karyA, te patra zAhe vAMcavAnI sAtheja sevakone hukama karyA ke AnAM mastaka uDAvI dyo. AvI zAhanI AjJA thavAthI sIpAie bannene pakaDI vadhasthAnake leI cAlyA; tyAre tAnasena ghaNeAja bhayabhIta thaI raDavA lAgyA te joi birabala kholyA ke "have raDavAthI zuM vaLavAnuM che ? kaSTavakhate ghaNuM dhairya dhAraNa karI AvI paDelI A pAmAMthI khacavuM eja DahApaNa ane cAturI che; temaja mArA karatAM Apa guNumAM adhika kreSTha che; kAraNa ke birabalanI jagyA Apane apAvavo evI tamArA jAtibhAioe khuda bAdazAhane vinati paNa karI che; mATe khAdazAhe ApaNu bannenI akkalanA mukAbalA karavA AvA prasaMga ANelA che tethI Apa guNanA prabhAvavaDaeN sa kaTa nivAraNa kare. A sAMbhaLI tAnasena hAtha joDI khelyA ke " bhAi! tame! meTA pApakArI che ane ApanuM buddhibaLa agAdha che, huM Apane zaraNu chuM ! jethI mArA upahAsa na karatAM prANarakSaNa karavAnI yukti ceAjI mane vitadAna Ape. " A pramANe dInavANIcukta tenuM khelavu`sAMbhaLI khile kahyuM ke "hIzeA nahiM ! dhaiya dhAraNa kareA ane huM kahuM te pramANe karA eTale saMkaTarahita thaze. " tAnasene te kabula karyu. bAda birabale jaNAvyuM ke " je vakhate ApaNane A sIpAda vadhasthAnake lei jAya te vakhate ghaNAja sAthe mane pa!chaLa haThAvI sIpAione kahevuM ke " bhAie ! paheluM mArUM mAthu kApA! ane huM tamane pAchaLa haThAvo kahIza ke bhAI ! enAthI paheluM mArUM mAthuM kApA! e pramANe atyaMta utsAha batAvavA; pachI je mAre khelavuM haze te huM ekalIza." taddana tara cAlatAMcAlatAM keTalAka vakhate vadha karavA ( mArI nAkhavA )nI jagyAe pahoMcyA eTale prathama karI rAkhelI gAThavaNa mujaba banne jaNe dhAmadhuma AdarI, te joI vadhakArA atyaMta Azcaryavata thayA ke " A banne kevA mUrkha che! sAkSAt maraNanA samaya AvyeA che chatAM AnadravRttithI mAMheAmAMhe dhAmadhuma macAvI rahyA che ke pehelAM mArUM mAthuM kApe! ane bIjo kahe che ke paheluM mArUM mAthu kApA ! mATe A Azcaryajanaka vArtA zAne jAhera karavI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. buddhi adhikAra. 229 jawwwxxwwww================== joIe, pachI jema te nAmadArane hukama haze tema karIzuM. ema vicAra karI te bannene zAhanI hajura laI gayA ane saghaLI hakIkata jAhera karI, jethI zAha paNa tAjuba thaye ane kahyuM ke "manuSyamAtrane prANathI vadhAre vhAlI kaI cIja nathI ! tema chatAM tame banne jaNa bephIkarA banI aMdara aMdara prathama jAna (jIva) ApavAmAM AkaLA thaI rahyA cho enuM zuM kAraNa che? evuM zAhe puchyuM tyAre birabala bolyo ke "nekanAma kadaradAna! e vAta Apa amane puchazo nahi ane kahIzuM paNa nahi. kAraNa ke ethI amane ghaNuM ja nukazAna thAya che ane je AzA pAra pADavA amArA dhaNIe ApanI pAse mokalelA che temanI AzA pUrI thaze nahi. amArA prANa levA e amArA khAviMde Apane patra lakhele che te jANavuM ja joIe ke temAM kAMI khAsa matalaba hovI ja joIe! ema ApanA dilamAM khyAla saheja Avoja joIe; kemake je amArA phakta prANaja amArA dhaNane levA hatA te temane kAMI tyAM muzkela nahotuM, paraMtu ApanI tarapha ziraccheda karavA mokalyA mATe khAsa jarUranuM kAraNa che e te siddhaja thAya che, mATe vAra na karatAM ekadama mAruM ziracheda karo ane pachI tAnasenanuM." A pramANe birabalanuM besavuM sAMbhaLI zAhane ghaNIja AturatA vadhI ke atre vadha karavA mokalyA tenuM sabaLa kAraNa hazeja tethI kahevA lAge ke "jyAM sudhI tame te kharI vAta mArA agADI jAhera nahi karo tyAM sudhI ziraccheda karavAmAM AvanAraja nathI" tyAre birabala bolyA ke " jyAre Apa e vAta barAbara jANI tye tyAre tarata amArA ziraccheda karavA ane e vAta amArA bAdazAhane kAne bilakUla javA devI nahi!" zAha bolyA ke "kabula che. pachI birabala hAtha joDI zAha pratye araja karavA lAgyo ke "amArA dhaNIne ApanuM rAjya potAnA tAbAmAM levA mATe ghaNuM vakhatathI AturatA bharI AzA lAgI rahI che, paraMtu khuda Apa te samazerabahAdura che ! ethI laDhAI karI mananI murAda bara Ave ema na jaNAvavAthI nA (lA) ilAja thayA hatA, paNa hAla makakethI bAdazAha sarakArane tyAM eka pIrajAdA padhArelA che temane hAtha joDI namratAthI pUchayuM ke "IrAnanA zAhanuM rAjya mArA tAbAmAM zI rIte Ave ?" tenA uttaramAM pIrajAdAe kahyuM ke "IrAnane zAha mATe puNyazALI pratAparvata che; mATe enuM rAjya tamArA tAbAmAM Avaze nahi, paNa je temanA hAthathI be manuSyo nAhaka-begunhegAra marAya te enI meLeja te zAha gujarI jaze. paraMtu be jaNa vagaravAMke marAya temAM jene pahele vadha thAya te zAhanI gAdIno mAlIka thaze ane pachI vadha thaze te birabalanI padavI pAmaze ! evuM pIrajAdAnuM bAlavuM sAMbhaLI bAdazAhe amane be jaNane vizeSa Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. dazama saura ***== pyAranA kAraNathI Atarapha A yukti laDhAvI meAkalyA che mATe have vAra lagADavAnA vakhata nathI. pahelAM mArUM ane pachI tAnasenanuM ziraccheda karA jethI vaheluM kArya siddha thAya " zAhe kahyu "jyAre ema che tyAre huM mArUM petAnA hAtheja nikaMdana karavA zAmATe taiyAra thAuM! baLatI lAhyamAM kANu paDaze ? mATe jevA AvyA tevA tamArA ghera turata cAlyA jAe ane huM tamArA zAhane murabbI sAmajatA hatA paNa have enA bhurA kAvatarAthI enA lakhelA patrane mAnya karatA nathI " A pramANe zAhanAM vacanA sAMbhaLI jANe ane ghaNA nArAja thayA ane utarele here tyAMthI vidAya thayA. keTaleka divase dillI AvI paheAMcyA ane bAdazAhane maLyA tema tyAM banelI saghaLI hakIkata ane patra rajI karI ubhA rahyA. patra vAMcI khAdazAhe darabAra bharyo ane tAnasena tathA birabalane sabhAsamakSa pUchyu ke " tameA zI rIte jIvatA AvyA ? te sAMbhaLI tAnasene tyAM banelI saghaLI hakIkata kahI ane khelyA ke " garIbaparavara ! khirakhalanI akkalane dhanya che ane enI ajaba cAturIthI mArA prANa bacya" e sAMbhaLI bAdazAhe peAtAnI jAtavALAone kahyuM ke meM tamAne prathamaja kaheluM hatuM ke khirakhalanI ala AgaLa tAnasenanA guNa daTAI jAya ! tenA pratyakSa dAkhalA joyA ?" AvuM bAdazAhanuM khelavuM sAMbhaLI birabalanuM dveSI maMDaLa pRthvI bhaNI nihALatuM jaNAyuM ane phrIthI khirakhalaviSe jhAjhI adekhAI na karavA temanA manasAthe temaNe pratijJA karI. 66 buddhinA camatkAra. *eka vakhata zAhu AnaMdabhuvanamAM mIjalasa bharI darakhArI sahuva mAna gammatamAM gulatAna anyA hatA. te vakhate zAhe uMcA eka attaranI zIzI kAhADI, paraMtu temAMthI attara kAr3ADatAM the u gAlIcApara DhaLI gayuM tethI kAinA jANavAmAM na Ave tema gAlIcAuparathI AMgaLI vaDe pAchuM levA yatna karyA paraMtu nakAmA gayA; kemake te attara teA gAlIcA upara paDayuM tevuja gAlIcA pI gayA hatA. A banAva kAinA jovAmAM AvyA naheAtA; NA saradAra khirakhale te banAva joyeA tethI zAhane " hiMdanA khAdazAha thayA chatAM paNa mArI kabrusa prakRti rahI gaI che ema A banAvathI birabalanA manamAM Avaze ane te kAka vakhate mArI mazkarI karaze. " ema vicArI khIje divase zAhe eka pANIne hAja khAlI karAvI birabala ane bAdazAha. Y= paraMtu najIka eThela zA sAca thayA. kAraNa ke Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. buddhi-adhikAra. 231 te attarathI bharI kaDhAvya ane zaheranA lokone bolAvI tene lUMTAvyA; arthAta je jenI mojamAM Ave tema temAMthI attara laI javA hukama Ape. A benAva birabalanA jovAmAM AvavAthI te hajanajIka Avyo ane tene joI zAhe kahyuM ke "kema birabala! kevI majA uDI rahI che?!" te sAMbhaLI birabala bolyo ke "hajUra beadabI mApha karazo paNa je buMdathI gaI che te hojathI sudharavAnI che?" A pramANe birabalanuM bhASaNa sAMbhaLI zAhane gusso Avyo ke "birabale mArI halakAza batAvI! paraMtu te guso pragaTa kare e vadhAre halakAza batAvavAne thaI paDe, mATe atyAre kazuM na belavuM paNa pachI vAta !" ema vicArI trIje divasathI birabalanI salAma levA baMdha karI ane nityanA niyama pramANe tene belAvo baMdha karyo. te jANI birabale vicAryuM ke "zAhane mArA kharA bolathI mAThuM lAgyuM, haze! khera te saghaLuM ThIka karIzuM, paraMtu mAre hAla ahIMyAM rahevuM e ThIka nahi; kemake zaheramAM rahevuM ane darabAramAM javuM nahi ! te banAva jANa pratipakSIo rAjI thAya tathA zAhanI ane mArI mitrAno abhAva samajAya, tevo lAga pratispadhIone maLavA devo nahi ja joie, mATe bahAragAma javuM e vadhAre sAruM che." ema vicArI buddhinidhAna birabala zaheramAMthI gupacupa rIte prayANa karI eka lhAnA gAmaDAmAM pATIdAranA gharamAM pitAnuM nAmaThAma kharuM ne batAvatAM anya nAma ThAma batAvI tyAM rahyo. bAdazAhe birabalanI sAthe dilanI ochAza dekhADI to kharI; paNa birabalanI sAthe evo sajjaDa saMbaMdha joDAI gayuM hatuM ke te zivAya eka divasa paNa cAlI zake nahi te paNa gussAne lIdhe ATha divasa tenI khabara lIdhI nahi; paraMtu kacerImAM to dararoja navA camatkArika kesa (pharIyAda) AvyAja karatA hatA ane tenA pheMsalA ApavA vakhate birabala yAda AvyA vagara raheto nahoto. chevaTe tenA vinA na rahevAyAthI sIpAIone mekalI teDuM karyuM paNa "te gAma gayo che evA samAcAra maLyA; tethI jANyuM ke "snehanA hakakamAM huM moTAImAM taNAI salAma baMdha karI tethI tene paNa mAThuM lAgyuM. mATe rIsano mAryo gAma cAlyo gayo haze paNa game te prakAre enI zodha karI pAcho bolAvI le emAMja mAruM bhUSaNa che! rAjayamAM evA salAhakAravinA tamAma bAjI radda thaI jAya." ema vicArI gAmegAma kheLa karAvI paNa patto lAge ja nahi. ema karatAM cha mAsa vItI gayA tethI dezadeza vArtA phelAI ke "akabarazAhanA rAjyamAM (hajUramAM ) je catura akakalavAna ane Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3ra vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama ============jhananananananakajananananana himmatabAhAdUra pradhAna hatA te rIsAI gayuM che." A vArtA jAsuda mAraphate zahanA zatru rAjAoe jANI, tethI te takano lAbha leI dillI patinuM rAjya hasta karavA masalata calAvI ane te zatrurAjAo paikI turkasthAnane zAha AgevAnI dharAvato hato teNe vicAryuM ke "birabala hato tyAM sudhI dillo upara hallo koI karI jaya meLavI zake e AzA phokaTa hatI ane have sahelAIthI te ja upara hAthanuM baLa ajamAvI rAjya hAtha karI laIe tepaNa kazo vAMdho nathI; topaNa haju jANavuM jarUranuM che ke dilIpatinA AgaLa have bIjo koI buddhimAna pradhAna che ke nahi? je kaI tevoja buddhimAnuM pradhAna vidyamAna hoya agara chupI rIte birabala salAha ApatA hoya te jIta meLavavI muzkela thaI paDe mATe prathama tenI khAtrI karI levA yukti racavI ja joIe." ema vicArI eka patra lakhyo ane temAM lakhyuM ke "A patra vAMcI eka ghaDo bharIne akakala cAra mAsanI aMdara mokalAvI devI ane je na mokalo te laDhAI mATe taiyAra thaje." A pramANe patramAM hetu lakhI sAMDhaNIsvAra halakArA sAthe vidAya karyo. keTalIka mudate te dillI zahere AvI pahoce ane akabarazAhane te patra Apyo. zAhe vAMcI vicAryuM ke "birabalanA abhAvathI zatrurAje mArA pratye trApa mAravA TamaTamI rahyAM che, birabalane patto lAgato nathI, temaja A kAgaLano uttara athavA mAgaNI pAra pADavA enAzivAya bIjo koI zaktimAna nathI! have karavuM zuM! mArI mUrkhAInAM phaLa maneja maLyAM! "hAthanAM karyA haiye vAge" emAM bIjAno zo doSa? * pANI pIne ghara puchayuM? evo ghATa meM karyo che! rIsAvI kahADo ane have zodhI kahADo e keTalI badhI bhUla? paraMtu tema karyAsivAya siddhija nathI. sabaLa zatruo DALA ghurakAvI rahyA che, mATe eka yukti racI birabalane zodhI kahADuM." ema vicArI potAnA rAjyanA dareka gAme mukhI paTelaupara hukama lakhI mokalyo ke "je amArA mANasa sAthe bekaDe mokalyo che tene dararoja pAMcazera dANo tathA ghAsa vagerene khorAka Apavo chatAM Aje jeTalA vajanathI bekaDo tamArI tarapha ravAnA karavAmAM AvyuM che teTalAja vajanavALo eka mAsanI Akhara tArIkhe rahevo joIe; je vadhAre che vajana namAM thaze te dehAMta ( zuLI) nI zikSA devAmAM Avaze." evI yuktivALe hakama gAmegAma lakhI akeka bokaDo ane akeka tenA rakSaNamATe mANasa mokalAvI dIdhuM. je gAmamAM birabala chupI rIte raheto hato te gAmamAM paNa te hukama AvI pahoe tethI gAmanA leke bahuja phikaramAM paDyA. bekaDAne puSkaLa Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. buddhi-adhikAra, 233 rAka ApavA chatAM vajanamAM vadhAre ghaTADo na thavA devo eno zI rIte ghATa utare? khorAka maLe eTale vajanamAM vadheja joIe, tema ene khorAka ocho ApavA hukama nathI ! mATe sahunuM maheta pharI vaLyuM che, bAkI kazo upAya thavAno nathI !" ema vicArI sauke udAsa banI gayA. te vAta biralanA jANavAmAM AvI. te jANI cetI gaye ke "mane zodhI kahADavAnIja A yukti che." ema vicArI bIrabale gharavALA paTelane kahyuM ke " paTela! AjasudhI tamAre Azare huM rahyo tene badale vALavA mArAthI kazuM banI zakyuM nathI, paNa Aje tamArA upara je saMkaTa AvI paDayuM che te dUra thavAne rasto mane sUjhI AvyuM che te tamane batAvuM chuM. je te pramANe tame karazo te tamArA upara AveluM duHkha dUra TaLaze." ( A pramANe bIrabalane bolavuM sAMbhaLI paTela be ke "bhAI ! je tame A du:khamAMthI chuTavAno rasto batAvaze to huM tamAro janmasudhI guNa bhulIza nahi ane tame ja jIvitadAna ApyuM ema samajIza.' bIrabale kahyuM ke " tamArA gAmamAM phakIre je vAgha pALe che te vAghanI pAse A AvelA bokaDAne thoDIvAra laI jaI bAMdhe tethI te vAghanA bhayathI ja dANacAre khAtAM chatAM paNa vajanamAM vadhaze nahi; arthAt Aje jeTale vajanamAM che teTalo ja mahInAnI Akhara tArIkhe raheze, vadhAre e thaze ja nahi. paraMtu A yukti meM batAvI che evuM keinA jANavAmAM AvavuM na joIe." bIrabalanA kahevA pramANe paTele yuti amalamAM lIdhI tethI Akhara tArIkhe bekaDa teTeja vajanamAM rahyo ane te bAdazAhakane pahocADavA pote paNa sAthe gaye. bAdazAhe dareka gAmathI AvelA bokaDA jokhI joyA te te vajanamAM vadhAre ochA thayA paNa A paTelanA gAmamAM rahelA bokaDo sarakhA vajanano thaye jANI zAhane khAtrI thaI ke teja gAmamAM bIrabala chupAI rahyo che, pachI paTelane pUchatAM uttara maLyo ke "nAmadAra ! amAre tyAM eka memAna pharato pharato AvI caDhavyo hato teNe A upAya batAvyo hato, te pramANe meM ajamAvyo. te jANI zANu zAhe moTA ThAThathI svArI mokalI teja gAmathI bIrabalane teDI maMgAvyo tathA prathama karatAM pagAra mAna akarAma vadhArI pradhAnapadane pozAka bakSyo. tadanaMtara turkasthAnanA zAhano Avele rUkko vaMcAvyo. ghaDe bharIne akaDala mokalavI te viSe tajavIja karavA zAhe bIrabalane bhalAmaNa karI, tethI bIrabale eka mATIne ghaDe lAvI temAM eka tuMbaDAnA velAe vaLageluM hAnuM tuMbaDuM goThavI dIdhuM. divase divase te tuMbaDuM meTuM thatuM gayuM. ghaDe tuMbaDAnA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. zama vadhavAthI bharAI gayo te joI tene DIMTaDethI kApI alaga karyuM. bAda bAdazAhane jaNAvyuM ke "nAmadAra akelathI ghaDe bharAI gayo che, mATe turkasthAnanA zAhanI pAse mokalI devaDAvo ane patra lakhI jaNAve ke ApanA patra pramANe ghaDe bharIne akakala mokalI che. mATe ghaDe na bhAMgatAM, akalo ca na karatAM, akabaMdha akkalane kahADI laI amAre ghaDA pA sAjotA eno eja jaldI mokalAvI dezo. je ema na bane te arthAt ghaDAne ke akkalane nAza karyo te te akkalanI kismata traNa kroDa rUpiyAnI che, mATe te rakama mokalI Apaze; je ema paNa na bane te laDAI karavA taiyAra thajo, ame laDAI karavA taiyAra chIe!" A pramANe patra ane akkalane bharelo ghaDo zAhe turkasthAnanA zAha hajUra sAMDhaNa svAra sAthe mokalAvI Apo. keTalIka mudate te svAra tyAM jaI paha o ane turkasthAnanA zAha hajUra jaI ghaDe tathA patra raju karyo. turkasthAnanA zAhe patra vAMcI tamAma darabArIone tenI bInA jAhera karI tethI sa koIe pipitAnI akakala pramANe ghaDAne khAlI karavA prayatna calAvyA, paraMtu tamAma ilAja nakAmA gayA. tethI jANyuM ke akabara bAdazAhanI hajura hajI akkalavAnuM bIrabala mojuda che mATe je laDAIne mAmale uThAvazuM te kevaLa lAkhonI nukasAnI sivAya kazo phAyado maLanAra nathI, temaja akkalane kahADI laI ghaDAne pAcho mokalavAnuM kAma paNa banavAnuM nathI mATe traNa koDa rUpIA ApI gupacupa besI rahevuM e vadhAre sAruM che !" ema sarvAnumate siddha vicAra karI traNa kroDa rUpIA akabarazAhane mokalAvI ApyA ane te rUpIA akabarazAhe khajAnAne zaraNa karyo. ANaMda kahe paramANaMda, mANase mANase phera; eka te lAkha rUpIye na maLe, (ane) eka tAMbIAnA tera. buddhivaMtanI balihArI. eka samaye akabarazAhe vicAra karyo ke "hurama pitAnA bhAIviSe iherAta samaje che, mATe tenAmAM keTalI jhaherAta (akkala-cAturI) che? te darzAvavA eka ajaba yuti racI huramane pratIti karAvI ApuM." ema vi. sArI hurane bolAvI kahyuM ke "rUmazyAmanA zAhane eka bheTa dAkhala amUlya zrI kalIe te ThIka, kemake te zAha taraphathI uttama nivAjezo mAnamaratabA * bI. bA. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. buddhi-adhikAra 66 majala gharamajala vagere maLavA sa Mbhava cheja; mATe husenakhAMne mekalavA nizcaya karela che, te viSe tamArA zuM abhiprAya che ? " te sAMbhaLI hurama eTalI ke " je Ape mArA bhAI mATe vicAryuM haze te ceAgya haze eTale mArA abhiprAya te vArtAne pUrNa TekA Ape temAM zI navAI ? " zAhe jaNAvyuM ke " ThIka che ! tyAre kAle temane te kArya mATe avazya prayANu karAvIzuM !" ema kahI zAha rAjyakArya mAM pravatyAM. tadana tara khIje divase eka suMdara senAnI dAbaDI citravicitra citrA ane amUlya nageAthI jaDita temAM mahiputrIne bharI baMdha karI te upara kAracepI kAma karelA tathA jarIdAra, kInakhApa, rezamI ane nakazIdAra galephA eka pachI eka vIMTI lAkhatunI dorIthI kusumaguccha pramANe AkRti karI te daDA husenakhAMne khelAvI saMparada karyo ane kahyuM ke "hAthI, gheADA, pedala ane anya suAAbhita saraMjAma sahita ceAgya damadamAthI khIramalanI padavI sAthe A amUlya bheTa ApavA mATe rUmasyAmanA zAha haMjUra jAe ane zAkhAzI meLavI vahelA AvA. " te sAMbhaLI husenakhAM ghelA banI gayA ane salAma karI zAhanA hukama pramANe dakhadakhAsaDu rUmasyAmabhaNI prayANa karyuM. karI keTalAka divase rUmasyAmanI sarahada najIka pahAMcyo. te khAtamI tyAMnA zAhane maLI ke turata havata thaI yAgya svArI sAthe peAtAnA divAnane biraala jevA zAhumemAnane mAnaAvakAra ApavA mAkalyA ane dhAmadhumasAthe zaheramAM praveza karAvI ghaTatA satkAra karyo. khAda banAvaTI miramale (husenakhAMe) zAhanI mulAkAta leI namratAsaha akbarazAhe ApelI DabbI ( dAkhaDI ) zAhanA AgaLa bheTa karI kahyuM ke neka nAmadAra ! akbarazAhe A dAkhaDImAM peka karIne kAMI amUlya vastu mAkalI che te vastu mastaka ane dADhImAM nAMkhavAmATe dilhIpatie bhalAmaNa karI che. " te sAMbhaLI zAhu parama utsAhathI daDA cheADavA lAgyA, jema jema cheDatA jAya che tema tema navina amUlya galenI racanA nihALI " vAha ! zAbhAna ahvAha ! kayA mere ajIja birAdarane mere vAste tajavIja anAke IMDA bhejA hai ! usakI kAnase suaneAMse tArIph karUM ? nayA nayA raMga, aura naye nace kIsamakI kArIgarIke khaDe kismatI kaDuM ke galepha lapeTa ke je cIja khukhasUrata aura javAhIrAMse jaDIhuI DakhkhIme rakhkhakara bhejI G aa cIja kayA umadA heAgI ! Aravusa cIjase merA mehetara-jIkara hA jAya vaisI IkamAMse bharI huI hAgI ! yA pAka paravaradigAra ! yA mere mAlA ! terI ajaba tarIkha hai" evA hu mAM magna thayelA zAhe jyAre dAkhaDI josama dha ughADI ke aMdara tA jhINI reta bharelI hatI ? te ekdama uDI ane AMkha tathA mhoMmAM paDI tethI zAhe atya Mta 66 ? 4 ~~~ 235 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. dazama 325 kuMje bhAja polyc= ' vismayatA sAthe pUchyuM ke " ae mIrakhala ! eha kayA cIja hai ? " micArI bhADuvAtI khIramala tA e prazna sAMbhaLatAM AMkheArukha manI elyA ke " nAmadAra e teA kula mAlama heAtI hai !" te sAMbhaLI zAha gusse thaI khelyA ke kayA mere lemeM la DAlaneke lIye tuje yahAM hai,jA hai ? aura dillIke zAhunebhI mere jaikI mazkarI karane ahuM cIja Itane dhAmadhUmake sAtha bhejI ? kayA karUM tuM birabala haiM jIsse mere gusse dakhA rakhatA huM lekIna Aro keI sabsa hatA te samazeraphe tAbe kara DAlatA ! basa ama ehuM cAhatA mirakhala huM ke tamArA kAlA muMha leke jaldI dharase rUkhasada hA jAe " ( husenamAM ) te e sukhana sAMbhaLI evA zyAma ane ThaMDA thai gayA ke kApA te na paNa na nikaLe! muMge mhArDa kuranasa bajAvI dillI bhaNI raste mAkhyA. rAtI sisko dillI pahoMcyA ane zAha hAra jaI vitelI nitaka nivedana karI "" 6 araja karI ke " nAmadAra ! ThIka mArA ghATa ghaDAvavA mhoTA dudakhA sAthe birakhalanA cAMda ApI mekalyA hatA ! mArA sitArA pAMsare ane khudAtAlA vhAre caDhyA tethI jIvatA AvyA. nahi tA tyAMja seAe varSa pUrAM thai jAta. te sAMbhaLI zAhu melyA ke " are ! gAMDA thayA ? tamArA ghATa ghaDAvavA mATe vicAra svapne paNa thAya? are ! meM tA tamane sArA mATe meAkalyA hatA paNu tamArAmAM uttara ApavAviSe akkala na hAya tyAM huM zuM karUM ? gera parave che, paNa ghara sutara calAvI ApatA nathI !" have eja dAkhaDI birakhalane kazuM paNa jaNAvyAvagara teja zAha pAse meluM chuM. bluA e pachI kevI khubI laDhAve che ? te sahukA joizuM ? " ema vAratA thayA bAda husanamAMnA manane zAMta karavA mIThI mIThI vAtA kahI samAvI ghera cakalyA. jyAre zAhu rAtre huramanA mahele gayeA ke hurama tA tAtI utttI thai ekama kahevA lAgI ke " vAha ! zAkhAza che khAvida ! mArA bhAinuM kAsala kahADavA ThIka peca racI uMce caDhAvI nIce pachADavA mAkanyeA hatA ? e bicArAne mATI padavI have joitIja nathI ! ane huM kAMi divasa enA badala Apane kazuM paNa kahenAra nathI ! zuM dAkhaDImAM mULa bharI khicArAnuM mAthuM kapAvAne vicAra AdarI moTA banAvI ekalye! hatA ? nAhaka hajArA rUpIAne mAthe pANI pheravyuM ! " AvuM huramanuM khelavuM sAMbhaLI zAhu melyA ke " cArI jAna ! jo tArA manamAM evA vhemaja hasI gayA haiAya te! savAre teja rAkhaDI tArA dekhatAM miraalane ApI teja zAha hajUra meluM, pachI jo ke te kevI akkala keLave che? paMDamAMja akkala na hoya tA pachI khIjo zuM yukti calAve? e tArA bhAI tA tArA bhAgyathI bhAgyazALI gaNAya che! " evI vAratA karatAM karatAM anne jaNAM nidrAdevIne AdhIna thayAM. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda, - buddhi-adhikAra. 237 prAta:kALe birabalane bolAvI kahyuM ke "husenakhAM sAthe rUmazyAmanA zAhane eka kudaratI kArIgarIvALI amUlya vastu mokalAvI hatI, paraMtu je vizeSa agatyanI cIja hatI te bhUlathI atreja rahI gaI hatI mATe te vastu avazya pahoMcatI karavI ja joIe. husenakhAM zramasahita che tethI A vakhta tame jAo ane amUlya bheTa ApI pAchA jaldI Ave." ema kahI pUkta dAbaDI birabalane suparada karI, sArA dabadabA sAthe prayANa karI birabale rUmazyAmabhaNIno mArga lIdhe. keTalAka divase tenI sarahade jaI paheo eTaluMja naDe, paNa teja pAyatakhranA zaheramAM jaI pahoMce ! tyAMnA zAhane rAjadvArIoe khabara ApI ke "prathama to nAmane kahevAte birabala A hatuM, paraMtu Ate khAsa prakhyAta bhAratabhUSaNa birabalaja jAte Avyo che. ema sAMbhaLI zAhe kahyuM ke "ThIka hai unakI akala dekhe, jIsa pIche mAna akarAma dIyA jAyagA." ema kahI zAhe birabalanI cAturI jevA ekasarakhA bAra taMbu khaDA karAvyA, ane sarakhI ummara tathA sarakhI sakalanA, sarakhA poSAkathI sarakhA dabadabAthI bAra pAdazAha besADI dIdhA, arthAt agyAra taMbumAM anya darabArI mANasane zAharUpa banAvI besADayA. ane chellA bAramA taMbumAM khuda zAha bIrAjamAna thaye. jyAre bIrabala najIka AvI pahoMce tyAre rAjyanA sAdhAraNa kArabhArIo sAmA jaI zaheramAM laI AvyA ane darabAragaDhamAM dAkhala thayA. bIrabale te rAjyakArabhArIone pUchayuM ke "nAmavaranI svArI hAla kyAM haze ! ane kyA TAIme (vakhate) mulAkAta thaze?" vagere vagere prazna pUchatAM teoe jaNAvyuM ke "khudAvida A sAmenA cokamAMja bIrAjamAna thayelA che." A pramANe belivuM sAMbhaLI bIrabala te cokamAM jaI pahoMcyA ane tyAM jaI juve che te bAra taMbunI abhinava racanA racelI jaNAI. bAre taMbue pharI tamAma pAdazAhane joI jyAM rUmazyAma zAha bIrAjamAna thaye hato tyAM jaI salAma karI ubho rahyo te jeI zAhe AzcaryatA sAtha AdarasatkAra ApI puchyuM ke "merekuM kIsa taraha se pahecAna lIyA?birabale namratA sAthe ja NAvyuM ke "neka nAmadAra ! banAvaTI hIrA ane sAcA hIrA chupA rahI zakatA nathI, je mAtra bicArA be ghaDInA memAnarUpa zAhane poSAka paherI beThelA temanuM teja ane ApanuM teja kAMI chUpuM rahe? meM jyAre saravenI mukhamudrA tarapha joyuM to te sarve dabadabAmAM ApanI samAnatA dharAvatA hatA, paraMtu te eka rati vinA eka ratinA jaNAtA hatA temaja teonI daSTi tirachI gatie chellA ( ApanA ) taMbu tarapha hatI ane ApanI nirbhaya-acaLa daSTi hatI tethI spaSTa Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama ***** =====v=============Aka= = jaNAI AvyuM ke A agyAra nAmanA pAdazAha che! ema jANI Apa nAmadArane kuranasa bajAvI. " A pramANe buddhizalyabharI vArtA sAMbhaLI zAha harSavaMta thaye ane birabala akkala bahAdura che ema khAtrI thaI ! bAda birabale akabarazAhanI ApelI dAbaDI kahADI zAha AgaLa raju karI te joI zAhe vicAryuM ke "yaha je pahele birabala banake DabbI le ke AyAthA vahI magara dekhuM ke aMdara kayA hai?" ema vicArI eka pachI eka galepha ukelI dAbaDI ughADI joyuM to prathama pramANe temAM dhuLaja bharelI hatI te joI zAha gusase thaI be ke "kayuM birabala! pahelA birabala banake AyA thA vahAbhI mere pelemeM dhUla DAlane ke lIye yehI DabbI leke AyA thA aura tuM nAmAMkita akkala bahAdura hake bhI phIra kI hI dhula laMke hAjara havA ? jaba yahAM pahele AyA sabsakuM ene chatA choDA taba phIra merI mazkarI karane ke vAste tuM AyA abate yahI ThIka hai, he Isa talavArake tAbe karake khudAke hajUra bheja dauM." A pramANe vipattisUcaka vAkyo sAMbhaLatAMveMta ja tarkazakti phelAvI hAtha joDI belyo ke " nAmadAra! moTA purUSa tuccha vAta tarapha lakSa Ape e paNa samayanI ja balihArI che, kemake evI dhaLa jevI halakAmAM halakI cIja Apa tarapha lAkho rUpIA kharca karI dillIpatIe mokalI te temAMe mahattA hovI ja joIe. kAMI dhaLamATe ATalo parizrama levAya khare! khudAviMda e dhULanI vAta jyAre pUrepUrI rIte sAMbhaLaze tyAre Apa ApanA hAthathIja mAthAmAM, dADhImAM ane AkhA kuTuMbanA mAthAmAM tathA mahemAM hasI hasIne nAkhazo. nAmadAra! dillIpatI dararoja potAnA rAjamahelamAM kuvA upara eka moTI cAdara pAtharI te cAdarane cAra khUNe cAra lIMbu mUkI te cAdaranA madhya bhAge akabarazAha bethI pAMca vakhata nimAja paDatA ane khudAnI baMdagI karatA hatA. ema karatAM jyAre cha mahinA vitI gayA tyAre khalakake khAviMda khudA zAhanI nekI upara khuza thaI nimAjanA vakhate akabarazAhanI sAmA AvI ubhA rahyA joI akabarazAha atyaMta khuzI thaI khudAnA pagamAM paDI ghaNIja araja gujArI ane khudAe paNa bhArI duvA dIdhI. te vakhate je jagyA upara khudA rasula pAkaparavaradigAra AvI ubhA hatA te jagyAnI dhULa ekaThI karI te dhULa potAnI dADhI tathA pitAnA mAthAmAM, mahAmAM ane AkhA janAnakhAnAmAM tathA birAdara bALa baccAM vagere saravene mAthe khudAtAlAnI khAsa prasAdIrUpa jANuM nAMkhI ane pitAnI jIMdagI saphaLa karI. te prasAdImAMthI Apa nAmadAramATe lAkhonuM kharca karI ApanI pAse mekalI, Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parica cheda. buddhi-adhikAra. 239 te prasAdInuM eka vakhata apamAna karyuM, tadapi pharI akabarazAhe pitAno sAco nAta jALavavA mane mokale. chatAM Apa tene dhULa gaNI pharI apamAna kare cho e khudAtAlAnuM apamAna karavA jevoja prakAra che! Apa guNane badale avaguNa leI prasAdI ApavA AvanArane taravArane tAbe karavAnuM kahe che e paNa eka bhAgyanI racanA che ?" ( A pramANe birabalanuM bolavuM sAMbhaLI zAha te harSale banI gaye ane te dAbaDImAMthI dhULanI capaTIo bharI khudAnI prasAdI moDhAmAM mAthAmAM ane dADhImAM pitAne hAthe nAMkhavA maMDI paDayo ane kahevA lAgyo ke "yA khudAtAlA yA pAkaparavaradagAra yA gapure hIma, cA mAlA me terA gunhegAra huM, meM tabAha pukAratA huM, merI baDI ka huI hai. merA bIrAdarane esI umadA cIja bhejI, tobI mai kesA bevaphAdAra be muravata huM? yA khudA rasula! terI maherabAnI Aja meM nihAyata nyAmatabAra havA huM, aura saba alAbAda daphe hai. vAha ! ame ajIja bIrAdara akabara ! terAbhI gunhegAra huM ema keTalIka mAphI mAgyA bAda potAnA janAnakhAnAmAM tathA bAla bacyAM ane bIrAdarane te prasAdInI bheTa levA sUcavyuM. tadaaMtara birabalaupara ghaNeja khuzI thaI bolyo ke " zAbAza ! akkala bahAdura birabala ! meM bevAkepha gArIse che mAyanevALI vAtaku burI mAnakara mAlikakA baDA gunhegAra hotAthA lekIne tene saccI bAta samajAI jase saba acchA hai gayA, IsalIye terAbhI meM aisAnamaMda huM, aura terI kayA tArIpha karuM? jaisI tArIpha ne mere kAse sunIthI vIse bhI jyAre dekhI! khudAtAlA hamezAM terekuM alAlA aura hara AphatomeM bacAve aura aMdagIbhara khudA mojamajAha va taMdurastImeM rakhe" ema kahI umadA pizAka paherAvI eka sAruM paragaNuM tathA moTI rakama bakSisa karI. bAda keTalAka divasa tyAM rAkhI sArI memAnagata dAkhavI. jyAre birabale javAnI rajA mAgI tyAre nAIlAja thaI zAhe rajA ApI ane birabalane mAnapatra tatha zAhane khuzAlIne patra lakhI ApI mAna akarAma sAthe vidAya karyo. birabala potAnA rasAlA sAthe majala daramajala karatAM dillI AvI pahoMcyo ane akabarazAhanI bheTa laI potAne maLeluM mAnapatra tathA bakSelI jAgIrena rUThe ane AbhAravaMta khuzAlInA patra raju karI ubho rahyo. zAhe te patrothI vAkepha thaI AzcaryatA sAthe banelI hakIkta viSe pUchyuM tethI birabale saghaLI hakIkata nivedana karI. te sAMbhaLI zAha ghaNo prasanna thayA ane suMdara piSAka bo. bAda darabArIone tathA husenakhAM ane hurama sAhebane te saghaLI bInA kahI saMbhaLAvI tathA husenakhAM ane bIrabalanI akkalamAM keTalo Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama taphAvata che? tene tAdaza dAkhalo Apyo tethI sarvakaI cupa thaI gayA. guNijo garvAnaMda banyA ane durjane IrSAgnimAM baLI khAkha thaI gayA. samaya varte teja sujANa, nahiM te nara nahiM paNa khara jANa. alanI kasoTI. eka divasa bAdazAha savAranA pahoramAM moTuM che khIjamatadAronI akakala jevA bIjamatadAre kahyuM ke "jAo jaldI bolAvI lAva.' ne belAvI lAve te mATe kazuM jaNAvyuM nahotuM, tema pharI pUchAya paNa kema? tethI khIjamatadAre AmathI tema doDAdoDa karavA lAgyA ane kene bolAvI lAva te viSe gaDamathala karavA lAgyA, tevA samaye bIrabale A lene ghAbharA banetA joI pUchayuM ke "kema Ama doDAdoDa karI rahyA che?" te sAMbhaLI ane raja karI "sAheba khudAvide hukama karyo che ke jAo jaladI bolAvI lAve, paNa kene bolAvI lAvo te pharamAvyuM nathI mATe mahA muMjhavaNamAM paDyA chIe, Apa koI rasto batAvo to jIvIe, nahi to nokarI javAno samaya rasapadhe che " evI dInatAyukta vANI sAMbhaLI birabale puchayuM ke "tamane hukama karyo te vakhate bAdazAha zuM karatA hatA ?" hajurIoe uttaramAM jaNAvyuM ke mukha dhoI ubhA rahyA hatA." birabale kahyuM ke "jAo tyAre hajAmane bolAvI lAvo," A hukama thatAM teja pramANe hajAmane bolAvI bAdazAha ha. jura gayA ane araja karI ke "khudAviMda bolAvI lAvyA. " mArazAhe kahyuM ke" khIjamatadAre jaNAvyuM "nAmadAra ! hajAmane bolAvI lAvyo " te jANI zAhane vismaya thayo ane vicAryuM ke A buddhicAturya khIjamatadAro paikI koInuM hoya ema saMbhava nathI, paraMtu koI anyanI hevI joIe! ema vicArI ulaTapulaTa tapAsa karatAM jaNAyuM ke A birabalanuM buddhicAturya che! te jANI zAha ghaNe birabalanI tArIpha karato pitAnI hajUramAM buddhinidhAna nararatno che evA taraMgamAM garvAnaMda pAmyo. buddhibaLa. dillI zaheramAM eka mahA kuTila kobhAMDI ane tarakaTa racanAra strI rahetI hatI, te strIne eka divasa tenI paDesaNunI sAthe koI kAraNasara takarAra thaI tethI te (paDosaNa) ne ghATa ghaDavA teNe potAnA chokarAne mArI nAkhI meTethI buma mAro. te pApaNuM prapaMca racI bicArI paDosaNane gaLe paDI ke : bI. bI. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. buddhi-adhikAra. 241 mArA chokarAnuM khuna karanAra A rAMDaja che. hAya ! hAya re! eNe mAruM satyAnAza vALI mukayuM. gaI kAle raMTa thayo hato tenuM vera rAkhI Aje mArA niraparAdhI bALakano hatyArIe jIva lIdhe. paNa huM ene mArA chokarAne mArI nAkhyAno badalo apAvyA vagara kadi cheDanAra nathI." ema kapaTakaLA keLavatI phatavA karatI paDeAsaNane jaIne vaLagI ane bolI ke "rAMDa, kALA karmanI karanArI! A kAmane pahoMcI? basa. cAla tuM sarakAramAM tyAM tArA daSTa kRtyane badale apAvuM. chinALa! ghaNA vakhatane tAre pApane ghaDe bharAyo che te Aje pheDI nAMkhuM, jyAre mArA chokarAnA khuna mATe tane zULo upara caDhelI jouM tyAre ja mArI uchaLatI chAtI ane ukaLatuM lohI zAMta thaze." ema kahI bicArIne gametema bolI sADalAne cheDe pakaDI kacerImAM ghasaDI gaI. " tamAsAne tevuM hotuM nathI keTalAka ke te tamAro jevA kacerImAM sAthe gayA, tyAre nyAyAsana upara khuda birabala birAjamAna thaye hatuM, tenI AgaLa kahabhAMDakhora strIe pharIyAda karI tyAre tenI paDosaNa bAIne birabale tenA upara tahomata mukavAnuM kAraNa ane khananI hakIkta puchI, te viSe te bAI bolI ke "huM te khunanA saMbaMdhamAM kazuM jANatI ja nathI. kevaLa khoTuM ALa mArA mAthe mukI nAhaka mane deSita TharAvavA tarakaTa raceluM che. Apa A kezamAM dIrdhadaSTi nahi vAparazo te huM niradeSa abaLA deSavAna gaNAIza." pachI te bannenI arasaparasa ulaTa pAlaTa tapAsa keTaloka vakhata sudhI calAvI. paraMtu satya zuM che? te kaLavAmAM AvyuM nahi, tema sAthe AvelA mANasanI sAkSI letAM paNa phariyAdInI vAta kharI che ema jaNAyuM; tema prativAdaNa AvuM ghara karma kare paNa nahi, ema svAbhAvika rIte tenI mukhamudrAparathI bhAsatuM hatuM. te joI bIrabale tarkazakti phelAvI pharIyAdaNane kahAMke tamo bahAra jaIne bese, thoDIvAra pachI tamane bolAvuM chuM." pharIyAdaNanA gayA bAda prativAdIyaNane kahyuM ke "je tame pharIyAdaNa bAInA chokarAnuM khuna karyuM nathI ema kaho cho e vAta kharI hoya to kacerIne khAtrI thavA kacerIsamakSa tamArAM vastra hADI nagna thaI ubhAM rahe." eTale basa che. te sAMbhaLI bAI belI ke "sAheba mAro jIva jAya te zikSAne pAtra thavA khuzI chuM, paraMtu jIva jatAM pahelAM koI kALe paNa Ape hukama pharamAvyo te amalamAM ANIza nahi. bhale Apa mAlika che. deSita TharAvI ziraccheda karAvaze te mAruM zira hAjara che." A pramANe bAItuM bolavuM sAMbhaLIne tene bahAra javA kahyuM ane pharIyAdaNane aMdara bolAvI kahyuM ke "je tamArA karIne tamArI paDozaNeja mAryo che e vAta kharI che te kacerIne khAtrI thavA kacerI samakSa 31 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama tamAma vastra dUra karI nagna thAo, eTale basa. bIjA kazA purAvAnI jarUra nathI." A sAMbhaLatAM potAnI dhArelI dhAraNA bara AvavAnI AzAe jhaTapaTa nagna thavA hilacAla calAvI. te AcaraNa jeI bIrabalane khAtrI thaI ke A pharIyAdaNa nirlajaja, nIca ane kevaLa tarakaTora che emAM jarA zaka nathI. nahi te AvI bAbata sabhAsamakSa karavA taiyAra thAya ja nahi. ema vicArI pharIyAdaNane mAra mAravAno hukama karyo, sIpAIoe codamuM ratna zarU karAyuM ke kharI vAta kabula karI, te joI bAdazAha vagere sarava koI tAjuba thayA. tarakaTa khora bAIne jIvatI bALI mukevI evo kaThera hukama karyo, kAraNa ke pharIthI evAM tarakaTa karavA koIpaNa pagaluM na bhare mATe tene eja nazIyata ThIka hatI ane eno dhaDo laI anya paNa burAM AcaraNe Adare nahi. tevI ja rIte pilI paDazaNane sadAcaraNavALI jeNuM moTA sanmAna sAthe prazaMsA karI ghera pahoMcatI karI ane bAdazAha tathA zehera nivAsio bIrabalanI bArIka tapAsamATe vakhANa karavA lAgyA. karaze teja bharaze. birabalanI buddhi. eka vizvAsu mANase pitAnA vizvAsu vANiyAne tyAM eka hajAra rUpiyA anAmata mUkyA hatA, kAraNa ke potAnA chokarAothI chAnI rakama vRddhAvasthAmAM kAma lAge tevA IrAdAthI mUkI hatI, tene keTaloka vakhata thaI gayA bAda jarUra paDavAthI teNe vANIyA pAse jaI potAnI muzkelI anAmata pAchI mAgI, tyAre vANiye bilakula InkAra gaye. teNe ghaNA kAlAvAlA karyA paNa "sAkarane hIro go" te mujaba karI ulaTa takarAra karavA lAge chevaTe banne jaNA kacerImAM laDhatA laDhatA gayA. thApaNa mukanAre pharIyAda noMdhAvI. prativAdIne puchatAM teNe jaNAvyuM ke "garIba paravara ! A DeAse gaLapaDu che! pUche enA traNe chokarAone bolAvIne, je teo pharIyAdInI vAtane vajanadAra kahe te pachI Apa jema pharamAvaze tema huM hukamane tAbe thaIza. A sAMbhaLI sarakAre sIpAI mAraphate pharIyAdInA chokarAone belAvI rUpiAviSenI vAta pUchI te teoe jaNAvyuM ke "sarakAra sAheba ! amArA bApanI hamaNu DAgaLI chaTakI gaI che. divAno thaI gayo che. mATe tenI pharIyAdI upara kazuM paNa vajana rAkhavA jevuM nathI, paNa keI AbarUdAranI AbarUpara nAhaka humale kare tevI * birabala ane bAdazAha. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda buddhi-adhikAra. 243 =======jhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhajhanajaranA kaDhaMgI rIta mATe ghaTate upAya leI tene zAsana apAya te ThIka; kAraNa ke te zivAya temano jIva TekANe Avaze nahi!" A pramANe pharIyAdInA chokarAonuM bolavuM sAMbhaLI pharIAdIne puchayuM ke "AviSe have zuM belavA mAge che?" te sAMbhaLI se araja karI ke "nekanAmadAra ! e bolavA mAguM chuM ke huM divAne nathI! chekarA ke ke manuSya paisA sAtheja sagAI dharAve che e Apa sAhebathI ajANyuM nathI! mArI pAse kazuM nathI ema meM ekarAone darzAvyuM tethI mane teoe tyajI dIdho che; meM vRddhAvasthAmAM kAma Ave evA hetuthI A vizvAsu vANiAne chokarAo na jANe tema rUpiyA soMpyA hatA. te vakhate kaI sAkSI nahetuM, mAtra AMbAnA jhADataLe gaNI ApyA ane e laI gayo!" A pramANe pharI AdInuM bolavuM sAMbhaLI birabale puchayuM ke," jyAre AMbAnA jhADanIce besI gaNI ApyA che tyAre zuM phikara che? jAo AMbAne jaIne kaho ke "nAmadAra sarakAra tane mArIvatI sAkSI puravA pharaja pADe che mATe te viSe tAre zuM vicAra che? ane te kevA prakAre sAkSI ApavA cAhe che?" AvuM birabalanuM bolavuM sAMbhaLI sarva sabhAjanone navAI jevuM lAgyuM! vAdI tyAMthI AMbA tarapha cAlyo. Azare ghaDI thavA AvI eTale birabale bahuja tAkIda batAvI kahyuM ke " haju sudhI vAdI jhADa pAse jaIne kema AvI pahoMcyA navi ? keTalI badhI vAra ! te sAMbhaLI prativAdI kahe sAheba te AMbo dUra che te sAMbhaLI birabala bolyA ke jyAre te pharIyAdInI thApaNa rAkhI ja nathI ane te vAtaja tadana khoTI che te tane zuM khabara ? ke te jhADa dUra che! mATe mArI khAtrI A tArA zabdathI ja thAya che ke te teja AMbAnA jhADataLe pharIyAdInI thApaNa grahaNa karI che emAM jarA zaka nathI ! mATe jaladI ApI de nahI te sakha zikSAne pAtra thaIza!" AthI pratIvAdI gabharAyo ane gupacupa te thApaNanA 1000 rUpiyA lAvI pharIyAdIne svAdhIna karyA. A joI bAdazAha ane kacerImaMDaLa birabalanA buddhibaLanI ghaNI ja tArIpha karavA lAgyuM. buddhithI addala inasApha eka samaya kaI be strIo zAha hajura AvI, te paikI eka jANIe pharIyAdI karI ke "mAre dIkare A chinALa dhutArIe phesalAvI phaTAvI potAnA kabaje karI lIdho che mATe mAre havAle karAvavo joIe." zAhe bIjI strIne * birabala ane bAdazAha. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. puchayuM ke-tArI zuM pharIyAda che? bIjI strIe jaNAvyuM ke "neka nAmadAra! mArI e pharIyAda che ke A strIe je Apa hajura pharIyAda karI che, te taddana pAyA vagaranI che; ulaTa cAra keTavALane daMDe tevuM teNe karavA mAMDyuM che; kemake e dIkaro mAro ja che; chatAM kevaLa badadAnatathI "mAre chokare che e dAvo dharAve che; paraMtu chevaTa nyAyInAmadAra AgaLa dUdhanA dUdhamAM ane pANInA pANImAM vibhAga paDaze." A pramANe paraspara viredhI pharIyAda sAMbhaLI zAha bhAre mujhavaNamAM paDaye tethI bIrabale araja karI ke-muMjhavaNamAM paDavAnuM kahyuM kAraNa nathI, mAtra karavatavaDe e chokarAnA be bhAga karI bannene ApI devA eTale takarAra patI. ema kahI vadha karanArane bolAvavA sIpAIne hukama Apyo; eTale je chokarAnI sAcI mA hatI te gabharAIne bolI ke-garIba paravara! mAre e chokarAnI jarUra nathI, te huM mAre dAva pAchA kheMcI lauM chuM, kemake chokarAne kApI takarAra patAvavI tethI te e bahetara che ke, bhale eja chokarAne laI jAya. je jIvate haze te huM tene dUrathI nihALI AnaMda pAmIza; paraMtu nAhaka tenuM nikaMdana karAvavuM e huM durasta dhAratI nathI. bhale e chokarAne A bAI laI jAya. prabhAkara paMDitanA sarakhuM abhraSTa ane tabhraSTa thavAthI pariNAme pazcAttApano pAra rahe nahi. zAhe puchyuM ke-te prabhAkara zI rIte bane taraphathI bhraSTa thayA? ane pariNAme kevA prakAre pazcAtApa karavo paDayo ?" strI belI ke "prabhAkara nAmane eka paMDita paradezathI vidyAbhyAsa karI potAnA gharabhaNa pAcho pharyo, te vakhate eka gAmamAM rAtrie vizrAma levA mATe lekane puchayuM, ke A gAmamAM koI brAhmaNanuM ghara che? lokee kahyuM ke hA. eka brAhmaNanuM ghara che, zuM tamAre rAtavAso kare che? juo peluM svAmuM dekhAya teja ghara. pachI prabhAkare tyAM jaI utAre lIdhe ane te gharavALA brAhmaNanI strIe satkAra karyo. tathA khAnapAnanI paNa sagavaDa sAcavI zayanamATe goThavaNa karI ApI. prabhAkara paNa te lokanI baradAsathI khuzI thayo ane nidrAne svAdhIna thaI ArAmamAM rAtri vyatIta karI prAta:kALe DAIdhAI saMdhyA pUjA karI bhejana AregI ArAmamAM beThe, te vakhate prabhAkarane te brAhmaNa puchavA lAgI ke mahArAja ! A mArA be chokarA che tene jaIo devI ke sunata karAvavI ? A vAkya sAMbhaLI prabhAkara te bicAro vicAramAM paDayo ke brAhmaNanA chokarAne sunata karavI kevI ?! ema vicArI prabhAkara belyo ke "bAI ! brAhmaNanA dIkarAne te joIne ja adhikAra che. paNa tame sunata kaho che tenuM kAraNa zuM ?! bAI bolI ke "vIrA, huM pahelAM te brAhmaNI hatI Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. buddhi-avikAra. WUSUT** ja -- paNa A chekarAnA khApa saiyada tenI sAthe mAre neka dhAvAthI temanA gharamAM AvIne beThI. tyAM pachI A e cheAkarA thayA. A gAmamAM kAI brAhmaNunuM ghara naheAtuM tethI gAmanA leAkeAe maLIne vicAryuM ke keAI paMDita, purANI ke vaTemAragu brAhmaNa Ave che tyAre tene utaravA khAvApIvAnI aDacaNa paDe che mATe eka brAhmaNanuM ghara hAya tA vadhAre sArUM. mATe ApaNA saiyadanA gharamAM brAhmaNI che, tethA te saiyadane brAhmaNu banAvavA eTale thayuM. ' ema vicArI ameAne brAghaNu khanAvyAM, tethI have A chekarAone janeAi ApavI ke sunata ApavI teviSe mane vAraMvAra vicAra thavA lAgyA, paNa kAi samajI brAhmaNa maLe teA pUchuM, evA irAdAmAM hatI; teTalAmAM tame AvyA tethI bahu rAjI thai ane mAra mananA khulAsA paNa karyo. mATe have Apa je salAha Ape| te karIe, prabhAkare A itihAsa sAMbhaLyo. micArI citrAmaNanA pUtaLAnI peThe stabdha thaI gayo ane mahA pazcAttApa karatA vicAravA lAgyo ke 'are prabhu ! mArUM brahmatva samULaguM nAza pAmyuM. cavananuM anna pANI AreAgyuM. jethI vidyA, karma, dharma ane deha bhraSTa thayAM, paNa have upAya zuM ? ' brAhmaNI melI ke-mahArAja ! kema mArI vAta sAMbhaLI nisteja banI gayA ? mArA pUchelA prazna mATe zuM ApanA abhiprAya che? te tA mane jaNAveA. mahArAja khelyo ke- bhAi zuM mArUM kapALa abhiprAya ApuM ? tAre teA janoi ke sunata je thavAnuM haze te thaze; paNa mArI ghAra ke citA ? teja moTI suMavaNamAM paDyo chuM. huM na brAhmaNa rahyA ke na musalamAna. dhAbInA kutarA gharanA ke ghATanA ekemAM na rahyA. A pramANe apAra pazcAttApa karatA pAtAnA dehanI zuddhi karavA gaMgAjInA zaraNamAM gayo ane zuddha thaI tapazcaryAmAM peAtAnuM jIvana gALyuM. kahevAnA bhAvArtha e che ke, e saiyadanA cheAkarAM tA musalamAnapaNAmAM mAjathI rahyAM; paraMtu bicArA prabhAkara vinAkAraNe jagatathI vita thayo. teja pramANe ame anne jaNIo pAtapAtAnA tAnamAM rahIe, paNa bicArA cheAkarAnA nAhaka jIva jAya mATe emAM kaze pazu huM phAyado samajatI nathI, tethI khuzInI sAthe mArA chekarAne e strI lai jAya, 245 A pramANe vicArayukta kAnAM vAtsalya premazaktinAM vacane sAMbhaLI khirabala Avyo ke- bAdazAhe AlIjahAM! A mArkanAja te chekarI che emAM jarA za kA nathI, kAraNa ke, je aMtaranuM sagu hAya che tenAja aMtaramAM premanA aMza utpanna thAya che. ane eja hetu mATe cheArAnuM mRtyu thavA viSenA prakAra tene gamyo nahi, tathA peAtAnA dAvA rada karavA taiyAra thaI. mATe mAnA peTamAMja AMtaraDAnI sagAI hAya che e kahevata siddha thAya che. ane A Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ba === ~~~~ bIjI strI che te kevaLa gaLepaDu che. tema teneA e cheAkarA nathI, jethI tene kApI ke bhAga karI vaheMcI levA hukama thayo chatAM te kazu melI nahi, mATe e tarakaTAra che, tethI tene yogya nazIyata ApavI ghaTe che; A pramANe bI. ramalanuM kholavuM sAMbhaLI zAhe te chekarI samajubAinA svAdhIna karyA ane gaLepar3a rAMDane vinAbhADAnI koTaDImAM mekalAvI dvIdhI, dAma vANiA maganuM nAma pADe nahi te paNa buddhi, *eka vakhata bAdazAha kacerI bharIne beThA hatA, te vakhate tene vicAra thayA ke sarvathI dUraMdezI jAta kaI haze ? tethI teNe lahuvAne pUchyuM. "ame lahuvA sakhase duraMdezI jAta kAnasI ?' lahuvA--sAheba, vANiAnI. bAdazAha chat! AtA gaMDujAta hai, uskI zikalatA rRkhA kesI gumAramuA' lagatI hai! lahuve--gariSThaparavara, Apa na mAneA teA marajI. paraMtu huMtA dhArUMchuM ke vANiA jevI trIjI koIpaNa jAta dUra dezI nathI. bAdazAha--takhatA hamArI khAtarI karade ke niAkI jAta dUraMdezI hai. lahuvAe koThAramAMthI tarata eka maNa maga magAvI DhagalA karyA, ne khajAramAMthI be cAra vANiAne melAvI, temane maganeA DhagalA khatAvI pUchyuM ke 66 AzI cIja che ? " vANiAtA bahu vicAramAM paDayA ke A maga che te lahuvA tathA khAdazAha ane jANe che, tema chatAM ApaNune pUche che, te emAM kAMIpaNa bheda hazeja, tethI tee eka khIjAnI salAha pUchavA lAgyA ke javAkha ze| devA ? pahelA--ApaNane vAMkamAM lAvavAnA khAdazAhanA irAdA haze, tethI pU chatA haze. bIjo--" navarA beThA nakhAda ghAle " tema mAdazAhane kAMI kAma nathI lAgatuM, AMTA khAvA paDe che te ApaNe, kheATI pazu ApaNe thaizuM, ubhA rahIne paga ApaNA dukhaze ane bhUkhe taraze paNa ApaNe marIzuM. ane kAMI ucATa che? mADhethI khelavAnuM paNa ALasa tethI lahuvA pAse prazna pUchAve che ? paNa kAMika mavinA Ama hAya nahi. trIjA--bhAI gametema hAya, paNa uttara ApyA vagara kAMI chUTakA che ? * kautakamALA. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda buddhi-adhikAra. 247 kadApi ApaNI parIkSA karavA pUchatA hoya mATe javAba te deja joIe? cotho vANi -tame badhA nAnAM chokarAM jevI vAto kare che, AmAM jarUra kAMI dage che, mATe maganuM nAmaja pADavuM nahi. eja kharo rasto che. A pramANe mAMhomAMhe saMtalasa karatA hatA, tevAmAM pharIthI lahuvAe hATe mArI pUchayuM, "bhAIo! zuM vicAra karo cho? A zI cIja che? te jaladIthI kahI." eka vANio-Ate kAMI anAja jaNAya che. bIjo , -hA, kaTheLa jevuM kAMI lAge che kharuM. trIje , -kaThente kharuM, paNa pelA kevAre...are ! tenuM zuM nAma (yAda AvatuM nathI evo DoLa karI) nAnA dANA jevuM lAge che te? - ethe vANio-Ate marI jevA jhINA jhINA dANuM che. aDadanA hoya te nA nahi. - bAdazAha-(gusse thaIne) saba banIe adhe hoya ke kayA? e muMga he se dekhate nahi. badhA vANuM A bolI uThayA, hA, A A! sAheba eja, Ape nAma didhuM eja. laha-zuM nAma? vANiAbAdazAhe kahyuM eeeja enuM nAma. lahe-tame pharIthI bolo enuM zuM nAma? vANiA-(bhulI gaeluM yAda karatA hoya ema) peluM kevuMre, bAdazAhe kahyuM, eja, e ja, eto bAdazAha sAheba belaze tyAre yAda Avaze. Ama ragajhaga thaI paNa pharIthIe maganuM nAma dIdhuM nahi. tethI bAdazAhane khAtrI thaI ke vANiAnI jAta baDI khabaradAra che. pachI e vakhata te sone rajA ApI. bAdazAha upalI vAtathI samajo ke vANiAnI jAta pahoMcelI kharI paNa koI prakAre emane phAMdAmAM lAvI zikSA karavI ema nizcaya karyo. tenA DAhyA pradhAna havAe yukti batAvI ke "sAheba, Apa zikAramAM sUvara mArIne lAve, tene daravAjAnI vacovacca TAMgI vANione bolAvIne pUchavuM ke, "A zuM janAvara che"? vANiA kaheze ke "sAheba sUvara che," eTale Apa sAhebane apazabda kahyAnuM tahomata mUkI zikSA karI zakAze." bAdazAhane Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama 248. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. *====***=jana janakrakajhakajharanA A vAta gamI. bIje divase zikAramAM sUvara mArI lAvI daravAjA vacce TAMgI, vANione belAvavA mokalyA. sipAIo teDavA AvelA jaI vANiAoe vicAra karyo ke, bAdazAha ApaNane bolAve che, te ApaNe kAMI vAMkamAM AvyA haIzuM. athavA te vAMkamAM lAvavA haze. agAu paNa maga jene saghaLAo oLakhe, evI cIjanuM nAma ApaNI pAse kahevarAvavAno yatna karyo hate. mATe juvAnIAonuM kAma nahi. cAra gharaDA vANiAe javA taiyAra thayA. ne lI AgaLa pahoMcyA ke tarata ja temane savAla karyo ke, "abe baniyA yaha kenasA jAnavara hai?" AvA savAlathI vANiAo tAjuba thaI gayA, ne kAMIpaNa khaTapaTavALo na buddo che, ema agama buddhivaDe dhyAnamAM rahelAithI AvI gayuM. tethI teoe enuM kharuM nAma sUvara kahevuM nahi, ema saMtalasa karyo. bAdazAha sUvaranA zikArasAthe vANiAone zikAra najIka Avele joI khuzAlIne cahere maMda maMda hasato hato. AthI vANionA manapara e marmanI asara vadhAre thaI. Akhare tAkIdathI javAba mAgavAthI vANiAo eka pachI eka kahevA lAgyA -- pahelo vANio-(meM uMcuM karI AMkhaupara cAra AMgaLA, dharI, dhArIne jete hoya e 3La karI) sAheba, kadApi hAthI sUkAI sUkAIne A thaI gaela hoya te nA nahi. bIje vANio-[ AsapAsa pharIne ] sAheba, huM dhAruM chuM ke bilADI khuba jADI thaI gaI hoya tenA jevuM A janAvara che! - trIje vANio-sAheba, Ate amArI goLanI vakhAramAM vaNiara Ave che tevuM che! cetha vANio-are sAheba, Ate rIMchanuM bacyuM che! bAdazAha AvA jUdA jUdA uttara sAMbhaLavAthI gussAmAM AvI jaI kahe che, " tuma saba dekhate ho ke nahi? ete sUvara che." saghaLA vANuAe-hA A A, eja, sAheba, bAdazAha-[pharIthI ] kayA nAma usakA? vANi -Apa sAhebe kahyuM eja. A uparathI bAdazAhane lahuvAnA kahevAnI vizeSa khAtrI thaI. uparanI baMne vAte uttama prakAranI dIrdhadaSTine citAra barAbara Ape che. hareka jAtanA kAmakAjamAM tevI zakita guMcavADAmAMthI nikhAlasa karI sAbAzI apAve che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. buddhi adhikAra. 249 buddhithI carane viMchI karaDAvanAra vANio. eka vakhata nAMdeda gAmamAM vANiAvADamAM roja rAtanA core pharatA ane corI karavAne lAga joyA karatA hatA. zerInAM tamAma mANasenA jANuvAmAM A vAta AvI hatI tethI teo saghaLAo sAvadhapaNe rahevA lAgyA. keIe AkhI rAta jAgatAja rahevAne TharAva karyo, to keIe AkhI rAta dIve baLate rAkhavAnuM vAjabI dhAryuM. koI cokIdAra mANasa sUvADavA lAgyAM te kaI klAka be kalAka khuMkhArA hAkoTA karyA kare. paraMtu eka hoMzIAra ane vicakSaNa vANiAe kAMI navIja yukti karI. teNe eka vAgharI pAse vichI 5kaDAvI maMgAvyo. te eka dAbaDAmAM mUkI te vAtathI pitAnI bAIDIne vAkephagAra karI dAbaDe gharamAM mUkavA Ape. gajege teja rAtre tenA gharamAM cerAe khAtara pADayuM ane eka cAra mAMhe piThe. cAra peThAnI vANiAne khabara paDI eTale dhImethI cArane saMbhaLAvavAmATe pitAnI strIne kahe che ke - vANio--sAMbhaLe che ke? are! sAMbhaLe che ke vANiaNu-hA, hA, zuM kahe che? vANuo-Aja tane pelo dAbaDe A te kyAM mUkyuM che? vANiaNuM-te te sAmenI bhIMtane gokhalAmAM mUke che. vANio-are rAMDa! ema gokhalAmAM te mUkAte haze ! e dAbaDAmAM te lAkha rUpIAnA hIrA mANeka ne ratna che. vANiaNa-baLyuM. have rAtrie te nirAMtathI UMghe ne UMghavA de. e te jyAM mUka haze tyAMne tyAM haze! savAramAM uThIne paTArAmAM mUkI daIzuM, tame divase naciMta nahi te nahi, paNa rAtre paNa tevAja ! vANio-nazcita te zAnA hoya? raLIne lAvavuM hoya te khabara paDe. tAre te khAdhe pIdhe dIvALI ne ugare ucATa." gharadhaNInA kahevA uparathI dAbaDAmAM lAkho rUpiAnA javAhira jANI cAra ghaNuM harakhAya, ane te cAra javAnuM dhArI, vANio ane tenI strI baMne jaNAM pAchAM ja pI jAya tenI rAha jote beThA thoDIvAre belatAM cAlatAM baMdha thayAM, eTale re gokhalAmAne dAbaDo khoLavA mAMDe. theDI vAramAM te hAtha lAgyo ke cAre ughADIne mATe hAtha nAMkhyo. eTale tarata viMchIe kaMpa kautakamALA. 22 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. mAryo. cArane ghaNuM ja vasamuM lAgyuM paNa pakaDAI javAnI dhAstIe rADa nahi pADatAM hAthapara DuMka mAravA maMDa. A sAMbhaLI vANio bolI uTha, cAra bhAI, jarA thuMka cepa thuMke, ane hAtha jarA UMDe nAkhe eTale bIjAM sArAM ratna jaDaze." A sAMbhaLI te vANiAne prapaMca jANI gayo, ane kAMIpaNa ceryA sivAya zaramIda thaI lAgalo nAzI gayA. jenAmAM potAnuM hita ke ahita samajavAnI yukti nathI te A jagatamAM pazutulya jIvana gALe che, mATe sArAsAra samajavAnI zakti Ave tevAM pustako vAMcavAM tathA tenI yogya saMgatamAM rahevuM te bhalAmaNa ApI have buddhihIna mUrkha lekenI sthiti kevI agya che te batAvavAne mUrkha adhikArane sthAna ApavA A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. pUrva-avivAra. nAma: nIyAmAM mUrkhatAthI adhama ekapaNa padArtha nathI. mUrkhatAthI joie tevo dhanavAna paNa tiraskArane pAtra thAya che. mUrkhatA eka jAtanI ( 6 nathI tenA ghaNA avAMtarabheda che. eka to je tadana kAMI bharyoda gayo na hoya te pitAne AvaDe tema hoya chatAM kahe che ke bhaNanAra paNa mare che ne ApaNe paNa maravuM che, nAhaka magajane zAmATe tAradI ApIe ! AvA vicAra kare che, khoTuM bolavAthI I jIbha kApI detuM nathI. tema tA.vAmAMthI kharI paNa paDatI nathI; mATe IcchA pramANe jAyuM.jANayuM bedhaDaka kinAra, potAnA gurUnI vidyAthI abhimAna rAkhanAra, bApakamAI upara mojamajA uDAvanAra, sArAsArA padArtho ane bIjAnI strIo tarapha avaLuM valaNa rAkhanAra, kAInI khoTI khoTI vAtomAM khuzI rahenAra, aba mAM phADIne dAMta dekhADI khaDakhaDATa hasanAra, vagara kAraNe vAtanI vAtamAM hasanAra ane bIjAone paNa AropI banAvavAmAM jeTA khoTA kutarko bAMdhanAra, AvI rIte mUnA ghaNA bheda che ke jeo potAne amUlya manuSyajanma vRthA gumAve che. tema na thavA ane tevI mUrkhatAmAMthI chuTavA mATe A sthaLe daSTAnta sahita lakhavAnI jarUra paDI che, te dareka manuSya te vAMcI tevI mUrkhatAmAMthI nimukta rahI zubha mArga ke jemAM lokamAM yaza vadhe ane paralokamAM kalyANa thAya te mArge cAlavuM. evA abhiprAyathI A adhikArane sthAna ApyuM che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrkha adhikAra. mUrkhanuM hRdaya zUnya heAya che. anuSTup. ( ?-thI-1) aputrasya gRhaM zUnyaM dizaH zUnyA abAndhavAH / mUrkhasya hRdayaM zUnyaM, sarvazUnyA daridratA // 1 // pariccheda. IFTY nirUghamI mUrkhanA vicAra. paThitenApi martavyaM zaThenApi tathaiva ca / ubhayormaraNaM dRSTvA, kaNThazoSaM karoti kaH // 2 // (na.nI. sA putrahInanuM ( vAMjhIyAnuM ) ghara zUnya che, andhuevinAnI dizAe zUnya che, mUkhanuM hRdaya zUnya hAya che ane daridratA sarva rIte zUnya heAya che. arthAt jyAre putra na hAya tyAre gharamAM kAI na rahevAthI zUnya ( khAlI ) thAya ane dizAomAM ( paradezamAM ) mAmA, mAsI, phi-vagere samadhI na hAya tethI javuM na paDe mATe te paNa zUnya ane mUrkhane kAI joie teTalAM hitavAkA kahe paNa tenA hRdayamAM na rahe tethI te paNa zUnya temaja daridratAvALAne kAMIpaNu na sujhe tethI tene samagra jagat zUnya bhAse che. 1 guruNA vidyayA vidvAn, pitRvittena vittavAn / sUraH vasAvena, nayiMti nim // rai // 1.nI. za.) }aa. vRM. 4.) bhaNanArA paNa mareche ane mUrkha Nu temaja mare che, mATe eyanuM maraNa joine kaThataSa kANu kare ( gaLuM kANu tANe )? e vidvAna na maratA hAya tA te bhaNavuM ThIka che, Ate te paNa mahenata karIne marI jAya che. AvA kuvicArathI te peAtAnA jItine niSphaLa kare che. ra bajAnI moTAithI meATAi mAnavI e mUrkhatA che. }sU (a. mu. ) gurUnI vidyAthI peAtAne vidvAna mAnanAra athavA jarUra heAya tyAre gurU pAse jAya tyAreja jANI zakanAra, bApanA paisAthI paisAvALA (pAte kamAvAnI zaktivagaranA) ane khIjAnI madadathI zUravIra hAya te purUSa keTalA samaya Ana Mda karI zake ? arthAt gurU na hAya tyAre tenuM pAgaLa khulluM thAya bApa na heAya tyAre bIjA bhAiovagere sAthe veMcaNa thatAM temAMthI mAMDa bhAge paDatuM maLe che ane potAnAmAM kamAvAnI zakti nathI heAtI tethI pAchanathI te du:khIja thAya che tathA peAtAnAmAM sAmarthya (mala) na heAya ane bIjAnA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra5ra vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 je. dazama jerathI chatA hoya to kaI jagyAe ekale hoya tyAre athavA bIjAne ApavA dravya na hoya tyAre tenI sAme bhaya AvIne ubhe rahe che. AvI rIte teo pariNAme duHkhI thAya che. 3 mUrkhanuM lakSaNa. parakAvyaiH kavitvaM yadgA yaacitbhuussnnaiH| . yA ca yAcanayA vRttistadetanmUrkhalakSaNam // 4 // bIjAnI banAvelI kavitAothI pitAnuM kavipaNuM jaNAve, mAgelA dAgInA paherIne abhimAna kare ane bhIkha mAgIne pitAnI AjIvikA calAve e sUnuM lakSaNa che. 4 tathA-- mUrkhaziremaNi koNa? cArupiyo'nyadArArthI siddhe'nne gamanAdikRt / / niA choDaca, nitInAM niHpA (saM. mu.) zreSapaNAnI cAhanA rAkhanAra chatAM parastrInI IcchA kare te, seI taiyAra chatAM tyAMthI cAlyA jAya athavA kaMI kAmamAM lAgI jai vilaMba kare agara kaleza kare che ane nidhana chatAM mojamajAha karavAnI jhaMkhanA karate hoya te mUrkhAmAM ziremaNi gaNAya che. kAraNa ke parastrInI IcchA karanAranuM zreSapaNuM hayAta rahetuM ja nathI, taiyAra raIne tarachoDanAre potAnuM ja buruM kare che ane daridra chatAM mojamajAhanA vicAra kare temAM te vicAra pAra na paDavAthI khAlI tenuM lehI baLe che. 5 pitAnI bhUla chatAM anya upara Apa. carcA (6-7). vipulahRdayAbhiyogye, khidyati kAvye na maukhye sve / / gAM) nindati kaJcukameva prAyaH zuSkastanI nArI // 6 // mUrkha che te jJAnIthI samajI zakAya tevA kAvyamAM (kavitAmAM) kheda pAme che, paNa pitAnI mUrkhatAmAM kheda pAmate nathI, ke jethI tenA bhAvane te jANI zakatuM nathI. ghaNUMkarI saMkucita stanavALI strI kamakhAne (colIne) nide che paNa pitAnAM stana sukAI javAthI kama meTe jaNAya che e tarapha tenuM dhyAna jatuM nathI. 6 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mUadhikAra. 2e adhika mUrkhatA. vAcayati nAnyalikhitaM likhitamanenApi vAcayati naanyH|| ayamaparo'sya vizeSaH svayamapi likhitaM na vAcayati ||7||su.. nA. bIjAnuM lakhyuM te vAMcatuM nathI ane tenuM lakhyuM bIje kaI vAMcate nathI. paNa AmAM ATaluM vizeSa ke pite lakhyuM paNa piote vAMce nahi. 7 e pramANe mUrkha tathA sajanamAM aMtara. patiprkaashitaashessnijaasyrNdhraa, laghukhamAyAnti jaDA hasantaH / kiMciJcalabArukapolamUlAH, santo na dantAnupadarzayanti // 8 // jeoe hasatAM hasatAM AkhA memAM rahelA dAMta tALavA vagerenA bhAge bolI dIdhelA che evA mU (me phADIne hasanArA) halakAIne pAme che. ane , sajajana purUSe jyAre hase che tyAre kAMIka sundara tALavAnA bhAgathI kapala (gAlane bhAga) hAle che ane teo dAMta dekhADatA nathI. tethI paNa mUkhanI ane vidvAnanI parIkSA thAya che. 8 laghutA (halakAI) pamADanArAM kAraNe. " | nodha | vAlasakhitvamakAraNahAsyaM, strISu vivaadmsjjnsevaa|| gaIbhayAnamasaMskRtavANI, SaTsa naro laghutAmupayAti // 9 // su. 1. nA.) nIce lakhelAM cha kAryamAM purUSa laghutA (halakAI) ne pAme che. eka bALakane sAthe mitratA, bIjuM kAraNavagara hasavuM, trIjuM strIo sAthe vAdavivAda karavA, ceAtha. nIca kenI sevA karavI, pAMcamuM gadheDAnI svArI karavI, ane chaThuM vagara vicAryuM dhaDAvinAnuM jematema bolavuM. A cha kAryo halakAI lAvavAnAM kAraNarUpa che. 9 mUrkhanA ATha guNa. sAvitrIDita (20-22) mUrkhatvaM mulabhaM bhajasva kumate mUrkhasya cASTau guNA, ... nizcinto bahubhojano'timukharo rAtriMdivA svamabhAk ! (jJa. u.) kAryAkAryavicAraNAndhabadhiro mAnApamAne samaH, pAyeNAmayavarjito dRDhavapurkhaH mukhaM jIvati // 10 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja vyAkhyAna sAhityasahajAga 3 je. zAma he tuccha mativALA ! mUrkhatA meLavavI sulabha che, mATe te mUrkhatA meLava. mUkhanA ATha guNa che. jemake nizcita rahevuM, bahu jamavuM, ati bakavuM, rAta dahADe suI rahevuM ( ATha kalAka karatAM vadhAre uMghavuM), sArAnarasA kAryamAM AMdhaLA ane baherAtarIke vartavuM, mAna apamAnamAM samAnatA, ghaNe bhAge rogavarjita ane majabuta zarIravALo mUrNa sukhe jIve che. 10 ' mUkhanuM auSadha zuM? rAjya vayituM jana muLa suto, nAgendro nizitAGkuzena samado daNDena gogrdbhau|| (. nI. 4) vyAdhirbheSajasamahaizca vividhaintriprayogaiSiM, sarvasyauSadhamasti zAstravihitaM mUrkhasya naastyaussdhm||11|| agni pANI vaDe zAMta karAya che. sUryane taDake chatrIvaDe vArI zakAya che boMkI gayelA hAthI tIkSaNa aMkuzavaDe vaza karAya che, gAya ke gadheDuM lAkaDivatI vALI zakAya che, vividha prakAranAM auSadhothI vyAdhi maTADI zakAya che ane maMtranA baLathI jhera utArI zakAya che eTale sarvanAM auSadhe zAsee batAvyAM che paNa mUrkhanuM auSadha ja nathI. 11 uparAuparI mUrkhAInuM dRSTAMta. para kazcinmattveSTadevIM kila nijaramaNIM pUjayan pApa kAMcin, mUrti lambodarIyAM tadadhikabalinaM mUSakaM tadbhujaM ca / zvAnaM saMsevamAnaH punarapi ramaNIM svAM ca tattADayitromAnarcAtIya mUrkhaH kalayati na matiM svalpamAtropadezaiH // 12 // koI eka mUrNa vANI vicAravA lAgyuM ke mAre konI pUjA karavI joIe? chevaTe vANIo nirNaya upara AvyuM ke mArI strI hamezAM mane anna rAMdhIne bhejana karAve che, mATe te mahAdevanI pUjA karavI egya che; ema vicArIne strInI pUjA karavA lAgyo. eka divase vANuone tyAM kaI mahAtmA AvyA temaNe A vAta jANIne vANIAne kIdhuM ke are mUrkha ! svIkI kyAM pUjA karate hA, keI devadevIkI pUjA kare, tyAre vANIe kIdhuM ke mahArAja kenI pUjA karUM? Apa samajAve. eTale mahAtmAe eka pattharanI nAnI gaNezanI mUrti ApI. te vANIo hamezAM gaNapatinI mUrtinI pUjA karavA lAgyuM. (6.5) Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mUrkha adhikAra. --- nAna - 56 eka divase uMdara gaNezanI mUrtine eka daramAM laI gayA. zeAdhatAM zeAdhatAM uMdaranA daramAMthI mUrtti hAtha lAgI. eTale vANIe samaye ke A mUrttikaratAM uMdara baLavAna che mATe tenI pUjA karavI cAgya che ema vicArI lADuvigarenuM naivedya uMdarane ApI tenI pUjA cheTethI karavA lAgyA. tevAmAM eka khilADIe AvIne udaranA meAkSa karI nAMkhyuM! eTale vANIe samaye ke A dara karatAM te liADI devI mATI jaNAya che mATe khIlADInI pUjA karavI cAgya che ema vicArIne khIlADInI pUjA zarU karI. theADA divasa gayA bAda eka kutarA AvyA eTale bIlADI bena tA rastA mApI gayAM eTale vANIe samaye ke khIlADI karatAM grAmarakSaka (kRta) mahAna deva jaNAya che tethI dahIM bhAta vigere khavarAvI tenI pUjA karavA lAgyA. koI divase grAmadeva bhasavA lAgyA eTale vANIAnI strIne krodha utpanna thayA eTale teNIe lAkaDI laine grAmadevane vadhAvyo eTale mAM mau karatA grAmadeva te palAyamAna thayA eTale vANIe samajyA ke ApaNe te jyAM tyAM mata bhaTakayA kAraNa ke maLavatI evI A gRhadevI (svasrIne) cheADIne bIjAnI te zAmATe pUjA karavI ? Ama vicArIne gRhadevIne sAgi praNAma karIne nitya pUjA karavA lAgyA. 355 A uparathI ema jaNAI Ave che ke alpa upadezathI mUrkha samajI zakatA nathI. 12 sUkhane kema ALakhavA ? dAhA. jagamagye judAM nathI, gAMDA jananAM gAma, guNahINA te gAMDIyA, dise dalapatarAma.13 mUrakha na cahe svarga sukha, khAnapAna zulatAna; zizu zu kare suva ne, bhakSa konuM bhAna.14 meTAsAthe mAna le,guhiNa nahi vakhaNAya;hira sAthe pUjAya paNa, mUrkha`ja zaMkha gaNAya.15 bhaNyA nathI huM bhaviSe, lakhI na jANuM leza; mATe kAma musi g, soMpe mane nareza.16 nAjIta zuM jozeA tame, mana rAkheA majammuta; samajAvyuM samaje nahi, te paDe tAbuta.17 vivAhanI varazI. cAi vadhAmaNI vIvAnI kahI, mUrakhane mAkalIe tahIM; avaLu savaLuM jaI ucare, vIvAnI vazI te kare. eLikha na zake akSara eka, chUTA karyAM ramatamAM cheka; vaLI vepAra vaDA Adare, vIvAnI varazI te kare. harapha na jANe hAya hajAma, kare vaLI vaidakanu kAma; * lapatAvyuM. 18 19 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama pachI parAyA prANa hare, vIvAnI varazI te kare. beli na jANe vigate bela, teno te ze kahiye tela, sabhA viSe pachi je saMcare, vIvAnI varazI te kare. . nItInuM te na maLe jJAna, pRthvI patine thAya pradhAna saMdhivigraha zuM sAMbhare, vIvAnI varazI te kare. bhaya nirbhayanuM na maLe bhAna, ene kariye AgevAna te lazkara te saghaLuM mare, vivAnI varazI te kare. saje bhale zobhIta veSa, lAyaka guNa te na maLe leza tenAthI kaMI zuM sudhare, vIvAnI varazI te kare. e paNa eka gamAra. dehA. . AkhAnI AzAthakI, adhe taje AhAra; pachI pUro pastAya che, e paNa eka gamAra.25 je vastu jAtI rahe, ene zeka apAra; kare sadA saMbhArIne, e paNa eka gamAra.26 jenI sobatathI thayuM, ati dukha ekavAra; vaLI tenI sAthe vase, e paNa eka gamAra.27 sahasA kAma sameTIne, vaLatI kare vicAra; pANI pIne ghara pUche, e paNa eka gamAra 28 vAde nANuM vAvare, Ape banI udAra, karaja karyAne Dara nahi, e paNa eka gamAra.29 bhUtaLamAM bhaMDAIne, bhare bhalo bhaMDAra, sAbAzI sapane na le, e paNa eka gamAra.30 sAruMnarasuMzodhine, juena sAraasAra, goLa khoLa sarakhAM gaNe, e paNa eka gamAra.31 chata jhAjhI gharamAM chatAM, nAma dhare nAdAra, kRpaNapaNuM pote kare, e paNa eka gamAra.32 gharadhaNiyANIthI laDI, bALIde gharabAra; vimAsaNa vaLatI kare, e paNa eka gamAra.33 karI na pALe kaI dina, vaLatI vadhe vikAra, bhAre pIDA bhegave, e paNa eka gamAra.34 vikhanuM jevA pArakhuM, te mukhamAMhI lagAra; mehi vagara mate mare, e paNa eka gamAra.35 samaje je jana sarvathI, huMja ghaNe huMzayAra pachI na pUche keIne, e paNa eka gamAra.36 caDe najara jana cAlatAM, cAle lAlAra, prIche nahi pariNAmane, e paNa eka gamAra.37 virUddha dIse vizvamAM, ema saje zaNagAra, apajazathI nava sare, e paNa eka gamAra 38 kare khuzAmatakhora jana, vakhANa vAraMvAra sAcuM mAne sarvate, e paNa eka gamAra.39 upaja kharacanA AMkane, zeLe nahi zumAra; vaNalekhe dhana vAvare, e paNa eka gamAra..0 bheLapaNAthI bhUmimAM, gAya vArevAra kapaTa kazuM na kaLI zake, e paNa eka gamAra.41 tananI pIDA TALavA, karenahi pratikAraka bharse kare bhaviSyane, e paNa eka gamAra.42 mAla tajI mIThAzane, vikhanI bhAre vakhAra; sAle sine sAlasama, e paNa eka gamAra.43 udyamane aLago dharI, jene rame jugAra che dhana emAM thakI, e paNa eka gamAra.44 pApe peTabhare sadA, cahesvaraga saMcAlake rAkhe bhagatane, e paNa eka gamAra.45 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mUkha-adhikAra ====== W - pachA pAkha'DItaNe, paNa rAkhe patiyAra; khattA khAya kharA pachI, e paNa eka gamAra.46 jotAM kaika jatA rahyA,jana jamarAjadvAra; tApaNu tenA trAsa nahi, e paNa eka gamAra,47 vege kalAka vaDiMgai, ugyA pachI agyAra, tAya na cete cittamAM, e paNa eka gamAra.48 pote sAMpe putrane, anadhanane AgAra; veThe saMkaTa vRddha thaI, e paNa eka gamAra. 49 vRddhapaNe paraNe vaLI, nAnI sarakhI nAra, vaLatI here herAM, e paNa eka gamAra. 50 prabhu karUNAthI pRthvIpara,thai sume saradAra,AziSa le nahi avaranI,e paNa eka gamAra.51 abhaNanI acarata. hari bhajana vinA. e rAMga. *mana zaramAze, jaMgalI jana AgaLa kAgaLa nA mele; je jana pAse, kAgaLa nava khole te jaMgalI tAle. e Teka. eka mahetA jaMgalI jana sAthe, mAkalyAM phaLa kAgaLa daI hAthe; gayA jaMgalI gAMsaDI lai mAthe. mana zaramAze.. para kahe jaMgalI jayAM phaLa gaNI leze, keTalAM che te tyAM kANu kaheze; kahe mahetA kAgaLa kahI deze. aradhe raste te teA AvyA, tyAM vicAra te manamAM lAvye; kAgaLa dai mujane khIvarAvyA. kAgaLane mukha ke jIbha nathI, teA kaheze kathana kriyA sukhathI; saMtADu' phaLa huM te sukhathI. kahevA lAgyo kAgaLa laine, bhAI jo tuM khole tyAM jaIne; tA khola ahiM sanamukha thaine, kAMI kAgaLa nava khole vANI, jagalIe vAta juThI jANI; tethI lIdhAM mAMhIthI phaLa tANI. jaI phaLa DhagalA nRpa pAsa karyo, kAgaLa paNa nRpa AgaLaja dharyA; lakhyAthakI ochAM rahetAM; dIlamAM murakhA kAMice na DI. kAgaLa vAMcI mULa gaNI letAM, te pUchyuM jaMgalIne dhamakI detAM. kahe jaMgalI kANu ochA kahe che, nRpa kahe A kAgaLa kahI deche; kahe jaMgalI vAta juDI e che. jo kAgaLa kahe muja sAMbhaLatAM, je dRIdhA pramANe nathI maLatAM; tA daMDa kare! mArA vaLatAM. " lapatakAvya. 33 257 mana 53 mana0 14 mana 55 mana pa mana pacha mana0 58 mana pa mana deva mana0-61 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 ja. dazama rAjA kahe murakha jana pAse, kAMI kahetAM kAgaLa zaramAze; samajI sAthe bolavA cahAze. mana da2 suNI jaMgalI acaraja ura dhare, A mANasa nahi paNa deva khare; jaDavastu je saMga vAta kare. mana 64 cala jAUM ke Tapa jAUM!!! kAThiyAvADanA eka ejansI thANadAranI kacerImAM jamAlabhAI karIne eka navo sipAI rAkhavAmAM Avela hato. jamAlabhAI bicAro avasthAvAna, ela, ne sarva vAte junA jamAnAnA sipAIne namune hato. evA mANasane sarakArI nokarImAM rahevuM paDayAthI "jUnI AMkhe navA ketaka" jevuM hatuM. prathamanI tamAma karI rajavADAmAM karelI, jethI te vakhatanI nokarI nahi paNa sAhebatarIke gaNI mie divasa gujArelA; paNa A sarakArI nokarImAM kAMI tema cAle nahi? jamAlabhAIne nokarImAM rAkhe cheDI mudata thaI eTalAmAM aNIyALI gAma javAne temane vAre AvyuM. thANadAra taraphathI mukhIne belAvI lAvavA hukama tha. jamAlabhAI aNIyALI javAnuM sAMbhaLI camakyA! "are khudA! aisA gAma te mane kabI merI jIMdagAnImeM nahi sunA hai! e gAma kidhara AyA ! kenasA rastA ! e apanakuM te mAluma nahi. are ! dusarAto kucha nahi, lekIna gAmaMkA nAma kIsa tarehase yAda rahA jAyegA? yAda raheze te baMdA vi hAtasebI DhalAve esA ! magara nAma baDA aTapaTA hai !" ema phaDaphaDavA mAMDayuM. te joI bhalA nAyake eka soTIne aNI kADhI jamAlabhAInA hAthamAM ApI kahyuM ke, "aNaALI nAma moDhe bolatA jAo ne kadAca bhulI jAo te A seTInI aNI sAmuM jeje, eTale gAmanuM nAma aNIyALI yAda Avaze.' miAM seTI laI aNayALI bolatA raste paDayA. comAsAno vakhata hatA, tethI rastAmAM gAra, kIcaDa, ane ghaNAM khADA khAbocIyAM pANI bharelA A vatAM hatAM. eka pANIno vaheLo AvyA, tyAM AgaLa pAchuM ane kIcaDa hato. te joI miA vicAramAM paDaye ke je pagarakhAM utArIne cAlIza to page kIcaDa caeNTaze mATe ATalo nAno vehaLe kUdI jo eja ThIka che. paNa kadAca paDI javAyuM to vAgaze ne hAthapaga kIcaDavALA paNa thaze, to cAlIne javuM ke kUdIne javuM? e eka vAta sUjhe nahi, paNa "cala jAuM ke Tapa jAuM !!!" ema vicAra thayA kare. Akhara mie pitAnA hAthanI seTIne Teko - kautukamALA. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mU--adhikAra. 259 daI ThekI javA nizcaya karyo, ne tema karI ThekIne pelI tarapha te paDaye khare, paNa seTI pAtaLI aNasahIta bhAMgI kaDaka thaI, te kaDakA jamAlabhAIe nAkhI dIdhA. have te jamAlabhAIne "cala jAuM ke Ta5 jAu" e bolI ke ca Dha hato, tene te yAda rahI gaye. pitAne javAnA gAmanuM nAma paNa eka dhArI beThe. gAmanuM nAma sUcavanAra soTInI aNu hatI te bhAMgI gaI hatI eTale mane kharUM nAma yAda AvavApaNuM rahyuM nahi. mIA raste kApate jAya ne upara mujaba belato jAya. rastAmAM maLe te mANasane "cala jAu ke Ta5 jAUM" gAma keTale dUra ema pUche, tyAre loko Azcarya pAmI kahetA ke evuM gAma te kaI jagyAe che nahi." ema pAMca cha jaNAe kahyuM, eTale mino hAtha upara Avyo ne bolavA lAgyuM ke, "meMne avalathIja bolI yAthA ke aisA gAma te merI dagAnameM sunA nahi hai! AkharabhI aisAne aisAja havA! sarakAra baDI divAnI hai? ese ese kulameM paDhate saba laDakeku thAnadAra banAtA hai usakuM gAmaka nAmathI mAluma nahi hatA. je darabArI 1detIA hove te aisA gAmakuM kabI bhejanevAlA nahi. cala chavA pIchA? ye thAnadArakI pAsa jAke achI tarehaneM uskI dhUla, jhaTakanA." ema kahI jamAlabhAI pAchA vaLIne thANadAra pAse sAMje AvyuM. thA NadAre pUchayuM "tamane je gAma mokalyA hatA tyAM jaI AvyA?" tyAre ja mAlabhAie kahyuM, "are? tamane khAlIpalI merekuM "cala jAuM ke 85 jAu" gAma bhejA esA gAma te duniyAkI bicameMbhI nahi hai!" thANadAre kahyuM, "tamane aNIyALI gAma mokalyA hatA ne "cala jAuM ke 85 jAUM" nuM nAma kayAMthI lAvyA. belA nAyakane?" nAyake AvI jamAlane pUchayuM, "jamAlabhAI! tamane aNuyALI gAma javA kahyuM hatuM, ne tenI nizAnIsArU seTIne aNuM kADhI ApI hatI, tema chatAM tame kema tyAM na gayA? seTI kayAM gaI! kema dekhAtI nathI? " - jamAlabhAIjhahAAAA! aba yAda AyA! sacabAta! soTIkuM aNI nIkAla dIIthI e eka pAnIke khar3Apara meM kUdA, taba TukaDA he gaIlekIna usIbakhta mane "cala jAuM ke 85 jAu" aisA bicAra kiyAthA se yAda regayA. A sAMbhaLI se hasavA lAgyA. pharIthI kAgaLamAM nAma lakhI ApI tene mokalya. 1 mehetA, kArakuna, vahIvaTadAra, davAta rAkhanAra te detI. kamaramAM lAMbI ptiLanI. davAta rAkhI pharavAnI rIta rajavADAmAM heya che te uparathI kahevAya che, Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 . dezama A vAta tadana bheLa ane akalavagaranA agAunA rajavADI sipAInA namunA viSenI che. java te gaye paNa raMga te rahyA. * eka revAsI hoLI paraNelo hatuM, paraMtu tenI orata ghera AvatI nahatI. vAraMvAra bicAro keLI teDavA jAya, tyAre oratane pakSa karI, tenAM mAbApa evuM bahAnuM batAvatAM ke, tenA paga para medIno raMga mUkela che, te raMga rastAmAM rahe nahi, mATe hamaNA mekalIzuM nahi. tajavIja paNa emaja rAkhelI ke dhaNuM teDavA Ave ke teja vakhata paga upara meMdI raMga navesarathI mUke, ane jyAM sudhI te rahe, tyAM sudhI te raMgane ghaNI tarehathI sAcavI rAkhe. paga dhUe nahi, bahAra taLAva ke nadIe jAya nahi. evI rIte pitAnA dhapaNane dekhADavA Dhaga karI mUke. jyAre paNa vile meTe pAcho ghera jAya eTale pAchuM kAMIja nahi. AvI rIte daza vIza vakhata te kaLIne nakAmA AMTApherA thavAthI ghaNA ghusse thaye, ne pitAnI oratane chAnI rIte upADI laI javAno nizcaya karyo. paNa prathama kaI cAra pAMca nAtIlAne jAhera karavuM e vadhAre sAruM che, ema samajI te thoDA nyAtilAne jAhera karI, Aratane teDavA joDe laI gaye. te lokone joI te paga upara meMdIno raMga lagAvI dIdhe. oratane mokalavAnuM kahetAM tenAM mAbApe raMga jato rahevAnuM bahAnuM batAvyuM, tethI sAthenA nyAtilAoe ghaNo Thapako dIdhuM ke, ameTAM chorU sAsare sArAM." rAjAne zuM kamI hoya che, paNa tenI dIkarIe paraghera jAya che. kemake dIkarI te sAsare ke masANu zebhe! Ama ghaNI rIte samajAvatAM paNa haThIlAM sAsarIAM ekanAM be thayAM nahi. chevaTe nAtabAra mUkavAno bhaya batAvyuM. e thI e bAIne tenA dhaNI sAthe sAsare mokalavA TharAvyuM to kharuM, paNa tene page meMdI raMga che, te raMgane kAMIpaNa harakata na thAya evI zarate kabula karyuM. A zarata karavAne temano hetu e hatuM, ke raMgane harakata thayA sivAya te laI jaI zake tema nathI, te "e pANIe TeThA maga caDavAnA nathI" paNa temAM teo niSphaLa thayA. dhaNIno IrAde te game tema karI "daLaNuM dULatAM paNa vastI rAkhavA" na hatuM, tethI te kaMTALI gayela dhaNIe raMga rahevA devAnI zarata kabula karI, oratane pitAnI joDe lIdhI. paganA kautukamALA. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mUadhikAra. raMgane kAMI harakta na thAya eTalA sArU jeDA paherAvI lIdhA. cAlatAM cAlatAM eka moTI nadI AvI. orate jANyuM ke have tenuM phAvaze nahi. ne mane rajA ApI deze; paNa raMgane harakta thavA na devI, e tenAM dhaNInA dhyAnamAMja hatuM, tethI oratane prathama pitAnA khabhA upara nAkhI nadImAM cAlyuM. jarA dUra gaye eTale oratanA paga barAbara pANI thavA AvyuM, ne raMga bhIMjAvAnI saMbhava lAge, eTale tarata khabhA uparathI utArI be hAthavatI be paga uMcA jhAlI rAkhI cAlavA mAMDyuM. phakta zarata mujaba paganA raMgane bacAvavAtarapha ja teNe potAnuM lakSa rAkhyuM. Ama thavAthI paga uMcA rahyA ne uMdhe mAthe AkhuM zarIra pANImAM ghasaDAtuM cAlyuM. te bAIe ghaNuM kalpAMta karavA mAMDayuM paNa jaMgalI sAMbhaLeja zuM kAma ? meDhAmAM pANI pasavA lAgyuM ne tethI mUMjhAvA mAMDI. paNa A keLabhAI lIdhI vAta muke te lAja jAya ! dhIre dhIre nadI UtarI gaye. orata udhe mastake pANImAM ghasaDAvAthI bebhAna thaI maraNa pAmI. kAMThA paranA lokee maLIne Thapako ApI dayuM, "are ! mU, Ama TrAranI mAphaka dasaDI kema lA ? A je, enAmAM jIva paNa nathI. are ! rAma rAma ! te bicArIno nAhaka jIva lIdhe, tAre ema zAmATe karavuM paDayuM ? koLIe kahyuM, "jIvate gaye paNa raMgate rahe," mANasee kahyuM, "raMgate raho" e zuM? te koLIe kahyuM tenA mAbApanI sAthe mAre zarata hatI ke tenA paganI meMdInA raMgane kAMI harakata AvavA devI nahi. jUo enA paga ? barAbara jALavyA che ke nahi! jALavatAM marI jAya temAM mAre vaka zAno? AvI rItanuM keLInuM bolavuM sAMbhaLI le ke tenI mUkhaIne hasavA lAgyA, ne kebIbhAI to gharatarapha cAlatA thayA. jaMgalI ne jaDasA jevA mANasane je hakIkata kahevAmAM AvI hoya, tenuM pariNAma pitAne bhayaMkara ne du:khadAyaka thatuM hoya tema chatAM paNa kahelI vAta cheDatA nathI, te batAvavAne A vAtano hetu che. nA bhAnA hama, huM bhUkhyo nathI. eka dhANadhAra mUlakane kaNabI, pitAnA, dUranA sagAne sage amadAvAvAdamAM rahetuM hatuM. tene tyAM kAma prasaMge AvIne utaryo. dUra gAmane sage pitAne tyAM ghaNe divase Avyo, tethI tene sArU, sArI sArI ne svAdiSTa - kautukamALA. 1 rAMdhaNapuranI AsapAsane mulaka. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 vyAkhyAnasAhityasa'graha-bhAga 3 jo. dezama ---; in "" sAI banAvI pIrazI, dhANadhAra mUlakanA jaDalarathajevA kaNakhIe tevI rasAI svasAmAM paNa joela nahi, tethI acchA taDAkA mAryA, e peTa karI janmyA ne chevaTa tRpta thaI uThayeA. jamI rahyAmAda gharadhaNIe pAnanI bIDI AgaLa dharI gRhyuM ke, " A yo. " paTele kahyuM, "e zuM che. " gharadhaNIe kahyuM, "e pAnanI mIDI che." paTele vicAryu ke, vaLI A khaTTA te cyAMthI vaLagI ! peTamAM jo jarAe mAraga hAta, te jema pAMca vakhata pIrasAvyuM, tema eka vakhata vadhAre pIrasAvIne vadhAre jamata nahi ? have tA jarAe bhUkhyA nathI, ne A zuM kAma pAnanI bIDI ApatA haze ? ema vicArIne gharadhaNIne gRhyuM ke, "huM nathI bhUtho mATe mAre nathI khAvI, tame khAo. " gharadhaNIe kahyuM " are lyo, lyo, tame parANA na khAo ne amArAthI kema khavAya ? " paTele kahyuM, "nA, paNa huM bhRdayo nathI." gharadhaNIe kahyu, " paTela, Agraha zAmATe karAve che, mArA sama A mIDIyo " paTele kahyuM, "nA bhAnA hama, huM nathI bhudA " ne bhUyeA hAuM tA jhInuM laharatuM pAMdaDu cama revA dauM " ( kuLanAM pAMdaDAmAM jamavAne pIrasela te patrALI paDatI mUkela mATe ) AthI gharadhaNI samajyo ke A jaDasArjavA paTelane pAnanI bIDI te zuM haze, ne kayAre khavAya. tenA vivekanI khabara nathI ! " gaddA kayA jAne 'jApharAnakI bAta !" tene jo tenuM ajJAnapaNuM khatAvI Agraha karIza teA vakhate khATuM lAgaze. mATe A vakhata vadhAre kAMIpaNa kahevuM nahi ema durasta dhArI vagara Alyo rahyo. '' www gAmaDAnA lokA zaheranA leAkeAnI rItabhAta ne vivekathI keTalA aNuvAki hAya che, te batAvavAne uparanI vAta upacAgI che. karyuM bhagAnA jevuM. kheDAmAM bhagavAnadAsa karIne eka vANi rahetA hatA. te bhagAnA upanAmathI ALakhAtA hatA. peAte sArA kuLanA hAvAthI nAnapaNamAM mahemadAvAda paraNyA hatA. teneA khApa tene nAnA mUkIne marI gayA hatA. tethI tenI rAMDelI mAne harIpharIne tenA sAmuM joI raDApA gALavAnA hatA. te tene AMdhaLAnI AMkha mA gaNatI hatI. jarAvAra paNa tene vilA mUkatI nahi. ramavA tA zuM, paNa bhaNavAe gharabahAra javA detI nahi. AthI bhagA 18-20 varSanA thayA tyAMsudhI kevaLa vyavahAranI mAhitIvagara mUrkha rahyo. 1 kesara. * kautukamALA, Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda mUkha-adhikAra, 263 nana nananananananananana======= = = = = = = bhagAne sAsare lagna hovAthI te avasare tene tathA tenI vahune teDAvyAM. vaha bicArI mAMdI rahetI hatI tethI tenAthI javAya tema nahotuM. bhagAne kaI dahADA bAraNAbahAra kAle nahi, tethI tene eka mokalavAnI tenI mAnI hiMmata cAlatI hatI. paNa mokalyA vinA chuTake nahote. hoMzIlA sAsu sasarA AvA zubha avasare pitAnA jamAI bhagAbhAIne ghera AvelA na jUe te ghaNuM khoTuM lAge ema hatuM. Akhare bhagAne mokalo ema enI mAe nakkI karI javAnA divase tene potAnI pAse bolAvI kahyuM. "bhAI tAre sAsare lagna che mATe tAre Aje mahemadAvAda javuM che, te taiyAra thA." bhago taiyAra thaI potAnI mA pAse rajA levA Avyo. mAe zIkhAmaNa dIdhI ke "dIkarA, tuM hajI bALaka che. koI divasa paragAma ekale gayo nathI, temAM vaLI Ate sAsare javuM che mATe ThAvakA thavuM, thoDuM bolavuM, pUche tene uttara dhImethI Apavo, eka vAtanI hA kahevI te eka vAtanI nA kahevI, ema DAhyo Damare thaIne raheje." bhagAe kahyuM, "mA ! tAre phikara rAkhavI nahi tArA dIkarAmAM kAMIpaNa kahevApaNuM AvavA nahi dauM. pachI kAMI?" Ama kahI vi. dAya thayo. tenI adhirI mA bhAgaLa sudhI vaLAvA gaI, tyAM paNa pharIthI enI e zikhAmaNa dIdhI. - sAMja vakhate bhAge mahemadAvAda AvI pahoMce. sAsarAne ghera juhAra karI beTho. jamAI pitAne AMgaNe Avelo joI mAyALu sAsue ulaTara AvI tenAM mIThaDAM lIdhAM. rasIlI sALIoe pANI lAvI mUkyuM. hoMsale sALo pAnapArI taiyAra karI ApavA beThA. ema bhagAbhAIne cAre taraphathI Adara satkAra thavA lAgyo. sAsue samAcAra pUchavA mAMDayA. sAsu-pitAnI dIkarI na AvI tethI) ekalA ja AvyA che ke ? bhage--hA. sAsu--amArI dIkarI nathI AvI? bhage- nA. sAsu-tamArI mA sArAM che? bhage--hA. sAsu--badhAMe hemakhema che ? kaovAraNAM. sAmA mANasanA mAthA tarapha pitAnA hAtha laI jaI te hAtha pAchA pitAnA lamaNuM sAthe dAbI dAcakA bolAvI de chavuM ke tArAM du:kha ge. AvI rIte bAiDIomAM mAna ApavAnI rIta che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama bhage--nA. sAsu--amArI dIkarI hajI mAMDI che? bhage--hA. sAsu--hajI sAruM thayuM nathI ? bhage--nA. sAsu--osaDa vesaDa karatA hatA? bhage--hA. sAsu- keda auSadhanI TIkkI lAgatI nathI? bhage--(ghaNuM javAba devAthI kAyara thaI gayo hoya tema tuM kahANuM karIne) nA. sAsu--(jamAIe meM bagADayuM tethI vahema AvavAthI,) zuM kAMI chAnuM rAkhavA jevuM che ? bhage--hA. sAsu--(kere lAvIne dhImethI) chokarIte jIvatI chekanI ? bhage--nA. sAsu--arara ! marI gaI? bhage-- hA ! AthI gharamAM raDAroLa thaI rahI. evAmAM bhagAne sAsare bahAra gaye hato tyAMthI AvyA. tenI joDe kheDAno rahenAra bhagAne pADozI kAmano prasaMga hovAthI Avyo hato. teo raDAroLa joI gabharAI gayA, ane pUchatAM mAlama paDyuM ke kheDAmAM paraNAvelI tenI dIkarI gujarI gaI. pelo pADozI e bAIne najarathI joI turatano Avela hatuM teNe kahyuM. " huM tamArI dIkarIne najare joI ghoDApara bezI hamaNAMja cAlyuM AvuM chuM. ane AvA mAThA samAcAra tamane koNe kahyA?" eTale saue bhagAbhAInuM nAma dIdhuM, je tyAM hAjara hatA. tyArapachI te baMnenI rajuAta thaI temAM bhagAbhAInuM pALuM ughADuM thayuM ke, tenI ota te jIve che, paNa mAMdI che tethI AvI zakI nathI. tenI mAe eka vAtanI "hA"ne bIjI vAtanI "nA" kahevA zIkhA maNa dIdhI hatI te upara surata rAkhI javAba dIdhuM che tethI Ama thayuM, ema khulluM teNe kahI dIdhuM. AthI soe tene Dhora jevo mUrkha kahI phiTakAra Apyo! A vAta gAmegAma ane dezadeza prasarI gaI, ane te divasathI koI mANasa je bahu cheTuM kAma kare te "ka bhagAnA jevuM" ema kahevAyuM. kAkA na kara Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda mUrkha --adhikAra. 265 karka kAMIpaNa kAmamAM nahi dhAluM ghaNuM khATu' piraNAma lAvanArane A vAtamAMnA "bhagA" nA jevA ane tenA kRtyane " bhagAnA jevuM karyuM. " ema kahevAmAM Ave che. A vAtanA hetu khATu kRtya khatAvavAnA che. khAthI eka kAmamAM aneka kAma karavAmASata. *porabaMdara gAmamAM eka zeThane tyAM puSkaLa dAlata hatI. zeThanI dukAnanuM saghaLuM kAmakAja tenA ghaNA varSanA jUnA ne vizvAsu munima calAvatA hatA. te pUrA khakharadAra, sarva vAtanA anubhavI hAvAthI zeThane dukAnataraphanA kAMi cATa-phikara hatAMja nahi. e munimanA tarane zeDhane ghaNeAja saMtASa hatA. temaja sunima upara zeThanA prema paNa ghaNuMAja hatA. dareka kAmakAjamAM tene pAtAnI marAmara mAna ApatA hatA. munimane tyAMnA kAI kAma avasara upara pAMca pacAsanI bakSisa paNa zeTha karatA hatA. munima zeThanA tarapha kharAkhara vaphAdAra rahetA, ne pAtAnA gharanA kAmanI mAphka pUrI kALajI ane ulaTathI zeThanuM kAma bajAvatA hatA. greDanI pAse munimanuM AvuM mAnapAna he!vAthI zeThANIthI khamAyuM nahi. zeThANInA bhAI kAMI kAmadhadhAvagara beThela hatA, tene e munimanI jageApara rAkhavA tenI vRtti thai. ravAne aMge mANasa AMdhaLuM bhIMta thAyache. tethI je vakhate zeTha munimanAM vakhANa karavA ke tenA kAmanI tArIpha karavA bese, te vakhata zeThANI temAMthI kAMi nahi ne kAMi khADa kahI khatAve. prasaMga jeI tenA kAmanI TIkA karI vAMkuM paNu bele. zeThane zeThANInI vAta kAMi pasaMda nahAtI AvatI, paNa haThIlI strInI sAmI mAthAphADa karavI, emAM kAMi phaLa nahi, ema samaane zeTha kAMi javAba ApatA nahAtA. eka vakhata lAga joi zeThANIe haTha lIdhI ke tame munimane pagAra khavarAveAche te zuM tamArA sagA che? peAtAnA sagAMne te bhAva pUchatA nathI ! mArA bhAI keTalA divasathI vagaradhadhe eThA che, tA parAyA pagAra laI jAya che tethI te gharanA mANasa zuM naratA ! ene munimanuM kAma soMpazeA te e paNa munimanA jevuMja karaze. zeTha jANatA hatA ke munimanuM kAma enAthI nahi banI zake, paNa zeThANInA Agrahane tAbe thaI sArUM lagADavA munimane rajA ApI. peAtAnA sALAne te jagAe rAkhyA. strIne dekhADavA mAtra munimane rajA hatI; tenA pagAra cAlu rAkhyA hatA, tethI munima dukAnapara AvyA sivAya zeThanA taranuM kAmakAja karye jatA hatA. * kautakamALA. 3ma Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAyAnasAhityasaMgraha- bhAga 3 . e-m phaLo anubhavavagaranA aNughaDa navA munima dukAnanuM kAma zuM karI zake ? khicArA, zeThANInA bhAInA bApagotramAM kAe te kAma karela hAya teA jANekanI ? anubhavavagaranuM kAcuM. eka vakhata gAmane pAdara paradezI ghInAM 500 kuDalAM vecavAne AvyAM hatAM, te levA navA munimane mekalavAmAM AvyA, prathama te ghInA bhAva pUchI AvyA, rIne melatAM khIjI vakhata kuvA tAla te pUchI joMce. trIjI vakhata kevA rUpiAnA bhAva kahyo che, ema jUdA jUdA traNa cAra AMTA khAdhA tyAre eka ghInA bhAva nakkI thayA. te pachI e ghI levuM ke nahi, e sArU gAmamAM ghIneA zA bhAva cAleche e tapAsa karavA meAkalyA. peAtAne kAMI bhAna nahi eTale zeTha kahe eTaluM kare, AthI zeTha paNu kAyara thai gayA. Re dazama eTalAmAM jUnA munima savAramAM pAdara gayA haze, tenA jovAmAM ghInA kuDalAM AvyAthI turata tyAMja tamAma pAMcase kuDalAnuM sATuM karI, pAte zeThanA nAmathI laI lIdhAM. te vakhata majA gAmanA vepArIe ghI levA hAjara hatA, temane thADAM thADAM ghInAM kuDalAM aeka rUpiAnA naphAthI parabhAryA vecI dIdhAM ne rU. 500 naphAnA gAMThe bAMdhI bheTanI AgaLa mUkI badhI vAta kahI ApI. zeTha ghaNAja prasanna thayA ne zeDhAne hyuM ke, "A jo tArA bhAI cAra vakhata ghI AgaLa jaI AvyeA. jeTaluM kahyuM teTaluM karIne Akhara pAche| Avye ane A jUnA munime vagara pUche peAtAnI akkalathI ghI kharIda karI vecI paNa dIdhuM, jenA naphAnA rUA. 100) lAvI AgaLa dharyA che. have kahe, emAMthI kANu heAziAra ne sArA ? tArA bhAI khatAvyuMja kAma kare te zA kAmanuM ? eka kAmamAM aneka kAma tenI akkalanA jorathI karI lAve te te munimapaNAne lAyaka kahevAya. ' zeDhANI--AhA ! kAI kAmamAM aema paNa thAya, temAM tame tenuM vAM te zuM khelA che ? kAma karavAthI dhIre dhIre AvaDe! kAi zIkhIne avataratu' nathI ! ' zeThANInAM vacana sAMbhaLI zeTha vagara khelyA rahyA. zeThANIe chAnI rIte peAtAnA bhAIne kahyuM ke, " havethI huzIArI rAkhatA jA. Aje zeTha vaDhatA hatA, mATe eka kAmamAM aneka kAma sAthe karavAnI Teva rAkhavI. zeThane eka cheADI khAra varSanI thavA AvI hatI. tenA lAyaka huziAra seALa varSanA vara jovA sArU zeThANIe tenA bhAine meAkalavAnuM pasaMda kIdhuM, ane tene taiyAra karyo. jatI vakhata tene zIkhAmaNa ApI ke "sArA kuLanA, khAnadAna, huziAra ne seALa varasanA vara zeAdhI lAvaje hA! varSa vadhAre ke e Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. mUrkhaadhikAra. 