Book Title: Kumarpalcharitrasangraha New Publication of Shrutaratnakar
Author(s): Jinvijay
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002501/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinnabhinnavidvatkartRkaparamArhatabirudAlaGkRta-gUrjaracaulukyacakravartinRpati kumArapAlacaritrasagrahaH saGgrAhaka evaM sampAdakaH AcArya jinavijaya muniH navInasaMskaraNasampAdakaH jitendra bI.zAha sahayogI sAdhvIzrI candanabAlAzrIjI prakAzakaH zrutaratnAkara 104, sArapa, navajIvana presa sAme, Azrama roDa, ahamadAbAda-14 Jain Education international For Povate & Periphatuse only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinnabhinnavidvatkartRkaparamArhatabirudAlaGkRta-gUrjaracaulukyacakravartinRpati kumArapAlacaritrasaGgrahaH saGgrAhaka evaM sampAdaka AcArya jinavijaya muniH navInasaMskaraNasampAdakaH jitendra bI0 zAha sahayogI pUjyapAdarAmacandrasUrIzvarajIma.sA.nA sAmrAjyavartI tathA pU.prava.sA.rohitAzrIma.nA ziSyA sA. candanabAlAzrI prakAzakaH zrutaratnAkara 104, sArapa, navajIvana presa sAme, Azrama roDa, ahamadAbAda-14 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasagrahaH sampAdakaH AcArya jinavijaya muni: navInasaMskaraNasampAdakaH jitendra bI0 zAhaH sahayogaH sAdhvI candanabAlAzrI prakAzakaH zrutaratnAkara 104, sArapa, navajIvana presa sAme, Azrama roDa, ahamadAbAda-14 ahamadAbAda vi. saM. 2064 IsvIsan : 2006 pratiyA~ : 500 mRlya : 400/-rupaye grantha Ayojana zAradAbena cimanabhAI ejyukeznala risarca senTara, 303, bAlezvara skevara, iskona mandira, sarakheja gAMdhInagara hAive ahamadAbAda Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya solaMkIkALa eTale gujarAtano suvarNayuga. A samaya daramyAna gujarAtanI rAjagAdI upara pratApI rAjAo e rAja karI gujarAtanI prajAnI sukha samRddhimAM abhivRddhi karI ane rAjayanI sImAo dUrasudUra sudhI vistArI hatI. gujarAtanI rAjagAdIne gaurava apAvanArA be rAjAo eka siddharAja jayasiMha ane bIjA paramAhata kumArapALa. A banne rAjAoe gujarAtamAM badhA ja kSetromAM pragati sAdhI hatI. potAnA parAkrama ane zauryathI zatru rAjAone hataprabha karI dIdhA hatA, kuzaLa ane bAhoza maMtrIoe rAjayano suMdara vahIvaTa karI dezanI prajAne sukha zAMti bakyA hatA, jayAre prakAMDa paMDitoe navA navA graMthonI racanA karI gujarAtanI kIrtine amara banAvI hatI. pATaNa paMDitonuM kAzI banyuM hatuM. kalikAla sarvajJa AcArya hemacaMdrasUri mahArAjAe pATaNane potAnI karmabhUmi banAvI hatI. siddharAja jayasiMhane aneka lokopayogI kAryo karavA mATenI preraNA AcArya hemacaMdrasUri mahArAjA taraphathI maLatI hatI. mahArAjA siddharAjanI vinaMtIthI ja AcArya hemacaMdrasUri mahArAje gujarAtane apUrva gaurava apAvanAra saMskRta bhASAnuM siddhahemazabdAnuzAsana nAmanuM vyAkaraNa racyuM hatuM. A vyAkaraNanA AThamA adhyAyamAM prAkRta bhASAonuM vyAkaraNa AvyuM che. A vyAkaraNane aMte jUnI gujarAtI bhASA jene apabhraMza tarIke oLakhavAmAM Ave che, tenuM sarvaprathama vyAkaraNa racI adbhuta kArya karyuM. rAjA kumArapALa to kalikAla sarvajJa AcArya hemacaMdrasUri mahArAjAne potAnA guru ja mAnatA hatA. temanI preraNAthI jIvanamAM aneka prakAranA vratAdi grahaNa karyA hatA. pUrvAvasthAmAM kumArapALe AcArya hemacaMdrasUri mahArAjA dvArA rakSaNa prApta karyuM hatuM tyArabAda rAjA banatA temaNe upakArano badalo dharmanuM AcaraNa karIne vALyo. AcArya hemacaMdrasUri mahArAje paNa rAjA kumArapALane rAjadharma ane jIvanadharmano upadeza AvI svaparanA kalyANanA mArge AgaLa vadhAryo. rAjA kumArapALanI vinaMtithI AcArya hemacaMdrasUri Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mahArAje yogazAstra Adi graMthonI racanA karI. AcArya hemacaMdrasUri mahArAja pAsethI ahiMsAnA pATho zIkhanAra rAjA kumArapALe sattA maLatA ja ahiMsAno pracAra thAya tevA kRtyo karavAmAM jarAya pAchI pAnI na karI. samagra zAsanamAM amArInI ghoSaNA karI. gujarAtanI prajAmAM ahiMsAnA bIja ropyA. A kAraNe gujarAtamAM ahiMsAnA mULIyA vadhu ne vadhu UMDA UtaryA. jenA kAraNe Aje paNa samagra vizvamAM gujarAtanI dharatI ahiMsA mATe vikhyAta che. A uparAMta rAjA kumArapALe jainadharmano aMgIkAra karI jIvanane dhanya banAvyuM ane paramArhata upAdhi prApta karI. sAteya kSetromAM viziSTa kAryo karI gujarAtanI dharatIne dhanya banAvI. temanA kAryonI noMdha itihAse to lIdhI ja che, sAthe sAthe te samayanA AcAryoe tathA sAdhuoe paNa lIdhI che. A temanA guNonI mahattA sthApita kare che. tatkAlIna AcAryo ane tyArabAdanA vidvAnoe rAjA kumArapALanA caritrane varNavatA graMtho lakhyA. temanA kAryonI anumodanA karI che. AvA viziSTa caritranA dhAraka kumArapALanA caritrono saMgraha varSo pUrve sIMghI jainagraMthamALA dvArA munizrI jinavijayajIe prakAzita karyo hato. paraMtu te saMgraha vartamAnamAM aprApya che, tethI tenA punaH prakAzananI yojanA vicAravAmAM AvI. saMsthA dvArA A saMgraha upalabdha karAvavAmAM Ave to aneka jijJAsuone lAbha thAya tevI zubhabhAvanAthI A kArya hAtha dharavAmAM AvyuM. graMthanA prakAzananuM kArya hAtha dharatAM ja jaNAyuM ke jyAre graMtha prakAzita thaI rahyo hato tyAre munizrI jinavijayajIne anya hastaprato prApta thaI hatI, paraMtu prakAzana kArya chellA tabakkAmAM hatuM tethI navI hastapratonA pATho saMpAdita graMthamAM samAviSTa karavA saraLa na hatuM. te yugamAM eka eka pharamo chapAto jAya ane graMtha taiyAra thatho jAya. AvI paristhitimAM temaNe hastapratonA pAThAntaro graMthanA pariziSTamAM pAchaLa chApyA hatA. A pAThone AdhAre mULagraMthane punaH saMpAdana karavuM te eka moTuM kArya hatuM. navuM rAMdhavuM saraLa hoya che paraMtu rAMdhelAne rAMdhavuM agharuM hoya che. A kArya kaSTa sAdhya hatuM. A aMge viduSI sAdhvIzrI caMdanabALAzrIjI mahArAja sAthe vAta thaI, temaNe A kAryamAM sahayoga ApavAnI bhAvanA darzAvI. mAruM kArya saraLa thatuM jaNAyuM. pU. sAdhvIjInI tabiyata nAjuka hovA chatAM rAtadivasa joyA vagara zarIranI avagaNanA karIne paNa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanA punaH saMpAdananA kAryamAM joDAI gayA. temaNe khUba ja cIvaTapUrvaka zuddhi-vRddhi ane punaH saMpAdananA kAryamAM sahayoga Apyo. temanI athAka mahenatathI thoDAM samayamAM ja graMthe navuM rUpa dhAraNa karyuM. temano upakAra avismaraNIya che. A graMthanA prakAzananuM kArya cAlatuM hatuM tyAre viduSI sAdhvI zrI caMdanabALAzrIjI mahArAja sAthe vAta thaI, temaNe jema graMthasaMpAdanakAryamAM sahayoga Apyo tema graMthaprakAzanakArya mATe paNa kahyuM ke, graMthaprakAzananA Arthika bojanI ciMtA na rAkhatA. AvA uttama graMtho prakAzita thAya te Avazyaka che. A graMtha sArI rIte taiyAra thAya te ja vicAro ane temaNe vi. saM. 2063mAM mAlegAMva cAturmAsa bIrAjamAna svAdhyAyapremI vaddhamAnataponidhi pUjaya gaNivarya zrInayabhadravijayamahArAjane jaNAvyuM ke, kumArapALacaritrasaMgraha prAcIna graMthanA punaH saMpAdananuM kArya cAlI rahyuM che, tethI pU.zrIe mAlegAMva gujarAtI saMghanA TrasTIone AvA uttama prAcIna graMthanA prakAzanakAryamAM lAbha mATe preraNA karI ane pU.zrInI preraNAne jhIlIne zrIjaina zvetAMbaramUrtipUjaka gujarAtI paMca mAlegAmanA jJAnakhAtAmAMthI A graMthaprakAzanakAryamAM udAratApUrvaka saMpUrNa lAbha lIdhela che. pU.zrInI preraNA ane mAlegAMva gujarAtI saMghanI uttama bhAvanA vaMdanIya ane anumodanIya che. temanA taraphathI amane Arthika sahayoga prApta thatAM ja amArI ciMtA TaLI gaI ane A prakAzananuM mahAkArya saMpanna thayuM che. A graMthamAM gujarAtanA gaurava samAna ane jaina dharmanA upAsaka ane paramAtanuM biruda prApta karanAra kumArapALa mahArAjAnA jIvanane AlekhatI kathAo che. A kathAomAM gujarAtano bhavya itihAsa gUMthAyelo che. jijJAsuone A graMtha upayogI thaze tevI amane zraddhA che. A graMthanA prakAzana kAryamAM kaoNpyuTara kSetre zrI akhileza mizrA tathA zrI mRgezabhAIno sahayoga prApta thayo che. prUpha riDIMga kSetre zrI uttamasiMhano sahayoga ullekhanIya che. prUpho samayasara pahoMcADavA ane lAvavA mATe zrI riddhIzabhAIno sahakAra prApta thayo che. A uparAMta A graMthanA prakAzanamAM sahayoga ApanAra tamAmano AbhAra mAnavAmAM Ave che. - jitendra bI. zAha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caulukya ! sa dakSiNastava karaH pUrvaM samAsUtrita - prANiprANavighAtapAtakasakhaH zuddho jinendrArcanAt / vAmo'pyeSa tathaiva pAtakasakhaH zuddhi kathaM prApnuyAt na spRzyeta kareNa cet yatipateH zrIhemasUriprabhoH // zrIsUrIzvara ! hemacandra ! bhavataH prakSAlya pAdau svayam, svardhenoH payasA vilipya ca muhuH zrIkhaNDasAndradravaiH / arcAmo'mbudamauktikairyadi tadA'pyAnRNyamastu kva no; vizvaizvaryadajainadharmavividhAmnAyAptihetU (tuH ) hyam // zrIhemasUriprabhupAdapadmaM vande bhavAbdhestaraNaikapotam / lalATapaTTAnnarakAntarAjyAkSarAvalI yena mama vyalopi // - kumArapAlaprabodhaH Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvabhakti-anumodavA | lAbhArthI pUjyapAda AcAryabhagavaMta zrImadvijaya rAmacaMdra-bhadraMkarakuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna vardhamAnataponidhi 100+58 oLInA ArAdhaka pUjya gaNivarya zrInayabhadravijaya mahArAja sAhebanA sadupadezathI zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka gujarAtI paMca mAlegAmanA jJAnakhAtAmAMthI A graMthanA prakAzanakAryamAM udAratApUrvaka saMpUrNa lAbha lIdhela che. Ape karelI zrutabhaktinI amo hArdika anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa Apa uttarottara uttamakakSAnI Rtabhakti karatA raho evI zubhecchA pAThavIe chIe. li. zrataratnAkara Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaMgraha dvitIyAvRtti saMpAdananI veLAe mAphakathana "santyanye kavitAvitAnarasikAste bhUrayaH sUrayaH, kSmApastu pratibodhyate yadi paraM zrIhemasUregirA / unmIlanti mahAmahAMsyapi pare lakSANi RkSANi khe; no rAkAzazinaM vinA bata bhavatyujjAgara: sAgaraH // svarge na kSitimaNDale na vaDavAvakre na lebhe sthiti, trailokyaikahitapradA'pi vidhurA dInA dayA yA ciram / caulukyena kumArapAlavibhunA pratyakSamAvAsitA, nirbhIkA nijamAnasaukasi vare kenopamIyate saH // " - kavitAnI viziSTa racanA karavAmAM rasiyA evA anya sUrio ghaNA che, paNa AcArya bhagavaMta zrIhemasUrinI vANI ke jenAthI eka rAjA pratibodha pAme che te anokhI che. moTA prakAzavALA bIjA tArAo lAkho Uge che paNa pUrNimAnA caMdra vagara sAgara vizeSa jAgRta thato nathI - ullAsa pAmato nathI. -eka kavi-jinamaMDanakRta kumArapAlaprabaMdha' pR. 57 - trilokamAM je ekalI hitaprada hoya to te dayA paNa lAMbA kALa sudhI vidhura ane dIna banI svargamAM ke bhUmaMDalapara ke samudranA mukhamAM sthiti karI zakI nahi-rahI nahi tene nirbhIka banAvI caulukya kumArapALa rAjAe potAnA mAnasarUpI uttama sthAnamAM pratyakSa AvAsa Apyo. A rAjAne konI upamA ApavI? - arthAt te anupameya che. akhilavidyApAraMgata, sakalazAstra niSNAta, sarvataMtra svataMtra, kalikAlasarvajJa bhagavAna zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA temanA paramabhakta, paramAhata, dharmAtmA, atidayALu, 1. muni jinavijayajInuM vicit prAstAvika lakhANa ane jaina sAhityano saMkSipta itihAsa (lekhaka mohanalAla dalIcaMda desAI)no AdhAra laIne A prAkathananI saMkalanA karela che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caulukyacUDAmaNi, gurjaradharAdhipati, rAjarSi zrIkumArapALadevanA bhavyajanamanoraMjaka, lokottara, pavitra jIvanacaritranA viSayamAM, pUrvakALamAM aneka jaina vidvAnoe vividha graMtha lakhyA che ane A mahApuruSonA agaNita guNasamudAyanuM muktakaMThathI bhaktisabhara guNagAna karIne potAne kRtArtha karela che ane bhAvI prajAjanone bhaktino mArga batAvIne Atmikazaktine abhyadaya karavAmAM atyaMta AlaMbana Apela che. gujarAtanA suvarNayuganA zikharabhUta caulukyanRpati kumALapALano itihAsa vizruta che. potAnA samayamAM bahuzruta vidvAna, sarvazAstraniSNAta, anekAnekagraMthapaNetA, jainAcArya zrI hemacandrasUri mahArAjAnA sadupadezathI pratibaddha thaIne potAnA rAjajIvananA uttarakALamAM jainadharmanA bAra aNuvratasvarUpa dezaviratidharmano svIkAra karela tethI emanA tatkAlIna ane uttarakAlIna aneka jaina vidvAna mahApuruSoe temanA jIvanavRttane lakSya karIne prAkRta, saMskRta ane dezyabhASAmAM nAnA-moTA aneka graMtha-prabaMdha AdinI racanA karela che. A badhA graMthomAMthI keTalAka graMtho prakAzita thaI cUkyA che ane keTalAka graMtho haju sudhI aprakAzita che. aitihAsika sAdhanasAmagrI AdinI upayogitAnI dRSTithI A badhA graMtho mahattvanA ane prasiddhi pAmavA yogya che. | muni zrIjinavijayajIe A graMthanI pUrve kumArapAlapratibodha, prabhAvakacaritra, prabaMdhaciMtAmaNi, prabaMdhakoza, purAtana prabaMdhasaMgraha Adi graMthone saMpAdana-prakAzana karI A caritraviSayaka sAmagrIne yogyarUpamAM prakAzita karavAno yathAzakya prayatna karyo che, ane te lakSyAnusAra A prastuta kumArapAlacaritrasaMgraha nAmano graMtha paNa siMghI jaina graMthamAlAnA 41mA puSpasvarUpa vidvAnonA karakamaLamAM upasthita karela che. A saMgrahamAM je prabaMdho athavA caritrono saMgraha karela che temAMthI prAyaH ghaNA aprasiddha ane ajJAtasvarUpa hatA, A saMgrahagraMtha prakAzita thavAthI itihAsanI anveSaNa dRSTithI AmAMnI keTalIka evI vicArasAmagrI vidvAnone upayogI thayela che. kumArapAlacaritrasaMgrahanI pustakAkArUrUpe A dvitIyAvRtti "zrataratnAkara' thI prakAzita karavAmAM Ave che. A saMgrahamAM saMkalita ane prakAzita kRtiono kAMIka paricaya A pramANe che. (1) ajJAtakartaka purAtana saMkSipta kumArapAladevacarita A saMgrahanuM paheluM caritra atyaMta saMkSipta ane sArarUpa che. muni zrIjinavijayajIe pATaNanA bhaMDAranI vi.saM. 138panI lakhelI kAgaLanI prati uparathI A caritranuM saMpAdanakArya karela che. A caritramAM kumArapALarAjanuM rAjyaprApti pUrvenuM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 varNana che, rAjyaprApti pachInuM koI varNana A caritramAM nathI. A caritranA chellA pAMca zlokamAM phakta ATaluM sUtrarUpathI sUcita karyuM che ke, rAjyagAdI upara besyA pachI kumArapALarAjAe pahelA te badhA potAnA upakArIjanane bolAvyA ane temano yathocita Adara-sanmAna karyo. tyArapachI yathAsamaye AmranA vRkSo upara kara levAnuM mApha karyuM, nisaMtAna mRtyu pAmelA kuTuMbonI saMpatti japta karavAnuM baMdha karyuM, sAta dezomAM sAta vyasanonuM sevana baMdha karAvyuM ane bAra varSa sudhI badhA prANIonI hiMsAono tyAga karAvyo, uttaramAM turuSkadeza sudhI, pUrvamAM gaMgAtIra sudhI, dakSiNamAM viMdhyAcala sudhI ane pazcimamAM samudra sudhInI pRthvI potAnA zAsanamAM adhikRta karI ane tene jainamaMdirothI alaMkRta karI jainadharmanuM ArAdhana karatAM svargamAM gayA. A caritramAM 221 zloko che, prastuta saMgrahamAM bIjuM caritra pUjya AcAryabhagavaMta somatilakasUrimahArAjAkRta kumArapAladevacarita che tenA prAraMbhanA 195 zloka jeTalo bhAga A pahelA caritranA saMpUrNa zabdazaH avataraNarUpa che. tyArapachI trIjuM caritra kumArapAlaprabodhaprabaMdha che temAM paNa mahArAjA kumArapALanA pUrva jIvanano varNanAtmaka bhAga ghaNo kharo A saMkSipta caritranA AdhAra parathI lakhyo che ane A saMkSipta caritranA ghaNA zloka paNa temAM yathAvat uddhRta karyA che. pUjya zrIjinamaMDanagaNikRta kumArapAlaprabaMdhamAM paNa AnA ghaNA zloko utkRta che. AnAthI jaNAya che ke anya anya caritra ane prabaMdhanA lekhakoe A saMkSipta caritrano mahArAjA kumArapALanA pUrvajIvananA varNana mATe vizeSa AdhArabhUta ane maulika mAnIne Ano pUro upayoga karyo che, AthI ja mahArAjA kumArapALanA caritrAtmaka sAdhanomAM A eka pramANabhUta caritra che. (2) pUjya AcArya zrIsomatilakasUkRita kumArapAladevacarita ra. A saMgrahanuM bIjuM caritra pU. A. zrIsomatilakasUrikRta kumArapAladevacarita che. kRtopakArAnAkArya sarvAn sarvahitastataH / kRtajJaH kRtavAn rAjA teSAM pUjAM yathocitam // 217 // sahakArakaro muktastyaktaM ca rudatIdhanam / vyasanAni niSiddhAni sapta dezeSu saptasu // 218 // vadho niSiddho varSANi dvAdazAkhiladehinAm / vizvambharA tena tene jainaprAsAdamaNDitA // 219 // sa kauberImAturaSkaM pUrvAmAtridazApagAm / yAmyAmAvindhyamAvAddhi pazcimAM sAdhvasAdhayat // 220 // kumArapAladevasya kimekaM varNyate kSitau / jinendradharmyamArAdhya mAhendraM yo divaM yayau // 229 // ajJAtakartRkapurAtanasaMkSiptakumArapAladevacari * Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A AcAryabhagavaMta zrI rudrapallIyagacchanA pUjya AcArya bhagavaMta zrIsaMghatilakasUri mahArAjAnA ziSya che. vikramanA caudamA zatakanA aMtimakALamAM A caritranI racanA thayelI che. vi. saM. 1512mAM lakhelI prAcIna ane AdarzabhUta pratimA AdhAra para muni jinavijayajIe AnuM saMpAdana karela che, ane pratyaMtaranA rUpamAM eka bIjI pratino paNa upayoga karyo che te pUjya mu. zrIpuNyavijayajImahArAjanI kRpAthI prApta thayelI che te prati paNa prAcIna ane zuddhaprAyaH che. A caritramAM je pAThabheda noMdhyA che temAM prathamapratinI A saMjJA rAkhela che ane pU. mu. puNyavijaya mahArAja dvArA prApta pratinI B saMjJA rAkhela che tathA pAchaLathI eka bhAvanagara AtmAnaMdasabhAnI prati temane prApta thaI che temAMthI pAThabheda ane zuddhapATha pAchaLa pariziSTamAM zuddhi-vRddhipatraka ApeluM che temAM noMdhyA che. ame A dvitIyAvRttimAM te pratinI C saMjJA rAkhI graMthamAM nIce TippaNImAM A-B pratanA pAThabheda ApyA che temAM C pratanA paNa pAThabheda ApyA che ane mULamAM taddana azuddha pATha hoya tyAM amuka sthAne zuddhi-vRddhipatrakamAM pAchaLathI maLela pratiomAMthI zuddhapATha Apela che te zuddhapATha lIdhela che. 11 A caritra paNa bIjA bIjA caritronI apekSAe saMkSipta che. A ciratranA kula 740 zloka che. prAraMbhanA ra zlokomAM to te ja kumArapALanuM rAjyaprApti pUrvenuM jIvanavarNana che ane te uparyukta pahelAM saMkSipta caritramAM varNita che, te ja zabdomAM lIdhuM che. tyArapachInA 500 zlokomAM mahArAjA kumArapALanA rAjajIvananuM varNana che ane temAM prAyaH mukhya mukhya prabaMdhono sAra Apyo che je prabhAvakacaritra, prabaMdhaciMtAmaNi ane prabaMdhakoSa Adi graMthomAM upalabdha che. A sivAya bilkula navI paNa koI koI vAta A caritramAM Ave che. dA.ta. pRSTha 68 thI 70 u52 zloka 612 thI 633 sudhI nAgapuranA mahAmAMDalika kumAranI sAthe kumArapALarAjAnA yuddhano ullekha che te anya koI prabaMdhamAM jovAmAM Avato nathI. samuccayarUpathI A caritra paNa vyavasthita ane tathyapUrNa che. A caritranuM varNana kramabaddha hovAthI thoDAmAM kumArapALarAjAnA jIvanano ghaNo paricaya Ape che. jANI zakAya che ke, AnI saMkalanA mukhya karIne AnA pachI je trIjA naMbaranI kRti kumArapAlaprabodhaprabaMdha che enA AdhAre karelI che. kema ke A caritranA aMtanA zlokamAM caritrakAre spaSTa lakhyuM che ke, ame gurjaranareza kumArapALanuM A caritra saMkSepamAM lakhyuM che. jemane vizeSa svarUpe jANavAnI icchA hoya temaNe kumArapAlapratibodhakanAmaka graMthathI jANavuM. AnAthI e sUcita thAya che ke A 3. iti saGkSepataH proktaM caritraM gUrjarezituH / kumArapAlapratibodhazAstrAd seyaM vizeSataH || A. somatilakasUriviracita zrIkumArapAladevacarite zlo. 740 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodha graMtha te ja jaNAya che ke je prastuta saMgrahamAM A caritranI pachI prakAzita che ane jenuM pUruM nAma kumArapAlaprabodhaprabaMdha athavA kumArapAlapratibodhaprabaMdha che. (3) kumArapAlaprabodhapratibodha) prabaMdha A saMgrahanA trIjA graMthanuM nAma kumArapAlaprabodhaprabaMdha ke kumArapAlapratibodhaprabaMdha che. A nAma graMthanI prAraMbhika kaMDikAnA ullekha uparathI aMkita karela che. temAM lakhyuM che ke "zrImarapatipUpAnastha prAratevuM pravodhaprabandha:' A ullekha sivAya A graMthamAM anya koI sthAnamAM ke aMtima puSpikA lekhamAM paNa A graMthanuM nAma lakheluM prApta thatuM nathI. pUnAmAM upalabdha eka truTita pratimAM "prabodha' zabdanI jagyAe pratibodha' evo pATha maLe che enA uparathI anumAna thaI zake che ke A graMthanuM nAma kumArapAlapratibodhaprabaMdha' paNa hoI zake che ane A nAmane lakSya karIne prastuta saMgrahanA bIjA naMbaranA kumArapAladevacaritrAnA kartA pU. A. zrI somatilakasUri mahArAjAe lakhyuM che ke Ano vistAra kumArapAlapratibodha" zAstrathI jANavo. A graMthanuM mudraNa karavAnA samaye muni jinavijayajIne prathama eka ja prati prApta thayelI ane te pATaNanA jJAnabhaMDAranI che. te pratinA aMtamAM graMthalekhanaprazasti ApelI che te A graMthanI sAthe mudrita karelI che. (juo pRi- 212-213) tenAthI jaNAya che ke vi. saM. 1464mAM devalapATaka (kAThiyAvADanA delavADA)mAM paMDita dayAvardhana nAmanA yativaranA AdezathI zrAvakavarge potAnA gacchanA anuyAyIone bhaNavA mATe A caritranI pratilipi karAvI che. A graMthanuM saMpUrNa mudraNa thayA pachI bIkAnerathI eka prati muni jinavijayajIne maLI ane te vi. saM. 16pa6nI lakhelI che. upara jaNAvela pATaNanI prati ane bIkAneranI A pratimAM paraspara koI koI pAThabheda upalabdha che. emAMthI je pAThabheda khAsa vizeSa che te prathamavRttimAM munizrI jinavijayajIe pariziSTamAM zuddhi-vRddhi patrakamAM Apela che. prAraMbhanA maMgalAcaraNanA cAra padya mudritagraMthamAM che tenA karatAM bIkAneravAnI pratimAM taddana bhinna jovA maLe che. (juo pRSTha-80 TippaNImAM) AnuM kAraNa A hoI zake che ke A graMthanA saMkalanakartAe pahelAM je eka Adarza taiyAra karyo che tenI pratilipivALI pATaNa ane pUnAnI pratio che ane tenA pachI saMkalanakartAe graMthamAM je kAMI pAchaLathI saMzodhana parivartana karyuM haze te AdarzanI pratilipivALI paraMparAnI A bIkAneravAnI prati hovI joIe. kema ke bIkAneravAnI pratino pATha prastuta caritra je prati uparathI mudrita thayela che te pATaNanI pratinA pAThathI zabdasaMdarbha ane vAkyaracanAnI dRSTithI kAMIka vizeSa parimAjita jaNAya che. tyArapachI pUnAmAM paNa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 A graMthanI eka prati bIjI prApta thaI je bhAMDArakara insTiTyUTanA rAjakIya graMthasaMgrahamAM rakSita che. pUnAnI A prati truTita che. emAM prAraMbhanA daza patro nathI ane vacamAM paNa ghaNA patro nathI paraMtu aMtano patra che, temAM A prati vi.saM. 1482nI lakhelI che ane bhaTTArika zrIjayatilakasUri ma.nA ziSya paM.dayAkezaragaNine osavaMzIya goThaDI saMgrAmanI patnI bAI jAsue lakhAvIne samarpita karelI che ema lakhela che. teno puSpikA lekha A pramANe che.* muni jinavijayajI saMpAdita prathAmAvRttimAM bIkAneravAnI prati ane pUnAnI baMne prationA pAThabheda ane zuddhapATha pariziSTamAM pAchaLa zuddhi-vRddhipatrakamAM ApelA che. lagabhaga 12 pRSThanuM zuddhi-vRddhipatraka Apela che te ame A dvitIyAvRttimAM pAThabheda nIce TippaNImAM ApyA che ane koI koI sthAne taddana azuddha pATha mudrita graMthamAM che. tyAM zuddhi-vRddhipatrakamAM Apela zuddha pATha ame mudritagraMthamAM lIdhela che. 5 naMbara mUkI TippaNImAM pAThabheda je ApyA che temAM pATaNanI pratinI A saMjJA, bIkAneravALI 4. 5. iti saMvat 1482 varSe phAguNa zudi paMcamyAM gurau zrImati zrI tapApakSe zrIratnAgarasUrIzvarANAM gacche bhaTTArika zrIjayatilakasUrIsva(zva)rANAM zikSa(Sya) paM0 dayAkezarigaNivarANAM zrIosasavaMza aM(V)gAra goThI saMgrAmakasya bhAryA bAI jAsU nAmnA liSApya pradadau mudA / ciraM naMdatu / zuddhi-vRddhipatrakamAM zuddhapATha Apela na hoya tevA paNa koIka azuddha pATha mudritagraMthamAM che, tyAM bAjumAM ( )mAM zuddhapATha ame Apela che. jema pRi-153 zloka-316 | paMkti 25mAM kRSiA vivAninAm' pATha che, te pATha saMgata jaNAto nathI, A uddhata padya yogazAstra prakAza-3 | zloka 76mo che ane te zlokamAM A padyanuM prathama caraNa A rIte che - "pRpamAna 9maya kSetra padraya vanina:' ! tethI 'Sa paDhaya vAnanaH' pATha ame bAjumAM ( )mAM Apela che. vaLI, 216 -kaMDikA-4/paMkti-18mAM lakSmajaM [sudhA' ! tA] A rIte pATha mUkela che tyAM [sudhA' | nAtA] A rIte pATha mUkavo joIe tethI ame e rIte mUkela che. vaLI, pRSTha-245 kaMDikA-pa5 paMkti-2pamAM 'Ayatane pATha che te saMgata jaNAto nathI mAyatane hovuM joIe tethI ame 'A(gA) tane A pramANe pATha mUkela che. vaLI, pRSTha-247-kaMDikA-57/ paMkti 7mAM svAnaM pATha che te azuddha jaNAya che, svAnaM pATha hovo joIe tethI ame svA(vA) A pramANe pATha mUkela che. vaLI, mudritagraMthamAM eka ja ghATanA alaga alaga alaga kRtimAM bhinna bhinna nAmo jovA maLe che te aMge ghATanuM vAstavika nAma karyuM che te nirNaya thaI zakyo na hovAthI jema che tema ja rAkhela che. jema - pRSTha 4 - zloka - 14 | paMkti-13mAM "pATe vRSTivAyAjha' pATha che, pRSTha-22-zloka21} paMkti-3mAM "he vuddhibrijApaTTe pATha che, ane pRSTha-95-zloka-4ra | paMkti-9mAM "ghATe Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 pratinI B saMjJA ane pUnAnI be prati che tenI Pa ane PB saMjJA Apela che. pUnAnI baMne pratio truTita che. A prabaMdhanI racanA prabaMdhaciMtAmaNi Adi koI purAtana prakIrNa prabaMdhonA AdhAra para karelI che. A graMthamAM je padabhAga che te badho anya graMthomAMthI uddhata che ane je gadyabhAga che te keTaloka saMgrAhakano svayaM saMkalita karelo che ane keTaloka bhAga grathita karelo che. prastuta caritranA graMthakartAe svayaM graMthanA aMtamAM kahyuM che ke keTaluMka gurumukhathI je sAMbhaLyuM che tenA parathI ane keTaluMka je likhita rUpamAM maLe che tenA AdhArathI meM A kumArapALarAjAno prabaMdha nirmita karelo che. pU.jinamaMDanagaNivaryae potAnA kumArapAlaprabaMdhanI racanA prAyaH A prabaMdhanA AdhAra para karela jaNAya che. varNanakrama ane racanAzailinI samAnatA uparAMta ghaNA vAkyasaMdarbha paNa baMne prabaMdhomAM ekasarakhA jovA maLe che. pU.jinamaMDanagaNinI kumArapAla prabaMdhanI racanA vi.saM. 1489mAM pUrNa thayelI che, tethI te racanA prastuta prabodhaprabaMdhanI pachInI racanA che emAM koI saMdeha nathI. kemake je pratinA AdhAra uparathI A prabaMdha ahIM mudrita karyuM che te pratinI pratilipi vi.saM.1464mAM arthAt pU. jinamaMDanagaNivaryazrInI racanAnA 35 varSa pUrve thayelI che. A kumArapAlaprabodhaprabaMdhanA prAraMbhabhAgamAM 200 padyAtmaka saMkSipta caritra je A saMgrahamAM prathama kRtinA rUpamAM mudrita kareluM che te pUrNarUpe antargathita kareluM che. e rIte prabaMdhaciMtAmaNi Adi graMthomAM je varNana che tenA paNa aneka aMzo yathAvat saMkalita dvitiyAza' pATha che A rIte eka ja ghATanA vRddha&iA, ddhichikA ane dvitriA traNa bhinna bhinna nAmo jovA maLe che, tethI vAstavika nAma kayuM che te vidvAnonA saMzodhanano viSaya bane che. vaLI, ujjayinI nagarImAM kuDagezvaranuM maMdira AveluM che te aMge kuiMgezvara ke kuMDagezvaranuM bemAM kayuM nAma vAstavika che te aMge spaSTatA thatI nathI. pRSTha-10-zloka-130 | paMkti 24mAM kuMDalezvaranti pATha che, pRSTha-31-zloka-142 / paMkti 14mAM "kem' pATha che, pRSTha-32 zloka-151 | paMkti-5 mAM 'Dezvaram' pATha che, pRSTha-103-zloka-132 / paMkti 27mAM 'guDaphrezvaramandire pATha che, pRSTha-104-zloka-136 / paMkti-10mAM niSpha pAi che ane pRSTha216-kaMDikA-5 | paMkti-2pamAM phrezvaraprasAde pATha che Ama badhe mULa graMthamAM to 320 pATha jovA maLe che paraMtu pRSTha 103-104 uparanA pAThamAM B pratimAM kuzva60 pATha che te pAchaLa pariziSTamAM Apela che tethI e pATha be sthAnamAM pAThabheda tarIke ame nIce TippaNImAM Apelo che. A baMne pAThamAMthI vAstavika kyo pATha che te vidvAnonA saMzodhanano viSaya bane che. kiJcid gurumukhAcchrutvA kiJjidakSaradarzanAt / prabandho'yaM kumArasya bhUpatelikhito mayA // - kumArapAlaprabodhe zlo0 551 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 karelA che. A rIte A prabaMdhamAM caritrAtmaka varNana sivAya upadezAtmaka ane pracArAtmaka uddharaNono paNa ghaNo saMgraha karelo che tethI saMgrAhaka graMthakArazrIe A graMthanuM nAma "kumArapAlaprabodhaprabaMdha' rAkhavuM yogya mAnyuM che. A prabaMdhamAM kumArapALarAjAnA jIvanaviSayaka mukhya mukhya ghaTanAonuM kramabaddha varNana kareluM che. jeno ullekha pUrvakAlIna caritragraMthomAM ane prabaMdhomAM eka athavA bIjA svarUpe jovA maLe che, sAthe sAthe prasaMgopAtta upadezAtmaka ullekha paNa vistRtarUpamAM saMgRhIta karela che, tethI eka prakAre dhArmika kathAgraMthanuM svarUpa A prabaMdhane prApta thayeluM che. (4) caturazItiprabandhAntargata kumArapAladevaprabaMdha A kumArapAlacaritrasaMgrahanI cothI kRti "kumArapAladevaprabaMdha che. pU. A. rAjazekharasUri ma.no prabaMdhakoza nAmano graMtha che temAM kula covIsa prabaMdha che tethI te graMthanuM bIjuM nAma catarliMzatiprabaMdha paNa suprasiddha che. e ja rIte eka caturazItiprabaMdha nAmano paNa saMgrahAtmaka graMtha che jemAM corAzI prabaMdhono saMgraha che. A caturazIti prabaMdha graMtha pUrNarUpe prApta thato nathI paraMtu temAMthI keTalAka prabaMdho prApta thAya che. muni jinavijayajI prAstAvika kathanamAM jaNAve che ke, je pramANe purAtana prabaMdhasaMgraha nAmanA graMthanA saMpAdanamAM 3-4 prabaMdhAtmaka prakIrNa saMgraho parathI aitihAsika prabaMdhonuM saMkalana karela che te ja prakAranA ane prAyaH tevA ja viSayonA prabaMdha A saMgrahamAM jovA maLe che. temAMthI kumArapALarAjAnA jIvananI sAthe saMbaMdha rAkhanArA prabaMdhone A graMthamAM saMkalita karyA che. je prati uparathI A saMkalana karyuM che te prati anumAnathI prAyaH vi.saM. 1500nI pUrve lakhAyelI che, paraMtu azuddha ghaNI che ane tenI bhASA paNa bahu sAdI, keTalIka apabhraMza ane eka prakAranI bolacAlanI saMskRta bhASA che je lokagamya dezyabhASAnuM anukaraNa sUcita kare che. A saMkalanamAM kumArapALarAjAnA jIvanaviSayaka keTalIka nAnI nAnI ghaTanAo paNa saMgRhIta che je anya prabaMdhomAM daSTigocara thatI nathI. kalikAlasarvajJa pUjaya AcAryabhagavaMta zrI hemacaMdrasUrimahArAjAnA prabaMdhanI paNa keTalIka evI vAto A prabaMdhamAM lakhelI jovA maLe che te anyatra aprApya che. jo ke A bAbata gauNa che, paraMtu A prabaMdhamAM keTalIka viziSTa aitihAsika tathyone jaNAvatI vigato paNa jovA maLe che. (5) pUjya somaprabhAcAryakata kumArapAlapratibodhauddhata aitihyasArAtmakasaMkSepa - kumArapAlacaritrasaMgrahagata pAMcamI racanAmAM pU.somaprabhAcAryakRta prAkRta bRhatkAyagraMtha kumArapAlapratibodhano aitihAsikasArabhAga saMkalita che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni jinavijayajI prAstAvika kathanamAM jaNAve che ke, A graMthanI eka mAtra prApta pUrNa prati pATaNanA bhaMDAramAM surakSita che. je tADapatrI upara vi. saM. 1458mAM gujarAtanA prasiddha purAtananagara khaMbhAtamAM lakhAyelI che. mukhyarIte A graMthanI racanA prAkRta bhASAmAM karelI che ane graMthano vistAra prAyaH 8800 zlokaparimANa jeTalo vizALa che. pUjaya AcArya somaprabhasUrimahArAjAe vi.saM. 1241mAM A graMthanI racanA pUrNa karela che. A AcArya bhagavaMta svayaM pUjaya AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdrAcArya mahArAjA ane kumArapALarAjAnA samasamayavartI hatA tethI temanI A racanAnuM aitihAsika mahattva sauthI vadhu che. A graMthanuM sarvaprathama saMpAdana muni jinavijayajI dvArA thayuM che ane vaDodarAnI gAyakavADas orienTala sirIjhamAM I.sa. 1920mAM prakAzana thayuM che, ane A graMthanI dvitIyAvRtti zrutajJAna prasAraka sabhA taraphathI vi.saM. 2051mAM prakAzita thayela che.) te saMpAdanamAM graMthano jeTalo aitihAsika bhAga che tene pRthapha tAravIne pariziSTarUpamAM saMkalita karela che te ja aitihAsikasArabhAgarUpa saMkalana A graMthasaMgrahamAM punarmudrita karela che je kumArapALarAjAnA itihAsanA viSayamAM anveSaNa ane anusaMdhAna karavAvALA vidvAna ane lekhako mATe AnuM avalokana atiAvazyaka jaNAya che. A graMthanuM mULa nAma to "jinadharmapratibodha' che, paraMtu A graMthanI tADapatro upara lakhelI ekamAtra saMpUrNa prati je pATaNanA bhaMDAramAM upalabdha che ane tenI pratilipi vi.saM. 1458mAM khaMbhAtanI bRhatpauSadhazALAmAM bhaTTAraka zrIjayatilakasUrinA upadezathI kAyasthajJAtIya mAM maMDalikanA putra mahaM. khetAe karelI che te pratinA aMtima puSmikA lekhamAM A graMthano nirdeza kumArapAlapratibodha pustaka A pramANe karelo che, tethI A nAma vizeSa anvarthaka lAgavAthI A graMthanuM nAma "kumArapAlapratibodha' rAkhavuM ucita lAgyuM che ema muni jinavijayajI potAnA prAstAvika lakhANamAM jaNAve che. vAstavamAM A graMthanuM nAma "jinadharmapratibodha' che ane kumArapAlapratibodha' nAmano graMtha te che ke, je A 7. saMvat 1458 varSe dvitIyabhAdrapadazudi 4 tithau zukradine zrIstambhatIrthe bRhaddha(vRddha)pauSadhAzAlAyAM bhaTTA0 zrIjayatilakasUrINAM upadezena zrIkumArapAlapratibodhapustakaM likhitamidam // kAyasthajJAtIya mahaM maDalikasuta tAlikhitam / ciraM nandatu ||ch| u0 zrIjayapragabhagaNisaSya(ziSya) u0 zrIjayamandiragaNisaSya(ziSya) bhaTTA0 zrIkalyANaratnasUrigurubhyo namaH // paM0 va(vi)dyAratnagaNi / kumArapAlapratibodhaprazastiH pRSTha-299 zazi-jaladhi-sUryavarSe zucimAse ravidine sitASTamyAm 'jinadharmapratibodha' klRpto'yaM gUjarendrapure / (pR. 216) yathA - nijadhammagf vAde samarthIimo paDhaHsthAvo . (pR. ra67) vinadharmaprativIdhe prastAva: pazaH: : | (g. 267) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 saMgrahamAM kumArapAlaprabodhaprabaMdha ke kumArapAlapratibodhaprabaMdha nAmathI prakaTa thaI rahyo che. prastuta saMgrahamAM chelle- zrImaddahemacaMdrAcAryaviracita triSaSTizalAkApuruSacaritAntargatamahAvIracaritasthakumArapAlacaritavarNana 12mAM sargamAMthI uddhata karIne AmAM lIdhela che ane tyArapachI zrImahemacaMdrAcAryaviracitatriSaSTizalAkApuruSacaritaprazasti lIdhela che. A rIte kumArapAlacaritrasaMgraha nAmaka prastuta graMthamAM dareka prAcIna kRtiono saMgraha che. kumArapALarAjA ane tenI sAthe temanA guru AcArya hemacaMdrasUrimahArAjAnA caritra saMbaMdhI aneka jaina vidvAnoe vividha graMtho lakhyA che. te A pramANe(1) pU. somaprabhAcAryakRta kumArapAlapratibodha - saM. 1241, (2) yazapAla maMtrIkRta mohaparAjyanATaka- (ajayapAlanA samayamAM), (3) pU. prabhAcaMdrAcAryakRta prabhAvakacaritra - saM. 1334, (4) pU. merUtuMgasUrikRta prabaMdhaciMtAmaNi - saM. 1361, (5) pU. ratnazekharasUrikRta caturvizatibaMdha- saM. 1405, (6) pU. jayasiMhasUrikRta kumArapAlacaritra- saM. 1422, (7) pU. somatilakasUrikRta kumArapAlacaritra- saM. 1424, (2) tADapatra para lakhelo kartAnA nAma rahita kumArapAlaprabaMdha- saM. 1475, (9) pU. cAritrasuMdarakRta kumArapAlacaritra- saM. 1484 thI 1507 vacce, (10) pU. harizcaMdrakRta kumArapAlacaritra (prAkRta) (11) pU. jinamaMDanakRta kumArapAlaprabaMdha- saM. 1492, (12) pU. devaprabhagaNita kumArapAlarAsa- saM. 1540 pahelAM, (13) pU. hIrakuzalakRta kumArapAlarAsa- saM. 1640, (14-15) zrAvaka RSabhadAsakRta kumArapAlarAsa saM. 1670, ane te ja kavino nAno rAsa, (16) pU. jinaharSakRta kumArapAlarAsa- saM. 1742 A uparAMta tIrthakalpa, upadezataraMgiNI tathA upadezaprAsAda Adi aneka anya graMthomAM temanuM varNana maLe che. kumArapALarAjAnA saMbaMdhamAM khuda pU. AcArya hemacaMdrA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 cAryamahArAje prAkRtamAM dvayAzraya kAvya racyuM che. - jaina sAhityano saMkSipta itihAsa navI AvRttimAMthI sAbhAra uddhata Ti. 289 pRSTha-176 A graMthagaNanAmAM kumArapAlaprabaMdha' nAmano je graMtha che, tenI vi. saM. 1492mAM tapagacchAcArya mahAprabhAvaka pU. zrI somasuMdarasUrimahArAjanA suziSya pU. zrI jinamaMDanagaNivarye racanA karelI che, te saMpUrNa graMtha saraLa ane sarasa saMskRtamaya che, gadya ane padyathI mizrita che vacce vacce prasaMgavaza prAkRta padya paNa temAM uddhata che, te graMthano caritrAtmakabhAga kevala kavinI kalpanA nathI, paraMtu aitihAsika ghaTanAsvarUpa che. A caritramAM aNahilapura pATaNanagaranI sthApanA (vi.saM. 802thI laIne kumArapALarAjA (saM.1230) sudhInI gurjara rAjayapravRtti vagere saMkSiptathI varNavelI che. tathA siddharAjajayasiMhanuM baMgALanA mahobakapura (mahotsavapura)nA rAjA madanavarmAnI sAthe samAgama thavAno ullekha A ja graMthamAM jovA maLe che. judA judA dezone jItavA, vidyA, kalA, kauzalya Adino dezamAM pracAra karavo, nIti ane dharmamaya jIvana vitAvavA mATe prajAne aneka rIte pravRtta karavI, hiMsA, vyasana Adi adha:pAta karAvanArA akRtyono sarvathA nAza karavo ane somezvara, zatruMjaya, ujjayetAdi vividha tIrthonA jIrNoddhAra karAvavA ane aneka navIna jinAlayo baMdhAvavA ityAdi vividha viSayonuM manohara vivecana A graMthamAM kareluM che. vadhAre zuM kahevuM? te samayanI rAjakIya, dhArmika ane sAmAjika sthitinuM eka uttama citrarUpa A prabaMdha che. prastutasaMgrahAntargata kumArapAlaprabodhaprabaMdha nAmanI trIjI kRtimAM traNa jagatanA sArvabhauma zrImadmaddhirmanI anukaMpAnAmanI patnInI kukSirUpI sarovaramAM rAjahaMsI samAna asIma saundaryavatI ahiMsAnAmanI putrI utpanna thaI che, te ahiMsAnyA sAthe caulukyacakravartI mahArAjA kumArapALanA pANigrahaNa mahotsavano prasaMga ati adbhuta romAMcaka zailimAM varNavela che. mahArAjAnA ahiMsA kanyA sAthe lagna thayA che eTale svasapatnI ahiMsAnI paramonnati joIne hiMsA zuM kare che te Akho prasaMga vAMcatA ghaNo bodha maLe che. -kumArapAlaprabodhaprabaMdha-puSpikA 70thI 73 | pRSTha 179thI 182. A kumArapAlacaritrasaMgrahamAMnI kRtiomAM be evA mahAna puruSonuM varNana che ke, jemanI samAnatA karanArA temanA pachI bhAratavarSamAM prAyaH koI thayA nathI. A puNyaprabhAvakonA saMpUrNa guNonuM varNana to sAkSAt bRhaspati paNa karavA samartha nathI, paraMtu zume yathAza iyatanIyam' A sUktinA anusAra caritrakAro ane prabaMdhakAroe A 9. pU. zrI jinamaMDanagaNikRta kumArapAlaprabaMdha graMtha paNa pustakAkAre 'zrataratnAkara" taraphathI prakAzita thanAra che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAo pratye potAno bhaktibhAva prakaTa karavA mATe, pUrva graMtho dvArA tathA vRddhapuruSonA mukhethI je kAMI vRttAMta zravaNagocara thayo che, tene bhAvi prajAnA hita mATe pustakarUpamAM lakhIne potAnI paropakAravRtti prakaTa karI che. A prAtaHsmaraNIya maharSi ane rAjarSinA Adarza jIvananI eka kSaNa paNa evI nathI ke je jANavA mATe anupayogI hoya, tethI A mahAtmAonA samagra jIvanacaritrarUpI amRtanuM pAna karIne potAnA AtmAne saMtuSTa karavo joIe. muni jinavijayajIe potAnA prastAvanAdi vaktavyamAM ane rAjarSi kumArapAla nAmaka nibaMdhamAM A mahApuruSonA caritrano kAMIka sArAMza lakhelo che, tethI A mahApuruSonA caritra aMge ahIM vizeSa lakhavAno prayAsa karela nathI, phakta A graMthanuM navIna saMskaraNa "zrataratnAkara" taraphathI prakAzita thaI rahela che te prakAzanamAM zrutabhaktisvarUpa saMzodhanAdi kArya karatAM karatAM A mahApuruSonA jIvanane jANavAmANavAno je avasara sAMpaDyo ane A mahApuruSo pratye je vizeSa ahobhAva jAgRta thayo tenI abhivyaktirUpe pUrvAcArya racita padya dvArA A mahApuruSonA guNagAna karI svajIvananI kRtArthatA anubhavuM chuM. . AcAryabhagavaMta hemacaMdrAcAryamahArAjAnI vidvattAthI mugdha thaI siddharAjajayasiMhadeva temanA upara bahu bhaktibhAva dharAvato hato, ane dareka zAstrIya bAbatamAM temanI pAse khulAsA meLavI saMtuSTa thato hato. temanA upadezathI siddharAjanI jainadharma upara prIti thaI hatI, ane tenA upalakSamAM siddharAje "rAyavihAra' nAme eka jaina maMdira pATaNamAM, 'siddhavihAra' nAme eka 24 jinapratibhAvALuM maMdira siddhapuramAM baMdhAvyuM hatuM. vaLI siddharAjanA kathanathI pU. hemacaMdrAcAryabhagavaMte "siddhahaimavyAkaraNa" nAme sarvAgapUrNa zabdazAstra banAvyuM hatuM. te "siddhahaimavyAkaraNa' utsavapUrvaka rAjakuLamAM lAvavAmAM AvyuM tyAre eka kavi dvArA te graMthanI prazaMsA A rIte karavAmAM AvI che (10"pratiH ! saM9 panipraSitaM tindrasthA vRthA, mA kArSIH kaTuzAkaTAyanavacaH kSudreNa cAndreNa kim / kaH kaNThAbharaNAdibhirbaTharayatyAtmAnamanyairapiH / zrUyante yadi yAvadarthamadhurA zrIsiddhahemoktayaH // " 10. juo :- premasUripravadhe 3yAM sno. 2pR. rarara ! jinamaNDanagaNikRtakumArapAlaprabandhe pR. 16-17 / / tribhutvatamAraVInavaritre pR. 8 sto. ra6-46 | merutuGasUrikRtaprabandhacintAmaNAvapi etena zlokena kavibhiH zlAghA kRtA / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --'he bhAI ! jyAM sudhI zrI siddhahaimavyAkaraNanAM arthamAdhuryavALAM vacanonuM zravaNa karavAmAM Ave tyAM sudhI pANinivyAkaraNanA pralApane baMdha rAkhavA de. (zivazarmakRta) kAtantravyAkaraNarUpI kathAne vRthA samaja, zAkaTAyanavaiyAkaraNanAM kaTu vacano kADha nahi; bhalA, kSudra (caMdragomi nAmanA bauddhAcAryakRta) cAndravyAkaraNathI zuM sa2vAnuM ? ane kaMThAbharaNa Adi anya vyAkaraNothI paNa AtmAne zA mATe kaluSita kare che ? anyatra bIjuM kathana che ke, 20 " kiM stumaH zabdapathodherhemacandrayatermatim / ekenApi hi yenedRk kRtaM zabdAnuzAsanam // '' zabdonA samudrarUpa A. hemacaMdrasUribhagavaMtanI matinI zuM stuti karIe ? (karI zakIe), kAraNa ke temaNe ekalAe AvuM zabdAnuzAsana racyuM che. siddharAjayasiMha pachI mahArAja kumArapAladeva gAdI para Avyo te eka advitIya ane Adarza rAjA hato. nyAyI, dayALu, paropakArI, parAkramI ane dharmAtmA hato. pUrve thayela rAjA bhImadevano eka putra devaprasAda- teno putra tribhuvanapAla ane teno putra te A kumArapAla. kumArapAla prajAnuM pAlana putravat karato hato. potAnA rAjyamAM eka paNa prANIne duHkhI nahi rAkhavAno manoratha rAkhato. tenuM rAjya rAma-rAjya hatuM. prajAnI avasthA jANavA mATe gupta vezamAM zaheramAM bhramaNa karato. pU. hemacaMdrAcAryamahArAjA kahe che ke, 'daridratA, mUrkhatA, malinatA ityAdithI je lokapIDita thAya che te mArA nimittathI ke anyathA ? A prakAre bIjAnAM du:khone jANavA mATe rAjA zaheramAM pharato raheto hato' A rIte jyAre gupta bhramaNamAM kumArapALa mahArAjane koI du:khI dekhAto to tenuM duHkha dUra karavA prayatna karato. niputra manuSyanA maraNa pachI tenI saMpatti rAjA laI le che e niyama teNe baMdha karAvyo. A saMbaMdhI eka kavie kahela zloka che te noMdhavA yogya che. " aputrANAM dhanaM gRhNan putro bhavati pArthivaH / tvaM tu santoSato muJcan satyaM rAjapitAmahaH // " -aputronuM dhana grahaNa karanAro rAjA teno putra bane che, paraMtu Apa to saMtoSapUrvaka tene choDI devAthI rAjapitAmaha thayA cho. -- * somatilakasUrikRtakumArapAladevacarite 19 kaNDikAyAM zlo. 412 pR. 52 yazapAlamaMtrI svaracita mohaparAjayanATakamAM kumArapALa rAjAnI stuti karatA kahe che Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 "eko yaH sakalaM kutUhalitayA babhrAma bhUmaNDalaM, prItyA yatra patiMvarA samabhavata sAmrAjyalakSmIH svayaM / zrIsiddhAdhipaviprayogavidhurAmaprINedyaH prajAM; kasyAsau vidito na gUrjarapatizcaulukyavaMzadhvajaH // " - jeNe kutUhalI thaI sarva bhUmaMDalamAM bhramaNa karyuM, jene pati zodhatI svayaMvarA sAmrAjyalakSmI potAnI meLe prIti vaDe AvI maLI, jeNe siddharAjanA viyogathI vidhura banelI prajAne prasanna karI, evo eka caulukayavaMzanA dhvajarUpa gUrjarapati konAthI ajANyo che ? te kumArapALa sarvavidita che. cazapAlakRta mohaparAjaya 1-28 "padmAsadma kumArapAlanRpatirjajJe sa candrAnvayI, jaina dharmamavApya pApazamanaM zrIhemacandrAd guroH / nirvIrAdhanamujjhatA vidadhatA dyUtAdinirvAsanaM; yenaikena bhaTena mohanRpatirjigye jagatkaNTakaH // " - je lakSmInuM nivAsasthAna che, evo caMdravaMzI kumArapAla jabhyo ke je eka ja vIre zrI hemacaMdraguru pAsethI pApanuM zamana karanAro jainadharma prApta karIne aputranuM dhana choDI daI ane dhUtAdine dezavaTo ApIne jagatanA kaMTaka evA moharAjAne jItyo. - yazapAlakRta mohaparAjaya A rIte uttama mahApuruSonA guNagAna karavAthI svajIvanamAM guNonI prApti thAya che. mArI nAdurasta rahetI tabIyatamAM paNa paramAtmAnI ane pUjya upakArI gurubhagavaMtonI asIma kRpAdRSTithI zrutabhaktinuM A uttama kArya prasannatApUrvaka thayela che. zrutabhaktinA A kAryamAM varlDamAnataponidhi pUjaya gaNivarya zrInayabhadravijaya mahArAjanuM preraka paribaLa prApta thayuM ane khAsa to lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmaMdiranA niyAmaka zrI jitendrabhAI bI. zAhe prastuta kumArapAlacaritrasaMgraha graMthanA A navIna saMskaraNanA saMpAdanakAryamAM zrutabhaktino je lAbha Apyo, tenAthI AvA uttama prabhAvaka mahApuruSo pratye vizeSa ahobhAva jAgRta thayo, te badala upakArIo pratye upakRtatA vyakta karIne svajIvananI dhanyatA anubhavuM chuM. A graMthanI muni jinavijaya dvArA saMpAdita prathamavRttimAM 12 pRSThanuM zuddhi-vRddhi patraka pariziSTarUpe hatuM te A dvitIyAvRttimAM ame ghaNo parizrama karIne TippaNImAM goThavela che tathA prastuta saMgraha graMthanI cothI kRti caturazItiprabaMdhAntargata kumArapAladevaprabaMdha ityAdi prabaMdho aMtargata padyo ane vizeSanAmono pariziSTa 1-2mAM samAveza na hato te paDyo ane vizeSanAmone ame pariziSTa 1-2mAM goThavIne temAM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 samAveza karela che. ane pRSTha naMbara navInasaMskaraNa pramANe goThavela che. A sivAyanA bAkInA 3thI 9 pariziSTo ame taiyAra karela che. vaLI A graMthanA pUphavAcana mATe ghaNI kALajI rAkhI zuddhikaraNa karela che, Ama chatAM dRSTidoSathI ke anAbhogAdithI kSatio rahI hoya tenuM parimArjana karI vidvajjana vAMce evI khAsa bhalAmaNa karuM chuM. prAMta aMtaranI eka ja bhAvanA che ke "guNIjananA guNa gAvatAM guNa Ave nija aMga" AvA uttama prabhAvaka mahApuruSonA guNagAna karI emanA jIvanamAM rahelA vizeSa guNo ApaNA saunA jIvanamAM AtmasAt thAya ane uttarottara guNavikAsanI parAkASThAne pAmI nija vItarAgasvarUpa ane siddhasvarUpane ApaNe sau prApta karIe e ja abhyarthanA... ! zubhaM bhavatu vi.saM. 2064, jeThasuda - 14 tA. 17-6-2008, maMgaLavAra e2, jeThAbhAI pArka, nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. sUri "rAmacaMdra sAmrAjyavartI tathA pU.pravartinI sA."rohitAzrI' ziSyANa sA. caMdanabAlAzrI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiJcit prAstAvika gujarAta ke suvarNa yuga kA zikharabhUta paramArhata caulukya nRpati kumArapAla itihAsavizruta hai / apane samaya ke bhArata ke bahuta bar3e bahuzruta vidvAn, sarvazAstraniSNAta, anekAnekagranthapraNetA, rASTrIyajyoti: svarUpa, jainAcArya haimacandrasUri ke sadupadeza se pratibuddha hokara usane apane rAjajIvana ke uttara kAla meM, jainadharma kI aNuvratagrahaNAtmaka gArhasthyadIkSA aMgIkAra kI thI / isaliye tatkAlIna evaM uttara kAlIna aneka jaina vidvAnoM ne usake jIvanavRtta ko lakSya kara prAkRta, saMskRta evaM dezya bhASA meM choTe bar3e aneka grantha- prabandha Adi grathita kiye haiM / ina granthoM se kaI grantha aba taka prakAza meM A cuke haiM aura kucha abhI taka aprakAzita haiM / aitihAsika sAdhana-sAmagrI Adi kI upayogitA kI dRSTi se, ye saba grantha mahattva ke haiM aura prasiddhi pAne yogya haiM / hamane itaH pUrva kumArapAlapratibodha, prabhAvakacaritra, prabandhacintAmaNi, prabandhakoza, purAtanaprabandhasaMgraha Adi granthoM kA sampAdana - prakAzana kara, etadviSayaka sAmagrI ko yogya rUpa meM prakAzita karane kA yathAzakya prayatna kiyA hai, aura usI lakSyAnusAra, aba yaha prastuta kumArapAlacaritrasaMgraha nAma kA grantha bhI, siMghI jaina granthamAlA ke 41veM puSpa ke rUpa meM, vidvAnoM ke karakamaloM meM upasthita kiyA jA rahA hai 1 isa saMgraha meM jina prabandhoM athavA caritoM kA saMgraha kiyA gayA hai unameM se prAya: bahuta se aprasiddha aura ajJAtasvarUpa haiM / ataH itihAsa ke adhyayana aura anveSaNa kI dRSTi se, inameM kucha aisI nUtana vicArasamAgrI bhI vidvAnoM ko upalabdha hogI jo abhI taka jJAta nahIM hai| t I kumArapAla ke isa prakAra ke prabandhoM-caritroM ke antargata jinamaNDana gaNI kA banAyA huA saMskRta kumArapAlaprabandha vizeSa prasiddha aura paThanIya rahA hai| isa prabandha kA bahuta kucha upayoga, gujarAta ke itihAsa ke utsAhI Alekhaka aMgreja vidvAn kinlaoNka phArbasa ne apanI prasiddha aMgrejI pustaka rAsamAlA likhate samaya kiyA thA / isakA pUrNa gujarAtI anuvAda baDaudA kI gAyakavADa sarakAra kI ora se, kaI varSoM pahale prakAzita huA / isa prabandha kA hindI bhASA meM sArarUpa avataraNa svargavAsI munivara zrIlalitavijayasUri ne kiyA thA jo 'kumArapAla carita' ke nAma se bambaI ke adhyAtmajJAnaprasAraka maNDala dvArA vikramasaMvat 1971 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 meM prakAzita huA thA / munivaryya zrIlalitavijayajI mere eka bahuta snehabhAjana munimitra the / unake anurodha se maiMne, ukta carita ke prAstAvika rUpa meM eka choTA sA hindI nibandha likha DAlA thA jisameM kumArapAla aura usake guru AcArya hemacandra ke viSaya meM kucha sthUla sthUla ghaTanAoM kA ullekha kiyA thA / vi0 saM0 1970 ke Azvina mAsa meM usa nibandha ke likhate samaya, mere sAmane vaha koI granthasAmagrI upalabdha nahIM thI jisakA ullekha maiMne Upara kiyA hai / vaha merI prAthamika prastAvanA isake sAtha prakaTa kI jA rahI hai / usa samaya se hI, kumArapAlaviSayaka sAhitya jo jaina bhaNDAroM meM chipA par3A thA, usako prApta karane kI aura prasiddhi meM lAne kI merI abhilASA banI rahI hai aura usake phalasvarUpa, ukta rUpa meM somaprabhAcAryaviracita kumArapAlapratibodha nAmaka bRhatkAya prAkRta grantha kA 'gAyakavADas orienTala sIrIjha' dvArA, tathA prabhAvakacaritra, prabandhacintAmaNi, prabandhakoSa, purAtanaprabandhasaMgraha Adi prabandhAtmaka kRtiyoM ko, itaH pUrva prastuta siMghI jaina granthamAlA dvArA prakAzana kiyA gayA hai aura isI uddezya kI pUrti ke rUpa meM prastuta caritrasaMgraha bhI aba prakAza meM A rahA hai / caulukyacakravartI nRpati kumArapAla ko usake dharmaguru kalikAla sarvajJa AcArya hemacandra ne 'rAjarSi' kI upAdhi dI thii| isako lakSya karake maiMne rAjarSi kumArapAla nAmakA eka nibandha gujarAtI meM likhA thA jisameM kumArapAla ke jIvana para, atyanta vizvasanIya pramANoM ke AdhAra para, kucha vizeSa prakAza DAlane kA prayatna kiyA thA / vaha nibandha bhI isake sAtha prakaTa kiyA jA rahA hai jisase pAThakoM ko isa prakAra kI sAhitya-sAmagrI kA upayoga aura mahattva lakSita ho sakegA / isa saMgraha meM saMkalita evaM prakAzita kRtiyoM kA kucha paricaya nimna prakAra hai (1) saMkSipta kumArapAlacarita inameM pahalA jo carita hai vaha bahuta hI saMkSipta aura sArarUpa hai / isake kula 221 zloka hai / isakA kartA kauna hai so jJAta nahIM huA / pATaNa ke bhaNDAroM meM isakI do-tIna purAnI pratiyA~ hamAre dekhane meM AI, jinameM sabase jo purAnI prati hai vaha vi0 saM0 1385 kI likhI huI kAgaja kI prati hai / isa prati ke kula 8 patra haiM jinameM prathama ke 6 patroM meM yaha saMkSipta kumArapAlacarita likhA huA hai aura pichale do pannoM meM eka zrAvaka aura zrAvikA ke vratagrahaNaviSayaka prakaraNa haiM / isake anta meM jo ullekha hai vaha isa prakAra hai " saMvat 1385 varSe vaizAkha vadi 2 ravau sUrAzrAvakeNa parigrahaparimANaM gRhItam / " isase itanA to nirNIta hotA hai ki ukta prati meM jo yaha kumArapAla carita likhA huA hai isakI racanA, isa samaya se pahale kI hai / kitanI pahale kI hai isakA nirNaya karane kA . Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhI taka aura koI puSTa pramANa hameM upalabdha nahIM huA / parantu isameM jo saMkSipta caritavarNana hai vaha vahuta hI vyavasthita, saMbaddha aura kisI prakAra kI atizayokti se aspRSTa hai / ataH isakI racanA kumArapAla kI mRtyu ke bAda bahuta thoDe hI samaya meM huI ho, aisA anumAna kiyA jAya, to usameM hameM koI bAdhaka pramANa nahIM dikhAI detA / isa carita meM kumArapAla kA, rAjyaprApti ke pUrva taka kA hI, caritra diyA gayA hai| rAjyaprApti ke bAda kA koI varNana isameM nahIM hai / anta ke 5 zloko meM sirpha itanA hI sUtrarUpa se sUcita kiyA gayA hai ki"rAjyagAdI para baiThane bAda kumArapAla ne pahale una saba apane upakArI janoM ko bulAyA aura unakA yathocita Adara-sanmAna kiyA / phira bAda meM yathAsamaya, Ama ke vRkSoM parakA kara lenA mApha kiyA. niHsantAna maranevAle ke kaTamboM kI sampatti kA japta karanA bandha kiyA. sAtoM dezoM meM, sAtoM vyasanoM kA sevana niSiddha kiyA, aura 12 varSa paryanta saba prANiyoM kI hiMsA kA parihAra karAyA / uttara meM turuSka deza paryanta, pUrva meM gaMgA ke tIra paryanta, dakSiNa meM vindhyAcala aura pazcima meM samudra paryanta kI pRthvI apane zAsana meM adhikRta kara, aura use jaina mandiroM se alaMkRta karake jainadharma kA ArAdhana karatA huA vaha svarga meM gayA / " kumArapAla ke pUrva jIvana ke viSaya meM jitanA bhI varNana anyAnya cAritroM-prabandhoM Adi meM milatA hai una sabameM hameM prastuta caritagata varNana adhika pramANabhUta aura tathyarUpa mAlUma detA hai / anyAnya caritra aura prabandha lekhakoM ne isI ke AdhAra para se bahuta kucha apanA varNana pallavita karake likhA hai / udAharaNa ke tora para, prastuta saMgraha meM hI jo 2 rA carita somatilaka sUrikRta diyA gayA hai usake prArambha kA jo 195 zloka jitanA bhAga hai vaha isI carita kA sampUrNa zabdazaH avataraNa rUpa hai / isI taraha usake bAda, jo bar3A caritrAtmaka 3 rA kumArapAlaprabodha prabandha hai usameM bhI, kumArapAla ke pUrva jIvana kA varNanAtmaka bhAga bahuta kucha isI ke AdhAra para se likhA gayA hai aura isake bahuta sAre zloka bhI usameM yathAvat uddhRta kiye gaye haiM / jinamaNDana gaNikRta kumArapAlaprabandha meM bhI isake bahuta se zloka uddhRta haiM / isase jJAta hotA hai ki una anyAnya caritra-prabandha lekhakoM ne isa saMkSipta carita ko, kumArapAla ke pUrva jIvana ke varNana ke liye vizeSa AdhArabhUta aura maulika mAna kara, isakA pUrA upayoga kiyA hai / ata eva kumArapAla ke caritrAtmaka sAdhanoM meM yaha eka bahuta pramANabhUta prabandha sA hai isameM koI sandeha nahIM / (2) somatilakasUrikRta kumArapAlacarita saMgraha kA 2 rA carita hai vaha somatilakasUriracita hai / ye AcArya rudrapallIya gaccha ke saMghatilakasUri ke ziSya the| yadyapi isameM isakI racanA ke samaya kA jJApaka koI nirdeza nahIM kiyA gayA hai tathApi somatilakasUri kI anya grantharacanA para se inakA nizcita samaya jJAta hai, ataH isa carita kA racanAsamaya anumAna se isa samaya ke AsapAsa sahaja hI meM samajhA jA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sake aisA hai| isa carita ke prArambha aura antima ullekha se jJAta hotA hai ki somatilakasUri kI yaha racanA, unake kisI anya bRhad grantha ke antarbhUta grathita kI gaI pratIta hotI hai / inake banAye hue SaDdarzanasamuccayalaghuvRtti, samyaktvasaptatikAvRtti Adi kaI grantha upalabdha hote haiM / tripurAbhAratIlaghustava para bhI inakI banAI huI eka saMskRta TIkA hai jisako hama rAjasthAna purAtanagranthamAlA dvArA prakAzita kara rahe haiM / isakI racanA vi0 saM0 1397 meM pUrNa huI hai ataH vikrama ke 14veM zataka kA antimakAla, prastuta kumArapAladeva carita kA samaya sunizcita ho sakatA hai| vi0 saM0 1512 meM likhI gaI prAcIna evaM AdarzabhUta prati ke AdhAra para isakA sampAdana kiyA gayA hai| pratyantara ke rUpa meM eka dUsarI pratikA bhI upayoga kiyA gayA hai jo munivara zrIpuNyavijayajI kI kRpA se prApta huI thii| yaha prati bhI vaisI purAtana aura zuddhaprAyaH thii| yaha carita bhI, dUsare dUsare caritroM kI apekSA saMkSipta hI hai| isake kula 740 zloka haiM jinameM prArambha ke 200 zlokoM meM to vahI, kumArapAla ke rAjya prApta karane ke pUrvakA, jIvana varNita hai aura prAyaH unhIM zabdoM meM hai-jo uparyukta prathamAMka vAle saMkSipta caritra meM varNita hai / bAda ke 500 zlokoM meM, kumArapAla ke rAjajIvana kA varNana hai jisameM prAyaH una saba mukhya mukhya prabandhoM kA sAra diyA gayA hai jo prabhAvakacaritra, prabandhacintAmaNi aura prabandhakoSa Adi granthoM meM upalabdha hai / para koI koI bAta bilkula naI bhI isameM milatI hai| dRSTAnta ke liye, 68-70veM pRSTha para zloka 612 se lekara 633 taka meM, nAgapura (mAravADa kA Adhunika nAgora) ke jisa mahAmANDalika kumAra ke sAtha kumArapAla ke yuddha kA ullekha hai vaha aura kisI prabandha meM dekhane meM nahIM AyA / isI taraha pR0 73-74 para, zloka 674 se lekara 684 taka meM, rAkApakSIya AcArya sumatisUri ke sAtha hemAcArya kA jo prasaMga batalAyA gayA hai vaha bhI eka viziSTa prakAra kA navIna vRttAnta hai / isakA thor3A sA sUcana sirpha caturazIti prabandhAntargata kumArapAlaprabandha meM milatA hai [dekho, pR0 244, 88 53 vAM prakaraNa] para, kinhIM anya prasiddha caritroM meM nahIM dRSTigocara hotaa| samuccaya rUpa se yaha caritra bhI bahuta kucha saMbaddha, vyavasthita aura tathyapUrNa hai| isakA varNana kramabaddha hokara thor3e meM kumArapAla ke jIvana kA acchA paricaya denevAlA hai / mAlUma detA hai, ki isakI saMkalanA mukhya karake isake bAda, jo 3 re aMkavAlA bar3A kumArapAlaprabodhaprabandha hai usake AdhAra se kI gaI hai / kyoMki isake anta ke zloka meM, caritakAra ne spaSTa likhA hai ki hamane gUrjara nareza kumArapAla kA yaha caritra saMkSepa meM likhA hai / jinako vizeSa rUpa se jAnane kI icchA ho ve 'kumArapAlapratibodha' nAmaka grantha se jAneM / ' isameM sUcita kiyA gayA 'kumArapAlapratibodha' grantha yahI mAlUma detA hai jo prastuta saMgraha meM isI carita ke bAda, prakAzita hai aura jisakA pUrA nAma "kumArapAla prabodha (athavA pratibodha) prabandha' hai / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 [jJAtavya TippaNa-yadyapi kumArapAla carita viSayaka sabase prAcIna aura bahuta bar3A grantha jo somaprabhAcAryakRta prAkRta bhASAmaya hai aura jisakA sabase pahale hamane koI 30 varSa pUrva saMzodhana-sampAdana kiyA aura jo baDaudA kI 'gAyakavADasa orienTala sIrijha' meM prakAzita huA usakA nAma bhI 'kumArapAlapratibodha' aisA hI vizeSa prasiddha ho gayA hai, parantu granthakAra ne usakA mUla nAma to 'jinadharmapratibodha' aisA rakhA hai / isa grantha kI tADapatroM para likhI huI eka mAtra sampUrNa prati jo pATaNa ke bhaNDAra meM upalabdha hai aura jisakI prati lipi vi0 saM0 1458 meM khambhAta kI bRhatpoSadhazAlA meM bhaTTAraka zrIjayatilakasUri ke upadeza se, kAyastha jJAtIya mahaM0 maNDalika ke putra mahaM0 khetAne kI hai, usake antima puSpikA lekha meM isa grantha kA nirdeza 'kumArapAla pratibodha pustaka' aisA kiyA gayA hai / isa lie hamako ukta grantha kA yaha nAma vizeSa anvarthaka lagane se hamane isI nAma se usako madrita evaM prakAzita karanA ucita socaa| parantu vAstava meM isakA nAma 'jinadharmapratibodha' hai aura 'kumArapAlapratibodha' nAmaka vaha grantha hai jisako hama isa saMgraha meM 'kumArapAlapratibodha prabandha' ke nAma se prakaTa kara rahe haiM / ] (3) kumArapAlaprabodhaprabandha jaisA ki Upara varNana diyA gayA hai isa saMgraha ke tIsare grantha kA nAma 'kumArapAlaprabodhaprabandha' hai / yaha nAma hamane grantha kI prArambhika kaNDikA ke ullekha para se aGkita kiyA hai / usameM likhA hai ki-'zrIkumArapAlabhUpAlasya prArabhyate'yaM prabodhaprabandhaH / ' isa ullekha ke sivA grantha meM aura kisI jagaha athavA antima puSpikA lekha meM bhI isakA khAsa nAma likhA huA hameM prApta nahIM huA / pUnA meM upalabdha eka truTita prati meM prabodha isa zabda kI jagaha 'pratibodha' aisA pATha bhI milA hai isase yaha anumAna kiyA jA sakatA hai ki isakA nAma 'pratibodhaprabandha' bhI ho sakatA hai aura zAyada isI nAma ko lakSya kara ukta dUsare nambara ke carita ke kartA somatalikasUri ne yaha likhA hai ki isakA vistAra 'kumArapAlapratibodha' zAstra se jAnanA cAhie / donoM zabdoM kA artha prAyaH eka hI hai, isase nAma meM koI vizeSa bheda nahIM par3atA / isa grantha kA mudraNa karate samaya hameM prathama eka hI prati prApta huI thI jo pATaNa ke bhaNDAra kI thI / isa prati ke anta meM jo 'granthalekhanaprazasti' dI gaI hai aura jisako hamane isake sAtha mudrita kiyA hai (dekho, pR0 212-213) usase jJAta hai ki vi0 saM0 1464 meM, devalapATaka (kAThiyAvADa ke delavADA) meM paNDita dayAvarddhana nAma ke yativarake 1. dekho, grantha kA antimaprazastigatazloka- . zazi-jaladhi-sUryavarSe zucimAse ravidine sitASTamyAm / 'jinadharmapratibodha:' klRpto'yaM gUjarendrapure // pR0 291. isI taraha pratyeka prastAva ke anta ke padya meM bhI yahI nAma sUcita kiyA gayA hai| yathA-jiNadhammappaDibohe samathio paDhamapatthAvo / pR0 267 jinadharmapratibodhe prastAvaH paJcamaH proktaH / pR0 297 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adeza se, zrAvaka logoM ne apane gaccha ke anuyAyiyoM ke par3hane ke liye isa carita kI pratilipi karavAI thii| ___ pATaNa kI ukta prati kucha kucha azuddha thI isa lie isakA saMzodhana karane meM hameM kucha kaThinAI hI rahI, to bhI yathAmati pAThazuddhi karane kA hamane pUrA prayatna kiyA / grantha kA pUrA mudraNa ho cukane bAda, hameM bIkAnera se sAhityapriya zrAvakabandhu zrIyuta agaracandrajI nAhaTA kI tarapha se isa grantha kI eka aura prati milI jo vi0 saM0 1656 kI likhI huI hai| usase isakA milAna karane para hameM ina donoM meM paraspara kahIM kahIM pAThabheda upalabdha hue jinameM kucha to mAtra zAbdika parivartana svarUpa ke haiM aura kucha paMktiyoM ke aura padyoM ke nyUnAdhikatva batalAnevAle haiM / inameM se jo pAThabheda kucha khAsa vizeSatva rakhate haiM unako hamane isake sAtha pariziSTa ke rUpa meM de diye haiN| sabase adhika vizeSatAvAlA pATha bheda hai vaha prArambha ke maMgalAcaraNavAle zlokoM hI kA hai| hamAre mudrita grantha meM maMgalAcaraNa ke jo 4 padya milate haiM unase sarvathA bhinna prakAra ke 4 padya isa bIkAneravAlI prati meM prApta hote haiN| dekho pariziSTa A) / isakA kAraNa yaha to ho sakatA hai ki isa grantha ke saMkalana kartA ne pahale jo eka Adarza taiyAra kiyA hogA usakI pratilipivAlI ye pATaNa aura pUnAvAlI pratiyA~ honI cAhiyeM / usake bAda saMkalana kartA ne grantha meM jo kucha thor3A bahuta pIche se saMzodhanaparivartana kiyA hogA usa Adarza kI pratilipivAlI paramparA kI yaha bIkAneravAlI prati honI cAhiye / kyoMki isa prati ke, pATha, hamArI mudrita prati ke pATha se, zabdasandarbha aura vAkyaracanA kI dRSTi se kucha vizeSa parimArjita mAlUma par3ate haiM / aise saMkalanAtmaka granthoM kI pratiyoM meM isa taraha ke vizeSa pAThabheda, isa prakAra kiye gae saMzodhana-parivartana ke kAraNa, prAyaH upalabdha hote rahate haiM / isase isameM koI khAsa Azcarya kI bAta nahIM hai / ___ bAda meM hameM pUnA meM bhI isa grantha kI eka aura tIsarI prati prApta huI jo bhANDArakara insTiTyUTa ke rAjakIya grantha saMgraha meM rakSita hai| yaha prati truTita hai / prArambha ke 10 patra bilkula hI nahIM hai aura bIca meM ke bhI kucha patra lupta haiM para anta kA patra vidyamAna hai| yaha prati vi0 saM0 1482 kI likhI huI hai aura bhaTTArika zrI jayatilakasUri ke ziSya paM0 dayAkezaragaNi ko, osavaMzIya goThI saMgrAma kI patnI bAI jAsU ne likhA kara samarpita kI hai| isakA yaha puSpikA lekha isa prakAra hai / / iti saMvat 1482 varSe phAguNa zudi paMcamyAM gurau zrImati zrItapApakSe zrIratnAgarasUrIzvarANAM gacche bhaTTArika zrIjayatilakasUrIsva(zva )rANAM zikSa( Sya) paM0 dayAkezarigaNivarANAM zrIosasavaMza zra( zRMgAra goThI saMgrAmakasya bhAryA bAI jAsU nAmnA liSApya pradadau mudA / ciraM naMdatu / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 mAlUma detA hai ki isa prabandha kI racanA prabandhacintAmaNi Adi jaise kucha purAtana prakIrNa prabandhoM ke AdhAra para kI gaI hai / isameM jo padya bhAga hai vaha prAyaH sArA hI anyAnya granthoM meM se uddhRta kiyA gayA hai / jo gadya bhAga hai vaha kucha saMgrAhaka kA svayaM saMkalita kiyA huA aura kucha grathita kiyA huA hai / granthakartA anta meM kahate haiM ki kucha to gurumukha se jo sunA usa para se aura kucha jo likhita rUpa meM milA hai usake AdhAra se, maiMne yaha kumArapAla rAjA kA prabandha nirmita kiyA hai / jinamaNDana gaNI ne apane kumArapAla prabandha kI racanA prAyaH isI prabandha ke AdhAra para kI mAlUma detI hai| varNana krama evaM, racanAzailI kI samAnatA ke uparAnta, bahuta se vAkyasandarbha bhI donoM meM eka se milate haiN| jinamaNDana gaNI ke kumArapAla prabandha kI racanA vi0 saM0 1499 meM pUrNa huI thI isalie vaha prastuta prabodhaprabandha ke bAda kI racanA hai isameM to koI sandeha hI nahIM hai| kyoMki jisa prati ke AdhAra para se yaha prabandha yahA~ mudrita kiyA gayA hai usakI pratilipi hI saM0 1464 meM arthAt jinamaNDana gaNI kI racanA ke 35 varSa pUrva huI thii| jaisA ki Upara sUcita kiyA gayA hai-yaha prabandha bhinna bhinna prAcIna caritoM-prabandhoM ke uddharaNoM aura avataraNoM kA eka saMgrAhAtmaka saMkalana sA hai / isake prArambha bhAga meM, 200 padyoM vAlA vaha saMkSipta carita, jo isa saMgraha meM prathama kRti ke rUpa meM mudrita kiyA gayA hai, pUrNa rUpa se antargrathita kara liyA gayA hai / isI taraha se prabandhacintAmaNi Adi granthoM meM jo varNana hai usake bhI aneka aMza yathAvat saMkalita kara lie gaye haiN| isa prakAra isa prabandha meM caritrAtmaka varNana ke sivA upadezAtmaka aura pracArAtmaka uddharaNoM kA bhI khUba saMgraha kiyA gayA hai aura isIlie saMgrAhaka vidvAn ne isakA nAma kumArapAlacaritra yA kumArapAlaprabandha na rakhakara kumArapAlaprabodhaprabandha rakhanA yogya mAnA hai / isa prabandha meM kumArapAla ke jIvanaviSaya kI mukhya mukhya ghaTanAoM kA kramabaddha varNana diyA gayA hai jinakA ullekha pUrvakAlIna caritra granthoM meM aura prabandhoM meM eka yA dUsare rUpa meM milatA hai| sAtha meM prasaMgopAtta upadezAtmaka ullekha bhI vistRta rUpa meM saMgRhIta kiye gaye haiM jisase eka prakAra se dhArmika kathAgrantha kA svarUpa ise prApta ho gayA hai / (4) caturazItiprabandhAntargata kumArapAladevaprabandha yaha isa saMgraha meM 4thI kRti hai / rAjazekharasUri ne jo prabandhakoza nAmaka grantha banAyA hai usameM kucha milAkara 24 prabandha haiM jisake kAraNa usa grantha kA dUsarA nAma caturviMzatiprabandha bhI suprasiddha hai / isI taraha kA eka caturazItiprabandha nAma kA bhI saMgrahAtmaka grantha hai jisameM kula 84 prabandhoM kA saMgraha hai / yaha prabandha pUrNa rUpa meM mujhe kahIM nahIM dekhane meM AyA / pUnA ke rAjakIya granthasaMgraha meM eka prAcIna prati upalabdha hai jo Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 khaNDita hai / isameM bahuta se aise aitihAsika prabandha haiM jo prabandhacintAmaNi meM prApta hote haiN| purAtana prabandhasaMgraha nAmaka grantha ke sampAdana meM, hamane jisa prakAra ke 3-4 prabandhAtmaka prakIrNa saMgrahoM para se, aitihAsika prabandhoM kA saMkalana kiyA hai usI prakAra ke aura prAyaH vaise hI viSayoM ke phuTakala prabandha, isa saMgraha meM milate haiM / inameM se kumArapAla rAjA ke jIvana ke sAtha sambandha rakhanevAle prabandhoM ko ekatra rUpa meM yahA~ para saMkalita kiye haiM / jisa prati para se yaha saMkalana kiyA gayA hai, vaha hai to acchI purAnI hamAre anumAna se vi0 saM0 1500 ke pUrva kI likhI huI honI cAhiye-para azuddha bahuta hai / isakI bhASA bhI bahuta sAdI, kucha apabhraSTa aura eka prakAra se bolacAla kI saMskRta hai jo lokagamya dezya bhASA kA anukaraNa sUcita karatI hai / mAlUma detA hai ki saMskRta bhASA ke prArambhika zikSArthiyoM ke paThana nimitta, isakA saMkalana kiyA gayA hai / isa saMkalana meM, kumArapAla ke jIvana ke viSaya kI kucha aisI choTI choTI ghaTanAe~ bhI saMgRhIta haiM jo anya prabandhoM meM dRSTigocara nahIM hotI / AcArya hemacandrasUri ke prabandha kI bhI kucha aisI bAteM isa prabandha meM likhI huI milatI haiM jo anyatra aprApya haiM / yadyapi ye bAteM gauNa svarUpa kI haiM parantu kucha viziSTa aitihAsika tathyoM ko bhI pradarzita karatI haiN| (5) somaprabhAcAryakRta kumArapAlapratibodha saMgrahagata 5vIM racanA meM, somaprabhAcAryakRta prAkRta bRhatkAya grantha kumArapAlapratibodha kA aitihAsika sArabhAga saMkalita hai| isa grantha kI ekamAtra prApta pUrNa prati pATaNa ke bhaNDAra meM surakSita hai jo tADapatroM para vi0 saM0 1458 meM gujarAta ke prasiddha purAtana nagara khaMbhAyata meM likhI gaI hai / mukhya karake prAkRta bhASA meM isakI racanA kI gaI hai aura grantha kA vistAra prAyaH 8800 zlokaparimANa jitanA vizAla hai / isake kartA somaprabhAcArya haiM jinane vi0 saM0 1241 meM isakI racanA pUrNa kI / ye AcArya svayaM rAjA kumArapAla aura AcArya hemacandra ke kevala sama-samayavartI hI nahIM the apitu unake sAthiyoM meM se the, ata: inakI isa racanA kA aitihAsika mahattva bahuta adhika hai / isa grantha kA sarvaprathama sampAdana mere dvArA hokara, baDaudA ke [bhUtapUrva] gAyakavADa rAjya kI suprasiddha prAcyagranthamAlA-gAyakavADas orienTala sirIjhameM, I0 sa0 1920 meM prakAzana huaa| usa sampAdana meM, maiMne granthagata jitanA aitihAsika bhAga thA usakA pRthak tAraNa kara, pariziSTa ke rUpa meM saMkalita kara diyA thA, jisase isa grantha kA, jo jijJAsu vidvAn kevala aitihAsika vastu jAnane ko dRSTi se hI upayoga karanA cAhe, unake saralatA se vaha prApta ho sake / vaha grantha aba prAya aprApya sA hai / ata: usakA vaha aitihAsika sArabhAgarUpa saMkalana hamane yahA~ para punarmudita kara diyA hai| kumArapAla ke itihAsa ke viSaya meM anveSaNa aura anusandhAna karanevAle vidvAnoM-lekhakoM ko isakA avalokana atyAvazyaka hai / kumArapAla ke jIvana carita kA, sUtra rUpa meM parantu sarvathA prAmANika aisA, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 sabase pahalA nirUpaNa, isI grantha meM milatA hai / isa grantha ke prAstAvika rUpa meM hamane granthakAra ke paricaya ko lakSya kara eka saMskRta vaktavya likhA hai tathA sAtha meM grantha ke paricaya ko lakSya kara iMgrejI vaktavya bhI diyA / jijJAsuoM ke adhyayana aura avalokana ke nimitta ye donoM vaktavya bhI isa prAstAvika ke sAtha prakaTa kara diye jAte haiM / samAlA nAmaka gujarAta ke itihAsa kA pradhAna aura pahalA grantha aMgreja vidvAn kinlaoNka phArbasa ne aMgrejI meM likhA jisakA gujarAtI bhASAntara par3hakara mere manameM kumArapAla ke itihAsa ke maulika sAdhanoM kA adhvaya, avalokana, anveSaNa Adi karane kI vizeSa ruci utpanna huI / saubhAgya se mujhe isa paramArhat nRpati kI rAjadhAnI aNahilapura pATaNa meM hI kucha varSoM taka rahane kA suyoga milA aura merI alpa- svalpa jJAnapipAsA kI paritRpti meM paramopakAraka kA sthAna pAne vAle svargavAsI paramunipuGgava pravartaka zrIkAntivijayajI mahArAja tathA unake jJAnarasika, granthoddhAra, suziSya munivara zrIcaturavijayajI mahArAja ke sAttvika sAnnidhya meM, vahA~ ke bahumUlya evaM viziSTa samRddhiparipUrNa bhinna bhinna jJAnabhaNDAroM ke nirIkSaNa kA yatheSTa avasara milA / isI samaya se maiMne, anyAnya sAhityika sAmagrI ke sAtha kumArapAlaviSayaka sAhitya kA bhI saMgraha Adi karanA prArambha kiyA / prAyaH 45 varSa jitane jIvana ke vizeSa kAla meM, jo kucha isa viSaya kI sAmagrI maiM prApta kara sakA use yathAsAdhana prakAza meM rakhane kA prayatna karatA rahA / isa prayatna ke phalasvarUpa, jitane prabandha, carita Adi prakAzita hue haiM inaka kucha nirdeza, isa prAstAvika ke prArambha meM hI kiyA jA cukA hai I prastuta saMgraha bhI usI lakSyakA eka aura viziSTa phala hai / abhI eka aura bhI aisA saMgraha avaziSTa hai- para zAyada aba use meM prakAza meM (rakhane kA avasara na pA sakU~gA / isa avaziSTa saMgraha meM, merA lakSya prAcIna gujarAtI-rAjasthAnI bhASA meM kumArapAla viSayaka jitanA sAhitya upalabdha hai use ekatra kara eka susaMpAdana ke rUpa meM prakAzita karanA hai | bahuta sAmagrI to saMkalita rUpa meM taiyAra kI huI par3I hai - parantu aba mana aura zArIra donoM isake liye utanA utsAhita nahIM dikhAI par3ate / isa saMgraha kA mudraNakArya prArambha karate samaya mere manameM, isake sAtha kumArapAla kA eka saMpUrNa evaM pramANabhUta vistRta itihAsa likhane kA saMkalpa thA, kyoMki isa viSayakI sabase adhika sAmagrI Aja taka mere hI dvArA sampAdita ho kara prakAza meM AI hai aura jo kucha aviziSTa sAmagrI hai usakA bhI prAya: sarvAdhika saMkalana evaM saMcaya mere samIpa hai / mahAn gujarAta aura vizAla rAjasthAna ke itihAsa meM kumArapAla kA rAjyazAsanasamaya sarvottama yuga jaisA rahA hai / sAre pazcima bhArata kA vaha suvarNayuga thA / samRddhi, saMskRti, svaprabhutva aura saurAjya kI dRSTi se vaha guNa apanI carama sImApara pahu~cA huA the / kumArapAla eka atyucca AdarzajIvI rAjA thA / usane apane rAjya ko - rASTra ko susaMskArasampanna, samRddhiparipUrNa evaM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 sarvasukhasulabha banAne kA yatheSTa prayatna kiyA aura usameM yatheccha saphala huA / isa yuga ke itihAsa kA yathArtha citraNa hamAre lie bahuta preraNAdAyaka aura gauravapradarzana hai / para isa itihAsa ke Alekhana kA kArya mere lie aba zakya nahIM mAlUma detaa| merI mana:kAmanA hai ki hamArI sampAdita evaM prakAzita isa sAmagrI kA upayoga kara. koI adhika suyogya vidvAn aisA sundara itihAsa likha kara isa lakSya kI paripUrti kare / anekAntavihAra - muni jinavijaya ahamadAbAda 1-1-1956 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavAsI munivarazrI lalitavijayasUrisaGkalita hindI 'kumArapAlacarita' ke prArambha meM likhita prastAvanA rAjarSi kumArapAla aura maharSi hemacandrAcArya santyanye kavitAvitAnarasikAste bhUrayaH sUrayaH, kSmApastu pratibodhyate yadi paraM zrIhemasUregirA / unmIlanti mahAmahAMsyapi pare lakSANi RkSANi khe, no rAkAzazinaM vinA bata bhavatyujjAgaraH sAgaraH || svarge na kSitimaNDale na vaDavAvakre na lebhe sthitiM, trailokyaikahitapradA'pi vidhurA dInA dayA yA ciram / caulukyena kumArapAlavibhunA pratyakSamAvAsitA, nirbhIkA nijamAnasaukasi vare kenopamIyate saH // akhilavidyApAraMgata, sakalazAstraniSNAta, sarvatantrasvatantra, kalikAlasarvajJa bhagavAn zrI hemacandrasUrIzvara, tathA unake paramabhakta, paramArhata, dharmAtmA, atidayAlu, caulukyacUDAmaNi, gurjaradharAdhipati, rAjarSi zrIkumArapAladeva ke bhavyajanamanoraMjaka, lokottara, pavitra jIvanacaritra ke viSaya meM, pUrva kAla ke aneka jaina vidvAnoM ne vividha grantha likhe haiM aura ina mahApuruSoM ke agaNita guNagaNa kA mukta kaNTha se bhaktibharita gAna kara svanAma ko kRtArtha kiyA hai / bhAvI prajAjanoM ko, bhakti kA mArga dikhalAkara, Atmika zakti ke abhyudaya karane meM atyaMta avalaMbana diyA hai / hamAre sunane aura dekhane meM Aja taka jitane grantha Aye haiM, unake nAmAdi pAThakoM ke jAnane ke lie yahA~ likhe jAte haiM I 1. kumArapAlapratibodha, somaprabhAcAryakRta / isakA dUsarA nAma jinadharmapratibodhahemakumAracaritra bhI hai / isake kartA zrIsomaprabhAcArya bar3e bhArI vidvAn the / inhoMne eka kAvya I 1. vidvAnoM ke avalokanArtha vaha kAvya hama yahA~ uddhRta karate haiMkalyANasAra savitAna harekSamoha kAMtAravAraNasamAna jayAdyadeva / dharmArthakAmada mahodaya vIra dhIra somaprabhAva paramAgama siddhasUre // isa kAvya ke Upara svopajJa vyAkhyA hai jisameM pRthak pRthak 100 rIti se vyAkhyAna likhe haiM / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 likhA hai jisake sau taraha se artha kie haiM / isa nimitta inheM 'zatArthI' kI bahuvidvattAsUcaka upAdhi milI thI / inakI kavitvazakti bahuta acchI thii| jinhoMne inakI banAI huI 'sUktimuktAvalI'-- jisakA apara nAma siMdUraprakara hai-kA pATha kiyA hai ve isa bAta ko acchI taraha jAnate haiN| ye saMskRta ke samAna prAkRta bhASA ke bhI pUre pAraMgata the / mahArAja kumArapAladeva ke rAjyatva kAla meM 'sumatinAtha caritra' nAmaka eka bahuta bar3A grantha prAkRta meM likhA hai| isa 'kumArapAla caritra' meM bhI bahuta bhAga prAkRta hI hai| vikrama saMvat 1241 meM isa grantha kI samApti huI hai| arthAt mahArAja kumArapAla kI mRtyu se 11 varSa bAda yaha grantha likhA gayA hai| grantha bahuta bar3A hai| zlokasaGkhyA koI isakI 9000 ke lagabhaga hogii| 2. mohaparAjayanATaka, yazaHpAlamantrIkRta / suprasiddha yuropIya paNDita pro0 pITarasana (Prof. Peterson) ne, pUnAkI Dekkana kAleja (Deccan College) ke vidyArthIyoM ke sanmukha zrIhemacandrAcArya ke viSaya meM eka vyAkhyAna diyA thA / usameM, isa grantha ke viSaya meM bolate hue unhoMne vidyArthIyoM se kahA thA ki-"isa tumhArI kaoNleja ke, usa agale divAnakhAne ke hI 'pustaka saMgraha' meM eka pustaka par3I hai, jisameM yaha vRttAnta likhA huA hai ki, kumArapAla rAjA ne kisa varSa ke kisa mahine aura kisa dina ko jainadharma svIkAra kiyaa| krizcIyana logoM ke "pilagrImsa progresa' nAmaka pustaka kI taraha, alaMkAra rUpa se, kumArapAla rAjA ke jainadharma meM dIkSita hone kA varNana kiyA gayA hai / yaha pustaka nATaka ke rUpa meM tADapatra para likhI huI hai, aura 'mohaparAjaya' isakA nAma hai / hemacandrAcArya se sambandha rakhanevAle itihAsa para, prakAza DAlanevAlI pustakoM meM se, yaha pustaka sabase prAcIna hai| isa pustaka ke kartA kA nAma yaza:pAla hai / kumArapAla rAjA kI mRtyu ke bAda, usake rAjya kA svAmI jo ajayapAla huA thA, usa kA yaha eka pradhAna thA / isa 'mohaparAjaya' nATaka meM, kumArapAla rAjA ke sAtha, dharmarAja aura viratidevI kI putrI kRpAsundarI kA pANigrahaNa, tIrthaMkara mahAvIra aura AcArya hemacandra kI sanmukha, karAyA gayA hai / jainadharma kI isa bar3I bhArI vijaya kI miti saMvat 1216 ke mArgazIrSa mAsa kI zukla dvitIyA hai-arthAt IsvIsan 1160 meM, kumArapAla rAjA ne prakaTa rUpa se jainadharma kA svIkAra kiyA thA / isa tArIkha ke nizcaya meM saMzayita hone kA koI bhI kAraNa nahIM hai, kyoMki yaha pustaka IsvIsan 1173 se 1176 ke bIca meM-arthAt isa uparyukta tArIkha ke bAda 16 varSa ke andara hI likhI huI honI caahie|" 3. prabandhacintAmaNi, merutuGgAcAryakRta / yaha grantha bahuta acchA hai| saMskRta bhASA meM, gadya meM, isakI racanA kI gaI hai / isameM aneka aitihAsika ghaTanAoM kA ullekha hai / rAjataraGgiNI ke DhaMga para likhA huA hai / Adhunika pAzcAtya vidvAnoM ne isa grantha ko anya saba aitihAsika lekhoM se, adhika vizvasanIya mAnA hai / gujarAta ke itihAsa ke lie to kevala yahI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 I eka AdhArabhUta grantha hai / isakA iMgrejI meM anuvAda karA kara, baMgAla kI 'raoNyala eziyATika sosAiTI' ne prakaTa kiyA hai| isake anta meM kumArapAla va hemacandrAcArya kA vistRta varNana hai| saMvat 1361 ke phAlguna mAsa kI zukla pUrNimA ko, kAThIyAvADa ke prasiddha nagara 'vaDhavANa' meM isakI samApti huI thI / 4. prabhAvakacaritra, prabhAcandrAcAryakRta | isa grantha meM, jagat meM jainadharma kI prabhAvanA karanevAle aneka prabhAvaka pUrvarSiyoM ke jIvana caritra haiM / sArA grantha saMskRta padyamaya hai / kavitA bar3I ramaNIya hai / saMskRta-sAhitya ke premiyoM ko avazya avalokana karane lAyaka hai / isameM pUrva kAla ke 23 jaina mahAtmAoM kA varNana hai / anta meM hemacandrAcArya kA bhI vistAra se ullekha hai / 5. kumArapAlacaritra, jayasiMhasUriracita / 6. kumArapAlacarita, zrIsomatalikasUrikRta / 7. kumArapAlacaritra, zrIcAritrasundarakRta / 8. kumArapAlacaritra, harizcandrakRta ( prAkRta ? ) / 9. caturviMzatiprabandha, zrIrAjazekharasUrikRta / 10. kumArapAlarAsa (gujarAtI) zrIjinaharSakRta / 11. kumArapAlarAsa (gujarAtI) zrAvaka RSabhadAsaracita / ina pustakoM ke atirikta 'vividhatIrthakalpa' 'upadezataraMgiNI' tathA 'upadezaprAsAda' Adi bahuta se anya granthoM meM bhI ina mahApuruSoM kA varNana milatA hai / isa grantha- gaNanA meM hameM abhI eka aura mahattvavAle grantha kA nAma likhanA bAkI haijo ki isa prastuta caritra kA mUlabhUta hai / isakA nAma hai 'kumArapAlaprabandha' / saMvat 1499 meM, tapagacchAcArya mahAprabhAvaka zrIsomasundarasUrIzvarajI ke suziSya zrIjinamaMDana gaNi ne isakI racanA kI hai / sArA grantha sarala aura sarasa saMskRtamaya hai / gadya aura padya se mizrita hai / bIca-bIca meM prAkRta padya bhI prasaMgavaza uddhRta kie gae haiN| isa grantha kA caritrAtmaka bhAga, kevala kavi kI kalpanA mAtra hai, aisA nahIM hai, parantu yathArtha aitihAsika ghaTanA svarUpa hai / isakA pramANa pAThakoM ko isase mila sakegA ki, isa caritra ko vizvasanIya aura upayogI samajhakara, baDaudA ke vidyAvilAsI nRpati zrIsayAjIrAva mahArAja ne pAritoSika dekara, vidvAn zrAvaka zrIyuta maganalAla cunilAla vaidya ( baDaudA) dvArA, gujarAtI bhASA meM anuvAda karA kara, rAjya kI tarapha se chapavA kara prakAzita kiyA hai / isa pustaka meM gujarAta ke itihAsa kI bahuta sI upayogI bAte haiM / aNahilapura - pATana nagara kI sthApanA (vikrama saMvat 802 ) se lekara kumArapAla rAjA (saM0 1230 ) paryanta kI gurjarArAjyapravRtti vagere isameM saMkSipta se varNana kI gaI hai | siddharAja jayasiMha kA, baMgAla ke mahobakapura ( mahotsavapura) ke rAjA madanavarmA ke sAtha, samAgama hone kA ullekha isI grantha meM milatA hai, jo bAta, janarala kaniMgahAma ( General Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 Cunnigham), ke 'hiMdusthAna kA prAcIna bhUgola' (The Ancient Gegography of India) vAlI hakIkata ko puSTa karatI hai / judA judA dezoM ko jItanA, vidyA-kalA-kauzalya Adi kA deza meM pracAra karanA, nIti aura dharmamaya jIvana bitAne ke lie prajA ko aneka taraha se pravRtta karanA, hiMsA, vyasana Adi adha:pAta karAnevAle akRtyoM kA sarvathA nAza karAnA aura somezvara, zatrujayAdi vividha tIrthoM kA jIrNoddhAra karAnA va aneka navIna mandiroM kA banavAnAityAdi vividha viSayoM kA manohara vivecana isa pustaka meM kiyA gayA hai| adhika kyA ? usa samaya kI rAjakIya, dhArmika aura sAmAjika sthiti kA eka uttama citrarUpa yaha prabandha hai / isI hI 'kumArapAlaprabandha' ke Upara se lekhakane (sva0 muni lalitavijayajI ne) saMkSepa meM, yaha 'kumArapAlacarita' vizeSa kara rAjapUtAnA aura paMjAbAdi dezavAsI jainI bhAIyoM ke hitArtha hindI meM likhA hai| isa pustaka meM do aise mahAn puruSoM kA varNana hai ki jinakI samAnatA karanevAle unake bAda, phira isa bhAratavarSa meM koI hue hI nahIM / ina puNya prabhAvakoM ke sampUrNa guNoM kA varNana to sAkSAd bRhaspati bhI karane ko samartha nahIM hai, parantu 'zubhe yathAzakti yatanIyam' isa sUkti ke anusAra prabandha ke mUla lekhaka (zrIjinamaNDanagaNi) ne, ina mahAtmAoM ke prati apanA bhaktibhAva prakaTa karane ke lie, pUrva granthoM dvArA tathA vRddha janoM ke mukha dvArA, jo kucha vRttAnta zravaNagocara huA usako bhAvI prajA ke hitArtha pustaka rUpa meM likhakara, apanI paropakAra vRtti prakaTa kI / ina prAtaHsmaraNIya maharSi aura rAjarSi ke Adarza jIvana kA eka kSaNa bhI aisA nahIM hai ki jisakA jAnanA anupayukta ho, parantu pUrvakAlIna bhAratIyoM kA, AdhunikoM kI taraha itihAsa tattva kI tarapha vizeSa lakSya na hone se, ina mahAtmAoM ke samagrajIvanacaritrarUpa amRta kA pAna kara, hama apanI AtmA ko santuSTa nahIM kara sakate / isa prabandha meM jina bAtoM kA ullekha hai, vaha kevala khAsa khAsa vizeSa ghaTanAoM kA hI samajhanA cAhie / ___yahA~ para hama yadi, pAThakoM ke subodhArtha ina mahApuruSoM pavitra caritra kA kucha sArAMza likha deveM to sambhava hai vizeSa upayukta hogaa| maharSi zrIhemacandrAcArya stumastrisaMdhyaM prabhuhemasUrerananyatulyAmupadezazaktim / atIndriyajJAnavirjito'pi yaH kSoNibhartuLadhita prabodham // -zrIsomaprabhAcArya / vikrama saMvat 1145 kI kArtikI pUrNimA ko, sakalasatvasamUha ko advitIya AhlAda utpanna karanevAlA, sAMsArika viSayoM ke Antarika dAha se saMtapta AtmAoM ko zAnti pahu~cAne vAlA, samyagjJAna, darzana aura cAritra rUpa alaukika ratnoM ko apane garbha meM rakhanevAle pavitra jainadharmarUpa mahAsAgara kI, AnandotpAdaka bhagavatI ahiMsAsvarUpiNI taraMgoM ko akhila - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bhUmaNDala meM phailAnevAlA, bhavyajanarUpa kamanIya kumudoM ko vikasvara karanevAlA aura apanI apUrva jJAnajyotsnA dvArA, ajJAnAMdhakAra se Achanna bhArata dharAko ujjvala karanevAlA, tathA jisakA prakAza zAzvata rahanevAlA hai aise lokottara candra ke samAna, isa mahAmunIMdra hemacandra kA, prAcIdiksadRza pUjanIyA devI pAhinI ke pavitra garbha se avatAra huA thA / 'jagat meM, jaba jaba dharma kI koI vizeSa hAni hone lagatI hai taba taba, usakI rakSA karane ke lie avazya hI kisI mahAjyoti-yugapradhAna kA avatAra hotA hai' isa prAkRtika niyamAnusAra, jaba jainadharma meM vizeSa kSINatA pahu~cane lagI, paraspara sAmpradAyika jhagaDoM kI jar3a jamane lagI, vipakSioM kI ora se aneka prakAra ke prahAra par3ane lage aura jainoM kA AtmasaMyama zithila hone lagA, taba, samAja koI na koI aisI vyakti kI apekSA kara rahA thA ki jo apane sAmarthya dvArA, jainadharma para ghire hue, isa vipatti rUpa bAdala kA saMhAra kare / samAja ke isa manoratha ko bhagavAn hemacandra ne pUrNa kiyA / isa pracaNDa gati vAle mahAn divya vAyu ke sAmarthya se vaha meghADambara uDa gayA / dIkSAgrahaNa candragaccha ke mukuTa svarUpa zrIdevacandrasUri ne apane jJAnabala se, isa vyaktidvArA jainadharma kA mahAn udaya honevAlA jAnakara, nava varSa vAle isa choTe se bacce ko hI, saMvat 1154 meM cAritrarUpa amUlya ratna soMpa diyA ! pAThakoM ko yaha par3hakara Azcarya hogA ki itanA choTA baccA sAdhupane kI jimmedAriyoM ko kyA samajhatA hogA aura sAdhujIvana kI kaThinAIyoM ko kaise sahana kara sakatA hogA ? tathA bahuta se ajJAna manuSya isa bAta para upahAsya hI kreNge| parantu yaha eka unakI ajJAnajanya bhUla hI samajhanA cAhie / mahApuruSoM kA caritra laukika na ho kara lokottara hotA hai, yaha avazya dhyAna meM rakhanA cAhie / cAhe ve vaya aura zarIra se bhale hI choTe hoM, parantu sAmarthya unakA bahuta bar3A hotA hai / ve apane samakAlIna lAkhoM manuSyoM jitanI zakti, akele hI dhAraNa kare rahate haiN| jagat meM unakI pUjA apUrva guNoM ke kAraNa hI hotI hai, vaya yA zarIra ke nimitta se nahIM / 'guNAH pUjAsthAnaM guNiSu na ca liGgaM na ca vayaH / ' yadi jagat kA itihAsa dhyAna se dekhA jAya to isa bAta ke pramANabhUta bahuta se udAharaNa mileMge / bhAratavarSa meM aneke aise mahApuruSa ho gae haiM, jinhoMne, sAdhAraNa janasamAja kI carmacakSu meM dIkha par3ane vAlI bAlyAvasthA meM hI, apUrva kArya kie haiN| zrIzaMkarAcArya tathA mahArASTrIya bhaktaziromaNi jJAnadeva jaise samartha puruSoM ne 15-16 varSa jaisI alpa vaya meM hI, gahanatattvapUrNa bhASya likha DAle the, ki jinako samajhane ke lie bhI sAdhAraNa manuSyoM kI to Ayu hI khatama ho jAtI hai / jainAcArya zrIabhayadevasUri, somasundarasUri Adi aneka puruSoM ne bAlyAvasthA meM hI bar3e bar3e pratiSThita AcAryAdi pada prApta kiye the / pro0 pITarasana, isa alpavaya meM dIkSA denevAlI bAta Upara likhate haiM ki-"devacandra ne isa choTe se bacce ko Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 dIkSA dekara apanA ziSya banA liyA - yaha Azcarya jaisA mAlUma degA, parantu isameM Azcarya hone kA koI kAraNa nahIM hai / isa prakAra kI prathA, isa deza (bhAratavarSa) meM tathA anya dezoM meM, prAcIna kAla se calI A rahI hai, aura cala rahI hai |......pukht umra vAle ko hI sAdhu banAnA cAhie, yaha niyama hai acchA, parantu anya sabhI dharmo meM dekhA jAyegA to isa taraha alpavaya vAle hI, bahuta se navIna AcArya pasanda kie gae mAlUma deMge / " vidyAbhyAsa pUrva janma ke susaMskAra aura kSayopazama kI prabalatA ke kAraNa thor3e samaya meM hI, hemacandra muni ne sarva zAstroM kA adhyayana kara, pUrNa pANDitya prApta kara liyA / smaraNa-zakti aura dhAraNA - zakti bahuta tIvra hone se alpa parizrama se hI apAra jJAna sampAdana kara liyA / vidyAbhiruci atyanta tIvra hone ke kAraNa bhagavatI sarasvatI devI prasanna hokara, svayaM vara pradAna karane ke lie AI thI ! jitendriyatA ApakA AtmasaMyamana aura indriyadamana atyanta utkaTa thA / itanI alpa vaya meM, isa prakAra kI vairAgya vRtti kA astitva honA, atyanta azcaryakAraka hai / saMsAra bhara meM, sabase kaThina pAlya niyama brahmacarya hai / jinakA varNana sunakara romAMca khaDe ho jAya aise ghora tapoM ko, asaMkhya, varSoM taka tapane vAle bar3e bar3e yogI bhI isa duSkara niyama kI kaThora parIkSA meM, anuttIrNa ho gae haiM / isI brahmacarya ko, pUrNa rUpa se, hemacandra muni ne kisa taraha dhAraNa kiyA thA, yaha isa caritrAMtargata padminI (pRSTha 25) vAle vRttAnta ke par3hane se acchI taraha jJAta ho jAtA hai / dhanya hai, isa mahApuruSa kI sattvazIlatA ko ! pUrNa brahmavRtti ko ! nirvikAra dRSTi ko ! aura utkRSTa yogitA ko ! aho ! kitanI jitendriyatA ? kaisI manogupti ? kitanA bar3A dRDha saMkalpabala ? sacca hai isa prakAra kI saccaritatA ko vinA adbhuta vidyAyeM kaba prApta ho sakatIM haiM, aura jagat kA bhalA bhI kahA~ se ho sakatA hai ? isa mahAtmA ke brahma teja se koyaloM kA Dhera bhI suvarNamaya ho jAtA thA ! ( pR0 23) AcArya padaprApti isa prakAra hemacandra muni ke jJAnabala aura cAritrabala kI utkRSTatA kA pravAha jaina saMgha meM sarvatra prasara gayA / 'aba jainadharma kI vijayapatAkA thor3e hI samaya meM sAre bhUmaNDala meM uDane lagegI- ' isa prakAra saMgha meM AnandavArtA pravartane lgii| saMgha ke Agraha se tathA zAsana kI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahimA bar3hAne ke lie, gacchAdhipati zrI devacandrasUri ne nAgapura nagara meM, saMvat 1162 ke sAla meM hemacandramuni ko AcAryapada para abhiSikta kiyA / zAsanoddhAra karane kI pratijJA jaba Apako AcAryapada diyA gayA aura jainadharma kI dhurA kaMdhe para rakhI gaI, taba zAsana kI sthiti dekhakara Apa ke manameM aneka prakAra ke vicAra utpanna hone lage / jainadharma kA uddhAra aura pracAra jagat meM kisa taraha ho-yaha bAta dina aura rAta manameM ghulane lagI / haraeka upAya se bhI paramAtmA ke zAsana kI vaijayantI patAkA ko, eka daphe phira bhI, bhAratavarSa meM pharakAnI cAhie, aisA pUrNa utsAha ke sAtha Apane dRr3ha saMkalpa kiyA / jaba taka koI rAjA mahArAjA isa dharma kA nAyaka na ho, taba taka yaha saMkalpa siddha honA muzkila hai-aisA vicAra kara, kisI mahArAja ko pratibodha karane ke lie, mantrArAdhana kara, devatA se vara mA~gA / Apake prabala manobala se, santuSTa hokara devatAne bhI Ipsita vara pradAna kiyA / gurjarapati siddharAja kA samAgama vividha dezoM meM vihAra karate hue aura upadezAmRta dvArA aneka bhavya jIvoM ko pratibodha karate hue, krama se gurjara rAjyanagara aNahilapura-pATaNa meM praveza kiyA / isa samaya mahArAja siddharAja jayasiMha yahA~ para prajApriya nRpati the / dhIre dhIre sAre zahara meM tathA rAjadarabAra meM ApakI vidvattA kI khyAti phailane lagI, jise sunakara mahArAja bhI Apake darzana ke lie utkaMThita hue prasaMgavaza eka dina ApakA aura mahArAja kA samAgama huA / rAjA Apa kI vidvattA aura saccaritatA para bar3A mugdha huA / 'Apa kRpA kara nirantara yahA~ AyA kareM aura dharmopadeza dvArA hameM sanmArga batAyA kareM' isa prakAra kI rAjA kI vijJapti, dharma kI prabhAvanA ke nimitta, svIkAra kara lI / rAjA kI icchAnusAra, ApakA Agamana nirantara rAjyasabhA meM hotA thA / nAnA prakAra kI tattvacarcAe~ huA karatI thIM / deza-dezAMtaroM se aneka matoM ke vidvAn apanI vidvattA kA paricaya dene ke lie siddharAja kI sabhA meM upasthita hote the / sabake sAtha hemacandrAcArya kA vAda-vivAda hotA thA, aura usameM sadA Apa hI kA jaya hotA thA / jainadharma meM aTala zraddhA ApakA AtmA jainadharma meM pUrNa raMgA huA thA / Arhata dharma para ApakI aTala zraddhA thI / yadi, jainadharma kI jayadhvani ko sarvatra phailAne ke lie, rasAtala meM bhI jAnA par3e, to, Apa vahA~ jAne ke lie bhI taiyAra the / isa prakAra jainadharma para jo ApakA vizvAsa thA vaha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 dhArmika- mohajanya nahIM thI, kintu jainadharma kI satyatA ke kAraNa thA / Apa eka stuti meM vItarAga mahAvIra prabhu kI stavanA karate hue kahate haiM ki na zraddhayaiva tvayi pakSapAto na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptAt parIkSayAcca tvAmeva vIra ! prabhumAzritAH sma // arthAt - he vIra ! kevala zraddhA-aMdhazraddhA se hI tere meM hamArA pakSapAta hai tathA kevala dveSa mAtra se hI anyoM meM hamArA anAdara hai, aisA nahIM hai, kintu parIkSApUrvaka, hamArA yaha vyavahAra hai / jainadharma ke siddhAntoM ko Apa akhaNDanIya samajhate the, aura apane jJAnabala se unakI akhaNDanIyatA, samasta pravAdiyoM ke sAmane, akATya pramANoM dvArA, bar3I nirbhIkatA ke sAtha, siddha karate the / isI hI stuti meM Apa anyatra kahate haiM ki imAM samakSaM pratipakSasAkSiNAmudAraghoSAmavaghoSaNAM bruve / na vItarAgAt paramasti daivataM na cApyanekAntamRte nayasthitiH / / arthAt - pratipakSiyoM ke sanmukha bar3I garjanA karake kahatA hU~ ki, jagat meM vItarAga ke sadRza to koI anya deva nahIM hai aura anekAnta (syAdvAda-jaina) dharma ke sivA koI satya tattva nahIM hai| niSpakSapAtatA hama Upara kaha Aye haiM ki, ApakI jo dhArmika zraddhA thI vaha pakSapAtapUrNa na hokara, tAttvikI thI / isa kA pramANa, siddharAja ne jaba Apako yaha pUchA thA ki - ' jagat meM kauna sA dharma saMsAra se mukta karanevAlA haiM ?' isake uttara meM Apane jo brAhmaNa purANAntargata saMkhyAkhyAna kA adhikAra sunAyA aura dharmagaveSaNA ke lie jo niSpakSapAta bhAva prakaTa kiyA vaha Apake jIvana ke niSkarSa kA eka asAdhAraNa udAharaNa hai / isa prasaMga ne Apake jIvana ko atyanta mahAn siddha kara diyA hai| yadi Apa usa samaya isa prakAra kA madhyasthatA sUcaka javAba na dekara, jisa dharma ke Upara ApakA pUrNa vizvAsa thA, usIkA nAma lete, to Apako kauna rokanevAlA thA ? aisA vidvAnoM meM kauna thA jo Apake kathanako khaNDita kara sakatA ? kintu Apa yaha acchI taraha jAnate the ki jo bhavya aura niSpakSapAtI dharmecchu hogA usako to, gaveSaNA karane para, nissaMdeha jainadharma satya dharma hI pratIta hogA / kyoMki Apane bhI svayaM jainadharma ko satyatA ke kAraNa hI svIkAra kiyA thA / pro0 pITarasana isa viSaya meM likhate haiM ki- " siddharAja ko dharmasambandhI jo zaMkAyeM hotIM thI, unako, vaha anya AcAryoM kI mAphaka, jainAcArya hemacandra ko bhI pUchatA thA, aura jaba, anya AcArya, rAjA ke manako santuSTa kara sake aisA javAba nahIM de sakate the, taba hemacandra aneka dRSTAntoM dvArA aisA ramaNIya uttara detA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thA ki, jisase siddharAja kA mana khuza khuza ho jAtA thA / " eka samaya siddharAja ke manameM yaha zaMkA huI ki 'jagat meM manuSya kA sthAna kaisA hai tathA manuSya kA uddezya kyA hai aura vaha kaise prApta ho sakatA hai ?" judA judA aneka dharmAcAryoM ke pAsa sa usane isakA javAba mA~gA parantu kisI se santoSakAraka javAba na diyA gyaa| saba hI ne uttara dene ke samaya, apanA mata zreSTha batalAkara, anya dharmoM kI nindA kI / anta meM siddharAja ne nirAza hokara, hemacandrAcArya se isakA javAba mA~gA, taba, usane eka bahuta acchA dRSTAnta dekara siddharAja kI zaMkA kA nirAkaraNa kiyA |......siddhraaj isa javAba ko sunakara bahuta khuza huA / " hemacandrAcArya ke isa niSpakSapAtapana para pro0 pITarasana svayaM bar3A mugdha huA thA / siddharAja kA avasAna isa prakAra, mahAvidvAn zrIhemacandrAcArya ke sahavAsa se, siddharAja ke manameM, jainadharma ke viSaya meM, bahuta kucha Adara utpanna ho gayA thA / yadyapi, spaSTa rUpa se usane apane kuladharma kA tyAga nahIM kiyA thA, tathApi, jainadharma kI tarapha usakA bhaktibhAva vizeSa ho gayA thA / vaha hemacandrAcArya ko bar3I Adara kI dRSTi se dekhatA thA / 'siddha-haimazabdAnuzAsana' nAmaka mahAn vyAkaraNa grantha Apane isI ke kathana se banAyA thA / yaha rAjA bar3A nyAyI aura vidyAvilAsI thA / 49 varSa taka rAjyabhAra vahana kara saMvat 1199 meM, isane deha chor3a diyA / hemacandrAcArya kA vihAra __ jaba taka, siddharAja jIvita thA taba taka, bahuta karake ApakA nivAsa, pATana hI meM rahatA thA / yadyapi zAstroM meM, munijanoM ko cirakAla paryanta, eka sthAna meM rahane kA niSedha kiyA hai, parantu Apa utsarga-apavAda aura dravya, kSetra, kAla, bhAva ke pUrNa jJAtA the / ata: Apane, aneka prakAra se jainadharma kI prabhAvanA hone kA mahAn lAbha samajhakara, rAjA ke uparodha se, adhika samaya taka, pATana meM hI rahanA svIkAra kiyA thA / guru mahArAja aura jainasaMgha kI bhI yahI icchA thI / jaba siddharAja kA dehapAta ho gayA, taba Apane thor3e samaya ke lie, pATana chor3a diyA aura anya pradezoM meM vicaraNa kiyA / isa vihArakAla meM Apane jainadharma kI bahuta prabhAvanA kI / hajAroM manuSyoM ko jainadharma kA svIkAra karAyA / apane upadeza dvArA, prajAjanoM ko naitika aura dhArmika jIvana kA sanmArga dikhaayaa| avakAza ke samaya meM aneka granthoM kI racanA kara, jaina-sAhitya kI zobhA meM asAdhAraNa abhivRddhi kI aura bhArata kI bhAvI prajA ke Upara atyanta upakAra kiyA / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 punaH pATana meM praveza siddharAja ke marane bAda gurjarabhUmi ke adhipati mahArAja kumArapAla deva hue / kitaneka varSoM taka to vaha apane rAjya kI suvyavasthA karane meM tathA zatruoM kA mAnamardana karane meM lage rahe / digvijaya kara aneka rAjAoM ko, apanI AjJA ke vazavartI kiye| rAjya kI sImA bhI bahuta dUra taka bar3hAI / jaba rAjya niSkaMTaka ho gayA aura kisI prakAra kA upadrava na rahA taba Apa zAnti se prajA kA pAlana karane lge| deza meM sarvatra zAnti phaila gaI aura kalA kauzala kI vRddhi ho lagI / yaha saba vRttAnta, jaba bhagavAn hemacandrAcArya ko jJAta huA, taba, unako atyanta khuzI huI, citta bar3A prasanna huA / zAsanoddhAra kI kI huI pratijJA ke pUrNa hone kA avasara, najadIka AyA huA samajhakara, punaH pATana nagara ko pavitra kiyaa| zrIsaMgha ne, isa samaya ApakA purapraveza bar3e samAroha se karAyA / Apake Agamana se zahara meM sarvatra harSa chA gayA / pratijJA pUrNa, saphala manoratha kumArapAla mahArAja ko, pUrvAvasthA meM - rAjyaprApti ke pUrva meM Apane aneka saMkaToM se bacAye the / isa kAraNa ve Apake upakAra bhAra se to dabe hue the hI, isa samaya Apane, punaH mahArAja ko eka prANAnta bhaya se rakSita kiyA, jisase, usa upakArabhAra kI sImA, atyanta bar3ha gii| ApakI isa prakAra niSkAraNa paropakAritA ko jAna kara mahArAja bar3e prasanna hue / ApakI tarapha unakA bhaktibhAva atyanta bar3ha gyaa| pUrva meM jo vacana de cUke che, usakA smaraNa ho AyA / udayana mantrI dvArA sUrIzvarajI ko apane pAsa bulAe aura caraNoM meM mastaka rakhakara kahA- 'bhagavAn ! Apane jo jo upakAra, isa kSudra prANI para kiye haiM, unakA badalA to maiM aneka janmoM dvArA bhI nahIM de sakatA, parantu isa samaya, jo kucha mujhe ApakI kRpA se milA hai, use svIkAra kara, upakArake apAra bhAra ko kucha halakA kara, isa sevaka ko upakRta kIjie / isa rAjya aura rAjA ke Apa hI svAmI hai / yaha tana, yaha mana aura yaha dhana saba Apa hI kI sevA meM samarpita hai / isa anucara kI yaha tuccha prArthanA svIkAra kareM / " rAjA ke ina namra vAkyoM ko sunakara sUrIzvara atyanta AnaMdita hue / manorathoM ke saphala hone kA samaya sAmane AyA huA dekha, kSaNa bhara Ananda ke apAra sAgara me, nimagna ho gaye / Apa utkRSTa yogI the / atyanta niHspRhI the / mahA dayAlu the / kevala paropakAra ke nimitta hI ApakA avatAra huA thA / Apako na dhanakI jarUrata thI, na mAna kI / na rAjya kI icchA thI na pUjA A / abhilASA thI / Apako kevala saMsAra mAtra ke prANiyoM ko abhayadAna dilAne kI aura paramAtmA mahAvIra ke pavitra zAsana kI vaijayantI patAkA ko, isa bhUmaNDala meM uDatI huI dekhane kI ApakI yaha bhavya bhAvanA, kalpavRkSa samAna sarva icchAoM ko pUrNa karane meM samartha aura Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 tatpara, aise mahArAjAdhirAja kumArapAla deva dvArA, pUrNa hogI, aisA jAnakara rAjA se kahA"rAjan ! bhikSA mA~gakara lUkhe sUke anna dvArA udarapUrti karane vAle, jaMgaloM aura zUnya gRhoM meM bhUmimAtra para par3e rahanevAle aura kevala paramAtmA kA dhyAna dharanevAle hama yogiyoM ko, tumArA rAjya to kyA parantu devAdhipati mahendra kA mahArAjya bhI, tuccha sA pratIta hotA hai / hamAre brahmAnanda ke ananta sukha Age, samagra saMsAra kA vaibhava bhI kSudramAtra hI pratIta hotA hai, to phira, pariNAma meM virasa aise isa tuccha rAjya ko lekara hama kyA kareM ? hamane jo tumhAre Upara kucha upakAra kiyA hai vaha svArthasAdhana ke lie nahIM, kintu, bhAvI kAla meM tumhAre dvArA, jagat kA mahAn upakAra honevAlA samajhakara, hamArA mukhya kartavya jo saMsAra kI sevA karanA hai usakA pAlana karane ke lie, hamane tumhArI sahAyatA kI hai| pUrva sukRta ke yoga se aba tumheM uttama saMyoga mile haiM, isase, inake dvArA, saMsAra ko sukha pahu~cA kara apane prajApati pada ko sArthaka karo / yadi, hamAre upakAra kA badalA cukAne kI hI, tumhArI dRr3ha icchA hai, to hamArI icchA pUrNa kro| hama jagat meM ahiMsA aura jainadharma kA pUrNa rUpa se utkarSa dekhanA cAhate haiM, isa lie, hamArI ina tIna AjJAoM kA pAlana karo, jisase tumhArA aura tumhArI prajA kA kalyANa ho / prathama to, apane rAjya meM prANImAtra kA vadha bandha kara saba jIvoM ko abhayadAna do / dUsarA, prajA kI adhogati ke mukhya kAraNa, jo durvyasana dyUta, mA~sa, madya, zikAra, Adi haiM, unakA nivAraNa karo / tIsarA, paramAtmA mahAvIra kI pavitra AjJAoM kA pAlana kara, usake satya dharma kA pracAra karo / " mahArAja kumArapAla bar3e kRtajJa the, bhavya the, dayAlu the, aura alpa- saMsArI the / alpa hI samaya meM mukti jAnevAle hone se unake vizuddha hRdaya meM, hemacandrAcArya ke isa vacanAmRta se bodhi - bIja aMkurita ho gayA / mahArAja ne sUrIzvarajI ke caraNoM meM phira mastaka rakhakara kahA - " bhagavan! ApakI sarva AjJAyeM mujhe zirasA vaMdya haiM ! jIvita paryanta ina pavitra AjJAoM kA utkRSTatayA pAlana karane meM, pUrNa prayatna karU~gA / Apa hI mere svAmI, guru aura prANa svarUpa hai / " sUrIzvarajI ko, mahArAja ke ina vacanoM se jo Ananda huA usake varNana karane kI zakti kisameM hai / jainadharma kA sAmrAjya mahArAja kumArapAla ne usI kSaNa se, guru mahArAja kI AjJAoM ko amala meM lAne kI zuruAta kI / dhIre dhIre Apane apane sAre rAjya se hiMsA rAkSasI ko dezanikAlA diyA / yahA~ taka ki, manuSya 'mara' aura 'mAra' ina zabdoM ko bhI bhUla gaye ! pazu se lekara kIDI aura jU~ jaise atikSudra prANI paryanta ke kisI jIva ko, koI manuSya kaSTa nahIM pahu~cA sakatA thA / manuSya jAti ke avanati ke kAraNabhUta durvyasanoM kA bhI deza se bahiSkAra karAyA / anItikA nAma sunanA bhI prajA bhUla sI gaI ! mahArAja nirantara sUrIzvara kA dharmopadeza sunane lage / unakI dina prati dina jainadharma meM zraddhA bar3hane lagI / unako jagat jaMjAla mithyA bhAsane lagA, saMsAra Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kI virasatA kA anubhava hone lagA / thor3e hI samaya meM Apane jaina zAstrokta utkRSTa gRhastha jIvana pAlane ke lie, dvAdazavrata svarUpa zrAvaka dharma aMgIkAra kiyA / aneka prakAra se jainadharma kI prabhAvanA karane lge| jaina samAja phira eka daphaha caturtha kAla ke A jAne kA anubhava karane lagA / sarvatra jainadharma kI jaya jaya dhvani hone lagI / yaha saba dekhakara hemacandrAcArya apane jIvana ko saphala samajhane lage / apanI pratijJA pUrNa huI dekha, svIya AtmA ko kRtakRtya mAnane lage / vItarAga ke satyadharma kA isa prakAra utkarSa dekhakara, satyuga kI apekSA kaliyuga ko hI Apa zreSTha kahane lage / mahArAja kumArapAla ke nityapAThArtha jo Apane 'vItarAgastotra' likhA hai, usameM Apa kahate haiM ki yatrAlpenApi kAlena tvadbhaktaiH phalamApyate / kalikAlaH sa eko'stu kRtaM kRtayugAdibhiH / arthAt-he vItarAga ! jisa kaliyuga meM, alpa samaya meM hI tere bhakta zreSTha phala prApta kara lete haiM, vaha kalikAla hI hamAre lie to sadA raho ! hameM usa satyuga se kyA matalaba hai ki jisameM, tere dharma ke vinA vyartha hI saMsAra meM mAre mAre phirate the / Age calakara Apa kalikAla meM bhI vItarAga ke zAsana kI ekacchatratA kA varNana karate hue kahate haiM ki zrAddhaH zrotA sudhIrvaktA yujyeyAtAM yadIza tat / tvacchAsanasya sAmrAjyamekacchatraM kalAvapi / / arthAt-he deva ! yadi, zuddha zraddhA se nirmala hai antaHkaraNa jisakA aisA, zrAddha to ho, aura sakalazAstrapAraMgata tattvapArINa aisA, vaktA ho, to kalikAla meM bhI tere zAsana kA ekacchatra sAmrAjya ho sakatA hai / yaha zloka bar3e mArke kA hai, isameM bhagavAn zrIhemacandrAcArya ne apane jIvana kA anubhava pragaTa kiyA hai| ve kahate haiM ki jahA~, yugAntarvartI sakala zAstra kA pAragAmI (mere samAna) jainadharma kA vaktA-upadezaka hai, aura caulukyacakracUDAmaNi mahArAja zrIkumArapAla deva jaisA zrotA-zrAvaka hai, taba isa kalikAla meM bhI jaina zAsana kA, ekacchatra sAmrAjya ho isameM Azcarya kyA ? sUrIzvara kI jJAnazakti-granthanirmANa kArya ___ bhagavAn hemacandrAcArya ke jIvana ko jagat meM zAzvata prakAzita rakhanevAlA aura anya dharmiyoM ko bhI Azcarya utpanna karanevAlA, unakA agAdha jJAnaguNa thA / unake jaisA sakala zAstroM meM pAraMgata, DhUMDhane para bhI nahIM milegA / isa aparimita jJAnazakti se mohita hokara, tatkAlIna sarva dharma ke vidvAnoM ne 'kalikAlasarvajJa' jaisI mahatI upAdhi, unako samarpaNa kI thii| sacamuca hI Apa 'kalikAlasarvajJa' the, isameM jarA bhI atyukti nahIM / isa bAta kI . Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 satyatA ApakI apAra grantharatnarAzI, Aja bhI jagata ko karA rahI hai| Apake granthoM ke samUha ko dekhakara pAzcAtya vidvAn bhI, vismita hote haiM / ve bhI Apako 'jJAna ke mahAsAgara' (Ocean of the Knowledge) kahakara ullikhita karate haiN| kahA jAtA hai ki Apane apane jIva kAla meM 35000000 (sAr3he tIna kroDa) zloka pramANa grantha likhe the / parantu bhAratavAsiyoM ke durbhAgya se bahuta se grantha to kAla ke karAla gAla meM daba gaye-naSTa ho gaye / itanA hone para bhI, jitane grantha vartamAna kAla meM vidyamAna haiM, ve bhI thor3I saMkhyAvAle nahIM haiN| vidyamAna grantha zreNI hI Aja vidvatsamUha ko vismaya karA rahI hai / vidyA ke sakala viSayoM meM ApakI abAdhita gati thii| koI bhI viSaya aisA nahIM thA ki jisakA Apane avagAhana nahIM kiyA ho yA jisake Upara, apanI camatkArika lekhinI na uThAI ho / vyAkaraNa, nyAya, kAvya, koSa, alaMkAra, chanda, nIti, ityAdi saba viSayoM para Apane eka yA aneka grantha likhe haiM / kaI kaI grantha to aise apUrva haiM ki jinakI samAnatA karanevAle, bhArata meM dUsare grantha hI nahIM haiN| hamArI bahuta icchA thI ki, hama isa lekha meM Apake granthoM kA vistAra se ullekha kareMge / parantu lekha bar3ha jAne ke kAraNa, sthAnAbhAva ho jAne se, isa icchA ko pUrI nahIM kara sake / Apake granthoM kA samUha itanA bar3A aura vicitra hai ki yadi usakA vistAra se vivecana kiyA jAya to eka bar3I pustaka hI bana jAya / ziSyazreNi aura zarIrAnta sUri bhagavAn kA ziSyasamUha bahuta bar3A aura prabhAvazAlI thA / sAdhusamudAya meM, prabandhazatakartA zrIrAmacandra, mahAkavi zrIbAlacandra, anekavidhAsampanna zrIguNacandra, vidyAvilAsI zrIudayacandra-ityAdi mukhya the / zrAvakasamudAya meM, mahArAja zrIkumArapAla deva, mahAmAtya zrIudayana, rAjapitAmaha AmrabhaTa, daNDanAyaka zrIvAgbhaTa, rAjagharaTTa zrIcAhaDa, solAka ityAdi aneka rAjavargIya tathA lakSAvadhi prajAvargIya zrImantAdi the| isa prakAra bahuta samaya taka apane jJAnapuMja ke pavitra prakAza se sUrIzvarajI ne bhArata ko prakAzita kiyA / apane Ayu kI samApti kA samaya prApta huA dekha, bhagavAn ne sakala ziSyagaNa ko samIpa meM bulAyA / Atmika unnati ke viSaya meM vividha prakAra ke hitakara vacanoM dvArA amRtatulya upadeza diyA, jise sunakara mahArAja kumArapAla kA hRdaya bhara AyA / sUri mahArAja ne unako sAMtvana karane ke lie aneka miSTa vacana kahe / antasamaya meM Apane niraMjana, nirAkAra aura sahajAnandita paramAtmA kA pavitra dhyAna dharate hue bahirvAsanA kA tyAga kiyA / vizuddha AtmapariNati meM ramaNa karate hue, nirmala samAdhisahita dazama dvAra se prANatyAga kiyA / saMvat 1229 meM sAre samAja ko zokasamudra meM DUbo kara, isa bhUmaNDala para se kalikAla sarvajJa bhagavAn zrIhemacandrAcAryarUpa vaha lokottara candra, asta ho gayA ! Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 upasaMhAra - pAThako ! sUri bhagavAn ke isa caritra-sArAMza se Apako yaha jJAta ho jAyegA ki, ve kaise prabhAvazAlI puruSa the, unameM kaise kaise guNoM kA sannipAta huA thA ? sacamuca hI ve eka advitIya mahAtmA the| unake guNoM kA varNana karate hue pro0 pITarasana likhate haiM ki-"hemacandra eka bar3e bhArI AcArya the / duniyA ke kisI bhI padArtha para unakA tila mAtra bhI moha nahIM thA, tathA usa mahApuruSane apanI bar3I Ayu aura jokhamadAra jindagI ko bUre kAmoM meM na lagA kara, saMsAra kA bhalA karane meM bItAI thI / unake kiye hue sukRtyoM ke badala isa deza kI prajA ko unakA bar3A bhArI upakAra mAnanA caahie|" videzI vidvAn prophesara ke ina vacanoM meM hama itane zabda aura milAyeMge, aura kaheMge ki-"ve eka bar3e bhArI mahAtmA the, pUrNa yogI the, utkRSTa jitendriya the, atyanta dayAlu che, mahAparopakArI the, pUre niHspRhI the, niSpakSapAtI the, satya ke upAsaka the, aura kalikAla meM sarvajJa the / " Apa ke jIvana se, saMsAra kA bahuta upakAra huA, jainadharma kA uddhAra huA aura satya kA pracAra huA / namana hai mahAtman ! tumhAre pavitra jIvana ko ! vaMdana hai bhagavan ! Apake samyag jJAna, darzana aura cAritra ko !! rAjarSi zrI kumArapAla deva / sattvAnukampA na mahIbhujAM syAdityeSa klRpto vitathaH pravAdaH / jinendradharma pratipadya yena, zlAghyaH sa keSAM na kumArapAlaH ||-zrIsomaprabhAcAryaH / vyAvahArika jIvana mahArAja kumArapAla deva isa kaliyuga meM eka advitIya aura Adarza nRpati the / ve bar3e nyAyI, dayAlu, paropakArI, parAkramI aura pUre dharmAtmA the| vikrama saMvat 1149 meM inakA janma huA thA aura savat 1199 meM rAjyAbhiSeka huA thA / eka purAtana paTTAvalI meM rAjyAbhiSeka kI tithi 'mArgazIrSa zukla caturthI' likhI hai| rAjyaprApti ke bAda lagabhaga 10 varSaparyanta Apane rAjya kI suvyavasthA karane kA, aura usakI sImA bar3hAne kA prayatna kiyA / digvijaya karake Apane aneka bar3e bar3e rAjAoM ko apanI pracaNDa AjJA ke adhIna kiye / Apa apane samaya meM eka advitIya vijetA aura vIra rAjA the| bhAratavarSa meM, usa samaya ApakI barAbarI karane vAlA aura koI rAjA nahIM thA / ApakA rAjya bahuta bar3A thA / zrI hemacandrAcArya ne 'mahAvIracarita' meM ApakI AjJA kA pAlana "uttara dizA meM turakasthAna, pUrva meM gaMgA nadI, dakSiNa meM viMdhyAcala aura pazcima meM samudra paryanta'' ke dezoM meM honA likhA hai / prophesara maNIlAla nabhubhAI dvivedI likhate haiM ki-"gujarAta yAni Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 aNahillavADa ke rAjya kI sImA bahuta vizAla mAlUma detI hai / dakSiNa meM TheTha kolApura ke rAjA usakI AjJA mAnate the, aura bheMTa bhejate the| uttara meM kAzmIra se bhI bheTeM AtI thI / pUrva meM cedI deza tathA yamunA pAra aura gaMgA pAra ke magadhadeza paryanta AjJA pahuMcI thii| aura pazcima meM saurASTra tathA sindhu deza tathA paMjAba kA bhI kitanAka hissA gujarAta ke tAbe meM thA / 'rAjasthAna itihAsa' ke kartA karna TaoNDa sAhaba ko, citauDa ke kile meM, rANA lakhaNasiMha ke mandira meM eka zilAlekha milA thA, jo saMvat 1207 kA likhA huA hai / usameM mahArAja kumArapAla ke viSaya meM likhA hai ki "mahArAja kumArapAla ne apane prabala parAkrama se saba zatruoM ko dala diye, jisakI AjJA ko pRthvI para ke saba rAjAoM ne apane mastaka para cddhaaii| jisane zAkaMbharI ke rAjA ko apane caraNoM meM namAyA / jo khuda hathiyAra pakar3a kara savAlakSa (deza) paryanta caDhA aura jisane saba gar3hapatiyoM ko namAyA / sAlapura (paMjAba) taka ko bhI usane usI taraha vaza kiyA / " (vesTarna inDiyA, TaoNDa kRta) ina saba pramANoM se mahArAja kumArapAla ke rAjya ke vistAra kA khyAla ho jAtA hai / bhAratavarSa meM, itane bar3e sAmrAjya ko bhoganevAle rAjA bahuta kama hue / ApakI rAjadhAnI anahilapura-pATana, bhArata ke usa samaya ke sarvotkRSTa nagaroM meM se, eka thI / vaha vyApAra aura kalA-kauzala se bahuta bar3hI car3hI thI, samRddhi ke zikhara pahu~cI huI thii| rAjA aura prajA ke sundara mahaloM se tathA parvata ke zikhara se U~ce aura manohara devabhuvanoM se atyanta alaMkRta thI / hemacandrAcArya ne 'vyAzraya mahAkAvya' meM isa nagarI kA bahuta varNana kiyA hai| sunA jAtA hai ki usa samaya isa nagara meM 1800 to kroDAdhipati rahate the ! isa prakAra mahArAja eka bar3e bhArI mahArAjya ke svAmI the / Aja prajA kA pAlana putravat karate the| apane rAjya meM eka bhI prANI ko duHkhI nahIM rakhanA cAhate the / prajA Apako 'rAma' kA hI dUsarA avatAra samajhatI thI / prajA kI avasthA jAnane ke lie, gupta veza se Apa zahara meM bhramaNa karate the / hemacandrAcArya kahate haiM ki"daridratA, mUrkhatA, malinatA ityAdi se jo loka pIDita hote haiM ve mere nimitta se haiM yA anya se ? isa prakAra auroM ke duHkhoM ko jAnane ke lie rAjA zahara meM phiratA rahatA thA / " isa prakAra jaba gupta bhramaNa meM mahArAja ko jo koI duHkhI hAlata meM najara par3atA thA, to Apa jhaTa apane sthAna para A kara, usake duHkha dUra karane kI ceSTA karate the / 'vyAzraya mahAkAvya' ke antima sarga (20) meM bhagavAn zrIhemacandra likhate haiM ki-"mahArAja kumArapAla ne eka dina rAste meM, eka garIba manuSya ko, cillAte hue aura jamIna para girate-par3ate hue aise 5-7 bakaroM ko khIca kara le jAtA huA dekhA / mahArAja ne pUchA ki-'ina mare hue jaise bicAre pAmara prANiyoM ko kahA~ le jAtA hai ? / ' usa manuSya ne kahA-'inako kasAI ke yahA~ becakara, jo kucha paisA AegA, usase udaranirvAha kruuNgaa|' yaha sunakara mahArAja bar3e khinna hue aura socane Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lage ki-'mere duvivekase hI isa taraha loka hiMsA meM pravRtta hote haiM, isa lie dhikkAra hai mere prajApati nAma ko !' isa prakAra apanI AtmA ko ThapakA dete hue rAjabhavana meM Ae aura adhikAriyoM ko bulA kara sakhata AjJA dI kI-'jo jhUThI pratijJA kare use zikSA hogI, jo parastrIlaMpaTa ho use, adhika zikSA hogI, aura jo jIvahiMsA kare use, sabase adhika kaThora daNDa milegA-isa prakAra kI AjJApatrikA sAre rAjya meM bheja do / ' adhikAriyoM ne usI vakhata ukta pharamAna sarvatra jAhira kara diyA / isa prakAra sAre mahArAjya meM yAvat trikUTAcala (laMkA) paryanta-amArIghoSaNA karAI / isameM jinako nukasAna pahu~cA unako tIna tIna varSa taka kA anna diyA / madyapAna kA pracAra bhI sarvatra bandha karAyA / 'yajJa-yAga meM bhI pazuoM ke sthAna para anna kA havana honA zuru huA ! eka dina mahArAja soye hue the, itane meM kisI ke rone kI avAja sunAI dI / Apa UTha kara akele hI usa sthAna para pahu~ce / jA kara dekhA to eka sundara strI rotI huI najara par3I / use pUchane para mAlUma huA ki, vaha eka dhanADhya gRhastha kI strI hai, usakA pati aura putra donoM mara gaye / vaha isalie rotI thI ki-'rAjya kA pUrvakAla se yaha krUra niyama calA AtA hai ki saMtatihIna manuSya kI milkata kA mAlika rAjya hai-ata: isa niyamAnusAra merI jo sampatti hai vaha saba rAjya le legA to phira maiM apanA jIvana kisa taraha bitAU~gI / isalie mujhe bhI Aja mara jAnA acchA hai / ' mahArAja ne yaha sunakara use AzvAsana diyA aura kahA ki-'tUM mara mata / rAjA terA dhana nahIM legA / sukhapUrvaka tUM apanI jindagI ko dharmakRtya karane meM bitA / ' svasthAna para A kara mahArAja ne manameM socA ki isa prakAra, rAjya ke krUra niyama se prajA kitanI du:khI hotI hogI? ApakA anta:karaNa dayA se bhara AyA / prajA ke isa trAsa ko nahIM sahana kara sake / Apane adhikAriyoM ko bulA kara kahA ki-'niSputra manuSya kI mRtyu ke bAda, usakI sampatti rAjya le letA hai yaha atyanta dAruNa niyama hai / isase prajA bahuta pIDita hotI hai, isa lie yaha niyama bandha karo / cAhe bhale hI mere rAjya kI Upaja meM lAkha-do lAkha to kyA parantu kroDa-do-kroDa rupaye kA bhI kyoM na ghATA A jAya !' adhikAriyoM ne ApakI AjJA ko mastaka caDhAyA aura usI kSaNa sAre rAjya meM isa kAyade kI krUratA dAba dI gaI, jisase prajA ke harSa kA pAra nahIM rahA / tathA kara-daNDa vagairaha bhI Apane bahuta kama kara diye the| isa prakAra Apane apanI prajA ko atyanta sukhI kI thii| 1. isa bAta para gujarAta ke prakhyAta vidvAna, sadgata pro0 maNilAla nabhubhAI dvivedI likhate haiM ki"kumArapAla ne jaba se amArI ghoSaNA (jIvahiMsA bandha) karAI taba se yajJayAga meM bhI mAMsabali denA bandha ho gayA, aura yava tathA zAli homanekI cAla zuru huI / logoM kI jIva jAti Upara atyanta dayA bar3hI / mAMsabhojana itanA niSiddha ho gayA ki, sAre hindusthAna (baMgAla, paMjAba, ityAdi) meM, eka yA dUsare prakAra se, thor3A bahuta bhI mAMsa, hindu kahalAne vAle, upayoga meM lAte haiM, parantu gujarAta meM to usakA gandha bhI laga jAya to, jhaTa snAna karane laga jAte haiM, aisI vRtti logoM kI usa samaya se bandhI huI Aja paryanta calI jA rahI hai|" (dekho 'vyAzrayakAvya' kA gujarAtI bhASAntara, gAyakavADa sarakAra kA chapAyA huA / ) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika-jIvana yahA~ taka hamane Apake vyAvahArika-sAmAjika jIvana kA ullekha kiyA / aba kucha thor3e se zabda, dhArmika-AdhyAtmika jIvana ke viSaya meM, kahakara, isa prastAvanA kI samApti kreNge| Apa jisa prakAra naitika aura sAmAjika viSayoM meM auroM ke lie AdarzasvarUpa the, usI prakAra dhArmika viSayoM meM bhI Apa utkRSTa rUpa meM dharmAtmA the, jitendriya the aura jJAnavAn the| zrImAn hemacandrAcArya kA jaba se Apako apUrva samAgama huA tabhI se ApakI cittavRtti dharma kI tarapha jur3ane lagI / nirantara unase dharmopadeza sunane lage / dina pratidina jainadharma prati ApakI zraddhA bar3hane tathA dRr3ha hone lagI / anta meM saMvat 1216 ke varSa meM, zuddha zraddhAnapUrvaka jainadharma kI gRhastha dIkSA svIkAra kI / samyaktvamUla dvAdaza vrata aMgIkAra, kara, pUrNa zrAvaka bane ! usa dina se nirantara trikAla jinendra bhagavAn kI pUjA karane lage / paramaguru zrIhemacandrAcArya kI vizeSa rUpa se upAsanA karane lage, aura paramAtmA mahAvIrapraNIta ahiMsA svarUpa jainadharma kA ArAdhana karane lage / Apa bar3e dayAlu the, kisI bhI jIva ko koI prakAra kA kaSTa nahIM dete the / pUre satyavAdI the, kabhI bhI asatya bhASaNa nahIM karate the / nirvikAra dRSTivAle the, nija kI rANiyoM ke sivAya saMsAra mAtra kA strIsamUha Apako mAtA, bhaginI aura putrItulya thA Apane mahArANI bhopaladevI kI mRtyu ke bAda Ajanma brahmacarya vrata pAlana kiyA thA ! rAjyalobha se sarvathA parAGmukha the| madyapAna, tathA mAMsa aura abhakSya padArthoM kA bhakSaNa kabhI nahIM karate the| dIna duHkhI janoM ko aura arthI manuSyoM ko nirantara agaNita dravya dAna kiyA karate the / garIba aura asamartha zrAvakoM ke nirvAha ke lie darasAla lAkhoM rupaye rAjya ke khajAne meM se diye jAte the / lAkhoM rupaye vyaya kara jaina zAstroM kA uddhAra karAyA aura aneka pustaka-bhaNDAra sthApana kiye / hajAroM purAtana devamandiroM kA jIrNoddhAra karA kara tathA aneka naye banavA kara bhArata-bhUmi ko alaMkRta kI / tAraMgAdi tIrthakSetroM parake darzanIya aura bhAratavarSa kI zilpakalA ke advitIya namUne rUpa, vizAla aura atyucca mandira Aja bhI ApakI jainadharma priyatA ko jagat meM jAhIra kara rahe haiM / isa prakAra Apane jainadharma ke prabhAvakoM jagat meM bahuta baDhAyA / saMsAra ko sukhI kara apane AtmA kA uddhAra kiyA / eka aMgreja vidvAn likhatA hai kI-"kumArapAla ne jainadharma kA baDI utkRSTatA se pAlana kiyA aura sAre gujarAta ko eka Adarza jaina rAjya banAyA / " apane guru zrIhemacandrAcArya kI mRtyu se cha mahIne bAda, vi0 saM0 1230 meM, 80 varSa kI Ayu bhoga kara, isa asAra saMsAra ko tyAga svarga prApta kiyA ! Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 antima nivedana pAThaka ! hamane Upara jina do mahApuruSoM kA saMkSepa meM varNana kiyA hai unhIM puNyAtmAoM kA jIvanavistAra isa kumArapAla caritra meM hai| isako. acchI taraha par3hiye aura apanI AtmA ko nirmala kariye / hara eka samAja aura deza kI utkRSTa sampatti usake Adarza puruSa hI hai / manuSya jIvana ko unnata karane ke lie mahAtmAoM kA pavitra jIvanacaritra hI eka sarvottama sAdhana hai / jisa samAja aura deza ko, apane pUrvakAlIna samartha puruSoM ke pracaNDa sAmarthya kA khyAla nahIM hai, unake sukRtyoM kA abhimAna nahIM hai aura unakI AjJA kA pAlana nahIM hai, vaha samAja aura deza kabhI unnati para nahIM pahuMca sakatA / isalie, priya jainabandhuo ! aise mahAtmAoM ke jIvanacaritroM ko par3hakara Apa apane pUrvajoM ke guNoM aura sukRtyoM ko apane hRdaya meM sthApana karo, unakI pavitra AjJAoM kA pAlana karo aura gaye hue jaina-dharma ke gaurava ko, apane puruSArtha dvArA eka daphaha phira pIchA lA kara, jagat ko usakA sarvazreSThatva batalA do! anta meM, isa caritra ke lekhaka snehAspada zrIyuta munivara lalitavijayajI mahArAja kA maiM upakAra mAnatA hU~ ki jinake prasaMga se, isa prastAvanA dvArA mujhe mahApuruSoM ke guNAnuvAda karane kA yaha suavasara milaa| vIra saM0 2440 (vi0 saM0 1970) - muni jinavijaya Azvina kR0 5 jainaupAzraya, mahesANA (uttara gujarAta) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjarSi kumArapAla [gujarAta kI supratiSThita 'gujarAtIsAhityapariSat' dvArA, vi0 saM0 1995 meM, gujarAta kI prAcIna rAjadhAnI aNahilapura pATaNa meM, 'haimasArasvatasatra' ke rUpa meM eka vidvatsammelana kA Ayojana kiyA gayA thaa| usa satra meM par3hane ke lie maiMne rAjarSi kamArapAla nAmaka gajarAtI bhASA meM nibandha likhA thA jo mere sampAdakatva meM prasiddha hone vAle 'bhAratIyavidyA' nAmaka saMzodhanAtmaka traimAsika patra ke varSa 1, aMka 3 meM prakaTa huA thA / usa gujarAtI nibandha kA hindI anuvAda, banArasa kI 'jaina saMskRti saMzodhana samiti' (Jain Culture and Research Society) ne san 1949 meM prakAzita kiyA thA / prastuta 'kumArapAla caritra saMgraha' ke viSaya ke sAtha, isa prabandha kA viziSTa sambandha hone se hama yahA~ para isako bhI saMgrahita kara denA ucita samajhate haiM / isa nibandha ke par3hane se vijJa pAThakoM ko prastuta viSaya meM kucha vizeSa aitihAsika tathya jJAta ho sakeMge / isake lie maiM ukta samiti ke mantrI prAdhyApaka paNDitavarya zrIdalasukhabhAI mAlavaNiyA ke prati apanA kRtajJabhAva prakaTa karanA cAhatA hU~ |-muni jinavijaya] kumArapAla-eka dhIrodAtta nAyaka rAjA kumArapAla kA jIvana gujarAta ke itihAsa meM mahattvapUrNa sthAna rakhatA hai| kevala gujarAta meM hI nahIM balki bhAratIya itihAsa meM bhI usakA viziSTa sthAna hai / vaha eka sAdhAraNa nareza na thA / usameM aneka asAdhAraNatAe~ vidyamAna thiiN| manuSya jIvana kI U~cI-nIcI sabhI dazAe~ usake jIvana meM nihita thIM / use sukha aura duHkha kI aneka anubhUtiyA~ huI thIM / usakA jIvana eka mahAkAvya ke samAna thA jisameM zRMgAra, hAsya, karuNa, raudra, vIra, bhayAnaka, bIbhatsa adbhuta aura zAnta isa prakAra sabhI rasoM kA paripAka huA thA / usakI jIvanarUpa kavitA meM mAdhurya, oja aura prasAda kA anokhA sammizraNa thA / dezatyAga, saMkaTa, sahAyaasahAya, kSudhA-tRSA, bhikSAyAcana, harSa, zoka, araNyATana, jIvitasaMzaya, rAjyaprApti, yuddha, zatrusaMhAra, vijayayAtrA, nItipravartana, dharmapAlana, abhyudayArohaNa aura anta meM anicchita bhAva se maraNa-ityAdi eka mahAkhyAyikA ke varNana ke lie Avazyaka sabhI rasotpAdaka sAmagrI usake jIvana meM vidyamAna thI / kAvya-mImAMsakoM ne kAvya ke lie jo dhIrodAtta nAyaka kI ramya kalpanA kI hai usakA vaha yathArtha Adarza thA / usakA jIvana apakarSa aura utkarSakA krIDAkSetra thA / usakA pUrNa itihAsa hameM upalabdha nahIM hai / jo kucha thor3I bahuta aitihAsika sAmagrI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upalabdha hai vaha apUrNa, astavyasta aura kiJcit atizayoktivAlI hai, to bhI isa sAmagrI para se gujarAta ke kisI dUsare rAjA kI apekSA usakA adhika vistRta aura pramANabhUta itihAsa prApta ho sakatA hai| gujarAta ke bAhara bhI kisI purAne bhAratIya rAjA kA itanA vistRta jIvanavRtta prApta nahIM hai / isa sAmagrI se usake kula, vaMza, janma, bAlyAvasthA, yauvana, dezATana, saMkaTasahana, rAjyaprApti, rAjazAsana, dharmAcaraNa Adi bAtoM kA yathArtha paricaya milatA hai| usake rAjya ke pradhAna puruSoM, mukhya prajAjanoM, dharmaguruoM aura vidvAnoM kA paricaya bhI usa upalabdha sAmagrI se mila sakatA hai| usake lokopayogI aura dharmopayogI kAryoM kI rUparekhA bhI isameM hai / maiM yahA~ usakI kucha digdarzana karAnA cAhatA hU~ / kumArapAla ke jIvana kI sAmagrI aitihAsika dRSTi se kumArapAla ke rAjajIvana kA jo rekhAcitra maiM khIMcanA cAhatA hU~ usakI sAmagrI pramANabhUta aura sarvathA vizvasanIya hai| isa sAmagrI kA zreya prAyaH kumArapAla ke thor3e yA bahuta samparka meM Ane vAle vyaktiyoM ko hai| isameM mukhya sUtradhAra haiM kumArapAla ke guru aura gurjara vidvAnoM ke mukuTamaNi AcArya hemacandra / hemacandrAcArya ke vyaktitva aura kArya ke viSaya meM bahuta kucha kahA jA cukA hai| usakA puna: kathana aura piSTapeSaNa anAvazyaka hai| inhoMne 'saMskRtavyAzraya' kAvya ke antima pA~ca sargoM meM aura 'prAkRtadvyAzraya' ke ATha sargoM meM kumArapAla kA kAvyamaya jIvana citrita kiyA hai| hemacandra kA yaha citraNa kumArapAla ke rAjyAbhiSeka se prArambha hotA hai / isameM aitihAsika ghaTanAoM kA ullekha nahIM ke barAbara hai / phira bhI usake rAjajIvana kA rekhAMkana karane ke lie paryApta sAmagrI upalabdha hai| vyAzraya kAvya meM kavitva kI koI U~cI ur3Ana nahIM hai, isakA kAraNa hai aise kAvyoM kI paddhati / aise kAvyoM meM arthAnusArI zabdaracanA nahIM hotI kintu zabdAnusArI artharacanA hotI hai| jisa prakAra ke zabdaprayoga vyAkaraNa ke krama meM cale A rahe haiM, unhoMne usI prakAra ke zabdoM kI racanA ke lie upayukta artho ko kumArapAla ke rAjajIvana meM se cuna liyA aura zlokabaddha kara diyA / itane hI aMzo meM isa kAvya kA kavitva hai / isake atirikta sarasatA kI dRSTi se kahI jAnevAlI koI vizeSa bAta usameM nahIM hai / kintu hamAre lie to prastuta viSaya kI dRSTi se kAvyavibhUti kI apekSA yaha sAdI zabdaracanA hI adhika upayogI hai / hemacandrAcArya dvArA varNita kumArapAla kA dUsarA varNana 'triSaSTi-zalAkApuruSa-caritra' ke antima 'mahAvIracaritra' meM hai| isakI racanA hemacandrAcArya ne kumArapAla kI prArthanA se kI thI aura yahI unake jIvana kI antima kRti hai| jainadharma svIkAra karane ke pazcAt kumArapAla ne jaisA kucha usakA AcaraNa kiyA hai usakA bahuta thor3A kintu sArabhUta varNana isa grantha meM hai / . Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 hemacandrAcArya ke pazcAt dUsarI sAmagrI 'moharAjaparAjaya' nAmaka nATaka ke rUpa meM hai| yaha nATaka kumArapAla ke uttarAdhikArI ajayapAla yA ajayadeva ke eka mantrI moDhavaMzIya yazaHpAlakA banAyA huA hai aura yaha gujarAta aura mAravAr3a kI sImA para sthita thArApadra-isa samaya tharAda-nagara ke 'kumAra vihAra' nAmaka jaina mandira meM mahAvIra yAtrA mahotsava ke samaya khelA gayA thA / kumArapAla ne jainadharma kA svIkAra kara jIvahiMsA, zikAra, juA aura madyapAna Adi jina durvyasanoM kA niSedha karAyA thA usa kathAvastu ko lekara isa nATaka kI racanA huI hai| isa nATaka kA saMkalana hRdayaMgama aura kalpanAmanohara hai| isameM koI aisA spaSTa aitihAsika ullekha nahIM hai kintu bahuta sI viziSTa bAteM aisI haiM jo aitihAsika dRSTi se upayogI ho sakatI haiM aura isIlie ve pramANabhUta mAnI jA sakatI haiM / tIsarI kRti somaprabhAcArya kRta 'kumArapAlapratibodha' hai / kumArapAla kI mRtyu ke 11 varSa pazcAt, pATana meM hI kumArapAla ke prasiddha rAjakavi siddhapAlake dharmasthAna meM hI yaha racanA pUrNa huI thI / svayaM hemacandrAcArya ke tIna ziSya-mahendra, vardhamAna aura guNacandra-ne isa grantha ko AdyopAnta sunA thA / yaha grantha hai to bahuta bar3A karIba 8-9 hajAra zloka kA kintu isameM aitihAsika sAmagrI karIba 200-250 zloka jitanI hI hai / isa granthakAra kA uddeza kumArapAla kA vistRta jIvana caritra likhane kA nahIM thA kintu hemacandrAcArya ne jina dharmakathAoM dvArA kumArapAla ko jaina-dharmAbhimukha banAyA thA unhIM kathAoM ko lakSya kara eka kathAsaMgrahAtmaka grantha banAne kA thA / granthakAra usakA nirdeza prArambha meM hI kara dete haiM / ve kahate haiM ki-"isa yuga meM hemacandrasUri aura kumArapAla donoM asambhava caritravAle puruSa hue haiN| inhoMne jainadharma kI mahatI prabhAvanA dvArA kaliyuga meM satyayuga kA avatAra kiyA hai / yadyapi ina donoM puruSoM kA jIvana sampUrNatayA manohara hai lekina maiM sirpha jainadharma ke pratibodhaka viSaya meM hI kucha kahanA cAhatA huuN|" isa prakAra isa grantha kA uddeza bhinna hone ke kAraNa isameM aitihAsika vivaraNa kI vizeSa AzA nahIM kI jA sakatI, to bhI prasaMgavaza isameM bhI kahIM kahIM aisA vivaraNa milatA hai jo kumArapAla kA rekhAcitra aMkita karane ke lie bahuta mahattvapUrNa hai| ina tInoM samakAlIna-athavA jinhoMne kumArapAla ke rAjyazAsana ko svayaM acchI taraha dekhA thA-aise puruSoM kA hI AdhAra maiMne isa nibandha meM liyA hai / yadi kahIM para uttarakAlIna kRtiyoM kA AdhAra liyA gayA hai to vaha kevala mUla ghaTanA ko sAdhAra pramANita karane ke lie| kumArapAla kA dharmasaMskAra hamAre deza ke itihAsa meM kumArapAla ke dhArmika jIvana ke viSaya meM eka prakAra kI ajJAnatA yA gaira samajha phailI huI hai / hemacandrAcArya ke upadezoM se prabhAvita hokara kumArapAla Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ne jainadharma kA pUrNatayA aMgIkAra kiyA thA aura vaha eka paramArhata rAjA banA thA yaha satya kathA, saMkIrNa manovRttivAle bahuta se ajaina vidvAnoM ko rucikara pratIta nahIM huI aura isakA khaNDana karane ke lie bhramapUrNa lekhAdi likhe jAte rahe haiM, kintu usake jainatva kI bAta utanI hI satya hai jitanI ki usake astitva kI hai / isa viSaya kA vivaraNa prakaTa karanevAlI sAmagrI apane Apa meM hI itanI pratiSThita hai ki usako satya siddha karane ke lie kisI dUsare sabUta kI AvazyakatA nahIM hai| tathyadarzI yUropiyana vidvAnoM ne to isa bAta ko siddha kara diyA hai kintu hama logoM kI dhArmika saMkIrNatA bahuta bAra satya darzana meM bAdhaka hotI hai / isI kAraNa hama loga aneka doSoM ke zikAra ho gae haiM / kumArapAla jaina ho to kyA aura zaiva ho to kyA-mujhe to usameM koI vizeSatA nahIM pratIta hotI / mahattva hai to usake vyaktitva kA / siddharAja jaina na thA, vaha eka custa zaiva thA isase agara maiM siddharAja kA mahattva na samajhaiM to samajha lo ki merI sArAsAravivekabuddhi kA divAlA nikala gayA hai| amuka vyakti amuka dharma kA anuyAyI thA itane mAtra se hama usake vyaktitva ko parakhane aura apanAne kI upekSA kareM to hama apanI hI jAtIyatA-rASTrIyatA kA ahita karate haiM / zaiva ho, yA vaiSNava, bauddha ho yA jaina-dharma se koI bhI ho-jinhoMne apanI prajA kI unnati aura saMskRti ke lie viziSTa kArya kiyA hai ve saba hamAre rASTra ke utkarSaka aura saMskAraka puruSa haiN| ye rASTrapuruSa hamArI prajAkIya saMyukta acala sampatti haiM / agara inake guNoM kA yathArtha gaurava hama loga na samajheM to hama unakI ayogya prajA siddha hoMge / zaiva, bauddha, jaina ye sAre mata eka hI AryatattvajJAnarUpI mahAvRkSa kI alaga alaga dArzanika zAkhAoM ke samAna haiM / vRkSa kI vibhUti usakI zAkhAoM se hI hai aura jaba taka vRkSa meM sajIvatA maujUda hai usameM zAkha-prazAkhAe~ nikalatI hI rheNgii| zAkhA-prazAkhAoM kA udgama banda ho jAnA vRkSa ke jIvana kA anta hai / dharmAnuyAyI aura mumukSu jana pakSiyoM ke samAna haiM jo zAnti aura vizrAnti ke lie isa mahAvRkSa kA Azraya grahaNa karate haiM / jisa pakSI ko jo zAkhA ThIka aura anukUla pratIta ho vaha usIkA Azraya letA hai aura zAnti prApta karatA hai / jisa prakAra koI pakSI, anukUla na hone para eka zAkhA chor3akara dUsarI zAkhA kA Azraya letA hai usI prakAra vicArazIla mAnava bhI svaruci anusAra kisI eka dharma kA tyAga kara dharmAntara grahaNa karatA hai aura mana:samAdhi prApta karatA hai / kumArapAla ne bhI mana:samAdhi prApta karane ke lie hI dharmaparivartana kiyA thA / sAttvikatA rUpa se kiyA gayA dharmaparivartana doSarUpa nahIM, guNarUpa hotA hai| aise dharmaparivartana se navIna bala aura utsAha kA cAra hotA hai / prajA kI mAnasika aura naitika unnati hotI hai| jainadharma kA svIkAra kara kumArapAla ne jo prajA kA ananya kalyANa kiyA thA vaha dUsarI taraha se karanA sambhava na thA / usake dharmaparivartana ne prajA ke pArasparika vidveSa ko kama kiyA aura sAmAjika utkarSa ko Age bar3hAyA / vastuta: usa jamAne meM Aja ke samAna dharmaparivartana kI saMkucita vicArazreNI nahIM thI / sAmAjika dRSTi se dharmaparivartana koI mahattvapUrNa nahIM hai / gujarAta ke Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 aneka pratiSThita kuTumboM meM jaina aura zaiva donoM dharmoM kA pAlana kiyA jAtA thA / kisI ghara meM pitA zaiva thA to putra jaina, kisI ghara meM sAsa jaina thI to vadhU zaiva / kisI gRhastha kA pitRkula jaina thA to mAtRkula zaiva aura kisI kA mAtRkula jaina thA to pitRkula zaiva / isa prakAra gujarAta meM vaizya jAti ke kuloM meM prAyaH donoM dharmoM ke anuyAyI the / isalie isa prakAra kA dharmaparivartana gujarAta ke sabhya samAja meM bahuta sAmAnya sI bAta thI / rAjya ke kArobAra meM bhI donoM dharmAnuyAyiyoM kA samAna sthAna aura uttaradAyitva thA / kisI samaya jaina mahAmAtya ke hAtha meM rAjya kI bAgaDora AtI to kabhI zaiva mahAmAtya ke hAtha meM / lekina isase rAjanIti meM kisI prakAra kA parivartana nahIM hotA thA / zaivoM aura jainoM kI koI alaga alaga samAjaracanA nahIM thI / sAmAjika vidhi-vidhAna saba brAhmaNoM dvArA hI niyamAnusAra sampanna hote the / zaiva kuTumboM aura jaina kuTumboM kI kuladevI eka hI hotI thI aura usakA pUjana-arcana donoM kuTumbavAle kulaparamparAnusAra eka hI vidhi se mila kara karate the / isa prakAra sAmAjika dRSTi se donoM meM abheda hI thaa| sirpha dharmabhAvanA aura upAsya deva kI dRSTi se thor3A sA bheda thA / zaiva apane iSTadeva ziva kI upAsanA aura pUjA - sevA karate, jaina apane iSTadeva jinakI pUjA-arcanA karate / zivapUjakoM ke kucha vargoM meM madyamA~sa tyAjya nahIM mAnA jAtA thA parantu jainoM meM yaha vastu sarvathA tyAjya mAnI jAtI thI / koI bhI agara jaina banatA to usakA artha yahI hotA thA ki usane madya - mA~sa kA sevana tyAga diyA hai aura isakA tyAga kara usane jIvahiMsA na karane kA mukhya jaina vrata liyA hai| zaiva aura jaina donoM mukhya rUpa se gujarAta ke prajAdharma the, to bhI sAmAnya rUpa se rAjadharma zaiva hI mAnA jAtA thA aura gujarAta ke rAjAoM ke upAsya deva ziva the / rAjapurohita zivadharmI nAgara brAhmaNa aura rAjaguru zivopAsaka tapasvI the / kintu aNahilapura ke saMsthApaka vanarAja cAvar3A se lekara karNavAghelA taka gujarAta ke hindU rAjya kAla meM, jainadharma ke anuyAyiyoM kA sAmAjika darjA sabase U~cA thA / prajAvarga meM jaina jana vizeSa pratiSThita evaM agraNI the | rAjyazAsana meM bhI unakA hissA sabase adhika thA / isase rAjAoM ke zaiva ho para bhI jainadharma para unakI sadaiva Adara dRSTi rahatI thI / vidvAn jaina AcArya rAjAoM ke pAsa nirantara Ate rahate the aura rAjA loga bhI apane guruoM ke samAna hI unheM Adara dete the| kaI bAra to rAjakuTumboM meM se bhI koI koI jaina dharma kI saMnyAsa dIkSA dhAraNa kara letA thA / aneka rAjaputra jaina AcAryoM ke pAsa zikSA grahaNa karate the / isa prakAra rAjA loga jainoM ke sAtha saba prakAra se nikaTa sambandha meM rahate the / usase inake manameM dharma-sambandhI kisI bhI prakAra kA bhedabhAva nahIM rahatA thA / zaiva dharma kA Adarza pratinidhi siddharAja bhI jainoM se kAphI sambandhita thA / siddhapura meM rudramahAlaya ke sAtha-sAtha usane 'rAyavihAra' nAmaka AdinAtha kA jainamandira bhI banavAyA thA / giranAra parvata para neminAtha kA jo mukhya jaina mandira Aja vidyamAna hai vaha bhI siddharAja kI udAratA kA hI phala hai / somanAtha kI yAtrA ke sAtha usane giranAra aura zatruJjaya tIrtha kI bhI usI bhAva se Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAtrA kI thii| zatruJjaya tIrtha kA kharca calAne ke lie usane bAraha gA~va usake sAtha lagA dene ke lie apane mahAmAtya azvAka ko AjJA dI thii| isase pratIta hotA hai ki siddharAja ke hRdaya meM jaina-dharma ke lie kisI prakAra kI tuccha bhAvanA nahIM thii| usameM aura kumArapAla meM jo antara thA vaha yahI ki siddharAja apane manameM zaiva dharma ko mukhya mAnatA thA aura jainadharma ko gauNa, kumArapAla apane pichale jIvana meM jainadharma ko mukhya mAnane lagA thA / siddharAja ke iSTadeva anta taka ziva hI the, kintu kumArapAla ke iSTadeva pichale jIvana meM jina the / usane jinako apanA deva aura AcArya hemacandra ko sadguru, AptapuruSa aura kalyANakArI mAnA thaa| isI prakAra ahiMsA prabodhaka dharma ko apanA mokSadAyaka dharma mAnakara zraddhApUrvaka usakA svIkAra kiyA thA / isa taraha vaha jainadharma kA eka Adarza pratinidhi bana gayA thA / itanI pUrva bhUmikA ke bAda aba maiM kumArapAla ke rAjajIvana kA rekhAcitra upasthita karanA cAhatA hU~ / azoka aura kumArapAla kumArapAla kA rAjajIvana kaI bAtoM meM maurya samrATa azoka se milatA julatA hai / rAjagaddI para ArUr3ha hone para jisa prakAra samrATa azoka ko anicchA se pratipakSI rAjAoM ke sAtha lar3anA par3A usI prakAra kumArapAla ko bhI anicchA se pratipakSI rAjAoM ke sAtha lar3ane ke lie bAdhya hone par3A / rAjyasiMhAsanArohaNa ke bAda tIna sAla taka azoka kA zAsana asta-vyasta rahA / yahI hAla kumArapAla kA bhI thA / jisa prakAra azoka 7-8 varSa taka zatruoM ko jItane meM vyagra rahA usI prakAra kumArapAlako bhI itane hI samaya taka zatruoM ke sAtha yuddha karane meM lagA rahanA par3A / isa taraha ATha-daza varSa ke yuddhoparAnta, jIvana ke zeSa bhAga meM jisa prakAra azoka ne prajA kI naitika aura sAmAjika unnati ke lie kaI rAjAjJAe~ nikalIM aura rAjya meM zAnti evaM suvyavasthA banAye rakhane kA prayatna kiyA thA, usI prakAra kumArapAla ne bhI kiyA / jisa prakAra azoka pahale zaiva aura phira bauddha ho gayA usI prakAra kumArapAla bhI pahale zaiva thA, phira jaina ho gayA / azoka ke samAna hI kumArapAla ne bhI svIkRta dharma ke pracAra ke lie apanI sArI zakti lagA dI thii| jisa prakAra azoka ne bauddhadharma pratipAdita zikSAe~ tathA ucca dhArmika niyamoM kA svIkAra kara 'paramasugatopAsaka' kI padavI dhAraNa kI, usI prakAra kumArapAla ne bhI jainadharma pratipAdita gRhastha ke jIvana ko Adarza banAne vAle Avazyaka aNuvratAdi niyamoM kA zraddhApUrvaka svIkAra karake 'paramArhata' kA pada prApta kiyA / azoka ke samAna hI prajA ko durvyasanoM se haThAne ke lie kumArapAla ne kaI rAjAjJAe~ nikAlI thI / azoka ke bauddha stUpoM kI bhA~ti kumArapAla ne bhI kaI jaina vihAroM kA nirmANa karAyA / nirvaMza ke dhana kA tyAga ina saba ke uparAnta kumArapAla ne eka vizeSa kArya kiyA thA / prAcIna kAla kI . Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjanIti ke anusAra lAvArisa puruSa kI sampatti usake marane ke bAda rAjA kI ho jAtI thI aura isa kAraNa marane vAle ke, mAtA, strI Adi Azrita jana anAtha aura nirAdhAra bana jAte the tathA mRtyu se bhI adhika duHkha bhogate the / isa krUra rAjanIti se kaI abalAe~ jIvita rahane para bhI marI huI ke samAna ho jAtI thIM / jale para namaka chiDakanevAlI isa duSTa prathA ko kumArapAla ne apane rAjya meM eka Adeza nikAla kara banda karA diyA / kadAcit aisA kArya azoka ne bhI na kiyA ho / kumArapAla ko isa kunIti kI niSThuratA kA patA kisa bhA~ti calA usakA varNana hemacandrAcArya apane vyAzraya meM isa prakAra karate haiM kisI rAtri ke samaya jaba rAjA apane mahala meM so rahA thA taba use dUra se eka strI kA bahuta karuNa krandana sunAI par3A / isa bAta ko jAnane ke lie caukIdAra ke nIla varNa vastra dhAraNa kara rAjA mahala se nikalA aura koI na pahacAna le isa taraha dhIre-dhIre usa karuNa rudana kI tarapha calA gayA / vaha jA kara kyA dekhatA hai ki peDa ke nIce eka strI gale meM phandA DAlakara marane kI taiyArI kara rahI hai aura ro bhI rahI hai| rAjA ne dhIre se usake pAsa jA kara Adara pUrvaka madhura vacanoM se pUchA ki kyA bAta hai| vizvAsa pA kara strI ne kahA-'mere patideva isa zahara meM paradeza se vyApAra karane ke lie Ae the aura maiM bhI unake sAtha thI / isa suzAsita zahara meM hama logoM ne vyApAra karate karate bahuta sampatti ikaTThI kara lii| isI bIca meM maiMne eka putra ko janma diyaa| hama logoM ne usakA bharaNa-poSaNa kiyA / use zikSita bnaayaa| yogya umra meM eka acche kula kI lar3akI ke sAtha usakA pANigrahaNa karA diyA / jaba merA putra vIsa varSa kI avasthA kA huA taba usake pitA svarga sidhAra gae aura unake zoka se putra itanA vihvala ho gayA ki vaha bhI thor3e dinoM bAda mujhe anAtha banA kara pitA ke mArga para calA gayA / aba merI sArI sampatti niyamAnusAra rAjya kI sampatti ho jAyegI aura merA jIvana barabAda ho jAyegA / maiM usa karuNa avasthA ko nahIM dekhanA cAhatI isIlie maranA cAhatI huuN|' rAjA strI ke isa kathana ko sunakara karuNArdra ho UThA aura usako AzvAsana dete hue kahane lAga-'mAtA ! tuma apane ghara jAo aura isa taraha apanA apaghAta mata karo / maiM tumheM vizvAsa dilAtA hU~ ki rAjA tumhArI sampatti nahIM legA / tuma apane dhana se yatheSTa dAna puNya karake apanA kalyANa karo / ' itanA kahakara rAjA ne apane mahaloM kI ora cala diyA aura saverA hone para mantriyoM ko bulA kara apane rAjya meM yaha ghoSaNA karane kI AjJA dI ki'prAcIna jamAne se calI AI yaha rAjyaprathA, ki lAvArisa puruSa kI mRtyu ke pazcAt usakI sampatti rAjya kI ho jAya, banda kI jAtI hai aura Aja se yaha rAjAjJA jAhira kI jAtI hai ki aisI sampatti rAjya kI koI bhI karmacArI na le / ' rAjA kI AjJAnusAra mantriyoM ne isa AjJApatra kI ghoSaNA sAre rAjya meM karA dI aura mataka-dhana lenA banda kara diyA / prabandha kartAoM ke anumAna se isase rAjya meM eka karoDa kI vArSika AmadanI hotI thI parantu rAjA ne Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 isakA tanika bhI lobha na karate hue isa adharma aura prajApIDaka prathA ko hamezA ke lie banda kara diyA / mantrI yazapAla ne apane nATaka meM isase bhI bar3hakara hRdayaGgama varNana kiyA hai / mAcArya ne to amuka ghaTanA ko lakSya ko rakhakara hI kAvya kI paddhati ke anusAra sirpha sUcanA mAtra kI hai / yaza: pAla ne usameM kaI aitihAsika ghaTanAoM ko bhI antarnihita kiyA hai| yaha nATaka eka rUpaka hai isalie isameM jyAdA vAstavikatA kA to na honA svAbhAvika hI hai / yaza:pAlakA varNana isa prakAra hai- 'ekadina jaba rAjA apane sthAna para baiThA huA thA usane eka vizAla makAna se strI kA karuNa rudana sunA / thor3I dera bAda nagara ke cAra mahAjanoM ne Akara rAjA se nivedana kiyA ki nagara kA kubera nAmaka eka koTyAdhIza niHsantAna mara gayA hai isa lie usakI sampatti lene ke lie adhikArI puruSa bhejie aura hama logoM ko usakI antyeSTi kriyA karane kI AjJA pradAna kIjie / seTha kI mRtyu kA samAcAra sunakara rAjA bahuta udvigna hotA hai aura jIvana kI asthiratA kA gambhIra vicAra karane lagatA hai| sAtha hI sAtha mRta ke kuTamba kI karuNa dazA aura rAjya kI krUra nIti kA bIbhatsa citra dekhatA hai / AzAbandhAdahaha suciraM saMcitaM klezalakSaiH, keyaM nItirnRpatihatakA yanmRtasvaM haranti / krandannArIjaghanavasanAkSepapApotkaTAnAm; AH kiM teSAM hRdi yadi kRpA nAsti tat kiM trapA'pi // rAjA kucha vicAra kara kahatA hai ki maiM vahIM AtA hU~ / tatpazcAt rAjA pAlakI meM baiThakara rAjabhavana se bhI adhika suzobhita aura vizAla aise kubera ke bhavana ke pAsa AyA / mahala ke Upara koTyadhIzatA kA sUcana karanevAlI nAnA prakAra kI dhvajAe~ phaharA rahI thIM / eka daravAje para zahara ke saiMkaDoM seTha zokavihvala dikhAI par3a rahe the aura ghara ke andara se rudana kA karuNa svara A rahA thaa| ghara ke bAhara khar3e hue seThoM ko dekhara rAjAne agraNI seTha se pUchA ki saba loga bAhara kyoM khar3e hue haiM / seTha kA uttara thA ki hama loga rAjA kI AjJA kI pratIkSA kara rahe haiM / rAjA ne kahA isameM rAjAjJA kI kyA AvazyakatA hai ? seThane uttara diyArAjyaniyamAnusAra jaba rAjyAdhikArI sArI sampatti ko apane adhikAra meM kara le usake bAda hameM ghara meM jAnA cAhie / anyathA hama loga daNDa ke bhAgI hote haiN| rAjA pAlakI se Utara kara ghara meM jAtA hai aura seTha usakI sArI Rddhi samRddhi kA use paricaya karAtA hai / rAjamahaloM meM bhI alabhya aisI vastue~ seTha ke makAna meM pA kara rAjA Azcaryacakita ho jAtA hai / tatpazcAt rAjA kubera kI mAtA ke pAsa jA kara baiThatA hai aura kubera kI mRtyu ke bAre meM sArI hakIkata pUchatA hai / kubera ke mitra sArI hakIkata kahate haiM- 'paradeza meM vyApAra calAne ke lie kubera pATana se bharuca gayA thA aura vahA~ se 500 nAvoM meM mAla bharakara paradeza calA gayA thA / vahA~ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 para sArA mAla becakara 4 karoDa rupaye kA anya mAla prApta kiyA / vahA~ se svadeza Ate samaya rAste meM eka bhayaMkara tUphAna AyA aura usase saba nAveM naSTa-bhraSTa ho gaI aura kucha idhara-udhara bhaTakatI bharuca bandaragAha para pahu~cI / kubera kA kyA hAla huA yaha abhI taka patA nahIM lagA isIlie yaha aisA prasaMga upasthita huA hai / ' rAjA yaha saba sunakara sahAnubhUti pUrNa svara se kubera kI mAtA ko AzvAsana detA hai - ' mAtA ! isa taraha avivekI kI taraha zoka se vihvala mata bano ! AkITAdyAvadindraM maraNamasumatAM nizcitaM bAndhavAnAM, sambandhazcaikavRkSoSitabahuvihagavyUhasAMgatyatulyaH / pratyAvRttirmRtasyopalatalanihitapluSTabIjapraroha prAyaH prApyeta zokAt tadayamakuzalaiH klezamAtmA mudhaiva // mAtA uttara detI hai--'putra ! saba samajhatI hU~, lekina putra kA mRtyuzoka saba vismaraNa karA detA hai / ' rAjA kahatA hai ki- 'mAtA ! maiM bhI tumhArA hI putra hU~ isalie zoka karanA acchA nahIM hai|' itane meM rAjya ke naukaroM ne kubera ke ghara kA sArA dhana ikaTThA karake rAjA ke sAmane Dhera lagA diyA / rAjA usakA niSedha karatA huA mahAjanoM se kahatA hai ki - " maiM Aja se mRtajanoM kA dhana rAjabhaNDAra meM lene kA niSedha karatA hU~ / yaha kitanI adhama nIti hai ki jo manuSya aputra mara jAya usake dhana haDapane kI icchA rakhanevAle rAjA usake putratva ko prApta karane kI icchA karate haiN|' rAjA vahA~ se mahala meM Akara mantriyoM dvArA sAre zahara meM ghoSaNA karavAtA hai ki niHzUkaiH zaktiM na yannRpatibhistyaktuM kvacit prAktanaiH, patnyAH kSAra iva kSate patimRtau yasyApahAraH kila / ApAthodhikumArapAlanRpatirdevo rudatyA dhanaM; bibhrANaH sadayaH prajAsu hRdayaM muJcatyayaM tat svayam // kavipratibhA se citrita isa citra meM nAmanirdeza bhale hI kAlpanika ho parantu yaha sArA citra kAlpanika nahIM hai / isameM varNita ghaTanA anaitihAsika nahIM hai| isa ghaTanA ke anurUpa avazya hI koI ghaTanA ghaTI hogI / yaha citra kumArapAla kI mahAnubhAvatA ko uttama rUpa meM pratibimbita karatA hai / isa prakAra mRta-sva-mocana dvArA prajAhita kA kArya karake kumArapAla ne isa kIrti ko prApta kiyA jise satyayuga meM honevAle raghu nahuSa, nAbhAga aura bharata Adi parama dhArmika rAjA bhI prApta nahIM kara ske| isIse prasanna hokara AcArya hemacandra usakI prazaMsA karate haiM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na yanmuktaM pUrvai raghu-nahuSa-nAbhAka-bharataprabhRtyurvInAthaiH kRtayugakRtotpattibhirapi / vimuJcan santoSAt tadapi rudatIvittamadhunA; kumArakSmApAla ! tvamasi mahatAM mastakamaNiH // aputrANAM dhanaM gRhNan putro bhavati pArthivaH / tvaM tu santoSato muJcan satyaM rAjapitAmahaH // gujarAta kA vaha sarvopari Adarza rAjA thA / vaha jaisA vIra, nItinipuNa aura durdharSa thA vaisA hI saMyamI, dharmaparAyaNa aura sAmya bhI thA / usameM anubhava kI vizAlatA ke sAtha sAtha gambhIra tAttvika buddhi bhI kama na thI / vaha tyAgI ke sAtha mitavyayI aura parAkramI ke sAtha kSamAvAn bhI thA / siddharAja aura kumArapAla gujarAta ke sAmrAjya ke do hI sarvotkRSTa prabhutvazAlI rAjA hue-siddharAja aura kumArapAla / donoM ke parAkrama aura kauzala se gujarAta kA gaurava carama sImA para pahu~ca gayA thaa| prabandhakAroM kA kahanA hai ki siddharAja meM 98 guNa the aura 2 doSa the aura kumArapAla meM the 98 doSa aura 2 gunn| aisA hone para bhI kumArapAla zreSTha thA / siddharAja ne gujarAta ke nAgarikoM ke lie mahAsthAna banAye to kumArapAla ne unakA saMrakSaNa karane ke lie durgoM kA nirmANa karAyA / siddharAja ne gujarAta ke parAkrama kA gaJjana karanevAlI mahAyAtrAe~ kI to kumArapAla ne una yAtrAoM kI cirasmRti ke lie mahAprazastiyoM kI racanA karavAI / siddharAja ne gujarAta ke gauravadhAma giranAra ke Upara mahAtIrtha kI sthApanA kI to kumArapAla ne gujarAta ke AbAla vRddhoM ko yAtrA sulabha banAne ke lie usa para sIDhiyoM kA nirmANa karAyA / siddharAja ne agara gujarAta kI gurutA ke mahAlayoM kA nirmANa kiyA to kumArapAla ne una mahAlayoM para svarNakalaza aura dhvajadaNDa car3hA kara unheM supratiSThita kiyA / kumArapAla gujarAta kI garimA kA sarvopari zikhara thA / usake samaya meM gujarAtavAsI vidyA aura vibhutA meM, zaurya aura sAmarthya meM, samRddhi aura sadAcAra meM, dharma aura karma meM, utkRSTatA para pahu~ca gaye the / usake rAjya meM prakRtikAtara vaizya bhI mahAn senApati hue, dravyalolupa vaNigjana bhI mahAkavi hue aura IrSAparAyaNa brAhmaNa tathA nindAparAyaNa zramaNa bhI paraspara mitra hue / vyasanAsakta kSatriya bhI saMyamI sAdhaka bane aura hInAcArI zUdra dharmazIla bane / dharmasahiSNutA utsAhapravartaka dharmaparivartana ke pazcAt bhI dharmasahiSNutA jitanI usake rAjya meM thI vaisI kisI ke rAjya meM dRSTigocara nahIM huI / kadAcit bhArata ke prAcIna itihAsa meM vaha eka hI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahalA aura antima udAharaNa hogA ki hemacandra jaisA jaina dharma kA mahAn AcArya ziva mandira meM zraddhAlu zaiva kI taraha yatra tatra samaye yathA tathA yo'pi so'syAbhidhayA yayA tayA / vItadoSakaluSaH sa ced bhavAn eka eva bhagavannamo'stu te // aisI adbhuta kalpanA aura anupama racanA dvArA ziva kI stuti karatA hai gaMDa bRhaspati jaisA mahAn zaiva maThAdhIza jainAcArya ke caraNoM meM vandana karake caturmAsImAsIttava padayugaM nAtha ! nikaSA, kaSAyapradhvaMsAdvikRtiparihAravratamidam / idAnImudbhidyannijacaraNanirloThitakale jalaklinairannairmunitilaka ! vRttirbhavatu me // aisI stuti dvArA eka suziSya kI bhA~ti anugraha kI yAcanA karatA hai / itihAsa ke saikar3oM prabandhoM meM khojane para vaha eka hI rAjA aisA milatA hai jo kulaparamparAprApta 'umApativaralabdhaprauDhapratApa' biruda meM abhimAna karatA huA bhI svarucisvIkRta 'paramArhata' biruda se apane ko kRtakRtya mAnatA hai / jisa AdarabhAva se vaha somezvara ke puNyadhAma kA jIrNoddhAra karatA hai usI Adara se usake par3osa meM pArzvanAtha ke jaina caitya kI bhI sthApanA karatA hai / kumArapAla gujarAta kI garvonnata rAjadhAnI aNahilapura meM zambhunAtha ke nivAsArtha 'kumArapAlezvara' aura pArzvanAtha ke lie 'kumAravihAra' nAmaka do mandiroM kA nirmANa eka dUsare ke samIpa hI karatA hai| isase bar3hakara dhArmika sahiSNutA kA udAharaNa milanA kaThina kumArapAla svabhAva se hI dhArmikavRttivAlA thA, usase usameM dayA, karuNA, paropakAra, nIti, sadAcAra aura saMyama kI vRttiyoM kA vikAsa ucca prakAra kA huA thA / usameM ye bahuta se guNa paitRka hI hone cAhie / usake prapitA ke pitA kSemarAja ne-jo parAkramI bhImadeva kA jyeSTha putra aura siddharAja ke, bhogaparAyaNa pitA karNa kA jyeSTha bhrAtA thA,-pitA dvArA dI gaI rAjagaddI kA asvIkAra kara apane choTe bhAI karma ko rAjya de diyA aura svayaM maMDUkezvara tIrtha meM jA kara tapasvI ke rUpa meM zaMkara kI upAsanA meM lIna rahate hue jIvana saphala banAyA / usakA putra devaprasAda bhI rAjakAja kI jhaMjhaToM se dUra rahakara svayaM pitA kA anukaraNa karatA rahA aura jisa samaya vilAsI karNakA asamaya meM avasAna huA to vaha itanA udvigna ho uThA ki sajIva dehase citA meM praveza kara gayA / kumArapAla kA pitA tribhuvanapAla bhI eka sadAcArI aura dharmaparAyaNa kSatriya thA / siddharAja ke lie vaha atyanta AdaraNIya puruSa thA / usake nItiparAyaNa jIvana kA prabhAva siddharAja ke svacchanda jIvana para aMkuza kA kAma karatA thA / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 isa prakAra kumArapAla ko apane pUrvajoM se uttama guNoM kI amUlya nidhi milI thI / hemacandra jaise mahAn sAdhu puruSa ke satsaMga se vaha dharmAtmA 'rAjarSi' kI lokottara padavI ke mahAn yaza kA. upabhoktA huA / hemacandrasUri ne usake yaza ko amara banAne ke lie 'abhidhAna cintAmaNi' jaise pramANabhUta zabdakoza ke suprasiddha grantha meM usake lie kumArapAlacaulukyo rAjarSiH paramArhataH / mRtasvamoktA dharmAtmA mArivyasanavArakaH // aise upanAma grathita kara sArvakAlika saMskRta vAGmaya meM usake nAma ko sArvabhaumika zAzvata banA diyA / zramaNopAsaka kumArapAla isameM tanika bhI sandeha nahIM ki kumArapAla apane antima jIvana meM eka custa jaina rAjA thA / usane jainadharma pratipAdita upAsaka arthAt gRhastha- zrAvaka dharma kA dRr3hatA ke sAtha pAlana kiyA thA / aitihAsika kAla meM kumArapAla ke sadRza jaina dharma kA anuyAyI rAjA zAyada hI koI huA ho| jaina sAhitya meM yoM to bahuta se rAjAoM kA jaina hone kA jikra AtA hai| udAharaNa ke taura para ujjayinIkA vikramAditya, pratiSThAnapura kA sAtavAhana, valabhI kA zilAditya, mAnyakheTakA amoghavarSa, gopagirikA AmarAja-ityAdi rAjA jainadharma ke anurAgI the| lekina ve saba rAjA agara jainadharma ke anurAgI bane hoMge to itane hI artha meM ki unhomane jainadharma aura unake anuyAyiyoM meM apanA savizeSa anurAga yA pakSapAta batAyA hogA, samaya samaya para jaina guruoM ko sabase jyAdA Adara pradAna kiyA hogA aura unake upadeza se prabhAvita ho kaI eka jaina mandiroM Adi kA nirmANa bhI karAyA hogaa| kucha usase Age bar3hakara varSa ke amuka dinoM yA mahInoM meM jIvahiMsA pratibandhaka rAjAjJAe~ nikAlI hoMgI aura svayaM bhI madyamA~sa kA sevana na karane kI pratijJAe~ kI hoMgI / lekina kumArapAla ke samAna gRhastha dharma ke Adarza rUpa sampUrNa bAraha vratoM kA to kisI ne aMgIkAra nahIM kiyA hogA / usake dvArA aMgIkAra kiye gae una dvAdaza vratoM kA savistara varNana, jaina prabandhoM meM nAnA udAharaNoM ke sAtha diyA gayA hai| udAharaNoM meM kucha atizayokti bhale hI ho lekina mUla bAta mithyA nahIM hai-yaha vizvAsa pUrvaka kahA jA sakatA hai aura jo bAta svayaM hemacandra hI likhate haiM usameM asatya ko avakAza hI kahA~ ? mantrI yaza:pAla aura somaprabhAcArya kI jina kRtiyoM kA paricaya maiMne Upara diyA hai unake varNanoM se yaha pratIta hotA hai ki kumArapAla ne vikrama saMvat 1216 meM hemacandrAcArya ke pAsa sakalajanasamakSa jainadharma kI gRhastha-dIkSA dhAraNa kI thii| isa dIkSA ke dhAraNa karate samaya usane mukhya rUpa se ye pratijJAe~ lI thIM : rAjyarakSA nimitta yuddha ke atirikta yAvat jIvana kisI prANI kI hiMsA na karanA, Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 zikAra nahIM khelanA, madya aura mA~sa kA sevana nahIM karanA, pratidina jina pratimA kI pUjAarcanA karanA aura hemacandrAcArya kA padavandana karanA, aSTamI aura caturdazI ke dina sAmAyika aura pauSadha Adi vizeSa vratoM kA pAlana karanA, rAtri ko bhojana na karanA, ityAdi ityAdi / amArI ghoSaNA aisI pratijJAe~ lene ke pazcAt usane apane rAjya meM, dUsare logoM ko bhI dharma ke moTe niyamoM kA pAlana karavAne ke lie ghoSaNA karavAI thI / usameM sabase mukhya AjJA thI jIvahiMsA ke pratibandha kI / hamAre deza meM bahuta prAcIna kAla se do kAraNoM se hiMsA hotI A rahI hai-eka hai dharma ke nimitta arthAt yajJayAgAdi dhArmika karmakANDa aura devI devatAoM kI balI ke nimitta, aura dUsarI bhojana ke nimitta / kumArapAla ne ina donoM prakAra kI jIvahiMsA kA niSedha karane ke lie rAjAjJAe~ jAhira kI / hemacandrAcArya ke vyAzraya kAvya meM Ae hue varNana se pratIta hotA hai ki mA~sAhAra ke nimitta hone vAlI jIvahiMsA kA niSedha to kumArapAla ne kadAcit zrAvaka dharma ke vratoM kA aMgIkAra karane ke pahale hI kara diyA thA / zAkambharI ke cAhamAna rAjA arNorAja aura mAlavA ke paramAra rAjA ballAladeva ko parAjita karane ke pazcAt eka dina kumArapAla ne rAste meM kisI dIna-daridra grAmINa manuSya ko kasAI khAne kI ora kucha bakare le jAte dekhA / usase pUchatAcha kI aura vastusthiti kA jJAna hone para, usa pAmara manuSya aura una pazuoM kI aisI dazA dekhakara rAjA ke manameM bodhisattva ke samAna karuNAbhAva utpanna huA / usake manameM yaha vicAra AyA ki ye loga duSTa jAtivAle aura kuttoM ke samAna dharmavimukha hai| ye apane isa pApI peTake lie prANiyoM kA hanana karate haiM / vAstava meM isameM zAsana karane vAle kA hI doSa hai| caMki yathA rAjA tathA prajA / mujhe dhikkAra hai ki maiM sirpha apane sukha ke lie prajA se kara letA hU~ lekina prajA kI rakSA ke lie nahIM / ityAdi vicAra kara usane apane adhikAriyoM ko AjJA dI ki mere rAjya meM jo koI bhI jIvahiMsA kare usako cora aura vyabhicArI se bhI adhika kaThora daNDa diyA jAya / Arya prajA meM jo loga mA~sAhArI haiM ve bhI jIvahiMsA ko ghRNAspada to mAnate hI haiM, kyoMki dayAmUlaka dharma kI bhAvanA hamArI prajA meM kaI sadiyoM se rUr3ha ho gaI hai / 'ahiMsA paramo dharmaH' kA siddhAnta bhArata ke sabhI dharma thor3e bahuta aMza meM svIkAra karate haiM / isase mA~sAhArI manaSya jihvA indriya kI lolupatA ke kAraNa rAjAjJA ko manase bhale hI apriya samajhate hoM, to bhI prakaTa rUpa se usakA virodha karane kI naitika himmata nahIM kara sakate / isalie ve bola nahIM sakate / lekina dharma ke bahAne jIvahiMsA karane vAloM kI sthiti alaga hI hotI hai| unakI hiMsA ko dharmazAstroM kA, sanAtana paramparA kA, rUDhiyoM kA aura janatA meM vyApta andhazraddhA kA yatheSTa samarthana prApta hotA hai / isase rAjAjJA ke viruddha ve kucha virodha prakaTa kareM to sarvathA apekSita hI hai| parantu gujarAta kI kucha sAmAjika vizeSatAoM ke kAraNa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 tathA tatkAlIna jainoM ke sAmAjika prabhutva ke kAraNa isa varga kI ora se bhI isa AjJA kA vizeSa virodha nahIM huA aura kumArapAla ko vizeSa upadrava kA sAmanA nahIM karanA par3A / kintu virodha kA sarvathA abhAva bhI na thA / kucha prabandhakAroM ke kathana se pratIta hotA hai ki pATaNa kI adhiSThAtrI kaNTezvarI mAtA ke rAjapUjAriyoM ne kumArapAla ko apane nizcaya meM eka bAra DAvA~Dola kara diyA thaa| unhoMne batAyA thA ki navarAtri meM nagara devI kI pazubali dvArA pUjA honI cAhie, nahIM to devI kupita hogI aura usake kopa se rAjA aura rAjya para bhayAnaka Apatti A jaayegii| rAjA ne apane mahAmAtya vAgbhaTTa se, jo kula paramparA se jaina thA, isa viSaya meM salAha mAMgI / mahAmAtya cAhe kitanA bhI zUra-vIra aura rAjanItijJa rahA ho Akhira thA to vaNig hI / usane socA-kahIM aisA na ho ki devI vAstava meM kupita ho yA tathA rAjA aura rAjya para koI Aphata A pdd'e| isase dharma aura jAti donoM kI bhArI apakIrti hogI / isa taraka kI kitanI hI kalpanAoM ke vazIbhUta ho, usane caturatA se aspaSTa svara aura avyakta bhAva se kahA ki 'deva ! dIyate' arthAt pazubali to dI jAtI hai| aisI sthiti meM kyA kiyA jAya / lekina kumArapAla to kSatriya thA / 'prANa jAya para vacana na jAI' ina saMskAroM kA pArthiva piNDa thA / saMsAra ke sAmane lI huI pratijJA aura jAhira kI gaI AjJAoM kA bhaGga saccA kSatriya kaise hone de / pratijJApAlana kA gaurava ke sAmane, kSatriya ke hRdaya meM jindagI aura sampatti tRNa ke, samAna hai| mahAmAtya vAgbhaTTa kA arddhadagdha udgAra sunakara kumArapAla khilakhila uThA aura marmayukta svara se bolA-'mantrin vANigasi yadevaM brUSe' '-mahAmAtya ! vaNig ho, isase aisA bolate ho / bhale hI rAjya aura jindagI saba naSTa ho jAe parantu lI huI pratijJA nahIM TUTa sktii| rAjA kI isa vyAkula dazA kA hemacandrasUri ne apanI adbhuta kuzalatA aura vyAvahArika buddhi se eka acchA aura sarala hala nikAla liyA / unane 'eka pantha do kAja' vAlI kahAvata siddha kI / apanI usa adbhuta kalA kA mantra dhIre se unane rAjA ke kAna meM phUMka diyA aura rAjA harSa se gadgad ho uThA / balipUjA ke avasara para rAjA thor3e se pazuoM ko sAtha lekara mAtA kaNTezvarI ke mandira meM pahu~cA aura pUjAriyoM se kahane lagA ki-'maiM ye pazu mAtA ko bali caDhAne ke lie lAyA huuN| inako maiM mAtA ke sAmane jindA rakhatA huuN| agara mAtA ko inake mA~sa kI AvazyakatA hogI to vaha svayaM hI apanA bhakSya le legI / Apa logoM ko bhakSya taiyAra karane kA parizrama uThAne kI AvazyakatA nahIM hai / ' yaha kahakara rAjA ne mAtA ke mandira meM pazuoM ko bhara diyA aura bAhara se tAlA lagA diyA / dUsare dina prAta:kAla rAjaparivAra ke sAtha rAjA AyA aura hajAroM logoM kI upasthiti meM mAtA ke mandira kA daravAjA kholakara dekhA to patA calA ki rAtri ko banda kiye hue pazu mandira ke andara zAnti se jugAlI kara rahe haiM / mAtAne ekakA bhI bhakSaNa nahIM kiyA / rAjA ne sabake sAmane upadeza diyA ki-'mAtA ko pazuoM ke mA~sa kI tanika bhI AvazyakatA nahIM hai / usako Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 inakI bhUkha nahIM hai| agara usako bhUkha hotI to ina pazuoM kA nizcaya rUpa se usane bhakSaNa kiyA hotA / isase patA calatA hai ki mAtA ke badale ye pUjArI ina pAmara pazuoM ke mA~sa ke bhUkhe haiN| lekina yaha bhUkha aba mere rAjya meM nahIM miTa sakatI / ' yaha kahakara rAjA ne devIdevAtAoM ke nimitta honevAlI jIvahiMsA kA bhI samUla uccheda kara diyA / kumArapAla kI isa ahiMsA pravartaka sAdhanA kI saphalatA dekhakara brAhmaNa paNDita zrIdhara eka vizeSa prasaMga para hemAcArya kI stuti karatA huA kahatA hai ki pUrvaM vIrajinezvare bhagavati prakhyAti dharmaM svayaM, prajJAvatyabhaye'pi mantriNi na yAM kartuM kSamaH zreNikaH / aklezena kumArapAlanRpatistAM jIvarakSAM vyadhAt; yasyAsAdya vacassudhAM sa paramaH zrIhemacandro guruH // arthAt-sAkSAt bhagavAna mahAvIra jisako dharma kA bodha karanevAle the aura abhayakumAra jaisA prajJAvAn putra svayaM jisakA mantrI thA vaha rAjA zreNika bhI jo jIvarakSA na kara sakA vaha jIvarakSA, jinake vacanAmRtakA pAna karake kumArapAla rAjA anAyAsa hI sAdha sakA, ve hemacandra vAstava meM eka parama mahAn guru haiM / svayaM AcArya hemacandra bhI, ukta mahAvIracaritra nAmaka purANagrantha meM mahAvIra ke mukha se kumArapAla ke viSaya meM bhaviSyakathanarUpa se varNana karate hue likhate haiM ki pANDuprabhRtibhirapi tyaktA yA mRgayA na hi / sa svayaM tyakSyati janaH sarvo'pi tadAjJayA // hiMsAniSedhake tasmin dUre'stu mRgayAdikam / api matkuTa-yUkAdi nAntyajo'pi haniSyati // tasminniSiddhe pApa varaNye mRgajAtayaH / sadA'pyavighnaromanthA bhAvinyo goSThadhenuvat // jalacarasthalacarakhecarANAM sa dehinAm / rakSiSyati sadAmAriM zAsane pAkazAsanaH // ye cAjanmApi mAMsAdAste mAMsasya kathAmapi / duHkhapnamiva tasyAjJAvazAnneSyanti vismRtim // bhagavAn mahAvIra apane ziSyoM se kahate haiM ki bhaviSya meM kumArapAla rAjA honevAlA hai usakI AjJA se saba manuSya mRgayA kA tyAga kareMge / jisa mRgayAkA pANDu ke sadRza dharmiSTha rAjA bhI tyAga na kara sake aura na karavA sake / hiMsA ke niSedha karanevAle isa rAjA ke samaya Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM zikAra kI bAta to dUra rahI khaTamala aura jUM jaise jIvoM ko, antyaja jana bhI duHkha nahIM pahu~cA skeNge| isa prakAra mRgayA ke viSaya meM niSedhAjJA hone para, mRga Adi pazu nirbhaya hokara bAr3e meM gAyoM kI taraha carane lgeNge| isa prakAra jalacara prANiyoM, pazuoM aura pakSioM ke lie vaha sadA amAri rakhegA aura usakI aisI AjJA se Ajanma mA~sAhArI bhI duHkhapna kI taraha mA~sa ko bhUla jaaeNge| kumArapAla kI aisI amAripriya vRtti dekha kara usake par3osI aura adhIna rAjAoM ne bhI amAri pravartana kI udghoSaNA karane ke lie kaI AjJAe~ jAhira kI thI jisake pramANa meM kaI zilAlekha mAravAr3a kI paralI sarahada meM milate haiM / kumArapAla kI isa ahiMsApravartaka nItikA yaha phala hai ki vartamAna meM, jagat meM sabase jyAdA ahiMsaka prajA gujarAtI prajA hai aura sabase adhika parimANa meM ahiMsA dharma kA pAlana gujarAta meM hotA hai / gujarAta meM hiMsaka-yAga prAyaH tabhI se banda ho gae haiM aura devI devatAoM ke lie hone vAlA pazu-vadha bhI, dUsare prAntoM kI tulanA meM, gujarAta meM bahuta kama hai| prAyaH gujarAta kA sampUrNa ziSTa aura ucca samAja custa nirAmiSabhojI hai| gujarAta kA pradhAna kisAna varga bhI mA~satyAgI hai| bhale hI atizayokti ho, aura usakA upahAsa bhI ho, parantu maiM yaha kahe binA nahIM raha sakatA ki isI puNyamaya paramparA ke pratApa se jagat ke sabase zreSTha ahiMsAmUrti mahAtmA ko janma dene kA advitIya gaurava bhI gujarAta ko prApta huA hai / madyapAna kA niSedha jIvahiMsA ke sAtha sAtha jina dUsarI pApa pravRttiyoM kA kumArapAla ne apanI prajA meM niSedha karAyA thA unameM mukhya madyapAna kI pravRtti bhI thI / madya manuSya jAti kA eka bahuta bar3A zatru hai, yaha saba jAnate haiM / paurANika kAla meM yAdavoM kA nAza bhI madyapAna se hI huA thA aisA purANoM meM varNana AtA hai / aitihAsika kAla meM bhI madyapAna ke kAraNa aneka samrATa aura unake sAmrAjya naSTa hone ke udAharaNa yatheccha prApta ho sakate haiN| vartamAna meM kSatriya jAti kA jo bhayaMkara patana huA hai aura ho rahA hai, usameM madya kA hI sabase jyAdA hAtha hai / hamArI garIba aura parizramI janatA kI jo itanI avanata dazA huI hai usameM madya bhI eka mukhya kAraNa hai, yaha hama loga acchI taraha jAnate haiN| madya ke isa bUre asara ko lakSya meM rakha kara madhya kAla meM kitane hI musalamAna samrAToM ne isakA jo tIvra niSedha kiyA thA usase itihAsa ke pAThaka aparicita nahIM hai| amerikA jaise bhautika saMskRti ke upAsaka rASTra ne bhI isa bIsavIM sadI meM isa unmAdaka madyapAna ko rokane ke lie rAjAjJA kA upayoga kiyA hai / prabandhagata pramANoM se pratIta hotA hai ki kumArapAla jaina dharmAnuyAyI hone se pahale mA~sAhAra to karatA thA lekina madyapAna kI tarapha use hamezA se ghRNA rahI hai| yahA~ taka ki - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 usake kula meM bhI yaha vastu tyAjya samajhI jAtI thI / hemacandra ke yogazAstra meM Aye hue eka ullekha se pratIta hotA hai ki caulukya kula meM madyapAna brAhmaNa jAti kI taraha hI nindya thA / caulukyoM ke purogAmI cAvar3e pUrI taraha se madyapAyI the / svayaM aNahilapura kA saMsthApaka vanarAja bhI madyapriya thA / usake pIche usake dvArA nirmANa karAye gaye aNahilapura ke rAjamahaloM meM madirA devI kA khUba satkAra hotA thA aura usakI yaha pariNAma huA ki yAdavoM kI bhA~ti cAvar3A vaMza kA bhI nAza ho gayA / yaha bAta moharAjaparAjaya nATaka ke karttA mantrI yazapAla aprakaTa rUpa se batAte haiM / antima cAvar3A rAjA sAmaMta siMha kA rAjasiMhAsana kisa bhA~ti caulukya vaMza ke pratiSThAtA mUlarAja ke hAtha meM AyA, usakA sArA vivaraNa prabandhacintAmaNi meM diyA hai| usase bhI cAvar3oM ke madyapAna kI bAta spaSTa rUpa se jJAta hotI hai / jue kA niSedha madyaniSedha ke sAtha juA khelane kI manAhI bhI kumArapAla ne utanI hI sakhtI se kI thii| dyUta ko lekara pANDava jaisoM ko bhI kitanA kaSTa bhoganA par3A thA aura usI prakAra nala jaise rAjA para kaisI Apatti AI thI ye saba kathAe~ kumArapAla ne hemacandrasUri se kaI bAra sunI thIM aura svayaM ne bhI AsapAsa ke logoM meM isakA kupariNAma dekhA thA / isalie usane dyUtakrIr3A para bhI pratibandha lagA diyA / yaza: pAla mantrI ke kathana se pratIta hotA hai ki usa samaya logoM meM jue kA durvyasana atyadhika phailA huA thaa| bar3e bar3e rAjapuruSa bhI isa vyasana meM phaMse hue the / aise rAjapuruSoM meM se kucha logoM kA spaSTa nirdeza bhI kiyA gayA hai, jo bahuta hI upayogI hai / isa nirdeza ke anusAra mevAr3a kA rAjakumAra, soraTha ke rAjA kA bhAI, candrAvatI kA adhipati, nADola ke rAjA kA dauhitra, godharA ke rAjA kA bhatIjA, dhArA ke rAjA kA bhAnajA, zAkaMbharI ke rAjA kA mAmA, koMkaNa ke rAjA kA sautelA bhAI, kacchake rAjA kA sAlA, mAravAr3a ke rAjA kA dauhitra aura khuda cAlukya nRpati arthAt kumArapAla kA koI pitRvya Adi jaise vyakti the / isa ullekha se pratIta hotA hai ki aNahilapura ke samrAT kI sevA meM rahanevAle sAre adhIna rAjAoM ke pratinidhI isa vyasana meM pUrI taraha Asakta the / nikamme baiThe hue ina logoM ko dUsarA aura koI kyA kAma ho sakatA thA / pratidina niyata kiye hue do tIna ghaNTe rAjA ke darabAra meM ve upasthita hoM aura apanI hAjirI de deM / usake uparAnta zAMti ke samaya meM aise rAja - pratinidhiyoM ko koI kAma na thA / isalie unakA samaya aise hI durvyasanoM meM kharca hotA thA / Aja bhI aise logoM meM aisI hI sthiti hama pAte haiM / isI dyUta ko lekara juAriyoM meM Apasa meM aneka prakAra ke bhayaMkara kalaha hote the, mArAmArI hotI