27 nA jajanananananaka7%============== chAne na joIe. barAbara seLa varSane joIne sagapaNa karaje. vaLI bIje phere thAya nahi, mATe vicArIne je kAMI pUchavuM che te pUchI leje. zeThANInA bhAIe vicAryuM ke AmAM bIjuM kAMI pUchavAnuM nathI, paNa kadAca seLa varSane vara na maLyo, te vaLI pUchavAne phera raheze, mATe A vakhata khulAse karuM te ThIka. tethI kahyuM ke "je seLa varSane eka vAra na maLe te ATha ATha varSanA be zodhI lAvuM te cAlekanI?" AthI zeThANuM ghaNuM rIse bharAI ke mUrkhane eTalI akkala nathI ke be varate hoya ! paNa pitA bhAI eTale tene vadhAre zuM kahI zake ! TuMkAmAM kahyuM ke "jA, tuM tAre dukAnanuM ja kAma kara." ema kahIne meklave baMdha karyo. zeTha te A badhI mUrkhAI kAMI belyAvagara joyAja karate hote, kemake tenA manane nakkI hatuM ke zeThANIno bhAI munimanI jagAe nabhavAno nathI. tenA kAmathI enI meLe tenI benane vAMka sUjaze ne rajA deze. De dahADe zeThane zarIre maMdavADa thayo, te ekadama vadhI gaye, tethI vaidane bolAvavA sArU zeThANue tene mokalyo. vaidane bolAvIne ghera AvatAM teNe vicAra karyo ke, eka kAmamAM aneka kAma karavAnI bhalAmaNa mArI benataraphathI thaI che, A vaidane belAvI jAuM chuM paNa zeThane kasara vadhAre che ne kadAca ArAma na thaye te vaLI khAMpaNa, nALiera, sUtara, vAMsa vagere lAvavAnA AMTA ghaNuM thaze, e ThIka nahi. mATe e badhAM vAnAM laI javAya teja eka kAmamAM aneka kAma karyA kahevAya. ema dhArI vedane parabhAre zeThapAse ghera mekalI pite khAMpaNa ItyAdika laI gharatarapha vaLyo. vaLI sUjI AvyuM ke deva IcchAthI naThAruM pariNAma AvyuM to sagAMvahAlAMne kahevA javuM paDaze, mATe te paNa be cAra sagAmAM kaheto jAuM ke pharIne AMTA na paDe. ethI sagAMone kahe gaye ke "zeThane bahu kasara che te tame sau tAkIde AvI pahoMcaje." zeThANanA bhAIe sUtara, vAMsa vagere ghera lAvIne eka khUNAmAM nAkhyAM. te joIne tenI behene pUchayuM ke "A badhuM zuM lAvyo?" teNe uttara Apyo ke " tuM kahetI hatI ke eka kAmamAM aneka kAma karavAM joIe, tethI vaidane teDavA gayo te bheLAM rastAmAMthI khAMpaNu, sUtara, zrIphaLa, vAMsa vagere sAmAna paNa leto Avyo ne sagAMne kahete paNa Avyo chauM. kadAca temane jIva na rahyo to mAre bIjo phero rahe ema meM rAkhyuM nathI." ATalI vAta thaI eTalAmAM te bAraNe cAra pAMca bhAIDA o o : o e : o o eka karatA AvI pahoMcyA! AthI zeThANIne pagathI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama najaranajhakana=naka= jaja == = = = = ja mAthAsudhI vALA uThI ne tenA bhAIne kahyuM ke, "are, paTayA, gajabanA karanAra! tuM tArA banevIne mAravAnuM dhAre che ne mane raMDApo A che! jA! tuM tAruM kALuM kara ! tuM te e mUrkha chuM ke tuM eka mUrkhAmAMthI se se mUrkha thAya !" " ema kahI zeThANIe tene rajA ApI, eTale ke jUnA munimane belAvI pAcho rAkhe. A upara eka sAkhI che ke - ANaMda pUche paramANaMda, mANase mANase phera; eka nANuM kharace na maLe, eka trAMbIyAnA tera, mANasa si sarakhAM hatAM nathI. mANasanI kiMmata tenA guNa karma parathI thAya che. e batAvavAne A vAtane hetu che. ghI khAtA, guDa khAtA ne barAbara satA kayuM nahi. eka abudha nAmano Araba eka rAjAnI nokarImAM hato. eka vakhata trIjorI paragAma mokalavAnI hatI, te sAthe tenI nokarInI karamAsa thaI. tethI saLagatI jAmagarIvALI-rUpAnuM pataruM jaDela baMduka khAdhapara mUkI, kamaramAM ja maio, charI, talavAra ane mAbara vagere laTakAvI taiyAra thaye, ne trIjorInI gADI joDe cAlavA lAgyo. cAlatAM cAlatAM gADInuM ThAMThuM choDe nahi. gADI ubhI rahe te pote ubheja che, ne jyAM cAlI ke te paNa cAja che. nahi bhUkha ke tarasanI darakAra ! nahi TADha ke taDakAnI ane nahi aMdhArI ke ajavALI rAtanI darakAra ! ArabanI nimakahalAla jAta je guNothI paMkAI che, te sarva guNa tenAmAM hatA. mukhya eka nimakahalAlIpara barAbara suta hatI. rastAmAM ghI goLanI rAtaba ApavA rAjAne hukama hatuM, te mujaba A Arabane paNa ghI geLa maLatAM hatAM. cAlatAM cAlatAM eka chANane podaLo bhaMyapara paDela te prathamathI abudhanA jovAmAM nahi AvyAthI te upara acAnaka paga paDaze, ne te DhaLatI jamIna upara hovAthI paga lapasyo. eTale zarIra hAthamAM rahI zakyuM nahi, ne abudha bheyapara paDI gaye. te joI joDenA ta. mAma mANaso khaDakhaDa hasyA. AthI tame guNI Arabe pUrI rIte pitAnI mazkarI thavAnuM mAnyuM, ne tema thavAnuM kAraNa, teno paga je barAbara rIte cAlyo nahi ne lapasI gayo, * kautakamALA. 1 cAlatA. 2 gADA pachavADAne bhAga. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mUkha-adhikAra. 269 te mATe paganA e moTA vAMka badala tene zikSA karavAne teNe nizcaya karyo. turata kamarapara hAtha nAkhI rUperI myAnamAMthI jamaiyo bahAra kADhI, potAnA paDI janAra paga pratye belyo ke, "e pagaluM ghI guDa khilAyA, era tere nahi khilAyA ? tuM bI ghI khAtA, guDa khAtA ne barAbara saMtA yuM nahi? barA nimajharAma !" ema kahI jotajotAmAM jamaiyo te paga upara lagAvI dIdho, ne jANe pitAnA pagane zikSA karI mara thatA hoya evuM DALa batAvyuM. e joI sarva kaI tenI samajaNane mATe viramaya pAmyA; paNa kare zuM! je banyuM te nahi banyuM thavAnuM nahi, pagamAMthI lehI vahevA mAMDyuM! jarAvAra thaI tyAM ghA Tharyo ne tethI tenA paga bhepara mAMDI zakAya tema rahyuM nahi, eTale gADI upara besArI mukAma para lAvyA. tyAM keTalAka divasa duHkha pAmI, pATA pIMDI ne davA dArU karavAthI Akhara ArAma thayo. - A vAta ekaja tarehanuM jJAna dharAvanArAonuM bheLapaNa batAve che. - sUryasAme laDAI calAvanAra mi. gujarAtamAM musalamAnane eka nAno kasabo hato. tyAMthI najIka traNa gAu upara eka zahera AveluM hatuM. tyAM sarakAranI mukhya kacerI hatI, tathA kambAtIone levaDa devaDane sarva rItano saMbaMdha hovAthI haravakhata temane zeheramAM AvavuM paDatuM hatuM. karabAtI miA sAhebe pUrA baMdhANI hatA. baMdhANIonI A kaheNI che ke, "ziyAlekA paDha, unhAleke dapera, aura mAsekI rAta; allA maraNa dIjIo, magara gamana mata dIjIe." te mujaba taDakAmAM javA AvavAne badale te maraNane vadhAre pasaMda karatA. AthI mibhAI savAramAM zIrAvIne nIkaLatA te huM gaDagaDAvatA Thaka Thazuka karatAM kalAka nava dazane sumAre zaheramAM AvI pahoMcatA. kacerInA ne bIjA kAmathI phAraka thaIne cAra pAMca vAgatAne sumAre pAchA vaLatA te sAMjanA cheka sAta vAgate gharabheLA thatA. kasabAthI kacerInuM zahera ugamaNI dizAe hatuM, tethI savAramAM jatI ne sAMjanA AvatI beu veLA temane sUrya sAme Avato hato. sUryano taDako barAbara moM upara Avato hoya to gametevA mANasane paNa Akaro lAgyA vinA rahe nahi. te aphINanA baMdhANI mi sAhebane lAge temAM zuM Azcarya ! nityanI A taDakAnI pIDAthI mibhAI * kautukamALA. 1 khAdane-savAramAM khAvAnI kriyAne zIrAvavuM kahe che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama *=================== == = tadana kaMTALI gayA ane duHkha TALavAne mATe ilAja kheLavAnA IrAdAthI tamAma kabAtIoe bhegA thavA nizcaya karyo. sane du:kharUpI kU ADe Avato hato tethI te bAbata daIe AnAkAnI nahi karatA ulaTathI eka pachI eka cerApara AvI beThA eTale vAta zarU thaI. eka mi -dekho yAro, ye sUraja apane pIche lagAvai, jIsa varSA zaheramuM jAte usa vaSTha sAmane AtA hai, aura pIche Ate usa vakhtabhI sAmanekA sAmane ! bIja-tebAha allAha! sAmane AtA itanAhi nahi hai magara AMkhuMmeM paThake aMdhe kara DAlatA hai. IskA kucha IlAja karanAhI cAhIye. trIje--baDe bhAI, tuma saca kahetehe, aisA IlAja karanA ke phirase sAmane AnA na pAve ! eka vRddha mituma saba laDakI muAphaka bAtacIta karate, I. sase kayA phAyadA hogA ? IlAja karanA hove te cale saba phajarameM merI saMga apane apane hathiAra- DhAla, talavAra, baMduka, barachI, ora tIrakAmaThe saba leke ! kamabata sUrajakI kyA ekAta ke apanI sAmane raha zake ? apane saba aDhAre bhAIhe ora sAmane ye ekIlA suraja ! galI ora tIrake mArameM sUrajakA TukaDe TukaDA kara DAleMge! A vRddha minI vAta TuMka akkalanA ane uchAMchaLA mananA mibhAIone gamI ne se eka mate te pramANe karavA kabula thaI ghera gayA. rAtrie sUtA paNa UMgha AvI nahi, aneka prakAranA turaMga AvavA lAgyA. kyAre savAra thAya ane hathiAra bAMdhI medAnamAM nIkaLI madaI batAvIe! ekAda sUrajane TukaDo hAthamAM Ave che te ApaNe DhAlapara jaDI daIzuM. vagere bhinna bhinna havAI turaMgamAM vahANuM vAyuM. savAra thatAM cAMdabhAI, sulatAnabhAI, ahamadami, mahamadami, akarkaDakhAM, phakkaDakhAM vagere aDhAra bhAIo hathiArabaMdha thaI gAma vaccethI nIkaLyA. A tamAse gAmanA eka samaju paNa prapaMcI vANiAnA dIThAmAM AvatAM, pUchavA lAgyo ke, "meherabAne, A sarva hathiAra bAMdhI taiyArI karIne jyAM cAlyA?" eka mie uttara Ape ke, "sUrajakI sAmane laDAI karanekuM aura usakuM mAra mArake nIce gIrAne jAte hai. kyA hama kucha kamatI haya?" vadhAre pUchagAcha karatAM uparanI tamAma hakIkata vANiAnA jANavAmAM AvI tethI manamAM ha. A mUrkhanA saradAro kevaLa azakya kAma pAra pADavA Ie Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda mU-adhikAra. 271 che te temAM kAMI eonuM vaLavAnuM nathI e emanI mATI mUrkhAIna lAbha ApaNe na laIe te vANiAnA dIkarA zAnA ! - Ama vicArI samaya oLakhIne jhAMpA bahAra tamAma mibhAI ekaThA thayA hatA tyAM jaI vANie kahyuM ke "tame ekadama sUrajanI sAme laDAI karavAne taiyAra thayA che, paNa tene AgaLathI khabara ApI che ? agara tene mata vaDhavAne ke tAbe thavAnuM che te tame kAMI jANe che? zUrA purUSe Ama aNucIMtA keI upara caDhAI karatA nathI, mATe tamAre prathamathI viSTi calAvavI joIe." vANiAnuM A kahevuM sarvane vyAjabI lAgyuM. eka DAhyAmAM khapanAra mie kahyuM ke, "tumhArI bAta te saccI hai lekIna uskI aura hamArI paMcAtame kona paDegA ? aura uskI pAsa pegAma keNa le jAyegA. vANio-are miA sAheba, neLanAM gADAM kAMI neLamAM rahyAM sAMbhaLyAM che! pAMca paisA kharaca karavA hoya te badhuM thAya. - mi ---kharcakI kucha gInatI nahi ete caIe ItanA kareMge, lekIna kAma karanevAlA kauna hai? - vANio-kAma karavAvALo huM taiyAra chuM. rUpiA pAMcaseM tamAre ApavA paDaze. te tamAro ane sUryane kajIo huM patAvI daIza. mi -pAMcaso rUpiA kucha baDI bAta nahi. da pAMcaso kayuM nahi hatA ! hama kucha mujIkhAM nahi hai ke Tenese pIchA haThe? hama A dekuM taiyAra hai. vANio-ThIka tyAre, atyAre te sai saine ghera jAo; rAtre huM sUryanI sAthe viSTi karI tamane e bAbatanA samAcAra devA AvIza. saghaLA miA sAhebe pota potAne ghera gayA. vANio pitAnI dukAne jaIne vicAra karavA beThe ke are daiva! gAMDAnA gAma kAMI jUdAM vasatAM nathI, paNa teo bIjA mANasenI bheLA gAmamAM ja vase che ! zahera ahIMthI ugamaNI dizAe che tethI jatI AvatI vakhate sUrya sAme Aveja Ave ! eTalI sahelI bAbata paNa tenA magajamAM AvatI nathI ! kudaratI niyama te koIthI pharI zake ema nathI, paNa mio pitAne vakhata badale eTale zeheramAM javAno vakhata sAMjano ne pAchA vaLavAne vakhata savArane rAkhe te pIDA maTI zake kharI, mATe e gAMDIAo pAse javA AvavAne TAIma pheravAva ane rUpIA pAMca paDAvI levA cukavuM nahi. * lebhI. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama janajawwwwwwwwwwxxxjana=naka == = = Avo TharAva karI rAtre vALu karIne mibhAI pAse gayo. tyAM tamAma tenI rAha joI beThA hatA hakAne gaDagaDATa thatuM hatuM, koI aphINanA jerathI mAthuM namAvI jhokAM khAtA hatA, te kaI agAunA bAdazAhonI vAte karatA hatA, te sAMbhaLI bIjA hoMkArA ApI rAjI thatA hatA. ne vANiAne Avate joi temaNe tene AdaramAna ApI besAryo ne eka buTTAe pUchayuM. "kayuM zeTha, kesI khabara hai ?" vANio-babaramAM zuM pUchavuM! tamArA sAme Aja cArakhuMTa dharatImAM keNa thaI zake ema che. jyAM sUrajane vAta karI ke "amArA katI tamArI sAthe laDAI karavA taiyAra thayA che." tevAM ja tene to gAtraja zithila thaI gayAM ! jANe telamAM mAMkhI DUbI hoya te thaI gayo ! teNe kahyuM je "mi sAhebe kahe tema kabula che. huM kAMI temanAthI bahu nathI, paNa teNe - bu mi -(vacce bolI uTha) dekho sUraja kaisA narama gheMsa jesA ho gayA! huM aM aM! pache kayA? (vANione AgaLa vAta calAvavA kahyuM.) vANio-(kahevuM jArI rAkhyuM) paNa teNe kahyuM che ke eka mArI vAta paNa kabAtioe maMjura rAkhavI. - mi -o bAta kyA hai. sUraja esA Dara gayA hai, taba hama kAyakuM urakI bAta maMjura na rakhe! alabata che. vANio-tenuM kahevuM evuM che ke "tamAre sAMje zaheramAM javuM ane savAre pAchA AvavuM, eTale koI vakhata sAme AvIza nahi." buDhA mi -ce bAtakI phikara nahi. apanA DarAyA DaragayA te e je maMgatA hai se hamAre kabUla hai. lekIna ulkI pAsa para jANe kehaAnA ke aba kabI sAmane AyAto TukaDe TukaDA kara DAle ! ! ! vANio-emAM zuM zaka? jaIne ene kahI AvIza, mATe TharAvamujaba rUpiA mane ApavA joIe. kacchatInA gharamAM te kAMI rUpiA hatA nahi tethI turata karaje kADhI rUpiA pAMcase ApyA te laI vANio miA sAhebanI mUIne hasate hasate ghera Ave. A vAta kudaratanA niyamavirUddha azakya bInA banavAnI IcchA rAkhanArA mUrkha ne akkalanA duzmana mANasonA daSTAMta tarIke vaparAya che. temaja tevA bevakUpha lokone prapaMcI leke kevI yukti vAparI saMtoSa pamADI Thage che, te batAvI Ape che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricache. ma-adhikAra 93 allAje Dara hoya te asAMje mAlIe aya! kAThiAvADanA macchukAMThAmAM mALIA tAluko Avelo che. taLa mALIAmAM ane tenI AsapAsanA gAmamAM miANuM jAtanA mUsalamAna vase che. teo zarIre kadAvara, himate bahAdura, laDave zUrApUrA, nekarIo nimakahalAla, ane jenuM eka vakhata jarA anna khAdhela hoya to tene mAthuM ApanAra tarIke jANItA che. e jAtane eka miANa paragAmathI Avato hato. rastAmAM dharmacusta Araba pitAnA hamezanA rIvAja mujaba nimAja paDhate hato. nimAja paDhatAM kaivAra ubhA rahIne, te koIvAra vAMkA vaLIne, koIvAra ghuTaNabhera besIne to koIvAra seMyasAthe mAthuM aDADIne khudAnI baMdagI karavI paDe che, tema A Araba karato hato. te joI ajJAna miANAnA manamAM AvyuM ke, "A Araba jarAvAra ubho rahe che. bezI jAya che, ane vaLI vAMke vaLe che enuM zuM kAraNa haze ? jarUra te koInAthI Dare che ne dhAstInemA Amatema kare che, mATe tene pUchI jouM te khare!ema dhArI - miNe-are, janAdAra, tuM Ama uMco nIco thayA kare che te kenAthI Dare che, ane zAmATe Dara rAkhavo paDe che? Araba- nAre bhAI, mAre kaI mANasane Dara cheja nahi. miANe-tyAre tuM Ama zA mATe uMca nIco thayA kare che? Araba-Ato huM nimAja paDuM chuM. allAnI baMdagI karuM chuM. miANe-allA koNa che? ane zAmATe tenI baMdagI karavI paDe che? Araba-allAe ApaNane pidA karela che. te ApaNuM piSaNa kare che. ApaNane je joIe te maLI Ave che te enI rahemIata che. AthI karIne tenI baMdagI karI tenA guNa gAvA joIe, ane ApaNA hAthathI ghaNI takasIra bane che te bAbatanI mAphI cAhavI joIe; tethIja A tenI baMdagI miANa-tuM allAnI Ama baMdagI na kare te te zuM kare? Araba--tema na karIe to te gebI zikSA kare che. mATe eka advAno Dara rAkhuM chuM ane tenAthI DarIne Ama karUM chuM. miANe -"allAje Dara hoya te asAMje mALIe aca! * kautukamALA. 35 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. -00 tha=== === jyAM ahvAne Dara nahIM!' matalaba ke jo paramezvaranA tAre Dara hAya tA amAre mALIe cAla jyAM paramezvaranA Dara paNa nathI. AvI rItanuM izvara sakhazrI ajJAnatAnuM melavuM sAMbhaLI Arakha vagaraelke rahyo. dezama miANA leAke pAtAnA maLa ne hiMmatane lIdhe bIjA badhAthI kevuM niDarapaNuM rAkhatA, te A vAta khatAvI Ape che; te eTalesudhI ke paramezvaranA Dara sAne hAvA joie te Dara paNa lekhatA nahi. ne mAnatA hAya ke jANe peAtAnA zUranA AvezathI "ra" e cIja nAza thaI gaela che; teApachI paramezvaranA Dara paNu kayAMthI hAya ! A izvarasaMdhI pUrI ajJAnatA ane jaMgalIpaNuM kahevAya. AvA leAkeAne bhaNAvI gaNAvI sArA sahavAsamAM rAkhI, sudhAravAmAM Ave te te zUravIra jAta ghaNI upayegI thaI paDe. A vAta agAunA vakhatanI kahevAya che paNa hAlamAM te leAkeA keTaleka darajje sudharatA jAyache. mAla bhale lUtI gayA, pana bharaTIuM mArI pAse chekanI !!! *IDaramAM lukamAnajI vAgheArA rahetA hatA, tene asamAlajI karIne vANe!tara hatA. peAtAneA keTaleAka mAla muMbAithI amadAvAda AvelA hatA te lAvavA mATe amadAvAda asamAlajIne mokalavAmAM AvyA. tamAma mAla bharata A mujaba tapAzIne lAve tesArU te mAlanuM bharatIuM tene ApavAmAM AvyuM hatuM. asamAlajIe amadAvAda AvI peAtAnA zeThanA mAla bharatIo mujaba tapAzI lIdhA; ne e gADAM bharI rAtrinA agIAreka vAgatAne sumAre ama dAvAdathI IDara AvavA nIkaLyA. asamAlajIne cArAnA Dara bahu lAgatA hatA. tethI gAmanA pAdaramAMthI gADAvALAesAthe mATe mATe sAde vAtA karI vakhata gALavA lAgyA. gADAvALAe jarAka kuM khAya ke asamAlanA jIva taLe upara thaI jAya! turata temane jagADI vAte cAlatI kare. rastAmAM keTalAka kALIAe 'heThuM rAkhyuM hatuM. thAka kesa AvyA eTale kALIe jUdI jUdI dizAmAMthI ughADI taravAra sahita AvI gADA upara caDhI gayA. gADAvALAe haeNThe utarI eka jagAe jaI beThA. asamAlajI dhrajatA jatA cArAne kahevA lAgyA ke, " mArA jAna lese nahi; TamAre Tu hAya ke khaTTu laI jAo. huM jarIpana khelavAnA nathI. " cAreA gADAmAMthI je je kiMmatI mAla hatA te laI gayA. kautukamALA. 1 pIDA. ** Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mUrNa adhikAra. ra75 cero gayA pachI gADAvALA gADA para AvI beThA, ane asamAlajInI sAthe vAto karavA mAMDI. gADAvALAe kahyuM ke, "A gAma najIka Ave che tyAMnA mukhI paTelane A corInI vAta ApaNe jAhera karIe " asamAlajIe kahyuM, "ApaNe mAla geravalle janAra naThI, mATe ahiM rastAmAM mukhI zAnadAra pAse nakAmA athaDAvAnI jarUra zI? pana have bAkIne mAla Idara tAkIde laI jo eja thIka che." e rIte koIne jAhera karyA vagara asamAlajI IDara AvI paMhae. gADAmAMno mAla ghaNe e che jeI zeThe pUchyuM - lukamAnajI-kema asamAlajI! Atoja mAla jaNAya che! asamAlajI-vATamAM ceraloke malA UTA Te laI gayA ! pana phikara jevuM naThI. lukamAnajI-zuM Tame paTTo mela che ! aThavA Te Tame sarakAramAM jAhera karUM hoya ne koTe mAla ne kAMThe valaTara malavAnI umeda jevuM che? ema hoya Te Te phira jevuM nahiM! asamAlajI-jAhera bAhera Te karuM nathI. jAhera karavAhI sarakAra koI mAla ApaTA naThI, e cora pakarI lA Ta Tene sajA kare, mAte jAhera karIne dalatA sarakArI kacerImAM ATharAvuM zuM kAmanuM ! varI ATo ema cAra enI mele Apanane puchavA Ave ema che, TeDI caMTA jevuM naThI. lukamAnajI-mAla lutI gayA, Te puchavA Ave ema Te varI bane? asamAlajI-"mAla bhale luTI gayA pana bharaTIyuM mArI pAse che kenI ?" harAmakhare, bhAva TAla jAnA vagara vecaze zI rIte !!! alabaTa ApanI pAse Temane AvavuM jarUranuM che? 2 vakhata pakarAvI DaIzuM! hAla phariAdI karIe Te cAra loke bharaTIuM jevA Ave nahi! ' lukamAnajI-are gaddhA Tene bharaTIAnuM zuM kAma? Tene zuM rUpiA ApIne mAla lIdho che ke naphe carAvA sArU bharaTIAnI jarUra pare ! TeneTe je upaje Te TamAma naphe che mATe jAhera karUM nahi ethIja mane nukazAna khamahuM paravAnuM! AvI rIte keTaleka Thapaka asamAlajIne ApavAmAM AvyuM paNa avasara gayA pachI badhuM nakAmuM hatuM. lukamA jIne pitAne mAla ga tenI ghaNI dilagIrI thaI ane pelA mUrkha asamAlajIne nokarImAMthI rajA dIdhI. A vAta eka jAtanI mUrkhAI batAvI Ape che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama ' mUrkhaviSe vadhAre vivecana karavuM e agya che. kAraNa ke manuSya je bhAva athavA rajakaNa seve tevo bhAva aMtaHkaraNamAM jAmato jAya che jemake manuSya kAmapradIpaka pustaka vAMce athavA kAmapradIpaka vAto sAMbhaLe te jarUra manamAM kAmavAsanA jAge che. tevI ja rIte koI strI karUNAjanaka je rUdana karatI hoya te avazya vajaya purUSanI AMkhamAMthI athupAta zarU thAya che tevIja rIte prabhu bhaktimaya vArtAlApa thatuM hoya to jarUra hRdayamAM nAstika jevAne paNa thoDe aMze bhaktibhAva udabhave che. te divya purUSane tenI pUrNa asara thAya e svAbhAvika che. mUnA jUdA jUdA prakAro para lakSa ApatAM temAMthI eka evuM sAmAnya lakSaNa ApaNuM dhyAnamAM Ave che ke pariNAme pitAnuM hita na samaje te mUrkha kahevAya. vyavahAramAM pitAnuM hita jALavatA hoya chatAM potAnA pAra lokika hitane gumAvato hoya to te vyavahAramAM DAhyo gaNAvA chatAM pariNamamAM mohATI paDAnuM pAtra banavAno hovAthI maheTa mUrNa gaNAya che. Aja kAla izvarane, tenA bhaktone tathA dharmane mAnavAmAM zaMkA karanArAo athavA tene eka jAtanI ghelachA gaNanArAo ghaNAka nAstikaleke pitAne sAthI DAhyA gaNe che ane bhagavAnanI pUjA karanArAone, bhavikajanone satkAra karanArAone tathA dharmamAM surata rahenArAone mUrkha kahe che tathA tene upahAsa, kare che. sarvavyApaka jJAnavALA sarvezvaramAM potAnI caMcala cittavRttine sthira karavA mATe je mUrtimAM IzvarabhAvanAnA abhyAsI hoya che temane teo aNasamaju gaNe che ane pote mUrtipUjAnA niMdaka banI potAne samaju ane vidvAna gaNAvavAnI kozIsa kare che. AvI vikaLa vidvattAnA jhabhA nIce DhaMkAelA evA kharA mUrkhAo samajatA nathI ke mUrtipUjAmAM kharI zraddhA rAkhI Izvarabhakti karanArAo cittanI nirmaLatA ane ekAgratAne pAmIne bahu sahelathI tatvavettA banI IzvararUpaja thAya che. jyAre nAstikaloke seMkaDe janma paNa tevAne tevAja eTale mAtra pANI levavAvALA ja rahe che. mATe mUrkhatAnI moTAmAM mehATI nizAnI nAstikapaNuM che tene tyAga dUrathIja karavAnI bhalAmaNa che. kadAca koIne prazna thAya ke tyAre AvA mithyAtva athavA ajJAna athavA mUrNa vigerenA adhikAraja na varNavyA hoya te ghaNuM sAruM. chatAM evA adhikAre grAhA zAmATe mAnyA che, te tenuM samAdhAna karavAmAM Ave che ke jagatamAM je durjana heya nahi to ApaNe sajajana kone kaheta ? mATe Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mUkha svayaM pragaTe adhikAra. 277 sajanane ane DAhyAne oLakhavA khAtara durjanane tathA mUkhane jANavAnI jarUra che. jema suvarNa ane pItaLanI lagaDIo sAthe paDI hoya to pItaLanI lagaDI cheDI devI ne sonAnI lagaDI laIne ghareNAM ghaDAvavAM e pItaLanI mAhitI vinA kema jANI zakAya! e niyamane AdhAre mUrNa vigere adhikAranI gaNanA karI che. - jhara - mUrkha svayaM pragaTe-adhikAra. khe manuSya jema gurU vagerene saMtApa ApanAra hoya che tema dharatI tevA akkalahIna vagarajarUranAM vAkayo uccArIne ke vagara jarUranI 9 kAMI ceSTAo karIne paNa janasamUhamAM pitAnI mUrkhatAne piteja [ jAhera karanArA hoya che te batAvavA mATe A adhikArane sthAna ApavAmAM Ave che ke je vAMcI tevA kAMi samajaNa dharAvatA thAya. murkha manuSya cupa rahI zakatA nathI. sACvitrIti. lolAmAtyavazAzcaturmukhasamAH zrukhA nRpastadgRhe, gatvA pazyati tAH patirvadati bho maunaM vidheyaM tdaa| tadbhojye nRpavarNitA suvaTikA tisro girocuH svato, dRgbhyAM krozati tUryakA hi hasataHproce na kiM kAM payaH // 1 // koieka pradhAnane cAra strIo hatI. te cAre strIo babaDIo hatI e vAta rAjAe sAMbhaLI ane vicAra karyo ke ApaNuM pradhAnanI cAre strIo babaDI che e vAta kharI che ke beTI che e jANavA sArU tenI tapAsa karuM. ema vicArIne pradhAnane ghera jamavAno vicAra batAvyo eTale pradhAne pitAnI strIone mana dhAraNa karavA pharamAvyuM. e vAta cAre strIoe kabula karI. bAda rAjA ghera jamavA AvyA tyAre sarva strIone hasavuM Ave evI rIte vAta kahIne vaDInuM zAka ghaNuMja sArU thayuM che ema prazaMsA karavA lAgyA, tyAre eka strIthI rahevAyuM nahi eTale bolI ke "e vavI te meM tavI " tyAM to bIjI bolI ke "e vavI to te tavI je mAI AIA telAI paI" tyAre trIjI bolI ke "AhiyAM DIMgaDaI" AvuM sAMbhaLI rAjA Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ho tyAre pradhAne AMkha karI karIne cothI strInA sAmuM joyuM. tyAre te belI ke -maImAe beyAM nahi, cAyAM nahi, DAyAM zuM kADhI Ave." 1 paTelakI jerUne tala cerikara khAyA, ye bAta pADA kahe se mAnIe mata. eka bheje paTela karIne nAnA gAmaDAno paTela hato. paTalANInuM nAma rAdhA hatuM. paTela potAnI khetIvADInuM kAma ullAsathI karIne kALa gujArato hato. paTalANI ghara AgaLanuM DhoraDhAMkhara bAMdhavAM, doDavAM, khaDa pANI nIravAM, ane rAMdhavAsIMdhavAnuM kAma karavAmAM Akho divasa guMthAelI rahetI. potAnA khetaranI nIpajanA cheDA tala AvyA hatA te paTele gharamAM rAkhI mUkyA hatA. te tala bahAra kADhI eka vakhata paTalANa khAtI hatI. evAmAM phaLImAM bAMdhela pADuM tane svabhAva pramANe ArahyuM. paTalANa paTelathI chAnA pUchavAgAchaLyA sivAya tala laI khAtI hatI tethI bicArI bheLIbha Tukane ugI AvyuM ke "pADe A vAta jANe che te rakhene koIne kahI deze te mArA viSe gharamAMthI chAnuM carI khAnAra tarIke lekane halake vicAra Avaze ! are ! pachI te A jIvatara zA kAmanuM !" tethI te bAbatanA IlAjanI tajavIjamAM te paDI.. paTelane AvavAnA vakhataupara moDhuM caDhAvIne tabarA jevuM karyuM. tene Avata dekhI ADuM joIne beThI! paTele AvI pANI mAgyuM paNa sAMbhaLeja keNa! teno bApa? paTalANIne bolAvavA lAge te bavAre javAba dIdho ke, "tamAruM kAMI ThekANuM che ? AjakAlanuM pADuM te paNa mArI mazkarI karavA zIkhyuM ! mAre te A gharamAM rahyuM pAlavavAnuM nathI. tamAre gamete pADAne rAkho ne kAMto mane rAkho ! kAMte pADuM nahi ne kAMte huM nahi!" paTalANInAM AvAM jussAbharelAM AkarAM vacana sAMbhaLavAparathI paTela DarI gaye ne gusse thavAnuM kAraNa dhIme dhIme pUchavA lAge. paTalANI AMkho pheravI bolI ke, "Aje tamArA gayA pachI tala sApha karatAM karatAM bedANA mahAmAM nAkhyA, ke tarata mUA pADAe AraDI mArI phajetI karavAnuM karyuM! e AjakAlanuM pADuM mArI phajetI karanAra koNa! huM gharadhaNIANI chauM ! tala khAdhA to mArA dhaNInA khAdhA ! emAM enA bApanuM zuM lIdhuM? tamane kahe enI phikara nahi, paNa koI bIjAne mATe kahe te loko tala carI khAdhAnuM * kautumALA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. 5 --- mAne, tethI mArI AkharU ane sAcavaTane khaTTo lAge, mATe e mArI phajetI lUTAvanArA pADAne ahIMthI kADhI mUkeA. khasa mAre ghera nahi. " mUrkha svayaM pragaTe--adhikAra. 209 paTela----ApaNe je ahIMthI tene bahAra kADhI mUkazuM teA rIsanuM maLyu badhe phajetI karaze. mATe kADhI mUkavuM e ThIka nahi. paTalANI---hA. tamAre teA ThIkaja chetA. hAla paNa ApaNe ghera chatAM khIjAne mADha kahIne jetI karaze teA tene kANu nA kahenAra che ? paTela--are! tuM phikara mUka. bhalene pAtuM badhAne kahetuM pha, paNa kAi mAneja nahi evA sArA ilAja mArI pAse che, huM gAmano paTela huM eTale mane kAMi vAra nathI. Ama belI turata paTele havAladAra pAse jaine te vAta karI, eTale paTe lanA Agraha mujakha havAladAre bhaMgIne melAvI sAda pADavA hukama karyo ke, paTelakI jorUne tala cAra kara khAyA, ce khAta pADA kahe sA mAnIe mata !" bhagIe e mujaba gAmamAM dAMDI pITI sAda pADI AvyeA. AthI paTalANI khuzI thayAM ke have ThIka thayuM. mArUM pITayu chene badhe kahetuM pha! paNa have tenuM kahevuM mAnaze kANu ! gAmanA lAke vAta jANatA nahAtA temaNe te vAta jANo ane paTela paTalANInI mUrkhAine hasI paDayA. A vAta peAtAnI chupI binA jAheramAM mUkanAra mUrkhano citAra batAve che. mUrkha manuSya je AgaLapaDatA bhAga na le ane cupa rahe te temanI mUrkhatA jAhera thatI nathI ane leAkeAmAM temanI pratiSThA paNa jatI nathI. paNu ghaNA evA hoya che ke pAtAnI meLe pAtAnI mUrkhAI jAhera thAya tevI ceSTA leAkeAnI hAjarImAM karI teone mazkarInuM kAraNa Ape che. mATe mUrkhajanoe nipuNujanonI samakSa potAnuM DahApaNa na TALatAM cupa rahevuM eja teene mATe sArUM che. e jaNAvavA have pachI mUrkha bhUSaNa adhikArane sthAna ApavAne A adhikAranI samApti karI che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 vyAkhyAnasAhityasa'graha-bhAga 3 jo. mRrvatRva-AdhikAra. . `ne jo peAtAnuM mAna jALavavuM hoya teA mAna jevA khIje kAIpaNa rastA nathI. je mAnamAM ne mAnamAM sArA lugaDAMlatAM paherI rUDArUpALA kheDA hAya ane jIbha na calAve te teA vAta bhAramAM rahe, paNa jo dabha hAlItA tAla thai jAya. mATe teoe jyAMsudhI ceAgya janarajaka samayAnukUla khelatAM na AvaDe tyAMsudhI maina (aMge meDe ) rahevAmAMja mAla che ema dekhADavA A adhikArano AraMbha che. na khelavAthI mUrkhane aneka guNa. manamAM guNa mukhadoSeNa badhyante zukasArasatittirAH / vAstatra na vadhyante, maunaM savArthasAdhanam // 2 // za ********** anuSTupa (2 thI 2) rUpavacApi mUrkho'pi gatvA ca vipulAM sabhAm / 'rakSeza svAM nindA, mAryAM dudharinI yathA | z|! (mu. 2. nAM.) puruSe jema peAtAnI kharAba cAlanI strIne vaza rAkhavI joie, tema mUrkha purUSa pAte rUDA rUpALA hAya paNa mAhATI sabhAmAM jai peAtAnI jIbhane kAbumAM rAkhavI joie. ( jIbhane vaza na rAkhatAM je kAMi khelavA jAyache tA tethI tenI mUrkhatA jAhera thAyache. ) 1 prastutaM hetusaMyuktaM zuddhaM sAdhujanapriyam / yo vaktuM naiva jAnAti, sa jihvAM kiM na rakSati // 3 ae. mu.) pAtAnA mukhanA (nhADhAnA) doSathI popaTa, sArasa ane tetara baMdhAya che ( pAMjarAmAM purAya che ), paNa bagalAe temAM baMdhAtA nathI. mATe mauna che te tamAma anuM sAdhana che ( mAnathI madhAM kAma sadhAya che ). mUrkha jo mADhAthI khele tA aMdhAya che ? vidvAno eTale teA baMdhana Ave paNa mUrkha na mele teA zeno kha MdhAya ? vidvAnatA vidvattAthI chuTI zake, paNa jo mUrkha khele tA ba'dhAI jAya mATe temaNe na khelavuM teja sArUM che. ra jIbhanI vyarthatA ( nakAmApaNu' ), }x. mu.) Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mUkha bhUSaNa-adhikAra - 281 je mANasa samayAnukUla, hetunA saMbodhavALuM, zuddha, sArAM mANasane priya lAge tevuM, bolI jANatuM nathI te pitAnI jIbhane zAvate (vaza) nathI rAkhate? arthAt miAna rAkhI besI rahe te atyaMta sAruM che. 3 mAna rAkhavAnuM dRSTAta. baraM maunena nIyante kophilairiva vaasraaH| . yAvatsarvajanAnandadAyinI gIH pravartate // 4 // .7 / keyela jyAM sudhI badhAM mANasone khuza karanArI vANI thAya tyAMsudhI vagara bele divase kADhe che, tema mUrkha paNa mANasone priya lAge tevI vANI bolatAM na AvaDe tyAM sudhI muMgA rahevuM sAruM che. 4 - mUrkhapara vidhAtAnI kRpA (!) sapanAti. svAyattamekAntaguNaM vidhAtrA, vinirmitaM chaadnmjnytaayaaH||| vizeSataH sarvavidAM samAje. vibhaSaNaM maunamapaNDitAnAma | // 5 // su. 2. nA. - paMDitenI sabhAmAM apaMDitae vizeSa karIne cupa rahevuM e mane ghareNArUpa che. kAraNa ke manapaNuM e mUrkhatAne DhAMkI devAnAra brahmAe pitA (sU) ne AdhIna e uttama guNa sarje che. 5 - mUrkhane oLakhavAnI samajaNa. dehA- makare vicAra karyA vinA, avasara virUddha uccAra; samaya vizeSa samaje nahi, e paNa eka gamAra. aMtarakerA ubharA, bakIne kahADe bahAra; egya apagya jue nahi, e paNa eka gamAra. kathane jananAM kALajAM, kApe jema kaTAra; caturapaNuM cittamAM gaNe, e paNa eka gamAra. vaNa teDAvye vaLI vaLI, Ave vAra aDhAra vaNa belAvyo bahu bake, e paNa eka gamAra. hase bhase laDavA dhase, bharI sabhA mojAra; mANasanI marajAda nahi, e paNa eka gamAra. pAI-belI na jAge vigate bela, tene te zuM kahIe tela, samAviSe pachI je saMcare, vivAhanI vaNI te kare. * dalapatakAvya, Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 je dazama kaNabInI mUrkhatA. ce.pAI jatAMbhaLa eka hate sulatAna, manamAM moTuM dharata mAna; putra paTelanNe te pAsa, kAraja karavA gayo prakAza. karI TuMkAre uca kAma, zira namine nahi karI salAma; bhAsyo nahi bheLAne bheda, krodha karIne kIdhe keda. bhUkhaNa tene mATe bhAI, cAlyo suNI cape citta cAI, dhAyuM je dhIraja mana dharuM, salAma bevaDI sArI karuM. duMdA dIDe sulatAna, hara je belyo hevAna, salAma dillInA zAhane, vaLI salAma vaDI ThaMdane; kharekha suNI upaja kheda, kIdhe tene paNa tyAM keda benI vAta suNI tene bApa, Avyo zAha samIpe Apa. prema dharIne karI praNAma, ThIka karI bolyo te kAma; lokataNa tama hAthe lAja, mApha karo avaguNa mahArAja. zAha kahe tAre suta eka, samajyo nahI salAma viveka; mukhe salAma bIje kahI mune, dujI salAma kahI duMdane. kAraNa ethI kedaja karyo, evuM paTela suNa uca, tamane salAma na karI teja, mATe murakha mANasa eja. bIje paNa che bahu bakanAra, cittamAM cetI na karyo vicAra sAhibane karIyeja salAma, kahAne duMdataNuM zuM kAma. hetu te sulatAna hatA, dude dhara, te devatA; jhAjhI e suNI lAgI jhALa, keda karyo tene tatkAla. suNa paTelataNe je sage, bhUpati Age Avyo bhaga; karI salAma kahyuM tatakAla, paTelane cheDe bhUpAla. che mAre sAMkaDI sagAI, ame banne AMgaLIyA bhAI: rAjI thaIne pUche rAya, kene AMgaLIyA kahevAya. detete uttara dIvAna, huM kahuM kahI belyo hevAna; pAchAne marI jAya pitAya, pAchayAnI mA nA jAya. prasave putra suvAvaDa khAI, e pAchayA AMgalIyA bhAI; kApata suNuM mAthuM te kALa, hukama karyo je pUro hAla. cAre cakale cAlI vAta, jathe thaI kaNabInI jAta, * lapatakAvya, Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada mUrNa bhUSaNe-adhikAra.. dIThA be jaNa DApaNadAra, tene tyAM kIdhA taiyAra. sAhiba pAse tame saMcarI, kahe ghaNI AjIjI karI; jIvADe tete jIvIe, cheka tamArA chorU chIe. prajAtaNa che mAtA pitA, zabda kahe evA zobhitA; caDe dayA rAjAne zitta, paTela chUTe putra sahita. dAhA. jugatI suNIne be jaNa, aMtaramAM dharI Aza; AvyA arajI ucAravA, pAdazAhanI pAsa. bItA bItA be jaNa, ucaryA evuM Apa; tame amArA chokarA, ame tamArA bApa. zabda suNuM sulatAna te, khIjI pApe kheda; hAla hAla hukame karI, kIdhA tene keda. koIe vAta jaI kahI, jyAM kaNabInI jAta; pradhAna pAsa gayA pachI, nara je kaNabI nAta. prIte kahI pradhAnane, vaLI vaLI vigate vAta, pradhAna be premathI, suNe sahu sAkSAta. adhipati Ave avasare, mAne nahI muja veNu; begama bole be kathana, kAMIka mAne keNa. pache begama pAse gayA, kaNabI karI vicAra; praNAma karIne premathI, e karyo ucAra. saMkaTa paDIyuM sAmaTuM, te mATe tuja pAsa; Aja sarva AvyA ame, ugaravAnI Aza. dhaNu araja nathI dhAratA, vAta na suNe vajIra; teya amArI pyArI tuM, dhaNIyANuM chuM dhIra. belI begama belatAM, bhAre rIsa bharAya; kaNabInI dhaNiyANI te, kaNabaNa te kahevAya. ema kahI e avasare, hukama karIne hAla keda karAvyA kaNabIne, krodha karI tatkALa, vAta vigatavAre kahI, pRthvI patinI pAsa; patie kahyuM pradhAnane, karaze nahi kacAza. mUrakha evA mAnavI, je je kaNabI jAta, mArI kADhI mulakathI, rahe na eke rAta, Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 284 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama najarajananananajanaka kawwwwwwjanakajanaka copAI pradhAnamAM DApaNa bharapUra, hete be zAha hajura; kaNabI AkarI cAkarI kare, kayuM pakavI koThAre bhare. mane hukama Apa mahArAja, kene saMpuM e kAja; pRtha pati vicAre paDa, jana eke e nahi jaDe. karI zake kaNabInAM kAma, haiyAmAM rAkhIne hAma; pachI be pite paradhAna, kathana kahyuM te dhAre kAna. rUDuM kaNabIthI che rAja, emAM te saMze nahiM Aja; adhika vase che varaNa aDhAra, kaNabI sainA poSaNakAra. nahi tithi vaNa mahinAnuM nAma, gaNAya nahi kaNabIvaNa gAma; te kaNabInA guNa atala, paNa bolI nahi jANe bola. rUThe kaNabI zira je rAya, pachI ghaNA manamAM pastAya; tame taje te mATe rIsa, Apo kaNabIne AzISa. zItala thaye suNI sulatAna, melyA kaNabIne dai mAna; jamyA ramyA kaNabI ghara jaI, mazkarI te mahipatinI thaI. 48 vidvAnonI sabhAmAM ke anya janasamUha jemAM kaI kaI paNa nipurNajano hoya temAM mUkhaMjane paNa sArAM kapaDAM paherI maina dhAraNa karI beThA hoya tyAM lagI teo paNa sabhya paMktimAM gaNAya che. paNa jo teo mAna rAkhI na zakatAM kAMIpaNa uccAra kare che te tenI kiMmata thaI jAya che, eTalA mATe teoe mana rAkhavuM emAMja teonI zobhA che. mAtra muMgA muMgA besI rahI vidvAno ane nipuNujane sAthe paricaya vadhAratA rahe to teonI mUkhetA dhIme dhIme ghaTatI jAya che ane tenAmAM bolavAnuM cAturya paNa krame krame Ave che. mATe mUkhejanee potAnA bhalAne mATe egya paMktinA manubenA paricayamAM rahevuM ane temanA upadezo sAMbhaLI tenuM manana karavuM e baha Avazyaka che ema samajAvIne paThitam (vedIyA Dhera) adhikAra levA - gyatA mAnI che. keTalAka bhaNu gayA hoya che paNa vyavahArane bilakula jANatA ja nathI te paNa eka jAtanA mUja che ane cAlatuM prakaraNa paNa teja saMbaMdhanuM hovAthI ukta adhikArane sthAna ApavA A cAlate adhikAra baMdha karela che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. patimUkhoSikAra. 285 jaja rajAnajanaka nAna==== paThita-mUrkhAdhikAra. kare kevaLa manuSya zAstra bhaNyAja kare ane calate vyavahAra samajI zake Sja nahi te e manuSya jagane vadhAre upayegI nIvaDato nathI. kAraNa ke, & manuSya jevI rIte samaje tevI rIte dAkhalA dalIlethI je sama jAvI ucca kaLAo pAme che te che savartanamAM ane AtmadazAmAM AgaLa vadhe. mATe uttama zAstravettAe paNa vyAvahArika jJAna meLavavAnI jarUra che. te jJAna na hoya te dareka zAstravettA vedIA DhAramAM khape che ema samajAvavA A adhikArane upagI mAnya che. vedIA Dhora, bhaNyA paNa gaNyA nahi. sojItrAmAM rahenAra vedamUrti gaphalazaMkarane vidyAdhara nAmano putra hate. tene sAta pUrAM thaIne AThamuM varSa beThuM, eTale zAstranI AjJAnusAra upavItasaMskAra karyo. ane te ja varSe koI sArA kulIna gRhasthanI kanyA sAthe lagna paNa karI dIdhAM. gaphalazaMkaranA bApadAdA vedIo hatA, tethI gharamAM agnihotrane kuMDa hato. tyAM vedokta rIti pramANe sadA kiyA thatI hatI. pitAne cAlate Avelo dhaMdhe chokarA paNa calAve te mATe gaphalazaMkara ghaNe khaMtIle hato. te sArU gaphalazaMkare gAphala na rahetAM vidyAdharane vedano abhyAsa karAvo AraMbhe. prAta:kALamAM snAna karI phaLImAM darbhanI sAdaDI para sAmasAmA bezI chokarAne moTethI vedanA maMtra bhaNAvavA mAMDyA. gaphalazaMkara-uM nAnA-navA patividyAdhara-uma gaNunana- gaphalazaMkara-rAMDanA! spaSTa uccAra karavidhAdhara(uMu karI gaLagaLo thaI jaI) kamAnAnAMrA, chokarAthI barAbara zuddha uccAra nahi thayA, tethI krodhamAM AvI jaI gaphalazaMkare tenA vAMsAmAM be cAra seTI kheMcI kADhI, AthI chokarAe tANane karavA mAMDyuM. tenI mA AvI pahoMcI, ne pitAnA dhaNane kahevA lAgI ke chokarAne mArI nAkhe che ke zuM? ema vidyA AvatI haze? havethI je ene mAre hoya te mAre bhaNava nathI." * photakamALA, Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa'graha-bhAga 3 ja. dezama ****** *** www Ama thavAthI galaza kare vicAryuM ke ghera rahIne kare! bhaNaze nahi mATe paradeza mAkalavA. tethI chekarAne kAzIe bhaNavA meAkalI dIdhA. tyAM gurUnI AjJA mujaba vidyAdhare cAlavA mAMDayuM. rAtra divasa mehenata karI gurU Ape te pATha karavA cUke nahi, agatyanAM kAma sivAya zALA bahAra jatA nahi. AvI rIte veda bhaNavAmAM peAtAnuM lakSa coMTADI popaTIuM jJAna saMpAdana karyuM. vyavahAranI khAmatapara bilakUla lakSa ApatA nahi, tethI tevA jJAnathI tadana ajANyo rahyo. sumAre daza varSa kAzImAM rahyA te arasAmAM cAre vedya meDhe karyAM. te evI rIte olatA ke jANe gaMgAnI dhArA chUTI. temAM vaLI hasva dI'nA paNa doSa Ave nahi. gurUe tenA AvA sArA abhyAsathI prasanna thaI tene ghera javAnI AjJA ApI, tethI peAtAnI aDhAra varSanI vaye te vatanabhaNI vaLyo. keTaleka divase seAjItrAthI traNa gAu upara gAma che tyAM AvI pahoMcyA. madhyAnhanA vakhata thayA hatA tethI te gAmanA pAdare eka nadI vahetI hatI temAM snAna karI kaMika TImaNu karI levAnA vicAra karatA hatA. tevAmAM tenA gAmanA pichAnavALA traNa cAra jaNu maLyA. ghaNA dahADe vidyAdharanA meLApa thayA tethI khUba huthI bheTayA. temAM eka jarA TIkhaLI hatA teNe pUchyuM "mahArAja kayAM sudhI abhyAsa karyA ?" 286 vidyAdhara-cAra veda purA. TIkhaLI-zAkhAza ! have tamArI barAbarI kare evA A prAMtamAM kAI nathI. vidyAdhara--mAre ghera sA kuzaLa che ? TIkhaLI--hA. saiA kSema kuzaLa che. paraMtu (vedamUrtinI vyavahAranA jJAnamAM kevI kuzaLatA che tenI parIkSA karavA mATe) eka zekakAraka banAva banyA che. vidyAdhara--(adhIrA thaine) te zA mane utAvaLe kahA bhAi. TIkhaLI--tame vasra utArIne nadImAM ubhA raheA eTale kahuM. vidyAdhara-- nadImAM ubhA rahI) leA, have kaheA. TIkhaLI--tamArI strI rAMDI che. vidyAdhara--ziva ! ziva ! ziva ! AvA kApa!! ( Ama kholI nhAtA nhAtA pAka mUkIne rAvA lAgyA ). TIkhaLI have tame chAnA raheA ane ghera jaladdI jAo. vidyAdhara-huM zuM mADhuM laine ghera jAuM ! mArA te pagaja upaDatA nathI ! ! TIkhaLI-zuM karIe! emAM ApaNA ilAja nathI ! vidyAdhare kapaDAM paherI gharabhaNI cAlavA mAMDayuM. be traNa khetaravA cAlyA eTale vicAra thayA ke, "mAre ghera javuM te zI rIte ? mane kAMI AvI khAkha Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, * pati mUkhadhikAra. 287 tanuM jJAna nathI. tethI pAche vaLI pelA TIkhaLIne pUchayuM ke "mAre ghera pAdharA javuM ke kema ?" TIkhaLIe salAha ApI ke, "tamAre mAthe dhotI oDhI daravAjethI poka mUkavA mAMDavI te ghara sudhI cAlu rAkhavI. pachI ghera pahoMcyA ke tyAM besI geDI vAra reyA karavuM, ne gharanAM mANaso AvI chAnA rAkhe eTale rahI javuM." vidyAdhara te pilA TIkhaLInI salAha pramANe poka mUkto ghara AMgaNe jaI beThe. ADazIpADezI jevAne ekaThAM thayAM. tenA revAne sAda sAMbhaLI tenI vidhavA bena gharamAMthI bahAra AvI, ane jue che te potAnA bhAIne poka mUkata dIThe, tethI ghaNuM Azcarya pAmIne pUchavA lAgI ke, bhAI, tame Aja daza varSe ghera AvyA tethI amAre dIvALInA divasa je AnaMda thaye, paNa tame rotA kema AvyA? vidyAdhara--mahA daivakepa thayo! bahena--zo kepa thayo? vidyAdhara--mArI strI rAMDI chene!! bahena--are! bhAI, e zuM bole che! tame beThA che ane tamArI strIte rAMDe !! vidyAdhara--jene bena, huM beThAM, tuM rAMDI che, to te kema na raDe ? vidyAdharanuM AvuM ati mUrkhAI bhareluM bolavuM sAMbhaLI tenI bahena zara. mAIne gharamAM jatI rahI. bhegA maLelA lokee kahyuM ke, "tame kAzIe jaIne game eTaluM vedanuM jJAna meLavI AvyA paNa Akhara "vedI Dhera," "bhaNyA paNa gaNyA nahi." . mane " je ritaH dhAvA jevA eka ziSya gurUnI pAse ghaNuM mudatathI zAstrano abhyAsa karI saMskRta sArI rIte zIkhyo hate. pitAne saMskRta AvaDe che ema batAvavAnI eka taraphathI apekSA pUrI hatI, temAM vaLI gurUne hamezane bodha eja hatuM ke bolavA cAlavAno vavahAra gIrvANa bhASAmAM rAkhave. gIrvANa te devavANI che. prAkRta bhASA niSiddha che, te yAvanI bhASAthI zeLabheLa che. yAvanI bhASA te kaMThe prANa Avyo hoya te paNa bolavI nahi, ema zAstranI AjJA che, mATe brAhmaNanA dIkarAne saMskRta bhASA vAparavI egya che. gurUnA bodhamujaba ziSya bolavA cAlavAnA ne lakhavAnA prasaMgamAM saMskRta bhASA vAparavA mAMDI. tene gurU sivAya bIjA lekejoDe prasaMga thoDo kautukamALA. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ******** ===================== paDatA hatA, kemake vidyAthI avasthAmAM te hateA; tethI prAkRta bhASAvagara aDacaNa kavacitaja AvatI, gurUne kAMI kAraNasara paragAma javAnuM heAvAthI ziSyane sAthe lIdheA, rastAmAM gurUne tRSA lAgavAthI eka kuvApara jaine mAMDe pANInI tapAsa karavA mAMDI. gurU kuvAmAM najara karavA jAya tyAM akasmAta rIte khazI javAyuM, tethI mAMhe paDI gayA. AjJAMkita sevaka bahAra hatA te gabharAI gayA, ne khumeA pADavA lAgyA ke, "mama guruH je patitaH dhAyantu che|" ema saMskRta bhASAmAM keTalIka khumeA pADI te pAsenA khetaramAM kAma karanAra kheDutAe sAMbhaLI tA kharI, paNa te bicArA tenA artha samajyA vinA zI rIte Ave! gurUnI AjJA prAkRta bhASA kholavAnI naheAtI, tethI prAkRta bhASA khIle te gurUnI AjJA bhaMga karavAnA doSa bese ! gurUta ekadama pANImAM kUvAne taLIe utarI gayA, paNa temane pANIe uchALe! mArI upara ANyA; te vakhata temane taravAnI yukti thADI thADI AAvaDatI hatI te kAme lagADI, eTale pANInI sapATI upara mADhuM rAkhI zakayA, uparathI ziSyanI khumA saMskRta bhASAnI sAMbhaLI vicAra thayA ke A bhASAthI kAI leke AvI bhegA thaI zakaze nahi, ne Akhara mAre mUMjhAI marI javuM paDaze. vaLI ziSyane te khAmataneA kAMI vicAra nathI, ke leAkeA e khelavuM samajI zakaze nahi. tethI turata mAMhethI hAka mArI ke 46 yAdRzaH samayaH tAdazo vidhi:" ( jevA samaya hAya ziSya samajI gayA ne prAkRtamAM hyume gayela che mATe doDajore leAke. " AvyA ne gurUne bahAra kADhayA. ema cAlavuM. ) eTalI sUcanA karavAthI mArI ke, "mArA gurU kUvAmAM paDI sAMbhaLI turata khetaranA kheDutA dADI A dazama A vAta mAtra kaheluM kArya karanArA, paNa peAtAnI akkalathI samayane a nusarIne nahi vanAra lokeAnA dAkhalA tarIke khelAya che. haMmezAM zAstranI, ke dharma saMbaMdhI je AjJAe che temAM deza, kALa ityAdi joI vartavAnA apavAda mUkeleAja hAya che, e dhyAnamAM rAkhavAnuM che. ghRtAdhAre pAtraM ? kiMvA pAtrAdhAre ghRtaM ? * eka paraNeA karIne vidyAthI nAnA prakAranA vidyAbhyAsa karatA hatA. eka vakhata tenA zikhavAmAM AkarSaNa viSayanI vAta AvI. AkAzamAM caMdra sUrya, * kautukamALA. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, paThitamUrnAdhikAra. 289 jAnajawwwwwwwwwwwwwwwwww===== ane lAkhe tArAnuM maMDaLa dekhAI rahyuM che, te sarva addhara kema karI rahelA che? zAmATe jamIna upara paDI nathI jatA? vaLI ApaNe rahIe chIe te pRthvI paNa zA AdhAre (thAMbhalA vagara ) rahe che? tene vicAra karatAM AkarSaNazaktiupara vAta AvI. sarva padArthane AkarSaNazakti vaLagelI che, tethI eka bIjA addhara rahI zake che. AvI vAta tenA manamAM upalaka rIte ThazI gaI hatI. A vAta kAraNe sAthe zIkhavavAmAM Avela te mujaba tenA magajamAM utareluM nahi, ane tethI kharI rIte samajyAvagara khoTA 3LathI samajaNa paDayAnuM mAnI lIdhuM hatuM. have tene e acaMbAbharela vAta yAda rahI, tethI hAlatAM cAlatAM kAMI cIja levAmAM Ave ke tenA upara AkarSaNa zaktinuM yAda lAve. are ! Ate zA AdhAre rahela haze ? ema tajavIja kareja kare. paNa kharI rItanuM paripakava jJAna e saMbaMdhInuM nahi hovAthI bhAMgAkharA vicArathI samAdhAna karI saMtoSa mAne. eka vakhata koI gRhasthataraphathI parabhA vidyAthIne zera ghInuM sIdhuM maLyuM, te vADakAmAM laIne mukAmapara Avato hato. rastAmAM vicAra thayo ke, " vratadhAre pArga? vi TitrAdhA kRtaM? " are Ate hIne AdhAre vAsaNa che ke vAsaNane AdhAre dhI rahyuM che? e savAla nakkI kare joIe ! vAsaNane AdhAre ghI rahela che e najare joyAthI mAlama paDe che, paNa ghIne AdhAre vAsaNa che ke kema, e moTI zaMkA che mATe lAvane ajamAvI te jo ke tene nizcaya thAya? ema vicArI potAnA hAthamAMnuM vAsaNa UMdhuM namAvyuM ke ghI turata nIca DhaLI gayuM! khAlI vAsaNa hAthamAM rahI gayuM are! Ato nukazAna thayuM ! paNa ghInA AdhAre vAsaNa nathI, e nakakI thayuM. te navI zodhane badhe vRttAMta harakhAte harakhAte jaI gurUne kahya, gurU tenI MIsAmuM joIne hasI paDayA. kAMIpaNu adhuruM zIkhyAthI tenuM pariNAma sAruM thatuM nathI. e vAta sA keInA jANavAmAM che. adhuro ghaDo chalakAya, eTale DhaLI paDe, temaja adhurUM zI khela paNa chalakAya ne nukazAnakAraka thaI paDe. mAtra gekhaNayA banI rahe ane cAluM vyavahArane, cAlu prasaMgane, lekinI manovRttine kAMI samajeja nahi te upahAsapAtra thAya che eTaluM ja nahi paNa pitAnuM kAMI paNa hita sAdhI zaktA nathI. vidyA bhaNIne paNa vyavahAra, Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. cAlu prasaMga vigeremAM pitAnI vicArazaktine deratAM zikhavuM joIe, jethI pitAne ane anyane paNa lAbha thAya. ane jo ema karatAM na AvaDe te vidyA bhaNAvavAmAM gurUe lIdhelI mahenata phekaTa jAya che. kAraNa ke tevA vedIyAM Dhorane sad ane vicAra bilakula hoto nathI. e batAvI have mUrkhavicAra adhikArane sthAna ApavA A adhikAranI samApti karI che. LIFile para ML= I LAL mUrkha vicArAdhikAra. - 2 - ghA bhaNyA chatAM paNa jeo mUkhe rahe che teo paMDita mUrkha kahevAya che. AnI pahelAMnA adhikAramAM e paMDita mUkhe kevA hoya che tevuM digdarzana karAvavAmAM AvyuM che. have A adhikAramAM karI vidyA na bhaNavAthI athavA susaMgatinA abhAvathI jaMgalI jevA rahelA duniyAnA vyavahAranA bhAnavagaranA mUrkha lokemAM kadIpaNa vicAra kara. vAnI zakti hotI nathI ane AvatI paNa nathI teo vicAra vagaranA ja hoya ne athavA zuddha vicAranA ke vicitra vicAranA hoya che ane tema hovAthI teo janasamAjane ochA upayogI nivaDe che bilakula upayogI nathI thatA athavA vakhate hAnikAraka paNa nivaDe che e batAvavAne A adhikArane sthAna ApavAmAM AvyuM che. ApaNe yAM 'AhahuM? zivadAsa ane nAje e be bharavADane ghaNI maitrI hatI. teo hamezAM sAthe Dhora carAvavAne jatA hatA. vagaDAmAM Dhorane caravA melI pote lAkaDInA TekAvatI Akho divasa ubhA rahetA hatA. bhUta jevI bharavADanI jAtane tethI jarA paNa thAka vartAto nahi. koI vakhata kAnamAM AMgaLIo khetazI sAmasAmAM dUhA jhaNukAvatA hatA. te jANe kRSNa, pIo ane gAyane belAvavAne veNu vagADatA hoya tenI nakla jevuM lAgatuM hatuM. keI vakhata moDhAthI DacakArA, paDakArA, raNakArA, vagere besIne jANe DhorAMnI bhASAthI samajAvatA hoya e DaLa lAgato hato. sAMja vakhate Dhorane hAMkI, khabhe ADI lAkaDI rAkhI, 1 DhorAMne carAvavA javuM te. * kautumALA, Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mUvicArAdhikAra. 291 nakAra== = === ======= === == === pAchaLa pAchaLa AnaMdabhera AvatA hatA. teonAM nezaDAM cheTe cheTe hatAM. temanI vacce ADI nadI hatI. eka vakhata AkhI rAta varasAda thayo, tethI nadInALAM bharAI gayAM, ne kIcaDa paNa thaI gayo. tethI savAramAM uThatAM nAjAne vicAra thaI AvyuM ke, ApaNe Aje kayAM Dhora carAvazuM? rAtre varasAda thayo che. te kaI jage nadInALAMnI aDacaNa vagara DhorAMne laI javAya evI ThIka haze ? e bAbata zivadAsane pUchuM to khare? te zuM kahe che, evA IrAdAthI zavadAsane bolAvavA lAgyA. nA -zavadAsa! he eee !!! AI Ava AI. zavadAsa-he eee ! zuM kAma ? zuM kAma !!! nA -he eee! AI Ava!!mArI pAhe. zavadAsa-alyA, he eee !! kAMI kAma bAma kahete kharo. nAjo-Deeee! kAmavALAnA dIrA ! he ee! AI Ava AIII. zavadAse jANyuM ke, pitAne mitra ATale Agraha karIne bolAve che te jarUra javuM joIe. kadApi kAMI mATe svarethI na kahyA jevuM jarUranuM kAma ja hoya ! Ate vagaDe che tethI se jaNa AvatA jatA hoya te sAMbhaLe, mATe mAre javuM e ThIka che, ema dhArI kacheTe vALI lIdhe, ne dhAbaLo DAMgapara bharAvI lIdhe. nadImAM jatAM jatAM pANI chAtIpura thaI gayuM, kapaDAM palaLI gayAM; phakta dhAbaLo DAMgapara bheravI addhara rAkhavAthI kere rahyo. e rIte potAnA mitra pAse gaye. zavadAsa-bhAI nAjA ! huM kAma se? nAjo-kAma vanA te bolAvyuM haze? zavadAsa-tAre huM kAma ? te kahI dene ? nA --le ! A te ghoDe caDIne huM A suM? utAvaLo huM thAya se !! dhIre dhIre kahevAya che. zavadAsa-paNa caTa sarIkho beladene ke huM kAma mane lAge? nA-meMte eTalA hArU bolAvyuM ke AkhI rAta me varase te have "ApaNe cyAM AThahaM?" zavadAsa-te mALA bhUta! eTaluM pUchavuM hatuM te mane ahIM sudhI huM kAma belAbe? huM tyAM, beThe beThe kaheta nahi! A mArAM lugaDAM palaLI gayAM ne utaratAM dukhI thaye. tete thAta nahi. nA -bhUtanA bhAI! mane huM khabara ke tuM A ALasu thaI gaye haiza? * vagaDAmAM rahenAra bharavADa vigere pitAnuM raheThANa kare che tene nezaDo kahe che, Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. AthI zivadAsa pitAne nAhaka phero khavarAvyuM te sArU gusse thaye paNa khAmoza pakaDI. pachI baMnee Dhorone carAvA laI javAnI jagyA mukarara karI. chelle zavadAsa nadI utarI pAche pitAne nezaDe A. keTalAka akkalahIna mANase tathA akala kharacavAnI ALasa karanArAo sAmA dhaNIne nAhakanA AMTA pherA ane tasdI Ape che, temanI mUrkhAIne citAra A vAta batAvI Ape che. hIre gALe jaI AvyA. bhAvanagara zaheramAM kamaLazI karIne eka moTA vepArI hato. tene tyAM hIro karIne eka vAra hato. hIrAne ane akkalane hajAre gAunuM cheTuM hatuM, paNa dayALu zeThe teno nibhAva karavA rAkhyo hato, tethI tene paragAma kAgaLa patra laI javAnuM athavA to koI ugharANI jAya tenI sAthe javAnuM kAma soMpavAmAM AvatuM, paNa hIro dareka vakhate potAnI cAla kI batAvavA cuko nahi. * eka vakhata rAtre kamaLazI zeTha gumAstAsAthe vAta karatA hatA ke "hI. rAne kAle ghoghe mokale che." te hIrAnA sAMbhaLavAmAM AvyuM. hIrAne rAtre sUtAM sUtAM vicAra thayo ke, zeThajIne irAdo mane ghoghe mokalavAno che to zeThajI kahe ane kAma karavuM te karatAM vagara ko karUM tyAre ja mArI hAMziArI! mArA bApa mane ja kahetA hatA ke "kahyuM kAma te Dhora paNa kare paNa jyAre vagara ko potAnI samajaNathI karIe tyAreja kharI mANasAI." A vicAra karI pAchalI rAtre cAra vAge uThI ghoghe jaI savAramAM ATha vAge pAchA AvyuM. turata harakhAto harakhAto zeTha pAse gaye, ane jaza levAnI AzAe utAvaLathI belI uThaye ke "zeThajI, haM hIre gheghe jaI AvyuM." zeThe kahyuM, "tuM kayAre, zuM kAma, ke nA kahevAthI ghegha gaye hato?" hIrAe kahyuM, "zeThajI, tamo rAtre mane gheghe mekalavAnI vAta karatA hatA te Apa kahe ane pachI jAuM te karatAM vagara kaheja jAuM te jaza maLe e sArU gaye hate." AthI zeTha tenI mUrnAIpara hazI, phokaTa phero khAdhe te mATe jazane badale jutIA (Thapake) ApyAM. * kautukamALA, Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda mUkhe vicAdhikAra. A vAta phegaTanA pherA khAnAra mUrkhAonI akkala namune batAve che, ne tevA prasaMgamAM A daSTAMta belAya che. sabase bAMkI lekIna sarakArake sipAIseMbI bAMkI haya. ? surata jIllAmAM eka vAMkI nAmanI nadI AvelI che je vakhata temAM pUra Ave te vakhata utaravAnI mahA muzkelI! nadIne pATa ghaNeja sAMkaDe hoIne kamarapura pANImAM utaratAM paNa vakhate mANasathI taNAI javAya! eka vakhata eka lazkarI sipAI kAmasara sUratathI damaNa jato hate. - stAmAM e nadInA havAlAmAM sipAIbhAIne AvavuM paDayuM. comAsAnI rUtu eTale nadImAM pANInuM pUra utaryuM ke caDayuM ema thayA karatuM hatuM. mibhAInI pAse je sAmAna hatuM tene eka gAMsaDe bAMdhI mAthA upara lIdho, ne nadImAM chAtI pUra pANuM che ema bIjAothI jANI utaravAnI taiyArI karavA mAMDI. " AllAM pANInI kAMI darakAra mibhAIe karI nahi. tethI kinArAparanA lokoe kahyuM ke, " misAheba, eTaluM pANI che paNa utarAze nahi; emAM vamaLa ghaNuM thAya che ne tANa paNa vadhAre che, tethI tamane ArAmAMthI pANI dUra kheMcI laI jaze. pachI uMDAM pANI AvyAM ke nIkaLI zakaze nahi. enuM nAma vAMkI nadI che ne tenAthI sau vicArIne cAle che mATe kAle pANI utare, tyAre jAje." mio kahe che "chAtIpUra pANI kayA hatA? aura nadIbI kaisI cheTI hai? hama usakI darakAra karatA nahi. uskA nAma bAkI have to hiAne de sabase bAMkI lekIna sarakArakA sipAiseMbI bAMkI hai! baDI gajabakI bAta ! hama lazkarI leka! o choTI nadImeM Dara jAve te kisa tarehase laDAImeM duzmanakuM haThA zake !" minI patarAja joI koI vadhAre belyuM nahi. mie mAthe gAMsaDe laI nadImAM kAvyuM. cAlatAM cAlatAM vaccovaca gayo tyAM tANa vadhAre lAgavA mAMDayuM. ne DokI namI jatAM bacake nadImAM paDI gaye. te levA miA pAchaLa paDaye, paNa ArA bahAra nIkaLI javAthI pANu vadhAre thayuM ne miAM DUbI mUo! pANInI sAthe bAtha bhIDavI nahi. temaja amalanA jorathI kAMIpaNa sa. hasA kAma na karavuM e hakIkata A vAta sUcave che. mUrkhakanA vicAre kevA vicitra ane upahAsapAtra hoya che e upara * kautukamALA, Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. dAma wwwwwww 777 nA dAkhalAethI batAvavAmAM AvyuM che. paNa teo mUkha hAvA chatAM jo kAI temanI bhUla jaNAve athavA temane samajAvavA jAya teA teo evA durAgrahI hAya che ke peAtAnI bhUla mAnatA nathI eTaluMja nahi paNa sAmA mANasane halakA pADavAnAja yatna kareche mATe tevA mUrkha leAkeAnA samUhamAM DAhyA mANase cupa rahevuM e vadhAre sArUM che ema dekhADavAsArU have pachI " mUrkha samIpe vidvanmAna " adhikArane levAmATe A adhikAranI virati karavAmAM Aveche. mUrkhasamIpe vinmauna-dhikAra. -- meM khAMnI sabhAmAM samaya AvyA zivAya vidvAne mAna rahevuM cAgya che kAraNa je sthaLe mUrkhAnA kolAhala macI rahyo. Aya tyAM vijJAnanuM bhASaNa saMbhaLAya paNa kayAM ! jema kAgaDAnA kIkATAmAM kAyalanuM Tavakavu vyartha che tema vidvAnoe eleluM mUrkhAnA elavAmAM vyartha che tethI samaya AvatAM sudhI mAna rAkhI besavAmAM vidvAnonI khAmI gaNAtI nathI mUkho khelatA hAya tyAM potAthI zravaNa na karAya te cAlI nikaLavuM athavA mAna rahevuM paNa mUni khelatAM baMdha rAkhavA jatAM tene na samajAvI zakatAM peAtAne paNa temanI paMktimAM gaNAvuM paDe che, mATe sarvathA mAna zreSTa che ityAdi samajAvA A adhikArane AraMbha che. mUrkhAnI sabhAmAM vidvAne mAna rahevuM. anuSTup. yuktameva kRtaM mauna, kAle prAvRSi kokilaiH / vaktAro dardurA yatra, tatra naSTaM subhASitaiH // 1 // ae. mu.) varSARtumAM ( cAmAsAmAM) kAyala maiAna rAkhe che te ceAgya che. kAraNa ke jemAM deDakAM melanArAM che temAM subhASAvALAe khelavuM naSTa ( vyartha ) che mATe je jagyomAM mUrkhAnA samAja heAya tyAM vidvAneAe mUMgA rahevu ja ucita che. 1 tathA- AryAM. apasaraNameva zaraNaM, maunaM vA tatra rAjahaMsasya / 3 rati niTavI, vASAdino patra / / 2 / 3. ra. nAM.) su. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, mUkha samIpe vinmAna-adhikAra, 295 je jagyAe sAme beThelo bahu balake TiTeDe kaDavuM bole che tyAM rAjahaMse mana rAkhavuM athavA tyAMthI cAlI nikaLavuM sAruM che. tema rAjamAnya purUSe jyAM vAtuo sAmo beThe ATheya bolatA hoya tyAM kAMte mana beThuM rahevuM athavA cAlI nikaLavuMja ThIka che. 2 vaLI-- upanati. kolAhale kAkakulasya jAte, virAjate kokilakUjitaM kim / / parasparaM saMvadatAM khalAnAM, maunaM vidheyaM satataM sudhIbhiH // 3 // (su.ra. jyAM kAgaDAono kolAhala macI rahyo hoya tyAM zuM keyalane zabda che? mATe je ThekANe mUrNo paraspara vAda karatA hoya tyAM DAhyA mANase sadA zAMta rahevuM. 3 maunathI vidvAnanA guNamAM khAmI gaNAtI nathI. zivaMiI. amuSminnudyAne vihagakhala eSa pratikalaM vilolaH kAkolaH kaNati kila yAvatpaTutaram / (zA. u.) sakhe tAvatkIra draDhaya hRdi vAcaMyamakalAm na maunena nyUnIbhavati guNabhAjAM guNagaNaH // 4 // koInI pAse popaTane uddezIne vidvAna pratye anyakti che. he mitra popaTa ! jyAM sudhI A bagIcAmAM pakSIomAM dhutAre capala A kAgaDe bahuja capalapaNe miSTatAvagaranuM bele che tyAM sudhI tArA hRdayamAM minakaLAne majabUta kara. kAraNa ke guNavAnane guNasamUha manathI kaMI nyUna thato nathI. jyAM vacananI parIkSA na hoya athavA jyAM anAdara ke upahAsa thavA saMbhava hoya tyAM vacanane uccAra kare nahi. e vidvAne ke jeo mAnapAtra che teone mATe vAjabI che. 4 gadheDAnA belavA tarapha ghoDAnI upekSA. adhA . vakrebalgaprakarSaH samarabhuvi tava prANarakSApi daivAsvecchAcAro na cAste nahi bhavati tathA bhAravAho nitAntam / . ( 3 0 =). ityukto'zvaH khareNa prahasitavadano mUka evAvatasthe tasmAjjAtyA mahAnto'dhamajanaviSaye maunamevAzrayante // 5 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo, dazama ~~~~ -~-~~-~ eka gadheDA gheADAne kahe che ke tAre haMmezAM bhAra vahana karavA paDatA nathI, paNa tArA mukhamAM lagAmanuM Aka rahe che. kAI vakhate raNasaMgrAmamAM tArAM prANa paNa daivayeAgeja bace che. vaLI svecchA mujakha haravuM pharavuM tane thatuM nathI, vigere kahyA chatAM paNa gheADA hasatuM mADhu rAkhIne mAna rahyo, mATe jee jAtivata che tee nIca leAkeAnA vacanathI mAnaja rahe che ( ane teja nIcane jItavAnuM zastra che.) pa sUkSma vidvAnane paNa mINa kahevarAve che. zArdUlavikrIDita. mUrkhajJo pathi gacchataH kusumitaM tAbhyAM palAzaDumaM, Taf hi pATalaM jaDamatirbho sUrkha no pATalaH / vAdaM tau kuruto jaDena sukaviryaSTyAdibhistADito, yaSTayA puSTivazAdvimuJca jar3a he bho pATalaH pATalaH // 6 // (4. . nai.) eka rastAne viSe mUrkha ane pati banne jaNa cAlyA jAya che teoe phulavALuM khAkharAnuM vRkSa joyuM eTale mUrkha khelavA lAgyA ke A vRkSa pArTalanuM che tyAre paDita khelyA ke huM mUrkha! e pATala nathI paNa khAkharAnuM vRkSa che. Ama paraspara vAgyuddha cAlyuM. chevaTe mUrkha lAkaDI ane muMDhInA prahArathI paMDitanI pUjA karI eTale te prahArathI paMDita mUrkhane kahe che ke are mUrkha ! mane cheADIde e khAkharA nathI paNa bhAI! pATala che pATala che. 6 sUkhanI sAme vAdavivAda karavAthI dUra rahevu, dAhA. gaNe nahi gaMbhIra jana, durjanataNA avAja; zvAna bhase sa sAmaTAM, gaNe niha gajarAja, ughADavA saMDAsa tA, DhAMkA nAka nidAna; jo chaMcheDA nIcane, karA baMdha nija kAna. I manahara. rRkhavA parAyA doSa cakSu o caMcaLa thAya, acaLa to ApaNIja AMkha ADuM dharIe; mithyA mukha svAda mATe kare jo vivAda kAi, rAkhIe vadana baMdha veNu na ucarIe; * dalapatakAma. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mUrkhasamIpe vidvajona-adhikAra. 297 najaja *** **** ** ** **Naa == samajI visArI kadI saMDAsa ughADIe na, je ughADIe te nAka baMdha karI pharIe, kahe dalapattarAma je kadApi keI ThAma, khaLa mukha bese tyAre kAna baMdha karIe. 9 mAnavIo madhya abhimAna dharI zvAna kahe, nagarInA leka cheka nabaLA narama che; huM bhaNuM sarvane mane zI na zake keI, kevuM moTuM mAruM cekhuM baDhatuM karama che; tyAre tene teja ThAma kahe dalapatarAma, beTe evo maTe tArA manamAM marama che; bhasavAne bhAI tete tAreja dharama dhAra, sajajanane bhasavAnI atize zarama che. 10 mUrkha lokonI vAta tathA takarAre DhaMgadhaDA vagaranI hoya che, keI DAhyo mANasa tene yogya javAba Ape tenA para teo dhyAna detA nathI teo kadAca dhyAna de che te paNa tenuM rahasya samajavAnI teonAmAM zakti hotI nathI teo potAne ja ko kharo hovAnuM ja phUTayA kare che ane paddhatisara vAta karanAra DAhyA mANasanuM mAthuM pakave che. mATe tevA mUnA samAgamamAM koI kAraNe sara AvI javAyuM te vakhata DAhyA mANase muMgA rahevuM eja uttama che. banatAM sudhI mUkha lokenA samAgamamAM na AvavAnI saMbhALa rAkhavI eja vadhAre uttama che rAjA bhartuhari emaja kahe che ke pazuonI sAthe jaMgalamAM bhaTakavuM paDe te te kabula karavuM paNa svarga jevA sthAnamAM paNa mUkhana samA gama karavAthI dUra rahevuM. A dazama paricachedamAM AvA prakAranA paNa adhikAro laIne dekhADavAmAM AvyuM ke buddhihIna loke duniyAmAM nidAne pAtra thAya che ane teo potAnuM kaMIpaNuM hita sAdhI zakatA nathI dharmAcaraNa ane AtmavicAra karavAne raste teone mATe khulle kayAMthI hoya? kAraNa ke teonI buddhi kuMThita hoya che mATe buddhi kevA kevA prayatnothI khUle tevA prayatnanuM tathA buddhi zreSTha hoya chatAM zarIra rogagrasta hoya te buddhine vyagratArUpI pizAcI vaLagI teno rasakasa cusI jAya che mATe Arogya paNa jALavavuM jethI buddhi svastha rahe ane Atmahita sadhAya te samajAvAne have pachInA parichedamAM yathAzakti prayatna karavAnuM dhArI A adhikAranI sAthe A paricchedanI paNa samApti karavAmAM Ave che ane A graMthanA vAMcanArAone mATe IcchavAmAM Ave che ke teo subuddhivALA ane suprayatnazIla banI samagra saMsAranuM tathA pitAnuM paNa kalyANa thAya tevI pravRttimAM parAyaNa rahI pariNAme nivRttinuM zAzvata sukha bhogave, tathAstu. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dazama // granthaM saMgrahitA // gIti. dazamaparicchedoyaM vinayavijayamunivaramaNIte'smin / . granthe samAptimagamatkarotu vaM sarvadA satAM guNinAm // zrIvinayavijaya munivare karelA A graMthamAM A dazamo pariccheda samApta thaye te sarva guNavAna sajajanene sukha karanAra thAo, / FFERE FEERESE hi- e - - MOD 06RAMPERATOGre BADCASPASNAS + dazama pariccheda paripUrNa. / APAN NAGAR Quart -9 STMINS DEBOOK Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda. zama paricchedamAM lIdhelA adhikArAnuM manana karanAra manuSyane nIcatva tathA mRkhatva vagerepara tiraskAra utpanna thaI uttamatA vidvattA vagere tarapha mAnavRtti pedA thAya e svAbhAvika che. manuSya potAnuM manuSyatva zeAbhAvavAne uttama thavuM joie ane tene upayogI banAvavAne vidvAna thavuM joie. sArA guNNA meLavavA ane vi ghAnA Adara karavA tathA guNanI parIkSA thAya te mATe ane vidyAnuM sahelAIthI saMpAdana thaI zake te mATe vividha prayatnAthI buddhine keLavavI joie. buThThI dhAravALAM hathiyArathI eka nAnuM sarakhuM dAtaNa paNu kApI zakAtuM nathI paNu teja hathiyArane sajavAmAM Ave te tenAthI leADhAnI chaDI paNa kapAI jAya che tevI rIte keLavaNI vagaranI buddhi sAdI vAta samajavAmAM paNa pAchI paDI jAya che ane keLavAyelI buddhi sUkSma zAstrIya viSayomAM paNa ArapAra jAya che tA pachI vyAvahArika viSayonA tatvane hastagata karavAmAM te sahelAIthI phatteha meLavatI rahe temAMte navAija zuM ? eTalAmATe buddhine keLavavAnA viSayomAM zrama levA Avazyaka che tathA zarIranI asvastha dazAmAM keLavAyelI buddhipara paNa vyagratAnuM AvaraNa Ave che mATe zarIranI svasthatA jALavavAmAM bedarakAra na rahetAM prayatnazIla rahevuM e paNa jarUranuM che vagere hakIkatA samajAvavA mATe A 11 mA paricchedanA Araba che. 9 maheliA-ghadhivahAra. manuSyonI buddhinI cAturI-keTalIka asabhavita jevI jaNAtI, pazu kharI mArmika vAtAthI bahu sArUM kAma karI zake che, vaLI te vicArazaktine vadhAre che temaja prahelikAnI kavitAo samajavAthI manane vineda thAya che tenI sAthe Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. ekAdaza UMcA wwww ------ gUDha abhiprAyo zodhI kaheADavAnuM ane samajavAnuM sAmarthya vadhe che, je sAmarthya gUDha abhiprAyavALA tatva viSayonuM rahasya temAM uMDA utarIne kharAkhara samaja vAmAM paNa rastA khullA kare che. AvAM dRSTAntA jemane bhASAmAM vrata ( varata ) kahevAmAM Ave che tenAthI Azcaryajanaka camatkArika kathanazakti paNa vadhe che vagere jaNAvavAne A adhikArane AraMbha thAya che. bhrAMti utpAdaka racanA, anuSTup (2 thI 2) apado dUragAmI ca, sAkSaro na ca paNDitaH / ammukhaH sphuTavaktA ca, yo jAnAti sa paNDitaH // 1 // } paga vinAnA che paNa dUra janArA che, sAkSara (akSaravALA) che paNa paMDita nathI. sukhavagaranA che paNa cAkhkhu khelanAra che. AmAM tamAmarIte virAdhAbhAsa thAya tevuM che paNa tema nathI A samasyA che ane tenA pratyuttara-patra ( kAga La) thAya che. z kAgaDAnA kelAhala. timirAristamo hanti, cintAcakitamAnasAH / vayaM kAkA vayaM kAkA, vadanti vAyasA iti // 2 // gA. 1.) ( mAvi. ) sUrya aMdhArAne haNe evI cintAthI Akula vyAkula manavALA kAgaDAe ame kAkA ( kAgaDA ) ameA kAkA ( kAgaDA ) chIye Ama le che arthAt sUryanA udaya thAya tethI aMdhArUM huNAya che mATe kAgaDAone bhaya lAgyo ke ApaNe paNa kALA aMdhArAjevA chIye mATe kyAMka ApaNane paNa nAkhaze te AvI zakAthI prAta:kALamAM sUryanA uDDayanA samayamAM kAkA kAkA zabda khelIne ameAtA kAgaDA chIye aMdhArUM nathI Ama te sUcave che. ra zrI pArzvanAthasvAmI. zreNI AryA (3 thI 4 ) aha nayaNA solasa, panarasa jIhAu calaNajualaMca | dubhijia dunni karayala, namAmyahaM erisaMdevam // 3 // 4.4.) sALa nayanavALA, paMdara jIbhavALA, e pagavALA, e jIvavALA ane e hAthavALA evA detrane huM namuMchuM ( arthAt pArzvanAtha ). khulAsA--zrI pArzvanAthasvAmInA zarIra upara sAta vALA sarpa che. te sahita bhagavAnanuM A varNana che. sAta TThA hAvAthI cAda netra sarpanAM ane Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. prahelika-adhikAra. 301 svasa, be netra bhagavAnanAM ema seLa netra, sarSanI eka eka phaNamAM babe jIbha heya tethI sarpanI cida jIbha ane eka jIbha bhagavAnanI ema kula paMdara jIbha, be paga ane be hAtha te mAtra bhagavAnanAja. sarpane te heAya nahi. ane bannene maLIne be jIva. A pramANe viziSTa svarUpanuM varNana karI te zrI pArzvanAthasvAmIne namana kareluM che je varNana samajAyA pachI bhaktajanonAM aMtaHkaraNamAM vizeSa bhaktibhAva ane alaukika AnaMda utpanna kare che. 3 svama. uppaNavimaNanANo, koyAloyappayAsadakkhovi / jalevalI na pAsai, taMdiDaM ajarAIe // 4 // zaddha jJAnavALA, loka ane alaka jovAmAM samartha evA je kevalI jene jaI zaktA nathI tene meM Aja rAtrimAM joyuM, (arthAt meM svama joyuM.) A khulAse-cAra prakAranAM ghAtI ane cAra prakAranAM aghAtI evAM ATha prakAranAM karmo dareka jIvane heAya che jyAre ghAtakarmano kSaya thAya tyAre jIva kevalI bane che. ane ghAtakarmamAM bIjuM karma je darzanAvaraNIya che tene jyAre ghAta thAya che tyAre kevalIne nidrA hotI nathI kAraNa ke nidrA darzanAvaraNIya karmane bheda che tethI kevalIne svanuM hoI zake nahi. 4 nALIeranI samasyA. kapAti. (-) vRkSApravAsI na ca pakSirAjatrinetradhArI na ca shuulpaanniH| / tvagvastradhArI na ca siddhayogI nalaM ca vibhrana ghaTo na meghaH // 5 // su. ra. (. . i.) jhADanA agra bhAga upara nivAsa karanAra chatAM pakSIrAja (garUDa ke uttama pakSI) nathI, traNa netra chatAM zaMkara nathI, chAlarUpI vastrane dhAraNa karyA chatAM siddhayogI nathI, jaLane dhAraNa karyA chatAM ghaDe kahevAtuM nathI tema vAdaLuM paNa kahevAtuM nathI. eTale teno javAba nALiyera. 5 AMbA (kerI) nI samasyA. vRkSAgrabAsI na ca pakSijAtistuNaM ca zayyA na ca raajyogii| / suvarNakAyo na ca hemadhAtuH puMsazca nAmnA na ca rAjaputraH // 6 // jhADanA agrabhAga upara rahenAra chatAM uttama pakSI jAti nathI, ghAsanI pathArI S Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhitya graha-bhAga 3 je. B ~~~~~~ S upara zayana karyo chatAM rAjayogI nathI, suvarNa jevI pILI kAMti chatAM suvarNa nathI ane narajAti chatAM rAjaputra nathI, paNa " AMkha' che. 6 vRSabhanI samasyA. 302 ekAdaza indravajrA. cakrI trizulIna haro na viSNurmahAnbaliSTho na ca bhImasenaH / ' svacchandacArI nRpatirna yogI sItAviyogI na ca rAmacandraH ||7|| (mu. ra. mAM.) cakra dhAraNa karyA chatAM viSNu nathI, trizULa dhAraNa karyA chatAM zaMkara nathI, mahA aliSTha chatAM bhImasena nathI, svecchAcArI chatAM rAjA ke ceAgI nathI sItA ( kAza ) nA viyAga chatAM rAmacaMdrajI nathI eTale Ane javAba AMkela vRSabha ( khuMTa ) che. 7 anekArtha zabdathI thatA camatkAra. dAhA. riAbyA, hira upanyA, haripuMThe haridhAya; harigayeA jhaTa hari viSe, hari beThA vA khAya. 8 kasyApi. ( hira ) varasAda AvavAthI ( hira ) deDakA utpanna thayA ane ( ra ) sarpa ( ra ) deDakAnI pAchaLa dADayA ( hira ) deDakA jhaTa ( hira ) pANImAM pezI gayA eTale ( hira) sarpa deDakAnI gerahAjarImAM vAyubhakSaNa karavA lAgyo. arthAt sthaLacara sa pANImAM rahI zakatA nathI tethI deDakA bacyA ane sarpa phAMphAM mArIne pAchA vaLyeA. 8 banne manuthI zaNagAra, savaiyA. vAhare vAha rasALi mahIja, jahIM maLi sAra havAre havA vAsa vase jahi cAhitapIka, kapi tahi cAhIjaze vasavA; vAda kare ji tAga nahIMja, jahIM naga tAji hareka davA; vAjaSi tAzira cAra kahIza, sahI kara yAra zitAkhI javA. (dalapata.) * A savaiyA saMskRta kAlidAsa tri jevAnI kavitAnI sAthe Take tevA che eTale AnAM cAre caraNA avaLAM vAMcavAthI tenAteja zabdo Ave che e vinI UMcI ziktanuM bhAna batAve che. vaLI temAM AbunA parvatanI jamIna, havA, tyAMnAM jAnavarA tathA tyAMnI tranaspati vigerene vakhANI, tyAM javA mATe kavie bhaLAmaNa karI eka sAmAnya lakhANane amarapaTTo Apyo che e khukhI che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakUTa-adhikAra. 303 nakakaww w = ==== === ====== prahelikA eTale bALake je ukhANuM kahe che te samajavAM. AvI prahelikAthI tarkazakti vadhe che temaja kavi ke zretAone AnaMda upaje che. prahelikA samajavA mATe vadhAre zabdajJAnanI jarUra che. ApaNuM dezamAM evI prahelikA arasaparasa puchavAne vadhAre pracAra hatA, eTaluM ja nahi paNa lagna vakhate varakanyA paNa evI samasyAnA lake paraspara puchatAM hatAM. tarkazaktine khilavavAne te eka sarala rasto che. A prahelikA e arthaphUTa che tethI tenI sAthe saMbaMdha dharAvato zabdakUTa adhikAra levA A adhikAra atreja pUrNa karyo che. rAma-adhivarAra. , ,' .. , , ; * * $ ', tA -4 se, kavitAne artha saralatAthI na samajAya eTale guMcavADAbharelo hoya te kUTa kavitA athavA maleka kahevAya che. ene artha paMDito paNa bahudhA muzkelIe karI zake che athavA koIvAra te tene kartA poteja je kharo artha kahe che tyAre ja samajAya che. AvA kAvyamAM kavio uparaTapake jotAM mANasane bhUlAvAmAM nAkhe evA arthavALA zabdo tathA etihAsika ane paurANika prasiddha kathAo goThave che eTaluM ja nahi paNa keTaleka ThekANe sAdI vAta kahelI hoya paNa tene badale lAMbIkarIne guMcavADo ubho kare che jema ke bIlADI uMdara pakaDIne gharamAM doDe che eTalI kahevI hoya tene badale nIcalA be deharA bele che. vRSabha vidhAtA thAya te, viSNu gAya thaI jAya; dAnava sudhApati ghare, paya pIvAne jAya. tenA arinA putranuM, vegI vAhana jeha, tenI gaLacI dAbatI, bIllI doDa gehu. sparza-dAnava (daitya) nI sudhA (amRta) tene adhipati mayadAnava tene ghera vidhAtA (brahmA) vRSabha (vAchaDe) banIne ane viSNu gAya banIne paya (amRta) pIvAne jAya che. A kathA bhAgavatanA saptama skaMdhanA 11 mA adhyAyamAM prasiddha che te maya dAnavanA ari (zatru) zaMkara tene putra gaNapati, tenuM vegavALuM vAhana uMdara tenI gaLacI dAbIne bIlADI gharamAM doDe che. AthI jaNAze ke kUTa e "khoda DuMgara ane kADha uMdara" evI ghaNI mahenate theDe sAra zedhatAM tarkazakti ane smaraNazakti khIle che tathA bahukRtapaNe pamAya che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza guNamAM ToSAropaNa. gagg (2) | kiM kuryA vA vA kUmo pozya nirIdazI kurivAjai. sonirche juna 2. (13) zuM karIe ane konI AgaLa kahIye? mehanI AvI gati che ke je guNa karI te paNa duSadhAtunA guNanI mAphaka ja thAya che. duSa dhAtu che temAM guNa karIye eTale una o thavAthI duSane ThekANe doSa thAya temaja amAre karelA guNa (upakAra ) paNa deSarUpa thaI paDayo. 1 - sulabha vastutarapha aNagame. mutto'pyeka evAryo, laghutApi tyordvyoH| ) varNeSvekaH zirasyo'bhUt, bindustAgamagragam // 2 // (sU. mu.| dareka varNamAM (jAtimAM ) suvRtta ( sadAcAravALe-guNavAna ) eka hAya teja pUjAya (manAya) te be thAya to paNa temanI (guNavAnI) halakAI thAya che ( kiMmata ghaTI jAya che). to pachI jhAjhA thAya ne tema bane temAM te zuM kahevuM? jema varNamAM (akSaremAM) suvRtta (sArI rIte geLa) bindu (anusvAra-mIMDuM) eka hatuM tyAM sudhI sanI mAthe hatuM (caDatuM) ane je be mIMDAM thayAM te turata te visarga thaIne AgaLa Ave che ane je tethI jhAjhAM thayAM te pachI te nakAmAM gaNAya che. 2 AvAM zabdakUTano phurasada vakhate upaga karavAthI buddhi khIlI zake ane vizeSa abhyAsathI paMDitanI paMktimAM gaNAya temAM Azcarya nathI. have tenI atreja samApti karatAM vaLI paNa tene ja lagate kakarma ane kriyAdi guma adhikAra ahIM le ucita dhArela che. -- - - * A daSTAMta zrI mahAvIra svAmInA janmanuM che ke jyAre te potAnI mAtAnA udaramAM hatA tyAre ja temane vicAra thayo ke je huM hAlIza cAlIza to mAtAne duHkha thAze tethI sthira thaI rahevuM te sAruM che AmadhArI sthira thaI gayA tyAre temanAM mAtuzrIne ulaTa kheda thayo ke A garbha te zuM gaLI gayo athavA choDa thaI gayo haze zuM? AvA vicArathI mahA zekAkula banI gayAM mATeja kahevuM paDayuM ke mehanI kevI gati che ke je sukhane mATe karyuM te paNa duHkha manAya che ane guNa doSarUpa thAya che, Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ; ka karma kriyAdiSNusAdhikAra ********* kartRkarma kriyAdiguptAdhikAra. 305 ---. . A adhikAranA zleAkeAnA paNu atha vAMcyAvinA temAMthI koM--ka tathA kriyA vagere gAtavAM bahu kaThaNa paDe tema che ane tethI temAM buddhinA vadhAre upayoga karavA paDe e svAbhAvika che. vyAkaraNu bhaNelAne teA AvA kSeAkA tenA artha vAMcyA vinAja zikhavAnA mahAvarA rAkhavAthI ghaNA phAyadA thavA saMbhava che. A paNa eka vidvAneAne vinedakAraka adhikAra hAvAthI atre tene sthAna ApyuM che jethI te sujJajanAne Ana DhaMkArI thaze. ekathI ATha sudhinA A zrlemAM kattA gupta che. anuSTup . 1 thI 6 gaurInakharasAdRzya zraddhayA zazinaM dadhau / ihaiva gopya kartA varSeNApi na labhyate // 1 // (su. 2. nAM.) umAnA nakhanI samAnatAnI zraddhAthI caMdrane dhAraNa karyo. ahIM ko che. eka varasa sudhI ( zeAdhe) tApaNu jaDe nahi. gupta spaSTIkaraNa--uttarAddha mAM jaiva che temAM phardI ane tru e pramANe pada maLe che. r eTale kAmadeva tene haiM| eTale haNanAra evA je zaMkara te ahIM koM che. 1 anavastrasuvarNAni ratnAni vividhAni ca / (Dyu. 7. nAM. ) brAhmaNebhyo nadItIre dadAti vraja satvaram // 2 // ( he bhAI!) anna, vastra, suvarNa ane aneka prakAranAM ratnA nadInA kAMThA upara brAhmaNNAne Ape che mATe jaladI tuM jA. spaSTIkaraNa--A AAkamAM brAhmaLa ane rUkSya: ema e zabdo jUdA pADavAtho rUmyaH eTale dhanADhaya kartA nIkaLe che. eTale huM brAhmaNa ! kAI eka dhanika nadIkAMThe anna, vastra vigere Apeche. mATe tarata jA evA atha thAyache. 2 rAkSasebhyaH sutAM hRtvA, janakasya purIM yayau / atra kartRpadaM guptaM maryAdA dazavArSikI // 33 // 39 (mu. 6. nAM.) .. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza rAkSase pAsethI putrI harine janakanI purImAM gayo. ahIM kartApada gupta che tene zodhavAmATe daza varSane avakAza che. spaSTIkaraNa-ANebhyaH emAM be pada che. rakSAnAM rUca. (rAkSasane svAmI) rAvaNa janakanI putrI sItAne harIne laMkAmAM gayo. 3 zyAmau tava stanAvetau pibanti satataM mudaa| / ane parva mu, karyA varSanI che ja ! (mu. 4. mo.) teo hamezAM harSathI A tArA kALA be stanane pIe che ahIM kartA pada gupta rahela che tene zedhavAnI maryAdA daza varSanI che. spaSTIkaraNa-rAmaitA: (kALA raMganA bIlADA) e zabda ahIM kartA che eTale te bilADAM AnaMdathI potAnI mAtAnA be stananuM pAna kare che. 4 vyayavAsAH paJcazirA, yriviinaaribhuussnnH| asiromA kriyAdurvaH zaGkalAyanavIkSaNaH 5 // 2. ii.) vastra vagaranAM eTale digaMbara, pAMca mastakavALA, vari eTale kAmadevanA zatra hInAmULa pakSIonA svAmI garUDanA zatru sarporUpI AbhUSaNovALA, asitulya remavALA ane caMdra sUryarUpa netravALAM 3 eTale mahAdevajI tamAruM lyANa kare. spaSTIkaraNa-A lokamAM jaf, vanAmUvaLa e be vizeSaNe muzke. lIthI dhyAnamAM Ave tema che jyA: emAM pada cheda karavA jatAM pramAda thAya tevuM che. jemake yAtta-4: ane va: ema traNa pado enI aMdara che te samajAya tyAre artha karavo sahela paDe che. A udAharaNa paNa ka manuM ja che. 5 vyAmohaM tava bhindantu chindantu duritAni ca / / ii, je nAnani vivAda che da II (K * * nA. ) tArA puSkaLa mohane nAza kare, ane pApAne chedI nAkhe. A lekamAM kartA gupta rIte rahela che tene jeo jANe te vicakSaNa gaNAya. - spaSTIkaraNa-AmAM (thA) e kartA che. 3 mahAdeva, rU brahmA ane e viSaNu e traNe padano samAsa thatAM pahelI vibhaktinuM bahuvacana vyA: thAya che, tene artha e traNe je tArA mahane ane pApane nAza kare, e pra Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kakarmakiyAdiguptAdhikAra. 307 mANe thAya. AmAM paNa cAra e eka pada jaNAtAM kartArUpa cA e pada chUTuM taratamAM dhyAnamAM AvatuM nathI. 6 AryA 7 thI 10. na roti nAma roSa, na vati rAkUnA , raJjayati mahImakhilAM, tathApi dhIrasya vIrasya // 7 // / . .). kharekhara A puruSa keinA upara roSa karate nathI, kaThora bolate nathI ane zatruone haNato nathI, te paNa dhIra, vIranI AkhI pRthvIne raMjana kare che. spaSTIkaraNa-A lekanA ghogha A eka jaNAtA padamAM dho: kartA che. A vIranI buddhi saghaLI pRthvIne raMjana kare che. ema khare artha thAya che. 7 zaradindukundadhavalaM, nagapatinilayaM manoharaM devam / / zai mukRtaM kRtanizaM, pAvi pa ti II 8 . nI ) jeoe hamezAM puNya karyuM che teonuMja, zarada RtunA caMdra tathA Dolara puSpanA jevA dhoLA, himAlayamAM rahenArA, manahara devane prasanna kare che. spaSTIkaraNa-A lokamAM manoraM padamAMthI manaH kartA nIkaLe che. eTale teonuM mana zaMkarane prasanna kare che. 8 * 9-10 mAM karmanI guptatA. mubhaga tvaannpngkjdrshnsnyjaatnirbhrpiiteH| / rAti vikSa:, kuLavaMta ramI che ? (e. jI.) he suMdara kAMtivALA puruSa! tArA mukharUpI kamaLanA darzanathI utpanna thayelI prItivALA bhAgyazALI kayA puruSano ramaNIya divasa zAMta kare che. spaSTIkaraNa-AmAM ramati padamAM zuM kalyANa e karma nIkaLe che. ane tethI zAMta kare che tene badale kalyANane Ape che. evo artha thAya che. 9 ehi he ramaNi pazya, kautukaM dhUlidhUsaratanuM digambaram / / , sApi tadvadanapaGkajaM, papau bhrAtaruktamapi kiMna budhyate // 10 // thayu.. vAM.) he manohara strI ! ahIM Ava ane dhaLathI dhUsara aMgavALA tathA nAgA ketukane je. te strI paNa AvIne tenA mukharUpI kamaLane pIvA lAgI. he bhAI! AmAM karma kIdhuM che chatAM kema samajato nathI? Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza paSTIkaraNa- -- pRthvI upara ane puruM bALakane e pramANe tuka zabda karma che eTale pRthvI para dhULathI bharAI rahela nagna bALakane je. 10 11-12 mAM karaNa (tRtIyA vibhakti) cUta. gaguTTA 22 thI 22. pUtipaGkamaye'tyartha kAsAre duHkhitA amii| tu jAnA hRkSa dhvinita ghanA che ? * nA* 2 kharAba gaMdhavALA kAdavamaya savAramAM du:khI thayelA A vArI zakAya nahi evA haMse varSARtumAM mAnasarovaramAM jaze. spaSTIkaraNa- durvA e karaNa vibhakti che eTale kharAba pANIne lIdhe haMsa mAnasarevaramAM jaze. 11 ahaM mahAnasAyAtaH kalpito narakastava / majA nAmi . mI nA dig as I 22. ((mu. . .) mahAnAyAta: (moTA rasoDAmAMthI Avelo) tArA kALarUpa kapAyela huM chuM. meM sarva mAMsAdika khAdhuM che he bakAsura ! huM bhIma chuM ema mane tuM jANa. spaSTIkaraNa-phAnasa e karaNa vibhakti che eTale moTA gADAvaDe huM bhIma Avyo chuM. 22 13-14mAM saMpradAna (caturthI vibhakti) gupta. ambhoruhamaye snAtvA vApIpayasi kaaminii| dvAti mattisaMpanna putramANaTLA | zarU | 11. * nA... koI eka strI kamaLathI bharapUra vAvanA pANImAM snAna karIne bhaktisaMpanna thaIne putra ane sibhAgyanI IcchAthI Ape che. spaSTIkaraNa-Ada e padamAM aMbhouM ane ave evA be zabdo che, temAM aMye e catuthI vibhakti che tene artha kAmadevane mATe thAya che. kAmadevane mATe te strI kamaLa Ape che. 13 prazastyAyukta mArgasya, tava sammAnitAM shritaaH| / datti na je nAma, kutANA mAM 24 | ((u. * nA.) he guNaratnAkara prabhu! egya mArge cAlanArA ApanA Azrita jano koNa ApanA sanmAnanI IcchA rAkhatA nathI? Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricache. kakarmakriyAditAdhikAra. 309 spaSTIkaraNuM-marAha ema be pada chUTAM karavAthI saMpradAna vibhakti nIkaLI Ave che, eTale kalyANane mATe Ape kahelA mArgathI keNu sanmAnanI IcchA karatA nathI! evo artha thAya che. 14 apAdAna (paMcamI vibhakti) guma. zilImukhaistvayAvIra durvArairnirjito ripuH| vibhetyatyantamalino vane'pi kusumAkule // 15 // . ii.) he vIra ! teM durvAra bAvaDe zatrune jItI lIdho che tethI atyaMta ma lina te puSya samudAyavALA vanamAM paNa bIhe che. spaSTIkaraNa-cattamafjana: emAMthI be pada chUTAM karatAM puSita vanamAM (mazinaH) bhamarAthI paNa te atyaMta bIhe che. ema apAdAna vibhakti dhyAnamAM AvatAM artha nIkaLe che. 15 saMbandha (chaThThI vibhakti) guma. bhAnu jAyate lakSmyA, sarasvatyAthavA matA / satra pachI jud, javA ravAjI . 6 ! . ii.) lakSmI athavA sarasvatI vaDe sUrya udaya pAme che. A vAta manAyelI che AmAM chaThThI vibhakti gupta che tenI maryAdA daza varSanI che. spaSTIkaraNa-mag: emAM mA ane ema be pada chUTAM paDavAthI 7 zabdanI chaThThI vibhaktinuM nu: evuM rUpa dhyAna para Ave che. eTale sarasvatI athavA lazmIvaDe purUSanI mA kAMti udabhave che ema manAya che e artha nikaLe che. 16 adhikaraNa (sAtamI vibhakti) gukha. yA kaTAkSacchaTApAMtaH pavitrayati mAnavam / ekAnte ropitamItirasti sA kamalAlayA // 17 // / nIM.) je jarA jevA mAtrathI manuSyane pavitra kare che ane ekAMtasthAnamAM prIti rAkhanAra che te kamaLanivAsI lakSamI che. spaSTIkaraNa-Ase AmAM che ane ema be pada chUTAM paDe che eTale ja vipazu tenI saptamI patirUpa viSane viSe prItivALAM lakSmIjI che evo artha thAya che. 17 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. ==== 12-91 mAM saMbodhana ( AThamI vibhakti ) gupta. kamale kamale nityaM, madhUni pivatastava / viti na sanvedaH, tuM roSA roye // 28 // == (mu. 6. nAM.) kamaLe kamaLe humezAM sArI rIte madhu pItAM tane doSAkara ( de. samUha tathA cadra ) utkraya thayA chatAM ni:sa Mdeha kaSTa thaze. spaSTIkaraNa--maNe AmAMtho che ema be pada nIkaLe che.temAM aDhe e sodhana che. tethI he bhamarA! kamaLamAM sukhathI nitya madhu pItAM jyAre caMdrodaya vakhate te kamaLa khIDAi jaze tyAre tane kaSTa thaze emAM kAMi sa Mdeha nathI evA artha thAya che. 18 20 thI 22 sudhi kriyApada gupta. prAtaH prAtaH samutthAya dvau munI ca kamaNDalU | atra kriyApadaM guptamavadhirbrahmaNo vayaH || 20 | ekAdaza sarvajJena tvayA kiJcinnAstyavijJAtamIdRzam | mithyAvacastathA ca tvamasatyaM vetsi na kacit // 19 // tane sarvajJane kaMipaNu ajJAta nathI Ama kahevAya che ke tuM kyAreya paNa asatyane jANatA nathI. spaSTIkaraNa----rdhana AmAM gheMjJa ane na ema be sarvajJana e tvayAnA vizeSarUpe trIjI vibhaktinuM zabdo che tethI ekavacana nathI paNa | sarvajJena emAM anne sabAdhanaja che. eTale huM sarvAMna svAmI ! evA artha thAya che. 19 * (jI. lalATatilakopetaH, kRSNaH, kamalalocanaH gokule'tra kriyAM vaktuM maryAdA dazavArSikI // 21 // (mu. rU. mAM.) te mithyA che kAraNa (mu. rU. 7.) hameza prAta:kALamAM e munie uDIne e kamaMDaLIne. AmAM kriyApada gupta raheluM che te zeAdhavA mATe brahmAnAM seA varSa sudhInI hada che. spaSTIkaraNa--mAta: e kriyApada che mA= pUravuM. trIjo purUSa dvivacana vartamAnakALanuM mAta: evuM rUpa thAya che. eTale e munie e kamaMDaLAne prAta: kALamAM bhare che. 20 tathA- }< 3. 2. nAM. ) lalATamAM tilakavALA, kamaLanAM jevAM netravALA, kRSNa gAkuLamAM, ahIM kriyApada kahevAne daza varSanI huda khAMdhI che. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katR kama kriyAkriSNutAdhikAra. ---- spaSTIkaraNa--jahATa e parokSabhUtakALa trIjA purUSanuM ekavacana che e Tale kRSNe khALakrIDA kare che. 21 drutavilambita. pariccheda www***** 311 ghanaghanAghanakAntighano'nujapuJjaminAtrijagurvigaH / mu.ra.nAM.) sakamalo'pinaDardhasamAM kriyAmiha vilokayituM ca sakartRkAm ||22|| | puSkaLa pANIthI bharapUra vAdaLAMno kAMti jevA suMdara, pApanA nAza karanAra, sUrya ane cadrarUpI netravALA, garUDa upara besanArA, lakSmIjI sahita evA ( kRSNa athavA rAmacaMdre ) daitya samUhane, ahIM kartA sahita kriyApada oLakhavAne cha mAsanI maryAdA che. spaSTIkaraNa--AmAM ari eTale pIsI nAkhyA e kriyApada ane te stana bhUtakALa trIjo purUSa ekavacananuM rUpa che. ( arthAt kRSNe rAkSasa samUhune daLI nAkhyA ) ane fe: ( garUDa upara besanArA) e kartA che. 22 kattA, karma tathA kriyApada gupta, anuSTup 23 thI 25. bhavAnizaMkaromezaM prati pUjAparAyaNaH / kartRkarmakriyAgu, yo jAnAti sa paNDitaH // 23 // (mu. 6. .) pUjAmAM parAyaNa thayela bhavAnIzaMkara mArUM kalyANa. A zlAkamAM kartA, karma ane kriyApada gupta che. tene je jANe te pati kahevAya. spaSTIkaraNa--A zlokanA prathama caraNamAMthI maSa abhinna ja umeza ema paTTo chUTAM pADatAM icchita sabaMdha maLI Ave che. he kara !