thI aura nAnA prakAra ke azlIla kArya hote the / kumArapAla ko yaha vastusthiti acchI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 taraha mAlUma thI / aise duSpariNAmoM se prajA ko bacAne ke lie usane dyUtaniSedha ko rAjAjJA jAhira kI thI / vezyAvyasana kI upekSA isa prakAra jisa rAjanIti ko kumArapAla ne calAyA usameM eka mukhya bAta najara nahIM AtI, vaha hai vezyAvyasana ke viSaya meM / kumArapAla ko isakI kalpanA to honI hI cAhie / madya aura dyUta kI bhA~ti yaha vyasana bhI prajA hita kI dRSTi se utanA hI aniSTakArI hai aura dharmazAstroM meM bhI isakI aniSTatA bhalI bhA~ti varNita hai / kumArapAla ne, cAhe kucha bhI kAraNa ho, isa vyasana kI upekSA kI thI / moharAjaparAjaya nATaka meM isa viSaya meM bhI eka nirdeza milatA hai / uparokta prakAra se jaba kumArapAla ne saba durvyasanoM kA bahiSkAra karAyA taba vezyAvyasana ko bhI bhaya lagA, parantu rAjA usakI upekSA karatA huA kahatA hai ki'vezyAvyasanaM tu varAkamupekSaNIyam / na te kiJcid gatena sthitena vA' - arthAt becAre vezyAvsana kI to upekSA karanI cAhie isake rahane aura jAne meM kucha bhI nahIM hai / yaha nirdeza gujarAta kI usa samaya kI vezyAviSayaka sthiti para prakAra DAlatA hai / usa samaya samAja meM, dUsare vyasanoM kI bhA~ti, vezyA-vyasana bahuta nidya nahIM samajhA jAtA thA / samAja ke ziSTa kahalAne vAle varga ke sAtha vezyAoM kA bahuta sambandha rahatA thA / usI prakAra vezyAoM kI sthiti bhI Aja kI bhA~ti halakI aura vyabhicAra poSaka na thI / vezyAoM kA sthAna samAja meM eka prakAra se ucca samajhA jAtA thA / rAja darabAra meM hamezA unakI upasthiti rahatI thI / devamandiroM meM bhI nRtya saMgIta Adi ke lie unakI upasthiti Avazyaka samajhI jAtI thI / vyaktigata aura sArvajanika mahotsavoM meM bhI unakA sthAna pahalA rahatA thA / kalA aura kuzalatA kI ve zikSikAe~ mAnI jAtI thIM / lakSmIdevI ke kRpApAtra rAjaputrAdi unase kalAkA abhyAsa karate the| aneka rAjA aisI kalAdhAma vezyAoM ko apanI priyatamA bhI banAte the / svayaM kumArapAla kA pitRkula bhI, aisI hI eka vezyAvarga meM se avatIrNa kalAnidhi rAjarAnI kI saMtati thA / usake darabAra meM bhI yaha vezyAvarga kAphI pariNAma meM aura acchI sthiti meM vidyamAna thA / isalie unakI pravRttiyoM ke viSaya meM kisI bhI prakAra kA vidhi-niSedha karane kA kucha bhI vicAra nahIM kiyA hogA / isa prakAra kumArapAla ne jainadharma meM dIkSita hokara jaina siddhAntoM ke anusAra kaI sthUla dhArmika aura naitika niyama jAhira kiye the aura prajA dvArA ina niyamoM kA pAlana karAne ke lie pUrI sAvadhAnI rakhI thI / hemacandra AcArya kA kahanA hai ki usake ahiMsA ke Adeza kA pAlana karane ke lie antyaja jana bhI jU mAkar3a Adi taka kI hatyA nahIM karate the / isa kathana meM bhale hI kucha atizayokti hogI, lekina rAjA isa viSaya meM pUrA-pUrA satarka thA isameM koI zaMkA nahIM hai / prabandhoM meM jo eka yUkAvihAra mandira bandhavAne kA itihAsa milatA hai usase isa bAta kI puSTi hotI hai / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 kumArapAla ne isa prakAra ke naitika kArya karane ke uparAnta jaina dharma ke pracAra aura prasAra ke lie jagaha jagaha saikar3oM mandiroM kA nirmANa karAyA thA / zatruJjaya aura giranAra jaise jaina tIrthoM kI yAtrA bar3e zAhI ThATha ke sAtha saMgha nikAlakara kI thI / vaha rAjadhAnI meM prati varSa bar3e bar3e jaina mahotsavoM kA bhI Ayojana kiyA karatA thA aura dUsare zaharoM meM bhI mahotsavoM ke Ayojana kI preraNA diyA karatA thA / rAjarSikI dinacaryA vaha rAjakAja ko niyamita rUpa se dekhatA rahatA thA / usakI dinacaryA vyavasthita thI / vilAsa yA vyasana kA usake jIvana meM koI sthAna na thA / vaha bahuta dayAlu aura nyAyaparAyaNa thA / antara se vAstava meM mumukSu thA aura aihika kAmanAoM se usakA mana upazAnta ho gayA thA / rAjadharma samajhakara vaha rAjya kI saba pravRttiyA~ dekhatA thA lekina unameM usakI Asakti na thI / usakI dinacaryA ke sambandha meM hemacandrAcArya ne 'prAkRtadvayAzraya' kAvya meM aura somaprabhAcArya ne 'kumArapAla pratibodha' nAmaka grantha meM jo batAyA hai usase patA lagatA hai kivaha prAta:kAla sUryodaya ke pahale hI zayyA tyAga karake sabase prathama jainadharma meM maMgalabhUta arihaMta, siddha, AcAryAdi pA~ca namaskAra padoM kA smaraNa karatA thA / taduparAnta zarIrazuddhi kI kriyA vagairaha se nivRtta hokara apane rAjamahala ke gRhacaitya meM puSpAdi se jina pratimA kI pUjA karake stavana ke sAtha paJcAGga namaskAra karatA thA vahA~ se nikalakara vaha tilakAvasara nAmaka maNDapa meM jA kara sukomala gaddI para baiThatA thA / vahA~ usake sAmane dUsare sAmaMta rAjA A kara baiThate the aura pAsa meM cAmara dhAraNa kiye hue vArAMganAe~ khar3I rahatI thiiN| usI samaya rAjapurohita yA dUsare brAhmaNa A kara AzIrvAda dete the aura usake mastaka para candana kA tilaka karate the / tatpazcAt brAhmaNoM se tithivAcana sunakara unheM dAna dekara bidA karatA thA aura turanta hI pharyAdeM sunatA thA / yaha kArya samApta kara vaha rAjamahaloM kI ora jAtA aura vahA~ apanI mAtA aura mAtA ke samAna hI rAjavRddhAoM ko namaskAra karake AzIrvAda prApta karatA thA / tadanantara phala-pUla Adi se rAjalakSmI kI pUjA karavAtA thA aura dUsare devI devatAoM kI jo pratimAe~ rAjamahala meM thI, unakI stuti vagairaha karAtA thA / vRddha striyoM ko sahAyatArtha dhana bA~TatA thA / usake bAda vyAyAma zAlA meM jAkara vyAyAma se nipaTa kara snAna karake vastrAlaMkAra dhAraNa karatA thA aura phira rAjamahala ke bAhara ke bhAga meM AtA thA / vahA~ para pahale se hI savArI ke lie susajjita rAjagaja para ArUr3ha ho, samasta sAmaMta, mantrI Adi ke parivAra sahita, apane pitA ke puNyanAmAMkita 'tribhuvanapAlavihAra' nAmaka mahAvizAla aura atibhavya jainamandira meM jisako usane karor3oM rupaye kharca karake banavAyA thA, darzana aura pUjA karane jAtA thA / jisa samaya vaha jinamUrti kA abhiSeka karAtA thA usa samaya raGgamaNDapa meM vArAMganAe~ ADambara ke sAtha nRtya aura gAna karatIM thIM / jinamandira meM pUjAvadhi samApta karake Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 vaha hemacandrAcArya ke caraNa vandana karatA aura candana, kapUra evaM svarNa kamaloM dvArA unakI pUjA karatA / unake mukha se yathAvasara dharmabodha sunakara vahA~ se rAjamahala kI ora lauTa jAtA thA / lauTate samaya vaha hAthI para na car3hakara ghor3e para savAra hotA thA / aura apane sthAna para pahu~catA thA / tadanantara yAcakoM Adi ko yathAyogya dAna dekara bhojana karatA thA / usakA bhojana bahuta hI sAttvika hotA thA / jainadharma ke anusAra vaha bahuta bAra ekAzana Adi tapa karatA thA aura hare zAkAdi svAdiSTa padArthoM kA tyAga karatA thA / bhojanoparAnta vaha ArAmagRha meM baiThatA thA aura vahA~ prasaMgavaza vidvAnoM ke sAtha zAstra aura tattva sambandhI carcA karatA thA / tIsare prahara vaha apane zAhI ThATha ke sAtha rAjamahaloM se zahara ke rAjamArgoM meM hotA huA bAhara ghar3I do ghar3I udyAna krIr3A karane jAtA thA / usa udyAna ko saMskRta meM rAjavATikA, gujarAtI meM rAyavAr3I aura rAjasthAnI bhASA meM revAr3I, kahate haiM / saMdhyA samaya vaha vahA~ se rAjamahala kI ora lauTatA aura mahaloM meM A kara devakI AratI Adi kA saMdhyAkarma karatA / tatpazcAt eka pATa para baiThakara vArAGganAoM ke nRtya aura gAna sunatA thA / stutipAThaka aura cAraNaloga usakI khUba stuti karate the / vahA~ se vaha sarvAvasara nAmaka mukhya sabhA - maNDapa meM Akara siMhAsana para baiThatA thA / sabhI rAjavargIya aura prajAvargIya sabhAjana upasthita hote the / rAjA aura rAjya ke kalyANa ke lie rAjapurohita dvArA mantra pATha ho jAne para cAmara dhAraNa karanevAlI striyA~ AsapAsa cAmarAdi upakaraNa dhAraNa karake khar3I ho jAtI thI / taduparAnta maGgalavAdya bajate the aura dUsarI striyA~ apane apane kAma ke lie upasthita hotIM thIM / tatpazcAt vArAMganAe~ rAjA ke vAraNe letIM thIM aura dUsare sAmanta evaM adhIna rAjA hAtha jor3a kara khar3e rahate the / rAjA ke sanmukha rAjya ke dUsare mahAjana - jaise zreSThivarga, vyApArI, pradhAna grAmajana Adi A kara baiThate the / pararAjyoM ke jo dUta Ate the ve dUrI para sabase pIche baiThate the / nIrAjanA vidhi pUrI hone ke pazcAt vArAMganAe~ eka tarapha baiTha jAtIM thIM aura sampUrNa sabhA ekAgra ho rAjya kArya kI pravRtti dekhatI thiiN| rAjya kArya meM sabase pahale sAndivigrahika arthAt videza mantrI (Foreign minister) pararAjyoM ke sambandhoM kI kAryavAhI nivedana karatA thA / kisa rAjA ke sAtha kyA sandhi huI hai, kauna se rAjA ne kyA iSTa, aniSTa kiyA hai, kisake Upara phaujeM bhejIM hai, kina phaujoM ne kyA kiyA hai, kauna zatru mitra hotA hai - ityAdi pararAjyoM ke sAtha sambandha rakhanevAlI saba bAteM nivedana karatA thA / rAjA yaha saba sunakara usa sambandha meM upayukta vicAra vyakta karatA thA / tatpazcAt dUsarI sArI rAjya kAryavAhI hotI thI / usake sunakara bhI yathAyogya vicAra karatA aura anta meM sabhA ko visarjita kara yathAvasara zayanAgAra meM jAkara zayyAdhIna hotA thA / jainadharma ke vratoM kA svIkAra karane pazcAt baha bahuta bAra brahmacarya vrata kA pAlana karatA thA aura pUrNa rUpa se ekapatnIvratadhArI thA / isa viSaya meM vaha pahale se hI bahuta sadAcArI thA / isI kAraNa tadAzrita samasta rAjavargIya janoM meM usakA bahuta prabhAva thA / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 isa taraha kumArapAla kI dinacaryA niyata thI / vizeSa avasaroM para ina dinacaryA meM jo pheraphAra hotA thA vaha prAsaMgika hotA thA / prajAjanoM ke Ananda ke lie gajayuddha yA malayuddha evaM aise hI dUsare kheloM kA kAryakrama jaba hotA thA usa samaya rAjA apane rAjavarga ke sAtha vahA~ baiThatA thA aura kheloM ko dekhatA thA aura apane kAryakrama meM pheraphAra karatA thA / rathayAtrA Adi dhArmika utsavoM meM bhI vaha isI prakAra bhAga letA thA / kucha parva divasoM ke prasaGga para rAtri meM mandiroM meM nATyaprayoga yA saMgItotsava hote the unameM bhI vaha upasthita rahatA thA / vidyAprema kumArapAla ke jIvana para dRSTipAta karane se patA calatA hai ki vaha siddharAja jitanA pratibhAzAlI aura vidyArasika to na thA, to bhI buddhimAn to thA hI / use yuvAvasthA meM vidyAprApti kA avasara hI kahA~ milA thA ? usakI yuvAvasthA kA mukhya bhAga siddharAja se apane ko bacAne ke lie bhaTakane aura kaSTa sahane meM hI vyatIta huA thA / pacAsa varSa kI umra meM usake bhAgya kA parivartana huA aura vaha gujarAta ke vizAla sAmrAjya kA bhAgyavidhAtA bnaa| rAjyaprApti ke pazcAt bhI usake 5-6 varSa to vipakSiyoM ko jItane meM hI gaye arthAt 56-57 varSa kI avasthA meM usakA siMhAsana sthira huA aura usake pratApa kA sUrya sahasrakiraNa ke samAna tapane lagA / isa umra meM adhyayana ke lie kitanA avakAza mila sakatA thA ! tathApi prabandhakAra kahate haiM ki itanA hone para bhI avasara milane para ati parizrama karake usake saMskRta kA acchA abhyAsa kara liyA thA aura usase vaha vidvAnoM kI tattvacarcA meM yatheSTa bhAga le sakatA thA / hemacandrAcArya ke dvArA usI ke lie banAye gaye yogazAstra aura vItarAgastotra kA vaha pratidina svAdhyAya karatA thA / yogazAstra meM hemacandra dvArA kiye gaye ullekha se pratIta hotA hai ki use yoga kI upAsanA priya thI aura isalie usane kaI yogazAstroM kA parizIlana kiyA thA / 'triSaSTizalAkApuruSa caritra' nAmaka grantha jo tIrthaMkara Adi ke jIvana para prakAza DAlatA hai, hemacandrAcArya ne kumArapAla kI khAsa preraNA se hI banAyA thA, yaha to Upara batA diyA gayA hai / isase pratIta hotA hai ki use aise grantha par3hane kA zaukha thA / kadAcit prAcIna bAteM jAnane kI jijJAsA usake andara bahuta pariNAma meM vidyamAna thI / rAjyaprApti ke pahale eka bAra jaba vaha bhaTakatA bhaTakatA cittaur3a ke kile para jA pahu~cA to vahA~ para sthita eka digambara vidvAna se usane kile ke viSaya meM sArI hakIkata pUchI thii| usI prakAra rAjyaprApti ke pazcAt jaba usane eka bar3A saMgha lekara, giranAra kI yAtrA kI thI aura jUnAgar3ha meM dazadazAra maNDapa Adi prAcIna sthala dekhakara usane usa viSaya meM hemacandrAcArya se prAcIna vivaraNa batAne kI vijJapti kI thii| AcArya hemacandra kA prabhAva kumArapAla bahuta bhAvuka prakRtivAlA puruSa thA / bhAvuka hone ke kAraNa hI vaha isa . Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 prakAra kI dhArmika vRtti meM dRr3ha zraddhAzIla banA thA / hemacandra ke prati usakI anya bhakti thii| isake kaI kAraNa the-pravAsI dazA meM hemacandra kI preraNA se khambhAta ke mantrI udayanakI sahAyatA milanA, AcArya dvArA bhaviSya meM use rAjyagaddI milane kA vizvAsa dilAnA, nirAza jIvana ko AzAMkita banAnA aura rAjyaprApti ke pazcAt bhI usako samaya samaya para apanI vidyA zakti ke bala se Azcarya cakita karanA / isa prakAra ke prabhAva ko lekara vaha hemacandra kA ananya anurAgI ho gayA thA / jyoM jyoM AcArya se usakA vizeSa milanA julanA hotA rahA aura unake cAritra, jJAna, tapa, Adi ke bala se usakA viziSTa paricaya hotA gayA tyoM tyoM vaha unakA zraddhAlu ziSya hotA gayA / jaba use yaha vizvAsa ho gayA ki AcArya kA jIvanadhyeya kevala paropakAra vRtti hai aura itane bar3e samrATa se bhI, do sUkI roTI prApta karane taka kI bhI inakI abhilASA nahIM hai, taba to usane apane sampUrNa AtmA ko AcArya ke caraNoM meM samarpita kara diyA aura isa maharSi ke Adeza se svayaM bhI 'rAjarSi' bana gayA / rAjanItinipuNatA yadyapi kumArapAla bar3A parAkramI puruSa thA to bhI mithyA mahattvAkAMkSI na thA / usakA sAmrAjya vistAra sahaja hI utanA ho gayA thA / sAmrAjya viSaya meM usakI nIti AkramaNAtmaka nahIM balki rakSaNAtmaka thI / pararAjyoM para use paristhitiyoM se bAdhya hokara hI car3hAI karanI par3I / vaha mahattvAkAMkSI na thA to bhI svAbhimAnI to thA hI / jahA~ AtmasammAna ko thor3I sI bhI Thesa pahu~catI thI to vaha use sahana nahI kara sakatA thA aura rAjanIti kA bhI pUrNa anubhavI thA / jisa manuSya ke vizeSa prayatna se use rAjagaddI prApta karane kA saubhAgya milA thA aura jo usakA eka nikaTa kA sagA banA huA thA, vaise kAnhaDadeva ko bhI, jaba apanI pUrvAvasthA ko upalakSya kara upahAsa karatA dekhA taba usakA tatkAla gAtrabhaGga karA kara use nirjIva banA diyA aura usI prakAra dUsare kA~ToM kA bhI tatkAla jIvita nAza karavA diyA / pUrvAvasthA meM bhale hI vaha raGka kI taraha bhaTakA ho parantu aba bhAgya ne use rAjA banAyA hai aura vaha bhAgyadatta rAjya kA rakSaNa apanI zamazera ke bala se karane meM samartha hai, yaha svAbhimAna usake pauruSa meM paripUrNa thA aura isa abhimAna kA prabhAva batAne ke lie usane apane AptajanoM ko bhI naSTa karane meM dera nahIM kii| isake viparIta jisa sAjaNa kumhAra ne eka samaya use kA~ToM ke Dhera meM chipA kara siddharAja ke sainikoM se usakI rakSA kI thI, rAjya milate hI use apanI sevA meM bulAkara usake upakAra ke badale sAta sau gA~va ke paTTevAle citaur3a kI vArSika AmadAnI usake lie nizcita kara dI / usakA aisA bartAva dekhakara andara ke virodhI tharrA gaye aura sArA virodhabhAva chor3akara usakI ananya sevA karane lage / aise virodhiyoM meM cAhar3a nAmaka eka kulIna rAjakumAra agraNI thA jo rAjya kI senA meM bahuta mAnA jAtA thA aura jise siddharAja ne apane putra kI taraha pAlA poSA thA / vaha kumArapAla kA sAnnidhya . Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 chor3akara zAkambharI ke garviSTha rAjA arNorAja kI sevA meM calA gayA aura use kumArapAla ke viruddha khar3A karake usake rAjya kI jar3a ko ukhAr3a ne ke lie gujarAta kI sImA para lar3AI morce khar3e kiye / kumArapAla ke bhaviSya ke lie yaha atyanta viSama paristhiti thI / usake sAmantoM meM se bahuta se, Upara se to usake pakSa meM the parantu andara se vipakSa meM the / cAhar3a rAjakumAra kI cAlAkI se mAlavA kA svAmI ballAladeva bhI dUsarI tarapha se AkramaNa karane ke lie taiyAra huA thA aura usase kumArapAla kI sthiti saraute ke bIca rahI huI supArI ke samAna ho gaI / parantu kumArapAla ke bhAgyabala se usake ve sabhI rAjyabhakta karmacArI, jinakI niyukti usane rAjya sa~bhAlate hI kI thI, ve sabhI samartha aura vizvAsI nikale / unakI kuzalatA se gujarAta kI janatA naye rAjA kI ora pUrNa sahAnubhUti rakhane lagI aura sainikavarga bhI parAkramI aura raNavIra rAjA kI chatrachAyA meM unnati kI AzA se utsAhita huA / kumArapAla ne apane vizvAsI senAdhyakSa kAkabhaTake senApatitva meM cune hue sainikoM kI eka phauja mAlavA meM ballAla ke viruddha bheja dI aura svayaM apane sAre sAmantoM ko lekara mAravAr3a ke arNorAja kA sAmanA karane ke lie cala par3A / sAmantoM meM mukhya candrAvatI kA mahAmaNDalezvara vikramasiMha thA / usane AbU ke pAsa hI kumArapAla kI hatyA karane kA SaDayantra ko turanta pahacAna liyA aura vahA~ nahIM ThaharatA huA sIdhA zatru kI senA kI ora calA gayA / lekina samarAGgaNa meM bhI usane apane kucha sAmantoM aura senikoM ko zatrupakSa kI ora mile hue dekhA / kumArapAla ne apane bhAgya kA pAsA palaTane ke lie sAmayika kuzalatA kA upayoga kara eka hI jhapATe meM zatru ke Upara AkramaNa kara diyA aura pahale hI vAra meM use Ahata kara zaraNAgata hone ke lie bAdhya banAyA / ballAla ke Upara car3hAI karanevAle senApati ne bhI utanI hI jaldI zatru kA ziraccheda karake kumArapAla kI vijayapatAkA ujjayinI ke rAjamahala para phaharA dI / usa samaya ke gujarAta ke par3osI aura pratispardhI mAravAr3a aura mAlavA ke donoM mahArAjyoM ko siddharAja jayasiMha ne hI gurjarapatAkA ke nIce lA diyA thA, parantu usakI mRtyu ke pazcAt gaddI para AnevAle navIna rAjA kumArapAla ke vAstavika svarUpa se ajJAta rahanevAle ina rAjyoM ne gujarAta kI patAkA ko ukhAr3a pheMka dene kA prayatna kiyA aura isa prayatna ko kumArapAla ne apane parAkrama se niSphala kara diyA / parantu usake bhAgya meM to aura bhI adhika saphalatA likhI huI thI / gujarAta kI dakSiNa kI sImA para koMkaNa kA rAjya thA / usakI rAjadhAnI bambaI ke pAsa ThANApattana thI aura vahA~ zilAhAra vaMzI rAjA rAja karate the / isa koMkaNa rAjya ke dUsarI tarapha kI dakSiNa sImA para karNATaka ke kadamba vaMziyoM kA rAjya thA jinakI rAjadhAnI gopAka paTTana (vartamAna portugIja bandara, govA) thI / siddharAja kI mAtA mayaNallA devI isa rAjavaMza kI kanyA thI ataH karNATaka aura gujarAta ke bIca gAr3hA sambandha thA / ina do sambandhI rAjyoM ke bIca meM AnevAlA koMkaNa kA rAjya gujarAta ke sAtha yuddha nahIM kara sakatA thA / ataH siddharAja ke samaya meM to usakA gujarAta ke sAtha maitrIbhAva hI rahA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 thA / para siddharAja kI mRtyu ke pazcAt jaba kumArapAla siMhAsanArUr3ha huA taba yaha maitrIbhAva vicchinna ho gayA aura mAravAr3a aura mAlavA ke rAjAoM ko kumArapAla ke sAmane sira U~cA karate dekhakara koMkaNa ke garviSTha rAjA mallikArjuna ko bhI gujarAta para AkramaNa karane kI abhilASA jAgRta huI / kumArapAla ne usake isa manoratha ko niSphala banAne ke lie mantrirAja udayana ke putra daNDanAyaka (senApati) AmbaDa bhaTTa ko senApati banAkara eka phauja koMkaNa kI ora ravAnA kI / mAravAr3a aura mAlavA Adi pradezoM kI rakSA ke lie gujarAta kI bahuta senA rukI huI thI ataH AmbaDa ke pAsa ucita sainya bala na thA aura isalie prathama car3hAI meM gujarAta kI senA ko hAra khAkara pIche lauTa ne ke lie bAdhya honA par3A / parantu jaba pIche se mAravAr3a Adi kI tarapha se bar3I saMkhyA meM senA A pahu~cI taba phira se usI daNDanAyaka ke Adhipatya meM gujarAta kI eka prabala senA koMkaNacakravartI kA darpa cUrNa karane ke lie dUne utsAha se ravAnA huI / raNabhUmi meM donoM ke bIca ghamAsAna yuddha huA aura anta meM gujarAtiyoM kI jaya hone ke kAraNa senAnAyaka AmbaDa ke gale meM vijayadevI ne varamAlA DAla dI / rAjapitAmaha birudadhAraka mallikArjuna kA garvonnata mastaka, gujarAta ke eka dayAdharmI vaNik subhaTa ne apanI tIkSNa talavAra se kamalapuSpa kI bhA~ti kATa liyA aura use svarNa patra meM lapeTa kara zrIphala kI bhA~ti apane svAmI ko arpita kiyA / kumArapAla ne usake parAkrama ke prabhAva kA satkAra karane ke lie usa nihata rAjA kA priya biruda AmbaDa bhaTTa ko arpita kara use 'rAjapitAmaha' banAyA / isa prakAra koMkaNarAja kA uccheda hone para kumArapAla kI rAjyasattA dakSiNa prAnta meM dUra dUra taka phaila gaI thI aura kadAcit sahyAdri ke sudUra zikhara taka gujarAta kA tAmracUDa vijayadhvaja phaharAne lagA thA / gujarAta ke sAmrAjya kI sImA ko batAnevAlI itanI bar3I vizAla rekhA bhAratavarSa ke mAnacitra meM kevala kumArapAla ke parAkrama ne hI aGkita kI thI / usake samakAlIna bhAratIya rAjAoM meM kumArapAla sabase bar3e rAjya kA svAmI thA / hemacandrAcArya usake rAjya kI catussImAoM kA isa prakAra varNana karate haiM sa kauberImAtaruSkamaindrImAtridazApagAm / yAmyAmAvindhyamAvArdhi pazcimAM sAdhayiSyati // arthAt-kumArapAla kI rAjAjJA uttara meM turuSka logoM ke prAnta taka, pUrva meM gaGgA nadI ke kinAre taka, dakSiNa meM vindhyAcala taka aura pazcima meM samudra taka mAnI jAtI thii| prabandhakAroM ke anusAra hemAcArya dvArA batAI gaI usa catuHsImA meM koMkaNa, karNATaka, lATa, gUrjara, saurASTra, kaccha, sindhu, uccA, bhambherI, mAravAr3a, mAlavA, mevAr3a, kIra, jAGgala sapAdalakSa, dillI, jAlandhara aura rASTra arthAt mahArASTra ityAdi aThAraha dezoM kA samAveza hotA thA / eka dUsarI jagaha bhI hemacandrasUri kumArapAla ne jina dezoM ko jItA thA usakA nirdeza karate haiM / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaise ki jiSNuzcedidazArNamAlavamahArASTrAparAntAn kurUn / sindhUnanyatamAMzca durgaviSayAn dorvIryazaktyA hariH / caulukyaH paramArhataH vinayavAn zrImUlarAjAnvayI // ityAdi kumArapAla apane rAjya kA kAryabhAra sambhAla ne meM kaI taraha se saphala huA / usake lagabhaga tIsa varSa ke rAjyakAla meM prajA ne advitIya zAnti aura unnati prApta kI thI / deza samRddhi ke zikhara para pahu~ca cukA thA / kisI bhI prakAra kA svacakra sambandhI yA paracakra sambandhI upadrava nahIM huA / lakSmI devI ke samAna hI prakRti devI bhI usake rAjya para prasanna thI aura usake samaya meM deza meM eka bhI duSkAla nahIM par3A / usakI aisI bhAgyasaphalatA pratyakSa dekhane vAle AcArya somaprabha isa bAta para vizeSa jora dekara likhate haiM svacakraM paracakraM vA nAnarthaM kurute kvacit / durbhikSasya na nAmApi zrUyate vasudhAtale // guNavarNanA AcArya hemacandra usake sarva guNoM ke samuccaya kA paricaya bahuta hI parimita aura sarvathA yathArtha zabdoM meM apanI antima racanA meM isa prakAra dete haiM kumArapAlo bhUpAlazcaulukyakulacandramAH / bhaviSyati mahAbAhuH pracaNDAkhaNDazAsanaH // sa mahAtmA dharmadAnayuddhavIra: prajAM nijAm / Rddhi neSyati paramAM piteva paripAlayan // RjurapyaticaturaH zAnto'pyAjJAdivaspatiH / kSamAvAnapyadhRSyazca sa ciraM kSmAmaviSyati // sa AtmasadRzaM lokaM dharmaniSThaM kariSyati / vidyApUrNamupAdhyAya ivAntevAsinaM hitaH // zaraNyaH zaraNecchUnAM paranArIsahodaraH / prANebhyo'pi dhanebhyo'pi sa dharmaM bahu maMsyate // parAkrameNa dharmeNa dAnena dayayAjJayA / anyaizca puruSaguNaiH so'dvitIyo bhaviSyati // yahA~ para hemacandrasUri bhaviSya purANa kI varNana paddhati ke anusAra mahAvIra ke mukha se Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 kumArapAla kA bhAvI varNana isa prakAra se karavAte haiM ki-"caulukya vaMza meM candramA ke samAna saumya aura mahAbAhu evaM pracaNDa rIti se apanA akhaNDa zAsana calAnevAlA kumArapAla rAjA hogA / vaha dharmavIra, dAnavIra aura yuddhavIra ke guNoM se mahAtmA kahalAyegA aura pitA kI bhA~ti apanI prajA kA pAlana karake unheM parama sampattizAlI banAyegA / vaha svabhAva se sarala hone para bhI ati catura hogA, kSamAvAn hone para bhI vaha adhRSya hogA aura isa prakAra cirakAla taka pRthvI kA pAlana karegA / jisa prakAra upAdhyAya apane ziSya ko pUrNa vidyAvAn banAtA hai usI prakAra kumArapAla bhI apane samAna dUsare logoM ko bhI dharmaniSTha banAyegA / zaraNArthiyoM ko zaraNa denevAlA, parastriyoM ke lie bhAI ke samAna niSkAma evaM prANa aura dhana se bhI dharma ko jyAdA mAnanevAlA hogA / isa prakAra parAkrama, dharma, dAna, dayA, AjJA aura isI prakAra ke dUsare pauruSa guNoM meM advitIya hogaa|" hemacandrasUri dvArA Alekhita guNoM ke isa rekhAcitra meM vAstavikatA kI dRSTi se kiMcit bhI vyaMgya nahIM hai, yaha bAta kumArapAla ke jIvana ke viSaya meM jina mukhya mukhya bAtoM kA maiMne yahA~ varNana kiyA hai unase nissandeha siddha hotI hai| gUrjarezvaroM ke rAjapurohita nAgarazreSTha mahAkavi somezvara kIrtikaumudI nAmaka apane kAvya meM kumArapAla kI kIrti-kathA kA varNana karate samaya hemacandra ke uparokta 5-6 zlokoM ke bhAvakA nicor3a detA hai aura vaha hemAcArya ke bhAva se bhI jyAdA sattvazAlI hai / somezvara kahatA hai ki pRthuprabhRtibhiH pUrvairgacchadbhiH pArthivairdivam / svakIyaguNaratnAnAM yatra nyAsa ivArpitaH // na kevalaM mahIpAlA: sAyakaiH samarAGgaNe / guNaiaukaMpRNairyena nirjitAH pUrvajA api // arthAt-"purANa kAla meM pRthu Adi jitane mahAguNavAn rAjA ho gaye haiM unhoMne apane guNarUpI ratnoM kI dharohara svarga meM jAte samaya mAnoM kumArapAla ko sauMpa dI ho, aisA pratIta hotA hai| [yadi aisA na hotA to isa kalikAlotpanna rAjA meM aise sAttvika guNoM kA samuccaya kahA~ se hotA?] kumArapAla ne apane bANoM se samarAMgaNa meM rAjAoM ko hI nahIM jItA thA api tu lokapriya guNoM se apane pUrvajoM ko bhI jIta liyA thA / " somezvara kA yaha kathana kumArapAla kI jIvanasiddhi ke bhAva ko sampUrNa rUpa se vyakta karanevAlA utkRSTa rekhAcitra hai / gujarAta kI purAtana saMskRti ke sarvasaMgrahAlaya meM yaha citra kendrasthAna kI zobhA prApta kare / . Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH prakAzakIya dvitIyAvRtti - prathamAvRtti - kiJcit prAstAvika prathama nibandha-rAjarSi kumArapAla aura maharSi hemacandrAcArya dvitIya nibandha - rAjarSi kumArapAla ajJAtakartRkaM purAtanaM saMkSiptaM kumArapAladevacaritam mUlAdarze likhitAH pariziSTarUpAH kati zlokAH zrIsomatilakasUriviracitaM kumArapAladevacaritam kumArapAlaguNotkIrtanazlokAH 3 purAtanAcAryasaGgRhIta-gadya-padyamayaH kumArapAlaprabodhaprabandhaH granthalekhanaprazastiH caturazItiprabandhAntargata: kumArapAladevaprabandhaH 1 2 4 5 6 - prAkkathana viSayAnukramaH zatArthikavisomaprabhAcAryakRtakumArapAlapratibodhanAmakabRhatprAkRtagranthasya aitihyasArAtmakaH saGkSepaH prathamaH prastAva: dvitIya: prastAva: tRtIya: prastAva: caturtha: prastAvaH paJcamaH prastAvaH kumArapAlapratibodhaprazastiH kumArapAlacaritavarNanam zrImadhemacandrAcAryaviracitatriSaSTizalAkApuruSacaritAntargatamahAvIracaritasthaM pRSThAGkaH 3-4 8-22 23-32 33-50 51-76 1-17 18-19 20-78 79 80-211 212-213 214 - 247 248-267 268-277 278-285 285-292 292-297 298-299 300-304 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 zrImadhemacandrAcAryaviracitatriSaSTizalAkApuruSacaritaprazastiH 1 kumArapAlacaritrasaGgrahAntargatAnAm uddharaNarUpapadyAnAmakArAdyanukramaNikA 2 kumArapAlacaritrasaGgrahAntargatAnAM vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA 3 kumArapAlacaritrasaGgrahAntargatAnAM dezyapadyAnAmakArAdyanukramaNikA 4 kumArapAlaprabodhaprabandhAntargatAnAM 6 7 8 9 pariziSTAni 78 jIvavyavasthApanASaTtriMzikAnAmakArAdyanukramaNikA caturazItiprabandhAntargataprabandhAnAm akArAdyanukramaNikA kumArapAlapratibodhasaGkSepe ullikhitakathAnakAnAmakArAdyanukramaNika kumArapAlapratibodhasaGkSepe viSayadigdarzanAnAmakArAdyanukramaNikA kumArapAlapratibodhaprazastInAm akArAdyanukramaNikA zrImadhemacandrAcAryaviracitatriSaSTizalAkApuruSacaritaprazastInAmakArAdyanukramaNikA 305-307 309 - 318 319-315 336-337 338-339 340 341-342 343-344 345 346 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRkaM purAtanaM saMkSiptaM kumaarpaaldevcritm| praNamya zrImahAvIraM sarvajJaM puruSottamam / kumArapAladevasya caritaM kiJciducyate // 1 // 661. astyatra gUrjarAtrAyAM nAmnA'Nahillapattanam / puraM tatra nRpo bhImadevo devopamarddhikaH // 2 // kSemarAja-karNadevau tatputrau bhinnamAtRkau / parasparaM prItibhAjau yathA rAghava-lakSmaNau // 3 // karNamAtustatastena bhImadevena caikadA / pratipannaM rAjyadAnaM zrIkarNasya laghorapi // 4 / / vazIkartumiva svargaM bhImadeve divaGgate / rAjyakSame kSemarAje karNe rAjyaM na vAJchati // 5 / / rAma iva kSemarAjaH smRtvA bhASAM pitustataH / karNaM mahoparodhena svayaM rAjye nyavIvizat / / 6 / / pAlayannanyadA rAjyaM paranArIsahodaraH / cacAla devayAtrAyAM karNaH karNa ivAparaH // 7 / / zrIdevapattanAdarvAg gavyUtaiH saptabhiH sthitaH / prAsAdaM somanAthasya dRSTvA'bhigrahamagrahIt / / 8 / / 'yathA pApakSayaM hAraM candrAdityAkhyakuNDale / zrItilakamaGgadaM ca paridhIya samAhitaH // 9 // yadA somezvaraM devaM pUjayiSyAmi bhaktitaH / bhokSye tadAzanaM pAnaM tAmbUlamapi nAnyathA // 10 // ' Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 2 yathA kumArapAlacaritrasaGgrahaH snAtvA prabhAse zrIkarNo yadA'yAcata bhUSaNam / kozAdhyakSastadA smAha nAdiSTaM bhavadbhistataH // 11 // AbharaNaM pattane'sthAd vikhinnazca tato nRpaH / tadA madanapAlAkhyo maNDalIko'bravIditi // 12 // mA viSIda mahArAja ! mantrasiddhadharA yataH / mayA santi sahAnItAH zrIdhanezvarasUrayaH ||13|| atha rAjJA'bhyarthitaistairaNahillAkhyapattanAt / AkRSTimantreNAkRSyAbharaNaM tat samappitam // 14 // sampUrNAbhigraho rAjA'pyAha sUrivaraM prati / yuSmAbhirjIvitaM dattaM mamAbhigrahapUraNAt // 15 // gRhANa tadidaM rAjyamityuktaH sUrirabravIt / rakSa jIvavadhaM rAjan ! navarAtradvaye'pi hi // 16 // tatheti kRtvA saMsAdhya surASTrAmaNDalaM nRpaH / cakAra vAmanasthalyAM sajjanaM daNDanAyakam ||17|| tato madanapAlena vijJaptaH karNabhUpatiH / sArddhaM dhanezvarAcAryairArUDho raivatAcalam // 18 // sajjano'pi svagurubhiH zrIbhadrezvarasUribhiH / caturvidhena saGkhena sArddhaM rAjAnamanvagAt // 19 // zrInemi (bha) vanaM jIrNa vIkSya kASThamayaM tataH / sajjano guruNAdiSTa jIrNoddhArakRte kRtI // 20 // rAyA - amacca-siTThI kuDaMbie vAvi desaNaM kAuM / jinne puvvAyayaNe jiNakappI vAvi kAravai // 21 // jIrNoddhArAya vijJaptaH sajjanena nRpastataH / surASTrodgrAhitaM dattvA'hillapuramAyau // 22 // atha bhadrezvaraH sUriH sajjanena sahASTamam / tapaH kRtvA'mbikAdevImAhvAnayadadInaghIH // 23 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / pratyakSIbhUya sA'pyuce yuvAbhyAM kimahaM smRtA / sUrizaha nemicaityamuddhariSyati sajjanaH // 24 // tadenamanujAnIhi pASANakhanimAdiza / ambApyUce bhavatvetadalpAyuH sajjanaH punaH // 25 // daNDAdhipaH prAha kAryastIrthoddhAro vizeSataH / paralokaprasthitAnAM pAtheyaM dharma eva yat / / 26 / / ambAnujJAM tato labdhvA pASANasya khaniM ca saH / zrInemicaityaM SaNmAsyAM kalazAntamakArayat // 27 / / jyeSThasya sitapaJcamyAM ziro.trto'tha sajjanaH / ambAdevIvacaH zrutvA jAtapaJcatvanizcayaH / / 28 / / Adizya parazurAmaM svaputraM dhvajaropaNe / bhadrezvaraguroH pAveM saMstare vratamagrahIt // 29 / / dinASTakaM pAlayitvA'nazanaM sajjano muniH / divaM jagAma putro'tha dhvajAropaM vyadhApayat / / 30 / / 662. atha paJcatvamApanne karNadevamahIpatau / zrImAn jayasiMhadevastasya rAjye'bhyaSicyata // 31 / / catu:samudramaryAdA mahI tena vazIkRtA / siddho barbarakazcAsya siddharAjastato'bhavat // 32 / / zrIhemasUrInabhyarthya sarvavidyAvizAradAn / vyAkaraNaM siddhahemacandrAkhyaM sa vyadhApayat // 33 / / 663. itazca kSemarAjasya putro devaprasAdakaH / tasya putrAstribhuvanadevAdayastrayo'bhavan // 34 // tribhuvanapAlasyAbhUt sutaikA tanayAstrayaH / AdyaH kumarapAlAkhyo rAjyalakSaNalakSitaH // 35 // mahIpAlaH kIrtipAlastathA premaladevyabhUt / zrIkRSNabhaTadevena yodUDhA moDhavAsake // 36 // bhAryA bhopaladevIti kumArasya babhUva ca / atrAntare siddharAjo daivajJaM pRSTavAniti // 37 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH 'mama paTTe ko bhavitA ?, so'pyUce'sti mahAbhujaH / madhye dadhisthalikAM yaste bhrAtRvyanandanaH // 38 // ' rAjyaM na mama putrasya jIvati bhrAtRnaptari / tattaM jJAtvA haniSyAmItyacintayadayaM nRpaH // 39 / / tato'sau pAdacAreNa kapotImudvahan svayam / gatvA prabhAse putrArthaM somanAthamanAthayat // 40 // somanAtho'pyathovAca mayA rAjyadhara: purA / / sRSTaH kumArapAlo'sti tadalaM putrayAJcayA // 41 // saviSAdastato bhUpo vyAvRttaH pattanaM prati / asmin jIvati putro'pi na me bhAvItyacintayat // 42 // mantriNe kathayaccaitat so'pyUce yuktameva tat / 'yadA pUrvaM deva ! yUyaM vijetuM mAlavAn gatAH // 43 // ghATe vuddhallikAyAzca saMruddhe jasavarmaNA / yuSmAbhi pitazcAhaM pArApataprayogataH // 44 / / tribhuvanapAlasyaitat tadA rAjyaM samarpya te / tvatsamIpe'hamAyAtastena rAjyaM vazIkRtam // 45 // nijitya jasavarmANaM tvayyAte'pi vakti saH / rAjyaM dAsye svaputrAya hatvA siddhanarezvaram / / 46 // ' iti mantrivacaH zrutvA kuddha: siddhAdhipastataH / tribhuvanapAladevaM ghAtayAmAsa ghAtakaiH // 47 / / kumArapAlo'pyavantyAM preSyanta bhrAtRpitRvyakAn / bhAryAM bhopaladevIM tu dadhisthalyAmamuJcata // 48 // svayaM tu tripuruSANAM maThAdhipatisannidhau / kapaTena jaTAdhArI bhUtvA zrIpattane sthitaH // 49 / / siddharAjo'pi tatrasthaM jJAtvA taM ca kathaJcana / kSayAhe karNadevasya dvAtriMzattApasaiH saha // 50 // taM nimantrya maThAdhIzaM paGktyA dhAvan padau svayam / dadarza rAjacihnAni kumArapAlapAdayoH // 51 // 15 20 25 . Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 kumArapAladevacaritam / upalakSya kumAraM taM rAjJA pRSTo maThAdhipaH / avocata trayastriMzat tApasA vayamAsmahe / / 52 / / nAnAvidhairbhakSyabhojyai rAjA sambhojya tAnatha / dhautapautIkRte teSAM bhANDAgAre svayaM gataH // 53 / / atrAntare kumAro'pi gRhItvA kuNDikAM kare / utkrAntivyAjato naSTvA'cAlIt prati dadhisthalIm // 54 / / siddharAjo'pyadRSTvA taM pRSThe'preSIcca sAdhanam / AsannasAdhanaM dRSTvA kumAro hAlikaM jagau // 55 / / rakSa mAmiti tenApi saJchannaH kaNTakAbharaiH / tamadRSTvA sainyamapi gataM vyAvRtya pattane / / 56 / / niHsRtyAtha kumAro'pi muNDApya vikaTA jaTAH / gatvA dadhisthalI rAtrau militaH sajjanaiH samam // 57 / / AkArya bosarivipraM kulAlaM sajjanaM tathA / gantuM dezAntaraM tAbhyAM saha yAvadamantrayat // 58 / / tAvadujjAgarodvignau janakAvUcatustayoH / 'bhavatAM mantraNairdagdhA kathaM jAgarikA mudhA // 59 / / athavA kumArapAlasya yadi rAjyaM bhaviSyati / tatkathaM bosare ! tubhyaM lATadezaM pradAsyati // 60 // kiJca re sajjana ! tava citrakUTasya paTTikAm ? / ' babandha zakunagranthi tacchrutvA rAjanandanaH // 61 / / sajjanaM bhopaladevyA saha praiSIdavantikAm / svayaM bosariyuktastu cele dezAntaraM prati // 62 // Adye'hni karauTagrAme uSitvA jAtalaGghanau / acchacolyAM dvitIye'hni prayAtau praharadvaye // 63 / / kumAro bosariM prAha adya syAdbhojanaM katham / so'pyAhAsti jananI me sA me dAsyati bhojanam // 64 / / 15 20 25 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH yata: 5 10 pratidinaprayatnasulabhe bhikSukajanajanani sAdhukalpalate ! / nRpanatinarakatAriNi bhagavati bhikSe ! namastubhyam // 65 // ityuktvA bosaribhikSAM kRtvA''yAtastadantike / karambhakumbhI saGgopya bhikSAsuNDImupAnayat // 66 / / bhuktvobhAvapi suptvAtha pUrvamutthAya bosariH / karambhaM yAvadaznAti kumAro'cintayat tadA // 67 / / aho'syAGnatA yena supte mayyekako'ttyasau / jIrNe karambhe so'pyAhottiSTha bhukSva nRpAtmaja ! // 68 / / Uce kumAraH kiM pUrvamekAkI bhuktavAn bhavAn / sa Uce'dya mama bhikSAgatasyoktaM striyaikayA // 69 / / 'karambhakumbhaM he vipra ! rAtrAvuddhATitaM [sthitm]| gRhANa yadi te kAryaM na punardUSaNaM mama // 70 / / ' gopitaH sa mayAdAya svayaM bhuktvA parIkSitaH / varaM bhavatu me mRtyU rakSaNIyo bhavAn punaH // 71 / / rAjye dAsye tava grAmamenamuktveti rAjasUH / prApto DAgurakagrAme sAdhvIlakSmIzriyo maThe / / 72 / / tayA ca kSudhito jJAtvA bhojitazcArumodakaiH / tayaivAppitapAtheyaH peTalApadrakaM gataH // 73 / / tatrezvaravaNigvATyAM praviSTasya paTI gatA / na labdhvA cATubhirapi viSAdo'sya tato'bhavat // 74 / / prAvRtya bosaripaTIM stambhatIrthe gatastataH / zrIhemasUrIn papraccha kadA setsyati vAJchitam / / 75 / / te'pyUcuH katipayaiste varSe rAjyaM bhaviSyati / sa prAha rAjyasandeho mR(mri)yate tu kSudhayA'dhunA // 76 / / $$4. itazcAgAdudayano gurUnnantuM sutaiH saha / AkhyAyA''ma-bappahaTTayodRSTAntaM hemasUribhiH // 77 / / 15 20 25 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / provAceti kumAro'yaM bhavitA paramArhataH / sArvabhaumastato mantrin ! sanmAnyo'timahAdarAt // 78 // kumAro'pyudayanasya gRhe tiSThannathAnyadA / kenApyuktaH siddharAjaH praiSIt taM prati ghAtakAn // 79 // tacchrutvA kumAro bhItaH prANatrANakRte kRtI / ekAkI nizi nirgatya jagAma vaTapadrake // 80 // vizopakaikacaNakAn kaDUvaNija ApaNe / kSudhArtto bhakSayitvA'sau khaDgamaDDANakaM dadau // 81 // nirdravyaM rAjaputraM taM vilokya vaNigUcivAn / khaDgenAlaM maGgalIke ( mAGgalike) bhavantu caNakAstava // 82 // kannAlIsiddhapurake jaTIbhUtvA'tha so'gamat / siddhezvarapUjanArthaM sthApitastannivAsibhiH ||83 // tatraikadA zAkunikaM mArakhaM pRSTavAnasau / vAJchitAptiH kadA me syAt so'pyUce prAtapateH // 84 // prAtarmilitvA zakunAnveSaNAya gatAvubhau / munisuvratacaityordhvaM dRSTvA durgAM sthitau tataH // 85 // zubhaceSTA'karoddurgA''malasAre svaradvayam / svaratrayaM ca kalaze daNDe svaracatuSTayam // 86 // hRSTaH zAkuniko'vocat siddhiste vAJchitAdhikA / gatvA'vantyAM svajanAnAM militaH siddharAdbhayAt // 87 // vastraiH sampUjya kumArastaM muktvA tApasavratam / gatvA'vantyAM svajanAnAM militaH siddharAdbhayAt // 88 // gatvA kollApure'drAkSId dAnabhogAdisadguNam / sarvArthasiddhaM yogIndraM sevitvA cApyatoSayat // 89 // uvAca yogI mantrau sta ekaH sAmrAjyadAyakaH / svecchayA dhanadAtA'nya AdyaH sopadravaH punaH // 90 // sattvasAraH kumAro'tha mantraM jagrAha rAjyadam / uktena tena vidhinA pUrvvasevA vyadhatta ca // 91 // 7 5 10 15 20 25 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tataH kRSNacaturdazyAM gatvA pitRvane nizi / zabasya vakSasi nyasya vahnikuNDaM svayaM punaH // 92 / / upavizya tasya kaTyAM yAvat homaM dadAti saH / karAlamUrtiH pratyakSastAvat kSetrAdhipo'vadat // 93 / / mAmanabhyarcya re dhRSTa ! kimArabdhaM mumUrSuNA / iti zrutvApi niHkSobhaH so'pi jApaM samApayat // 94 / / tadA ca bhUtvA pratyakSA mahAlakSmIravocata / gUrjarAtrAdhipatyaM te dattaM vaSaistu paJcabhiH // 95 // siddhamantraH kumAro'tha natvA sarvArthayoginam / kalyANakaTake deze kramAt kAJcIpurI yayau // 96 / / puSpeSu jAtirnagarISu kAJcI nArISu rambhA puruSeSu viSNuH / satISu sItA druSu kalpavRkSo jinastu deveSu nageSu meruH // 17 // 665. kumAraH kautukAt tasmAt bhraman parisare'nyadA / kabandhamekamadrAkSIt vairiNApAstamastakam // 98 / / tatapArve militaH strINAM zuzrAvAnyo'nyajalpitam / 'aho kezakalApo'sya aho zravaNalambatA // 99 / / aho dhanatvaM kUrcasyAho tAmbUlavyasanitA / aho viraladantatvaM !' zrutvaiti ca sa tA jagau // 100 / kathametat tatastAzcAvocat-'kiM citramatra yat / dIrgha veNIsalaM pRSThe skandhe kuNDalayoH kiNe // 101 // AnAbhi hRdi gauratvAd dRSyate zmazruNaH salam / tAmbUlavyasanAccaiSo'GguSTazcUrNena carcitaH // 102 // nityaM viraladantAnAM kSityAraktA kaniSThikA / ' tacchrutvA cintayadasau bahuratnA vasundharA / / 103 / / kRtvA snAnaM kumAro'tha sarasyamRtasAgare / tIradevakule gatvA'rcyamAnaM dadRze ziraH // 104 / / tasyetivRttaM pRSTazca kazcana sthaviro'vadat / 'pureha pravaro rAjA kArite sarasi svayam // 105 / / 20 25 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / yataH 'nvaham // 106 // padmakozAd vinirgatya zIrSamekaM sakuNDalam / triH kRtvo bruDatItyuktvA nimajjad dadRze' tadarthaM paNDitaiH pRSTaiH prApya mAsacatuSTayam / tad jJAtuM prasthitA viprAzcatvAro vRddhasannidhau // 107 // yadekaH sthaviro vetti na tattaruNakoTayaH / nRpaM yo lattayA hanti vRddhavAkyAt sa pUjyate // 108 // tato gatvA marau deze sthaviraH ko'pyapRcchyate / svapitA darzitastena tenApi svapitAmahaH // 109 // saviMzatizatavarSadezIyasyAsya sannidhau / viprairapracchi zIrSasya bruDatItyuktikAraNam // 110 // so'pyUce bhojayitvA tAn zunIDimbhacatuSTayam / gRhNItedaM mahAmUlyaM zuddhayatyadhvavyayo yataH // 111 // lobhAd viprA api kaTau kRtvA tAMzcalanAkSamAn / vyAghuTantaM vRddhamUcuH sa sandehastathaiva naH ||112 // saMzayazchinna evAyamityukte tena te'bhyadhuH / kathaM sa Uce zAstrajJA api tadapi vittha na // 113 // yata uktam zvAnagarddabhacANDAlamadyamAMsarajasvalAH / spRSTvA devalakaM caiva sacelasnAnamAcaret // 114 // zAstraniSiddhaH saMsparzo viprANAM yujyate katham / pyUcurbahumUlyAni vaDimbhAni tvamapyadhAH // 115 // tato'smAbhirgRhItAni lobhAd vikriyate na kim / Uce vRddhastadevedaM vizvaM bruDati lobhataH // 116 // iti te chinnasandehAH kumArehAgatAH punaH / paNDitaiH pustakaiSveSa likhito'rthaH savistaraH ||117|| rAjJo'darzi nRpo'pyAha satyametat ziro yadi / zrutvainamarthaM na punaH saraso nissariSyati // 118 // 5 10 15 20 25 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH tathAkRte tathAyAte caityaM nirmApya bhUbhujA / devasthAne sthApitaM ca zIrSametat prasiddhaye' // 119 / / tacchrutvA vividhAzcaryadarzanAjjAtanizcayaH / kiJcitkAlaM kumAro'pi kAJcyAM sthitvA viniryayau / / 120 / / mallinAthajanapade sthitvA kolambapattane / somanAthena kolambasvAmI svapne nyagadyata // 121 / / 666. bhaviSyo gUrjarAtrAyAH svAmI zvastava pattane / sameSyati jaTAdhArI vidheyaM tasya pUjanam // 122 / / catasRSu dikSu muktaiH puruSaiH purasImani / yathoktalakSaNo vIkSya kumAro bhaktipUrvakam / / 123 / / AhUya nRpateH pArve samAninye tato nRpaH / abhyutthAya svakIyA sane taM sa nyavezayat // 124 / / nigadya zambhorAdezaM rAjJA rAjye nimantritaH / niSedhya kumArastasya pArzve tasthau yathAsukham / / 125 / / soce(?) tathApi te'bhISTaM kumAra ! kiM karomyaham / kumAraH prAha yenAtra jJAyate me samAgamaH // 126 / / dazagavyUtivistAre kolambapattanAntaram / bhUmImaprApya rAjJA'tha saGkocya nijamandiram // 127|| kumArapAlezvarAkhyaH prAsAdastatra kAritaH / kumArapAlanAmAGka nANakaM ca pravartitam // 128|| 667. tataH kumAro niryAya pratiSThAnapuraM gataH / dvipaJcAzadvIrakUpAdyAzcaryANi tu vIkSya saH // 129 // prAptaH krameNojjayinyAM nijasvajanasannidhau / bhramaMstatrAnyadA yAtaH kuDaGgezvaramandire / / 130 / / praNamya liGgaM tanmadhye vyAptaM saptaphaNAGkaraiH / vIkSya prazasti tanmadhye gAthAmetAmavAcayat // 131 // punne vAsasahasse sayammi varisANa navanavai ahie / hohI kumaranariMdo tuha vikkamarAya ! sAriccho // 132 // 15 20 - Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / Atmano nAmasAmyaM ca varSANAM vIkSya pUrNatAm / gAthArthaM kumAro'pRcchajjainadarzana(ni)sannidhau / / 133 / / so'pyAkhyat-'pUrvamatrAsIt siddhasenadivAkaraH / vikramAdityabhUpasya tenA'bhyarthanayA kila // 134 / / dvAtriMzad-dvAtriMzikAbhirvItarAgaH stutastataH / kuDaGgezvaraliGgaM ca sphuTitaM tasya madhyataH // 135 / / AvirabhUddharaNendraH zrIpArzvapratimAkaraH / taM dRSTvA vikramAdityabhUjAniH paramArhataH // 136 / / tenaikadA siddhasenaH pRSTaH kiM ko'pi bhArate / ataH paraM jainabhaktaH sArvabhaumo bhaviSyati // 137 / / zrutajJAnena vijJAya gAtheyaM guruNoditA / rAjJA ca lekhitAtraiva -' tacchrutvA kumAro'vadat // 138 // 'ArhatAnAmaho zaktiraho jJAnamaho vratam / aho paropakAritvaM kimamISAM hi nAdbhutam / / 139 / / ' 668. tataH sajjana-bhopalladevI-bosaribhiH saha / dhRtvA nirbharaveSaM sa ujjayinyA viniryayau // 140 // madhye dazapuraM bhUtvA citrakUTanagaM gataH / / zAnticaitye zvetabhikSo rAmacandrasya sannidhau // 141 // jAtacitrazcitrakUTadurgotpattimapRcchata / rAmo'pyUce-'itaH krozatraye'bhUnmadhyamApurI // 142 // tatra citrAGgado rAjA so'nyadA'bhinavaiH phalaiH / yoginA vyAghrayuktena SaNmAsAvadhi sevitaH // 143 / / pRSTo hetU raho rAjJA yogyUce mantrasiddhaye / / dvAtriMzallakSaNavataH sAnnidhyAt te'bhavacca saH // 144 / / yataH kRSNacaturdazyAM rAtrau citranagopari / / mama siddhyati mantrazcet tvaM tatrottarasAdhakaH // 145 / / omityuktvA narendreNa sa yogIndro vyasRjyata / / rAjapatnyAntaritayA tvachtvA'vAci mantriNe // 146 / / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH uvAca mantrI jJApyo'haM yadA tatra vrajennRpaH / tato yathoktavelAyAM khaDgavyagrakaro nRpaH // 147 / / ekAkI niryayau channo rAjA jJAtvA ca mantryapi / dakSo narendrakSArthaM nRpeNAlakSito'nvagAt // 148 / / nRpo'pi citrazailAgramArUDho vIkSya yoginam / vyAghraM ca homasAmagrI tato'jalpat karomi kim // 149 / / rakSArthaM homasAmagryA muktvA tatra narezvaram / yogI jalArthaM savyAghraH kSIrakUpaM gataH svayam // 150 / / itazca prakaTIbhUya natvoccairmantriNA nRpaH / devopakaraNairebhiH sAdhyate svarNapUruSaH // 151 // tattaM sisAdhiSuryogI homitvA tvattanu dhruvam / tato yatasva rakSAyai ityuktvA'ntarito'tha saH // 152 // rAjJA saha tataH snAtvA jalamAnIya yoginA / vilepanairvilipyAGgaM homArthaM jcAlito'nalaH // 153 / / uktazca rAjA-'tvaM deva ! pratipannaikavatsalaH / tadasya vahnikuNDasya dehi pradakSiNAtrayam // 154 // ' rAjA sazaGkastaM prAha-'tvaM yogin ! agrato bhava / ' tato yogI tathA kurkhanna cchalaM prApa bhUpatiH // 155 // atha vyAvRtya sahasA nRpaM yAvajjuhoti saH / tAvannRpendra-mantribhyAM sa evAgnau huto haThAt // 156 / / vyAghro'pyanupraviSTastaM jAto'tha svarNapUruSaH / sampUjya taM gRhItvA ca rAjA'gAt madhyamAM purIm // 157 // ' yacchan yathecchaM draviNaM khyAti sa prApa sarvataH / tataH RddhirakSArthamAdidezeti mantriNe // 158 // yathA citragireH pArve kUTazailo'sti durgamaH / tasyopari mahAdurgaM kArayAbhaGgurodyamaH // 159 / / mantriNA'pi tathArabdhe yAvaccecIyate divA / tAvannipatati rAtrau SaNmAsA iti jajJire // 160 // 15 25 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / tathApyabhaGgurotsAhaM nRpaM kUTAcalAdhipaH / uvAca mAgrAmya (mA kRthA) durgamatra kartuM na ko'pyalam // 161 // prANAtyaye'pi kartA'smi nRpeNokte suro'bravIt / yadyevaM nizcayastarhi kuru citranagopari // 162 // durgasya nAma madhye tu deyaM me nAma bhUpate ! / tatazcitrAGgadazcakre durgaM citranagopari // 163 // citrakUTeti dattAkhyaM devena tadadhiSThitam / koTIdhvajAnAM yanmadhye sahasrANi caturddaza // 164 // lakSezvarANAM yogyA ca kAritA talahaTTikA / vApIkUpasaromukhyaM zeSaM devena nimmitam // 165 // SSSS9. itazca svarNapuruSaM siddhaM citrAGgadasya tam / grahItuM kanyakubjezaH zambhalIzanRpo balI // 166 // arotsId durgamAgatya tatazcitrAGgado'pi hi / niyantritapuradvAro lasatyupari nirbhayaH // 167 // cArAH kaurikaveSeNa varSeH katipayaiH puram / pravizya zuzruvurvA gRhe zulkAdhikAriNaH || 168|| gavAkSasthA mantriputrI lAlayantI sutaM nijam / bhASate tAta ! kiM naite mucyante vaNijArakAH // 169 // hasitvA tatpitAhaite na vatse ! vaNijArakAH / zambhalIzacamUreSA'vAtsId durgajighRkSayA || 170 / / vatse ! janma yadA te'bhUt tadedaM sainyamAgatam / tvamUDhA putravatI vatse ! jAtA caitat tathaiva tu // 171 // tacchrutvA zambhalIzo'pi sasainyo durgagopure / prokto gavAkSasthabarkarIvezyayA yataH // 172 // gaNDUpadaH kimadhirohati meruzRGgaM kiM vA kherajagaro niruNaddhi mArgam / zakyeSu vastuSu budhAH zramamArabhante durgagrahagrahilatAM tyaja zambhalIza ! // 173 // 13 5 10 15 20 25 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 14 10 15 20 25 kumArapAlacaritrasaGgrahaH athApasRtya rAjJA'pi preSitA gUDhapUruSAH / samarpya prAbhRtaM tasyAH procuH svAmini ! naH prabhuH // 174 // jitvA citrAGgadaM durgaM jighRkSustvatprasAdataH / tat prasIdAdizopAyaM sA'pi hRSTA jagAda tAn // 175 // sarvAH pratolIrudghATya pUritArthimanorathaH / bhuGkte citrAGgado nityamAgantavyaM tadA tvayA // 176 // vivRNomi gavAkSasthA yadA kezAnahaM tadA / jJeyA bhojanavelA'tha taM jJAtvA zambhalIzakaH // 177 // barkarIgaNikAbhedAt dvitIye jagRhe'hni tam / durgatazca citrAGgado gRhItvA svarNapUruSam // 178 // kSIrakUpe dadau jhampAM tacchrutvA zambhalIzarAT / kSIrakUpAjjalaM kRSTvA dRSTvA taM svarNapUruSam // 179 // yAvat karSayate tAvat punaH pUrNaH sa kUpakaH / vilakSaH so'tha citrAGgasutaM vArAhaguptakam // 180 // saMsthApya ca svayaM rAjye kanyakubjaM punargataH / svAbhAryAgre'paThaddurgaM (?) bhadro vAdIzvaro'nyadA // 181 // 'citrakUTamidaM bhadre ! pRthivyAmekalocanam / dvitIyalocanasyArthe tapastapati medinI // 182 // ' kumAraH saparIvArastacchrutvA''ruhya taM nagam / vismitaH sarvato vIkSya dignAgAn saJjagAda ca // 183 // zailAH sarve gaNDazailAnukArAH vRddhA grAmAH kSAmadhAmopamAnAH / kulyAtulyAH prauDhasindhupravAhAH sandRzyante dUrato 'trAdhirUDhaiH // 184 // 6610. tatastadIkSAsotkaNThaH kanyakubjapuraM yayau / cUtAnAM lakSazo vIkSya lakSArAmAn savismayaH || 185|| papraccha kaJcit kiM cUtA dRzyante gaNanAtigAH / so'pyUce na karo'trAsti cUtAnAM tad dhanA amI || 186 | Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / rAjye'hamapi cUtAnAM karaM mokSye svanIvRti / vicintyeti kumAro'gAt kAsI ( zIM) nirbharaveSabhRt // 187 // bhramannekena vaNijA vastrAdyaiH satkRtaH kRtI / dvitIye'hni luNTyamAnaM tadgRhaM vIkSya duHkhitaH // 188 // kaJcit papraccha kimidaM soce'dyAputrako vaNik / mRto'sau tadgRhaM tena luNTyate rAjapUruSaiH // 189 // kumAro'cintayadasau dhig ! rAjyaM yadaputriNAm / mlecchAnAmiva sarvasvaM rAjA gRhNAti putravat // 190 // rAjye nAhaM grahISyAmi svadeze svamaputriNAm / pratijJAyeti kumAro gataH pATalIputrake // 191 // tato rAjagRhe yAte vIkSya vaibhAraparvatam / zrutvA samavasaraNasthAnAnyeSa visiSmaye // 192 // navadvIpakadezeSu gatvA jayapuraM yayau / tato'pi kAmarUpe'gAt kAmAkSekSaNakautukI // 193 // tato'gAt tatra yatrAsti sarparUpeNa bhUpatiH / bhautikaM daivikaM cApi yadrAjye na bhayaM bhavet // 194 // kumAro'gAccarmmakArabAlacaNDApaNe'n 'nyadA / upAnadarthaM tenApi sAdaraM pUrvanimmitam // 195 // pradhAnamupAnayugmaM kumAraH paridhAvitaH / etanmUlyaM na me'styUce, carmakArastato'vadat // 196 // upAnadyugalametat yujyate tava pAdayoH / mUlyenAlaM tava svAmin ! maGgalIke ( mAGgalike) mayA kRtam ||197|| hRSTastacchubhavAkyena zuzrAva kumarastadA / pattane pAdukArAjyaM maraNAt siddhabhUbhRtaH // 198 // 15 kumArapAlabhUpAlaM zRNoSi pattane yadA / zIghrameyAstadAmantrya mocikaM kumarastataH // 199 // ujjayinyAM sAnucaro gatvA'khaNDaprayANakaiH / kannAlIsiddhapure'gAllAtvAzeSakuTumbakam // 200 // 5 10 15 20 25 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 6611. tatra pUrvapratipannamAtulasya dvijanmanaH / gRhe muktvA svakuTumbaM ekAkI pattane yayau // 201 // gatvA''vAse kRSNabhaTadevasya bhaginIpateH / rAtrau nanAma kumaro bhaginIM premaladevikAm // 202 / / bhrAteti pratyabhijJAya tayApi snApitaH svayam / snAnanIre vIkSya snAtAM durgA zAkuniko'vadat // 203 // saptAhAntaM bhavAn rAjA pramANaM zakuno yadi / tadAkarNya bhaginyApi vijJaptaM patyurAtmanaH / / 204 / / maNDalezaH kRSNadevaH kumAraM parirabhya tam / / tavaiva rAjyaM nAnyasya mAviSIdetyuvAca saH // 205 / / mahItaTadezAdhIzaM vijayapAlarANakam / mitramAkArya kRSNena paryAlocaH kRtastataH // 206 / / agre pradhAnaizcaulukyau dvau sto rAjyArthamAhUtau / mahIpAla-ratnapAlau rAjyaM tvasyaiva me matiH // 207 / / dvitIye'hni pradhAnAnAM jJApayitveti tau tataH / AjuhAvatuH kumAra zrIjayasiMhameruke // 208 // tataH pradhAnaiH sambhUya pUrva rAjyArthamAhUtaH / mahIpAlastAn natvA''ha dattAdezaM karomi kim ? // 209 / / taM visRjya ratnapAlastairAhUto mahezvaram / praNamya sacivAdIMzca prAJjaliH prAha pUrvavat / / 210 / / visRSTaH so'pyathAhUtaH kumArapAla Izvaram / natvA sahelamAvaryottarIyAJcalasaJcayam / / 211 / / tAnAhvAstAbhiSekAya mRgendrAsanamAsthitaH / tataH kRSNAdibhiH proce parAmarza vimucya bhoH ! // 212 / / atrArthe mA vilambadhvaM kArya cejjIvitena vaH / tadbhItaistaistathA cakre kumAraguNaraJjitaiH / / 213 / / mauktikasetikA kSiptA tacchIrSe'bhUt sapallikA / kRSNabhaTadevamukhyaistato rAjetyasau nataH // 214|| 15 20 25 . Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaaldevcritm| zrIkumArapAladevo veSTito maNDalezvaraiH / paTTahastisamArUDho meghADambaramaNDitaH // 215 / / cAmarairvIjyamAnastu gRhNan paurajanAziSaH / pratIcchan paurajanAnAzu rAjaprAsAdamAsadat // 216 / / kRtopakArAnAkArya sarvAn sarvahitastataH / kRtajJaH kRtavAn rAjA teSAM pUjAM yathocitam // 217 / / sahakArakaro muktastyaktaM ca rudatIdhanam / vyasanAni niSiddhAni sapta dezeSu saptasu // 218 / / vadho niSiddho varSANi dvAdazAkhiladehinAm / vizvambharA tena tene jainaprAsAdamaNDitA / / 219 // sa kauberImAturaSkaM pUrvAmAtridazApagAm / yAmyAmAvindhyamAvAddhi pazcimAM sAdhvasAdhayat / / 220 / / kumArapAladevasya kimekaM varNyate kSitau / jinendradharmamArAdhya mAhendraM yo divaM yayau // 221 / / 10 15 iti zrIkumArapAlacaritaM samAptam // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / mUlAdarza likhitAH pariziSTarUpAH kati shlokaaH| 5 yeSAM kampitamantarAtmabhirapi zrutvA tayoH saGgataM, dRSTaM gUrjararAja kautukamidaM cetaH samutkaNThate / udyoge bhavatazcaladgajaghaTAsaGghaTTabhArAkulabhrazyadbhavalaye mahItalabhujAM kiM kiM kariSyanti te // 1 // brUmaH kiJcana kAzyapIdhava ! bhava zrotuM kSaNaM sodyamaH, keyaM tvayyapi rAjJi nirmalakale candrasya rAjazrutiH / zAntaM zAntamatho sitairguNazatairekAstu bhASAnizaM, yuSmadvaMzanivezakAraNamidaM candro nanu zrIpadam // 2 / / bAI kAmu na hoi yAhi parahI rUpAtirekAppitaM, jAte tAhi kutastanutrinayanapluSTAGgayaSTirjaDi / indro'pyeSa ki hoi tAhi vilasaccakSuHsahasraM vapuH, jANaM...ri kumArapAlanRpatirmUrto nayaH kSmAtale // 3 // zItAMzurvapubhArasambhRtarasaM khaM maNDalaM khaNDazaH, kSINaM vIkSya bata pratApavasate pAdAzrito yadbhavet / tenaivopanayena puSTighaTanApAtraM punaH syAdasau, sAdhyaM kiJci(Jca) dinasya kintu kamalollAsaikahetoH svayam ||4|| apyekAGgaparigrahasya bhavataH saptAGgarAjyazriyA, zrutvA karSaNakelikauzalakalAprauDhakrama vikramam / 10 15 . Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAdarza likhitAH pariziSTarUpAH kati zlokAH / kSoNIpAla kumArapAla ! jaladhimadhye nilIno hariH, svAM lakSmI bhujavajrapaJjaragatAM dhatte bhayavyAkulaH // 5 // ekkaha pAlI mATi vIsalasyau jhagaDau kiyau / kumarapAla raNahATi bIjI vAra ku bahurisyai / / 6 / / -visalamAraNe / kumarapAla ma ciMti kari ciMtiu kiM pi na hoi / jiNi tauM rajji thappiu ciMta karesyai soi // 7 // -cAhaDAgame / 5 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 zrIsomatilakasUriviracitaM kumArapAladevacaritam / // namaH zrIvItarAgAya // atra zrIkumArapAladevacaritraM vyAkriyate / - prapAlayanto'pi kalau dharitrIM svamajjakA eva paire narendrAH / kumArapAlaH paramArhatastu lokaM tathA svaM ca samuddadhAra // 1 // tathA hi 61. svasti zrIgaurjaro dezo na lezo yatra pApmanAm / puraM surapuraprAyaM tatrANahillapattanam ||2|| babhUva bhUpatirbhImadevo bhImaparAkramaH / AtapatrAyitaM mUrdhni yadyazazcandramaNDalam ||3|| vimAtRjau kSemarAja - karNadevau tadaGgau / mithaH prItiparINaddhau dasrAviva babhUvatuH // 4 // bhIme divaGgate kSemarAjo rAjyakSamo [ pi] hi / pitrAdezAt prItitazca karNaM rAjye nyavIvizat // 5 // rAjyaM pAlayatastasya nItyA karNamahIpateH / jAto'Ggajo jayasiMhadevanAmA viviktaghIH ||6|| zrIkarNe gate daivAd bAlako'pi sa eva hi / abhyaSicyata sAmantairbalIyAn puNyavaibhavaH ||7|| 1. B OM namo vItarAgAya / 2. B atra ca / 3. B parai / 4. B asti / 5. A abhiSicyat / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaaldevcritm| vazIkRtya catuHsindhusamaryAdAM vasundharAm / siddhabarbarakaH so'bhUt siddharAja iti zrutaH // 8 / / siddharAjaH zrIhemasUrInabhyarthya sAdaram / zrIsiddhahemacandrAkhyaM zabdazAstramacIkarat // 9 / / itazca 10 15 882. devaprasAda ityAsIt kSemarAjasya nandanaH / tatputrazca tribhuvanapAladevaH prajAhitaH // 10 // trayo'bhUvan sutAstasya prazasyaguNasampadaH / AdyaH kumArapAlo'bhUt sArvabhaumaguNAlayaH / / 11 / / mahIpAla-kIrtipAlau jAtau tasyAnujAvubhau / padakramAviva spaSTaM vedavAkyasya saMhatau // 12 // bhAryA bhopaladevIti bhaginI premaladevyabhUt / zrIkRSNabhaTadevena yodUDhA moDavAsake // 13 // anyadA siddharAjendraH paTTe ko bhavitA mama / daivajJamiti papraccha so'pi jJAtvedamabravIt // 14 // grAme dadhisthalInAmni yaste bhrAtRvyanandanaH / samRddhamapi te rAjyaM tadAyattaM bhaviSyati / / 15 / / taM hatvA'pi kariSyAmi nijarAjyaM svaputrasAt / iti zrIsiddhabhUpAlaH putraprAptikutUhalI // 16 / / pAdacAreNa kApotImudvahan skandhayordvayoH / prabhAsatIrthe sadbhaktyA somanAthamayAcayat // 17 // uktaM somezvareNApi paryAptaM putrakAmyayA / / sRSTaH kumArapAlo'sti mayA rAjyadharaH purA // 18 // jIvatyamuSminno putrasampattirbhavitA mama / cintayanniti bhUpAlo viSaNNaH prApa pattanam // 19 // 20 25 1. B devaprAsAda0 / 2. B 0pAla: devaH / 3. A bhAvaladevI0 / 4. B moddhvaaske| 5. A 0mayAtrayat / 6. B bhavatA / . Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH rahasyaM mantriNo'vocat so'pyAkhyad deva ! yujyate / vijetuM mAlavAn yUyaM yadA pUrvamupasthitAH // 20 // ruddha buddhillikAghaTTe yazovarmamahIbhRtA / rAjyaM nyasya tribhuvanapAle'hamapi tatkSaNAt / / 21 / / yuSmAkamAjJayA yuSmatsamIpamupatasthivAn / vazIkRtamidaM rAjyaM tenAsminnantare tava / / 22 / / tvayyAyAte'pi nirjitya zatrUn sa kila bhASate / siddharAjaM nihatyAhaM dAsye rAjyaM svasUnave // 23 / / viziSyeti vacaH kruddho nRpastribhuvanAbhidham / ghAtakairghAtayAmAsa zeSeSvapi jighAMsudhIH / / 24 / / tata: kumArapAlo'pi preSyAvantyAM kuTumbakam / bhAryAM muktvA dadhisthalyAM svayaM pattanamabhyagAt // 25 // sthitaM(ta:?) jaTAdharIbhUya maThe tripuruSAbhidhe / taM jJAtvA siddhabhUpo'pi kSayAhe karNabhUpateH / / 26 / / dvAtriMzatA jaTAbhRdbhiH sArdhaM gehe nimantrya ca / pratyekaM kSAlayAmAsa teSAM pAdau nRpaH svayam // 27 / / vilokya rAjacihnAni kumArapAlapAdayoH / gUDhAkAreGgito rAjA varabhojyairabhojayat / / 28 / / vadhopAyacikIrddhAtottarIyAharaNacchalAt / yAvat kozagRhe'gacchat kumAro'pi hi tAvatA / / 29 / / AdAya kuNDikAM pANau vAntivyAjena tatkSaNam / nirgatya saudhato'cAlId grAma prati dadhisthalIm // 30 // tamadRSTvA narendro'pi prajighAya camUM rayAt / tAmAsannAM vibhAvyoce hAlikaM rakSa mAmiti // 31 // AcchAdya kaNTakaiH so'pi rarakSa kSaNamAtrataH / guNAya khalu kalpante kaNTakA api karhicit // 32 // 15 20 25 1. B rAjyaM dAsye / 2. B khyayAhe / 3. A 0kArAGgito / 4. B kSaNamAzravaH / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 kumArapAladevacaritam / itastata: paribhramya nRpasainyaM nyavartata / puNyeSu jAgarUkeSu jAtyandhAH khalu zatravaH // 33 // kumAro'pi vinirgatya dUrIkRtyotkaTA jaTAH / saJjagme svajanaiH sArdhaM gatvA grAmaM dadhisthalIm // 34 // bhUyo'pi pattanAt trasto bhANDAntarvinivezanAt / sajjanena kulAlena rakSito yogirUpabhAk // 35 / / tathaiva baTurUpeNa gataM grAme yazodhane / dadhibhANDeSu rakSatvA bosarimitratAmagAt // 36 / / sArddha kulAla-viprAbhyAM suhRdbhayAmekadA punaH / samagasta kuTumbasya rAjyopAyacikIratha // 37 / / sajjanena kulAlena viprabosariNA ca saH / sArdhaM mantrayate yAvat dezAntaravidhitsayA // 38 // tAvat tanmantraNodvignau pitarAvUcatustarAm / kimanutpannaputrasya nAmavajjAgarau mudhA // 39 / / yadvA rAjye kumArasya bosare ! lATanIvRtam / lapsyase sajjana ! tvaM ca citrakUTasya paTTikAm // 40 // zrutveti zakunagranthi baddhvA ca nRpanandanaH / sAdhU bosariNA'cAlId dezAntaradidRkSayA // 41 // sthitau karauTakagrAme prathame'hni bubhukSitau / AchaulyAM punaH prAptau yAmayugme paredyaviH // 42 // kumArapAlaH prAha sma bhojanaM kathamadya bhoH ! / asti me zAzvatI mAtA bhikSetyAkhyAya bosariH // 43 // pravizya grAmamAdAya bhikSAM prAptastadantike / karambabhANDaM nihRtya bhikSAzuNDImadarzayat // 44 // bhojanAnte kSaNaM supto bosarimitravatsalaH / karambaM bubhuje yAvadekAkI pUrvamutthitaH // 45 / / 15 25 1. A bahurUpeNa / 2. A 0mitrAbhyAM / 3. A samAgasta / 4. A grAmayugme / 5. B .tyaakhyaayi| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 kumArapAlacaritrasagrahaH alpanidraH kumAro'pi tat tathA vIkSya caklRpe / aho ! viprasya sarveSTA bhojanaspRhayAlutA // 46 // vipro'pi bhojane jIrNe kumAraM prAha bhujyatAm / kimekAkI puro bhokSIriti pRSTaH punarjagau // 47 / / uktamibhyastriyA me'dya bhikSAM kartumupeyuSaH / sthitamasthagitadvAraM bhakSyabhANDamidaM nizi // 48 // mamAtrAdUSaNaM bhadra ! gRhyatAM yadi vAJchasi / bhedaM syAddUSitaM tena prathamaM bhuktavAn svayam // 49 / / yata: 10 15 'yasyAdhAraNa jIvanti zatAni khalu dehinAm / sa eva zatanAze'pi rakSaNIyaH prayatnataH // 50 // ' ataH parIkSitamidaM yuktaM tathaiva hi / abhyananda(t) kumAro'pi mitraM prANapriyo bhavAn // 51 / / grAmamenaM tavaivAhaM dAsye rAjye sati dhruvam / / tato DAGgurikagrAme samprAptaH suhRdA saha // 52 / / tatra lakSmizriyA sAdhvyA kRpayA'bhoji modakaiH / grAme'gAt peTalApadre tayaivArpitazambalaH // 53 // tatrezvarAbhidhAnasya vaNijo vATikAntare / praviSTaH pakvamAkandaphalavRndajighRkSayA // 54|| dRSTvA ca vaNiguddAlya paTIM prasabhamagRhIt / na lebhe ni:kRpAt tasmAt paTIM cATuzatairapi // 55 / / athAkrAnto viSAdena niSAdeneva satrapaH / kumAra: stambhatIrthe'gAt paiTI prAvRtya bosareH // 56 // 663. tatra zrIpUrNatallAkhyagacchodadhisitadyutIn / kumArapAlaH zrIhemacandrasUrInavandata // 57 / / 20 25 1. B pRSTaM / 2. B veTalApadre / 3. B dRSTvAtha / 4. B pttii| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaaldevcritm| jJAnena lakSaNaizcApi vijJAya guravo'pi hi / anugRhyAziSaM rAjyaM zazaMsumitavatsaraiH / / 58 / / athodayananAmA svopAsako mantrisattamaH / tadA'bhivandituM sUrIn samiyAya sutaiH saha // 59 / / Ucire guravo mantrin ! kAlAd vikramabhUbhujaH / varSenavanavatyagrairekAdazazatairgataiH // 60 // mArgazIrSasya kRSNAyAM caturthyAM meSage vidhau / mIne lagne kumArasya rAjyaprAptirbhaviSyati // 61 / / sArvabhaumo hyasAmAnyo bhavitA paramArhataH / tad dhruvaM mAnya evAyaM samayaH khalu durlabhaH // 62 / / yathAsvairaM kumAro'pi tiSThannudayanAlaye / preSitAn siddharAjena tatrAzrauSIcca ghAtakAn / / 63 / / tato nirgatya pAtheyarahito vaTapadrake / grAme kvaciddevakulacchAyAyAM samupAvizat // 64 // svabilAnmUSakastatra drammamekamupAharat / taM muktvA bahiranyaM ca pravizya punarAnayat // 65 / / krameNa jAtA dvAtriMzat kRtvaikaM punarAnane / bilAntaH pravivezAtha kumAro'pi vyacintayat // 66 / / yathaiSa bahirAninye tathA'ntarapi neSyati / pazUnAM ceSTitaM yasmAt kAryAkAryabahirmukham // 67 // pAtheyavarjito'haM tad drammAn muJce vRthA kimu / yaduktaM puruSArtheSu svArthabhraMzo hi mUrkhatA // 68 / / ityAdatte kumArastAn yAvattAvat sa mUSakaH / satvaraM bahirAyAto nekSate drammapuJjikAm // 69 / / tato diGmUDhavat tatra dhattUrita ivAbhramat / ghAtaM ghAtaM bhuvaH pRSThaM kharavat sa luloTha ca // 70 / / 1. B mInalagne / 2. A yadyeSa / 3. B kAryaM / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH 10 mUrchitvA punarutthAya bhrAntvA ca parito dizaH / mUSakaH paJcatAM prApa balIyAn mohavibhramaH // 71 // bhramannurvImavizrAntaM bhItabhIto napAGgajaH / tridinakSudhitaH kvApi prAntare prAtarekadA // 72 / / mutkalApya vadhUM kiJcidibhyaputraM nije gRhe / gacchantaM muktadhaureyaM bhojanAsInamaikSata // 73 / / - yugmam / jagmuSe tatra dInAya kumArAya navoDhayA / dattaM bharturapahnatya karambaM karuNAjuSA |74 / / tRptastato gataH kvApi grAme'tyarthaM bubhukSitaH / kaDuyAnAmadheyasya vaNijaH prApadApaNe // 75 / / vizopakaikacaNakAn gRhItvA bubhuje svayam / mUlyaM mArgayate tasmai khaDgamaDDANakaM dadau // 76 / / sadAcAraM rAjaputraM vimRzya vaNigUcivAn / Adatsva karavAlaM svaM mAGgalye caNakAstava / / 77 / / tAmevopakRti tasya manvAno'vasarocitAm / jaTIbhUya sa kannAlI-siddhapuryAmathAgamat / / 78 / / savitA'pi dine kSINe parAzrayamapekSate / iti siddhezvarArcAyAM niyuktastatra tasthivAn // 79 // ekadA marudezIyaM tatra zAkunikaM jagau / kadAcit padavIprAptirmamApi bhavitA kimu ||80 / / prAtargatau militvobhau zakunAnveSaNAya tau / durgA dadRzaturjenacaityordhvaM zubhaceSTitAm // 81 // zyAmA svaradvayaM cakre caityasyAmalasArake / UrdhvaM caTantI kalaze svaratrayamudAharat // 82 // zAntaceSTA punardaNDe cakre svaracatuSTayam / zakunajJo'pi dRSTveti muditastamavocata // 83 / / 15 20 25 __1. A bhrAmyaM ca / 2. B nRpAtmajaH / 3. B prAntare kdaa| 4. B jagmaSe tava dIThAva / 5. B kuDuA0 / 6. B 0muDDANakaM / 7. B niyukta0 / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / mainISitAdapyadhikA kAryasiddhirbhaviSyati / jinadharmaprabhAvAttu vizeSapratibhA tava // 84 / / santoSya zakunAbhijJaM kumAro madhurAntaraH / gatvojjayinyAmekAnte saJjagme svajanaiH saha / / 85 / / bhItyA zrIsiddharAjasya kvApyavasthAtumakSamaH / sarvArthasiddhiyogIndraM gatvA kolApurebhajat / / 86 / / sadbhAvabhaktituSTena yoginA'bhANi rAjasUH / matpArzve siddhamantrau staH svatantrau nijakarmasu // 87 / / eko rAjyapradaH kintu sAdhane sadupadravaH / dvitIyo dhanadAtA'sti svastikRd bhAgyazAlinAm // 88 // AdAya rAjyadaM mantraM kumAraH sattvazevadhiH / nirmime nirmalasvAntaH pUrvasevAM yathocitAm // 89 / / tataH kRSNacaturdazyAM balivyAkulapANikaH / zabaM svayamupAdAya gataH pitRvanAntare // 90 / / vahnikuNDamatha nyasya parAsorhadi yAvatA / homaM dadAti tasyaivopavizya ca kaTItaTe // 91 / / kSetrapAlaH karAlAsyaH pratyakSastAvatA'vadat / kimArabdhamanAtmajJa ! mAmanabhyarcya re tvayA ? // 92 / / zrutvApItthaM sa ni:kSobhaH svavidheyamapUpurat / pratyakSA'tha mahAlakSmIstamuvAca kRtAdaram // 93 // sAmrAjyaM gUrjarAtrAyAH paJcabhirvatsaraistava / bhaviSyatItyathAdizya mahAlakSmIstirodadhe // 94 / / tato davIyasI rAjyaprApti jJAtvA nRpAGgabhUH / jAtadezAntarAlokakutUhalaviviktadhIH // 95 / / 664. samagrapuraniryAsasambhArairiva nirmitAm / kalyANakaTake deze yayau kAntI mahApurIm / / 96 / / 1. A rAjapradaH / 2. B nirmame / 3. A hRdyAvanau / 4. B riha / manISita-manISA (buddhiH) saJjAtA'sya tat manISitaM, tasmAt manISitAt-abhilaSitAdityarthaH // 25 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 28 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tasyAH parisare'nekavaicitryasubhage bhraman / kabandhaM kasyacit puMsorvIkSAJcakre vimastakam // 97|| puMratnamavadhIt kazcidenaM cauro dhanAzayA / yadvA virAdhitaH zatruH zirovarjamamuM vyadhAt // 98 // vimRzanniti tatpArzve kumAro yAvadAgamat / anyo'nyoktimathAzrauSIt tatra saGgatayoSitAm // 99|| zlAghyaH kezakalApo'sya kaTare karNadIrghatA / cAru kUrcaM satAmbUlaM mukhaM viraladantakam // 100 // zrutveti vismito rAjasUnuH kathamamUH striyaH / kabandhasyAsya satkezakarNAdivyakti bhASikAH // 101 // tatpRSTAstA api procuzcitraM cet zrUyatAmiha / pRSTe vaiNIsalaM kezadairghyaM vyaktIkaroti naH // 102 // skandhau kiNAGkitau lakSmIkurutaH kuNDalazriyam / AnAbhigauraM vakSo'sya zmazrusaGghanatAM vadet // 103 // cUrNena carcito' 'GguSThastAmbUlaM jJApayatyalam / viralatvaM ca dantAnAM kSatiraktA kaniSThikA // 104 // tataH sa mAnI manvAno bahuratnAM vasundharAm / bhrAmyannatho gataH kvApi sarasyamRtasAgare || 105 // snAtvA tatra ca tattIre gate devakule kvacit / pUjyamAnaM dadarzoccairmastakaM savibhUSaNam // 106 // pRSTAH purAvidaH prAhuH- 'pureha pravare nRpaH / maNDitaM padminIkhaNDaiH sarovaramakhAnayat // 107 // tatra cAharnizaM padmakozAnnirgatya mastakam / 'ekenabruDatI' tyuktvA nimajjantaM sa vIkSate // 108 // jAtAzcaryeNa bhUpena pRSTAH sarve vicakSaNAH / na ca kaizcana nirNetuM zazAka kimapi sphuTam // 109 // 1. B 0 vaicitryasabhaye / 2. B vivaktadhIH / 3. A cauraM / 4. B . veNIyalaM0 / 5. B lakSyI0 / 6. B khyApayatyalaM / 7. B prvro| 8. B kazcit / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / athAbhASiSTa bhUpAlo viprAn grAsopajIvinaH / SANmAsyantarnirNayadhvaM rAjyaM vA tyajatAM mama // 110 // mohAhaGkAramAtsaryaiH parAyattatayA dhruvam / pakvA'pi no matiryUnAM jAyate dIrghadarzinI // 111 // iti te paNDitA jJAtvA sthavirAn darzinaH punaH / prAhaizcaturo viprAMstat praSTuM marumaNDale // 112 // gatAste tAM bhuvaM varSaiH SaSTyAtikrAntasambhavam / vAhayantaM halaM kaizcid dadRzuH sthaviraM naram // 113 // yAvatA praSTukAmAste kAkA ityAlapanti tam / sa tAvajjanako me'sti purastAditi tAn jagau // 114 // nUnaM jIvan pitA'muSya bhaviteti vimRzya te / vismitA vRddhasamprAptimuditAH purato yayuH ||115|| skandhanyastoraNaM varSAnazItimatigAmukam / cArayantamajAH sarvapalitaM dadRzurnaram // 116 // tAta ! tvAmanugacchAmaH saMzayAnAH paraM hRdi / yAvat tamAhuH so'pyUce purastAto'sti pRcchyatAm ||117|| zatAdupari vartteta kimAyuriti vAdinaH / prAptAzcitrahRdaH parNakuTIrakamayAspade // 118 // muJjarajjuM sajjayantaM veSTitaM zvAnaDimbhakaiH / pitAmaha ! iti procustaM dRSTvA paramAyuSam // 119 // papracchuratha taM sarvodantajJApanapUrvakam / 'ekenabruDatI' tyuktvA zironirgamakAraNam // 120 // videza ityagaNitazUdradoSAnamUnatha / AbhIro bhojayAmAsa dakSiNetyapadezataH // 121 // dadau ca jAtivattebhyaH zvAnaDimbhacatuSTayam / mahAmUlyamidaM mArgavyayo vo yena zuddhyati // 122 // 29 5 1. B paNDitAM / 2. B kizcit / 3. B yAvatpapraSTuH / 4. A vRddhi0 / 5. B skandhe / 6. A varSAmazIti0 / 7. B vartena / 8 A dakSiNetyupadezataH / 10 15 20 25 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH brAhmaNA api lobhena gRhItvA tAnathArbhakAn / taducchiSTaM papustakaM vRddhadAkSiNyabAdhayA // 123 / / atha kaTyAmupAdAya DimbhAMste calanAkSamAn / prasthitA nijadezAya vRddhenAnugatAstataH // 124|| kiyantamapi panthAnaM saha gatvA garIyasi / vyAvartamAne te'pyUcuH sa sandehastathaiva naH // 125 / / varSIyAnAha sandehApanodAyaiva sarvakam / mayA ceSTitametAvat tanna buddhaM budhairaho ! // 126 / / zvAnagardabhacANDAlamadyabhANDarajasvalAH / spRSTvA devalakaM caiva sacelaM snAnamAcaret // 127 / / na jJAnametad jJAtaM cet kiM spRSTAM zunakA amI / bahumUlyatvalobhenetyukte sa punarabhyadhAt // 128 // vaktuM bhavatsu vijJeSu yuktyaiva khalu yujyate / sarvaprasiddhamevedaM vizvaM bruDati lobhataH // 129 / / iti te tena vRddhena chinnasandehamodinaH / vidadhuH pustakArUDhamarthamenaM savistaram // 130 // tato vijJApayAmAsurvijJAH sarvaM mahIpateH / tenoce satyamevaM cenna punarnirgamiSyati // 131 // tadarthe zrAvite zIrSaM nivRttaM bhajjanAt punaH / prasiddhyai sthApitaM caitye kumAra ! tadidaM ziraH // 132 // ityAdisArAsArArthavivecanakutUhalI / yogIva bhuvi babhrAma kumAro bahuveSabhRt // 133 / / 665. deze zrImallinAthAkhye gataH kolambapattane / somanAthena tatratyAdhIza: svapne nyagadyata // 134 / / prAtaratraiSyati svAmI bhaviSyo gUrjerAvaneH / jaTAdhArI tadabhyo durlabhA tAdRzA narAH // 135 / / 15 20 25 1. B cAlanA0 / 2. B jJAnametad jJAnaM / 3. B vijJapayA0 / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 . kumArapAladevacaritam / tenApi sthApitAH sarvadikSu taddarzino narAH / upalakSya samAninye nRpaparSadi tairapi // 136 / / nivezyArddhAsane bhUmipAlenA'pi sa sAdaram / rAjyArdhamarthayAJcakre taduktvA zambhuvAcikam // 137 / / niSidhya rAjyaM tatrAsthAt kumAro'pi yathAsukham / bhUyo'pyabhyarthitaH prAha kIrtanaM me vidhApaya // 138 / / dazagavyUtavistArivAse kolambapattane / bhUmisaGkocato rAjA saGkSipya nijamandire / / 139 / / kumArapAlanAmAGkaM pravartya varanANakam / kumArapAlezvarAkhyaM cAru caityamacIkarat // 140 / / -yugmam / 66. kIrtyA prakAzayan vizvaM pratiSThAnapuraM gataH / / dvipaJcAzato vIrANAM sa sthAnAzcaryamaikSata // 141 / / punarujjayinI prApya saGgato'bhijanainijaiH / / anyadA tatpurodyAne kuDaGgezvaramAsadat // 142 / / vyAptaM saptaphaNailiGgaM tanmadhye sa praNamya ca / prazasti vAcayaMstatra gAthAmenAmavAcayat // 143 / / punne vAsasahasse sayammi varisANa navanavai ahie / hohI kumaranariMdo tuha vikkamarAya ! sAriccho // 144 // vimRzya nAmasAdRzyaM varSANAM cApi pUrNatAm / anvayukta tadarthaM sa jainAn sarvajJaputrakAn // 145 / / pUrvaM prabhAvako jajJe siddhaseno divAkaraH / / buddhidarpaNa so'prAkSIdanyadA svagurUniti / / 146 / / bhavanti prAkRtA granthAH paNDitAnAM trapAkarAH / prAkRtaM sarvasiddhAntaM saMskRtaM karavANyaham // 147|| prAyazcittaM tvayA prAptaM vatsa ! pArAJcikAbhidham / kiM nAbhUvan na zrutA vA prAcInAH sarvavedinaH // 148 / / 15 20 25 mandiraM0 / 3. A 'pi nijairjanaiH / 4. A buddhidarpaNaH / 5. B 1.. Bogavyuti0 / 2. B sarvadehinaH / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 kumArapAlacaritrasaGgrahaH bAlastrImUDhamUrkhANAM nRNAM cAritrakAkSiNAm / anugrahArthaM tattvajJaiH siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // 149 // tato dvAdazavarSANi prAyazcittena tena saH / avyaktaveSo bhramituM nirjagAma svagacchataH // 150 / / babhramannavame varSe kuDaGgezvaramAsadat / bahuzo'pi janairukto na zambhuM praNanAma saH // 151 / / Agato vikramAdityo bhUpatistamado vadat / na kiM sarvajagatpUjyaM zambhuM natvA kRtArthyasi / / 152 // sa prAha matpraNAmasya bhavaddevo na sAsahiH / kathamityUcuSi kSmApe sa spaSTamapaThanmuniH // 153 / / svayambhuvaM bhUtasahasranetramanekamekAkSarabhAvaliGgam / avyaktamavyAhatavizvadoSamanAdimadhyAntamapuNyapApam // 154 // ityAdi SoDazAdhIte yAvaddvAtriMzakAma(ga?)tAH / pusphoTa tAvatA liGgaM sUryAlIDhamivAmbujam // 155 / / dvAtriMzikAsu pUrNAsu dvAtriMzati ca tatkSaNam / udyayau dharaNAdhIza: zrIpArzvapratimAkaraH // 156 / / vibhAvyAtizayaM hRSTo vikramAdityabhUpatiH / tAttvikI dezanAM zrutvA saJjajJe paramArhataH // 157 / / zeSaM varSatrayIsAdhyaM prAyazcittaM mahAtmanaH / mumoca saGgho dharmasya sarvasvaM hi prabhAvanA // 158 / / anyadA'tizayajJAnI sa pRSTastena bhUbhujA / kiM bhAvI kalikAle'pi ko'pi jaino narezvaraH // 159 / / taduktAM gAthikAmenAM maNDape'lekhayannRpaH / jaineSveva kumAro'pi mene jJAnaM tataH param // 160 // 67. tato bosari-bhopalladevI-sajjanasaMyutaH / vidhAya maGkanepathyamujjayinyA viniryayau // 161 / / 15 20 25 1. B vizvaroSa0 / 2. B triMzakAnanAH / 3. B kilakAle / 4. A 0bhAvalla0 / 5. A zaGkhanepathya0 / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaaldevcritm| madhye kRtya dazapuraM citrakUTapure tataH / zAnticaitye guro rAmacandrasya vasatau gataH // 162 / / vilokyA_lihaM durgamanvayuta tadudbhavam / citrAGgadanRpopajJaM zuzrAva svarNapUruSam // 163 / / kAnyakubjapuraM prApto bahubhUtairadhiSThitam / dRSTvA lakSAmramArAmaM tatratyAnanvayukta saH // 164 / / tairUce sahakArANAM karo nAtratyamaNDale / ato'dhiSThAyakA yatra vasanti nirupadravAH // 165 // rAjye jAte svadeze'haM mokSye cUtakaraM dhruvam / vimRzanniti bhUpAlasUnurvArANasI yayau // 166 / / vaNijA kenacittatra vastrANi dadire mudA / luNTyamAnaM dvitIye'hni tadgRhaM vIkSya kaJcana / / 167 / / papraccha kimidamiti ?, proce tenApi ko'pyasau / aputro'sti mRtastena luNTyate rAjapUruSaiH // 168 / / taduHkhavIkSaNotpannakRpazcetasyakalpayat / na grahISyAmyahaM svIyarAjye dhanamaputriNAm / / 169 / / madhye'tha pATalIputraM puraM rAjagRhaM gataH / vaibhAragirimArukSat pazyazcitraparamparAm // 170 // yayau jayapure sthAne navadvIpakanIvRtti / kAmarUpe tato'gacchat kAmAkSAvIkSaNakSaNI / / 171 / / prazAsti nAgarUpeNa yatra rAjyaM mahIpatiH / bhItyA bhautikadevasyAvajite tatra so'gamat // 172 / / bAlacaNDAbhidhAnasya haTTe carmakRto yayau / upAnayugalaM ramyaM sa tasya pAdayowdhAt / / 173 / / IddagupAnaducitaM vetanaM dAtumakSamaH / ityukte kumAreNoccaizcarmakAro'pi taM jagau // 174 / / 1.-A kiJcana / 2. B daivakyAvajite / 3. A bAlacandrA0 / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tavaiva pAdayoH padmarUpayorucitaM hyadaH / cennAsti mUlyaM tanme'stu prAbhRtaM tava pAdayoH // 175 / / yadA kumArapAlAkhyaM rAjAnaM gUrjarAvanau / zrotA'si carmakAra ! tvaM zIghrameyAstadA mudA // 176 / / 68. atha zrIpattane siddhanRpadhugamane sati / AkarNya pAdukArAjyaM vidaMzca samayaM nijam // 177|| pratipannamAtulasya sadane'pi dvijanmanaH / kannAlI-siddhapurake muktvA sarvaM kuTumbakam // 178 / / kumArapAlaH zrIkRSNabhaTasya bhaginIpateH / gatvA gRhe nizi nijAM bhaginIM pattane'namat / / 179 / / -tribhivizeSakam / jAmiH premaladevI tu gauraveNa sahodaram / saMsnapya bhojayAmAsa snehakRtyamidaM yataH // 180 // zyAmAM zAkunikastasya snAtAM snAnIyavAriNi / nirIkSya saptadivasAbhyantare rAjyamAkhyata // 181 / / vijJaptaM tadbhaginyA'pi patyureSo'pi pakSabhAk / asyaiva rAjyaM nAnyasyetyUce maNDalanAyakaH // 182 / / tato mahItaTAbhikhyadezAdhyakSeNa sAdaram / rAjAnakena vijayapAlenAlocamAcarat // 183 // zubhe'hni militAnekapradhAnajanamaNDite / prAsAde zrIjayasiMhamerau dvAvapi saGgatau / / 184 / / pradhAnairatha rAjyArthamAhUtaH paramArhataH / mahIpAlaH sa tAn natvA prAhAdezaM pradatta me // 185 / / taM dInamityavajJAya ratnapAlamajUhavan / natvA zambhuM tatastAMzca so'pi provAca pUrvavat // 186 / / atho kumArapAlAkhya AhUtaH so'pi dhIradRk / mahezvaraM namaskRtya saMvRtya ca paTAJcalAn / / 187 / / 15 20 1. B 'sya / 2. A yAmiH / 3. A saMsnApya / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaaldevcritm| siMhAsanasamAsInastAnAha svajanAniva / / kriyatAmabhiSeko bhostata: kRSNabhaTAdayaH // 188 / / manvAnA rAjyadhaureyaM guNaprAjyamajeyakam / abhiSekavidhiM cakrurmaGgaladhvanipUrvakam // 189 // - vizeSakam / tacchIrSe kSepitA muktA setikA'bhUt sapallikA / tato jaya jayetyuktvA neme kRSNabhaTAdibhiH // 190 / / kumArapAlabhUpAlo nAndIni?SapUrvakam / paTTahastisamArUDho maNDito maNDalezvaraiH // 191 // dhAryamANasitacchatro vIjyamAnazca cAmaraiH / gRhNan paurAziSaH prApa rAjaprAsAdamaNDapam // 192 // - yugmam / 10 kRtopakArAnAhvAyya sarvAnupacakAra saH / mumoca sahakArANAmAjJAsAraH karaM rayAt // 193 / / aputriNAM sarvAthApi muktvA nidhanavaddhanam / sa dharmI vijayI rAjA dikSu yAtrAmasUtrayat // 194|| sa prAcImAditaH sindhumAvindhyaM dakSiNAmapi / pazcimAmAsamudraM ca kauberImAmlizo'jayat // 195 / / paJcAzadvarSadezIyaH prauDhabuddhitayA nRpaH / sarvadezasvarUpajJaH svayaM sAmrAjyamanvazAt // 196 / / 669. tadvadhArthamathAmAtyavRddhA bhUpacchalaiSiNaH / sAndhakArapratolISu mumucurghAtakAn rahaH // 197 / / bhAgyAkRSTena kenApi jJApite'rthe mahIpatiH / pravivezAparadvArA puNyaM kutra na rakSakam // 198 // kRtadrohAnathAmAtyAn prAhiNod yamaparSadi / prabhutAyAH paro dharmo nigrahAnugrahau yataH // 199 / / sa kRSNabhaTadevastu sahajaiH zAlakodbhavaiH / sarvadAvasare jAte narmamANyudAharat // 200 / / 1. B dharmavijayI / 2. A 0maamlecchesho| 3. A tadvadhArthaM mahAmAtyavRddhA / 4. A 0chalekSiNaH / 5. A nigrahAnugrahau / 20 25 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kumArapAlacaritrasaGgrahaH rahasyabhANi bhUpena sarvamAnyo'si bhAvuka ! / na ca vAcyamavAcyaM tu mametthaM mUlaparSadi // 201 / / sa tUtkaTatayA mene mamApi vacasA khalu / lajjito'yaM na jAnAti tAmavasthAM purAtanIm // 202 // ne veda yannRpA-gni-strI-viprAH kasyApi na svakAH / tathaiva punarAha sma bhAvyaM kena niSidhyate // 203 / / paredyavi nRpAdiSTairmallairaGgaiH zlathIkRtaiH / netrayugmaM ca niSkAzya mandirAbharaNIkRtam // 204 / / tato bhImabhayabhrAntaiH sAmantaiH sa samantataH / siSeve satataM bhaktirna vibhAti bhayaM vinA // 205 / / 8810. pUrvopakArakatvena se kRtajJaziromaNiH / Aligodayanau cakre pradhAnau matisattamau // 206 / / udayanasya sUnuzca vAgbhaTo buddhivAgbhaTaH / mahAmAtya[:] kRtastena zatazAkho garIyasAm / / 207 / / tadvandhuzcAhaDa: siddhanarendrasya sutopamaH / nAjJAM kumArapAlasya bheje'lpAyurivauSadham // 208 / / kintu mantutrapAmagna iva kAlakaTAkSitaH / gatvA sapAdalakSIyakSoNIpatimazizrayat // 209 // zrImatkumArapAlasya sAmantAmAtyamaNDalam / dAnAdyairbhedayAmAsa sindhupUra ivAvanim // 210 // anyadA gUrjarezena raNotkarSa cikIrSuNA / tena sImAntamAninye svAminaH sabalo nRpaH // 211 / / zrImatkumArabhUpo'pi caturaGgacamUvRtaH / abhyamitrINatAM bheje raudro rasa ivAparaH // 212 / / dharitryAM sajjamAnAyAM nirNIte raNavAsare / kumArapAlabhUpena kasmAdapyaparAdhataH / / 213 // 25 1. B nivedaya0 / 2. B viniSkAzya / 3. A sakRtajJa0 / 4. B mazizriyat / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / santajjitaH paTTahastisAdI va ( ? ) uligAbhidhaH / aGkuzaM paritatyAja pratijJAmiva niSkulaH // 214|| tatpade nRpatizcakre vakretaraguNaM navam / sAdinaM sAmalAbhikhyaM kAryaM bhAgyAnusAri yat // 215 // kalahapaJcAnanAkhyaM so'pi prakSaritaM gajam / vidhAya sAyudhaM tatra nRpAsanamasajjayat // 216 // tatrAsInazca caulukyacakravarttI raNotsukaH / dadarza vighaTamAnaM sainyaM cAhaDabhedataH // 217 // samayajJastadA rAjA''dideza gajasAdinam / ekAkinA mayaivAdya yoddhavyaM ripubhUbhujA // 218 // dUrAt sapAdalakSIyamupalakSya kSitIzvaram / dadhAve sammukhaM tArkSya iva nAgajighRkSayA // 219 // svagajena gajaM zatrordantAdanti niyojitum / purataH prerayetyAzu niSAdinamabhASata // 220 // tathA tamapyakurvANamUce vighaTito'si kim / so'pi vijJApayAJcakre rAjAnaM racitAJjaliH // 222 // niSAdI sAmalo nAma karI cAyaM kadAcana / na zakyate cAlayituM maryAdAyA ivAmbudhiH // 222 // kintvagre'sti gajArUDhaH kumArazcAhaDo balI / hakkAyA yasya bhajyante madAndhA api sindhurAH || 223 || tataH kumArapAlo'pi sindhurazravaNopari / svottarIyaM nicikSepa jayaketupaTopamam // 224 // puraH sRtvA gajo'pi drAk dantAbhyAM pratidantinaH / padyAmiva vyadhAdantaH saJcArAya jayazriyaH // 225 // cAhaDaH pUrvabhedena jAnan va( ? ) uligAbhidham / yAvatA gUrjarezasya gajamabhyetumicchati // 226 // 1. A niSkalaH / 2. B smRtvA / 3. A saJcarAya / 37 5 10 15 20 25 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 38 15 20 25 apasArya gajaM tAvat sAmalastamapAtayat / jagRhe talavargIyairjIvagrAhaM ca pattibhiH // 227 // tamAropya gaje rAjA jitaM jitamiti bruvan / jayasya sUcakaM sadyazcelAJcalamacAlayat // 228 // viSvak palAyamAneSu zatrusainyeSu tatkSaNam / tadIyaM sAramAdAya nivRtto gurjarezvaraH // 229 // 6611. AligAya kulAlAya sa kRtajJatayA dadau / grAmasaptazatIyuktAM citrakUTasya paTTikAm ||230 // te punarnijavaMzena lajjamAnA samRddhitaH / adyApi khyAtamAtmAnaM sagarA ityajUhavan // 231 // AcchAdya kaNTakaiH kSetre yaistadAnIM sa rakSitaH / nijAGgarakSakAste tu kRtA vizvastibhAjanam // 232 // SSSS12. solanAmAtha gandharvaH svagItakalayaikadA / saSoDazaM drammazataM lebhe santoSitAnnRpAt // 233 // lajjitastena dAnena solako'pyavahelayA / bAlakebhyo dadau taddhi samAdAya sukhAzikAm // 234 // rAjJA nirvAsito dezAd gato vArANasIM purIm / bhUmIndraM jayantacandraM zizrAya guNarAgiNam // 235|| kalAsantoSitAt tasmAnmAnazRGgArapUrvakam / gajendraM hastinIyuktaM gRhItvA punarAgamat // 236 // kurvannupAyane sarvaM taM gandharvaM punarnRpaH / mAnayAmAsa santo hi sadyo guNiSu vatsalAH ||237|| labdhapratiSThaH solAkaH sollAsakalayolbaNaH / gAndharvajJAnasImAyAM sarvatra khyAtimAsadat // 238 // anyadA gAyanAH ke'pi svakalotkarSakAGkSiNaH / kRtabumbAravaM rAjaparSadyevaM babhASire // 239 // 1. A jagrAha / 2. B gandharvva 0 / kumArapAlacaritrasaGgrahaH Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / deva ! tvaddezasImAyAmuSitA muSitA vayam / pRSTe keneti bhUbhA hariNairiti te'bruvan // 240 // jJAtvA gAndharvakauzalyavyaJjikA iti tagiraH / nRpo'pyullAsitaikabhruH solAkamukhamaikSata // 241 // so'pi vijJapayAJcake deva ! yuktamamI punaH / darzayantu nijAMzcaurAn vayamAdAtumIzmahe / / 242 // solAkena samaM te'tha prasthitAH kAnanAntare / darzitAstairmRgAH kaNThe khelatkanakazRGkhalAH / / 243 / / solAko gAtumArebhe kAkalIdhvanipezalam / saJjAtA hariNAzcitralikhitA iva tatkSaNam // 244 / / svapurAbhimukhaM gAyannapAsarpad yathAyathA / pratibhUmirivAkRSTA mRgA jagmustathAtathA // 245 / / madhyekRtya puraM rAjamArge tripathacatvarAn / nItA rAjasabhA sabhyaistaskarA iva te kramAt // 246 / / sarve'pi vismitA lokAstadvilokya kutUhalam / mRgA na vividuH kiJcid gItaikAgryeNa mohitAH // 247 / / yoginAmiva teSAM tu niruddhendriyavartmanAm / jagRhe bhUSaNaM haimaM galAdutsArya lIlayA // 248 / / pRSTAstadA narendreNa prabhuzrIhemasUrayaH / prarohaNAvadhiM zuSkatarorgItakalAM jaguH / / 249 / / solAkena tathetyukte bhUmipAlastadAdizat / kautukaM darzayAsmAkaM paTTabandhaM gRhANa ca // 250 // solAko'pi samAnAyya zrImadarbudaparvatAt / zuSkA virahakAkhyasya taroH zAkhA nRpAGgaNe // 251 // kumAramRttikAklRptAlavAle ca niyojya tAm / prollasatpallavAJcakre gItanAdAnamRtaplavaiH / / 252 // 1. B solAsaM mukha0 / 2. B 0maikSyata / 3. A rAjamArgaM / * patito'yaM zloka: A Adarza / 15 20 25 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 40 15 20 25 zlAghitaH sacamatkAraM prabhuzrIhemasUribhiH / solAkaH zrInarendreNa gandharvAdhipatiH kRtaH // 253 // 6613. kadAcidanyadA sarvAvasarAvasthitaM nRpam / ko'pi kuGkuNadezIyaH siSeve mAgadhottamaH // 254 // so'nyadA kuGkuNAdhyakSamallikArjunabhUpateH / 'rAjapitAmaha' iti papATha birudaM sudhIH // 255 // amarSaNaH kSamendro'pi baddhavaira ivoragaH / sabhAsammukhamaikSiSTa kaThoratarayA dRzA ||256 // jJAtvA bharturabhiprAyamAmbaDaH sacivAgraNIH / cakArAJjalibandhena namaskAraM narezituH // 257 // sabhAyAM tu visRSTAyAM bhUpatirvikasanmanAH / papracchAJjalibandhasya kAraNaM so'pyado'vadat // 258|| sa ko'pi vidyate me'tra sabhAyAM yo nihatya tam / samAnayediti zrutvA mudito gUrjarApatiH // 259 // tameva bahusAmantasahitaM sainyanAyakam / vidhAya preSayAmAsa kuGkuNAn kAmyasiddhaye // 260 // kAdambinIM samuttIrya nadIM zibiramAtmanaH / yAvadAvAsayAmAsa svAmisambhAvanAbalI // 261 // tAvadazvakhuraiH pRthvIM jayabhambhAmivAparAm / vAdayaMstatra saJjagme mallikArjunabhUpatiH // 262 // pravRtte samare sainyamAmbaDasya dizodizi / dugdhaM nakulasaJcArAdiva vitroTamAsadat // 263 // palAyya dhIsakhaH kRSNavadanaH kRSNavastrabhRt / kRSNacchatraH purAsannamAgatya trapayA sthitaH // 264 // senAnivezaH kasyAyamiti pRSTe mahIbhujA / vidviSA paribhUtasya zrImadAmbaDamantriNaH // 265 // 1. B camatkAraM / kumArapAlacaritrasaGgrahaH Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / vismitastrapayA tasya saprasAdaM punarnRpaH / tameva kRtvA sainAnyaM praiSId bahudalAnvitam // 266 // kAlumbinIM samuttIrya nadIM zibiramAtmanaH / yuyudhe saha tenaiva svayaM vIrarasotkaTaH // 267|| prahArai: sindhuraskandhAnnipAtyAdAya mastakam / rakSAmiva svazauryasya svarNena tadayantrayat // 268 // Agacchan bhRgukacchAdihaTTeSu nyasya mastakam / prekSaNaM kArayAmAsa jaye ko nAbhimanyate // 269 // AlocanApade'muSya madasthAnasya dhIsakhaH / hemasUrigirA tatra tatra caityAnyacIkarat // 270 // AjJAM kaumArapAlIyAM maNDale tasya dApayan / Anarca caraNau rAjJastacchiraH kamalena saH // 271 // dvAsaptatyA niSaNNeSu sAmanteSu ca parSadi / sarvasvamupadIcakre tadIyaM bhUbhujaH puraH || 272 // tathA ca 'zRGgArakoTi:' zATikA guNakoTiyuk / paTo 'mANikya'nAmA tu hAraH 'pApakSayaGkaraH ' // 273 // 'yogasiddhyabhidhA' siprA catuSTayamidaM tathA / SaNmUTakA mauktikAnAM caturdantaH sito gajaH // 274 // dvAtriMzatkalazA haimA hemnAM koTyazcaturdaza / sarviMzati zataM pAtrapramadAnAmaDhaukata // 275 // / SSSS14. prItastasyAvadAtena bhUpatiH sarvasAkSikam / 'rAjapitAmaha' iti tasmai tadvirudaM dadau // 276 // zrIhemacandrasUrIndrAH kadAcit pattane'nyadA / svamAtre pAhiNInAmanyai savratAnazanaM daduH // 277 // ekakoTinamaskArapuNye mAturudIrite / kAritA''rAdhanA pUjyaiduSpratIkAritocitA // 278 // 41 5 1. B kAlumbiNIM / 2. B sahitenaiva / 3. B kalazA hemakoTyaH / 4. B 0maDhaukayat / 5. B 0 dAnena / 6. A 0 pratIkArocitA / 10 15 20 25 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 42 15 20 25 yataH jAte prANavyaye klRptaM vimAnaM bhavikairvaram / mahotsavena mahatA saJcacAra yadA punaH // 279 // tripUruSamaThasyAgre jaTAdhAribhirutkaTaiH / svabhAvajAtivaireNa tadvimAnamabhajyata // 280 // kAju karevA mANusaha bIju' mAgure na atthi 4 / kai ANi 'pahu thAI kai pahu kIjai hathi9 // 289 // unmUlanIyAstattvajJairdharmadviSTA yathAtathA / vimRzyeti ca sUrIndrA rAjasaGgatikAGkSiNaH // 282 // kumArapAla bhUbhartustasthuSo mAlavAvanau / skandhAvAramalaJcakrurjAnAnA Ayatau hitam // 283 // rAjaprAptinimittasya vaktRn sUrIn samAgatAn / zrImAnudayano gatvA smArayAmAsa bhUpateH ||284 // tenApyanumatA jagmuH sUrayo rAjaparSadi / AzIrvAdoktivaicitryAd vismitaH smAha bhUpatiH // 285 // sadaiva samupetavyaM devatAvasarakSaNe / ityukte sAdaraM rAjJA sUrayastaM babhASire // 286 // kumArapAlacaritrasaGgrahaH bhuJjImahi vayaM bhaikSyaM jIrNaM vAso vasImahi / zImahi mahIpRSThe kurvImahi kimIzvaraiH // 287 // bhUpaH provAca yuSmAbhiH paralokahitecchayA / maitryaM vidhAtumicchAmi madhunA mAdhavo yathA // 288 // "eko mitraM bhUpatirvA yatirve 'ti yaducyate / ubhayostaddhitArthAya karayoH puSpadAmavat // 289 // 'aniSiddhamanumata' miti jAnannadApayat / askhalitapracArAya prabhUNAM sarvadvayakam // 290 // B Adarze pAThabhedAH / 1. kajja. 2. bIjau 3 maggu 4. Athi 5. ApuNi. 6. prabhu. 7. thAiya. 8. prabhu. 9 hAthi / 1 B zrImAnudaya []] gatvA ca / 2. B vismitAzcAha / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / jAte gamAgame svairaM prastAvoktimanoharaiH / sneho'dhikamavarddhiSTa vAddhi - candramasoriva // 291 // ekadA ca yazazcandragaNinA pratyupekSitam / AsanaM hemasUrINAM rajoharaNayuktitaH // 292 // ajJAtaparamArthena tad dRSTvA'yuJji bhUbhujA / dazAbhiH spRzyate Dimma iva kiM nvidamAsanam // 293 // prabhubhirjagade jIvarakSArtho hyayamudyamaH / sasmeramAha bhUmo'pi kimadRSTairupakramaH ||294|| babhASire mahAtmAno rAjan ! sainyaM caturvidham / ripAvupasthite sajjIkriyate pUrvameva vA ||295 / / vyavahAro yathA rAjye sukhakAraNamAyatau / jJeyastathAyaM dharme'pi siddhaye dharmacAriNAm // 296 // ityAdyanekayuktIbhirmudito bhUbhRdekadA / papracchodayanAmAtyaM pitRvaMzAdikaM prabhoH || 297 // SSSS15. zakrapattanasaGkAze deze'rdhASTamanAmani / saGketanamiva zrINAM puraM dhandhukkakAbhidham // 298 // tatrAsti moDhavaMzIyazcAcigo vyavahArikaH / tajjAyA pAhiNirnAma catuHSaSTikalAgRham // 299 // cAmuNDAyA gotradevyA AdyAkSarapavitritaH / tayoH putrazcAGgadevanAmA jAto'STavatsaraH // 300|| zrIdevacandrasUrIndrAH pattanAt tIrthayAtrayA / prasthitAste kramAt prApurdhandhukkakamahApuram ||301 || zrImoDhavasatau taiSAM tasthuSAM so'pi bAlakaH / savayobhiH samaM krIDan samiyAya sulakSaNaH ||302 || cAGgadevastataH siddhAviva bhAgyaparAkramaH / siMhAsanopari sthASNurniSidyAyAmupAvizat ||303|| 1. B 0 manaurasaiH / 2. B vyAvahArikaH / 43 5 10 15 20 25 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH yadi kSatrakule jAtaH sArvabhomastadA nRpaH / vaNigviprAnvaye jAto mahAmAtyaH punarbhavet // 304 / / puNyayogena cedasya yatitvamupatiSThate / duryuge'pi tadA'muSmisturyaM yugamupAnayet // 305 / / dhAtveti dharmavanmukhyavyavahAribhirAvRtAH / sUrayastatpiturgehaM jagmurjaGgamatIrthavat // 306 / / patau dezAntasthe'pi pAhiNidharmadIpikA / AnandameduraM cakre sA saGgha svAgatAdibhiH // 307|| jJAtvA samAgame hetuM gRhe paterabhAvataH / viSAdAnandasammizrAM sudatI sA dazAmayAt // 308 / / dhanyA'smi yasyA me gehe samIyuH puruSA amI / mithyAdRSTiH patiH kintu tAdRzo'pi gRhe na hi // 309 / / kiM karomi kathaM vaktraM darzayAmi guroH puraH / dhyAyantIti guruM natvA tasthau kiJcidavAGmukhI // 310 // kaizcidUce zubhe ! tAvannijadoSaM nirAkuru / tvaM dehi tanayaM zeSakArye patiH pramANatA // 311 // cAGgadevastataH pRSTaH ziSyo'mISAM bhaviSyasi ? / omityukte dadau mAtA gurubhyastanayaM mudA // 312 / / prasthitA guravastIrthayAtrAyAM punarAgatAH / cAGgadevaM sahAdAya bhejuH karNAvatI purIm // 313 / / tatrAsmadIyagehe'sau satrAgAra iva zriyAm / ramamANaH sukhaM tasthau bhRGgavannandane vane // 314 / / sametaH svagRhaM zrutvA putrodantaM sa cAcigaH / darzanAvadhisaMnyastabhojyaH karNAvatI purIm // 315 / / zrIdevacandrasUrINAM pauSadhAlayamAgataH / sakrodho'pi manAk cakre namaskAraM vicakSaNaH // 316 / / 15 20 25 1. A sArvabhUpa0 / 2. B dhanavan0 / 3. B deha / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaaldevcritm| tAvadAvarjayAJcakrurguravo vividhoktibhiH / yAvatodayanAmAtyastaM nItvA'bhojayad gRhe // 317 / / sa dukUlatrikaM lakSatrayaM putrasamanvitam / tadutsaGge nyadhAnmantrI gauraveNa garIyasA // 318 // cAciga: smAha mUlyena paryAptaM mitavartinA / ana? matsutastasmAt tava bhaktirgarIyasI // 319 / / dattastubhyaM mayA putrazcAcigenetyudIrite / parirabhya samAcaSTa nigadan sAdhu sAdhviti // 320 // sakhe mahyaM vitIrNo'sau mahA?'pi tavAGgajaH / apamAnapadaM bhAvI yogimarkaTavannaman // 321 / / gurubhiH punarApto'sau grAhitaH sakalA: kalAH / ratnaM vaikaTikeneva neSyate'narghyatApadam // 322 // iti sambodhitaH so'pi gurubhyaH sutamarpayat / dIkSAmahotsavaM premNA sa evAcIkarat punaH // 323 // cakrustasyAbhidhA hemacandreti guravo mudA / jAtaH krameNa zAstrAbdhikumbhayonirasau muniH // 324 / / nyastaH sUripade 'yogya'-ityasya caritaM nRpaH / AkaryodayanAmAtyAnmumude tadguNekSaNI // 325 / / niSkalaGkaguNagrAmasantataprINitAntaraH / / bhUpaH zrIhemasUrIndrAn sadaiva hRdaye dadhau // 326 // pUrvopakAratastAdRgguNagrAmAcca saGgatam / tayonityamazobhiSTa mANikya-svarNayoriva // 327 / / 6616. ekadA bhUbhujA sArdhamupaviSTAM varastriyam / / vyAvatiSata sUrIndrA dvArato'pi vilokya tAm // 328 // anItimiva rAjyArthI prabhUNAM saGgamecchayA / visasarja narendro'pi tAmantaHpurayoSitAm // 329 / / 1. B 0mArpayat / 2. B 0yonirayaM / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 kumArapAlacaritrasaGgrahaH guravo'pyAgaman dRSTvA tathA mithyAnivezataH / virodhAdAmigaH prAha purodhAH purataH prabhoH // 330 // vizvAmitra-parAzaraprabhRtayo ye cAmbupatrAzinaste'pi strImukhapaGkajaM sulalitaM dRSTvaiva mohaM gatAH / AhAraM saghRtaM payodadhiyutaM ye bhuJjate mAnavAsteSAmindriyanigrahaH kathamaho dambhaH samAlokyatAm // 331 // zrutveti prabhavo'pyAhuH svabhAvaH prANinAmayam / kintu vijJAtatattvAnAM vizeSaH zrUyatAmiha // 332 // siMho balI dviradazUkaramAMsabhojI saMvatsareNa ratimeti kilaikavAram / pArApataH kharazilAkaNabhojano'pi kAmIbhavatyanudinaM bata ko'tra hetuH // 333 // ityuktiyuktyA sUrIndraiH kRte tasminniruttare / 'amI sUryaM na manyante' kenApyukte punarjaguH // 334 // adhAma dhAmadhAmAnaM vayameva svacetasi / yasyAstavyasane prApte tyajAmo bhojanodake // 335 / / payodapaTalacchanne nAznanti ravimaNDale / astaGgate tu bhuJjAnA aho ! bhAnoH susevakAH // 336 / / itthaM durvAvadUkAnAM mukhamudrApaTIyasaH / tAneva mene bhUpAlaH sarvAgamamahodadhIn // 337 / / 6617. papraccha caikadaikAnte bhaktimantharayA girA / kathaJcidapi jAyeta cirasthAyi yazo mama // 338 / / vimRzya prabhavo'pyUcurvikramAdityabhUpavat / jagadAnRNyataH somanAthacaityoddhRtaratha // 339 / / tadaiva sthApite zreSThamuhUrte mudito nRpaH / nijapaJcakulaM preSya caityArambhamacIkarat // 340 // 15 20 25 1. B bhojino'pi / 2. B nijaM / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 5 kumaarpaaldevcritm| samiyAyAnyadA paJcakulaprasthApitA drutam / vijJaptiH kharazilAyA nivezAnandasUcikA // 341 / / vijJapti darzayan prItaH prabhUn prAha narAdhipaH / nirvighnaM syAd yathA caityaM prasAdyAdizyatAM tathA // 342 / / prabhavo'pyabhinandantastamAhuH zRNu bhUpate ! / 'zreyAMsi bahuvidhnAni' prayatno'tra hitAvahaH // 343 // vicAryAbrahmasevAyA yadi vA madya-mAMsayoH / gRhANa niyamaM caitye kalazAropaNAvadhi // 344 // tatkSaNAdudakakSepapUrvakaM madya-mAMsayoH / jagrAha niyamaM santaH sarvatra prabhaviSNavaH // 345 / / varSadvayena saJjAte prAsAde kailazAvadhau / mumukSurniyamaM rAjA sUrIndrAnanvamanyata // 346 / / prabhustadeva tadyAtrAparyante kRtakAryiNaH / yujyate niyamo moktumityuktvA vasatiM yayau // 347 / / tadguNairullasannIlIrAgaH zrIgUrjarApatiH / prazazaMsa tamevaikaM guNAH kasya na vallabhAH // 348 / / upabhUpamatha procurjAtamatsariNo dvijAH / paTucATupara: sarvo rAjJAM prINAti mAnasam // 349 / / no cet prAtarUpeto'yaM vAcyo yAtrAM na caiSyati / asmaddharmamamI yasmAd dUSayanti pade pade // 350 // svayamabhyarthitaH prAtaryAtrArthaM bhUbhujA prabhuH / Uce vaidyopadiSTaM cAbhISTaM cedamupasthitam // 351 / / sahajotkaNThitAH prAyo yAtrAyai yatayo nRpa ! / sitAkSepaprakAro'yaM pAyase yannimantraNam // 352 / / sukhAsanavAhanAdi kiM yuSmadbhyaH pradIyatAm / nRpeNokte, vayaM deva ! nirArambhaparigrahAH // 353 // 15 20 25 1. B prasadyA0 / 2. B vicArya brahma0 / 3. B kalazAvadhiH / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH gacchataH pAdacAreNa zobhAmupalabhAmahe / prasthAya paramadyaiva namantastIrthamaNDalIm // 354 / / devapattanapraveze bhavadbhirmilanecchavaH / anumatyA narendrasya tataH zrIhemasUrayaH // 355 // zatruJjayojjayantAditIrthamAlAM kRtAdaram / namantaH saparIvArA nirUpitadinopari / / 356 / / militA gUrjarezasya praveze pattanasya ca / jaharSa so'pi kekIva dRSTvA sUrIn ghanAniva // 357 // bRhaspatyabhidhAnena gaNDenAnugato nRpaH / gADhaM somezvaraM liGgamAliliGgAnurAgavAn // 358 / / zrIjainAdaparaM devaM nAmI vandanta ityasau / mithyAgvacasA bhrAnto bhUpaH sUrInabhASata // 359 / / 'bhagavan ! yadi yujyeta tadetairbalibhiH svayam / arcayantu prabhuM zambhu' samayajJastato guruH // 360 / / tadaivodgamanIyena bhUpAdiSTena bhUSitaH / / Aruhya caityadehalyAM zambhuM dRSTvedamabhyadhAt / / 361 / / 'aho ! diSTayAdya dRSTo'sau kailAsavasatiH prabhuH' / upahAraprakArAstat kriyantAM dviguNA iti // 362 / / AhvAnanAdimudrAbhiDsairaMzAdibhizca saH / paJcopacArairabhyarcya zivaM zaivAgamoktibhiH // 363 / / karpUrAgurunaivedyavastubhirdviguNIkRtaiH / / svayamAna- sUrIndraH zambhuM vidhivadAdarAt // 364 / / sAmantazatasaMyukte vismite rAjJi pazyati / daNDapraNAmapUrvaM sa stotumevaM pracakrame / / 365 // yatra tatra samaye yathA tathA yo'si so'syabhidhayA yayA tayA / vItadoSakaluSaH sa ced bhavAneka eva bhagavan ! namo'stu te // 366 // 15 20 25 1. B manantaH / 2. B 0vasati prabhuH / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / bhavabIjAGkarajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // 367 // ityAdi hemasUrINAM stutyanantaramAdarAt / bhUpo'pi zambhumabhyarcya nyaSadad dAnamaNDape // 368 / / tulApuruSadAnAni gajadAnAni bhUrizaH / vidhAya kRtakRtyAtmA nRpaH proce prabhUniti // 369 / / na somezasamaM tIrthaM na maharSirbhavatsamaH / matsamo nAsti rAjA'nyastadasminmilite trike // 370 // kiJcinmuktipradaM deva ! tattvamAviSkuru prabho ! / vimRzya guravo'pyUcuralaM paurANikoktibhiH // 371 / / zambhumeva tadidAnI prakaTIkaravANyaham / jAnIte tanmukhenaiva muktimArgaM yathA bhavAn // 372 / / kimetadapi jAghaTTi saMzayAne nRpe'vadat / ekAgramAnasAvAvAM sarvaM saGghaTate tataH // 373 / / kintu kRSNAguruH kSepyastvayA dhyAnaM mayA punaH / tAvad vidheyaM pratyakSaH zambhurbhavati yAvatA // 374 / / kSaNAddIpeSu zAnteSu dhUpadhUme ca sarpati / dvAdazAtmaprakAzAbhe mahattejasi jAgrati // 375 / / jalAdhAropari mApo jAtyajAmbUnadadyutim / carmacakSurdurAlokaM dadazaikaM tapasvinam // 376 / / ApAdamastakaM spRSTvA muni nistandrayA dRzA / paJcAGgaM cumbitakSoNiH prAJjaliH prAha taM nRpaH // 377 // kRtArthe nayane me'dya jagatIza ! tavekSaNAt / kintu muktipradaM tattvamuktvA karNau kRtArthaya // 378 / / athAvirAsId divyA gI rAjanneSa mahAmuniH / sarvadevAvatArazca sarvajJazca kalAvasau // 379 // 1. A 0dAnAdi / 2. B tavedAnIM / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH taduktaH saralaH panthA jJAtavyo muktidAyakaH / zambhAviti tirobhUte tasthau citramanA nRpaH // 380 // sUrIndro'pi zlathonmuktaprANAyAmo vikasvaraH / rAjannityavadat tAvat tyaktarAjyamahAmadaH // 381 / / pAdAvadhAryatAM jIva ! svAminniti vadannRpaH / yatkRtyamAdizAnamramauliH prAJjalirabhyadhAt // 382 / / tatraiva madirA-mAMsaniyamaM jIvitAvadhim / dattvA kSamApateH prApto nAmnA'Nahillapattanam // 383 // tatra sarvopadhAzuddhasiddhAntopaniSadgirA / samyaktvaM grAhayAmAsa samprateriva bhUpateH / / 384 / / prabandhAn yogazAstrAdInAkarNya dvAdazavratIm / pratyapAdi sa bhUpAla: pipAsuH sarasImiva / / 385 / / triSaSTeH zalAkApuMsAM caritrANi gurormukhAt / zrAvaM zrAvaM jainadharmamekacchatramayaM vyaghAt // 386 // 158818. zuddhasamyaktvapUtAtmA mahAnavamIparvaNi / kumArapAlabhUpAla AmigAdibhirAkhyata // 387 / / devI kaNTezvarI gotradevI svaM bhAvyamIhate / ekaM chAgazataM caiko mahiSaH pratipaddine // 388 // etAvadeva dviguNaM dvitIye divase punaH / tRtIye triguNaM yAvannavame nava saGguNam // 389 / / taduktaM hemasUribhyastaiH sAmnA'bhyarthitA ca sA / navAhaM yAvadAdatsva bhogaM chAgAdimUlyajam / / 390 // karpUrAgurupIyUSaiH prIyante khalu devatAH / rAkSasA eva tuSyanti mAMsazoNitakIkasaiH // 391 / / itthamuktA'pi sAmnA'sau na tutoSa yadA surI / kIlanaM yantraNaM morabandhanaM darzitaM tadA // 392 // 20 25 1. B prANAyAmavikasvaraH / 2. B kSamApatI prAptau / . Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / zAntA'pyathaikadA cATumAMsAhAramayAcata / bhavanAntastatastasyAH kSepitA mahiSaiDakAH // 393 // devI kadarthitA sarvAM rAtriM mUtramalasravaiH / purohitAdayaH sarve babhUvurmudritAnanAH // 394|| zrIhemasUridhyAnena svabhAvaprINitA surI / sAnnidhyakAriNI jAtA yadUce kenacinnRpaH // 395|| yA pUrvaM navamImaheSu mahiSaskandhatruTatkIkasatrATkArairajaniSTa karNakaTukaiH kaNTezvarI nazvarI / sA pIyUSaparAGmukhI rasayati zrIhemacandraprabhogataM mArinivAri samprati nRpadvAri sthitA susthitA // 396 // AjJAbalena vittena trighA vIraH sa bhUpatiH / amArighoSaNAM cakre vatsarANi caturdaza // 397|| 6619. supakvAnekadA bhUpo bhuJjAno ghRtapUrakAn / mAMsAsvAdamanusmRtya prebhUnetya vyajijJapat // 398 // yujyate vA na vA'smAkaM ghRtapUrakabhojanam / vijJAya tadabhiprAyaM prabhavo'pi babhASire // 399 // vaNig-brAhmaNayoryuktaM jAtibhAvAdadUSitam / kRtamAMspAkatyAgasya kSatriyasya tu varjitam // 400 // prAyazcitte tatastasya dvAtriMzaddantasaGkhyayA / vihArAnekabandhena dvAtriMzatamacIkarat // 401 // purA dravye hRte rAjA mUSako yad vyapadyata / tene tenAsya zuddhyarthaM vihAro mUSakAbhidhaH || 402 // karambhaM bhojitaH zreSThivadhvA yat tridinoSitaH / karambhAbhidhayA caityaM tasyAH zreyaH kRte'bhavat ||403|| sapAdalakSadeze ca jAyayA zirasArpitAm / yUkAM ko'pi vaNik pANau mRditvA khalvamArayat // 404 // 1. A prabhUnityavyajajJapat / 51 5 10 15 20 25 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH amArighoSaNApaJcakulenAnIya pattane / bhUbhuje so'rpitastena prApyAdezaM prabhoriti // 405 / / sarvasvena tadIyena taddaNDapadayuktitaH / yUkAvihAra ityevaM kAritaM kIrtanaM navam // 406 // -yugmam // stambhatIrthe yatra caitye prabhordIkSAkSaNo'bhavat / tatra ratnamayaM bimbaM jIrNoddhArazca kAritaH // 407 / / kurvateti catuzcatvAriMzadagrANi bhUbhujA / vidhApitAni caityAni caturdazazatAni vai // 408 / / dvAsaptatilakSamAnapaTTakasphATanAnuge / vihite rudatIvittamocane paNDitaiH stutaH // 409 / / na yanmuktaM pUrvai raghu-nahuSa-nAbhAka-bharataprabhRtyurvInAthaiH kRtakRtayugotpattibhirapi / vimuJcan santoSAt tadapi rudatIvittamadhunA; kumArakSmApAla ! tvamiha mahatAM mastakamaNiH // 410 // zrutvA zrIhemacandro'pi paramAnandamudvahan / puNyAnumodanApUrvaM papATha nRpateH puraH // 411 // 'aputrANAM dhanaM gRhNan putro bhavati pArthivaH / tvaM tu santoSato muJcan satyaM rAjapitAmahaH' // 412 // 6620. gaNDa: zrIsomanAthasya vihAre nRpatervasan / aparAdhena kenApi padabhraSTo vyadhIyata // 413 / / viSIdan pattanaM prApya * dvArAvalagakopamaH / SoDhAvazyakapUtAtmA prabhUn sevennirantaram // 414 / / ekadA'vasaraM prApya* caturmAsakapAraNe / vidhAya dvAdazAvartavandanAmidamabravIt // 415 / / caturmAsImAsIt tava padayugaM nAtha nikaSA kaSAyapradhvaMsAd vikRtiparihAravratamidam / 15 20 25 * etaccihnAntargataH pAThaH patita: B Adarza / 1. B 0parvaNe / . Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___10 kumArapAladevacaritam / idAnImabhyudyannijacaraNanirloThitakale jalaklinnairannairmunitilaka ! vRttirbhavatu naH // 416 // zrutvA kASThAmimAM tasya nijadharmAnurodhinIm / prabhusaGketato rAjJA punaH svapadabhAk kRtaH // 417 / / 6621. rAjye zrIsiddhabhUbharturvAmarAzidvijaH purA / pANDityaspardhayA tatra kAsI(zI )taH samupeyivAn // 418|| asahiSNuH pratiSThAyAH prabhUNAM jAtivairataH / pratyakSaM so'nyadA'vocat bhuktodgArasamaM vacaH // 419 / / yUkAlakSazatAvalIvalavalallolollalatkambalo, dantAnAM malamaNDalIparicayAdurgandharuddhAnanaH / nAsAvaMzanirodhanAd giNagiNatpAThapratiSThAvidhiH; so'yaM hemaDasevaDaH pilapilatkhalliH samAgacchati // 420 // zrutvApyAnandato mAdyaccittaiH prabhubhiraucyata / pUrvaM vizeSaNamiti kiM nAdhItaM dhiyAMnidhe ! // 421 // ata itthaM prayoktavyaM so'yaM sevaDahemaDaH / iti vaiduSyakuntAgranunno nyUnamanAH kRtaH // 422 // kumArapAlabhUpAlarAjye zastravadho na hi / iti so'pi padabhraSTo vartate kaNabhikSayA // 423 / / anyadA''bAlabhUpAlaM yogazAstraM pade pade / paThyamAnaM samAkarNya sakarNaH spaSTamabravIt // 424 / / AtaGkakAraNamakAraNadAruNAnAM, vakreNa gAligaralaM niragAli yeSAm / teSAM jaTAdharaphaTAdharamaNDalAnAM; zrIyogazAstravacanAmRtamujjihIte // 425 // zrutvetyamRtasaMvAdi vacaH zAntAntaroSmabhiH / prabhubhidviguNA vRttiH punastasmai prasAditA // 426 / / 15 25 1. A rAjJaH / 2. A bhaktodgAra0 / 3. B calacala0 / 4. B medasvicitaiH / 5. B rAkhyata / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH 6622. anyadA mAgadhau kaucit spardhamAnau svavidyayA / surASTrAdezataH prAptau zrIpattanamahApuram // 427 / / prabhubhiH zlAdhyate yo hi sa eva vibhurAvayoH / mArgopakSayadAtA'nyo yastu hArayati dhruvam // 428 // prApta ekastayormadhye dezanAvasare prabhoH / lakSmIvantaH paNDitAzca dRSTvA spaSTamudAharat // 429 / / lacchi vANi muhakANi e par3a bhAgI muhamarauM / hemasUriatthANi je Isara te paMDiyA // 430 // dvitIyo bhUpatezcaitye vidhAyArAtrikakSaNam / namasyataH pRSThahaste datte prabhubhirabravIt // 431 // hema tuhAlA kara marauM2 jehaM accabbhUya riddhi / je cApaM heThA muhA tAhaM UpaharI siddhi // 432 // anucchiSTena bhUpAlo vacasA tasya raJjitaH / bhUyo'pi pAThayAmAsa trirukte mAgadho'bhaNat // 433 / / paThite paThite lakSaM kiM dAsyati nRpastataH / lakSatrayaM triruktatvAt sa tasmai tatkSaNAdadAt // 434|| samaye bahupATho'pi zreyAniti sa cAraNaH / sarvArthasAdhakaM maunamiti vyarthamamanyata / / 435 / / 6623. anyadA jagadAnRNyacikIrSAkautukI nRpaH / prabhuM vijJApayAmAsa sadyaH sauvarNasiddhaye // 436 / / tataH zrIdevacandrAhvAn sugurUn prabhavo'pi hi / zrIsaGgha-kumarakSmApavijJaptibhyAmajUhavan // 437 / / te'pi tIvravratAH kiJcit saGghakAryamiti drutam / yathAvidhi vihAreNa mahAtmAnaH pratasthire // 438 // pravezotsavasAmagrI bhUpo yAvat pracakrame / sUrayaH pauSadhAgAraM zIghraM tAvat samAyayuH / / 439 / / 15 20 25 1 B prAptazcaika0 / B Adarza -1. tuhArA. 2. marUM. 3. jaha. 4. caMpai hiTThA. 5. tAha. | 2. A dAsyasi nRpatistataH / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 kumArapAladevacaritam / nRpatipramukhAnekazrAvakaiH sahitaH prabhuH / vidadhe dvAdazAvartavandanAM vinayAnvitAm // 440 // * tasminnavasare zrAddhaH zrIkapadyapi mantrirAT / uttarAsaGgato bhUmi pramAAdatta vandanAm // 441 / / adRSTapUrva AcAra: ka ityukte mahIbhujA / / siddhAntavidhireSo'pItyAha zrIgururuttaram // 442 / / zrutazrautopadezau tau gurubhiH sUri-bhUpatI / saGghakAryaM drutaM pRSTau na zlathAH kvApi dhIdhanAH // 443 / / visRjya tAvapi kSipraM sabhAM javanikAntare / yayAcatuH svarNasiddhi nipatya gurupAdayoH // 444 / / zrIhemasUrayaH prAhurbhagavan ! zaizave mama / kASThabhArikato vallIrasabindurupAdade // 445 / / tenAbhyaktaM tAmrakhaNDaM saMyogAjjAtavedasaH / suvarNaM tatkSaNAjjAtaM siddhaniSThIvanAdiva // 446 / / vallerAdizyatAM tasyA nAmasaGketanAdikam / karotu kSitipaH kSipraM dharaNImanRNAmayam // 447 / / kupitA guravaH prAhuH pApApasara dUrataH / na yogya ityapAsyAcaM pAdalagnamivoragam // 448 / / agre mudgarasaprAyavidyayA tvamajIrNabhAk / mandAgnermodakAM vidyAM kathametAM dadAmi te // 449 / / ziSyamAgrahatastasmAdapathyAdiva rogiNam / nivArya sUrayo bhUrivairAgyA nRpamabhyadhuH // 450 / / jinacaityAlaGkRtakSmA-mArinirdhATanAdibhiH / siddhe lokadvaye rAjan ! kimAdhikyamabhIpsasi // 451 / / kiJca te jagadAnRNyakAriNyai hemasiddhaye / na bhAgyamasti tenAtra yuktA bhAvAnumodanA // 452 / / etattArakAGkitaM zlokadvayaM nopalabhyate B Adarza / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH ityAdizya jhaTityeva vihAraM sUrayo vyadhuH / tattvakArye na muhyanti yato nibiDabuddhayaH / / 453 // 6624. anyadA zrIvItabhayapattanasthalagarbhitAm / brahmarSiNA kevalinA kapilena pratiSThitAm // 454 // vidyunmAlipratimAyAH praticchandena maJjunA / / caNDapradyotabhUpena kAritAM ceTikAkRte // 455 / / saptahastocchritAM jAtyacAndanI kumaro nRpaH / devAdhidevapratimAM zuzrAva sugurormukhAt // 456 / / -tribhirvizeSakam / / gurorvacanataH kAryasiddhi nizcitya bhUpatiH / tatkAlaprahitAnekasAmantairbhaktiyuktitaH // 457 / / khAnayitvA vItabhayasthalamuttamabhAgyataH / devAdhidevapratimAmavyaGgAM nirakAzayat // 458|| -yugmam // narendrAdezataH sarvagrAmAkarapurAdiSu / rathayAtrAsviva svairaM jAyante sma mahotsavAH / / 459 / / bhAvikaiH kriyamANeSu purA saGgItakAdiSu / prabhAvanAmayaM vizvaM sRjantI pratimA'calat // 460 // sasAmantena bhUpena kRtAnukRtamotsavA (?) / rathAdhirUDhA pratimA prApANahillapattanam // 461 / / svasaudhAsannabhUpIThe prAsAde sphaTike nRpaH / nivezya pUjayAmAsa trikAlaM kalikIlakaH // 462 // 8825. atha zrIkumarakSmApaH svajanuphalalipsayA / zatruJjayojjayantAditIrthayAtrAM pracakrame // 463 / / zrIhemacandrasUrIndraiH zrIkumAranarezituH / saGghAdhipatyatilakaM vidadhe mahato mahAt // 464 / / devAlayasya prasthAnamuhUrte sthApite sati / mimiluH paritaH saGghA dharmA iva caturvidhAH / / 465 / / 15 ___20 25 1. C samAnaM tena / 2. A kalikIlanaH / - Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 10 10 kumArapAladevacaritam / kumArapAlabhUpAlo dhanyammanyamanorathaH / yAvat samagrasAmagrImavyagramanasA'karot / / 466 / / tAvaddezAntarAyAtaM carayugmaM vyajijJapat / zrIkarNastvAmudetIti nRpo DAhaladezarAT // 467 / / AkarNya karNazUlAbhamiti vAkyamilApatiH / svedadanturabhAlo drAk mantrivAgbhaTamabhyaghAt // 468 / / prAptAyAM yadi sAmagryAM dharmaM kartuM na cApnumaH / niSpannAyAM rasavatyAM tadidaM mukhavIkSaNam // 469 / / zuzoca gurupAdAgre svamadhanyatamaM nRpaH / svAmin ! raGkasya jIryeta kiM bhuktizcakravartinaH // 470 / / sUrIndrA api tatkAlamAkalayya lavAdikam / AdikSan dvAdaze yAme nivRttiste bhaviSyati // 471 / / kirtavyatayA mUDho yAvadAste narAdhipaH / tAvannirNItavelAyAM carayugmamupAgamat // 472 / / *divaGgatazca zrIkarNa iti sadyo nivedite / nRpastAmbUlamRtsRjya kathamityanuyuktavAn // 473 / / nizi prayANaM kurvANaH zrIkarNaH kumbhipRSThabhAk / jitakAzimadAvezAnnidrAmudritalocanaH // 474 / / kaNThAvalambisauvarNazRGkhalena garIyasA / nyagrodhapAdalagnenollambitaH paJcatAmagAt // 475 / / kalau tvameva sarvajJaH stuvanniti punaH punaH / akSepeNa mahIpAlo jinayAtrAmasUtrayat // 476 / / dukUlAcchAditakSoNItalalIlAgatikramaH / nRpaH zrIhemasUrINAM dattahastAvalambanaH / / 477 / / pade pade mahAdAnasatrAgAramahotsavaiH / dharmaikacchatratAM cakre zakraH kalyANakeSviva // 478 // -yugmam // 15 25 nopalabhyate eSa zloka: A Adarza / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH akutobhayatAhUtapuruhUtasamRddhibhiH / kila saGghamiSAt svargo bhUmaNDalamavAtarat // 479 / / dvidhopadizyamAnAdhvA prabhuzrIhemasUribhiH / dhandhukkanagaraM prApa bhUpaH pApavyapohadhIH / / 480 / / svayaM vidhApite tatra prabhorjanmagRhAvanau / saptadazahastamAne vihAre jholikAbhidhe // 481 / / nRpaH prabhAvanAM kurvan saMyamI svendriyAniva / upasargakRto viprAMzcakre viSayatADitAn // 482 // -yugmam // dRSTavardhApanApUrvaM prAptaH zatruJjaye girau / dRSTe nAbheyabimbe tu yogIvAnandamudvahan // 483 // duHkhakSayazca me karmakSayazca bhavatAdinA / daNDakapraNidhAnena vibhAlena bhuvaM spRzan // 484 / / yAvadAste nRpastatra vAstavastutisaMstavI / samayajJastadovAca cAraNo vAkyacaJcuraH // 485 / / -vizeSakam // ikkaha phUlaha mATi dei ju narasurasivasuhaM / tiNisyUM kehI sATi kaTare ! bholima jiNavarahaM // 486 // zrutveti bhUyo bhUmIndraH pAThayAmAsa cAraNam / dadau navasahasrANi navakRtva udIrite / / 487 / / 6626. devakozaprabhRtyarthamekadA raGgamaNDape / antarAle dhRtaM sthAlaM sasaGghana mahIbhujA / / 488 // hArakeyUradInAramudrikAkuNDalAdibhiH / bhavikairbhAvanAsAraM kSipyamANairvibhUSaNaiH // 489 / / kazcidAjanmadAridrI bhAvanAmanAstadA / jIrNacela: poTTalikazcikSepa drammapaJcakam / / 490 // tadvilokya prasannAsyAH prabhu zrIhemasUrayaH / mastakaM dhUnayAmAsuH pUritA iva tadguNaiH // 491 / / 15 . 20 25 1. B bhavatAditi / 2. B tribhAlena / 3. B sahai / 4. B suN| 5. B 0varaha / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / tadA caulukyarAjendraH prabhUnAcaSTa sAdaram / laghudAnena bhagavannatra kA vazcamatkRtiH // 492 // babhASe prabhubhirbhUpa ! zRNu yaccitrakAraNam / vyayanti lakSameveha ye koTIndrAH svabhAvataH // 493 // lakSAdhipatayazcAtra sahasrANi vitenire / mahAtIrthe punanti svaM sahastrezAH zataiH punaH // 494 // rAjan ! poTTalikazcAyaM dAridyadrumakAnanam / dadAvanarghyaphaladaM sarvasvaM drammapaJcakam ||495 // yayAce tamatho bhUpaH puNyaM lakSAdidAnataH / sa ca santoSato naicchad vismito bhUpatistataH // 496 || bahuprakAraM zlAghitvA manvAnastulyadharmiNam / kRtapuNyaM poTTalikaM visasarja kRtAdaram // 497 // kRtvA prabhAvanAmatyadbhutAM zatruJjaye girau / yayau raivatake rAjA rAjamAno guruzriyA // 498|| tatra cAkasmike chatrazilAkampe samutthite / paurANavidurAH sUripravarA nRpatiM jaguH // 499 // iyaM chatrazilA rAjan ! samakaM samupetayoH / dvayoH puNyavatoH zIrSe kilAkasmAt patiSyati ||500|| ityatra sampradAyo'sti tadAvAM puNyavattamau / yadIdaM satyatAmeti duryazo durdharaM tadA // 501|| tat tvameva mahIpAla ! namaskuru jinAdhipam / bhAvapUjAvadasmAkaM natirapyastu bhAvataH ||502|| nRpeNa punarabhyarthya sasaGghAH prabhavastadA / chatrazaileyamArgeNa prahitA hitabhaktinA ||503 // snapanAvasare sthitvA parvatAdhaH svayaM nRpaH / AzaiveyajinaM zreNyA snAtrakartRnadhArayat // 504 // 1. B bhavAnnatra / 2. A paurANi0 / 59 5 10 15 20 25 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 60 snAtrArAtrikamAGgalyadIpaprabhRtikakriyAm / karAtkareNa saJcArya svayaM cakre narAdhipaH ||505 || 'mucan // 506 // kRtvA''rAtrikamAGgalyaM nRpo'nyasmai prayacchati / so'pyanyasmai yAvadanye jinapAdAntike' bhAvanArjitasatpuNyaphalasyeva bhavAntare / sarvopAdhisamRddhAyAH sAmagryAH kimu duSkaram ||507|| yAtrAmAsUtrya sutrAmasamRddhispardhinImasau / satrairAmantrayAmAsa pRthvIM pRthurAkramaH ||508 // atha zaGkApanodArthaM jIrNaprAkAravartmanA / muktvA chatrazilAmArgaM navyapadyAvidhau nRpaH ||509 || parvatopatyakAmArAdAzrIjinapadAmbujam / dadau mahAdhvajaM sphUrjjaddukUlapaTanirmitam // 510 // Adizya vAgbhaTaM mantrirAjaM rAjanvatIM bhuvam / khyApayan prANamat tIrthamAlAmamlAnavaibhavaH // 511 // lakSAMstriSaSTiM drammANAM padyAnirmANakarmmaNi / vyayIcakAra mantrIndro gaNanA kva garIyasAm // 512 // SSSS27. nRpaM saMsuranAmAnaM vigrahItuM sa rANakam / surASTrAmaNDale praiSIdathodayanamantriNam // 513 // caturaGgacamUsAraH sacivo dalanAyakaH / vardhamAnapuraM prApa rAjyasAraM hi mantriNaH || 514 // tatrAbhyarNatayA zatruJjayaM tIrthaM vivandiSuH / sainyaM tatraiva saMsthApya svayaM nAbheyamAnamat // 515 / / dhRtadhautottarAsaGgaH saGgamuktAzayo yadA / saparyAM kartumArebhe zrInAbheyajinezituH // 516 // tAvannakSatramAlAdIpAd varttimapAharat / bhUSakaH svarNazalAkAmiva yatkRtyamUDhadhIH // 517|| 1. A mantrI0 / 2. B mUSikaH / 3. B 0 zilAkA0 / kumArapAlacaritrasaGgrahaH Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / kASThaprAsAdavivare tAM jvalantIM yadA'kSipat / mantrI samAdhibhaGgena tyAjayAmAsa tAM tataH // 518 // citte'tha tarkayAmAsa mantrI matimatAM varaH / prAsAde'smin kASThamaye naityo'yaM saGkaTaye mahAn // 519 // jvalantIM yadyasau varttimitthamAdAya karhicit / rahaH saJcArayet kvApi dAruNaM dAruNi kSaNam // 520 // mithaH saMsajya kASThaughaiH prAsAdo'yaM mahAnapi / tadA bhajyeta nirbhAgyavatAmiva manorathaH // 521 // tataH kArayitavyo'sau prAdAdo'zmamayo mayA / ciraM ca bhavinaH santu vardhamAnA manorathAH // 522|| brahmacaryaikabhaktatvapramukhAnatha mantrirAT / jIrNoddhArAya jagrAhabhigrahAjjinapAdayoH ||523|| balIyaH sarvakAryebhyaH svAmikAryaM niyoginAm / vimRzanniti mantrIzaH skandhAvAramupeyivAn // 524|| abhyamitrINatAM bheje bheje nRpabalaistataH / zrImAnudayano yoddhuM svayamuttasthivAnatha // 525 // arAtipreritApAraprahArabharajarjjaraH / nItaH svazibire mantrI vaNThairutpAdya yatnataH // 526 // svAmikArye gataiH prANairdhanyaM manyo'pi dhIsakhaH / zuzruve netrayorazru vAri nirjharaNAdiva // 527|| kiM kiJcidanta: zalyaM te mantrin ! dodUyate hRdi / pRSThe samIpagairitthaM so'pyuvAca sagadgadam // 528 / / zrIzatruJjayatIrthe ca caitye zakunikAbhidhe / jIrNoddhAracikIrSorme devarNamavaziSyate // 529 // tairUce nandanau mantrin ! vAgbhaTA ''mrabhaTau tava / gRhItAbhigrahau tIrthadvaiyImuddhariSyataH // 530 // 1. B vardhamAna0 / 2. B nataiH / 3. B dvitayI0 / 61 5 10 15 20 25 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 62 1. A 0rcanAvadhim / paryantArAdhanAkAmI kRtvA devArcanAvidhim / mantrI samAdhibhaGgena tyAjayAmAsa tAM tataH // 531|| munerabhAvato vaNThaM tadveSamupanIya te / tasmai nivedayAmAsustanmunIbhAvataH sa ca // 532 // lalATaM ghaTTayaMstasya pAdayorAdidevavat / cakre tatsAkSikIM mantryArAdhanAM dhiSaNAdhanaH // 533 // mudite mantriNi prApte paralokapathInatAm / vaNThaH pradhAnairukto'pi yativeSaM na cAmucat // 534 // candaneneva nimbadrurmantrivAsanayA param / vAsitaH pAlayAmAsa cAritraM vimalAcale // 535 // mantriNo'bhigrahagrAhI zrIkarIdhArakaH sa ca / vyAvRtya zeSakAryArthI zrIpattanamupeyivAn // 536 // rAjakAryAkulatvena prastAvAprAptitaH sa tu / na cAviSkRtavAn svAbhiprAyaM sacivaputrayoH ||537|| ciraMtapaH kRzIbhUtaH pRSTo dezAliko'nyadA / vAgbhaTA -''mrabhaTayostattIrthoddhAraRNaM jagau // 538 // gRhItAbhigrahau tau tu tIrthoddhArAya tatkSaNam / preSayAmAsatuH sUtradhArAn zatruJjaye girau || 539 // varSadvayena niSpanne prAsAde preSitaH pumAn / varddhApanikayA lebhe jihvAM hemamayIM tataH // 540 // kSaNena punarAgatya dvitIyo mAnavo'vadat / prAsAdaH sphuTito mantrin ! iti vajropamAM giram // 541 // tatazca vAgbhaTo dharmasubhaTaH sthirakarmadhIH / ApRcchaya kumarakSmApaM dRDhAbhigrahAgrahaH // 542 // kapardini mahAmAtye nijamudrAM niyojya ca / catu:sahasravAhAnAM pratasthe zakunaiH zubhaiH || 543 // kumArapAlacaritrasaGgrahaH Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaaldevcritm| zatruJjayopatyakAyAM sAmagrIpUraNekSaNI / zrIvAgbhaTapuramiti navaM puramavAsayat / / 544 / / dRDhe dRDhetare karmasthAye'pi vihite sati / sphuTite bahurAzcaitye mantrI papraccha zilpinaH / / 545 / / prAsAde sabhrame vAyuH praviSTo na niraiti yat / tena sphuTati devAyaM pakvavAluGkapiNDavat / / 546 / / bhramahIne punazcaitye dUSaNaM nirapatyatA / zrutveti tattvadRg mantrI mantrayAmAsa cetasA // 547 / / dharmasantAnamevAstu gatvareNa kulena kim / zrImatAM bharatAdInAM paGktau bhavatu nAma me // 548 / / dIrghadRSTyA vicAryeti vAgbhaTo nijavAgbhaTaH / bhramabhittyorantarAlaM zilApUramapUpurat // 549 / / varSatrayeNa saJjAte vihAre kalazAvadhau / zrIpattanAdupAnIya zrImatsaGgha catuvidham / / 550 / / zrIvikramanapAdvarSe rudrArka(1211)pramitairgataiH / / pratiSThApya dhvajAropaM kArayAmAsa mantrirAT / / 551 / / zrIzailamayabimbasya mUrta yaza iva svakam / dadhe parikaraM tatra mammANIyakhanIbhavam // 552 / / zrIvAgbhaTapure rAjapiturnAmnA vidhApite / prAsAde sthApayAmAsa pArzvanAthaM savistaram / / 553 / / caturvizatimArAmAMstIrthapUjAkRte nRpaH / grAsavastrAdikaM cAnyad devalokAya dattavAn // 554 // saptaSaSTiyatAmekAM koTiM vAgbhaTamantrirAT / / tIrthoddhAre vyayIcakre pratiSThAyAM punaH pRthak // 555 / / 6628. athA''mrabhaTanAmA zrIbhRgukacchapurAvanau / __zakunIcaityamuddhartumArebhe zreyase pituH / / 556 // 1. B kalazAvadhi / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH narmadAdimahAtIrthavyantaropajJabAdhayA / zilAnyAse kRte gartA mimelAmUlacUlikam // 557 / / akasmAnmilite garne vyApRtA bhUmizodhane / kalau guNA iva satAM chAditAH karmakAriNaH // 558 // pApArjanamidaM puNyacchaleneti dayAparaH / saputrabhAryo mantrIzastatra jhampAM svayaM dadau // 559 / / sahasA'tizayAt tasya santuSTA narmadAsurI / nirAcakAra pratyUhaM dIpikeva tamobharam // 560 // vastrAbharaNasanmAnaiH santoSya sthapatInatha / zailAnuvAdaM prAsAdaM kalazAntamacIkarat // 561 / / saGgha sanRpati zrImaddhemasUripurassaram / zrIpattanAdupAnIyArhaccaityaM pratyatiSThipat // 562 // saGghasyAtucchavAtsalyaM kRtvA svIyaM ca mandiram / arthibhirmuSitaM cakre dhvajAropAya saJcaran // 563 / / suvratasvAminazcaitye harSotkarSeNa dhIsakhaH / dhvajaM mahAdhvajopetaM dattvA jagrAhArAtrikaM kare // 564 / / ArAtrikAvatArAya bhUbhujA'bhyathitaH svayam / bhaTTAya turagaM dattvA jagrAhArAtrikaM kare // 565 / / zrImatkumArapAlena lalATe tilake kRte / dvAsaptatyA nRpaiH klRptacAmaracchatravistaraH // 566 // sthirIkRtArAtriko'sau tadaivAgatabandine / svabAhoH kaGkaNaM haimaM dadau rAjapitAmahaH // 567 // balAtkAreNa bAhubhyAM dhRtvA kumarabhUpatiH / nIrAjanA-mAGgalikyapradIpaM nirapIpadat // 568 // zrIsuvratajinaM natvA gurUMzca gurubhaktitaH / zIghranIrAjanAkarmahetu papraccha bhUpatim // 569 / / dyUtakAro yathA dyUte zirasA'pi paNAyate / ataH paraM zirodAtA tathArthibhyo bhavAnapi // 570 / / 15 25 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / sasnehamiti rAjJokte tadguNodrekaraJjitAH / zrIhemaguravaH prAhuvismRtAnyastutivratAH // 571 / / kiM kRtena yatra tvaM yatra tvaM kimasau kaliH / kalau ced bhavato janma kalirastu kRtena kim // 572 // anumodya manomodamedasvimanasAvubhau / kSamApatI gatau saGghasahitau tau yathAgatam // 573 // atha tatragatAnAM zrIprabhUNAM svalpavAsaraiH / gataH prAntadazAmAbhrabhaTo'cintitabAdhayA // 574 / / jJAtvA vijJaptitastAdRg svarUpaM prabhavo'pi hi / bahuvighnaM hi kalyANaM kArmaNadhyAnalIlayA // 575 / / pratiSThAvasare caityazikhare nRtyatastadA / mithyAdRzAM devatAnAM doSaM drutamabUbudhan // 576 / / sAdhAraH prayatnena rakSaNIyo yathAtathA / dayAlutaiva ca paraM jinazAsanajIvitam // 577 / / iti vyomAdhvanotpatya yazazcandreNa saMyutAH / bhRgukacchaparisaraM samprAptAH prabhavaH kSaNAt // 578 / / mUlaM mithyAksurINAM prabhavaH saindhavAM surIm / anunetuM tasthivAMsaH kAyotsargeNa tatkSaNam // 579 / / darpaNa saindhavA devI sAvahelaM mukhAmbujAt / AkRSya darzayAmAsa svajihvAM hemasUraye / / 580 // saroSamatha sUrIndraH prakSipyodUkhale kaNAn / tADayAmAsa muzalaprahArairgaNipANinA // 581 / / nibiDaM pIDitA devI gRhNantI dazanAGgulIH / bruvANA rakSa rakSeti papAta prabhupAdayoH // 582 / / muJcAmAtyamiti prokte nAhamekaiva doSabhAk / grasto'yaM sarvadevIbhiH khaNDazaH pUrvameva ca // 583 / / 1.B karmeti / 2. B vrata0 / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 66 10 15 20 25 kumArapAlacaritrasaGgrahaH ityAdidInavacanAmapyenAM roSadAruNAH / nigRhya sUrayo'mAtyaM mocayAmAsurAzu tam // 584 // prAtaH zrIsuvratasvAmipraNipAtasamAhitAH / AsedivAMsaH prAsAdaM tuSTuvurjinanAyakam // 585 // saMsArArNavasetavaH zivapathaprasthAnadIpAGkurA, vizvAlambanayaSTayaH paramatavyAmohaketUdgamAH / kiJcAsmAkaM manomataGgajadRDhAlAnaikalIlAjuSastrAyantAM nakharazmayazcaraNayoH zrIsuvratasvAminaH // 586 // zrImadAmrabhaTasyetthamupakRtya maharSayaH / yayuryathAgataM lokahitAzeSapravRttayaH // 587|| vAgabhaTAmrabhaTAmAtyau cakrAte paramArhatau / lATa- -kuGkaNadezeSu vihArAlaGkRtAM bhuvam // 588|| SSSS29. athAnyasminnavasare zrIkumAranarezvaraH / kAmandakI mahAnItizAstraM zuzrAva kovidAt // 589 // 'parjanya iva bhUtAnAmAdhAraH pRthivIpatiH / vikale'pi hi parjanye jIvyate na tu bhUpatau // 590 // ' zrutveti prAha bhUbharturupamyA tarhi nIradaH / ' 4 cakruH sAmAjikAH sarve nyuJchanAnIyatA prabhoH // 591 // vilokyAvAGmukhaM rAjA tadAnIM tu kapardinam / na vyarthaM ceSTate hyeSa ityekAnte tamabravIt // 592 || svAmin ! 'upamyA' zabdo'yaM sarvazAstreSu ninditaH / chandAnuvartinastvete'bhinandanti vRthA prabhum ||593|| arAjakaM varaM svAmin ! na tu mUrkho mahIpatiH / akIrtiste ca vidveSiNDaleSu prasarpati // 594 // upameyam, upamAnam, aupamyam, upamA tathA / tulyArthavAcakAH zabdAH zuddhA vyAkaraNeSvamI // 595 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaaldevcritm| zrutveti yuktopanyastaM tadvAkyaM laJjito nRpaH / AsthAnotthAyamekAnte pAThavelAmacIklRpat / / 596 / / paJcAzad varSadezyo'pi varSeNaikena bhUpatiH / vRtti-kAvyatrayaM kasmAdapyupAdhyAyato'paThat / / 597|| nityaM paicuSyavaiduSyasAmagryA pakvadhInRpaH / vidvatsu birudaM lebhe zrIvicAracaturmukhaH // 598 / / 6630. kadAcidanyadA vizvezvaranAmA mahAkaviH / zrIsomanAthamuddizya pratasthe kAzidezataH // 599 / / aNahillapure prApto hemasUrIndraparSadi / sasAmantanarAdhIzasevitaM vIkSya taM jagau // 600 / 'pAtu vo hemagopAlaH kambalaM yaSTimudvahan / ' sAbhiprAyaM bhaNitveti budho yAvad vilambate // 601 / / nRpaM nirIkSya sakrodhaM prabhUNAM hInavarNanAt / tadiGgitajJo vijJo drAguttarArdhamudAharat // 602 / / 'SaDdarzanapazugrAmaM cArayan jainagocare / ' bhUpo'pi hRSitastasmai tadAsanamadApayat // 603 / / pANDityagoSThImAsUtrya prabhubhiH saha paNDitaH / sutarAM mumude rAjamarAla iva mAnase // 604|| rAmacandrAdisAdhUnAM parIkSArthamatho budhaH / 'vyASiddheti' samasyAyAsturIyaM pAdamAkhyata // 605 / / rAmacandramuniryAvat prakAzaM vaktumaihata / utkallolamanAmbhodhiH zrIkapardI tadA'vadat // 606 / / naitasyAH prasRtidvayena sabale zakye'pi dhAtuM dRzau, sarvatra pratibhAvyate mukhazazijyotsnAvitAnairiyam / itthaM madhyagatA sakhIbhirabhito dRgmIlanAkeliSu; vyASiddhA nayane mukhaM ca rudatI khe garhate kanyakA // 607 // 1. B nyastatadvAkyaM / 2. B pada0 / 3. B sarvatrApi ca lakSyate / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 kumArapAlacaritrasaGgrahaH paJcAzatasahastrANAM mUlyaM graiveyakaM nRpaH / 'bhAratyAH pada'mityasyAkSipat kaNThe kapardinaH // 608 / / ityAdidivyavaidagdhIsnigdhacitena bhUbhujA / sthApyamAnazciraM vizvezvara: kavirudAharat // 609 / / kathAzeSaH karNo dhanijanakRzA kAzinagarI, saharSa heSante harihariti hammIraharayaH / sarasvatyAzleSapraNayalavaNodapraNayini, prabhAsasya kSetre mama hRdayamutkaNThitamataH // 610 // ityuktivyaktivaicitrIcamatkRtahRdA tadA / satkRto bhUbhujA'gacchad yathAsthAnaM vizAradaH // 611 / / 6631. sapAdalakSabhUbharturbhuktau nAgapure pure / cikArayiSayA jainacaityasya kumaro nRpaH // 612 / / dUtena jJApayAmAsa zrImadvIsalabhUpateH / tasmin bhUmimadadAne jinadharmavirodhataH // 613 / / kumArapAlabhUpAlaH svayamAgatya sainyayuk / rurodha zrInAgapuraM bile tArkSya ivoragam // 614|| tadantaH kumaro nAma mahAmANDaliko balI / ciraM bahi:sthasainyena raNaM cakre zarAzari // 615 / / nAgAnubhAvato durgaM grahItuM vigraheNa tam / na zeke gUrjarezo'pi tadaiko mAgadho'bhaNat // 616 / / eha na hoi dhara dhAra sAra pAmAranarindaha / eha na hoi ujjeNi ju paiM aMjIya bailacaMDaha / maiMDavagaDha nahu~ eha ju paI asivara dhaMdholIya / uccuyANa nahu eu ju paMI niyabhuyabali tIlIya / naugapuraha aihu 'caulakkuvai jai veThiu dahadihi dheNuM / tA namai na kumaramaMDalIya vAla ekka bhamuhaha taNu // 617 // 15 20 25 1. ityuktiyukti0 / B Adarza pAThabhedAH- 1. yaha. 2. ja pai. 3. bhaMjiya. 4. maMDavu gaDhu. 5. ehu. 6. dhaMdholiu. 7. uccayANu. 8. ehu. 9. taI. 10. niyabhua0. 11. toliu. 12. nAyauru pahu. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevacaritam / tataH saroSo bhUpAlo mahArambheNa sarvataH / bhrAntvA catuH pratolISu yuyudhe'bhyantarAdibhiH // 618|| kumaro'lpabalAtmA'pi na mumoca svasAhasam / cAraNo'pi dvitIye'hni rAjJo'gre punarabravIt // 619 // puTThAuTTihiM pherU phira tuM diyara deu jima / jaNa kaMcaNagiri meru kumaraha kumarappAla tima // 620 // sa suptotthApitaH siMha iva bhUpAlapuGgavaH / durgaM niSpIDayAmAsa pakvamAmraphalaM yathA // 621 // tadA mANDaliko bhagnazauryaH kAtaramAnasaH / likhitvA jJApayAmAsa yuktyA zAkambharIpateH ||622|| cUyahalaM paripakkaM vihaliya sAhA sunibbharaM pavaNaM / DAlA DullaNasIlA na yANimo kiM pi nivvaDai // 623 // vijJAya gUrjarAdhIzaM durjeyaM so'pi buddhimAn / nAjagAma svayaM tasmai likhitvA cedamAdizat // 624|| jai jippar3a tAM maMDalIya jihi ta I tuha kumaru yahu kumarappAlu dunni vi hohu kimAu // 625 // prastAve'smiMzcitrakUTe zrImatkumArabhUpateH / zrIvigrahanRpAnIkairgRhItaM hAstikaM balAt // 626 // tatsvarUpaM mANDalikaH kumaraH preSya cAraNam / jJApayAmAsa bhUbharturupAyo'vasare balam ||627 // gayA ji sAjaNa sAthi dhari paiThA vairI tAi / kumarapAla ti hAthi avasu ti avasari bAhaDiGgaM // 628 // zayite gUrjarAdhIze kiMvadantImimAM tadA / hitAya zrAvayAmAsa dAruNAmapi cAraNaH // 629 // 13. ghaNauM. 14. kumarAmaMDaliya0 15. A cAlukka. 16. taNauM. C Adarze pAThabhedA:- 1 balavaMDaha. 2 taha. 3 kuhu tui. 4 nAyauruviha. 5 cAlakkavai. 6 vAlu ekku 1. B phirai ta / 2. B diyaru / 3. B jaNu / 4. C kumaru / 5. BC jippahiM tA maMDaliu / 6. B jiNahiM / 7. C hou hu / 8. A tahAvi / 9. B bAhuDahiM, C bAhuDiihiM / 69 5 10 15 20 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH gaiMDe phuTTa veyaNa gaI vaggahiM layA giNd| ramattau cAlU cakkavai nibbhara 3Avai niMda // 630 // 5balIu bhUyavai jaM karai taM saha karaNaha jaMtu / "mAMDavi jaga 'sairisyUM vayarA kAiM 1degsUi niccaMta // 631 // ityAkarNya mahIpAlo jAto bhAvadvayAkulaH / pradhAnaizca kRtaH sandhiH samaye zobhate'khilam // // 632 // zrInAgapuradurgAntaH preSya paJcakulaM nRpaH / prAsAdaM kartumArebhe vyarthArambho na tAdRzAH (zAm ?) // 633 / / 6632. kumArapAlabhUpAlaH samaM vIsalabhUbhujA / saGgrAmamabhisandhAya jagAma nijapattanam // 634 / / rAjJA vIsaladevena bhaginIpatinA samam / jAtaM gatAgataM dUtaiH zrImato gUrjarezituH // 635 / / sandhivigrahikastasyAnyadA pRSTo mahIbhujA / bhaGgayA sa kSemamAheti 'vizvaM lAtIti vizvalaH' // 636 / / tadvicakSaNatAgarvakharvIkaraNadakSaNaH / zrIkapardimahAmAtyamuttarAyAdizannRpaH // 637 / / 'viH' pakSI tadvadevAsau 'zvalatI'ti vikhaNDite / 'vigraharAja' ityAkhyAM sa pradhAno yadA'bhaNat // 638 / / 'vigrau' vinAzikau klRptau ha-rAjAviti khaNDite / 'kavibAndhava' ityAkhyAM svasya dhAritavAn tataH // 639 / / sapAdalakSadeze'tha jinadharmapravRttaye / kumArapAlabhUpAlaH samiyAya balAdhikaH // 640 // samaM vigraharAjena vigRhya raNakautukI / jIvagrAhaM tamAdAya mumoca bhaginIgirA // 641 // 15 20 _B AdarzagatAH pAThabhedAH-1. gaDaphuTTau. 2. suttau. 3 AI. 4 nidda. 5. baliyau. 6. suhakaraNaha jutta. 7. mAMDivi. 8. sarisau. 9. vayaru. 10. sUyahiM nicyitu. C AdarzagatAH pAThabhedAH-1* gaDa phuTuM. 2 viggaha. 3 bhuyavai. 4 jaM tu. 5 sarisaUM vayara kAMI suhahi niccitu. 1. A tAmarthakharvI0 / 2. B dakSiNaH / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAladevacaritam / tadIye maNDale jaina dharmamArga pravartayan / tilapIDanayantrANi mithyAtvamiva bhaJjayan // 642 // sarvatra sthApayan dharmasthitiM saha nijAjJayA / zrImAMzcaulukyarAjendro gUrjarAtrAmupAgamat ||643||-yugmm 6633. ekadA devabodhAkhyo yogI kapiladarzanI / jainIbhUtaM nRpaM zrutvA svakalAdurmadAzayaH / / 644 / / cakorahaMsasAraGgAdhirUDhairyogibhirvRtaH / AgataH kadalIpatrAdhirUDho nRpaparSadi // 645 // rAjA sarvopadhAzuddhadharmadhautamalo'pi hi / sphaTikopalavat kiJcit tatkalAraJjito'bhavat // 646 / / zrIvAgbhaTamahAmAtyajJApitAH prabhavo'pi hi / yogazaktyA parityajya caturaGgalabhUmikAm // 647 / / vidhAya pazyato rAjJaH svakAyaM tUlavallaghum / / vismayaM dalayAmAsuH smayaM vAdigirAmiva // 648 // nRpacittavimohArthaM sa eva punaranyadA / pratyakSaM mAtApitarau darzayAmAsa vidyayA // 649 / / pitA jagAda vatsa ! tvaM pAkhaNDaivipratAritaH / kulAcAramanAcAravacanairmuktavAnasi / / 650 // jainazrAddhatayA zrAddhapiNDAdi na dadAsi yat / tena dikSu kSudhAkSAmo bhramAmi kSamApatau tvayi // 651 // yanmuktaM tucchavAkyena tithiparvotsavAdikam / na lebhe'hamatastAta ! praveSTuM suraparSadi // 652 / / jAte tvayi mayA vatsa ! vihitA ye manorathAH / te sarve viphalIbhUtA bhUtAvezo'sti kiM nu te // 653 / / dInAnanA punarmAtA tAmyantIva tadA'vadat / varaM vandhyA varaM nindurvaraM niHsvasutA prasUH // 654 / / na punastvAdRzo vatsa ! sArvabhaumaH sutottamaH / yatkRtyairjAyate mAtA hInAnAmapi hAsyatAm ||655||-yugmm 15 25 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH zrutveti dRDhasamyaktvasudhAnirbharadhIrapi / tadvaco viSavegena mohamitthamadhArayat // 656 / / svakarmavazagA jIvAH svakRtaM karma bhuJjate / carAcarahitaM jainaM vAkyaM ceti mataM mama // 657 / / pitRbhyAmuktamevaM ca zRNomi nijakarNayoH / hitau ca mAtApitarau tadidaM kimu sUnRtam // 658 // ityAdyamandasandedolAndolitamAnasaH / yAvattasthau hRdAlInalayo yogIva bhUpatiH // 659 / / zrIvAgbhaTamahAmAtyajJApitAH prabhavastadA / tatkAlaM kalitAkUtakalAkauzalazAlinaH // 660 / / kRtvA jinArcanAM sadyo gurUnnantumupeyuSaH / upAMzu darzayAmAsa nRpaterindrajAlatAm // 661 // AvirbhUya tribhuvanapAlaH sutamalIlapat / dhanyo'smi kRtakRtyo'smi vatsa ! yajjainadharmyasi // 662 // surakinnaranArIbhirgIyamAnaM yazastava / / zrutvA sarvAdhikaM vatsa ! svAtmAnamabhimanmahe // 663 / / uddhRtAH pUrvajAH kRtyaiH kulaM cedaM pavitritam / satputra ! tava dharmeNa surapatI ramAmahe // 664 / / zrIvAgbhaTapure pArzvacaitye mannAmanirmite / nityaM kRtArthayannasmi pUjAkRtyairnijaM januH // 665 / / tathaiva mAtA vAtsalyakulyAbhistamasiJcata / prINitAtmA nRpaH smitvA gurUnAha savismayam // 666 / / kimidaM kautukaM nAtha ! vinAthIkRtamAnasam / purApIdRkSamevAhamadrAkSamidamanyathA // 667 / / sollAsaM guravaH prAhustathaivedaM yathA 'purA / jJAtavyA bhrAntireveyaM tattvaM tvekaM jinoditam // 668 / / 15 20 25 1 BomalAlayat / . Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 kumArapAladevacaritam / kRtrimADambarairanyairdharmaH prauDhimavApyate / kartuau~kayate prauDhiM jaina eva paraM vidhiH // 669 / / zrAddhAdau dattapiNDena priyante pitaro yadi / tadA'nyavihitaM karma bhujyatAmaparairapi // 670 / / tathA ca puNyalAbhAya na kenApi prayatyatAm / sarvAgamavirodhazcAnavasthA ca sudurdharA / / 671 / / siddhAntadugdhadhArAbhidhautabhrAntimalo nRpaH / zrIsarvajJamatenaiva svaM kRtArthamamanyata // 672 / / ityAdi bahuzo dezAntarIyakRtavibhramaiH / adUSitamanovRtti sUrayazcakrire nRpam // 673 / / 6634. [ dvijAdyaiH preritaH kaizcid bhUpaH papraccha prabhum / kiM jaineSvapyado rAkAbhUteSTAdimatAntaram // 674 // Uce prabhurna bhedo'yaM toyaM toyadharasya vai / taDAgAdyApagAbhinnabhUsthaM kiJcittu bhidyate // 675 / / tadvad rAkAcaturdazyAzraye'pyeko jinaH patiH / jinadIkSeSu sarveSu mithaH paryAyavandanam // 676 / / sarve jainarSayo mAnyA jinAjJA cetyato na bhit / rAkAdyA bhicca pAzcAtyA naiva cintyA vipazcitA // 677|| ityAlapya vilupya bhUpatimanaHkAluSyamAgAt prabhuH, svasthAne munipuGgavAMzca sakalAnAkArya rAkAGkitAn / manyadhvaM muninirmitAM prathamato yUyaM pratiSThAM tato; rAkApAkSikamAgamoktavidhitaH kurmo vayaM cetyavak // 678 // prapadya te svIyamupAzrayaM yayU rAkAGkagaccheSu milatsu satvaram / itaH sthaviryAryakayA sumukhyayA sUrirbabhASe sumatiH samauDhyayA // 679 / / zrAddhapratiSThAM vijahanna lajjase siddhAntagurvorapalApapApakRt / / gurukrame cet kila kApi ziSyiNI nyavekSyata tvdhruvtaamlpsyt||680|| 25 ** etAni koSThakagatAni sarvANyapi padyAni nopalabhyante B saJake Adarza / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tadA tayA caNDikayeva bhASitaH, zrIhemamUce sumatistvakampitaH / syAd yad yathA tacca tathA'stu niSkRpaM; prabhorgaNipiyati sma tannRpam / / 681 / / nRpAjJayA zrIsumatau tu gUrjaradharAM, vihAya vrajite ca kuGkaNam / nazyatsu cAnyeSvapi nizrayA prabhoH; kati sthitAH sAdhutayA ca vizrutAH // 682 / / kiJca- kekeyyuktivazo vyadhAd dazarathaH putraM pravAsAdaraM, padmAvatyuditazca kauNikanRpo durthIryudhaM bandhubhiH / raGkaH kaGkasikArthamaGkagasutAnunno'karot pU:kSayaM; tadvat pAkSikamekatAM vrajadapItyasthAd vratinyA girA // 683 // yata:- kumArapAlabhUpAlavArake vatinAmabhUt / tAM rAkAdurdazAM muktvA pUjaiveti prasaGgagIH // * ] // 684 // 158835. kalikAlaikasarvajJAn manvAnastAnatho nRpaH / papraccha sAgrahaM pUrvabhavaM bhavaviraktadhIH // 685 / / ananyopAyatAsAdhyaM vimRzantastadAgraham / / siddhacakramahAmantraM sasmaruvidhipUrvakam // 686 / / tadadhiSThAyakaH zakrasAmAnikasurottamaH / / pUjAjapatapohomadhyAnAdiprINitAntaraH // 687 / / kumArapAlabhUpasya kRtapuNyasya bhAgyataH / / amalasvAminAmA'sau sarvaddhiH prakaTo'bhavat // 688 // abhyarthitastadA hemasUribhirguNabhUribhiH / mahAvidehakSetre'gAnna moghaprArthanAH surAH // 689 // gatvA sImandharasvAmipAdAnte gUrjarezituH / pUrvajanma tathA bhAvyasiddhiprAntamabUbudhat // 690 / / jJApayitvA ca zrIhemasUraye harSabhUraye / yathAgataM gato devo guravo nRpamUcire // 691 / / 20 25 . Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAladevacaritam / 6636. ihaiva jambUdvIpe zrIdeze karNATanAmani / kalyANapuramityasti yathArthAbhidhayA puram // 692 / / tatra zreSThI guNazreSTho dhanado niravadyadhIH / yo jinadharmalAbhena mene svaM dhanadopamam // 693 / / taddharmacAriNI jainadharmakAnanasAriNI / gaGgA gaGgAjalasvacchA patyuzcchAyeva dehinI // 694 / / . AbAlakAlaM tadnehe putravat pAlitazciram / karmakRnnAyako nAma nirmAyo bhadrakAzayaH // 695 / / so'nyadA lokamadrAkSIccaturmAsakaparvaNi / pUjAvidhitapodAnapauSadhavratasodyamam // 696 / / aho dhanyA amI lokA yathAvasaramAgatam / samRddhA dharmakarmAdi sarvaM satyapayanti ye // 697 / / mAdRkSAH punarAjanmadaridrA mRtakA iva / / apUrNavAJchAstAmyanti bhagnapakSA ivANDajAH // 698 / / tadadya nijazaktyAhamapi puNyamupArjaye / / tapaHpUjAdikaM zreSThipRSThalagno'nuvAdaye / / 699 / / saJjAtabhAvanollAsasaJcitaiH paJcarUpakaiH / paJcavratapadAnIva raktapuSpANyupAdade // 700 / pUjopakRtibhRccaitye jagAma zreSThinA samam / ceto'nusArato bhAvyasampadeva vikasvaraH / / 701 // zreSThinaH kurvataH pUjAM tasya bhAvaM ca bibhrataH / ko'pi puNyavizeSo yastaM veda yadi kevalI // 702 / / athAropayato jinabimbe puSpaparamparAm / dadau so'pi svapuSpANi pUjArthaM zreSThinaH kare / / 703 / / zvetapuSpaividhAyA! tatpuSpANi tadantare / tathA nivezayAmAsa reje pUjA yathAghikam / / 704 // 15 20 25 1. B 0sampadiva / 2. B jainabimbe / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 76 25 nAyako'pi tathA dRSTvA pracurAnandatanmanAH / bhAvanAM bhAvayAmAsa raGko nidhidhanaM yathA // 705 // dhanyo'haM yasya puSpANi vyApRtAni jinArcane / adhanyAM rasanAM manye yA na vetti jinastutim // 706 || iyatA kRtakRtyo'smi yatpuSpairantarAsthitaiH / sutarAM zuzubhe pUjA ratnairmauktikahAravat // 707 // 4/ mahATavyAmiva saraH kAnane jAtipuSpavat / iyatkAlaM gataM janma vRthA me dharmajIvinaH // 708 / / dhanyaH so'vasaro bhAvI yatrAhamapi vAsare / svayaM pUjAM kariSyAmi svabhujopArjitairdhanaiH // 709|| bhAvanAM bhAvayannitthaM guruvandanakAmyayA / jagAma pauSadhAgAre zreSThinA saha so'pyatha // 710|| upavAsatapazcake vanditvA gurupAdayoH / na nyayuGga kvApi kArye zreSThI tamapi taddine // 711 || prAtarbhadrakatAM vIkSya tasmai pAraNakAhani / paramAnnaM dadau svecchaM puNyaM hi phaladaM sadA // 712 || dAso'pi dadhyau dharmasya prabhAvo'yamaho ! mahAn / alabdhapUrvaM yallebhe pAyasaM gauravaM ca tat // 713 // ayameva mahAdharmo'nucAryo'taH paraM mayA / AkaNThabhojanAjjAtamajIrNaM kukSizUlayuk // 714 // ArAdhanAM kArayataH zreSThinA'sau samAdhinA / vipadya gUrjarAtrAyAM jAtazcaulukyasadmani // 715 // putrastribhuvanapAladevasya paramArhataH / kumArapAla bhUpAlaH saptavyasanavArakaH // 716 // samyaktvamApya zrIhemasUripAdaprasAdataH / vidhAsyati mahIpIThaM jinacaityavibhUSitam // 717|| 1. B o'dhamajIvinaH / kumArapAlacaritrasaGgrahaH Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 10 kumaarpaaldevcritm| paJcAzadvarSadezIyo rAjA'STAdazadezabhuk / triMzadvarSANi rAjyaM ca 'bhuktvA puNyaparo mRtaH // 718 / / tRtIyadevaloke'sau devo bhAvI mahaddhikaH / / tatazcyutvA videheSUtpadya mokSaM vrajiSyati // 719 / / zrutveti jAgradutkaNThAtaraGgitabhavAntaraH / karNATadeze bhUpAla: praiSIccaturamAnuSAn // 720 / / pratyakSaM sarvamevedaM jJAtvA taistairUpakramaiH / sarvottaraM mahIpAlo jaina dharmamamanyata // 721 // zaGkAdidoSanirmuktaM samyaktvaM pAlayan dRDham / ekacchatraM jainadharmaM cakre kenApyabhANi yat / / 722 / / AjJAvartiSu maNDaleSu vipuleSvaSTAdazasvAdarAdabdAnyeva caturdaza prasRmarAM mAriM nivAryojasA / kIrtistambhanibhAMzcaturdazazatIsaGkhyAn vihArAMstathA; klRptvA nirmitavAn kumAranRpati no nijaino vyayam // 723 // 6637. atha kacchaparAjasya bhAryAyAH puSpabhUpateH / mahAsatyA lakSarAjajananyAH kila zApataH // 724 // zrImUlarAjavaMzIyarAjanyAnAM tadAdyapi / lUtinAmA mahArogaH saGkrAmati sudurdharaH // 725 / / -yugmam // kumArapAlabhUbharturlutAvyAdhiryadA punaH / bAdhAmadhAt tadA sUriH praNidadhyau tadAyuSi // 726 / / AtmAyuH sabalaM vIkSya taM ca rogavazAyuSam / aSTAGgayogAbhyAsena taM doSamudamUlayat // 727 / / caturazItivarSAyurmitaiH zrIhemasUribhiH / nijAvasAnaM nizcityArebhe'ntyArAdhanAkriyA // 728 / / tadarthaduHkhitAya zrIbhUpAya prabhavo'bhyadhuH / SaNmAsIzeSamevAsti tavApyAyurataH param / / 729 / / santAnAbhAvato vidyamAna eva narAdhipa ! / nijottarakriyAM kuryAH jAgaryAM dharmavartmani // 730 // 15 20 25 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 kumArapAlacaritrasaGgrahaH bhAvyarAjyAdhipatvAdi kalibhAvena durmadam / upadizya nRpasyAgre prabhavo'nazanaM vyadhuH // 731 // padmAsanasamAsInalayaikAgryavazendriyAH / sUrayo dazamadvArA cakrire prANanirgamam / / 732 / / saMskArAnantaraM sUreH pavitramiti bhUpatiH / vavande dehajaM bhasma tataH sAmantamaNDalI // 733 // paurAmAtyAdivargazca tathA mRtsnAmapAharat / yathA tadAspadaM hemagartetyadyApi vizrutam // 734 / / prabhuzrIhemasUrINAM zokaviklavamAnasaH / 10 vijJaptaH sacivai rAjA sagadgadamado'vadat // 735 / / puNyAjitazubhaprAptInna zocAmi prabhUnaham / saptAGgamapi sAmrAjyamidaM me tvaprayojakam // 736 / / tadeva khalu zocAmi rAjapiNDena dUSitam / yanna lagnaM prabhoraGge madIyamudakAdyapi // 737 // dharmAtmA'pi sa kaSTena samAraM smAraM prabhorguNAn / SaNmAsImaticakrAma cyavanAta ivAmaraH / / 738 / / atha prabhUkte divase samAptAyuH samAdhinA / kumArapAlabhUpAlaH svarlokamadhitasthivAn // 739 / / iti saMkSepataH proktaM caritraM gujarezitaH / kumArapAlapratibodhazAstrAd jJeyaM vizeSataH // 740 // iti zrIrudrapallIyagacchAlaGkArahArazrIsaGghatilakasUriziSyazrIsomatilakasUriviracitaM zrIkumArapAlabhUpAlacaritraM samAptaM / [A Adarze-'saM. 1512 varSe ASADhamAse kRSNapakSe navamyAM lilekh||'] 15 20 1. B saMkSepeNa / 2. B bhUpAlapratibodhacaritraM / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaguNotkIrtanazlokAH / stumastrisandhyaM prabhuhemasUregnanyatulyAmupadezazaktim / / atIndriyajJAnavivarjito'pi yaH kSoNibhartuLadhita prabodham // sattvAnukampA na mahIbhujAM syAdityeSa klRpto vitathaH pravAdaH / jinendradharmaM pratipadya yena zlAdhyaH sa keSAM na kumArapAlaH // nRpasya jIvAbhayadAnaDiNDimairmahItale nRtyati kIrtinartakI / samaM manobhistimikekitittiristabhoraNakroDamRgAdidehinAm // dyUtAsavAdIni nRNAM niSedhAhidaiva saptavyasanAni bhUpaH / duSkarmato durgatisambhavAni paratra teSAM tvamitAni tAni // pade pade bhUmibhujA nivezitairjinAlayaiH kAJcanadaNDamaNDitaiH / 10 nivAritA vetradharIrivoddhRtaiH sphuranti kutrApi na ke'pyupadravAH // -zrIsomaprabhAcAryaH / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purAtanAcAryasaGgrahIta-gadya-padyamayaH kumArapAlaprabodhaprabandhaH / // aha~ namaH // 1. svayaM kRtArthaH puruSArthabhAvairjagAda yastAn jagatAM hitAya / nAthaH prajAnAM prathamaH pRthivyAM jIyAd yugAdau puruSaH sa ko'pi // 1 // 2. *praNamAmi mahAvIraM sarvazaM puruSottamam / surAsuranarAdhIzaiH sevyamAnapadAmbujam // 2 // 3. parA manasi pazyantI hadi kaNThe ca madhyamA / mukhe ca vaikharItyAhurbhAratI tAmupAsmahe // 3 // 4. ajJAnatimirAndhAnAM jJAnAJjanazalAkayA / naitramunmIlitaM yena tasmai zrIgurave namaH // 4 // 10 661. sakalasurAsuranaranikaranAyakaziraHzekharAyamANapAdaravindazrIsarvajJopajJapathapAnthapraSThasya kalikAlasarvajJa zrIhemasUrigurUpadezavivekavizeSaprAptAzeSabhUSalaya paGkti -2 svayaM kRtArthaH' ityetasya pUrva idamadhikaM padyam jyotizcidAnandamayasvarUpaM, nirUpyate yanmunibhiH samAdhau / heturmahAnandapadasya seturbhavAmbudhestajjayati prakAmam // 1 // B paGkti -4-9 dvitIya-tRtIya-caturthazlokasthAne padyadvayamidam - brAhmI parabrahmasvarUpA, saMsevanIyA sumanaHsamUhaiH / svatAtatulyA zivatAtirastu, paraM catUrUpadharo svayaM zayA // 1 // yeSAM prasAdena samIhitArthAH, siddhayanti sarve vibudhAdhipAnAm / zrImadgurUn kalpatarUpamAnAn, vande sadAnandanasAvadhAnAn // B 1. Bopadezapravekaviveka0 / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / pratiSThasya sakalajantujAtajIvAtujIvadayAdharmaniSThasya nija jabalakalitasakalabhUpAlakulavijayavilasadyazaHpratApagariSThasya zrIkumArapAlabhUpAlasya prArabhyate'yaM prabodhaprabandhaH / tatra ke'pi jijJAsavaH praznayanti-'ko'yaM kumArapAlabhUpAlaH, kazcAyaM kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUriguruH / kathaM ca tasya pratibodhaH ?' - iti sarvamidamAvedyamAnaM zrUyatAm / 5 662. tathAhi-asmin jambUdvIpe dvIpe bharatakSetre yugaladharmakAle pravarttamAne tRtIyArakaparyante saptakulakarAH purA'bhUvan / teSu saptamaH zrInAbhikulakaraH, tasyAdiyoginI marudevAsvAminI dharmapatnI babhUva / tayoH putraH sakaladharmArthakAmamokSANAM catuHpuruSArthAnAM prathamaH prasAdhakaH, pareSAmupakArAya prathamopadeSTA, prathamaH puruSaH, prajAnAM samyagyogakSemakaraNAt prathamo nAthaH, zaizave pracurekSuyaSTikRtAvaSTambhahRSTatvAt praNAmAga-10 tendrasthApitakSvAkuvaMzaH, samagraizvaryAdiguNopetatvAt prathamo bhagavAn, prathamo jinaH smjni| tasmizcakSvAkuvaMze krameNa SaTtriMzad rAjakulAnyabhUvan / teSu mahApuruSaratnasaGkule zrIcaulukyakule SaTtriMzallakSagrAmAbhirAme kanyakubjadeze kalyANakaTakapure zrIbhUyarAjA rAjyaM karoti / tena rAjJA svaputryA mahaNalladevyA gUrjaradharitrIkaJcakasambandhe dattA / 15 663. itazca garjarAtraikadeze vaDhiyAradeze paJcAsaragrAmapradeze bahiH zrIzIlaguNasUrayaH zakunAvalokanArthaM gatA vanagahanamadhye vRkSazAkhAnibaddhajholikaM bAlakamekaM dRSTvA samIpasthatanmAtaramUcuH- 'bhadre ! kA'si tvam ? / ' tayoktam - 'rAjapatnI aham / kanyakubjadezIyazrIbhUyarAjabhayena cApotkaTakulakamalakamalabandhorasya putrasya gopanArthamatra sthitaa'smi'| tataH zrIsUribhiraparAhne'pi tadRkSacchAyAmanamitAmAlokya 'ko'pyayaM 20 mahAnarezvaro bhAvI'ti tatsvarUpaM zrAddhAnAmAvedya tasya rakSA kAritA / sa ca bAlakaH zrIgurudattavanarAjanAmA'STavArSiko rAjacihna: krIDan parabAlakAsahyatejAH samabhUt / 5. yataH- pIUNa pANiyaM saravarammi piDhei na diti sihiDiMbhA / hohI jANa kalAvo payai ccia sAhae tANa // 1 // 664. tataH zrAddhairmAtuH samarpitaH san sa cauramAtulena saha ghATyAdau paribhramana, 25 anyadA kAkaragrAme kasyApi dhanino gRhe khAtraM datvA praviSTo dadhibhANDe kare patite sati 1. B pravarekSu0 / 2. B praNAmAgatasurapatisthA0 / 3. B grAmAbhigame / 4. B jholikAyAM / 5. B samIpasthA ta0 / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH bhukto'hamati sarvaM hitvA gataH / prAtastatputryA zrIdevyA gorase hastAGgalicihnAni ghRtabhRtAni dRSTvA 'ko'pyayaM mahApuruSo bhAgyavAn' iti taM bAndhavatvena pratipadya, 'taM dRSTvA mokSyAmI'ti kRtapratijJA / tatsvarUpamAkarNya rAtrau samAgato vanarAjo guptavRttyA bhojanavastrAdinA satkRto 'mama rAjyAbhiSeke tvayaiva bhaginyA tilakaM kArya'miti pratijJAya 5 gataH / 665. anyadA vanarAjena kvApi vane jAmbAko vaNik ruddhaH / zarapaJcakamadhyAt, sa zaradvayaM bhUmau muJcan kAraNaM pRSTaH prAha-'yUyaM trayo janAH, zarAstu paJca; tena dvAbhyAmadhikAbhyAM kiM prayojanamiti'-tene prokte 'ko'pyayaM sattvazAlI zUraH pumAn, mama rAjyakAle mahAmAtyo bhAvI'ti mukto jAmbAkaH kRtapraNAmaH kimapi zambalAdikaM dattvA 10 gataH / ekadA gUrjarapaJcakulaM SaNmAsairudgrAhitasurASTrAmaNDalaM caturvizatilakSahaimanANakAn catvAri zatAni jAtyaturaGgamAn lAtvA vyAghuTyamAnaM pathi vanarAjena hatvA sarvaM jagRhe / tato varSa yAvat kAlumbhAravane sthitiM kRtvA kanyakubjasthitirutthApitA / / 66. tato navInapuranivezAya bhUmiM vilokayatA vanarAjenA'Nahillo nAma gopaH prAptaH / tena yatra zazakena zvA trAsitastat sthAnaM darzitam / tatastannAmnA aNahillapuraM 15 pattana sakalavAstuvidyAvicArapura:saraprAkAra-pratolI-parikhA-prAsAda-vihAra-harmya hastizAlA-turaGgamazAlA-bhANDAgAra-koSThAgAra-AyudhazAlA-rAjasabhA-alaGkArasabhAsnAnagRha-bhUmigRha-dharmazAlA-dAnazAlA-satrAgAra-pAnIyazAlA-nATyagRha-krIDAgRhazAntigRha-zilpazAlA-candrazAlAdibhivizAlaM sthApitam / tataH paJcAzadvarSavayaso vanarAjasya rAjyAbhiSekaH / zrIpattane saMvat 802 varSe zrIzIlaguNasUribhija'namantrai 20 rAjyasthApanA kRtA / tadA purA pratipannabhaginyA tilakazcakre / tasyA mahAprasAdaH / jAmbAkaH sarvarAjakAryakSamo mahAmAtyaH samabhUt / __ zrIgurUpadezena rAjA vanarAjaH puNyavAn kRtajJaH paJcAsaragrAme zrIpArzvanAthapratimAlaGkRtanijArAdhakamUrtiyutaM prAsAdamacIkarat / 6. gUrjarANAmidaM rAjyaM vanarAjAt prabhRtyapi / 25 sthApitaM jainamantraistu tad dveSI naiva nandati // 1 // iti loke prasiddhirabhUt / tataH SaSTivarSaM vanarAjasya rAjyam / paJcatriMzadvarSa tatputrayogarAjarAjyam / paJcaviMzativarSANi kSemarAjarAjyam / ekonatriMzadvarSANi 1. B 0kubjarAjyasthiti0 / 2. B cakre / 3. B 0prasAdaH kRtaH / 4. B laGkRtaM ni0 / 'gurjarANAmidaM' ityArabhya 'prasiddhirabhUt' ityetadantaH B pratau nAsti / - Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / bhUyarAjarAjyam / paJcaviMzativarSaM vairasiMharAjyam / paJcadazavarSaM ratnAdityarAjyam / saptavarSa sAmantasiMharAjyam / evaM cApotkaTakule saptarAjAno'bhUvan / evaM varSANi 196 / tato dauhitrasantAne caulukyakule rAjyaM gatam / 67. kathaM gatam ?-tathA cAha - kanyakubjIyacaulukyazrIbhUyaDarAjasya sutaH karNAdityaH, tatputracandrAdityastatputrasomAdityastatputro bhuvanAdityaH / tasya rAja- 5 bIjadaDDakkanAmAnastrayaH putrAH / prathamo rAjakumAraH / 7. dIsai vivihaccariyaM jANijjai sujaNa-dujjaNaviseso / ___ appANaM ca kalijjai hiMDijjai teNa puhavIe // 1 // iti vicArya dezAntareSu paribhraman zrIpattane samAyAtaH / sAmantasiMhaM nRpaM vAhakelI kurvantaM dRSTvA'zvaghAte rAjJA datte rAjakumAro'navasaradattena kazAghAtena pIDito 'hA heti' 10 zabdamakarot / rAjJA kAraNaM pRSTo'vadat-'deva ! azve kRtazobhanagatau kazAghAto mama marmAbhighAtaH snyjaatH'| tato rAjJA tasyArpito'zvaH / tena cAzvazikSAkuzalena darzitaM vAhakelIkautukam / jAtastayoH sadRzo yogaH / 8. yataH- azvaH zastraM zAstraM vANI vINA narazca nArI ca / puruSavizeSa prAptA bhavantyayogyAzca yogyAzca // 1 // tataH sAmantasiMhanRpeNAcArAdibhirmahatkulamAkalayya; 9. yataH- abhaNaMtANa vi najjai mAhappaM supurisANa carieNa / ki bulaMti maNIo jAoM sahassehiM ghippaMti // 1 // iti saJcintya rAjakumArasya mahatAgraheNa lIlAdevInAmnI svabhaginI dade / anyadA kAlAntare sA''pannasattvA jAtA / tasyA akANDamaraNe sacivairudaraM vidArya karSita- 20 mapatyam / mUlanakSatre jAtatvAt, mUlarAjo'yamiti nAma kRtam / tajjanmato rAjyAdivRddhi dRSTvA madamattena sAmantasiMhena sa kumAro rAjye'bhiSicyate, gatamadena cotthApyate / tadAdi cApotkaTAnAM dAnamupahAsAya jAtam / taduktam-'cAuDA dAti / ' ekadA madamattena sthApito rAjye mUlarAjaH / tena ca vikalo'yaM mAtula iti vijJAya vinAzitaH, gRhItaM svayameva rAjyam / saMvat 998 varSe jAto rAjyAbhiSekaH / 15 25 1. bhUyagaDadevarAjyam / 2. B cApotkaTarAjakule / 3. tatputracandrAditya0 iti pATha: B Adarza na vartate / 4. B .bhiSeko mUlarAjasya / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 888. sa cAtulabalaparAkramaH pratApAkrAntasakalasImAlabhUpAla: svabalena lAkhAkaM nRpaM jitavAn / tatsvarUpaM yathA-paramAravaMze kIrtirAjasutA kAmalatA, zaizave sakhIbhiH saha ramamANA'ndhakAre prAsAdastambhAntaritaM phUlahaDAbhidhaM pazupAlaM vRtvA, tataH katipayairvaSaiH pradhAnavarebhyo dIyamAnA pativratAvratapAlanAya tamevopayeme / tayoH putro 5 lAkhAkaH / sa ca kacchAdhipaH sarvato'pyajeyaH / ekAdazavAraMstrAsitamUlarAjasainyaH / ekadA kapilakoTe sthito mUlarAjena ruddhaH / dvandvayuddhaM kurvANastasya ajeyatAM dinatrayeNa vimRzya turye dine nijakuladaivatamanusmRtya, tato'vatIrNadaivatakalayA lAkhAko nijaghne / tasyAjau bhUpatitasya vAtacalite zmazruNi padaM spRzan mUlarAjastajjananyA pativratAtI vravrataniSThayA 'lUtArogeNa bhavadvaMzyA vinazyastu' iti zaptaH mUlarAjaH paJcapaJcAzad varSANi 10 yAvat rAjyaM kRtvA, ekadA sAndhyanIrAjanAnantaraM tAmbUle kRmidarzanAt, pUrvaM gajAdidAnaM dattvA sannyAsapUrvaM dakSiNacaraNAGguSThe vahnimocanaM kRtvA aSTAdazadinaiH paralokamagAt / 669. tataH trayodazavarSANi cAmuNDarAjasya rAjyam / SaNmAsAn yAvad rAjyaM vallabharAjasya / ekAdaza varSANi SaNmAsAn durlabharAjarAjyam / sa svaputraM zrIbhImadevaM 15 svarAjye nyasya svayaM vairAgyavAn tIrthayAtrAM kurvan mAlavake gataH / zrImurchana 'chatrAdikaM muJca vA yuddhaM kuru' ityukto dharmAntarAyaM matvA prazamavAn kArpaTikaveSeNa yAtrAM kRtvA paralokamasAdhayat / tatsvarUpaM bhImena jJAtam / tataH prabhRtirAjadvayavirodhaH / bhojarAjena sArddha bhImadevasya [vigrahaH] / 8810. tasya dve rAjyau / ekA vauladevInAmnI paNyAGganA, pattanaprasiddha 20 rUpapAtraM guNapAtraM ca / tasyAH kulayoSito'pi atizAyinI prAjyamaryAdAM nRpatirnizamya tadvataparIkSAnimittaM sapAdalakSamUlyAM kSurikAM nijAnucaraistasyai grahaNake dApayAmAsa / autsukyAt tasyAmeva nizi bahirAvAse prasthAnalagnamasAdhayat / nRpatirvarSadvayaM yAvanmAlavamaNDale vigrahAgrahAt tasthau / sA tu bakuladevI taddattagrahaNakapramANenaitadvarSadvayaM 25 parihatasarvapuruSasaGgA caGgazIlalIlayaiva tasthau / ni:sImaparAkramo bhImastRtIyavarSe svaM sthAnamAgato janaparamparayA tasyAstAM pravRttimavagamya tAmantaHpure nyadhAt / tadaGgajo kSemarAjaH / dvitIyA rAjJI udayamatI, tasyAH sutaH karNadevaH / 1. 'tena ekAdazakRtvastrAsito mUlarAjaH sasainyaH' iti B pratau pAThaH / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / kSemarAja - karNadeva tatputrau bhinnamAtRkau / parasparaM prItibhAjau yathA rAghava - lakSmaNau // 1 // karNamAtustatastena bhImadevena caikadA / pratipannaM rAjyadAnaM zrIkarNasya laghorapi // 2 // vazIkartumiva svargaM bhImadeve divaGgate / dvicatvAriMzad varSANi rAjyaM kRtvA manoramam ||3|| saudaryavaryagAmbhIryaprajJAbuddhiguNottame / rAjyakSame kSemarAje karNo rAjyaM na vAJchati ||4|| rAma iva kSemarAjaH smRtvA bhASAM pitustataH / karNaM mahoparodhena svayaM rAjye nyavIvizat // 5 // 85 1. B 0labhabhAnA / 2. B vvatI / mAtA ca rAjAnam / tato jaya0 / 3. B zrIkarNaH sa ca sva0 / 4. B tasyAM mandAdaraH / jayakezinRpastu tasmi / 5. B nirAdaratAparo / 6. B prANAnapi / 7. B parijihIrSuH kASThacintAM kAritavatI / zrIuda0 / SSSS11. tasya rAjJI mayaNalladevI / tasyAH svarUpaM kiJciducyate - zubhakezinAmA karNATarATturaGgamApahRtaH prAntaraprAntabhUmau nItaH / kutrApi patralavRkSacchAyAM sevamAnaH pratyAsannadAvapAvake prANAnAmAhutiM cAkarot / tatsUnuH jayakezinAmA tadrAjye sacivairabhiSiktaH / tasya rAjJI vijayA / tatsutA mayaNalladevI nAmnI samajani / sA ca zivabhaktaiH zrIsomezvarasya nAmni gRhItamAtra eva iti pUrvabhavamasmArSIt - 'yat pUrvabhave'haM 15 brAhmaNI dvAdazamAsopavAsAn kRtvA, pratyekaM dvAdazavastUni tadudyApanake dattvA, zrIsomezvaranamasyAkRte bAhuloDanagaraM prAptA / tatkaraM dAtumakSamA'grato gantumalabhamAnAcca - " ahamAgAmibhave'sya karasya mocayitrI bhUyAsaM" - iti kRtanidAnA vipadyAtra jAtA' - iti pUrvabhavasmRtiH / atha sA zrIbAhuloDakaramocanAya gUrjarezvaraM pravaraM varaM kAmayamAnA mAtaraM prati taM vRttAntaM niveditavatI / jayakezirAjJA'pi taM vyatikaraM jJApita: 20 zrIkarNaH / svapradhAnapuruSaiH mayaNalladevyAH kurUpatAM nizamya tasminmandAdare, tasminneva rAjJi nirbandhaparAM tAmeva svayaMvarAM prAhiNot / atha zrIkarNanRpo guptavRttyA svayameva tAM kutsitarUpAM vilokya sarvathA nirAdaraparo jAtaH / tataH sA dikkanyAbhiriva mUrti - matIbhiraSTAbhiH sahacarIbhiH saha nRpatihatyAkRte prANAn parijihIrSuH, zrIudayamatyA rAjJyA tAsAM vipadaM draSTumakSamatayA tAbhiH saha prANasaGkalpazcakre / 5 10 25 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 10. yataH - svApadi tathA mahAnto na yAnti khedaM yathA parApatsu / acalA nijoparhatiSu prakampate bhUH paravyasane // 1 // iti nyAyAt, tadAgrahAdeva, anicchunApi sarvathA zrIkarNena sA pariNinye / tadanantaraM haigmAtreNa sarvathA tAmasambhAvayan, kasyAmadhamayoSiti sAbhilASaM nRpaM muJjAlamantrI 5 kaJcukinA vijJAya, tadveSadhAriNIM mayaNalladevIM RtusnAtAmeva rahasi prAhiNot / tAmeva striyaM jAnatA nRpatinA saprema bhujyamAnAyAstasyA AdhAnaM samajani / tadA ca tayA saGketajJApanAya nRpakarAt nAmAGkitamaGgulIyaM nijAGgulyAM nyadhAyi / prAtaH taddurvilasitAt prANaparityAgodyatAya nRpataye smArttestaptatAmramayaputtalikAliGganamiti nivedite, prAyazcittAya tattathaiva cikIrSave, sa mantrI yathAvadathAvadat / sulagne jAtasya tasya sUnornRpatinA 10 jayasiMha iti nAma nirmame / sa bAlakastrivArSikaH savayobhiH samaM ramamANaH siMhAsanamalaJcakre / tad vyavahAraviruddhaM vimRzya nRpeNa pRSTairnaimittikaistasminnevAbhyudayini lagne nivedite rAjA tadaivAbhiSekaM cakAra / svayaM tu devayAtrAyAM gantumanA abhUt / pAlayatyanyadA rAjyaM jayasiMhe narezvare / cacAla devayAtrAyAM karNaH karNa ivAparaH ||6|| zrIdevapattanAdarvAk gavyUtaiH saptabhiH sthitaH / prAsAdaM somanAthasya dRSTvA'bhigrahamagrahIt // 7 // yathA- pApakSayaM hAraM candrAdityAkhyakuNDale / zrItilakamaGgadaM ca paridhAya samAhitaH // 8 // yadA somezvaraM devaM pUjayiSyAmi bhaktitaH / bhokSye tadAzanaM pAnaM tAmbUlamapi nAnyathA // 9 // snAtvA prabhAse zrIkarNo yadAyAcata bhUSaNam / kozAdhipastadA smAha nAdiSTaM svAmibhistataH ||10|| AbharaNaM pattane'sthAt viSaNNazca tato nRpaH / tadA madanapAlAkhyo maNDalIko'bravIditi // 11 // mA viSIda mahArAja ! mantrasiddhidharA yataH / mayA santi sahAnItAH zrIdhanezvarasUrayaH // 12 // 20 86 25 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 1. B vhantRSu / 2. B jJAtvA mAtrAgrahAdeva / 3. B hagmAtreNApi / 4. B tAM na sambhAvayati anyadA ka0 / 5. B cikIrSato rAjJaH sa / 6. B vimRzatA / 7. B koSAdhyakSastadA / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / atha ca rAjJAbhyarthitaistairaNahillapattanAt / AkRSTimantreNAkRSyAbharaNaM tatsamarpitam // 13 / / sampUrNAbhigraho rAjA prAha sUrivaraM prati / yuSmAbhirjIvitaM dattaM mamAbhigrahapUraNAt // 14 // gRhANa tadidaM rAjyamityuktaH sUrirabravIt / rakSa jIvavadhaM rAjan navarAtradvaye'pi hi // 15|| tatheti kRtvA saMsAdhya surASTrAmaNDalaM nRpaH / cakAra vAmanasthalyAM sajjanaM daNDanAyakam / / 16 / / tato madanapAlena vijJaptaH karNabhUpatiH / sArdha dhanezvarAcAryairArUDho raivatAcalam // 17|| sajjano'pi svagurubhiH zrIbhadrezvarasUribhiH / caturvidhena saGghana sArdhaM rAjAnamanvagAt // 18 // zrInemibhavana jIrNaM vIkSya kASThamayaM tataH / sajjano guruNAdiSTo jIrNoddhArakRte kRtI / / 19 / / 11. yataH - jiNabhuvaNAI je uddharaMti bhattIe saDiyapaDiyAI / te uddharaMti appA bhImAo bhavasamuddAo // 1 // 12. athavA-appA uddhario cciya uddhario taha ya tehiM niyavaMso / anne ya bhavvasattA aNumoyaMtA ya jiNabhavaNaM // 2 // yuktamidamupadezakathanaM sAdhUnAm / yataHrAyA-amacca-seTTI-kuDuMbie vAvi desaNaM kaauN| jiNNe puvvAyayaNe jiNakappI vAvi kAravai // 3|| jIrNoddhArAya vijJaptaH sajjanena nRpastataH / surASTrodgrAhitaM datvA'NahillapuramAyayau / / 20 / / atha bhadrezvaraH sUriH sajjanena sahASTamam / tapaH kRtvA'mbikAdevImAhvAnayadadInaghIH // 21 // pratyakSIbhUya sA'pyUce yuvAbhyAM kimahaM smRtA / sUrirAha nemicaityamuddhariSyati sajjanaH // 22 // 1. B atha rAjJA0 / 2. 0raNahillAkhya0 / 15 20 13. 25 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tadenamanujAnIhi pASANakhanimAdiza / ambA'pyUce bhavatvetadalpAyuH punaH sajjanaH // 23 / / daNDAdhipaH prAha kAryastIrthoddhAro vizeSataH / paralokaprasthitAnAM pAtheyaM dharma eva yat / / 24 / / 13. dIpe mlAyati tailapUraNavidhiH stoyaM drume zuSyati, prAvAro himasaGgame jalagRhaM grISmajvarojjAgare / nirvAtaM kavacaM zaradvyatikare rogodbhave bheSajam, dharmo mRtyumahAbhaye sati satAM saMsevituM yujyate // 1 / / ambAnujJAM tato labdhvA pASANasya khaniM ca saH / zrInemicaityaM SaNmAsyAM kalazAntamakArayat // 25 / / jyeSThasya sitapaJcamyAM ziro'rtyA''rto'tha sajjanaH / ambAdevIvacaH smRtvA jAtapaJcatvanizcayaH // 26 / / Adizya parazurAmaM svaputraM dhvajaropaNe / bhadrezvaraguroH pArve saMstAravratamagrahIt // 27 / / * dinASTakaM pAlayitvA'nazanaM sajjano muniH / divaM jagAma putro'tha dhvajAropaM vyadhApayat // 28 // 8812. dvayoH rAjJornaikatrAvasthAnaM yuktamiti AzApallInivAsinaM prabalabhujabalazAlinaM AzAkaM bhillaM jitvA karNAvatI purIM vidhAya, 29 varSANi rAjyaM kRtvA paJcatvamApa / atrAntare parazurAmeNAcinti-rAjA jayasiMhanAmA daNDaM zodhayiSyati tadA kiM 1. B saJjanaH punaH / 2. B grISme / 3. B zaravya0 / saptaviMzatitamazlokAnantaramidamadhikaM padyayugmam jayati yaduvaMzaketuH zivahetuH sakaNa (sakalakarma) kulaketu( tuH)| viSayadu(dru)lavananemiH zatanemidharArcito nemiH // 1 // [na] yAnti nAmagrahaNena yeSAM keSAM na[ rANAM ?] duritAni tAni / tapaH prabhAvAH prathayatantu te no bhadrANi bhadrezvarasUripAdAH // 2 // Pa E 15 . Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / bhAvI / tadA vAmanasthalInivAsibhirvyavahAribhirdaNDadAnaM pratipannam / atha paJcatvamApanne karNadeve mahIpatau / zrImAn jayasiMhadevaH svayaM rAjyamapAlayat // 29 // tataH samudramaryAdA mahI tena vazIkRtA / siddho barbarakazcAtha siddharAjastato'bhavat // 30 // 15. paraM jyotiH parabrahma paramAtmAnamityapi / iti ghanatareSu dezeSu nijAjJAM jaganmAnyAM dApayitvA valamAno raivatAcalAsannAM vAmanasthalIM prApa / tatra daNDanAyakamAkArya daNDamayAcata / daNDAdhipenoktam -- zrIrevatAcalopari mahA'bhayasthAne nikSipto'sti / tato rAjA raivatAcalaM gantumicchuviprairmAtsaryAlliGgAkAramiti niSiddho'pi zrIkarNasya nijapiturgamanaM zrutvA chatrazilAyAM chatramocanaM ca kRtvA gataH / tatra gajendrapadakuNDe snAtvA zrInemijinapUjAM vidhAya tuSTAva | 10 yathA yaM stuvanti budhA nityaM sa zrInemijinaH zriye // 1 // 16. cidAnandamayaM yasya svarUpaM yogacakSuSA / pazyanti yogino nityaM sa zrInemijinaH zriye // 2 // 18. carAcaraM jagatsarvaM yasyAntaH pratibimbitam / tasmai yugAdidevAya paramajyotiSe namaH // 2 // 89 ityAdi stutvA, dharmazilAyAmupavizya prAsAdaramyatAM vilokyoce - dhanyau mAtRpitarau tasya, yenedaM mandiraM kAritam / atrAvasare parazurAma uvAca - 'rAjan ! dharaNItale zrIkarNadeva-mayaNalladevyau dhanyau, yayoH bhavAn sUnuH / zrIkarNavihAro'yaM matpitrA kArito varSatrayodgrAhitavyayena / yadi devapAdAnAM prAsAdecchA vidyate tadA prAsAdaH; yadi vA dravyecchA, tadA dravyaM vyavahArigRhe sthApitamasti / tannizamya pramudito rAjA prAha - 20 'bhavyaM sajjanena daNDAdhikAriNA kRtam / yadatra kRtyaM bhavati tatsarvamapi tvaM kAraya ' ityAdizya devadAye grAmadvAdazakaM datvA zrIzatruJjayamAjagAma / AkRSTakRpANakairviprairniSaddho rAtrau samAruroha / zrIyugAdidevasya saromAJcaM pUjAM vidhAya stutimakarot / yathA17. namo'stu yugAdidevAya tasmai jJAnamayAtmane / prAvarttanta yataH sarvA heyopAdeyabuddhayaH // 1 // 1. B tad / 2. B zrIjayasiMhadevaH sa zrImAn rAjya0 / 3. B barbarako yakSaH / 4. B 'sti nidhiH / tato / 5. B lliGgAntaramiti / 5 - 15 25 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH iti zrIAdijinaM stutvA dvAdazagrAmAn devadAyaM kRtvA, vividhatoraNapatAkAlakSalakSitaM zrIpattanaM prApa / 90 SSSS13. pratidinaM sarvadarzaneSu AzIrvAdadAnAyAhUyamAneSu yathAvasaramAkAritA jainAcAryAH zrIhemacandramukhyAH / siddharAjanRpeNa dukUlAdinA''varjitAH / sarvairavi 5 kavibhirapratimapratibhAbhirAmairdvidhA'pi puraskRto nRpataye zrIhemacandra ityAziSaM papATha19. bhUmiM kAmagavi svagomayarasairAsiJcaratnAkarA, muktAsvastikamAtanudhvamuDDapa tvaM pUrNakumbhIbhava | chittvA kalpatarordalAni saralairdigvAraNAstoraNAnyAdhatta svakarairvijitya jagatIM nanveti siddhAdhipaH // 1 // 10 asmin kAvye niSprapaJce prapaJcyamAne tadvacanacAturIcamatkRtacetA nRpatistaM prazaMsan, kaizcidasahiSNubhirasmacchAstrAdhyayanabalAdeteSAM vidvattetyabhihite, rAjJA pRSTAH zrIhemacandrAcAryAH prAhu: - 'purA zrIjinena zrImanmahAvIreNa indrasya purataH zaizave yadvyAkRtaM tat jainendraM vyAkaraNaM vayamadIyAmahe / ' iti vAkyAnantaram, 'imAM purANavArttAmapahAya, asmAkaM saMnihitaM kaimapi vyAkaraNakarttAraM brUta / ' iti tatpizunavAkyAnantaraM 15 nRpaM sUrayaH prAhuH- 'yadi zrIsiddharAjaH sahAyIbhavati, tadA katipayaireva dinaiH paJcAGgamapi nUtanaM vyAkaraNaM svayaM racayAmaH / ' atha nRpeNa pratipannam / 'rAjan ! idaM bhavatA nirvahaNIyami'tyabhidhAya tadvisRSTAH svapadaM sUrayaH prApuH / tato bahubhyo dezebhyastattadvedibhiH paNDitaiH samaM sarvANi vyAkaraNAni samAnIya zrIhemacandrAcAryaiH zrIsiddhahemAbhidhAnaM pradAnamabhinavaM paJcAGgamapi vyAkaraNaM sapAdalakSagrantapramANaM saMvatsareNa racayAJcakre / 20 rAjavAhyakumbhikumbhe tatpustakamadhiropya sitAtapavAraNe dhriyamANe cAmaragrAhiNIbhyAM cAmarayugmaM vIjyamAnaM nRpamandiramAnIya, prAjyavaryasaparyApUrvakaM kozAgAre nyadhIyata / nRpAjJayA'nyAni vyAkaraNAni apahAya tasminneva vyAkaraNe sarvathA'dhIyamAne, kenApi matsariNA bhavadanvayavarNanAvirahitaM vyAkaraNamiti vyAharatA, kruddhaM [ nRpaM ] nRpAGga[ rakSaka vacanAdavabuddhya dvAtriMzat zlokAn, nUtanAn nirmAya, dvAtriMzatsUtrapAdeSu tAn 25 sambaddhAneva "lekhitvA prAtarnRpasabhAyAM vAcyamAne vyAkaraNe 1. B sarvadarzaniSu / 2. B dhRttvA / 3. B zanakairdi0 / 4 B asmAkamapi / 5. B kamapi jainaM vyA0 / 6. B vyAhRtam / 7. B kruddhe nRpatau / 8 B vacanAt tadava0 / 9 B nirmAya daivazaktyA zrI hemacandrAcAryA dvAtriM0 | 10 B lekhayati sma / prAta0 / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 20. haririva balibandhakarastrizaktiyuktaH pinAkapANiriva / kamalAzrayazca vidhiriva jayati zrImUlarAjanRpaH // 1 // 21. cakre zrImUlarAjena navaH ko'pi yazo'rNavaH / parakIrtistravantInAM na pravezamadatta yaH // 2 // ityAdIMzcaulukyavaMzopazlokAn dvAtriMzatsUtrapAdeSu dvAtriMzat zlokAnavalokya pramudito rAjA vyAkaraNaM vistArayAmAsa / tato rAjAjJayA sarvaH ko'pi haimavyAkaraNaM 5 paThati / bhaNati ca22. bhrAta:! saMvRNu pANinipralapitaM kAtantrakanthAkathAm, mA kArSIH kaTu zAkaTAyanavacaH kSudreNa cAndreNa kim / kaH kaNThAbharaNAdibhirbaTharayatyAtmAnamanyairapi, zrUyante yadi tAvadarthamadhurAH zrIsiddhahemoktayaH // 1 // 10 zrIsiddharAjadigvijayavarNane vyAzrayanAmA granthaH samarthitaH / zrIhemasUrInabhyarthya sarvavidyAvizAradAn / vyAkaraNaM siddhahemaM tato rAjA pravarttayat // 31 // 6614. athAnyasminnavasare zrIsiddharAjaH saMsArasAgaratitIrSayA sarvadarzaneSu / sudevatva-sudharmatva-supAtratvajijJAsayA pRcchyamAneSu nijastuti-paranindApareSu sandehadolAdhirUDhamAnasaH zrIsiddharAjo hemAcAryamAkArya vicAryaM kAryaM papraccha / AcAryaistu caturdazavidyAsthAnarahasyaM vimRzya iti paurANikanirNayo vaktumArebhe-'yat purA kazcid vyavahArI pUrvapariNItAM patnI parityajya saGgrahiNIsAtkRtasarvasvaH, sadaiva pUrvapatnyA pativazIkaraNAya tadvedibhyaH kArmaNakarmaNi pRcchamAne kazcid gauDadezIya iti prAha- 20 'razminiyantritaM tava patiM karomi / ' iti uktvA, kiJcidacintyavIryaM bheSajamupanIya 'bhojanAntardeyami'ti bhASamANaH, kiyaddinAnte samAgate kSayAhani tasmiMstathAkRte, sa pratyakSAM vRSatAmApa / sA ca tatpratIkAramanavabudhyamAnA vizvavizvAkrozAn sahamAnA nijaduzcaritaM zocayantI, kasyApi tarormUle vizrAntA nirbharaM vilapantI, AlApaM nabhasi akasmAt zuzrAva / tadA tatrAgato vimAnAdhirUDhaH pazupatirbhavAnyA taduHkhakAraNaM pRSTo 25 ____ 1. '0hemaM tato rAjA pravartayat // ' ityasya sthAne 0hemacandrAkhyaM sa vyadhApayat / ' Pb iti pAThaH / 2. B athAnyadAnyasmi0 / 3. B zrIjayasiMhadevo he0 / 4. B sarvasvo babhUva / sadaiva / 5. B bhASate sma / kiya0 / 6. B sa tayA tathAkRte sati sa / 7. B pazupatirbhagavAn bhavA0 / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 kumArapAlacaritrasaGgrahaH yathAvasthitaM nivedya ca, tarozchAyAyAM puMstvanibandhanamauSadhaM tannirbandhAdAdizya tirodadhe / sA tadanu tadIyAM chAyAM rekhAGkitAM nirmAya tanmadhyavartina auSadhAGkarAn ucchedya vRSabhavadane nikSipantI, tenA'pyajJAtasvarUpeNa auSadhAGkareNa vadananyastena sa vRSabho manuSyatAM prApa / yathA tadajJAtasvarUpeNApi bheSajAGkareNa sA samIhitAM kAryasiddhiM cakAra, tathA kaliyuge 5 mohAndhite tirohitapAtraparijJAne sabhaktikaM sarvadarzanArAdhanenAviditasvarUpamapi muktipradaM bhavatIti nirNayaH / punaH pAtraparIkSAvicAre zrIhemasUrayaH prAhuH- rAjan ! dvaipAyana-yudhiSThira-bhImasaMvAde pAtraparIkSAyAM bhImaH prAha 23. mUrkhastapasvI rAjendra ! vidvAMzca vRSalIpatiH / 10 ubhau tau dvAri tiSThete kasya dAnaM pradIyate // 1 // yudhiSThira uvAca24. sukhAsevyaM tapo bhIma ! vidyA kaSTadurAsadA / vidvAMsaM pUjayiSyAmi tapasA kiM prayojanam // 2 // bhImo'pyUce25. zvAnacarmagatA gaGgA kSIraM madyaghaTasthitam / apAtre patitA vidyA kiM karoti yudhiSThira ! // 3 // dvaipAyana uvAca26. na vidyayA kevalayA tapasA cApi pAtratA / yatra jJAnaM kriyA cobhe taddhi pAtraM pracakSate // 4 // __ 20 evaMvidhaguNapAtrabhaktyA muktiH - iti zrIhemacandrAcAryaiH sarvadarzanasammate nivedite sati sarvadharmAn zrIsiddharAja ArarAdha / 15 8815. atha sA mayaNalladevI jAtismaraNAt pUrvabhavavRttAnte zrIsiddharAje nivedite sati zrIsomanAthayogyAM sapAdakoTimUlyAM haimamayIM pUjAM sahAdAya bAhuloDanagare samprAptA / tatra paJcakulena kArpaTikeSu kadarthyamAneSu rAjadeyavibhAgasyAprAptyA sabASpaM 25 pazcAnnivartyamAneSu zrImayaNalladevI hRdayAdarzasaGkrAntabASpA svayameva pazcAvyAghuTantI 1. B tarormUle tacchAyAntaH puM0 / 2. B nikSepayAmAsa / 3. B vApi / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 93 antarA antarAyIbhUtena zrIsiddharAjena vijJapayAJcakre - 'svAmini ! alamamunA sambhrameNa, kuto hetoH pazcAnnivartyate ?' - iti rAjJA'bhihite 'yadaiva sarvathA ayaM karamokSo bhavati tadaivAhaM zrIsomezvaraM praNamAmi nAnyatheti / kiJca - ataH paramazana-nIrayozca niyamaH ' iti rAjA zrute paJcakulamAkArya tatpaTTakasyAnte dvAsaptatilakSAn utpadyamAnAn vimRzya, taM paTTakaM vidArya mAtuH zreyase taM karaM muktvA, tatkare jalaculukaM muJcati sma / tadanu viprAH 5 pRSTAH - 'karamokSe kiM phalam ?' tairUce 27. akare karakarttA ca gosahastravadhaH smRtaH / pravRttakaravicchede gavAM koTiphalaM labhet // 1 // iti smRti: tacchrutvA mudito rAjA / atha sA zrIsomezvaraM gatvA tayA suvarNapUjayA'bhyarcya tulApuruSagajAzvagodAnAdIni dattvA mahAdAnAni pradAya, 'matsadRzA 10 kA'pi nAbhUt na bhaviSyatI 'ti darpAdhmAtA nizi nirbharaM prasuptA / tapasviveSadhAriNA tenaiva devena jagade - 'ihaiva madIyadevakulamadhye kAcit kApaTikanitambinI yAtrAyai samAyAtA'sti / tasyAH sukRtaM yAcanIyaM tvayA' itthamAdizya tirohite tasmin, rAjapuruSairvilokya sA samAnItA / tasmin puNye yAcite'pyadadAnA kathamapi, 'tvayA yAtrAyAM kiM vyayIkRtamiti uktA satI, sA prAha- 'bhikSAvRttyA mayA yojanazatAni 15 dezAntaramatikramya hyastanadivase kRtatIrthopavAsA pAraNakadine kasyApi sukRtinaH sadane bhojanArthamupaviSTA / tadarddhamatithaye dattvA ca svayaM pAraNakamakArSam / bhavatI puNyavatI yasyAH pitR-bhrAtarau nRpau pati - sutau ca rAjAnau / bAhuloDakaradvAsaptatilakSAn mocayitvA sapAdakoTimUlyayA saparyayA agaNyapuNyamarjayantI, madIyapuNye kRze'pi kathaM lubdhAsi ? / anyacca - he mayaNalladevi ! yadi na kupyasi tadA kiJcid vacmi | 20 tattvatastava puNyAt mama puNyaM mahItale mahIyaH / yataH - 28. sampattau niyama: zaktau sahanaM yauvane vratam / dAridraye dAnamatyalpamapi lAbhAya bhUyase // 1 // iti tasyA yuktiyuktena vAkyena sarvaGkaSaM garvaM visasarja / zrIpattanaM prAptA / - SSSS16. anyadA siddhapure rudramahAlayaprAsAde niSpadyamAne mantriNA ca 25 caturmukhazrIrAjavihArAkhya zrImahAvIraprAsAde kAryamANe pizunapraveze rAjA svayamavaloka 1. B'sA' ityasyopari 'kArpaTikabhAryA' iti B Adarze TippaNI / cihnadvayavartI SoDazamI kaNDikA samagrA'pi Pa pratyornAsti / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH nArthamAyAtaH / papraccha ko'tra vizeSaH / zrIhemasUribhiH proktam- 'deva ! mahezvarasya lalATe candraH, zrIjinasya pAdAnte navagrahA bhavanti' - iti vizeSaH / rAjA tanna manyate / tato vAstuvidyAvizAradaH sUtradhAro vicAraM prAha - 'sAmAnyalokAnAM gRhadvAraM paJcazAkham, rAjJAM saptazAkham, ruddhAdidevAnAM navazAkham, zrIjinasyaikaviMzatizAkhaM dvAram / aSTottarazataM ca 5 maNDapAH / rudrAdInAmeka eva / zrIjinasya padmAsanaM, chatraM, pAdAnte navagrahAH, siMhAsanaM ca / nAnyadevAnAm / cet kazcit kArayati, sUtradhAraH karoti, tadA dvayorvighnamutpadyate / nAnyathAtvaM vAstuvidyAyAH sarvajJabhASitvAt / etadAkarNya rAjA pramuditaH / svayaM rAjavihAre kalazAdhiropaNAdikamakArayat / 10 15 20 25 94 29. mudgAnudgatamudgarAnurugadAghAtodyatAn vyantarAn, vetAlAnatulAnalAbhavikaTAn jhoTiGgaceTAnapi / jitvA satvaramAjitaH pitRvane naktaM carAdhIzvaraM, baddhvA barvvaramurvarApatirasau cakre cirAt kiGkaram // 1 // evaM sarvatrAkhaNDapratApo jayasiMho rAjyaM karoti / * 17. itazca kSemarAjasya putro devaprasAdaka: / tasya putrAstribhuvana - devapAlAdayo'bhavan // 32 // tribhuvanapAlasyAbhUt sutaikA tanayAstrayaH / AdyaH kumArapAlAkhyo rAjalakSaNalakSitaH ||33|| mahIpAlaH kIrtipAlastathA prI ( pre ) maladevyabhUt / zrIkRSNadevabhaTTena yodUDhA mohaDavAsake ||34|| bhAryA bhopaladevIti kumArasya babhUva ca / deg atrAntare siddharAjo daivajJaM pRSThavAniti // 35 // mama paTTe ko bhavitA so'pyUce'sti mahAbhujaH / madhye dadhisthalIkAyA yaste bhrAtRvyanandanaH ||36|| rAjyaM no mama putrasya jIvati bhrAtRnaptari / tattaM jJAtvA haniSyAmItyacintayadayaM nRpaH ||37|| * kumArapAlasya putrI lIlU / iti TippaNyAm / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / tato'sau pAdacAreNa kapotImudvahan svayam / gatvA prabhAse putrArthaM somanAthamayAcayat // 38 // somanAtho'pyathovAca mayA rAjyadharaH purA / sRSTaH kumArapAlo'sti tadalaM putrayAJcayA // 39|| saviSAdastato bhUpo vyAvRttaH pattanaM prati / asmin jIvati putro'pi na me bhAvItyacintayat // 40 // mantriNe'kathayaccaitat so'pyUce yuktameva tat / yadA pUrvaM devapAdAH vijetuM mAlavAn gatAH // 41 / / ghATe duddhilikAyAzca saMruddhe yaza( zo)varmaNA / yuSmAbhirjJApitazcAhaM pArApataprayogataH // 42 // tribhuvanapAlasyaitat tadA rAjyaM samarpitam / tvatsamIpe'hamAyAtastena rAjyaM vazIkRtam / / 43 / / nirjitya jasavANaM tvayyAyAte'pi vakti saH / rAjyaM dAsye svaputrAya hatvA siddhanarezvaram // 44 / / iti mantrivacaH zrutvA kruddhaH siddhAdhipastataH / tribhuvanapAladevaM ghAtayAmAsa ghAtakaiH // 45 / / kumArapAlo'pyavantyAM preSya bhrAtRpitRvyakAn / bhAryAM bhopaladevIM tu dadhisthalyAmamuJcata // 46 / / svayaM tu tripuruSANAM maThAdhipatisannidhau / kapaTena jaTAdhArI bhUtvA zrIpattane sthitaH // 47|| siddharAjo'pi tatrasthaM jJAtvA taM ca kathaJcanaH / kSayAhne karNadevasya dvAtriMzattApasaiH saha // 48 / / taM nimantrya maThAdhIzaM paGktyA dhAvan padau svayam / dadarza rAjacihnAni kumArasya ca pAdayoH // 49 / / upalakSya kumAraM taM rAjJA pRSTo maThAdhipaH / avocacca trayAstriMzattApasA vayamAsmahe // 50 // 15 20 25 1. 'kSayAhne' ityasyopari 'zrAddhadine' B Adarza TippaNI / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 96 kumArapAlacaritrasaGgrahaH nAnAvidhairbhakSyabhojyai rAjA sambhojya tAnatha / dhautapotIkRte teSAM bhANDAgAre svayaM gataH // 51 // atrAntare kumAro'pi gRhItvA kuNDikAM kare / utkrAntivyAjato naMSTvA kumbhakAragRhaM gataH // 52 // ApAke racyamAne tu mRtpAtrANAM kRpAlunA / Aligena tadantastaM nidhAyeti surakSitaH // 53 // siddharAjo'pyadRSTvA taM pRSThe'praiSIcca sAdhanam / AgataM sAdhanaM prekSya yayau sanmukhamAligaH // 54 // rATpuruSaistataH pRSTaM pumAn kazcidihAyau ? | kimandhA yUyamagre'pi kiM na pazyatha pAvakam // 55 // rAjaloke gate tena nAzito'nAzito nizi / dRSTvA sainyaM prAgakasmAt kumAro hAlikaM gau // 56 // rakSa mAmiti tenApi saJchannaH kaNTakAbharaiH / tamadRSTvA sainyamapi gataM vyAghuTya pattane // 57 // niHsRtyAtha kumAro'pi muNDApya vikaTA jaTAH / gatvA dadhisthalIM rAtrau militaH svajanaiH samam // 58 // AkArya bosiriM mitraM kulAlamAligaM tathA / gantuM dezAntaraM tAbhyAM saha yAvadamantrayat // 59 // tAvadujjAgarodvignau janakAvUcatustayoH / bhavatAM mantraNairdagdhAH keyaM jAgarikA mudhA ||60|| yadvA kumArapAlasya rAjyaM yadi bhaviSyati / tatkathaM bosire ! tubhyaM lATadezaM pradAsyati // 61 // kiJca re Aliga ! tava citrakUTasya paTTikAm / babandha zakunagranthi tacchrutvA rAjanandanaH // 62 // AligaM bhopaladevyA saha praiSIdavantikAm / svayaM bosiriyuktastu cele dezAntaraM prati // 63 // 1. B nAzito nAzito / 'nAzito' ityasyopari 'niSkAzita:' iti B Adarze TippaNI / 2. B prakasmAt / 3. B yau Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / _ vrajannevaM kumAro'pi nAnAzcaryAvalokadhIH / vizrAntastarucchAyAyAM yAvadasti samAhitaH // 64 / / tAvad bilAnmUSakaM mukhena rUpyanANakamAkarSantaM nibhRtatayA vilokya yAvadekaviMzatisaGkhyAni dRSTvA ekaM gRhItvA bilaM praviSTaH / kumArapAlaH pAzcAtyAni tu sarvANi gRhItvA yAvannibhRtIbhUtvA tiSThati tAvanmUSakastAnyanavalokya tadA vipede / 5 tacchokazaGkAvyAkulitamanasazciraM paritapya cetasIdaM cintayAmAsa30. arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM dhigartho duHkhabhAjanam // 1 // 31. dhaneSu jIvitavyeSu strISu cAnneSu sarvadA / / atRptAH prANinaH sarve yAtA yAsyanti yAnti ca // 2 // 10 tasmAt puro vrajan kayApi ibhyavadhvA zvazuragRhAt piturguhaM vrajantyA, pathi pAtheyAbhAvAd dinatrayakSutkSAmakukSirdhAtRvAtsalyAt kumArapAlaH karpUraparimalazAlinA zAlikarambena suhitIcakre / tadaucityena hRSTo'cintayat32. karacaluyapANieNa vi avasaradinneNa mucchiyaM jiyai / pacchA muyANa sundari ! ghaDasayadinneNa kiM teNa // 1 // 33. jaM avasareNa na hayaM dANaM viNao subhAsiyaM vayaNaM / pacchAgayakAleNaM avasararahieNa kiM teNa // 2 // tasmin karoTakagrAme uSitvA jAtalaGghanau / acchAbilyAM dvitIye'hni prayAtau praharaddhaye // 65 / / kumAro bosiriM prAha adya syAd bhojanaM katham / so'pyAhAsti jananI me sA me dAsyati bhojanam // 66 // 34. yataH- pratidinamayatnalabhye ! bhikSukajanajanani ! kalpalate ! / nRpatinatinarakatAraNi ! bhagavati bhikSe ! namastubhyam // 1 // ityuktvA bosiribhikSAM kRtvA yAtastadantike / karambhakumbhI saGgopya bhikSAsuNDImupAnayat // 67 / / bhuktvobhAvapi suptvA ca pUrvamAdAya bosiriH / karambhaM yAvadaznAti kumAro'cintayat tadA // 68 / / 15 20 25 1. B vilokayati / sa tAvadekaviMzatisaGkhyAni tAni dRSTvA / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH aho'syAdUnatA yena supte mayyekako'tyasau / jIrNe karambhe so'pyAhottiSTha bhukSva nRpAtmaja ! // 69 // Uce kumAraH kiM pUrvamekAkI bhuktavAn bhavAn / sa Uce mama bhikSArthaM gatasyoktaM striyaikayA // 70 // karambhakumbhaM he vipra ! rAtrAvudghATitaM sthitam / gRhANa yadi te kAryaM na punarmama dUSaNam // 71 / / varaM bhavati me mRtyU rakSaNIyo bhavAn punaH / gopitaH sa mayAdAya svayaM bhuktvA parIkSitaH // 72 / / rAjye dAsye tava grAmamenamuktveti rAjasUH / prApto DAGgarikAgrAme sAdhvIlakSmIzriyo maThe // 73 // tathA ca kSudhito jJAtvA bhojitazcArumodakaiH / tayaivArpitapAtheyaH pATalApadrakaM gataH // 74 // tatrezvaravaNigvATyAM praviSTasya paTI gatA / na labdhvA cATubhirapi viSAdo'sya mahAnabhUt // 75 / / prAvRtya bosiripaTIM stambhatIrthe gatastataH / zrIhemasUrIn papraccha kadA setsyati vAJchitam // 76 / / lokottarANi cihnAni tadaGge vIkSya sarvataH / te'pyUcurnRpatirbhAvI sArvabhaumo narottamaH // 77 / / to ca vANIM nizamyAsau harSamAlAsamAkulaH / uvAca rAjyasandeho mriyate tu kSudhA'dhunA // 78 / / zrIvikramAddhi zaradAM navanavatyadhikeSu kAttike mAse / hastArkaravau dvitIyAyAM gateSvekAdazazateSu // 79 // bhavatastadA'bhiSeko na bhavati yadi rAjyasambhavastanme / yAvajjIvaM niyamo'taH paraM sannimittasya / / 80 / / 25 iti nizcayaM zrutvA kumArapAlaH prAha- yadyadaH satyaM tatastvameva rAjA'haM tava sevkH'| zrIsUrirbabhASe rAjan ! surAsuranaranikaranAyakamukuTamaNikiraNanIrAjitapAdAravindasya zrIsarvajJasya zAsane prabhAvako bhavatu bhvaan'| iti pratipannaM rAjJA / 1. B peTalA0 / 2. B tAM tadvANI / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / itazcAgAdudayano gurunnantuM sutaiH saha / AkhyAyAma-bappabhaTyodRSTAntaM hemasUribhiH // 81 / / proktaM ceti kamAro'yaM bhavitA paramArhataH / / sArvabhaumastato mantrIn ! sanmAnyo'yaM mahAdarAt // 82 / / 8818. asyodayanasya puNyodayaH kathyate / yathA-pUrvaM marumaNDalavAstavyaH 5 zrImAlavaMzya UdAbhidhAno vaNik prAvRSi kAle prAjyAjyakrayAya nizIthe vrajan, karmakarairekasmAt kedArAdaparasmin pUryamANe'mbhobhiH 'ke yUyami'ti tAn papraccha / tairvayamamukasya kAmukA ityabhihite, 'mamApi kvApi santI'ti pRcchan, taiH karNAvatyAM tavApi santi' iti abhihite sa sakuTumbastatra gatvA vAyaDIyajinAyatane vidhivad devAnnamaskurvan, kayA chimpikayA zrAvikayA sAdharmikatvAd vavande / pRSTazceti-'bhavAn 10 kasyAtithiH ?' tenoktam-'vaideziko'[pi]miti bhavatyA evAtithiH' - iti tadvAkye zrute taM saha nItvA kasyApi vaNijo gRhe kAritAnnapAkena bhojayitvA, nijatalake nirmA[pi]takAyamAne nivAsya sthApitaH / sa tatra sampannasampat iSTakaM gRhaM cikIrSuH khAtAvasare niravadhi sevadhimadhigamya tAmeva striyamAkArya samarpayat / tayA niSiddhaH / tatprabhAvena tata:prabhRti udayasaMyuktatvAt udayananAmA mantrIti paprathe / tena karNAva- 15 tyAmatIta-vartamAna-bhaviSyaccaturviMzatijinasamalaGkRtaH zrIudayanavihAraH kAritaH / tasyAparamAtRkA bAhaDa-solA-AmbaDa-cAhaDadevanAmAnazcatvAraH sutA abhUvan / kumAro'pyudayanasya gRhe'tiSThat tadA'nyadA / kenApyuktaH siddharAjaH praiSIt tatprati ghAtakAn // 83 / / tat zrutvA kumAro bhItaH prANavANakRte kRtI / ekAkI nizi nirgatya jagAma vaTapadrake // 84 / / viMzopakaikacaNakAn kaDUvaNija ApaNe / kssudhaato bhakSayitvA'sau khaDgamaDDANake dadau // 85 / / 1. B prAjyakedArakriyAyai / 2. B pRSTavAn / 3. B 'karNAvatyA' ityasyopari 'AzApallyAM iti B pratau TippaNI / 4. B namaskurvannekayA / 5. B 'sAdharmika ! tvAM vande' iti bhaNitvA pRSTa iSTakacittaM / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 100 nirdravyaM rAjaputraM taM vilokya vaNigUcivAn / khaDgenAlaM maGgalIke(mAGgalike) bhavantu caNakAstava // 86 // kannAlI - siddhapurake jaTIbhUtvA'tha so'gamat / siddhezvarasya pUjArthaM sthApitastannivAsibhiH // 87 // tatraikadA zakuninaM bhAravaM pRSTavAnasau / vAJchitAptiH kadA me syAt so'pyUce prAtapateH // 88 // prAtarmilitvA zakunAnveSaNAya gatAvubhau / munisuvratacaityordhvaM dRSTvA durgAM sthitau tataH // 89 // zubhaceSTA'karod durgA''malasAre svaradvayam / svaratrayaM ca kalaze daNDe svaracatuSTayam // 90 // hRSTaH zAkuniko'vocat siddhiste vAJchitAdhikA / bhAvinyeva vizeSAttu jinabhaktiprabhAvataH // 91 // vastraiH sampUjya kumarastaM muktvA tApasavratam / gatvA'vantyAM svajanAnAM militvA siddharAdbhayAt // 92 // kvacidyogI kvacidbauddhaH kvacittApasaveSabhRt / kvacitkArpaTikAkAro bhRzaM babhrAma bhUtale // 93 // 9619. gatvA kolApure'drAkSId dAnabhogAdisadguNam / sarvArthasiddhiyogIndraM sevitvA cApyatoSayat // 94 // uvAca yogI mantrau sta ekaH sAmrAjyadAyakaH / svecchayA dhanadAtA'nya AdyaH sopadravaH punaH // 95|| sattvasAraH kumAro'tha mantraM jagrAha rAjyadam / uktena tena vidhinA pUrvasevAM vyadhatta saH // 96 // tataH kRSNacaturdazyAM gatvA pitRvane nizi / zabasya vakSasi nyasya vahnikuNDaM svayaM punaH ||97|| upavizya tasya kaTyAM yAvad homaM dadAti saH / karAlamUrttiH pratyakSastAvat kSetrAdhipo'vadat // 98 // mAmanabhyarcya re dhRSTa ! kimArabdhaM mumUrSuNA / iti zrutvApi niHkSobhaH so'pi jApaM samApayat // 99 // kumArapAlacaritrasaGgrahaH Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 101 tadA ca bhUtvA pratyakSaM mahAlakSmIravocata / gurjarAtrAdhipatvaM te dattaM vastu paJcabhiH // 100 / / siddhamantraH kumAro'tha natvA sarvArthayoginam / kalyANakaTake deze kramAt kAntIpurIM yayau // 101 / / 35. yataH-puSpeSu jAtI nagareSu kAntI nArISu rambhA puruSeSu vissnnuH| satISu sItA druSu kalpavRkSo jinastu deveSu nageSu meH // 5 10 6620. kumAraH kautukAt tasyAM bhraman parisare'nyadA / / kabandhamekamadrAkSId vairiNA'pAstamastakam // 102 / / tatpArve milita: strINAM zuzrAvAnyo'nyajalpitam / aho kacakalApo'sya aho zravaNalambatA / / 103 / / aho dhanatvaM kUrcasya tAmbUle vyasanaM tathA / aho viraladantatvaM zrutvetyekAM tato jagau // 104 / / kathametat, tatastAzcAvocan kiM citramatra yat / dIrgha veNIsalaM pRSThe skandhe kuNDalayoH kiNe // 105 / / AnAbhi hRdi gauratvAt dRzyate zmazruNaH salam / tAmbUlavyasanAccaiSo'GgaSThacUrNena cacitaH // 106 // nityaM viraladantAnAM kSityA raktA kaniSThikA / tat zrutvA'cintayadasau bahuratnA vasundharA // 107|| 15 20 6621. kRtvA snAnaM kumAro'tha sarasyamRtasAgare / tIradevakule gatvA'rcyamAnaM dadRze ziraH // 108 // tasyetivRttaM pRSTazca kazcana sthaviro'vadat / pure hi pravare rAjJA kArite sarasi svayam // 109 / / 1. B 0dhipatyaM / * 'rambhA' yAvat 'meruH' // 1 // ' paryantapAThasthAne rambhA tridazeSu zakraH / nadISu gaGgA puruSeSu rAmaH, kAvyeSu mAgha: kavikAlidAsaH // 1 // B pratau / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 102 padmakozAd vinirgatya zIrSamekaM sakuNDalam / ekena bruDatItyuktvA nimajjad dadRze svayam // 110 // tadardhaM paNDitaiH pRSTaiH prApya mAsacatuSTayam / taM jJAtuM preSitA viprAzcatvAro vRddhasannidhau // 111 // 36. yadekaH sthaviro vetti na tattaruNakoTayaH / yo nRpaM lattayA hanti vRddhavAkyAt sa pUjyate // 1 // taizca gatvA marau deze sthaviraH ko'pyapRcchata / svapitA darzitastena tenApi svapitAmahaH // 112 // saviMzatizatavarSadezIyasyAsya sannidhau / viprairapRcchi zIrSasya bruDatItyuktikAraNam // 113 // so'pyUce bhojayitvA tAn zunIDimbhacatuSTayam / gRhNItedaM mahAmUlyaM zuddhyatyadhvavyayo yataH // 114 // lobhAd viprA api kaTau kRtvA tAMzcalanAkSamAn / vyAghuTantaM vRddhamUcuH svasandehastathaiva naH // 115 // saMzayazchinna evAyamityukte tena te'bhyadhuH / kathaM sa Uce zAstrajJA apyetadapi vettha na // 116 // 37. tvamabhyadhAH / kumArapAlacaritrasaGgrahaH 1. B ovyaye / 2. B sasandehA0 / na // 116 // yaduktam zvAnaM / 3 B DimbhAnIti zvAnagardabhacANDAlamadyabhANDarajasvalAH / spRSTvA devakulaM caiva sacailaM snAnamAcaret // 1 // zAstre niSiddhaH saMsparzo viprANAM yujyate katham / te'pyUcurbahumUlyAni zvaDimbhAni tvamapyadhAH ||117 // tato'smAbhirgRhItAni lobhAd vikriyate na kim / Uce vRddhastadevedaM vizvaM bruDati lobhataH // 118 // iti te chinnasandehAH kumArehAgatAH punaH / paNDitaiH pustakeSvevaM likhito'rthaH savistaraH // 119 // rAjJe'darzi nRpo'pyAha satyametat ziro yadi / zrutvemamarthaM na punaH saraso niHsariSyati // 120 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / tathAkRte tathAjAte caityaM nirmAya bhUbhujA / devasthAne sthApitaM ca zIrSametat prasiddhaye // 121 / / tat zrutvA vividhAzcaryadarzanAjjAtanizcayaH / kiJcit kAlaM kumAro'pi sthitvA kAntyA viniryayau // 122 / / 6622. mallinATajanapade gataH kolambapattane / mahAlakSyA ca kolambasvAmI svapne nyagadyata // 123 / / bhaviSyo gUrjarAtrAyAH svAmI yastava pattane / sameSyati jaTAdhArI vidheyaM tasya pUjanam // 124 // catasRSu dikSu muktaiH puruSaiH purasImani / yathoktalakSaNairvIkSya kumAro bhaktipUrvakam // 125 / / AhUya nRpateH pArzve samAninye tato nRpaH / abhyutthAya svakIyArddhAsane taM sa nyavezayat // 126 / / nigadya ca tamAdezaM rAjJA rAjye nimantritaH / niSiddhaya kumarastasya pArzve tasthau yathAsukham // 127|| soce(?)tathApi te'bhISTaM kumAra ! kiM karomyaham / kumAraH prAha yenAtra jJAyate me samAgamaH // 128 / / dazagavyUtivistAre kolambapattanAntare / bhUmImaprApya rAjJA'tha saGkocya nijamandiram / / 129 / / kumArapAlezvarAkhyaH prAsAdastatra kAritaH / kumArapAlanAmAkaM nANakaM ca pravartitam // 130 // tad dRSTvA kumArazcintitavAn-aho'sya paramA prItiH / 38. yathA cittaM tathA vAco yathA vAcastathA kriyA / citte vAci kriyAyAM ca sAdhUnAmekarUpatA // 1 // tata: kumAro niryAya pratiSThAnapuraM gataH / dvipaJcAzadvIrakUpAdyAzcaryANi vilokayat / / 131 / / 6623. prAptaH krameNojjayinyAM nijasvajanasannidhau / / bhramaMstatrAnyadAyAtaH kuDaGgezvaramandire // 132 // 1. B kuNDage0 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH praNamya liGgaM tanmadhye vyAptaM saptaphaNAkuraiH / vIkSya prazastimadhye tu gAthAmetAmavAcayat // 133 / / punne vAsasahasse sayaMmi varisANa navanavai ahie / hohI kumaranariMdo tuha vikkamarAya ! sAriccho // 1 // Atmano nAmasAmyaM ca varSANAM vIkSya pUrNatAm / gAthArthaM kumaro'pRcchat jainadarzanasannidhau // 134 / / so'pyAha pUrvamatrAsIt siddhaseno divAkaraH / vikramAdityabhUpasya tenAbhyarthanayA kila // 135 / / dvAtriMzadvAtriMzikAbhirvItarAgaH stutastataH / kuDaGgezvaraliGgaM ca sphuTitaM tasya madhyataH // 136 / / AvirabhUd dharaNendraH zrIpArzvapratimAkaraH / taM dRSTvA vikramAdityaH saJjAtaH paramArhataH // 137 / / gurUpadezatastena kAritaM bhUmimaNDalam / anRNaM nijadAnena tataH saMvatsaro'sya mahAn / / 138 / / tenaikadAM siddhasenaH pRSTaH kiM ko'pi bhArate / / ataH paraM jainabhaktaH sArvabhaumo bhaviSyati // 139 / / zrutajJAnena vijJAya gAtheyaM guruNoditA / / rAjJA ca lekhitA'traiva tat zrutvA kumaro'vadat // 140 / / ArhatAnAmaho zaktiH, aho jJAnamaho vratam / aho paropakAritvaM, kimamISAM hi nAdbhutam // 141 / / tata: sajjana-bhopalladevI-bosiribhiH samam / dhRtvA nirbharaveSaM sa ujjayinyA viniryayau // 142 / / 15 20 dazapure padmAsanAsInaM prazamAmRtadharaM yoginaM vilokya nanAma / sa dhyAnaM muktvA 25 kumAramUce - 1. B kuNDage0 / 2. B sphaTitaM / 3. B nirjara0 / . Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 40. sarvasminnaNimAdipaGkajavane ramye'pi hitvA ratiM, zuddhAM muktimAlikAM prati dRzaM yo dattavAnAdarAt / cetovRttinirodhalabdhaparamabrahmapramodAmbubhRt / samyaksAmyasarojasaMsthitijuSe haMsAya tasmai namaH // 1 // tataH kumAro'pRcchat- 'yogin ! kiM snAnaM kiM dAnaM kiM dhyAnaM ceti ?' 5 yogyUce - 41. etadAkarNya pramuditaH / snAnaM manomalatyAgo dAnaM cAbhayadakSiNA / jJAnaM tattvArthasambodho dhyAnaM nirviSayaM manaH // 1 // 6624. madhye dazapure sthitvA citrakUTanagaM gataH / zAnticaitye zvetabhikSo rAmacandrasya sannidhau // 143 // jAte citre citrakUTadurgotpattimapRcchata / rAmo'pyUce'taH krozatraye'bhUnmadhyamApurI ||144|| tatra citrAGgado rAjA so'nyadAbhinavaiH phalaiH / yoginA vyAghrayuktena SaNmAsAvadhi sevitaH // 145 // pRSTo heturatho rAjJA yogyUce mantrasiddhaye / dvAtriMzallakSaNavataH sAnnidhyAt te bhavecca saH // 146 // 42. nAbhiH svaraH sattvamiti pratItaM gambhIrametantritayaM narANAm / uro lalATaM vadanaM ca puMsAM vistIrNametantritayaM pradiSTam // 1 // 43. vakSo'tha kukSirnakhanAsikAsyaM kRkATikA ceti SaDunnatAni / hrasvAni catvAryatha liGgapRSThaM grIvA ca jaGge'bhimatapradAni // 2 // rAjJA pRSTaH punaH kAni lakSaNAni mahItale / kautukaM yadi te tarhi zrUyatAM tAni bhUdhara ! // 147 // i. B itaH / 2. B hetumatho / 3. B vlakSaNayujaH / 4 B jaGghA' / 105 10 15 20 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 44. netrAnta-pAda-kara-tAlvadharauSTha-jihvA, raktAnyamUni nanu sapta hitprdaani| sUkSmANi paJca dazanAGgaliparvakezAH; sAkaM tvacA kararuhAzca na duHkhitAnAm // 3 // 45. hanu-locana-bAhu-nAsikA-stanayorantaramatra paJcakam / iti dIrghamidaM tu paJcakaM na bhavatyeva nRNAmabhUbhujAm // 4 // 46. triSu vipulo gambhIrastriSveva SaDunnatazcaturhasvaH / saptasu rakto rAjA paJcasu sUkSmazca dIrghazca // 5 // zrutveti mudito rAjA prAha yogIndramuttamam / kimu kAryaM mayAkhyAhi yathA tathA karomyaham // 148 / / yataH kRSNacaturdazyAM rAtrau citranagopari / mama siddhyati mantrazcet tvaM tatrottarasAdhakaH // 149 / / omityuktvA narendreNa sa yogIndro vyasRjyata / rAjapatnyAntaritayA tat zrutvA'vAci mantriNe // 150 // uvAca mantrI jJApyo'haM yadA tatra vrajet nRpaH / tato yathoktavelAyAM khaDgavyagrakaro nRpaH // 151 / / ekAkI niryayau channo rAjA jJAtvA mantryapi / dakSo narendrarakSArthaM nRpeNAlakSito yayau // 152 // nRpo'pi citrazailAgramArUDho vIkSya yoginam / vyAghraM ca homasAmagrI tato'jalpat karomi kim // 153 // rakSArthaM homasAmayyA muktvA tatra narezvaram / yogI jalArthaM savyAghraH kSIrakUpaM gataH svayam // 154 // itazca prakaTIbhUya natvoce mantriNA nRpaH / devopakaraNairebhiH sAdhyate svarNapUruSaH // 155 / / tattaM sisAdhiSuryogI homitvA tvattanuM dhruvam / tad yatasva svarakSAyai ityuktvA'ntarito'tha saH // 156 / / 15 20 25 1. B rAjyA / - Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / rAjJA saha tataH snAtvA jalamAnIya yoginA / vilepanairvilipyAGgaM homArthaM jvAlito'nalaH // 157 // uktazca rAjA tvaM deva ! pratipannaikavatsalaH / tadasya vahnikuNDasya dehi pradakSiNAtrayam // 158 // rAjA sazaGkastaM smAha tvaM yoginnagrato bhava / tato yogI tathA kurvanna cchalaM prApa bhUpateH // 159 // atha vyAvRttya sahasA nRpaM yAvajjuhoti saH / tAvannarendra- mantribhyAM sa evAgnau huto haThAt // 160 // vyAghro'pyanupraviSTastaM saJjAtaH svarNapUruSaH / sampUjya taM gRhItvA ca rAjA'gAnmadhyamAM purIm // 161 // yacchan yathecchaM draviNaM khyAtiM sa prApa sarvataH / tataH svaRddhirakSArthamAdidezeti mantriNam // 162 // yathA citragireH pArzve kUTazailo'sti durgamaH / tasyopari mahAdurgaM kArayAbhaGgurodyamaH // 163 // mantriNApi tathArabdhe yAvaccecIyate divA / tAvannipatati rAtrau SaNmAsA iti jajhire || 164 || tathApyabhaGgurotsAhaM nRpaM kUTAcalAdhipaH / uvAca mA kRthA durgamatra kartuM na ko'pyalam // 165 // prANAtyaye'pi karttA'smi nRpeNokte suro'bravIt / yadyaivaM nizcayastarhi kuru citranagopari || 166 // durgasya nAma madhye tu deyaM mannAma bhUpate ! | tatra citrAGgadazcakre durgaM citranagopari || 167 // nagaraM citrakUTAkhyaM devena tadadhiSThitam / koTIdhvajAnAM yanmadhye sahasrANi caturdaza // 168 // lakSezvarANAM yogyA ca kAritA talahaTTikA / vApIkUpasaromukhyaM zeSaM devena kAritam // 169 // itazca svarNapuruSaM siddhaM citrAGgadasya tam / grahItuM kanyakubjezaH zambhalIzo nRpo balI // 170 // 107 5 10 15 20 25 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 10 47. kumArapAlacaritrasaGgrahaH arautsId durgamAgatya tatazcitrAGgado'pi hi / / niyantritapuradvAro lasatyupari nirbhayaH // 171 / / -yugmam / / carAH kaurikaveSeNa varSeH katipayaiH puram / pravizya zuzruvurvArtA gRhe zulkAdhikAriNaH // 172 / / gavAkSasthA mantriputrI lAlayantI nijaM sutam / bhASate tAta ! kiM naite mucyante vaNijArakAH ? // 173 / / hasitvA tatpitAhaite na vatse ! vaNijArakAH / zambhalIzacamUreSA'vAtsId durgajighRkSayA // 174 / / vatse ! janma yadA te'bhUt tadedaM sainyamAgatam / tvamUDhA ca putravatI jAtApyetat tathaiva ca // 175 / / tat zrutvA zambhalIzo'pi sasainyo durgame pure / prAptaH prokto gavAkSasthabakarIvezyayA yataH / / 176 / / gaNDUpadaH kimadhirohati meruzRGga, kiM vA rakherajagaro niruNaddhi mArgam / zakyeSu vastuSu budhAH zramamArabhante; durgagrahagrahilatAM tyaja zambhalIza ! // 1 // athApasRtya rAjJApi preSitA gUDhapUruSAH / samarpya prAbhRtaM tasyAH procuH svAmini ! naH prabhuH // 177 / / jitvA citrAGgadaM durgajighRkSustvatprasAdataH / tat prasIdAdizopAyaM sA'pi hRSTA jagAda tAn // 178 / / sarvapratolIrudghATya pUritArthimanorathaH / bhuGkte citrAGgado nityaM praveSTavyaM tadA tvayA // 179 / / vivRNomi gavAkSasthA yadA kezAnahaM tadA / jJeyA bhojanavelA sA taM jJAtvA zambhalIzakaH // 180 // bakarIgaNikAbhedAd dvitIye jagRhe'hni tam / durgaM tatazcitrAGgado gRhItvA svarNapUruSam // 181 // -yugmam / 15 20 25 1. B 0baSkarI0 / 2. B sarvAH pra0 / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamArapAlaprabodhaprabandhaH / 109 10 kSIrakUpe dadau jhampAM tat zrutvA zambhalIzarAT / kSIrakUpAjjalaM kRSTvA dRSTvA taM svarNapUruSam // 182 / / yAvadAkarSate tAvat punaH pUrNaH sa kUpakaH / vilakSo'pyasau manasi strIcaritramacintayat // 183 / / 48. etA hasanti ca rudanti ca kAryaheto vizvAsayanti ca paraM na ca vizvasanti / tasmAnnareNa kulazIlasamanvitena; nAryaH zmazAnaghaTikA iva varjanIyAH // 1 // api ca49. sammohayanti madayanti viSAdayanti nirbhartsayanti ramayanti viDambayanti / etAH pravezya sadayaM hRdayaM narANAM; kiM nAma vAmanayanA na samAcaranti // 2 // 50. sau cittahaM saTThI maNahaM paMcAsaThI hIyAI / ammI te nara DhaMDasI je pattijjai tAhaM // 3 // pAhitthI savi vaMkaDI kima pattijji tAsa / nIyasiri ghaDa uvaDAvi kari pacchaI dii je pAsa // 4 // 52. prAptuM pAramapArasya pArAvArasya pAryate / strINAM prakRtivakrANAM duzcaritrasya no punaH // 5 // tato vilakSya citrAGgasutaM vArAhaguptakam / saMsthApya ca svayaM rAjye mahotsavapurassaram // 184 / / zanaiH zanairRjan bhUyaH kanyakubjaM punargataH / / svabhAryAgre'paThad durga bhadro vAdIzvaro'nyadA // 185 / / 53. citrakUTamidaM bhadre ! pRthivyAmekalocanam / dvitIyasyAmbakasyArthe tapastapati medinI // 1 // 15 20 1. B vilakSo'tha s|2. Pa pNcaasii| 3. B hiyaahN| 4. Pa dddhsii| 5. B je visasaI tiyaahN| 6. B pAhi thii| 7. B vaMkuDI kimu pattijjai tAsu / 8. B niyasiri ghaDA dyai / 9. Pa ghaDau cddaavi| 10. B diI ja paasu| 11. Pa durgaM bhaTTo / PB durgabhaTTo / B durgbhtttto'vaadiittto| 12. B stapyati / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 20 110 15 25 54. tataH zrIraghuvaMzamauktika zrIkIrttidhararAjarSiputrasya sukosalamaharSeH pUrvabhavamAtRvyAghrIkRtopasargasya samutpannakevalajJAnasya nirvANabhUmikAM citrakUTAsannAM naitvA, SSSS25. tatastadIkSya sotkaNThaH kanyakubjapuraM yayau / AmrANAM lakSazo vIkSya lakSArAmAn savismayaH // 187 // papraccha kaJcit kimAmrA dRzyante gaNanAtigAH / so'pyUce na karo'trAsti cUtAnAM tad ghanA amI // 188 // rAjye'hamapi cUtAnAM karaM mokSye svanIvRti / vicintyeti kumAro'gAt kAzI nirbharaveSabhAk // 189 // bhrAmannekena vaNijA vastrAdyaiH satkRtaH kRtI | dvitIye'hni luTyamAnaM tadRhaM vIkSya duHkhitaH // 190 // kaJcit papraccha kimidaM soce'dyAputrako vaNik / mRto'sau tadgRhaM tena luNTyate rAjapUruSaiH // 191 / / zrutveti cakitaH svAnte bhavarUpaM vibhAvayat(n) / yathA kSaNAdasau naSTaH zreSThI sarvaM tathA bhavet // 192 // asAraH saMsAraH saralakadalIsArasadRzo, lasadvidyullekhAcakitacapalaM jIvitamidam / yadetat tAruNyaM nagagatanadIvegasadRzaM; aho dhASTaryaM puMsAM tadapi viSayAn dhAvati manaH // 1 // kumAro'cintantayadasau dhig rAjyaM yadaputriNAm / mlecchAnAmapi sarvasvaM rAjA gRhNAti putravat // 193 // 55. kumAraH saparIvAraH tat zrutvA''ruhya taM nagam / vismitaH sarvato vIkSya digbhAgAn nijagAda ca // 186 // zailAH sarve gaNDazailAnukArA, vRddhA grAmAH kSAmadhAmopamAnAH / kulyAkalpAM prauDhasindhupravAhAH; sandRzyante dUrato 'trAdhirUDhaiH // 1 // kumArapAlacaritrasaGgrahaH 1. B kulyAtulyAH / 2. B matvA tatra gatvA namazcakAra tIrtham / 3. B 0 stadvIkSyA / 4. B nirjara0 / 5. B vyabhAvayat / 6. B bhave / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 56. durbhikSodayamannasaGgrahaparaH patyurvadhaM bandhukI, dhyAyatyarthapaterbhiSak gadagaNotpAtaM kaliM nAradaH / doSagrAhinastu pazyati paracchidraM chalaM zAkinI; niSputraM mriyamANamADhyamavanIpAlo hahA vAJchati // 1 // rAjye nAhaM grahISyAmi svadeze svamaputriNAm / pratijJAyeti kumaro gataH pATaliputrake // 194 // tatra ca purA saJjAtanavanandakAritanavasvarNamayaparvatAdisvarUpaM zrutvA manasya cintayat 57. yeSAM vittaiH pratipadamiyaM pUritA bhUtadhAtrI, yairapyetad bhuvanavalayaM nijjitaM lIlayaiva / te'pyetasmin gurubhavahRde budbudastambalIlAM; dhRtvA dhRtvA sapadi vilayaM bhUbhujaH samprayAtAH // 1 // yadasmAkaM vittacayo bhaviSyati tadA dAnabhogAdau vyayaM kariSyAma ityAdi bahu vicintyAgre cacAla / tato rAjagRhe gacchan vIkSya vaibhAraparvatam / zrutvA samavasaraNasthAnAnyeSa visiSmiye // 195 // tatra prAgbhavapuNyaprAgbhArazAlinaH zrIzAlibhadrasya saudhanirmAlyottIrNasvarNamANikyamaNimayAbharaNaprakSepavApIpramukhasthAnAni nirIkSya bhogalIlAM vairAgyaM ca zrutvA vismayasmeramanAzcintayati sma / yathA 58. brahmajJAnavivekino'maladhiyaH kurvantyaho duSkaraM, yanmuJcantyupabhogabhAJjyapi dhanAnyekAntato nispRhAH / na prAptAni purA na samprati na ca prAptau dRDhapratyayAH; vAJchAmAtraparigrahANyapi paraM tyaktuM na zaktA vayam // 1 // 111 1. yairapyetad bhuvanavalayaM nirjitaM lIlayaiva te'pyetasmin gurubhavahade buda0 ityetatpAThasthAne nirjityaitadbhuvanavalayaM ye vibhutvaM prapannAH / saMsAre'smin sarasavilasadbudbuda0 etAdRzaH pAThaH B Adarze / 2. B yadyasmAkaM / 3. B sthAnAdyeSa / 4. B saudhe ni0 / 5 10 tato vaibhAragirimAruroha / zrIzAlibhadrapAdapopagamAnazanazilAtalAdi nirIkSya cetasi camatkRto vairAgyavAn jAtaH / tato navadvIpakadezeSu gatvA jayapuraM yayau / tatra 25 15 20 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 kumArapAlacaritrasaGgrahaH bahi: sarvartupuSpaphalopetamanoramodyAne zakrAvatAratIrthe gataH / tatra kamapiM vRddhapuruSaM tatsvarUpamapRcchat / tenoktam-'purA zrIyugAdidevasya zataM putrA Asan / teSu jayanAmakumArasthApitamidaM jayapuram / anyadA'tra zakrAdisurAsuranaranikaranAyakasevyamAna pAdAravindaH zrIRSabhadevaH samavAsArSIt / tadA samavasaraNasthAne zakra nirmitaH 5 prAsAdo'yam / SaDRtumayamudyAnaM ca bhagavatpUjArthamidam / etadAkarNya vismayamanAzcetasIdaM cintayan-'aho ! anAdikAlIno'yaM zrIjinadharmaH, mahAprabhAvazca / tataH svayaM tatra gatvA AdidevaM nanAma / tato'pi kAmarUpe'gAt kaamaakhyekssnnkautukii| tara kAmAkSIdevIbhavane gataH / pUjArthamAgataM nijarUpanirjitakAmavAmAkSI10garvasarvasvaM strIvRndaM dezasvabhAvAnmuktamaryAdaM sakalakalAkuzalamavekSyAcintayat59. saMsAra ! tava nistArapadavI na davIyasi / antarA dustarA na syuryadi re madirekSaNAH // 60. vairivAraNadantAgre samAruhya sthirIkRtA / vIrazrIdhairmahAsattvairyoSidbhiste'pi khaNDitAH // 15 6626. tato'gAt tatra yatrAsti sarparUpeNa bhUpatiH / ___ bhautikaM daivakaM vApi yadrAjye na bhayaM bhavet // 196 // kazcidRddhapArzve sarparAjyakAraNamapRcchat-tenoktam-'bho ! purA nAgakumAradevasthApitaM nAgendrapattanamidam / tatra zrIkAntarAjA atyanta zrImAn dAtA bhoktA vivekI prajApriyaH paraM yadapi tadapi kAraNaM prApya krodhI bhavati / 20 61. yataH- nAkAraNaruSAM saGkhyA saGkhyAtAH kAraNe krudhaH / kAraNe'pi na kupyante ye te jagati paJcaSAH // 1 // tataH sa rAjA'nyadA krodhAndho vrajan saudhAndhakAre stambhAbhighAtamUcchito niSputro mRtvA''rtadhyAnavazAt saptaphaNAlaGkRtaH so'bhUt svabhANDAgAre / sa mantribhirvAraM vAraM bahirmuktaH svadraviNamohitaH punaH punastatraivAyAti / rAjyaM putraM vinA zUnyaM jAtam / 25 vairibhirniruddham / tato mahati saGkaTe lokaiH purasthApakanAgakumAradevaH smRtaH / sa samAyAtaH / sa jAtismaraM nAgaM saptaphaNAlaGkRtaM [ dRSTvA, ayam ] asmadIyakulotpannaH, 1. sIdamacintayat / 2. B kAmAkSA0 / 3. B syuryadImA / 4. Pa daivikaM cApi / 5. B krodha utpadyate / 6. B rAjyaM ca / 7. 'sa jAti0 yAvat 'asmadIya0 iti pAThasthAne sajAtismaraNo nAgaH saptaphaNAlaGkRto'smadIya iti B pratau pAThaH / - Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaalprbodhprbndhH| purA'pyasya purasya svAmI, tato'yameva rAjA bhavatu,- iti nAgakumAradevakRtarAjyAbhiSekastatprabhAvAdrAjyaM karoti / devaH sausthyaM vidhAya svasthAnamagAt / so'yaM nAgarAjasAmrAjyam / etannizamya kumAreNa cintitam-'aho ! durgatidAtA krodhaH / tataH puramadhye babhrAma kumAro'gAccarmakArabAlacandrApaNe'nyadA / upAnadarthaM tenApi sAdaraM pUrvanirmitam // 197 / / upAnayugalametad yujyate tava pAdayoH / mUlyenAlaM tava svAmin ! maGgalIke(mAGgalike) mayA kRtam // 198 / / hRSTazca zubhavAkyena zuzrAva kumarastadA / pattane pAdukArAjyaM maraNaM siddhabhUpateH // 199 / / kumArapAlarAjAnaM zRNoSi pattane yadA / zIghrameyAstadAmantrya mocikaM kumarastataH // 200 // 10 15 ujjayinyAM sAnucaro gatvA'khaNDaprayANakaiH / kannAlI-siddhapure'gAllAtvAzeSakuTumbakam // 201 // tatra pUrvapratipannamAtulasya dvijanmanaH / gRhe muktvA svakuTumbamekAkI pattane yayau // 202 / / 6627. gatvA gRhe kRSNabhaTTadevasya bhaginIpateH / rAtrau nanAma bhaginI kumAraH pramilAbhidhAm // 203 / / bhrAteti pratyabhijJAya tayApi snApitaH svayam / snAnanIre vIkSya snAtAM durgA zAkuniko'bravIt // 204 / / saptAhAntarbhavAn rAjA pramANaM zakunA yadi / tadAkarNya bhaginyA'pi vijJaptaM patyurAtmanaH // 205 / / maNDalezakRSNadevaH kumAraM parirabhya tam / tavaiva rAjyaM nAnyasya mA viSIdetyuvAca saH // 206 / / mahitaTadezAdhIzaM vijayapAlarANakam / mitramAkArya kRSNena paryAlocaH kRtastataH // 207 / / 20 25 1. B tadida0 / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 114 agre pradhAnaizcolukyau tau dvau rAjyArthamAhUtau / mahIpAla - ratnapAlau rAjyaM tvasyaiva me matiH // 208 // dvitIye'hni pradhAnAnAM jJApayitveti tau tataH / AjUhavat kumAraM ca zrIjayasiMhameruke // 209 // tataH pradhAnaiH sambhUya pUrvaM rAjyArthamAhUtaH / mahIpAlastu tAnnatvA dattAdezaM karomi kim // 210|| taM visRjya ratnapAlastairAhUto mahezvaram / praNamya sacivAdIMzca prAJjaliH prAha pUrvavat // 211 // visRSTaH so'pyathAhUtaH kumArapAla Izvaram / natvA sahelamAvarjyottarIyAJcalasaJcayam // 212 // kumArapAlaH [ tai: ] pRSTaH - 'kathaM rAjyaM kariSyasi ?' | kRpANaM darzitaM tena kenApi paThitaM hyadaH // 213 // na zrIH kulakramAyAtA zAsane likhitA na tu / khaDgenAkramya bhuJjIta vIrabhogyA vasundharA // 1 // tAnAhvAstAbhiSekAya mRgendrAsanamAsthitaH / tataH kRSNAdibhiH proce parAmarzaM vimucya bhoH ! // 214 // atrArthe mA vilambadhvaM kArya cejjIvitena vaH / tadbhItaistaistathA cakre kumAraguNaraJjitaiH // 215 // muktAnAM setikA kSiptA tatzIrSe'bhUt sapallikA / kRSNadevabhaTTamukhyaistato rAjetyasau nataH // 216 // zrIkumArapAladevo veSTito maNDalezvaraiH / paTTahastisamArUDho meghADambaramaNDitaH || 217 // cAmarairvIjyamAnastu gRhNan paurajanAziSaH / vividhAtodyanirghoSairbadhirIkRtadiGmukhaH // 218 // hAstikAzvIyapAdAtirathakoTyAbhikoTibhiH / purataH pArzvataH pazcAllaukaizca parivAritaH // 219 // 1. B mAhRtaH / 2. B mAcAmyottarIyA0 / Pb mAvAryottarIyA0 / 3. B koTyAdiko0 / 62. kumArapAlacaritrasaGgrahaH Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / pradattacchaTakuGkubhirmadairmRgamadairiva / dadaddAnaM tadA'rthibhyo rAjA prAsAdamAsadat // 220 // 8828. tataH zrImatkAnhaDadevamukhyaiH samastairapi [sAmantaiH ] paJcAGgacumbitabhUtalaM namo'kAri / sa prauDhatayA dezAntaraparibhramaNanaipuNyena rAjyazAsti svayaM kurvan, rAjyavRddhAnAM pradhAnAnAmarocamAnastaiH sambhUya vyApAdayituM vyavasthitaH / sAndhakAragopureSu 5 nyasteSu ghAtakeSu prAktanazubhakarmaNA preritena kenApyAptena jJApitastadvRttAntastaM pradezaM vihAya dvArAntareNa vapraM praviSTaH / tadanu tAn pradhAnAn yamapurIM prati prAhiNot / 8629. sa bhAvukamaNDalezvaraH zAlakasambandhAt rAjasthApanAcAryatvAcca rAjapATikAyAM sarvAvasareSu ca prAktanaduHkhAvasthAM samarmatayA jalpati sma / rAjJoktam - 'tvayA'taH paramevaMvidhaM sabhAsamakSaM na vAcyaM, vijane tu yadRcchayA vAcyam / 10 63. yataH- AjJAbhaGgo narendrANAM mahatAM mAnakhaNDanA / - marmavAkyaM ca lokAnAmazastro vadha ucyate // 1 // 64. yAcako vaJcako vyAdhiH paJcatvaM marmabhASakaH / ___ yoginAmapyamI paJca prAyeNodvegahetavaH // 2 // iti rAjJoparuddha utkaTatayA avajJAvazAcca-re ! anAtmajJa ! idAnImeva pAdau tyajasi?' 15 iti bhASamANo martukAma auSadhamiva tadvacaH pathyamapi na jagrAha / nRpastadA tadAkArasaMvaraNenApahnavaM vidhAyAparasmin divase nRpasaGketitairmallaistadaGgabhaGgaM kRtvA nayanayugalamuddhRtya, tatastaM tadAvAse prasthApayAmAsa / granthAntare'pyuktam65. kAke zaucaM dyUtakAreSu satyaM, sarpa kSAntiH strISu kAmopazAntiH / klIbe dhairyaM madyape tattvacintA; rAjA mitraM kena dRSTaM zrutaM vA // 1 // 66. yataH- zAstraM sunizcitadhiyA paricintanIya mArAdhito'pi nRpatiH parizaGkanIyaH / AtmIkRtA'pi yuvatiH parirakSaNIyA; zAstre nRpe ca yuvatau ca kutaH sthiratvam // 2 // 25 1. B 0kaGkabhi0 / 2. B vyavasitaH / 3. B re re ! anAtmajJa ! / 4. B dyutakAre ca / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 116 20 *SSSS30. paTTAbhiSekAdanantaraM solAkanAmA gandharvo'vasare gItakalayA'tulayA raJjitAd rAjJaH SoDazAdhikaM zataM prasAde dvaimANAmavApya, taiH sukhabhakSikAM visAdhya, bAlakAn tayA santarpayan 'rAjJo dAnamalpamityupahasan, kupitena rAjJA nirvAsito videzaM gataH / tatratya bhUpateH paritoSitAd gajayugalamAnIyopAyanIkurvan caulukyabhUpAlena sammAnitaH / kadAcit ko'pi vaidezikagandharvo 'muSito'smI'ti tAraM bumbAravaM kurvANaH, 10 'kena muSito'sIti rAjJAbhihito 'mama gItakalayA'tulayA sAmIpyamupeyuSA kautukArpitagalazRGkhalena nazyatA mRgeNe'ti vijJApayAmAsa / tadanu solAbhidhAno gandharvarAT nRpatinA samAdiSTaH, aTavImaTantaM sphItagItAdikRSTividyayA gale khelatkanaka zRGkhalamRgaM nagarAntaH samAnIya tasya bhUpateH sabhAsamakSaM darzayAmAsa / atha tatkalAkauzalena camatkRtamAnasaH nRpatiH solAkaM gItakalAyA avadhiM papraccha / sa tu zuSkadAruNaH 15 pallavaprarohamavadhiM vijJaptavAn / tarhi tatkautukaM darzayetyAdiSTaH, arbudAd girervirahanAmAnaM vRkSamAkSepAdAnAyya tatzuSkazAkhAkhaNDaM rAjAGgaNe kumAramRttikAklRptAlavAle cikSepa / malhAravarNAptA'navadyagItakalayA sadya: prollasatpallavitaM nivedayan sa saparivAraM nRpaM toSayAmAsa / tadA santuSTena rAjJA pAritoSike grAmayamalaM dattam / - baikArasolAprabandhaH / SSSS31.kRtopakArAnAkArya sarvAn sattvahitastataH / kRtajJaH kRtavAn rAjA teSAM pUjAM yathocitAm // 221 // svAmibhakto janotsAhI kRtajJo dhArmikaH zuciH / akarkazaH kulInazca zAstrajJaH satyabhASakaH // 1 // 69. vinItaH sthUlalakSazcAvyasanI vRddhasevakaH / akSudraH sattvasampannaH prAjJaH zUro'cirakriyaH // 2 // 67. Adau mayaivAyamadIpi nUnaM, na taddahenmAmavahIlito'pi / iti bhramAdaGguliparvaNApi, spRzyeta no dIpa ivAvanIpaH // 3 // iti vimRzadbhiH samantataH sAmantairbhayabhrAntacittaistataH prabhRti sa nRpatiH pratipadaM siSeve | 68. kumArapAlacaritrasaGgrahaH 1. Bsa solAka0 / 2. B drammANA0 / triMzattamI kaNDikA samagrA Pb pratau na vartate, agre paJcatriMzattamIkaNDikAyAH pUrvaM copalabhyate / 3. B samAdiSTaH - taM mRgamAnaya / aTavI0 / 4. B 0 gItA''kRSTi0 / 5. B galaM / 6. B zRGkhalaM mRgaM / 7. B dArUNAM / 8. B pallavitaM taM nyavedayata / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 Sl kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 70. pUrvaparIkSitaH sarvopadhAsu nijadezajaH / rAjArtha-svArtha-lokArthakArako nispRhaH zamI // 3 // 71. amoghavacanaH kalpaH pAlitAzeSadarzanaH / pAtraucitye ca sarvatra niyojitapadakramaH // 4 // 72. AnvIkSikI-trayI-vArtA-daNDanItikRtazramaH / / kramAgato vaNikputro bhavenmantrI na cAparaH // 5 // iti nItiM vimRzya tena rAjJA pUrvopakArakartuH zrImadudayanAGgajaH zrIvAgbhaTTadevo mahAmAtyazcake / AliganAmA jyAyAn pradhAnaH, mahaM udayanadevazca / 6632. tadA caulukyarAjJA kRtajJacakravartinA AligakulAlAya saptazatIgrAmamitA vicitrA citrakUTapaTTikA dade / te tu nijAnvayena lajjamAnA adyApi 'sAgarA' 10 ityutyante / yaizca chinnakaNTakAntare prakSipyAkSato rakSitaste'GgarakSakapade pratiSThitAH / vismRtAH zrIhemasUrayaH / 8833. anyadA udayanamantriNA''hUtAH zrIpattane samAyAtAH samahotsavam / kadAcid gurubhiruce-'he mantrin ! tvaM bhUpaM raho brUyAH- adya tvayA navInarAjJIgRhe na suptavyaM rAtrau, sopasargatvAt / kenoktamiti pRccheccet, tadA'tyAgrahe mama nAma bruuyaaH'| 15 tatastena mantriNA tathokte, rAjJA ca tathAkRte, nizi vidyutpAtAt tasmin gRhe dagdhe, tasyAM ca rAzyAM mRtAyAM rAjA camatkRtaH / jagAda sAdaram-'mantrin ! kasyedamanAgatajJAnaM, mahatparopakAritvaM ca ? / ' tato rAjJAnirbandhe kRte mantriNA zrIgurUNAmAgamanamUce / tat zrutvA pramudito nRpastAnAkArayAmAsa / rAjasabhAyAmupAgatAnabhyutthAya vavande, prAJjaliruvAca ca-'bhagavannahaM nijAsyamapi darzayituM nAlaM tatrabhavatAm / tadA stambhatIrthe rakSitaH, 20 bhAvirAjyasamayaciTThaDikA cArpitA / paramahaM prAptarAjyo'pi nAsmArSam / yuSmAkaM niSkAraNaprathamopakAriNAmahaM kathaJcanApi nAnRNIbhavAmi' / sUribhirUce itthaM vikatthase kasmAt tvamAtmAnaM mudhA nRpa ! / upakArakSaNo yatte sampratyasti samAgataH // 222 / / kRtajJatvena cet pratyupaciki(kI)stvaM, tarhi vizvajanIne zrIjaine dharme nijaM 25 1. B dudayanasyAGgajaH / 2. Pa 0devanAmA mahA0 / 3. Pa 'garA' / 4. Pa zrIhemasUrayo'pyAjagmuH / udayanenotsavaH kRtaH / 5. B gurubhirmantrI uuce| 6. B tatrabhavadbhistadA / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 kumArapAlacaritrasaGgrahaH nidhehi| rAjJA ttprtipdyoktm-'yussmaabhirihaanishmaagntvymiti'| evamAcAryaiH saha rAjJaH saGgatiH samajani / 6634. atha zrIkumArapAlaH samastasAmantacakravAlacaturaGgacamUcaGkramaNacalAcalabhUvalayaH, digvijayayAtrAyai cacAla / tatra prathamaM dakSiNAzAM prati prasthito lATa5 mahArASTra-karNATa-tilaGgAdidezAnAvindhyAcalamasAdhayat / tato dakSiNasamudrataTanikaTe'Tan kallolAn dRSTvA kampakAraNamapRcchat / tatra kavayaH procuH73. prAptaH zrIreSa kasmAt punarapi mathitaM manthakhedaM vidhiccha:( tsuH) nidrAmapyasya sampratyanalasamanaso naiva sambhAvayAmi / / setuM badhnAti bhUyaH kimiti ca sakaladvIpanAthAnupAta10 stvayyAyAte vikalpAniti dadhata ivAbhAti kampaH payodheH // 1 // sapAdalakSaTaGkAnaucitye'dAt / tataH setubandhaM vilokya zrIrAmadevaprazastimavAcayat / yathA74. zayyA zADvalamAsanaM zuci zilAsA drumANAmadhaH, zItaM nirjharavAri pAnamazanaM kandA: sahAyA mRgAH / ityaprArthitalabhyasarvavibhave doSo'yameko vane, duSprApArthini yatparArthaghaTanAvandhyairvRthA sthIyate // 1 // aho rAmasya vadAnyatA vane'pi / tataH parazurAmasyAzramaM vilokyovAca- 'aho ! krodhasya visphUrjitam / yaH pUrvaM svAM jnniimghaatyt'| tata: 75. yena triHsaptakRtvo nRpabalavasAsAndramAstikyapaGka, 20 prAgbhAre'kAri bhUricyutarudhirasaridvAripUre'bhiSekaH / yasya strIbAlavRddhAvadhinidhanavidhau nirdayo vizruto'sau, rAjanyoccAMsakUTakrathanapaTuraTad ghoradhAraH kuThAra: // 1 // 15 . catustriMzattamIsamastakaNDikAsthAne Pb pratAvIdRzo laghutamaH pATha upalabhyate tato rAjA digvijayaM cakAra / vindhyAcalaM yAvad dakSiNadizaM pazcimAM surASTrA-brAhmaNavAhakapaJcanadadezAn, uttarasyAM kAsmIrAdidezAnasAdhayat, prAcyAM kuru-sUrasena-kuzAvarta-pAJcAla-videhe-dazArNamagadhAdInasAdhayat / 1. B orASTra-tilagA0 / 2. B prApta zrI0 / 3. B vidadhyAnnidrA ! 4. B nuyAta / 5. B paGka- / 6. B ccAMzakUTa0 / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / aho prANinAM sakalapuruSArthapratyarthI sadA sannihito'yaM krodhaH AcandrArkamayaza: paTupaTahaghaTanApaNDita iti saJcintya pazcAd vyAghuTyamAnaH pathi pravINajanavANImazRNot / yathA76. tAvakInakaTakairathoddhatA dhUlayo jagati kuryurandhatAm / cedimAH karighaTAmadAmbhasA bhUyasA prazamayenna sarvataH // 1 // sapAdalakSamatra dAnam / atha pazcimAM praticacAla / tatra surASTra-brAhmaNavAhaka-paJcanada-sindhusauvIrAdidezAn sAdhayAmAsa / tatra sindhupazcimataTe padmapure padmanRpaputrI padminI padmAvatI nAmnI svapratIhArImukhena zrIkumArapAladevasyAtirUpAdisvarUpaM zrutvA, tataH kRtanizcayA pitrA visRSTA, saptakoTIdravyayutA, saptazatasaindhavaturaGgamaparivRtA, svasamAna-10 SoDazavarAGganAsahitA, svayaMvarA samAyAtA rAjJA pariNItA / asminnavasare kazcit papATha77. ekastridhA hRdi sadA vasati sma citraM yo vidviSAM viduSAM ca mRgIdRzAM ca / tApaM ca sammadabharaM ca ratiM ca siJcat sUryoSmaNA ca vinayena ca lIlayA ca // 1 // atrApi sapAdaM lakSadAnam / tataH pazcAdAgacchan dvArikAsannaH kenApi vijJapta:devAtra kRSNarAjo balinikandano rAjyamakarot / tatra devadAye dvAdazagrAmAn dadau / / athottarAM prati pratasthe / tatra kAsmIroDDiyAna-jAlandhara-sapAdalakSa-parvatakhasAdidezAnA himAcalamasAdhayat / tatra gaGgAtaTe nAnAveSakriyAzAstradaivatAdibhedena / parasparAdhikSepaparAn vivadamAnAn bahuvidhatIrthakAnavalokyAcintayat78. prasannasyAstasaGgasya vItarAgasya yoginaH / bhavanti siddhayaH sarvA viparyAse na kiJcana // 1 // 79. sarvajJatA nAsti manuSyaloke nAtyantamUryo'pi jano hi kazcit / - jJAnena hInottamamadhyamena yo yad vijAnAti sa tena paNDitaH // 2 // tatastatra rAjA nijakIrtiprasarAvasaramavetya sakalapAkhaNDinAM yathAkAmaM dAnamadAt / 25 tato vANArasyAM bhUtAnandayoginaM bahuparIvAravRtaM anekavidyAmantratantrayantrAdivicitra 15 20 1. B kaTake ratho0 / 2. B 0vArAGganA0 / 3. B vidviSAM ca viduSAM / 4. B ca kurvan zauryo / 5. Pa siJcan / 6. B tIthikA0 / . Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 15 120 20 kalAkauzalenAtmIyakRtabahujanaM dRSTvA'cintayat tataH prAcIM prati pratasthe / tatra kuru - sUrasena- kuzAvartta - pAJcAla- videhadazArNa - mAgadhAdIn dezAnasAdhayat / tato rAjA'grato gacchan kvApi vane nirvijane rahaH pradeze kamapi munipuGgavamekAkinamantaH samAdhisvAdhInamanaH prayogaM nAsAgravinyastArddhanimIlitanayanaM prazamapIyUSapAnasuhitaM sakalaprANivargasya nijasaMsargapraNAzitanisargavairaM 10 svAntaikAntabhAvajJAnanRpanirmitapraNAmaM vilokya rAjA savismayaM cintayati sma - 82. tRNaM brahmavidaH svargastRNaM zUrasya jIvitam / viraktasya tRNaM nArI nirIhasya tRNaM nRpaH // 1 // tato rAjA kSaNAntare kRtapraNAmaH punaH sakalabhavaklezanAzinIM dharmAziSaM samAsAdya praznakarot - 'bhagavan ! kathaM durantaviSayAzA nirAzAzcakre ?' muniruvAca- 'rAjan ! yasyAtma-manasorbhinnarucyormaitrI pravartate / 83. 