( hAtha ) tuM umeza ( zakara ) prati aniza ( niraMtara )pUjAparAyaNa thA. AmAM kara zakara e karma, ane bhava e kriyApada gupta jovAmAM Ave che. 23 e kartA, samAsa gupta. viSAdI bhaikSyamaznAti sadArogaM na muJcati / ruSTenApi tvayA vIra zambhunAriH samaH kRtaH // 24 // (mu. ra. nAM.) he vIra ! teM rASavALA thaIne paNa tArA zatrune za MbhunA jevA karyo. jemake zaMbhu viSAdI ( kAlakUTa viSanuM bhakSaNa karanArA ) che tema tArA zatru paNa viSArI ( du:khane lIdhe kaMTALIne jhera khAnArA ) thayo che tathA zaMbhune mATe mApaze kahIe ke navA rola na dhruvala (lavAra: anta = *zi) eDhale dhA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza ganA-pArvatI sahita che ane aga-kailAsane choDatA nathI tethI tArA zatrune mATe paNa sAro na muti eTale hamezAM ragane choDato nathI arthAt hamezAM mAM rahe che. bhikSA mAgIne khAya che e vizeSaNa sArI rIte bannene mATe samAna che. 24 vibhakti guma. pramodaM janayatyeva, sadArA gRhmedhinH|| ke gharSa jamI, mAM sattAvi 2I (yuM. na.) dharma ane kAma e banne ne sAthe hoya te sadArA (strIvALA) gRhastha AnaMda utpanna kare ja che. spaSTIkaraNa-AmAM gRhastha anekavacanamAM che ane kriyApada ekavacanamAM che tethI e vAkayamAM doSa jaNAya che mATe vira: e SaSThI vibhakti ekavacana saMskRta vyAkaraNanA niyama pramANe thaIzake che ane savA emAM tathA 1 ema be pada chUTAM pADavAM tethI 11 eTale gRhasthanI lakSmI je sAthe dharma ane kAma hoya to hameza AnaMda Ape che e khare artha thAya che. 25 samajavAnA ane samajIne yAda rAkhavAnA upayogI viSayo sAmAnya bhAvAvaDe je ke tarata samajAI jAya che paNa temAM buddhine mahenata na paDelI hovAthI tene te sAcavI rAkhavAne vizeSa Adara hato nathI. vagara mahenate maLeluM dhana sAcavI rAkhavAnA prayatna karatAM hamezAM pUrNa prayatnane pariNAme je vastu maLe che te bahu AdarapUrvaka sAcavI rAkhavAmAM-tenuM pUrNa rakSaNa karavAmAM Ave che ane vAraMvAra tenAtarapha dhyAna kheMcAyA kare che. tema ja viSaya samajavAmAM buddhine vizeSa zrama paDaye hoya tevA viSaya vizeSa yAda rahe che. tatvavicAranA kaThina viSaye samajavA mATe kaMTALo na lAvatAM pUrata zrama levAne be uThAvavAnI buddhimAM gyatA prApta thAya te mATe tenI kaTI karanArA AvA zabdaphUTa ane arthakUTanA sAhityanA ke bahu upayogI che ane te buddhine khIlave che ane samajAyA pachI jema koIpaNa viSayamAM phatteha meLavanArane AnaMda ane saMtoSa thAya che tema AnaMda ane saMtoSa ApanAra bane che. mATe AvA sAhityanuM paNa thoDuM AsvAda karAvI A adhikAra samApta karavAnI sAthe have pachI zakuna adhikAra ke je buddhine mATe bhAvi anumAne karavAmAM kaTIrUpa che tene sthAna ApavAmAM Ave che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda * zakuna-adhikAra. 313 ja janaka *** janajananakawwAja=ka zaniadhi. ( lo kamAM zakana jovAnI ghaNI rIti che, temAM keTalAMka zubha suca( hara nArAM che, keTalAMka azubha darzAvanArAM che, keTalAMka zakunathI pi koTina . tAnuM, dezanuM, rAjAnuM, varSanuM, vyApAra-dhaMdhAnuM hitAhita jANI karavA jaI zakAya che. keTalAMka zakuna AMtara che ane keTalAMka bAhya che. AMtaranAmAM pitAnA aMgapuraNanAM zakuno jANavAM, ane bAhAmAM ghavaDapakSI, kAgaDA, kUtarA te sivAyanAM bIjAM pazupakSIonI ceSTA samajavI. teonA jevAM jevAM dRSTAMto darzAvyAM che tevAja phaLa ApanArAM thAya che mATe je azubha zakuna thAya tenI koI sArA vidvAna anubhavIne maLIne zAti karavAthI Arogya Adi maLe che. mATe uparanuM jJAna meLavavA sArU A adhikAranI jarUrIAta mAnI che. uttama zakune. gagSTra. (thI 4) potakI piGgalA kAko, jambuko bhaSaNastathA / paJcaitAnyuttamAnyAhuH, zakunAni munIzvarAH // 1 // gharamAM mALe bAMdhI rahenArI cakalI, caMDala nAmanuM pakSI, kAgaDo, ziyALa ane kUtare e pAMcanAM zakuna munIzvaree uttama kahelAM che. 1 - ghuvaDanA belavAthI lAbha. sAntAnAM kizi , rAmadUje zatiH | {/. pU. cAtmAnAmRddhaddhiArthajhara I 2 rI. . . pitAnI pUrva dizAmAM jhADa upara ane gAmathI cheTe ghUvaDa behyuM hoya te tamAma mANasane samRddhi vRddhi (vadhAre) sukha, ane paisAne lAbha kare. 2 zazale ke sthaLe dekhAvAthI lAbha thAya. tArA jevA, zarAno dara rahita ) mahAsubhikSaM jAnIyAdbhItAnAM cApi nirbhayam // 3 // / vADImAM khetaranuM rakSaNa karanArane rahevAnI jhuMpaDImAM athavA kayArAnI Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. ekAdaza **** ******** pALa upara je zazaaA ( peThelA ) dekhAya teA atyanta soMghavArI jANavI ane jee bhayavALA hAya te nirbhaya thAya ( kAI prakAranI bIka rahe nahi ). 3 varasAda varasavAnA nirNaya. nIratIrthe taTasthavedaGgaM kampayate zunaH / taMtra deza thanAM mepaSTi thati mAlinIma // 9 // } zA. va. ) ( // // pANIvALA tInA kinArA upara je kUtarA zarIra kaMpAve te tyAM ( te dezamAM) ghaNA varasAda thavAnA ema kahe che. 4 aMgasphuraNa ( zarIranA bhAgeA pharake te ) nAM zubhAzubha phaLa, gAryAM. ( 1 thI 7 ) / nIpoSavaSyamAtrA, chati zoSita 10 nA (za. 1. ) purUSanuM dakSiNa [ jamaNuM] aMga ane strInuM vAma[ DAbuM ] aMga pharake teA sArUM kare, zarIranA nIcA bhAgamAM uMcA bhAgamAM, ane vacalA bhAgamAM tathA thaDInA bhAga eTale jene peDu kahevAmAM Ave che te jagyo paikI kAipaNa bhAga skrUra tA zarIranI cAgyatA pramANe phaLa Ape che. vaLI pa -- dhanavRddhirantrakampe, nAbhispandaH svadezanAzAya / pRSThe parAjayAya, sphuraNaM hRdayasya vijayAya / / 6 // }(jJA. 5. ) thaDI ( jene jalAzaya vaidaka rIte kahevAmAM Ave che) te ke teA dha nanI vRddhi thAya, nAbhinA bhAgamAM pharake te peAtAnA dezanA nAza thAya, vAM. sAnA bhAga kavAthI parAjaya thAya ane hRdaya (chAtI) pharakatuM heAya te vijaya thAya. A pramANe zarIranA uttama, madhyama ane kaniSTha bhAganAM phaLa Ape. da tathA---- mRddhi pharita rAjya, amane sImanAma' || ( jJa. 1.) // 7 eka hAtha pharakavAthI priya-(snehI) sAthe meLApa thAya, aMta:karaNa thaDakatuM hAya tA bhaya utpanna thAya, mAthuM pharake teA rAjyanA ( rAjA taraphthI ) lAbha khApe ane AkhA krUrake teA strInA lAbha thAya (icchita strI maLe ). cha Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. WAR zakuna--dhikAra. --- kAza ( khajAnA ) jJAna. upajAti. ariSTa ( gurU' ) sUcata. rUndravannA. (1-o0) 315 wwwww }(zA. 1.) vasundharAyAH kamapi pradezaM, mUrdhnA spRzanyadyavalokate zvA / dhruvaM tadA tatra mahAnidhAnamastIti siddhaiH kathitaM rahasyam // 8 // bhUminA kAIpaNa bhAgane uMdhuM joI peAtAnuM mAthu aDADIne jo kUtarA juve teA te sthaLe avazya mATA bhaMDAra hAvA joiye. Ama siddhapuruSAe gupta vAta jaNAvI che. 8 . grAmaM nizAyAM kharasArameyAH, grAme bhaSilA bhaSaNA smazAne, rudanti nAzAya ca mukhyapuMsaH // 9 // ( (zA. pa.) jo rAtrimAM gadheDAM ane kUtarAM sAthe rUve eTale gadheDAM ke tenI sAthe kutarAM pazu rAvA mAMDe te jANavuM ke te gAmane khAlI karavAmATe rUe che. arthAt gAmamAM aneka prakAranA rAgAdi upadraveA thAya ane gAmamAM bhasIne smazAnamAM jaine rUe tyAre jANavuM ke keAI mukhya purUSanA nAza thaze. huM tathA- niSkAraNaM sammilitA rudanto, grAme'nnanAzAya bhavanti kAkAH / rodhaM ca cakrAkRtayo vadanti, savyApasavyabhramaNAdbhayaM ca // 10 // (zA.1.) kAravinA ekaThA thaine kAgaDAe rAtA hAya ( kaLeLATa karatA hAya ) tA gAmamAM anAjanA nAza kare [ moMghavArI kare], cakara [ gALAkAre ] krUratA hAya ane khelatA hAya teA kArya rUMdhe eTale na thavA de. ane ADA ne avaLA jAya ne Ave tema karatA khele te gAmamAM bhaya thAya. 10 temaja~~ 75nAti. (24 thI 27 ) niSkAraNaM yaH prapalAyate zvA virauti, vA vAriNi yo'vatIrya / mRtAGgaraktAsthimukho rugArttagRhaMvizedyaH sa ca mRtyumAha // 11 // vagara kAraNe kutarA doDAdoDa karatA hAya [bhAgI jatA hAya ] athavA za zA. 1.) Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 3 jo, --- www pANImAM utarIne raDatA hAya tA te tathA muvelAM prANInuM aMga, leAhI, ane hADakuM meAmAM laine AvelA kutarA rAgInA gharamAM peThA hAya te te mRtyu sUcave che tema jANavuM. 11 316 te pramANe- rAtrau gRhasyopari bhASamANo, duHkhAya dhUkaH sutamRtyave vA / gRhasthanAzAya ca saptarAtrAnnAzAya rAjJo dviguNAnubandhI // 12 // ekAdaza }(311. 9.) rAtrimAM ghara upara AvIne ghUvaDapakSI eTle te du:kha Ape athavA putranA vinAza kare, sAta rAtri sudhI mele teA gharadhaNInA nAza kare ane e athavA tethI vadhAre Ale teA rAjAnA nAza kare. 12 vaLI- tryahaM gRhadvAri svatyulUke, haranti caurA draviNaM prasaca / tasmintrateze nizi zAyustonAgrAya caeNjikanA(gA. 1.) gharanA AMgaNAmAM traNa divasa sudhI ghUvaDa khele tA balAtkArathI cAraleAkeA tenuM dravya hari jAya [ luMTI leya ] tethI tenI zAntine mATe je jagyoe te khelatuM hAya tyAM zAkasAthe khali-mAkuLA rAtre mUkavA. 13 kAgaDAnuM bhayakAraka zakuMta madhyandine vezmani yasya kAko, virauti raudraM vidhunoti cAGgam / nti caurA viLAnitasya, purva tathAmyo mata pramAda zA (ra. 1.) madhyAnha [ apAra ] samaye ghara upara kAgaDA mele ane zarIra dhrujAve [ kaMpAve ] te te gharadhaNIne tyAM cArI thAya athavA ceAkkasa teveAja bIje kAMI pramAda thAya [ dhanahAni thAya ]. 14 kAgaDAnA zakunathI bhejananI prApti badAmanyastha hala thayA, svAtimAM yonIla ( 1} (jJA. 1.) jAnAra AdamI AgaLa gAya athavA baLadanI pITha [ vAMsA ] upara, krokhaDa upara, jhADa upara ane chANu upara pAtAnI cAMca kAgaDA tANutA DAya ane khIjAnA meADAmAM AhAra ApatA hAya [ khavarAvatA hAya ] evI rIte dekhe te te divase te jonArane suMdara pakavAnnA vigere leAjana karavAnA padArtho saLe, 15. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. zakuna-adhikAra. 317 tathA-dhaanypyovaaddhivaapyvaapy virotipshynnidhilaabhkaarii| / karoti lAbhaM purataH sa dRSTo yasyAsti vakre tRNamapyazuSkam // 16 // anAja, dudha, dahiM khAIne athavA laIne AgaLa [ sA ] kAgaDo bele te dravyanA bhaMDArane lAbha kare ane lIluM ghAsa [ khaDa] momAM hoya ne A che gaLa je hoya te lAbha Ape. 16 vaLI- kAM kAmiti kSemavidhau virAvaH, kiiNkiimitiissttaashnpaanhetuH| - karoti krUkrUmiti cArthalAbha, kaM kyaM dhvaniH kAJcanalAbhamAha // 17 // je kAgaDe kavAM kavAM evA zabda belate hoya te sukhazAtA samajavI, ane kIM kIM evI rIte bele te Icchita bhejana karAve, kuM kuM e pramANe bele te dravyano lAbha kare, karva karva evA zabda karato hoya to senAno lAbha thAya. 17 aMgapuraNa phaLa. maMdAkrAntA. vAmasyAdhaH sphuraNamasakRtsaMgare bhaGgahetustasyaivodhvaM harati nitarAM mAnasaM duHkhajAlam // (zA. 5 ) netropAnte harati ca dhanaM netrakoNe ca bandhu, savye caitatphalamavikalaM vyatyayaM cApasavye // 18 // DAbuM aMga nIcenA bhAgamAM [ keDathI nIce | vAraMvAra pharake te laDAIma bhayanuM kAraNa samajavuM, te taraphanuMja je nAbhinA uparanA bhAgamAM pharake te mananI samagra rcintAne hare [mananAM du:kha maTe ]. AMkhanI upAMte pharake te dhanane nAza kare ane netrane khuNe pharakavAthI badhune nAza kare. A pramANe DAbA bhAganuM phaLa yathArtha jANavuM ane jamaNI bAjunuM tenAthI ulaTuM jANavuM eTale DAbI bAjumAM zubha hoya te jamaNI bAjue azubha ane DAbIbAju azubha te jamaNI tarapha zubha jANavuM. 18 anubhavI purUSe khAsa kahe che ke zakuna e upayogI vastu che-ahiM jema sthAyi zakunanuM varNana karyuM che tema have pachI prasthAna [ paradeza javA saMbaMdhi ] zakuna varNana karavA dhArI A cAlate zakunAdhikAra pUrNa karyo che. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza WWWM prasthAna zakuna-adhikAra. - - kamAM zakuna che te kharekharUM pratyakSa pramANa che tene (zakunane) thaDI samajavALA loke paNa svIkAre che, mATe dareka zubha kAryamAM prasthAna karavuM hoya tyAre sArAM zakuna jaIne prayANa karavAthI I cichata kAryanI siddhi thAya che, e batAvavA A adhikArane atra e che. zubha zakuna jANavAnI rAti. G! 5L5 & AN A M margy. zubhaH prAgazubhaH pazcAdazubhaH praakchubhsttH| ! pAzcAtyA hova, rAdhanaH sarvakArya che ? || (za. 1.2. cAlatAM prathama zubha zakuna thAya ane pAchaLathI azubha thAya athavA prathama azubha thAya ane pAchaLathI zubha zakuna thAya te pAchalA zakunanuM phaLa Ape che. 1 gAmaDe vA paradeza javAnI taiyArI karavAnI samajaNa gA. (2 thI 3) pItovadAtaveSaH, kRtamaGgalyaH praNamya gurudevAn / ttira gavavA, gune mukta katita 2 | . . . . ) prasannatApUrvaka sArAM kapaDAM vigare paherI, maMgalatilaka vigere karI, zubha zabda zravaNa karI, devagurune namana karI apratiratha-ISTamaMtrano japa karIne zubha muhurtamAM prayANa karavuM. 2 prasthAnane divase varSa karyo. muNDanavapanavikartanatailAbhyaGgAzrumokSamukhyAni / / . maithunamadhadurodarakalahAnapi varjayettadahaH // 3 // (zI. 4.) je divase prasthAna karavuM hoya te dine muMDana na karAvavuM, vapana na karA- vavuM ane vikartana na karAvavuM, zarIre tela coLIne nhAvuM nahi athavA tela caLavuM nahiM, AMkhamAMthI AMsu pADavAM nahiM, mithuna (saMga), madyapAna keI paNa jAtanI hoDa (ravada-athavA saTTA jugAra) kajIye vigare paNa na karavAM. khulAsa-muMDana, vapana ane vikartana e traNe hajAmata karAvavAnA bhede Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, zubha zakunAdhikAra. 319 che eTale je caTalI utarAvavAmAM Ave te muMDana, mAthAmAM eTalI rahevA daI hajAmata karAvavI te vapana ane kAra vigerethI vALa kapAvavA te vikartana kahevAya. 3 A zakuna hamezAM videza javAne mATe nakakI karyA che ane kaI kaI vastu daSTigocara thaI hoya te zubha phaLa Ape, e batAvavA have zubha zakuna nane adhikAra levA yogya dhArI A prasthAna zakuna adhikAra pUrNa karyo che. - raktashubhshkunaadhikaar. - --- huM naM ra vRttiH " bRhaspati muni zakunane uttama mAne che ane che anubhavathI paNa siddha thaI zake che ke zakuna te dIve chemATe ja zubha zakuno kene kahevAM? te jANavAnI pratyeka manuSyane ghaNI ane PES gatya che ItyAdi bAbata spaSTa samajAvavA sArU A adhikArane ** sthAna ApyuM che. zubha zakunanI samajaNa. gagg6 (2 thI 4 sudhI.) sayaH prasUtA surabhI, savatsAH kAmadhenavaH / pho dura che, je nittA guma che ? zA . turta jeNe vAcharaDAne janma Ape che evI gAya, vAcharaDA sahita evI kAmadudhAo (gA) ane rAzathI baMdhAye baLada prayANa vakhate sanmukha maLe to zreSTha che. tathA je tevA be baLada sAmA maLe te atyanta zubha samajavA. 1 rAjA vagerenAM zubha zakuna kahevAya che. dag: zrato vA yUpASA zI karI rU. ane vA jaze nA sarvasiddhiAzmatA | 2 | (zA. 1) rAjA, ghoDe, mora, hAthI, baLada, A pAMca vyaktio prayANa vakhate athavA praveza vakhate jovAmAM agara sAMbhaLavAmAM Ave to te sarve kAryanI siddhi karanAra thAya che. eTale sarva vAMchita ane teo siddha kare che e bhAva che. 2 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza - kutarA vagerenuM zubha zakuna. spaSTaceSTaH zubhaH zvAno, nirbhIko nikttsthitH| sarvathA sile grAhya rAjunA sparzanAH | | kara caraNa vigerenI spaSTa ceSTAvALe bhayarahita samIpamAM ubhe rahela katare zubha samajavo. tema khullAM dekhAtAM pakSIo hamezAM kAryanI siddhine mATe zubha zakunarUpe grahaNa karavAM eTale te pakSIo zubha che ema samajavuM. 3 - kuMjaDA nAmanA pakSInuM zubha zakuna, samakAlaM sajAtIyA, vAmadakSiNarAviNaH / / zakunAstoraNAsaMjJAH, siddhiM kuryugamAgame // 4 // eka vakhate sarakhI jAtanA vAma athavA dakSiNa tarapha belinArA teraNanA AkAramAM goThavAyelAM kuMjanAmanA pakSIo prayANa vakhate athavA Agamana vakhate maLe te zubha samajavAM. 4 zubha zakunamAM 14 vastunI gaNanA. gA. ( 6) dadhirvAkSatapallavazaGkhazrIkhaNDakusumAni / gatiniywnAma jonAthAmAni | ka | ((za- . ). dahiM, dUrvA, [ dha ] cokhA, pallava, zaMkha, caMdana, puSpa, ArIse, mAMsa, mATI, gAyanuM chANa, gerecana [eka jAtanuM caMdana ] hathIyAra ane madha A badhAM zubha zakuna jANavAM. 5 | ravA saMbaMdhI zubha ane azubha zakuna. vAma rodanamAhuH, zastaM yadi roditA na dRzyaH syAt / :, zaMsanti dveSyANAM toraNaruditaM ca saMsiddhayai // 6 // (zA. 5) je rudana karanAra manuSya dekhI zakate na hoya te DAbI tarapha thatuM rudana [ revuM] i kaheluM che ane toraNamAM [ dvArA dezamAM ] karAtI revAnI kriyAne duzmanonI uttama siddhine mATe sujJa puruSe kahe che eTale dvArA dezamAM thatI rudana kiyA zatruone vijaya karAve che ane pitAne parAjaya karAve che-e tene bhAva che, 6 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. zubhAzubha zakrunAdhikAra. 31 177-7 A adhikAramAM kevaLa zubha zakunaja darzAvyAM che, te have pachI ekaja vastuthI kAraNakSara zubha ane azubha zakuna utpanna thAya che te samajAvavA A grubha zakuna `adhikAra pUrNa karyo che. ke guptAgupta rAnAvivAra. ~O~ TalAMka zubha zakuna hAya che ane keTalAMka azubha zakuna hAya paNa keTalAka prakAra tathA samayanA bhedane lIdhe zubhAzubha ( sArA naratAM ) Ama mizrarUpe thAya che. A khAmata jaNA vavA sArU A adhikAranI pAtratA mAnI che. anAjathI utpanna thatAM zubhAzubha zakuna anu. piSTAnnamazubhaM sarva, bhRSTaM dhAnyaM na siddhaye / siddhamatra sarvattiyai, citaM Rtave // 2 // } ( ra. va.) sarva prakAranuM daLeluM anAja, eTale tamAma jAtanA anAjanA leTa tathA jIjeluM dhAnya, jo zakunamAM maLe te te azubha gaNAya ane kAryanI siddhi na thAya. ane jo siddha kareluM rAMdheluM ) anAja sAmuM maLe teA sarva kA nI siddhi thAya ane bagaDeluM anAja sAmuM maLe teA saMkaTanI prApti thAya. 1 vacanathI utpanna thatAM zubhAzubha zakuna. gAryAM (2 thI 6) sidhdhyai kenaciduktaM pRSThe gaccheti purata ehIti / mALA paNa catti tiSThatyeva, vaM niSeSAya // 2 // (M. 1.) prayANa karatI vakhate kAi pachavADethI ema kahe ke jA, ane AgaLathI ema kahe ke Ava, teA kAryanI jarUra siddhi thAya. ane koI ema kahe ke jA mAM, kyAM jAya che? umA rahe. AvA prakAranuM je vacana te niSedhane mATe che. eTale apazukanarUpa hAvAthI karyasiddhi thavA detuM nathI. 2 zaba ( muddA ) nAM zubhAzubha zakuna. dRSTaH zavaH pravAse rodanavandhaH priyANi sAdhayati / dhatte sa tu praveze dIrgharujaM dIrghanidrAM vA // 3 // 41 }< zA. 1.) Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rara vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. ekAdaza www~~~~~~ paradeza prayANa samaye rUdananA dhvanithI rahita evuM muDadu jovAmAM Ave te te manuSyanAM priya kAryone siddha karI Ape che. ane gAmamAM praveza karatI vakhate muDaduM sAmuM maLetA mahAna roga tathA lAMkhI nidrA ( maraNa ) ne utpanna pes---------- kare che. 3 manuSyAmAM tyAgI vigerenA maLavAthI thatAM zubhAzubha zakuna dInakSapaNonmattamavrAjaka vikRtaveSahInAGgAH / ( sA. va. ) na zubhAH zubhAstu sarve yatayo bhikSollasatpAtrAH // 4 // kaMgAla, kSapaNu ddhabhikSu), gAMDA, saMnyAsI, vikRta (kharAba ) vejvALA + puruSA, hIna aMgavALA jevA ke AMdhaLA, laMgaDA vagere. A sarva prayANa vakhate sAmA maLe te zubha nahiM ane jo zikSAthI bharapUra pAtravALA yati-sAdhu maLe teA zubha jANavA. 4 zabdAthI thatu zubhAzubha zakuna ArtatasvarajJA vibhinnadanaprabhinna laghu raudrAH / ninyAH zubhAstu zabdAH pramuditaparipUrNaSTadazAntAH // 5 // }(211. gA. 5.) pIDAyukta, utAvaLA, svarane jaNAvavAvALA judA judA dInaleAkAnA judA judA nIcepI khelAtA ( kaMgAlIbharelA ) bhayaMkara zabdo prayANa vakhate saMbhaLAya te. te niMdAne pAtra kahyA che ane Anayukta saMpUrNa hRDha ( maja zruta) ane zAta zabdo jo saMbhaLAya te tene zubha jANuvA, pa AzIvAdarUpe je rakSaNa tenAthIja bhakSaNa tethI te apazakuna, saMhAravIjavahulA kenaciduktA prazasyate nAzIH / gamane yadvatsAkSAtryakSaH kSapayati vipakSaM te // 6 // (zA. 1. ) gamana ( prayANa ) samaye saMhAranAM khIje jemAM ghaNAM che evI vANIvALI AzISa koi manuSyathI kaDevAyalI heAya te te zubha zakuna kahevAtuM nathI. saMhArabIjavALI vANI kema jANavI? tyAM kahe che ke, sAkSAt traNa netravALA hara ( zitrajI ) tArA duzmanane nAza kare tevI, eTale prayANu samaye tevI vANI elavI te vicArIneja melavI evA bhAva che. 6 A adhikAramAM zubha ane azubha ema ane zakuna jaNAvyAM. have kevaLa azubha zakunAM jenI gaNatrI karI che tetarapha STi kheMcavA A cAlatA zubhAzubha zakuna adhikAra pUrNa karyo che. - Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. azubha zakunAdhikAra. 323 azunna zakunAdhikAra. - - nuSya azubha zakune thatAM hoya chatAM prayANa kare che te ka rtavya kAryamAM vijaya meLavI zakato nathI. mATe te azubha # zakuno kone kahevAM? te jANavAnI jarUra che. kAraNa ke je E.te apazakuna thAya te pAchA pharavuM ane puna: pAchaLanA ane dhikAramAM kahyA pramANe karavuM tethI manuSyane azubha phaLa thatuM nathI. ityAdi bAbata jaNAvavA sArU A adhikAranI goThavaNa karI che. yuddha vigere apazakuno jaNAve che mAryA (2 thI 5) . mArjAramahiSayuddhaM, stanitaM gRhadAhabandhukalahAyam / / vijJAnamAtra sUtare ghera 2 ma (zA. 5.) bIlADAnuM tathA pADAnuM yuddha (laDAI), meghanI garjanA, gharanuM baLavuM, baMdhuomAM kalaha vagere, vijaLI, vaTeLIo (pavana), megha (vAdaLAM) thI DhaMkAcele divasa ane maraNa tathA janmasaMbandhI Ama be prakAranAM sUtake A badhAM prayANumAM niSedha che, eTale apazakunarUpa che. 1 ulakApAta vigere apazakuna kahe che. pratisUryadarzanolkA prpaatketuprbodhnirghaataaH| vRSTiH karakApAtaH, puMsAM prasthAnavighnAya // 2 // . AkAzamAM be sUrya dekhAya, ulkApAta thAya, ketu nAmane puMchaDIo tAre dekhAya, vajapAta thAya, ekadama varSAda paDe, karA paDavA mAMDe, A badhAM manubene prayANa vakhatanAM vidano (apazakune) kahyAM che. 2 * yuddha prayANanuM apazakuna kssobhplaaynbhnggskhlnvipryaasbhnggvegaadi| yamuthavAdanAM, taNi niSedhA gAmanI rU . (1 zA. 1. ) ( raNasaMgrAmamAM prayANa samaye) agresaremAM khaLabhaLATa, palAyana (bha yathI cAlyuM javuM te), bhaMgANa paDavuM, Thesa AvavI, uMdhA paDI javuM, ane vegane bhaMga thavA vagere je thAya te paNa prayANanA niSedhane ja sUcave che. eTale e apazakune che ema samajavuM. 3 1.) Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. padArtha nu apazakuna jaNAve che. "ninyAni lohazaGgalabhasmendhanarajjuriktabhANDAni / karpAsa zaviSThAsthIni guDaca lavaNAni // 4 // 324 ****~-~~ prayANa samaye letDhAnI sAMkaLa, bhasma ( rAkha), vAsaNu, kapAsa, keza, viSTA, hADakAM, gALa, cAmaDuM ane apazakuna jANavuM. 4 tathA- takravasAtRNakarparapiNyAkAGgArabhujagamArjArAH / nindyAstumuNDamalinA stailaMripu mahiSa gardabhArUDhAH // 5 // }( . . ) iMdhaNa, doraDuM, khAlI mIThuM sAmuM maLe teA a chAza, carakhI, ghAsa, mAthAnI khAparI, talanA khALa, dhUmADAvALA agni, sarpa, khIlADA, muMDana karAyeleA, milana zarIravALA, tela, zatru, pADA tathA gadheDA upara svArI karanAra manuSya A badhAM apazakuna samajavAM. 5 5] - ekAdaza ====<< je je kAraNeAthI nukazAnI thAya te te kAraNeA paNu jANavAnI jarUra che ane tenuM nivAraNa karavAnI paNa khAsa jarUra che. jethI apazakuna nivAraNa adhikArane sthAna ApavA A azubha zakuna adhikAra pUrNa karyo che. apazakuna nivAraNa - adhikAra. -- } (. 1.) pazakuna kutsita phaLane na Ape te mATe te apazakunAnuM nivAraNa jANuvAnI AvazyaktA che. te jaNAvavAmATe A adhikArane grAhya gaNyA che. zubha zakuna meLavavAnuM sAdhana, anuSTup. ( 2 thI 2) prANAyAmAdikaM kuryAdA dviguNitaM dvaye / tRtIye zakune duSTe, taddinaM gamanaM tyajet // 1 // prayANa karatAM prathama jo apazakuna thAya te prANAyAma vagere karavuM, ane kharjI vakhata prayANa karatAM apazakuna thAya te prANAyAma vagere khamaNuM karavuM, ane trIjI vakhata prayANa karatAM apazakuna dekhAya teA te divase javAnuM kAma tajI devuM eTale javuM nahi. 1 ( M. va. ) ( Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. svaradiya-adhikAra: 325 apazakumamAM devane zaraNe javuM. narasyAtyantike kArye jAte duHzakunaM bhavet / yadA tadA japettatra, mantraM suzakunAptaye // 2 // kaI kAryamAM avazya javAnuM hoya ane tene prayANamAM apazakuna thAya te zubha zakunanI prApti mATe tyAM maMtrano japa kare. eTale ISTadevanA maMtrane yathAzakti japa karIne prayANa karavuM. e bhAva che. 2 zakuna tathA apazakunano nirNaya karavAmAM bIjA padArthoupara AdhAra rAkhavAmAM Ave che, kadAca temAM samajaNaphera thavAthI zakunanA nirNayamAM bhUla thavA saMbhava che te A kilaSTa prayatna e che karavA svarodaya prakaraNa ucca jJAna darzAvanAruM hovAthI A apazakuna nivAraNa adhikAranI samApti karyA bAda svarAdayatarapha vAcakanuM dhyAna kheMcyuM che. -- --- svarodaya-adhikAra. ra" DAbI jamaNI nAsikAmAM cAlate prANavAyu bhAvi zubhAzubhane sUcave che, tene svara puruSe sArI rIte anubhava kare che ane tene phalAdeza paNa kahyA mujabaja maLate Ave A che tema svaranA baLaAgaLa zakuna vagerenuM phaLa paNa kAMI kAma karI zakatuM nathI. A bAbatane spaSTa samajAvavA sArU A adhikAranI khAsa jarUra mAnI che. zakanekaratAM svaranI uttamatA. ganu. (1 thI 5) svarodaye zubhe jAte, zakunaiH kiM prayojanam / hisANAme bane, rAhuau aiyoganay | I 30 zA. 1* 2 svarano udaya je zubha hoya te zakunethI zuM prayajana che? eTale je uttama prakArane svara cAlate hoya te apazakuna thAya te paNa te kAMI vidyA karI zakatAM nathI. ane te svarAja je azubha thaI gayuM hoya te paNa zakothI Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ekAdaza # -~-~~ zuM prayeAjana che ? eTale svara azubha cAlatA hAya ane zakunA zubha thatAM hAya tApaNu te kAMI phaLa ApI zakatAM nathI mATe svara sarvapira che. 1 svaranA jJAnamATe prathama nADIjJAna kahe che. iDA somasya nADI syAtpiGgalA sUryanADikA / iDA saumyA maveTTAmA, pisTogrA je yulinA // 2 // .}( rA. 5. ) iMDA te candranI nADI che, ane pigalA te sUryanI nADikA che tema iMDAnADI DAbI taraphanI che ane zAMta che, ane piMgalA nADI jamaNI bAjunI che ane ugra che. ra pavananI gati kahe che. haMsAbhidhAnaH pavano, nAbhimUlAtsamutthitaH / nADImArgeNa jantUnAM prakaroti gatAgatam || 3 || ( . 5. ) manuSyanI nAbhinA mULamAMthI huMsa nAmanA pavana nADI (upara jaNAvelI che te) nA mA`thI AvavuM javuM karI rahyo che. 3 prANavAyunuM zubhAzubhatva kahe che. iDayA saJcaran vAyuH, saumye kArye zubhaHsmRtaH / piGgalAyAM tathA dIpte, dvayoH kApi na zobhanaH // 4 // }( . . ) prANavAyu jo IMDA ( DAbI taraphanI nAsikAnI) nADIthI cAlatA hAya te zAMta kAryamAM zubha kahelA che ane piMgalA ( jamaNI taraphanI nAsikAnI nADI) mAM prANavAyu cAlatA hAya teA ugra ( tejavALA ) kAmamAM zubha kahela che; paraMtu jo prANavAyu ane nAsikAmAM samAnagatithI cAlatA hAya tA sAmya tathA Isa bannemAMthI kAipaNa kAryamAM zubha nathI. 4 prANavAyunA praveza tathA nirgamananu la kahe che. zubhaH syAtmavizannantarmAruto na tu niHsaran / saumye vA datakArye vA, sarvatraiSA vicAraNA // 5 // ( I. 5. ) ( prazna vakhate ) zAMta kAryamAM athavA ugra kAryamAM jo prANavAyu nAsikAnI aMdara praveza karatA hAya tA te zubha samajavA, paraMtu bahAra nikaLatA hAya tA te zubha na jAve. 5 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. svarAya--adhikAra. kAryaparatve candra svaranuM phaLa kahe che. gAryAM. ( 6 thI 8) ------- adhyayana mitrasaGgapravezayAtrAvivAhadAneSu / jamajAyelihevi zastra somAMthana vacana: / / 6 / / }( . . ) 327 vidyAbhyAsa, mitranA saMga, keAI sthAnamAM praveza, yAtrA, ( videza javuM, ) vivAha, ane dAna; A kAryamAM tathA samagra zubha kAryomAM paNa caMdranI (DAmI) nADIthI cAlatA pavana uttama kahelA che. huM sajIva nADI keAne jANavI ? yasyAM pravahati vAyurnADI, sA jIvasaMyutA gaditA / yasyAM naiSa pravahati, nirjIvA sA samAkhyAtA // 7 // } ( zA. 1. ) je nADImAM prANavAyu cAlatA haiAya te nADI jIvayukta kahelI che, ane je nADImAM prANavAyu na cAlatA hAya te nirjIva kahelI che. cha karyasiddhinA nirNaya. dIpte kArye nADI paradizi nirjIvitAM sadA kuryAt / zAnte ca jIvasahitAM, tatastu sidhyanti sarvakAryANi // 8 // dIpta kAryoMmAM sadA pazcima ( caMdra ) nADIne nirjIva kArya mAM sajIva karavI tethI sarva kArya siddha thAya che. 8 kAryaparatve sUryasvaranuM' phaLa kahe che. (1.5.) karavI, ane zAMta cokhA. yuddhavAdarativastuvikriya yUtabhojanabhayograkarmasu / sUryamArgagamanaH samIraNastattvadarzibhiratIva zasyate // 9) (zA . pa . ) yuddha karavuM, vAda karavA, strIsa'ga karavA, vastuene vecavI, ghata, bheAjana, bhaya tathA bhayaMkara karmomAM sUryamArgathI gati karanArA pavana tattvadezI puruSoe atyanta vakhANyA che. 9 A adhikAramAM jema svarauparathI zubha athavA azubha jJAnanI prApti thAya che, tema hAthanA paMjA uparathI paNa manuSyanuM bhaviSya janmAttarInI mA*ka kahI zakAya che. kharekhara kAI vidvAna sAmudrikavidyAmAM tathA jyeAtiSa Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 vyAkhyAna sAhityagraha-bhAga 3 je. ekAdaza zAstramAM nipuNa hoya te sAmudrika jJAna ane janmattarI e bannenuM bhaviSya phaLa maLatuM kahI zake che, ane je manuSyanA janmAkSara nathI hotA tevA manuSyane have pachI levAmAM Avate sAmudrika-adhikAra upayogI thaI paDaze evI matalabathI te adhikAranI samajutI ApavA A svadaya adhikArane pUrNa karyo che. EIR sAmudrika-adhikAra. - sa - | mudrika zAstra keTaluM gaMbhIra arthane batAvavAvALuM che? A bAbatanuM bhAna jijJAsu puruSane A adhikAranuM samAlocana dina | karyA pachI ja thaze. ane A sAmudrikazAstranA jJAnanI dareka manuSya vyaktine ghaNIja AvazyaktA che. kAraNa ke ke manuSya nI uttamAlamatAnI parIkSA karavI hoya te temAM A zAstra ghaNuM ja upayogI che. ane manuSyane jevA mAtrathI tenA guNadoSa jANI levA eja vidvAna puruSanI vidvattA che ane te jANavAnA jJAnane AdhAra A zAstraupara che. nItimAM kahyuM che ke -"gAtAjaiiirtA , IzA mApana ra | putravije, thaDanataMkana" AkArathI, aMdaranAM ceSTitethI, gati ( cAla) thI, bahAranI ceSTAothI, bhASaNathI ane mukha tathA netranA vikArathI A daranuM mane oLakhI zakAya che. Ama zAstrajJa puruSa je manuSyanI parIkSA karI tenI uttamadhamatA viSe dhaDe bAMdhe che, temAM mukhya sAdhanabhUta sAmudrika zAstra che. ema upagI jANa A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. manuSyanAM aMgauparathI svabhAvavigerenI parIkSA. (2 thI 42 ) yathA netre tathA zIlaM, yathA nAsA tathArjavam / / vathA tathA vitta, vathA tathA kuLa | 2 | ( . yu. ) manuSyanAM jevAM netra hoya te svabhAva jANa, eTale svabhAvanI parIkSA AMkha uparathI thAya che. jevI nAsikA (nAka) hoya tevI namratA jANavI. eTale namratAnI parIkSA nAka uparathI jaNAya che. jevuM rUpa hoya tevuM dhana samajavuM eTale dhananuM anumAna rUpa uparathI thaI zake che, ane jevuM AcaraNa hoya tevA guNe jANavA. 1 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. na sAmudrika adhikAra. ~~~~ ---- AvartauparathI zubhAzubhanI parIkSA. AvartI dakSiNe bhAge dakSiNaH zubha kRnRNAm / bAmo vAme'tinindhaH syAda, digamyatve tu madhyamaH ||2|| ) ( ka. su.) ' vaLelI vatula ( gALa ) rekhA DAbI taraphanA AvatA hAMya te mAM AvatA hAya tA te madhyama jANavA. 2 manuSyanA jamaNA bhAgamAM dakSiNa taraphanA AvatA --jamaNA bhAga tarapha hAya tA te zubhakArI che, ane DAkhA bhAgamAM te niMdavA yogya che. anya-khAkInI dizA (bhAga) hatheLIe darpaNa che. dareka - arekhaM va hurekhaM vA, yeSAM pANitalaM nRNAm / te syuralpAyuSo niHskhA, duHkhitA nAtra saMzayaH // 3 // ( . yu. ) je manuSyonuM hAthanuM taLa ( taLIyuM) rekhAvagaranu hAya athavA mahu ( dhaNI ) rekhAvALuM Aya te manuSyo alpa ( gheADI ) AyujvALA, nina, ane du:khI jANuvA. AmAM sa`zaya nathI. 3 TacalI AMgaLInI laMbAi uparathI dhananI parIkSA. anAmikAntyarekhAyAH kaniSThA syAdyadAdhikA / dhanavRddhistadA puMsAM, mAtRpakSo bahustathA // 4 // ( . yu. ) anAmikA eTale TacalI AMgaLI pAsenI AMgaLI tenI chellI rekhAthI o TacalI bhAMgaLI adhika eTale lAMkhI hAya tA tethI puruSone dhananA vadhAre thAya che tema tenI mAtAnA pakSa ghaDDA hAya ema samajavuM. 4 hAthanI traNa mukhya rekhAonuM svarUpa jaNAve che. maNibandhAtpiturlekhA, karabhAdvibhavAyuSoH / '' lekhe dve yAnti tisro'pi tarjanyaGgaSThakAntaram // 5 // } (ka. su. ) manuSyanA hAthanI hatheLInA mULamAMthI je rekhA nikaLI cAle che te pitA ( khApa ) nI ( AyuSu vagerene sUcavavAvALI ) jANavI. ane hatheLInA paDakhA mAMthI je be rekhAo cAle che te dhana tathA AyumnI rekhAe jANuvI, eTale AMgaLIetaraphnI, AyuSnI ane kAMDAtaraphanI dhananI jAgruvI. kAI manuSyanI e rekhAe athavA traNu rekhAe paNa tarjanI ( aMguThApAsenI - gaLI ) tathA aMguThAnA madhyamAM jAya che eTale ke kAinI trIjI rekhA Ayu Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 . ekAdaza mA ** 559 nI tyAM pahAMcI zakatI .nathI, te e rekhA dhana tathA pitAnI che, te tyAMsuSI jAya che evA bhAtra che. pa uparanA zlokamAM kahelI rekhAonuM phaLa kaheche. 330 ye rekhA mAstisraH, sampUrNA doSavarjitAH teSAM gotradhanApi, sampUnyanyathA tu na // 6 // ( . yu. ) uparanA zleAkamAM jaNAvelI A traNa rekhAe je manuSyanA hAthamAM sa'pUrNa ane rASarjita hAya, eTale madhyamAM athavA bIjA kAI sthAnamAM kha Dita na thai hAya te manuSyanuM kula ( kuTuMba ), dhana ane AyuSu saMpUrNa jANuvAM eTale teo lAMbA vakhata jIvI zake tathA dhana, kuTukhanuM paNa sukha rahe. ane khIjI rIte eTale A rekhAo truTI gaelI tathA dASavALI hAya teA uparanuM sukha rahetuM nathI. OM AyuSanA nirNaya. ujjayante ca yAvantyoM'gulyo jIvita rekhayA / pazcaviMzatayo jJeyAstAvantyaH zaradAmbudhaiH || 7 || (0. yu. ) AyurekhA jeTalI AMgaLIone eLagI jAya che, teTalAM pacIza varSo te manuSyanuM AyuSu sujJa purUSAe jANavuM. eTale te rekhA TacalI, tenI pAsenI anAmikA tathA vacalI Ama traNa AMgaLIone oLaMgI gaI hAyatA pA @Ase varSanuM Ayuk te manuSyanuM jANavuM. ane cAra AMgaLIene eLagI jAya teA seA varSanuM AyuTh jANavuM. 7 zarIranA varNauparathI sukhanA sAdhananA nirNaya. na strI tyajati raktAkSaM, nArthaH kanakapiGgalam / dIrghabAhuM na caizvarya, na mAMsopacitaM sukham // 8 // }( ). yu. ) ) je puruSanAM lAla netra hAya tene o tajatI nathI. eTale vaza rahe che. je puruSanA vaNuM suvarNanA samAna piMgaleA hAya tenA dhana tyAga karatuM nathI. je puruSanA lAMbA hAtha heAya tenA aizvarya tyAga karatuM nathI. ane jenuM zarIra puSTa hAya te manuSyanA sukha tyAga karatuM nathI 8 aMguThAnA madhyano javanuM phI yavairaGguSThamadhyasthairvidyAkhyAtivibhUtayaH / jIvaze tathA bamba, ziLA chuautra taiH // } (F. g.) ). su.) Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. sAmudrika-adhikAra. 331 manuSyanA aMguThAnA madhyamAM rahela evA javanAM cihethI teonI vidyA, kIrti ane lakSamI jANI zakAya che eTale aMguThAnA madhyano java spaSTa dekhAte hoya te te manuSyamAM vidyA, kIrti, lakSamI jarUra hoya che tema dakSiNa (jamaNA) hAthanA aMguThAmAM rahelA te jathI zuklapakSamAM thayelo manuSyane janma paNa jANI zakAya che. 9 aMgenI snigdhatA (kamaLatA)nuM phaLa. cakSuHsnehena saubhAgya, dantasnehena bhojanam / vapuHsnehena saukhyaM syAtpAdasnehena vAhanam // 10 // netranI snigdhatAthI (amIthI) saibhAgyanI prApti thAya che ane dAntanI sukemalatAthI bhejananI prApti thAya che. zarIranA rasabharapaNAthI sukhanI prApti thAya che ane caraNenA sukamaLapaNAthI vAhana (gheDa vigere) nI prApti thAya che. 10 sAmudrika zAstrano upakrama kahe che. ukta sAmudrike zAstre, narANAM yacchubhAzubham / lakSaNaM tatsamAsena, nakhakezAgramucyate // 11 // sAmudrika zAstramAM puruSonuM je lakSaNa zubha athavA azubha kaheluM che te nakhathI kezanA agra bhAga sudhI saMkSepathI kahevAya che. 11 paganI zreSThatAnuM varNana. asvedau pATalau zliSTAGgalI kUrmonnatI mRdU / . / (T. 2.) TLo tAtranI pUDha Gau nRLa guma 22 . ' jemAM prase thatuM nathI eTale je ogaLatA nathI, tema lAlAIvALo zveta jeone raMga che, tema jenI AMgaLIo eka bIjI sAthe maLIne rahe che, ane kAcabAnI mAphaka uMcAivALA, kamaLa, garama, lAla nakhavALA ane gUDha (aMdara rahelI) ghuMTIvALA AvA je puruSanA caraNa (be paga) che te zubha che ema jANavuM. 12 azubha page kahevAmAM Ave che. #Ara tathA mA, vaI zItA riyutArA , nA pAdu kSayarAtiniti pArA ((. 1 ) Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza supaDAnA AkAravALA, tema pIMDIthI bhaMgavALA, vAMkA, ThaMDA, nADIothI viTAyelA, ogaLatA, phikA raMgavALA, rUkSa (lukhA-nisteja ) AvA prakAranA manuSyonAM caraNe (paga) ghaNA niMdita che eTale azubha che ema jANavuM. 13 caraNamAM rahelA vija vagere cinha tathA zubha AMgaLIonuM phaLa. rAjyAya pAdayo rekhA, dhvjckraangkushopmaaH| / aGgalyo'pi samA dIrghAH saMhitAzca samunnatAH // 14 // (pA. ca.) je manuSyanA pagamAM davaja, cakra, aMkuzajevI rekhAo hoya tene rA jyanI prApti thAya che. tema paganI AMgaLIo paNa samAna, lAMbI, maLelI tathA uMcI hoya te hita (zubha) ne ApavAvALI jANavI 14 paganA aMguThAnuM zubhAzubha phaLa kahe che. aGgaSTaivipulairduHkhaM, sadA'dhvagamanaMnRNAm / vRttaistAmranakhaiH snigdhaiH, sahitaistu sukhaM bhavet // 15 // pA. 2 ) manuSyanA paganA aMguThA je jADA hoya to tethI hamezAM rastAmAM paMtha kare paDe tema saMkaTanI prApti thAya ane te aMguThA goLa, lAla navALA, komaLa ane kalyANakArI hoya che tethI sukhanI prApti thAya che. 5 aMguThA karatAM tenI pAsenI AMgaLI moTI hoya te tenuM phaLa. hasvAtlezAya bhogAyA SThAdIrghA prdeshinii| . . (aa. 5.) samA tu madhyamAzliSTA dhiye dIrghA kaniSThikA // 16 // manuSyanA pagane aMguThe TuMke hoya ane tenA karatAM tenI pAsenI AMgaLI lAMbI hoya tene kalezanI tathA viSayabheganI prApti thAya che. eTale AvI AMgaLIvALo manuSya kaleza karanAra tathA viSayI (kAmI) hoya che. ane te AMgaLI aMguThA barAbara hoya tema vacalI AMgaLI sAthe bheTIne rahe. tI hoya tathA TacalI AMgaLI lAMbI hoya te tethI manuSya buddhimAna che ema jANavuM. 16 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ve sAmudrika-adhikAra. ~~~~ manuSyanI TUMkI AMgaLIonu phaLa kahe che. asaMhitAbhirhasvAmiraGgalIbhistu mAnavaH / ( . 7. ) vAso vA vAsamAM vA, samudrazvana thA / OM7 || sAmudrikanA vacana pramANe jUdI ane TuMkI evI AMgaLIethI teA manuSya koInA cAkara athavA tA cAkaratulya kAma karavAvALA thAya che. 17 manuSyanI cAlavAnI Dhaba uparathI zubhAzubha kahevAya che. haMsebhatRSabhakrauJcasArasAnAGgatiH zubhA / kharoSTramahiSazvAnagatayastu mahAdhamAH / / 18 / / }} . 333 750 5. 6. ) je manuSyanI cAla ( gati ) huMsa, khaLada, hAthI, kraMcapakSI ane sArasa nAmanA pakSIsamAna hAya teA te gati zubha jANavI ane khara ( gadheDA ) sAMDhIyA, pADA ane kUtarAnA jevI hAya teA te gati mahA adhama jANavI. 18 jaMdhA ( pIMDI-ga|ThaNanI nIcenA bhAga) nu zubhAzubha phaLa kahe che. (vA. 7. ) Tusina Ana aa myurtInA sthuLa | bandhanaM cAzvajaGgAnAM, mRgajastu pArthivaH // 19 // je manuSyeAnI kAMgaDAtulya pIMDIyo hAya te du:khI thAya che. ane jo lAMkhI ( pramANathI adhika ) hAya tA te manuSyeAne sadA cAlavuM paDe che. ane jeonI gheADAnA jevI pIMDIyo hAya teA te manuSyone baMdhananI prApti thAyache ane jo mRgalAsamAna pIMDI hAya teA te manuSya rAjA thAya che. 19 gANu, sAthaLa, keDa tathA madhya bhAganI uttamatA. jAnunI mAMsala snigdhe, urU vistIrNavartule / iSTikAmA kaTI zasyA, madhyaM tu kulizopamam // 20 // .. // tA. 6. mAMsathI bharela kAmaLa evA e goThaNu, vizALa ane gALa evI e sAthaLa, iMTasamAna kaTI ( keDa ) ane vAsamAna pAtaLe madhya bhAga, uttama kahevAya che. 20 A ma have uttara ( peTa ) nuM zubhAzubhapaNuM kahe che. mRgaorried bhogI, zvazTagAlodaro'dhamaH / maNDUkasadRzaM yasyodaraM sa syAnmahIpatiH / / 21 / (vA. 7.) Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza nanananananananana nana=== = === ======= mRga tathA vAghanIsamAna peTavALo manuSya saMsAranA bhegamAM Asakta hoya che. ane kUtarA tathA ziyALanA samAna peTavALo manuSya adhama (nIca) jANa. paraMtu je manuSyanuM deDakAnAtulya udara hoya te pRthvI pati-rAjA thAya. 21 nAbhi tathA kukSi (kAna) nuM zubhAzubha phaLa. vartulAvartagambhIrA nAbhizzasyA na tuuntaa|. . bhAre mUtiH uttAne hIsi: | 22 / (: 1) manuSyanI geLa, uMDI ane gaMbhIra nAbhi (DuMTI) hoya te te nAbhi zreSTha jANavI. paraMtu uMcI nAbhi heya te te uttama na jANavI. ane je kukSi (paDakhAne bhAga) gaMbhIra hoya te te manuSya rAjA thAya ane cite heya te te manuSya strIonA mukhane joyA kare. arthAt viSayI thAya. 22 vAMsA tathA hRdayanuM zubha phaLa kahe che. Izvaro vyAghrapaSThaH syAtkUrmapraSTastu paarthivH| sonivistIdina 1 mAmA | 23 | \ thI. . . je manuSyane vAghanA samAna vAsa hoya te izvaratulya thAya. ane kI cabA jevA vAMsAvALo manuSya rAjA thAya. samAna kula vistAravALA hRdaya (haiyA) thI te manuSya bhegane bhegavavAvALo thAya. 23 bAhunuM zubhAzubha phaLa kahe che. pralambabAhuH svAmI syAd isvabAhustu kingkrH| / / svacchAruNanakhau dIrghAGgulI raktau karau zriye // 24 // lAMbA hAthavALe manuSya zeTha thAya ane TUMkA hAthavALo puruSa cAkara thAya che. svaccha (nirmaLa) ane lAla nakhavALA, lAla raMgavALA, lAMbI - gaLIovALA hAtha je hoya te te manuSya lakSmI meLave che. 24 rAja thavAnAM cinho. zaktitomaradaNDAsidhanuzcakragadopamA / (pA. 2. ) yasya haste bhavedrekhA, rAjAnaM taM vinirdizet // 25 / / je puruSanA hAthamAM zakti, tAra, daMDa (lAkaDI), taravAra, dhanuSa, caka ane gadAsamAna rekhA hoya te puruSane rAjA jANu. 25 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda sAmudrika-adhikAra. 335 khAsa viSNunAM cinho kahe che. dhvajavajrAGkazacchatrazaGkhapadmAdayastale / (T. .) vALA raste, cAla zrIti jumAnArA ) dhvaja, vaja, aMkuza, chatra, zaMkha ane padma vigere cinha je puruSanA hAtha tathA paganA taLIyAmAM dekhAtAM hoya te puruSane sAkSAt lakSmInA pati viSNusamAna jANu. 26 svastika ( sAthIyA) vagerenA cinhanuM phaLa kahe che. sti banaumArtha, pIne sarvatra pUnitA , zrIvatse vAJchitA lakSmIrgavAdyaM dAmakena tu // 27 // je manuSyanA hAthamAM sAthIyAnuM cinha hoya tene saubhAgyanI prApti thAya ane mAchalAnuM cinha hoya te te manuSya sarva ThekANe mAna meLave ane zrI vatsa (nAme sAthIyo) nuM cinha hoya to tene lakSamInI prApti thAya ane dAma (najaNa.) nuM cinha hoya te te manuSyane gAya bheMsa vagere pazuonI prApti thAya. 27 hatheLInA paDakhAnI tathA aMguThA pAsenI . rekhAnuM phaLa kahe che. putradA karabhe rekhA, kaniSThAdhaH kalatrakRt / aGgaSThamUlarekhA tu, bhrAtRbhANDAni zaMsati // 28 // (pA. ca.) karaMbha (hAthanI hatheLInA paDakhA) nI rekhA putrane ApavAvALI jANavI eTale tyAM jeTalI rekhAo hoya teTalAM saMtAna samajavAM, ane TacalI AMgaLInI nIce ane AyunI rekhAnA mUlanA thaDamAM je rekhA che te strIsaMbaMdhI jANavI eTale jeTalI rekhA heya teTalI strI te manuSyane prApta thAya. ane aMga guThAnA mULanI rekhA bhAIbhAMDune jaNAve che. 28 java tathA urdhvarekhAonuM phaLa. aGgaSTheSu yavairbhAgyaM, vidyA cASThamUlajaiH / / nA punaH jije tevA cira 26 I ( . R.) aMguThAmAM rahelI javatulya rekhAothI bhAgyanI prApti thAya che ane Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. ekAdaza aMguThAnA mUlamAM rahelA javanAM cinhAthI vidyA prApta thAya che. ane jo manuSyanA hAthamAM uMcA AkAravALI rekhAe heAya te te ghaNuM dhana Ape che. ra AyuprekhAnuM siMhAvalAkanathI punaH phaLa jaNAve che. 336 55 / sRSTi sthAnikaDhAya, TIma ni ya 20}( 14. 4. ) // TacalI AMgaLInA mULamAMthI nIkaLI je rekhA tarjanI ( aMguThA pAsenI AMgaLI ) taraph jAya che te rekhA jo ati mhATI hAya te AyuSaM mhATu samajavuM ane te nhAnI hAya teA Ayus TuMku jANavu. 20 jADI, sUkSma, khaDita ane puTela rekhAnuM phaLa, sthUlarekhA daridrAH syuH sUkSmarekhA mahAdhanAH / khaNDitasphuTitAbhiH syAdAyuSaH kSaya evahi // 31 // (pA. 7.) jADI rekhAvALA manuSyA daridra thAya, sUkSma ( jhINI ) rekhAvALA manuSyo ghaNAja dhanADhaya thAya ane kha MDita tathA phuTelI rekhAethI AyuSane nAzaja samajavA. 31 DAka, hArDa tathA mukhanA AkAranuM phaLa, zaMkhagrIvAH prazasyante, zukoSThagrIvakau natu / sampUrNavadanaM phullakapolaphalakaM zubham || 32 || ( vA. 7. ) jo manuSyanI zaMkhatulya grIvA ( DAka ) hAya tA te prazaMsAne pAtra che. paraMtu pApaTanAtulya hATha ane DAka hAya teA te prazaMsApAtra nathI. phulelA gAlanA lakavALuM saMpUrNa mukha zubha kaheluM che. kara dAMtanuM zubhAzubha phaLa kahe che. kundadanto bhavedbhogI, vidyAvAndanturaH punaH / duHkhito vikRtai rUkSairdante SakasannibhaiH // 33 // (pA. 7.) jo manuSyanA DAlaranIkaLIsamAna dAMta hAya te te aneka prakAranA bhAga bhAgavavAvALA thAya che. dantura ( uMcA dAMtavALA ) vidvAna thAya che ane vikArane pAmelA, lukhA ane uMdaraDAnA dAMtasamAna dAMtAthI manuSya du:khI thAya che. 33 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vvv sAmudrika-adhikAra. -~ dAMtanI saMkhyAnuM phaLa, dvAtriMzaddano rAjA bhogI syAdekahInakaH / triMzadantAca sukhina etaddhInAstu duHkhitAH || 34 // je manuSyane khatrIza dAMta hAya te rAjA thAya ane ekatrIza hAya tA aneka prakAranA uttama bhAga bhAgavavAvALA thAya. ane jo trIza dAMta hAya tA sukhI thAya ane ATalI saMkhyAthI echA dAMta hAya teA du:khI thAya che. 34 jIbha tathA svaranuM phaLa kahe che. 330 nAsikA ( nAka ) nu la kahe che. pArthivaH zukanAsaH syAddhasvanAsastu dhArmikaH / sthUlAgrA vikRtA nAsA yeSAM te pAtakapriyAH || 36 || padmapatrasamA jihvA raktA sUkSmA suzobhanA / desired dhanyaH kSINa bhinnasvaro'dhamaH // 35 // je manuSyanI kamalanA patrasarakhI lAla ane pAtaLI jIbha heya te te zubha jANutrI ( ane jADI tathA DrIkA raMganI hAya tA azubha jANavI. ema uparanA kathanathI anumAna karI levu') ane je manuSyanA svara haMsa tathA krAMca nAmanA pakSIsamAna hAya teA te svara uttama jANavA. ane kSINu tathA phATI jatA svara hAya te te adhama samajavA. 35 (pA. 7.) ) zvAnatulyekSaNAcaurAH piGgAkSAH krUrakarmagaH / gavAkSAH zubhagA nimna ke rAkSA durAzayAH || 37 || ( vA. 7. ) ( M. 7. ) je manuSyanI pApaTanA sarakhI nAsikA haiAya te rAjA thAya ane nAnuM nAka hAya tA te manuSya dhArmika thAya che ane jeenI jADA agrabhAgavALI ane bhayaMkara nAsikA ( nAka) DAya te leAkeAne pApa ghaNuMja priya hAyache. 36 AMkha uparathI puruSanI parIkSA, ( tA. 1.) je manuSyanAM kUtarA jevAM netrA hoya te cAra thAya. piMgaLI AMkhevAMLA puruSA dUra karma karanArA heAya che ane khaLasamAna netrA hAya ! te zubha jANavAM tathA uMDAM ( nIcAM ) ane uMca joyAM netravALA purUSa duSTa ata:karaNavALA hAya che. 37 ra Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ======+= =====jana=== kAna, brikuTi tathA gaLAnuM phaLa. AvartakarNA dhaninaH, snigdhakarNA mahAmukhAH / bhrayugme milite kRpAvartagalle kuzIlatA // 38 // (5. va.) goLa kAnavALA puruSo dhanADhaya hoya che. kemaLa kAnavALA puruSa mahA sukhI hoya che. ane be bhamara sAthe maLI gaI hoya tema kuvAnA khADA samAna gAla hoya te te manuSyane kharAba svabhAva hoya che. 30 lalATa uparathI phaLa kahe che. lalATe cArdhacandrAbhe rAjA dhArmika unnte| . vidyAbhogI vizAle syAdviSame naiHsvaduHkhita // 39 ||1(paa. je manuSyanuM lalATa ardhacandra jevuM hoya te rAjA thAya ane bhAla uMcuM hoya to te dhArmika thAya. pahoLuM hoya te vidvAna tathA bhegI (bhaga bhogavavAvALo) thAya ane udhuM kapALa hoya te te manuSya nirdhanapaNathI du:khI thAya che. 39 lalATanI rekhAo tathA svarUpa uparathI phaLa. rekhAH paJca lalATasthAH samAH krnnaantgocraaH| / (T. 3.) bhaNitaM yasya gambhIraM taM vidyAtsakalAyuSam / / 40 // / je manuSyanA lalATamAM sarakhI kAnaparyata pahoMcelI pAMca rekhAo hoya, tema je manuSyane svara [ avAja ] gaMbhIra hoya tene dIrdhAyuvALo jANavo. 40 mastaka uparathI zubhAzubha phaLa. chatrAkAraM narendrANAM, ziro dIrgha ca duHkhinAm / / madhamAna ghaTaNT, rifinA chay g=H | ka | S . 1* 2 rAjAonuM mastaka chatranA AkAravALuM hoya che. du:khI manubenuM mastaka lAMbuM hoya che. nIca manuSyanuM ghaDAsamAna AkAravALuM hoya che ane pApI puruSonuM mastaka paDIyA jevuM hoya che. 41 keza (vALa) uparathI zubhAzubha phaLa kahe che. mRdubhizzyAmalasnigdhaiH sUkSmairbhavati bhUpatiH / dilai piH rajU, ha ju suvataH jarA 11 kamaLa, zyAma [ kALA ] caLakatA ane sUkrama [ jhINA kezathI manuya rAjA thAya che. ane chuTela, pIMgaLA, jADA ane baraDa kezathI du:khI hoya che. 42 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. sAmudrika-adhikAra. ~~~~~~~ kayA puruSa maMtrIza lakSaNavALA kahevAya ? AA. iha bhavati saptaraktaH, SaDunnataH paJca sUkSmadIrghazva | trivipulalaghugambhIro, dvAtriMzallakSaNaH sa pumAn ||43|| (1. mu.) jenA sAta sthAnamAM lAlAza hAya, cha bhAga uMcA hAya, pAMca kAmaLa ne jhINA hema, pAMca lAMbA hoya, traNu jADA, traNa nhAnA ane traNa sthAnanA bhAga gaMbhIra hAya. *A puruSa maMtrIza lakSaNavALA kahevAya. 43 cAra vizAla sthAnanuM la kahe che. upendravajrA. 33 kaTarIvizAlo banadhAnyarogI, zirovizAlo nRp| ||21|} (ka. su.) satataM syAt ||4|| uttama rAjacinhA, zArdUlavikrIDita. chatraM tAmarasaM dhanUrathavaro dambholi kUrmAGkuzA, vApI svastikatoraNAni ca saraH paJcAnanaH pAdapaH / cakraM zaGkhagajau samudrakalazau prAsAdamAtsyAya vA, yUpastUpakamaNDalutya va nibhRtsaJcAmaro darpaNaH // 45 // www je manuSyanI chAtI vizALa hAya te dhana tathA dhAnyane bhegavanAra thAya ane mastaka vizALa heAya teA uttama rAjA thAya. kaTi ( keDa ) vizALa hAya te ghaNI stro tathA putravALA thAya ane vizALa caraNavALe hAya tA hamezAM sukhI thAya. 44 * cha lAla--nakha, caraNa, la, hAi, tAlu, hasta, netranA cheDA. 6 UMcA--kAkha, hRdaya, DAka, nAka, nakha, mhotu. 5 kAmala~~(ma) dAMta, cAmaDI, keza, AMgalInA veDhA, nakha. 5 lAMmA-netra, hRdaya, nAka, hAsaDI, hAtha. 3 vizALa---kapALa, chAtI, mukha. 3 TuMkA----DAka, pIMDI, puruSacinha. 3 gabhAr--ALa, svara, nAbhi. 32 evI rIte khatrIza lakSaNA navAM. ( 1. mu. ) Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa'graha-bhAga 3 jo. ekAdaza -------*= - chatra, kamaLa, dhanuSa, uttama ratha, vajI, kAcabeA, aMkuza, vApI ( vAva ) sAthIyA, tAraNa, taLAtra, siMha, vRkSa, cakra, za`kha, hAthI, samudra, kaLaza, mahela, matsya ( mAchaluM ), yava, ( java ) yupa, [ sta Mbha ] kIllo, kamaMDala, uttama prakAranA cAmara, [ camarI gAyanA puchaDAnA vALanA ane che te] ane arIsA AvAM cinhavALA puruSa rAjAja thAya che. 45 40 jAgRta avasthAmAM pakSI tathA hAthanA paMjA uparathI bhaviSyanI sthiti jANI zakAya para Mtu nidrAne tAbe thayA pachI paNa jevAM jevAM svamAM Ave che tevA tevAM eTale te uparathI amuka jAtanAM phaLa ApaNane maLe che ema ghaNe bhAge cAkasa jevuM anumAna AMdhI zakAya che. e viSaya dhyAnamAM levA A sAmudrika graMthanuM jarUra jeTaluM jJAna ApI te adhikArane samApta karyo che -- svama-adhikAra. -XK nuSyAne zakuna, svara ane sAmudrika zubhAzubha phaLanuM sUcana kare che tema vasa paNa zubhAzubha phaLanuM sUcana kare che, paraMtu te snA zarIte utpanna thAya che ? ane kayA kayA manuSyane kaye kace vakhate svasa thAya to phaLa ApI zake che ? vigere khAkhatA bhuvAnI dareka sunna puruSone AvazyaktA che, teA ukta khAkhatanuM digdarzana pharAvavA sArU A adhikAranI jarUra mAnI che. cha prakArathI svaptanI utpatti. anuSTup (2 thI 6 sudhI.) anubhUtaH zruto dRSTaH prakRtezva vikArajaH / svabhAvataH samuddhUtazcintAsantatisambhavaH // 1 // ( . mu.) svasa thAya che athavA hAya tenA samadhamAM prathama tA je vastuo anubhavelI hAya temAMthI kAne sAMbhaLela hAya vA AMkhethI je padArtha joyela svapa utpanna thAya che athavA manuSyanI [ kaph vigere prakRtinA vikAramAMthI svanna utpanna thAya che athavA svabhAvamAMthI udabhave che tema ( kAryo sabaMdhI ) cintAnA samUhamAMthI svasa utpanna thAya che. 1 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. svana-adhikAra, 341 svotpattinuM bIja. devatAyupadezottho, dharmakarmaprabhAvajaH / pApoTekrasamuci, yama cAnavadhA kRNA 2 / 5 manuSyone svama #devatA vigerenA upadezathI utpanna thAya che athavA dharma kAryanA prabhAvathI utpanna thAya che ane pApanA vadhI javAthI utpanna thAya che. te (A banne lekamAM kahyA) pramANe svamanA nava prakAra thAya che. 2 svamanA phaLanI niSphaLatA. pratiH pafmAsumI gumaDa vA daNa nirarthaka , satyag trimita rU . ( 1. muM. ) prathama lekamAM kahevAyelA cha prakArothI je zubha athavA azubha svama jevAmAM Ave che te je bIjA lokamAM jaNAvelA traNa prakArathI rahita hoya tA. nirarthaka thAya che paraMtu je te traNa prakArothI yukta hoya to satya thAya che. eTale zubhAzubha phaLa Ape che. 3 rAtrinA pahora pramANe svamanA phaLano samaya kahe che. tu yAku, dag: ma ma | mAsaidazabhiH Sabhistribhirekena ca kramAta // 4 // ka.su. ) rAtrino pahelo, bIja, trIje, cAze ema cAra pahoramAM svama jovAmAM Ave te te anukrame bAra, cha, traNa ane eka mAse phaLa Ape che eTale je svama rAtrinA pahelA pahoramAM jovAmAM Ave te bAra mAse, bIjA pahAramAM svama thAya te cha mAse, trIjA paheramAM svama thAya te traNa mAse ane cothA pahoramAM svapta thAya te eka mAse phaLa Ape che. 4 prAtaHkALanA svamanA phaLane nirNaya. nizAntyaghaTikAyugme, dazAhAtphalati dhruvam / dag , sarAH ti nizcita che 5 . : 3 rAtrinI chellI be ghaDImAM svama thAya te daza divasamAM nakkI phaLa Ape che. ane je sUryodaya vakhate svama jovAmAM Ave te te turta phaLa Ape che. 5 ka eTale svamamAM devatA AvI amuka jAtane zubha upadeza ApI jAya che ke tAre ' Ama kArya karavuM vigere. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 www vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. wwwww --- svamanI niSphaLatA. mAlAsvapno'hni dRSTazca, tathAdhivyAdhisambhavaH / malamUtrAdipIDotthaH, svamaH sarvo nirarthakaH || 6 || svamane anusarIne phaLa maLavAnI yAgyatA. AryAM. ( 7 thI 12 ) dharmarataH samadhAturyaH sthiracitto jitendriyaH sadayaH / prAyastasya prArthitamartha svapnaH prasAdhayati // 7 // eka pachI khIjo, bIjA pachI trIjo ema paraparAthI joela svapnajALa tathA je svapra divase jovAmAM Ave tathA je mananI pIDA ane zarIranI pIDA [ rAga ] thI utpanna thAya athavA je maLamUtra vigerenI pIDAthI eTale dvI zaMkA lAgI hAya, laghuzaMkA lAgI hAya tethI utpanna thAya te sarva prakAranuM svasa nirarthaka jANavuM. 6 -- ekAdaza 6. su.) ) ( . mu.) je manuSya dharmamAM prItivALA che. tema svastha prakRtivALA ane je sthira cittavALA che, je jitendriya ( indriyAne jItanArA ) che ane dayAlu che te puruSane ghaNuMkarIne svasa icchita atha Ape che. 7 zubha svapta thayA pachI nidrA na karavI. svamanI vAta jAhera melAmAM uThatI zaMkAnuM samAdhAna, na zrAvyaH kuvamo, gurvAdestaditaraH punaH zrAvyaH / yogyazrAvyAbhAve, gorapi karNe pravizya vadet // 8 // ( . yu. ) guru vigere mhATA puruSa AgaLa kharAba svanI vAta na jo zubha svama hAya tA te vArtA teo pAse karavI ane vakhate saMbhaLAvavAne ceAgya evA guru vigere mahAtmAe na maLI zake teA gAyanA kAnamAM mhADhuM rAkhIne svamanI vArtA kahevI. 8 iSTaM dRSTvA svamaM, prasupyate nApyate phalaM tasya / yA nizApi sudhiyA jinarAjastavana saMstavataH // karavI paraMtu zubha svapra tema hAya ( . yu. ) jo manuSya icchita svamanuM darzana karI zayana karI [ uMghI ] jAya che teA tene te svamanuM phaLa prApta thatuM nathI Te zubha svapta lAdhyA pachI buddhimAna manuSye zrI jinezvara bhagavAnanAM stAtrAnA stavana [ varNana ] thI saMpUrNa rAtri gALavI, paNa nidrA na karavI. 9 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, svapna- adhikAra duSTa svama thAya te manuSya punaH uMghI javuM. ' svamamaniSTaM dRSTvA, supyAtpunarapi nishaamvaapyaapi| naitatkathyakathamapi, keSAzcit phalati na sa yasmAt // 10 // ) (1.1 / aniSTa svama dekhIne pAchuM paNa manuSya zayana karavuM ane rAtrine pAmyA pachI paNa eTale rAtri gayA bAda A duSTa svama keIpaNa rIte keIne paNa na kahevuM kAraNa ke te duSTa svama zayana karyuM che mATe phaLatuM nathI. 10 zubha pachI azubha ane azubha pachI zubha svama Ave te tenA phaLano nirNaya. pUrvamaniSTaM dRSTvA svamaM yaH prekSate zubhaM pazcAt / / tu tamagSe tabreiDari II ? I ( .. ) pahelAM azubha svaprane joI pachIthI je manuSya zubha svapnane dekhe che te pachI dekheluM zubha svapana tene phaLadAna karanAra thAya che tema ISTa svapnamAM paNa jANavuM eTale prathama ISTa (zubha) svapana thayela hoya ne pachI azubha svapana thAya te azubha svapana phaLa Ape che ema jANavuM. eTale chellA sva"nanuM phaLa maLe che. 11 kevuM svanuM potAne athavA bIjAne phaLa Ape tenI samajutI. dRSTAH svamA ye svampati te'tra zubhAzubhA nRNAM svasya / / / ye pratyaparaM tasya jJeyAste svasya no kiJcit // 12 // (1. tu. ahiM manuSyoe je svapnAo pitA taraphanAM joyAM che te potAne zubhAzubha phaLa ApanArAM thAya che ane je svanAMo bIjA manuSya taraphanAM joyA che te te manuSya tarapha zubhAzubha phaLa ApanArAM thAya che. temAM svapnanA dekhanAra manune kAMI zubhAzubha phaLa nathI. 12 sAmAnya hakIktatarIke svapnanuM varNana karavAmAM AvyuM paNa zubha svapna kone kahevA e jANavAnI abhilASA utpanna thAya che tethI te samAvavA have pachI zubha svapna adhikAra levA gya mAnI A svapna adhikArane ahiM pUrNa karyo che. --- - ksa Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. za --- rAkhavama-adhiAra. -**** - va ekAdaza sa kuna tathA svaranI mAphaka svapna La Ape che ema AgaLanA adhikAramAM kahevAmAM AvyuM che. temAMthI zubha svapna karyuM kahe. vAya ? ane tenuM zuM phaLa thAya ? vigere bAbata A adhikAra Ara bhAya che. jaNAvavAsa rU svamamAM uttama vAhana upara ese tenuM phaLa. AryAM. ( ? thI 2 ) svame mAnavamRgapatituraGgamAtaGga nRpabhasiMhIbhiH / yuktaM rathamArUDho, yo gacchati bhUpatissa bhavet / / 1 ( 6. yu. ) je manuSya svapnamAM manuSya, siMha, gheADA, hAthI, khaLada ane siMhI [sihaNu A prANIothI joDAyelA rathamAM besI [ eka ThekANethI khIje ThekANe ] jAya che, te manuSya rAjA thAya. 1 svapramAM sUrya candranA aibaMne gaLI jAya tenu phaLa sUryacandramasorvimbaM grasate samagramapi puruSaH / kalayati dIno'pi mahIM, sasuvarNA sArNavAM niyatam // 2 // (ka. su. ) svapnamAM je puruSa saMpUrNa evA sUrya tathA candranA biMbane ( peAtAnA mukhamAM ) gaLI jAya che te manuSya dIna [kaMgALa ] hAya tApaNu samudrasahita suvarNayukta samagra pRthvInA rAjyane bhAgave che. ra nadIne kAMThe dheALA hAthIupara besI cAkhA jame tenuM phaLa, ArUDhaH zubhramibhaM, nadItaTe zAlibhojanaM kurute / kuMtti bhUmiliSTAM, sa yAti dInovi dharmanaH ||ArDa( . mu.) je manuSya zveta hAthI upara caDI nadInA kAMThA upara cAkhA [ bhAta ] nuM bheAjana kare che, dharmarUpI jene dhana che evA te puruSa hInajAtinA hAya tApaNa samagra pRthvIne prApta thAya che arthAt rAjA thAya che. 3 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, zubha svapna-adhikAra. 345 }(. sa. ) svamamAM jamaNe hAthe dhoLe sarpa karaDe tenuM phaLa. zubhreNa dakSiNasyAM yaH phaNinA dazyate nijabhujAyAm / AsAdayati sahasraM kanakasya sa pazcarAtreNa // 4 // ( yu.) svapanamAM je manuSyane dakSiNa [ jamaNI ] pitAnI bhujAmAM dhoLe sarpa karaDe te te manuSya pAMcarAtrimAM hajAra senAmahera meLave che. 4 svamamAM aMgabhakSaNanuM phaLa. yo mAnuSasya mastakacaraNabhujAnAM bhakSaNaM kurute| . rAjyaM kanakasahasraM, tadardhamAmotya'sau kramazaH // 5 // je manuSya svapnamAM manuSyanuM mastaka, caraNa [paga ] bhuja A traNa ane genuM bhakSaNa kare che, te manuSya kamethI (mastaka bhakSaNa karyuM hoya te) rAjya, (caraNanuM bhakSaNa karyuM hoya to) hajAra senAmahora ane (bhujAnuM bhakSaNa karyuM hoya te) pAMcase senAmahora meLave che. 5 - svamamAM taLAva, samudra, nadI vigerenA darzananuM phaLa. jamAnAnasaLavaLATyunmAna[ ! ! / (kra. pu.) na yaH pazyati labhate'sAvanimittaM vittamativipulam // 6 // je manuSya svapnamAM kamaLanI khANarUpI taLAva, ratnAkara [ samudra ], jalathI pUrNa evI nadIo ane mitranA maraNane juve che. te manuSya nimitta [ kAraNa] vinA ghaNAM dhanane meLave che. 6 svamamAM devanI pratimAnI pUjAvigerenuM phaLa. devasya pratimAyA yAtrAsnapanopahArapUjAdIn / vo vipati che, rasthamata ti | 7 | \ * * 2 je manuSya svapnamAM devanI mUrtinI yAtrA, abhiSeka, bheTa ane pUjAvigere kare che, te manuSyane sarva taraphathI [ dhana vagerenI] vRddhi vidhAre thAya che. 7 svamamAM ghI vigerenA bhajananuM phaLa kahe che. sAthe tho viti rIte vAta mAtA che . tAvAra vA, jAnairasada zattama | 8 | \ * * ) je manuSya svapnamAM zuddha evA ghIne meLave che te tethI pitAnA yazanuM Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 vyAkhyAnasAhityasa'braha--bhAga 3 jo. ekAdaza ==== - darzana kare che. eTale tenI kIrti vadhe che ema samajavuM athavA dudhapAkanIja sAthe te [ dhRta ] nuM bheAjana kare te te zubha samajavuM. 8 zve1 tathA zyAma vastunA darzananuM phaLa. (6. yu. ) gAya, gheADA, rAjA, hAtho ane devatAne cheDIne bAkInI samagra kRSNa | kALI ] cIja svapnamAM dekhAyA te amaMgala jANuvI. ane kapAsa, lavaNu [ mIThuM ] vigere vastuone cheDIne samagra dheALI cIja svapnamAM dekhAyate te zubha samajavI. huM " kRSNaM kRtsnamazastaM mukkA govAjirAjagajadevAn / sakalaM zuklaM ca zubhaM tyaktvA karpAsalavaNAdIn // 9 manuSyeAne eTalAM badhAM svapna Ave che ke tenI gaNanA karavI e kALa kSepa karyo jevuM che tathA graMthanA paNu vistAra thavA bhaya rahe che tethI A navamA leAkathI sarvatra lAgu paDe tevI TuMka samajaNu sArI apAI gaI che ema mAnI have azubha svapna kAne kahevuM ? e samavrutI grAhya hovAthI te adhikAra tarapha manane pheravI A zubha svapna adhikAranI samApti karI che. pazu svAdhikAra. sa ma zubha svapna jANavAnI agatya che tema azubha svapnA paNa jANavAnI jarUra che. kAraNa ke tenA phaLane manuSya jA. NutA hAya tA tenuM nivAraNa A pachInA adhikAramAM khatA vavAmAM Avela che tema kare ane UMcI sakaTamAMthI khacI zubha phaLane prApta kare. A kAraNathI A adhikAranI apekSA mAnI che. svapnamAM gheDAvigerenI cArI thayAnuM phaLa. Aje (1 thI 1) apahAro hayavAraNayAnAsanasadana nivasanAdInAm / nRpazaGkAzokakaro bandhuvirodhArthahAnikaraH || 1 | }< mu.) * A lAkamAM zubhasyama tathA azubha svapta ema banne ravamanuM kathana mAvyuM che, karavAmAM Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. azubha svapnAdhikAra. 347 *******=====E9 svapnamAM je manuSyanAM gheADA, hAthI, ratha, Asana, ghara ane vasra vigerenI cArI thAya teA tene rAjA taraphanI zakA ( khIka ) nI tathA zAkanI prApti thAya, bhAiomAM virAdha thAya, ane paisAnuM nukazAna thAya. 1 hathIyAra vigerenuM haraNa thAya teA tenuM phaLa. haraNaM maharaNabhUSaNamaNi mauktikakana karUpyakupyAnAm / dhanamAnamlAnikaraM, dAruNamaraNAvahaM bahuzaH // 2 // ( . yu. ) svapnamAM je manuSyanAM hathIyAra, ghareNAM, maNi, meAtI, seAnuM, rUpuM ane kAMsAnA pAtrA vigerenuM haraNa thAya te te manuSyanuM dhana ane mAnanA nAza thAya athavA khaDuvAra tevuM duHsanna thayA kare teA bhayaMkara evA maraNunI prApti thAya. 2 svapnamAM peAtAnI srItA haraNa vagerenuM phaLa kahe che. nijabhAryAyA haraNe, vasunAzaH paribhave ca saMklezaH / gotrastrINAM tu nRNAM, jAye bandhuvandha || 3 || huM . mu.) je manuSya svapnamAM potAnI strInuM haraNa dekhe teA tenA dhananeA nAza thAya ane svapnamAM kAI parAbhava karI jAya teA kalezanI prApti thAya. ane peAtAnA kuLanI strIonuM haraNa juve te te manuSyAnA bhAionA nAza thAya athavA baMdha ( kArAgRha vigere ) thAya ema samajavuM. 3 svapnamAM zayana vigerenA haraNanu phaLa, jAyeta yasya haraNaM nijazayanopAnahAM punaH svapne / tasya mriyate dayitA, nibiDA svazarIrapIDA ca // 4 // ( . yu. ) upAha svapnamAM je manuSyanA pAtAnAM zayana ( paryaka vagare) tathA ( pagarakhAM ) nuM haraNa thAya teA tenI strI maraNane pAme athavA peAtAnA zarIramAM ghaNI pIDA thAya ema jANuvuM. 4 svapnamAM mAra vigere bhAMgI paDe te tenuM phaLa. dvAraparighasya zayanameGkholanapAdukAniketAnAm / bhaJjanamapi yaH pazyati tasyApi kalatranAzaH syAt // 5 // ( . yu. ) svapnamAM khAraNuM, tenI bhegaLa, zayana, ( DhAlIyeA vigere ) hIMDALA, cAMkhaDI ane gharanuM bhAMgI paDavuM ema je purUSa jIve che te purUSanI strInA nAza thAya. 5 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdazI keTalAMka svapna uparathI maraNanI aTakaLa. atitaptaM pAnIyaM, sagomayaM garalamauSadhena yutam / / yaH pibati so'pi niyataM mriyatetIsArarogeNa // 6 // je manuSya svapnamAM chANa sahita atyaMta tapeluM pANI pIe, athavA auSadhanI sAthe jhera pIe te manuSya paNa atisAra (jhADA) nA regathI nakakI maraNa pAme che. 6 tathA svame hRdayasarasyAM, yasya prAdurbhavaMti panAni / / kuSThavinaSTazarIro, yamavasatiM yAti sa tvaritam // 7 // svapnamAM je manuSyanA hadayarUpI talAvaDImAM kamalo prakaTa thatAM dekhAya che te manuSyanuM zarIra kaDhathI naSTa thaI jAya che ane turta yamapurImAM jAya che. eTale tu maraNa pAme che. 7 ramamAM hase, nAze ane bhaNe tenuM phaLa, hasane zocanamacirAtpravartate nartane ca vadhabandhAH / / paThane kalahazca nRNAmetatmAjJena vijJeyam / / 8 // 1.1. je manuSya svapnamAM hase to tene thoDA vakhatamAM zeka thAya ane nRtya kare te maraNa athavA baMdhana thAya tathA abhyAsa kare te manuSyonI sAthe kaleza (ka ) thAya ema vidvAna puruSe jANI levuM. 8 duSTa svani nivAraNanI bhalAmaNa duHsvame devagurUnpUjayati karoti zaktitazca tpH| / satataM dharmaratAnAM, duHsvamo bhavati susvamaH // 9 // * duSTa svapna prApta thatAM je manuSya devatAo tathA guruonI pUjA kare che, zakti pramANe tapazcaryA kare che tathA je manuSya hamezAM dharmamAM prItivALAM che teone duSTa svapna susvapnarUpa thaI jAya che, arthAta duSTa svani hoya to paNa te zubha phaLa Ape che. huM duSTa svamane niSphaLa karavAmAM devadarzanane prabhAva. kuTu! * amoghA vAsare vidyudamoghaM nizi garjitam / govA vanAvALI, so varzana 20 ke 4 ka. 1) Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, AyurvedajavarasaMbaMdhIadhikAra. nanananannakakakakakakakakaranajanakajanakaww>> = kra divase vijaLInuM jhabakavuM, rAtrie meghanuM gAjavuM, devathI belAyelI vANI ane devadarzana e cAra bAbata niSphaLa jatI nathI. 10 sArAMza--divase vIjaLI jhabuke athavA rAtrie varasAda garjanA kare te jANavuM ke avazya meghavRSTi thavAnI che. temaja devatAoe keIne Apela vacana niSphaLa jatuM nathI eTale kahyA pramANe phaLa prApta thAya che te ja pramANe devanuM darzana paNa niSphaLa nivaDatuM nathI. temaja divase jhabuke vIjaLI, rAte gAje megha deva vANI muni vacana te, niSphaLa thAya na che. 11 ghaNAM svane zarIramAM thayelI gAdi vikRtine lIdhe paNa thAya che ane ghaNuM duSTa svapane je svastha ane asvastha banAvavAnuM phaLa ApanAruM hoya che teo asvastha eTale rogIne mRtyunA mehaDAmAM mUkanArAM bane che. mATe pratyeka manuSya zarIrarakSaNamAM tatpara rahevuM joIe. kAraNa ke zarIra svastha hoya teja sAMsArika kAmo temaja dhArmika kAryo banI zake che mATe pitAnA zarIranI svasthatA mATe tathA potAnA putrAdika vA ziSyAdikanI svasthatA jALavavA Ayurveda saMbaMdhI sAmAnyajJAna meLavavuM Avazyaka hovAthI tenA saMbaMdhamAM jarUra jeTaluM digdarzana karAvavAne A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. - - 31-- Ayurveda-jvarasambaMdhi-adhikAra. - mannA - nuSyanA sukharUpa jIvanamAM duHkha ApanArA vyAdhio che, te zenAthI uddabhave che. tenuM nidAna jANavAmAM hoya to sujJajanone te vyAdhio dukhaprada thatA nathI ane te sarva rogomAM ane Eaa rI sara-rAjA javara (tAva) che ane temanI pAchaLa AkhuM daLa (lazkara) krame krame caDAI karIne AvI sthAna meLave che te prathamathIja rAjAne rokavAmAM prayatna karyo hoya te lazkarane AvavA samaya maLatuM nathI. e rAjA jyAre caDavAne hoya che tyAre agAuthI tenA dUtane mokale che, je zarIramAM truTa thavI, mAthuM dukhavuM, vyartha zAka, bhrama vigare prathamathI AkramaNa kare che ke turata rAjAsAhebanI svArI AvI pahoMce che tenI je sArI rIte upekSA athavA sarabharA (baradAsa) thAya te pachI tyAMthI javAne vicAra na karatAM tenuM zarIra nagara pacAvI pADavAmAM te pachAta rahetuM nathI. mATe pUra na che ke ga 1 2 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza pahelAM pALa bAMdhavI yogya che ke teno janmaja na thAya arthAt temane AvavAne samaya na maLe te prasaMga samajavA mATe A adhikAra AraMbha che. - tAva AvavAnAM cihe. baTu. (1 thI 6) gama ini ri, zoka jAta zirothaTI , hAi kavara4 vALa, sagi fTatAH || 6 | (S +: 1. } zarIranuM truTavuM, ma, zarIranuM bhArI thaI javuM, zeka, bagAsAM, mAthAnuM dukhavuM, dAha tha A sAta tAvanA mukhya (cinha) tAvanI prasiddhine pragaTa kare che. 1 | mukhya javaranI saMkhyA. tatra uvarA daza dvau ca, mlaajiirnntridossjaaH| / no rolyo, aitti / 2 / \ temAM mukhya bAra jAtanA tAva che te mala, ajIrNa ane vAtapitta ne kaphanA doSathI utpanna thAya che. te sivAyanA Agatuka javaranA tera bhedo che temAM sveda javara (parasevA vaLIne Avata) raktavara ( lohI bagaDavAthI) kAlavara (cAturmAsAdimAM Avata) daSTidaSathI Avato, ekAMtare nitya, tarI, cothI vagere maLI kula 25 prakAranA che. 2 pahelo javara Ave tyAre zuM karavuM tenI samajaNa. jvarasya prathamotthAne, bheSaja dinatrayam / ja.) na deyaM kathitaM toyaM, bheSajazca na rogiNaH // 3 // pahelo vara Ave tyAre kuzala vaidyae-DAkaTaroe traNa divasa sudhI bilakUla rogIne kAMI kavAtha (kahADA) ke auSadha ApavuM nahi. 3 tAvane mATe zuM kriyAo javI? pravAtaM nAtinirvAtamapathyaM naiva laDanam / / kriyA sAdhAraNI kAryA, mAnuSe jvarasaMsthite // 4 // ( manuSyane jyAre tAva Ave tyAre bahu pavana AvatuM hoya tevA sthAnanuM ke bilakula pavana na Ave tevA sthAnanuM sevana tene na karavA devuM. apa -nukazAna kare tevA bhAre padArtho tene na ApavA. tema lAMghaNa paNa na karAvavI paNa sAdhAraNa phiyAnI yojanA karavI. 4 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. Ayurveda javarasaMbaMdhI-adhikAra. 351 laMdhanane niSedha. bhUtatApazramAnaGgazokazaGkAdisambhave / . ([[. .) jvare pittAdhike cApi na laGghanavidhirmataH // 5 // / bhUta bAdhAthI, pazcAttApathI athavA keI sAthe kaleza vigere karavAthI, kheda karavAthI, mahenata karavAthI, kAmathI, zokathI ane zaMkA AdithI AvelA tAvamAM ane pittavaramAM laMghana (lAMghaNu) nI manAI che. 5 kAyika ane mAnasika rogone mATe upAya. vAtapittakaphodbhUto, rogaH zAmpati bhessjaiH| (pA. ra.) mAnaso jJAnavijJAna smRtidhairya samAdhibhiH // 6 // vAtapitta ane kaphathI utpanna thayele rega esaDathI zAMta thAya che ane mananI nabaLAIthI athavA vicArethI uddabhavelo rega jJAna, anubhava, smRti (dharmazA) nA avalokanathI, dhIrajathI ane samAdhi (cittanI ekAgratA) thI tamAma vicAre cheDI ekaja nizcaya rAkhavAne lIdhe zAMta thAya che. 6 vara zAMti mATe auSadha sevana. * * 3panAra. sazarkarAnimbaphalaprayogai dinatrayaM bhakSati tasya hanti / dAhajvaraM zItajapittajaM vA, ekAntaraM kAmalakaM ca hanyAta / / 7 // (kasyApi) sAkara sahita lIMbaDAnA phalana praga sAthe prakRti ane roganuM nidAna samajI yukta auSadha traNa divasa sevana kare te dAha javara (uno tAva) zIta javara ane pittajavara ekAMtarI vigere tamAma tAvane dUra kare ane kamaLAne paNa khaseDe. 7 : kapha, pita, ane vAyumAMthI sarva roganI utpatti jaNAya che tethI kapha, pitta ane vAyu zA kAraNathI kepe che ane koyA pachI temanuM kayA auSadhavaDe zamana karAya che e jaNAvavAne have prasaMga utpanna thAya che tethI te adhikAra darzAvavA A Ayurveda javarasaMbaMdhI adhikAra TuMkAmAM samApta karyo che. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra vyAkhyAna sAhityagraha-bhAga 3 je. ekAdaza va vyAdhinidAna-adhikkAra. - - rSanA bAra mAsa che ane cha rUtuo che temAM kyA mAsamAM konA prakopathI kaye vyAdhi thAya che ane te zuM anupAnathI che te doSa zAMta thAya che te jANavAthI Arogya jALavI sukhI rahevAya A che tene mATe digdarzana nyAyathI A adhikAra levAmAM Ave che. RDS USE Fir.1 ja gata kapha, pitta ane vAyune kaI kaI RtumAM kepa hoya che tenI samajutI. ganu . (1 thI 2) pittaM rAjA zaratkAle, baizAkhajyeSThayorapi / caitra navo bA, je pavanaH punA che ? / Saa. 1H ? zarada RtumAM (eTale vizeSe bhAdaravA Aso mAsamAM) pittane rAjA samajo temaja vaizAkha ane jemAM paNa pitta rAjA che kAraNa ke te cAre mAsamAM sUrya bahu ugra tape che tethI pittane prapa thavAno saMbhava cheja ane citra ane phAgaNamAsamAM kaphanuM prAdhAnya samajavuM tathA te sivAyanAM bAkInA mAtemAM vAyuno prakopa jJamaja. 1 kapha, pita ane vAyunA zamanane upAya. kadvamlalavaNairvAyuH, kaSAyasvAdutiktakaiH / pittameti zamaM tiktakaSAyakaTubhiH kaphaH // 2 // kaDavAM, khATAM ane khArAM auSadhe sevavAthI vAyu zAMti pAme che, tarAM, madhura ane kaDavAM auSadhanA sevanathI pitta zame che tathA kaDavAM turAM ane tI. khAMthI kapha zAMta thAya che. 2 kapha, pitta ane vAyune niyamamAM nahi rAkhavAthI te phATI nIkaLe che mATe kevuM vartana rAkhavAthI kapha vigere kepe che te batAvavA rAgaddabhava ane dhikAranI have pachI gyatA mAnI A vyAdhinidAna adhikAranI samApti karI che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, Ayurveda-gedabhava-adhikAra. 353 S DIETIRTIDI11rAza ] SNI TIHITE ujals and thAyurveda-rogoya-adhikAra. -- - genI utpatti aniyamitarIte padArthonuM sevana karavAthI ja thAya | che, atizaya bhege bhegavavAthI, pAcana thAya nahi tevuM be jana karavAthI, puSTine mATe bahuja dhAtuo sevavAthI, divase - suvAthI, rAtrie jAgavAthI, jhADo pesAba vigere rokavAthI tamAma rogo zarIramAM udbhavI samaya Ave tyAre cAturmAsamAM bIjonI pike bahAra Ave che. jethI Atmahita cAhanArAoe tevA rogajanaka padArthono ane te pravRttione tyAga kare joIe. reganI utpattinuM varNana HILLITIEEEID-II His ET IIIlang * atyambupAnato ghasrazayanAnizi jAgarAt / / viNmUtrAdinirodhAca, viSamAzanatastathA // 1 // jhAjhuM pANI pIvAthI, divasanA suI rahevAthI, rAtrimAM ujAgarA karavAthI, jhADa ane pisAba rekavAthI ane viSama (na pace tevuM) jamavAthI athavA vAsI thaI gayelAM atizaya khATAM tIkhAM ane bagaDelAM anna vigere padArtho khAvAthI roga thAya che. 1 tathA-- zokakrodhAdicintAbhyo, vanitAtyanta snggtH| mana moLo, dhAtaravA na ra | 2) (1 1. ). zoka, krodha, mada, meha, matsara vigere aneka ciMtAothI, strIo sAthe jhAjhe saMga karavAthI, jameluM anAja na pacavAthI ane prakRtine virUddha paDe tevuM bhejana karavAthI rogo udbhave che. 2 ajIrNanA prakAre. temaja - ajIrNaprabhavA rogAstaccAjINe ttaturvidham / pAca.) AmaM vipakaM viSTabdhaM, rasazeSaM tathAparam // 3 // rego ajIrNathI thAya che ane te ajIrNa Ama, vipakava, viSTabdha ane rasazeSa ema cAra prakAranuM che. 3 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza janajanakAkanajanakawwjana=najanAnakakakakakakkA ajIrNanAM lakSaNe. Ame sadRzagandhaH syAdvidagdhe dhuumgndhtaa| jAmI vidhe, sara gAtA | cha | Ama saMbaMdhI ajIrNa hoya to tenA oDakAra, adhevAyu, dasta vigeremAM AmanA jevIja gaMdha hoya che, vidagdha (adhapacA) mAM dhUmADA jevI gandha Ave che; viSTabdhamAM zarIramAM truTa (kaLatara ) thAya ane rasazeSamAM jaDatA (keInuM bolavuM samajAya nahi, dhyAnamAM rahe nahi, kaI sthaLe mahenata thAya nahi tevI sthiti) thAya che. 4 ajIrNanA mukhya upAya. Ame ca vamanaM proktaM, vidagdhe tUSNamApibet / viSTabdhe svedanaM kuryAdrasazeSe punaH svapet // 5 // (pA. ca.) je Ama ajIrNa hoya te tene vamana [ ulaTI ] karAvavuM, vidagdha hoya te khUba garamAgarama kaDhI athavA garama pANI pAvuM, viSTabdhamAM parase lAvoane rasazeSamAM nidrA levI. 5 zatrurUpa thanArA viSaye. pauSamAse nirAhArA baddAhArAzca kArtike / caitra mAse purA mAtu tava zatran I 6 . ( . . ) piSamAsamAM upavAsa karavAmAM AvyA hoya, kArtikamAM bahu khAvAmAM AvyuM hoya ane citra mahinAmAM geLane AhAra karelo hoya, to tevA divase tArA zatruo thAya che arthAt piSamAsamAM bhojana nahi karavAthI, kArtika mAsamAM vizeSa bhejana karavAthI ane citramAsamAM goLa khAvAthI zarIramAM rega udbhave che. 6 roga thavAnAM mukhya che kAraNo. 3panAti. atyambupAnAdviSamAzanAca, divAzayAjAgaraNAca raatrau| / sandhAraNAnmUtrapurISayozca SabhiH prakAraiH prabhavanti rogAH // 7 // 3 bahu pANI pIvAthI, viSama-na pace tevA padArtho khAvAthI, divase nidrAthI, rAtrimAM jAgavAthI ane mUtra tathA viSTAne rokavAthI ema cha prakAre re thAya che. 7 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 pariccheda Ayurveda regAMga-adhikAra. 355 ======================= pratikULa vartanathI regenI utpatti batAvyA bAda AvatA regAMga adhikAramAM rogIne lagatAM keTalAMka sAdhane batAvavAnI jarUra jaNavAthI A garbhava-adhikAra pUrNa karyo che. -- 2 -- Ayurveda-rogAga-adhikAra. - - ganI zAMti mATe egya vaidya ane rogInI pUrNa zraddhA vagerenI jarUra che. tema na hoya te te rega ekadama maTatuM nathI, temAM rogInI sarabharAmATe sAro cAlAka mANasa have joIe ke ja regInI tamAma hakIkata vedyane kahI saMbhaLAve. tema thavAthI vaidyane te bahuja madadagAra thAya che ane rogIne paNa te yathAyogya prakRti jANIne yogya davA Ape tethI tathA sAravArathI ekadama ArAma thAya che. cAra aMgathI cikitsAnI paripUrNatA. gags, (1 thI 2) bhiSak dravyANyupasthAtA rogIpAdacatuSTayam / / vijhitsita nigiSmajaM tAtuLa che ? ( . ) vaidya, dravya, oSadhane mATe sarabharA karanAra mANasa ane rogI A pramANe cikitsAnAM cAra pAda che. ane te eka eka pAda athavA aMganA cAra cAra guNo che te hoya te ja te aMga rega maTavAmAM upayogI thAya che. 1 vaidya tathA auSadhanA cAra guNa. dakSo vijJAtazAstrArtho, dRSTakarmA zucibhiSak / bahukalpaM bahuguNaM sampannaM yogyamauSadham // 2 // kuzala, zAstronA arthane jANanAra, ghaNe anubhavI, ane pavitra, vaidhakane dha karanAre vaidya cAra guNavALo hovo joIe, ane auSadha paNa cUrNa avaleha vigere jUdI jUdI banAvaTe thaI zake tevuM, ghaNe phAyade kare tevuM, nahi bagaDeluM tathA je rega5ra vAparavuM te rogane maTADavAnI yogyatAvALuM ema cAra guNavALuM hovuM joIe. 2 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdazI paricAraka tathA rAgInA cAra guNa. anuraktaH zucirdakSo, buddhimAna prticaarkH| / ADhayo rogI bhiSagvatso, jJApakaH sakhavAnapi // 3 // prItivALo, pavitra, catura ane buddhivALA e cAra guNavALo paricAraka hovo joIe ane regI paNa sAdhanasaMpanna, vaidyapara AsthAvALe, pitAne thatI pIDA vagere barAbara jaNAvI zakanAre ane hiMmatavALe e cAra guNavALI joIe. 3 regAMga eTale regavALI sthitimAM je je mukhya aMge che te te yogya guNavAna hoya to rega tarata maTe che ane Arogya prApta thAya che. e AregyanI AvazyaktA dekhADavA A adhikAranI viratI karavAmAM AvI che --- -- - vAyurveda-dhArogya adhikAra. e pitAnuM Arogya jALavI jANatA nathI athavA pitAnA Arogyane mATe bedarakAra rahe che teo potAnA zarIrane ja hAni kare che eTaluM ja nathI paNa A loka ane paralekane H ere. paNa bagADe che. kAraNa ke Arogya eTale taMdurastI lathaDavAthI teo pitAnA kuTuMbanuM piSaNa vagere vyavahAra calAvavA kAMI udyoga karavA samartha thatA nathI tema dharmanuM upAsana paNa karI zakatA nathI. kAraNa ke zarIra nIroga hoya toja koIpaNa jAtanI pravRtti thaI zake che. mATe Arogya meLavavuM ane jALavavuM e bahu jarUranuM che e samajAvavAne A adhikArane sthAna ApavAmAM Ave che. * Arogya nahi jALavavAthI thatI hAni. taMdurastI, jALavi jANe ja ghaNA jana jaMgalI, nAnI vayamAM-maraNa thatAM de doSa vRthA prabhune vaLI. kAyA kuMcImAM cUka paDe, darada dilamAM tevAra gaDe, nahita mAMdagI dukha naMja naDe, taMdurastI 1 * subedhaciMtAmaNI. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda Arogya adhikAra. 357 janajanakakakakakakakana============== je te kudaratane kAyade, te jAya taMdurastI phAyado, A mata arvAcina ilaiyade, taMdurastI 2 Akasmika jUja banAva bane, bAkInAM maNe badhAM nipajete regathIja nija prANa taje, taMdurastI 3 mAbApa cUkathI bALa mare, jUvAne jAte caka kare, tyAreja mare meTA ucare, taMdurastI 4 jari jAya vastra tyAre phATe, dhokha na dhare kaI UcATe, tema du:kha nahIM gharaDA mATe, taMdurastI 5 paNa vastra nave khAMpe Ave, te vAMkA cAlyAvaNa nAve, tema mata juvAmAM phAve, taMdurastI 6 te sRSTi niyamane saMbhArI, tanajatana kare bahu naranArI, khAnapAne thaI mItAhArI, taMdurastI 7 khAtAM phare je zarIre na sade, pachi vyartha nasibane vAMka vade kadi bAdha zodhane te na vade, taMdurastI 8 bahu prIta batAve aNaghaTatI, tethI bALaka bagaDI jAya atI, tema kema ucheravuM te na matI, taMdurastI 9 jete oNI mAMduM bALa paDe, saMbhALavinA darada upaDe, . pachi maratAM meTuM vALi raDe, taMdurastI 10 baeNya guNakAra se regaNe, tyAre daradI paMDa piDAya ghaNe, pachi hAtha rahI nahi bAji gaNo, taMdurastI 11 zikhavI joIe tana keLavaNuM, te eka jAtanI pharaja gaNuM, te ummara vadhaze aMgataNa, taMdurastI 12 je bALa jALave jatana kare, bahu lADa laDAvI na hAma hare, tana kasarata khUba karAvi khare, taMdurastI 13 nura bALalagnathI bALe nahi, viza varSa sudhI paraNAve nahi, vaLi kadI koDa karAve nahi, taMdurastI 14 * jainadharmanI keTalIka zAstrokta pravRttio ane tenI sAthe taMdurastIno gADha saMbaMdha. 1. "prAta:kALe navakArazI karavI arthAt be ghaDI sUrya caDhayA pachI jainadharma prakAza. mAsika pustaka 31 muM aMka 10 me, Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza bhejana karavuM." A niyamathI jaTharAgni teja thayA pachI ja tenApara annanuM vajana paDe che, tenI maMdatAnA samayamAM vajana paDatuM nathI. 2. "sUryAsta thayA pachI bhejana na karavuM, arthAt sUryAsta thayA agAuja jamI levuM." A niyamathI rAtrie jyAre agni maMda paDe che ane nADIo saMkucita thAya che teve vakhate tenA para vajana paDatuM nathI. temaja rAtrine vakhate dIpakane prakAza chatAM na dekhI zakAya tevA ane dIpakanA prakAzane laIne nRpalAIne paDatA evA aneka sUkSma jaMtuo rAkamAM AvatA baMdha thAya che, jethI taMdurastI bagaDatI nathI. A sivAya bIjA paNa ghaNuM lAbhe che. 3. "ghI, tela, dudha, dahIM vigere pravAhI padArthanAM bhAjane ughADAM mUkavAM nahIM ane ughADAM rahelAM hoya te banatAMsudhI te cIjo bhajananA upayogamAM levI nahIM." A niyamathI evA pravAhI padArthomAM paDIne tadrupa thaI gayela jaMtuo athavA temAM paDelI ane zarIrane hAnikAraka vastuo upabhegamAM levAtI nathI ane tethI taMdurastI bagaDatI nathI. 4. "zuMka, baDo vigere jema tema jyAM tyAM nAkhavuM nahIM ane jyAM nAkhavuM tyAM tenA para rakSA ke dhULa DhAMkI devI." A niyamathI vyAdhivALA zarIranA thuMka ke baDakhAthI temAMnA jaMtuo vistaratA nathI ane anyane hAni karatA nathI. - pa. "sAmaTA manuSya jyAM pezAba karatA hoya tyAM koInA pezAba upara pezAba karavo nahIM, paNa tadana kerI, chuTI ne taDako Ave tevI jamInapara pezAba karavo.' A niyamathI mUtrajanya vyAdhio je parasparane lAgu paDI zake che teno avarodha thAya che. 6. "jema bane tema dUra ane sUkI jagyAe jyAM lekene avarajavara na hoya tyAM dizAe javuM. A niyamathI vastInI aMdara durgadhI phelAtI nathI. ane bIje paNa tajajanya regAdi upadrava thatuM nathI. 7. "dizAe javAnAM athavA bIjI rIte apavitra thayelAM vastro tarataja svaca7 karI nAkhavAM, tevAM vastro sahita pustaka vAMcavuM nahIM, eTaluM ja nahIM paNa tene sparza paNa kare nahIM." A niyamathI azucinAM pudagaLe ke vyAdhikAraka jaMtuo je vastramAM bharAI rahelAM hoya tenI mAThI asara zarIrane thaI zakatI nathI. 8. "sAdhue te niraMtara ane zrAvake banatAsudhI ukALeluM pANI pIvuM." A niyamathI jaLanI aMdara rahelI aneka prakAranI mAThI asara zarI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. Arogya-adhikAra.. 359 rane hAni karatI nathI, dezaparadezanuM pANuM nukazAna karatuM nathI (lAgatuM nathI) ane taMdurastImAM sudhAre thAya che. 9. "jamavAne ThekANe, pANI rAkhavAne ThekANe, anAja rAkhavAne-daLavAne- khAMDavAne ThekANe ItyAdi sthAnake caMdaravA jarUra bAMdhavA." A niyamathI te te sthAna uparanA bhAgamAMthI athavA chAparAmAMthI raja kacaro ane jhINuM jIvajaMtuo temaja jherI jIvajaMtunI garala vigere khAvAnA padArthomAM paDatAM nathI. ane zArIrika taMdurastIne temaja prANane hAnikAraka kAraNene aTakAva thAya che. 10. "abhakSya-nahIM bhakSaNa karavA lAyaka padArtho-phaLaphaLAdine tyAga karavuM. temAM mukhyatAe vaDanA, pIparanA, ane uMbarA vigerenAM phaLa khAvAMja nahIM. AnAthI AvI vastuonI aMdara je aneka jhINA uDatA jaMtuo bharelA hoya che, tevA jaMtuo rAkamAM AvavAthI taMdurastI bagaDe che, e DAkaTarI temaja dezI vaidyakIya baMnene siddhAMta che te tevA jaMtuono bhaya nAza pAme che. 11. "mAMsa bhakSaNa kadApi karavuM nahIM." enI aMdara niraMtara aneka jIvonuM upajavuM avavuM thayA kare che. ema zAstrakAre kahe che. te sAthe e padArtha pharatAthI vAsita che. tenI utpatti krUratAvaDeja thAya che, khAnAranI vRtti krUra-nirdaya rahe che ane evI vRtti rUdhirane tapAvanAra temaja taMdurastIne bagADanAra che. 12. "madirApAna kadApi karavuM nahIM madirApAna karavAthI manuSya unmatta banI jAya che, kRtyakRtya bhUlI jAya che. na karavAnuM kArya karI bese che. evAM aneka daSTAMta majuda che. vaLI dArU taMdurastIno nAza kare che e paNa siddha thayela che. 13. "madha, mAkhaNa khAvAM nahIM." e paNa aneka trasa jIvavALAM hoya che. mAtra e cha bahu sUkSama hovAthI ApaNe tene dekhI zakatA nathI, ane koI paNa padArtha javacAha hoya te khAvAthI taMdurastIne nukazAnaja kare che e siddha hakIkata che. 14. "rAtri vyatIta thayela rAMdhelA padArtho-roTalI, zAka, dALa, zIre, purI, lApazI ItyAdi bIje divase khAvAM nahIM. A tamAma padArthomAM eka jAtine kohavATa zarU thAya che ane te khAvAthI taMdurastI bagaDe che e cekasa che. tethI e niyama zarIrasaMbaMdhe khAsa upayogI che. 15. be rAtri vyatIta thayeluM dahIM khAvuM nahIM." enI aMdara paNa chetpatti thaI jAya che ane te amuka prayoga vaDe joI paNa zakAya che, tethI te Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAda padArtha taMdurastIne hAni karanAra che. koI paNa padArtha tA khAve teja zarIrane hitakAraka che e vAta cekasa che. 16. "kahI gayelAM-bagaDelAM-gaMdhAI gayelAM phaLaphaLAdi khAvAM nahi." A niyama zarIrasukhAkArIne mATe khAsa upayogI che. kAraNa ke pitAnA asala rasathI cuta thayela (calita rasa) kaI paNa padArtha zarIrane anukULa nathI, paNa pratikULa che. phaLaphaLAdinuM ke anya padArthonuM kahI javuM te enI aMdara traNa jInI utpattinuM sUcaka che ane trasa jIva saMyukta padArtha zarIrane hAnikAraka che. 1. "bALa athANuM khAvuM nahIM." AvA athANAmAM puSkaLa. trasa ja paDe che-gaMdha badalAI jAya che-durgadha Ave che, chatAM jillAnA rasIyA manuSyo tene svAda cheDatA nathI. paraMtu te zarIrane paNa nukazAna kare che. evAM athANuM be be varasanAM rAkhI mUkavAmAM Ave che, tenI aMdara pratyakSa rIte hAlatA cAlatA najare dekhAya che. tethI zArIrika taMdurastI IcchanAramATe paNa te tyAjyaja che. 18. "kAcAM eTale uSNa karyA vinA dudha, dahIM ne chAzanI sAthe maga, caNA, aDada, tura, vAla, vaTANA, methI vigere be dALa thAya tevA (dvidaLa ) padArtho meLavIne khAvAM nahIM." A vastune meLApa jItpAdaka che e te zAkta hakIkata che, paraMtu zarIranA hitamATe paNa e padArtha meLavIne khAvA lAbhakAraka nathI. pAcanakriyAne bAdha karanAra che, dudha dahIM ke chAza uSNa karelAM hoya che te te meLavaNuM zarIrane nukazAna karatI nathI. 19. 'veMgaNa-rIMgaNAM khAvAM nahIM." A padArtha khAvAne pracAra jenasivAya anya kAmamAM ghaNe vistarI gayela che, paraMtu e padArtha kAmetpAdaka che, ane jeTalA padArtho kAmotpAdaka hoya che teTalA rUdhirane bagADanArA hoya che, veMgaNa buddhine jaDa karanAra che ane bIjI rIte paNa e padArtha nukasAna karanAra che. 20. "aphINa, gAMjo, tamAku vigere kaI paNa vastunuM vyasana karavuM nahIM." A niyama zarIrane atyaMta lAbhakAraka che. vyasanamAtra zarIrane nukazAna kare che. manane parAdhIna banAve che, mehane utpanna kare che, pramANamAM vadhI jAya che te prANahAni paNa kare che. lAbha kaI jAtano nathI. vaLI tevI jherI cIjane saMgraha paNa hAnikAraka che. 21, "kAcI mATI-bhUtaDa vigere khAvAM nahIM." A padArtho zarIrane Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaMda. Aregya-adhikAra. bahuja nukazAna kare che, peTane phulAvI de che, aneka jAtinA roga utpanna kare che, pILA pacakela banAvI de che, taMdurastIne nAza kare che, tathA jaTharAgnine bujhAvI nAkhe che tethI te tyAjyaja che. 22. "barapha ke karA khAvA nahi." A padArtha zarIramAMnA baLanI hAni kare che ane zaradI utpanna kare che, agni maMda kare che tethI te apekSAe paNa te tyAjya che. 23. "bahu bIjavALAM phaLa khAvA nahi." je phaLAdimAM saMkhyAbaMdha mAtra bIjaja bharelAM hoya che tevA padArtha zarIrane hAni kare che. tenAthI keTalAka rega utpanna thAya che tethI tevA padArtho na khAvAno niyama hitakara che. 24. "tuccha phaLa ke jenI aMdara khAvuM DuM ane pheMkI devuM vadhAre paDe te khAvAM nahi." A niyama zarIrane paNa hitakara eTalA mATe che ke evA padArtho vadhAre khAnAranA zarIramAM amuka amuka prakAranI regotpatti thAya che. Arthika dRSTie paNa evA padArtho tyAjya che. 25. "ajANya phaLa ke koIpaNa ajANa vastu khAvI nahi. A niyamathI aneka lAbha thAya che. keTalIka vakhata tethI prANa paNa bacI jAya che. nAma vigere nahi jANyA chatAM evAM phaLa vigere khAnAranAM prANa gayAnA daSTa mejuda che. vaLI keTalAka padArtho vyAdhi utpanna karanArA hoya che te paNa ajA. tAM khavAI jAya che. tethI je padArtha bIjAne jANatA hoya, jenA guNadoSa jANavAmAM AvelA heya, ane je khAnapAnamAM vaparAto hoya te padArtha ja khAva, paNa rUpa, rasa ke gaMdhathI moha pAmIne ajANyo padArtha khAva nahIM. 26. "mIThAI-pakavAnna mAsAmAM 15 divasa, unALAmAM 20 divasa ne ziyALAmAM 30 divasa pachI khAvuM nahi." A niyama zarIramATe khAsa hitakara che. kAraNake tyArapachI tenI aMdara rasa avazya badalAI jAya che, gaMdha phare che, pugI vaLe che ane temAM chatpatti thAya che. tethI tevI mIThAI khAvAthI avazya taMdurastI bagaDe che. 27. "AdranakSatra beThA pachI kerI khAvI nahi." A niyama jyAM citra mAsathI kerI Ave che tene anusarate che. jyAM zrAvaNa mAsamAM ja kerI Ave che tene mATe nathI. ApaNA dezamAM ( kAThIAvADa-gujarAtamAM ) tenI Rtu phAgaNa, caitra, vaizAkha, jeTha e cAra mAsa che. tene mATe AdranakSatra pachI na khAvAne niyama jarUra che. A dezamAM AanakSatramAM ghaNI vakhata varasAda Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ** ** ** * * * * ** * paNa thaI jAya che. havA to avazya badalAya che ane tethI pAkelI kerInI aMdara chatpatti thAya che, e sAMbhaLelI nahi paNa najare joyelI ane dekhAtI hakIkata che. chatpatti padArtha kahyA vinA thatI nathI ane kahelo padArtha zarIrane hAni kare che te ekakasa che. tethI e niyama grahaNa karavA yogya che. - 28. "phAlsana mAsa pachI patrazAka khAvuM nahi dareka jAtanI bhAjIe mAM temaja pAMdaDAMomAM tyArapachI trasa jIvanI utpatti najare paDe che, ane evA chatpattivALA padArtho zarIrane nukazAnaja kare che. paraMtu khAvAnA rasavALA manuSya mULA vigerenAM pAMdaDAMo bIjA chae kerI khAdhelAM hoya che chatAM tene khAdhA sivAya rahI zakatA nathI. 29. "sUko mevo-khajura, khAreka, drAkSa, Alu, kAju, pastAM, badAmanI mIMja, cAroLI, sUkAM aMjIra vigeremAMthI keTalAka padArtha phAgaNa sudi 15 pachI ne keTalAka aSADa sudi 15 pachI khAvA nahi." A niyama zarIrane mATe paNa hitakara che; kAraNake emAM ne enI upara kugI vaLelI, gaMdha pharelI ane trasa jIva upajelA vAraMvAra najare paDe che, chatAM jIllAnA rasane lIdhe keTalAka manuSya tene cheDI zakatA nathI, paraMtu te taMdurastIne paNa hAni kare che eTaluM khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. 30. "anaMtakAya-kaMdamULa vigere bhakSaNa karavuM nahi."enI aMdara jItpatti ati vizeSa kahevAmAM Ave che e hakIkata to zAstrokta che. paraMtu te khAvAthI zArIrika paNa bIjI hAni hovAne saMbhava che. AvA padArthonA bhakSaNathI kAmotpatti vizeSa thAya che, ane tenAthI zarIrane bahu hAni thAya che, mATe tevA padArtho tyAga karavAgya che. 31. "dara paMdara divase eka upavAsa karavo (pAkSika ta5)' A nicama khAsa taMdurastIne sudhAranAra che. paMdara divase upavAsa karanAranA zarIramAMthI phiganAM tatvane nAza thAya che ane zArIrika prakRti suMdara thAya che. 32. "dara cAra mahine be upavAsa (comAsI tapa.) ane dara varSane aMte traNa upavAsa (saMvacharI tapa.) karavA." A niyama paNa upara pramA ja zarIrane lAbhakAraka che. tevA tapavaDe zarIramAM bhegA thayele hAnikAraka kacaro ane pANI vigerenA doSa nAza pAme che, taMdurastI sudhare che ane nigIpaNuM TakI rahe che. 33. "dara cha cha mahine nava divasa sudhI dararoja nirasa AhAra le. eTale ke dUdha, dahIM, ghI, tela, geLa ane pakavAnna vigere padArtho khAvA nahi. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. Arogya-adhikAra. eka vakhata jamavuM, uSNa jaLa pIvuM." A niyama zarIrane bahuja lAbhakAraka che. kuka jevA duraMta vyAdhi paNa A pramANenI pravRttithI nAza pAme che. zarIranI sthiti sudhare che. hAnikAraka rasane nava divasa sudhI poSaNa na maLavAthI te nAza pAme che. ane mane nigraha thavA sAthe zarIra tathA iMdriya upara tenAthI kAbu meLavI zakAya che. 34. "maLamAM, mUtramAM, lembamAM, rUdhiramAM, zukamAM ItyAdi zarIrajanya tamAma azucimAM zarIrathI chuTA paDyA pachI beghaDInI aMdara aneka vastuo utpanna thAya che ane te azucio je vyAdhivALA mANasanI hoya che te tenI aMdara tenI vyAdhine utpanna karanArA jaMtuo paNa hoya che ke je vRddhi pAmavAthIphelAvAthI bIjA aneka nirdoSa ane nirogI zarIrane te te vyAdhinA bhegA karI de che. teTalAmATe evI azuci rakSA tathA dhULivaDe DhAMkI devI, athavA tAtkALika teno nAza karavo ke jethI te bIjAne upadrava kare nahi." A niyama jenone mATe khAsa kahe che. kAraNa ke teo sUkSma jaMtuone paNa utpatti, vinAza na thAya e dhoraNano svIkAra karanArA che. A niyamathI svaparanA zarIrane lAbha thAya che ane aneka prakAranI hAni thatI aTake che. 35. "jamavA mATe be athavA tethI vadhAre strI ke purUSoe ekaThA na savuM, ekabIjAnA eThAM pAtramAM eka bIjAe na jamavuM, pANI pIdheluM pAtra kapaDAvaDe luMchavA sivAya na mUkavuM, anyanA eThAM karelAM pAtravaDe bIjAe pAchuM na pIvuM, pANI pIdheluM jaLapAtra sAmaTA pANIvALA ThAmamAM na baLavuM, jamatAM eThuM na mUkavuM. eThA hAtha keIpaNa padArthamAM na nAkhavA, eThI athavA pitAnA bhANAmAM pIrasAyelI-khAvA mAMDelI vastu anyanA bhANAmAM na nAkhavI." ityAdi eThajUThane lagatA tamAma niyame khAsa zArIrika lAbhanA hetubhUta che. parasparanA vyAdhinI asarane dUra karanArA che. Arthika vicAraNue paNa lAbha karanArA che ane jIvahiMsAnA pApathI dUra rAkhanArA che. 36. "evI svacchatAthI jamavuM ke thALInI aMdara kaMIpaNa mizrita vastu ekatra thaI apriya dekhAva na Ape. evI rIte svacchatAthI jamyA pachI te svaccha thALI svaccha jaLavaDe dhoIne te pANI pI javuM.' jethI pitAnI garamI (vidyuta) pitAne pAchI maLe ane temAM hAnikAraka tatva hoya te tene cepa bIjAne na lAge-bIjAne hAni na thAya. 37. "vastro svaccha rAkhavAM, svaca7 paheravAM, malina na paheravAM. A niyama malina vastrathI thatI zArIrika hAnine dUra karanAra che, pijhIzanamAM va. dhAro karanAra che ane vastranI sthitine paNa vadhAranAra che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ekAdaza pr 38. * dizAe javAnA kAmAM temaja tevA bIjA apavitra kArya mAM vAparavAnAM vastro khAsa jUdAM rAkhavAM.' A niyama tevA azucinA paramANDe zarIrane hAni na kare teTalAmATe khAsa upayAgI che. jo ke tethI khIjA paNu lAbha che paNa te atra prastuta nathI. hAlanA kahevAtA sudharelA bhAionI jema pavitra apavitra sarva kAryamAM ekaja vastra rAkhavAM te zarIrane temaja manane paNa hAnikAraka che. mananI nirmaLatA thavAmAM paNa nirmaLa vastrAdi kAraNabhUta che. 364 39. * prAya: maiAnapaNe jamavuM.' A niyama paNa anya vAtacitamAM paDavAthI thatI vyagratAne lIdhe, jamavAmAM kharAkhara dhyAna na rahevAthI, khAvAnuM niyamitapaNuM na jaLavAvAne lIdhe thatI zArIrika hAnine dUra karanAra che, te sAthe tenI aMdara khIjA paNa lAle samAyalA che. 40. 'prathama khAdheluM pace nahi tyAM sudhI skrIne na jamavuM. 'A ni yama khAsa ajIne ane aNuthI utpanna thatA vyAdhine dUra karanAra hAvAthI taMdurastI cAhanArane pUrNa upayeAgI che. 41. - je padArtha pAtAnA zarIrane anukULa hAya teja khAMveA. pratikULa padArtho rasavRddhithI na khAvA.' A niyama paNu zarIrane khAsa hitakAraka che. ghaNA mANasA amuka padArtha peAtAnA zarIrane hitakAraka nathI ema jANyA chatAM ane pUrve tenA kaTu vipAkaneA anubhava karelA hAya che chatAM rasane Mdriyane vaza thaine khAya che. pachI tenAM mAThAM pariNAma lAgavuM che; tethI te na thavA mATe A niyama grahaNa karavA cAgya che. 42. parastrInA zrAvake sarvathA tyAga karavA, svasrI sevatamAM paNa pramANa karavuM, tithi pardike tenA paNa tyAga karavA ane divase strIsevana sarvathA vavu' A niyamathI zarIrane atyaMta lAbha che, kAraNake ene zarIranI sAthe mIjA badhA niyamekaratAM vadhAre gADha saMbaMdha che. zarIranI aMdaranI sarva dhAtuomAM vIrya e sarva thI ucca ane khAsa upayAgI dhAtu che, tenA nirarthaka athavA pramANa uparAMta vyaya karavA e na pUrI pADI zakAya evI hAni che. tenA nivAraNamATe A niyamanI khAsa AvazyaktA che. kAmavikAramAM vadhAre lubdha thayelA manuSyeA zarIrane pAyamAla kare che, kSayAdi vyAdhinA bhAga thaI paDe che ane zarIranI kAMti, sphUrti ane buddhine paNa khAI nAkhe che, enA vizeSa sevanathI kaMde paNa tRpti ke zAMti thatI nathI. jema jema vizeSa viSayasevana karavAmAM Ave tema tema vikAra vRddhi pAmatA jAya che, tethI temAM parimita thavAnI bahu jarUra che. ane amuka vaye te svasrInA paNu kAmavalAsane aMge sarvathA tyAga karavAnI jarUra che. vRddhAvasthAmAM jyAre vIryanI utpatti ati alpa Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. Arogya-adhikAra 365 thAya che tyAre eka vakhatanA paNa sevanathI vyaya ghaNe thAya che, e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che. ane hAlanA samayamAM ApaNe dezanAM havApANI pramANe 5. varSa pachInI avasthA te vRddhAvasthA gaNAya che. divasanuM kAmasevana zarIrane atyaMta hAnikAraka che, tethI te zarIrasukhAkArI mATe paNa vajyaja che ane parasevana te aneka prakAre hAnikAraka che tethI te to sarvathA varyaja che. A ane bIjA paNa keTalAka khAsa pALavAyogya niyame kahelA che, te sarvane ullekha ahIM karavAmAM AvyuM nathI. te niyamathI zarIrane je je lAbha che ane te niyama na pALavAthI je je nukazAna che tenuM pUratuM spaSTIkaraNa te DAkaTarI yA dezI vaidakamAM temaja vastunA pRthakkaraNAdikamAM je kuzaLa hoya teja karI zake tema che. tevA abhyAsInI AvA viSayane mATe khAsa Avazya ktA che. teja enA para pUratuM ajavALuM pADI zake tema che. - hAlanA vijJAnIo ane taMdurastInI vRddhinA saMbaMdhamAM vicAra karanA2 o jyAre aneka prakAranAM jaMtuo je ke zarIrane hAnikartA che tene vinAza karavA mATe tene zodhI kADhavAmAM prayatnavAna che ane tenA vinAzanAM aneka sAdhana je che tyAre jaina zAstrakAroe enI utpattija na thAya e mArga svIkAryo che ane pANI pahelAM pALa bAMdhavAnA jevA niyame karelA che. jeo pramAdane athavA iMdrIone vaza thaIne te te niyama pALatA nathI teo zArIrika hAni prApta kare che ane pachI jaMtuvinAzanA prayatnamAM paDe che. A mArga jenIone mATe svIkaraNIya nathI. upara je je niyamo lakhavAmAM AvyA che te dareka zrAvakabhAIeeja nahi paNa sarva jagatane pALavAnA che. tenI aMdara hetumAtra zArIrika lAbhane lagatAja lakhelA che, paraMtu teTalA uparathI teja hetue niyama pALavAnA che ema samajavAnuM nathI. te niyama pALavAthI paramAtmAnI AjJAnuM ArAdhana thAya che, jIvadayA aneka trasasthAvarAdi jInI paLe che, AtmAnI malinatA thatI nathI ane rasaneMdriyanI Asakti ochI thAya che. ItyAdi bIjA paNa aneka lAbha che. A badhA niyama zrAddhavidhi vigere zrAvakanA AcArane sUcavanArA graMthAdine AdhAre lakhelA che. svataH nIpajAvI kADhelA nathI. mAtra lekhanI Dhaba zArIrika lAbhane sUcavavAmATe te rUpamAM vAparelI che. A sivAya paNa bIjA ghaNA niyamo zrAvakabhAIo vigeree pALavAnA che, te prasaMgopAtta pradarzita karazuM. hAla taratamAM ATalA niyamo pALavAtarapha paNa je valaNa thaze ane pALavAmAM Avaze te teTalAthI paNa ghaNe lAbha prApta thaze. ' Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza janajawjanajAkajhawwwwwwwwwwjakra ==== aMgreja kavi miTane kahyuM che ke mANasanuM mana eja tenA svarganI ane narakanI jagyA che, jahAnama kaMI jamInanI nIce nathI ane janatA vAdaLAM nathI. A vicAra saMskRta pustakamAM che:-"mana eja baMdhana (naraka) ane mekSa (svarga) nuM kAraNa che. A sUtrane anusarIne kahI zakAya ke mANasa rAgI ke nirogI rahe tenuM kAraNa ghaNI rIte te piteja che. ApaNuM karmathI ApaNe mAMdA paDIe tema vicArathI paNa mAMdA paDIe pitAnA dIkarAne kogaLIyuM thayuM te joI bApane paNa thayuM, evA dAkhalA ApaNe ghaNuM joIe chIe. eka prasiddha vaide kahyuM che, ke jeTalA mANaso marakI vagere rogothI mare che tenA karatAM vadhAre bhayathI mare che. "bIkaNa vagara mate mare che" e kahevata vicAravA lAyaka che. ajJAna e paNa Arogyano bhaMga karanAruM moTuM kAraNa che. ApaNI upara akasmAta AvI paDe tyAre ApaNe kaMI na jANavAthI azakta banI bebAkaLA thaI jaIe chIe, ne sAruM karavA jatAM baruM karI nAkhIe chIe. zarIrane lagatA sAdhAraNa niyamothI binavAkepha rahI ApaNe ghaNI veLA na karavAnuM karIe chIe athavA svAthI ane dhutArA uMTavedanA hAthamAM AvI paDIe chIe. e eka tAjubInI vAta che, chatAM kharuM che ke ApaNane ApaNI pAse ja paDelI vastunuM jJAna, ApaNAthI dUra rahelI vastunA jJAna karatAM ochuM hoya che. mArI zerInI bhUgoLa mane nahi AvaDe, paNa IMglAMDanA gAma nadI vagere huM gekhI jaIza. AkAzamAM rahelA tArAviSe babaDATa huM karuM kharo paNa mArA gharanA chAparAnuM jJAna mane nahija hoya. AkAzanA tArA gaNI kahADavAne vicAra karIza paNa mArA chAparAmAM zuM che athavA keTalI vaLI che te jANavAnI mane IcchA paNa nahi thAya. mArI najara AgaLa racAtuM kudaratI nATaka huM jevA mAgato nathI paNa nATakazALAmAM thatA roga jevAnuM mane bahu mana thaze. teja zailI pramANe mArA zarIramAM zuM thAya che, te zuM che, te zAnuM banyuM che, temAMnAM hADakAM, mAMsa, lehI vagere kema bane che, te badhAM zuM kare che, mArA zarIramAM bele che te keNa, mArI gati-kema cAle che, mane eka vakhata sArA, te bIjI vakhata kharAba vicAra kema Ave che, mArI marajI vi. rUddha paNa mAruM mana kema kareDa mAIla sudhI doDI jAya che, mAruM zarIra te 1 Arogya viSe sAmAnyajJAna. * mana eva manuSyANAM kAraNaM baMdhamokSayoH / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. AreAgya-adhikAra. ******=***** gAkaLagAyathI paNa dhImuM cAle che tyAre mArUM mana pavananA vega karatAM hajArA ghaNeA vadhAre vega kema dharAve che, tenuM mane bhAna nathI. Ama mArI najIkamAM najIkanI vastu je mArUM zarIra, ane tenI sAthenA mArA saMbaMdha, tenI mane ochAmAM ochI khakhara che. 36 7 AvI kaThaNu dazAmAMthI chuTavuM e madhAnI kruja che. zarIra ane mananA saMbaMdha jANavA atA mahA muzIbatanuM kAma che, paNa zarIranA sAdhAraNa vyA pArivaSe gheADuM jANavuM etA dareka manuSya bahu jarUranuM gaNavuM joie. mALaabhyAsamAM paNa A jJAnanA samAveza thavA bleie. mArI AMgaLI vaDhAyate tenA upAya huM na jachuM, mane kAMTA vAge te huM hADI na zakuM, mane sarpa karaDe teA bIkamAM paDayA vinA, mAre turata zuM karavuM enI mane khabara na heAya; A badhAMnA vicAra karavA besIe tA zamAvAjevuMja lAgavuM joie. agharA zabdo vAparI AvI bAbatamAM prAkRta manuSya kaMI samajI na zake ema kahI devuM e kevaLa - mithyAbhimAna ' che, athavA tA ethI bhUMDuM mANasane tavAnA mahA prapaMca ' che. 6 AvI parAdhInatAmAMthI ane AvA ajJAnamAMthI inDiyana opiniyananA je vAMcanAra na chuTayA haiAya te thADe aMze paNa chUTI zake evA A prakonA prayAsa che.. ApaNI Adata evI che ke jarA darada thAya ke turata ApaNe dAktara, vaida, ke hakImane tyAM doDIe chIe. jo tema na karIe te ApaNA hajAma ke pADAzI je kaI davA levAnI salAha Ape te laie chIe. ApaNI mAnyatAja che ke davA vinA darada jAya nahi. A mATe vahema che, ane A vahemathI jeTalAM mANasA du:khI thayAM che ne thAya che teTalAM khIjA kAraNAthI nathI thatAM ne nathI thavAnAM. eTale ApaNe darada e zuM eTaluM samajIe te kAMIka samatA rAkhI zakIe. daradI a du:kha che. rAganA artha paNa tevAja che. daradanA upAya TuvA e barAbara che, paNa darada maTADavAne sArU vivAda che e phekaTa che, eTaluMja nahi paNa tethI ghaNI veLA nukazAna thAya che. mArA gharamAM kacarA hAya tene huM DhAMkI dauM tenI jevI asara thAya tevI davAnI che. kcarA DhAMku tethI teja kcA saDIne mane hAnikAraka thavAnA che. vaLI DhAMkaNu saDI jAya tyAre DhAMkaNa, e vadhAre kacarA thayA ne agAu hatA ane have thaye te mAre kahADavA rahyo. AvI dazA davA lenAranI thAya che. paNa jo huM ka Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ww 55 carA kahADI nAkhu te ghara jevuM hatuM tevuM sAph pAchuM thaI rahe che. darada-duHkhapedA karI kudarata ApaNane sUcave che ke ApaNA zarIramAM kacarA che. kudarate vaLI zarIramAMja kacarA nIkaLavAnA rastA rAkhyA che, ane jyAre jyAre darada thAya tyAre ApaNe samajavu joie ke ApaNA zarIramAM kacarA hatA te have kudarate hADavAnuM zarU karyuM che. mArA gharamAM paDelA kacarA kAI mANasa kahADavAne Ave teA huM tenA upakAra mAnuM. te mANusa kacarA kDADI rahe tyAM sudhI mane jarA harakta paDaze chatAM huM khAmeAza pakaDIza. teja rIte kudarata mArA zarIrarUpI gharamAMthI kacarA kahADI jAya tyAM sudhI huM khAmeAza pakaDuM' te mArUM zarIra sApha thaI jAya ne huM niroga eTale duHkha vinAnA thaI rahuM. mane zaradI thaI che; eTale mAre turata kaika davA levAnI-suMTha khAvAnI-deADa dhAma nathI karavAnI, huM jANuM chuM ke mArA zarIranA amuka bhAgamAM kacarA hatA te kahADavA kudarata AvI che. mAre tene rastA ApavA eTale huM echAmAM ochI muddatamAM sApha thaI jaIza. huM kudaratanI sAme thAuM te kudaratane evaDuM kAma; carA kahADavAnuM ne mArI sAme laDavAnuM. kudaratane huM madada karI zaku chuM. jemake je kAraNathI kacaro dAkhala thayA te kAraNa dUra karUM ke jethI vadhAre dAkhala na thAya; eTale ke te daramiyAna khAvAnuM baMdha karUM, tethI vadhAre kacarA paDatA aMdha rahe; ane khullI havAmAM ceAgya kasarata karUM teA vaLI huM paNa zarIranI cAmaDI vATe kacarA kahADatA thaI jAuM. ekAdaza anubhava tA evA che ke je gharamAM mATalI peDhI tyAMthI pAchI nIkaLa tIja nathI. asaMkhya mANaseA AkhI jIMdagI kaI ne kaI rAga bhAgavatA rahe che, ne eka pachI eka davA vadhAratA jAya che. vedo hakImeA khalyAja kare che. rAga maTADe tevA vaidanI zeAdha-khALamAM bhamyA kare che; ne chevaTe pAte khuvAra thaI, khIjAne khuvAra karI tAlAvelI karatA marI jAya che. prakhyAta marhuma jajja sTIvana je hiMdustAnamAM paNa rahI gaelA teNe eka veLA kaheluM, ke je vanaspatine viSe vaidya ghaNuM ochuM jANe che, te vanaspatione jene viSe tethI paNa AchuM jANe che evA zarIramAM teo dAkhala kare che. vaidA pAte paNa kharekhara anubhava meLavyA pachI evAja udgAra kahADe che. dAktara mejendrI kahI gayA che, ke "vaiduM e mahA pAkha| che. " sara esTalI kupara karIne prakhyAta dAtara thai gayA teNe kahyuM che, ke "vaidaka zAstra e mAtra aTakaLa upara racAeluM che. sara jona phAramajhe kahyuM che, ke " vaMdAnA DahApaNu chatAM paNa ghaNA mANasAnA rAga kudarateja dUra karyA che. " dAktara ekara jaNAve che, ke "rAtIyA tAvamAM jeTalA daradI mare che tenA karatAM ghaNA vadhAre te daradanI davAthI mareche." "" Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. Aregya-adhikAra dAktara pharetha kahe che, ke "vaidA karatAM vadhAre apramANika dhaMdhe bhAgyeja jevAmAM Ave che." dAktara Temasa voTasana kahe che ke "ghaNuM agatyanA savAlaviSe zakathI bharelA samudra upara ApaNe dhaMdhe bhaTakyA kare che. dAktara kejhavela kahe che ke "je vaiduM nAbUda thAya te mANasajAtane athAga lAbha thAya." dAktara pheMka kahe che ke "hajAro mANasonI davAkhAnAMovATe katala thAya che." dAktara mesana guDa kahe che ke "laDAI, marakI ane dukALamAM jeTalAM mANa sene bhegA thAya che, tenA karatAM ghaNuM vadhArene bhega davAone maLe che." jyAM jyAM vaide vadhyA che tyAM tyAM darado vadhyAM che evuM ApaNe ThekANe ThekANe joIe chIe. je chApAomAM bIjI jAherakhabara nahi AvI zake te chApAemAM paNa davAonI moTI jAherakhabare Avaze InDiyana opiniyanamAM jyAre jAherakhabare levAtI tyAre bIjAonI pAse jAherakhabara mAgavA tenA kArabhArIo jatA; paNa davAnI jAherakhabara nAkhavAnuM dabANa A chApAupara davAnA mAleke karatA ne paisA paNa puSkaLa ApavAnI lAlaca ApatA hatA. eka pAInI kiMmata jenI che tevI davAne ApaNe rUpIo ApIe chIe. ghaNe bhAge davA zAnI bane che te tenA kartA ApaNane jANavAja nathI detA. chupI davAo e nAmanI paDI hAlamAM eka davAvALAeja bahAra pADI che. mANase na bhame te hetu e cApaDI bahAra pADavAnuM che. temAM te batAve che ke sArtAparIlA, phUTa seTa, sIrapa vagere aMkAelI (peTanTa) davAo che tenA ApaNe traNathI sAta ziliMga ApIe chIe. temAM AvelI davAnI mULa kiMmata eka phAradhIMgathI eka penI sudhInI hoya che. eTale ApaNe ochAmAM ochuM chatrIzagaNuM ne vadhAremAM vadhAre traNaseM chatrIzagaNuM dAma ApIe chIe. eTale ApaNe traNa hajAra pAMca TakAthI pAMtrIsa hajAra TakA sudhI nA ApIe chIe. AmAMthI vAMcanAre eTaluM te jovuM joIe ke daradIe dAktarane tyAM deDavAnI jarUra nathI, ekAeka davAo levAnI nathI, paNa badhAM mANasa eTalI khAza nahi rAkhe. dAktare mAtra apramANika nathI, dareka vakhate davA kharAbaja che evuM sAdhAraNa mANasa nahi mAne. evA badhAne eTaluM kahI zakAya ke "tame bane teTalI khAmoza rAkhaje. dAktarane bane tyAMsudhI tasdI na ApatA. dAktarane bolAvo te sArA mANasanI pAse jajo; ane ekane belAvyA pachI tene vaLagI raheje. teja bIjAne belAvavA kahe tyAre bIjAne belAvaje. tamAruM darada tamArA dAktaranA hAthamAM nathI. tamAruM AyuSa haze te tame khacIta sArA thaze, ane jo tame tadabIra karI te chatAM tamAruM ke Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa'graha-bhAga 3 jo. ekAdaza ------- ======== tamArA sagAnuM maraNu nIpaje te paNa jiMdagImAM eka prakAranA pheraphAraja che." A pramANe ApaNe vicArIe ne cAlIe evA hetu A prakaraNeA lakhavAnA che. temAM zarIraracanA, havA, pANI, khArAka, kasarata, kapaDAM, pANInA tathA mATInA upacAra, akasmAta, accAMnI mAvajata, garbha veLA strI-puruSanuM kartavya, sAdhAraNa jovAmAM AvatAM dUrade; AvA viSayeA mAmata vAMcanAranI sAthe vicAra karavAnI mArI dhAraNA che. 370 AreAgya. sAdhAraNa samaja evI jovAmAM Ave che ke jyAre amuka mANusa ThIka khAya-pIe, hare-kare ane vaidane na khelAve te ArAgyavALA che ema manAya. AvI mAnyatA bhUlabharelI che, ema gheADA vicArathI paNa ApaNe joI zakIzuM. mANasa khAya-pIe ane hare kare chatAM peAtAnA vyAdhinI darakAra na karavAthI peAtAne kaMI nathI ema mAnI bese evA dAkhalA ghaNA jovAmAM Ave che. hakIkatamAM tadna nIrega evA mANusa A duniyAmAM ghaNAja thADA maLI Avaze. eka aMgreja lekhaka ema lakhI gayA che, ke teja mANasa nIrAga kahevAya, ke jenA zuddha zarIramAM zuddha mana nivAsa kare che. mANasa eka zarIraneja khaneleA nathI. zarIra eka tenuM raheThANuM che. vaLI zarIra, mana ane iMdriyAnA evA ghADA saMbaMdha che, ke ekane vyAdhi-darada heAya teA khIjA bagaDeche. zarIrane gulAbanA phUlanI upamA apAelI che. gulAmanA phUlanA uparanA de khAva te tenuM zarIra che, tenI suvAsa e tenA AtmA-rUha-che. kAgaLanuM anAveluM gulAmanuM phUla kAI pasaMda nahi kare, tene suMghavAthI temAM gulAmanI vAsa nathI AvavAnI, tenI vAsa eja gulAmanI parIkSA che; temaja mANasanI vAsa- tenA AtmAnuM cAritra-eja tenI parIkSA che. vaLI gulAkhanA jevuM dekhAtuM khIjuM phUla heAya paNa tenI vAsa kharAkha haze te! ApaNe te pheMkI daizuM, temaja mANasanuM zarIra ThIka dekhAtuM hAya chatAM temAM rahenAra rUtu jo meTAM vatta - navALA haze te ApaNe tenA zarIraupara nahi mAhaie. eTale ApaNe joI zakIe chIe ke jenuM cAritra kharAkha che te mANasa nIrAga nahija gaNAya. zarIrane AtmAsAthe evA ghATA samadha che ke zarIra nIrAga hAya tenuM mana zuddhaja haze. A dheAraNane AdhAre hAla pazcimamAM eka pathaja nIkyo che. te mAne che ke, jenuM mana zuddha haiAya tene darA thAyaja nahi. ne Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricache. Arogya adhikAra.. 371 janaja na = === ======= ==x==== == jene darada hoya te zuddha mana rAkhI zarIra nIga karI zake che. A mata nAkhI devA jevo nathI, te vAstavika rIte khoja che; paNa pazcimanA sudhArAvALA lake tene durUpayoga kare che, ApaNe te temAMthI e sAra le rahyo che ke Arogya sAcavavAnuM baLavAna sAdhana ApaNuM mana che, ane mananI zuddhitA e Arogya nibhAvanArI vastu che. A mANasa gussAvALe che, Ane mijAja tAmasI che, bIje ALasu che, trIje bahero che, A badhI khAmIo e kharuM jotAM daradanI nizAnI che. keTalAka dAktaro ema mAne che ke cerI Adi khAmIo paNa darada che. keTalIka dhanADhaya rIo vilAyatanI dukAnamAMthI najIvI vastuo cAre che-A sthitine vilAyatanA dAktaro "kaleTe menIyA" e nAmanuM darada gaNave che. keTalAka mANasa khUnakharAbI nahi kare tyAM sudhI tene cena nahi paDe. A paNa darada che. Ama vicAratAM ApaNe kahI zakIe ke te mANasa tandurasta che ke jenuM zarIra abhaMga che, jenA zarIramAM kaI khAmI nathI, jenA dAMta sAjA che, jenAM kAna, AMkha vagere mojuda che, jenuM nAka vahetuM nathI, jenI cAmaDImAMthI 5sIne nIkaLe che ne badabo mAratA nathI, jenA paga gaMdhAtA nathI, jenuM hAM vAsa mAratuM nathI, jenA hAtha-paga sAdhAraNa kAma karI zake che, je viSayAsakta raheto nathI, je bahu jADA nathI, bahu pAtaLe nathI, ane jenuM mana tathA jenI indriya hamezAM pitAnA kabajAmAM che. AvuM Arogya meLavavuM ke jALavavuM e sahela vAta nathI. ApaNe AvuM Arogya jogavatA nathI, kemake ApaNa mA-bApa paNa te bhegavatAM nahotAM. eka mahAna lekhake lakhyuM che, ke je mA-Apa dareka prakAre lAyaka hoya ne tene prajA hoya to te temanA karatAM caDhavI ja joIe. je A vAta barobara na hoya te dunIo caDhe che ema mAnanArAe pitAnuM vAkya kheMcavuM ja joIe. saMpUrNa rIte nIga mANasane motane Dara raheteja nathI. matano Dara ApaNe badhA rAkhIe chIe teja batAve che ke ApaNe tandurasta nathI. mota e eka ApaNe viSe me pheraphAra che ane sRSTiniyama pramANe te e pheraphAra sarasa hovo joIe. AvuM uMcA prakAranuM Arogya meLavavAne mathavuM e ApaNuM kartavya che; ane tevuM A regya kema maLe ane kema sacavAya, e ApaNe have pachI vicArIzuM. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza ======*******wwwwwwwwx=== havA. ApaNe zarIranI kaMIka racanA jeI gayA te uparathI ApaNane mAlama paDayuM, ke zarIrane traNa prakAranA khorAka joIe: havA, pANI ane anna. AmAM havA e sarvathI agatyanI vastu che, tethI kudarate tene evA vistAramAM rAkhI che, ke ApaNane te vagarakhara maLyA kare. ema chatAM hAlanA sudhArAe havAnI paNa kiMmata karI mUkI che. A jamAnAmAM ApaNane havA khAvAne dUra deza javuM paDe che, ne dUra jatAM paisA bese che; muMbAImAM rahenArane mAtherAna havA khAvAnuM maLe te tenI tabIyata sudhare che, vaLI muMbaImAM rahIne je malabAra hilaupara rahevAya to vadhAre sArI havA maLe, Ama karatAM deDhIyAM joIe; DarabanamAM rahenArane cekhI havA meLavavI hoya to berIyAmAM jaI rahevuM, temAMe paisA bese che, eTale hAlanA vakhatamAM "havA maphata maLe che." ema kahevuM, e taddana vAjabI nahi gaNAya. havA maphata maLo ke tenA dAma bese; paNa e vinA ghaDIbhara paNa A paNane cAlatuM nathI. ApaNe joI gayA ke lehI AkhA zarIramAM phare che, te pAchuM phephasAmAM AvIne sApha thAya che, ne pAchuM phare che. A gati Akho dahADe ne AkhI rAta ApaNA zarIramAM thayA kare che. dareka zvAsa bahAra kahADIe tyAre ApaNe jherI pavana bahAra kahADIe chIe, ne zvAsa aMdara Ie tyAre A paNe bahAranI havAmAM prANavAyu laI tevaDe aMdaranA lehIne sApha karIe chIe. A zvAsa paLe paLe cAle che, ane tenI upara zarIranA jIvanane AdhAra che. pANumAM ApaNe bI marIe chIe teno artha eTalo ja ke ApaNe zarIramAM prANavAyune dAkhala karI zaktA nathI, ane mAMhenA jherI vAyune bahAra kADhI zakatA nathI, marajIvA bakhatara paherI pANImAM utare che, ne pANInI sapATI bahAra rahelI bhuMgaLImAMthI bahAranI havA le che, tethI teo ghaNo vakhata pANInI aMdara rahI zake che. keTalAka tabIbee prayogo karyA che te uparathI sAbIta thayuM che, ke je mANasane havAvine pAMca miniTa rAkhyo hoya te tene prANa jaze. keTalIka veLA mAnI seDamAM raheluM bALaka guMgaLAI marI jAya che, te evA kAraNathI ke baccAMne nAka meM dabAyAthI bahAranI havA na maLI zakI. A uparathI ApaNe joIe chIe ke havA e ApaNane sarvathI jarUrano khorAka che, ane te ApaNane vaNamAgye maLe che, pANI ne ane ApaNe Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. Arogya--adhikAra. ****~~~~ wwwww mAgIe ne zeAdhIe tyAre maLaze; paNa havA teA ApaNI IcchA vinAe ApaNe laie chIe. 393 jema ApaNe kharAma pANI athavA teA kharAba khArAka letAM acakAie chIe, temaja kharAba havAviSe hAvuM joIe; paNa hakIkatamAM tA evuM che ke ApaNe agaDelI havA jeTale darajje laie chIe teTale darajaje ApaNe magaDelAM anna-pANI letA nathI. dekhavAnIja dAjha che. ApaNe pratimA pUjanArA chIe. havAne narI AMkhe joI zakatA nathI tethI ApaNe keTalI kharAba havA laIe chIe tenA khyAla nathI karatA. bIjAe aDakelA khArAka khAtAM A paNe acakAie, khIjAe eTaluM pANI pItAM vicAra karIe, ane ApaNAmAM jarAe napharata niha hAya tApaNu bIjA mANase ulaTI karelAM khairAka ke pANI te ApaNe nahija laie; dukALIyAMnI pAse paNa ulaTI karelA khArAka mUkazuM te te maravuM kabUla karaze; paNa te khArAka nahi le; paNa sAmA mANase ekelI-zvAsavATe bahAra kahrADelI havA ApaNe badhA napharata rAkhyA vinA laie chIe ! AreAgyavidyAnA niyame pramANe AkelI havA, e ekelA anAja jeTalIja kharAma che. ema sAkhIta karavAmAM AvyuM che, ke mANase mahAra kahA DelA zvAsa jo bIjA mANasanA phephasAmAM dAkhala karavAmAM Ave te tenuM turataja maraNu nIpajaze evA jherI te zvAsa che. chatAM eka eraDImAM goMdhAI beThelA sUtelA mANase AveA jherI zvAsa AkhA vakhata lIdhAja kare che, mANasanAM sArAM nasIbe huvA e eTaleA caMcaLa padArtha che ke te AkhA vakhata uDayA kare che ne jhapATAbhera phelAya che, vaLI jhINAmAM jhINAM chidromAMthI paNa dAkhala thAya che, eTale eka taraphathI ApaNe kaiATaDImAM bhegA thaI havAne jherI banAvIe chIe ne khIjI taraphathI daravAjAnAM tINAMmAMthI, chAparAnI rahI gaelI DomAMthI bahArano pavana thADo ghaNA AvyA kare che; tethI ApaNe tadana ekelI havA pAchI letA nathI. ApaNe mahAra kADhelI havA niraMtara sAph thayAja kare che. khullI havAmAM ApaNe aMdaranI havA bahAra hADIe eTale te jherI havA mahAranI havAmAM ` paLavAramAM phelAI jAya che, ne sArI havAnuM je pramANa che tene kudarata jALavI rAkhe che. havA e aheALA vistAramAM A nAnI sarakhI pRthvInI AsapAsa viMTaLAelI paDI che. have ApaNe samajI zakIe chIe ke ghaNAM mANase kema mAMdAM ne nakhaLAM rahyA kare che. sekaMDe navvANu TakAthI uparAMta mAMdagInuM kAraNa te kharAkha havA che, emAM kAMija zaka nathI, kSaya, tAva, aneka jAtanA kahevAtA cepI rAgA, e badhAnuM kAraNa ApaNe lIdhelI kharAba havA che; tethIja Apa Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 vyAkhyAna sAhityagraha-bhAga se. ekAdaza = ======== ======= === Nane te rogo dUra karavAno pahele, sahelo ne chello upAya cekhAmAM co khI havA che. ene pahoMcanAra vaida, dAktara ke hakIma dunIyAmAM bIje nathI. kSayane rega e phephasAM saDavAnI nizAnI che. phephasuM saDayuM te jherI havAne laine. jema ejInamAM kharAba kelasA bharavAthI ejIna kharAba thAya tema phephasAMnuM che. AthI hAlanA dAktare jeo samajyA che te acUka kSayanA rogane sArU pahelo upAya covIse kalAka khullI havA levAno Apaze. bIjA badhA upAya tenI pAchaLa kAma kare che. ne tenA vinA eka paNa upAya kAma karato nathI. havA ApaNe phephasAMvATe laIe chIe eTaluM ja nahi paNa cAmaDIvATe paNa kaMIka bhAga levAya che. cAmaDImAM agaNita bArIka chidro che te vATe ApaNe havA laIe chIe. AvI mahA agatyanI je vastu che tene cekhI kema rAkhI zakAya e badhAe jANavuM joIe. kharuM jotAM bALaka samajaNuM thAya tyArathI ja tene havAnI agatyaviSe jJAna ApavuM joIe. A prakaraNanA vAMcanAra A ghaNuM saheluM paNa agatyanuM kAma karaze, ne pote havAviSe sAmAnya jJAna meLavI te pramANe cAlI potAnA chokarAone te jJAna Apaze tathA teonI pAse te pramANe vartana karAvaze te huM mane potAne kRtArtha thaye mAnIza. havA bagaDavAnAM mukhya sAdhano ApaNAM jAjarU, ApaNuM vaDA. ane tyAM mUtaraDIo nokhI hoya tyAM mUtaraDI, e hoya che. ghaNA thoDA mANasane jAjarUnI gaMdakIthI thatI nukasAnInuM bhAna hoya che. bilADI ke kUtaruM jyAre jAjarU kare che tyAre jamIna ghaNe bhAge potAnA paMjAvatI khede che, ane te khADAmAM maLatyAga karI tenI upara dhULa nAkhe che. jyAM sudharelI DhabanAM-pA. NanA naLavALAM jAjarU nathI tyAM upara pramANe karavAnI jarUra che. ApaNuM pAyakhAnAMomAM eka bakeTamAM ApaNe rAkha ke sUkI mATI bhArI rAkhIe, ne dareka vakhate jyAre te pAyakhAnuM vaparAya tyAre te melA upara rAkha ke sUkI mATI, meluM tadana DhaMkAI jAya teTalI chAMTIe, te badabo aTake che, ne mAMkhI vagere uDatA je melAupara besI ApaNA zarIrane aDakatA nathI. jenAM nAka bagaDI nathI gayAM athavA melanI gaMdhathI TevAI nathI gayAM, te mANasa meluM khulluM rAkhavAthI havAmAM keTalI bada phelAya che te jANI zakaze. ApaNA khorAkamAM pAyakhAnAne mela kaI bheLave ne ApaNe AgaLa mUke te ApaNane ulaTI thaze; paNa pAyakhAnAnI badabe havAmAM bhaLe ne te te havA ApaNe gaLI jaIe temAM, ne pAyakhAnAnA meLavelA anAjamAM talabhAra paNa phera nathI. phera Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ArAgya adhikAra. ****************paper hAya tA te eTaleAja ke anAjane melanI sAthe bheLaveluM ApaNe narI AMkhe joI zakIe chIe, ne havAmAM bhaLelA mela ApaNe jotA nathI. pAyakhAnAnI beThakA vagere tadana sApha rAkhavAM joie. AvAM kAmathI ApaNe zaramAie chIe athavA te karatAM ApaNane chITa Ave che, paNa kharUM jotAM tevAM pAyakhAnAM vAparavAnI choTa joie. je mela ApaNA zarIramAMthI nIkaLe che ne je bIjA mANusa pAse ApaNe uMcakAvIe chIe te ApaNe pAte sApha kema na karIe? AvAM kAma karavAmAM jarAe ema nathI; e ApaNe zIkhI baccAMone zIkhavavuM ghaTe che. markeTa jyAre bharAya tyAre maLane eeka phUTanA chIcharA khADAmAM dATI tenA upara sArI peThe dhULa DhAMkI devI joie. jo ApaNane jaMgalamAM maLa tyAga karavAnI Adata hAya teA gharethI sArI peThe dUra javuM joie. tyAM hAthapAvaDAvatI nAno khADA kheAdI ApaNuM kArya karavuM joie, ne kheADhelI mATI tenI upara pUravI joie. 35 paisAkha jyAM tyAM karIne paNa ApaNe havA agADIe chIe. te Adata tadana nAbUda karavA jevI che. jyAM pesAmanI khAsa jagyA na heAya tyAM dharAthI dUra jaI sUkI jamInamAM pesAba karavA joie, ne teno upara paNa dhULa chAMTavI joIe. maLane uMDA nahi dATavAnAM e samaLa kAraNa cheH eka tA e ke jo maLa bahu uMDA daTAya teA tenI upara sUryanA tApa kAma nathI karI zakatA; khIjuM e ke uMDAM ghaTAelAM maLathI AsapAsanA pANInA jharAne harakata thavAno sa'bhava che. ApaNe gAlIcA upara, oraDAonI bhoMya upara, AMgaNAmAM, temaja jyAM ApaNe jagyA joie tyAM, vagara vicArye thuMkIe chIe. thuMka e ghaNIvAra jherI hAya che, kSayavALA rAgInuM thuMka ahuja jherI gaNAya che, temAMnAM ja Mtu uDI khIjAnA zvAsamAM bhaLI tene nukasAna kare che, vaLI thuMkavAthI gharavagere bagaDe che atA jUdu ja. A viSe ApaNI ja e che ke dharAnI aMdara te jyAM tyAM naja thuMkavuM joie; thuMkadAnI rAkhavI, ne raste cAlatAM thuMkavAnI jarUra jaNAya teA sUkI jamInamAM jyAM khUba dhULa jovAmAM Ave tyAM thuMkavuM. AthI karI zuMka sUkI maTeADInI sAthe maLI echI ijA karaze. keTalAka tabIbene abhiprAya evA che, ke kSayanA rAgavALA mANaseAe te jaMtunAzaka davA nAkhelI heAya evA vAsaNamAMja thuMkavuM joie; sUkI jamIna upa? jyAM dhULa hAya tyAM tevA daradI thuMke tApaNa tenA thuMkamAMnA jaMtuonA nAza thatA nathI. A dhULa uDIne temAM AvI rahelA zukanA jaMtuone paNa uDADe che ne leAkAne Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 ja. ekAdaza cepa Ape che. A vAta kharI hoya ke kheTI, chatAM eTaluM te ApaNe temAMthI samajI zakIe ke jyAM tyAM thuMkavAnI Adata gaMdI ane nukasAnakartA che. paDI raheluM ne rAMdheluM anAja, zAka vagerenAM chetarAM jyAM tyAM pheMkavAnI rIta keTalAkamAM hoya che. e badhAMne jamInamAM chIMcharAM dATayAM hoya te te havA bagADI zakatAM nathI, ne kALe karI temAMthI upayogI khAtara bane che. saDe evI kaMIpaNa vastu khullI pheMkavI na joIe. A badhI sUcanAo samajAyA pachI amalamAM mUkavI e tadana saheluM che, ema dareka mANasa anubhave joI zakaze. ApaNI kuTevothI havA kema bagaDe che, ne tene bagaDatI kema aTakAvI zakAya, e ApaNe joyuM, have havA kema levI e vicArIe dhrANendriya. (nAka) (satya prakAza.) nAka eja ati upayogI okisajana nAmanI pavitra havAnuM AkarSaNa karanAra lohacuMbaka che. mATe te lehacuMbakane joIto khorAka ApavA mATe svaccha havAnI khAsa jarUra che, svaccha havAthI te sadA AnaMdI rahI ApaNane sukha Ape che, ane asvaccha havAthI te sadA glAni pAmI ApaNane duHkha Ape che. A duniomAM okisajana, kArbonika esIDa gyAsa, ane haidrojana Adi keTalIka jAtanI havAo che. jemAMthI nAka potAnI caMcaLatAne laI okisajana nAmanI havA pitAnA khorAkamATe zodhI le che. ane pAchI teja havAne zarIramAMthI kArbonika esIDa gyAsanAM rUpamAM bahAra kADhe che. kArbonika esIDa gyAsa nAmanI havA atyaMta jherI che. je koI manuSya te havA pitAnAM nAkane levA Ape, te tarata te manuSya mRtyu pAme. manuSyanAM zarIramAMthI nikaLatI kArbonika esIDa gyAsa nAmanI havA ekaThI thavAthI ApaNane keTaluMka nukazAna sahana karavuM paDe che. paraMtu ApaNA upara mahAna upakAra karanAra aDhAre bhAranI vanaspati te havAnuM AkarSaNa karI pi nAnA nibhAva arthe zedhI le che ane okisajana nAmanI havA pitAnA chidrodvArA bahAra kADhe che jene ApaNe upabhoga karIe chIe. okisajana nAmanI havA paNa keTalAMka kAraNone laI bagaDe che, tyAre ApaNane ati nukasAna sahana karavuM paDe che. mATe te havAne svaccha rAkhavA mATe prathama te cauda prakAranAM samUrNima jIvonAM utpatti sthAnaka ati zuddha rAkhavAnI mukhya jarUra che. prAcIna samayamAM makAna baMdhAvatI vakhate "pauzadhazALA" kayAM goThavavI enI phIkara thatI hatI. tenI badalImAM atyAre makAna baMdhAvatI vakhate "pAyakhAnA" nI prathama sagavaDa karavAmAM Ave che. pAyakhAnAo karAvavAthI tenI svacchatA tarapha bedarakArIne lIdhe ane svaccha havA pragaTa thaI pitAnAM jherI jaMtuovaDe gharanAM temaja ADosI pADesIvigerenAM Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda Arogya-adhikAra. ApaNe agAunA prakaraNamAM joI gayA ke havA levAne mArga te nAka che-meTuM nahi, ema chatAM ghaNAMja thoDAM mANasane barobara zvAsa letAM AvaDe che. bahu mANaso moDhAvATe zvAsa le che. A Teva IjA kare che. bahu ThaMDI havA je meM vATe levAya te ghaNIvAra zaradI thaI Ave che, ne sAta besI jAya che. havAmAMnA rajakaNa moDhAvATe zvAsa lenAranAM phephasAmAM praveza kare che, tethI keTalIkavAra phephasAMne meTI hAni pahoMce che. Ane pratyakSa anubhava vilAyata jevA zaheramAM turata thaI jAya che. tyAM ghaNuM cImanIone lIdhe navembara mAsamAM bahu 'phega"--pILI dhamasa thAya che. temAM jhINuM kALAM rajakaNuM hoya che. je mANasa te rajakaNathI bharelI havA meM vATe le che tenA thuMkamAM te jovAmAM Ave che. Ama na thAya teTalA sArU keTalIka strIo, jene nAkavATe zvAsa levAnI Adata nathI hotI, te mAMupara khAsa jALavALI mumatI bAMdhe che. e mumatI cALaNunI garaja sAre che. temAM thaIne havA jAya che te cokhkhI thAya che. keTaloka vakhata vaparAyA pachI te mumatI tapAsI hoya te temAM 2jakaNe jevAmAM Avaze. AvI cALaNa kudarate nAkamAM rAkhelI che. nAkathI levAelI havA sApha thayA pachI ja phephasAMne pahoMce che; vaLI nAkamAMthI levAelI havA garama thaIne aMdara utare che, A vAta dhyAnamAM rAkhI dareka mANase nAkavATeja havA letAM zIkhI levuM joIe. te kaMI muzkelInI vAta nathI. na belatA heIe tyAre meM baMdha rAkhavuM joIe. jeone meM ughADuM rAkhavAnI Teva paDI gaI hoya temaNe moDhe paDado bAMdhI rAtanA suvuM, eTale parANe nAkavATeja zvAsa levAze. vaLI savAra sAMja khullI havAmAM ubhI teNe nAke vIzekavAra zvAsa levA. Ama karavAthI nAkeja zvAsa levAnI Teva paDI jo taMdurasta ane nAkathI zvAsa lenAra mANasa paNa nAkavATe hamezAM svaccha havAmAM zvAsa le te tenI chAtI majabUta ane pahoLI thaze. A akhatare dareka mANase karavAlAyaka che. akhataro karanAre zarUAtamAM chAtInuM mApa levuM, ne eka mAsa pachI pharI levuM. te joze ke teTalI TuMkI mudatamAM tenI chAtI kaMIka vizeSa tamAma mAne rogagrasta karI pAyamAla kare che. khALa, gaTara, eThAnAM vAsaNe vigere tarapha paNa bedarakArI rAkhavAthI asahya saMkaTonA bhaktA banavuM paDe che. mATe jIMdagInI saphalatA svIkAranAra dareka mAnavaMtabAMdhavoe vivekapUrvaka vartavA khAsa jarUra che. hAlamAM plega Adi mahAroga phATI nIkaLavAnuM mukhya kAraNa jherI jaMtuoja che. ane te jherI jaMtuonAM sthAnake jyAM sudhI zuddha karavAmAM na Ave tyAM sudhI jherI jaMtu enI utpatti thayAja kare, jene laI ApaNa sarvane cheDA yA vattA pramANamAM duHkha sahana karavuM paDe. 48 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza *www-=-7nwaaaawwwwaaaaa paheLI thaI che. senDo vagere DampabelanI kasarata karAve che temAM paNa eja rahasya rahyuM che. jhapATAthI Daabela pheravatAM zvAsa uMDA ne khuba levAya che, tethI chAtI khUba pahoLI ne majabUta bane che. Ama havA kema levI e jANavAnI sAthe khullI havA rAta ne dahADe levAnI Teva pADavAnI jarUra che. ApaNI sAdhAraNa Adata evI che ke A paNe divasanA gharamAM ke dukAnomAM gaMdhAI rahIe chIe, ne rAtanA paNa tijerInA jevI oraDIomAM sUIe chIe, bArI bAraNAM hoya te paNa baMdha karI daIe chIe, A Teva ghaNuM vaDavA jevI che. jeTalo vakhata bane teTalA vakhatane khasusa karIne sUtI veLA ApaNe khullI havAja levI ghaTe che; eTale jenAthI bane teNe te ughADA vaMDAmAM, agAsImAM, phaLImAM ke kaTheDAmAM sUvuM joIe. jenA nasIbamAM Ama karavAnuM nathI teNe potAnI koTaDInA jeTalA daravAjA ne bArI khullAM rAkhI zakAya teTalAM rAkhavAM joIe. havAja ApaNane covIse kalAka khAvAne khorAka che tenAthI bIlakula DaravAnuM nathI. ughADI havA ke savAranI kerI havA levAthI mAMdagI thAya evI vAta, e mAtra vahema che. jeNe kuTeva thI potAnAM phephasAM bagADyAM che tene ekAeka khullI havA levAthI zaradI thaI AvavAno saMbhava che, paNa tevA mANase evI zaradIthI DaravAnuM nathI. e zaradI TuMka mudatamAMja dUra thaI jaze. kSayanI bimArI bhegavanArAne sAru hAla yuropamAM ThekANe ThekANe khullI havA maLe tevAM khullAM makAno bAMdhavAmAM AvyAM che. dezamAM marakIne upadrava rahyAja kare che tenuM khAsa kAraNa ApaNI havA bagaDavAnI ane bagaDelI havA levAnI bUrI Adata che. nAjukamAM nAjuka mANasa khullI havA le te tene phAyado ja thAya e cokakasa rIte mAnavAjevI hakIkata che. havA nahi bagADatAM ne svaccha havA letAM ApaNe zIkhI laIe te ApaNe ghaNuM regomAMthI saheje bacI jaIe, ne dakSiNa AphrikA jevA mulakamAM ApaNuM upara gaMdakIne je Aropa che te keTaleka darajajo dUra thAya. jema khullI havAmAM sUvAnI jarUra che, temaja meMupara nahi eDhavAnI paNuM jarUra che. ghaNuM hiMdInI Adata me DhAMkIne sUvAnI che. Ama karavAthI ApaNe bahAra nIkaLe jherI zvAsa ApaNe ja laIe chIe. havA vastu evI che, ke jarA mArga hoya te tyAM te pesI jAya che. ApaNuM eADhavAnuM game tema lapeTiyuM hoya te paNa bahAranI havA thoDI ghaNuM temAM pesI jAya che. je Ama naja thatuM hoya ne ApaNe mAthAsudhI oDhIne sUtA hoIe te guMgaLAIne ja marI jaIe. paNa tema nathI thatuM, kemake DIghaNI prANavAyuvALI Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. Arogya adhikAra 37 == ======================== bahAranI havA maLyA kare che. paNuM teTaluM basa nathI; mATe TADha vAya te mAthAupara kaMInekhuM vastra lapeTavuM, ke kAnapI paheravI, paNa nAka te jarUra bahAra rAkhavuM joIe. game teTalI ThaMDI paDatI hoya tyAre paNa nAkane DhAMkI mUkavuM na joIe. havA ane ajavALAne eTale badhe nikaTa saMbaMdha che ke ajavALAne viSe be bela A prakaraNamAMja lakhavA ghaTe che. jema ApaNe havAvinA na nabhI zakIe temaja ajavALAvinA na javAya. narakamAM ajavALAne abhAvaja mAnya che. jyAM teja nathI, tyAM havA hamezAM kharAbaja hoya che. kaI aMdhArI keTaDImAM ApaNe praveza karIzuM te tyAMnI havAmAM ApaNane badabe mAlama paDazeja. aMdhArAmAM ApaNe AMkhano upayoga nathI karI zaktA, e batAve che ke ApaNe ajavALAmAM ja rahevAne pedA thaelA chIe. jeTalA aMdhArAnI jarUra kudarate ApaNe sArU mAnI che, teTaluM aMdhAruM ApaNane sukhAkArI rAtri pedA karIne teNe ApyuM che. ghaNA mANasene evI Adata paDI gaelI hoya che, ke ghaNI garamInA divasemAM paNa teo potAnI bheAyarA jevI koTaDImAM ajavALuM ne havA baMdha karIne besI ke sUI raheze. havA ane ajavALAvinA rahenAra mANaso teja ane zaktivagaranA jovAmAM Ave che. yuropatarapha hAla evA tabIba che ke jeo daradIone khullI havA ane ajavALuM puSkaLa ApI teonAM darada maTADe che. teo mAtra caherAne havA ajavALuM Ape che eTaluM ja nathI, paNa daradIne lagabhaga nagna dazAmAM rAkhe che, ane AkhA zarIranI cAmaDI upara havAnI ane ajavALAnI asara pahoMcADe che. AvI mAvajatathI seMkaDo AdamIo sAjA thAya che. havA ane ajavALAnI Ava-jA thAya te mATe ApaNAM rahevAnAM gharanAM bArI-bAraNAM rAta dahADe khullAM rAkhavAM joIe. uparanuM lakhANa vAMcI keTalAkane ema zaMkA thaze ke je havA ane tejanI ATalI jarUriyAta hoya te ghaNu mANase potAnI keTalIomAM paDI rahe che chatAM teone nukasAna nathI thatuM e kema? AvI zaMkA karanAre vicAra nathI karelo ema kahevAya. jema tema nibhavuM e ApaNe viSaya nathI. ApaNe viSaya te e che ke saMpUrNa ArogyamAM bane te nibhavuM. ema cokkasa rIte sAbIta karavAmAM AvyuM che ke jyAM jyAM loke ochI havA ne ochuM ajavALuM le che tyAM tyAM teo mAMdA rahe che. zaheranA leke gAmaDIAkaratAM nAjuka che, kemake zaheranA lekene havA ajavALAM thoDAM maLe che. DarabanamAM Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ekAdazI ApaNuM lekamAM ghAsaNa vagere re vizeSa che, tenuM kAraNa Darabanane sarakArI dAktara eja Ape che, ke ApaNe evI sthitimAM rahIe chIe ke A paNane cokhkhI havA nathI maLatI athavA ApaNe nathI letA. havA ane ajavALAne viSaya Arogyane sArU e jarUra che ke dareke te kALajIpUrvaka samajavo joIe. pANI. ApaNe AgaLa joI gayA ke havA e kherAka che, ane pANInuM paNa temaja che. havA e pahelI padavI bhegave che ane pANI bIjI padavI bhegave che havAvinA mANasa thoDI miniTaja nabhI zake. pANIvinA keTalAka kalAke, ne dezane laI kaMika divasa paNa kahADI zake; topaNa eTaluM te cokkasa che ke bIjA khorAkavinA lAMbI mudata calAvAya tema pANIvinA naja calAvAya. paNa je mANasane pANI pIvAnuM maLe te ghaNuM dahADA sudhI anAjavinA nabhI zake che. ApaNuM zarIramAM pANInA sItterathI vadhAre TakA che. pANI vinAnA zarIranuM vajana AThathI bAra ratalasudhInuM gaNAya che. ApaNu badhA khorAkamAM eAchuM vaDuM pANI hoya cheja. Ama je vastu ApaNane bahu agatyanI che tenI saMbhALa pramANamAM ApaNe bahu ochI laIe chIe. marakI vagere rogo ApaNuM havAviSenI beda rakArIne lIdhe ApaNane ghere che. tevAM pariNAma ApaNI pANIviSenI bedarakArathI Ave che. laDAImAM rokAelAM lazkaramAM kALakvera ghaNI veLA phATI nIkaLe che teno deSa pANaupara sAbIta karavAmAM AvyuM che; kemake laDAImAM phajene jyAM jevuM maLe tyAM tevuM pANI pIvuM paDe che. zaheramAM rahenAra mANasAmAM paNa ghaNI veLA AvI rItanA tAva phATI nIkaLe che, tenuM kAraNu ghaNI vakhata pANI hoya che. kharAba pANI pIvAthI patharIne rega paNa ghaNIvAra pedA thAya che. pANI bagaDavAnAM be kAraNa hoya che. eka to evA pradezamAM pANI - LatuM hoya ke tyAM cekhuM na rahe, ne bIjuM e ke ApaNe te pANIne bagADIe. jyAM kharAba jagyAe pANI rahetuM ke nIkaLatuM hoya tyAMnuM pANI te naja pIvuM joIe, ne ghaNe bhAge ApaNe nahi, pIe; paNa ApaNuM gaphalatathI kharAba thayeluM pANI pItAM ApaNe acakAtA nathI. jemake nadIomAM ApaNe Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ArAgya adhikAra. ww www --- game te vastuo nAkhI teja pANI pIvA dheAvAmAM vAparIe chIe. niyama evA che ke je jagyAe ApaNe nahAtA hAie te jagyAethI pANI kadI paNa pIvAnesArU niha vAparavuM. nadInAM pANI haMmezAM je dizAethI vahetAM DAya te dizAmAM jyAM kAI na nahAtuM DAya tyAMthI pANI levuM teie. ethIja dareka gAmamAM nadInA e vibhAga paDavA joIe. nIcenA bhAga nahAvA-dhAvAnA ane vaheNa uparanA bhAga pIvAnA, lazkarI jyAre pANInI najIka chAvaNI nAkhe tyAre amuka eka mANusa nadInuM vaheNa tapAsI kAMThAupara vAvaTA nAkhe che, ne tenI uparanA vaheNa taraphnA bhAga jo kAI paNu nhAvA-dhAvA mATe vApare teA tene sajA thAya che. dezamAM jyAM AvA khadAkhasta nathI hAtA tyAM khaMtIlI AratA ghaNIvAra viraDA gALI temAMthI pANI bhare che. e rIvAja bahuja sarasa che, kemake tema karavAthI pANI retI vageremAMthI gaLAine ApaNane maLeche. phUvAnAM pANImAM ghaNA jokhameA keTalIvAra rahelA heAya che. chIcharA kUvAmAM ja mInamAM utArelA maLamUtranA rasa bhaLe che, vaLI temAM keAIvAra muelAM pakSIe hAya che, ghaNIvAra pakSIe mALA khAMdhe che, vaLI kUvAne bAMdhakAma na hoya te temAM pANI bharanAranA paganA mela vagere utarI pANIne bagADe che; eTale kUvAnAM pANI pIvAmAM bahu sAvacetI vAparavI e jarUranuM che. TAMkIemAM bhareluM pANI tA bahu vakhata kharAba hoya che. TAMkInuM pANI nirdoSa rAkhavAne tene vakhato vakhata dhAvo joie, te DhaMkAvI joie ne chAparAMvagere jyAMtho pANInI Avaka hoya te sAph hovAM joie. AvI cAkhkhAI jALavavAnA udyoga gheADAMja mANusA kare che, eTale pANInA DhASa ane teTalA dUra karavAnA sAnerI niyama teA e che ke pANIne ardho kalAka sudhI ukALI, ThArIne pachI tene halAvyA vinA khIjA vAsaNamAM kahADI tene trIjA vAsaNamAM jADA ne sAph kapaDAthI gaLIne pIvuM. Ama karanAra peAtAnI khIjA pratyenI pharajamAMthI mukta thA nathI. sArvajanika upayAgane sArU raheluM pANI e tenI, temaja khojA khadhA te te latAmAM ke gAmAmAM rahenArAnI milkata che. te milkatane te eka vAdItarIke vAparavA badhAela che, eTale pANI khagaDe evuM kama tenAthI teA naja thavuM joIe. teNe nadI ke kUvAne bagADavAM na ghaTe, tenAthI pANI pIvAnA bhAga nhAvA-dhAvAmAM vaparAya nahi, tenAthI pANInI najIkamAM maLamUtrane tyAga thAya nahi, te pIvAnAM sthaLa AgaLa muDadAM khALI na zake ane tenI rAkha vagere temAM nAkhI na zake. pANInI bahu saMbhALa rAkhatAM paNa te tadana cAkhkhuM ApaNane nathI ma 381 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza =========jhawwwjanajakana====== LatuM. temAM kSAraAdine bhAga hoya che, ne keTalIka veLA saDelI vanaspatine bhAga hoya che. varasAdanuM pANI cokhAmAM cekhuM gaNAya che, paNa ApaNane pahoMce te pahelAM havAmAM uDatAM rajakaNe vagerene te pANImAM paNa bheLa thaI jAya che. tadana cekhA pANInI asara zarIraupara jUdAja prakAranI thAya che, Ama jANavAthI keTalAka aMgrejI dAktare "DIsTIlDa" eTale zuddha kareluM pANI pitAnA daradIone Ape che. A pANI te pANInI varALa banAvI ThAreluM che. jene kabajIyata vagere rahetAM hoya te mANasa A "DIsTIlDa" pANIne upa ga kare te tene pratyakSa pArakhuM maLI zake che. AvuM pANI badhA kemIsTa (vilAyatI davA vecanArA) vece che. DIsTIlDa pANI, ne tenA upAyo upa : hAlamAM eka pustaka lakhAyuM che. lakhanAra mAne che, ke upara pramANe zuddha ke celuM pANI pIvAmAM Ave te ghaNuM re maTI zake che. AmAM atizayokti ghaNuM che, chatAM tadana zuddha thaelAM pANInI asara zarIra upara khUba sArI thAya e asaMbhavita vAta nathI. pANI kaThaNa ane narama ema be prakAranuM hoya che, e vAtathI badhA vAkepha nathI hotA, chatAM e hakIkata jANavA jevI che, kaThaNa pAchuM e ke jemAM sAbu vAparavAthI turata phiNa na vaLatAM chatA pANuM thaI jAya che. Ano artha e thaye ke pANImAM kSAra vadhAre che. jema khArA pANImAM sAbu na vaparAya tema kaThaNa pANImAM vApare muzkela paDe che. kaThaNa pANImAM anAja pakAvavuM e paNa agharuM che. teja hisAbe kaThaNa pANI pIne anAja pacAvavAmAM harakta AvavI joIe ne Ave che. kaThaNa pANI hamezAM svAdamAM bhAMbharuM haze, ane narama pANI mIThuM athavA bilakula svAdavinAnuM haze. keTalAkane abhiprAya e che ke kaThaNa pANImAMnI vastuo poSaka hovAthI kaThaNa pANI vAparavAthI phAyadA che; paNa ekaMdara te emaja jevAmAM Ave che ke narama pANI vAparavuM eja barAbara che, varasAdanuM pANI e cokhAmAM cokhkhuM kudaratI pANI hoya che. te pANuM te naramaja che; ane te vAparavuM ThIka che, ema te sau kaI mAne che. kaThaNa pANIne ukALyA pachI ardho kalAka cUlAupara rAkhyuM hoya te te narama thaI zake che. culethI utAryAbAda upara batAvyA pramANe tenI vyavasthA karavI joIe. pANI kyAre pIvuM, ne keTaluM pIvuM, e savAla keTalIka vakhata thAya che. teno sIdhe javAba te e che ke tarasa lAge tyAre tarasa chIpe teTaluM pIvuM. khAtAM pIvAmAM khAsa bAdha nathI ne khAdhA pachI pIvAmAM paNa bAdha nathI. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. Arogya-AdhakAra, 383 khAtAM pANI pInAre eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke khorAka jaladI gaLe utare e vicArathI to naja pIvuM. khorAka pitAnI meLe gaLe na utare te kAMte te barAbara cavA nathI athavA hAjarI te mAgatI nathI. kharuM jotAM te pANI pIvAnI jarUra ghaNe bhAge nathI ne na hovI joIe. jema ApaNA zarIranI banAvaTamAM 70 TakA uparAMta pANI che temaja khArAkamAM che. keTalAka khorAkamAM te 70 TakAthI bahu vadhAre pramANamAM pANI che. evuM anAja eke nathI ke jemAM pANI muddala na ja hoya. vaLI ApaNe rAMdhIe chIe temAM te pANI puSkaLa vAparIe chIe, chatAM pANInI hAjata kema thAya che? Ano pUre javAba to kharAkanA prakaraNamAM maLI zakaze, paNa sAdhAraNa rIte eTaluM A sthaLe kahI zakAya ke jenA berAkamAM beTI tarasa utpanna karanArI vastuo, jevI ke masAle maracAM vagere nathI AvatAM tene thoDuM ja pANI pIvuM paDe che. jeo potAne khorAka mukhyatve lIlA mevAmAMthI meLave che tene naryuM pANI pIvAnI IcchA bhAgyeja thaze. mANasane vagara kAraNe hamezAM atyaMta tarasa lAge tene kaMIka paNa darada thayuM che ema jANavuM. game tevuM pANI pIvA chatAM keTalAka mANasane kaMI nathI thatuM, ema upara Tapake jANI, bIjAM keTalAMka mANase game te pANI pItAM jovAmAM Ave che. je javAba havAnA prakaraNamAM evI jAtanA savAlane apAye te javAba A vakhate paNa lAgu paDe che. vaLI ApaNuM zarIranuM lehI evA sarasa guNa dharAve che ke ghaNI jAtanAM jherane te lehIja nAbUda kare che. paNa sarasa talavArane vA paryA pachI je tenI dhAra barobara na karIe te nukasAna pahoMce che, temaja lohInuM che. lehInI pAsethI ApaNA cekIdAranuM kAma laIe ne tenI mAvajata na karIe te tenI zakti ghaTe, ne chevaTe nAza pAme, emAM navAI jevuM nathI. eTale hamezAM kharAba pANI laIe to chevaTe lohI potAnuM kAma karatuM aTakeja, khorAka. havA, pANI ane anna, e traNa ApaNe kherAka che, chatAM sAdhAraNa rIte to ApaNe anAjaneja khorAka mAnIe chIe, ane anAjamAM mAtra dANe gaNIe chIe. ghauM, cAvala vagere na khAnArane anAja khAnAra nahi mAnIe. vAstavika rIte havA e prathama kherAka che, tenA vinA muddala na cAle Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdazI na nanananananananana nanananana+nanana ema ApaNe joyuM ne A jarUrane khorAka ApaNe jANe ajANe dareka kSaNe khAyA karIe chIe. pANI havAthI utaratA kherAka che, paNa anAja karatAM caDiyAte che, eTale te paNuM kudarate anAjakaratAM vizeSa sahelAIthI maLI zake evI tajavIja rAkhI che. anAja e trIje ne chelle darajajo bhegave che. anAjaviSe lakhavuM e aTapaTuM che. kayuM anAja levuM, jyAre levuM, keTaluM levuM, A badhA savAlaviSe bahu matabheda che. prajAonI rIte jUdI che, jUdA jUdA mANaso upara ekaja anAjanI jUdI jUdI asara thatI jovAmAM Ave che, AvI sthitimAM cokkasa vicAra bAMdha, ane Aja kharuM che, ema kahevuM muzkela che, eTaluM ja nahi paNa azakya che. duniyAnA keTalAka bhAgamAM mANaso bIjA mANasane mArIne tenuM mAMsa khAya che e paNa teonuM anAja. evAmAM paDayA che ke jeo viSTA khAya che, A tevAnuM anAja. keTalAka mAtra dUdha pIne nibhe che, teone dUdha anAja. vaLI bIjA mAtra phaLAhArI che tenuM phaLa anAja. A prakaraNamAM anAja zabdamAM A badhI vastune samAveza mAnya che. je ke kayuM anAja khAvuM, e cokkasa rIte kahevuM muzkela che, te paNa teviSe vicAra bAMdhavo e dareka mANasanI pharaja che. anAjavinA zarIrane vyApAra na cAle e kahevAnI jarUra heya nahi. anAja meLavavA ApaNe seMkaDe du:kha sahana karIe chIe. anAjane sArU ApaNe aneka pApa karIe chIe. AvI sthitimAM ApaNe zA hetuthI anAja khAIe chIe te jovAnI AvazyaktA che. te uparathI ApaNe karyuM anAja khAvuM e barAbara vicArI zakIzuM. ATaluM badhA kabUla karaze ke lAkhamAM navANuM hajara navase navvANuM mANasa to svAdane khAtara khAya che. pachI teo mAMdA paDe ke sAjA rahe tenI darakAra teo karatA nathI. keTalAka mANase khUba khAI zake te kAraNasara hamezAM reca le che, athavA annapacAvanI phAkI le che. keTalAka khUba svAdathI ThAMsIne jamyA pachI ekI kahADe che, ne pAchA bIjuM svAdiSTa khAvAne taiyAra thAya che. keI khUba khAIne pachI eka be TaMka khAvAnuM choDI de che. keI khAtAM khAtAM bedarakAra rahIne mArI rahe che. A badhA dAkhalA lakhanAre najare jeelA che. lakhanAranI potAnI jiMdagImAM eTalA badhA pheraphAra thayA che ke tenAM keTalAMka kRpara tene hasavuM Ave che, ne keTalAMkanI zarama Ave che. eka vakhata e hato ke lakhanAra savAranA cahA pIte, pachI be traNa kalAka bAda nAsto, pachI eka vAge barAbara khAvAnuM, pachI traNeka vAge hA, ne cha thI sAta vAge saMpUrNa khANuM lete. A vakhate lakhanAranI sthiti dayAmaNI hatI. tene sejA caDhatA, davAnI bATalI te pAseja hatI, barAbara khAI zakAya tethI Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ---- ghaNI veLA kaMI recaka davA, ne pachI puSTine sArU khIjI cAlyA karatuM. e vakhate lakhanAramAM kAma karavAnI jeTalI karatAM hAla tenAmAM traNagaNI vadhAre che, ema te mAne che. jo ke have tenI uttara avasthA gaNAya. AvI jiMdagI e dayAmaNI che, ane mahu uMDA utarIe te te jiMdagI adhama, pApI ne dhikkAravA lAyaka gaNAvI joie. ArAgya--adhikAra, 385 ***** kaI khATalI, ema tAkAta hatI tenA mANasa khAvAne sArU janmyA nathI, ne khAvAne sArU jIvatA nathI; paNa peAtAnA karrAnI pahecAna karavA janmyA che, ne te kAryane sArU jIve che. e pahecAna zarIra nibhAvyAvinA thatI nathI ane kheArAvinA zarIra nile nahiM. tethI khArAka levAnI pharaja tene paDe che. A uMcAmAM uMcA vicAra thayA. Astika strI-puruSane sArUM ATalo vicAra khasa che. nAstika mAnavI paNu kabUla karaze ke Arogya sAcavIne khArAka khAvA joie ne tandurastImAMzarIra rAkhavAsArU te khAveA. have pazu paMkhIne joie, DhAravagere svAdane sArU nathI khAtAM, te akarAMtIAnI peThe nathI khAtAM; jyAre bhUkha lAge che tyAre ne bhUkha maTe teTaluMja khAya che. te pAtAnA khArAka rAMdhatAM nathI, kudarata taiyAra kare che temAMthI te tenA bhAga le che. tyAre zuM mANasa svAda karavA pedA thayA ? mANasaneja nazIe haMmezanI mAMdagI AvI ? DhAra ke je mAzusanA saMgamAM nathI vasatAM tene bhU khamarA AvatA nathI; temAM garIba ne tavaMgara, eka varga dahADAmAM daza vakhata jamanAra ne khIje bhAgye eka TaMka khAnAra, evA bheda jovAmAM AvatA nathI. A badhA bheda ApaNI jAtamAM rahelA che; chatAM DhAranA karatAM ApaNe ApaNune akkalavAna mAnIe chIe. AthI e te dekhItuM che ke ApaNe ApaNA peTane paramezvara karI tenI pUjAmAMja jIvana gujArIe te ApaNe pazu-paMkhI karatAM utaratAja hAvA joie. ahu vicAra karatAM ApaNe joI zakIzuM ke asatya, laMpaTamAjI, mithyA bhASaNa, cArIvagere doSa ApaNe karIe chIe tenuM mahA kAraNu ApaNI svAkeMdriyanI svataMtratA che. jo ApaNe ApaNA svAdane vaza rAkhIe teA khIjA viSayAne nAbUda karavA e bahu saheluM che. chatAM vadhAre khAvuM, khUba svAdathI khAvuM, ene ApaNe pApa gaNatA nathI. jo ApaNe cArI karIzuM, vyabhicAra karIzuM, jUThuM elIzuM te ApaNI upara khIjA tiraskAranI najarathI joze. nItinA viSayamAM juThANuupara, cArIupara, vyabhicAraupara ghaNAM sarasapustakA 49 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa'graha-bhAga 3 jo. ekAdaza -nA -* *7. racAyAM che; paNa svAdeMdriya jene vaza nathI tenI upara pustakA nathI. te nIti anItine viSayaja nathI. AnuM sabaLa kAraNa te e che ke ApaNe badhA eka nAvamAM beThA chIe. katharoTa kuMDAne zuM hase ? ApaNA maGAna nara paNa svAdane tadRna jItI zakayA jovAmAM AvatA nathI; eTale svAda karavA emAM doSa joyAja nathI. teee khaDu karyu che tyAre ema lakhyuM che ke ApaNI iMdriyAne vaza rAkhavA sArU ApaNe ane tyAM lagI mitAhAra rahevuM; paNa ema nathI lakhyuM ke ApaNe svAda karIe chIe tene pariNAme ApaNAmAM bIjI epre. jovAmAM Ave che. sArA maMDaLAmAMthI cAra, tArA, ane viSayIne kahADI mUkaze; paNa sArA maDaLavALA pote sAdhAraNa varga karatAM seMkaDA vadhAre svAda karatA haze. mANasanI gRhasthAI tenA bhANAmAM samAyelI che, tethI jema cAranA gAmamAM ceArI e gunhA na gaNAya tema ApaNe badhA svAdendriyanA gulAma hAvAthI te gulAmIne gaNakAratA nathI, jotA nathI, eTaluMja nahi paNa temAM AnaMda mAnIe chIe. vivAha thAya teA ApaNe svAda karava-karAvavAne sArU jamaNu karIe chIe. keTalAka maraNa thAya tepaNu jamaNu kare che. tahevAra AvyA eTale mIThA mevA karavA, memAna Avye teA sArUM sArUM khAvAnuM karavuM. ADazIpADAzI, sagAM sAI-eene vakhate vakhata jamADIe nahi, ne teone tyAM ApaNe jamIe nahi, te te mahA aviveka gaNAya. nAtarelAne dAkhIne na khavaDAvIe teA ApaNe khakhIla gaNAie. rajA paDI teA khAvAnuM sarasa karavuMja joie. rivavAra Avye eTale AphrI caDhe teTaluM khAvAnI ApaNane chuTa che ema mAnyuM. Ama je mahA doSa che tene ApaNe mahA viveka TharAvI pADayA che. khAvAnI taiyArIemAM aneka TAMge dAkhala karyo che ke jethI ApaNI gulAmI, paNI hevAnIyata, ApaNI najare kaI rIte Aveja nahi, AvA ghAra aMdhArAmAMthI kema ugarIe ? A savAla ArAgyanA viSayanI maryAdA bahAra jAya che, eTale te pUchIneja ApaNe baMdha rahevu joize; paNa AreAgyanA saMbaMdhe jeTale vicAra karavA ghaTe teTalo tene sahue vicAravA joie. 38ra have bIjI rIte khyAla karIe. duniyAne kAyado eve! jovAmAM Ave che ke kudarata duniyAnAM badhAM prANI-mANumra, pazu, paMkhI, jIvaDAM vagerene sArU hamezane khArAka haMmezAM taiyAra kare che. kudarata Ama kare temAM navAI nathI. kudaratanA darabAramAM vImA utAravApaNuM nathI, tyAM kAI cUkatuM nathI, tyAM kAI * jinezvarAye teTalAja mATe mArI prakAre tapa batAvela che. karyAM. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArada AreAgya-adhikAra. ha87 janananananana+===jhanajhanAM janajanaka jagya uMghatuM nathI, ALasa karatuM nathI, e ghaTamALa paLe paLe acUka cAlyA ja kare che, eTale varasane bhaMDAra ke eka divasane bhaMDAra paNa kudaratane bhAre paDato nathI. AvA bIna apavAdI kAyadAne ApaNe pharajIyAta ke marajIyAta paNa vaza chIe. je te kAyado samajIne ApaNe vatIe te eka divasano paNa eke ghera bhUkhamare naja hoya. have je dararAjanuM anAja darekane pUratuMjavadhAre nahi ema-pedA thatuM hoya te dekhItuM che ke koI vadhAre khAyana khAvAnuM khAI le-to teTalo ghaTADo thAya ane bIjA koIne teTalI tANa paDe. Ama bhUkhamarAnI sahelI samajutI jovAmAM Ave che. A makhalubamAM hajAre bAdazAhe ne lAkha tavaMgaranAM raDAMmAM teone ne teonA nekarene joIe tenA karatAM ghaNuM vadhAre anAja raMdhAya che. A badhuM bIjAnA peTamAMthI teo le che, pachI kema bIjA bhUkhe na mare? be kUvAnI ekaja sara hoya ne temAM hamezAM pUratuM ja pANI AvatuM hoya, AvAmAM eka kUvAmAM vadhAre jAya te bIjAmAM khoTa Ave e sIdho dAkhe che. eTale je upara sUcavela niyama khare hoya-ne te niyama kaMI lakhanArano gharavaNAu nathI, paNa mahA buddhizALI puruSAe varNavela che-te ApaNe jeTaluM ApaNa kharI hAjata uparAMta khAIe eTaluM corInuM anAja che. akhA senIe kharUMja gAyuM che ke "kAcA pAro khA anna, tevuM che corInuM dhana." jeTaluM ApaNe svAdane arthe khAIe chIe teTaluM ApaNA zarIramAM dazya ke adazya rIte phUTI nIkaLe che teTaluM darajajo ApaNe ApaNuM Arogya gumAvIe chIe ne teTale darajaje ApaNe duHkhI thaIe chIe. ATaluM joyA pachI ApaNe kaye kherAka le ane keTale le te jarA sahelathI vicArI zakIzuM. kaye barAka le, eviSe vicAratAM ka na le, e prathama jaI | jaIe. je kaMI ApaNA zarIramAM mukhavATe jAya che tene "anAja' e nAma ApIe te dArU, bIDI, tamAku, bhAMga, cAha, kAkI, keke, masAlA vagere vastuo paNa anAjaja che. A badhAM tyAga karavA lAyaka che, ema A lakhanArane anubhavathI sAbIta thayuM che. keTalIka vastuno anubhava pite lIdhe che, bIjIne viSe bIjAne a. nubhava joyo che. | dArU tathA bhAMgane viSe lakhavuM zuM hoya? dareka dharmamAM tene dUSita vastu TharAvI che. te pIvAne bacAva bhAgye ja kaI karaze. dArUthI ghaNA kuTuMbanuM satyAnAza vaLyuM che. lAkhe dArUDI A pAyamAla thaI gayA che. dArU pInArAne kazuM Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza bhAna rahetuM nathI, te keTalIka veLA mA ane strI vacceno taphAvata bhUlI jAya che. e vyasanathI mANasanI hAjarI baLI jAya che, ne chevaTe te pRthvI para bhAra rUpe jIve che. dArU pInArA gaTaramAM jovAmAM Ave che. sArA gaNAtA mANase dArU pIdhA pachI be damaDInA banI jAya che. AvI sthiti mAtra dArU pItAMja thAya che ema nathI. e vyasanathI gherAelo mANasa pitAne bhAna hoya che e sthitimAM paNa namAlo jovAmAM Ave che. tenA mana upara tene kAbu hete nathI. ne bALakanI peThe tenuM mana bhamyA kare che. A dArU, ne teja darajajAmAM bhAMga, e tadana tajavAlAyaka vastu che, eviSe bemata naja hevA joIe. keTalAka evuM mAne che ke davAtarIke dArU levAya. hakIkatamAM teTalI paNa jarUra nathI, ema yUrepa ke je dArUnuM ghara che tyAMnA vaide kahe che. prathama ghaNAM daradone sArU dArU vaparAte, tyAM have tenI tadana baMdhI thaelI che. paNa e dalIla jUThI dAnatathI apAelI che, davAmAM vaparAya vAste khAvAmAM vAparavAne bAdha na hoya ema cagaDuM dArUnA himAyatI besADavA mAge che, paNa eLIo ke nepALe davAne sArU vaparAya tethI tene khorAka tarIke vAparavAno vicAra koI karatuM nathI. kadAca ema bane ke kaI daradamAM dArUthI phAyado thato hoya, chatAM dArUthI eTaluM to nukasAna pahoMceluM che ke vicArazIla mANasanI pharaja che ke teNe deha jAya toe davAtarIke paNa dArUne na levo joIe. dArUthI A zarIrane nibhAvatAM seMkaDo mANasanuM akalyANa thAya te zarIrane jatuM karavuM e ApaNI pharaja che. hiMdustAnamAM lAkho mANase vaidonA salAha chatAM dArU nahi. pinArA paDayA che. teo dArU pIne athavA te je je vastune bAdhita gaNe che te laIne jIvavAnuM kabUla nathI karatA. aphINane dArUnI sAthe ja vicAravA jevuM che. aphINane niza dArUthI judA prakAranuM chepaNa tethI thatI pAyamAlI dArUthI bahu utaratI nathI. aphINane vaza thaelI cInanI mahAna prajA tevI ja raheze te svataMtra rAjya meLavyA chatAM sapATAmAM nAza pAmaze, aphINane vaza thaelA ApaNA garAsIA pitAne garAsa oI beThA che bIDI tamAku-jema dArU, bhAMga ne aphINa kharAba che ema sAdhAraNa vAMcanAra turata samajI leze tema bIDI-tamAkunuM nahi samaje. bIDI-tamAkue po. tAnI sattA mANasa jAta upara eTalI jamAvI che ke te nAbuda thatAM jamAnA javAno saMbhava che. nAnA moTA badhA enI jhaDapamAM AvI gayA che. vaLI nItimAna gaNAtA mANaso paNa bIDI vApare che. te vAparavAmAM zarama nathI gaNatI. mitrane AvakAra denAruM e mahA sAdhana che tene aTakAva thavAne badale tene phelAve vadhato jAya che. sAdhAraNa mANasane te khabara paNa nathI Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAgya--adhikAra. 7771 ~~~~~~ ===== ke bIDInuM vyasana daDha karavAne sArU bIDInA vepArIo hajArA yuktie tenI banAvaTamAM kare che. jaradAne aneka prakAranA sugaMdhI tejAma chAMTe che. temAM agnIzunuM pANI chAMTe che. AvA prayAgeAthI khIDI ApaNI upara vadhAre ne vadhAre kAbU meLavatI jAya che. tenA phelAvA karavAne hajArA pAuMDa jAhera khakhAmAM vaparAya che. khIDI vecanArI kaMpanIo cUrApamAM pAtAnAM chApakhAnAM calAve che, te khAyaskApa kharIde che, aneka prakAranAM inAmeA vaheMce che, lo TarIA kahADe che, jAhera khakharAmAM pANInI peThe paisA vere che. pariNAma e AvyuM che ke bairAMo paNu khIDI pIvA lAgyAM che, khIDInAM kAvyeA racAyAMche, khIDIne garImanA deAstanI upamA ApI che. pariccheda. 389 khIDI-tamAkuthI thaelo nukasAnInA AMka khAMdhI zakAtA nathI. bIDI pInAra mANusanI lAgaNI eTalI badhI muThThI thaI jAya che ke te kAinI darakAra rAkhyA vinA pArakA gharamAM rajA vinA khIDI saLagAve che, keAinI zarama te rAkhatA nathI. evuM anubhavavAmAM AvyuM che ke khIDI-tamAku pInAra mANasa te vastu meLavavAsArU bIjA aneka gunhA kare che. bALako potAnAM mA-bApAnA paisA cAre che, jelamAM kedIe bahu jokhama uThAvIne cArelI mIDI saghare che. khIjA khArAkavinA calAvaze, paNa mIDI vinA nahi calAve. laDAimAM khIDInI AdyatavALA laDavaiyA bIDI na maLe teA TvIna khanI jAya che, ne te kAMI kAmanA rahetA nathI.* bha bIDIne viSe lakhatAM marhuma TAlasTAya lakhI gayela che ke eka mANasane pAnAnI vahAlInuM khUna karavAnA vicAra thayA, teNe charI kADhI, vAparavA taiyAra thayA, pastAyA ne pAchA haThaceA. pachI khIDI pIvA beTheA. mIDInA dhUmADA tenA magajamAM peThA, bIDInA jherathI tenI buddhi gherAI ane teNe khUna karyuM. TolasTAyanI khAsa mAnyatA hatI ke bIDI e evA sUkSma prakAranA nizeSa che ke keTaleka darajaje e dArUnA karatAM paNa vadhAre kharAba gaNAvA joie. khIDInuM kharaca kaI jevuM tevuM nathI, sahu bIDI pInArane tenA gajApramANe te kharaca bhAre paDyuMja hoya che. keTalAka mANaseA mIDInI pAchaLa daramAse 5 pAuMDa eTale 75 rUpiyA kharace che. A dAkhalo lakhanAre jAte joyAche. * navA makAnamAM rAMdhaNIyAnA dhumADAthI makAna kALu thAya che te zarIrarUpI makAnamAM e kALA DAgha kema na lAge ? Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 : vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAda bIDIthI pAcanazakti ghaTe che. kherAkane svAda jAya che. khAvAnuM phIkuM jaNAya che, eTale temAM masAlA vagere nAkhavA paDe che. bIDI pInArane zvAsa badabe mAre che. tenA dhumADA havAne bagADe che. keTalIkavAra meMmAM cAMdAM paDe che. piDhAM ne dAMta kALAM ke pILAM paDI jAya che, ane keTalAkane te vadhAre bha yaMkara roga paNa ethI thaelA jovAmAM AvyA che. dArUno nizo kharAba che evuM mAnanAra bIDIno nize kema karI zake e na samajAya tevI vAta che; chatAM jyAre bIDIne jheranI sUpatAne vicAra karIe tyAre ApaNe turata samajI zakIe chIe ke dArUne dhikkAranArA bIDI pIvAne kema tatpara thAya che. nIraga rahevA IcchanArA mANase bIDIne jarUra tajavI joIe. | dArU, tamAku, bhAMga vagere vyasano ApaNA zarIranuM Arogya chInavI le che, eTaluM ja nahi paNa mananuM ne dhananuM Arogya haNe che. ApaNuM nItine nAza thAya che ne ApaNe ApaNuM vyasananA gulAma banIe chIe. paNa hA, kophI ane kekaviSe samaja pADavI ne te kharAba che ema TharAvavuM e kaThina kAma lAge che. chatAM te vastuo dUSita che ema kahyA vinA chuTake nathI. te vastuomAM paNa amuka prakArano kepha rahelo che. je hA ke kaiphInI sAthe dUdha-sAkara na hoya te temAM puSTi ApanAre kaMI paNa padArtha nathI. keTalAka akhatarA mAtra hA-kaeNphI upara rahevAnA thayA che te uparathI siddha thayuM che ke temAM lohIne vadhAranArI vastuo bIlakula nathI. hA ke kaiphI ApaNe sAdhAraNa rIte thoDAja varasa pahelAM naja pItA; avasare ke davA vakhate te vastuo pIvAmAM AvatI, paNa have sudhAre peThA pachI hA-kaeNphI sAdhAraNa vastu thaI paDayAM che. saheja maLavA AvelA memAna pAse paNa ApaNe e cIjo mUkIe chIe; hAnI pATIo ApIe chIe. lorDa karjhananI kArakidamAM te skAe kera vALe che. te sAhebe cahAnA vepArIonI himAyata karavAmAM ruhAno phelAvo ghere ghera karAvyo ne have jyAM loke nIrogI vastuo pItA hatA tyAM regI hA pItA thaI gayA che. keke bahu nathI phelAye, kemake te caDAkaratAM kaMIka meM che. ApaNe sAre nazIbe tenI oLakha theDI karI che, paNa te "phezanebala" gharamAM te sArI rAjyasattA bhegave che. hA, kaMpI ane keke, e traNe vastumAM evo guNa che, ke te ApaNI pAcanazakti maMda kare che. te nizAnI vastu che, kemake tenuM vyasana jene cUMTe che te tene mUkI zaktA nathI. lakhanAra pate hA paDe tyAre tene hAne vakhate Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda ArAgya-adhikAra. ---** **** -~ rahA na maLe teA ALasa Ave; A nizAnI cAkhkhI nizAnI che. eka veLA lagabhaga cArase bairI-cheAkarAM ekaThAM thayAM hatAM. teone chA ke kAphI na A pavI evA TharAva vyavasthApakamaDaLe karyo hatA. te meLAvaDAmAMnAM khairAMne sAMjanA cAra vAgate acUka rachA pIvAnI Adata hatI. vyavasthA karanArane khabara paDeAMcI ke oratAne jo chA nahi maLe teA te mAMdI paDaze, ane teo hAlI cAlI nahi zake; TharAvamAM pheraphAra karavA paDayeA. chA mUkavAnI taiyArI thatI hatI tevAmAM doDAdoDa thai rahI ke jaladI chA joie. eratAnAM mAthAM caDhayAM hatAM; teone paLa e mahInAsamAna lAgatI hatI. jyAre chA maLI tyAre A bhalI khAienA vherA prakAsyA ne te sAvadhAna thai. A jevA vaNuM - vye che teveja banelo manAva che. eka khAine chAnI AdatathI evu nukasAna paheAMceluM ke tene khAdhuM naja pace; mAthuM haMmezAM dukhe, pazu jyArathI teNe manane mArI rahA cheDI che tyArathI tenI tamIyata ghaNIja sudharI che. iMglAMDamAM AvelI eTarasI myunisipAliTanA DAkaTare evI zeAdha karI che ke tenA lattAmAM hajArA AratAne jJAnataMtunAM darado che, te daradonuM kAraNa tenuM chAnuM vyasana che. chAthI mANasonuM AreAgya bagaDavAnA ghaNA dAkhalA A anubhavamAM AvelA che, ane tenI teA khAsa mAnyatA che ke hAthI ArAgyane bahu nukasAna pahoMce che. lakhanAranA kAIne viSe tA ApaNuAmAM derA che te mahe pakAeve che- 66 kaph Tana, bAyu harana, dhAtuhIna malakSIna; lAhIkA pAnI kare, TvA guna avanuna tIna. " 391 A dAjhurA vAstavika lAge che, kapha ne vAyune haravAnI zakti kAImAM bhaTTe hAya. te zakti khIjI vastuemAM paNa che, jene kAphI levAnI IcchA upalAM e kAraNasara thAya teNe AdunA rasa jarA pIveA, eTale kAphInI garaja sAraze; paNa je vastu dhAtu ke jene! saMgraha karavAnI pUratI jarUra che tene harI le che, vastu khaLane kSINa kare che, ane je vastu lohInuM pANI kare che tenA tA tyAgaja karavA ghaTe che. kAkAne paNa kAphInA doSA lAgu paDe che-temAM paNa chAmAM raheluM tattva che ke jethI cAmaDI taddana jarRra ane che. jee ArAgyamAM nItinA samAsa kare che teonI AgaLa vastunI sAme nIcalI vadhArAnI dalIla che. hA, kAphI, bhAge gIramITamAM maLelI majurIthI pedA thAya che. jyAM A traNe ane kAkA, e ghaNuM kAkA pedA thAya che Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. ekAdaza 657 ==== tyAM teA sIDhIo upara eTalo julama gujare che, ke je ApaNe te najare iye te ApaNane kAkA levAnI jarAe IcchA nahi thAya. keAkeAnAM khetarAmAM thatA julamane viSe meTAM pustakA lakhAyAM che. kharUM che ke ApaNA badhA khArAkanI utpattiviSe ApaNe pUruM jJAna meLavIe, teA semAMthI nevuM vastuo tyAgaja karIe. A traNe vastune badale nirdoSa ne puSTikAraka rachA ` nIce pramANe khanI zake che. ene chAne nAme pIvA hAya te bhale tema kare. kAphInA svAdamAM ne A nirdoSa chAnA svAdamAM, ghaNA kAphInA svAda karanArA paNa taphAvata joI zakayA nathI. ghauMne lai kharAbara sApha karavA ne pachI tene cUlA upara tAvaDImAM zekavA. te khUba lAla thaI lagabhaga kALAzapara Ave tyAM lagI calApara rAkhavA; pachI tene utArI nAnI kAphInI ghaMTImAM sAdhAraNa jhINA daLavA. temAMthI eka camacI sUkI pyAlAmAM nAkhI tenI upara ukaLatuM pANI reDavuM. jo te eka miniTa sudhI cUlA upara rakhAya te vadhAre sArUM thAya che. temAM jarUra jaNAtAM sAkara ne dUdha nAkhavAM, sAkara ne dUdha vinA paNu pI zakAya che. dareka vAMca nAruM A akhatarA ajamAvI jovA jevA che. te zraNa karI chA, kAphI te kAkA cheADaze tenA paisA bacaze ne tenu ArAgya eTale darajje kharcaze. je ghauMne zekavA vagerenI takalIphamAM paDavA na mAge tene A pustakanA leka pAsethI (The. satyAgrahuAzrama-amadAvAda. ) te bhUkI maLI zakaze. 392 keTalAka padArtha tadana tajavA jevA che e ApaNe joI gayA. keTalAka bIjA paNa che ke je khIjAM kAraNeAne sArU tajavA jevA athavA ochA levA lAyaka che ema batAvavAnuM rahe che. AnA vicAra mulatavI rAkhI have ApaNA zuM khArAka hAvA joie te vicArIe. ApaNe khArAka khAmatamAM moTAmAM moTA duniyAnA traNa vibhAga pADI zakIe chIe. eka vibhAgamAM evA mANasa che ke jeo marajIthI ke na cAlatAM mAtra vanaspatimAMthI utpanna thaelI vastuo!upara nibhAva kare che; A bhAga moTAmAM moTo che. temAM hiMdustAnaneA meATA bhAga, yUropanA moTA bhAga ane cIna jApAnane ghaNA bhAga Ave che. AmAMnA gheADA dharmane lIdhe mAtra vanaspati padArtha le che, paNa bIjA ghaNA mAMsAdi na maLavAthI tenA vinA calAve che; paNa jo prasaMga Ave te mAMsa svAthI khAya che. AvA iTAlIyana AIrIza, phaeNATalAMDanA ghaNuA mANasA, rUziyAnI garIba vastI, cIna, jApAnanI, Ama badhA gaNAya che. jema ke ITAlImAM mukhya khArAka mekenI, A lIDamAM paTATAM, skATalAMDamAM eTa sIla, cIna jApAnamAM cAvala gaNAya che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. AreAgya--adhikAra. $=== bIjo vibhAga e vanaspatinI sAthe kaMI paNa prakAranA mAMsa macchI eka ke vadhAre vakhata hamezAM khAya che. AmAM IMglAMDanA mATA bhAga Ave che. hiMdustAnamAM tAlevaMta musalamAna ne hiMdue jene dhabAdha nathI tevA, jemAM tAlevata cInA napAnI vagere AvI jAya che. A vibhAga paNa moTA che. jo ke pahelAkaratAM bahu nAnA. trIjA vibhAgamAM, bahu ThaMDA mulakamAM rahenArI keTalIka jaMgalI gaNAtI prajA che, ane keTalAka sIdIe che ke je mAMsa khAine jiMdagI calAve che. AvA bhAga bahu thoDA che, ane te paNu jema jema careApanA musApharAnA prasaMgamAM AvatA jAya che tema tema peAtAnA khArAkanI sAthe vanaspati dAkhala karatA jAya che. A sthitimAMthI ApaNe e. TaluMja anumAna karI zakIe chIe ke mANasa traNe rIte jIvI zake che; paNu ApaNe teA e vicAravAnuM che ke sarvathI vadhAre ArAgyavardhaka khArAka kayA ? mAtra 393 zarIranI racanA jotAM ema jaNAya che ke kudarate mANasane vanaspati khAnArA banAvyeA che. khIjA prANIonI joDe ApaNI sarakhAmaNI karatAM ema jovAmAM AvyuM che ke ApaNI racanA mAtra phaLAhArI jAnavarAne vadhAremAM vadhAre maLatI Ave che-eTale ke vAMdarAne vAMdarAnA khArAka lIlAM ne sUkAM phaLa gaNAya che. tenA dAMta ane tenI hAjarI ApaNane maLatI Ave che. phADI khAnArAM jAnavara jevAM ke siMha, vAgha vagerenA dAMta ne hAjarInI racanA ApaNA karatAM jUdI che. teone je pajA che te ApaNane nathI. pazue je mAMsAhArI nathI, jevA ke khaLaDha vagere teone ApaNe kaMIka maLIe chIe; paNu ghAsanA meATA jaththA khAvAne teone je AMtaraDAM vagere che tevAM ne teTalAM ApaNane nathI. A uparathI ghaNA zASakA ema kahe che ke mANasa mAMsAhArI nathI, eTaluMja nahi paNa te game te vanaspati khAvAne paNa sarajAela nathI; tenA mULa khArAka te vanaspatimAMe mAtra phaLa phaLAdi hAvA joie. rasAyanazAstrIoe prayAgA karIne matAvyuM che ke je tattvA mANusane nibhAvavAne jarUranAM che te khayAM mULAmAMthI maLI zake che. jemake keLAM, nAraMgI, khajura, aMjIra, sapharajana, anenAsa, badAma, akharADa, magaphaLI, nALIera vageremAM taMdurastI jALavanAra ne kauvata ApanArAM badhAM tattvA che. A zeAdhako mAne che ke mANasane rasoI karIne pakAvavAnI paNa jarUra nathI. jema bIjAM prANI mAtra sUrajanA tApamAMja pAkelI vastu upara taMdurastI jALave che temaja ApaNuM thavuM joie. teo tyAMsudhI mAne che ke pakAvavAthI khAvA lAyaka vanaspationuM sattva nAza pAme che, ane tenI pASakazakti ochI thAya che. pakA 50 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza velA khorAkathI vanaspatine khAsa guNa je ApaNane zahura-cetana-ApavAne che te ocho thAya che. Ama kahenArA ema paNa dalIla lAve che ke je vana spati pakAvyA vinA na khAI zakIe te ApaNe kherAka heIja na zake. eTaluM te ekasa che ke je uparanI dalIla barobara hoya te ApaNAM gharamAM, rasoImAM ne khAvAmAM ApaNe ghaNe vakhata jAya che tene badale A paNe thoDA vakhatamAM khAvAno kArabhAra saMkelI zakIe. ApaNuM bairAMno bahu vakhata bace, gharamAM rasoDAM vageremAM rokAte bhAga bace ane tethI ApaNe ghaNI bAbatamAM eTalA badhA svataMtra thaI zakIe ke jethI ApaNe bacelA vakhatane ne paisAne bahu sarasa upayoga karI zakIe. paNa badhA rasAI karatA baMdha paDe, pitAnI strIone raDArUpI kedakhAnAmAMthI cheDe, strIo poteja te kedakhAnAmAMthI chuTavA Iche, e badhuM svamA jevuM lAge ane je banavA joga nathI tenI vAta zI karavI ema kaI kaheze, paNa badhA te pramANe karI zake ke nahi te vicAra ApaNe hAla karatA nathI, zuM sAruM che eja vicAra karIe chIe. saMpUrNa Arogyane samajIe to sAdhAraNu Arogya meLavI zakIe. sarvottama khorAka kayo e jANIe te sAdhAraNa rIte zuM khAvuM e ApaNe jANI zakazuM. vaLI je phaLAhAra e sarasa barAka hoya te badhA te dhAraNa kare ke nahi tenI sAthe ApaNane bahu saMbaMdha nathI, ApaNe pite te grahaNa karI za. kIe te karavA jevo che; emAM virodhI mata nahi paDe. A viSaya upara yUrepamAM bahu pustaka lakhAyAM che. phaLAhAranA akhatarA karanAra paNa yuropiyana maLI Ave che. keTalAke pitAnA anubhava bahAra pADayA che. A badhA dharmanA hetuthI nahi paNa mAtra ArogyanA hetuthI phaLAhArI thayA che. jusTa nAme eka jarmana che teNe phaLAhAra upara sarasa pustaka lakhyuM che, ane ghaNA dAkhalA dalIlathI batAvI ApyuM che, ke phaLAhAra e uttama khorAka che. teNe ghaNA daradIonAM darada phaLAhArathI ne khullI havAthI maTADayAM che, te eTale sudhI kahe che ke je dezamAM je phaLa thatAM hoya temAMthI mANasa saMpUrNa paSaNa kahADI zake che. ' A jagyAe mArA pitAno akhataro varNavuM e khoTuM nahi gaNAya. cha mahInA thayAM meM kaMIja anna lIdhuM nathI ne mAtra phaLAhArIja rahyo chuM. * have te zrIyuta gAMdhIne phaLAhAra upara ja rahevAne lagabhaga be traNa varSa thaI gayAM che. maMtrI sa. sa. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, Arogya adhikAra. kahyuM naja kara kara ka na ============ dUdha dahIM paNa nathI lIdhAM. mAre barAka keLAM, magaphaLI, jetunanuM tela (elIva oIla) ane lIMbu ke evuM kaMI khATuM phaLa tathA khajUra, e che. huM nathI kahetA ke A akhatare barAbara phaLIbhUta thayo che. AvA mahAna pheraphAranI asara jANavA sArU che mAsa basa nathI, paNa eTaluM te kahIza ke jyAre bIjA mAMdA paDayA che tyAre mArI tabIyata sArI rahelI che. mArAmAM prathama mAnasika ne zArIrika zakti hatI tenA karatAM vizeSa che. zArIrika zaktine mATe eTaluM kahevuM joIe ke jeTaluM vajana huM prathama upADI zakate teTaluM kadAca na upaDe; paNa jeTalA kalAka huM pahelAM majurI karI zakato tenA karatAM vadhAre vakhata sudhI vagara thAkaye karI zakuM chuM. mAnasika kAma te hAla bahuja vadhAre karuM chuM chatAM tene pahoMcI vaLuM chuM. keTalAka daradIone sArU meM A prakArane khorAka ajamAvyuM che, tenAM pariNAma te abhutaja AvyAM che. tenuM varNana - darada viSenA prakaraNamAM ApavAnI dhAraNA che. eTale bIjAnA anubhavathI, mArA pitAnA anubhavathI, ne je vAMcyuM-vicAryuM che tethI eTaluM te lAge che ke phaLAhAra e uttama kherAka che. huM mAnato nathI ke A bhAga vAMcIne phaLAhArane akhataro karavA kaI maMDI jaze; mArA A lakhANanI asara bhAgyeja vAMcanAranI upara thaze, paNa mAre je satya lakhavuM che ne dhAraNuM eja che te pachI mane je barAbara bhAraryuM che teja batAvavAnI mArI pharaja samajuM chuM. paNa jo koI vAMcanArane phaLAhArano akhatare karavAnuM vicAra thAya te teNe ThekaDo na mAratAM dhIme cAlavAnI mArI bhalAmaNa che. badhAM prakaraNe te vAMcI rahe pachI teNe sAra kheMcI, samajIne je kaMI karavuM hoya te karavuM. ' have pachInA vibhAgamAM bIjA varganA kherAkano vicAra ApaNe karIzuM. te vadhAre ranya thaI paDaze, ema mAruM mAnavuM che, ane A vibhAga te vibhAgapachI vadhAre samajAze. jeo A prakaraNe dhyAnapUrvaka vAMcatA hoya teone mArI eTalI vinati che ke prakaraNe pUrAM thayA pachI ja temaNe chevaTanA vicAra bAMdhavA. bIjA darajajAne ane phaLAhArathI utarate rAka vanaspati che. AmAM badhI jAtane bhAjIpAla, dANA, kaThoLa ane dUdha vagerene samAsa thAya che. jema phaLAhAramAM mANasane joItAM tattva maLI rahe che tema vanaspatimAM paNa che; chatAM bannenI asara ekaja nathI. ApaNane je te rAkamAMthI maLe che temAMnA keTalAMka te havAmAM paNa che, chatAM havAmAMthI te meLavI khorAnI Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza janananananana===== === = vastu vinA calAvI zakatA nathI. vaLI vanaspati mAtra rAMdhavAthI tenuM asala svarUpa khuve che, ane teTale darajaje namAlI bane che ane vanaspati ghaNe bhAge pakAvyAvinA ApaNe khAI zakatA nathI; chatAM mANase je rasoI kareluM anna khAvuM che ane bhAjIpAlA vinA na ja cAle che temAMthI zuM ThIka che e vicAravA jevuM che. badhAM anAjamAM ghauM sarvopari che. ekalA ghauM khAIne mANasa nathI zakaze. temAM poSaNuM karanArI badhI vastu ThIka pramANamAM che. tenI aneka jAtanI cIjo banI zake che, ane te sahelAIthI pace che. baccAMone sArU je taiyAra kherAka maLe che temAM paNa kaMIka ghauMne bhAga hoya che. ghauMnI paMktimAM bAjarI, javAra ne makAI Ave che, ane te badhAMnI roTalI ke reTI thaI zake. je ke ghauMnI barAbarI te anAje nathI karI zaktAM. ghauM kevA prakAre khAvA e jarA samajavA jevuM che. sapheda ATe ke jene ApaNe mIla phalAvaranA nAmathI oLakhIe chIe te tadana nakAme che, temAM kAMI sattva nathI. tene mATe Datara elInsana ema jaNAve che te rAkanI upara teNe eka kUtarAne rAkhelo te marI gaye. paNa bIje ATe hato tenI reTI upara kUtare barAbara rahI zako. sapheda ATAmAMthI ghauMnI zUlI kahADI lIdhelI hoya che, ane svAda tathA kaivata te bhUlImAM rahelAM che. sapheda ATAnI reTInI ghaNI khapata che tenuM kAraNa e jaNAya che ke mANase bIjA svAda karavAne mAge tethI tenI sAthe sapheda reTI svAdane sArU vApare che. jemake cIjhanA khAnArA kaivata cIjhamAMthI meLave che, paNa reTIne AdhAre cIjha khAya che ne khAI zake che. AvA ATAnI jeTalI paNa kharAba hoya che, te cavaDI bane che, ne temAM svAda ke guNa nathI rahetAM. sarasamAM sarasa ATe te e ke je barobara sApha karelA ghaune ghera dA heya. temAM paNa patharAnI ghaMTIthI hAthe daLAye heya te sAttama gaNAya che. paNa je patharAnI ghaMTI na meLavI zake te te thoDI kiMmate hAthavatI cakakara pheravavAnI ghaMTI gharamAM rAkhIne potAne A daLI zake athavA te bajAramAMthI beyara mIla anasIphaTeDa laI tene upaga karI zake. daLelA ATAne vagara cALela vAparavo joIe. A ATAnI roTalI svAde mIThI ne kasavALI rahe che, tema sapheda ATA karatAM vadhAre mudata cAle che, kemake temAM sattva hevAthI te ATe meMdAnA ATA jeTalo vAparI zakAtuM nathI. bajAranI reTI taddana nakAmI che e vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI che, te TI sapheda athavA brAuna hoya te paNa temAM bhega Ave che. vaLI khamIra nA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ArAgya adhikAra. 397 ---- wwwww~~~~ - khIne ATAne sADavIne te reTI manAvavAmAM Ave che A mATeA dASa che. se velA ATAnI rITI nukasAnakAraka che evuM ghaNA anubhavInuM kahevuM che. vaLI kha jAranI rATI taiyAra karatAM taMdula ne carakhI cApaDavAmAM Ave che evA kAraNu sara te anne hiMdu musalamAnane tyAjya hAvI joie, ghera pakavelI rATalI ke reDhI mUkIne bajAranI reATIthI peTa bharavuM eto mAtra ALasanI nIzAnI gaNAya. ghauM khAvAnA khIjo sArA ne sahelA upAya e che ke ghauMne jADA bharaDavA ke bharaDAvavA, ne tenI thalI banAvIne khAvI. A lIne pANImAM khUba khAr3I temAM dUdha ke ghI sAkara nAkhIne khAdhAM hAya te tenA svAda sArA lAge che, ane te bIjA khArAka karatAM sarasa khArAka che. ceAkhAmAM sattva jovAmAM AvatuM nathI, ane ekalA cAkhA upara mANusa nabhI zake e viSe zaMkA che; tenI sAthe dALa, ghI ke dUdha vagere padArtho hAya teAja nibhAva thAya. ghauM mAtra pANImAM rAMdhIne tenAthI sArI rIte taMdurasta rahI zakAya che. bhAjIpAlA ApaNe mukhyatve karIne svAdane khAtara laie chIe. tenA guNu recaka che, tethI temAM keTaleka aMze leAhI sudhAravAnA guNa che; chatAM te aDanI jAta hAI pacAvavAmAM muzkelI Ape che, ane hAjarIne vadhAre paDatuM kAma sAMpe che. badhAnA anubhava haze ke jee bhAjIpAleA vadhAre khAya che te narama bAMdhAnA hAya che. teone ApaNe pepacIdAsa ' kahIe chIe. tene apacA vAra MvAra thAya che, ane ajINunI davA lIdhA kare che. keTalAka bhAjI pAlA teA khaDa che, ema ApaNe ceAkhkhI rIte joI zakIe chIe; eTale bhAjIpAleA khAvA; paNa ghaNAja thADA khAvA joie; e yAda rAkhavA jevuM che. 6 . kaDhALa-vaTANA, vAla, tuvera, maTha, maga, masura-bahu tejI khArAka gaNAya che. tene pacAvatAM muzkelI Ave che, kemake tene sArU hAjarImAM puSkaLa agni joie. kaThaLa khAnAra mANasane vakhateAvakhata vAsare che, tenA artha eja thayA ke tenAthI kaMThALanI kharadAsa thaI nathI. kaTheLane ApaNe ' vAyaDAM ' gaNIe chIe e paNa evAja kAraNathI. kaDhALamAM e guNu che ke te lAMkhI muddata sudhI ApaNane nibhAve che. je mANasane ahu majurI karavI paDatI hAya te mANusa kaMThALanI kharadAsa ThIka karI zakaze temAMthI kaMika phAyaddo paNa meLave; paNa ApaNe sAdhAraNa rIte ochI mahenata karanArA chIe tenAthI kaMThALa bahu na khAI zakAya. majura ane gAdIe besanArA anne ekaja jAtanA ke ekaja vajananA khArAka naja khAi zake. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza DokaTara hega karIne prakhyAta lekhaka IMglAMDamAM che, teNe ghaNuM prayogo karIne batAvI ApyuM che, ke kaThaLa bahu kharAba vastu che. kaThoLathI ApaNuM zarIramAM eka prakArane esIDa vizeSa pedA thAya che, ne tethI ApaNane ghaNA re thAya che, ne tethI ApaNane ghaDapaNa vaheluM Ave che. Ama hovAnAM teNe ghaNAM kAraNe ApyAM che, te ahIM ApavAnI jarUra nathI. mArA pitAno anubhava emaja sUcave che ke kaThoLa khAvAmAM nukasAna che; chatAM jenAthI svAda naja choDAya teNe evI vastu vicArIne khAvA jevI che. - have ApaNe vanaspatimAMnI keTalI vastu tajavA jevI che teno vicAra karavo ghaTe che. hiMdustAnamAM lagabhaga dareka jagyAe maracAM, ne tene lagate bIje masAle, jevAM ke dhANA, jIruM, marI vagere khAvAno bahu cAla che, A cAla bIjA bhAgamAM eTale daraje nathI. ahIMnA sIdIone paNa je ApaNe masAlAvALo khorAka ApIe te teo te ekAeka nahi khAya; kemake temAM teone badasvAda lAge che. ghaNuM gorAo ke jemane masAlAnI Adata nathI, teo ApaNe masAlAdAra khorAka bilakula nahi khAI zake ane je parANe khAya to temanI hAjarI bagaDe che ne temanA meMmAM phellA paDe che. A meM pite keTalAka gorAone viSe anubhavyuM che. A uparathI eTaluM te kahI zakAya ke masAle jAte svAdiSTa che evuM kaMI nathI; paNa ApaNe ghaNA kALathI Adata pADI che, tethI tenI gaMdha tathA teno svAda pasaMda karIe chIe. paNa ApaNe jAyuM che ke svAdane ja sArU khAvuM e to Arogyane nukasAna karanAruM che. tyAre have masAlo khAvAno hetu tapAsIe. sA kaI kala karaze ke masAlo khAvAno hetu e che ke tethI vadhAre kherAka khavAya ne vadhAre pace. maracAM, dhANA, jIruM vageremAM peTamAM agni utpanna karavAno guNa che, ane tethI ApaNane vadhAre bhUkha lAgatI jaNAya che. tene artha e karavo ke khAdheluM badhuM pacI gayuM ne tenuM cekhuM lehI banyuM, to te bhUlabharelo vicAra gaNAze. ghaNuM mANaso je bahu masAlo khAya che teonI hAjarI chevaTe nAjuka thaI jAya che, ne keTalAkane te saMgrahaNuM paNa thAya che. eka mANasane bahu maracAM khAvAnI Adata hatI; te tenAthI na mUkAyAM ne juvAnImAM cha mAsa khATalo bhegavI maraNa pAme. ApaNuM rAkamAMthI masAlAmAtra bAtala karavA e bahu jarUranuM che. je masAlAne lAgu paDe che eja TIkA nImakane lAgu paDe che. A vAta koIne gamaze nahi, ghaNAne bhayaMkara lAgaze, chatAM te anubhavasiddha che. vilA Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariche. Aregya-adhikAra. 39 yatamAM eka maMDaLa nIkaLyuM che tene mata evo che ke nImaka e ghaNuM masAlA karatAM paNa kharAba vastu che. ApaNA kherAkamAM ApaNane vanaspatijanita nImaka maLe che tenI ja jarUra che ne teTaluM basa che, paNa dariyAI mIThuM athavA khanIja mIThuM e to vagara jarUranuM che, ane zarIramAM jevuM jAya che tevuM ja pasInAvATe ne bIjI rIte nIkaLI jAya che, eTale ke tene kaMI khAsa upa ga zarIramAM thato jaNAtuM nathI. eka pustakamAM tyAMsudhI jaNAvyuM che ke namaka khAvAthI lehImAM bigADa thAya che, paNa jeNe ghaNAM varSa sudhI nImaka na lIdhuM hoya ne jeNe pitAnuM zarIra bIjI rIte svaccha rAkhyuM hoya tenuM lehI evuM cokhkhuM thAya che ke tenI upara sarpa vagerenA daMzanI asara thatI nathI, kemake tevA lehImAM evA daMzenI asarane dUra karavAne guNa raheluM hoya che. A vAta barAbara che ke nahi e ApaNe jANI nathI zakatA, paNa eTaluM te anubhavapUrvaka kahI zakuM chuM, ke khAMsI, harasa, dama, raktapravAha vagere daranI upara je nImaka mUkAya to tenI tAtkAlika asara thAya che. eka hiMdIne ghaNuM lAMbA samayathI dama ne khAMsInuM darada hatuM te nImaka mUkavAthI ne tenI sAthe je bIjA IlAje levAnA hatA te levAyAthI maTayuM. namaka nahi khAvAthI keIne paNa mAThI asara thaI evuM meM anubhavyuM nathI. mane te namaka tayAne be varSa uparAMta thayA chatAM tenI mAThI asara huM jete nathI, paNa keTalAka phAyadA anubhavuM chuM. pANuM ochuM pIvuM paDe che, zarIramAM sustI ochI rahe che. mAre potAne namaka mUkavAno prasaMga paNa vicitra hatuM, jenA daradane sArU meM namaka choDayuM tenuM darada tyAra pachI hamezAM kedamAM rahyuM che. je te daradI tadana nImaka cheDI zakata te darada nirmULa thAta e paNa mAro vizvAsa che. namaka choDanAre bhAjIpAle ne kaThoLa choDavAM paDe che e bhAre paDatuM lAge che ema meM ghaNuM prayogomAM joyuM; paNa lIlotarI ne kaThoLa choDayA vinA na ja cAle evuM che. mane ema bhAsyuM che ke lIlotarI ane kaThoLa nImaka vinA pacAvavAM muzkela paDe che. Ane artha ema thatuM nathI, ke nImaka pAcana vadhAranArI vastu che; paNa jema maracuM khAdhAthI pAcanazakti vadhatI nathI paNa mAtra vadhI ema jaNAya che, ane chevaTe tethI thatuM nukasAna jovAmAM Ave che, tema nImakanuM che. eTale nImaka choDanAre lIlotarI ne kaThoLa avazya choDavAM joIe. A prayoga sA pitAnI upara karIne tenI asara ajamAvI zake che. jema aphINa cheDanArane thoDA divasa musIbata jaNAya che, ane zarIra zithila jaNAya che, tema namaka mUkanArane paNa jaNAze tethI hAravA jevuM nathI, khaMta rAkhavAthI namaka choDanArane phAyadeja thaze, Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza dUdha e paNa tajavA yogya vastumAM gaNavAnI A lakhanAre hiMmata karI che. tene AdhAra eka te tene pitAne anubhava che. paNa te anubhavane bAjue rAkhavAnI jarUra che. dUdhanA mahimA viSe ApaNane evo sakhata vahema che ke tene nAza kare e phegaTa prayatna karavA jevuM che. vAMcanAra AmAM batAvelA badhA vicAro kabUla rAkhaze evuM lakhanAra dhAratuM nathI, ane vicAre jene pasaMda paDaze te badhA teno amala karaze evuM paNa te dhAratuM nathI, tene hetu pitAnA vicAra raju karavAnuM che. temAMthI jene je egya lAgaze tene te grahaNa karaze, eTale dUdha vize paNa lakhavuM e agya nathI. ghaNuM dAktaree jaNAvyuM che ke dUdha e kALajavara pedA karanArI vastu che, te viSe copAnIyAM nIkaLyAM che. dUdhamAM havAI jaMtuo turata paDe che, dUdhamAM Arogyane hAni karanArA jaMtu turata pedA thAya che, dUdhane sAcavavA ApaNane bhAre prayatna karavA paDe che. dakSiNa AphrikAmAM dUdhakhAnAMone lagatA kAyadAo che. dUdha kema jALavavuM, kema rAkhavuM, vAsaNe kema sApha rAkhavAM e viSe ghaNI sUcanAo che. A pramANe je vastunuM jatana karavuM paDe ne je na thAya to temAMthI nukasAna thAya te vastu mUkavI ke rAkhavI, e vicAravA jevuM gaNAze. - vaLI gAya kevI che, te zuM khAya che tenI upara sArA ke naThArA dUdhane AdhAra rahe che. kSayathI pIDAtI gAyanA dUdhathI pInArane kSaya thavAnA dAkhalA tabIbo raju kare che. taddana taMdurasta gAya maLavI muzkela che, ne je gAya taMdurasta na hoya to tenuM dUdha paNa rogI hoya che. rogathI pIDAtI mAtAnuM dUdha bALakane ApavAthI te roganuM bhegI thAya che e sai jANe che. vaLI dhAvatA bALakane darada thAya tyAre vedo davA bALakane nahi ApatAM mAtAne Ape che ke jethI tenA dUdha vATe te davAnI asara bALaka upara thAya; ane je hakIkta strInA dUdhane lAgu paDe che teja hakIkta gAyanA dUdhane lAgu paDe che. Ama dUdha pInAra e dUdha denAranA khorAkanI sAthe, ne tenI taMdurastI sAthe gADha saMbaMdha dharAve che. AvI viTaMbanA ne jokhame je dUdha levAmAM che te dUdha tajavuM e ayogya nahi gaNAya? tAkAda ApavAne je guNa dUdhamAM che te ghaNI vastuomAM che. jetunanuM tela dUdhanI garaja ghaNe bhAge sAre che. mIThI badAmane garama pANImAM palALI, chAla ukheDI tene meda karI tenI sAthe pANI bheLavI tene ekarasa karavAthI dudhanA badhA sArA guNa temAM hoya che; ne dUdhathI nIpajatAM jokhama tene viSe nathI rahyAM. chevaTamAM kudaratane niyama tapAsIe; vAcharaDuM zeDA mAsa dUdha dhAvI pachI mUkI de che, ne dAMta Ave ke turata dAMtane upayoga thAya evI vastu khAvA maMDI jAya che, temaja manuSya jAtine viSe Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parieche. Arogya-adhikAra. 401 hovuM joIe. mAtra bALa avasthAmAM dUdha pIvAne ApaNe sarajAelA chIe. ApaNane paNa dAMta Ave tyAre ApaNe yAte sapharajana vagere lIlA mevA ne badAma vagere sUkA mevA cAvIe athavA jeTalI cAvIe. dUdhanI gulAmImAMthI chUTanAra mANasa keTale paiso ne kALa bacAvI zake che e upara vicAra karavAnuM A sthaLa nathI, paNa se pitAnI meLe te tapAsI zakaze. dUdhamAMthI utpanna thatI vastuonI paNa jarUra nathI. chAzanI khaTAza lIMbumAMthI maLe che. temAMnuM bIjuM satva badAma vageremAMthI maLe che. ghInA badalAmAM te te hajAre hiMdI khAya che. have trIjA darajajAne khorAka jarA tapAsIe. te vanaspati ane mAMsamizrita che. A khorAka ghaNA mANaso khAya che, ne temAMnA ghaNA dardIthI pIDAya che; ne ghaNuM nIroga paNa jaNAya che. ApaNe mAMsa khAvAne nathI sarajAyA eto ApaNuM zarIranA badhA avayavo ne ApaNe bAMdhe pratyakSa batAvI Ape che. mAMsanA kherAkathI zarIra upara thatI mAThI asaranuM varNana dAktara kiMgsa pheDe, ne dAktara hege AbehUba ApyuM che. je esIDa kaThoLa khAvAthI pedA thAya che teja esIDa mAMsa khAvAthI thAya che, ema teNe sAbIta karI AvyuM che. mAMsa khAvAthI dAMtane IjA pahoMce che, saMdhivA thAya che, te khAvAthI mANasamAM koI vadhAre utpanna thAya che, ne jene kedha che te paNa rogI che. ApaNu ArogyanI vyAkhyA pramANe krodhI mANasa nI regI na gaNAya. cothA ne chellA darajajAno khorAka khAnArA eTale mAtra mAMsabhakSIne vicAra karavAnI jarUra rahetI nathI, teonI adhama dazA evI che ke teone vicAra karatAM ApaNe mAMsa naja khAIe. teo keIpaNa prakAre nIrogI nathI. jarA uMce caDhe che, ke jJAna meLave che eTale tarata teonuM mana vanaspati AhAra tarapha doDe che. A badhAne sAra e AvyuM ke kevaLa phaLAhArI thanAra cheDAja nIkaLaze. paNa sUkAM ne lIlAM phaLa, ghauM tathA olIva oNIlane akhatare karavA yogya che ne te upara mANasa taMdurastI jALavI zake che. phaLanI aMdara keLAM pradhAnapada bhegavanAra che. sivAya khajura, AlubukhAra, aMjIra e badhAM tAkAda ApanArAM che. lIlI drAkSa lohI sudhAraka che. nAraMgI, saMtrAM, sapharajana e badhAM keLAMnI sAthe meLavI roTalInI sAthe khAI zakAya che. roTalImAM olIva oIla nAkhavAthI svAda bagaDato nathI. AvA khorAkamAM aDacaNa ochI rahe che, tethI kharca ochuM che, ne mIThAM maracAMnI, dUdhanI ke sAkaranI jarUra paDatI nathI. chuTI sAkara e te tadana nakAmI vastu che. bahu gaLyuM khAnArAnA dAMta 51 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza vahelA paDI jAya che, ne teTalA gaLapaNamAMthI kaMI teo phAyado meLavatA nathI. ghauM, badAma, magaphaLI, akharoTa, lIlo me e badhAmAMthI aneka vastuo khAvA gya banAvI zakAya che. rAka keTale levo ne kyAre le, e have khorAkanA saMbaMdhamAM vicAravAnuM rahyuM te have pachInA prakaraNamAM vicArIzuM. keTaluM ne keTalI vakhata khAvuM? ke rAka sarasa che e ApaNe vicArI gayA. keTaluM ke keTalI vakhata khAvuM e vicAravAnI jarUra che, ane te viSayane mATe jUduM prakaraNa rAkhavuM ghaTe che. kaMIka aMze keTaluM khAvuM enI sAthe saMbaMdha rAkhe che. "kaMIka aMze" ema kahevAno hetu e che ke je vajana khAvuM joIe te vajana mANasa ekaja vakhatamAM khAI zakate nathI, teNe khAvuM na joIe; eTale ghaNe bhAge to keTaluM khAvuM ne keTalI vakhata, e paraspara saMbaMdha dharAvatAM nathI. keTaluM khAvuM e viSe DokaTaronA ghaNA mata che. eka DokaTara kahe che ke khUba khAvuM ne jUdI jUdI jAtanA khorAkanA guNa pramANe khAvAnAM vajana ApyAM che. bIje DokaTara kahe che ke majurI karanAre ane mAnasika kAma karanAre jUdA prakArano ne jUdA vajanamAM kheraka le joIe. vaLI trIje kahe che ke majura ne jAma ane sarakho khorAka khAvAno che-gAdIpatine ocho cAle ne majurane vadhAreja joIe e niyama thI. nabaLA ne sabaLAne jUdAM vajana joIe ete sau koI jANe che. marada ane strInA khorAkamAM taphAvata hoya che. meTA ne bALakanA, gharaDA ne juvAnanA khorAkanA vajanamAM taphAvata hoya che. chevaTe eka lekhaka te evuM kahe che ke je ApaNe khorAkane eTalo cAvIe ke tene tadana rasa meMDhAmAM thaI jaI thuMkanI piThe pitAnI meLe gaLe utarI jAya, te ApaNe mAtra pAMcathI daza rUpIA bhAra kherAkathI calAvI zakIe. A mANase pite hajAre akhatarA karyA che. tenAM pustakonI hajAre nakla khapI che, ane te bahu vaMcAya che. AvI sthitimAM keTaluM khAvuM e vajana ApIne jaNAvavuM te phekaTa che. paNa ghaNe bhAge badhA dAktara lakhI gayA che, ke seMkaDe navANuM TakA mANasa, joIe tenA karatAM vadhAre khorAka khAya che. DaoNkaTaro ema na lakhI gayA hota to paNa ApaNe te vAta samajI zakIe evI sAdhAraNa che. Ama hAIne ochuM khAIne koI potAnI tabIyata bagADe evI dhAstI rAkhI, e Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ArAgya adhikAra ka chAmAM ochuM keTaluM khAvuM joie, e kahevAnI jarUra rahetI nathI. kharUM jotAM tA ema kahevAnI jarUra che ke jyAre ApaNA khArAkaviSe ApaNe vicAra karatA thaIe tyAre ApaNe badhAe khArAka ghaTADavA joie. 403 upara jaNAvyA pramANe khArAkane khUba cAvavAnI jarUra che. tema karavAthI ghaNA ochA khArAkamAMthI vadhAre ne vadhAre sattva ApaNe khecI zakIzuM ne Apazune dareka rIte phAyadA thaze, evu batAvavAmAM AvyuM che ke je mANasa ceAgya khArAka pace eTaleAja khAya che tene dasta gheADA, khadhelA, kALAza paDatA, cIkaNA, sUko ne durgaMdhathI tadana rahita hAya che. AvA AkhA dasta jene na Ave teNe vadhAre ane ayeAgya khArAka khAdhA che, ane je khAdhA che te kharAara cAvIne mAMmAMnA thuMkanI sAthe maLavA dIdhA nathI. A rIte mANusa pA tAnI dasta vagerenI hAjatA uparathI kahI zake che ke teNe vadhAre ke ochuM khAdhuM che. jenI jIbha savAranA bagaDelI che, je becenIthI sUve che, jene rAtre svamAM Ave che teNe vadhAre khAdhuM che. jene rAtanA paisAkha karavA uThavuM paDe teNe pravAhI padArtha bahu khAdhA-pIdhA che. Ama khArIka avaleAkana karIne dareka mANasa pAtAtAnA khArAkanuM vajana kahADI zake che. ghaNA mANasanA zvAsamAM khabhe hAya che; tene tenA khArAka avazya hajama thayA nathI. keTalIka vAra vadhAre khAnArane gumaDAM thAya che, tene khIla phUTI nIkaLe che, nAkamAM mAlaNu thAya che. A badhA upadravAne ApaNe gaNakAratA nathI. keTalAkane heDakIja AvyA kare che, keTalAkane vA sare che. A badhAnA artha tA eTaleAja che ke ApaNuM peTa e ApaNuM pAyakhAnuM banyu che, ne ApaNe ApaNA pAyakhAnAnI peTI sAthe rAkhIne pharIe chIe. je ApaNane avakAza maLe ane ApaNe A khAkhata upara khUba vicAra karIe te ApaNane ApaNI TevA upara tiraskAraja chuTe. ApaNe haragIja vadhAre na khAie ane jamaNunI tathA jamaNavAranI vAta cheDI daie, nAtamAM jamavAnuM ke nAtane jamADavAnuM nIma pALIe, ApaNI parANAgata paNa chUMdAja prakAranI thAya ne ApaNe sukhI rahI parANAne sukhI karIe, jAtanuM teA nAmaja bhUlI jaIe. ApaNe dAtaNa karavAne kAine neAtaratA nathI, pANI pIvAne nAtaratA nathI. jamavuM e paNa eka zarIranA vahevAra che, te calAvavAmAM zA sArUM AkhA mulaka DALIe chIe ? parANA AvyA eTale tenI ne ApaNI kamamamtI. javAba e che ke bahu mahAvarAthI ApaNe ApaNAM mhAM bagADayAM che, tethI kaMI ne kaMI khAvAnAM aDDAnAM zeAdhIe chIe. parANAne khUba jamADI tene tyAM vAnI AzA rAkhIe chIe. vaLI tevA avasara zeAdhIne ApaNe khUba janmavadhAre 5 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ekAdaza 1-7 vAno jamavAno lAga meLavIe chIe. ApaNe e pramANe khAI rahyA pachI eka kalAke jo koI zuddha zarIravALAne ApaNuM mAM suMghavAnuM kahIe ne teno vicAra jANIe teA ApaNane zaramAvuM paDe. evA paNa zaiAkhI javAno paDayA che ke je sArUM khAvAne khAtara khAine tarata phruTaselTa pIe thavA khAdhelAnuM vamana karI pAchA khIjA pakavAno khAvA bese. vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. --- AvA-vattA ke ochA-ApaNe badhA chIe; tethI ApaNA mahApuruSAe ApaNane sArU apavAseA, rAjA vagerenAM vrata TharAvyAM che. rAmana kaeNtheAlika pristImAM paNa ghaNA apavAse che. mAtra zarIra sukhAkArIne sArUM mANasa dara pakha vADIe apavAsa ke eka TANuM kare temAM jarAe khoTu nathI. tene ghaNoja phAyadA thAya. cAmAsAmAM ghaNA hiMdue eka vakhata jamavAnuM vrata rAkhe che, temAM sukhAkArI samAelI hAya che. jyAre havAmAM ghaNI bhinAza hAya, sUrya dekhAtA na hAya tyAre hAjarI echuM kAma kare che, tethI mANase khArAka pa te samaye AchA khAvA joie. have keTalIka vakhata khAvuM e vicArIe. hiMdustAnamAM tA asaMkhya mA NusA e Takaja khAya che. traNa Taka khAnAreA majura varga nIkaLaze. cAra Taka khAnAra tA aMgrejI vAyaro vAyA pachIja pedA thayA jaNAya che. hAlamAM amerIkA temaja iMglAMDamAM sabhAe sthapAI che tenuM kAma badhA mANasone e va khatathI vadhAre na khAvAnA medha ApavAnuM che. A sabhAnI evI salAha che ke ApaNe savAranA nAstA naja khAvA joie. rAtanA UMdha lIdhI hAya te khArAkanI garaja sAre che. eTale savAranA paheAramAM ApaNe khAvAne sArU niha paNa kAma karavAne sArU taiyAra thayA hAie chIe. tee ema mAne che ke eka pahAra kAma karyo pachIja ApaNe khAvAne taiyAra thaie chIe; eTale AvA mANaso divasanA kheja vakhata khAya che. vacamAM chA vagere paNu pItA nathI. A viSaya upara suI karIne jANItA DAkaTara che teNe pustaka lakhyuM che; temAM te apavAsanA, nAstA cheDavAnA, ochuM khAvA vagerenA phAyadA ghaNI sarasa rIte khatAve che. mArA peAtAnA anubhava te ATha varasathI e che ke e karatAM vadhAre vakhata khAvAnI jarUra yuvAvasthA gayA pachI teA nathIja. mANusanA khAMdheA jyAre baMdhAI rahe che ne tene vadhavAnuM adha thAya che tyAre tene vadhAre vakhata ke vadhAre khAvAnI jarUra nathI. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. Arogya adhikAra. 405 kasarata. mANasa jAtane jeTalI jarUra havAnI, pANInI ane anAjanI che teTalIja kasaratanI che. eTaluM kharuM ke kasarata vinA mANasa ghaNuM varSa sudhI nabhI zake tema khorAka, havA, pANI ne anAja vinA na nabhI zake, paNa kasarata vinA mANasa Arogya na rahI zake e sarvamAnya vAta che. kasarata eTale meI dAMDIyA, phuTabola, krikeTa ke pharavA javuM eja nathI; kasarata eTale zArIrika ne mAnasika kAma. jema khorAka hADakAM mAMsane sArU temaja manane sArU joIe, tema kasarata zarIrane temaja manane joIe, zarIrane kasarata na hoya te zarIra mAM raheze ane manane nahi hoya te mana zithila raheze. mUDhapaNuM e paNa eka prakArano gaja gaNavo joIe. meTA pahelavAna je kustI karavAmAM bhAre hiya paNa jenuM mana gamAranA sarakhuM hoya tene ApaNe agI e zabda lagADIe e ajJAnanI dazA che. aMgrejImAM kahevata che ke tandurasta zarIramAM tadurasta mana hoya te ja mANasa AregyavALe gaNAya. AvI kasarata kaI? kudarate te ApaNe sArU evI sarasa goThavaNa karI che ke ApaNe hamezAM kasarata karyAja karIe, jarA zAMtithI ApaNe tapAsIzuM te ApaNane mAlUma paDaze ke duniyAne ghaNuM ja moTo bhAga khetI upara nabhe che. kheDutanAM gharanAM badhAMne kasarata maLI rahe che. te dararoja ATha daza ke tethI paNa vadhAre kalAka sudhI khetaravageremAM kAma kare tyAre ja tene khAvA paheravAnuM maLI zake che. tene mananI jUdI kasarata joItI nathI. kheDuta mUDha dazAmAM kAma karI zakato nathI. tene jamInanI mATInI parIkSA jANavI joIe. hatuonA pheraphAranI mAhItI rAkhavI joIe, yuktisara haLa pheravatAM AvaDavuM joIe, tArA, sUrya, caMdranI gati sAdhAraNa rIte jANavI joIe. game tevA akkalavAne zahera ravAsI jyAre kheDutanA gharamAM jAya che tyAre dIna banI rahe che, kheDuta kahI zakaze ke bIyAM kema vavAya. AsapAsanI dareka keDInuM tene jJAna che, AsapAsanA mANasanuM tene bhAna che, tArA vagerenA dekhAvaparathI te rAtanA paNa dizA pArakhI zake che. pakSIonA sAda uparathI, teonI gati uparathI te keTaluMka kaLI zake che. jemake amuka pakSI amuka vakhate ekaThAM thAya ke kalela kare to te kaheze ke A varasAdanI athavA te evI bIjI nizAnI che. Ama pitAne joItI khagoLavidyA, bhUgoLavidyA, bhUstaravidyA, vagere zAstro kheDuta samaje che. tene potAnAM chokarAMne poSavAM paDe che, tethI mAnavadharmazAstranuM paNa sAdhAraNa jJAna che ane pRthvInA vizALa bhAgamAM rahe che te IzvaranuM mahattva saheje Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 ekAdaza vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 je. wwww va samaje che. zarIre te majabUta cheja. pAtAnuM vaiduM pAteja karI le che. ane mAnasika keLavaNI tene che e ApaNe joI zakayA. paNa badhA ka MI kheDuta thavAnA nathI, vaLI A prakaraNo kheDutanA upakArane sArU lakhAtAM nathI; jee vepArI ane evA prakAranA dhaMdhAthI che. teoe zuM karavuM, e savAla che. A savAlane javAba ApaNane samajapUrvaka maLe tevA hetuthI kheDutanI jiMdagInuM kaMIka varNana ApyuM che. tenI raheNI uparathI A paNe jeo kheDuta nathI te ApaNI raheNI kaMIka ghaTAvI zakIe ane eTaluM samajIe ke jeTale darajaje ApaNe kheDutane lagatI jiMdagI bhAgavatA nathI teTale darajje ApaNe nIrAgI echA rahevAnA, kheDutanI jIMdagI uparathI ApaNe joiye chIe ke mANase ATha klAka zarIrika kArya karavuM joie; ne te evuM ke jethI te karatAM karatAMja mananI zaktine kasarata maLe. have vepArI vagerene keTalIka kasarata maLI rahe che. paNa te ekamAgI che. te kaMI kheDutanI jema khageALavettA, bhUgALavettA, itihAsa jANanArA nathI. tene bhAvatAlanI khabara paDe, sAmAne kema yuktisara mAla vecaveA e khabara paDe, paNa tethI manazakti purI kasAtI nathI. te dhaMdhAmAM zarIranI hilacAla kaIka thAya che, te ghaNI AchI gaNAya. AvA mANasone sArU pazcimanA lokoe zeAdhyuM che ke teoe krikeTa vagere ramatA ramavI; varSamAM tahevAre pALI teve samaye vaLI vizeSa ramatA ramavI; ane mAnasika keLavaNI sArU bahu magajamArI na karavI paDe tevAM pustako vAMcavAM. A eka rastA che, tene vicArI laie, Ama ramatamAM vakhata gALatAM kasarata maLe che emAM zaka nathI; paNa e kasaratathI mANasanuM mana sudharatuM nathI, e ApaNe aneka dAkhalAmAM joI zakIe chIe. krikeTa ramanArA athavA bhAre phUTabela ramanArAnI saMkhyA jotAM temAMthI pramANamAM keTalA mANusA sArI manazaktivALA maLI Avaze ? hiMdustAnamAM je rAjA kham ramatIALa che tenI manazaktiviSe ApaNe zuM joyu che ? vaLI jee bhAre manazaktivALA che teAmAMthI keTalA ramatIALa che ? ApaNe anubhave joiye chIe ke manazaktivALA ghaNAja AchA ramatIALa jovAmAM Avaze. vilAyatanA gArAe hAla ramata upara khUba utaryA che, tene tenAja mahAkavi kapalIMge akkalanA zatru che, evA vaNu vyA che; ane kahyuM che ke teo iMglAMDanA verI banaze. hiMdustAnamAM ApaNA manazaktivALA gRhasthAe jUdo rastA pakaDayA jovAmAM Ave che-teo manane kasarata Ape che, ane pramANamAM zarIrane ghaNI ochI athavA muThThala ApatA nathI. AvAne ApaNe khoI besIe chIe. teonAM Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. AreAgya-adhikAra. ---- ---- zarIra ekalI magajamArIthI kSINa thaI jAya che, kaMI ne kaMI rAga tenAM zarIramAM ghara kare che, ane jyAre teonA anubhava dezane khUnna kAma lAge evA hAya teve samaye teo dehatyAga kare che. A uparathI ApaNe joI zakIe chIe ke ekalI manakasarata ke ekalo zarIrakasarata khasa nathI; temaja je kasarata upayAgI nathI eTale ramatamAM maLe che te kasarata kharAkhara gaNAya naDi; parantu je kasaratamAM mana ane zarIra khanne ekI vakhate ne AkhA vakhata keLavAya eja kharI kasarata che, ne evA mANusa tandurasta rahI zake. AvA mANasa tA kheDutaja che. tyAre have kheDuta nathI teNe zuM karavuM ? krikeTa vagere ramatAthI maLatI kasarata e khAkhara nathI, eTale ApaNe evI kasarata zeAdhavI joie ke jethI kheDutanA jevA kaMika artha sare. vepArI ane khIjA badhA pAtAnA gharanI A sapAsa vADI banAvI zake che, ne temAM khADhavAnuM kAma e ke cAra kalAka hamezAM karI zake che. pherIvALA vagerene teA peAtAnA dhaMdhAmAMja kasarata maLI rahe che. ApaNe pArakA gharamAM rahetA hAie te tenI jamInamAM kema kAma karI zakIe e savAla na uThavA joie, kemake e halakA mananI nizAnI che. game tenI jamInamAM ApaNe khAdavA vAvavAnuM kAma karI zakIzuM tethI ApaNane phAyadAja che. ApaNAM ghara sudharaze ne ApaNe khIjAnI jamIna ThIka rAkhyAnA sASa bhagavI zakIzuM. jeAne jamInano kasarata na maLI zake athavA jeone te koipaNa rIte pasaM Ave tema nathI tevAone sArU e zabdanI jarUra che; jamInamAM kAma karavA sivAya sarvottama kasarata cAlavAnI che. e kasaratAnI rAjA kahevAya che ne e vAta vAstavika che. ApaNA phkIza ane sAdhue bahu tandurasta rahe che tenAM kAraNomAM eka e paNa che ke teo gADI, gheADA vagere vA hanAnA upayoga karatA nathI. teo peAtAnI badhI musApharI page kare che. theArA karIne mahAna amerIkana thaI gayA teNe cAlavAnI kasarataviSe ahu vicAravA lAyaka pustaka lakhyu che. teNe ema jaNAvyu` che ke peAtAne vakhata na maLe evA mahAnAthI je mANasa ghara mahAra nIkaLatA nathI, hAlatA-cAlatA nathI ne la khavA vagerenAM kAmeA kare che, te mANasanAM lakhANo vagere paNa jevA te mAMdA tevAM mAMdAM hAya che. peAtAnA anubhava viSe te jaNAve che ke teNe sarasamAM sarasa pustako lakhyAM tyAre te hamezAM vadhAremAM vadhAre cAlateA. hamezAM cAra pAMca kalAka cAlavu' e tenA manamAM kaMIja na hatuM. ApaNane kharekharI bhUkha lAgI hAya tyAre jema ApaNe kAma nathI karI zakatA; temaja kasaratane viSe hAvuM joie, ApaNA mAnasika kAmanuM mApa letAM ApaNane AvaDatuM nathI tethI 407 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza ApaNe joI zakatA nathI ke zArIrika kasarata vinA karelAM mAnasika kAryo nIrasa ne namAlAM hoya che. cAlavAthI lohIne pherA jhapATAbaMdha dareka bhAgamAM thAya che, tethI dareka aMganI hIlacAla thAya che, ane badhAM aMga kasAya che. cAla vAmAM hAtha vagerenI hIlacAla thAya che e yAda rAkhavuM joIe. cAlavAthI zuddha havA ApaNane maLe che. vaLI bahAranA bhavya dekhAva ApaNe joIye chIe. cAlavuM te haMmezAM ekaja jagyAe athavA galIomAM hovuM joIe nahi, paNa khatamAM ne jhADIomAM pharavuM joIe, tethI kudaratanI zebhAnI kiMmata kaMIka karI zakAya che. eka be mAIla cAlavuM te cAlavuM gaNavAnuM nathI, paNa daza bAra mAIla cAlavuM eja cAlavuM gaNAya. AvuM hamezAM jenAthI na bane te dara ravivAre khUba cAlI zake che. eka daradI eka anubhavI vaidane tyAM goLI levA gaye, tene darada ajIrNanuM hatuM. vaide tene hamezAM DuM cAlavAnI salAha ApI. daradI be ke tenAmAM jarAe tAkAda nathI. veda samaje ke daradI bIkaNa hatuM, te tene potAnI gADImAM laI gaye. rastAmAM cAbuka jANI joIne pADI nAkhe. vivekane khAtara daradIne cAbuka levA utaravuM paDayuM. vaide potAnI gADI hAMkI mUkI. bicArA daradIne hAMphatA hAMphatA pAchaLa javuM paDayuM. tene khaba calAvyA pachI gADI pAchI vALI daradIne gADImAM lIdho; ne tene kahyuM ke tane calAvavuM eja tArI davA hatI, tethI vaidane ghAtakI dekhAgane jokhame paNa daradIne calAvavuM paDe. daradIne paNa kakaDAvIne bhUkha lAgI hatI tethI cAbukanI vAta bhUlI gayo. teNe vaidane upakAra mAnya ne ghera jaIne saMtoSapUrvaka khAdhuM. jeone cAlavAnI Teva nathI ne jeone badahajamI ne tethI utpanna thatAM darada thAya che teeAe cAlavAne akhataro karI je. paSAka. khorAka upara Arogyano AdhAra rahe che tema piSAka upara paNa kaMI darajaje rahe che. gerI orate pote mAnelI zobhAne khAtara evo poSAka pahere che ke tethI temanI keDa ane paga sAMkaDAM rahe. AthI aneka prakAranAM daradanAM bhegI teo thAya che. cInamAM oratonA paga eTalA nAjuka rAkhe che ke ApaNuM baccAMnA paga paNa tethI moTA hoya che. AthI cInanI oratenA Aregyane ghaNe dhakake pahoMce che. A be dAkhalA uparathI vAMcanAra turata samajI zakaze ke poSAkanI pasaMdagI upara Arogyane AdhAra kaMIka bhAge paNa rahe che khare, Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. Arogya-adhikAra.. sArAmAM sArAM citra te na nadazAnAMja jovAmAM Ave che poSAka paherI zarIranAM sAdhAraNa aMge DhAMkavAmAM ApaNe kema jANe kudaratane doSa batAvatA heIe nahi? jema ApaNI pAse vadhAre paisA hoya tema ApaNe vadhAre TApaTIpa karatA jaIe chIe. kaI kaMI rIte ne kaI kaMI rIte rUpa kahADavA Icche che, ne pachI pitAnuM mahe arIsAmAM joI malakAya che ke vAha! huM ke rUpALo ? ApaNAM badhAMnI daSTi je ghaNu mahAvarAthI bagaDI na hoya te A paho turata joI zakIzuM ke mANasanuM sArAmAM sAruM rUpa te tenI nagnadazAmAM raheluM che, ane tenuM Arogya paNa temAM che. eka paheraNa paheryuM ke teTale darajaje rUpane bhaMga karyo. kema jANe ATaluM basa na hoya tethI marada ane strI bane javAhara pahere che. kaI marade page beDI pahere che, kAnamAM vALI laTakAve che, ne hAthe vIMTI rAkhe che. A badhAM gaMdakInAM ghara che, ne zobhA te temAM zI rahelI che e samajavuM saheluM nathI. oratoe hadavALI che. page na upaDe tevAM kallAM ke jhAMjhara, kAnamAM puSkaLa vALIo, nAke vaLI kulaDAM, hAthe paNa jeTalA dAgInA hoya teTalA ochA. A paherI zarIre puSkaLa mela caDhAvIe chIe. kAnamAM ne nAkamAM te melanI sImA rahetI nathI. A melI dazAne ApaNe zaNagAra mAnI paisAnA kharcamAM taNAtA jaIe chIe ! ceranA bhayathI jIvane jokhamamAM nAkhatAM DaratAM nathI. kharuM kahyuM che ke abhimAnathI pedA thaelI mUrkhatAne ApaNe duHkha veThI je kiMmata bharIe chIe te aDhaLaka che. kAnamAM gumaDAM thavA chatAM bairIoe potAnA kAnanI vALI kahADavA dIdhI nathI. hAthe gumaDuM thAya, hAtha pAke paNa baMgaDI na kaDhAya. AMgaLI pAke paNa hIrAnI vIMTI marada ke orata kADhe te tenA rUpamAM khAmI Ave! AvA dAkhalA te ghaNAoe najare joyA hovA joIe. poSAka viSe bahu sudhArA karavA muzkela che, chatAM ghareNAMne rajA ApI zakIe tema chIe. jarUra jaNAtAM sIvAyanAM kapaDAM paNa jatAM karI zakIe tema chIe. rIta rivAjane anusaravA khAtara keTalAMka kapaDAM rAkhI bIjAne rajA ApI zakIe tema chIe. jenuM mana, poSAka e mANasanuM AbhUSaNa che, e vahemamAMthI chuTuM thayuM che, e mANasa ghaNe sudhAro karI potAnuM Arogya sAcavI zake che. hAla vaLI e vAyare vAge che ke yUropane piSAka ApaNe pahe e sarasa che, ne ethI ApaNe rUvAba paDe, tathA ApaNane loko mAna Ape. A badhuM vicAravAne A avasara nathI. ahIM te eTaluM ja kahevuM jarUra che Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 vyAkhyAnasAhityasa grahuM-bhAga 3 jo. -~-~~-~~~ 55 ke yUropanA pASAka yUropanA ThaMDA bhAgeAmAM bhale ceAgya heAya; paNa hiMdustAnanA pASAka-ane hiMdu ane musalamAne-hiMdustAnane sArU baMdhabesatA che. ApaNAM lugaDAM chuTAM heAvAthI havA Ava-jAva karI zake che. sapheda DAvAthI sUryanAM kriSNe vikharAI jAya che. kALA raMganA kapaDAmAM sUrya haMmezAM vadhAre garama lAgaze, kemake tene lAgavAthI kiraNA vikharAI jatA nathI. ApaNe mAthuM te huMmezAM DhAMkIe chIe, bahAra nIkaLatI veLAe tA jarUra DhAMkavAna, pAghaDI e ApaNI eLakha thai paDI che; chatAM jyAM prasaMga Ave tyAM mAthu khulluM rAkhavAthI phAyadAja che. vALa vadhAravA ne paTIyAM pADavAM e teA jaMgalIpaNuMja jaNAya che. vadhArelA vALamAM dhULa, mela ne lIkhA vAsa kare che. mAthAmAM gumaDAM thAya teA tenI mAvajata karavI e paNa muzkela paDe che. pAghaDI paheranArane mAthAnA vALa sAheba leAkanI jema vadhAravA etA aNusamaja gaNAya. ekAdaza pagane vATe ApaNe bahu daradanA paMjAmAM AvI paDIe chIe. khUTa vagere paheranAranA paga suMvALA thaI jAya che. temAM pasInA chuTe che ne te khadakha mAre che. je mANasane vAsanI parIkSA che tenAthI chUTa paheranAra mAsa khUTa ne mAjA kahADe tyAre tenI paDakhe ubhI zakAtuM nathI, eTalI vAsa tenA paga mAMthI chuTe che. ApaNe tA joDAne kAMTArakhAM ke pagarakhAM kahIe chIe, eTale kAMTAmAM cAlavuM hAya, hu taDakAmAM ke TADhamAM rakhaDavuM heAya tyAreja ApaNane joDA paheravAnI jarUra che, ane te paNa AkhA pagane DhAMke tema nahi paNa mAtra taLIyAMne DhAMke; eTale jarUra jaNAya tyAre mAtra seMDala paheravAM joie. jene mAthuM dukhavAnuM darada hAya, jene zarIranI nakhaLAI hAya, jene paganA dukhAve! hAya ne jene joDA paheravAnI Adata hAya, teNe jeDA paheryA vinA cAlavAnAM akhatarA karI jovA; eTale tene turata mAlama paDaze ke paga khuddA rAkhI, tene jamInanA sparzI thavA dai, tene pasInA rahita rAkhI ApaNe keTalA phAyadA turata uThAvI zakIe chIe. seDala e bahu sarasa joDAnI jAta che, ne pramANamAM sastI jAta che. AphrikAmAM pAInaTAuna AgaLa TrApIsTa leAkeA jene joie tene sArU banAve che, ne phinikasamAM paNa seDala banI zake che. sAdhAraNa varga ekalA seMDalathI calAvI le teTalI tenI hiMmata nahi cAle, tevA mANuse paNa jyAre jyAre pagane chuTA rAkhI zakAya tyAre te rAkhavAja, ne jyAre Ta vinA calAvAya ne kaMika paNa taLIyAMne sArU joie tyAre se lanA upayAga karavA. -- - Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda wwwww ArAgya adhikAra. guhya prakaraNa. jeNe ArAgyanAM prakaraNA dhyAnapUrvaka vAMcyAM che tene mArI vinaMti che ke A prakaraNu vizeSa dhyAnathI vAMcavuM, ne te upara khUkha vicAra karavA. khIjA prakaraNA hajI Avaze ane te upayAgI thai paDaze, ema huM mAnuM chuM; pa A viSaya upara khIjuM eke prakaraNa AnA jevuM agatyanuM nahi heAya. meM agAu sUcavyuM che ke A prakaraNeAmAM evI eka paNa mAmata meM lakhI nathI ke jene viSe mane jAti anubhava thayA nathI, athavA je huM pAte DhaDhatApUrvaka na mAnatA hAuM. *** jApa AreAgyanI ghaNI cAvIo che, ane te badhI cAvIonI jarUra che, pazu tenI mukhya cAvI brahmacarya che. sArI havA, sAze kheArAka, sArUM pANI vagerethI ApaNe ArAgya meLavI zakIe, paNa jeTalA paisA kamAie teTalA uDAvIe teA kai khacatuM nathI, temaja jeTaluM Arogya meLavIe teTaluM uDAvIe teA pAse puMcha zI rahevAnI che? mATe strI ane puruSa bannene AreAgyarUpI dhana sAcavavAne sArU brahmacaryanI saMpUrNa jarUra che; emAM kAie zaka lAvavAnA nathI. jeNe peAtAnuM vIrya sAcavyuM che teja vIryavAna-baLavAna kahevAya ne gaNAya. brahmacaryAM te zuM ? e savAla thaze. purUSa strInA bheAga na karavA ne e puruSanA bhAga na karavA, e brahmacarya che. * bhAga na karavA ' eTale ekabIjAnA viSayanI icchAe sparza na karavA eTaluMja nahi, paNa e khAkhata vicAra paNa nahi lAvavA-e khAmatanuM svapnuM paNa na heAvuM joIe. puruSa strIne joine ghelA na thavuM ane strIe purUSane joine ghelA na thavuM, je zudghazakti - pazune kudarate ApI che tene dakhAvI, ApaNA zarIramAMja saMgraha karI, tene upayAga ApaNuM AreAgya vadhAravAmAM karavA; ane te ArAgya ekalA zarIranuM nahi paNa mananuM, buddhinuM ane yAdazaktinuM che. have jarA AsapAsa kautuka bane che te joiye. nAnethI meTAM badhAM mANuse temaja strIe, ghaNe bhAge A mehamAM DubelAM paDayAM chIe. ApaNe eve samaye gAMDAtura khanI jaie chIe. ApaNI buddhi ThekANe rahetI nathI, ApaNI AMkhane paDadA AvI jAya che, ApaNe kAmAnya banIe chIe. kAmamAM AvI gayelA puruSAne, strIone ne che|karA-chekarIone meM tadana khAvA jevAM joyAM che. mArA peAtAnA anubhava tethI jUdA nathI. jyAre jyAre te dazAmAM huM AvelA chuM tyAre tyAre mArUM bhAna huM bhUlI gayA chuM. e vastuja evI che. Ama eka ratibhAra rati ( sukha ) ne sArU ApaNe eka maNuthI vizeSa maLa Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41ra vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza ========AjakAra==== ====== eka paLamAM gumAvI besIe chIe. jyAre ApaNe mada utare che tyAre ApaNe raMka hAlatamAM rahIe chIe. bIje dahADe savAramAM ApaNuM zarIra bhAre rahe che, ApaNane kharUM cena rahetuM nathI, ApaNuM kAyA maMda thaI gaI hoya che, ApaNuM mana ThekANuM vagaranuM hoya che, te badhuM ThekANe lAvavA-rAkhavA, ApaNe dUdhanA kADhA pIe chIe, gajavela phAkIe chIe, yAkutio laIe chIe, vaidyonI pAse jaIne puSTikAraka davA mAgIe chIe, kayA kherAkathI ApaNe kAma vadhe e ApaNe zodhyA karIe chIe. Ama divase jAya che, ne jema jema varSa jAya che tema tema aMge, akale hINa thaIe chIe ane ghaDapaNamAM ApaNI buddhi gaelI jovAmAM Ave che. kharuM jotAM ema na thavuM joIe-ghaDapaNamAM buddhi maMda thavAne badale teja thavI joIe, A dehe meLavelo anubhava ApaNane tathA bIjAne upayogI thaI zake evI ApaNI sthiti rahevI joIe; ane jeo brahmacarya pALe tenI tevI sthiti rahe che. tene maraNano bhaya nathI ane maraNa samaye paNa te izvarane bhUlato nathI, te khoTAM valakhAM mArato nathI, ne cALA karato nathI. te hasamukhe cahere A dehane cheDI mAlekane potAne hisAba ApavA jAya che. Aja puruSaAma mare teja strI. teoe ja kharuM Arogya jALavyuM ema gaNAya. ApaNe sAdhAraNa rIte vicAra karatA nathI ke A jagatamAM meja-majA, adekhAI, moTAI, ADaMbara, guru, adhIrAI, jhera vagerenuM mULa ApaNe brahAcaryane bhaMga karIe chIe te che. ApaNuM mana ApaNe hAtha na rahe, ne dararoja eka ke vadhAre vakhata eka bALaka karatAM paNa bedabanI jaIe, te pachI jANye ajANye yA guhA nahi karIe-kayuM ghera karma karatAM aTakIzuM? paNa AvuM brahmacarya pALanArAne kaNa jue che? evuM brahmacarya je badhA pALe te duniyAnuM satyAnAza vaLe. AmAM dharmacarcA AvI javAno saMbhava che, eTale teTale bhAga cheDI mAtra dunyavI vicAraja karIzuM. mArA vicAra pramANe A bane savAlanuM mULa ApaNe bIka ane kAyaratA che. ApaNe brahmacarya pALavA mAgatA nathI eTale temAMthI nIkaLI javAnuM bahAnuM zodhIe chIe. brahmacarya pALanArA A duniyAmAM ghaNae paDayA che, paNa tene zodhatAM turataja maLatA hoya te tenuM mUlya paNa zuM hoya ? hIrAne meLavatAM pRthvInA AMtaraDAmAM hajAro majurAne goMdhAI rahevuM paDe che, ane tyAra pachI paNa parvata jeTalI kAMkarIomAMthI eka mUThI jeTalA hIrA hAtha Ave che, tyAre brahmacarya pALanArA hIrAne zodhavAne sArU keTale prayatna karavo joIe, te saue trirAzI bAMdhIne javAba zodhI kahADa. brahmacarya pALatAM pRthvInuM nikaMdana vaLI jAya Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda Arogya adhikAra. tenI sAthe ApaNane saMbaMdha ja kyAM che? ApaNe kaMI Izvara nathI-jeNe pRthvI banAvI che te pitAnuM saMbhALI leze. bIjAo pALe ke nahi e savAla A paNane karavAneja na hoya. ApaNe vepAra, vakIlAta vagere dhaMdhAmAM paDatAM vicAratA nathI ke badhA vakIla ke vepArI thAya to zuM thAya? chevaTamAM je brahmacarya pALaze te puruSa athavA strIne kALe karIne banne savAlone javAba maLI Avaze, eTale ke tenA jevA bIjA tene maLI raheze ane badhA brahmacarya pALe te pRthvInuM zuM thAya te paNa te dhoLA divasa jevuM joI zakaze. uparanA vicAre jaMjALI mANase kema amalamAM mUkI zake? paraNelA zuM kare? jene chokarAM che te zuM kare? jenAthI kAmane vaza naja rAkhI zakAya te zuM kare? ApaNe sarasamAM sarasa zuM che te joyuM. te namuno ApaNI pAse rAkhIe to pachI tenI tevIja ke utaratI nakala karI zakIe. bALaka pAse akSara lakhAvIe tyAre sArAmAM sArA akSarano namuno tenI pAse mUkIzuM te bALaka te uparathI potAnI zakti pramANe pUrI ke adhurI nakala karaze, temaja ApaNe akhaMDa brahmacaryane namune ApaNI sAme rAkhI tenI nakala karavA mathI zakIe tema chIe. paraNyA eTale zuM? kudaratI kAyade te e che ke jyAre strI-puruSane prajAnI IcchA thAya tyAre ja teo brahmacaryane teDe. Ama vicArapUrvaka keI jevuM varSa ke cAra pAMca varSe eka veLA brahmacarya toDe te tadana gAMDA nahi bane, ane teonI pAse vIryarUpI puMjI ThIka ekaThI rahI zakaze. bhAgyeja evAM strI-puruSa ApaNuM jovAmAM Avaze ke jeo mAtra prajAnI utpattine khAtaraja kAmaga karatAM hoya; bAkI hajAre mANase te kAmaga mAge che, Ica che ne kare che. tenuM pariNAma e Ave che ke teonI IcchA virUddha prajA utpanna thAya che. A viSayaga bhegavatAM ApaNe eTalA AMdhaLobhIMta banI jaIe chIe ke sAmenA vicAraja karatA nathI. AmAM strI karatAM puruSa vadhAre gunhegAra che. pitAnA gAMDapaNamAM strInI nabaLAIne ane prajAne bhAra upADavAnI-tene ucheravAnI tenAmAM tAkAda che ke nahi tene tene khyAla paNa rahetuM nathI. pazcimanA lekee te A bAbatamAM hAja oLaMgI che. teo potAnA bhoga bhegavavAne khAtara ne prajA utpanna thAya tene be dUra rAkhavA khAtara aneka upacAro vApare che. te upacAra upara pustako lakhAyAM che, ane viSaya jogavavA chatAM prajA utpanna na thAya evuM batAvanArA dhaMdhAthIo paDayA che! ApaNe AvA pApamAMthI haju te mukta chIe; paNa ApaNI strIo upara bojo lAdatAM ApaNe ghaDIbhara vicAra karatA nathI, ne ApaNI prajA nabaLI, vIryahIna, bAyalI ane buddhihIna thAya tenI * lekhaka Izvarane pRthvIne kartA mAne che ema jaNAya che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza darakAra paNa rAkhatA nathI. jyAre jyAre prajA utpanna thAya tyAre ApaNe I zvarane pADa mAnIe chIe, e ApaNe kaMgAla dazA DhAMkvAno eka rasto che. nabaLI, pAMgaLI, viSayI, namAlI prajA ApaNane thAya ene ApaNe izvarI kepa kema na mAnIe? bAra varSanA bALakane prajA thAya emAM ApaNane zuM sukha mAnavAnuM hoya ? temAM utsava ze ujavo hoya? bAra varSanI bALA mAtA thAya ene mahA kepa kema na mAna? turata vAvelA jhADamAM phaLa thAya te te nabaLuM hoya che ema ApaNe jANIe chIe, te jhADane phaLa na bAjhe evA ApaNe IlAja laIe chIe; chatAM bALaka ne bALaka varathI prajA utpanna thAya ne ApaNe ujANI karIe e te bhIMta bhUlavA jevuM thayuM. hiMdustAnamAM ke duniyAmAM namAlA mANaso kIDInI peThe ubharAya tethI hiMdustAnano ke duniyAne ze uddhAra thaI zake ? pazu ApaNA karatAM sArAM che, ke jyAre teone prajA utpanna karavAnI hoya tyAreja nara mAdAno meLApa ApaNe karAvIe chIe. meLApa pachI ne garbhakALa tathA janma pachI bacuM dhAvaNa choDI moTuM thAya tyAMsudhIne kALa tadana pavitra gaNu joIe, ne puruSe tathA strIe te kALa daramiyAna te brahmacarya pALavuM ja joIe; tene badale ApaNe ghaDIbhara paNa vicAra karyA vinA ApaNuM kArya karyeja jaIe chIe ! AvAM rogI mana ApaNuM che enuM nAma asAdhya roga. e roga ApaNane motanI mulAkAta karAve che, ane mota thatuM nathI tyAM sudhI ApaNe ghelA mANasanI peThe bhamyA karIe chIe. paraNelAM strI-puruSenI khAsa pharaja che ke teoe potAnA vivAhane beTe artha nahi karatAM zuddha artha karI jyAre kharekhara prajA na hoya tyAre vArasa IcchIneja piote bhegAM thavuM. ApaNI dayAmaNI dazAmAM Ama karavuM bahu muzkela che. ApaNe khorAka, ApaNu raheNuM, ApaNe vAta, ApaNuM AsapAsanA dekhAve, e badhA ApaNI viSayavAsanA jAgrata karanArA che. vaLI aphINanI peThe viSayano ApaNane amala caDhelo hoya che, tevI sthitimAM ApaNe vicAra karI pAchA haThIe e kema bane ? paNa je banavuM joIe tene viSe kema bane, evI zaMkA uThAvanArane sArU A lakhANamAM javAba nathI. jeo vicAra karI karavuM joIe te karavAno prayatna karavA taiyAra hoya tene sArU A lakhANa che. jeo pitAnI sthitimAM saMtoSa mAnI beThA che tene AvuM vAMcatAM paNa kaMTALo Avaze, paNa jeo potAnI kaMgALa dazA joI zakyA che ne tethI kaMIka bhAge kaMTALyA che tene madada karavAne A lakhANane hetu che. uparanA lakhANa uparathI ApaNe joI zakIe chIe ke jeo paraNyA Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. Arogya adhikArI, nathI teoe AvA kaThaNa kALamAM paraNavuM ja na joIe; ane je paraNyA vinA naja cAle te jema bane tema moDuM paraNavuM joIe. pacIsa ke trIsa varSa sudhI na paraNavAmAM juvAna purUe "paNa" levAM ghaTe che. AvuM karavAthI Arogya maLavA uparAMta je bIjA phAyadA maLe teno vicAra A sthaLe ApaNe karI zakatA nathI, paNa sau koI pitAnI meLe te phAyadA nIpajAvI zakaze. je mAbApa A lakhANa vAMce tene eTaluM kahevuM ghaTe che ke temanAM chokarAne bacapaNamAMthIja vivAha ke sagAI karI vecI Ape che tethI teo ghAtakI bane che, temAM pitAnAM baccAMne svArtha tapAsavAne badale pitAne adha svArtha tapAse che. pitAne moTAM thavuM che, pitAnI nAta jamAtamAM nAma meLavavuM che, karAMnA vivAha karI tamAzo jove che. karAMnuM hita jue te te tene abhyAsa tapAse, tenuM jatana kare, tene zarIranI keLavaNI Ape. A jamAnAmAM bALaka chokarAMne paraNAvI gharasaMsArI khaTapaTanI javAbadArImAM mUkI devAM ethI teonuM bIjuM karyuM moTuM ahita hoI zake? chevaTamAM je strI ke puruSa eka vakhata paraNyAM che temAM motathI viga thAya tyAre te teoe vaidhavya pALavuM e Arogyane kAyade che. keTalAka BkaTaroe evo abhiprAya Ape che ke juvAna puruSa athavA strIne vIryapAta thavAno avakAza maLavA ja joIe; bIjA keTalAka DakaTare ema paNa kahe che ke koIpaNa sthitimAM vIryapAta karavAnI jarUra nathI. Ama DaoNkaTare laDI mare che tyAM ApaNe DokaTarathI deravAI ApaNA vicArane Teke maLe ema samajI viSayamAM lIna rahevAnuM samajIe ema na ja thavuM joIe. mArA pitAne anubhava ane bIjAo jeno anubhava huM jANuM chuM te uparathI huM bedhaDaka rIte kahI zakuM chuM ke Arogya jALavavAne sArU viSaya karavAnI jarUra nathI, eTaluM ja nahi paNa viSaya karavAthI-vIryapAta thavAthI Arogyane ghaNI nukasAnI pahoMce che. ghaNA varSathI baMdhAelI majabutI-mananI ne tananI-eka vakhatanA vIrya pAtathI paNa eTalI jatI rahe che ke tene pAchI meLavatAM bahu vakhata joIe chIe; ane teTalo vakhata jatAM paNa asala sthiti AvIja zaktI nathI. bhAMgelA kAcane sAMdhe mArI tenI pAsethI kAma bhale lo, paNa te bhAMgelo te gaNAzeja. ja vIryanuM jatana karavAne sArU svaccha havA, svaccha pANI, agAu jaNAvyA pramANe svaccha khorAka ane svaccha vicAranI pUrI jarUra che. Ama nItine ArogyanI sAthe ghaNe nikaTa saMbaMdha che-saMpUrNa nItivAna ja saMpUrNa Arogya meLavI zake. jAgyA tyAMthI savAra samajI uparanuM lakhavuM khUba vicArI jeo Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza -- jaya jajAjana======= ==janaka te sUcanA amalamAM mUkaze teone pratyakSa anubhava maLaze. thoDI mudata jeNe brahmacarya jALavyuM haze te paNa potAnA manamAM vadheluM baLa ne zarIranuM baLa, e bane joI zakaze; ane eka vakhata je tenA hAthamAM pArasamaNi Avaze te tene jIvanI sAthe jatana karI sAcavaze. jarAe cakaze te turata joI leze ke teNe maTI bhUla karI che. meM te brahmacaryanA agaNita lAbha vicAryA pachI jANyA pachI, bhUlo karI che, ne tenAM kaDavAM pariNAma paNa joyAM che. bhUla pahe lAMnI mArA mananI bhavya dazA, bhUla pachInI mArI dIna dazA, ene mane tAdaza citAra AvyA kare che. paNa mArI bhUlamAMthI huM e pArasamaNinI kiMmata jANatAM zIkhyo chuM. have akhaMDa jALavIza ke nahi e jANato nathI. IzvaranI sahAyathI jALavavAnI AzA rAkhuM chuM. mArA manane ane zarIrane tethI thaelA lAbha huM joI zakuM chuM. huM pote bALapaNe paraNelo, bALapaNe aMdha banelo, bALapaNe prajA pAmelo ghaNe varSe jAgye jAgIne je yuM to mahAbhAratamAM paDelo ema lAge che. mArI bhUlathI ne mArA anubhavathI je koIpaNa cetI leze ne bacaze te A prakaraNa lakhIne huM kRtArtha tha samajIza. A paNa trirAzI bAMdhavA jevI che. mArAmAM utsAha ghaNuM che ema bahu mANasoe kahyuM che ne huM mAnuM chuM, mAruM mana te nabaLuM gaNAtuM nathI-keTalAka to mane haThIlo gaNe che, mArA zarIramAM ne manamAM rego rahelA che, paNa mArA prasaMgamAM Ave. lAnA pramANamAM huM sArI rIte ArogyavALo gaNAuM chuM. A dazA je huM vIsa varSa sudhI vadhAre ke e che viSayamAM rahyA pachI jAgavAthI sAcavI zako chuM te e vIsa varSa paNa bacAvI zakayo hota to kayAM hatI? huM pote te samaju chuM ke mArA utsAhano Aje pAraja na hota, ane prajAnI sevAmAM ke mArA svArthamAM huM eTalo utsAha batAvI zakta ke tenI barAbarI karanAranI kasoTI thAta. ATale sAra mArA bhAMgelA dAkhalAmAMthI kheMcI zakAya che. jeo akhaMDa brahmacarya pALI zakyA che teonuM zArIrika, mAnasika, naitika baLa jeNe joyuM hoya te ja vicArI zake tenuM varNana na thaI zake. A prakaraNa vAMcanAra samajela haze ke jyAM paraNelAne brahmacarya pALavAnI salAha ApavAmAM AvI che tyAM, ne raMDAyela puruSane vaidhavya bhegavavAnI salAha ApI che tyAM, paraNela ke na paraNela puruSa yA strIne bIje kyAMya paNuM viSaya karavAne avakAza heyaja nahi. parastrI athavA vezyA upara kudaSTi karavAthI zuM ghera pariNAma Ave che e ArogyanA viSayamAM vicArI zakAya nahi, e dharmane ne uDI nItine viSaya che. ahIM te mAtra eTaluM ja kahI zakAya che ke parastrI ane vezyAgamanathI mANUse visphoTaka Adi nAma na levA Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. AzaSyaadhikAra. jAha }======= ceAgya-nIca daraDhAthI pIDAelA ne saDatA jovAmAM Ave che. kudarata evI dayA kare che ke tevAM strI puruEAne turataja ghA paDe che. tema chatAM te sUtelAM rahe che, ne pAtAnAM daradone sArU davA zodhavA DAkaTarIne tyAM bhaTakyA kare che ! jyAM parastrIgamana na DAya tyAM pacAsa TakA vRMdA ne DAkaTaro nakAmA thai paDe. e darardAe mANasa jAtane evI mAthabhIDI che ke te khAkhatamAM vicArazIla DAkaTarA jaNAve che ke teonI zeAdhA chatAM paNu jo parogamananA saDA cAlyA karaze teA prajAe!nA jhapATAbhera ata Avaze. ethI thatA rAgAnI davAo evI che, ke jo te rogano nAza thayA ema lAge te bIjA ghara kare che, ne te peDhI dara peDhI utare che. have paraNelAne brahmacarya pALavAnA upAya batAvI A dhAryo karatAM lakhAeluM prakaraNa madha karIe. khArAka, havA, ane pANInA niyamA jALavyAthI paraNelA mANaseA brahmacarya jALavI zake nahi. teoe peAtAnI strInI sAthenI ekAMta tajavI joie. vicAra karatAM dekhAze ke strInI sAthe viSaya bhegavavA sivAya ekAMtanI jarUra hAya nahi. rAtrie strI-purUSe jUdI eraDIemAM sUvuM joie. divasanA bannee sArA dhaMdhAmAM ne sArA vicArAmAM niraMtara zakA elAM rahevuM joie. peAtAnA suvicArane uttejana maLe tevAM pustaka vAMcavAM, tevA puruSAnAM caritra vicAravAM, ane bheLamAM te du:khaja rahyu che e vicAra vAra vAra karaveza. jyAre jyAre vivayanI icchA thaI Ave tyAre tyAre teNe ThaMDA pANIthI nahAI levuM. Ama karavAthI zarIramAM je mahAagni rahyo che te khIjuM ne sArUM rUpa pakaDI puruSa ane e bannene upakArI thaI paDaze ne te AnA kharA sukhamAM vadhArA thaze. Avu karavuM e muzkela che; pazu muzkelIo jItavAne te ApaNe janmyA chIe; AreAgya meLavavuM hAya teNe A muzkelI jItavIja paDaze.1 -+X6:0:* *1 sthULa zarIranI nIrAga sthiti e kharUM khArAgya nathI, pazu sthULa zarIra ane sUkSma zarIra vikArarahita hAvuM eja kharUM ArAgya che. 2 zarIra, mana ane AtmA e traNanI jenA ceAgathI uttarAttara unnati thAya, teja ArAgyanA kharA niyama che. 3 kevaLa amuka eka prakAranA AhArathIja zarIra ArAgyasa'panna thaze evI samajaNu bhUlabharelI che. sadguNu e ArAgyamAM 1 pRSTa 36 6 thI hAM sudhInA lekha mahAtmA gAMdhI mA. 3. nA che. * prAta:kALa mAsika. 53 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. * vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 jo. ekAdaza ==== == =s, w= == ====== bahu puSTikAraka che, ane sadAcArI manuSyanuM ja AyuSa vizeSa ArogyasaMpanna hoya che. je sthaLa ane suma zarIrano bahuja nikaTa saMbaMdha che. eka zivAya bIjuM TakI zakatuM nathI. sthaLane chULane AhAra maLe joIe ane sUphamane sUkSmane AhAra maLa joIe sthaLa zarIrane AhAra eTale niyamita khAvuM pIvuM ane vyAyAma ane sUkSma zarIrane AhAra eTale sadguNa ane sadAcAra 5. tAva, udharasa, kSaya vagere sthaLa zarIranA rega che; ane kAma, krodha, IrSyA, droha, ALasa vagere mananA eTale sUkSama zarIranI roga che. 6 sthaLa zarIranI roga prathama zarIrane ane te pachI kame krame sUkama zarIrane durbaLa karI nAMkhe che ane te pramANe ja mananA-sUkSma zarIranA rega prathama manane ane pachI sthULa zarIrane regI banAve che. 7 sAtvika AhAra zarIrane nIroga karIne manane savaguNI ane saddaguNI banAve che. 8 tAmasa AhAra ( madyamAMsa ItyAdi) manane tamoguNI banAvI nIca rithatine pahoMcADe che. huM parepakAra, dayA, kSamA, svArthatyAga, udArapaNuM, utsAha, hiMmata, svajanaprema, ane ravadeza sevA ItyAdi uttama guNa manano suvikAsa karI zarIrane Arogya Ape che. 10 zarIra ane mana e be jyAM vikArarahita hoya che tyAMja AyuSa Arogya, AnaMda ane kIrti eno vadhAro thAya che. A daza niyame nara ratna dAdAbhAI navarojajI pALe che ne tene Aje Aje 90 varSa thayAM che. tA. 18-7-14. : pravRttinI zuddhinA pramANamAM ja aMta:karaNamAM ullAsa hoya che. bAhya nAna, kasarata vagerethI nirAmayatA prakaTe che te karatAM aMtaHkaraNamAM rAgadveSano abhAva, ni:svArthapaNu, niSkapaTaya, jutA vagerethI vizeSa prakRti saMdarya jAme che. zarIrane vyAyAmanI to prajAmAM bahuja jarUra che. jenAmAM sAcI niSThA che, jenAmAM gya vyAyAma che, jenAmAM nyAyIpaNuM che, jenAmAM kRtadhrapaNuM nathI, jenAmAM dharyabala, titikSA, amadamAdi saMpatti che, jenAmAM dIrdhadaSTi che, jenAmAM vRttinI 'lolupatA nathI, jenAmAM aDagapaNe nirmohatA sAdhavAnuM baLa che, jenAmAM samadhane anusAra yatna sevavAnuM sAmarthya che, jenAmAM AtmAnA baLanA dharmo sacoTa sevavAnuM baLa che tevA purUSane ja kudaratanuM agAdha ezvarya anubhavavA gya maLe che. AyuSa, puSTi, dhana, dhAma Adi sarva prakRtinAM bharelAM che. satkIti jemaNe meLavavAnI che temaNe te dizAnA yatna sevavA ane jemaNe Arogya meLavavuM che temaNe te dizAmAM prayatno sevavA. manuSya sarvIze ucca thavuM. manuSya * bhAdaya mAsika Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda Arogya-adhikAra.' pratyeka vAtAvaraNamAM sarvottama veza bhajave. havaza thaI gabaDI paDavuM nahi. pitAnuM sarvottama lakSya mUkavuM nahi. mahApurUSanI pravRtti tRSNA, rAga, dvega, meha, bhaya vagere vikArothI malina hotI nathI. tethI temanI pravRttimAM ana. yAse svAthya, teja, baLa vagere daSTigocara thAya che. khAI pIne zarIrane laDuM jevuM banAvavuM evo Azaya jemane hoya che temanuM zarIra devIbaLathI piSAnuM nathI. te zarIrapara varya prakaTatuM nathI. paNa jemanI pravRttimAM nirmaLatAne sUrya dedIpyamAna hoya che temanI ja vANImAM agAdha sAmarthya hoya che temanI ja rIti nIti sa keine anukaraNa karavA jevI lAge che. vaya vadhe tema cAri. canI nirdoSatA siddha karo. zarIra dhrujatuM hoya te vAMcavA lakhavAnA ke mane baLa vadhAravAnA yone zithila pADo. ane zarIramAM cogya garamI prakaTAvenAra yantraja se. amuka samaye miSTAnna maLanAra che mATe khUba kasarata karIe evA vicAra naja se, paNa miSTAnnamAMthI jeTaluM pace teTaluM ja svIkAre. anItinA aMzane pratyeka vartanamAMthI dUra rAkho ane tame yegyavicArabaLathI yukta rahezo. sAcI nirAmayatA sarva aMzamAM sAdho. aMtaHkaraNamAM vyAdhi hoya che te bahAra zarIramAM paNa prakaTe che. aneka rogonuM mULa tapAsIzuM to temanAM kAraNe malina aMta:karaNanAM kAryo che. zarIramAM aMta:karaNa che te mahAna preraka sattA che. e aMtaHkaraNamAM kaI gupta alaukika sattA vase che. te sIdhA, sAdA, saraLa, daivatavALA, yathArtha mArgoe vahevAne ApaNane prabodhe che. ene je ApaNe e bedhane anusarI vividha purUSArtha karIe, vividha kaTIomAMthI pasAra thaIe ane aMtaranA uMDANamAMthI saMteSa prakaTe evA sAcA saMgIna prayatno jamAvIe to kudaratamAMthI ApaNA hitanAM agamya svarUpa prakaTa thAya che, ane jemanA aMta:karaNamAM nirmaLa cAritryane sadhAvanAra saMskAre che teo A jagatanA mahAna niyatA che. teo sarvaze nirAmaya, duHkhathI atIta, sukhasvarUpa bane che. nirUtsAha, nirAzA, maMdatA, jaDatA, Alasya, pramAda, kApaTaya vagere jemanA AcaraNamAM jaNAtAM nathI temanAmAM satvabaLa ubharAya che. teo satvapUrNa bane che, ane je prakRtidarya temane maLe che te yathArtha hoya che. manuSya prakRtine nIroga sAdhavI. e nIragatA tatvavidunI daSTie jevI hovI ghaTe tevI siddha kare. mukhapara kAMti joIe. teja dedIpyamAna joIe, varNa gera ke pratApa pADanAra joIe, vANImAM baLa levuM joIe, seMkaDo manuSyane unnati patha para caDhAvavAnuM sAmarthya joIe, je zarIrane jotAM bIjA manuSya vaMdana karavA prerAya evuM tejasvI nA ojasvI zarIra joIe, azrAMta parizrama karavAnuM sAmarthya zarIramAM hovuM joIe, te daDha hovuM joIe. A Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza - janana nanana nanna=kAkawwR===nA mATe vartanamAM nirmaLatAne bhAnu prakaTa hovuM joIe, apakIrti ke kalaMka lAge evuM ekapaNuM vartana naja joIe. pUrNa premathI pIrasAyelA padArtha jamavA joIe. apamAnathI mizra bhajana naja svIkAravuM. zarIramAM paDelA padArtho pUrepUrA pacavA joIe. bhUkha kakaDIne lAge tyAre jaThara jIrave eTaluMja khAvuM, zarIramAM kacaro vAraMvAra bhara nahi, zeDo samaya tIvra bhUkhanuM bhAna thAya topaNa bhUkhane tIvratara thavA devI. cAra manuSya cAha pItA hoya ke khAtA hoya te ApaNane dekhAdekhI khoTI bhUkhanI ke cAhanI vRtti prakaTe che, AvI beTI vRttine vaza thavAthI zarIramAM bhAra, zithilatA, smRtine abhAva vagere prakaTe che, mATe tAtparya eja ke sAcI bhUkha prakaTavA devI, jaTharamAM paDeluM anna sarvottama prakAre pacI jAya eTalI pUrepUrI kasarata karavI. annanI dareka mANasane jarUra paDe che, divasamAM eka ke be vakhata jama. vAnI jarUra paDe che, jamavAne vakhata thAya che tyAre vRtti valavale che. jarA vaheluM moDuM thAya che te dhuMvApuvA thaI jAo che ane te sivAya cAlatuM nathI. A badhuM zAne mATe? mAtra zarIranA piSaNamATeja che. ananuM grahaNa karavAthI zarIra TakI zake che. chatAM paNa game tevA annane svIkAra karatA nathI paNa je rUcikara ane svAdiSTa hoya, je zarIrane poSaNa ApI zarIrane puSTa karanAra hoya tevA annane ja grahaNa karavAmAM Ave che. *have huM tamane eka vilakSaNa bInA kahuM chuM. jyAre jyAre tamArAmAMthI kaI anArogya thAya, tyAre teNe pite pitAne yA tamArAmAMthI koIe tene (pitAnI daSTi) AgaLa khaDe kare ane mAnasika kathana evuM karavuM ane daDha rIte kalpanA karavI ke te barAbara Arogya che. AthI te jhapATAmAM sAje thaze. te mAMdAne na oLakhatA ho agara te tamArAthI hajAre maila dUra hoya te chatAM paNa tame te karI zake. te yAda rAkho, ane have vadhuvAra mAMdA na bane. zaMkA-mArAM netra bagaDayAM che, tene sudhAravA mATe upAya karavo? samAdhAna-je apriya sthitine ApaNane anubhava thAya te sthitine daSTithI jevo nahi, ane vRttithI tenuM ciMtana na karavuM, ane tevI jagAe je priya sthiti ApaNe joItI hoya tene daSTithI jovI, ane vRttathI tenuM ciMtana karavuM e sarva prakAranAM duHkha vyAdhi vagere TALavAne adhyAtmika upAya che. tamane netrane rega priya nathI, te have tamArA manamAMthI te regane kADhI * svAmI vivekAnaMdanA patra. * mahAkALI mAsika Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAchaMda ArAgya--adhikAra. ~~~~~~ jarA wwww nAMkhavAnA prayatna karo. tamane pakSaghAtanA vyAdhi thayA nathI, te tenuM tame kAMI ciMtana kareA che ? netrane vyAdhi paNa tamane thayeAja nathI, ema manamAM nizcaya karI tenuM ciMtana karavAnuM prathama cheDI do. tame kahezeA ke vyAdhine anubhava thatA hAya tyAM pachI anubhavaja nathI thatA, evuM ciMtana zI rIte karAya ? pazu evuM ciMtanaja karavAnuM baLa meLavavAnI tamAre agatya che. jenA anubhava thatA hAya tene uMDA bhoMyarAmAM pUrI tenA upara evI meATI zilA DhAMkavAnI che ke te tamArI najara AgaLa Aveja nahi. ane jyAre ApaNe, jenA ApaNe anubhava karavA che, evI ApaNI priya sthitinuM ciMtana karIe chIe, tyAre A apriya anubhavavALI sthitinuM ciMtana aTaMkIja jAya che. e parasparathI ulaTI sthitinAM ciMtana ApaNI vRtti ekekALe karI zakatIja nathI. AthI prayatnathI priya sthitinuM ja ciMtana karI. tema karavA tame samartha che. tame rAjA nadhI, tApaNu ghaNIvAra tame tamane kAI rAjA athavA evIja kAI sukhavALI sthitimAM ka2eA che, ane kalAkAnA kalAka tamArA te zekhazalInA taraMgAmAM kADhI nAMkhALeA, kharAkhara teja pramANe je priya sthiti tamAre jeItI hoya tenuM ciMtana karA, ane je apriya sthiti na joItI hAya tene bhulI jAo. tamArAM netra pUrNa nirAgI che, e pramANe mAnasika dRSTithI juo. tamane AchuM ja. NAtuM hAya tA garUDa jevI tIkSNa dRSTinI kalpanA kare. tevAM netra tamane prAptaja che; tevI kalpanA karI te kalpanAmAM ramyA kare. khaLanA ane pUrNa ArAgyanAja vicAra kareA, ane te vicAramAMja manane daDha joDeluM rAkho. nirbaLatAnA ane rAganA vicAra sarakhA paNu manamAM AvavA detA nahi. saghaLeja ArAgya ane sukha vyApI rahyuM che, te vinA azubha karyuM cheja nahi, e vicArane pra yatnathI puSTa karyA kare. jyAM jyAM du:kha doSa athavA azubha jaNuAya tenAprati netrane mIMcA. prANImAM ke padArthamAM kazAmAMja doSa jIvA nahi, sava sArAM che, saja brahmasvarUpa che, ema joyA kare, tamArA nirNaya karelA nItinA dhAraNathI kAI ulaTu cAle che, athavA anyAyathI ke adharmathI vate che, evuM tamane jaNAya topaNa te upara svalpa paNa dhyAna ApatA nahi. temanuM paNa kalyANu icche, ane temanAmAM kalyANane jue. ( sAmAe Amaja vavuM joIe, evuM temane mATe dheAraNu AMdhavAnI tamAre kazIja agatya nathI. ) satra zubha jovAnuM (tame tamArUM peAtAnuM) dheAraNu khAMdhA, ane te dhAraNe AgrahathI varSe jAe. A pramANe ekamAsa prayatna sevatAM tamArAM netra vageremAM kevA sArA sudhArA thayA che, teneA tamane potAneja anubhava thatAM, sarvatra zubha dana karavAnuM kalyANukArI vrata tyajavAnuM tamaneja nahu game, Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 vyAkhyAna sAhityasaMha-bhAga 3 je. ekAdaza rakajhakajhakajhakanakawjana============= - Do. e. baranethI jyAre jyAre pitAnA zrImaMta ane mojamajAmAM DubelA rogIone jevA jatA tyAre hamezAM teonAM rasoDAmAM jate, ane raseIAnI mulAkAta leto. te temane kahe, "mArA bhalA mitro ! huM tamAro hamezane devAdAra chuM, kAraNa ke tame mArA upara ghaNuM bhAre upakAra kare che. raseI karavAmAM tame caturAI ane kuzaLatA darzAve che, tathA vividha padArthone svAdavALA banAvI tevaDe tamArA zrImaMta zeThenA zarIramAM tame je vividha regone dAkhala kare che tethIja ame DAkaTare Aje bagIomAM besIne tAga DadhInnA karIe chIe. amane je tamArI madada na hota to amAre sarvane TAMTIA ghasaDatA jyAM tyAM javuM paData, ane sukuM pAkuM khAvAnuM paNa amane peTa bharIne maLata nahi. meM ane tame ajANatAM karelAM khune. mAMdA mANaso AgaLa zuM bolavuM ane zuM na bolavuM, tenuM see navANuM manuSyane bilakula bhAna hotuM nathI. mAMdA mANasone sAruM lAgavA mATe tathA tenI teo atyaMta dAjha khAya che, e dekhADavAne mATe tene sahaja tAva AvyuM hoya che, te paNa peTe hAtha aDADIne, traNa ja lAMbuM mukha karI teo bele che, ze tAva caDhayo che tAva ! pANunAM ghaDAM peTa upara mUkyAM hoya teo dhakhI jAya !" pAse mA athavA bIjuM koI saMbaMdhI beThuM hoya te te pitAnuM vadhAre heta batAvavAne bole che, are traNa dahADAthI Ama leDhAnI pere zarIra lakhyuM jAya che. keNa jANe zuM thavA beThuM che, ane have AmAMthI zuM nIpajanAra che, te bhagavAnane khabara. AvAne AvAM seMkaDo vacane divasamAM seMkaDevAra mAMdA manuSya pAse tenA saMbaMdhIo tathA tene jovA AvanAra sarva bele che. keTalAka te vaLI AvI bAbatomAM pitAnI atyaMta kuzaLatA jaNAvavAmATe regIne thoDIvAra dhArI dhArIne joIne pachI bole che, bhAI ! tamArA DAbA ke jamaNA paDakhAmAM kaMI darada jevuM thAya che? ane devage regI je kadAca kahe che ke hA, evuM vakhate vakhate jaNAya che, te tarataja atyaMta gaMbhIra mukha karI bele che, meM pahelethIja dhAryuM hatuM ke lIvaramAM ane spAInamAM kaMI bigADa thavo joIe, ane temaja nakkI thayuM! e sAle lIvarane roga e kharAba che ke keme karyo maTatuM nathI. mArA vanamALIne thayuM hatuM te ene jIva lIdhe tyAre chuTaye? Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ArAgya--adhikAra. =========. priya vAcaka ! mAMdA manuSyo AgaLa khelAtAM vacaneAnA AtA bahuja utaratA prakAranA namuneA che, khAkI rAgIone ghere ghera pharIne jo tame anubhava karaze! teA tamane jaNAze ke rAgInI pAsenAM manuSyA rAgIe pAse jevAM vacane AkhA divasa ele che, te vacane sAjAsamA manuSyane paNa trIje divase cAkAupara suvADavAne masa che. 423 zu rAgIo AgaLa AvAM vacane elavAthI rAgIonA rAga vadhe che? hA, vadhe che, ane hajArA sthaLe temanA prANa hare che. mananA vicArAnI zarIra upara keTalI asara thAya che, te bahuja thAMDA manuSyA jANe che. ApaNA manamAM jo DhapaNe cAMTI jAya che ke mane have amuka amuka rAga thayA che, athavA thatA jAya che, te te pramANe zarIramAM tevA pherakAza thayA vinA rahetAja nathI. se| DigrI tAvavALA manuSyane gharamAM je jue te kahe ke hAya hAya ! ze! gajaba tAva AvyA che; ane rAgInuM hRdaya sAmAnI vAtane tatkALa svIkArI le, evuM narama hAya che, teA jotajotAmAM tAva vadhI gayA vinA rahetA nathI. vizeSe karIne rAgamAM dezamAM nava mANusanA aMtaHkaraNu duLa hAya che, ane tethI sAmA manuSyA tene je kahe che te teo tatkALa mAnI le che; ane Ama hAvAthI rAgInI dAjha jANanArAM je manuSyeA rAgInA upara peAtAnuM pArivanAnuM heta che, ema darzAvavAne mATe teneja tamAre rAga ghaNAja bhayaMkara che; emAMthI jhaTa cetazeA nihuM teA kSaya thai jaze, pachI hAthamAM vAta nahi rahe, pelA dAmeAdarane tamArA jevuMja pahelAM thayuM hatuM, paNa marAmara esaDa na karyuM eTale temAMthI kSaya thayA ne be mahinAmAMtA sApha thai gayA, evAM evAM vacane kahe che, te rAgInA manamAM je rAganI tee dhAstI khatAve che, tenAM khIja rAgInA hRdayamAM rApe che. ghaNA rANIe A sAMbhaLelI. vAtane pachI pathArImAM paDayA paDayA divase ane rAtre ghuTayA kare che, ane bhaya ane ciMtAthI vyAkuLa thaI pArivanAnAM duHkhada citrA pAtAnI bhaviSya sthitimAM race che. bhaya ane ciMtAthI sAjA manuSyeAnI paNa kevI sthiti thAya che, e sarva jANe che, ane keTalAkatA * ciMtA citAsamAna ' arthAt ciMtA citAnA agninI peThe zarIrane bALI mUke che, evAM jJAnanAM vacanA jyAM tyAM ele che, teApaNu ajJAnatAthI nirdoSa rAgIonA hRdayamAM ciMtAnA agni prakaTAve che. nyuyeA varlDa nAmanA vamAnapatra, A samadhamAM potAnA patramAM phrAnsanI eka chekarInA je dAkhale hamaNAM prakaTa karyAM che, te pratyeka vicAravAn manuSye bahu lakSamAM levA ceAgya che. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. ekAdaza phrAnsanA eka prAMtamAM eka agIAra varSanI cheADI hatI. tenA kAkA DokaTaranA dhaMdhA karatA hatA, ane tethI rAgIone jovA jyAre jyAre te jatA tyAre peAtAnI bhatrIjIne paNa pAtAnI sAthe prasa MgeApAtta teDI jatA. tethI te che.karInA jANuvAmAM vividha rAgonAM nAma tathA lakSaNeA AvyAM. A pramANe keTalAka mAsajatAM eka divase te cheADI sahaja mAMdI paDI. tene kai mATe bhAre rAga thayA nahAtA, ane tethI e traNa divasamAM te te maTI javA AvyeA, pazu eTalAmAM daivayeAge tenA kAkA tene tyAM AvI caDhayA, ane tene khATalAmAM sutelI joi, vagara joye ane vagara tapAsyuM avicArathI kheAlI uThayA ke, ara22! A cheDIne teA pakSAghAta thayA jaNAya che ? te DIe A vacana sAMbhaLyuM, ane te tenA aMta:karaNamAM evuM te sajaDa cAMTI gayuM ke theADIjavAramAM tenAM saghaLAM gA rahI gayAM. A sthitimAM keTalAka divasA vahI gayA, pachI vaLI pelA DAkaTare eka divasa tapAsIne kahyuM, mahena ! tane kaMI kSaya jevuM teA nathI jaNAtuM ? thADIjavAramAM, kSaya rogIone jema thAya che tema te bhayaMkara udharasa khAvA lAgI, ane tene kamAM lehI paDavA mAMDayuM. manamAM sajaDa mULa ghAlatA vicAreAnI AvI asara thatI hAvAthI vicAra vAna manuSye kAinA AgaLa kaMipaNa khelata bahu sAvadha rahevuM joie, temAM paNu rAgI AgaLa pAtAno jIbhane phAve tema nacavavI hui joie, ekalI jIbhane vazamAM rAkhavI joie eTaluMja nahi, paNa mukhanA tathA netra vagerenA bhAva paNa rAgI AgaLa evA prakAranA na thavA joie ke jethI rAgIne ema bhAna thAya ke mane jovA AvanAra mArA rAgane bahu bhayabharelA mAne che. hamezAM rAgI AgaLa sArIja vAtA kADhavI. peAtAnA roga maTavAnI AzA ane zraddhA tenAmAM vadhe, evAMja vacanA kahevAM joie. kharekhara tAva vadhAre hAya tApaNu tene saghaLAe emaja kahevu joie ke have tAva utaravAupara che. A vacanA paNa evI rIte na kahevAM ke rAgIne ema bhAna thAya ke te mane chetare che. jJAtinAM tathA pADAzanAM mAMdA mANasAnI tathA maraNa pAmelAonI, bhayane tathA ciMtAne vadhAranArI vAtAnA cApaDA, gaja gaja lAMmAM mAM karI vAMcanArI DAsIone tathA tevAja svabhAvanA puruSAne rAgInA gharamAMthI gharanikAlanIja zikSA karI devI. DAhyA mANasAe gharamAM mANasa mAMdu paDatAM, te mAMduM che, evI vAtA jyAM tyAM na karavI, ane maMdavADa vadhAre hAya tApaNu - sArUM che, sArUM che ' evAMja vathA prasanna vadane jene tene kahyA karavAM, pazu madavADa bahuja vadhyA che, evuM jyAM tyAM kahIne, nyAta jAtanAM, tathA eLakhItAM pALakhItAM manuSyA. rUpI tIDAnAM TALAne rAgIne jovA mATe pAtAnA gharaupara utarI paDe ema na 424 ww Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada, Arogya-adhikAra. 25 karavuM. jema tIDA dANunA khetaraupara paDI khetaramAM ugelo e eka dANo khAI jAya che, tema rogIne jovA AvanAra seMkaDo avivekI tADA regonA zarIranuM rahyuM sazuM sava bALI mUkI tene mRtyunI vahelo mulAkAta karAve che. vaLI maMdavADanI vAta, saMbaMdhIjanemAM jema ochI carcAya temAM lAbha levAnuM eka bIjuM kAraNa che. regIne jovA AvanAra manuSya tathA regIne oLakhanArA manuSya regInA saMbaMdhamAM je vicAra kare che, tenAM mejA regInA aMtaHkaraNane athaDAya che, ane je te vicAre sArA hoya che, te rogIne sArI asara thAya che, nahite tene vyAdhi vadhavAmAM puSTi ma che, ane janasamAjanA ajJAnane lIdhe bhAre maMdavADamAM regInA satvara marI javAnA saMbhavanA vicAra jeTalA manuSya seve che, tenA karatAM sAruM thavAnA vicAra sie ekaTake paNa sevatA nathI. AthI rogIne gharanuM bhaya ane ciMtAnuM vAtAvaraNa vadhAre baLavAna thatuM jAya che, ane tenI rogoupara bahuja mAThI asara thAya che. jema manuSya mATe, ane jema tene oLakhanArA vadhAre, tema tenA maMdavADane e che prasiddhimAM mUkavo joIe je moTA mANase AkhA dezamAM athavA duniyAmAM jANatA hoya che temanA maMdavADanI vAta tArathI jyAre AkhI duniyAmAM prasarI rahe che, ane saghaLAja tenA bacAvanA asaM. bhavanA vicAre, bhaya ane ciMtAthI je seve che, te te moTA mANasane vyAdhi vadhateja jAya che, ane ghaNe prasaMge tene prANa paNa le che. A vagere kAra thI ApaNA maMdavADanAM temaja bIjAM dukhe, A jagatamAM koIne paNa na kahevAmAM ja lAbha che. priya vAcaka! zastrothI bIjAne mArI nAkhanAra manuSya khunI gaNAya che, ane sarakAra tene pakaDIne phAMsIe caDhAve che. paNa pitAnAM apagya vacanathI ane vicArethI hajAre nirdoSa manuSyone adaSTa rIte mArI nAkhanAra lAkha puruSa ane strIo A jagatamAM meTAM pratiSThita, vyavahArakuzaLa, DAhyAM ane sAmAnI dAjha jANanAra gaNAya che. teo nirbhayapaNe sArAM sArI vastro paherI saghaLe hare phare che temane sarakAra taraphathI pakaDavAmAM AvatAM nathI ane sarakAra ke prajA koI temane khunItarIke gaNatuM nathI? meM paNa pUrve AvAM ghaNAM khuno karyA chatAM, jyArathI mAro deSa mArA samajavAmAM AvyuM che, tyArathI meM te doSa prayatnapUrvaka che kyo che, ane tamArAmAM pa je e doSa hoya te tamane te choDavA premapUrvaka vinavuM chuM ane sAthe sAthe ja tamane jaNAvI dauchuM ke A mArI vinatine jo te svI ri karaze te. pUrva tame karelAM saghaLAM khunanA devathI tame A kSaNeja mukta thayA che Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdazI manuSyanA sthala zarIramAM ke sUkSma zarIramAM bAhya vAtAvaraNamAMthI dAkhala thatAM ke aMdara utpanna thatAM vimaya paramANu potAnI svAbhAvika zaktithI tathA bahAranI ane aMdaranI Akasmika ke pramAdavaDe ubhA karelA hetuovALI anukULatAo maLavAne lIdhe abhivRddhine pAmI Arogyane nibaLa banAve che tathA naSTa paNa kare che. Arogya nirbaLa thatAM rogonuM baLa vadhatuM Ave che ane te baLa amuka hada uparAMta jatAM mRtyune paMjo paDavAno prasaMga paNa Ave che mATe Arogyane nirbaLa na thavA devuM tathA rogonA AkramaNa samaye paNa naSTa na thavA devAne je prayatnonI jarUra che te prayatno sevavAnA gya upadeze tathA tenI egya sUcanAo dareka manuSya saMpUrNa rIte lakSamAM rAkhavI joIe. ane jema hAnikAraka sUkSama viSamaya paramANuothI bacavAne kALajI rAkhavI joIe tevI ja rIte satvara prANahAraka pratyakSa viSa padArthothI bacavAne paNa saMpUrNa kALajI rAkhavI joIe e batAvavAne have pachInA ane dhikArane sthAna ApavA A adhikAranI nivRtti karavAmAM Ave che. -~- ~ ~ viSApaharaNa-adhikAra. -- - TalAka vyAdhio jema ati dukhaprada che temaja keTalAMka prANIo paNa mahAjherI hovAthI ati dukhaprada che ke je manA daMzathI manuSya je turata upAya na le to prANathI mukta thaI jAya che ane keTalAekanA daMzathI ( karaDavAthI) prANamukta na thatAM ghaNe vakhata duHkha thAya che. acAnaka AvI paDatI A prANaleNa pIDAmAMthI bacavA-bacAvavAne tevA viSane utAranArA upAyanI mAhitI bahu jarUrI che. evA viSahara prayogo ghaNA che temAMthI A sthaLe jarUra TUMkamAM jaNAvyA che. sarpadaMzane upAya. anuSTup. ( 1 thI 12) sarpadaSTapradeze tu, svayameva vickssnnH| mUtrayettatkSaNAdeva, nirviSatvamavApnuyAt // 1 // (zA. pa.) Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, viSApaharaNa adhikAra. ' 427 je ThekANe sarpadaMza thaye hoya (sarpa karaDa heya) te ThekANe tarataja pote pesAba (tenA upara) kare tevI jhera utarI jAya che (kaI vaidya zAstrane e paNa mata che ke, pAna karavAthI tAtkAlika asara thAya che.) 1 khajurAnA daMzane upAya. khajUrAlIDhamaGgaM yattasminnateM vinikSipet / / tatte tatatIvra nAri dinaH || 2 | ? zA. 1.) je aMgamAM khajura aDI gayo hoya (karaDa hoya) tyAM jaladIthI dIvAnuM dIvela (talanuM tela ke eraMDIyuM) nAkhavAthI mANasone te jhera utarI jaya che. sthAvara jaMgama viSane upAya. sthAvaraM jaGgamaM caiva nakhadaMSTrAdikaM ca yat / / zrIdarzana sUkSa, zUjhara nivAra zA. 5) sthAvara athavA jaMgama temaja nakha athavA dADha vagerenuM jhera hoya tya. nALIyeranI caTalI bArika vATIne lagAvavAthI zAMti thAya che. 3 tathA zANadvayamitaM cUrNa, kAJjike na tu pAyayet / sthAvaraM jaGgamaM zveDaM, tathA dUSIviSaM ca yat // 4 // / beya jAtanI piparanuM curaNa kAMjI sAthe pAvAthI sthAvara jaMgama samagra jhera tathA dUSIviSa te tamAma nAza pAme che temAM kAMipaNa vicAra karavA jevuM nathI. 4 jhera utAravAnuM auSadha. vandhyAkarkoTikAmUlaM gomUtreNa ghRtena vaa| taNDulodena pItaM vA nihanti nikhilaM viSam // 5 // vaMdhyA kaDInAM mULIyAM gAyanA mUtra sAthe athavA ghI sAthe athavA cAkhAnuM pANa karI tenI (dhaNanI) sAthe pIdhuM hoya te tamAma jhera utare che. 5 je pRthvImAM jherI padArtho-vachanAga, semala, dhaMtura, jherIkAMTA vigere te sthAvara viSa che. sarpa, viMchI, kAnakhajura, haDakAyela kRta vigere prANIonuM viSa jaMgama viSa che. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3jo. ekAdaza janananana+nananananananananana nananananananana amAdhya sapadaMza. asminyoge tu sarpaNa, daSTo pRtyu mavApnuyAt / kRttikA bharaNI svAtI mUlapUtriyAzvinI // 6 // / vizAkhA maghAzleSA citraashrvnnrohigii| .. ' }(zA. 5.) tArAstAH sarpadaSTasya tyajenmandakunau tathA // 7 // paJcamI cASTamI SaSThI tathA cAmA cturdshii| saMdhyAcatuSTayaM duSTaM, duSTayogAzca raashyH||8|| A yugamAM je sarpa karaDayo hoya te te mANasa mRtyu pAme. kRttikA, bharaNI, svAti, mUla, traNapUrvA, eTale pUrvAphAnI,I. pUrvopADhA ane pUrvAbhAdrapada, azvinI, vizAkhA, Addha, eTalAM nakSatre. marA, azleSA, citrA, zravaNa ane rohiNI. hoya zani ane maMgaLavAra haya, pAMcama, chaTha ane aSTamI caturdazI tathA ane mAvAsyA e tithio hoya temaja prAtaHkAla, madhyAhakAla, sAyaMkAla, madhyarAtri e cAra duSTa saMdhyA hoya, duSTa yaMga hoya ane duSTa rAzimAM hoya te sarSaviSathI bacavuM azakaya che. 6-7-8. asAdhya viSa paNa niSphaLa. arkakasiyormUlaM, jalagItaM jayedviSam / paTolamUlanasyena, kAladaSTo'pi jovati // 9 // AkaDo ane kapAsanAM (vaNanAM) mUla pANImAM vATIne pIvAthI viSane hare che tema paravaLanA mUlano rasa nAkamAM nAkhavAthI kAlanA daMzamAMthI paNa jIve che. 9 tathA pAThAmUlaM viniSpiSya, goghRtena pibetu yH| = adiniyuwo, nAtra pivAnA ? | (za. . . pahaDa mUlane vATIne gAyanA ghI sAthe je pIe te sarva viAthI mukta thAya temAM vicAra karavA jevuM nathI10 jheranA vikArathI thayelA ullAnA nAzane upAya. ajAmUtraM ca tadviSTA, sUkarasya tathaiva viT / jevo kyAnmAsima aa 22 | | zA. .) bakarInuM mUtra ane lIMDio tathA muMDanI viSTA paDavAthI maMDalika nA. | manA sapanA jherathI thayelA phellAo maTe che. 11 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. viSApaharaNa-dhikAra. viMchInA jherane upAya. palAzabIjamarkasya, dugdhe piSTaM haretkSaNAt / viSaM vRzcikasambhUtaM, daMzasthAnavilepanAt // 12 // khAkharAnA bIjane vATIne AkaDAnA dudhasAthe, je jagyAupara vIMchIe daMza karela hoya tyAM lagADavAthI tAtkAlika vIMchInA jherane utAre che. 12 sarpabhayanivAraNa. mAryA (23 thI 4) . ASADhazuklapakSe, bhAnodivase zirISavRkSasya / mUlaM jalena piSTvA, pibena bhIstasya sarpotthA // 13 ASADha mAsanA zukalapakSamAM ravivArane divase sarasaDAnuM mUla pANIsAthe vATIne pIvAthI sarpone bhaya raheto nathI. 13 sarpadaMzane tAtkAlika upAya. sadyo bhujaGgadaze, ravisutamalapUrite kadAcidapi / (aa . 1.) vrajati na dhAtuSu garalaM, satyaM pASANarekheva // 14 // (za tatkAla sarSanA daMzanI jagyA upara AkaDAnuM dudha purI devAthI koI divase paNa te mANasanA zarIramAM viSa lehI vagere dhAtuomAM vyApta thaI zakatuM nathI. te kharekhara pASANanI rekhA samAna che. 14 . sarpadaMzathI thayela ghenanA nAzane upAya. zirISapuSpaM svarasena bhAvitaM triH saptakRtvo maricaM sitaadvym|| prayojayedaJjanapAnabhAvanairvimohitAnAmapi sarpadaMzinAm // 15 // (za sarasaDAnAM pulane sarasaDAnA pAnanA rasamAM ekavIza vakhata bhAvanAyukta karIne ( tenA rasamAM bhIMjavIne) temAM marI ane bamaNI sAkara meLavIne aMjana tathA pAna karAvavAthI te, sapanA daMzathI bezuddha thaI gayela hoya tene zuddhimAM lAve che. 15 sthAvara ane jaMgama ema be prakAranAM viSa che. pRthvImAMthI pedA thatAM tathA vRkSanAM mULa vagere je viSarUpa hoya te sthAvara viSa ane sapa, vIMchI Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. ekAdaza 101 ---- -- -~ vagerenAM jaMgama viSa gaNAya che. banne jAtanAM viSamAM ati ugra teA prANa lIdheja rahe paNa sAmAnya vaSa upacArothI naSTa thAya che. viSanI pratikriyA tarataja karavI joIe, kAraNa ke temAM vilaMba thAya te te prANane tarata harI leche. viSahara upAyAnuM sAmAnya jJAna paNa ghaNI vakhata jyAM ceAgya vaidya ke DAkaTaranI madada tarata na maLI zake tevI sthiti heAya tyAM bahu upayAgI thaI paDe che eTale ke manuSyanAM prANusaMrakSaNarUpa parama dayAdharmanuM uttamamAM uttama anuSThAna vakhate thAya che. manuSyadehanI rakSA karavAmATe AvI khAkhatA jANavI jema jarUranI che tema manuSyadehanI racanA kevA prakAranI che te jANavuM paNa jarUranuM che ane tethI have pachI zarIravyavasthA adhikArane sthAna devA A adhikAranI samApti karI che. zarIravyavasthA - adhikAra. *** ma nuSyanuM zarIra zyAthI baMdhAya che te jANavAnI jarUra che. kAraNa ke te jANavAthI temAMthI mamatva uThAvIne sarvamAM samAna buddhi prApta thAya che ane kudaratanI vicitra racanA-cAturInuM bhAna thAya che, kevA padArthothI kevuM manuSya zarIra mane che ane tene svAdhIna rAkhI kema uttamapaTTe pahAMcAya che te samajavAthI zArIrika vijJone AvatAM aTakAvI tathA AvI pahoMcelAM viznone dUra karI eja zarIrane uttama sAdhanarUpa banAvIne mAkSamArgane khullA karI temAM vagara vinne AgaLa vadhI zakAya che. mATe A zarIravyavasthA adhikArane ahIM Adara ApavAnI AvazyaktA dhArI che. zarIranA adhAraNamAM kalAdinuM vijJApana. anuSTup, ( 2 thI 21) gaH satArAyA sapta dhAtavaH sama tanmAH / saptopadhAtavaH sapta tvacaH sapta prakIrtitAH // 1 // ( yo. vi.) sAta kaLA, sAta Azaya, sAta dhAtuo, sAta tenA mala, sAta upadhAtu, ane sAta tvacA ( cAmaDIyA ) e samagra sAta sAta kahela che. 1 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. www zarIravyavasthA--adhikAra. www~~~~ zarIranA adhAraNusaMbaMdhI sAta kaLAe. mAMsAsRgmedasAM tisro, yakRtplInhocaturthikA / paJcamI ca tathAMtrANAM, SaSThI cAgnidharA matA // 2 // retodharA saptamI syAditi sapta kalAH smRtAH // mAMsa, leAhI, meda ( carakhI ) nI, ema traNa kalAe te nAmathIja e LakhAya che. yakRta ( kALajI ) ane plIhA ( khareLa ) ne dhAraNa karanArI ceAthI ane AMtaraDAne dhAraNa karanArI pAMcamI ane agnine dhAraNa karanArI chaThThI tathA vIryane dhAraNa karanArI sAtamI reteAdharA ema sAta kaLA kahevAya che. 2 sAta AzayA. zleSmAzayaH syAdurasi, tasmAdAmAzayastvadhaH / UrdhvamagnyAzayo nAbhervAmabhAge vyavasthitaH // 3 // tasyopari tilaM jJeyaM, tadadhaH pavanAzayaH / malAzayastvadhastasya, bastirmUtrAzayaH smRtaH // 4 jIvaraktAzayamuro, jJeyAH saptAzayAstvamI / puruSebhyo'dhikAzcAnye, nArINAmAzayAstrayaH // 5 // dharA garbhAzayaH proktaH stanau stanyAzayau matau / / 431 ( yo. viM.) ( yo. ciM.) chAtInA madhyamAM zleSmAzaya ( kAzaya ) che, tenI nIce AmAzaya che, nAbhinI upara DAbI bAju anyAzaya che. 3 rasAsRgmAMsamedo'sthimajjAzukrANi dhAtavaH / nAyate'nyeAnyataH sarve, pitAH vittatenanA // 6 || tenI upara tila (pipAsAsthAna ) che, te anyAzayanI nIce pavanAzaya che, tenI nIce malAzaya che, ane masti (cAmaDInI kothaLI che te mUtrAzayanA nAmathI oLakhAya che. 4 ura:sthAnanI aMdara jIvaraktAzaya che, e prakAre sAta Azaye jANavA. purUSakaratAM srIone traNa AzayA vadhAre che. temAM dharA te garbhAzaya che ane be stana te stanyAzaya ( dudha rahevAnAM sthAne ) che. pa sapta dhAtue. } ( yo. ciM. ) Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza *****~~~~*****~~~~-------------- rasa, rUdhira, mAMsa, carakhI, hADakAM, majjA ane vIrya e sAte dhAtuo pittanA tejathI pAkIne anyAnya-ekamAMthI khAjI temAMthI trIjI-ema kramapramANe utpanna thAya che. 6 432 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. sAta maLe. jihvAnetrakapolAnAM, jalaM pittaM ca raJjakam | . karNavisanAdanta kakSAmedrAdijaM malam // 7 // nakhanetramalaM vatre, snigdhatvaM piTikAstathA / jAyante saptadhAtUnAM, malAnyetAnyanukramAt // 8 // } ( yo. vi. ) jIbha uparanA rasa ( pANI ), AMkhanAM AMsu, gAlanA parasevA, e rasadhAtunA maLa che ane te rasane raMganAra pittane raktadhAtunA maLa jANavA, kAnanA melane mAMsadhAtunA mala jANavA jIRRparanI chArI, dAMtanI kherI, kAkhanA mela ligAdvipara thatA mela ene meda dhAtuneA mala jANavA. 7 nakhane hADakAnA mala jANavA, AMkhanA cIpaDA tathA meDhAparanI cakacakitatA majjAnA mala jANavA ane juvAnImAM mADhApara je khIla thAya che tene zukra dhAtunA maLa jANavA. A pramANe anukrame sAta dhAtuenA sAta maLeA thAya che. 8 sAta upadhAtuo. stanyaM rajazca nArINAM kAle bhavati gacchati / gumAMsamavaH Aho, vasA sA pariIrtitA // r // svedo dantAstathA zAstathaivaujava saptamam / ojaH sarvazarIrasthaM, snigdhaM zItaM sthiraM matam // 10 // somAtmakaM zarIrasya balapuSTikaraM matam / rUti dhAtumavA taiyA, te sovaSAtavaH // 2 // yo..) strIenAM stananuM dudha ane raja (aTakAva) e samaya pramANe Ave che ne jAya che te anne kramathI rasadhAtunI ane raktadhAtunI upadhAtu che, ( e banne upadhAtuo strIono juvAnImAM utpanna thAya che ane vRddhAvasthAmAM nAza pAme che). zukra ane mAMsamAMthI utpanna thayele sneha te vasA kahevAya che. te mAMsa dhAtunI upadhAtu che. parasevA medhAtunI upadhAtu che, dAMta hADakAno, keza ( vALa ) majAnI Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricakeda. zarIravyavasthA-adhikAra. 433 jAma===== == == ===== ane eja zukranI upadhAtu che. A pramANe dareka dhAtuonI upadhAtuo che. temAM eja che te sarva zarIranI aMdara rahenAra, nibaMdha (cikAsavALuM) sthira ane zIta ( ThaMDuM) kahevAya che. 10 te ja somAtmaka ane 4.rIrane baLa tathA puSTi karanAruM che. A pramANe sAta dhAtuothI thayelI A sAta upadhAtuo jANavI. 10 sahatvacA (cAmaDIo). jJeyAvabhAsinI pUrva sidhmasthAnaM ca sA matA / dvitIyA lohitA jJeyA tilakAlakajanmabhUH / 12 // zvetA tRtIyA saMkhyAtA sthAnaM carmadalasya ca / tAmrA caturthI vijJeyA, kilAsazvitrabhUmikA // 13 // (ze. ji.) paJcamI vedinI khyAtA, sarvakuSThodbhavastataH / vikhyAtA rohitA SaSThI, granthigaNDApacIsthitiH // 14 // sthUlA tvak saptamI khyAtA, vidradhyAdeH sthitistu saa| iti saptatvacaH proktAH sthUlA vrIhidvimAtrayA // 15 // avabhAsinI nAmanI pahelI cAmaDI che tenA upara sima nAmane koDha thAya che ane bIjI lehitA nAme che te tila ane rUMvADAM thavAnuM sthAna che. 12 - trIjI vetA nAmanI che tenA para cadala keDha thAya che, jethI tAmrA che tenA para kilAsakeDha ane zcitra keTa thAya che. 13 pAMcamI samagra kaDhanA sthAnabhUta vedinI nAmanI cAmaDI che, ThThI hitA nAmanI che tenApara gAMThe, gaDaguMbaDAM vigare ane rasoLIo thAya che. 14 ane sAtamI sthalA nAmanI cAmaDI che tenA para vidhi Adi gAMThe thAya che. e rIte sAta cAmaDIo che te tamAma jADI be kamara jeTalI hoya che. 15 * zarIramAMnAM mukhya mukhya tatve. * pRthvI, pANI, AkAza, teja ne vAya; A paMcatattvane khela jagata kahevAyuM. upalI kaDImAM zarIranuM varNana ghaNe prakAre AvI jAya che. emAM ema kahyuM che ke pRthvI eTale mATI, pANI, AkAza, teja ane vAyu, evAM pAMca * Arogya viSe sAmAnyajJAnamAhAtmA gAMdhI mo. ka Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 je. ekAdaza ta meLavIne je khela kudarate karyo che, tene ApaNe A jagatane nAme oLakhIe chIe. je vastunuM jagata banyuM che, teja vastunuM A mATInuM putaLuM, jene ApaNe ApaNuM zarIra kahIe chIe te baneluM che. ApaNAmAM kahevata che ke "yathA piMDe tathA brahmAMDe " "jevuM dehe tevuM deze... A cAvI ApaNe yAda rAkhIe te ApaNe khacIta samajIzuM ke zarIrane nibhAvavA sArU svaccha mATI, svaccha pANuM, svaccha khullApaNuM, svaccha agni (sUrya) svaccha havA, e jarUranAM che, ne temAMnA eka paNa tattvathI ApaNe DaravAnuM nathI. kharuM jotAM te tene mAMnA eka paNa tatvanI zarIrane viSe pramANamAM khAmI thAya tyAre darada thAya che. zarIrane viSe ATaluM jANavAnI AvazyaktA che, paNa eTaluM ja jANavuM e ApaNA viSayane sAruM basa nathI. zarIra cAmaDI, hADakAM, mAMsa ane rUdhira (lohI) nuM baneluM che. hADapiMjara upara zarIrane mukhya AdhAra che, tene lIdhe ApaNe TaTAra ubhA rahI zakIe chIe, tene lIdhe cAlI zakIe chIe. hADakAM e zarIranA nAjuka avayanuM rakSaNa kare che, khAparI e bhejAnuM, ane pAMsaLIo e hRdaya tathA phephasAnuM rakSaNa kare che. dAktaranI gaNatarI pramANe ApaNA zarIramAM 238 hADakAM che. hADakAne bahAranA bhAga kaThaNa che evuM ApaNe sau joI zakIe chIe, paNa tevI sthiti aMdaranA bhAganI nathI, aMdarano bhAga poco ne pilo che, eka hADakuM bIjAnI sAthe saMdhAeluM rahe che te jagyAe kUrcAnuM AvaraNa hoya che. A kUrcA te picuM hADakuM ja gaNAya. ApaNA dAMta e paNa hADakAM che. prathama bacapaNamAM dUdhIA dAMta Ave che te saune paDI jAya che. pachI chAzIA dAMta Ave che te paDayA eTale pAchA nathI AvatA. dUdhIA dAMta chathI ATha mahIne phUTavA zarU thAya che, ane bALaka beeka varasanuM thAya tevAmAM ghaNuM-kharA badhA pheTI rahe che. chAzIA pAMca varasa pachI phUTavA lAge che, ne 17 thI 25 varasanI umara sudhImAM badhA kUTI rahe che. dADha sarvathI chellI kUTe che, cAmaDIne ApaNe sparza karIzuM te ghaNI jagyAe ApaNuM hAthane mAMsanA locA jaNAze. A snAyu kahevAya che, ane tenAvaDe ApaNAM jJAnataMtuo kAma le che. ApaNe hAtha bhIDI ughADI zakIe chIe, jaDamAM halAvI zakIe chIe, AMkha mITAvI zakIe chIe, e badhuM snAyune AdhAre thAya che. zarIrasaMbaMdha badhuM jJAna ApavuM e A prakaNenI hadabahAra che, lakhanArane pitAne tevuM jJAna che paNa nahi, ApaNu arthane sArU jANavA jeTaluM ja Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari . zarIravyavasthA-adhikAra. 435 A prakaraNamAM apAze, eTale uparanuM samajAyA pachI ApaNuM zarIranA mukhya bhAga upara jaIe chIe, temAM hAjarI e sarvopari gaNAya. hajarI e kSaNabhara ALasa kare te ApaNuM gAtra mAtra DhIlAM thaI jAya. eTale bhAra ApaNe hAjarIpara melIe chIe teTalo bhAra sahana karavAnI zakti mahAvikarALa prANIomAM paNa nathI. A hAjarInuM kAma anAjane pAcana karavAnuM ne pAyana thayelA anAjavaDe zarIranuM piSaNa karavAnuM che. saMcAne jema ejIna tema mANasane hojarI che. A bhAga DAbA paDakhAmAM pAMsaLAnI aMdara che. temAM aneka kriyAo thaI, jUdA jUdA rase taiyAra thaI annamAMthI tattva kheMcAya che, ane bIjA bhAga maLa-mUva thaI AMtaraDAmAM thaI bahAra nIkaLe che. tenI uparanI bAjue kalejAno DAbo bhAga che. hejarInI DAbI tarapha baroLa che. kalejuM pAMsaLIonI aMdara jamaNA paDakhAmAM che. kalejAnuM kAma lehI zuddha karavAnuM ane pitta pedA karavAnuM che. A pitta pAcanakriyAne sArU upaganuM che. pAMsaLIonI nIce chAtInI bakholamAM bIjA upayogI vibhAgo che, te aMta:karaNa athavA raktAzaya ane phephasAM ema che. A aMta:karaNanI thelI be phephasAMnI vacamAM DAbI tarapha hoya che. chAtImAM DAbA jamaNAM maLI cevIza hADakAM che. pAMcamAM ane chaThThAM pAMsaLAnI vacce aMta:karaNane dhabakAro thAya che. ApaNane DAbuM ane jamaNuM ema be phephasAM che, te zvAsanaLInAM banelAM che, havAthI bharelo che, ne temAM lehI sApha thAya che. phephasAmAM havA pahoMce che te zvAsanaLIvATe. te havA nasakorAmAM thaIne javI joIe. Ama nAkamAM thaIne havA jAya te garama thaIne phephasAmAM utare. ghaNA mANaso A vAtathI ajANa hoI havAne moDhAvATe gaLe che ne nukasAna ame che. moTuM khAvA vagerenA kAmamAM levAnuM che. havA to mAtra nAkavATeja levI joIe. ApaNe zarIranI kaMIka racanA tapAsI gayA, tenA keTalAka mukhya bhAganuM saheja jJAna lIdhuM, have jenI upara dehane AdhAra che e pravAhI-lehI-ne tapAsIe. lohI ApaNane poSaNa Ape che, vaLI te khorAkamAMthI piSaNa karanAra bhAgane nA pADe che, nirupayegI vastuo-maLamUtra-ne bahAra kahADe che, ne zarIrane ekasarakhI garamImAM rAkhe che. lohI zarIramAM rahelI naLIonaso-vATe niraMtara pharyA kare che. ApaNI nADI cAle che te lehInI gatine lIdhe. juvAna ne taMdurasta mANasanI nADI eka miniTamAM lagabhaga 5 vakhata cAle che, eTale 75 dhabakArA mAre che. baccAnI jalada cAle che, ne gharaDA mANasanI ochI cAle che. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza lehIne sApha rAkhanAruM moTAmAM moTuM sAdhana havA che. zarIramAM pharIne je lehI phephasAmAM jAya che te nakAmuM thaI paDe che, ne temAM jherI padArtha hoya che, A jherI padArthane aMdara gaelI havA jhIlI le che ne pitAmAM rahelo prANavAyu te lohIne Ape che. A pramANe kriyA cAlyA ja kare che. lehImAMthI lIdhela jherI padArtha laI aMdara gaelI havA bahAra nIkaLe che, ane lehImAM prANavAyu maLI teja pAchuM nasavATe AkhA zarIramAM pharI vaLe che. AthI samajI zakAya ke bahAra nIkaLate zvAsa e keTaleka daraje jherI che. havAnI asara ApaNA zarIra upara eTalI badhI thAya che ke teno vicAra ApaNe kaMika vistArathI nokhA prakaraNamAMja karIzuM. zarIranI aMdaranA sthira vibhAgo tathA gativALA padArtho kevI rIte beThavAyelA che, kevI khAsiyatavALA che teonI yogya sthiti kema jaLavAya che ane teo kema bagaDIne kevuM pariNAma lAve che vagere vagere bahu maha tvanI bAbate-vaidakano dhaMdho karanAre saMpUrNa ane sUkSmatAthI barAbara samajavI joIe, paNa sAmAnya manuSyae paNa tenI sAmAnya mAhitI te meLavavIja joIe. kAraNa ke vyavahAra vicAramAM ane paramArtha vicAramAM ema baMnemAM te mAhitI upayogI thaI paDe che. Ama sAmAnya mAhitI jyAre sarvane mATe jarUranI che tyAre manuSya potAnA prANa saMrakSaNa mATe jenA upara daDha vizvAsa rAkhI jene zaraNe jAya che tevA manuSya eTale vaidyoe te tenI vizeSa mAhitI meLavavI joIe ane tenI sAthe svAsthanAzaka tathA prANunAzaka regenAM kAraNa, svarUpa, prabhAva ane reganAzaka IlAjenI saghaLI vyavasthA pUrepUrI jANavI ja joIe emAM zI navAi? zAstra tene ja sui kahe che evA suvaidya duniyAne atizaya upayogI che ane tethI tenI kAMIka oLakhANa ApavAnA adhikArane have pachI sthAna ApavuM ucita mAnyuM che. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parii. Ayurveda-sugha adhikAra 47. janana Rwwjha nakakakakaranArAnA janaka Ayurvedasuvaidya-adhikAra. - enuSya-jIvana ratnaciMtAmaNirUpa gaNAya che, A jagatamAM tenI ghaNI upagitA che. A loka ane paralekanI ucca sthiti meLavavAnuM sAdhana manuSyajIvana ja che. svarganA sukhane prApta karanArA A tmAo paNa manuSyajIvanamAM AvavAnI IcchA rAkhe che. kAraNa ke, e jIvana dvArA ja mokSanuM dvAra meLavI zakAya che. evA upagI jIvananuM rakSaNa karavAnI AvazyaktA che. zarIranI aMdara aniSTa karanArA re che ane sAre rAjA, sAre adhikArI, suputra ane sumitra eo jema A jagatamAM paramahitarUpa che ane sukhakAraka che tema Arogya-svasthatA e zarIranI aMdara hitakAraka ane sukhakAraka che. AhAra vihAramAM skUlanA thavAthI regene zarI ramAM utpanna thavAne ane baLavAna banavAno avasara maLe che tyAre teo zarIrane asvastha banAve che jethI mRtyuparyatanuM saMkaTa prApta thAya che. tevAM asvastha zarIrane svastha-nIrogI karavA vaidyane Azraya le paDe che. e vaiva ke jenA upara roga maTavAne moTo AdhAra che te kevo hoya te uttama gaNAya? te jANavAne mATe A suvaidyane adhikAra ApavAmAM Ave che. vaidyanA jJAnane viSaya tathA tenA sAmarthanI maryAdA. rogaM roganidAna, rogacikitsAM ca rogamuktatvaM / / nAnAni sabhyataQ nA mo mAri | 2 | S (- mu.) uttama vaidya raMga, reganuM nidAna, roganI cikitsA ane rogamAMthI muktapaNuM sArI rIte jANe che, paNa AyuSa pUruM thayuM hoya te te, tene ApanAra thaI zakatuM nathI. 1 zuddha adhikArI vaigha ke hoya che? 35nati. (2 thI 4) guroradhItAkhilavaidyavidyaH, pIyUSapANiH kuzalaH kriyAsu / gataspRho dhairyadharaH kRpAlu, zuddho'dhikArI bhiSagIzaH syAt // 2 // (su Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza gurUpAsethI samagra vaidyavidyA zIkhanAra, yazarekhAvALA, vaidakazAstranI kriyAmAM kuzaLa, daradIpAsethI dhanAdi vastu levAmAM IcchArahita, kAma karavAmAM dhIrajavALA tathA kRpALu ane zuddha evA vaidya vaiduM karavAne adhikArI gaNAyache. 2 uttama gurUne vaidhanI sAthe sarakhAve che. ja vyAkhyAnasAhityasa anubhAga 3 jo. ************** rAgAdi rogAnsatatAnuSaktAna zeSakAyaprasRtAnazeSAn / autsukyamohAratidAJjadhAna, yo'pUrvavaidyAya namo'stu tasmai // 3 // (mu.ra.1) je vaidhe ( gurUe ) sarvanA zarIramAM rahelA hAnikAraka kAryanI pravRtinI utsukatA mAha ane azAMtine ApanAra, kAyama pAtAnI pAse rahenAra evA je rAgAdi ( meha-kAma-krodha vagere ) geAne haNyA che te apUrva zaidya (gurU ) ne namaskAra che. 3 vaidyavidyA ghaNI upayogI che. anyAni zAstrANi vinodamAtraM, prApteSu vA teSu na taizva kiMcita / ) cikitsitajyotiSamantravAdAH, pade pade pratyayamAvahanti // 4 // (su.ra.nAM.) mu. bIjA zAsro kevaLa vineAda (ramata ke AnaMda] mATe upayogI che. te sAnno bhaNyAthI kaI vizeSa nathI; paraMtu vaidaka, jyAtiSa ane maMtrazAstra e traNa, pagale pagale pratIti utpanna karI upayAgI thAya che. 4 vaLI vaidhaprati Adarabuddhi. basantatilakA. mA bodhi vaidyakamathApi mahAmaveSu, prApteSu yo bhiSagiti pratistameva / AkArayatyakhila eva vizeSadarzI, loko'pi tena bhiSageSa na dUSaNIyaH // 5 // (tu.ra. nAM.) vaidyavidyA nidha hAvAthI vaidhakane jANavuM nahi ema je kahe che te vya che. kAraNa ke jyAre mahA rAgA prApta thAya che, tyAre je vaidyanA nAmathI prasiddha hAya teneja sarca DAhyA mAmA elAve che tethI e vaidha duSaNuM ApavA caitrya nathI jarApaNa halakI paktimAM gaNavA ogya nathI.) pa Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazkeida. Ayurveda-suvaidya adhikAra vyAdhi vakhate vaidya vinA dhIraja ApanAra keNa che? sAvitarita (6-7) maste duHsahavedanAkabalite magne svare'ntargataM, taptAyAM jvarapAvakena ca tanau tAnte hRssiiktrje|| dane bandhujane kRtamalapane dhairya vidhAtuM punaH / (... kaH zaktaH kalitAmayapazamano vaidyAtparo vidyate // 6 // je vakhate mastaka dusaha vedanAthI grasita hoya, svara gaLAnI aMdara besI gaye haya, javararUpa agnithI zarIra garama thayuM hoya, Idriyone samUha nirbaLa thayA hoya ane baMdhujana du:khI thaI vilApa karate heya te vakhate regane zamAvanAra vaidyavinA bIje keNa dhIraja ApavAne zaktimAna che ? ( arthAta vaidyanI agatya che). 6 ke vaidya vaMdanIya che? kAlajJAnavidAM varo madhuravAk zAMtaH zuciH zAstravit, dhI varSA nitanavaMtu gAyane ghaTu! ? ( ) santuSTaH sadayo'pamRtyubhayahRnmRtyukSaNajJo guNo, saMmUDhaH pratikArakarmaNi na yo vaMdyaH sa vaidyottamaH // 7 // j je vaidya kAlajJAna jANanArAomAM zreSTha hoya, madhuravANI belanAre hoya, zAMta hoya, pramANika hoya, zAstrano jJAtA heya, dhIrajavALa hoya, dharma upara zraddhAvALo hoya, nidAna karavAmAM catura hoya, reganA upAye karavAmAM pravINa hoya, saMteSI hoya, dayALu hoya, akALa maraNanA bhayane haranAre haya, mRtyunA vakhatane oLakhanAre hAya, guNa hoya ane rogane upAya karavAmAM muMjhAya e na hoya, te sarvotama vaidya vaMdanakaravA yogya che. 7 - bI je raste caDelAone sarvathA agatyanI bhalAmaNa. bhrAntA vedAntinaH kiM paThata zaThatayAyopi cAdvaitavidyAM / / pRthvItatve luThanto vimRzatha satataM karkazAstArkikAH kim| / / vedairnAnAgamaiH kiM glapayatha hRdayaM zrotriyAH shrotrshuulai-| / baidyaM sarvAnavadhaM vicinuta zaraNaM prANasaMprINatAya // 8 // . 2. i.) Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza he vedAMtIo! zuM bhaNI rahyA che? hajI paNa zaThanI peThe advaitavighAne pATha zuM karI rahyA che? kaThoravANIvALA he tarka vettAo ! pRthvI vagerenAM tamAM loTapoTa banI niraMtara zuM vicAra karI rahyA che? kAnane na game evI jUdAM judAM zAstro ane vedanI vAta karI hadayane zA mATe duHkhI kare che? prANanA rakSaNa ane poSaNa mATe sarva rIte nirdoSa evA vaidyane zaraNarUpI zodhI kADhe. (te jIvatA raheze. vedAMta vagerenI vAte tAva atisAra vagere mRtyunA dUta sarakhA regonA kUra paMjAmAMthI choDAvaze nahi). AthI vedAMta vagerenI niMdA samajavAnI nathI paNa mAtra uttama vaidyanI upayogitA ane A vazyaktA dhyAnamAM levAnA che. 8 jema kalpavRkSa ke ciMtAmaNimAMthI dhArelI vastuo maLI Ave che temaja je manuSya zarIra che tevaTe aneka kAryo sAdhI zakAya che eTale manuSya je dhAre te svargamAM jaI zake athavA mukti paNa meLave che temaja zarIrane je apavyaya kare te narakAdinI prApti thAya che. sumArge cAlavA avazya manuSyadehanI pUrI jarUra che tethI je deha vyAdhigrasta thayelo hoya te sarve mane ratha niSphaLa thAya che. mATe deha lAMbI AvaradA bhegave e dhyAnamAM levAnI jarUra hovAthI A suvaidya-adhikAranuM varNana karI batAvyuM che tathA kuvaigha kevA hoya te batAvI temanI jALamAM nahi paDavAnI cetavaNI ApavAnI jarUra hovAthI te adhikAra have pachI levA A suvaidyaadhikAranI virati karI che. ghAyurveda-kuvaidya-adhikAra. uM nI BLUELIEFT = 1 EnglEkhil Thing WEFaa kAga 11 1LE Birth is First " yurvedanA graMthane yathArtha abhyAsa ane paripakava anubhavavinAnA lebhAgu vaidhe kuvaidya kahevAya che. tevA vaidyane hAthe aneka manuSya duHkhI thAya che ane koIvAra mRtyune vaza paNa je thAya che, temanA pAzamAM nahi phasAvAnI cetavaNI ApavAmATe suvenA adhikAra pachI A kuvaidyano adhikAra levAmAM Ave che. kuvaidha yamarAjathI paNa vadhAre bhayaMkara che. . (thI 6) vaidyarAja namastubhyaM yamarAja shodr| ag hari rAjAnaiva bhAjapanAni ? ( na.) Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parida. Ayurveda-yuvA adhikAra. 441 . na.) yamarAjAnA sagAbhAI evA he vaidyarAja ! tamane te namaskAraja che. kAraNa ka, yamarAja te phakta prANaja hare che ane vaidyarAja te prANa tathA dhana e banene hare che, 1 kuvaighathI thate yamarAjane upakAra, vaidyarAja namastubhyaM kSapitAzeSamAnava / ii) tvayi vinyastabhAro'yaM kRtAntaH sukhamedhate // 2 // jeNe sarva manuSyone nAza karyo che evA he vaidyarAja! tamane namaskAra che. kAraNake yamarAjA tamArA upara kAmane bejo mUkIne navarA beThA AnaMda kare che (arthAt yamarAjAnuM je manuSyanA nAzanuM kAma che te tamee upADI lIdhuM che eTale te navarA thayA che.) 2 - kuvaidha daradIne maraNavazaja kare che. citAM prajvalitAM dRSTvA vaidyo vismymaagtH| nAhaM gato na me bhrAtA, kasyedaM hastalAghavam // 3 // koI ThekANe smazAnamAM citA saLagelI joIne vaigha vismaya pAmI gaye ke huM ke mAre mAI gayA nathI chatAM A kenA hAthanI kuzaLatA haze? (arthAt ame beubhAInI kriyA vinA satvara manuSyane dehapAta thato nathI). 3 kuvaidya daradInuM dhana kevI rIte hare che? kaSAyairupavAsaizca kRtAmullAghatAM nRNAm / nijauSadhakRtAM vaidyo nivedya harate dhanam // 4 // su. 2. nA.) ukALA tathA upavAsathI manuSyone je phAyado thAya che tene vaida kahe che ke mArI auSadhithI thayo che, ema batAvI paisA kaDhAve che. 4 adhama vAne yamarAjanA pAzajevA gaNI cheDI devA joie. ajJAtazAstrasadbhAvAzastramAtraparAyaNAn / tyajedrAbhiSakpAzAnpAzAnvaivasvatAniva // 5 // / - it.) jeNe vaidakazAstrane abhyAsa karyo nathI paNa kevaLa zastravidyA ( kApakUpa) neja parAyaNa rahe che tevA vaidane yamanA pAzanI mAphaka taIdevA joIe. 5 kuvaidyane kevI bedarakArI hoya che? yasya kasya tarormUlaM, yena kena pravRSya ca / yasmai kasmai pradAtavyaM, yadvA tadvA bhaviSyati // 6 // Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 je. ekAdaza ======= === ====== == ==+= == ==== je te jhADanAM mULImAM laI, jenI tenI sAthe ghasIne game te daradIne ApavuM. pachI daradInuM je thavAnuM haze te thaze. ema dhArI kuvedya vaiduM kare che. 6 kaliyugamAM naThArA vaidya ghaNuM che ane sArA vaidya koIkaja hoya che. AryA. pracchannA yamadUtA, iva prabhUtAH kalau na ke vaidyaaH| / rAjJavattarasTadi sarahada paromAnTika || 7 | (Cae * 2 kaLiyugamAM chupA camarAjanA dUtanA jevA vaidho kayAM zeThA che? arthAta evA ghaNuM vadhe che. paraMtu vaidakazAsa jANanAra, capala buddhivALe ane paralekathI bahInAre saraLa vaidya keI virale maLI Ave che. 7 kevaLa peTabharA vaio kevA hoya che? upanAti. (8 thI 12) mithyauSadhairhanta mRssaakssaayairsaalehairythaarthtailaiH| / vaidyA ime vaMcitarugNavargAH, picaNDabhANDaM paripUrayanti // 8 // A ve cheTAM auSadha, beTA ukALA, sahana na thaI zake tevAM cATaNa ane vidhi pramANe nahi banAvela telathI mAMdAone chetarI pitAnuM piTarUpI pAtra bhare che. 8 kuvaigha yAcakane na Ape. naTo'pi dadyAdraNako'pi dadyAtsaMpArthitaH pAzupato'pi dadyAt / / / vaidyaH kathaM dAsyati yAcamAno, yo martukAmAdapi hartukAmaH // 9 // (6.2.mAM) yAcanA karavAthI naTa, jevI ke pAzupatabA paNa kAMI Ape che. paraMtu vaida pAse yAcanA karI hoya te te kaI ApatuM nathI kAraNa te vaida maranAra pAsethI ke daradI muvA pachI tenA vArasa pAsethI paNa dhana le che. te te kemaja Ape? 9 kuvaidyamAM dayA hotI nathI. yo vyAdhibhiyA'yati bAdhyamAnaM, janaughamAdAtumanA dhanAni / vyAdhIna viruddhauSadhato'sya vRddhiM, nayetkRpA tatra kuto'stu vaidye // 10 // sU. mu. je paiso levAnI IcchAthI, ghaNAM mANaso mAMdAM paDe evuM ciMtave che ane virUddha auSadha ApI regInA rega vadhAravAnuM kare che. tevA kuvaidhanI aMdara dayA kayAMthI hoya? 10 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, Ayuvada-kuvagha adhikAra. sa. mu.) avaidhanA vRhayane sAla ch|utaa nathI. rasAyanaiH sArdhamihauSadhAni, tadatra vAsAnmama mandatAna / itIba vaidyasya hRdaMtarAlaM, lobhaH paTutvaM kalayana muMcet // 11 // ahIM rasAyane sahita auSadhe che. tethI huM ahIM rahIza te maMda paDIza nahi. jANe ema vicArI te vaidyanA hRdayanI aMdara rahevAnA pitAnA phAyadAne dhArate lebha tene (vaidyanA hRdayane) choDatuM nathI. 11 avaidhamA dhanI samAya.. pratyUSamaM vIkSya purISamUtradurgandhasaMbaMdhavazena manye / saddharmagandhaH surabhisvabhAvo, vijRbhate no bhiSajAM gaNeSu // 12 // (sU. mu.) prAta:kAle jevAna viSTA ane mUtranA durgadhanA saMbaMdhane laIne venI aMdara saddharmane uttama gaMdha rahetA nathI. ema huM mAnuM chuM. 12 ardhadagdha vai. zikhariNI. na dhAtovijJAnaM, na ca paricayo vaidhakanaye na rogANAM tattvAvagatirapi no vastuguNadhIH / tathApyete vaidyA iti taralayanto jaDajanA (su. ra. nAM.) nasUnmRtyorbhRtyA iva vasu harante gadajuSAm // 13 // jene lehAdika saptadhAtunuM jJAna nathI, vaidyakazAstrane paricaya nathI, rAganA tatvanI mAhetI nathI, vastu (auSadhi) nA guNanuM jJAna nathI chatAM mUrkha manu ne chetarIne jamarAjAnA dUta jema prANune harI le tema kuvaidya daradIonuM dhana harI le che. 13 kavine lIdhe vaivighAnA hAla. sragdharA. satkoNaM lolanetraM kulayuvatimukhaM dRzyate sAnukampairaNDAnAmadhalajjAJcitamadhipulakaM spRzyate pInamaGgam / / (su. ra. nAM.) klIvAnAM khAdyate'ntazviranihitadhanaM kASThamUlAnitoyaiH, pUrvAsiddhAkalAnAM sklgunnnidhirvaidyvidyaabhivnyaa||14|| Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza suMdara kaTAkSavALuM, caMcaLa netravALuM evuM kulIna strInuM mukha dayAthI (vaidya juve che; apIlAjavaDe, romAMcita evAM strIonAM puSTa aMgane aDake che; purUSArthahIna purUSanuM lAMbAvakhatathI dATI rAkhela dhana, kAka, auSadhi, agni tathA pANI vaDe (ukALAthI) harI le che, mATe pUrvathI siddha sarva kaLAnA, guNanA bhaMDArarUpa (!) vaidyavidyA abhivaMdana karavA yogya che. arthAt vaidhavidyAne Ave upaga dhikkAranuM pAtra che. 14 --aa :0: *---- kaLikALanA uMTavaide. ( 5 thI 21) vaida banyA ne vAta uThADI ulaTa bagADI A nADI anADi jarA na jANe-jeje TIkhaLa A. 15 jaDibudi jagaliye zIkhyA dhAtu rasAyaNa khA; pheke paNa nahi vALI jANe-je je bhIkha na zIkhyA bhaNI na jANyA beDa karye zuM khA; vaida banIne kara ghIkeLAM-je. jIve te daMDI le damaDA marye kAMdhio A dADo khAvA jhaTa le deDe-je je je je gapataNI A goLI phajeta phAkI khA; aDadAvA kare ukALo-jeje. je te jhADataNAM le mULAM je te sAthe khA; je te thAze dhara de damaDA-jeje. TIMpaLa letAM pAra na Ave prabhujInA guNa gAme jeDakaLAmAM rahi che jugatI-je. 21 pitAnA mAnavajanmanI saphaLatA thavA mATe pratyeka manuSya A bhayaMkara bhavasamudrane taravAnI IcchA rAkhavI joIe. e IcchA pAra pADavAnuM mukhya ane nizcita sAdhana satyadharmanuM sevana che. satyadharmanuM svarUpa jANavAmATe zreSTha gurUnuM zaraNuM levuM joIe. uttama prArabdhanA cegathI zreSTha gurU maLe ane satyadharmane upadeza paNa kare, paraMtu jyAre e dharmanuM niyata sevana thAya tyAre ja dhArelI siddhi prApta thAya che. dharmanuM niyata sevana karavAmAM egya mane baLa ane zarIranI svasthatA e be Avazyaka sAdhana che. je zarIra asvastha hoya te tene lIdhe mane baLa paNa zithila thAya che jethI zarIrasAdhya ane manaHsAda * kaLikALanAM kautaka (TIMpaLa.) Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda RAR bhAyuveda-kula adhikAra, www 445 75W upadezazravaNAdi ane dhyAnAdika dharmAcaraNu thaI zakatAM nathI. mATe rAgAdikathI khacAvIne zarIranI svasthatA ApaNAthI banI zake tyAMsudhI jALavavI. e mATe pratyeka manuSya AyuvedanI mukhya khAkhatAnuM sAmAnya jJAna meLavavuM joie ema dhArI A paricchedamAM chevaTa AyurvedanI tevI mukhya mukhya keTalIka sA mAnya bAbatAnA adhikArAne sthAna ApavAmAM Avela che. Ayurve 6nA vizeSa abhyAsavagaranAM manuSyA rAgeAthI dUra rahevAnA dhArI niyamA dhyAnamAM rAkhI zake ane nAhvAnAM nAhAnAM kAraNeAthI thatA nAhAnA nAhAnA rAgeAnA ilAjo dhyAnamAM rAkhI tenA paNa samayasara upayoga karA lAbha meLavI zake tema viSadaza jevI tatkAla IlAja levA jevI Apattine vakhate vaidyanI madada maLatAM vilaMba thAya te tyAM viSane prANuDura sthitipara na pahAMcavA devAne banI zakatA upacArA paNa karI ane teTalI tenI sAme Takkara laI zake athavA pUratA lAbha pazu meLavI zake; paraMtu najara na paDeoMce tevAM nidAnAvALA, sAmAnyabuddhine muMjhavaNamAM nAkhe tevA pUrvarUpa ane rUpAvALA, sAtmya asAtmyanA ni yamAM gAthAM khavarAvanArA tathA aneka peTAbhedone lIdhe bhramamAM nAkhI denArA tatha sAdhyuM, kasAdhyuM, cApya ane asAdhyanA vicAravamaLamAM DUbAvI de tevA rAgAnI upasthitimAM te vaidhanuMja zaraNa levuM joie. kAraNa ke tevA gaMbhIra prasaMgeAmAM jo vagara yogyatAe hAtha nAkhavAmAM Ave tA hAni thAya che. vaidyanuM zaraNa levAmAM paNa vaidyanI yogyAyogyatA jovI joie. duniyAmAM kattavyaparAyaNatA ane lAbhavazatA e banne sAmasAme ekabIjAthI virUddha jatI mAmate hayAtI bhAgave che ane dareka dhaMdhAmAM te jovAmAM paNa Ave che. pUratA abhyAsa ane anubhavathI vyaparAyaNatAne kharAkhara sAcavIne vAjabI lAbha meLave tevA vaidyAja zaraNa levAne yogya che ane teneja suvedya kahevA joie, jyAre peAtAnI kAI jAtano yogyatA na hAya, abhyAsanA ane anubhavanA pazu abhAva hAya chatAM kevaLa paisA kamAvAnA uddezathIja-rAgInuM game te thAe paNa ApaNane paisA maLe eja ApaNI kRtArthatA che ema mAnanArA mUrkha mAtra nAmadhArI vadyA paNa duniyAmAM thADA paDayA nathI. tevA vaidyAthI cetatA rahI temanA pAzamAM na sapaDAvuM paDe teTalAmATe chevaTa temanI ALakhANu thavAmATenA adhikAra ApI A paricchedanI samApti karavAmAM Ave che ane je zarIranA saMrakSaNanI AvazyaktA dekhADI che te zarIramAM aAgya ke amaryAdita mamatA bAMdhI AtmahAninA adhama mArga para na utarI paDAya tene mATe have pachInA paricchetarapha dhyAna kheMcavAmAM Ave che. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 vyAbhyAnasAhityasaMgraha - bhAga 3 . *** in~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ granthasa grahitA, gIti. vinayavijayasaGkalitaH satkAvyAlaGkRtaH paricchedaH // ekAdaza ekAdazaH prazastaH satataM bhUyAtsatAM mude so'yam // 1 // vinayavijaya munie gAThavelA, sArI kavitAo vigerethI alaMkRta te A agiyAramA prazasta paricchedya niratara sajjanAne AnaMda ApanAra thA. phaphaphaphapha ekAdaza pariccheda paripUrNa. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza pariccheda. === U MIHIRI+H+ na nuSya zarIrane nibhAvavAnA mukhya sAdhanarUpa AhAranI zuddhatA sAmyatA, kramaghaTanA ane pUrNatA tathA parimitatA vagere jema AhAra karatI vakhate jALavI rAkhavAnI jarUra che paNa anya prasaMge AvazyaktAvALAM vyavahAra kRtya karatIveLA paNa tene vaLagI rahevAnI jarUra nathI tema zarIrasaMrakSaNa je Avazyaka viSaya paNa jIvana vyavahAranI nirvighatAne mATe je ke dhyAna ApI jALavavAne che paNa tene eTaluM badhuM vaLagI rahevuM jarUranuM nathI ke jethI AtmasukhanAM anya sarva dvAre baMdha thaI jAya ane "bakaruM kahADatAM uMTa pesI jAya." zarIrasaMrakSaNa karatAM zarIramAM ane te pachI tethI AgaLa vadhI zarIrasAthe saMbaMdha dharAvanArI anvavastuomAM evI mamatA ke evI Asakti na baMdhAI javI joIe ke jene lIdhe aMta:karaNamAMthI devI saMpattine dI TharI jaI tyAM AsurI saM. pattinI aMdhAdhunI jAmI jAya ane temAM AMdhaLe banI bhamate ane gothAM khAte AtmA mokSasukha gumAvI-svargasukhathI rajhaLI paDI narakaduHkha bhegavavAne lAyaka thaI jAya e samajAvavAne A paricachedanI AvazyaktA mAnI che ane temAM paNa AraMbhamAM, saghaLI adhama Asaktio ane asatmavRttienuM mULa meha che ane teja A saMsAra samudramAM DUbAvanAra che, teja viSamAM amRtabhAna karAvanAra che ane teja mRgatRSNakAmAM mahAsarevara manAvanAra che. tethI mehanuM svarUpa ane tene prabhAva dekhADavAne tenA adhikAranI AvazyaktA mAnI che. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 e. ======= moTTa-adhiAra. -***-- kharekhara carAcara Akhu jagata mAhane AdhIna che. eTale prANI mAtra pote je je sthitimAM geAThavAyuM che te te sthitimAM mAhane lIdhe nyUna Ananda mAnatuM nathI. paraMtu eka vizvAnA krIDA paNu pAtAnA nivAsamAM atyaMta A nada mAneche tyAM deva, manuSyA tathA anya prANIo paNa pAtapAtAnI ceAnimAM AnaMda mAne temAM zuM Azcaya ? ApaNe joie chIe ke pakSIe pote bhUkhyAM hAya che tApaNu dANA caMcumAM lAvIlAvIne peAtAnAM baccAMonA mukhamAM nAkhe che. eTale manuSyane te putrAdinA pASaNamAM svArthanuM anusa MdhAna thAyache ke A mhArA putra mhArI vRddha avasthAmAM mArUM peSaNa vigere karaze paraMtu pakSIone te pAMkhA AvyA sudhIja sabaMdha TakI zake che. pAMkhA AvI ke kANu mAtA ane kANu putrA tApaNu pakSIone tenAM pASaNAdimAM kevAM Asakta joie chIe ? kharekhara A mAhunA vistAra che. eka tUTI jhu MpaDImAM rahenAra manuSya paNu pAtAnA vaibhava AgaLa maraNanI chellI ghaDI sudhI tamAma devendranA vibhavAne paNa tuccha karI mAne che-A sarva mAhanuMja kAraNa che--A mAkhata manuSyaprANIne jANavAnI ghaNI ja AvazyaktAae ane tethIja A adhikAranA Araba karyA che. jema sUryamAM adhakAra nathI, tema AtmAmAM malinatA nathI. anuSTu ( 1 thI rU. nirmalaM sphATikasyeva, sahajaM rUpamAtmanaH / adhyastopAdhi sambandho, jaDastatra vimuhyati // 1 // } . H. zabdArtha AtmAnuM svAbhAvika svarUpa sphaTikamaNinA jevuM nirmaLa che ( te tajIne ) kalpita upAdhi saMbaMdhathI jaDa purUSa temAM meha pAme che. 1 vivecana--jIvanuM nijasvarUpa, nirUpAdhika svabhAva suMdara sphATikamaNi jevuM kalaMkarahita che. te tajIne karmAMnAvazathI dehArdirUpa je saMbaMdha--saMyoga jIvane thAya che te dehAdimAM satvanA Aropa karIne jaDa, mUDha, ajJajIva ni japaNuM mAnatA harSa zAkAdithI vyAkuLa thAya che. 1 jyAMsudhI manuSyane mamatA ane ahaMtA haiAya tyAMsudhI tapanA phaLanI prApti thatI nathI. 448 ww mameyamahamasyeti prItirIti rivotthitA / kSetre kSetrIyate yAvattAvatkAzA tapaH phale // 12 // dvAdaza ---- } thA. zA. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhIpikAra. jema khetaramAM utpanna thayelI Iti (dhAnyane nAza karanAra upAya vizeSa) A (khetara) mArUM che ane huM enI chuM ema mAnIne tArI mArI dharAve che tyAMsudhI dhAnyarU5 phaLanI AzA rahetI nathI, teja pramANe A mAruM che ane huM ene chuM evI aMta:karaNamAM utpanna thayelI prIti tyAM sudhI strIputrAdimAM cAlu rahe che tyAMsudhI tapasyAnA phaLane viSe zI AzA rAkhavI? kAMIja nahIM. 2 meha vagere deze kaye ThekANe vizeSa hoya che. nAstike zakunA kubje vAstudoSAH pazau chalam / / nA vAito zune vairAgyAirA nAstikamAM zakuna, kunjamAM vAstudeSa, pazumAM chala, ane ghanazahitamAM AhAranA de nathI hatA, tema satvaguNurahita manuSyamAM vairAgya paNa nathI hatuM. matalaba ke je nAstika hoya te kAMI zakunanI darakAra na kare, muja eTale kubaDe hoya tene makAnanA bArI bAraNAM nAnAM moTAM hoya tenI khAtara na hoya tethI te bAbatanI tene paNa darakAra na hoya, pazumAM prapaMca heAya nahi arthAt huM kapaTa karuM chuM tevuM bhAna tene hetuM nathI. ane dhanarahita manukhya heya tene kAMI mAla masAlAdAra tIkhA tamatamatA vAri khorAka na maLe eTale tene ajIrNadi AhAradoSa lAgu paDato nathI. tema jenAmAM sApuNa na hoya tenAthI vairAgya paNa ghaNuM dUra hoya che. 3 mohanI vicitratA gAya (4-1) dArAH parabhavakArA bandhujano bandhanaM viSaM vissyH|| ko'yaM janasya moho, ye ripavasteSu suhRdAzAH // 4 // (sU. mura manuSyane strIo bIjA janmane karAvanArI che, aMjana te baMdhana che, zabdAdi viSaya te jhera che. chatAM paNa manuSyanuM A kevuM ajJAna che ke jene lIdhe zatruomAM mitranI AzAo bAMdhI rahyAM che. 4 putro me bhrAtA me svajanA me gRhakalatravoM me| / iti kRtamemezabdaM pazumiva mRtyurjanaM harati // 5 // (sU. mu.) A putro mahArA che, A bhAI hAre che. vajana (kaNajana) mANa Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAda R A jhakajha************ * ** . che ane ghara, strI vigerene samUha hAre che. A pramANe hAruM hArUM evA zabda karatA. manuSyane paza ( bakaro)ne jema vAgha upADI jAya che tema mRtyu upADI jAya che. 5 , ' mohathI thatI mAnavajanmanI niSphaLatA. ' ' jIm (6 thI 8). hA hA duSTakarthitakAyaiH, kSiptaM janma mudhA vyvsaayaiH| / / kAkiNyarthe cintAratnaM, hAritametadakRkhA yatnam // 6 // ' hA, hA kheda che ke!! duSTAcaraNathI kAyAne nAza karavAvALA vyavasAya (lokika vyavahAre)thI Akhe manuSya janma phekaTa kADhI nAkhyA ane keDI samAna dhanAdi sArU A jIvana kharA kalyANa mATe yatna na karyo tathA cintA.maNi ( jenI pAsa rahevAthI manuSyane Icchita phaLa ApI zake che te) nAmanA maNi tulya A manuSya dehane jIva hArI gayo. eTale manuSyajanma AtmoddhAra 4 sivAyanA bIjA kAmamAM pravRtta thaI vyartha gumAvyuM. 6 * saMsAramAM pati patnI AdirUpe Asakti te paNa kharekhara meha che. yadayaM svAmI yadidaM sama sarva caitanmithyA chaa| yadayaM kAnto yadiyaM kAntA, so'yaM mohAM haMta durantaH // 7 // A mAre zeTha, A mAruM ghara, A mAro pati-ema patnInuM kahevuM, A mArI patnI-ema patinuM kahevuM e kharekhara mithyA kapaTa che ane teja duraMta (duHkhathI jene aMta Ave tevo) meha che. 7 mitranI mitra prati subedha ukti. jAtAH kati nahi sukhasambandhA, na vidantyete jIvA andhaaH||| soya mohanaTasya vilAsaH, sarvo nava iva punarAbhAsaH // 8 // (5. mu.) A jagatamAM sukhanA saMbaMdha keTalA nathI thayA? arthAta ghaNA thayA che. paNuM (mAhathI) aMdha thayelA A purUSe tene jANatA nathI. ke A sarvasukha saMbaMdhe utpanna thaI thaIne nAza pAmI jAya che. kAraNake meharUpI naTane sarva prakArane vilAsa navInanI mAphaka pharI pharI bhAse che, eTale janasamAja temAM taNAte jAya che. mATe (he mitra?) tene tuM kApI nAkha, 8 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda - mahaMta adhikAra saMsArane meha chUTavAnI rIti. ko'haM kasminkathamAyAtaH, kAme jananI ko me taatH| / iti paribhAvayataH saMsAraH, sarvo'yaM svamavyavahAraH // 9 // (s. mu.), huM karuM chuM ane kyA sthAnamAM Avyo chuM? ane kema Avyo chuM? mArI mAtA koNa che? ane mahAro pitA ( bApa) keNa che? A pramANe vicAra karanAra manuSyane A badhe saMsAra svapanA vyavahAra samAna bhAse che. te manuSya mehathI kALane joI zakatA nathI. vajhI. otuH payaH pazyati naiva daNDaM, kIro'pi zAlona ca loSThaskhaNDam / / kAkaH palaM no bata siMhatuNDaM, jantustathAzAM na yamaM pracaNDam // 10 // guH| mIMdaDA dudhane dekhe che paNa lAkaDIne jato nathI. pipaTa paNa zAli (cekhAnA dANAne) dekhe che paNa (gophaNamAMthI AvatAM) TekAnA kaTakAne dekhI zakatuM nathI ane kAgaDe siMhanA sukhamAM rahelA mAMsane juve che. paNa siMhanA heDhAne dekhI zakato nathI. tema manuSya AzA (abhilASA)ne joyA kare che paraMtu pracaMDa evA yama (kALa)ne dekhI zakatuM nathI. 10, mehanI prabalatA. kapAti (2-22). tyakte'pi vitte damite'pi citte, jJAte'pi tattve galite mamatve / / duHkhaikagehe vidite ca dehe, tathApi mohastaruNaprarohaH // 11 // sAmuna dhanane tyAga karI dIdhuM che. cittanuM paNa damana karyuM che, mamatva (mhArA. paNuM) galita nAza) bhAvane pAmyuM che ane duHkhanA eka ghara rUpI che ema na dene jANI lIdhela che, te paNa meha (ajJAna) vRkSa haju tarUNa (kamala) praha (navAkura)ne kADhI rahyuM che. 11 tatvajJAnathI meha cAlyA jAya che. A ghalAdasau moharipu rjanAnAM, jJAnaM vivekaM ca niraakroti| / / mohAbhibhUtaM ca jagadvinaSTaM, tattvAvabodhAdapayAti mohaH // 12 // A jagamAM moha sarva prANIone baLavAna zatru che. te prANIonA Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaDa-bhA je. jJAnaguNa ane vivekaguNa baMnene vinAza kare che arthAta saMsAranA mohamAM khucelA prANIonAM jJAna ane viveka bane cheTAM jatAM rahe che. mohathI parAbhava pAmeluM A jagat badhu vinAza pAmeluM. te meha, tatvano bAdha thavAthI arthAt vastusvarUpane khare bhAsa aMta:karaNamAM thavAthI nAza pAme che. tatvabeyanI pAse mehanuM jora cAlatuM nathI te aneka upAyavaDe mehane vinAzaja kare che. 12 bhAvArtha-meha vivekane kharekhara kaTTo zatru che te hakIkta ApaNe sarva jANIe chIe. vikanI utpatti jJAnathI thAya che tethI jJAna paNa mehanA zatru tarIke gaNAya emAM kAMI navAI nathI. jJAna ane vivekavaDe prANI tatvane barAbara samajIne pachI tatvajJAnanI prAptinA virodhI mehane nimULa karavA mathe che. ema meha paNa pitAne jyAre avasara maLe che tyAre AtmA jyAre tenA vazavatI thAya che tyAre jJAna ne viveka baMnene nimULa karavAno prayatna kare che. A yuddha anAdikALathI ApaNAM AtmagRhamAM cAlyuMja Ave che ane temAM ApaNe AtmA jenI taraphadArI kare che tene jya thAya che ApaNe AtmA eTale badhe adaka svabhAza thaI gayela che ke te ghaDIkamAM mehane vahAla mitra samaje che ane ghaDIkamAM tene kaTTo zatru samaje che. mehanA sAdhanabhUta strI, putra, parivAra, dravya, makAna vigere upara je prIti vadhatI jAya che tethI maha prabaLa thatuM jAya che ane pitAnAM mULa uDI uDAM nAkhate jAya che. AkhuM jagata teNe pitAne vaza karyuM che ane AtmAnA guNene vinaSTa karI lIdhA che tevA prabaLa mehane dUra karavA mATe baLavAnuM kAraNa kharekhara tatva, bAdhaja che. kharekhara tatvabodha thavAthI mehanA pratyeka ceSTita samajavAmAM Ave che eTale pachI A prANI kadi paNa tenAthI chetarAtA nathI, keIpaNa prakAre tene aje karavAno prayatna kare che. ane temAM pariNAme te phatehamaMda thAya che. jagatanA prANuo A pramANe jANe che chatAM paNa mehane vaza thAya che te AzcaryakArI hakIkta che. eNe anAdikALathI pitAnI jamAvaTa karI dIdhelI che, te mAlekaja thaI paDe che, tethI tene AtmagRhamAMthI kADha muzkela che e kharI vAta che paNa jyAre ApaNe tene kharekhara ahitakara samajIe tyAre pachI ekadama rahevA paNa kema daIe? mAtra tevI daDha samajaNa- tatvone thavAnI jara che. 12 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati nA mAludamitara jyAMsudhI mamatA tyAMsudhI mAha. vaLI, api sumasAmAzAvallIzisvA taruNAyate, bhavati hi manomULe yAvanmamatvajalArdratA / iti kRtadhiyaH kRcchrArambhaizvaranti niraMtaraM, ciraparicite dehe'pya'sminnatIna gataspRhAH || 13|| J tyAgA) jyAMsudhI manarUpI vRkSanA mULamAM mamatArUpI jaLanI ArdratA (bhInAtha) che tyAMsudhI zubha tapazcaryA karanAra puruSAnI paNa AzArUpI velanI zikhA [ agra bhAga ) tarUNa ( navAvanamAM hAya te) nI mAphaka vadhyA kare che eTalA mATe lAMkhA paricayavALA A dehamAM paNa atyanta spRhA ( tRSNA ) thI hIna evA dhRtArtha buddhivALA puruSa mahA kaSTamaya tapanA ArabhAvarDa ( sAvaceta rahetA) saMsAramAM nira Mtara vicare che. 13 strIputrAdimAM mAhathI mamatA rAkhavAvALA manuSya kALane jotA nathI. cA niIti ( 24 thI 27 ). bhAryeyaM madhurAkRtirmama mama prItyanvito'yaM sutaH, svarNasyaiSa mahAnidhirmama mamAsau bandhuro bAndhavaH / ramyaM hamidaM mametthamanatyA vyAmohito mAyayA, mRtyuM pazyati naiva daivahatakaH kruddhaM puracAriNam // 14 // , 453 - (1.sa.3.) madhura (sundara ) AkAravALI A mhArI srIche, prItiyukta evA A mhArA putra che, A suvarNanI mhArAne mahAna bhaMDAra che, A mhAro namra khAMdhava ( jana ) che, A suMdara huvelI ( ghara ) mhArI che, A pramANe A pugaaAthI mAha pAmeaA daivathI haNAyeleA A manuSya, AgaLa vicaratA kApAyamAna thayelA kALane jotAja nathI. 14 satpAtra sanmukha kALavaza thayelA purUSanI khinnatA. kaSTopArjitamatra vittamakhilaM te mayA yojitaM, vidyA kaSTakaraM guroradhigatA vyApAritA kustutaiH / pAramparyasamAgataca vinayo vAmekSaNAtyAM kRtaH, satpAtre kimaGkaromi vivaza: kAleca nedIyasi // 15 // (I.K.J.) Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza (aa . 5.) ahiM kaSTathI meLavela sarva dhana meM jugaTAmAM khacI nAkhyuM, kaSTathI gurUpAsethI prApta karelI vidyAne meM kutsita puruSonA vakhANamAM upayoga karyo ane hArI vaMzaparaMparAthI prApta thayela e je vinaya tene meM vAma (sundara) netravALI strIne khuzI karavAmAM upayoga karyo te have hArA kALa (maraNa samaya) bahuja najIka AvyA che mATe paravaza e huM satpAtramAM Aja zuM karI zakuM? 15 manuSyane mehathI thatI ciMtA hAthInA daSTAMtathI samajAve che. no manye dRDhabandhanAtkSatamidaM naiMvAGkazodaghAtanaM, skandhArohaNatADanAtparibhavaM naivAnyadezAgamam / cintAM me janayanti cetasi yathA smRtvA svayUthaM vane, siMhavAsitabhItabhIrukalabhA yAsyanti kasyAzrayam // 16 // j eka hAthI kahe che ke vanamAM siMhathI trAsa pAmelAM bIkaNamAM bIkaNuM evAM hArA baccAM kene Azraya karaze? ema pitAnA yUtha (TeLA) ne saMbhArIne utpanna thatI pIDAo hArA manamAM jevI rIte kheda utpanna kare che, tevI rIte (sAMkaLanA) daDha baMdhanathI utpanna thayela A ghAne huM gaNakArate nathI tema AMkaDIyAnA prahArane gaNato nathI, skaMdha (khabhA) upara caDIne tADana karavAthI utpanna thayelA parAbhavane ane bIjA dezamAM javA (saMbaMdhI mArgajhama) ne (athavA huM paradezamAM Avyo chuM te bAbatane) huM nathI ja gaNate. 16 - eka ardhadagdha purUSa potAnuM saMkaTa jaNAve che. jAnAmi kSaNabhaGguraM jagadidaM jAnAmi tucchaM sukhaM, jAnAmIndriyavargametamakhilaM svArthaikaniSThaM sadA / jAnAmi sphuritAciradyuticalaM visphUrjitaM sampadAM, no jAnAmi tathApi kaH punarasau mohasya heturmama // 17 // A jagata ne huM kSaNabhaMgura che ema jANuM chuM, tema saMsAranAM sukha tuccha che ema paNa jANuMchuM, A samagra Indriyeno samUha pitApitAne svArtha siddha karavAmAM sadA ekaniSThAvALo che ema paNa jANuM chuM ane camakArA karatI vijaLInA samAna capala evI saMpadanA (dhana vigerenA) TaMkAra (dekhAva) ne paNa jANuM chuM. chatAM nAzAtmaka padArthomAM A hArA mehanuM kAraNa keNuM che? : Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pari che. . moha-adhikAra : 455 jawwxxwwwwwwwwwwww kakakakakakaka karo.. tene huM jANatA nathI. arthAt moha e mahAgahana che, tenAthI chUTavAne ugra IcchA rAkhI prabaLa prayatna karavo joIe. 17 meha kayAM sUdhI ramADe che? agdharA ( 18 thI 20) tIrNa jIrNa paTIraM vRSanakulazataiH saGkulaM dhAnyahInaM, kAlI kANI kurUpA kaTurava viSamA gehinI sneha hiinaa|| khaNDI haNDI tridaNDI kaTuraTaNaparA dvArakAkUyamAnA, jIvAnAM sampadeSA ramayati hRdayaM hA mahAmohaceSTA // 18 // uMdara ane seMkaDe neLIyAthI bharapUra, dhAnyahIna, paDI gayela, tathA jIrNa (jenuM) guNIyAnA paDadAthI banAveluM ghara ane raMge kALI, AMkhe kANu kubaDI kaTu (kaDavA) zabda bolavAthI dArUNa ane snehathI rahita evI strI, (bhajana - rAMdhavAnI) bhAMgelI evI hAMDalI ane kaTu zabda karavAmAM tatpara (kacaca) evA zabdane karatI traNa dAMDAvALI khATalI ane gharanuM nAnuM sarakhuM bAraNuM kharAba dekhAya che. AvA prakAranI A saMpada jIvonA aMtaHkaraNane AnaMda ApI rahI che. hA ! kheda che ke A mahAmahanI ceSTA (ramata) che. 18. yatine cetavavA khAtara A mehanuM baLa jaNAve che. zrukhA zraddhAya samyakchubhaguruvacanaM vezmavAsaM nirasya, - pravrajyAtho paThitvA bahuvidhatapasA zoSayitvA zarIraM / / dharmadhyAnAya yAvatmabhavati samayastAvadAkasmikIyaM, ki (A.ta) prAptAmohasya dhATI taDidiva viSamA hA hatAH kutra yaamH||19||) ' samyaka zubha evA gurunA vacanane zraddhAthI sAMbhaLIne pachI gharano tyAga karIne pravrayA laI ane (dharmazAstronuM) adhyayana karI ghaNA prakAranA tapathI zarIranuM zoSaNa karI jyAM dhama dhyAnane mATe gya e samaye prApta thAya che teTalAmAM Akasmika (aNadhArelI) ane vIjaLInI mAphaka viSama mehanI beDI te manuSyane prApta thAya che eTale jyAM kharuM kartavya Ave che tyAMja te manu Syane meha pakaDI pADe che. mATe tevA puruSe kheda kare che ke hA! ame marachutulya dazAne prApta thayA chIe have kayAM jaIe ? 19 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. haze = == = == ==== === === . mohathI thatuM duHkha, kasyAzcicchaivalinyAH patitamatha rayeNohyamAnaM pravAhe, bhalakaM kamvalaM kastaTagatamanujo manyamAnaH papAta / gatvA dhRtvA dhRto'sAvapi kathamapitaM muzcamAno na muktaH, / mANaM tatyAja lobhAduragaMviSamayAnmRtyave duSTasaGgaH // 20 // kaI eka rIMcha eka nadInA pravAhamAM paDayuM tene koI manuSya kAMbaLI mAnI ane te levA nadImAM paDaze. tyAM jaIne tene pakaDayuM paraMtu rI che tene ' pakaDaze te vakhate ke tenA mitre kahyuM ke he bhAI! e dhAbaLAne cheDIde paNa te che ke mane A dhAbaLI (rIMcha ) cheDe nahi tyAre zuM karuM? pachI lebhane lIdhe teNe prANa taLe. eTale e samajavAnuM ke duSTa mehane je saMga ja te mRtyu (saMsAra)ne mATe che. 20 cAlato jamAno athavA rAmadAsa zeThanuM ramujI phArasa. gurUnA AzramamAM zeThajIne meLApa. guru-zeTha ghaNA divase dekhANa ane tamene gaI sabhAmAM jAherakhabara mATe heMDabIla mekavyuM hatuM to paNa kema na AvyA? pA. - rara zeTha heMDabIla tamAruM bhALyuM, temAM dekhADayuM mokSanuM bAruM, hAla kAmamAM nathI navarAzuM, gurUrAja mArA ghaDapaNamAM goviMda gAzuM. 21 gara-are zeTha tamane be putra chatAM ATalo jaMjALa zAne? zeTha-mATe cheka jugArI thayo che, nAno chokaro vilAyata gaye che; e dhamaroLa cAlI rahyo che, gurUrAja mArA nAmArI gAMTha sAThalAkha rUpIA che tenuM vyAja khAo tepaNa khuTe nahi, * tyAre ciMtA zA mATe karo che? zeTha-sATha lAkhanI puMchamAM zuM karIe? sATha abaja tejurImAM bharIe, tyAre kAMIka zAMti dilamAM dharIe, gurUrAja mArA 23 garazeThajI! sATha abaja rUpIA ahiM hiMdustAnamAM tamane thAya tema lAgatuM nathI, mATe tRSNA cheDe. ze-cUropa-AphrikAmAM vicaraNuM, AsTrelIAnuM senuM saMghareNuM amerikAnI lakSamI ahiM bharazuM, gurUrAja mArA gurU-zoThajItamAre ghera mIla tathA mALA ghaNA che te paNa ATale e lebha zA mATe karo cho? * svANi. - 24 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAha adhikAra. -~-~~-~ zeTha--hajI thANuM hajAra sIlavALA, temAM khAMdhazuM khArasA mALA; temAM kayAMthI pheravIe mALA, gurUrAja mArA0 25 gurU--zeThajI tamAre mAthe dheALAM AvyAM che mATe kAMika dharma karaNI karA ane parabhava sudhAre. zeTha. 5--sATha varasanI umara che amArI, te zuM AMkhe AvI che tamArI; hajI lAvavI che nanakaDI nArI, gurUrAja mArA 26 gurU--zeThajI ! tameA nyAyarIte cAlatA te haze! tApaNu vadhAre suzIla thaze| ke jethI bIjA manuSyeA tamArA jevuM AcaraNa kare. zeTha --cAra zeThIA thazuM krodha kuDAM, nItiviNu karazuM nyAya uMDA; pariccheda 457 -- hajI kaIkanAM karavAMche bhuMDAM, gurUrAja mArA0 27 gurU--zeThajI! have ATalI umare izvara bhajana karI mananI ciMtA TALA. zeTha--hajI chekarAnAM karAM paraNaze, tenAM chekarAM kheALAmAM ramaze; tyAre mananI ciMtA kAMIka TaLo, gurUrAja mArA. gurU--zeThajI ! jarUra jeTaluM kAma karI purasada meLave. zeTha--hajI Abha uMDaLamAM levuM che, evAM kAma sAtasAne nevuM che; temAM kyAre purasada jevuM che, gurUrAja mArA gurU--zeThajI ! zAstranA niyama pramANe dhananA dharma raste vyaya karo. zeDha--jo huM dharmAMne puNya karavA lAgu, sarve gharanA parigraha tyAgu; pachI bhuMDA e bhIkha huM mAguM, gurUrAja mArA. gurU-dhanavAn manuSyane keAi jAtanI ciMtA hAya nahi. tameA dhanADhaya che. tethI tamA prabhubhajana sArI rIte karA. 30 zeTha----AvI lukhI vAtA kyAMthI lAvA, kyAMka nAAMnA sAgara batAvA; te tame amane bahu bhAveA, gurUrAja mArA gurU--zeThajI ! have garIonuM kalyANu karA ane prabhuguNa gAme. zeDha--dADhAM khamaNAM karIne nANAM lezuM, tAme karIzuM gharabAra nezuM; pachI nirAMte prabhu guNu gAzuM, gurUrAja mArA. S 2 29 zeDha--navagajanA namaskAra tamane, nAhaka khATI karyA tame amane; te zuM lAge dhanavAna ne bhajanane, gurUrAja mArA. 31 gurU--zeThajI ! AvI du:khaprada mamatA cheDI pivatra purUSanA saMga karI tenA upara premabhAva rAkhA. 32 33 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza ======Ana====Ajana====== meha upara kAmalakSmInI kathA. bharatakSetranA vizAlapura nAmanA nagaramAM, jeNe zatruone pitAnA dAsa banAvyA che e ane sUrya samAna tejasvI sUratejA nAmane rAjA hatA. sarala svabhAvI, samya, kRtajJa, paradu:khane jANanAra, dAkSiNyayukta, kSamAzIla, gaMbhIra, rUpamAM kAmadeva je ane sarva vidyAmAM pAraMgata e vedavicakSaNa nAmane kaI paradezI brAhmaNa te rAjAno purohita hato. eka vakhate rAjasabhAmAMthI bahAra nIkaLatAM caTAmAM, uparanuM ane nIcenuM kAbaracivuM tathA jADuM kaMbaLarUpa vastra jeNe pahereluM che ane mAthA upara jeNe be traNa chAza vigerenAM pAtro dhAraNa karelAM che, evI rUpavatI kaI bharavADanI strI joIne te kheda pUrvaka vicAra karavA lAgyA:-"ahA ! karma ane vastro baMne jenAM agya che, evA A strIratnane vidhAtAe kema viDaMbanA pamADI haze? kharekhara ! vidhi ratnadeSI che !" A pramANe te vicAra kare che eTalAmAM AlAnataMbhane ukheDIne svecchAe Amatema bhramaNa karate rAjAno madonmatta hAthI tyAM AvI caDe, yama je bhayaMkara te hAthI tyAM AvyuM chate bhayathI vyAkuLa thaI badhAM mANase cAre bAju bhAgI gayAM. te vakhate bharavADaNa paNe nAsavA lAgI, eTalAmAM kaI panIhArInI sAthe athaDAvAthI te baMne paDI gaI. paDI jatAM baMnenAM pAtra bhAMgI gayAM. paNa bharavADaNanA mukhaupara zokanI chAyA mAtra jovAmAM na AvI ane panIhArI atiya raDavA lAgI. tene rUdana karatI joIne tenA duHkhathI duHkhita thaI purohita tene pUchavA lAgyA:-"bhadre ! tuM Ama kema raDe che?" te paNa bahu duHkhe karIne kahevA lAgI:-"he baMdha! sAMbhaLo, mArA rUdananuM kAraNa eTaluMja che ke, mArI sAsune svabhAva bahuja kharAba che, tethI te mArI upara gusse thaze ane baMne ghaDA phUTI javAthI te vizeSa gusse thaIne mane gharamAM paga mUkavA nahi de ane khAvAnuM paNa Apaze nahi. te reSa lAvIne emaja kaheze ke, Aje tArA bhajananA mUlyathIja be ghaDA vecAtA laIza. tethI mane bahu duHkha thAya che ane raDavuM Ave che." pahitane dayA AvI tethI teNe be ghaDAnI kiMmata jeTalA paisA te panIhArIne ApIne vidAya karI. pachI puhita vismaya pAmIne zekavinAnI pelI bharavADaNane pUchavA lAge -"he bahena! dahiM chAza vigerenAM be traNa vAsaNa tArAM bhAMgI gayAM tethI tane Aje moTI nukazAnI thaI che, chatAM tuM raDatI kema nathI?" jarIka * yugAdidazanA. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parie. maha-adhikAra 459 = ======= === ===== %===jana hAsya karIne te paNa kahevA lAgI "he bhAI! mArA na raDavAnuM kAraNa sAMbhaLa-jema bahu trANa che te traNa nathI, tema ati duHkha che te duHkha nathI. tethI mAruM hadaya vajanA jevuM kaThora thaI gayuM che. mATe huM raDatI nathI." te sAMbhaLI A bicArIne te zuM mahAduHkha paDayuM haze? ema vicAratAM te vipravarya purohitanuM mana pIgaLI gayuM eTale te pAche tene kahevA lAgyA -"he hena ! huM tAruM vRttAMta sAMbhaLavA IcchuM chuM mATe mane yathArtha tArUM vRttAMta kahe te kahevA lAgI-"he bhadra! pitAnuM duzcaritra koIne kahevuM e pitAne ane parane baMnene lajajAkArI thAya che. mATe te pitAnI jaghAnI mAphaka DhAMkavuM ja sAruM che, chatAM he paraduHkhajJa! niraMtara sarvanuM hita karavAmAM tAruM mana tatpara che mATe mAruM caritra mAtra sArA ane mArA sAMbhaLavAmAM Ave evI rIte kahIza, to A pAsenI vADImAM tuM ekalo Ava." tenuM vRttAMta sAMbhaLavAnI IrachAthI tenA kahyA pramANe te bagIcAmAM gayo. purohitanA samAgamathI te nehavatI ane romAMcita thaIne hRdayamAM vizvAsa lAvI pitAnuM akhila caritra kahevA lAgI:- lakSmItilakanAmanA nagaramAM niraMtara nirdhAvasthAmAM rahenAra, sarva vighAmAM vicakSaNa vedasAgara nAmane brAhmaNa raheto hato. rUpa ane saubhAgyathI suzobhita ane pativratArUpa sadaguNavALI kAmalakSmI nAmanI tene patnI hatI. teNInAM vicityAdi kRtya ane saguNethI prasanna rahIne A janmanuM duHsaha dAridrayadu:kha te jANatuM na hatuM. temane prathama vayamAMja sArA lakSaNavALo ane saibhAgyanuM sthAna vedavicakSaNa nAme putra thayuM hatuM. te lagabhaga eka varasane thaye, tyAre eka divase kAmalakSmI nagaranI bahAra jeTalAmAM pAchuM bharavA gaI, teTalAmAM kSitipratiSThita nagaranA svAmI makaradhvaja rAjAe akasmAta AvIne sainyathI te nagara gherI lIdhuM. te vakhate dvArapALee nagaranA badhA daravAjA ekadama baMdha karyo, tyAre keTalAka cAlAka nagaravAsIo bhAgI gayA ane bahAra gayA hatA te bahAraja rahyA. cAre bAjuthI sainya AveluM jeIne bhayathI gabharAIne kAmalakSmI nAsavA lAgI, eTalAmAM kaI sIpAIe teNIne pakaDI lIdhI. te bahu surUpavatI hovAthI teNe makaradhvaja rAjAne arpaNa karI. te tene joIne kAmAMdha che ane tarata pitAnA aMta:puramAM mokalI dIdhI. have anna, ghAsa, kASTAdi na maLavAthI AkhuM nagara duHkhI thavA lAgyuM. te joIne hitabuddhithI te nagaranA rAjAe makaradhvaja rAjAne mAgyA pramANe daMDa Ape, eTale te saMtuSTa thaIne tarata pitAnA nagarabhaNI cAlyA gaye. have Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo, dvAdaza jIsa wwwww-- W kAmalakSmInA rUpAde AthI mAhita thaine te rAjAe teNIne paTarANI karI ane sanI svAminI banAvI dIdhI. bIjI kuLavaMtI ane zIlavatI rANIe hatI, temanI avagaNanA karIne kAmAMdha thaI te teNIneja pAtAnI jIvitezvarI mAnavA lAgyA. A pramANe sarva prakAranA sukhanA saMcAgathI te rAjA ati rAgI banIne niraMtara tene sa MtuSTa rAkhavA prayatna karatA hatA te chatAM paNa te lezamAtra saMtASa pAmatI na hatI. bAlyAvasthAthI te vedasAra viprapara prItivALI hAvAthI rAjAnA sanmAnanA sukhane te viSasamAna mAnatI hatI. A pramANe niraMtara virakta evI kAmalakSmIsAthe atyaMta rakta thaine vilAsa karatAM vIza varasa cAlyAM gayAM. te hamezAM emaja vicAra karatI keH--" A rAjAnA gharamAMthI kayAre mukta thAuM ane te patine tathA te putrane A netravarDa kyAre jouM. " A pramANe niraMtara Atta dhyAnane vaza thaine tyAM kArAgRhanI mAka rahetAM du:khe divaseA gALatI hatI. eka divasa kAmalakSmI pUrvanA snehathI vicAra karavA lAgI: ahA! ATalAM varSe gayA chatAM mAreA bhattatttara ane putra mane maLyA nahi mATe have paradezI brAhmaNAne je yAcita svaNuM -dAna ApuM, te avazya te lAbhathI kayAre paNa ahIM Ave. " A pramANe nizcaya karIne brAhmaNAne icchita suvaNaeN ApavA lAgI suvarNa dAnathI tenI kIrti cAre khAnnu prasaravA lAgI. have eka divase dAridrayathI du:khI thatA vedasAgara brAhmaNu paNa peAtAnA chekarAne sAthe laine tyAM Avyo, ane AzIrvAda ApIne teNe tenI pAse dravyanI yAcanA karI. eTale kaMIka tene pichAnIne che ? kayAMthI AvyA che ? tamArI strI kayAM che ? tamArUM kuTuMba keTaluM che! A tArI sAthe te zuM saMbaMdhI che?" A pramANe tene ekAMtamAM esADIne kAmalakSmIe pUchyuM. te sAMbhaLIne asabhAvanAthI ane ghaNAM varase vItI javAthI tene na ALakhatA vedasAgare potAnuM caritra mULathI kahevA lAgyuM :-- ' " tame kANu 66 lakSmItilaka nagaranA rahevAsI vedasAgara nAmanA huM brAhmaNa chuM. mArI guNuvatI evI kAmalakSmI nAme bhAryo hatI. eka divasa vevicakSaNa nAmanA peAtAnA eka varasanA putrane mUkIne te pANI lAvavAne gAmanI bahAra gaI, eTalAmAM tyAM zatrunuM lazkara akasmAt AvI caDyuM. jyAre te sainya pAchuM cAlyuM gayuM, tyAre tenI badhe ThekANe meM tapAsa karI; paraMtu tenA samAcAra kazAna paNa mane maLyA nahi. pachI mArA saMbaMdhIee bIjI srI karavAnemATe mane bahu Agraha karyA; paNa huM tenA snehane vaza hAvAthI khIjI strI paraNyA nahiM. te pachI meja A nAnA khAlakane ucherIne moTA karyAM ane kaMika meTA Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricoda. mAha-adhikAra. thatAM tene sArarUpa badhI vidyAo bhaNAvI. suvarNa dAnathI prasaratI tamArI pra siddhi sAMbhaLIne daridratAthI dUbhAyele huM A mArA putrane sAthe laIne ahIM Avyo chuM." A pramANe vedasAgare jyAre pitAne vRttAMta kaho, tyAre manamAM bahu kheda lAvIne rAjAnA nigrahathI mAMDIne kAmalakSamIe paNa pitAne badhe ahevAla tene kaho. pUrvagnehanA vaze hajI paNa te tenI sAthe javAnI IcchAvALI hovAthI keTalAMka kiMmatI ratno ApIne te ekAMtamAM A pramANe tene kahevA lAgI:-"he priya! tamArA ISTa saMketasthAne bIjA rAjyamAM atyAre ratnasahita A putrane mokalI dyo, pachI ApaNe paNa tyAM jaIzuM. ane AjathI sAtame divase rAtre smazAnamAM AvelA caMDIgRhamAM huM kaIrIte paNa AvIza mATe tamAre paNa tyAM avazya AvavuM." pachI tenA kahevA pramANe teNe putrane ISTa sthAne mokalI dIdho ane saMketanI rAte caMDIgRhamAM AvIne te suI gayo. kAmalakSamI pUrtatAthI sAtame divase rAjAne vinavavA lAgI:-"he svAmin ! eka divase tamane mAthAmAM bhayaMkara pIDA thaI hatI, te tamane yAda che? te vakhate ghaNAM maMtra, taMtra ane auSadhe karyA chatAM te zAMta na thavAthI huM anna, pANIne tyAga karIne bahuja vyAkuLa thaI gaI hatI. pachI tenI zAMtine mATe prasiddha mahimAvALI ane smazAnamAM rahevAvALI caMDIdevInI meM A pramANe mAnatA mAnI hatI-"he mAta ! je rAjAnI zirovyathA zAMta thaI jaze, to mArI sAthe rAjA tyAM AvIne amuka divase rAtre tamArI pUjA karaze." te ApaNe baMne Aja rAtre caMDInuM arcana karavAne tyAM jaIe. tenI AjJAne vazavatI hovAthI rAjAe tarataja tenuM kahyuM mAnI lIdhuM. pachI sAMyakALe rAjA caMDInI pUjA karavAne kAmalakSmInI sAthe azvapara besIne ane pUjA sAmagrI laIne smazAna bhaNI cAlyo. sAyathI na bhedI zakAya e aMdhakAra cAre tarapha prasaye chate nagaranI bahAra nIkaLIne mArge cAlatAM kyAMka ziyALIyA zabda karI rahyA hatA, kyAMka rAkSasene kolAhala macI rahyo hato, kyAMka bhayaMkara uta thatuM hatuM, kyAMka ghuvaDa pakSIo beThelA hatA, kyAMka zaba saMskAra karavA AvelA loke pretathI trAsa pAmatA hatA, kyAMka DAkinI ane zAkinIo moTethI rAsaDA letI hatI, kyAMka capala pizAco aTTahAsya karI rahyA hatA, kayAMka kApAlika loko sArA mANasonAM pavitra mastake grahaNa karatA hatA, cAre bAjuthI prasaratA durgadhanA pUrathI nAka pUrAI jatuM hatuM ane uparAuparI paDelI khoparIothI jyAM gamana paNa aTakI paDatuM hatuM evuM bhayaMkara smazAna nirbhaya evA rAjAnA jovAmAM AvyuM. kAmalakSamIne te mugdha samajIne kahevA Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha bhAga 3 jo. FAXR = j ', cA hai devI ! A bhayaMkara sthAna joIne tuM manamAM jarA pazu DarIza nahiM. maraNuM ke ahIM je mANasa Dare che, tene bhUta-pretAdi daLe che. A mU rAjA eTaluM nathI jANatA ke, te duSTA te bIjAne paNa DarAve che. have caDInuM maMdira AvatAM azva uparathI nIce utarIne ane kAmalakSmIne taravAra ApIne rAjA jevAmAM caMDikAnI pUjA karavAne tatpara thayA, tevAmAM chaLa jonArI evI teNIe tenuM mastaka chedI nAkhyuM. tarataja jANe rAjA savAgathI devIne praNAma karatA hAya, tema caMDInI AgaLa lAMkhA thaIne paDayA. jarma dvAdaza have bahu harSa pAmatI evI kAmalakSmI tenAM AbharaNA laine mukhyadvAra ( mattavAraNa ) pAse sutelA pelA brAhmaNane teNe tarataja jagADayA. paraMtu jAgIne pRthvIpara paga detAMja tene duSTa sarpa karaDacA, eTale daivayeAgathI tyAMja tatkALa maraNa pAmyA. have ba MnethI bhraSTa thavAne lIdhe kAmalakSmI bahuja kheda pAmI ane bhavathI gabharAine azva upara ArUDha thaI tarataja tyAMthI cAlI nIkaLI. rAte ninamAge ekAkI gamana karatAM te kayAMya paNa bhaya na pAmI. kAraNa ke prIonA janma sAhasanI sAtheja thayelA hAya che. anukrame paradezamAM kAI nagaramAM jaIne eka mALIne ghera teNe peAtAnA azva bAMdhyA, pachI ghaNA varasAthI rAjamahelarUpa kedakhAnAmAM paDelI te Aje chuTI thaI hatI tethI svacchAe karavAne icchatI evI te rAte kAI devamaMdiramAM tabalAne avAja sAMbhaLI tyAM jovA gaI. tyAM sarvAga alaMkRta ane divyarUpanA saiAbhAgyathI su zeAbhita ane navIna prakAranI teNIne joine kAi paNAMganAe teNIne pUchyuM ke--" huM subhage ! tuM kANu che ? ane kyAMthI AvI che ? ane kAne ghera atithi thaI che ?" A pramANe AdarapUrvaka pUchatAM teNe A pramANe kalpita uttara ApyA ke--" eka divase huM pitAnA gherathI patinI sAthe sAsare jatI hatI, tevAmAM mArgamAM dhADa AvI, tyAM sAtha badhA luMTAi gayA ane mArA svAmI marI gayA. tyAMthI Amatema bhAgatI huM azva upara besIne ahIM AvI chuM." A nagaramAM mArUM koI saguM nathI, tethI mALIne ghera azva bAMdhIne huM ahIM AvI chuM. " AvA uttara sAMbhaLI " A svAmI vinAnI che, mATe mArA kuLana ucita che. " ema vicArIne pAMganA mAyA vacAthI tene prasanna karI peAtAne ghera lai gai. tyAM badhAM karatAM caDIAtI evI gItAdinI kaLAe zikhaUne anukrame pAMganAe tene peAtAnA kulAcAramAM pravarto. have eka divase paradezathI AvelA kAI zrImAn tarUNa purUSa kAmalamAne ghera AvIne rahyA. sarva prakAranAM sukhAmAM niraMtara potAnI IcchA Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mAha-adhikAra. 18 777 ------ 66 pramANe vilAsa karatAM temane Aste Aste sajjaDa prema baMdhAI gayA. keTalAka vakhata pachI eka divase kAMI kAraNasara tene khIje ThekrANu javAnI IcchA thaI eTale ekAMtamAM kAmalakSmInI te rajA mAgavA lAgyA. gamana karatA ane; maraNa pAmatA mANusa kAithI rAkhyA rahI zakatA nathI. kahevata che keparANAoe karI ghara vasatAM nathI. " DhaDha snehu chatAM javAne taiyAra thayelA evA tene aTakAvavAne asamartha thavAthI zAkAkula mukha karIne kAmalakSmI tene kahevA lAgI ke--" he svAmin! atyAre tame bhale jAo, paNa tamArUM kuLa ane gAtrAdi mane hI jAe. kAraNa ke, tamArA viyeAgamAM e mane jIvananA AdhArabhUta thaze. " eTale daDha AliMgana daine bhAvi viyeAgathI du:khAtta thayelA evA te potAnA annurUpa snehavRSTithI tene siMcana karatA sakheda kahevA lAgyA lakSmItilaka nagaramAM rahenAra vedasAgara nAmanA brAhmaNanI kAmalakSmI nAmanI priyAne vedavicakSaNa nAmanA putra hatA. jyAre te eka varasanA thayA, tyAre kAmalakSmI ( tenI mAtA ) pANI nimitte nagaranI bahAra gai; te vakhate aka 11: 66 smAt kAI paracakranuM Agamana thatAM te pAchI ghera AvIzI nahi. pachI khabara kADhatAM te jIvatI che ke maraNa pAmI che tenI paNa khakhara maLI nahIM. tyArabAda pitAe te putrane ucherIne mATeA karyAM ane sarva vidyA bhaNAvI. eka vakhate ridratAthI du:khI thaIne makaradhvaja rAjAnI priyA pAse te pitA tathA putra yAcanA karavA gayA. tyAM teNInI sAthe ekAMtamAM kAMI chAnI vAta karIne, teNIe Apela amUlya ratna, suvarNa ane mAktika sahita vedasAgara putrane saMketasthAna khatAvIne khIjA rAjyamAM mAkalI dIdhA, ane tene kahyuM ke, ' jarUra ,, huM sAta ATha divasa pachI AvIza.' sa MketasthAne jaine vedavicakSaNa pitAnI rAha jovA lAgyA; paraMtu te tyAM koI kAraNavazAt AvyA ja nahi. temanA virahe manamAM kheda sahita vedavicakSaNa vicAra karavA lAgyA ke: " rastAmAM mArA pitAne cArAe mArI nAkhyA haze athavA te vyAghrAdinuM te bhakSya thaI paDacA haze. " du:khAtta thaine teNe vicAra karyo ke: " premALa pitAnA viyeAga karAvatAM ahA ! vidhAtAe Aje mArUM sarvasva lUMTI lIdhuM che. mArI. mAtAne meM na joi tyArathI teneja huM mA ane mApa tarike lekhavatA; paNa durAtmA deva atyAre eTaluM paNa sahana karI zakayA nahIM. athavA teA strIjanane ucita evA daivane upAlaMbha devAthI zuM ? kAraNake mAthusAne zubha ane azubhanA hetubhUta pUvakRta karmaja che. saMsAramAM saceAgA badhA viyeAganA aMtavALAja hAya che, evI bhAvanA bhAvatAM teNe pAtteja Aste Aste pitAnA zAka cheDI dIdhA. tyArapachI vidyAnA prabhAvathI sarvatra AdarasatkAra pAmatA Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. dvAdaza BREW~~~~~~~~~~~~~ 3333 "" evA te kSamatA bhramatA ahIM AvyA. huM te! te huM pAteja vevicakSaNa chuM. A prakAranA tenA vRttAMta zravaNathI tene peAtAneAja putra jANIne kAmalakSmI peAtAnA hRdayamAM bahuja pazcAttApa karavA lAgI. teNIe vicAryuM keH-- * ahA! devane dhikkAra hA! ati duSTa evI je huM teneA atyAre sarva lekramAM niMdita rIte peAtAnA karAnI sAthe saMcAga thayA. " e rIte pApanA 5zcAttAparUpa agni tenA hRdayamAM prajvalita thayA chatAM te vakhate peAtAnA putrane teNIe pAtAnI oLakhANu na ApI. kAraNa ke vakhatapara snehane lIdhe mane peAtAnI mAtA samajIne pazcAttAparUpa agnithI paritApa pAmI te peAtAnA prANAnA tyAga kare. pachI te iMdriyasukhathI udvega pAmI, chatAM peAtAnA AtmAne chUpAvavAne mATe mithyA upacAranAM vacaneAthI tene prasanna karIne visarjana karyAM. 66 tenA gayA pachI pAtAnA jIvitathI udvega pAmIne teNIe anna tathA jaLanA tyAga karyo ane peAtAnA te duSkRtanuM smaraNa karatI evI teNe akkA pAse maLI maravA mATe kASTanI mAgaNI karI. te sAMbhaLIne akkA du:khI thaIne kahevA lAgI:-- huM mArA gharanI palatA ! sva ane parane duHkhakArI evuM akasmAta A te zuM AraMbhyuM ? zuM Adhi, vyAdhi ke bIjI koI pIDAthI tuM dubhAyelI che? ke jethI he suzru! peAtAnA dehane atyAre agnimAM heAmavAne tuM taiyAra thai che. A durlabha manuSyajanma pAmIne zAmATe vRthA gumAve che? ahIM AvatA cuvakAnI sAthe svecchAthI bhAga bhAgava! niSkalaMka ane rAjAene mAnya evuMva prakAranuM sukha tane prApta thayuM che. huM manasvinI ! phIne A vezyAjanma tane kayAM maLavAnA che?" ataramAM viSAdane dhAraNa karatI kAmalakSmI akkAne kahevA lAgI:-- huM aMkhA ! mAdhi ke vyAdhinI vyathAthI huM lAelI nathI; paraMtu mArA dehane agnimAM hAmIne ghaNA vakhatathI vistAra pAmelA A vezyApaNAnA pApakarmanI zuddhi karavAne huM icchuM chuM. strIpaNuM e prANInA anata pApAnuM phaLa che, ema sajjana purUSA kahe che. temAM paNa je vezyAnA janma che te kAhI gayela kAMjItulya che. sarva pApAnuM mULa chatAM jo A vezyAjanma zreSTha che ema tuM kahe che, te huM amAruM! bIjuM kharAba A jagatamAM zuM che? te kahe. " satra niMdavAlAyaka evuM putranA saMcAganuM du:taja kharI rIte teA tenA maraNanuM kAraNa hatuM, chatAM teNIe te vAta lajjAthI pragaTa na karI. nAgarikA, kuTTinI ane rAjAe aTakAvI chatAM kASTabhakSaNanA vicArathI te pAchI na haThI. maraNamAMja ekAgra citta rAkhIne teNIe sAta lAMghaNu karI, tethI rAjA Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. meha-adhikAra. vigeree tene rajA ApI, eTale azvaupara ArUDha thaIne dIna duHkhI lokene dhana ApatI, pitAnA duSkarmanA duHkhathI dUbhAelI evI teNue nadInA kAMThe nagaravAsIoe racela citAmAM nirbhaya thaIne praveza karyo. pAse rahelA nAgarikoe jeTalAmAM teNInI citAmAM agni saLagA, teTalAmAM bhavitavyatAnA yogathI akasmAta puSkaLa varasAda thaye. je vakhate varasAda thaye te vakhate varasAdanA pANIthI parAbhava pAmIne vRSabhanI jema nIcuM mukha karI svajanatAnA abhAvathI sarva loke pitApitAne ThekANe cAlyA gayA. te vakhate tarataja citA bujhAI gaye chate jIvata evI te jarAmAtra dAjhI ane nadInA pUramAM taNAvA lAgI. taNAtI taNutI devage nadIkAMThe kayAMka aTakI rahI. te vakhate lagabhaga mRtatulya evI te kaIka zevALIyAnA jovAmAM AvI, eTale te govALIyo kAmalakSamIne pitAne ghera laI gaye ane manamAM dayA lAvIne - niraMtara tene auSadhopacAra karavA lAgyA. keTaleka divase tenuM zarIra nirogI thayuM ane devage prathamakaratAM paNa atizaya svarUpavatI te thaI - have rU5, saubhAgya, lAvaNya ane manahara zobhAvALI tene joIne govALIye kAmathI vihuvala banI tene kahevA lAgya:-"he sarvAga subhAge ! have jo tuM mAre ghera rahIza. to mArI tamAma milakatanI tuM svAminI che ane huM tAro dAsa chuM. paraMtu je tuM ahIMthI jaIza, te mArA prANa tarataja cAlyA jaze, ema jANIne he bhAgyavatI ! have tane jema sAruM lAge tema kara." A pramANenuM tenuM bolavuM sAMbhaLIne kAmalakSmI vicAra karavA lAgI. pUrve paNa meM sAta naraka jeTaluM mahApApa upArjeluM che, mATe nirnimitta upakArI evA A govALIyAnuM paNa ISTa thAo. " jema se tema pacAsa" evI lokamAM paNa kahevata che. mane lAge che ke, ATalAM mahApApa karyA chatAM hajI kAMI nyUna haze ke jethI sarvabhakSI agnimAM meM praveza karyo chatAM te nyUnatA pUrI karavAne vidhAtAe mane jIvatI rAkhI che." kAmalakSamInuM mana viSayethI udvega pAmeluM hatuM, chatAM AvA aneka prakAranA vicAra karIne kaMIka idrinI capalatAthI te govALIyAnI gehinI thaI. pachI gAyanuM dehavuM, chAza valovavI vigere gapagrahane ucita evI sarva kriyAo saMsarganA vazathI te Aste Aste zIkhI ane dahIM, chAza vigere vecavA mATe gokulamAMthI te A nagaramAM darareja AvavA lAgI. he sujJa purohita! kharekhara ! duHkhathI dagdha thayelI pApiNa kAmalakSamI te huMja chuM! pati ane putranA viyegathI duHkha pAmI, rAjAnI patnI thaIne pUrvanA patinehanA vazathI duSTa buddhi vaDe rAjAne paNa meM vadha karyo. sarSanA daMzathI pUrva pati maraNa pAmela joIne tyAMthI Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza huM bhAgI gaI ane dezAMtaramAM vezyA thaI tyAM pitAnA putrane jANa karIne rAkhe. tyArapachI huM citAmAM peThI ane nadInA jaLathI taNANuM. ahA! nIca karma AcaratI evI huM atyAre gopAMganA thaI chuM. A pramANe uparAupara mArI upara duHkha paDyAM, te he bhrAta! atyAre bhAjana bhAMgI javAthI huM kyA duHkhane raDuM? vividha prakAranA duHkhasamUhathI vidhura thaI gayelI huM eTalA mATe ja kahuM chuM ke -"jema bahu traNa te traNa nahi, tema ati duHkha te du:kha nahi." A pramANe teNInuM caritra sAMbhaLI kAmalakSamI mArI mAtA che, ema samajIne vedavicakSaNa purohita tarataja pitAnI mAtAnA garUpa duzcaritrathI paritApa pAmIne sANUlecane tenA pagamAM paDe. te joI pitAnA caraNane saMkecatI te kahevA lAgI -"he vattama! A ayogya AcaraNa zuM kare che?" purohita zyAma mukhavALa thaIne sagargada kahevA lAgyA-"he mAta ! teja huM tamAre vedavicakSaNa nAmano putra chuM." parasparane potAne saMbaMdha jANIne mAtA putra baMnenA mukhapara spAmatA chavAI gaI ane jANe bhUmimAM pesavAne icchatAM hoya, tema baMne nIcuM mukha karIne pRthvI para dRSTi karI rahyAM. pitA potAnA duvRttAMtanA paritAparUpa agnithI paraspara baMnenuM mana baLI javA lAgyuM ane lajajAvezanA vazathI teo eka bIjAnI sakha jevAne paNa samartha na thayA. ' pachI nIra, agni ke bhagapAta vigerethI pitAnA pApanI zuddhi karavAne mATe AtmaghAtanI IcchA karatI kAmalakSmIne te dvija kahevA lAge -"he mAta ! AtmaghAta karavAthI zuM ? temaja gata vastuno ke gata banAvano zoka karavAthI paNa zuM? have te pApane vighAta karavAne tapakarmamAM yatna kara. kAraNa ke prANI A maghAta karavAthI pitAnA pUrva karmathI mukta thaI zakate nathI, paraMtu tenuM phaLa bhegavavAthI athavA te tIvra tapathI ja te mukta thAya che. siddhAMtamAM paNa kahyuM che ke - " pAvANaM ca khalu bho kaDANaM kammANaM pubbi duciNNANaM duppaDitANaM, veittA murako, natthi aveittA, tapasA vA sosaittA." "karelAM pApakarmo ke je pUrve khapAvyAM na hoya athavA paDikamyAM na hoya to te davA vaDeja chUTI zake che, vedavAmAM na Ave to chUTI zakatAM 1 bheravava khAvo-5vatanA zikhara uparathI zarIra paDatuM mUkI prANu khovA. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parida. moha-adhikAra. 467 nathI athavA tapathI te zodhI zakAya che." mATe he aMbA! tIvra evuM koI tapakarma kara, ke jethI agnivaDe suvarNanI peThe AtmA zuddha thAya. sAta dhAtumaya ane asAra evA A mAnavadehathI DAhyA mANase AtmAnI zuddhi karanAra evA dharmarUpa sArane saMgraha kare che." kahyuM che ke - " atthireNa thiro samaleNa nimmalo paravaseNa sAhiNo; deheNa jai viDhappai, dhammo tA kiM na pajjataM." asthira, malina ane paravaza evA A dehathI je sthira, nirmala ane svAdhIna e dharma sAdhI zakAya-vadhArI zakAya, te pachI prApta karavanuM zuM bAkI rahe?" A pramANe pitAnI mAtAne zAstroktinI yuktio vaDe samajAvIne AtmaghAtanA vicArathI pAchI vALI, pApazuddhi karavAnI IcchAthI teNInI sAthe zratasAgaranA pAraMgata ane pAsenA upavanamAM padhArelA zrI gu. NAkarasUrine vAMdarAne vedavicakSaNa teja vakhate cAlyA. tyAM jaI AcArya mahArAjane vATIne te baMne yogya sthAne beThAM, eTale kRpALu manavALA evA te (AcArya) A pramANe dharmopadeza devA lAgyA - A saMsAramAM pitA marIne putra thAya, mitra zatru thAya ane mAtA putrI thAya, kAraNa ke karmavaza prANIone tene koIpaNa niyama hotuM nathI. ekaja prANIo pratyeka jIne janma Ape che ane apatyasnehanA vaze anaMtavAra tene laDAvyA che ane pAnyA che. tevI ja rIte eka jIve badhA jaMtuone krodhAvezathI ghaNIvAra mArelA che ane pitAnA zarIranI puSTine mATe ghaNIvAra bhakSaNa paNa karelA che. mATe kharI rIte te A saMsAramAM kaI kaIne potAno ke pArako nathI. chatAM aho ! ajJa prANIo rAga ane dveSanA vazathI vRthA pApa upArjana kare che. A saMsAramAM jIvanA badhA saMbaMdha aniyamita che, mATe vivekI purUSa strIputrAdinA premamAM baMdhAtA nathI. (moha pAmatA nathI.) je vastu ekane gamatI hoya che te ja vastu bIjAne aNagamatI hoya che, tethI vastuomAM ramyAraNyanI vyavasthA paNa yathArtha satya nathI. jyAre mana svastha hoya tyAre jagata amRta jevuM lAge che, ane dukha AvatAM teja viSamaya bhAse che, tethI mananA saMkalpa pramANe ja vastu ramya aramya lAge che. eTalAmATe mamatArahita evA bhavabhIrU purU rAgadveSane alaga karI akhila vastuomAM samatA dhAraNa kare che." A pramANe dharmopadeza sAMbhaLIne te mAtA putra saMsArathI udvega pAmyAM ane dIkSA levAne utsuka thayAM. eTale punaH AcArye A pramANe temane kahyuM -"jema cAkhI bhIMtapara ALekheluM citra Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 . dvAdaza www: ******** 0 atizaya zeAbhA pAme che, tema samyak prakAranI AlecanApUrvaka zuddha thayela evA bhavya jIvanuM vratagrahaNu vadhAre dIptimAna thAya che, mATe pravo levAnA jo tamane Agraha hAya, teA janmathI mAMDIne mana, vacana ane kAyAthI karelA pApanI prathama tame AleAyaNA ce. '' gurUe A pramANe kahevAthI temaNe rAga ane dveSathI je je duSkRta karyuM hatuM te ane avAcya pApa paNa samyak prakAre AleAvyuM. eTale pravardhamAna vegavALAM ane niSkapaTa manavALAM evAM te khanene AcArya mahArAje prAyazcita tapa daine dIkSA ApI. pachI niyANA vinAnuM ane niSkapaTa duSkara tapa tapatI ane jinezvara bhagavaMte prarUpela Ava zyakAdi kriyAomAM niraMtara apramatta rahetI evI kAmalakSmI ghaNA kALasudhI sAdhvoenI sAthe pRthvItaLapara vihAra karIne aMte azeSa karmo khapAvIne meAkSapada pAmI. 468 vevicakSaNa muni suMdara savegathI ragita thaine pAMca prakAranA AcArane niraticArapaNe pALavA lAgyA. sUtra ane arthathI sarva dvAdazAMgIneA temaNe abhyAsa karyo ane anukrame te chatrIza guNNAe sahita evA AcArya padane lAyaka thayA, te pachI AcArya padavI meLavIne vasudhAtaLapara vihAra karatA, prANI vargane pratimAdhavAne mATe A rIte dharmopadeza devA lAgyAH--jee khALabrahmacArI che ane jemaNe saMsAranA mehunA tyAga karIne sarva cAritranA Azraya karelA che, teja punyavata prANIe A saMsAramAM vakhANavAlAyaka che. temaja jemaNe mArI mAphaka ne leAkathI virUddhanA AcaraNuvaDe nivrutA uSA na nathI karI, te prANIe paNa vakhANavAlAyaka che. athavA teA kAne skha lanA thaI nathI ? keAnA sa` maneAratha pUrNa thayA che? A saMsAramAM kAne niraMtaranuM sukha che ? ane daivathI kANu khaDita nathI thayuM ?' AvA prakAranA nyAya hAvAthI keTalAka mANaseA pUrNAMkamAMthIja prerAine niSiddha kRtyo paNa kare che; paraMtu tenI zuddhine IcchatA evA tee sadgurUnI pAse samyag AleAyaNA laIne jo tIvra tapa kare, te tee paNa nizcaya vakhANavAlAyaka thAya che." A pramANe upadeza detA vevicakSaNasUri potAnA aMtakALa pAse AvatAM sarva prANIone khamAvIne, zreSTha evuM pApeApagamana anazana aMgIkAra karI dhyAna tathA tapanA khaLathI sarva karmane ekIsAthe khapAvIne aMtakRta kevalI thaI paramapadane pAmyA. kAmalakSmI ane vedavacakSaNa pureAhita bhAre duSkarma karIne paNa AvA duSkara tapathI punaH gurUpada pAmyAM. mATA purUSA pApakarma karavAne sama hAya che, tema khapAvavAne paNa samartha hoya che, paraMtu nIca purUSA te mAtra Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pidi rAgadoSAdhikAra, pApakarma karavAneja samartha hoya che. mATe he bha ! tapane atula prabhAva A daSTAMtaparathI samajI le. jyAre manuSya te bAhA padArthamAMthI sukha prApta karavA prayatna kare che tyAre te chetarAzeja. te mAtra idrimAM pitAne adha thayela leze. saMsAranA padArtho upara meha rAkhIne tame sukha prApta karI zake nahi. A eka niyama che. tamArA saMsAranA harakeI mehanuM pariNAma hadaya bhagna thavAmAMja Avaze, bIjuM kAMI nathI. kareDAdhipatimAM zraddhA rAkhazo nahi, prabhumAMja AsthA rAkhe. A ane pelA padArthamAM zraddhA rAkhaze nahi. prabhumAM, tamArA nijatmAmAM svarUpamAja zraddhA rAkhe. saMsAranA meharUpI ejananI pAchaLa dukhanAM gA gADAM saMkaLAyelAM che. jyAM e mehane pravezavA dIdhuM ke e baMdhAMja vegane te ThekANe ThalavAI paDaze. jagatamAM mehaka padArtha aneka che jemake dhana, dhAnya, vasu, pazu bALa baccAM vigeremAM je Asakti thAya che tene zAstrakAre rAga kahe che, te rAga meha rAjAne meTo putra che. tenuM sAmrAjya cauda rAjalekamAM pravRtti ke vALuM che. temAM paNa kaMcana ne kAminI e vadhAre rAganA hetu che. te rAganuM svarUpa batAvavA A maha adhikAranI samApti karI che. - 7 -- rASiAdhikkAra. THEI3ni: JULdImA In 11 Est Eliteration T upakAraF E BahuBiAkaal - pakAnA nAka ga eTale Asakti keIpaNa bAbatamAM thaI jAya te pachI kartavyanuM bhAna rahetuM nathI. jemAM Asakti thAya che te hAni kAraka hoya te paNa tene choDI zakAtuM nathI rAga ane dveSa e nI banne hAnikAraka che. temAM paNa rAga eTale Asakti vadhAre hAnikAraka che. saMsArapara, strI, putra, dhana, khAvA pIvAnA padArtho kAmAbhilASa vagere paranI Asakti manuSyane durgatimAM nAkhanArI thAya che mATe rAga e deSarUpa che ema dekhADavAne A adhikArane AraMbha che. jaDa padArtho paNa duHkhI thAya che. rASTra' (1 thI 4). mukhe purISaprakSepa tathA pASANakSepaNam / Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga che je. == ====xxkanA raka=== = * ====== mRttikA (mATI) je ke ekeMdriya che te paNa rAganA doSathI (eTale ghaDArUpe rAga-raMga-dhAraNa karyo che te deSathI) mukhamAM viSTA paDe che ane patharAnA prahArane paNa kaI vakhate sahana kare che, tyAre manuSyAdi che te paMcendriya che, tene saMsAramAM rAga (Asakti) karavAthI du:kha kema sahana na karavuM paDe? 1 tathA rAgoyaM doSapoSAya cetanArahiteSvapi / / maJjiSThA kuTTanasthAnabhraMzatApasahA bhRzam // 2 // / (3. .) cetanarAhata na jaDa) jAtimAM paNa A rAga deSane vadhAre che. jemake majITha (rAgavALI che-lAla raMganI che mATe) kudana (kuTAvAnA prahAra , sthAnathI bhraSTapaNuM ane tApa ene atyanta sahana karanArI thAya che. tyAre rAgI che. vane uparanAM saka prApta thAya temAM zuM kahevuM? 2 rAgarahitaja sukhI che. ' ka yAmaH kutra tiSThAmaH kiM kurmaH kiM na kurmahe / / rAgiNacintayantyevaM, norAgaH sukhamAsate // 3 // kayAM jaIe? kayAM ubhA rahIe? zuM karIe? ane zuM na karIe ? ema rAgI (saMsAnAsaktivALA) purUSe ciMtA karyA kare che ane rAga (saM. - sArAsakti) thI rahita manuSya sukhe rahe che. arthAta tene tevI kAMIja citA karavI paDatI nathI. 3 anurAgI cittane vega rokI zakAtuM nathI. api cnnddaaniloddhtrNgitmhoddheH| ... zakyeta prasaro roddhaM nAnuraktasya cetasaH // 4 // " pracaMDa pavane khaLabhaLAvela taraMgothI yukta evA mahAsAgarano prasara (phelAva) rokI zakAya che. paraMtu saMsAramAM rAgI banelA cittane prasara (vega) rekI zakAto nathI. 4 vItarAgI munine ja cittadhairyanuM sukha. upajAti. na devarAjasya na cakravartina stadvai sukhaM rAgayutasya manye / / yadvItarAgasya muneH sadAtmaniSThasya citte sthiratAMprayAti // 5 // (ha. saMsAramAM rahelA rAgadazArayukta evA idra ane cArtione paNa Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parida, rAgadeSAdhikAra. 471 = ===== == ======= = == = ===== tevuM sukha prApta thatuM nathI ke jevuM sukha vItarAgI ane AtmaniSa evA muninA cittane viSe sthira thaIne rahe che. bhAvAtha-A saMsAramAM keTalAka prANIo moTI rAjaRddhi, sukha saibhAgya, strIputra parivAra vigerenI prAptivALA iMdra ane cakravarti vigerene joIne tene parama sukhI mAne che ane tevuM sukha prApta karavA-meLavavA pite Icche che, paraMtu jJAnI kahe che ke- baMdhuo! emAM tamArI bhUla thAya che. je sukha AtmaniSTha evA muni mahArAjane prApta thayela hoya che tenA anaMtamAM bhAganuM sukha paNa upara kahelA iMdra cakAtyadikane hetuM nathI. keTalIka vakhata te teone pUchavAthI paNa jaNAya che ke teo kharA sukhI nathI paNa duHkhI che. teo kahe paNa che ke-bhAIo! tame uparauparathI amane bahu sukhI mAne che paraMtu amane je ciMtA che, je upAdhi che, je duHkhe che, te badhAM je tame jANo-samaje-anubhave te tame amane sukhI kaheja nahi. amane uparanuM aneka prakAranuM sukha che, ame gADIDAmAM besIne pharIe chIe, aneka suMdarIonI vacce ghumIe chIe, paraMtu amane atyaMtara sukha-nizcitapaNuM-zAMti, alpa paNa nathI. AvA kathanathI ane jJAnIonA tevA prakAranA anubhavathI upara jaNAvI che te hakIkta akSaraza: satya che. kharuM sukha patarAgI ane A tmaniSTha evA mahAtmAone ja hoya che-temane ja hoI zake che. anyatra tevA sukhanA biMdune paNa saMbhava nathI. 5 rAgathI rahita evA puruSane ghara eja tapavanarUpa che. 1. vaMtha. pane'pi doSAH prabhavanti rAgiNAM, gRhe'pi paJcendriyanigrahastapaH / akutsite karmaNi yaH pravartate, (.mu.) nivRttarAgasya gRhaM tapovanam // 6 // rAgI (viSayAsakta, puruSone vanamAM paNa deze prApta thAya che ane gharamAM paNa pAMca (cakSu, zrotra, rasanA, nAsikA ane tvacAmaDI ) InDi. ceno nigraha karavAmAM Ave te te tapa che. eTale je manuSya aniMdya (vihita). karmamAM varte che, te nivRtta rAgavALA (saMsArAsaktivagaranA) purUSane ghara paNa tapovanarUpa che. 6 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa'graha-bhAga 3 jo, ------- jenApara Asakti thAya che tenA doSa Aya tepaNa dhyAnamAM AvatA nathI. vasantatilakA ra nane'pi zulini kapAlini kAlakUTaprotsarpisarpabhayade jvaladagninetre | gaurI raraJja mRtabhasmakRtAMgarAge J dvAdaza nAma ( mU. mu.) doSaM na pazyati jano janitAnurAgaH // 7 // nagna, trizUlane dhAraNa karanAra, puruSAnA kapAlane dhAraNa karanAra, kAlakUTa (jhera ) ane Amatema sapATAbaMdha gati karatA vaDe karIne bhaya ApavAvALA, trIjA netramAM agnivALA ane marelAM manuSyeAnA zatranI bhasmanuM aMga lepana karanArA zaMkaranI upara gArI prasanna thayAM, arthAt khIjA badhA devezane cheDIne tene varyA kAraNa ke jene jenA upara anurAga utpanna thayela che tene tenA DhASA jovAmAM AvatA nathI. 7 *ati rAga karavA nahi--svArthaniSTha saMbadhIjaneAsAthe rAgaja karavA ceAgya nathI. jenA saMyeAge rAga dharI pAte sukha mAne che, tenAja viyeAge du:kha paNa pAteja pAme che. eTaluMja nahi, pazu saMbaMdhI jananI svArthaniSThatA samajAtAM pazu du:kha thAya che, teA jJAnI anubhavI purUSAnA pramANika lekhamAM pratIti rAkhI vA sAkSAt anubhava karI tetrA svArthaniSTa jagamAM rAgaja karavA cegya nathI. temAM paNa ati rAgatA prakaTa avivekaja che. tethI a`dhanI pere te kaMI guNa-doSa dekhI zakatA nathI, chatAM rAga karavA IcchA thAya teA, saMta susAdhujaneAsAtheja karA, ke jethI kutsita rAga-viSanA nAza karI te AtmAne nirviSa kare. anyathA rAga-ragathI pAtAnA sphaTika jevA nirmaLa svabhAva khagADI paravastumAM mamatA mAMdhI jIva anna temaja paratra du:khaneAja bhAmtAM thAya che. (rajayatyasA rAga) AtmAnuM zuddha sphaTika jevuM svarUpa badalI jenAvaDe te rajita thAya te rAga. rAga mAThu rAjAnA moTA putra gaNAya che ane tenuM parAkrama kesarIsiDu jevuM hAvAthI te ekaleA jagata mAtranA parAbhava karI zake che. huM ane mArUM-mamatArUpI pAzamAM te mugdha mRgalAone pakaDayAja kare che, tenI sAme Takkara levI sahelI nathI, tethI viveka zikharapara caDI apra jaina hitamA. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parie i. rAgadeSAdhikAra. matta purUSavareja tenI sAme TakI zake che. paNa jema jema meha mamatAne tajI dharma mahArAjanuM zikSaNa levAya che tema tema rAgAdika duzmane pAtaLA paDI aMte piobArA bhaNuM jAya che. #ATha karmamAM moha anaMtakALaparyata saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra hevAthI tene mahArAjAnI upamA ApI che. te sarva karmamAM mukhya che. te mane hArAjAnA mukhya be putra che. rAgakesarI ne dveSagaje. temAM paNa rAgakesarI meTe putra che. rAgane nAza karavAthI dveSano nAza saheje thaI jAya che. rAganI pradhAnatA hovAthIja sarva dene nAza karanAra paramAtmA vItarAga zabda oLakhAya che. e rAgakesarIne pradhAna viSayAbhilASa nAme che. rAganuM baLa saMsArI prANuupara je cAle che te A maMtrIvaDeja cAle che. idrinA viSayanI abhilASAvaDeja prANIo rAgane vaza thAya che. te maMtrInAM pAMca indriyarUpa pAMca bALako che. tene prapaMcaja A jagatamAM vistarelo che. jagatuM badhuM tene vaza thayeluM che. temAMthI bacavAnI IcchAvALa ahIM sainI bheLe rahevAthI bacI zake ema nathI, paNa je te viveka parvatanA apramattatArUpa zikhara para jaIne cAritradharma rAjAnA AzramamAM rahe te te bacI zake tema che. tene mArga batAvanAra sadAgama (zrutajJAna) maMtrI che. tethI prathama tene maLavuM joIe. arthAt zrutajJAnane abhyAsa karI, viveka (svaparanA vivecanarUpa) meLavI, apramAdI thaI, cAritradharmane svIkAra kare-tenuM ArAdhana kare, tenI sAme rAgane kAMIpaNa upAya cAlI zakatA nathI. rAga ulaTa tenAthI bhaya pAmI dUra nAse che. keI jIvane zrutajJAnavaDe kharI vAta samajANuM, heya ya ne upAdeya padArtho pRthaka pRthak samajANa, khare viveka AvyuM eTale pramAda je viSaya kaSAyAdi te tanyA ane cAritradharmane Azraya lIdhe, pachI rAgane pisavAne mAja rahyo nahi, eTale te nirAza thaIne pAcho Ave. paraMtu te chidrAvalakI hovAthI chidra zodhavA lAgyo. evAmAM upazamazreNI mAMDI agyArame guNaThANe pahoMcyA chatAM paNa tenI kAMIka calita vRtti joI eTale tene pADI dIdhuM. arthAt tyAMsudhI pahoMcyA chatAM paNa je asAvadhAnImAM rahyo te paDI gaye. ane rAgane vaza thavAthI mithyAtva guNaThANuM pAmI naraka nigadamAM cAlyo gaye. rAganI AvI prabaLatA che. tenuM varNana zrI upamiti bhava prapaMcAdi kathAmAM bahu sArI rIte ApeluM che. rAganuM nivAraNa karavA mATe tapa japa kRta vigere aneka upAye kahA * jainadharma prakAza mAsika. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 3 je, dvAdaza *~~~~ ~~~~~~~~~~~~ che, tenAthI rAga nAza pAme che. te upAyeAja jene ulaTA rAgAdikanA kAraNabhUta thayA, arthAt tapa karIne krodha karyo, tenuM abhimAna karyuM, tenA phaLanI prApti mATe niyANuM karyuM, AgAmI bhave zrIvilAsAdi prApta thavAnI icchA karI, japa karavA mATe AtmadhyAna karatAM karatAM te japane durUpayoga karyAM, anyanuM ahita karavAmATe japa karavA mAMDayo, zrutanuM abhimAna karyuM, Agraha pakaDI usUtra prarUpaNA karI, khATA bacAva karavAmAM buddhinA upayAga karyo ityAdi aneka prakAre amRta jevA tapa japa zrutAdi upAcAne viSarUpa karI dIdhA; eTale je upAyeAvarDa taravAnA hatA tenAvaDeja ulaTA DukhyA-drutimAM cAlyeA gayA. kartA kahe che ke jene amRtaja viSapaNe pariName tyAM bIjo upAya zuM karavA ? mATe tapa japa zruta saMyamAdi uttama upAye| nirarthaka na thAya, avaLA na utare, madanA kAraNabhUta na thAya, Atmahita karanArAja thAya tevA prayatna karavA. 474 tapasvI aSADAbhUti muni vezyAnA vacanathI pAte arthalAbha paNa ApI zake che evA madamAM AvI gayA ane tethI eka taraNuM kheMcatAM dravyanA Dhagale thayAM. tene pariNAme te dravyaneA upabheAga levA sArU vezyAnA vacanathI tene tyAM rahyA. emane tapathI utpanna thayelI labdhi ( zakti ) saMsArane arthe thaI. temaja zreNikaputra nardiSe muni paNa zrutanA pAragAmI thayA hatA, chatAM pUrvA pArjita nikAcIta karmodayathI vezyAnA pAzamAM paDayA ane tyAM khAra varSa rahyA. peAtAne prApta thayelA zrutanA tyAM paNa upayAga karyAM, darAja vezyAgamana mATe vezyAvADe AvanArA kAmIpurUSAmAMthI daza daza mANaseAne pratibeAdha pamADI, pApakAryathI pAchA vALI bhagavata pAse meAkalavAnI pratijJA karI ane tyAra pachI bhAjana karavuM evI dRDhatA rAkhI. e pratijJA mAra varSaparyaMta pALIne chevaTe eka sAnI maLatAM te pratimAya na pAmavAthI pAte vezyAnuM ghara cheADI cAlI nikaLyA. ahIM jevAnuM e che ke evA zrutanidhi chatAM paNa rAgakesarIe tene pADI dIdhA. mATe enAthI sadA cetatA rahevuM ghaTe che. paNa 19 mA ne 22 mA prabhu zivAya vartamAna ceAvizInA 22 tIrthaMkarA rAjaputrI sAthe pANigrahaNa karI saMsAravAsamAM rahyAM che; ane pUrvanA rAganA abhyA sathI temAM vo che. ahIM paNa jovAnuM e che ke, evA mahApurUSA pUrvanA lAgAvaLI karmanA udayathI tene ekadama teADI zakayA nathI. eTalAmATeja koM dRSTAMta Ape che ke, je maLavAna manuSya vajranA khaMdhanane paNa sahu jamAM trADI zake che, te sneha taMtune eka kAcA sUtranA tAMtaNAne trADI zaktAM Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda rAgaDhaSAdhikAra. 475 **** ------ nathI. sakhtamAM sakhta vAMsane kArI nAkhanArA bhamarA atyaMta sukeAmaLa kramaLane kArIne rAtrie bahAra nikaLI zakatA nathI. tenuM kAraNa mAtra kamaLapara tenA sneha-rAga che teja che. sneha-rAga prathama darzane AvA sukAmaLa dekhAtAM chatAM tenuM pariNAma ghaNuM kaThAra che. ahIM koM eka pulika DhaSTAMta rAgamAM abhyaMtara raktapaNuM hAvAthI khAdya raktavALA padArthanuM-majInuM Ape che. majITha atyaMta rAtI heAvAthI tene aneka prakAranAM kaSTa sahana karavAM paDe che, temaja je prANI saMsAramAM rakta hAya che- Asakta hAya che tene tevIja rIte drutigamanAdi aneka kaSTo sahana karavAM paDe che. rAganA svabhAvaja evA che ke te prathama sneha utpanna karAvI pachI kaSTamAM pADe. tilamAM sneha hAvAthIja tene ghANImAM pIlAvuM paDe che. rAganA mukhya traNa bheda kahelA che. kAmarAga, snehurAga ne daSTirAga, AmAM TTirAga mithyAtvapratyayI hAvAthI te aneka bhavamAM paribhramaNa karAve che, dharmane dharma tarIke oLakhavA detA nathI ane adharmImAM dhabuddhi ThasAvI daine tene pharavA zvetA nathI. kAmarAga, snehurAga te munijana zivAya prAye sarva prANImAM eche vatte aMze dekhAyaja che. tenAvaDe sI paDelA prANI saMsAramAM Asakta thaI sAMsArika du:khane paNa prathama pagale sukha mAnI bese che ane prAMte tenA duHkhanA pUratA anubhava kare che. " 6 rAganI AvI durnivAra sthiti hAvAthI kartA keAInI sAthe paNa rAga karavAnI spaSTa nAja kahe che. paraMtu chevaTa A prANIthI rAga karyA zivAya rahevAzeja nahi ema jaNAvavAthI tene eka mArga khatAve che ke jo tamArAthI rAga karyo zivAya naja rahevAya te munimahArAja sAthe rAga karajo--tenI sAthe prema bAMdhajo. tenA paricayamAM prItivALA thajo. ' ahIM koi prazna kare ke- zuM e rAga hAni nahi kare ? ' tene uttara Ape che ke maNidhara sarpanA mukhamAM teA jheraja hAya che, paNa tenA mAthAparanA maNi te viSane kSaNa mAtramAM dUra karanAra che; tema rAga tA viSarUpaja che, paraMtu munimaDArAjanA prasaMgatemanI vANIrUpI amRtanA saMsarga karAvanAra AvAthI te viSanI asara thaI zakatI natho. e prasaMga ulaTA guNakArI thAya che.' eTalA uparathIja koM prAMte kahe che ke-evA sujaza-yazavAn munimahArAja athavA anya uttama purUSa sAthenA je sneha te rAganA nAza karavAnuM parama auSadha che. tethI sujJa janAe e auSadhanuM sevana karI anAdi kALathI lAgelA rAgarUpa vyAdhine mULamAMthI dUra karavA. eTale vAstavika nirAgIpaNuM prApta thaze. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 je. dvAdaza === ======================== pariNAme hAnikara vastuupara jene prIti tene rAga kahevAmAM Ave che paNa jyAM sudhI ajJAnathI aMtaraNa dabAyeluM hoya che tyAM sudhI rAga rahe che. paraMtu yathArtha jJAnanI prApti thavAthI je vastu upara rAga hoya te vastu je pariNAme kaDe vipAka devAvALI hoya te tene tajI devAya che paNa te yathArtha jJAnavAna jIja karI zake bAkIte jIvene eka jAtane dRSTirAga thaI jAya che ane tethI devagurU ane dharma jevI vastune paNa oLakhI zakatA nathI te batAvA mATe A rAgadeSa adhikAra pUrNa karyo che. dRSTigaga-adhikAra. mA Shri na kamakamATI tra jevAthI ja meha pAmI AsaktivALa bananAra mANasa jemAM pote meha pAme che tenA pariNAmane vicAra nathI karate. Ama thavAthI te kartavyabraNa ane duHkhI thAya che e batAvavAne A adhikAra AraMbha che. ajJAnanuM mAhAbhya. gA. jiNaANavicayaMtAguruNomaNiruNajeNamaz2anti / . tokiMkIraIloochali ogar3aripavAheNa // 1 // ja. sa. ra.) jema eka gADara kUvAmAM paDe tenI pAchaLa bIjAM jeTalAM gADare hoya, te sarva hitAhitane vicAra karyA vinA kUvAmAM paDe che tema ajJAnI mANasa je kugurUnI sevA kare te tene joI je bIjA sarva manuSya te kugurUneja bhaje che temAMthI keIpaNa manuSya guNadoSane vicAra karatuM nathI te ajJAnanuM mahattva che. 1 azuddha deva gurU dharma-bhaviSyamAM ze. . rAti. mAvasyagurudevadhadhigdRSTirAgeza guNAnapekSaH / 'amutra zomiSyasi tatphale tu, kupathyabhojIva mahAmayAtaH // 2 / / Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaMda, haNirAga-adhikAra, 477 daSTirAgathI guNanI apekSA vagara te azuddha devagurU dharma pratye harSa batAve che te mATe tene dhikkAra che. jevI rIte kupacca bhejana karanAra mahA regI mahApIDA pAmIne herAna thAya che tevI ja rIte AvatA bhavamAM te te (kudeva dharmagurUsevana) nuM phaLa pAmIne zoca karIza." 2 bhAvArtha-guNavAna gurUne Azraya karavAnI jarUra keTalI che te ApaNe pahelA bhAgamAM joI gayA chIe ane evA gurUne ja namana karavuM e khAsa kartavya che. evA gurUe batAvelA ekAMta guNavALA devane tenA jevA thavA mATe bhAvathI bhajavA ane evA gurU ane devane batAvela dharma Adara e guNApekSIpaNuM che. AvI rIte je prANu guNanI apekSA rAkhatuM nathI ane mAtra pagalika padArtho jevA ke putraprApti, dhanaprApti, aneka gAdinAzanI AzaMsA ane mithyAtvajanya daSTirAgathI game tevA viSayI gurUne bhajI saMsAra vadhAranAra adharmAcaraNa kare che te prANa bhaviSyamAM bahu pastAya che. A jIvane saMsArarega te thayeleja che temAM pAchuM kugurUnA prasaMgathI aAgya AcaraNarUpa kupacca bhejana pate kare che ane gurUnAM ayogya AcaraNane puSTi Apate jAya che eTale rega vadhatuM jAya che ane gurUsevAno hetu je saMsAra ghaTADavAne che te nAza pAmate jAya che. mukhya mudde gurU mahArAjanI jogavAI barAbara thavAnI jarUra che, pachI deva ane dharma te temanA upadezathI niyamasara zuddhaja maLatA jaze. jeo A bAbatamAM gaphalata rAkhI tapAsa karatA nathI teo A bhavamAM paNa keTalIkavAra pastAya che. hiMdustAnamAM dharmane nAme sAMIe, mahaMtA, kAjI, AgAkhAna, zrIpUjya tathA gerajIe zAM zAM kAma kare che te avalokana karanAranA jevA samajavAmAM AvI jAya tema che. ajaba che ke avivekI avicArI premalA anuyAyIo ane bhagate te bAbatamAM AMkha ughADavAnI paNa darakAra karatA nathI, daSThirAga jema jIvone anaMta bhavamAM DubAve che tema putraputrAdi uparane rAga paNa chane anaMtakALa thayAM bhamAvI rahyo che ane tethI ja kevI ghelachA karI rahyA che te have pachI batAvavA sArU A daSTirAga adhikAranI samApti karI che. -- Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga je. vAsa apatyamamatvamocanAdhikAra. -- % -- ma nuSya leDhAnI daDha sAMkaLethI badhANe hoya te chuTI zake che. paraMtu apatya (chokarAM ) nI madhuravANIrUpI sAMkaLathI baMdhA( sa cela hoya te chuTato nathI eTale dareka prANIne pitAnA putra dhakArI vigere upara apAra mamatA hoya che. kukaDI jevuM ajJa prANu paNa kaI pitAnAM baccAM upara dhasI Ave te pite pitAnA jAnana bhege paNa pitAnAM baccAMone pitAnA AzrayamAM rAkhI sAmAnI sAthe laDavA medAne paDe che paNa baccAMone choDatI nathI. vaLI bhaktAmaramAM paNa mAnatuMgAcAryajI mahArAja sUcave che ke mAtmavIryavivArtha pRo ne, nAkheti Ei nija zizo paripAnAtha mRga jevuM nirbaLa prANI paNa potAnI zaktine vicAra karyA vinA mAtra pitAnAM baccAM uparanI prItithI ja zuM siMDasAme deDatuM nathI? arthAt deDe che. tyAre manuSya putranI mamatA kema cheDI zake? ane manuSyane mamatva cheDavAmAM kharA lAbhanI prApti che teTalAmATe putra AdinA saMbaMdhathI utpanna thatA duHkhane jaNAvavA sArU A adhikArane AraMbha che. putraputrI baMdhanarUpa che tenuM darzana. upajAti. 1 thI 3. mA bhUrapatyAnyavalokamAno, mudAkulo mohanRpAriNA yat / / cikSipsayA nArakacArake'kSi, dRDhaM nibaddho nigaDairamIbhiH // 1 // vana. "tu putraputrIne joIne harSaghelo thA mAM. kAraNa ke meha rAjA nAmanA "tArA zatrue tane narakarUpa baMdikhAne nAkhavAnI IcchAthI A (putraputrIrU5) loDhAnI beDIvaDe majabUta bAMdhyA che." 1 vivecana--"pitA ane mAtA vacce nehabaMdhanarUpa putra nAmanI sAMkaLa nAkhavAmAM Ave che" ema kavi bhavabhUti kahe che. putrane joIne mANasa gAMDA ghele thaI jAya che ane tenI sAthe bolavAmAM ramADavAmAM evI jAtanI ceSTA kare che ke jANe te pite gAMDA thaI gaye hoya. vaLI bALakanI sAthe bALaka thaI jAya che. prasaMgepAra graMthakartA tene samajAve che ke, moharAjAe A baMdhana karyuM che. kedamAM paDelA mANasane koIpaNa prakArane AnaMda thato Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parijI. apatyamamatvamecanAdhikAra. 479 nathI. tene sukha nathI; temaja A putrabaMdhanathI tArI sarva svataMtratAne nAza thAya che. tAre dezasevA, pitRsevA ke AtmasevA karavI haze te paNa echI thaze athavA nahi thaI zake. AdrakumAra pharI dIkSA levA mATe javA IcchatA hatA tyAre putre kAcA sutaranA bAra tAMtaNuM tenA paga pharatA vicyAtevA tAMtaNA to zuM, paNa darzana mAtrathI paNa hAthInI sAMkaLa teDavAnI zaktivALA evA ane hajAro mANasane bhAre paDe tevA AdrakumArathI te kAcA sutaranA tAMtaNa tUTayA nahi; ane bAra varasa vadhAre gharamAM rahevuM paDayuM. putraputrIenuM baMdhana AvA prakAranuM che. mahA vairAgyabhAva jAgRta thatAM koI Asannasiddhi jIvane saMsAratyAga karavAnI IcchA thAya che tyAre strI ane putra keTalAM baMdhanarUpa thAya che, te sarvane anubhavasiddha che. Atmadharma ane uMcA prakAranI pharaja adA karavA jatAM putra dharma ane patidharmane kAMIpaNa bAdha Ave te paNa vadhAre mAna hamezAM Atmadhamaneja maLavuM joIe ane janayajJa karatAM pitRyajJa ke putrayajJane bhega Apa paDe tepaNa sarva dharmane te ISTa ja che, putraputrI zalyarUpa che tenuM darzana. AjIvitaM jIva bhavAntare'pi vA, zalyApapatyAni na vetsi ki hadi / / calAcalai vividhArtidAnato'nizaM nihanyeta samAdhirAtmanaH // 2 // (e he cetana!,A bhavamAM ane parabhavamAM putraputrI zalya che ema tuM tArA manamAM kema jANato nathI? teo zeDI athavA vizeSa umara sudhI jIvIne tene aneka prakAranI pIDA karI tArI AtmasamAdhine nAza kare che. 2 vivecana-chokarAo aneka upAdhinAM kAraNa che, te uparAMta vaLI mAbApane zalyabhUta che. je caLa eTale ochA AyuSyavALA hoya te mAbApane zeka karAve che ane je vidhavA mUkIne jAya che te te zekane kAMI pAraja rahetuM nathI. je acaLa eTale vadhAre AyuSyavALA hoya che te keLavaNI, vevizALa, lagna, saMsAramAM vadhAravA vigere kAryomAM pitAne aneka prakAranI upAdhi karanArAM thAya che, temAM paNa putrane IcchA pramANe AgaLa nahi vadhate joIne pitAne manamAM bahu lAgI Ave che. vaLI teo caLAcaLa eTale caMcaLa hoya te kukarmo karIne pitAnAM cittane zAMti rahevA detA nathI. vaLI atizayarthe dvirbhAva laI caLAcaLane artha vinazvara karIe te tevA putrapu. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 che. dvAdaza. trIthI paNa zAMti rahetI nathI. AvI rIte putraputrIthI sarvadA samAdhino nAza te thAya cheja. putrakaratAM paNa putrInI bAbatamAM vadhAre ciMtA rahe che tene bhaNAvavI, sAre vara zodha ane tenA putraputrI sudhI dareka prasaMge pite hAtha laMbAva ane kamanazIba hoya te tenAM vaidhavyanAM duHkha jevAM-A sarva aMta:karaNamAM zalyarUpaja che. AvI rIte A bhavamAM apatyathI samAdhino nAza thAya che ane te dudhdhananA pariNAme AvatA bhavamAM paNa TharIne besavAno vAro Avate nathI. A leka jene putra na hoya teNe khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevA che. A saMbaMdhamAM A adhikAranI chevaTanA uddagAramAM vizeSa svarUpa che. AkSepadvArA putramamatva tyAgano upadeza. 3pati . kukSau yuvatyAH kRmayo vicitrA, apyasrazukraprabhavA bhavanti / / na teSu tasyA na hi tatpatezva, rAgastato'yaM kimapatyakeSu // 3 // / puruSanuM vIrya ane strInuM rakta-te bannenA saMgathI. strInI kukSimAM "vicitra prakAranA kIDAo utpanna thAya che, tenA upara strIne ke tenA patine rAga thatuM nathI, tyAre putro upara zAsArU rAga thAya che.?" 3 vivecana-ekaja sthAnamAM saMgane pariNAme putraputrI ane beIdriya jIvo (samuchima manuSya paNa) utpanna thAya che. eka upara prIti thAya che ane bIjA upara dugacchA thAya che-A premanI vicitratA che. sUkSama nI utpatti dharmazAstra ane kAmazAstramAM prasiddha che. sthAna, samaya ane saMjogamAM ekAkAra vRtti che, chatAM paNa mananA dvidhAbhAvathI premamAM AvI vicitratA che, e jovA jevuM che. A upadeza AkSepathI karela che ane jeke zabdo karkaza che chatAM paNa upadezanA garbhamAM je ucca bhAva che te dhyAna ApavA yogya che. apatyapara snehabaddha na thavAnAM traNa kAraNe. trANAzakterApadi saMbandhAnantyato mithoM'gavatAm / / saMdehAccopakRtermApatyeSu sniho jIva // 4 // " ApattimAM pAlana karavAnI Azakti hovAthI, prANIone dareka prakA Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. apatyamamatvamocanAdhikAra ===== === === ====== ========= rane paraspara saMbaMdha anaMta vakhata thayela hovAthI ane upakArane badale "vALavAne saMdeha hevAthI he jIva! tuM putrapugyAdipara havALI thA mAM." * vizeSAtha-putraputryAdinA snehamAM Asakta na thavAnAM traNa kAraNo batAve che. (1) duHkhamAMthI rakSaNa karavAne teo zaktimAna nathI. karmati pAdiya thavAthI Apatti Ave che temAMthI rakSaNa karavAne kaI paNa zaktimAna hoya te te Atmazakti ja che, bIjAnuM kAMI paNa cAlatuM nathI. karmasvarUpa samajatA heya teone A dalIlanuM vAstavikapaNuM samajAI jaze. (2) prANIone paraspara aneka saMbaMdha thAya che. dareka prANI mAtA, pitA, strI, putrapaNe anaMtavAra thAya che. [samatAdvAramAM A saMbadhI saMpUrNa vivecana thaI gayuM che;] paNa apatyapara Asakta na thavAnuM A eka majabUta kAraNa che tethI atra te tarapha dhyAna kheMcavAmAM Ave che. (3) upakArano badalo vALavAne saMdeha che. aneka putre te pitAnI pahelAM ja duniyA tyajI jAya che ane keTalAeka kuputra nIvaDe che. AvA putra pitAne jarApaNa upayogI thatA nathI, eTaluM ja nahi paNa zeka ane ciMtAnuM kAraNa thaI paDe che; kaNake pitAnA pitA zreNIkanA zA hAla karyA hatA te prasiddha vAta che. vRddhAvasthAmAM DosAne kevI rIte haDadhUta kare che te anubhavIoe joyuM che. vAraso levAnI lAlace keTalAeka putra kevAM kevAM kRtya kare che te prasiddha vAta che. jagatamAM suputra nathI ema kahevAnI matalaba nathI. rAma ane abhayakumAra jevA paNa che, paNa pitAne putra ke nIvaDaze te vime che ane te vImAnI khAtara pitAnuM AtmasAdhana na karavuM e ane cita che. A traNa kAraNathI apatyasnehabaddha thavuM nahi. bIjA kAryane cheDe thayelI zaMkAnuM atra nivAraNa thaI jAya che. putrathI ghelA thayelAne putra zatru che. ravivAdita. putraH syAditi duHkhitaH sati sute tasyAmaye duHkhita- / staduHkhAdikamArjane tadanaye tanmUrkhatAduHkhitaH / jAtazcetsaguNo'tha tanmRtibhayaM tasminmRte duHkhitaH (hu.. ) putravyAjamupAgato ripurayaM mA kasyacijjAyatAm // 5 // * AvA putra thoDA hoya che, tethI ja graMthakartA "saMdeha' zabda mUke che; jyAre prathama manI be bAbatamAM nirNaya batAve che. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je dvAdaza nananananananananananananana+======== dunIyAmAM manuSyane putra na hoya te kema putra utpanna thAya ema vicAra karI duHkhita thAya che. vakhate putra hoya to tene reganI utpatti thatAM duHkhI thAya che. putrane bIjA paNa duHkha vigere utpanna thAya che tyAre te duHkhone nAza karavA sArU duHkhI thAya che. te putra anyAya kare a. thavA mUrkha rahe che tethI paNa manuSya duHkhita thAya che ane vakhate te putra guNavAnuM thAya te tenA maraNanI bIka lAge che ane vakhate maraNa pAme te te vakhate manuSya duHkhita thAya che. AvI rIte zatruja putranA bahAnAne prApta thaye che eTale zatruja putra thaIne Avela che, mATe A zatrurUpI putra keIne tyAM utpanna thAomAM. 5 AvI rIte apatyamamatvamocana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. putraprAptithI ati harSa mAna nahi, putra maraNathI dilagIra thavuM nahi ane putrapuTyAdinA baMdhanathI saMsAra vadhAre nahi e mukhya upadeza che. A saMbaMdhamAM vadhAre agatyanI bAbata e che ke putra na hoya te dudhdhana karavuM 'nahi. putraputro hoya te tene kADhI mUkAtAM nathI paNa na hoya te teNe saMtoSa rAkhavo joIe. teoe mAnavuM ke duniyAnI moTI jaMjALathI teo mukta che ane AtmasAdhana, dharmakAryamAM dravyavyaya ane dezasevAmAM jIvana arpaNa karatAM teone kazI aDacaNa nathI. atyaMta dilagIrI sAthe lakhavuM paDe che ke manuSya. vyavahAramAM AthI taddana virUddha dekhAva najare paDe che. khasusa karIne keLavaNIthI banazIba rahelA mANase zAstra ane saMpradAyavirUddha AcaraNa putraprAptisArU kare che. jANe ke putrathIja mekSa hoya tema mAnI laikika mithyAtvarUpa mAnatA mAne che, lIla paraNAve che ane Akho divasa durgAne karyA kare che; ATaluM ja nahi paNa keTalAeka mUrkha te tene mATe eka chatAM bIjI strI paNa paraNe che. Ane badale te bhAIne athavA sagotrane ke bIje cAlAka putra dattaka karI le te paNa amuka aMze sAruM che, kAraNa ke tethI putra minI IcchA pUrNa thAya che ane pitAnI strIne anyAya thatuM nathI. bAkI eka strInI hayAtImAM bIjI strI karavAmAM te abhaNa strIo potAne haka sthApanA karI zakatI nathI tethI tenA bhattare tenI nabaLAIne geralAbha le che, paNa AvuM svAthI paNuM havenA jamAnAmAM cAlavAnuM nathI. putravAna ne zuM sukha che te teo jotA nathI, temAM bIlakula sukha nathI. paNa dUrathI jotAM bahu putravALe sukhI jaNAya che. putravAnane putranI khAsa kiMmata nathI paNa putra na hoya teo pitAnI jIMdagIne niSphaLa mAne che. A taddana ajJAnatA ane Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che dehamamatvamocanAdhikAra mehano kepha che. tenA para jJAnane prakAza paDavAnI jarUra che. atyAra saneha rAkhI saMsArayAtrA vadhAravI, e jainazAstrane uddeza nathI. cothA lekamAM je traNa kAraNe batAvyAM che te tarapha khAsa dhyAna kheMcavAmAM Ave che. A adhikAramAM bahu ochA loka che, paNa muddAnI hakIktane saMkSepamAM sArI rIte samAveza karI dIdho che. - - dehamamatvamocanAdhikAra. -- rA - 8 mahi nuSyane strI putra ane dhana vagere karatAM pitAnA dehaupara vizeSa to mamatva hoya che eTale ke pAmara prANIo potAnA zarIraneja suhA zobhita karavAmAM AkhI jIMdagI vyartha gumAvI nAkhe che ane SP tethI kartavyabhraSTa rahevAne lIdhe pariNAme narakane prApta thAya che ItyAdi bAbata jaNAvavAsArU A adhikAra AraMbhAya che. zarIraparanuM mamatva tyAga karavA mATe aMkuza gagSTra. (1 thI 4) mAtA jAtiH pitA mRtyurAdhivyAdhI shodtau| bAjo nannornara mitra, tathANA rAjA AzA (bA. zA). janma e mAtA che, ane mRtyu e pitA che tema Adhi (mana pIDA) vyAdhi (zarIra pIDA) A banne saddagata (sAthe ja janmelA) baMdhuo che. ane chevaTa jIvane vRddhAvasthA e mitra che te paNa AvA duHkhada zarIramAM chavavAnI AzA rahe che. 1 rogAdinI vRddhi thaI hoya te paNa uttama munine - kheda thatuM nathI. api rogAdibhirkharaina muniH khedamRcchati / phUpathI lama ma iranArA . zA.) vadhI gayelA regathI pIDita paNa uttama prakArane muni kheda pAmate nathI. tyAM daSTAna Ape che ke -nadImAM pANI vadhI jAya te paNa vahANamAM beThelA manuSyane koI jAtane #bha (gabharATa) heya? arthAt keIpaNa jAtane lAbha nahija heya. 2 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaje vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza * i } dehaupara je mamatva che tenI zarIra upara rahela bejAnI sAthe sarakhAmaNa. ziraHsthaM bhAramuttArya, skandhe kRtvA suytntH| / II) zarIrasthena bhAreNa, ajJAnI manyate sukham // 3 // / mastaka upara rahelA bhArane utArIne ane uttama yatnathI aMdha (khabhA) upara rAkhIne je ke bhAra zarIra uparaja rahela che te paNa ajJAnI manuSya sukha mAne che ke mane bhAra ocho thayo che taddata dehanA saMbaMdhanI pratikriyAo jANI levI. arthAt dehauparanI mamatAne lIdhe tenA sukhane mATe AvA niSphaLa upa laIne sukha nahi maLyA chatAM paNa kAMIka sukha maLyuM mAnI manuSya saMsArayAtrAmAM AgaLa vadhye jAya che. 3 dehavageremAM mamatA choDavAmAM zuM anusaMdhAna karavuM ? nityamitrasamaM dehaM svajanAH prvsnnibhaaH| / namaskArasamo jJeyo dharmaH paramabAndhavaH // 4 // * , manuSyane deha nityamitra che ane sagAMvahAlAM parva mitra che tathA namaskAra mitra pramANe dharma te khare bAdhava (mitra) che, eTale jIvane zarIra tathA sagAvhAlAM choDI de che paraMtu khara vakhate dharmamitraja tene sahAya kare che. te ja A leka mATe eka evI AkhyAyikA che ke-eka manuSyane traNa mitra hatA temAM eka mitra e hato ke tenI sAthe ja Akho divasa pharyA kare ane bhojana vakhate paNa sAthe sAthe rahe tethI te tene nityamitra hatuM ane bIje parvamitra hatuM te parva haLe dIvALAe tene tyAM javA vigere jAya ane trIje evo mitra hatA ke mAtra rastAmAM bhegA thAya tyAM kevaLa namaskArane ja saMbaMdha. have A traNa mitravALA manuSyane eka divasa rAjyasaMbaMdhI saMkaTa AvyuM temAM teNe prathama "nitya mitra" hato tene kahyuM ke bhAI! mane madada karI tyAre teNe cokhI nA kahI ke nA bhAI mArAthI tArI kazI madada thaI zake tema nathI. pachI "parvamitra" ne kahyuM ke bhAI! mAre mATe yogya mahenata laI A saMkaTamAMthI mukta karAva. teNe paNa prathamanA mitranI mAphaka nA kahI. tyAre chevaTa nirAza thaI trIjA " namaskAra mitra" ne kahyuM ke bhAI! have mAre anya AdhAra nathI, tuMja sAce. AdhAra che mATe mane A saMkaTamAMthI choDAva. tyAre te namaskAramitrane dayA utpanna thaI. teNe vakIla bArIsTAranI sagavaDa karI potAnA mitrane rAjyabaMdhanathI mukAvyuM. A daSTAM. tane sAra e che ke zarIra te manuSyano " nityamitra" che te maraNa vakhate jIvane choDI che tema parvamitra eTale sagAMvahAlAM paNa koI madada karI zakatAM nathI tyAre khare vakhate namaskAra mitranI mAphaka dharma ja jIvane kharI madada kare che. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ruDhamamatvamAcanAdhikAra. 485 --- athavA ( AAkArtha bIe) hamezAM dehane mitrasamAna jAvA eTale deha te huM nathI paraMtu huM ( jIva ) tenAthI judo chuM paNa kaiMtu te dharma ka karavAmAM madada ApanAra mitra che. Ama anusaMdhAna karavuM ane parvo ( cAtu mosI, aSTamI, caturdazI ane paMcamI ) vigere A sarva svajana kuTuMbI jANavAM eTale khare vakhate madada kare teja svajana kahevAya. te khIjA kAI paraleAkamAM sAhAcya karI zake tema nathI paNa pAnAM vratA kayA haze teA teja paraleAkamAM kharI madada karaze tethI tene kuTuMbI jANuvAM, pariccheda. ww namaskAra ( namratA ) samAna dharmane parama khAMdhava (bhAI) jANavA eTale jema jagamAM namaskAra ( namratA ) vALA purUSane sarvatra sukhanI prApti thAya che tema paraleAkamAM dharma teja kharI madada karaze mATe teneja AMdhava jANavA. 4 aci zarIrathI svahitagrahaNa. 31nAti (1 thI 7). (pa.ka.) yataH zucInyapyazucIbhavanti, kRmyAkulAtkAkazunAdibhakSyAt / drAgbhAvino bhasmatayA tata'gAnmAMsAdipiNDAt svahitaM gRhANa ||5|| " je zarIranA saMkhaMdhathI pavitra vastuo paNa apavitra thaI jAya che, je kRmithI bhareluM che, je kAgaDA kutarAne bhakSaNa karavAne cAgya che, je thADA vakhatamAM rAkha thaI javAnuM che ane je mAMsaneAja piMDa che te zarIrathI tuM te tArUM potAnuM hita kara. 5 vivecana--ati suMdara vastue paNa zarIranA saMbaMdhamAM AvatAM apavitra thaI jAya che. malrinAthe cha rAjAone je akasIra upadeza ApyA te A zarIranI racanA khatAvIneja ApyA hatA. AvuM zarIra jIvatuM DAya eTale ke jayAMsudhI temAM AtmA-cetana hAya tyAMsudhI kRmi vigerethI bhareluM hoya che ane maraNa pAmyA pachI te jarApaNa upayogamAM AvatuM nathI. DhAranAM cAmaDAM, mAMsa, pUMchaDAM, zIMgaDAM, kharI ane carakhInA paNa paisA upaje che tyAre mAcchusanuM zarIra te khilakula nakAmuMja che ane cAra divasa kardi paDayuM rahe te reganA upadrava kare che tethI maraNa pachI tenI rAkha karI nAkhavAmAM Ave che; ane hAla che te paNa mAMsanA leAceAja che. evA zarIrapara meha zA karavA? je durgaMdha dUrathI joI nAka ADA rUmAla daie chIe, tevIja durgaMdha A zarIramAM bharekI che. A saMbaMdhamAM chaThThI bhAvanA vAMcavAnI bhalAmaNu karavAmAM Ave che. purUSanA nava ane strInAM khAra dvAramAMthI gaTaranI jema apavitra 5. * Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza - dArtho nIkaLyAja kare che ane suMdara padArtho zarIranA saMsargathI te rUpane pAmelA hoya che ane pAmatA jAya che. have ATalA uparathI jANavAnuM e che ke, uparanA lekamAM vistArathI samajAvyuM te pramANe zarIrane jarI jarA khavarAvIne tenAthI Atmahita karI levuM. jema zarIrathI saMsAramAM DUbAya che tema tenAthIja tarI zakAya che, mATe A zarIrano sadupayoga kare. Aja bhAva nIcenA be zlokathI vadhAre spaSTa thaze. zarIragharanuM bhADuM ane tene upayoga. paropakArosti tapo japo vA, vinazvarAyasya phalaM na dehAt / - sabhATakAdalpadinAptageha mRtpiNDamUDhaH phalamaznute kim // 6 // nAzavaMta zarIrathI paropakAra, tapa, japarUpa phaLa thatAM nathI te zarIravALe prANa thaDA divasane mATe bhADe rAkhelA ghararUpa mATInA pIMDA5ra moha pAmI zuM phaLa meLave? 6 bhAvArtha-nayasAranA bhavathI vIraparamAtmAnA jIve popakAra, tapa ane dhyAnanI zarUAta karI, zarIra paranuM mamatva cheDI dIdhuM ane chellA bhAvamAM sADAbAra varSa tapa karyuM ane upasargo sahana karyo tenuM varNana vAMcatAM paNa vicAra thAya che. AvI rIte zarIrane upaga karavAne anna upadeza che. AvuM je na thaI zake te pachI zarIraprAptithI lAbha ? TIkAkAra dhanavijayagaNi lakhe che ke "keI prANIe bhADuM ApIne ceDA divasa mATe eka ghara bhADe rAkhyuM hoya ane pachI A mAruM ghara che ane vaparAze te nAza pAmaze ema mAnI te gharane vAparato nathI, pachI mudata pUrI thAya che eTale ghara te cheDI devuM paDe che, tevI ja rIte A zarIra jIvane TuMka (parimita) AyuSyayukta prApta thAya che tyAre A jIva vicAra kare che ke popakAra, tapasyA vigere karIza te A zarIra durbaLa thaI jaze, mATe ApaNe te tevuM kAMI paNa karavAnA nathI. AvA khoTA vicArathI mUDha buddhivALo jIva zarIrane sadupayoga karatA nathI ane AyuSya pUrNa thAya che ke turata zarIrane tajI devuM paDe che tyAre te manuSyabhava ane zarIra baMnethI bhraSTa thAya che. zarIrane kayAre piSavuM, kema piSavuM, zAmATe poSavuM vigere savAlane atra nirNaya batAve che, te manana karavA gya che. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ruDamamatvamAcanAdhikAra. zarIrathI karI zakAtu Atmahita. mRtpiNDarUpeNa vinazvareNa, jugupsanIyena gadAlayena / dehena ( ( . ka.) * mATInA pirUpa, nAzavaMta, durgaMdhI ane rAganA ghara evA A zarIra vadhu jyAre dharma karIne tArUM peAtAnuM hita sArI rIte sAdhI zakAya tema che tyAre huM mUDha ! temAM yatna kema karatA nathI ? " 7 bhAvA.A zarIra pArthiva mATInA piMDarUpa, nAza pAmanAra, dugaanika ane vyAdhinuM ghara vigere doSothI yukta che, tyAre have tenAthI kAMi lAbha meLavAya tema che? jo ApaNane tenAthI kAipaNu prakAranA lAbha maLI zake tema hAya tA te sAdhI levA. jJAnImahArAja kahe che ke - IMdriyadamana, saMyamapAlana vigere mahAna kAryo A zarIradvArA thaI zake che.' te karavAne mATe atra upadeza Ape che. vidvAneAnuM bya ane khUbI e che ke tadna kharAkha, paNa cheDI na zakAya tevA padArthanA zubha upayega zodhI kADhave; eTale ke A zarIra upara jaNAvelA avaguNuAvALuM chatAM paNa jyAre cheDI zakAya tema nathI tyAre tenAthI je je Atmahita thAya tema hAya, te te karI levuM, temAM kiMcita paNa pramAda karavA nahi. atyAre cetavuM nahi ane pAchaLathI pazcAttApa karavA te mUrkhanuM kAma che. zarIrane pApathI poSavuM nahi ---. 487 vaiMgaLa. 8-1. puSNAsi yaM dehamaghAnyacintayaMstavopakAraM kamayaM vidhAsyati / karmANi kurvanniti cintayAyatiM jagatyayaMvaJcayate hi dhUrtarAd // 8 // ( (ma.) pApane aNuvicAratA je zarIrane tuM poSe che te zarIra tArA upara zuM upakAra karaze ? ( tethI te zarIra mATe hiMsAdika ) karmo karatAM AvatA kALanA vicAra kara. A zarIrarUpa tArA prANIne duniyAmAM chetare che. 8 bhAvA --zarIrane pApaNu ApavA sArU hIna khArAka ane upacAra karAvavA paDe che ane te mATe paisA paikA karavA paDe che. hiMsA, asatya vigere pApA paNu sevavAM paDe che. zarIra dhIme dhIme nAjuka takhIatanuM khanI jAya che, tene sAbu cALavA, paMkhA nakhAvavA ane akhAdya padArtha davArUpe khavarAvavA paDe che. AvI rIte pASaNa kareluM zarIra pazujarAe badale vALatuM nathI. vAraMvAra kaTALA ApyA kare che ane ulaTu ghaNI. vakhata te rAganuM ghara thaI paDe che. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 je. kAza 1311 ---- vaLI AvAM karmo karatI vakhate prANIe bhaviSyakALane vicAra karavA joie. zarIrane jarA sukha ApavA khAtara jenAM nAma na ApI zakAya tevI davAo khAtAM chatAM paNa te te pAtAnuM dhAryuMja kAma kare che ane parabhavamAM nIca gati thAya che te naphAmAM rahe che. vaLI AvAM karmAthI pAkhela zarIra paNa nAza tA pAmeja che. ApaNe tene peAtAnuM mAnI beThA chIe, paNa vAstavika svarUpa tema nathI. kharekhara, vidvAn graMthakartA kahe che tema zarIrarUpa dhUtArA sarva prANIone Thage che. kahevAnI matalaba e che ke zarIrane pApI kArya thI pASavuM nahi. dhArmika kAryamAM upayAgI thAya che tethI tene joitA niravagha khArAka a.pI mamatva vagara pALavuM, eTaluMja kanya che. ' A zarIra paranA meha saMsAramAM rajhaLAve che, e nisaMzaya che. sanatkumAra cakravatIne zarIrapara bahu prema hate, paNa jyAre te mAhu parAkASThAe pahoMcyA tyAre zarIra viSamaya thai gayuM ane purANamAM trizaMku mATe eka dRSTAMta Apela che te paNa zarIrapara atyaMta prema rAkhanArane bedha Ape tevuM che. trizaMku rAjAne zarIrapara eTaleA badhA prema hatA ke eja zarIrathI sva mAM javAnI tene icchA thai. peAtAnA kuLagurU visaSThane A vAta jyAre kaMThThI tyAre teoe te vAtane hasI kADhI. tyArapachI peAtAnA putrAne prayatna karavA kahyuM, paraMtu teoe paNa mazkarI karI vAta uDAvI dIdhI. ATalA uparatho trizaMku gusse thaI gayA ane vizvAmitrapAse gayA. vizvAmitranA kuTuMba upara dukALanA vakhatamAM trizaMkue upakAra karyA hatA, tethI vizvAmitre tenI mAgaNI khala karI ane yajJa karavA mAMDayo. tapanA prabhAvathI vizvA putra trizaMkune AkAzamAM caDAvavA mAMDayo paNa svarganA gaDha AgaLa pahoMcyA tyAM indre tene uMdhe mAthe pachADayo. ardhuM raste paheoMcyA tyAM vizvAmitre A vAta jANI eTale khelyA ke tiSTha trizo tiSTha A uccArathI trIzaku uMdhe mAthe laTakI rahyA. na maLyuM svarga sukha ane na maLyuM saMsArasukha, zarIraparanA mamatvathI sa`khAyuM. ' ( ApTe DIkzanerI ). A hakIkataparathI zarIramAha keTalA nuka zAnakartA che e jovAnuM che. . pati ane mUrkhane ALakhavAnu sAdhana amedhyapUrNa kRmijAlasaGkale svabhAvadurgandhyazucau tathA'dhruve / / kalevare mUtrapurISabhAjane ramanti mUDhA viramanti paNDitAH // 9 // wwww*** (sU. mu) 1 ceAthA pAdamAM battine badale kAi sthAnake atti evA pATha che, tenA aM jaMga tanA prANIone' ema hAi zake; paNa prathama pATha dhAre samIcIna jaNuAya che. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. www dehamamatvamAcanAdhikAra. www amedhya ( asthi, majjA, mAMsa, meda, rudhira, tvacA ane rAmAvijJa ema sAta apavitra ) padArthothI pUrNa, kRmi ( karamIyAM ) AnA samUhathI bharapUra, svabhAvathI durgaMdhivALA, apavitra tathA nAzAtmaka dharmAvALA ane mUtra tathA viSThAnA pAtrarUpa A dehamAM mUDha leAkeA ramaNa kare che ane pa MDita leAkeA A dehathI virAma ( vairAgya ) ne pAme che. 9 zarIrakArAgRhamAMthI chUTavAnA upadeza. vasaMtatilakA 10 thI 13 ~~~~~~ kArAgRhAdbahuvidhAzucitAdiduHkhAnirgantumicchati jaDo'pi hi tadvibhidya / kSiptastato'dhikatare vapuSi svakarma vrAtena tadrayituM yatase kimAtman // 10 // 429 (ya. .) mUrkha prANI hAya che te paNa aneka prakAranA azucitva vigere du:kheAthI bharelAM maDhIkhAnAne bhAMgIne bahAra nIkaLI javA IcchA rAkhe che. tArAM peAtAnAM karmavaDeja tethI paNa vadhAre AkarA zarIrakhIkhAnAmAM tuM naMkhAyeA che, chatAM te baMdIkhAnAne vadhAre majabUta karavA zAsArU yatna kare che? 10 bhAvA--kedakhAnAmAM kSudhA, tRSA, gaMdakI, sakhta kAma vigere aneka du:kheA sahana karavAM paDe che, tethI temAM rahelA mANasanI vRtti evIja hAya che ke jyAre AmAMthI chUTuM ? kayAre lAga maLe ne A saLIA bhAMgI nAsI jauM ? zarIrarUpa kedakhAnAmAM te mahA azuci bharelI che, temAMthI nAsI javAnA yatna karavAne badale A jIva tene suMdara AhAra, AisakrIma, kAlDaDrIMka, kaniSTha auSadhAthI ulaTA pALe che, pASe che, cALe che, pa pALe che ane tene jarA pIDA thatAM gAMDAdhelA khanI jaI hAyavAya karI mUke che. vicAravAn prANIe zarIrakArAgRhanA sadupayoga karavA joie. tenApara evA amala calAvavA joie ke pharIvAra te kedakhAnAmAM AvavuMja paDe nahi. zarIraparanuM mamatva cheADavuM e jarApaNa muzkela nathI. eka gAgaramAM mAra bharyA che. gAgaranuM mhAM sAMkaDuM che. vAMdarA gAgara najIka AvI era levAnI IcchAthI hAtha nAMkhI mATI muThThI bhare che. pachI hAtha nIkaLatA nathI tyAre samaje che ke gAgare mane pakaDI rAkhyA che. vAstavika zuM che ? gAgarane pAte pakaDI rAkhI che, ane jevA madArI eka cAkhakhA mAre che ke hAtha chUTI jAya che. tevIja rIte A jIva mAne che ke mane zarIre pakaDI rAkhyA che, strIputre pakaDI rAkhyA che. vastutaH tA vAMdarAnI peThe poteja tene mUkatA nathI. ra Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. bAdaza tethI mamatva choDavuM hoya te jarApaNa muzkelI nathI. mATe vicAra kare, nahi te jyAre kALarUpa madArI AvI sapATo lagAvaze tyAre te potAnI meLeja zarIrane ekadama tyAga karavo paDaze. zarIrasAdhanathI karavAgya kartavyatarapha preraNa. cedvAjchasIdamavituM paralokaduHkha__ bhItyA tato na kuruSe kimu puNyameva / 8 (R. 3). zakyaM na rakSitumidaM hi 'ca duHkhabhItiH, puNyaM vinA kSayamupaiti, na vajriNo'pi // 11 // je tuM tArA zarIrane paralokamAM thanArAM duHkhanA bhayathI bacAvavA IcchatA hoya te puNyaja zAmATe karato nathI! A zarIra (koIvaDe paNa) piSI zakAya tevuM nathI, iMdra jevAne paNa puNyavagara duHkhanI bIka nAza pAmatI nathI. 11 bhAvArtha he bhAItane kadAca ema bhaya lAgatuM hoya ke, A zarIrane ahIM mUkIne paralokamAM jazuM tyAre bahu du:kha bhegavavA paDaze ane tethI ahIM ja vadhAre jIvI levuM sAruM che, AvA vicArathI tuM rAtribhejana, kaMdamULa, abhakSya, anaMtakAya vigerenuM bhakSaNa karatA ho ane zarIrane poSatA che te temAM tArI bhUla thAya che. vadhAre uttama rasto e che ke tAre khUba puNya karavuM. AthI tAruM zarIra A bhavamAM sAruM raheze ane tane parabhavasaM. badhI bhaya nahi rahe. hAla tane je sthitihInatA lAge che te puNya ochuM hovAne lIdheja che, ane teja kAraNathI iMdra ane cakravatIo paNa bIkamAM rahyA kare che. zarIraprAptino hetu che ane te hetu thI sArI rIte kevI rIte pAra paDe te vicAravAnI bahu jarUra che. athavA A lekane bhAva bIjI rIte paNa samajavAyogya che. je tuM zarIranuM rakSaNa karavA IcchatA ho te puNya kara, kAraNa ke parabhavamAM je zarIra prApta thaze te tethI sAruM prApta thaze. AnuM kAraNa e che ke A zarIrane bacAvavA keIpaNa zaktivAna nathI, iMdra sarakhA paNa azakta che; mATe puNyadhana prApta karavuM, puNyavagara paralakanAM duHkhano bhaya nAza pAmavAne nathI. ghaDAne 1 keIka pratamAM atra ja che ane caturtha paMktimAM ja che, tene bhAva paNa teja Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, dehamamatvamecanAdhikAra 1 nAza thavAnI bahIka rAkhavA karatAM ghaDe banAvavAnI kaLA zIkhI levI, jethI nAza thAya tyAre na prApta karavAnI zakti hAjara rahe. dehAzritapaNAthI dukha nirAlaMbanatvamAM sukha. dehe vimuhya kuruSe kimayaM na vetsi, dehastha eva bhajase bhavaduHkhajAlam / (a. .) lohAzrito hi sahate ghanaghAtamagni__ barbAdhA na te'sya ca nabhovadanAzrayatve // 12 // zarIra upara meha karIne tuM pApa kare che, paNa tane khabara nathI ke saMsArasamudramAM duHkhe khamavAM paDe che, te zarIramAM rahe che tethIja pAme che. agni loDhAmAM rahyA hoya che tyAM sudhIja hathoDAnA (ghaNu) nA prahAre (ghA) khame che, tethI jyAre tuM AkAzanI peThe AzrayarahitapaNuM aMgIkAra karIza tyAre tane ane agnine kAMI paNa pIDA nahi thAya. 12 . bhAvArtha-atyArasudhImAM paralokadu:khazaMkAthI puNyasaMcaya vadhAre karavAne upadeza karyo. have A lekamAM kahe che ke A lekamAM paNa tuM duHkha zAsArU pAme che? zarIrathI tane keIpaNa prakAranuM sukha nathI, ulaTAM tAre je je duHkha bhegavavAM paDyAM che, te zarIrasaMbaMdhathI ja bhogavavAM paDyAM che, zarIrasAthene saMbaMdha cheDI de te ekadama mokSe cAlyA jaIza. je zarIrane abhakSyathI piSe che teo te baMne rIte mAra khAya che. A bhavamAM paNa moTI ummare duHkhI thAya che. kadAca caDhatA lehamAM mAlamasAlA be varSa nukazAna batAve nahi paNa jarA moTI ummara thatAM tenI asara jaNAyA vagara rahetI nathI. zarIra thoDA vakhatamAM jarjarabhUta thaI jAya che. paralokamAM puNya vagara zA hAla thAya che te prasiddhaja che. baMne lokane uddeza e che ke he bhAIo ! paralokamAM sukha pAmavAnI marajI hoya ane A bhavamAM zarIrane sAmAnya rIte sArI avasthAmAM rAkhavuM hoya tene bahu paMpALavuM nahi. dharmanA sAdhana tarIke zarIra upagI che tethI tene visArI paNa mUkavuM nahi. vicAra karIne madhya rastA pakaDa e ucita che. agni jyAre lehanA saMbaMdhamAM Ave che tyAre moTA moTA ghaNu tenApara paDe che; paNa jyAre loDhAmAMthI nIkaLI jAya che tyAre badhI pIDA maTI jAya che. AtmA agni je che. zarIrarUpa lehanA saMbaMdhathI rega, duHkha vigere khame che, paNa jyAre tenI sAthe saMbaMdha cheDaze ke tenAM duHkha nAza Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 je. e kAdaza pAmI jaze. A jIva jene pitAne Azraya mAne che te zarIraja Azritane duHkha Ape che e bahu duHkhakAraka bane che, tethI have te evuM kAma karavuM joIe ke kaIpaNa prakAranA vicArane agya evA e nAlAyaka zarIrane Azrayaja karavo paDe nahi. zarIrapara mamatva ochuM karavA A upamA bahu ghaTatI che. A uparAMta nIcene zloka paNa vicAravA jevuM che. zarIrane zubhamArga upara nahi laI javAthI dukhanIja prApti Adau tanorjananamatra hatendriyANi, kAGkanti tAni viSayAnviSamAMzca mAnam / / hAniprayAsabhayapApakuyonidAHsyu mUlaM tatastanuranarthaparamparANAm // 13 // A lokamAM prathama dehano janma thAya che ane jamyA pachI duSTa evI te Indriye viSama (bhayaMkara) evA viSaye ( zabda vigere) ne ane mAnane cAhe che ane te viSaye pariNAme hAni, prayAsa (mahenata), bIke, pApa ane kutsita (pazu vigerenI) yonimAM janma ApanArA thAya che. mATe zarIra teja anarthanI paraMparAonuM mULa che. kAraNa ke prathama dehanI utpatti thaI te pachI ja bIjI jAtanA anartho udbhavyA che mATe mULa duHkhanuM kAraNa zarIraja che. yegI puruSe Ama jANuM dehamAM mamatva (RArApaNA ) ne tyAga kare che. 13 zarIrane sadupayoga karavAthI sukhanI prApti pRthvI anena sucirampurA tvamiha dAsavadvAhita__ stto'nshnsaamibhuktrsvrjnaadikrmaiH| (aa. zA.) krameNa vilayAvadhi sthiratapovizeSairidaM, kadarthaya zarIrakaM ripumivAdya hastAgatam // 14 // ) A zarIrathI pahelAM tuM lAMbA vakhata sudhI dAsanI mAphaka (pazu vigerenI yonimAM ) bhAra vagere upaDAvI duHkhI thayela che te hAthamAM AvelA A zarIrarUpI duzmanane upavAsa, eka vakhata bhejana, rasane tyAga vigere 1 Not deserving any consideration Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piricheda dehamamatvamocanAdhikAra. . kamothI ane karmathI maraNaparyaMta sthira evAM tapathI te tiraskAra kara eTale gata lokamAM je du:khanuM nidAna zarIrane kahyuM che tethI have A manuSyaja. nmamAM tene badale le. 14 jIvane sUrie samajAvelI kharI hakIkata. zArdUlavikrIDita. duSTaH karmavipAkabhUpativazaH kAyAyaH karmakRt, baddhA karmaguNairhRSIkacaSakaiH pItapramAdAsavam / (a. ) kRtvA nArakacArakApaducitaM tvAM prApya cAzucchalaM ganteti svahitAya saMyamabharaM taM vAhayAlpaM dadat // 15 // ) zarIra nAmane nokara karmavipAka rAjAne duSTa sevaka che, te tane karmarUpI deraDAMe bAMdhIne idvirupI dAru pAvAnAM pAtra vaDe tane pramAdarUpa madirA pAze. AvI rIte tane nArakInAM duHkha khamavAne gya karIne pachI kAMIbdAnuM laIne te sevaka nAsI jaze; mATe tArA pitAnA hitane mATe te zarIrane jarA jarA ApIne saMyamanA bhArane vahana karAva." 15 vivaraNa -eka karmavipAka nAme rAjA caturgati nagarImAM rAjya kare che. A rAjAne aneka sevake che ane zarIra paNa te anekamAMne eka sevaka che. have rAjA darareja kacerI bhare che, temAM eka divasa A jIva yAda Avya eTale pitAnA sevakene hukama karyo ke A jIvane baMdIkhAnAmAM nAkhI de, nahite kadAca te mekSanagaramAM cAlyA jaze ke jyAM ApaNI sattA (jurisdiction) jarA paNa nathI. zarIra nAmanA sevake taiyArI karI ane rAjAne kahyuM ke jIvane kabaje rAkhavA sArU deraDAMno khapa paDaze. karmavipAke kahyuM "are kAyA ! temAM tAre muMjhAvAnuM nathI. ApaNI zALAmAM karma nAmanAM hajAra deraDAM che, temAMthI tAre joIe teTalAM laI le. phakta tuM A jIvathI sAvaceta raheje, nahi te tane te thApa khavarAvI deze." vaLI pAcho zarIra sevakane vicAra thaye ke kAma karyuM che tethI rAjAne kahyuM ke "mahArAjA ! A jIvamAM te anaMtazakti che tethI mane mArIne haTAvI de, mATe kaI evI vastu Apo ke tenA ghenamAM paDyo rahe ane potAnI zakti che tene tene khyAlaja Ave nahi." A uparathI bahu vicAra karIne rAjAe madha, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA e pAMca pramAdarUpa Asava (dArU) ApyA Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza ane bhalAmaNa karI ke idrirUpa vAsaNamAM A Asava laI A jIvane pAyA kara. zarIre AvI rIte pitAnA rAjAno hukama thatAM tarataja amalamAM Aye. dArUnA ghenamAM magna thaI gayelA jIvane kRtyAkRtyane paNa viveka rahyo nahi, ane jyAre zarIrane cesa thayuM ke A jIva have mokSe jaze nahi paNa nArakImAMja jaze, tyAre pitAnuM kArya siddha thayuM che ema mAnI A jIvane choDIne cAlyo javAno vicAra karavA lAgyuM. have evA vakhatamAM akasmAta gurumahArAja (munisuMdarasUri) A jIvane maLI gayA. baMdIkhAnAmAM pIdhela avasthAmAM paDelA A jIvane joine teone bahu dayA AvI eTale temaNe te jIvane kedakhAnAnuM svarUpa samajAvyuM ane pachI kahyuM ke "he bhAI! A baMdIkhAnAmAMthI atyAre paNa nIkaLI jA. A zarIra jarA lobhI che, mATe tAre evI yukti karavI che, tene thoDuM thoDuM khavarAvavuM ane mokSanuM sAdhana tenAvaDeja taiyAra karavuM ane tAre pAMca iMdriya para saMyama rAkhe ne pAMca pramAdarUpa dArU te kadI pIvAja nahi." munisuMdarasUri mahArAjanA A upadeza upara hAlamAM jIva vicAra calAve che. upadeza pramANe amala thavAnI bahu jarUra che, paNa vAta ema che ke A jIva pArakI paMcAta karavI hoya tyAre bahu lAMbe pahoLo thaIne vAta karavA maMDI jAya che, paNa tene potAnA zarIranuM bhAna nathI. te mAMdA paDe te karI karavAnuM vaidya kahe tyAre geTA vALaze ane sAje haze tyAre Akho divasa baMdUkamAM dArU bhayaja karaze. apaNa jIvane vastusvarUpanuM jarA paNa bhAna nathI, tethI madirAmAM masta paDI rahI akArya kare che, anAcaraNa seve che ane duHkhI thAya che. koI vakhata eka nAnI pheDakI thaI haze te hAya ya karI mUkaze ane koI vakhata tAva Avyo haze tepaNu kAma choDaze nahi. vAstavika rIte tenAM sarva AcaraNe jovAmAM Ave te dArU pIdhelAnA jevAMja lAgaze, paNa dArU ke che ane pAnAra koNa che te A jIva samajatuM nathI ane tethI ja tene sIdhI rIte jJAna thatuM nathI. A kalekamAM tenuM ja svarUpa batAvyuM che te samajIne zarIra pAsethI te kAma kADhI levAnuM che. rItasara tene poSIne tenI pAsethI saMyamapAlanarUpa kAma karAvI levuM. puSTikAraka khorAkapara teTalo zaktivyaya na hoya te apaco-ajIrNa thAya che ane thoDI vastu ApI vadhAre kAma levuM e vyavahAradakSatA gaNAya che, e niyama zarIranA saM. baMdhamAM paNa lAgu pADa yukta che. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. rAgadveSadeSAdhikAra. 45 ******* ** ** = == dehamamatAM rAkhavAthI A jIvane pazvAdi aneka nimAM bhramaNa karavuM paDe che te te uparanA rAgano tyAga karavA A prakaraNamAM sArI rIte bhalAmaNa karI. have rAgano bhAI dveSa nAmane che ane te bane bhAI bheLA maLIne jagatane ke bhramaNA karAvI rahyA che te batAvavA mATe A dehamamatvamocana adhikAranI samApti karI che. ahIM sudhInA badhA adhikAre phakta ekalA rAganAja AbhArI che. rAgadveSadoSAdhikAra. ---- - ija gamAM eka vastu uttama hoya ke adhama hoya paNa temAM bhinna | bhinna vyaktine rAgadveSanI prApti thAya che eTale eka vastu koI eka manuSyane priya hoya che te teja vastu bIjA manuSyane [ A apriya hoya che. Ama rAgadveSathI thAya che. aMtaHkaraNano svabhAva che ke rAgadveSane vazya banIne rahevuM. ane jyAM sudhI aMtaHkaraNa rAgadveSane vazya hoya che tyAM sudhI jIvanuM kalyANa nathI. mATe rAgadveSanA pAzathI chuTavA mATe daDha prayatna karavo joIe. sAmAnya IcchAthI ke sAmAnya prayatnathI rAgadveSanA paMjAmAMthI nikaLI zakAtuM nathI ane tethIja rAgadveSathI mukta thavA mATe mahAtmAo yatnathI tapa karI rahyA che. te rAgadveSanI bAbatamAM vAMcaka mahAzayanuM citta AkarSavA A adhikArane yo che. rAgadveSane bhAvAbhAvathI tapanuM nirarthakapaNuM. anuSTupa rAgadveSau yadi syAtAM, tapasA kiM prayojanam / / tAveva yadi na syAtAM, tapasA ki prayojanama // 2 // .. (manuSyamAM ) rAga ane heva je hoya te tapathI zuM prajana che? eTale je rAgadveSa hoya te te mahAna tapane nAza karI nAkhe che mATe rAgadveSavALA puruSanuM tapa nirarthaka che ane je kadI te ( rAgadveSa) na hoya to tapathI zuM prajana che? eTale tapa karI pariNAme jIve rAgadveSarahita thavAnuM che te phaLa to prApta thaI gayuM che te tapazcaryAnuM kAMI kAma nathI. mATe rAgadveSane tyAga kara e bhAvArtha che. 1 Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 *** vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. ~~~~~~~~~~~~~~~~~ rAgadveSa cheDavAnuM uttama phaLa, upajAti. stavairyathA svasya vigarhaNaizca, pramodatApau bhajase tathA cet / imau pareSAmapi taizcaturSvapyudAsatAM vAsi tato'rthavedI ||2 // (4.7.) " jevI rIte peAtAnI prazaMsA ane niMdAthI anukrame AnaMda ane kheda pAme che tevIja rIte paranI prazaMsA ane niMdAthI AnaMda ane kheda thatA hAya athavA te cAre upara udAsIna vRtti rAkhatA hAya te tuM kharA arthanA jANakAra che. " 2 bhAvA----upara kahyuM teja atra pAThAMtare kahyuM che. pArakA mANasa game te hAya, bhale te mitra hAya ke zatru hAya; paraMtu jyAre tenA upara guNavAna hAvAthI pramAdaja thAya tyAre zAstranA rahasyanuM jANakArapaNuM prApta thayuM che ema samajavuM athavA te te cAre vastu svaguNuprazaMsA, svadoSaniMdrA parazuSupraza'sA paraDhoSaniMdA--enA upara udAsIna vRtti AvI jAya teA te paNa vadhAre sArUM che; eTale etarapha dhyAna ApavA valaNuja na thAya; phakta pAte peAtAneja ceAgya raste kAma calAvyA kare evI udAsIna vRtti prApta thAya tA vadhAre ThIka che; paNa keTalIkavAra udAsIna vRttine nAme medarakArI dAkhala thaI jAya che tenAthI cetavAnI jarUra che. anna udAsIna vRtti kahI che te jANI joine ajJAna rahevuM ema nathI, paNa te jANavA tarapha svAbhAvika vaLaguja na rAkhavuM e che. Ana dhanajI mahArAja zrI zAMtinAthajInA stavanamAM kahe che kemAna apamAna citta sama gaNe, sama gaNe kanaka pASANure; vaka niMkasama gaNe, IkScA hAya tuM jANure. zAMtijina eka muja vinaMti. AvI sthiti prApta karavAnA atra upadeza che. stutimAM rAga ane niMdAmAM dveSa karavAnuM pariNAma. vaMzastha. ( 3-4 ) yAdaza janeSu gRhNatsu guNAn pramoda se, tato bhavitrI guNariktatA tava / gRhNatsu doSAn paritapyase ca ved', bhavantu doSAstvayi susthirAstataH // 3 // 1 ced sthAne re iti vA pATha: 2 stava iti vA pATha: (5. 1.) Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda rAgadveSadASAdhikAra khIjA mANasA tArA guNanI stuti kare tyAre tuM ha tArAmAM guNunI zUnyatA thaze, ane leAkeA tArA dASA grahaNu kare pAmIza tA te dASA tArAmAM nizcaLa-yuddha thaze. 3 W 47 -- pAmIza te tyAre kheda bhAvA--ApaNAmAM kAvyacAturya, pramANika vyavahAra, tapa, dAna, upadeza devAnI adbhuta zakti ke evA kAipaNu sadguNu ke sana hAya tenI ApaNAM snehI, sagAM ke rAgIo prazaMsA kare, te sAMbhaLI ApNane AnaMda thAya ke turata mada caDhe che, keTalIkavAra A banAva ADakatarI rIte ane che. mAyAthI ke dekhAva karavAnI TevathI A jIva te.vakhate khele che ke 8 emAM kAMI nahi, etA mArI pharaja hatI vigere,' paNa emAM ghaNI vakhata mAyA haiAya che. khIjA mANasA guNastuti kare e sAMbhaLavAnI IcchA thAya, peAtAnuM vana khIjAne jaNAvavAnI icchA thAya ane khIjA tenAM vakhANa kare te sAMbhaLI AnaMda thAya tyAM guNaprAptinA cheDA Ave che. jene guru upara guNu khAtaraja prema hAya che te, leAkeA zuM Ave che, zuM dhAre che enI darakAraja karatA nathI--ene vicAra paNa karatA nathI. videnaiH : svasya yathopatapyase tathA ripUNAmapi cecatosi vit // 4 // eja niyama pramANe jyAre potAnA DhASa sAMbhaLIne kheda thAya che tyAre pachI doSa dUra karavAnI vicAraNA ke ka nuM bhAna rahetuM nathI ane khIjA mANasA zuM kahe che te tarapha dhyAna rahe che, tethI khela khagaDe che; ane tene lIdhe dASA jAmI jAya che; doSapara sIla thAya che ane ene dASa cheDavA e peAtAnI priya vastu cheADavA jevuM thaI paDe che, athavA ghaNIvAra doSane doSa tarIke oLakhI zakAtAja nathI ane doSa chupAvavAnA prayatna thAya che; kAraNu ke amuka vicAra, uccAra * ke AcArataram enuM dhyAna rahetuM nathI, pazu leke tene mATe zuM dhAre che ke khele che te tarapha dhyAna rahe che. leAkeAnuM dhAravuM kharAbara na hAya teA A jIva chetarAya che. leAkeAmAM AMtara hetunA vicAra karI mata bAMdhanArA alpa hAvAthI dhAraNAmAM bhUla karanArA vizeSa hAya che, ane tethI leAkaprazaMsA ke janarUcipara AdhAra rAkhanArA mahudhA chetarAya che. have guNadoSane age kartavya zuM che te vizeSa spaSTa rIte joie. stuti tathA niMdAmAM rAga ane dveSa kayAre Ame che ? pramoda se svasya yathAnyanirmitaiH, stavaistathA cetpratipaMthinAmapi / (ma.) Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza bIjA mANasoe karelI tArI prazaMsA sAMbhaLIne jema tuM khuzI thAya che tevI ja rIte zatrunI prazaMsA sAMbhaLIne paNa tane pramAda thAya, ane jevI rIte tArI pitAnI niMdA sAMbhaLIne kheda pAme che tevI ja rIte zatrunI niMdA sAMbhaLIne kheda pAme tyAre te kharekhara jANakAra che ema samajavuM. 4 bhAvArtha-pitAnA ke pArakAnA guNanI stuti sAMbhaLI guNaupara pramAda thAya ane pitAnA ke pArakAnA doSonI niMdA sAMbhaLI deSaupara tiraskAra thAya evuM valaNa karavAne atra upadeza che. emAM potAnI ke pArakAnI stuti gaNavAnIja nathI. ene ameda thAya che te guNane thAya che, guNa upara thAya che, guNa pratye thAya che. emAM guNavAna karyuM che eja jevAnuM che. guNavAna mANasa bhale zatru hAya, hADehADa verI hoya, paNa tenA saguNamATe tenA tarapha AkarSaNa thAya che. TuMkAmAM guNa upara guNa khAtaraja prema thAya che. AvI sthiti jarA avalokana karI vicAra karavAnI Teva paDavAthI prApta thAya che. evI ja rIte jema pitAnI niMdA sAMbhaLI kheda thAya che tevI ja rIte zatrunI niMdA sAMbhaLIne paNa kheda thAya tyAre je kArya karavAnuM che te siddha thayuM samajavuM. samajaNa, jJAna, vidvattA e sarvane samAveza A nAnI vAtamAM thAya che. guNa tarapha guNa khAtaraja prema rAkhave e upadeza che. bhartahari kahe che ke pArakAnA nAnA saguNane paNa je meTe parvata jevo karIne tene mAna Ape che tene saMta jANe, paNa munisuMdarasUri mahArAja te AgaLa vadhI jaNAve che ke je prANa guNane guNa khAtara mAna Ape teja jANakAra che. zAstra vAMcyAM hoya tenuM phaLa eja che ane tevI ja rIte deSa upara doSa khAtaraja aprIti rAkhe teja khare jJAnI che. AvI rItanA vartananuM phaLa zatru mitrapara samabhAvamAM Ave che. evI rItanA vartanathI manane je Teke ane zAMti maLe che te anirvacanIya che ane vAstavika rIte kahIe to te anubhavagamyaja che. upAdhyAyajI kahI gayA che ke "rAga dharI je jahAM guNa lahIe." je jagyAe guNa hoya tyAM rAga rAkha, emAM guNavAna koNa che te jovAnuM ja nathI; jyAM guNa hoya tyAM rAga rAkhave. jinezvara bhagavAna te jI upara kema prasanna thAya? vasantati rAgAdayohiripavojinanAyakenA jIyaMtayenijabalAilinopi vADham / puSNantitAJjaDadhiyohRdayAlayeye / teSAMprasodatikathaMjagatAmadhIzaH kA Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgadveSaDhASAdhikAra. 499 - 17 jinezvara bhagavate rAgAdi ( saMsAranI Asakti ) vigere khaLavAna zatruAne peAtAnA ana takhaLathI kharekhara jItyAja che. mATe te baLavAna evA rAgAdi zatruenuM je jaDabuddhivALA mANasA potAnA hRdayamaMdiramAM pASaNa kare che, teone sarva jagatanA adhIzvara evA zrI bhagavata kema prasanna thAya? naja thAya. arthAt je bhagavaMtanA zatruo che tenu je pASaNa kare che tenA upara bhagavAna kema prasanna thAya ! matalama naja thAya. 5 paricche. vastusthiti kevI viparIta che tenA ahIM jarA prAsaMgika vicAra thaI Ave che. A prANI sugurUnA upadezathI, suzAstranA adhyayanathI ane dharmakathAnA vyAkhyAnazravaNathI mithyA mArga kayeA che. ane kevA che ane kevAM pira NAma nIpajAvanArA che te jANe che, samaje che ane kAI kAI vAra tenApara vicAra paNa kare che, chatAM tenA tyAga karI zakatA nathI, te samaje che ke mAyAmamatAnA mArge kuTila che, viSayakaSAyanA mArge aMdhArAvALA che, pramAda vikathAnA mArgo ADAavaLA che ane sthUla paudgalika gRddhinA mArgo khADA Teka rAvALA che; e sarva kumArgo che, mithyA mArga che ema jANavA chatAM paNu tenA upara anAdi premane lIdhe, tenI taraphanI anAdi rAgAMdhatAne lIdhe ane tenA krusanane lIdhe tenA te tyAga karI zakatA nathI, tenA upara peAtAnuM sAmrAjya calAvI zakatA nathI ane ulaTI tene peAtAnA upara sattA calAvavA de che-e tenuM ajJAna che, mUrkhatA che, mUDhatA che ane uparanA arthamAM lUkhIe teA tenI sAkhAraNa buddhine paNa abhAva athavA gerahAjarI darzAvanArache. rAgadveSa mATe zrI Ana dhanajI mahArAjanuM kathana. * rAga dosa jaga baMdha karata hai, Inako nAsa kareMge; mayA anaMta kAlateM prANI, so hama kAla hareMge; aba hama 6 66 rAga ane dveSa jagatane baMdhana karanAra che teenA ame nAza karazuM ane anaMtakALathI prANI maraNa pAmyA che te kALane ame (have) maTADI dezuM," bhAva--A duniyAmAM vaijJalika dravyapara prIti aprIti karAvanAra vastu zuM che tenI kharAkhara zeAdha karavI joie. eka vastu tarapha vizeSa AkarSaNa thAya, anya taraph ochuM AkarSaNa thAya, kAi taraph durgaMchA thAya, koI upara tiraskAra thAya e sanuM kAraNa rAga ane dveSa che. paigalika vastuparanA premane rAga kahevAmAM Ave che ane tenAthI ulaTA bhAvane dveSa kahevAmAM Ave che ajJAnatAne pUra josamAM prasarAvanAra, ajJAnathI pUra josamAM prApta thanAra ane * AnaMdadhana purve AvaLI, Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA 500 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. = ======nananananana jhanana ja pariNAme ajJAnatA prApta karAvanAra, mahA mithyAtvanA kAraNabhUta, aneka prakAranA karmasamUhane ekaThA karI lenAra ane AtmAne adhama sthitimAM rAkhanAra maharAja rAjezvaranA A pATavI putro aneka maraNanAM kAraNa che ane bhayaMkara saMsArATavImAM cetanajIne bhUlA pADanAra cIna zAhukAre che. je prANuonA jorathI vajabaMdha paNa chUTI jAya che te AnA nehataMtune-kAcA sUtranA tAMtaNAne teDI zaktA nathI, saMsAramAMthI uMcA AvavAnI vRtti kaI vakhata thaI Ave tepaNuM anubhavAtAM aneka duHkhonI khANarUpa saMsAradazAmAM pAchA paDatA chatAM paNa teo temAM rAce mAce che ane aneka prakAranAM sthaLa ane mAnasika dukhe tathA upAdhio rAjIkhuzIthI vahArI le che. AvI dazAmAM vartatA eTale meTa kama baMdha kare che ke ene laIne anaMta saMsAra vadhArI mUke che, jIvane viSama banAvI mUke che ane saMsAramAMthI uMcA AvavAne badale temAM uMDA uMDA utaratA jAya che. amuka sthiti jogavavAne AdhAra karmabaMdhapara rahe che ane tene AdhAra khAsa karIne amuka sAMsArika kAryane aMge tAdApaNuM keTaluM thAya te para rahe che, e tAdAmyapaNuM anukULa athavA pratikULapaNe rAga ane dveSa anukrame karAve che, ane tethI mahAniSphara pracura karmasaMghAta vaherI levAnuM prabaLa nimitta-kAraNa rAgadveSa bane che. upAdhyAyajI yazovijayajI teTalA mATe eka jagapara kahe che ke "rage paDIA te nara khatAre, naraya nida mahA duHkhajuttAre" evIja rIte dveSane aMge teoe be hakIkata bahu yAda karavA lAyaka kahI che. caraNakaraNa guNenI suMdara citrazALA dveSadhamathI kALI thaI jAya che ane yoganuM prathama aMga adveSa-Sane abhAva che. jeo dveSabhAvano tyAga kare che te guNAnurAgI thAya che ane jyAM guNane abhAva jue che tyAM samacitta thaI jAya che. AvI mAdhyamya vRtti jyAre aMtaHkaraNapUrvaka vicAraNA sAthe prApta thaI jAya tyAre aneka karmamaLa dUra thaI jAya, aneka kamadeSa prApta karavAnA mArgo baMdha thaI jAya ane tethI chevaTe cetanajI para karmane je che e cho thato javAthI ane navIna kamabhAra Avate aTakavAthI te krame krame karmathI mukta thaI amara thaI jAya che. ATalA mATe atre kahyuM che ke A jagatane baMdhana karanAra rAga ane dveSa che tene te ame nAza karIzuM. jyAre cetana pitAnI vizuddha sthiti jAgrata karavAnA nirNaya para hoya tyAra pachI tene pitAnI saMsAradazAnAM kAraNe zodhavAnI IcchA thAya e ucita che ane tene aMge te ekadama A rAgadveSane zeAdhI kADhe ane tene nAza karavAnA nirNaya para AvI jAya che paNa tenuM kartavya che. A jIvane saMsAramAM rakhaDAvanAra ane tene mokSa thavA na denAra rAgadveSa chUTI jAya tyAre zatru mitra Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. rAgadveSadASAdhikAra, ------ www ~~~~~~~~~~~~ upara samabhAva Ave che, peAtAnAM ke pArakAM cheAkarAM srI ke aneka vastuomAM taphAvata jaNAtA nathI ane tene pariNAme manamAM eka evA vizuddha bhAva AvI jAya che ke tethI khAsa anubhava karavAlAyaka eka udAtta sthiti prApta thAya che. 501 AvI mahAn udAtta sthiti prApta thatAM je rAgadveSa ajJAnane janma Ape che, anAdi mithyAtvane poSe che ane cetanajInAM jJAnacakSupara adhI caDhAve che tenA ekadama nAza thai jAya che. A ajJAna-mithyAtva jIvane keTaleA trAsa Ape che te samajavuM saheluM che. A saMsAramAM jeTaluM mithyAtva rakhaDAve che teTaluM anya koI rakhaDAvatuM nathI. mithyAtvathI mAha-mehathI rAgadveSa ane te sathI aneka anartha para parA cAle che. ekAMta dharma para ci thavI, vizuddha AtmasvarUpa zeAdhavA tarapha alakSya atAvavuM, peAtAnA abhinivezeAne majabUtIthI vaLagI rahevuM vigere aneka rIte A cetananAM jJAnacakSune AvaraNu karanAra, bhramita sthitimAM nAkhI denAra ane unmattanI peThe ceSTA karAvanAra ajJAnajanya ane ajJAnajanaka mithyAtva che. khAdya DhaSTIe ghaNuM bhaNI gayelA mANusA paNa enA jorathI evA mAyAbhramamAM paDI jAya che ke aza satyane saMpUrNa satya mAnI vastutattva grahaNa karatA nathI, kAi zuddha tattva khatAve teA te tarapha prIti matAvatA nathI ane AgrahamAM paDI jai pUrNa satyane dAkhI deche. ATalA mATe rAgadveSa anata saMsAracakramAM bhramaNu karAvanAra che ane tethI tenA nAza karavA khAsa daDha bhAvanA karavI joie e bahu upayogI khAkhata che. vaLI cetanajI kahe che ke anaMtakALathI prANI jenAvaDe maratA AvyA che te kALane have huM maTADI daIza. atyAra sudhI kALa-maraNane vaza paDIne prANIne anatAM maraNA karavAM paDyAM che te maraNane have maTADI daiza eTale have mAre anAdi maraNe maravuM paDaze nahi athavA te eTale upayukta rAgaDhaSathI prANI anaMtakALa sudhI maratA AvyA che tenuM kAraNa baMdha paDI javAthI maraNaneja maTADI dezuM. ajJAnadazAmAM saMsAracakra anaMta hAya chaeN, virati guNu prApta thayA pachI te ochuM thatuM jAya che ane chevaTe A prANInI krama thI mukti thAya che tyAre maraNajanma khilakula thatAM nathI. tethI karmapracuratAnya rAgadveSanA nAza karavAthI amarapaNAnI prApti thAya che. kAraNanA nAza thavAthI kAnA nAza thai jAya etA svabhAvasiddha niyama che ane ahIM maraNanAM kAraNabhUta rAgadveSanA nAza thaI javAthI athavA teo upara kANu AvI javAthI tenA kArya bhUta krama dhananA nAza thavAnA e siddha niyama che ane tema thavAthI karmanA eka AvirbhAva maradazA te paNa aTakI javAnI emAM jarApaNa sadeha Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza ===x============x======== jevuM nathI. AthI rAgadveSane kAbumAM levAnI khAsa jarUra che e vAta spaSTa thAya che. prANIne maraNano meTo bhaya che te jyAM sudhI saMsAramAM prANI hoya che tyAMsudhI lAge che. khAvA pIvAnI sagAM snehIonI tathA bIjI aneka prakA ranI upAdhi bhegavanAra vyAdhigrasta bhikhArI paNa maraNane IcchatuM nathI, maravAnI vAta Ave tyAM cekI jAya che ane koI "mara' evo zabda tene kahe te paNa kedha kare che. AvAM maraNanuM kAraNa zodhI te kAraNane aTakAvI daI maraNaneja aTakAvI devAM e khAsa kartavya che, ethI upAdhi ochI thaI jAya che, saMsAracakranA pherA ALasI jAya che ane mAnasika ke Atmika avanati ekadama aTakI jAya che. karmabaMdha karAvanAra rAgadveSarUpa mahA ugra zatruno nAza thavAthI A sthiti prApta thAya che mATe me purUSArtha karI teone potAnA kabajAmAM levAno prayatna kara yukta che. jema rAgadveSa tajavAnI khAsa bhalAmaNa karavAmAM zAstrakAroe kacAza rAkhI nathI temaja ekalA dveSathI utpanna thatI IrSA kalezAdine tajavAnI paNa teTalI ja jarUra che tenAja kAraNathI jagatamAM jhagaDA TaMTA kusaMpa adekhAI cADI vigere aneka durguNothI jIvAtmA gherAI gayuM che te batAvavA mATe have dveSadeSa adhikArane sthAna ApavA jarUra jANI A rAgadveSa adhikAranI virati karI che. -- - dveSadoSAdhikAra. -- ---- Sane dhAraNa karanAra manuSya hamezAM sAmApakSane utArI pADavA athavA nukazAna karavA Icche che paNa tema banatuM nathI ane ulaTuM pitAne khamavuM paDe che e batAvavA A adhikAra kevaLa gurjara padya tathA gadyathI ce che. irSyA karanAranI adhamatA. *javAsA zidane mare che sukAI. cArediza varasAdanI thaI caDAI, dekhI tenI saravathakI sarasAI, hare tArA uramAM AvI adekhAI. javAsA0 1 OHirus New * lata, Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dveSadeSAdhikAra. 503 : =====Anajanaka kakakakakAnA nAkathayAM navapallava tarUvara sarare, akhilajana harakhIyAM ene utarave; hAMre tute gaMDaka balImare garave. javAsA 2 dhAryuM teM te abhimAna atighaNuMAje, bIjAnI caDatI dekhIne tuM dAje; hAMre jANe ghana kema mujazira gAje. javAsA - 3 eno eka vAla tArAthI na tUTe, tene jaza tAre khuTADe na khuTe; hAMre ThAlo zidane kapAla tuM kuTe. javAsA 4 eno jagakartAe kIdhe vadhAro, tethI tene sarvane lAge che sArA; hare tete tela tapAsane tAre. javAsA. 5 jene te saravanuM Icche che sAruM, nahi cahA keInuM thavAne naThAruM; hAre teNe zuM bagADayuM bhAI tAruM. javAsA6 ene eke ALa caDAvyuM na caDaze, enA sAmuM pheMkatAM tuja zira paDaze, hAre tArI IrSA te tujaneja naDaze. javAsA. 7 jyAre tuja aMgamAM zeSa jaNAya, tyAre tuM adekha ne bhUDA bhAve hAMre tuM te halake haThIlo gaNAya. javAsA8 tuM te jANe mAna huM meLavuM meTuM, te bIjA lekanA cittamAM coTayuM; hAMre kheMcI letAM te maLavAnuM cheTuM. javAsA. 9 hajI thAne gaMbhIra taja halakAI, alpa guNa maLatAM na javuM chalakAI hAMre bhaluM tethI thAze tAruM bhAI, javAsA. 10 thayuM sahu praphullita tuM tevo thAne, sarasa guNa varasAdanA tuM te gAne, hAMre mitratAthI haLImaLI jAne. javAsA11 kahyAM kathana Ate tAre zubha kAme, dekhI tAruM duHkha dila dhArI dayA meM; hAMre rUDI rItathI dalapatarAme, javAsA) 12 manahara. gAje jyAM gaganaghana javA sukAI jAya, tarUvara te tamAma phAlIne kulAya che; sUrajanI zobhA dekhI sarvane saMtoSa thAya, ghuDa to ghalAya khuNe ghaNuM gabharAya che. adekhAne upadrava kare nahIM kAMI teya, adekhAnuM zarIra svabhAvathI sukAya che; suNo rUDA rAjahaMsa dAkhe dalapatarAma, tema dveSI janate svabhAve jalI jAya che. 14 kavita. kahuM tane zaNu kAga, rUDA nathI tAro rAga, keyalano karo vAMka kADhIe ze kAraNe, dalapatakAvya bhAga bIjo Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 . -------- kAyala sAthe kaMkAsa mithyA tuM zAmATe kare, akvAthI tane kAI khAMdhaze-na khAraNe; sujanAre sujye svara, tethI tuM sateASa pAma, vaira karyuM tArA vAMka thaze-na nivAraNe; dAkhe dalapatarAma, mAna nahi maLe Ama, mAra manamAMnI rIsa, dhAra mana dhAraNe. navarAo nakhAda vALe. ---- 14 bArahAthanA phare tyAre mA cAle, aMtakALe saguM nahi kASThanuMre.--e rAga. cAra cATe caMDALa cokaDI maLIre, kare niMdA nakAmI nitya; dhaMdhA khuTatAM vadhI khuba khAdIre. dvAdaza ==+ . Teka. dhaMdhA0 15 dhaMdhA dhaMdhA 16 dhA yA 17 kAI sronI ke kAinA kathanIre, thAya vAtA evI aghaTIta. vaLI keAInA gharanI halakAInA, gapa mArI mADhuM malakAya; tera traNanA kare kuTIlAithIre, karI hAMsI haiye harakhAya. gaNe kAinI muDI adekhAIthIre, chidra zeAdhe chAnAM skrinanIza; sAne peAtAnI jevA manAvavAre, kare kATI prakAra kezIza. pADe AIna! cALA caturAithIre, keAinI cAlI khatAve cAla; kare kALakramaNa e rItathIre, jINI sAmAne upare sAla. nathI sAra rahyo rAjagAramAMre, nathI jAvA videzamAM joma; dezI kArIgarI DUbI gaire, tethI mAre taDAkA dhAma. vaLI vidyA nathI vittahAraNIre; nathI hunnara kaLA kAI pAsa; deza tethI daridra thaI gAre, maLI nANuM jatAM navarAza. ghaNA gharamAM bhame mArahAthanAre, teAya mUke na mUrkha mijAza; jaravALAne joI baLI jAyachere, tenAM nANAMnA Icche nAza. khaLa TAMgAmAM jhAjhuM mALanere, jora hAthe jIvAnane hAya; paNa paDatI dazA paTanI thatAMre, bahu jIbhanA lavAre joya. mUrkha mitrA maLe nitya ekaThAre, rAta rAMDhane sAMja savAra; thAya vidyA vineda tyAM kayAMthakIre, paNa vAmA vineAda vicAra. dhaMdhA0 23 ghaTe babbe ghaDI nitya besavuMre, jJAna vidyA vRddhinI vAta; paNa tAe vatRbhadAsa vInavere, ati thAtAM ALasa udamAta. 1 sukhAdhaciMtAmaNI dhaMdhA dhA dhaMdhA0 24 dhaMdhA pradhA0 18 dhaMdhA dhaMdhA0 19 dhaMdhA padhA0 20 dhaMdhA 021 dhA dhaMdheA 22 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, zreSa-reSAdhikAra. 505 === =janana ======== == = = - haDALAnI kutarI. kAThiAvADa prAMtamAM lIMbaDI svasthAnamAM haDALA gAma che. te gAma ghaNuM junA vakhatanuM vaseluM che. te gAmanA pAdaramAM eka kutarI rahetI hatI. potAnI jAtanA jAtisvabhAva mujaba, ajANyA mANasane pAse Avela joI bhase te te kAMI nahi, paNa A bahAdUra tethI bhasavAnI bAbatamAM ghaNuM ja vicitra hatI. keI ajANya mANasa najare paDe eTale dUra hoya tyAMthI tenA sAmuM bhasavA mAMDe te dekhAtuM mANasa pAse Ave ane pAchuM najarathI dekhI na zakAya eTale vegaLe jAya tyAMsudhI tene bhasyAja kare. haDALA bhAlanA pradezamAM hovAthI tyAMnI jamIna TekarA TekarI ke jhADavagaranI ne sapATa, tethI Azare gAu deDha gAu cheTethI jatuM AvatuM dekhI zakAya che. Ama hovAne lIdhe A khArIlI kutarIne divasane dhaNo khare bhAga bhasavAnA kAmamAM jatuM hatuM. vakhatapara tenA nasIbogathI thoDe ghaNe visAmo mANasa jAtanA vagara AvarA jAvarAe maLatuM hatuM. tenuM DAcuM bhazI bhazIne evuM vA jevuM thaI gayuM hatuM ke bhasavAnI ALasa ke kAyaratA karI thatI ja nahi. keTalAka jUvAna gAmaDIA vaTemArguo tene vadhAre cIDavavAsArU sAme AvI lAkaDI ugAmI ubhA rahe tethI cIDAIne vadhAre bhase eTale lAkaDInA ghA paNa vakhate thatA, chatAM bhasavAmAM pAchI pAnI ApatI nahi, paNa pitAnA khArIlA svabhAvanuM pota batAvatI hatI. mAra paDe tyAre jarA dUra jAya paNa bhasavAnuM kAma cheDe nahi, AthI te "haDALAnI kutarI" bhasavAmAM ekI gaNavA lAgI, ane badhe jAhera thaI. eka divasa bAdazAhanuM lazkara seraTha upara caDAI mATe AvatuM hatuM te haDALAnA pAdaramAMthI nikaLyuM, lazkaranAM mANase kAMI thoDAM nahetAM, ke sahejavAramAM AvatAM baMdha paDe. te te eka pachI eka AvavAja lAgyAM. te mANaso jevAM tenA jevAmAM AvyAM ke kAna camakAvI moTuM saja karI jANe te A vatA lazkarane harAvatI hoya ema DoLa karI bhasavuM zarU karyuM, lazkara te savAramAMthI AvavuM zarU thaeluM te bapora sudhImAM paNa AvatuM pUruM thayuM nahi, te daramiAna kutarI narama thaI gaI. vaja jevuM moTuM dukhavA AvyuM, moDhethI lALa ane chevaTe lehI vahevA mAMDayuM, AMkhamAM khADA paDyA, ne ubhuM rahI zakAya ema rahyuM nahi, eTale nirAza thaI bheMya paDI, topaNa dhIme dhImethI * kautamALA. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 3 jo. dvAdaza *********------------~~~~~~~ bhasyA karatI. chevaTa sudhI paNa peAtAne khArIleA svabhAva cheDayA nahi. jarA jarA vArane atare potAnuM DAcu halAvyAja karyuM, ane tethI Akhare te kutarI bhraMzI bhazIne marI gai. IrSA dharAvanAra khArIlA mANasane nasiyata ApavA A vAtanA upayega karavAmAM Ave che. tevA mANasAne, kAMipaNa kAraNu nahi chatAM khArIlI Teva rAkhavAthI kheDha thai pariNAme ghaNuM nukazAna thAya che, ne te "haDALAnI kutarI" nI upamAthI oLakhAya che. kUtarAnI kAzIjAtrA. pATaNa zaherathI eka saMdha jAtrA karavAsArUM nikaLyeA, gAma bahAra nikanyA ke eka kutarA temanAM gADAM joDe cAlyA. eka majala AvI mukAma karyAM, tyAM pelA kutarA paNa jaNAyeA. tene joIne saghaLAnA manamAM AvyuM ke A kutarAthI have ApaNe gAma pAchuM javAze nahi, AnyA te bhale ! have tA hasatAM paNa pareNA ane rAtAM paNa paraNA ! e nimakahalAla prANI rastAmAM upayAgI thaI paDaze. sA sadhavALA khAvA Apaze. ema dhArI sAthe lIdhA. saMghanI kucapara kuca thavA lAgI. kutA amanacamanathI majA karatA cAlyA jAya che. saMghanA leAkeA tenApara ghaNI mAyA rAkhatA hatA. khAvAnuM eTaluM ApatA ke khAi khAine kutarA ekarI jatA hatA. paradezanI aMdara potAnA gAmanuM kutarUM paNa kayAMthI? svadezI 'manuSya te zuM ? paNa pazu vanaspati upara paNa paradezamAM ghaNI prIti upaje che; tethI mAyALu saghavALA * khAI khAIne khuba dharAI javuM. 1 eka yurApiyana eka sidIne cAkara tarIke IMglAMDa laI gayA hateA. tyAMnA meTA ane suMdara mehelA te makAna, bAga bagIcA ane kArakhAnAM vagere jeyAM, paNa kazAthI tene AnaMda upajye nahi; dilagIrI e ke peAtAnA vatananuM mANasa te| rahyuM paNa pazu paMkhI paNa najare paDe nahiM. AthI sidI dhaNeAja hAla dAla khanau gayA hoya tema khAvA khAvarA udAsI cahere rahetA hatA. eka vakhata potAnA zeThanI vADImAM krUratA hatA, tevAmAM khajurInuM jhADa jevuM, te jotAMja ekadama tenI pAse jai tene bAtha bhIDI rAi pageA, ane khelyA ke, are ! mArA svadezI ! tuM mArI peThe ahIM bhUluM paDayuM che ke zuM ?" A vakhata zeTha pAse krUratA hatA teNe sidIne jhADathI cheDAvI tema karavAnuM kAraNa pUchyuM. sidIe potAnA mananI tamAma vAta kahI. AthI sarvane svadeza tarapha kevI lAgaNI hAya che tenI khAtarI thAya che. 66 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, SaSAdhikAra 57. koI koI vAra te kutarAne gADAmAM besADatA hatA. koIvAra gADA nIce te cAlo, tyAre e DALa karato ke jANe AkhuM gADuM pAteja kheMcatA hoya, ane tema karI gADAmAM besanArane zikhAmaNa Apate hoya, ke "tame je huM Ama karuM chuM, meM Ama karyuM, mAre Ama karavuM che evo je duniAne bhAra upADavAnuM mithyAbhimAna dharAve che te huM A gADuM kheMcI jAUM chuM tenI barAbara che !" kutarAne saMghanA mANasa taraphathI sarva vAtanuM sukha hatuM, paNa rastAmAM gAma AvyuM ke tenA bhega maLatA. ajANyA ne paradezI kutarAne joI tenA nAtIlA tamAma AgatA svAgatA karavAne deDI AvatA! prathama be cAra jaNa Ave ke bhASaNa (savA) karavA mAMDe eTale bIjAo ekaThA thAya ! ghaNu ekaThA thayA ke tenI AsapAsa pharI vaLI bAtha bhIDe tethI A bicAre cuMthAI jAya. teo ghaNA tethI A ekane ghaNuM AkaruM paDe, paNa ilAja nahi! lehI luhANa thAya tyAM sudhI sarabharA pUrI thAya nahi! nAse te pAchaLa paDI pakaDI pADe ! chevaTa sa ghanA mANase bahu muzkelIthI tene choDAve tyAreja chuTa thaI zake ! dareka gAma Ave tyAM AvI rIte kutarAnI paMcAtI to hAjaraja. tethI gAma Ave tyAre kutarAne gADA upara besADI, ka5DAvatI DhAMkI rAkhavA lAgyA. cheDe dahADe saMgha kAzIe jaI pahoMce. tyAM eka mAsa rahI pAcho pharyo, ane keTaleka dahADe saMgha kutarAsahita pitAne gAma AvyuM. ghaNA mahinAsudhI phaLIAne kutarA bahAra gAma gaelo te AvI pahe, tethI phaLIAnAM tamAma kutarAM pUchaDIo halAvatAM halAvatAM ane moDhuM cATatAM AsapAsa pharI vaLI samAcAra pUchavA lAgyAM. temAM eka DAghIo hatuM te be, "kema bhAI, tuM ATalA divasa kayAM gayA hatA, tyAM , zuM karyuM, kevI majA karI, te saghaLuM amane kahete khare?" kutare kahe, "huM ApaNA gAmanA saMghaDe kAzIe gaya hatuM. tyAM ane rastAmAM ghaNA prakAranI majA bhegavI che. khAvApIvAnuM pUruM sukha hatuM. ahIM jema daza vIza ghera AMTA khAIe, temAM aradha gherathI dhekalA ne ardha gherathI keTalA maLe tyAre mAMDa pUruM thAya tema mAre naheAtuM. mane hAMzathI tu tu karI ghI paDelI roTalI, pakavAna vagere ApatA hatA. rastAmAM thAkI jAUM te gADAmAM paNa besADatA hatA. A badhA sukhamAM eka ApaNI jAtanI taraphathI parama duHkha hatuM. teo jyAM maLatAM tyAM mane hAtha ja kaDhAvatA hatA, (jeramAM bhasavA sArU jIbha kADhavI paDe te), cheTethI paradezI paNa dekhe ke lAgalAja deDI pahoMcI sAmaiyuM kare ane AsapAsa viTaLAI Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. dvAdaza jajana===========zjananana+======= vaLe! prathama meDhethI sarabharA kare, paNa pachIthI hAthapaga chatAM meDhethIja sarabharA karavAnuM ThIka na lAgatuM hoya, tema hAthe page ApaNI te caMpI kare ane gAla para jorathI bacI paNa le ! sevAmAM te kasara nahatI! paNa sArA bhAgye saMghanA dayALu mANasonA vacce paDavAthI motanA paMjAmAMthI bacate. ne tethIja tamane vAta kahevA AvI zako chaUM. ApaNI jAta kevI adekhI che ! kahe che te kharUM che ke paMDo pADo ne kutare, traNe jAta kajAta; nAgara kAgaDa ne kukaDe, traNe jAta jAta. A vAta kutarA jevI paraspara adekhAI dharAvanArA mANasone zikSAmATe che. mANasamAM evA svabhAvavALA ghaNA hoya che ke jene kutarA kahIne leke oLakhe che. kutarAne svabhAva e che ke koIpaNa parInA ke ajANyA kutarAne che ke tenA pratye turata era vera dekhADavuM. vaLI ekaja phaLInA jeo rAta divasa bhegA rahetA hoya che, teo paNa jayAre khAvAnuM hoya che, te vakhata evA vaDhI mare che ke te khAvAnuM DhaLI dhULamAM bhaLIne nirUpANI thaI jAya to khera! paNa naramAza rAkhI eka bIjAne khAvA Ape nahi, vaLI eka vadhAre khAI jAya te bIjAne ochuM rahe, tenI eTalI badhI IrSA kare ke kAMI kahevAnI vAta nahi. jarA vadhAre bIjAne gayuM teya zuM ! ema moTuM mana rAkhe nahi. evA svabhAvanA mANase pitAnA kuTuMba, sagAM ane nyAtilA sAthe evIja vartaNuka calAve che, temaja keTalAka te pitAne kAMI naphA nukazAna vagara bIjAnuM sArUM jaIne baLI mare che, temane paNa ghaNuM phiTakAra che. hamezAM mANase yAda rAkhavAnuM che, ke pitAne kAMI nukazAna khamatAM paNa salAhasa 5 rahe tema karavuM. nukazAna khamavuM e DAhyA mANasanuM kAma che. kahevata che ke "name se bhArI " Aja kAla dareka vargamAMthI keTalIka nAte ane nAtemAMthI taDAM thayelAM jovAmAM Ave che, tenAM kAraNemAM eka kAraNa upara jaNAvelI prakRtinA mANase paNa che. te pitAnA kuTuMba, sagAM, ane nyAtilA sAthe saMpathI vartavuM jarUra che. SathI thatI hAni. jyAre kaI mANasanA avaguNane vicAra kare che, tyAre te vicAradvArA keI traNa ghAtakI kAma kare che -- mahAna gurUne prasAda Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. upasa dvAra. 77 :: 1 avaguNunA vicArathI, tamArI AsapAsanuM ( pADAzanuM ) vAtAvaraNu bharAi jAya che, tethI eTale aMze tame jagatanA du:khamAM umero kare che. ww 09 2 eka manuSyamAM amuka avaguNu (azubhatatva) che ema tame mAnatA hA te pramANe avaguNa kharekhara tenAmAM hAya, tepaNu e mAkhatanA vicAra karavAthI, tame tene puSTi Ape che, ane A rIte tame tamArA jAtibhAine sudhAravAne badale ulaTA vadhAre khagADA che, paNa ghaNIvAra teA te azubha tatva tenAmAM nathIja hAtuM, phakta tamArI kalpanAe tevuM mAnI lIdheluM hAya che, ane tethI tamArA duSTa vicAra tamArA A mAMdhavane, kharAkha karAvavA lalacAvanArA thai paDe che, kAraNa jo te uMcadazAe pahoMcelA purUSa na hAya teA tame tenA saMbaMdhI jevA vicAra karyA hAya tevA te (tamArA vicAranA maLathI ) manavA mAMDe che. kAma 3 tame tamArUM mana sArAne badale narasA saMbaMdhI vicArAthI bharI che ane A rIte tame tamArI unnatinA avarAdha karI che. AthI tamArUM sUkSma zarIra suMdara ane priya dekhAvAne badale, tameA tene tadana eDALa ane du:khajanaka anAvA che ( AMtaracakSuvALA purUSA tamArI te vikRti joi paNa zake che ). A pramANe niMdA karanArane ane jenI niMdA thai hAya tene ATaluM badhuM nukazAna karyAthI pAtAne sa MtASa na vaLatA hAya tema niMdA peAtAnAM saghaLA jorathI kare che. bIjAone peAtAnA gunhAnA bhAgIdAra banAvavA prayatna kare che. niMdA karanAra pAtAnI duSTa vAta bIjAe mAnI leze ema dhArI khIjAe samakSa AturatAthI lalakAre che ane pariNAma zuM Ave che? je mANasanI vAta cA latI hAya che, te durbhAgya manuSyataraph te vAta sAMbhaLanArA manuSyA paNa kharAma vicAra mekalavAmAM sAmela thAya che. A kriyA huMmeza cAlyA kare che. ane pariNAme temAM ekAda nahiM paNa hajAre mANase joDAya che. A kevuM nIca ane ghAtakI pApa che, tenA tamane hajI kAMI khyAla Ave che? tamAre tenA sarvathA tyAga karavA joie. tame TrAipaNa manuSyanuM bhUMDuM khelaze nahi. jyAre koi zakhsa tamArI rUmar khIjA koinuM bhuMDuM khAlavA mAMDe tyAre te sAMbhaLavAnI ceAkhkhI nA pADA ane tene jaNAvA "ke kadAca A vAta kheATIja haze te ? ane jo kharIja haze teApaNu e viSayaupara na khelavuM eja dayAmaya che. " upasa'hAra. jeenI draSTi satsaMga ane uttama zAstraedhanA susa MskArAne lIdhe potAnA Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ po vyAkhyAnasAhityasa'mahu--bhAga 3 jo dvAdaza ka = 555 553 ane anyanA hitamArga para sthiratAvALI hoya che, jeenA pravRtti pavitra bhAvanAonI preraNAvALI tathA pavitra uddezeA taraja valaNavALI hAyache, jeAnI AzA keAIne paNa du:khI na thavA devAnI tathA sarvane sukhI jovAnI hAya che ane jeenI samagra buddhivRttio svArthanI saMkucita ceSTAethI dUra rahI AtmavatsarvabhUteSu| e devI sapattinA mULa sUtrane sarvAtmabhAve anusarI sakala vizvane sukha ane zAMtinA sAmrAjyanI zatala chAyA nIce sthiti pAmeluM jo vAnI sadbhAvanAomAMja sukha hAya che tevA daivI manuScA athavA bIjA zabdomAM kahIe teA manuSyAvatAramAM AvI A marhaleAkane adha:pAtamAMthI khacAvanArA te devapurUSo je gRhamAM, je maDalamAM, je jJAtimAM, je gAmamAM ane je dezamAM vizeSa pramANamAM hoya che te gRhArdikamAM AsurI saMpattinuM rakSaNa karanArA tenA senAnAyakArUpa dveSAdika peAtAnA pagapesArA karI zaktA nathI. paraMtu je sthaLe tevA devapuSAnI hAjarI nathI, teoneA pracAra nathI, teonI saMbhAvanA nathI tevAM sthaLAmAM tee potAnA pagapesAro karavA hiMmata dhare che ane pagabhara thaI pavitra bhAvanAnI pAyamAlI kare che AsurI sapattinA rakSaka tenA aneka senAnA nAyakA che paraMtu dveSa teomAM vizeSa pradhAnatA tathA pramaLatA bhAgavanArA che ema ApaNe tenAM pracaMDa pApAtmaka pariNAmeA uparathI samajI zakIe i.e nirdoSanI paNa paDatI ane pAyamAlI karavAnI tathA anyanA jIvitanA aMta lAvavAnI nIca icchAne janma ApavA e paNa dveSanuMja kAma che ane tethIja te anaMta adha:pAtanA kAraNarUpa che. mATe AtmarhuitanI AkAMkSAvALA pratyeka manuSye dveSanA nahisarakhA paNu aMkura potAnI mAnasabhUmimAM prakaTa thatA ja NAya ke tene tarataja dAbI devA joie ane tene ni:zeSanirmULa karI devA mATe tathA AtmahitamAM upayAgI samagra daivI saMpattinA lAbhamATe upara jaNAvyuM tevA manuSyAvatAramAM AvelA devapurUSAnA samAgamamAM rahI peAtAnI sadbhAvanA prabaLa rahe tevI dareka pravRtti karavI e avasya karttavya che. emAM jo jarApaNu pramAda thAya teA dveSAdika pApa pravRttionA pAzamAM sI paDatAM kaMI vilaMba thatA nathI. A saghaLuM samajAvavA mATe A sAhityasaMgraharUpa amArI pravRtti che. tamArA mAnasakSetramAM kaI kaI jAtanAM bIja vAvavAne ceAgya che tathA kaI kaI jAtanAM bIja vAvavAne ceAgya nathI te, grAhya viSayAnI uttamatA tathA agrAhya viSayAnI nikRSTatA samajAvIne tamArI buddhimAM kharAkhara utAravAnA A gra thadvArA yatna karavAmAM AvyA che. anya paccheidAnI peThe A pari Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. usa'hAra. www: -~-~~-~~~-~~ chedamAM paNa paraspara anukULa sakhadhavALA temaja pratikULa saMbaMdhavALA saMkhyAbaMdha bhinna bhinna viSayAnuM vivecana, abhirUci upajAve evI sAhitya sAmagrInA ceAgathI tamArI pAse mUkavAmAM Ave che. e saghaLu vivecana tamArI pAse dharavAnA amA prayAsa ane te grahaNa karavAne tamArA prayAsa saphaLa thayA tyAreja gaNAya ke jyAre tame grAhya viSayAnuM grahaNa karI te pramANe vana kareA ane tyAjya viSayAnA tyAga karI tenI jherI asara je tamArA aMta:karaNanI najIka pazu na AvavA devAnuM sAmarthya prApta karA eja kharUM sukha che, eja akhUTa zAMti che ane eja AtmakalyANunA paramadhAmanuM suprakAzita satya dvAra che. kharI dharmapravRtti eja che eja anaMta Atmasukha che. kathanamAtrathI kazI siddhi nathIja. A pustakanA je je piracchedo lakhAyA che, temAM je je viSaye levAyA te sa vAMcavAnuM tathA have pachI je je paricchede levAmAM Avaze ane temAM je je viSaye Avaze te paNa saghaLA vAMcavAnuM sArthaka tyAreja samajavAnuM che ke jyAre te saghaLuM jJAna grAhya viSayanI grAhyatAne anusarI je grAhyarUpe ane tyAjya viSayanI tyAjyatAne anusarIne tyAjyarUpe vattanamAM pratikUlita thaze. sa MkSepamAM ATalI sUcanA karI A paricchedanI sAthe pustakanA A tRtIya vibhAganI paNa samApti karavAmAM Ave che, 511 graMthasaMgrahitA. nIti. vinayavijaya muninA'yaM grathitaH prathitaH paraH paricchedaH / dvAdaza iha saMpUrNaH pUrNatayA zaMkarotu sarveSAm // vinayavijaya munie grathita A prakhyAta zreSTha bAramA pariccheda ahIM pUrNa thayA te satranuM pUrNa paNe kalyANa kare. // hAvarA neiTa paripUrNa|| Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. ekAdaza APRA ENA / itizrIvyAkhyAnasAhityasaMgraha tRtiya bhAga saMpUrNam. Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha granthamATe maLelA hUM abhaprAyo. ama -- mahAtmA taraphathI bIjA bhAga pRSTha 59 thI. 1 AcArya zrI muddhisAgarajI mahArAja 2 zrI ratnavijayajI ma0 3 pravaka7 zrI krAMtivijayajI ma0 4 zAMtamUrti zrI haMsavijayajI ma0 5 panyAsajI zrI saMpatavijaya 7 ma0 6 prasiddhavaktA zrImAna zrI vallabhavijayajI ma0 7 panyAsajI zrI. sAhanavijayajI ma0 8 zrImAna zrI lalitavijayajI ma0 9 zrIvimaLavijayajI ma0 10 panyAsajI (hAla AcAryaCzrI) kamaLavijaya sUrijI ma0 11 50 zrIsiddhivijayajI ma. 12zrImAna zrI.vajayajI ma0 1 zrI amaravijayajI ma0 14 zrI guruvijayajI ma0 15 vijayakamaLa sUrinA ziSya zrI vinayavijayajI ma0 16 kasturavijayajI ma0 17 zrIpratApamunijI ma. ( sthAnakavAsI municaMdranA nIce mujaba )-8 munikalyANajI 19 muni jayacaMdrajI 20 muni devacaMdrajI e vIza munirAjonA abhiprAyA A purakanA bIjA bhAganA pRSTa pada 9 thI sAhityaze!khIna bhAie vAMcyA haze agara vAMcazeja te zivAya paNa ghaNA munionA Avela abhiprAyAmAMthI atre thADA A granthanI kasoTI mATe darzAvela che. sAhityasagraha mATe mArA abhiprAyaH-- evA AkhA saLaMga graMthanuM rahasya pragaTa karavAthI adhika leApakAra sadhAya tethI mULa graMthakArane paNa yathAyeAgya nyAya maLe che, ApaNe ane anya vAcakavargI tenI anumedanA karavA uparAMta tenuM pUrvApara avirUddha rahasya grahaNu karI AdaratAM zIkhIgme chIe, ujaLI bAjI jonArane sadhaLuM bhavya jAya che, aMdhArI bAju jonArane ulaTuM jaNAya to te khoTuM nathI. zASaka buddhithI jijJAsu jIvane jyAM tyAMthI tatva meLavavA AMtara preraNA thAya tene prasaMge teTalI AturatAdika joi kAikane kaMi Azcaya jevuM pazu lAge che, saMgraha karavAnA tamArA dhA vakhatanA abhyAsa hAi jUdI jUdI cIjamAM jIvAne anukULa lAgeche ( jema sastuM sAhitya kare che tema ) matalaba ke krANu ati upayegI viSayanuM jJAna vAMcanArane talasparzI jema thaI zake tema karavA lakSa rAkhavuMjoie. lAka raMjana mATe A pravRtti nahi paNa pravRtti evI upayAgI ane saMgIna hoya ke jethI lAka rajita thAyaja. saddaguNAnAgI-- zrImAn zrI kapUratrijayajI mahArAja, pAlItANA. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vyAkhyAnamAhityaonha bhAga 3 je.. ====== ========= ========= muni zrI vinayavijyajI tamArA vyAkhyAna sAhitya saMgraha graMtha ahinI jaina pAThazALAmAMthI laIne vAMcatAM mAlUma thAya che ke baMne bhAgamAM sAruM vyAkhyAna karyuM che. vAMcanArane bedhadAyaka che tathA vizeSa vAMcanArane sAruM jANapaNuM thAya tema che. - panyAsa zrI catuvijayajI mahArAja dAThA. vyAkhyAna sAhityasaMgraha mATe- vyAkhyAna sAhitya saMgraha muni mahArAja zrI vinayavijayajI mahArAjakRta zeTha makanajI kAnajI taraphathI maLyo, vAMcI bahu AnaMda thayo. A graMthanI aMdara bahuja upakAra thAya tevA viSayo che ane sarvane u ogamAM Ave tevA ane graMthanI aMdara evI khubI rAkhI che ke je viya joito he te viSaya dekhate sAra hAthamAM Ave tevo che. pUrvokta graMtha banAvavAmAM muni mahArAjane ghaNI mahenata paDI haze tema huM mAnuM chuM eka vakhata khAsa vAMcavA joIe eja. upAdhyAyajI mahArAja zrI vIravijayajI mahArAjanA zISya panyAsa zrI dAnavijayajI mahArAjanA ziSya muni zakaravijayajI . ' pAlItANA. zrImAna vinayavijayajI mahArAja sAheba - ApazrInA taraphathI vyAkhyAna sAhityasaMgraha dvitIya bhAga. "gurUmahArAjajI" zrImAna haMsavijayajI mahArAja sAheba upara Avyo, te paheo. te saMya jaina ane netarane atIva upaga che temAM ApazrIne parizrama prazaMsanIya che, "rAjA hatat vimUta A vAkyane Ape yathArtha karyuM che. A graMtha prastuta jamAnAne anukULa che. tevA graMthanI khAsa AvazyakatA che, chatizama. lI. paropakArI zrImAna haMsavijayajI mahArAja sAhebane capAsaka kusumavijayajI maMdAra (mALavA) Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya 515 vyAkhyAna sAhityasaMgrahaka muni zrI vinayavijayajI A pustaka guNagrAhaka buddhithI mananapUrvaka vAMcanArane avazya lAbhakAraka thaze ane saMgrahakartAe A pustakamAM ghaNI mahenata karI che ema sAbIta thAya che ane te upayogI che. sthAnakavAsI lIbaDI saMvADAnA munirAja nAgajI svAmI morabI. jaina sAhityamAM ucca sthAnane pAmelo A vyAkhyAna mAhitya saMgraha bhAga bIjo AdithI aMta sudhI avalokana karatAM vividha daSTAMtathI yukta dareka bhavya ne upayogI thaI paDe te saraLa bhASAmAM goThavela che ane e parizrama levAmAM munizrIe je prayAsa karyo che tene mATe dhanyavAda ghaTe che, vaLI paNa tevI ja rIte AvA sadda janasamUhanA hitArthe bahAra pADavAmAM zrama leze evI AzA che. sthAnakavAsI munizrI zivalAlajI tathA temanA gura lIbaDI saMpradAyanA paMDitavarSa zrI lAdhAjI svAmI. dherAcha. rAjezrI varga taraphathI maLelA abhiprAya: (1) rA. rA. muLajIbhAI gokaLabhAI munasara sAheba dhorAjI-IMglIzamAM-(2) 2 rA. sukhalAlabhAI kevaLadAbhAI gIravahIvaTadAra sAheba ane pharsTa kalAsa mejIsTreTa junAgaDha sTeTa (3) rA. rA. maNilAlabhAI jelasuprInTenDanTa junAgaDha (4) rA. ra. arajunasiMhajI vijayasiMhajI polisasuprInTenDenTa-bhANavaDa-(5) rA. rA. choTAlAla jIvaNajIbhAI nyAyAdhIzabhesANa (%) rA. rA. zeSakaraNa bhAgyacaMda ela ema enDa esa meDIkala ophIsara dhorAjI () rA. rA. DAyAlAla hakamacaMda ekAunTanTa relave ADITa ApAsa-junAgaDha (8) rA. rA. bAlubhAI lavajI pAlaNapura darabAranA kAmadAra (9) rA. rA. premacaM. kevaLacaMda-pAlaNapura rAjyanA adhikArI (10) 2. rA. giradharalAla umedacaMda tAramAstara che.rAjI (11 vakIla jagajIvana premajI bhesANa (12) vakIla bhagavAnajI ukAbhAI bagasarA (13) rA. rA. motIcaMda pAnAcaMda munasapha sAhebanA zirastedAra jAma kaMDoraNa-14 mahAtmA gAMdhI mehanalAla karamacaMdanA mitra rA. rA. manajIbhAI nathubhAI ghelANuM -bhANavaDa-15 rA. 2. gulAbacaMda ci. tAmaNadAsa IglIza zALAnA mAstara sAhaba-sujAnagaDha-IglIzamAM (16) vakIla jAdavajI vAlajI rAjakoTa (17) vakIla tulazI DAhyAbhAI rAjakeTa (18) rA. rA. devacaMda kalyANajI nimaka khAtAnA adhikArI verAvaLa-(18) Drila mAstara dezaLajI mepaLa jAmanagara e egaNIza abhiprAyo A granthanA bIjA bhAganA pRSTha pa76thI chapAyela che je vAMcavAthI A granya ne upayogIpaNu mATe khAtrI thaze. e sivAya rAjezrI varga taraphathI AvelA che temAMthI namunA mAtra A nIce dAkhala karela che Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhizaha-bhAga 3 jo. jAmanagara sAhityaprakAzaka maMDaLanA saTerI tarapha vi. tamArA taraphathI muni mahArAja zrI vinayavijayajI mahArAje banAvela vyAkhyAtasAhityasaMgraha bhAga 2 je mane bheTa maLela che. te mATe tamAro upakAra mAnavAmAM Ave che. ghaNe avakAza nahi maLavAthI pustaka upara uparathI meM vAMcI joyuM che. pustaka ghaNuM upayogI mAlUma paDe che. khAsa karIne sAhityapremIjanane tathA bhASaNa karanArane ghaNuM upayogI lekene temAM samAveza thayo che. pustakanI bhASA sarala ane saMskArI che. mahArAjazrI vinaya vijayajIe lokenA upakAra arthe mahAna parizrama laI A pustaka taiyAra kareluM che te mATe temane dhanyavAda ghaTe che. sAMkaLacaMda nAraNajI zAha onararI pha0 ka. mejIsTreTa jAmanagara. vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 -saMzodhaka muni mahArAja zrI vinayavijayajI, prakAzaka sAhityaprakAzaka maMDaLa jAmanagara. kiMmata rUA, 2-8-0 dharmanA svarUpa temaja vyavahAranA svarUpane darzAvatA mArgo ane vicAro para aneka maharSie je AjJAmaMtra kArUDha kahI gayA che, tevA leke saMha judA judA viSaya ane rahasyanA hetunI puSTimAM je bhinna bhinna graMthamAM javAya che, tene saMgraha karavAne munirAjazrI vinaya vijayajI mahArA jane cAlu zrama A bIjA bhAga rUpe vizeSa prakAzamAM Avyo che. jemAM samyakacAstrinA rakSaNArthe prathama bhAga uparAMta traNa paricchede ApavAmAM Avela che ane te rIte prathama bhAgathI navAja be hajAra jeTalA leke bhAvArtha temaja vivecana sAthe viSaya saMkalanAthI goThavyA che. jethI te aneka mahApurUSonI prasAdI temaja vividha mahAna graMthanuM tattva batAvavAne bahu kiMmatI sAdhana che. A graMthanI yojanA mATe aneka vidvAna munirAje, dharmA cAryo, vartamAnapatro temaja sAkSAnA abhiprAye je moTA pramANamAM pragaTa karelA che, teja tenI upayogitAno purAvo che. mahArAjazrIne A zrama upakAraka che. ane tevA saMgrahane viSaya saMbaMdhanI saMklanAmAM vadhAre kamita karavAmAM te eka sAhityanA khajAnArUpa thai paDaze. devayada dAmajI jaina patranA adhipati. bhAvanagara, . Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya. 517 jainetara vidvAno (paDita) taraphathI maLelA ane abhiprAyo. Ama (1) haMsarAja zarmA. amRtasara paMjAba-ra75, morArajI mAdhavajI saMskRta pAThazALAnA zAstrI. jAmanagara (3) zAstrI popaTalAla abAzaMkara. jAmanagara (4) paM. vallabhajI je. ThAbhAI. jAmanagara (5) zAstro kAzIrAma karasanajI. mAMgaroLa (6) zAstrI karUNAzaMkara ratnajI. prabhAsapATaNa (7) zAstrI gayAprasAdajI. AgarA (8) zAstrI jeThAlAla bhAIzaMkara kaMDalA-(9) zAstrI karuNAzaMkara odhavajI. bagasarA (10) zAstrI zaMkaralAla jayazaMkara. dhorAjI-(11) rA. rA. popaTalAla umedacaMda. amadAvAda, iMglIzamAM. upara lakhelA abhiprAya bIjA bhAganA puSTa 585 thI vAMcanAra vAMcI zakaze. jAhera saMsthAo taraphathI maLelA 1 sarasvatI mAsika-prayAga-2 sAhitya mAsika vaDedarA-3 DahApaNu mAsika-jAmanagara---prAtaHkALa mAsika vaDodarA- jainapatra bhAvanagara-6 - jainazAsanapatra bhAvanagaracha AtmAnaMda prakAza bhAvanagara-8 digaMbara jaina surata-9-zrI lakSmIcaMda jaina lAyabrerIAgarA-10 zrI jaina zreyaskara maMDaLa pAlItANuM-11 zrIAtmAnaMda jenasabhA TrekTa sosAyaTI aMbAlA zahara paMjAba 12 upAdhyAya zrI vIravijaya lAyabrerI AgarA. ukta abhiprAya bIjA bhAganA pRSTa 589thI zarU thayela che te vAMcavAthI AnaMda thaze. saMgrahasthA taraphathI maLelA 1-thA vIracaMda jIvAbhAI amarelI-ra-thA zIvajI devacaMda kAcIna malabAra-3-jJA vazarAma rAyacaMda rANapura--zeTha devacaMda meghajI dhAragaNI-5-zA khetasI makanajI sakhapara 6-zA-ANaMdajI khuzAla bhamodarA-7-zA dhanajI mIThA-bhamodarA, e abhiprAya bIjA bhAganA puSTa 594 thI vAMcI vAkepha thavAze. e sivAyanA je AvelA che temAMthI keTalAka A nIce chApela che. (odhavajI saMdeze kaheje zyAmane). vyAkhyAna sAhitya saMgraha dvitIya bhAgamAM, bhASA priyakara, sAdI ne abhirAma je; AnaMda rasanI madhurI dhArA vahI jatI pItAM bhavijana yAlA bhari ghaTa dhAma-vyAkhyAna 1 bApIkA phUpamAM paDatAM vAreya che, TALI kurIta upade surata je; tacha adharmane dharmanAM kRtyane zIkhave, Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 --- vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 e. wwww~~~~~~~~~~ vAtA mIThI kahe vaLI suMdara gIta jo, vyAkhyAna 2 saMgraha karto vinaya vijaya mahArAjajI, jaina sAhitya jJAtA ne jasa vANI kAmaLa, mana AdityanA sama kIrtti vilAsI je, yuggAne vasI jana prakAzI je vyAkhyAna 3 mAstara AdityarAma vallabhadAsa. dharma zikSaka-jainapAThazALA. DabhAI. paramadayALu munimahArAja zrI vinayavijayajI mahArAja sAhebanI pavitra sevAmAM. ApanA banAvelA vyAkhyAna sAhitya saMgraha bhAga 1 lA tathA bIjo ema banne bhAgA vAMcyA te vAMcatAM ghaNAja AnaMda utpanna thayA che ne temAM je viSayeA mUkelA che te vyavahArika temaja dhArmika adhI vAte lagatA che ane A graMthamAM Apa sAheba zrIe ramazutA karI saMzAdhana karIne je melavaNI karI che. te hada behada karavAmAM AvI che teA A graMtha vAMcatAM aMta;karaNamAM zAnti utpanna thAya che te ramaNatAmAM Apa sAhebe je parizrama uThAvyA che te prazaMsApAtra che. A graMtha jainone tathA jainetarAne paNa dhaNeAja upayegI thai paDe tevA che evI mArI khAsa vinaMti che. pUjya munimahArAja zrI vinayavijayajInI pavitra sevAmAM--viti ke ApanA vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga pahelA tathA khIjo meM vAMceo che te vAMcatAM mArUM aMtaHkaraNa eTaluM khuzI thayuM ke jo tenuM ahiM varSoMna karIe tA tene pAraja Ave nahi eTaluMja nahi paNa tenI aMdara Ape je kharA AtmAnuM kharA cAritranuM ane jIvadayAnuM svarUpa batAveluM che ane mArA jevA pAmara prANIne Ape je bhAna karAveluM che te mATe huM tamArI AbhAra mAnuM chuM ane icchuM chuM ke vakhato vakhata AvuM pusta! Apa bahAra pADA, ane tenA vakhateA vakhata lAbha ApazA ema huM dhArUM chuM ane A banne pustakA mATe Apa kRpALune vAravAra abhinaMdana ApuMchuM, prakAzake. ***-- zeTha. chaganalAla bhAi, AjJAnusArI sevaka. umatA. zAhu amRtalAla popaTalAla. jainajJAna prasAraka sabhAnA membara. jAmanagara. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agAuthI thaela grAhakanAM mubAraka nAmanuM lisTa. - - 1 zA. harakhacaMda ratanacaMda. amadAvAda, 1 zA. kaTAbhAI ravacaMda, 11 zA-lalubhAI jeThAlAla. 1 zA. amRtalAla maNilAla. 1 zA. mohanalAla hakamacaMda, 1 zA. lAlabhAI dhoLasAjI. 1 zA. lIlAcaMda mULacaMda. 1 zAha khAte bAI jekAra. 1 zA. chaganalAla maNIlAla 10 zA. cImanalAla maganalAla. 1 mehatalAlajI lAIbrerI ha. jhaverI mehana1 zA. mohanalAla hemacaMda. bhAI DAhyAbhAI. 1 zA. tilAla kevaLadAsa. 1 zA. lalubhAI kevaLadAsa. 1 zA. jesIMgabhAI kALIdAsa. jarIvALA.. | 1 zA. haragovanadAsa premacaMda. 1 zA. manasukharAma. jesIMgabhAI. 1 zA. maNIlAla kilAbhAI 1 zA. sArAbhAI amathAbhAI 1 zA. ratanacaMda amIcaMda. 1 zA. camanalAla pAnAcaMda. 3 zA. DAhyAbhAI chaganalAla. 1 zA. semacaMda lalubhAI. 1 zA. mANekalAla mohanalAla. 1 zA. kezavalAla bApAlAla. 1 zA. mulacaMda trIbhovanadAsa. 1 sA. nyAlacaMda gulAbacaMda. 1 zA. vADIlAla motIlAla. 1 zA. phakIracaMda lalubhAI. 1 zA. kasturacaMda gulAbacaMda. 1 zA. lalubhAI maganalAla 1 zrI. cunIlAla manasukharAma. 1 zA. bhogIlAla talakacaMda. 1 zA. cunIlAla. malakacaMda 1 zA. dalasukhabhAI karamacaMda. 1 zeTha. vastImala megharAja. 1 zA. nagInadAsa tArAcaMda. 1 zA. sukharAma jeThAlAla. 2 jhaverI. muLacaMda AzArAma verATI. 1 zA. maNilAla hIrAcaMda. 1 zA. dalasukhabhAI kIkAbhAI. 1 zA. mohanalAla pItAMbaradAsa. 1 mAstara. ratanacaMda amIcaMda. 1 zA. jesIMgabhAI ugaracaMda. 1 zA. vADIlAla. jesIMgabhAI. 1 zA. gopAladAsa amathAlAla. 1 zA. bhaTAbhAI kapuracaMda. 1 zA. amulakha tArAcaMda. 1 zA. cImanalAla puMjAbhAI 1 zA. sAMkaLacaMda kezavalAla. 1 zA. popaTalAla lAlacaMda. 1 zA. mohanalAla choTAlAla. 1 zA. mulakacaMda dalIcaMda. 1 zA. sAMkaLacaMda maphatalAla. 1 zA. phakIracaMda maganalAla, 1 zA. umedarAma kAlIdAsa. 1 zA. mANekalAla cunIlAla. 1 zeTha. saradAramala bApudana. 1 zA. kezavalAla becaradAsa. 1 zA. nAthAlAla jeThAbhAI 1 sA. manasukharAma gulAbacaMda. 1 zA. nemacaMda devacaMda. 1 zA. nAnAsA DAhyAbhAI 1 zA. DAhyAbhAI dalasukharAma, Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra0 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga je. ga, 1 metA. mAvajI dharamasI. gIMgaNI. 1 zA. suMdara che. premajI. guMdA. 1 zA. mehanalAla dolatarAma. amarelI. 1 4. vIracaMda chavAbhAI. alIAvADA, 1 zA. ANaMdajI semacaMda. - A Adara. 1 zA bApulAla kArAcaMda. 1 zA. kezavajI parasotama. cIDa. 1 vizAzrImAlIsaMdha samasta. cItala. 1 jenasALA, chatrAsA. icalakaraMjI. 1 zA. retIcaMda DuMgarasI. jAmanagara, 11 zA. kasturacaMda. kazaLacaMda. jAmanagara, [ pa zeTha, lAlajI rAmajI. 1 mAstara jeThAlAla trIkamajI. 1 bAI maNa zA. virachanI dharmapatnI. 1 vakIla. cunIlAla catrabhuja , 1 mAstara. sukhalAla. ravajI jhIMjhuvADA. unAvA. 1 zA. vADIlAla maganalAla, upaleTA. 1 zA. maMgaLadAsa ghelucaMda. 1 zeTha. chaganalAla bhAIcaMda, umatA. - e. 1 zA. rUpacaMda jhavera ekara. 1 zA, nAnacaMda nihAlacaMda. ekalerA. DabhoI. 1 zrImad AtmArAmajI jaina pAThazALA. 1 zA. zivajI. juMjAbhAI taLAjA. 1 zA. kezavalAla umedacaMda. tAsagAma. 1 zA. maNIlAla ujamasI. karakathala. 1 bAbu lIlAdhara kAlIdAsa. kalakattA. 1 mAMDavIA. chaganalAla amarasI. kolakI. kha 1 jaina lAibrerI. dAThA.. 1 rA. rA. koThArI dharamacaMda, cela che. dIdara. 1 verA hemacaMda mayAcaMda." 1 zA. mehanalAla rUpacaMda" 1 paTavA raLIyAtarAma devavacaMda deNapa. 1. zrI. karSaravijayalAyabrerI khaMbhAta. kheDA. 1 zeTha. ratanacaMda haragovanadAsa 1 zA. becaradAsa kuberadAsa 1 bhAvasAra dAmodara viThaladAsa. 1 zA. sAMkaLacaMda kevaLadAsa, 1 bhAvasAra. parasetama harajIvana. 1 zA. mohanalAla choTAlAla. 1 zA. raNachoDadAsa ghelAbhAI. dharmaja 1 zA. hIrAcaMda. baradAsa. 1 zA. zaMkaralAla phulacaMda. 1 paTela. taLasIbhAI hAthIbhAI. 1 zA. narotama puMjAbhAI. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agAuthI thaelA grAhakanA nAmanuM lIsTa. para1 1-zA bulAkhIdAsa amaracaMda *| 1zA maNIlAla maganalAla berAI borasada 1 zA. kIzoracaMda vIracaMda.. 1 paTela. phulAbhAI. jIvAbhAI. 1 metA. dAmajI bhImajI dhAragaNuM dhorAjI. 1 zA. gokaLacha haMsarAja. 1 mAjanI. sIrAja. somajI. 1 zA. maMgaLajI. jasarAja. 1 zA. lAlacaMda vIrajI. 2 zA. mulajIbhAI jecaMda. 1 mAravADI. zobhAgacaMda. muLacaMda. 1 zA. rUpacaMda. talakacaMda. 1 zA. muLacaMda. abhecaMda. Ijanera * 1 zA. kAnajI suMdara che. 4-zA karazI kuMvarajI 1-zA nagInadAsa lakhamIcaMda 1-zA nAnacaMda pItAmbara 1-devacaMda lalubhAI 1-hemacaMda ravacaMda 1hemacaMda pItAmbaradAsa 1nsA buhAla sahasamala bI Avara G naDIAda, 1-jhaverI caMdulAla gokaLadAsa-sabarajIsTara 1 zrIsaMdha samasta navAgAma, 1-zrI jainajJAna prasAraka vAcanAlaya nI pANI bhANavaDa, 1sA khuzAlacaMda gavaradhana 1-sA bhImajI manajI. 1-bhagata valabhadAsa devarAma 1nsA premacaMda kacarANI 1sA vasanajI nathubhAI 1 zrI jainazALA 1-rA DAhyAbhAI bhImajI bheLagAmamAM nAkara majevaDI matIrALA mAMgaroLa mAtara mujapura mudrA muMbaI 1 zrI ravinya jaina pAThazALA pacchegAma 1zA devajI rAjANI paDANa 1-vasA vAsaNucha dAdara pATaNavAva 1-vasA meghajI DAhyA 1bhaNazAlI mAdhavajI nathu pAnelI moTI 1 zrI tapagaccha saMdha 1-sA rAyacaMda devarAja 1sA motIcaMda nathubhAI 1-zeTha suMdarajI premajIe 1-pArI premacaMda kevaLacaMda pAlaNapura 1-zrI jaina vidyotejaka sabhA" 1-metA vAlubhAI lavajI" 1-sA motIcaMda lIlAdhara pIparIApeTalAda. 1zA chaganalAla khImacaMda 1-zA phatecaMda joItAdAsa 1zA vADIlAla kIlAbhAI -zA trIbhovana mulajI 1-verA vasarAja jeThA 20-zeTha makanajI kAnajI 1-sA khImacaMda becara 1-sA dalasukha jamanAdAsa 1-zA premacaMda jeThAbhAI 1-zA maganalAla vIracaMda 1-LA talakacaMda gobara mATI khAvaDI, 1-khAvaDInA bhaMDAra khAte -zA ratanazI lAdhA 1-zA velajI meghajI -zA hIrajI ThAkarasI meTI mAraDa, 1-verA bhurAbhAI devajI Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parara vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 je. THE CH 1 1-khetA bASAbhAI mAvajI 1-metA jAvana rUganArtha 1-AzI sAma jagajIvana 1-zrIsaMdha-mATI-mAraDa la 1-cAzI cunIlAla mANekacaMda va 1-zA vAghajI kamaLazI 1-verA jaNA suMdarajI - vArA bhAvA vALA 1-phulacaMda kheracaMda 1-2aa aa devacaMda kalyANujI lImaDI vaDhavANu vaNuthalI vaDAdarA valAda verAvaLa za 1-mAM hIrajI nAgajI 1-zA gApALajI dayALa 1-vizA zrImALI saMdhasamasta sa. 1 parikha. muLajI..zavajI. 1 zrI tapAsa dha. 1 metA kIlAbhAi. cunIlAla, 1 zrIyuta. saMdha samasta 1 zA. premacaMda DAghAbhAI - zIvA zIhAra zeDubhAra saradAragaDha saradhAra. sANuM. sIdasara. haDamatI pAchaLathI mAhako thayela te svakArela nathI kAraNake granthanI kiMmata rU. traNathI Ache posAya tema nathI, chatAM paNu je vakhate haiMDakhIla bahAra pADela te vakhateja je je grAhako nA ArA Avela teja svIkArela che. sAhitya prakAzaka maMDaLa- jAmanagara. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA, dhIjA thane trIjA nAganA zlokAnI akSarAnukramaNikA. 2 235 2 517 2 517 3 113 h zlokonu Adi pada . bhAga-pRSTa | zlokonuM Adi pada ajAnanmAhAtmya aMsasthalI cikuraka bukiNt| 1-4 | ajAmUtraM ca tadviSThA aMhaHsaMhatibhUdhare 2164 ajIrNaprabhavA rogI akaruNatvamakAraNa 1338 ajJaH sukhamArAdhyaH akartavyaM na kartavya 1446 ajJAtakaM phalamazodhi akalitaparasvarUpa 1 337 ajJAtazAstrasadbhAva akAraNaM yasya ca 3103 ajJAnaM khalu kaSTaM akiMcanAH kAzcana 1 66 ajJAnatimirAndhAnAm akulInaH kulInaH syAt 2 51 ajJAnadhUmAndhita acchasAdhyaM manaso 3 109 ajJAnAdritaTe kacit ajJAnAhimahAmantraM akRtabodhasudivya 1 ajJAnAhimahAmantraM akRtvA prANinAM hiMsAM 2 252 arDamuha nayaNA akSatAna daukayedyo'tra 1 16 aNurapi maNiH mANa akSudro rUpasomyo / 1477 ataH siJcantitaM puNyaM . agastitulyAzca ghRtAdhi 1 317 atikupitA api murjanA agnihotraM vane vAsaH 1215 atitaptaM pAnIyaM aGkasthAne bhaveddharma 1 444 atidAnAdalibaddho aGgana caGgana gaNo ati maline kartavye aGgabhaninamiH __3 350 atiyatnagRhIto'pi aGgArakarmAdikamugra atulasukhanidhAnaM aSThamAnamapi yaH atthireNa thiro oNSTheSu yavairbhAgya | atyambupAnato m s 3300 1972 mhmhmh ws` nh . mh mh ym m m 1427 m mh 3 335 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 77 byAbhyAnasAsitya - ne. wwwam-awwwwwwwwwwwwwwwwww atyambupAnAdviSamA 3 354 / anena suciraM purA 3 492 atyugrarUpaM yatipAlanIya 1 63 | antargata mahAzalyaM / atha martyalokametya 1 361 | antargataM mahAzasya adattaM nAdatte kRta 2 171 | antarmatsariNAM bahiH 1 284 adRSTArthe'nudhAvantaH 1 481 antarmalinadehena 1402 adevadevau kuguruM 2 162 | antastatvaM manaH adya kaSTAni naSTAni 1 30 | andhA eva dhanAndhAH 2 409 advAratuGgakuDaye 3 158 andhe tamasi majjAmaH 2132 adhaH karoSi ratnAni 2 209 andho andhaparaM Nito 1488 adhigataparamArthAnpaNDitAn 1 123 annavastrasuvarNAni 3 305 adhItinorcAdikRte 1292 annAzane syAtparamANu 2 357 adhItimAtreNa phalanti 1 293 anyatra deve vigatasvarUpA 1 63 adhItya caturo vedAn anyatra deve vigata 2 35 adhItya zAstrANi 1 308 anyadIyamavicintya 2 312 adhRSyabhAvena mRgAri anyasmAllabdhapado 1390 adhyayanamitrasaGga 3 327 anyAni zAstrANi 3 438 anadhyayanavidvAMso 1 38 anyAyamarthabhAjAM 2396 anabhyAse viSaM zAstra apakAriNyapi prAyaH . 1 187 anarthadaNDAdviratiM anavasthitacittAnAM 1 350 apathyasevako rogI 1282 anAdisaMsArapayodhi apado dragAmI 3 300 anAmikAntyarekhAyAH 3 329 | aparAjitamaMtro'yaM 1 27 anArye'pi vasan deze 1 40 | aparIkSitaM na kartavyaM 1 435 aniSidhyAkSasandoha .3 74 | aparIkSitaM na karttavyaM 3 184 anukurutaH khalamujanA 1 157 | apavitraH pavitraH syA anudgamotpAdana 2 45 / apavitraH pavitro vA 1 27 anubhUtaH zruto dRSTA 3 340 apavitraH pavitro vA sarvA 1 27 anumantA vizasitA apahAro hayavAraNa 3 346 anuraktaHzucirdakSo 3 356 | apasaraNameva zaraNaM 3 294 anekaSeti praguNena 2 186 | api caNDAniloddhRta 3 470 3 23 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Raisin manumaNi . para5 31 api rogAdibhi api sutapasAmAzAvallI villA aputrasya gRhaM zUnyaM apulI kappataru abdhirna tRpyati abhavyajIvo vacanaM abhinavasevakavinayaiH abhUdambhorAzeH saha amIbhiraSTAdazabhi amuSminnuyAne vihaga amRtAni yathAndasya amRtaiH kimahaM siktaH amedhyatvAdabhakSyatvAn amedhyamadhye kITasya amoghA vAsare vidyuta ambhoruhamaye snAtvA ayazaH prApyate yena ayAcanakazIlAnAM ayi tyaktAsi kastUri arihanta namukkAro jIvaM arihaMta namukkAro dhannANaM arekhaM bahurekhaM vA . akarpAsayormUlaM arthagrahaNe na tathA arthA na santi na ca arthAnAmarjane duHkha arthAnAmIziSe tvaM vaya arthArthI jIvaloko'yaM athino dhanaprApya 3 483 | ardhAGgalaparImANa 2 304 3 453 | 3 453 | arhaccAritramAdhurya 3 251 | ahatpraNItakrati arhanto bhagavanta indra mahitAH2 4 ahamityakSaraM brahma 1 27 2 185 alakAzca khalAzcaiva . 1 368 1 363 alaGkAro'pyalaGkartu 2 217 1 366 alaGghayatvAjanairanyaiH / 1 122 1 42 alabdhadugdhAdiraso 2 185 3 295 alaso mandabuddhizca 3 28 / 1 42 alipto nizcayenAtmA 1 86 1 30 alIka eva tvadbhAvo 2 82 2 488 alIkavAkyodbhava 2 278 2 94 avaMzapatito rAjA 2410 3 348 avanti ye janakasamA 3308 avazyaM yAtArazciratara 1262 1 473 | avasarapaThitA vANI 2 160 1 57 | avikAriNamapi sajana / ? 381 3 217 , avidyAtimiradhvaMse 1 6 | avivekAtpunarmatsya 3 64 1 7 | avizuddhaM hyapavitraM / 2238 3 329 | avaiti tatvaM sadasatva 2 183 3 428 | avaitu zAstrANi naro 2 185 1 370 avyaye vyayamAyAti 2 404 avratI kitavaH stena: 1316 2 396 azokavRkSaH surapuSpa 1 43 2 58 | aznAti yaH saMskurute 2 255 2 393 aznAti yo mAMsamasau 2 248 1 60 azvamedhasahasraM ca 2142 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraka aSTamI cASTakarmAntA aSTAdazapurANeSu asaMhitAbhirhasvAbhi asajjanaH sajjana asatyatA niSThuratA asatyamapratyayamUla asambhAvyaM na vaktavyaM asijIvI maSIjIvI a ThANe paDiyA asubhRtAM vadhamAcarati astate divAnAthe astIti nityaH kurute asthiro hRdaye citrA asthina vasati rudrazca asmAn vicitravapuSa asmin vrate yad bahu asmin yoge tu sarpeNa asminhRdantaH sphurati vyAbhyAnasAMDityasaMgraha - bhAga 3 . epha eya 2 89 | ahiMsA sarvajIveSu 2 108 | ahitavihitaprItiH prItaM 3 333 | ahimANa visoya 1 204 | ahIvegaM tadiThIe 2 453 | aho khalabhujaGgasya 2 279 | aho guNAnAM prAptyartha 1290 aho durlabhalAbho me 1 315 aho nu kaSTaM satataM 1 217 aho prakRtisAdRzyaM 2 264 | aho martyatayA taulya 2 236 | aho rAhuH kathaM krUrazcandraM 39 | aho vyasanavidhvastai 2 1 76 | aho sati jagatpUjye 2 246 aho sAtvikamUrdhanyo 1194 | aho susadRzI vRtti A 72 2 3 428 | AkArairiGgitai 17 AkArairiGgitairgatyA 1 118 AkAlikaraNotpAte 3 331 | AkAzataH patitametya 2 197 AkAze'pi cirAya asyatyucaiH zakalitavapuH asvedau pATalo liTa asyAM sakhe badhiraloka ahaha karmakarIyati ahaM mahAnasAyAtaH ahiMsA paramo dharmaH ahiMsA prathamaM puSpaM ahiMsA satyamasteyaM tyAgo ahiMsA satyamasteyaM brahmacarya 2 ahiMsA satyamasteyaM brahmacaryA 1 ahiMsA satyavacana 2 2 2 265 AkRSTuM mugdhamInAn 3 308 | Akrozito'pi sujano na 97 | AkhubhyaH kiM khalai 2 81 AkhyAyikAnurAgI 1420 AgAse gaMgaso uvva 82 | AjanmasiddhaM kauTilyaM 139 AjanmopArjitaM dravyaM 82 | AjIvikAdi vividhAti 2 93 1 277 2 221 2 62 1 335 1 163 1 30 2 403 1 347 1 461. 1 380 1 291 - 1 482 1 40 1 346 3 142 1 428 1 29 1 499 2 226 1 231 1 158 1 336 2 190 2 62 1 334 3 32 1 274 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---! -q AjIvikArthamiha yadyati AjIvitaM jIva AjJAbhaGgo narendrANAM AjJAvarttiSu maNDaleSu AjyaM prAjyaM sva ANA tava ANA AtAmrAyatalocanAbhi AtmanyevAtmanaH kuryAt AtmaprazaMsA paradoSa Atmabodho navaH pAzo AtmAnaM kupathena AdaraM labhate loke AdaraM labhate loko AdAnanikSepavidhe AAkAnI akSarAnukramaNikA, ApadgataM hasasi ApAtamA ramaNIya AptopajJamanullaGghaya AbaddhakRtrima saTA Ame ca vamanaM proktaM 1 269 | Ame sadRzagandha 3 479 | AyavyayamanAlocya 1 434 | AyAte ca tirohito 1 15 AyAda niyuJjIta 3 : 45 AyAsazatalabhyasya 1 305 AyurgalatyAzu na pApa AyurdIrghataraM vapurvara AyuSkaM yadi sAgaropama 1 71 1 505 2 3 45 ArambhANAM nivRtti 7 ArAdhito vA guNavAn 1 428 87 ArUDhaH zubhramibhaM Arogyabuddhivinayo 2 386 Arogya yo nirmalabodhi 46 ArtavratasvarajJA AdAya mAMsamakhilaM AdAya samyaktvamidaM AdAveva mahAbalai AdityacandraharizaGkara AdiprabhoranizamaMsataTI 1 Eat att AnaMdAya na kasya AnRzaMsyaM kSamA Apatsveva hi mahatAM ApadAmApatantInAM -~-~~ 2 228 17 2 444 3 83 2 ArtA devAn namasyanti AlasyaM sthiratAmupaiti Alasyena hatA vidyA AliGgitAH parairyAnti AvartI dakSiNe bhAge 3 492 | AvartakarNA dhaninaH 2 441 3 88 ASADhazuklapakSe 2 81 AsatAM guNinastAvad 1 115 AstAmaupAdhiko doSaH 2 475 AstAM sacetasAM saGghaH' AhAra nIhAravidhi 3 84 AhArabhoja kurute 1 482 AhAravarga sulabhe 2 212 i 3 354 icchAsti cenmuktipadaM ephae 3 354 2 448 366 2 447 2 441 2 10 2 100 1 19 1 458 1 265 3 344 3 29 2 18 3 322 2 408 2 391 28 294 3 329 3 338 163 1 199 1 199 1 44 256 70 2 491 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para8 vyAyAnasAhitya- mAne. 1382 iDayA sazcaran vAyuH itthaM mithyApathakathanayA ityAyuddhatasopahAsavacasaH ityukto vizvasRjA ityevamAdipracura idamapaTukapATaM jarjaraH idamIdRgguNopetaM / induH prayAsyati vina indriyANi pazUn ibhaturagazataiH prayAntu iyarajaNa saMsaNAe iyarANa cakurANa iSTaM dRSTvA svarNa iha bhavati saptarakta iha lokavidhInkurute iha sampadvinAzAya iha sarasi saharSa ihAmutra ca vairAya Izvaro vyAghrapRSThaH 1 17 1 78 2 234 2476 1412 2 93 . 1 337 1188 1370 1406 1368 1188 211 1302 or or orat.ror xmm xxx m - 1209 3 326 udakacandanatandula 1223 udIrayiSyasi svAntA 1228 udumbaraM bhavenmAMsaM udeti savitA rakto 2 65 udbhAsitAkhilakhalasya udyataM zastramAlokya unnataM padamavApya upakArameva tanute upakAriNi vizrabdhe upakAriNyapi sujane upakAro'pi nIcAnAM upakRtisAhasikatayA upacaritavyAH santo 3 339 upadezo na dAtavyo upadeSTuM ca vaktuM ca 2 276 upaviza putramamAGke 1 393 | upasargAH kSayaM yAnti 2303 upAdhyAyazca vaidyazca / 3 334 uppaNa vimaNa nANo | ubhau zvetau pakSau carati 3 331 ummagadeo nihavo uragagrastArdhatanurbheko 1 273 urovizAlo dhanadhAnya 1 318 urvazIgarbhasaMbhUto 1387 ullaGghyante ca yAvantyo 1 31 ulUkakAkamArjAra . 3 61 ulkApAtasahodaraM 3 219 ullasanmanasaH satya 1 226 uSNakAle jalaM dadyA 74 - 2 208 1308 1 360 2457 3 301 2213 mm or 3 185 1 mr uktaM sAmudrike zAstre ucitamanucitaM vA uccArayasyanudinaM na uccairadhyayanaM purAtana ujvalaguNamabhyuditaM utpadyottamadeveSu uttiSThanti nijAsanAutpannaparitApasya utsUtroccayamUcuSaH sd lm 2305 s 3 61 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNeya bhAganA lekanI akSarAnukramaNikA 52 usmRttabhAsiyANaM ussUtta mAyaraMtavi 1302/ evaM zamarasollAsa 2 219/ eSA yadAdima jinasya eso maGgala nilao 1/378 ehi gaccha patottiSTha | ehi svAgatamAvizA la UrNA naiSadadhAti nApi RjureSa pakSavAniti RNamanyadapi prAyo RtUnAmindriyArthAnA Mrma nand la la * * 9 9 9 1 2843352 2 94 eaM jambhassa phalaM ekaM brahmAstramAdAya ekaM hi cakSuramala saha ekatazcaturo vedAn ekarAtraM sthitime ekaM hanyAnna vA hanyA ekaHkhalo'pi yadi nAma ekAgramanasA dhyAtA . ekAntabhAso yaH kApi ekAnte tu na lIyante ekApi kalA sukalA eke tumbA vratikaragatAH ekaikamakSaviSaya eko'haM nAstimekazci eko hi doSo guNa ego suguru egovi eNa: krIDati sUkaraca etadrahasyaM parama etaistIrthamahApuNyaM ebhirguNaudhaiH parivarjitA evaM karomIti kRtapratijJo evaM caritrasya caritra evaM nAzakSaNe sarva evameva na hi jIvyate 1 460 airAvaNenaiva surendra o | okAraM vindusaMyuktaM otuH payaH pazyati | au 205 aucityamekamekatra 2 244 1 59 kaThyAM colapaTa tanau sita | kaTvamlalavaNe 2 194 kaNTakenApi viddhasya 3 158 kaNTako dArukhaNDaM ca 1 438 kaNThe gadgadatA svedo | kathamutpadyate dharmaH 2 157 kadA kila bhaviSyanti 1 211 kadAcinnAtaGkaH kupita 3 81 kanthAkhaNDamidaM / 14 kapilAnAM sahasraM tu 2 402 kapilAnAM sahasrANi 2 221 kamalAkararatnAkara 1 396 kamalini malinI 174 kamale kamale nityaM 2) 260 karezlAghyastyAgaH zirasi 1219 karoti doSaM na tamatra 2 278 karoti virati dhanyo 2 48 karNAmRtaM sUktirasaM 1/ 29 kaNe cAmaracAru / 1 390 kartavyaM jinavandanaM 9 6 9 9 9 9 9 9 * * * 53 2 MANNown mwwNN * mour aor:42Roma * * * * 9 9 9 1475 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patraka vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 . 1 337 11380 427 kartavyA devapUjA kartustathA kArayituH karmANi gADhava gatAni karmANi samidhaH krodhA karmASTakavinirmuktaM karmAhikIlanImantraH kalahakalabhavindhyaH kalahamAtanute madirA kalAkalApasampannA kalAH saptAzayAH kalporvIruhasantati kalyANamastu kalyANamUrtestejAMsi kavayaH parituSyanti kazcitkAnanakunjarasva kazcid grAmINa ekaM kazcinRjanmamAsAde kazcinmatveSTa devIM kaSAyamuktaM kathitaM kaSAyasaGgaH sahate kaSAyA yasya nocchinnA kaSAyairupavAsaizca kaSTaM naSTadizAM nRNAM / kaSTatva kaSTe samacetaso ye kastvaM bhadra khalezvaro kaSTopArjitamatra kasyAdezAt kSapayati kasyAzcicchevalinyA kAkaH pakSabalena bhUpati kAkaceSTA vakadhyAnaM kAkaH padmavane kAkasya gAtraM yadi kAke zaucaM dyUtakAreSu 445 205 334 216 145 2457 3 489 wwwArrrMMMMMM Namrom wwwmar mrd 1 476 kAke zaucaM dyUtakAreSu 1 108 kA khalena sahaspardhA 2 490 kAcaH kAJcanasaMsargA 2 132 kAcidrAlukavanmahI 1 27 kAntArabhUmiH ruhamoli 2 51 kApuruSaH kukurazca / kAmarogamadonmattA 2 269/ kAyA haMsavinA nadI 158 kAraNAtmiyatAmeti | 430 kArAgRhAdvahu, 470 kAruNyakelIkalitAM 527 kAruNyena hatA vadha | 481/ kAryaH sampadi nAnandaH 1 184| kAryA kAryAya kasmaicit 3 89/ kAryopayogakAle 1 192/ kAlajJAnavidAM varo 2 52/ kAluSyaM janayan jaDasya 3 254 kAvo yA jAimA vittI 2 49| kAvyazAstravinodena 2 49 kASThamadhye yathA vahni 2 67 kASThe ca kASThe'ntaratA 441 kiM kurmaH kasya vA brUmo 229/ kiM kulena vizAlena 1 64 kiM kulenopadiSTena 1 387 kiM kRtena hi yatra tvaM 3 453 kiM kekIva zikhaNDamaNDita kiM cAnyaiH sukulAcArai kiM citraM yadi rAja kiM janmanA ca mahatA 3 26 ki jApahomaniyamai 199 kiM diGmohamitAH 194/ kiM bAlalIlAkalito 434/ kiM bhAvI nArako'haM raranwwwdam onwarma 1 72 2 475 125 1. 358 3 439 2 427 3 22. 1282 3 304 2 388 1 449 1 181 2 242 1 226 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 500 pAnamadho mukhasya 1290/ kUpe pAnamadho mukha sya 2 243. kUpe syAdadhamaM snAnaM 65 h h h h m Wr nrnar Marararhama ww 0 traNeya bhAganA kenI akSarAnukramaNikA. 531 v e ----- - - - - kiMbhASitena bahunA kiM modase paNDitanAma 494 kiM liGgaveSagrahaNaiH kiM lokasatkRti kRtamohAstravaiphalyaM kiM vA pareNa bahunA kRtaM mayAmutra hitaM kiM vA mudhAhaM bahudhA kRte varSasahasraNa kRtvA pApasahasrANi kiM vedaiH smRtibhiH kiM sovi jaNaNijAo kRpAnadImahAtIre kiM hAraiH kimu kaRNaiH kRmikulacitaM lAlA kRmikula.citaM lAlA kimaraNyairadAntasya 1 57 kimaraNyairadAntasya kRzaH kANaH khajaH kimiSTamannaM khara kRSivANijyagorakSA kiriyAphaDADovaM kRSNaM kRtsnamazastaM 346 kivi kulakammami kecitkAvyakalAkalApa kITo'pi sumanaHsaGgA 90 ketakIkusumaM bhRGgaH kukarma jAlaiH kuvikalpa kedArapAlyAM gehe vA kukSau yuvatyAH kRmayo kedAre yajalaM pItvA kuggahagahaThAhiANaM keyUrA na vibhUSayaMti kucailinaM dantamalAva . ko'tibhAraH samarthAnAM kutIthikAnAM ca kude kopasya saGgAdvaramagni 220 336 kopasya saGgAdvara 397 kundadanto bhavedbhogI | kolAhale kAkakulasya 3. 295 kuryAdvarSasahasrantu kurvate svamukhenaiva ko'haM kasminkatha kurvanta uccairdvividhaM kauTilyakoTyA para 307 kurvanti devA api 2 2 144 kAralyAca kauzalyamuccairjinazA 37 kurvanti ye jJAnapadasya kauzeyaM kRmijaM kurvanti saMkhyAM bhavi krameNa zailaH salilena kurvantu bhavyA bhuvi krIDanmANavakAGki kulaM vizvalAdhyaM vapu 423 krIDAbhUH sukRtasya 2100 kulInAH sulabhAH prAyaH 3 9krIDodyAnamavidyAnAM. 2426 kusagge jai osa 488 krUrAzcaNDAzca 1314 kusaGgalIlA hatasaGgazIlAH 1219 krodhaH syAdyadi sapta kusumbhakuGkumIbhAva 2 137 krodhAninirvApaNavArivAho 2 491 kuhupUrNendusaGkrAnti 289 krodhAhidaMze maNimantra 2 497 wwwwwwwwwwM MOww mmla law more m deg h ...2/160 m ` . m | 451 m h t 142 m Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. 1/219 ' m e 2391 405 395 45 1 329 1/498 1 37 * klezAya vistarAH sarve 2) 424 gatA ye pUjyatvaM prakRti kacijjhillInAdaH 2 197 gatArthasArthasya varaM ka pizunasya gatiH 365 gatArthasArthasya varaM ka yAmaH kutra tisstthaamH| gatAvadi dInAvupU kSaNaM karNAmRtaM mUte gate tasmin bhAno tribhuvana kSaNazaH kaNazazcaiva gatvA gatvA nivartante kSantavyo manda(upodghAtapahelAM)2 gandhAbuvarSa bahuvarNa kSamayAmi sarvAnsatvAn gandherAvyA jagati kSamAtulyaM (janmacaritramA) 2 | garbha vilIna varamatra kSamA damo dayA dAnaM 1 garbhe'zucau kRmikulai. kSamApuSpasraja dharma garbho yathA dohad kSititalazayana vA prAnta 1 118 gavAdInAM payonyeyuH kSutkSAmaH kila ko'pi gavAzinAM vai sa giraH kSetra vAstu dhanaM dhAnyaM / gADhaM zliSyati dUrato kSetreSu no vapasi gAtraM kaNTaka saGkaTa kSetreSu sasyamati bhakSya gAtraM te malinaM tathA kSobhapalAyanabhaGga gAyadgandharvanRtyat girimRtsnAM dhanaM pazyata khaNDaH punarapi pUrNaH 2477| gItazAstravinodena khadyoto dyotate tAvad 1 393 gIbhirgurUNAM paruSA . kharo dvAdaza janmAni 1 313 guNavajjanasaMsargA khajUrAlIDhamaGgaM 427) guNavantaH klizyante khalaH sakriyamANo 1369/ guNavAn sucirasthAyI khalAnAM kaNTakAnAM ca 1 346 guNahINA je purisA khalAnAM dhanuSAM cApi 1 368/ guNAH kurvanti dUtatvaM khalena dhanamattena 2404 guNAH sarvatra pUjyante khalvATaH sthUlavapuH 11 359/ guNA guNajJeSu guNIbhavanti khuhA taNhAya sIuNhaM 2 61 guNAnacanti jantUnAM khe dharmacakra ca..rAH sapAda 1 45 guNAnAmeva daurAtmyAd guNA yatra na pUjyante gajAzvairbhUpabhavanaM za 96) guNAMstavAzritya / ThANaMdharairlabdhidharaiH 2 161 guNinaH samIpavartI / gAyanti nApazabdaM 291/ guNinAM nirguNAnAMca * * * * ~~~~~ 231 ~~ 1/126 1/ 162 1/ 171 1/ 181 1/162 1179 1 181 1 171 1 263 1 210 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNeya bhAganA zleAkeAnI akSarAnukramaNikA 171 guNini guNajJo guNino'pi hi sIdanti guNaguNaM vetti na vetti guNena spRhaNIyaH guNagauravamAyAti guravamAyAnti guNairvihIno'pi janA gurubhaNiyA guNai sarvajJakalpo'pi guNo guNAntarApekSI guravo yatra pUjyante guruA na gaNanti guNe guruvinA ko naha guDUcyapAmArgafas guNaguNaM vetti gurUpadezaH zrutimaNDanAni ddhiM vinA bhakSayato gRhaM suhRtputrakalatra gRhAdikarmANi vihAya gRhe gRhe santi sutA gRhe caivottamaM snAnaM gehIvaraM naiva kuzIla ~~~ gopRSThataru guruNA vidyayA vidvAn guroradhItAkhila gobhUmikanyA parakUTa gorasaM mASamadhye vAstu viprA gozatAdapi gokSIraM gauravAya guNA eva gaurItanurnayanamAyata gaurI nakharasAdRzya grAmaM nizAyAM khara 1 1) 184 | grAmAntare vihita 171 grAmAdi naSTAdi dhanaM 192 grAbhArAmAdimohAya 163 grISma hemantikAnmAsA 210 164 ghanaghanAghanakAnti 1266 > 1 3 3 183 478 ghRSTaM gharaM punarapi pRSTe ne ka prANakarNakarapAda 183 ghAtakacAnumantA ca 2 447 1 176 ca 2 67 vi vi AhAre 28 caviSNumativiSNu 216 cakrI trizUla na haro 1 46 cakre mayA'satkhapi kAma 70 cakSurdadyAnmano dadyA 2 434 cakSuH snehena saubhAgyaM 17 caNDrasya putrahInasya 145 caturdazyAntathASTamyA : 95 caturvedyapi yo bhUtvA 220] catvAraH praharAvAnti 397 caMdanaM zItalaM loke 316 candraH kiM sa na yat 251 candropamAnAH kRta sacca 3 437 carmacakSurbhRtaH sarve 2 143 caleca meruH pracatu - 275 cAturmAsye tu samprApte cAritraM sthiratArUpa 313| 424 cArutA paradArAtha gha 305| 315' 181 1 378 ciMtai jaikajjAI cArupriyo'nyadArArthI citaM rAgAdibhiH kiSTa cittaM vizudhyati 448 2 44 95 59 h w w 433 311 2 254 2 478 96 2 313 ror m 60 1 Um 28 302 10 60 www 3 331 1315 2 89 - 1314 1443 1 1 1 65 1 479 428 238 78 203 47 402 3 252 1 478 216 501 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa34 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. wwwand cUtAGkarakavala h l` cittaM zamAdibhiH 1 58 janA ghanAzca vAcAlA: cittamantargatanduSTaM 1 216/ janeSu gRhaNatsu / cittAyataM dhAtubaddhaM 3 143 jano'tra yo jJAnarathAdhi 2493 cittAhAdi vyasanavimukhaH 1 152/ jaM taMvasi pujasi 1 305 citte pariNataM yasya 1 93 jantvindriyAlamida 1499 citAM prajvalitAM dRSTvA 344 janmasthAnaM na khalu cirAyurArogyasurUpa 2 247 japanti ye namaskAra 2 // 217 jayaNAi vaTTamANo cetaH sAItaraM vacaH 1 154/ jayaNA ya dhammajaNaNI . 2.41 cetaHpazumazubhapathaM 3. 158 jalaM galanavastreNa 2 138 ceto'rthaye mayi 116 | jalena vastrapUtena cedvAnchasIdamayituM 490 / jalena vastrapUtena 218 caitanyaM viSabhakSaNA 250/jale viSNuH sthale ciSNu 2 94 caurazcaurAryako mantrI 2 307/ jalpitena bahudhA kimatra caurAdidAyAdatanUja 499/jaha kovivesAratto 2 179 |jaha siDhila masui chaTheNaM bhatteNaM apANa | jahA aggisihA dittA chatra tAmarasa dhanU jahA tulAe tole chatrAkAraM narendrANAM jahA dukhaM bhare chAyAM prakurvanti namanti jahA bhuyAhi tariuM chidrANAM nikaTe bAso jADyaM dhiyo harati chinnamUlo yathA vRkSo jADayaM hImati gaNyate chinnaH sa nizitaiH jAtAH kati nahi sukha 3 450 jAtiryAtu rasAtalaM chedazcandanacUta jAnanti kecinna tu jAnAti yajIvati 1 447 jaM vIra jiNassa jio 1 303 jAnAti yena sarva ja i jiNamayaM jAnAmi kSaNabhaGgaraM 3 454 jai te liGgapamANaM jagagurujiNassa vayaNaM jAnIyAtpreSaNe bhRtyAn 3 215 jagatrayAdhAra kRpAvatAra jAnunI mAMsalasnigdhe jagaddhAMdhAraH sa guru | jAne'sti saMyamatapobhi jaDAtmako dhAraNayA 292/ jAyeta yasya haraNaM janayantyarjane duHkhaM 2 395/ jAvajjIvamavissAmo . lh llh h mur marrm h llh ` s 2390 h h s mrarwa sh sh mh sh lh 347 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 535 -- 500 506 494 56 2 jinazAsanAva taM sa sanAva to 2 488 2, 500 2 495 497 488 495 traNeya bhAganA kalekenI akSarAnukramaNikA. -- -- ------ - - --- --- jiNaANA bhaGgabhayaM 1302/ jJAnaM ca saMsArasamudra jiNa Aga vicayantA 3 476/ jJAnaM janAnAmapavarga jiNapUAmuNidANaM 1474/ jJAnaM tRtIyaM puruSasya jiNavayaNaviyattu 2 180 | jJAnaM paThantIha ca pATha jiNavaraANAbhaGga | jJAnaM bhavAraNyadavAnalAbha jiNasAsaNassasAro 1 31 jJAna yatra.para:saraM jitendriyaH sarvahito 141 jJAnaM vinAndhA bhavavAri jinapraNIte zubhadharma 2. 163 jJAnaM sadArAdhayatAM 474 jJAnaM syAtkumatAndha jinezvarakramayugabhakti 102 jJAnaM hi yAnaM tvapavarga jino dAtA jino bhoktA 42 jJAnaM hi rUpaM paramaM jinodite vacasi 1107/ jJAnaM hi loke paramaM jihmo lokaH kathayati 1 366 jJAnaM hRSIkograturaGga jihAdUSitasatpAtraH 1] 404/ jJAnakriyAsamAveza jihvAnetrakapolAnAM 3, 432 jJAnadarzanacandrArka jihvAyA chedanaM nAsti 3 71 jJAnadugdhaM vinazyeta jilaikaiva satAmubhe 2 280 jJAnapradIpe zalabhI jIaM maraNeNa samaM | 476 jJAnasya dAnaM khalu jIo suvanabhUmI 1 36 jJAnasyadAne bhuvi . jIvanagrahaNe 1402 jJAnasya dAnaM bhuvi yaiH jIvanAzanamanekadhA 2) 312) jJAnasya nAnAvidhapusta jIvaraktAzayamuro 431] jJAnasya labdhvA vibudhA jIvANDaM madhu sambhUtaM 2/ 271] jnyaanaakhyyaanaadhigtaa| jIvAditatveSu musaM 2 36 jJAnAkhyasUryasya jIvAn hanti hari . 3 220 jJAnAdhikaraharahaH / jIvAnnAM yatra nabho 2/ 227 jJAnAptitodravyamupAje jIvAstrasasthAvarabheda 43 jJAnArNave ye'tra kRta je nicamapamattA 84/ jJAnI kriyAparaH zAnto jaino dharmaH prakaTavibhavaH 1423 jJeyAvabhAsinI pUrva jo vAravei paDimaM 1 14 jvarasya prathamotthAne jo gihakuDaMbasAmI 2/ 220 jvAlAbhiHzalabhA jalai jo guNa ila ekamegaM 1 32 Ta jo na kuNai tuhaANaM 1 306 Takacchede name duHkhaM / jJAnaM karmamahIdhrabheda 2 501, TAlyAM vIkSya tato MwwwxAANMMMMMMMM ba 100 ___ 76 498 2 503 2 511 2 508 2 508 2488 2 492 492 495 307 433 350 224 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 e. m sh m ` Na sayaM Na paraM ko vA lh h m sh s m 200 s lh s 7 147 324 s s wwwarm ranmmwaonr ww ccccc www com mh m m h m h h m h h h m m w m ww 000 m s ` sy mh m | taraGgataralAM lakSmI 303/ tarumUlAdiSu nihitaM / tasyAgnirjalamargavaH tasthau hasta ca kora tasyopari tilaM jJeyaM tassa na havaI tA jai imaM pi tANa kahaM jiNadhamma | tAnIndriyANyavikalAni tAlaNA tajjaNA tAvaccandrabalaM tato tAvat prItirbhavelloke tAvat prItirbhavelloke tAvadatra puruSA tAvadgarjanti maNDUkAH . tAvannaro bhavati tAstu vAcaH sabhAyogyA 1 361 timirAristamo hanti 2) 268 tiryaktvaM bhajatu 439 tiryagloke candramukhyAH 2 52 tilasarSapamAtraM tu. 1 124 tiSThaJjale'tivimale 246 tIkSNA nAruntudA buddhiH 1107 tIrthakarANAmadhunA 20. tIrNa jIrNa paToraM 2 55/ tIrthakarebhyo gatarAga 78 tIrthAbhiSekakaraNA 1 55 tIrthAbhiSekavazataH 96 tIrtheSu cetkSayamupaiti 133 tIrtheSu zudhyati jalaiH 103. tuGgAtmanAM tugatarAH 3 131 tucchaM patraphalaM 171 tumbIphalaM jalAnta 2 499 tulyavarNacchadaiH s w h taM rUbaM jatthaguNA taiyAhimANa ahamA ta eva dhanyA yazasAM takravasAMtRNakapara takSakasya viSaM dante taccAritraM na ki seve tatkarma yanna bandhAya tattatkArakapAratavya tatra jvarA daza dvauca tatra dhAmni vasedgRha tatra sthAne sthitA tathA ca yatkiMcidahaM tathyaM pathyaM sahetu priya tadanu ca gaNakacikitsika tadiha dUSaNamaGgigaNasya tadekAntagrahAveza taduHkhama pi no dukhaM tadvaktA sadasi bravItu tanUdbhavaM mAMsamadana tanUbhRtAM niyatatapo tanoti dharma vidhunoti tanno nAgapaterbhujaMga tapazcaturthAdi vidhAya tapazzIlasamAyukta tapaH zrutayamajJAna taponau jIvakuNDasthe tapoz2apAdhaHsvaphalAya taptAGgArasamA nArI tamabhilaSati siddhi tamo dhunIte kurute ` m m s kh m h sr m s mh m 497 h 1497 h h h h s` lh 3 97 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zhen Mang Xin Gai Xin Lu traNe bhAganA zlokonI akSAnukramaNikA. putrA tuSyanti bhojanairvimA tUllaghavo mUDhA tRNAni bhUmirudaka tRSA zuSyatyAsye te gatAste gamiSyanti tejomayo'pi pUjyo'pi te dhatturataruM vapanti ye piturbhaktAH satpuruSAH parArtha teSAM ca dehodbhutarUpa teSAM mukhe jalaukAstu teSAM sarvAH zriyaH paJca tairAtmA supavitrito tailAdrakSyaM jalAdrakSyaM taizcandre likhitaM toyeneva saraH zriyeva tyaktena tenodadhinA tyakte'pi vitte tyaktvA kuTumbavAsantu tyaktvApi nijaprANAn tyaktvA mauktikasaMhati tyajati ca guNAnsudUraM tyajati zaucamiti tyajatu tapase cakraM tyajedekaM kulasyArthe trayaH sthAnaM na muJcati trANAzakterApadi tridhA striyaH svasRjananI trilokakAlatrayasambhavA trivargasaMsAdhanamantareNa traikAlyaM jina pUjanaM traikAlyaM dravyaSaTkaM trailokyametahUbhi yahaM gRhadvAra e 156) tvaM rAjA vayamapyupAsita 92 tvattaH suduSprApamidaM 61 tvAmavyayaM vibhumaciMtya 86 tvAmAmananti munayaH 28 tvAM tvatphalabhUtAn 411 87 thadgho chiDapehI 473 159 dakSiNamaMga puMsaH 44 2 276 dovijJAnazAstrArtho dagdagdhaM punarapi 28 466 dagdhasAvakulAvalI 1 482 dagdhogninAkrodhamayena 466 dattaM na dAnaM parizIlitaM dattamiSTaM tapastaptaM 50 | datte mahattvamRddhAdi dadati tAvadamI viSayAH 56 dadAti duHkhaM bahudhA 1 386 dadAtu dAnaM bahudhA 392 dadhAtu dharma dazadhA dadhidUrvAkSatapallava 448 451] 391| 2 268 dantasohaNamAissa 277 472 185 480 | 104 183 1 421 1 476 2 40 1 3 1 tha 120 316 dantidantasamAnaM hi dantIndradantadalaneka dantocchiSTaM varjanIyaM damo dayA dhyAnamahiMsanaM dambhavikAraH purato dayAdamadhyAnatapovratA dayAdayitayA zUnye dayAmbhasA kRtasnAnaH dayAlavo madhuramapaizunaM darzanAd duritaM hanti dazakAntarnavAstitva za 3 2 pa hai 3 56 2 1 w s m 3 314 3 355 1118 1186. 14 .95 51. 1 117 186 184 184 : 320 221 60. 178 81 234 20 1 362 183 97 1 23 1 104 15 438 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 3 jo. ww***~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1 | 59 | duHkhinaH kAkajaGghAH 3 298 duHkhe duHkha / dhikAn 379 duHkhena zudhyati mazI 504 duHpAlazIlaM paripA 441 duratamidhyAtvatamo 538 dazabhirbhojitairviprai dazamaparicchedoyaM dahyamAnAH sutItreNa dAnaM guNo guNazatai 2 dAnaM bhogastathA nAzaH 2 dAnaM vittAdRtaM vAcaH (upodghAta) 2 12 durjanaH kAlakUTaM ca dAnamaucitya vijJAnaM dAnazrutadhyAnatapo 447 durjanaH parihartavyo 100 durjanaH parihartavyo 194 durjanaH sujano na syAt 146 durjana janasantapto 147 durjanavacanAGgArai 442 durjanaM prathamaM vande 449 durjanavadanavinirgata 14 durjanena samaM sakhyaM 99 durjano doSa nAda te 317 durjano nArjavaM yAti 407 dubhedasphuradugrakugraha 281 durlabhaM saMskRtaM vAkyaM 83 388 durvA rAzanasamRddha 421 durvvattasaGgatiranartha 432 duSTaH karmavipAka 345 duSTASTakarmamala 243 duSTo yo vidadhAti 51 duHkhapne devagurUn 322 dUto vAcikavismArI 2 272 dUrAducchritA garAI 12 dUre vizAle jana 420 dUSaNaM matirunaiti 327 dUSayanti durAcArA 94 6zyante vahavaH kalAsu 527 dRSTaM kimapi loka'smin 396| dRSTaH zabaH pravAse dRSTaH zrutovA 1 249 dAnArthino madhukarA dAnI sa yaH svalpa dAne tapasi zaurye dAyAdAH spRhayanti dArAH parabhavakArA dAridda dohaggaM kujAi dAridaurbhAgya dAridryazIlospi dAridryAtpuruSasya dAsatvaM viSayaprabho dAsatvameti vitanoti dAsyatyeSaiva kintu dine dine manjula divA nirIkSya vaktavyaM divya cUtarasaM pItvA dIkSita brAhmaNazcaiva dIkSolvaNaguNagrAma dInakSapaNonmatta dIna madhukare vegaH dIno dadhAra dhurandhara dIpoM hanti tamaH stomaM dI kArye nADI para dIpeta mAryamANasya dIrghAyurbhavattavAn duHkhaM varaM caiva varaM duHkhAni yAnyatra kuyoni 2 3 1 1 1 2 1 1 1 1 ( janmacaritra) 3 | 333 475 1 499 64 2 180 1 335 333 1 433 2 210 1 116 1 116 355 336 1 1 334 1 157 1 334 230 17 78 412 493 500 340 348 1 325 401 46 1 381 1 379 1 73 525 321 319 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * mm * or 326 345/ dhatUrakaNTaka phala Tm 397 495/ 2 * * * * * * * * * * * * 19 424 traNe bhAganA lokenI akSarAnukramaNikA. 59 mannnnnnna nnnannnansaardRSTAH svamA ye 3 343/ drAkSA mlAnamukhI jAtA 2157 dRSTAntayukti 2 162dvAtriMzaddazano rAjA dRSTvA janaM vrajasi 11276 dvAraparighasya zayana, dRSTipUtaM nyasetpAdaM 137 dvau hastau dvau ca pAdau 208 devaM zreNikavat prapUjaya 475 devatatve gurutatve | dhaNadhannapesavagge devatAzupadezottho devasya pratimAyA devAnAmagrataH kRtvA | dhanadhAnyaprayogeSu dhanaM tAvadasulabhaM 395 devaH sa vaH zivamasau devamAnuSyatiryakSu dhanamapi paradattaM | dhanavRddhirantrakampe 314 devayAtrAvivAheSu devArcanAdividhinA 90 dhanAzayA khalIkAraH | dhanena hIno'pi dhanI devArthavyayato yathAruci za 22 deveSu devo'stu niraJjano dhaneSu dhAnyeSu haleSu / devehiM dANavehiM 402 dhanyastvaM nirdhano'pyevaM devo jino jinamataM. dhanyaH sa mugdhamatirapyu dehe vimuhya kuruSe 491 1 297 dhanyAnAM girikandareSu daivaM ruSTaM capeTAM kiM dhanyAnAmiha dharmakarma daivakhAtaM ca vadana dhanyAH kepyanadhItino'pi 1 299 doSaH sarvaguNAkarasya dhanyA bhArata varSa 1/449 doSapluSe puNyapuSe dharAntaHsthaM tarormUla doSAkaro'pi kuTilo dhamai jAgarayatyayaM 2164 doSAlokananipuNAH dharmakAmadhanasaukhya 2 314 doSeSu svayameva dharmadrumasyAstamalasya doSo guNAya guNinAM 2. ra47 dharmadhvaMse kriyAlope 2. 143 dhUtato'pi kupito dharma dhvastadayo yazo 1 416 dhUtadevanaratasya dyUtanAzitadhano gatA 3 342 2313/dharmarataH samadhAturyaH 320/dharmasya phalamicchanti 1.446 dyUtanAzitasamasta za443 dyUtapoSI nijadveSI 2453/ dharmAdadhigataizvayoM dravyapUjocitA 1408 dravyastavAtmA dhanasAdhano dravyAdisAphalyamatulya 2) 170 dhanairvimuktasya narasa Marnar mr ornar.rrm mmmmmwwwNNNN za 26) dharmAdharmavicAraNA 2432/ dharmArambhe'pyasatAM 2122/ dharmArtha yasya vittehA Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. s ` m dharmArthakAmamokSANAM dharmArthakAmavyavahAra dharmArthakAmahInasya dhamA duHkhadavAnalasya dho mahAmaGgalamaGga dharmo yazo nayo dAkSyaM dhavalayati samagraM candramA dhigAgamairmAdyasi rajjaya dhUmaM payodharapadaM dhRSTo duSTo'pi pApiSTho dhairya yasya pitA kSamA m * * * * dhyAnaM puSpaM tapaH 1443/ na jJAnadAnaM bhuvi yaiH 2) 510 2 500 na jJAnadAnaM bhuvi yo 2 400 naTo'pi dadyAdgaNako 3 442 1 425/ na tathA ripurna zastraM . 2 304 420 na tathA zazI na salilaM 2 152 157/ na dArubhirvatirapAM 2 434 190 na devaM nAdevaM na guru 1483 296 na devatIrthana parA 2) 450 390 na devaM nAdevaM na 362/ na devapUjA na ca pAtra 2 10 57 na devarAjasya na 3. 470 2 81 nadyaH payodhi nayinaM 1267/ na dhAtovijJAnaM / 3 443 3 335/ na dhayamAno bhajati 2 181 28 na dhyAnaM naiva ca snAnaM 2/246 77 na navyaM pustakaM zreSThaM 1 339 na niSThuraM kaTuka na paraM phalati hi 412 307 na bAndhavasvajana 103 254/ na brUte paradUSaNaM paraguNaM 2 47 na bhAvidhabhairavidhi 46 namaskArasamo mantraH 3 432 na mukhenodgiratyUrva 245 namratvenonnamantaH paraguNa 1 91/ nayato'bhIpsitaM . 3 472 nayanAJcalaiH sakopa 74 na yAnti dAsyaM na daridra / / 52/ narakasaGgamanaM sukha / 2267 / 53 narasyAtyantike kArya / 3 11/ na rAgiNaH kacana na roSa 1 106 3 133 na rAtrine dinaM noccaM 2 400 2 497 na lAti yaH sthitapatitAdikaM 1 103 2/488 navakArahaka avaravara dhruvApramAdaibhavavAridhau dhvajavajrAkuMzacchatra dhvasto'nyamantraiH parameSThi dhvAntaM dinezori dhvAntadhvaMsaparaH kalaM na na karoti nAma roSaM na kApi siddhirna ca te na kurvate kalilava na kopo na lobho nakhanetramalaM vakre na gaGgA na ca kedAro na gopyaM kApi nAropyaM nane'pi zulini na grAhyANi na deyAni na cakranAthasya na na ca rAjabhayaM na ca na corahAya naca na jAtu kAmaH kAmA na jJAnatulyaM kila mahAnatulyaM bhuvi * - * W * * * wwwwwwwwwww * * * * Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe bhAgenA kenI akSarAnukramaNikA. 541 1) 84 2 133 22 347 97 454 484 2 439 3 32 3 324 navabrahmasudhAkuNDa za 99 nAhaM pudagalabhAvAnAM navApi tattvAni vicA .1 64 nAhaM svargaphalopabhoga na vikArAya vizvasyo 97 nicaMkAlappamatteNaM na vinA paravAdena 333 nicchaya omicchatI na vismRtaM no patitaM 171/ nijakarmakaraNadakSaH na vinA madhumAsena 215 nijaguNakSayarUpa na vetti yo yasya 191 nijabhAryAyA haraNe na vyAghraH kSudhayAturo 415 nijamanomaNibhAjana na zabdazAstrAbhiratasya 67nijjharaNanIrapANaM nazyattandro bhuvana 151 nityaM chedastRNAnAM . na zrAvyaH kusvapno 3, 342 nityamitrasamaM dehaM na strI tyajati raktAkSaM 3 330 nityazucyAtmatAkhyAti na snAnamAcaret 1 495/ nidrAchedasakhedabAndhava na svAdu nauSadhamidaM 2 317 nidrA mUlamanarthAnAM na hanti yo'nyAnsa 98 ninyAni lohazaGkhala na hi janmani jyeSThatvaM 1180 nindyena mAMsakhaNDena na hi me parvatA bhArA. 367 ninyena vAgaviSayeNa na hIno dhanahIno'pi / 9nipatito vadate nAkRtA prANinAM hiMsA 2 109 nimiSaM nimiSArddha nAjIkkiApraNayinI 1272 nirakSare vIkSya mahA nAtmA na puNyanna bhavo 2 10 nimIlanAya padmAnAM nAdo vinA jJAnamupai 2 18 nimnaM gacchati nimnageva nAnAtarumasavasaurabha 3. 78 nirastabhUSo'pi yathA nAnAprakAraiH paritaH 2 494 nirasthannAlIkaM nAnAvidhavyasanadhUli 83 nirguNalokapraNataH nAntakasya priyaH kazcit 444 nidaitaH karaTI hayo nAbhUma bhUmipatayaH 477/ nirdayatvamahaGkAra nAbhyutthAnakramo yatra 3 65 nidravyo hriyameti nAnaM susikto'pi dadAti 222 nirdhanatvaM dhanaM yeSAM nArAyaNazreNika 17 nirmamo nirahaGkAro nAlikerasamAkArA 1 156 nirmalaM sphATikasyeva nAzcaryametadadhunA 2212 nirmAyakhalajihAgraM nAstike zakunA 3 449 nirvAhArthinamujjhitaM nAhaM kAko mahArAja 1433 niviveka nara nArI anwarm warrm wwwmarwarm war worrar Mrromarwarrrrrr m Murar orrordarmanwrman 1 394 2, 442 329 404 | 357 | 424 2 410 2, 407 1 60 / 38 448 403 2 // 225 65 Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 nivasannapi samamitarai nivRttalokavyavahAra nivedya satveSvapadoSa nizAntyayaghaTikA nizcayavyavahArau nizzeSakalyANavidhau vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. 77 (--~~ 1 | 172 | naivAsvAdyarasAyanasya 53 | naivAhutirna ca snAnaM 232 noccairvAcyamavazyaM nodakaklinnagAtro'pi nodakamapi pAtavyaM no duHkarmaprayAso no nirdhUtaviSaM pivannapi bandhanA no manye no mRttikA naivajalaM nordhvajAnuciraM tiSThe naureSA bhavavAri naureSA bhavavAridhau nyastaM yathA mUrdhni nyastA muktipathasya nyAyanirNItasAratvAt 2 3 1 341 430 49 1 500 niHzeSa pApamalabAdhana niSiddhamapyA caraNIya niSkAraNaM yaH prapalAyate 3 315 473 3 315 1 518 1 191 2 | 430 1 346 462 196 1 405 2 443 niSkAraNaM sammilitA niSkAsitAviratiyoSiti 1 niSThurakuThAraghAtaiH niSpeSo'sthicayasya niHsaGgo'pi muna niHsArasya padArthasya niHsvaM sodarakaM nirIkSya 2 niHsvo'pi saGgataH sAdhu 1 samRddhamapi seva nIcasyApi ciraM caTUni nIcAH zarIrasaukhyArtha nIcoccAdivivekanAza nIratIrthe taTasthazvedaGga nIrasAnyapi rocate nIlikAM vApayedastu nIlI kSetraM vapedyastu nRNAmmRtyurapi zreyAn 1 201 netrAnandakarI bhavodadhi netronmIlivikAzabhAva nendriyANi na vA rUpaM naikacakro ratho yAti nairmalyaM vapuSastavAsti naiva bhAgyaM vinA vidyA 2 156 naivAtmano vinAzaM 233 2 274 1 20 1 19 2 173 1 438 2 213 1 387 1 1 156 339 3 314 1 186 pa pakaNakule basanto pakSapAto na me vIre pakSavikalaca pakSI paGkAnvayamapi sarasija paJcaprakAre parameSThi paJcamI cASTamI SaSThI paJcamI vedinI khyAtA |paJcavidhAbhigamosau paJcAdhikAviMzati paJcApyevaM mahAdoSAn pazcAzravAdviramaNaM paThakaH pAThakazcaiva paThati pAThayate paThatA paThato nAsti mUrkhatvaM paTha putra kimAlasya paThitenApi martavyaM paDivannamasagAhaM 1211 238 1 360 1 58 238 58 1 372 3 | 454 57 26 1 20 165 3 76 1 | 229 1 121 2 - 1 | 218 1 39 2 401 1981 37 3 | 428 3 | 433 1 MY N 1 mr mr 6 48 272 41 308 w 20120 509 26 22 251 478 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe bhAganA kalekenI akSarAnukramaNikA. 543 31486 222 315 387 306 paNyAjIvastu kazcit patito'pi rAhuvadane patnI premavatI sutaH padmapatrasamA jihvA padmaM padmA parityajya padmAkaraM dinakaro padmAlayArAdhana payo yutaM zarkarayA parakAvyaiH kavitvaM parajanamanaHpIDAkrIDA paradAraparadroha paradAraratasyApi paraparitApanakutukI paraparivAdaH parSadi paraparivAde mUkaH paramabhAvaphalAvali paramANorapi paraM paraM puNyaM paraM zreyA paravAdedazavadanaH paravighnena santoSaM paravighnena santoSa parasyApadi jAyante parAnnaM prApya durbuddhe parApavAdena mukhaM parigrahaM cedvyajahA parigrahaMdvividhaM parigrahaM santanute . parigrahAtsvIkRtadharma parIkSA sarvazAstreSu parISahAno sahase na parISahA yatra sadaiva paropakAramavaNAH paropakArAya phalanti parigraheNApiyutA. Mmmar naamar momorrorama Momonamomorrowomamarwronour 1/385 | paropakAro'sti tapo 177 palAdino nAsti 426 palAzabIjamarkasya palyaGkamAsaMdika palyopamasahasrantu 34 palle mahai mahalle kumbhaM 41 palle mahai mahalle kumbhaMsAhei 2 42 palle mahai mahalle kumbhe sohei 2 42 pavaNeNa paDAgA iva pazya lakSmaNa paMpAyAM pazya satsaGgamAhAtmya pAThAmUlaM viniSpiSya 3 428 pANDityametaddeva hi pANau tAmraghaTI kuzaH pAtito'pi karAghAta pAtu vo nikaSagrAvA pAtraM pradAtA zubhavastu pAtramapAtrIkurute pAnAnapuSpAdika pApaM lumpati durgati dala 1 142 pApakartaH parasyArthe pApadhvaMsini niSkAme 1 315 pAparddhistanumadvadho pAyakhiNeNa pAvai 1256 pAradArikacorANA 2277 pArApate megharatho pArthivaH zukanAsaH syA 337 pAvANaM ca khalu pASANeSu yathA hema / 1251 pASANo bhidyate Takai 1404 pAsatthAI vandamANassa pittaM rAjA zaratkAle 3 352 | pitA mAtA bhrAtA priya 1 69 | pitA yogAbhyAso 2 54 W mrem womendomorrowrondonomoratmaram room wnxnv%2.2M. 20 | 173 |404 vvworry 2250004020m 517 1217 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 vyAkhyAnasAhatyasaMgraha bhAga je, 3) 160 2312 3 313 405 365 341 2/268 270 442 157 arn pitRNAM devatAdInAM 2 274 | paizAcikamAkhyAnaM pitrAdayo'pi vaMcyante 1462 | paizunaM kaTukamazravA . pivati yo madirAmatha 2 267 potakI piGgalA kAko pivanti nadyaH svayameva 189 potodustaravAri pizunaH khalu sujanAnAM 365 pauSamAse nirAhArA pizunajanadUSitA 1 116 | prakaTmapi na saMvRNoti piSTAnnamazubhaM sarve 3 321 | prakArairAdimaiH pIThI prakSAlanena kSiti prakAzitAzeSanijAsya pIDA na duHkhaM na parA 2 170 prakRtikhalatvAdasatAM pIDyante jantavo yena 1495 prakSAlayantaM janapApapay pItaM yatra himaM payaH 1 371 pracuradoSakarImiha pItvA jJAnAmRtaMbhuktvA 1 79 pracuradoSakarI madirA pIyUSadhArAmiva dAmbhikAH 1 |220 pracchannA yamadUtA pIyUSamasamudrotthaM |487 | pracchAdayati durAtmA puMso nijamanomoha pratigraharatA ye ca putradA karabhe rekhA | pratisUryadazenolkA putraH syAditi duHkhitaH 3 pratyakSato na bhagavA putro me bhrAtA meM 449 pratyarthI prazamasya pudgalaiHpudgalAstRpti pratyutthAti sameti nauti puraH sthitAnivodhi | pratyUSasaM vIkSya purISa purA dattA tu yA vidyA 3 25 prathamavayasi pItaM toya puSNAsi yaM dehamaghA 3487 prathame nArjitA vidyA puSpAdharcA tadAjJA ca pradAnaM pracchannaM gRha pUgIphalAni pAtrANi 185 pradIpte bhuvane yUdvat pUjAyazaH zrImukha prapUritazcamalavairyathA pUtaM dhAma nijaM kulaM prabodhayanto bhavikA pUtipaGkamaye'tyartha 308 prabhaviSNustvameko'pi pUtizrutiH zveva rate 107 prabhAsaM puSkaraM gaGgA pUrNe taTAke vRSitassa pramANIkRtya zAstrANi pUrva navAGgaMnavabhiH | pramANIkRtya zAstrANi pUrvamaniSTaM dRSTvA | pramAdaH paramadveSI pUrve bhave'kAri mayA pramAdasya mahAhezca pRthivyo trINi ratnAni 2 156 | pramodaM janayatyeva pRthvInAthasutA bhujiSya 2 85 | pralambabAhuH svAmI mmmmmm mr mmmr momorror Mormorrormmorammarrornrar ramr m 428 420 443 174 marar orm or ar mm w lm 191| |343 | nh sh Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narram or | 363 403 3472 traNe bhAganA lekenI akSarAnukramaNikA. 545 ParnntalA . pravAtaM nAtinirvAta 3350 / phalAzino mUlatRNA 2403 pravRttayaH svAntavaca 2 46 ba prazamo devaguvAjJA | vandhaNa maraNa bhayAI 1 305 yazastyAyuktamArgasya baddhAyuSaH syuH kugatau 2 18 prazAntacittAya bhavAbdhi vadhirayati karNavivaraM 396 prasannacandra rAjarSe 3 154 | bandhanastho hi mAtaGgaH 209 prasahya maNimuddharen bandhuH paro yo'tra videza 490 prastutaM hetusaMyuktaM balAdasau moharipu 451 prAkRta eva prAyo bahavo rathyAguravau prAk pAdayoH patati bahuguNavijjANilao 301 pAradharmalavaNottAraM bahuniSkapaTadrohI 333 prAjJaH prAptasamasta vAdhAvidhAyinAmaSi 188 prANAghAtAnnittiH bAlaH prAyo ramaNAsaktaH 1 447 prANAyAmAdikaM kuryAt bAlasakhitvamakAraNa 3 253 prAtaH kSAlitalocanAH bAlAdapi hitaM grAhya 3 22 prAtaH prAtaH samutthAya bAlAdapi hitaM grAhya prAtaH pUSNo bhavati bAlyeDipi madhurAH ke'pi 1 156 prApyApi cAritramidaM . 1 vAvRttari kalAkusalA 3 49 prAyaH prakAzatAM yAti 1 bAhaubalI zrIbharato 427 prAyaH svabhAvamalino 1 bAhyadRSTipracAreSu pAyovRttyA vipadaH 2 bAhyadRSTaH sudhAsAra prAsAdaramyamojasvi bibheSijanto yadi prAsAde kalazAdhiropaNa bIA duvihe dhampre priyasaGgamAya bAhvoH bIA paJcamI aThamI priyatamAmiva pazyati buddhastvameva vibudhA priyaduHkhe samutpanne vubhukSitairvyAkaraNaM 2389 priyavAkyapradAnena brUta nUtanakUSmANDa priyA nyAyyA vRttirmalina bodhito'pi vahusUkti prItiryatra nijai brahmacaryatapoyuktA pIto'vadAtaveSaH brahmajJAnavivekanirmala prerayati paramanAryaH brahmaNyarpitasarvastro brahmayajJaH paraM karma phalapUjAvidhI brahmavataM tIvrataraM phalAmUlA zanairmedhyai 2 112 brahmAdhyayananiSThAvAn mmary mom >> oranorm orr warrowd warmudrar mom 20V 0 Mmm Movr mmmmm Www 10 davurvaira Mor90ruron2 h s lh mh m s 2559 ` ` sm v.wrone mmoc m 389 h mh lm 1/285 / 78 ord ` lm tm Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMjara brahmANamapi brahma brAhmaNo brahmacaryeNa na bhaktizraddhAnaghusRNo bhakta dveSo jaDe prItiH bhaktomAtApitRNAM pRSThakaTigrIyA vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo. bhasmasnAnamahAvrataM bhAnu jAyate lakSmyA bhAyeyaM madhurAkRti bhikSAzanaM tadapi bhikSA sUtakamandire bhinnoddezena vihitaM bhiSakadravyANyu bhIta mUrtIrgatatrANA bhuktaM halAhalaM tena bhuJja gANussara bhoge bhUtatApazramAnaGga bhUpaH kalAvAnapi 1 1 2 1 1 2 1 306 1 bhaNiUNa namukkAraM bhamio bhavo bhartAraH kulaparvatA bhavati kila vinAzo bhavati jantugaNo bhavati niyatamatrA saMyama bhavati madyavazena mano bhavati madyavazena manobhrama 2 bhavanti namrAstaravaH bhavabhramaNavibhrAnte bhavasaukhyena kiM bhavAdhvani jJAnapayoyutA bhavAnizaGkaromeza bhavArkatApaiH paritApi bhasmanA kezalocana 70 maMsAsI majjarao 1 117 makSikAH kSatamicchanti 266 | maNinA valayaM valayena 223 | maNibandhAtpiturlekhA 269 | maNiHzANolIDhaH samara 263 | maNiluThati pAdeSu 147 matidhRtiyutikIrti 1 1 1 2 3 58 | matkuNAnAM ca saMyogAt 90 matvAtmano bandhanibandha 507 matsvArthI carati tapaH 311 madasthAnabhidAtyAgai 496 | maddavisayakasAyA 1 96 madyaM pItvA tataH 2 | 316 | madyapAne kRte 309 madyamAMsAzanaM rAtrau 453 madhye pIte kulIno'pi 76 mAMseca madhuni 228 madhe mAM madhuni ca 130 madhuramiva vadanti 3 3 131 | bhUpaH pRcchati mAMsamaulya 2 250 140 bhogAnbho gAGga 2 412 18 1 2 3 23 394 471 44 mr m bhogAstuGgataraGgabhaGga (prastA0 ) 2 bhojye vacasi dAnAdau bho lokA mama dUSaNaM bhramavATI bahirdRSTi 482 bhrAtaH kastavaM tamAkhu 84 | bhrAntA vedAntinaH ma | 355 madhurAjyamahAzAkA 227 | madhyandine vezmani 63 | mana eva manuSyANAM 273 | manaHkarI viSaya 3 | 351 | manaH saMvRNu he vi 50 manaH sthiraM yasya vinA 3 53 2 451 94 318 3 439 84 ' 155 1 183 3 329 1 197 2 209 2 269 210 411 1 1 361. 24 67 263 263 237 263 244 444 270 1 142 1 81 3 316 3 157 247 3 153 1 | 68 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 547 traNe bhAganA kalekenI akSarAnukramaNikA. 112 231 Marrord ormomrom r 65 557 92 mananadRSTicaritratapo 2 | 268 | mAM sa bhakSayitA'mutra 2 manasi vacasi kAye mAM sa bhakSayitA'mutra 244 manISiNaH santi na te 1 127 mAMsalubdhairamaryAdai 252 mano vAkAyaje pApe mAMsAnyazitvA vividhAni 2 manovizuddhaM puruSasya mAMsAzanAjjIvavadhA mantrANAM parameSThi mAMsAzane na doSo'sti 2 mandopyamandatAmeti mAMsAzino nAsti dayA 2 manye mano yanna mAMsAmugmedasAM tisro 3 manye vizodhya vidhi mAgA ityapamaGgalaM mamatvamAtreNa manaH mAtaGgAdapi dAridya mamatvamAyAmadamAna mAtA pitA putrakalA mameyamamasyeti 448 mAtA pitA svaH sugurU mayUrI jJAnadRSTizcet mAtApyekA pitApyeko maraNasamaM 115 mAtRvatparadAreSu marusthalIkalpatarUpamAna mAtRsvAmisvajana martya hRSIkaviSayA mAteva rakSati piteva malayAcalagandhena mAtsaryasya tyAgaH malotsarga gajendrasya 209 mAyasyazuddhairguru 1 221 maste duHsahavedanAkavalite 3 439 mAdyasyazudvaigurudeva 476 mahatAmapyahovAda | 411 mAnaM mArdavataH krudhaM mahatAmApadaM dRSTvA mAnuSyaM viphalaM mahatAM prArthanenaiva mAbodhi vaidyaka | 43 maharSayaH ke'pi mA bhUrapatyAnyavaloka 438 mahAtapodhyAnaparISa mA rodIzviramehi 405 mahAduHkhAya sampadye 427 mArga rudhvA sagarva kamapi 347 mahAvratadharA dhorA | mArjAramahiSayuddhaM mahAvatAmaya'nagA mAlAmbarAbharaNa mahimAnaM mahIyAMsaM 202 | mAlAsvamo'nhi dRSTazca |342 mahI ramyA zayyA 54 mAlinyamabalambeta 337 mAMsaM putropamaGkatvA 245 mA sUaha jaggoabba 446 mAMsaM mRgANAM dazanI |mA svapIhi jAgaritavthaM 1 446 mAMsaM yathA dehabhRtaH 2 257 . micchattasevagANaM 2/ 220 mAMsaM zarIraM bhavatIha 2 257 mittasamANo mANA mAMsakhaNDaM na sA 2156 mitradrohI kRtaghnAca 1 | 435 or ar arrorrm or aromorrorm or orm rrrror orm 1/ 152 3 12 4 000 258 0 m rrrrrrrrrrorar ro mowoman 1 169 1/478 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 -- 0 / wrorror sh h 1 h h 10 h h s sh vari 1 55 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je, - - -- -- mitho yuktapadArthAnA 3 8 | meghAM pipIlikA hanti 2 | 236 mithyAtvagaralodgAraH 1 34 merUpamAnamadhupa 500 mithyAtvaM paramo rogo 2 178 mepaM ko'pi jhare pibanta 1 mithyAtvaviSaprasuptA: 2 13 mokSadvArapratIhArA mithyauSadhairhanta 442 mokSaprayANe pRthusArtha 490 muktistriyo'laGkaragaM mokSAzramaM yazvarate. muktvA svArtha sApahRdayAH 152 modakA yatra labhyante 314 mukhadoSeNa badhyante modante bahutarkatarkaNa 298 mukhaM padmalAkAraM 362 momArAmamamAdadve mukhenaikena vidhyanti 403 mohaM dhiyo harati / mukhe purISaprakSepa 469 mohaprarohaH prasaranivArya muNDanabapanavikartana 318 mohavyatItasya narasya muNDanAcchamaNo naiva 215 mohAndhakAre bhramatIha muNDI jaTI valkalavAn 1 221 / maunamalaulyamayAJcA muNDo jaTilo nagnaH 359 ya. muddhANa raMjayaNattha yaH karma hutavAn 2.128 mughA sudhA yAti rasa yaH kuryAtsarvakarmANi 2 138 muniradhyAtmakailAse | yaH pazyannityamAtmAna mUrkhazau pathi gacchataH 296 yaH pAThazAlAmiSataH mUkhatvaM sulabhaM bhajasva yaH puSpaijinamarcati mRkho hi jalpatAM puMsAM 391 yaH saMsAranirAsalAlasa 1 468 mUlaM dvAraM pratiSThAna 39 yAsUryacandramaso 344 mUlakena samaM cAnnaM 2 273 | yaH snAkhA samatAkuNDe mUlabhUtaM tato dharma 445 yacca stimitagaMbhIraM 2 173 mUle bhujaGgAH zikhare 173 yacchanti ye jJAnayanaM 2 508 mRgamInasajjanAnAM 381 yacchanti ye sampaThatAM mRgavyAghrodaro bhogI | 333 yacchukrazoNitasamuttha 498 mRgAnvarAkA~zcalato 228 yataH anaM ciMtijjhAi mRJcAlinImahiSahaMsa 2 195 yataH zucInyapyazucI mRtpiNDarUpeNa 487 | yatkizcidvitathaM 124 mRte svajanamAtre'pi 2238 yatkRtaM sukRtaM kizci mRdubhizzyAmala 3 338 | yatnaH kAmArthayazasAM mRdo bhArasahastreNa 1 216 yatnena pApAni samAcaranti 1 447 medamUtrapurISAyai 2271 yatprAgjanmani sazcitaM 1 71 mh lh mh sh s m ` bh sh m h h s s l m h h h s 507 ` ` s ` ` ` yh h sr h l` ~ 444 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatra yo mucyate yatra vidyAgamo nAsti yatrAnekakathAnaka yatrApi kutrApi yatrAbjo'pi vicitra yatrAbhyAgatadAnamAna yatrodakaM tatra vasanti yatsantoSasukhaM traNe bhAgAnA zleAkeAnI akSarAnukramaNikA. 278 | yadA na kurute pApaM 186 | yadA na kurute pApaM 483 | yadA sa paradravyaM 193 yadA sarvamparadravyaM 72 yadA sa parityajya 449 | yadA sarva parityajya 458 yadA sarvAnRtaM tyaktvA 59 yadi grAvA toye tarati 67 yadi nAma sarSapakaNaM 1 1 2 3 2 341 | yadi mokSapha kAle 367 | yadi vahati tridaNDaM 411 | yadi santi : guNAH puMsAM 9 yadIcchasi vazIka 422 yadetatsvacchandaM 274 | yarddigvataM tad 153 | yaddevairapi durlabhaM 53 dhyAyati yat 3 | 328 | yadbhakteH phalAmarhadA 182 | yad bhuktapAnAsana 444 yadyadiSTatamaM tattat 93 yadyapi khadirAraNye 121 yadyapi candanaviTapI 499 yadyapi na bhavati hAniH 157 yadyapi bahu nAdhISe 426 yadyapi bhavati virUpo 369 yadyapi svacchabhAvena 43 |yadraktaretomalavArya 389 | yadvaccandanasambhavopi 395 yadvadbhAnurvitarati 188 yadvazAd dvitayajanma 59 yannAmnA madavAri 186 | yannirmitaM kuthitataH 450 | yannirvarttitakIrtti 404 | yamaniyamanitAntaH yatsampacyA na yatsAditamantra gocara yathA gajapatiH zrAntaH yathA gajapatiH zrAntaH yathAgnitapaH sukhado yathA caturbhiH kanakaM yathA cittaM tathA vAco yathA taveSTA svaguga yathAdriSu gurUrmeruH yathA netre tathA zIlaM yathAndhakArAndhapaTA yathA bindunipAtena yathA mama priyAH prANA yathA yathA kAryazatAkulaM yathA yathA jJAnabalena yathA yathA manaHzuddhiH yathA yathA mahattantraM yathA yathaiva snehena yathArthavAkyaM rahitaM yathA vihaGgAstarumAzra yathA hyAmiSamAkAze yadamI dazanti dazanA yadamISAM maharSINAM yadapasarati meSaH yadayaM svAmI yadidaM yadA tu bhAgyakSaya 1 1 1 s 2 3 1 1 1 1 rm ymr r 2 3 3 2 1 1 3 3 1 1 2 1 1 3 1 549 77 56 139 139 170 59 423 139 232 196 445 13 162 306 54 77 21 109 1 469 79 1 39.1 178 187 218 10 10 2 3 3 1 2 1 407 1 190 2 314 195 249 1 455 1 498 2 | 308 68 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 vyAkhyAnasAhityasa graha-bhAga 3 jo, yasmintraMze samutpannA yastu prANyaGgamAtra tvA yasmai tvaM laghu laGgha se yasya kasya tarormUlaM yasya kSaNo'pi suradhAma yasya cittaM dravIbhUtaM yasyatasya prasUto'tra yasya trivargazUnyAni yasya na sahajo bodhaH yasya nAsti parApekSA yasya vaRkuhare yasyAM pravahati vAyu yasyAM sa kesariyuvA yasyAkarNya vacaH suvA yasyArthAstasya mitrANi yasyArthAstasya mitrANi yasyAstivittaM sa naraH yasyAsyAdvacanomiM yavairaGguSThamadhyasthai 2 104 yazo yasmAd bhasmIbhavati 2 279 yastu matsyA ni yastu yogarato vimo yastyaktvA guNasaMhati yasmin gRhe sadA nAryA 1 317 * AA 3 | 330 | yAvanti pazuromANi yAvanti pazuromANi yAvannApnomi padavIM yA zAMtaikarasAsvAda 340 TarbrahmA yAsyAmyAyatanaM jiMnasya yuktameva kRtaM maunaM 256 | yuktyA santarato jJasya 444 yuktau dhuryAvivotsargA 273 406 441 | yugAntara prekSaNataH 275 | yuddhavAdarativastu 56 yuvAM yadi piturbhaktau 180 | yUkAmatkuNadaMzAdIn 443 grupaM kRtvA pazUn hatvA 210 ye jAtyA laghavaH sadaiva 90 ye jJAnakRtye'tra ca 157 | ye jJAnadaNDena vimaNDitA 327 | ye jJAnadAnaM dadatIha 395 | ye tava lInAH parame 507 2 174 3:7 88 383 | ye dIneSu dayAlaba spRzati 1 154 yena yazvApi hi stokaH 2 456 yenAdimuktau kila 388 | ye nIraM nipivanti TApAse yenendriyANi vijitA yenAzinaH : sthAvara 314 | ye pAThazAlApaNato 222 | ye pAlayanti niyamAn 96 ye rAtrau sarvadAhAraM 426 | ye vardhitAH karikapola 310 | ye zAMtadAntAH zrutapUrNa 430 ye zrAddhavaryA jina pusta 336 | ye zrAddhavaryA bhuva 261 | yeSAM japastapaH zaiaucaM 457 | yeSAM bhUSaNamaGgasaGgata 1 2 1 3 1 1 3 309 1 yA kaTAkSaccha yAcate naTati yAti yAtrAH pratItya pitarai yAdRzI vedanA tIvrA yAnapAtramivAmmodhau yAni kAnicidartha yAni dviSAmapyupakArakANi 2 yAntyAM kaniSThikA yAvajjIvaM ca yo mAMsaM yAvadvittopArjanazaktaH 3 2 225 242 15 80 1 100 18 294 64 2 3 3 1 ww 1 2 3 437 45 327 460 96 132 206 512 498 10 229 85 257 508 84 239 474 14. 512 494 139 71 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m mh m m acc s h h s m s h h NYMmm or 305 roward mararonorma 438 108 395 traNe bhAganA kenI akSarAnukramaNikA. papa1 namnnnnannnnnnna -nan. yeSAM manAMsi karuNA 1 148 | ramyaM yena jinAlayaM 1 14 yeSAM rekhA imAstisraH 3 330 ramyeSu vastuvanitAdiSu 1 277 ye strIvazaM gatA nityaM | ravicandravanhidIpa yogasya heturmanasaH rasAtalaM yAtu yadatra yogI samAdhi viraha rasAyanaiH sArdhamihau yo dadAti madhu zrAddha rasAmugmAMsamedo yo dRSTo duritaM hanti ramotkaTatvena karoti yo dharmazIlo jitamAna rasonaM gRJjanaM caiva yo nAkSipya pravadati rAkSasebhyaH sutAM hRkhA yo bhakSayitvA mAMsAni rAgadveSau yadi syAtAm 495 yo mAnuSasya mastaka | 345 rAgadveSau yadi syAtA 100 yo'nyeSAM bhaSaNodyataH rAgAdirogAnsatatA yo bandhanavadhaklezAn 2 rAgoyaM doSapoSAya 470 yo mAM sarvagataM jJAtvA / rAjataH salilAdagne yo varjitaHpaJcabhirantarAyai 1 rAjamAnyodhanADhayazca yo vizva veda vedyaM rAjAbhiyogo'tha yo vyAdhibhirdhyAyati 442 rAjyacyutiM vallabhayA 310 yo'hisakAni bhUtAni 108 rAjyaM vAjivibhUti danti 4.3 rAjyaM niHsacivaM 424 raktIbhavanti toyAni rAjyAya pAdayo 332 rakSanparasaMsparza 360 | rAtrezcatuSu yAmeSu 341 rakSArtha khalu saMyamasya 278 | rAtrau gRhasyopari rakkhaMto jiNadabvaM | rAvaNena kRte pApe 410 raGkaH kopi janAbhibhUti 1279 | rucirakanakadhArAH 468 rajjorapyupari 51 rudhyate'nyakitavai 315 raTati ruSyati tuSyati 2266 | rUpayauvanasaMpannA ratnatrayAmalajalena 1 | 501 | rUpaM ramyaM karaNa ratnatrayIM rakSati yena 2 | 498 | rUpavAMzcApi mUopi 280 ratnapradIpaH zivamArga 2 | 162 | rUpe rUpavatI dRSTiH 94 ratnAkaraH kiM kurute 1 | 189 | rekhAH paJca lalATasthAH ratnAnAmiha rohaNa 1 | 46. re citta khedamupayAsi |450 ratneSu vRkSeSu gavAM 2 16 re cittavairi tava ratnairApUritasyApi 1 | 114 reNukAjanayadrAma ratnastribhiH pavitrA yA 1 / 100 | retodharA saptamI 3 | 431 47 38 orammarrrrrrrrrrrrrr mornar momorror wr 424 | 112 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papara vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 3 je. 42 199 ` s ` ` ` ` s 9 re padmAkara yAvadasti 2 461 | loevi imaM maNiyaM jaM 1 305 re bAlakokila karIra 2 194 | lokAgramadhirUDhasya 1 re re kokila mA | lokAnandana candanadruma 2 rogaM roganidAnaM 437 lokArcita gurujanaM rolambairna vilambitaM lokArcito'pi kulajo rohaNAnerivAdAya 41 lobhaH pitAtivRddho rauravaM narakaM bhukte 276 loyapavAhe. sakulaka la loyammi rAyaNIINAyaNa lakSaNena vinA vidyA 3 lolekSaNAvakranirIkSaNena 2 lakSmi kSamasva sahanIya 2 411 lakSmIzmani bhAratI 1 525 vaMzabhavo guNavAnapi lakSmIvanto na jAnanti 2 394 vaMzAvalambanaM yadyo lakSmIH kRtArthA saphalaM 1 36 vaktIzaH sacivaM . 461 lakSmIH sarpati nIcamarNava 2 443 | vaktuvizeSamadhurai 218 lakSmIH suvarNarUpApi vake valgaprakarSaH lakSmIstaM svayamamyupaiti vakratAM bibhrato yasya lakSmyA paripUrNAhaM vakro'pi paGkajanitopi laganti doSAH kathitAH vacanairasatAM mahIyaso 173 laGghayati bhuvanamudadhe vAMsi ye zivasukhadAni 102 lajjAvataH kulInasya. vacmaH kimasya cocaiH 1. 34 lajjAto bhayato vitarka vajramivAbhedyamanAH labdhaM janma yato yataH vatsa kiM caJcalasvAnto 1 labdhuM buddhikalApa vadane vinivezitA labdhvA hi mAnuSyabhavaM 81 vadanti ye jinapati labdhocchrAyo nIcaH vadanti ye vacana labdhvApi dharma vadhyasya caurasya yathA 3 labheta siktAsu vanAni dahato vanheH lalATatilakopetaH vane niraparAdhAnAM lalATe cArdhacandrAbhe vane'pi doSAH prabhavanti 3 lalitaM satyasaMyukta vanepi doSAH lAvaNya laharIpuNyaM vane rativiraktAnAM 1 282 liGginAM paramAdhAge vandAmi tavaM tahasaMja1 217 limatAjJAnasampAta vanyAnindati dukhitAH 1 344 lipyate pudgalaskandho 1 85 vandhyAkarkoTikAmalaM / mar randra momorrorm or mrdorrar rrrrrrammami or narrammar 0.-04mmmm 298512 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 Marnarmr marn NMomranMore mh b` traNe bhAganA kenI akSarAnukramaNikA. 557 -- -- --- -- ---- vapuH pavitrIkuru 1457 / varSe varSe'zvamedhena vapuzca paryakazayaM | vayamiha parituSTA vapatrayaM cArucatu 45 vazaM mano yasya vayo'nurUpAH prAyeNa vazyavidveSaNakSobha varaM kSiptaH pANiH vazyAkarSaNayogI varaM gArhasthyamebAgha vasundharAyAH kamapi varaM ca dAsyaM vihitA 220 vastraM pAtramupAzraya 284 varaM ca dAsyaM vi hetA 397 vastrairvastra vibhUtayaH varaM daridro'pi vickssnno| vanhijvAlA iva jale | 41 varaM daridro'pi sudharmavA vanhistRpyati nendhanai 2 428 varaM dAridyamanyAya 396 vanhI suvarNasya raNe 3 215 varaM nivAso narake'pi vAkvakSuH zrotralayaM varamekA kalA ramyA 48 vAkyaM jalpati komalaM varaM parvatadurgaSu 411 vAcayati nAnyalikhitaM 3 varaM bhuktaM putramAMsaM 274 vAJchA sajjanasaGgame / 1 153 varaM mRtyuvaraM bhikSA vANavaI koDIo varaM maunaM kArya na ca . vANI daridrasya zubhA . varaM maunena nIyante vANI nRtiryakasura varaM reNurvaraM bhasma vAtapittakaphodbhUto varaM vanaM vyAghragajendra 403 vAtairyathA tRpyati nAga varaM vanhizikhA pItA 307 | vAdA~zca prativAdA~zca varaM viSaM bhakSitamugra vAdI kavidharmakatha varaM viSaM bhakSitamugra | 247 vAmasyAdhaH sphuraNa varaM viSaM bhuktamasukSaya 183 vAritaH suhRdA kintu varaM zUnyA zAlA na ca vArtA ca kautukakarI varaM zRMgotsaGgA (janmacaritra) 2 28 baraM sakhe ! satpuruSA | 126 vArdhakAssevakAzcaiva varaM hAlAhalaM pItaM vArdhezcandraH kimiha 1 150 varamaggimi paveso vAryagnibhasmaravi varamekAkSaraM grAhya vAluAkavalo ceva varjanIyo matimatA vikArAya bhavatyeva 1 410 varNyaH sa yo nAdhamakarma 146 | vikAzayanti bhavyasya 1 126 vartulAvartagambhIrA 334 vigrahamicchanti bhaTA. 1 317 vardhanaM vAtha sanmAnaM | vicAradarpaNe lagnAM .. 3 185. h mh sr h | 396 398 281 399 MPIONEY ` m s 317 Moranarrowroom mov mr mom mrar Crory Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. s sd or marar mormum rom 6m 606 127 orumr arm mom 0 vicArasArA api zAstra 1 292 / viralA jANanti guNA 1 184 vicitrakarmakSayahetu | 504 vilagnazca gale vAlaH 2 237 vicitravarNAzcita | 185 / vilekhya kalpaM vidhinA 504 vijantuke dinakara 104 | vilokya mAtRsvasadeha 2 44 vijJAnaM kimu noNenAbha 51 vivekinamanupApya . vijJAyeti mahAdoSaM vizAkhA maghAzleSA 428 viDambitaM yatsmara viziSTakulajAto'pi vittAduttAnatAmeti vizuddhisiddhisthira vidikSu dizUz2a vizvAH kalAH paricitA vidyayaM joisaM ceva vizvAnandakarI vidyayA vimalayA vizvAbhirAmaguNagaurava vidyA dayA dhuti vizvAmitraparAzara vidyA dayA saMyama vizvAmitraparAzara | 119 vidyA vinayato grAhyA vizvAsaghAtinAM caiva vidyAnAma narasya vizvAsAyatanaM vipatti |144 vidyA vivAdAya viSaM kupaThitA vidyA 3/ 23 vidyAddhAstapoTaddhA 387 | viSadharato'pyativiSamaH 1 | 364 vidhAya yo jainamatasya 2 20 | viSabhArasahasreNa vidhividhAtA niyatiH viSamasthito'pi 197. (jIvanacaritra pahelAM) 1 | | viSayagaNaH kApuruSaM vinayavijayamuni | viSayaviratiH saMga vinayavijayasaGkalitaH 3 446 | viSayomiviSodgAraH vinA gurubhyo guNanIra | viSAdI bhaikSyamaznAti vinijitA harihara 106 | vistAritakriyAjJAna / vinirmalaM pArvaNa 53 vihitaH satAmabhUmau vipadi dhairyamathAbhyudaye 1) 147 | vIkSyAtmIyaguNairmRNAla 1 vipadyapi gatAH santaH 177 | vINAvaMzazcandanaM vipulajaTAvalkalinaH 361 | vRkSaM kSINaphalaM tyati 2 459 bipulamaterapi 2401 | vRkSAgravAsI na ca pakSijAti 3 301 vipulahRdayAbhiyogye 252 | vRkSAgravAsI na ca pakSirAja 3 | 301 vibodhanityatvamukhitva 181 / vRddho'ndhaH patireSa 2 406 vimucya dRglakSya vRntAkaM ca kaliGgaM ca 2 234 vimUDhataikAntavinIta 2181 | vRzcikAnAM bhujaGgAnAM 1 viraha anaMbhacerassa / 60 | vRSaM citaM vrataniyamairanekadhA 1 | 345 Morammarrorar mym sr s m s Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe bhAganA lokenI akSarAnukramaNikA. 555 Mommar 79 42 mr.maran m or or mdomarar or narar marra 442 426 vedavikrayiNazcApi 1 315 | zateSu jAyate zUraH 290 vedoktatvAnmanaHzudhdhyA 2129 | zatruJjayAdrirayamAdi veSeNa mAdhasi yatezvaraNaM 1 270 zatruJjaye jine dRSTe veSopadezAyupadhi 1 264 | zatrau ca mitre ca sama vaidyarAja namastubhyaM dharma 3 | 440 | zanaiH purA vikRtipurassaraM baidharAja namastubhyaM kSapitA 3 | 441 | zabdAdipaJcaviSayeSu vaidyo guruzca maMtrI ca 126 | zamaM kSayaM mizramupA vairaM yaH kurute nimitta 1 342 zamadamabhaktivihIna 362 vairavaizvAnarau vyAdhi zamayati yazaH klezaM 414 vairAgyaraGgaH paravaJcanAya 2 zamo damastapaH zaucaM 1 140 vairAgyaraGgo na gurU zayyAtalAdapi tu ko'pi 1 276 vyayavAsAH paMcazirA 3.6 zaradindukundadhavalaM 3. 307 vyasanameti janaiH pari 265 | zarIriNaH kulaguNa 1 103 vyasanameti tanoti 266 zarIriNAmasukhazatasya vyasanazatagatAnAM 422 | zalyavanhiviSAdInAM 3 185 vyAkulenApi manasA zazini khalu kalaMkaH vyAkhyAnazravaNaM jinAlaya 2 zazI divasadhUsaro vyAghrasya copavAsena . 408 zastraihatAsturipevo vyAjRmbhamANavadanasya zAkhAmUladale puSpe vyAdhavyAlabhujaGga zANadvayamitaM cUrNa vyAdho nAnyahitAya zAntAyAM dizi vRkSeSu vyAmohaM tava bhindantu zAsanAttrANazaktezva 480 vyAlaM bAlamRNAla zAstrajJo'pi dhRtavato'pi 278 vyomani zamvA kurute zAstrANi jainAni hi vratatapoyamasaMyama zAstrAvagAhaparighaTTana vratAni dAnAni jinArca 2 zAstreSu yeSvavidhaH zAstroktAcArakartAca zirasA sumanaHsaGgA zakaTaM paMcahastena ziraHsthaM bhAramuttArya zaktitomaradaNDAsi | zirassu puSpaM caraNau zakyo vArayituM 254 zilImukhaistvayA vora zakyo vijetuM na manaH 2. 499 ziSyapaziSyAvali zaGke puraH sphurati komala 1 zItAtapAdyAnna manAgapIha 1.257 zaGkha grIvAH prazasyante 3/336 zIlaM pradhAnaM na kulaM h 12 275 427 h s Mom rrr Marma mr marr rr warr h s m 481 h 220 484 m. nym mma 449 s ` m s Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mh s . 45 Mmmm rrowrrrrrr morrrrrr wom 433 Nam mmmmmmmmmm papa6 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 je. na bha nma --- --- zirISapuSpaM svarasena 3 | 429 zrutvopadezaM vizadaM zukrazoNitasambhUtaM | 242 | zrUyatAM dharmasarvasvaM | 419 241 zrayate caramAMbhodhau zucidambhaH zamadambhaH | 358 zrUyate bharatazcakrI zucInyapyazucIkartu zrUyante yAni tIrthAni 2 zuddhaH sa eva kulajazca 478 | zreyAzriyAM maGgala kelisadma 2 zunaH pucchamiva vyartha zrotraM zrutenaiva na kuNDalena 1 | zubhaH prAgazubhaH | 318 | zleSmAzayaH syAdurasi zubhaH syAtmavizan | 326 | zlokAdha zlokapAdaM vA 23 zubhreNa dakSiNasyAM zvabhraduHkhapaTukarma 312 zuzrUSA zravaNaM caiva zvAnatulyekSaNAcaurAH 3 zUdrAnnabhojinazcaiva | zvetA tRtIyA saMkhyAtA 3 zUrpAkArAstathAbhagnA zaithilyamAtsaryakadAgraha SaTkAyAnupamRdha 1 224 zokakrodhAdicintAbhyo | SaTkoTizuddhaM palamaznato zokaM mA kuru kukura SaTtriMzadaGgalaM zocante na mRtaM kadApi zauklye haMsavakoTayoH 1 | SaTpadaH puSpamadhyasthaM zaucAcAravivAdI | SaDbhedayuktaM vrata zyAmau tavastanAvetau 3 zraddhAlutAM zrAti jinendra 1 saMvatsareNa yatpA zrayati pApamapAkurute saMvardhito'pi bhujagaH 1 zraddhAghopI yadi syAtAM 3 23 | saMvignAH sopadezAH 1 zrAddhAvataMsA jinapustakAni | 512 saMsargAdabhavati hi sAdhutA 1 | 174 zriyaM prasUte vipadaM | 220 saMsArakaM yena sukha rarara zrIAdinAthapramukhA 2 17 saMsArapAzo narake zrIgautamo gaNadharaH saMsArabhIrubhiH sadbhiH zrItIrthapAntharajasA : 1 458 | saMsAraraMbhAdalane 197 zrIvarddhamAnasya jinezvarasya 2 | saMsArasaMtApasudhApakAro zrIvItarAgo bhuvi bhAti 1 43 | saMsArasAgaranirUpaNa zrIvIraM vandituM bhAvA 1 40 | saMhArabIjabahulA - 3 322 zrutamavikalaM zuddhA vRttiH 1 | 123 / saMsArasAgaramapAra zrutasampadaH kavInAM 1 13 | saMsArasvamavanmithyA 1 zrutvA zraddhAya samyak 3455 | saMsAre'dhigatA narAmarabhavAH1 | 470 to 2.253 2 138 475 371 73 NUM morrorm or roamr 272 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe bhAganA kenI akSarAnukramaNikA. 557 rm 0 1 0 " . 157 saMsAre nivasana 1 84 sadA zubhadhyAnamusAra 1 457 saMhRtabahuvidhasatvo | 359 sadazenajJAnatapodamAvyA sa eva tvaM sa evAhaM 2 | saddarzanaM jJAna phalaM 2, 48 sa kamalavanamagne | sadarzanaM jJAnabalena saguNApi hanta viguNA . sadbhiH saMsevyamAno'pi 369 saGgaM naiva hi kazcidasya 2 | sadbhistu lIlayA proktaM 178 saGgatiryAdRzI tAhaka . sadbhogalIlA na ca roga 2 | 11 saGgotagItAni ca sadyaHprasUtA surabhI saGkAmavAridhikarondra sayaH sammUcchitA 3 241 sacetanAcetanabheda 2 / sadyo bhujaMgaze 3 429 sa jIvati guNA yasya sadvaMzajastha paritApanudaH 1 1.5 __ (janmacaritramA)2 santa eva satAM nitya sajjAtipuSpakalike santAnaH susthiraH sajJAnaM yadanuSThAnaM santApito'pi sAdhuH sajjJAnadarzanacaritra santA na yAnti vaivarNya 1 114 497 satatodAravRttAsu santoSastriSu kartavyaH satkoNaM lolanetraM santyajya zUrpavadoSAn sattahatari satasayA 76 santyeva kautukazatAni 1 276 satyaM tIrtha tapastIrtha | saptagrAme hi yatpApa satyaM nAsti tapo nAsti saptadvIpaM saratnaM ca satyaM brahma tapo brahma sappo ikkammaraNaM 218 satyaM brUyAtmiyaM brUyAt samakAlaM sajAtIyA satyaM yUpaM tapo hyagniH samagrasacchAstramahA 2 132 satyaM vadAna yadi | samatA sarvabhUteSu satyamasyati karotya samadhigatasamastAH satyazaucazamazameM samayasArasupuSSa 11 satyAtmanyapi ki no. samayA savvabhUema. satyAM vAcaM vadati kurute 1 | samarpitAH kasya na tena 392 satyA yonirujaM vadanti 1 3.4 samastajantupati satyArjavadayAyuktaM samastajove karUNA. satyenotpadyate dharmo 1 419 samastatattvAni na santi 2. 182 satvAsakhanityAnitya samastAvayavAn satsaMga:kAma jayaH 49 samAiyaM kuNaMto sadA khaNDanayogyAya samAdhinaMdanaM dhairya Mrm orm maromNNNNNN 320 FamYMade MonoNorm maa mom 2 6 1 438 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhAga 3 jo. 440 | sarvArambhaparigrahasya 221 sazarkarAnimbaphala 109 sarve vedA na tatkuryuH 102 sarveSAmarhadAdInAM 123 | sarveSAmeva mAMsAnAM 220 | sarvairutkaTakAlakUTa 16 | sarvotkarSaprakAzAya 480 | sarvodvegavicakSaNaH 477 | savitaryastamApanne 446 savistare dharaNitale F samAyAti yadA lakSmI samAzritAstArakabuddhi samutpattiM ca mAMsasya samudyatAstapasi samRddhivRddhI prabhutA sampai dumasamaye sampattI jiNabhavaNe sampadAM vipadAM pAtra sampadi paro'pi nijatAM sapadi yasya na harSo sampado mahatAmeva sampRSTAvinaikadA sambhUmabhUmIpati samyaktvamityaM nRpa sapta samyaktvaratnAnna paraM samyaktvazIlamanacaM samyagdharmavyavasitaparaH samyagmArgapuSaH prazAntavapuSaH 1 sarva majjaNe puNNaM sa yAti yAtanAH sarvA sarasIva payaH pUrNa sarastu teSUdbhavamArga sarpadaSTamadeze tu sarpadurjanayormadhye 1 sarvadevasya ca nAma sarvajJAcanuraktirvipula sarvajJena tvayA sarvajJo hRdi vAci tad sarvatrA sthagitAzravAH sarvathA santyajedvAda sarvANi bhUtAni sukhe sarvAH sampattayastasya sarvAtizayasampannAM sarvAbhilASiNassarva 2 1 2 1 2 2 481 sasaMzayaM nazvara 3 114 sahajakarmakalaMka 226 | sahajabhAvasunirmala 39 sahaja ratna rucipratidIpa ka 19 saha tapoyama saMyama yantraNAM sahate karttuM na jalpati sahavAstheva jAnAti 1 501 151 383 sahasA vidadhIta na 17 | sahodayavyayAH paJca 276 | sAgre ca gavyUtizatadvaye sAdhayati yatprayojana 2 2 | 456 495 | sAdhubandhupitRmAtR sAmAyikAvazyaka 3 | 426 1 334 .1 1 MY 10 477 3 310 1 475 1 | 226 26 98 sAmrAjyaM kathamavApya sA lakSmIryA dharmakAryo sAvadhaM dalayatyalaM sAvadyakarmapratiSedha sAhammiAu ahio siMho balI giriguhA siMho valI dviradazoNita siddhAnta eSa kSitikarma siddhaikenaciduktaM 157 39 | sukulajanma vibhUti sukhAyate tIrthakarasya 217 - 1 227 3 | 351 1 420 14 2 240 230 479 343 460 105 53 11 11 11 1. 261 1. 117 1 357 3. 65 2 400 1 44 1 336 2 313 91 2 425 448 86 76 irm 4 221 2 212 1 119 -162 3 | 321 422 2.8 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe bhAganA lekenI akSarAnukramaNikA. 20 Mar mmm wr evowwwx MOGHCOMMANG cim.co .m. sukhAya duHkhAya ca 3 98 | sauhArda vizva savinAzi sukhArthI tyajate bidyAM 3 28 skhalati bastramadhastana sukhAsukhasvapara stanyaM rajazca nArINAM sukhino biSayAtRptA stambhitavibudhasamRddhi muciramapi uSitvA stavaiyethA svasya sujanAnAmapi hRdayaM stutyAH sutAsta evaM sudurjeyaM hI ! ripa | stuvanti gurvImabhidheya subahu pi suya stokApi vandyate subhaga tavAnanapaGkaja 307 sto'kopi niyamo yena subhASitamayaivyaiH 156 strINAmapi vacaH kAle mubhASitasyAdhyayane | sthAne nivAsaH sukulaM surAM pItvA tu yo sthAvaraM jaGgamaM caiva surAM pIlA dvijA mohA sthitanna sAdhohadi sAdhu surendranAgendranarendra sthiratA vAmanaH sureSu zakro manujeSu sthUlarekhA daridrA syuH .3 mulabhAnIha zAstrANi sthUlA tvak saptamI mulabhAstrijagallakSmyaH 41 sthUleSu jIveSu sulabhAH puruSA-rAjan | sthairyaratnapradIpaJce suvarNabhUSaNAnyAzu sthairya sarveSu kAyeSu muttasyaikarUpasya snAnaM manomalatyAgo susaGgasyopadezo'pi snAnopabhogarahitaH suhoio tumaM puttA, spardhantAM sukhameva mUkSmaM viroti sparzena varNena rasena sUkSmANi jantUni spaSTaceSTaH zubhaiH zvAno sUcImukhi durAcAre sphuranmaGgaladIpaM ca sUtrANi santaH sutapobhi syuHpaJca rAjaniha saiSa prabhuH kanakabhaGga 3 svaM jvAlAjaTile'nale so jayau jeNa vihiA svato na kazcana guru somAtmakaM zarIrasya svakRtaM duSkRtaM garhan saukhyaM yatra vijitendriya 3 83 | svaguNaireva vRptizce saukhyaM hi ye jJAnarase 491 / svajanamanyajanIyati saudhotsaGge zmazAne | svajibhA no vaze yasya saumyasya darzane nUna 1 / 198 svato mano vacana zarIra / sauvarNaH kamalAkaraH 1 356 vandoSaM samavApya neSyati Manorammarrammarnamannadaaronrmmarwa dowmomcoact GAMM00 Parim Mimr wr.awr or orm Nwar * Marrm Murarx.amar Ma o G:..::m.G.G. C Kacca. c SO.... 432 rarms For uro0 immom. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa60. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 3 che. >> sy sy sy 315 mr mar | 206 Mrrrror amr morromanamamro 363 svapakSacchedaM vA samucita 1 413 haraNaM paharaNa 3 | 347 khamamaniSTaM dRSTvA 3 | 343 hasati nRtyati gAyati khapne mAnavemRgapati 344 hataM manaste kuvikalpa 1 259 svapne hRdayasarasyAM 348 hanti tADayati bhASate khabhAvakaThinasyAsya | 368 hanti dhvAntaM harayati | 205 svabhAvalAbhAt kimapi 89 | hantubandhujanAndhanArtha 398 svamapi bhUricchidra | 364 | harati kumati bhinte khamAM durlabhaM loke 245 halakarSaNakArya tu | 312 khamAMsaM paramAMsena | 243 | hasane zocanamacirAt 348 svayaM pramAdainipatan 265 hastasthA dhanarekhA kharodaye zubhe jAte 325 haste dAnavidhimano 476 svargacyutAnAmihajIvaloke 1 447 hAlAhalo naiva viSaM 411 vargastasya gRhAGgagaM hAhA duSTakadarthita . 450 varNasyevAgnisantApo hiMsako'nRtavAdI ca khaligino vA paraliGgi hiMsAnRtasteyajanA 43 svalpAyurvikalo rogI 96 hiMsApravardhakaM mAMsa 2 243 khassutAjananIrapi 264 hiMsAvAnanRtapriyaH 1 32 svastike janasaubhAgyaM 335 hiMsA vighnAya jAyeta 2 231 . vastyastu sajanebhyo 115 hitaM mitaM priyaM snigdhaM 2 152 svAdhInA dayitA sutAvadhi 2 | 460 ! hitAya nAhitAya khAdhyAyamAdhitsasi no 1 250 hitvA hAramudAramauktika 2249 khAdhyAyayogaizcaraNa 3 158 himati mahimAmbhoje 414 khAdhyAyazauca saMtoSA 2 83 hiyae sasiNehoviya 478 svAdhyAyahInA dRSalAH 313 hiraNyadAnaM godAnaM khAdhyAyottama gItisaGga hiraNye vA suvarNa vA khAnukUlAM kriyAM kAle 307 hIno'pyare bhAgyaguNai 1 255 khApadi tathA mahAnto | 477 hRdayaM sadayaM yasya vAyattamekAntagugaM 281 hada viddha ivAtyartha svecchAvihArasukhato 77, hetupamANayuktaM svedo daMtAstathA kezA 3 432 | he dAridya namastubhyaM hemasteyasamaM pApaM haMsaH zveto bakaH zvetaH 215 he rAjahaMsa kimiti 3 haMsAbhidhAnaH pavano 3 366 ! he lakSmi kSaNike haMsebhavRSabhakrauMca | isvAklezAya bhogAyA 3 haMso na bhAti balibhojana 2 195 | -* * 1 61 sr 44 s x www * 9 9 9 9 9 9 388 mr 275 s s