80. ye lubdhacittA viSayArthabhoge bahirvirAgA hRdi baddharAgAH / dAmbhikA veSadharAzca dhUrttA manAMsi lokasya tu raJjayanti // 1 // 81. kulInAH sulabhAH prAyaH sulabhAH zAstrazAlinaH / suzIlAzcApi sulabhA durlabhA bhuvi tAttvikAH // 2 // kumArapAlacaritrasaGgrahaH yogavidhnaikanighneSu tasyecchAviSayeSu kA // 1 // etannizamya rAjA saparikaraH kSaNaM muniprabhAvAt prazAntasvAntaH cetasi cintAM cakAra / aho svArthakRtasyApi sAmyasya mahimA na hi mAnagocaraH / yataH 84. sAraGgI siMhazAvaM spRzati sutadhiyA nandinI vyAghrapotaM, mArjArI haMsabAlaM praNayaparavazA kekikAntA bhujaGgam / vairANyAjanmajAtAnyapi galitamadA jantavo'nye tyajeyurdRSTvA sAmyaikarUDhaM prazamitakaluSaM yoginaM kSINamoham // 1 // tato munisvarUpaM nirUpya svAtmAnaM nininda / aho viSayAzAkaluSaM jagat / tato munidezanAM nizamya katibhiH prayANaiH sAdhitabhUvalayaH, nibhRtaM bhRtabhANDAgAraH, caturaGga25 camUcaJcalIkRtacaturAza:, pUritArthijanAzaH kRtakunItipraNAzaH, prAduSkRtadharmamArgaprakAzaH, yazaHpuJjapUritatribhuvanAvakAzaH zrIkumArapAlanarezvaraH kRtapravezamaGgalamahotsavaH zrIpattana 1. B zastrazAlinaH / 2 B suhitaM hitaM sakala0 / 3. B cintayAJcakAra / 4 B munikRtAM dezanAM / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 kumaarpaalprbodhprbndhH| mAjagAma / dvAsaptatisAmantabhUpAlaiH kRtarAjyAbhiSekaH sAmrAjyaM karoti / 6635. athAnyadA zrIcaulukyacakravartI sarvAvasare sthitaH kauGkaNadezIyasya mallikArjunasya rAjJo mAgadhena rAjapitAmaha iti birudamabhidhIyamAnamazRNot / 85. yathA-jitvA prAg nikhilAnilApativarAn durvAradorvIryataH, kRtvA cAtmavazaMvadAnavirataM tAn pautravat sarvadA / dhatte rAjapitAmaheti birudaM yo vizvavizvazrutaM; so'yaM rAjati mallikArjunanRpaH kodaNDavidyArjunaH // 1 // etadAkarNya soSmANaM rAjAnamadhigamyAgAdhabuddhinidhirmAgadhaH punarabhyaghAt86. raverevodayaH zlAdhyaH ko'nyeSAmudayAgrahaH / na tamAMsi na tejAMsi yasminnabhyudite sati // 1 // 87. yata:- ahaGkAre sati prauDhe vadatyevaM guNAvalI / ahaM kAre patiSyAmi samAyAtA tavAntikam // 2 // iti mAgadhavacanairuddIpito rAjA'vadat- 'aho avijJAtAhaGkArasvarUpo'yaM bhUpaiH / ' tatastadasahiSNutayA svasabhAM nibhAlayan, nRpacittavidA mantrizrIAmbaDena kRtaM lalATe karasampuTam / dRSTvA camatkRto bhUpatiH / sabhAvisarjanAnantaramaJjalibandhasya kAraNamapRcchat / 15 tato mantriputro'vadat-'deva ! yadasyAM sabhAyAM sa ko'pi subhaTo'sti yo mithyAbhimAnaM nRpAbhAsaM caturaGganRpavat mallikArjunaM jayatIti yuSmadAzayavidA mayA svAmyAdezakSameNAyamaJjalibandhazcakre / iti tadvacaH zrutvA rAjA'vadat-'aho asya cAturyam' / 88. udIrito'rthaH pazunApi gRhyate hayAzca nAgAzca vahanti coditAH / anuktamapyUhati paNDito janaH pareGgitajJAnaphalA hi buddhayaH // 1 // 20 tatastadvacaHsamamanantarameva nRpastaM prati prayANAya dalanAyakaM kRtya(kRtvA) paJcAGgaprasAda dattvA samastasAmantaiH samaM visasarja / sa cAvicchinnaprayANaiH kauGkaNadezamAsAdya durvAravAripUrAM kAlambiNinAmnI nadImuttIrya parasmin kUle gate sainye taM saGgrAmAsajjaM vimRzya mallikArjuna: sarvAbhisAreNa praharan tatsainyaM trAsayAmAsa / atha tena parAjitaH sa senApatiH kRSNavadanaH kRSNacchatrAlaGkRtamauliH kRSNaguDDare nivasan zrIpattanabahiHpradeze sthitaH / 1. Pa tavAntike / 2. B caturaGganRpakaM / * saptAzItitamaH zlokaH trayodazItamapaGktigataH 'bhUpaH' / ityasya pazcAt Pa pratau vartate / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 kumArapAlacaritrasaGgrahaH __ atha vijayAdazamIdine rAjapATikAgatena zrIcaulukyabhUbhujA vilokya 'kasyAsau senAniveza: ?' iti pRSTe kazciduvAca-'deva ! kauGkaNAt pratyAvRttasya parAbhUtasyAmbaDasenApateH senAsannivezo'yamiti / ' tadIyalajjayA camatkRto nRpazcintayati sma'aho'sya lajjAzIlatvam' / atrAntare'vasarapAThakaH papATha89. lajjAM guNaughajananI jananImivAryA matyantazuddhahRdayA anuvartamAnAH / tejasvinaH sukhamasUnapi santyajanti; satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 1 // tato'sya sapAdalakSadAnamadAt / punaH prasAdalalitayA dRzA''mbaDaM sambhAvya 10 tadaparairbalavadbhiH sAmantaiH samaM mallikArjunaM jetuM prAhiNot / tataH katibhiH prayANaiH punastAM nadImAsAdya pravAhabandhe viracite tenaiva pathA sainyamuttArya sAvadhAnavRttyA sanmukhamAyAtena mallikArjunasainyena sahAsamasamarArambhe jAyamAne hastiskandhArUDhaM vIravRttyA mallikArjunameva rurodha / dvayozciraM khaDgAkhaDgi dRSTvA mAgadhaH papATha 90. abhimukhAgatamArgaNadhoraNidhvanitapallavitAmbaragahvare / 15 vitaraNe ca raNe ca samudyate bhavati ko'pi puro viralaH pumAn // 1 // iti zrutvA varddhitotsAha AmbaDaH subhaTo dantidantamusalasopAnena kumbhasthalamadhiruhya mAdyaduddAmaraNarasa: 'prathamaM tvaM prahara, iSTaM vA daivataM smara' ityuccaran, karavAladhArAprahArAt mallikArjunaM bhUpIThe loThayitvA, sAmanteSu tannagaraluNTanavyApRteSu kesarikizora iva kariNaM taM lIlayaiva jaghAna / tanmastakaM suvarNena veSTayitvA tasmin deze zrIcaulukyanRpAjJAM 20 dApayitvA, trizatIM jAlAn prajvAlya zrIpattanamAjagAma / tataH sabhAniSaNNeSu dvAsaptatisAmanteSu tasya kozamArpayat / zATIM zRGgArakoTyAkhyAM, paTaM mANikyanAmakaM / pApakSayaM karaM hAraM muktAzuktiM viSApahAm // 223 // haimAn dvAtriMzataM kumbhAn manubhArAn pramANataH / SaN mUDakAMstu muktAnAM svarNakoTI: caturdazaH / / 224 / / viMzaM zataM ca pAtrANAM caturdantaM ca dantinam / zvetaM seDukanAmAnaM dattvA navyaM navagraham // 225 // 1. Pa yathAkramaM sainyamuttArya / 2. B kezari0 / 3. B maNabhArAn / 4. B SaNmUTakAstu / 5. B koTIzcaturdaza / 25 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaalprbodhprbndhH| 123 ityAdyaparamapi tatsatkaM sarvaM samarpya tacchira:kamalena svasvAminaH zrIkumArapAlasya pAdau pUjayAmAsa / mahAvadAtaprItena rAjJA zrIAmbaDasya 'rAjapitAmaha' iti birudaM dattam / caturvizatizataM jAtyaturaGgamAzca prApya tena svagRhAdarvAk sarve yAcakebhyaH pradattAH / atrAntare pizunapravezaH / 5 91. yataH- jamme vi jaM na hUaM naha hohI jaM ca jammalakkhehiM / ___ taM ciya jaMpati tahA pisuNA jaha saccasAricchaM // 1 // ___ tataH prabhAte kiJcidrUnena rAjJA sevAvasare samAyAtaH praNAmaparyante zrIAmbaDaH proktaH- 'tvaM mama dAnAdapyadhikamiyat kasmAddatse ? / yataH, sevakena svAmina Adhikyena dAnaM na deyamiti sevAdharmaH / ' atrAvasare zrIAmbaDasya mAgadhaH papATha 10 rAjasabhAyAm92. zayyA zailazilA gRhaM girigRhA vastraM tarUNAM tvacaH, sAraGgAH suhRdo nanu kSitibhRtAM vRttiH phalaiH komalaiH / yeSAM nairjharamambupAnamucitaM ratyeva vidyAGganA; manye te paramezvarAH zirasi yairbaddho na sevAJjaliH // 1 // mantriNA lakSamaucitye dattam / rAjJaH samadhika: kopaH / tato mantriNA proce'rAjan ! tvaM dvAdazagrAmasvAminastribhuvanapAlaputraH, ahaM tvaSTAdazadezAdhipatyabhujastava putrH| tataH stokamidaM mama dAnamiti' zrutvA rAjA pramuditaH putrapadamarAt / dviguNaM ca prasAdamakarot / atrAntare rAjJo mAgadhaH papATha93. te gacchanti mahApadaM bhuvi parA bhUtiH samutpadyate, 20 teSAM taiH samalaGkRtaM nijakulaM taireva labdhA kSitiH / teSAM dvAri nadanti vAjinivahAste bhUSitA nityazo; ye dRSTAH paramezvareNa bhavatA ruSTena tuSTena vA // 1 // rAjA sapAdalakSadAnamadAt / tataH-- 94. yaH kauberImA turuSkAmaindrImA tridivApagAm / yAmyAmA vindhyamA sindhuM pazcimAM yo hyasAdhayat // 1 // 15 1. B prINitena / 2. B 0mAzca tena / 3. B bhaTTebhyaH / 4. B savva0 / 5. B kSitiruhAM / 6. B ratyaiva / 7. B pAlasya putraH, ahaM tvaSTAdaza0 / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 124 aSTAdazadezeSu rAjJa AjJA pravarttitA zrIAmbaDena / SSSS36. athAnyadA zrIhemasUrimAtA cAhiNidevI pravrajitA / kAlAntare kRtAnazanA namaskArakoTipuNye datte sati zrIpattane puNyavare triSaSTizalAkApuruSacaritrAdilakSagrantho navInaH kAryaH iti prokte sati sUriNA sA mRtA / karNameruprAsAdAgre vipraistathA bharaDakairasUyayA tadvimAnabhagne'tyantadUnAH zrIsUrayastaduttarakriyAM nirmAya tenaiva manyunA mAlavakadeze saMsthitasya zrIkumArapAlasya skandhAvAramalaJcakruH / kumArapAlacaritrasaGgrahaH 95. prabhuH svayaM yadi bhavet svakare vA yadi prabhuH / sa zaknoti tadA kAryaM kartuM naivAnyathA pumAn // 1 // iti vacastattvaM vicintayantaH zrImadudayanamantriNA nRpaterniveditAgamanAH kRtajJaziroratnena 10 nRpeNa paroparodhAnmahotsavapurassaraM saudhamAnItAH / tad rAjyaprAptinimittajJAnaM smArayan nRpaH, tatrabhavadbhiH sadaiva devapUjAvasareSu samAgamyamiti prAha / sUriruvAca 96. bhuJjImahi vayaM bhaikSaM jIrNaM vAso vasImahi / zImahi mahIpRSThe kurvvImahi kimIzvaraiH // 1 // rAjAha - 'maharSe ahaM paralokasamAcaraNAya samatRNamaNibhirbhavadbhiH saha saGgati15 sAGgatyamabhilaSAmi / yataH - 97. ekaM mitraM bhUpatirvA yatirvA......... . // 1 // 98. vinA gurubhyo guNanIradhibhyo jAnAti dharmaM na vicakSaNo'pi / AkarNadIrghojjavalalocano'pi dIpaM vinA pazyati nAndhakAre // 2 // mahAkavipraNItatvAt / kiM mitraM yannivarttayati na pApAt' / zrIsarvajJazAsane mahAprabhAvanAM 20 jJAtvA zrIgurubhirapratiSiddhaM tadvacanam / tato nRpastasya maharSeH parIkSitacittavRttiH zrImukhena sarvAvasaraM vetriNamAdideza / 37. atha tatra yAtAyAte saJjAyamAne sUrINAM guNagrAmastavaM kurvatyurvIpatau purodhA virodhAdityabhyadhAt- 'amI na namaskArArhAH, ajitendriytvaat'| kathamiti rAjJA pRSThe prAha 1. samagrA paGkti: Pa Adarze nAsti / 2. B sUribhirmAtA / 3. B 0devI nAmnI pravrAjitA / 4. B tadvimAne bhagne / 5. B zrIhemasUraya0 / 6. B vicintayantu / ityudayanasya niveditam / tataH zrImadu0 / 7. B varaM / 8. B vetriNAmA0 / 9. Pa virodhAdAmigaH prAha / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 10 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 99. vizvAmitra-parAzaraprabhRtayo ye cAmbupatrAzinaH, te'pi strImukhapaGkajaM sulalitaM dRSTvaiva mohaM gatAH / AhAraM saghRtaM payodadhiyutaM bhuJjanti ye mAnavA steSAmindriyanigrahaH kathamaho dambhaH samAlokyatAm // 1 // iti vacaH zrutvA zrIsUribhirUce- 'na caivamAhAramAhArayanti munayaH / na caikAntenAjite- 5 ndriyatvakAraNamAhAraH, kintu mohanIyakarmaNaH prakRtirapi, tIvramandamandatarabhedA / tathA ca100. siMho balI dviradazUkaramAMsabhojI, saMvatsareNa ratimeti kilaikavAram / pArApataH kharazilAkaNabhojano'pi; kAmI bhavatyanudinaM vada ko'tra hetuH // 2 // iti tanmukhamudrAkAriNi pratyuttare'bhihite nRpaH pramuditaH / 6638. punaH kiyaddine gate nRpapratyakSaM kenApi matsariNA'bhANi-'rAjannete jainA: sUryaM na manyante, pratyakSadaivatam / tatra zrIsUriH prAha101. adhAma dhAmadhAmedaM vayameva hRdi sphuTam / yasyAstavyasane prApte tyajAmo bhojanodake // 1 // iti prAmANyAd vayameva bhaktAH sUryasya na caite tattvataH / 102. payodapaTalaizchanne naiva karvanti bhojanam / astaGgate'tibhuJjAnA aho bhAnoH susevakAH // 2 // vyAsenApi proktam - 103. ye rAtrau sarvadAhAraM varjayanti sumedhasaH / 20 teSAM pakSopavAsasya phalaM mAsena jAyate // 3 // 6639. iti tanmukhabandhe jAte kadAciddevapUjAkSaNe saughamAgate mohAndhakAratiraskAracandre zrIhemacandre yazazcandragaNinA rajoharaNenAsanapaDheM pramAya' tatra kambale nihite jJAtatattvajuSAM kimetaditi nRpeNa pRSTAH zrIguravaH prAhuH- 'rAjan ! kadAcidiha ko'pi janturbhavati, tadA tatpIDApariharaNAyAsau prayatnaH, sarvajanturakSArUpatvAd dharmarahasyasya' / 25 'yadA pratyakSatayA dRzyate jantustadaivedaM yujyate nAnyathA vRthAprayAsahetutvAditi' yuktiyuktAM nRpoktimAkarNya zrIgurubhiruktam- 'rAjan ! yathA bhavadbhizcaurAdyabhAve'pi nagararakSArthaM 1. B gate tu bhuJjAnA / 15 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 126 kumArapAlacaritrasaGgrahaH pratyahamArakSikAH sthApyante, kaTakAbhAve'pi gajaturaGgamAdicamUH zramAbhyAsaM kArApyate, mA muSNantu nagaramiti / tathAtrApi jJeyam / rAjavyavahAravad dharmavyavahAraH / tathA cAgamaH104. pANehiM saMsattA paDilehA hoi kevalINaM tu / saMsattamasaMsattA chaumatthANaM tu paDilehA // 1 // saMsajjai dhuvmeyN..........||2|| sNsttmsNsttaa................||3|| 105. *titthayarA rAyANo sAhU Arakkhi bhaMDagaM ca puraM / teNasarisA ya pANA tigaM ca rayaNA bhavo daMDo // 4 // tathA dharmasamuddeze'pyuktam - 106. Atmavat sarvajIveSu kuzalavRtticintanam / dharmAdhigamanopAyaH zaktitastyAgatapasI ca // 1 // etadAkarNya rAjA camatkRto'vAdIt- 'aho ! zrIjainAgamagambhIratA jIvarakSAdakSatA c'| tataH samadhikaH zrIjinamatAnurAgaH samajani nRpasya / 40. atha rAjJA zrIgurUNAM haimaTaGkakasahasradazakaM puro muktvA yogakSemakaraNAya gRhyatAmityukte zrIsUribhirUce-'sarva dIyamAnaM dvijA gRhNanti, na tu vym'| tato rAjJoce15 bhagavannete paradarzaninaH sarve'pi mayA dIyamAnaM sarvasvamapi gRhNanti / paraM brahmacAribhinirgranthairbhavadbhiH kasmAt kamapi nAdIyateti ?' sUrayaH prAhuH- 'rAjan ! sarvazAstravirodhahetutvAt pratiSiddhaM rAjapiNDam / yadAha smRtau107. *adhItya caturo vedAn sAGgopAGgAn salakSaNAn / zUdrAt pratigrahaM kRtvA kharo bhavati brAhmaNaH // 1 // 20 __ 108. *kharo dvAdazajanmAni SaSTijanmAni zUkaraH / zvAnaH saptatijanmAni ityevaM manurabravIt // 109. rAjJaH pratigraho ghoro madhusvAdo viSopamaH / putramAMsaM varaM bhuktaM na tu rAjapratigrahaH // 110. rAjapratigrahadagdhAnAM brAhmaNAnAM yudhiSThira ! / zaTitAnAmiva bIjAnAM punarjanmo( nma ) na vidyate // 4 // 25 gAtheyaM Pa pratau nAsti / 1. B nAdIyate iti / * 107-108 tamau zlokau Pa Adarza na vidyate / 2. B saTitA0 / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / mahAbhArate zAntiparve'pyuktam / tathA jainAgame ca - 111. saMnihI gahamitte ya rAyapiMDe kimicchie / 112. *saMvAhaNaM daMtapahoyaNAya saMpucchaNadehapaloaNA ya // etatsarvaM sAdhUnAmanAcIrNam / 113. Acelukka uddesiya sijjAyara rAyapiMDa im / vayajipakkimaNe mAsaM pajjosavaNakappe // 1 // iti dazadhA sAdhUnAM sAmAcArIkalpaH / ityAkarNya rAjA pramudito jainaacaarprshNsaamkaarssiit| lajjitAzca dvijAH sarve'dhomukhA abhUvan / 114. ahiMsA prathamo dharmaH sarvazAstreSu vizrutaH / yatra jIvadayA nAsti tatsarvaM parivarjayet // 41. atha katibhirdinai rAjA zrIpattanamAjagAma / anyadA sabhAyAM niSaNNe rAjani saparikare ko'pi matsarI prAha- 'rAjannete jainA vedAn na manyante, ato vedabAhyA 10 na namaskArArhAH' / kimetaditi pRSTA rAjJA zrIsUrayaH prAhuH - 'rAjan ! yadi vedeSu jIvadayAdharmo'sti tarhi sakalazAstrasaMvAdazuddhaM jIvadayAdharmaM kurvANA vayaM kathaM vedabAhyAH / yadAhuH 115. dhruvaM prANivadho yajJe nAsti yajJastvahiMsakaH / sarvasattveSvahiMsaiva dayAyajJo yudhiSThira ! // 116. yadi prANivadhe dharmaH svargazca khalu iSyate / saMsAramocakAnAM ca tataH svargo'bhidhIyate // jainAgamazca 117. savvabhUappabhUyassa saMmaM bhUyAiM pAsao / pihiyAsavassa daMtassa pAvaM kammaM na baMdhaI // 118. savve jIvA vi icchaMti jIviDaM na marijjiuM / tamhA pANavahaM ghoraM niggaMthA vajjayaMti NaM // 127 etatcihnAntargataH samagro'pi granthasandarbha: Pa patau nopalabhyate / 1. B Acelakudde0 / 2. B dvijAH tUSNIM sthitAH / 5 atha vedeSu nAsti jIvadayA tarhi na pramANam, cArvAkadharmazAstravat, dayA- 25 vikalatvAt / 'kimasmAkaM dayAdharmaniSThAnAM taiH prayojanamiti zrutvA te sarve tUSNIM kRtvA 15 20 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 kumArapAlacaritrasaGgrahaH sthitAH / camatkRto rAjA dayAdharme mano dadhau / 8842. athAnyadA vipraiH sambhUya proktam-'zUdrA ete, na praNAmArhAH' / zrIgurubhiruktam- 'kiM nAma tat zudratvaM, brAhmaNatvaM vA kimucyate / na tAvadekAntena jAtyA zUdratvaM, brAhmaNatvaM vA bhavati / yaduktam119. zUdro'pi zIlasampanno guNavAn brAhmaNo bhavet / brAhmaNo'pi kriyAhInaH zUdrApatyasamo bhavet // 120. ata:- sarvajAtiSu cANDAlAH sarvajAtiSu brAhmaNAH / brAhmaNeSvapi cANDAlAH cANDAleSvapi brAhmaNAH // 3 // 121. kRSi-vANijya-gorakSAM rAjasevAmakiJcanAH / ye ca viprAH prakurvanti na te kaunteya ! brAhmaNAH // 3 // 122. hiMsako'nRtavAdI ca cauryayAbhiratazca yaH / paradAropasevI ca sarve te patitA dvijAH // 123. brahmacaryatapoyuktAH samAnaloSTakAJcanAH / sarvabhUtadayAvanto brAhmaNAH sarvajAtiSu // 124. kSAntyAdikaguNairyukto vyastadaNDo nirAmiSaH / na hanti sarvabhUtAni prathamaM brahmalakSaNam // 125. sadA sarvAnRtaM tyaktvA mithyAvAdAd viracyate / nAnRtaM ca vaded vAkyaM dvitIyaM brahmalakSaNam // 126. sadA sarvaM paradravyaM bahirvA yadi vA gRhe / adattaM naiva gRhNAti tRtIyaM brahmalakSaNam // 127. devAsuramanuSyeSu tiryagyonigateSu ca / na sevate maithunaM yazcaturthaM brahmalakSaNam // 128. tyaktvA kuTumbavAsaM tu nirmamo niSparigrahaH / yuktazcarati nissaGgaH paJcamaM brahmalakSaNam // 25 129. paJcalakSaNasampUrNa IdRzo yo bhaved dvijaH / mahAntaM brAhmaNaM manye zeSAH zUdrA yudhiSThira ! // __ 1. B proktam - deva ! zudrA / . Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 129 130. kaivartIgarbhasambhUto vyAso nAma mahAmuniH / tapasA brAhmaNo jAtastasmAjjAtirakAraNam // 131. hariNIgarbhasambhUto RSizRGgo mahAmuniH / tapa0 // 132. zunakIgarbhasambhUtaH zuko nAma munistathA / tapa0 // 133. maNDUkIgarbhasambhUto mANDavyazca mahAmuniH / tapa0 // 134. urvazIgarbhasambhUto vaziSThastu mahAmuniH / tapa. // 135. na teSAM brAhmaNI mAtA saMskArazca na vidyate / tapa0 // 136. yadvatkASThamayo hastI yadvaccarmamayo mRgaH / brAhmaNastu kriyAhInastrayaste nAmadhArakAH // iti zrutvA niruttareSu vipreSu pramudito rAjA / jAtaM manasi sthairya zrIjinadharme / 10 8843. anyadA kaizcit matsaribhiH proktam- 'rAjannete malAvilavastrAH snAnAbhAvAdapavitragAtrA rAjasabhAyAM sthAtuM nocitAH |'-iti zrutvA tatra sakalarAjavargasamakSaM zrIsUribhirabhidadhe-'kasya nAmApAvitryaM, zarIrasyAtmano vA ? yadi zarIrasya tarhi sarveSAM zarIrasya tAvat saptadhAtumayatvAt pAvitryApAvitryavibhAgaH kartuM kenApi no pAryate / Atmanazcet, tad yuSmAdRzAmanatizayadRzAM prAkRtapuruSANAmatIva durlakSyam / jalakSAlanakRtaM 15 tu yat pAvitryApAvitryavivecanaM tanmUDhavismApanam / yaduktam - 137. zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA bhAvazuddhyAtmakaM zubham / jalAdizaucaM yad dRSTaM mUDhavismApanaM hi tat // 138. kuryAd varSasahasrANi pratyahaM bhajjanaM muhuH / sAgareNApi kRtsnena vadhako naiva zuddhayati // 139. cittaM rAgAdibhiH krAntamalIkavacanairmukham / jIvahiMsAdibhiH kAyo gaGgA tasya parAGmukhI // 140. cittamantargataM zuddhaM vadanaM satyabhASaNaiH / brahmacaryAdibhiH kAyaH zuddho gaGgAvinApyasau // 141. brahmacaryeNa satyena tapasA saMyamena ca / mAtaGgA api zuddhayanti na zuddhistIrthayAtrayA // 20 25 1. B urvazIkukSisa0 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 142. zRGgAramadanotpAdaM yasmAt snAnaM prakIrtitam / tasmAt snAnaM parityaktaM naiSThikairbrahmacAribhiH // 143. sukhazayyAsanaM vastraM tAmbUlaM snAnamaNDanam / dantakASThaM sugandhaM ca brahmacaryasya dUSaNam // 144. satyaM zaucaM tapaH zaucaM zaucamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA zaucaM jalazaucaM ca paJcamam // iti zAstroktaM kiM yuSmAbhirapi na dRSTaM na vA zrutaM, yeneyaM carcA kriyate |'-iti nizamya nRpaH saparikaraH pramuditaH / jJAtaH zaucasya samAcAraH / prAha ca tadA- 'aho ! zrIhemasUrINAM svaparazAstrarahasyasmRtiH, sadAcAra caturatA ca / 10 145. yataH- ehireyAhirAM cakre keSAM na zrutiSu zrutam / paraM parimalastasya vilIno vimalAtmasu // jJAtaM ca jalazaucaM mUDhajanamanovismApanam / * 6644. athAnyadA kSamApatiH papraccha-'kayApi yuktyA'smAkamapi yazaHprasaraH kalpAntaHsthAyI bhavati ?'- iti tadIyAM giramAkarNya 'vikramArka iva vizvasyAnRNa15 karaNAt, 'yadvA zrIsomezvarasya prAsAdaM vArAMrAzitaraGganikarAsannAmmobhiH zIrNaprAyaM yugAntakIrtaye samuddhara'- iti candrAtapanibhayA zrIhemacandragirA udvelapramadAmbhodhinRpastameva maharSi pitaraM daivataM guruM manyamAno nitarAM dvijAn nindan, tadaiva prAsAdoddhArAya daivajJanivedite sulagne tatra paJcakulaM prasthApya prAsAdaprArambhamacIkarat / * atha zrIsomezvarasya prAsAdaprArambhe kharazilAniveze saJjAyamAne sati paJcakulaprahitavarddhApanikAvi20 jJaptikAM nRpatiH zrIhemacandragurordarzayan 'ayaM prAsAdaprArambhaH kathaM niSpratyUhaM pramANa bhUmimadhiroDhameti ?' iti pRthivIparivRDhenAnuyuktaH zrImAn kiJciducitaM vicintya gururUcivAn-'yadasya dharmakAryasyAntarAyaM parihAya dhvajAdhiropaM yAvad abrahmasevAniyamo'tha madyamAMsaniyamaH, dvayorekataraM kimapyaGgIkuru'- iti tadvacanamAkarNya nRpatirmadyamAMsaniyama mabhilaSan zrInIlakaNThasyopari jalaM vimucya tamabhigrahaM jagrAha / saMvatsaradvayena tasmin 25 prAsAde kalazadhvajAdhiropaM yAvad gate sati taM niyamaM mumukSurgurUnanujJApayan, tairUce'yadyanena nijakIrtanena sArddhamarddhacandracUDaM prekSitumarhati bhavAn tadyAtrAparyante niyamamocanAvasaraH / ' ityabhidhAyotthite zrIhemacandramunIndre gate tadguNerunmIlannIlirAgaraktahRdaya 1. B pramodA0 / 2. B .mAno vijAtInitaradvijAn / 'atha zrIsomezvarasya ityata Arabhya 133tamapatrasya 26tamapaGktiparyanto granthasandarbha: Pb pratau na vartate / - Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 131 stamekameva saMsadi prazaMsan ninimitto vairI parijanastejaHpuJjamasahiSNuH kazcinmithyAdRSTI rAjJo'gre'jalpat / 146. ujjavalaguNamabhyuditaM kSudro draSTuM na kathamapi kSamate / dagdhvA tanumapi zalabho dIprAM dIpArcimapaharati // 1 // iti nyAyAt pRSThimAMsAdanadoSamapyurarIkRtya tadapavAdamevAvAdIt- 'yadayamamandacchandAnu- 5 vRttipara: sevAdharmakuzalaH kevalaM prabhorabhimatameva bhASate / yadyevaM na, tadA prAtarupetaH "zrIsomezvarayAtrAyAM bhavatA sahAgacchatu" iti gaditaH sa paratIrthaparihArAnna tatra gamiSyati, iti asmanmatameva pramANam'-nRpastadvAkyamAdRtya prAtarupAgataM zrIhemacandrasUrIzvaraM zrIsomezvarayAtrArthamabhyarthayan (t) 'bubhukSitasya kiM nimantraNam ?', utkaNThitasya kekArazravaNam- iti lokarUDhiH; tapasvinAmadhikRtatIrthayAtrAdhikArANAM ko nAma nRpateratra 10 nirbandhaH / ' itthaM guroraGgIkAre 'yuSmadyogyaM sukhAsanaprabhRtivAhanAdi kiJcit sajjIkriyatAmiti Irite vayaM pAdacAreNa saJcarantaH puNyamupalabhAmahe; paraM vayamidAnIM tvAmApRcchya mitaiH prayANaiH zrIzatruJjayojjayantAdimahAtIrthAni namaskRtya bhavatAM zrIdevapattane pravezotsave miliSyAmaH' - ityudIrya tattathaiva kRtavantaH / nRpateH pura: viprAH pravadantyadaH'rAjan ! hemasUrinaSTvA gataH kvApi, sa na sameSyati zrIsomapattane / ' nRpaH samagrasAmagryA 15 katipayaiH prayANaiH zrIpattanaM prApya zrIhemasUrInanAgatAn vIkSya sarvatra-yojanapaJcamadhye vilokApitAH / paraM na zrutA na dRSTAH / yAvat kiJcinnRpazcintayati tAvat prabhuragre dharmAziSaM babhANa / camatkR to rAjA vismitazca / prabhurUce- 'adyAdhunA vayaM zrIraivatAcalopari devAnnamaskRtya bhavatAM pravezamahotsavaM matvA smaayaataaH'| tadA tacchrutvA sarve'pi dvijA mlAniM prAptAH / 45. atha mahotsavena puraM pravizya zrIsomezvaraprAsAdasopAnakeSvAkrAnteSu bhUpIThaluThanAnantaraM ciratarAtulyAyallakAnumAnena gADhamupagRhe zrIsomezvaraliGge, 'ete jinAdaparaM daivataM na namaskurvantI'ti mithyAdRgvacasA bhrAntacittasya zrIhemacandraM prati evaMvidhA gIrAvirAsIt- 'yadi yujyate tadetairupahArairmanohAribhiH zrIsomezvaramarcayantu bhavantaH / ' tattatheti pratipadya sadyaH kSitipakozAdAgatena kamanIyodgamenAlaGkRtatanavo 25 nRpatinirdezAt patIyANAviprazrIbRhaspatinA dattahastAvalambAH prAsAdadehalImadhiruhya kiJcid vicintya prakAzaM- 'asmin prAsAde kailAsavAsI zrImanmahAdevaH sAkSAdastIti 1. B parajana0 / 2. B dvijAdayo / 3. B bhUpIThe / 4. B cirantanAtu0 / 5. B zrIsUriH somezvaraliGgama, tadA ete / 6. B .cittasya bhUpasya zrI0 / 7. B 0dagamanenAlaGkRtatana 8. B prakAzitavantaH / 9. B kailAza0 / 20 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 kumArapAlacaritrasaGgrahaH romAJcakaJcakitAM tanuM bibhrANA dviguNIkriyatAmupahAra:'- ityAdizya zivapurANoktadIkSAvidhinA AhvAna-avaguNThana-mudrAkaraNa-mantranyAsa-visarjanopacArAdibhiH paJcopacAravidhibhiH zivamabhyarcya tadante147. yatra tatra samaye yathA tathA yo'si so'syabhidhayA yayA tayA / vItadoSakaluSaH sa ced bhavAn eka eva bhagavannamo'stu te // 1 // 148. prazAntaM darzanaM yasya sarvabhUtAbhayapradam / mAGgalyaM ca prazastaM ca zivastena vibhAvyate // 149. mahatvAdIzvaratvAcca yo mahezvaratAM gataH / rAgadveSavinirmuktaM tamahaM vande mahezvaram // 150. mahAkrodho mahAmAno mahAmAyA mahAmadaH / mahAlobho hato yena mahAdevaH sa ucyate // 151. mahAvIryaM mahAdhairya mahAzIlaM mahAguNAH / mahApUjAdyarhatvAcca mahAdevaH sa ucyate // 152. ekamUrtistrayo bhAgA brahmA-viSNu-mahezvarAH / ___15 ____tAnyeva punaruktAni jJAna-cAritra-darzanaiH // 153. *kAryaM viSNuH kriyA brahmA kAraNaM tu mahezvaraH / kAryakAraNasampanno mahAdevaH sa ucyate // 154. prajApatisuto brahmA mAtA padmAvatI smRtA / abhIcijanmanakSatramekamUrtiH kathaM bhavet // 10 1. B ityAdizan / tataH ziva0 / 2. A mantrAbhyAsa / 3. B mabhyarcitavantaH / 4. B brahma / 153tamAt zlokAdArabhya 167tamazlokaparyantaM paJcadazazlokAnAM sthAne b pratau pustake kevalamidaM zlokacatuSTyaM samasti haMsavAho bhaved brahmA vRSavAho mahezvaraH / garuDavAho bhaved viSNurekA mUrtiH kathaM bhavet // abjahasto bhaved brahmA zUlapANimahezvaraH / zaGkhacakradharo viSNurekA mUrtiH kathaM bhavet // ekA mUrtistra0 / parasparavirodhAnAmekA mUrtiH kathaM bhavet // bhavabIjAGkarajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA viSNurvA zivo jino0 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 5 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 155. vasudevasuto viSNurmAtA vai devakI smRtA / zravaNaM tu janmanakSatramekamUrtiH kathaM bhavet // 156. peDhAlasya suto rudro mAtA vai satyakI smRtA / mUlaM tu janmanakSatramekamUrtiH kathaM bhavet // 157. raktavarNo bhaved brahmA zvetavarNo mahezvaraH / kRSNavarNo bhaved viSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 158. caturmukho bhaved brahmA trinetrastu mahezvaraH / / caturbhujo bhaved viSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 159. jJAnaM viSNuH sadA proktaM cAritraM brahma ucyate / samyaktvamIzvaraH proktararhanmUrtistrayAtmikA // 160. kSitijalapavanahutAzanayajamAnAkAzasomasUryAkhyAH / ityeta eva cASTau [ hi] vItarAge guNAH smRtAH // 161. kSitirityucyate kSAntirjalaM zAntiprasannatA / nissaGgatA bhaved vAyurhatAzo yoga ucyate // 162. yajamAno bhavedAtmA tapojJAnadayAdibhiH / somamUtirbhaveccandro jJAnamAditya ucyate // 163. akAre ca bhaved viSNU rephe brahmA vyavasthitaH / hakAreNa haraH proktastasyAnte paramaM padam // 164. puNyapApavinirmukto mUrtirAgavivarjitaH / ato'rhadbhayo namaskAra: kartavyaH zivamicchatA // 165. haMsavAho bhaved brahmA vRSavAho mahezvaraH / garuDavAho bhaved viSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 166. kamalahasto bhaved brahmA zUlapANimahezvaraH / zaGkhacakradharo viSNurekamUrtiH kathaM bhavet // 167. bhavabIjAGkurajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // * Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 kumArapAlacaritrasaGgrahaH ityAdistutibhiH sakalarAjalokAnvite rAjJi savismayamavalokyamAne daNDapraNAmapUrva stutvA zrIhemacandrAcAryeSu niSaNNeSu satsu, bhUpatiH zrIbRhaspatinA jJApitaH pUjAyai samadhikavAsanayA zivArcanAnantaraM dharmazilAyAM zivaziveti jalpan tulApuruSagajAzvadAnAdIni dAnAni vitIrya samagraM rAjavargamapasArya, tadgarbhagRhAntaH pravizya; na 5 mahAdevasamo devo, na mama tulyo nRpatiH, na hemasUrisadRzo maharSiriti bhAgyavaibhavavazAdayatnasiddhastrikasaMyogo'bhUt / 6646. atha karpUrArAtrikAvasare ko'pi mithyAhagAha- 'yadanena sUriNA'rddhanArInATyezvararAjyapradAtA nAtmIyadevo namaskRtaH; kintu vItarAgo muktidAtA / ' rAjA prAha- 'yadanena muktirna bhavati, tadA'smAkaM rAjyaM purApyasti, adhunA muktivilokyate / 10 muktiprade ArAtrikaM krissyaamH'| 'parameSThimUrtirmuktidAtA, tatrArAtrikaM kuru' ityukte tatra gatvA parameSThimUrtimavalokya yAvadArAtrikaM karoti, tAvad rAmacandranAmA cAraNaH papATha168. kAhaM mani vibhaMtaDI ajIya maNiaDA guNei / akhayaniraMjaNa paramapaya ajaya jaya na lahei // 1 // iti zrutvA''rAtrikaM muktvA sthitaH / 'bahudarzanapramANapratiSThAsandigdhe devatattve muktipradaM 15 daivatamasmin tIrthe tathyayA girA nivedaya' -rAjJA ityabhihite zrIhemacandrAcAryAH kiJcit dhiyA nidhyAya nRpatiM prAhuH- 'alaM purANadarzanoktibhiH, zrIsomezvarameva pratyakSIkaromi, yathA tanmukhena muktimArgamavaiSi'-iti tadvAkyAnnRpazcintayati- 'kimetadapi jaaghttiiti?'| iti vismayApannamAnase nRpe 'nizcitamatra tirohitaM daivatamastyeveti / AvAM yadi gurUktagirA nizcalAvArAdhakau tadetthaM dvandvasiddhau satyAM sukaraM daivataprAduSkaraNam / mayA 20 praNidhAnaM bhavatA kRSNAgurUtkSepazca tadgA parihAryo yadA tryakSaH pratyakSIbhUya niSedhati / ' athobhAbhyAM tathA kriyamANe, dhUpadhUmAndhakArite garbhagRhe nirvANeSu nakSatramAlApradIpakeSu, Akasmike prakAze dvAdazAtmamahasIva prasarati, nRpo nayane sambhramAdunmRjya yAvadAlokate tAvajjalAdhAropari jAtyajAmbUnadadyuti carmacakSuSAM durAlokamapratimarUpamasambhAvyasvarUpaM tapasvinamekamadrAkSIt / taM pAdAGguSThAt prabhRti jaTAjUTAvadhi karatalena saMspRzya 25 nizcitadaivatAvatAraH / paJcAGgacumbitAvanitalaM yathAbhaktyA natvA bhUmAniti vijJapayAmAsa'jagadIza ! bhavaddarzanAt kRtArthe mayi, AdezaprasAdAt kRtArthayaM karNayugmam / ' iti vijJapya ___ 1. B 0kAnvitena rAjJA / 2. B 0lokyamAnA / 3. IB 0cAryA niSaNNAH atha bhU0 / 4. B lapan rAjA upaviSTaH / tatra tulA0 / 5. B pravizyati babhANa na / 6. B nATyezvaro / 7. B kAhauM mani vibhaMtaDI, jI ma0 / 8. Bopayu ajjavi jai na / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 135 tUSNIM sthite nRpe tanmukhAditi gIrabhUt-'rAjan ! ayaM maharSiH sarvadevAvatAraH / ajihmaparabrahmAvalokakaratalakalitamuktAphalavad vijJAtakAlatrayasvarUpaH, etadupadiSTa evA'sandigdho muktimArgaH'- ityAdizya tirobhUte bhUtapatau unmanIbhAvaM bhajan bhUpatiM prati, racitaprANAyAmapavanaH zlathIkRtAsanabandhaH zrIhemAcAryo yAvaditi vAcamuvAca tAvadiSTadaivatasaGketAt tyaktarAjyAbhimAno'tIva, 'pAdo'vadhAryatAM, adhunotthIyatAM' - iti vyAhRti- 5 paro vinayanamramauliryatkRtyamAdizeti vyAjahAra / atha tatraiva nRpateryAvajjIvaM pizitamadyAdiniyamaM dattvA, tataH pratyAvRttau zrIhemasUri-kSamApatI zrIaNahillapattanaM prApatuH / 15 6647. atha pratyahaM rAjasabhAyAM vicAreSu jAyamAneSu rAjA zrIjinoktaM dharma satyatayA manyamAno'pi paraM nijakulakramAyAtaM dharmaM dvijAdInAM lajjayA moktuM na samIhate, parApavAdabhItaH / __10 169. yataH-kAmarAga-sneharAgAvISatkaranivAraNau / ___dRSTirAgastu pApIyAn durucchedaH satAmapi // 170. kulakrameNa kurvanti mUDhA dharmaM kubuddhayaH / vipazcito vinizcitya svacitte tu parIkSayA // 171. Agamena ca yuktyA ca yo'rthaH samabhigamyate / 15 parIkSya hemavad grAhyaH pakSapAtagraheNa kim // 172. zrotavye ca kRtau karNau vAg buddhizca vicAraNe / yaH zrutaM na vicAreta sa kAryaM vindate katham // iti zrIguruvacanAmAkarNya rAjA parApavAdabhIruH sarvadarzanasaMvAdena dharmaM jighRkSuH sarvAn .. darzanavizeSAn paNDitammanyAn samAhUya sarvasamakSaM sabhAyAM dharmasvarUpaM papraccha / te'pi ca yathAjJAtasvasvAgamAcAravicAraM nijaM nijaM dharmasvarUpaM prarUpayAmAsuH / / 6648. tatra devatattvavicAraNAyAM kriyamANAyAM sarvadarzanibhirnATyATTahAsasaGgItarAgadveSaprasAdakopajagajjananasthemavinAzAdarazastrastrIparigrahAdisakalasAMsArikajantujAtasAdhAraNe daivatasvarUpe nirUpyamANe zrIguravaH prAhuH- 'na caivamarvAcInajanaiH procyamAnaM pAramezvaraM svarUpam / yaduktam 25 1. B tirobhUto bhUtapatiH tata unma0 / 2. B yAvat kiJcid vadati tA0 / 3. B obhimAnaH 'iha paado| Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 173. pratyakSato na bhagavAn vRSabho na viSNurAlokyate na ca haro na hirnnygrbhH| teSAMsvarUpaguNamAgamasampradAyAt jJAtvA vicArayathako'tra praapvaadH||1|| 174. mAyA nAsti jaTAkapAlamukuTa: candro na mUrddhAvalI, khaTvAGgaM na ca vAsukina ca dhanuH zUlaM na cograM mukham / kAmo yasya na kAminI na ca vRSo gItaM na nRtyaM punaH, so'yaM pAtu niraJjano jinapatirdevAdhidevaH paraH // 2 // rAjannevaMvidhe'pi bhagavati nirdoSe zrIjinendre yat parabrahmavAdino matsariNaH syuH, tat svazAsanAnurAgeNa parazAsanAbhimAnasya vijRmbhitam' / iti sarvasamakSaM zrIvItarAgasya devatattvamavasthApya sarveSAM svarUpajJApanArthaM nijAM pratijJAM prAdurakASuH - 10 175. imAM samakSaM pratipakSasAkSiNAmudAraghoSAmavaghoSaNAM bruve / na vItarAgAt paramasti daivataM na cApyanekAntamRte nayasthitiH // 3 // iti pratijJAM zrutvA sarveSu darzaneSu maunamAlambya sthiteSu, sarve'pi sabhAsado vismayasmeramAnasA manasi zrIvItarAgaM devaM prapadya 'namaH zrIjinAya, namaH zrIniraJjanAya' ityUcuH / jJAtaM sarvairapi devatattvam / yathA176. sarvajJo jitarAgAdidoSastrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca devo'rhan paramezvaraH // 177. dhyAtavyo'yamupAsyo'yamayaM zaraNamiSyatAm / asyaiva pratipattavyaM zAsanaM cetanA'sti cet // 178. ye strIzastrAkSasUtrAdirAgAdyaGkakalaGkitAH / __20 nigrahAnugrahaparAste devAH syuna muktaye // 179. nAnAzastrajuSaH kathaM gataruSaH strIsannidhAnAH kathaM, nIrAgA azubhAzayA akaruNAH kAruNyavantaH katham / chatrAdyaSTamahAvibhUtivirahA devAdhidevAH kathaM; tasmAt sarvaguNaddhimAn vijayate zrIvItarAgaprabhuH // 25 180. nai koponalobho na mAno namAyA, na lAsyaM na hAsyaM na gItaM na kAntA / na vA yasya patnina mitraM na zatra; tamekaM prapadye jinaM devadevam // 15 1. B 0prabhAvAt / 2. B parapravAdA ma0 / 179-180tame dve padye B Adarza na staH / . Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / iti devatattvam / atha gurutattvam 181. tyaktadArAH sadAcArA muktabhogA jitendriyAH / jAyante guravo nityaM sarvabhUtAbhayapradAH // 182. tapaH zIlasamAyuktaM brahmacAridRDhavratam / alolamazaThaM dAntaM guruM jAnIhi tAdRzam // 183. snAnopabhogarahitaH pUjAlaGkAravarjitaH / madyamAMsanivRttazca guNavAn gururucyate // 184. avadyamukte pathi yaH pravarttate, pravarttayatyanyajanaM ca nispRhaH / sa eva sevyaH svahitaiSiNA guruH; svayaM taraMstArayituM kSamaH param // 185. vidalayati kubodhaM bodhayatyAgamArthaM, sugatikugatimArgoM puNyapApe vyanakti / avagamayati kRtyAkRtyabhedaM gururyo; bhavajalanidhipotastaM vinA nAsti kazcit // -- iti rAjan ! gurulakSaNAni / gRNAti tattvamiti guruH, na tu nAmamAtreNa kulakramAyAtaH kasyApi gururasti / sarveSAM prANinAmanAdikAlamekendriyAdicaturazItilakSajIvayoniSu bhramatAM yasmin bhave yasya kasyApi prANino'jJAnAndhakAramagnasya yastattvAtattvavyakti darzayati sa eva guruguNairgauravArho gururucyate / nApare vaJcakAH svArthapriyA guravaH / yaduktam 186. duSprajJAbalaluptavastunicayA vijJAnazUnyAzayA, vidyante pratimandiraM nijanijasvArthodyatA dehinaH / AnandAmRtasindhusIkaracayairnirvApya janmajvaram; ye muktervadanenduvIkSaNaparAste santi kecidbudhAH // 187. vAGmAtrasArA: paramArthazUnyA, na durlabhAH kSetrakathA manuSyAH / durlabhA ye jagato hitAya; dharme sthitA dharmamudAharanti // 1. B citrakathA | 137 5 10 15 20 25 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 kumArapAlacaritrasaGgrahaH ye tu svarucikalpitAcArAH parasparavirodhAdhmAtA matsariNaH sadAcAranindakAH kathaM te guravaH / 188. sarvAbhilASiNaH sarvabhojana( nAH )saparigrahAH / abrahmacArimithyopadezakA guravo na tu // 5 zrImahAbhArate'pyuktam - 189. ye zAntadAntAH zrutipUrNakarNA, jitendriyAH prANivadhAnnivRttAH / parigrahe saGkucitA gRhasthAste brAhmaNAstArayituM samarthAH // tataH zrIhemasUrayaH sabhAyAM guru-kugurusvarUpamabhidhAyAvAdiSuH 190. prakAzayanti bhUyAMso bhuvanaM bhAskarAdayaH / 10 hArda punastamo hanti gurureva guNairguruH // atrAntare kazcit papATha - 191. jIvo'yaM vimalasvabhAvasubhagaH sUryopalasparddhayA, dhatte saGgavazAdanekavikRtIlRptAtmarupasthitiH / yadyApnoti raveriveha suguroH satpAdasevAzramaM; tajjAtorjitatejasaiva kurute karmendhanaM bhasmasAt // iti zrutvA sarve'pi dAnaM daduH / iti gurutattvaM jJeyam / atha rAjA dharmatattvamapRcchat / zrIsUrayaH prAhuH, tatra prathamaM dharmalakSaNam 192. zrUyate sarvazAstreSu sarveSu samayeSu ca / / ___ ahiMsAlakSaNo dharmastadvipakSazca pAtakam // - 20 vedAdiprAmANyena yat hiMsA vidhIyate tatteSAM jADyaliGgam / vedasyApauruSeyatvenA pramANatvAt / na pramANaM vedamatam / AptAdhInA hi vAcAM pramANatA / vyAsenApyuktam - 193. dIyate mAryamANasya koTiM jIvitameva vA / dhanakoTiM na gRhNAti sarvo jIvitamicchati // 15 5-7 paGkitritayagataH pATha B Adarza nopalabhyate / 1. B 0ntare'vasarapAThakaH pa0 / , Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / ata: 194. yo dadyAt kAJcanaM meruM kRtsnAM caiva vasundharAm / sAgaraM ratnasampUrNaM na ca tulyamahiMsayA // 195. amedhyamadhye kITasya surendrasya surAlaye / samAnA jIvitAkAGkSA tulyaM mRtyubhayaM dvayoH // 196. yAvanti pazuromANi pazugAtreSu bhArata ! / tAvadvarSasahasrANi pacyante pazughAtakAH // 197. pRthivyAmapyahaM pArtha ! vAyAvagnau jale'pyaham / vanaspatigatazcAhaM sarvabhUtagato'pyaham // 198. yo mAM sarvagataM jJAtvA na ca hiMsyet kadAcana / tasyAhaM na praNazyAmi sa ca mAM na praNazyati // iti viSNuvAkyam / 199. yatra jIvaH zivastatra iti yo vetti bhaktitaH / dayA jIveSu kurvANaH sa zivArAdhakaH smRtaH // 200. kva mAMsaM kva zive bhaktiM kva madyaM kva zivArcanam / madyamAMsaprasaktAnAM dUre tiSThati zaGkaraH // iti bhagavadgItAyAm ( ? ) / 201. yadA na kurute pApaM sarvabhUteSu dAruNam / manasA karmaNA vAcA brahma sampadyate tadA // 202. kSamAtulyaM tapo nAsti na santoSAt paraM sukham / na maitrIsadRzaM dAnaM na dharmo'sti dayAsamaH // - iti jIvadayA sarveSAM matA / ---- atha jIvahiMsAbhedAnAha 203. navahiM jiyavahakaraNaM, kArAvaNaM, aNumaI ya jogehiM / kAlatieNa guNio pANivaho dusayateyAlo // 1 // 1. B tulyaM yudhiSThira ! // 2. B samaM / 3. B nAsti tRSNAparo vyAdhirna / 4 B iti jIvadayAM sarve vadanti / 139 5 10 15 20 25 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tatra pRthvyaptejovAyuvanaspatidvitricatuHpaJcendriyA iti navabhedA manovAkkAyaiH saha guNitA jAtA: saptaviMzatirbhedAH / te ca karaNakAraNAnumatibhirguNitA jAtA ekAzItiH / te cAtItAnAgatavarttamAnakAlatrayeNa guNitA jAtAstricatvAriMzad dvezate sarve prANivadhabhedAH 243 / kAlatraye'pi hiMsAsambhavo'stIti kAlatrayagrahaNam / yaduktam aiyaM nidAmi paDipannaM saMvaremi aNAgayaM paccakkhAmi - iti / atha rAjan ! AkarNyatAM jIvadayAsvarUpaM saMyamasvarUpaM ca / tathA hi pRthvyaptejovAyuvanaspatidvitricatuHpaJcendriyANAM manovAkkAyakarmabhiH karaNakAraNAnumatibhizca saMrambhasamArambhavarjanamiti navadhA jIvasaMyamaH 9, pustakavastrapAtradaNDakAdInAM yatanayA dharaNamajIvasaMyamaH 10, sthaNDilAdikaM cakSuSA prekSya zayanAsanAdikurvIteti 10 prekSAsaMyamaH 11, sAvadyapravRttagRhasthAvyApAraNenopekSAsaMyamaH 12, sthaNDilAdau rajoharaNAdinA pramRjya zayanAsanAdIni kurvataH pramArjanAsaMyamaH 13, bhaktapAnAdikamaneSaNIyamanupakAri ca nirjantusthaNDile pariSThApayataH pariSThApanAsaMyamaH 14, manaso'zubhapariNAmanivRttiH zubhapravRttiH manaH saMyamaH 15, azubhabhASAtyAgaH zubhabhASAbhASaNaM vAksaMyamaH 16, azubhakriyAnivRttiH zubhapravRtti: kAyasaMyamaH 17, iti prANidayArUpa: 15 saptadazadhA saMyamo yatInAmanyathA yatitvAbhAvaH / 140 20 atha rAjA gRhasthAnAM kathamayaM saMyama ityapRcchat / tadA zrIsUrayaH prAhu:- 'rAjan ! dezato viratAnAM gRhasthAnAM dezataH saMyamo'stIti zrUyatAm / yathA 204. thUlA suhA hu )mA jIvA saMkappAraMbhao a te duvihA / savarAhaniravarAhA sAvikkhA ceva niravikkhA // tatra prANivadho dvividho jJeyaH, sthUlajIvAnAM ca / tatra sthUlA dvIndriyAdayaH, sUkSmAstvekendriyAH, na tu sUkSmanAmakarmodayavarttinasteSAM vyApAdanAbhAvAt svayamAyuSkakSayeNa maraNAt / tatra gRhasthAnAM sthUlaprANivadhAnnivRttiH na tu sUkSmaprANivadhAt, pRthvIjalAnalAdiSu pravRttatvAdArambhAsteSAm / sthUlaprANivadho'pi dvividha; saGkalpaja Arambhajazca / saGkalpAnmArayAmyenaM kuliGginamiti manaH saGkalparUpAjjAtaH / Arambhajastu 25 kRSyAdiSu pravRttasya dvIndriyAdivyApAdanaM na tasmAnnivRttaH, zarIrakuTumbAdibharaNanirvAhAbhAvAt / saGkalpajo'pi dvividhaH sAparAdho niraparAdhazca / tatra niraparAdhAnnivRttiH, sAparAdhe'pi jayaNA vidheyA / iti gRhasthAnAmapi dezasaMyamaH / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / atha dvitIyalakSaNaM satyaM nAma / tat satyaM dazadhA205. jaNavaya saMmaya ThavaNA nAme rUve paDuccasacce ya / vavahAra-bhAva joge dasame u kammasacce // iti // 206. ekatrAsatyajaM pApaM pApaM niHzeSamekataH / dvayostulAvidhRtayorAdyamevAtiricyate // 207. dIkSA bhikSA guroH zikSA jJAnaM dhyAnaM japastapaH / __ sarvaM mokSArthinAmetat satyena saphalIbhavet // anyairapyuktam208. yadA satyaM vaded vAkyaM mRSAbhASAvivarjitaH / anavadyaM ca bhASeta brahma sampadyate tadA // 10 atha rAjan ! tRtIyaM dharmalakSaNaM adattAdAnaparihArarUpam - 209. ayazaHpaTahaM dattvA bhuktvA vividhavedanAH / iha loke narakaM yAnti paraloke'dattahAriNaH // 210. paradravyaM yadA dRSTvA saGkule'pyathavA rahaH / dharmakAmo na gRhNAti brahma sampadyate tadA // 211. adattadAnena bhaveddaridrI dAridryabhAvAttu karoti pApam / __ pApaM hi kRtvA narakaM prayAti punardaridrI punareva pApI // 15 atha rAjan ! caturtha dharmalakSaNaM brahmacaryarUpam / yataH212. vidanti paramaM brahma yat samAlambya yoginaH / tad vrataM brahmacaryaM syAt dhIradhaureyagocaram // 213. yaH svadAreSu santuSTaH paradArAparAGmukhaH / sa gRhI brahmacArI ca muktimApnoti puNyavAn // 1..B atha dharmasya dvi0 / 2. B saMyama / 3. B uNa dhamma0 / 4. B brahmacArIva / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 kumArapAlacaritrasaGgrahaH anyairapyuktam214. ekarAtroSitasyApi yA gatirbrahmacAriNaH / na sA RtusahastreNa prAptuM zakyA yudhiSThira ! // 215. bhogidaSTasya jAyante vegAH saptaiva dehinaH / smara bhogIndradaSTAnAM daza syuste mahAbhayAH // 216. prathame jAyate cintA dvitIye draSTumicchati / syustRtIye'pi niHzvAsAzcaturthe naTate jvaraH // 217. paJcame dahate gAtraM SaSThe bhuktaM na rocate / saptame syAnmahAmUrchA unmattatvamathASTame // 218. navame prANasandeho dazame mucyate'subhiH / ebhirdoSaiH samAkrAntaM jIvo lokaM na pazyati // 219. yastapasvI vratI maunI saMvRtAtmA jitendriyaH / kalayati niHzaGka strIsakhaH so'pi saMyamam // 10 15 __ atha rAjan ! paJcamaM dharmalakSaNaM akiJcanatAsantoSarUpam 220. dhana-dhAnyaM-svarNarUpyakuMpyAni-kSetravAstunI / dvipAccatuSpAd ceti syurnavabAhyAH parigrahAH // 221. micchattaM veyatigaM hAsAI chakkagaM na nAyavvaM / kohAINa caukkaM caudasa abbhaMtarA gaMthA // 222. bAhyAnapi hi yaH saGgAnna moktuM mAnavaH kSamaH / so'ntaraGgAn kathaM klIbastyajediha parigrahAn // 223. yAnapAtramivAmbhodhau guNavAnapi majjati / parigrahagurutvena saMyamI janmasAgare // 224. na yAnti vAyavo yatra nApyandumarIcayaH / AzAmahormayaH puMsAM tatra yAnti nirargalAH // 25 225. adhItI paNDitaH prAjJaH pApabhIrustapodhanaH / sa eva yena hitvAzAM nairAzyamurarIkRtam // 20 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 226. vAkyenaikena tadvacmi yadvAcyaM vAkyakoTibhiH / / AzApizAcI zAntA cet samprAptaM paramaM padam // etAni paJca sarvaviratatvAt sAdhUnAM mahAvratAnyucyante / yaduktam - 227. mahattvahetorguNibhiH zrutAni mahAnti matvA tridazairnutAni / mahAsukhajJAnanibandhanAni mahAvratAnIti satAM satAni // . 5 atha rAjan ! SaSThaM dharmalakSaNaM tapaH, bAhyAbhyantaraM dvAdazadhA / bAhyatapa:- "aNasaNamUNoyariyA0 // 11 // AbhyantaratapaH "pAyacchittaM viNao veyA0 // 2 // " yaduktam228. nirjarAkaraNo bAhyAt zreSThamAbhyantaraM tapaH / tatrApyekAtapatratvaM dhyAnasya munayo jaguH // 10 229. yasmAdvijaparamparA vighaTate dAsyaM surAH kurvate, kAmaH zAmyati dAmyatIndriyagaNaH kalyANamutsarpati / unmIlanti maharddhayaH kalayati dhvaMsaM ca yaH karmaNAM; svAdhInaM tridivaM zivaM ca bhavati zlAdhyaM tapastanna kim // santoSaH sthUlamUla: zamaparikaraH skandhabandhaprapaJcaH, paJcAkSIrodhazAkhaH sphuradabhayadalaH zIlasampatpravAlaH / zraddhAmbha:pUrasekAdvipulakulabalaizvaryasaundaryabhogaH; svargAdiprAptipuSpaH zivapadaphaladaH syAttapaHpAdapo'yam // iti sakaladarzanamAnyaM tapolakSaNam / 15 atha saptamaM dharmalakSaNaM kSamA sA ca krodhatyAgAd bhavati / atha rAjan ! aSTamaM dharmalakSaNaM mArdavam / tatra mRdutvaM madanigrahAd bhavati / tathA- 20 231. jAtilAbhakulaizvaryabalarUpatapa:zrutaiH / kurvan madaM punastAni hInAni labhate janaH // 'bhavati' ityasya pazcAdadhikaH pAThaH-khaMtI suhANa mUlaM0 BI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 kumArapAlacaritrasaGgrahaH mAnapratipakSo mArdavam / yaduktam - 232. mAnagranthirmanasyuccairyAvadasti dRDho nRNAm / tAvadvivekamANikyaM prAptamapyapasarpati // 10 atha navamaM dharmalakSaNaM RjutA mAyArahitatvamiti / yaduktam233. kUTadravyamivAsAraM svapnarAjyamivAphalam / anuSThAnaM manuSyANAM manye mAyAvilambinAm // 234. nRpAH kUTaprayogeNa vaNijaH kUTaceSTitaiH / viprAH kUTakriyAkANDairmugdhaM vaJcayate janam // __235. dampatI pitaraH putrAH saudaryAH suhRdo nijAH / IzA bhRtyAstathAnye'pi mAyayA'nyo'nyavaJcakAH // 236. mAyAyAM paTavaH sarve jalasthalakhacAriNaH / devA mAyAparAH ke'pi nArakAzca kimucyate // 237. ajJAnAmapi bAlAnAmArjavaM prItihetave / kiM punaH sarvazAstrArthapariniSThitacetasAm // 238. azeSamapi duSkarma RjvAlocanayA kSipet / kuTilAlocanAM kurvan alpIyo'pi vivarddhayet // mAyApratipakSabhUtA RjutA / 15 atha rAjan ! dazamaM dharmalakSaNaM muktiH, sA ca bAhyAbhyantaravastuSu tRSNAvicchedarUpA lobhAbhAva ityarthaH / yaduktam20 239. aho lobhasya sAmrAjyamekacchatraM jagattaye / taravo'pi nidhiM prApya pAdaiH pracchAdayanti yat // 1. B mAyAvalambi0 / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 10 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 240. bhujaGgagRhagodhAkhumukhyAH paJcendriyA api / dhanalobhena lIyante nidhAnasthAnabhUmiSu // 241. pizAcamudgalapretabhUtayakSAdayo dhanam / svakIyaM parakIyaM cApyadhitiSThanti lobhataH // 242. vimAnodyAnavApyAdau mUchitAstridazA api / cyutvA tatraiva jAyante pRthvIkAyAdiyoniSu // 243. parapratyAyanAsAraiH kiM vA zAstrasubhASitaiH / mIlitAkSA vimRzyantu santoSAsvAdajaM sukham // 244. kimindriyANAM damanaiH kiM kAyaparipIDanaiH / ___ nanu santoSamAtreNa muktistrI sammukhIbhavet // iti sabhAyAM sarvasamakSaM dharmalakSaNaM zrIgurUNAM mukhAdAkarNya zrIkumArapAlamukhyAH sarve'pi sabhyAH pramuditAH / saJjAtazrIjinapraNItadharmAnurAgAH kimasmAbhirataH paraM vidheyamiti praznamakArSuH / tataH zrIguravaH prAhuH - rAjan ! 245. hInaM saMhanananaM tapo'tiviSamaM kAlazca duHkhAvahaH, siddhAntaH kuvitarkakaizca vivRto nAnAvratA liGginaH / 15 loko bhinnarucirjaDo jinamataM tattvajJavedyaM sadA; matvaivaM suvivekibhiH sucaritairvAryA anAryAH kriyAH // 246. prANitrANaprakArairjagadupakRtibhirbhaktibhiH zrIjinAnAM, satkArairdhArmikANAM svajanamana:prINanairdInayAnaiH / jIrNoddhArairyatibhyo vitaraNavidhinA zAsanodyotanaizca; prAyaH puNyaikabhAjAM bhajati saphalatAM zrIriyaM puNyalabhyA // iti zrIgurUNAmupadezaM zrutvA rAjA prAha - bhagavan ! 247. nidrA mohamayI jagAma vilayaM sadRSTirunmIlitA, naSTA duSTakaSAyakauzikagaNA mAyA yayau yAminI / pUrvAdripratime vivekahRdaye sajjJAnasUryodayAt / kalyANAmbujakoTayo vikazitA jAtaM prabhAtaM ca me // 20 25 1. B muktizrI: / 2. BordAnamAnaiH / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 kumArapAlacaritrasaGgrahaH atrAntare kazcid vidvAn papATha - 248. AdhAro yastrilokyA jaladhijaladharArkendavo yanniyojyAH, prApyaM te yatprabhAvAdasurasuranarAdhIzvaraiH sampadastAH / AdezA yasya cintAmaNisurasurabhIkalpavRkSAdayaste; zrImAn jainendradharmaH kisalayatu vaH zAzvatI mokSalakSmIm // lakSadAnamatrApi / iti dharmalakSaNam / iti tattvatrayI jJAtA sarvairapi / 10 15 zrIkumArapAlabhUpAlo'pi gRhasthocitaM dharmamapRcchat / zrIguravaH prAhu:249. samyaktvamUlAni paJcANuvratAni guNAstrayaH / zikSApadAni catvAri vratAni gRhamedhinAm // ajJAna-saMzaya-viparyAsaparihAreNa yat samyak paramArtharUpaM tasya bhAvaH smyktvm| dvAdazavratAni gRhasthAnAM dharmaH samyaktvamUlAni / ekaviMzatiguNayukto dharmayogyo bhavati / 250. akSudro rUpa-saumyau vinaya-nayayutaH krUratA-zalyamukto, madhyastho dIrghadarzI parahitanirato laibdhalakSaH kRtajJaH / saiddAkSiNyo vizeSI saMdayaguNaruciH satkatha: paMkSayukto; vaiddhArho lajjano yaH zubha nasubhago dharmaratnasya yogyaH // 251. yA deve devatAbuddhirgurau ca gurutAmatiH / dharme ca dharmadhI zuddhA samyaktvamidamucyate // 252. sarvajJo jitarAgAdidoSastrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca devo'rhan paramezvaraH // samyaktvabhUSaNAni253. sthairya prabhAvanA bhaktiH kauzalaM jinazAsane / tIrthasevA ca paJcAzu bhUSaNAni pracakSate // sthairya zrIjinadharme / prabhAvanASTadhA25 254. pAvayaNI dhammakahI vAI nimittio tavassI ya / vijjAsiddho ya kavI aTeva pabhAvagA bhaNiyA // 1. B *ntare'vasarapAThaka: pa0 / 20 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / bhaktiH vinayavaiyAvRttyarUpA / kauzalenAnAryadezavattrtyArdrakumAro'bhayakumAreNa pratibodhitaH / tIrthasevA ca dravyatIrthaM bhAvatIrthaM ca / caityAdi dravyatIrthaM, bhAvatIrthaM dhyAnAdi / samyaktvalakSaNAni - 255. zamasaMveganirvedAnukampAstikyalakSaNaiH / lakSaNaiH paJcabhiH samyak samyaktvamupalakSyate // zamaH kSamA 1, saMvego mokSAbhilASaH 2, nirvedo bhavavairAgyam 3, anukampA cittasyArdratA 4, AstikyaM jinamate dRDhanizcayaH 5 / atha dUSaNAni - 5 / 256. zaGkA kAGkSA vicikitsA mithyAdRSTiprazaMsanam / tatsaMstavazca paJcApi samyaktvaM dUSayantyamI // atha samyaktvAd viparItaM mithyAtvam / tatsvarUpamAhuH / tat paJcadhA257. AbhiggahiyaM aNabhiggahiyaM AbhinivesiyaM ceva / saiMsaiyamaNAbhogaM micchattaM paMcahA hoi // 258. AbhiggahiyaM kila dikkhiyANa aNabhiggahiaM taditarANaM / guTTAmA halamAINataM abhinivesiyaM jANa // 259. saMsaiyaM micchattaM jA saMkA jiNavarassa tattesu / egiMdiyamAINaM tamaNAbhogaM tu niddiTTaM // 260. janmanyekatra duHkhAya rogo dhvAntaM ripurviSam / api janmasahastreSu mithyAtvamacikitsitam // iti mithyAtvam / tatra prathamaM pAkhaNDinAM svasvazAstraniratAnAm 1, dvitIyaM sarve devAH sarve guravaH sarve dharmAzca 2, tRtIyastattvAtattvajAnato'pyabhinivezAt prarUpaNA 3, caturtha saMzayo jIvAditattveSu 4, anAbhogikaM vivekavicArazUnyasyaikendriyAdervA vizeSajJAnavikalasya 20 5 10 15 261. tathA - aMtomuhuttamittaM pi phAsiyaM hojja jehiM sammattaM / siM avaDDhapuggala pariyaTTo ceva saMsAro // 25 iti samyaktva-mithyAtvayoH svarUpaM zrutvA rAjA zrIgurumukhena samyaktvaM jagrAha / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 kumArapAlacaritrasaGgrahaH atha rAjA'NuvratasvarUpamapRcchat / zrIsUrayaH prAhuH262. viratiH sthUlahiMsAderdvividhastrividhAdinA / ahiMsAdIni paJcANuvratAni jagadurjinAH // 263. paGkuSThikuNitvAdi dRSTvA hiMsAphalaM sudhIH / nirAgastrasajantUnAM hiMsAmanyasya nAcaret // 264. mAryamANasya hemAdriM rAjyaM vAtha prayacchatu / tadaniSTaM parityajya jIvo jIvitumicchati // 265. sthUleSu sarvasattveSu yaH karoti dayAM tridhA / sUkSmeSu yatanAM kurvan gRhastho'pi sa muktibhAg / 10 atha dvitIyANuvratam266. manmanatvaM kAhalatvaM mUkatvaM mukharogatAm / vIkSyAsatyaphalaM kanyAlIkAdyasatyamutsRjet // 267. kanyAgobhUmyalIkAni nyAsApaharaNaM tathA / kUTasAkSyaM ca paJceti sthUlAsatyAnyakIrtayan // 268. asatyaM triSu lokeSu ninditaM pApakAraNam / duHkhitAstena jAyante devadAnavamAnavAH // 269. iha loke gRhastho'pi yazaH prApnoti nirmalam / __satyena paralokeSu sulabhAH svargasampadaH // ____ atha tRtIyANuvratam20 270. daurbhAgyaM preSyatAM dAsyamaGgacchedaM daridratAm / adattAttaphalaM jJAtvA sthUlasteyaM vivarjayet // 271. dAnazIlatapobhAvaiH kRtaM dharmaM caturvidham / niSphalaM prANinAM sarvaM paradravyAbhilASiNAm // 272. gRhiNo'pi hi dhanyAste mAnanIyA mahAtmanAm / 25 kurvanti svakare muktiM ye parasvaparAGmukhAH // 15 . Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / atha caturthavratam 273. SaNDhatvamindriyacchedaM vIkSyAbrahmaphalaM sudhIH / bhavet svadArasantuSTo yo'nyadArAn vivarjayet // 274. ramyamApAtamAtraM yat pariNamati dAruNam / kimpAkaphalasaGkAzaM tat kaH seveta maithunam // 275. brahmacaryaM bhavedyeSAM svAdhInaM gRhiNAmapi / dhanyA jagatsu te'vazyaM labhante paramaM padam // atha paJcamANuvrataM yathA 276. asantoSamavizvAsamArambhaM duHkhakAraNam / matvA mUrcchAphalaM kuryAt parigrahaniyantraNam // 277. asantoSavatAM saukhyaM na zakrasya na cakriNaH / janto: santoSabhAjo yadabhayasyeva jAyate // 278. na vizvasiti kasyApi parigrahavimUDhadhIH / SaTsu jIvanikAyeSu karotyArambhamanvaham // 279. anantaduHkhaM saMsAre tataH prApnoti mUDhadhIH / parigrahamahattvena paralokaparAGmukhaH // 280. sannidhau nidhayastasya kAmagavyanugAminI / amarAH kiGkarAyante santoSo yasya bhUSaNam // iti zrutvA zrIkumArapAlaH zrIgurumukhena yathAvidhi paJcANuvratIM jagrAha / atha guNavratAnyAhu: 281. dazasvapi kRtA dikSu yatra sImA na laGghyate / khyAtaM digviratiriti prathamaM tadguNavratam // 282. carAcarANAM jIvAnAM vimardanavivarttanAt / taptAyogolakalpasya sadvrataM gRhiNo'pyadaH // 1. B 0 mApAtamAtreNa pa0 / 2. B asantoSavataH / 149 5 10 15 20 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 283. yata:- tattAyagolakappo'pamattajIvo NivAriyappasaro / savvattha kiM na kujjA pAvaM takkAraNANugao // 284. jagadAkramamANasya prasaralobhavAridheH / skhalanaM vidadhe tena yena digviratiH kRtAH // 5 atha dvitIyaguNavratam 285. bhogopabhogayoH saGkhyA zaktyA yatra vidhIyate / bhogopabhogamAnaM tu dvitIyIkaM guNavatam // 286. sakRdeva bhujyate yaH sa bhogo'nnasRgAdikaH / punaHpunarbhogyopabhogo'GganAdikaH // 10 287. madyamAMsaM navanItaM madhUdumbarapaJcakam / anantakAyamajJAtaphalaM rAtrau ca bhojanam // tatra madyaM dvidhA-kASTha-piSTaniSpannam, mAMsaM tridhA-jala-sthala-khecarabhedAt / navanItaM gomahiSyaje(jai)DakAbhedAccaturdhA / madhu tridhA-mAkSikaM bhrAmaraM kauttikaM ceti / 288. rasodbhavAzca bhUyAMso bhavanti kila jantavaH / tasmAnmadyaM na pAtavyaM hiMsApAtakabhIruNA // 289. asatyaM vacanaM brUte madyamohitamAnasaH / adattaM dhanamAdatte balAd bhuGkte parastriyam // 290. vivekaH saMyamo jJAnaM satyaM zaucaM dayA kSamA / madyAt pralIyate sarvaM nRNAM vahnikaNAdiva // 15 20 291. atha- cikhAdayati yo bhAMsaM prANiprANApahArataH / unmUlayatyasau mUlaM dayAkhyaM dharmazAkhinaH // 292. sadyaH sammUchitAnantajantusantAnadUSitam / narakAdhvani pAtheyaM ko'znIyAt pizitaM sudhIH // 293. aho mUDhajanA dharmaM zaucamUlaM vadanti ca / saptadhAtukadehotthaM mAMsamaznanti cAdhamAH // 25 1. B puttikaM / 2. B atha mAMsaM ci0 / . Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 151 yaduktam294. zukrazoNitasambhUtaM mAMsamaznanti ye narAH / jalena zaucaM kurvanti hasante tatra devatAH // 295. zAkinI mAMsabhakSI ca samAnamanasAvimau / puSTAGgaM pazyato yaM yaM taM taM hantu matistayoH // 296. madye mAMse madhuni ca navanIte takrato bahirjIte / utpadyante vipadyante'nantAstadvarNajantavaH / yaduktamAgame'pi297. uccAre pAsavaNe khele siMghANavaMtapitte ya / sukke soNiyagayajIvakaDevare nagaraniddhamaNe // 298. mahu-majja-maMsa-maMkhaNa-thIsaMge savva-asuiThANesu / uppajjaMti cayaMti ya samucchimA maNyapaMciMdI // 10 15 20 parasamaye yAjJavalkyasmRtau, udumbareSu jantusadbhAvaM laukikA api paThanti / 299. ko'pi kvApi kuto'pi kasyacidaho cetasyakasmAjjanaH, kenApi pravizatyudumbaraphalaprANikrameNa kSaNAt / yenAsminnapi pATite vighaTite visphoTite troTite; niSpiSTe parigAlite vidalite niryAtyasau vA na vA // anantakAyikAnAM tu lakSaNamidam300. sAhAraNa-patteyA vaNassaijIvA duhA sue bhaNiyA / jesimaNaMtANa taNU egA sAharaNA te u // 301. savvA ya kaMdajAI sUraNakaMdo ya vajjakaMdo ya / allahaliddA ya tahA ahaM taha allakaccUro // 302. sattAvarI virAlI kuMAri taha thoharI gloiiaN| lasuNaM vaMsakarillA gajjara taha lUNo a loDhA // 303. girikannakisalapattA khiriMsuA thega allamutthA ya / na taha lUNa rukkha challI khilluhaDo amayavallI a|| 1. B maNuya0 / 2. B savvA u / 3. B laNao loDhA / 4. B girikanni / 5. B khilloDo / 25 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH 304. mUlA taha bhUmiruhA viruDhAI taha Takka vatthUlo paDhamo / sUaravallI a tahA pallaMko komalaMbiliyAi // 305. AlU taha piMDAlU havaMti ee aNaMtanAmeNaM / battIsaM ca pasiddhA vajjeyavvA payatteNaM // 306. gUDhasirasaMdhipavvaM samabhaMgamahIruhaM ca cchinnaruhaM / sAhAraNaM sarIraM tavvivarIyaM ca patteyaM // -ityanantakAyavicAraH / 4.X 10 rAtribhojanaM sarvazAstraniSiddham307. nodakamapi pAtavyaM rAtrAvatra yudhiSThira ! / tapasvinA vizeSeNa gRhiNA tu vivekinA // 308. trailokyAzeSabhAvAnAM yo jJAtA jJAnacakSuSA / na bhuGkte so'pi sarvajJo rAtrau kimapare janAH // 309. sarvadevaiH parityaktamRSibhiH pitRbhistathA / tadrAtrau bhojanaM nindyaM vidheyamitaraiH katham / 20 15 athAmagorasasampRktaM dvidalam / dvidalalakSaNamidam 310. jammi u pIlijjaMte neho na hu hoi biMti taM bidalaM / bidale vi hu uppannaM nehajuyaM hoi no bidalaM // atha varjanIyavastUnyAhuH311. paMcuMbari cauvigaI annAyaphalaM hima-visa-karage ya / maTTI rAIbhoyaNa-bahubIya-aNaMtasaMdhANaM // 312. gholavaDA vAiMgaNa amuNiyanAmANi phulla-phalayANi / tucchaphalaM caliyarasaM ca taha abhakkhayANi bAvIsaM // 313. yaduktam- bhakSyAbhakSyANi vastUni yo na jAnAti mUDhadhIH / sa jAnAti kathaM dharmaM sarvajIvadayAmayam // 1. B viruhAI taha Dhakka vatthulo / 2. B sUaravallo / 3. B gaI himavisakarage ya savvamaTTI y| rayaNIbhoyaNagaM ciya, ba0 / 4. B cayaha abhakkhANi / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 153 tatra paJcodumbarI vaTapippalaplakSakAkodumbarIphalarUpA sA masakAkArasUkSmabahujIvabhRtatvAd varjanIyA // 5 // catasro vikRtayaH- madya-mAMsa-madhu-navanItarUpA, sadya eva tatrAnekajIvasammUrcchanAt / / 9 / / himaM zuddhAsaGkhyApkAyarUpatvAt // 10 // viSaM jIvaghAtAdisambhavAt // 11 // karakA apkAyAsaGkhyatvAt // 12 // mRttikA sarvApi dardurAdipaJcendriyaprANiutpattinimittatvAt, sarvagrahaNaM khaTikAdInAm // 13 // rajanIbhojanaM 5 bahuvidhajIvahiMsApradam // 14 // bahubIjaM pampoTakAdi pratibIjaM jIvopamardakam // 15 // [anantakAyaM ] anantajIvavadhahetutvAt // 16 // sandhAnaM bilvakAdInAM jIvasaMsaktihetutvAt ||17|gholvttkaani AmagorasasaMsaktadvidalAdimadhye sUkSmajIvotpattiH kevalidRSTatvAt // 18 // vRntAkAni nidrAbAhulyakAmoddIpanAdidoSaduSTatvAt // 19 // ajJAtaphalapuSpANi niyamabhaGgasambhavAt, viSaphale puSpe mRtyurapi // 20 // tucchaphalamarddhaniSpannaM 10 komalAmbiliyAdi // 21 // calitarasaM kuthitAnnaM puSpitaudanAdi, dinadvitayAtItaM ca dadhi varjanIyaM prANAtipAtAdidoSasambhavAt // 22 // etAnyabhakSyANi / / ____ atha karmato bhogopabhogaH / aGgArakarma-vanakarma-zakaTa-bhATaka-sphoTakadantavANijya-lAkSA-rasa-keza-viSa-yantrapIDA-nirlAJchana-asatIpoSa-davadAna-sara:zoSaH - iti karmAdAnAni varjayet / tadA rAjA zrIkumArapAlaH zrIgurumukhena parigrahapramANaM 15 bhogapabhogavratasyAkarot / athAnarthadaNDavratamAhuH314. ArtaraudramapadhyAnaM pApakarmopadezatA / hiMsopakAri dAnaM ca pramAdAcaraNaM tathA // tatra dhyAnaM caturddhA315. Arte tiryagga( ? )tistathA gatiradho dhyAne tu raudre sadA, dharme devagatiH zubhaM bata phalaM zukle tu janmakSayaH / tasmAd vyAdhirujAntike hitakare saMsAranistArake; dhyAne zuklavare rajaHpramathane kuryAt prayatnaM budhaH // 316. vRSabhAn damaya kSetraM kRSiSaNDavivAjinAm ( kRSa SaNDhaya vaajinH)| 25 dAkSiNyAviSaye pApopadezo'yaM na kalpate // 1. B pippalodumbaraplakSa0 / 2. B 0digrahArtham // 13|| 3. B tiH sumAnavagatiH zukle / 4. B rugntke| 20 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 15 154 20 10 sAmAIvaya0 || 3 || sAmAIyammi kae samaNo iva0 ||4|| 25 317. yantralAGgalazastrAgnimulodUkhalAdikam / dAkSiNyAviSaye hiMstraM nArpayet karuNAparaH // 318. jalakrIDAndolanAdivinodo jantuyodhanam / ripoH sutAdinA vairaM bhaktastrIdezarATkathAH // atha sAmAyikavratam 321. atha - digvate parimANaM yat tasya saMkSepaNaM punaH / dine rAtrau ca dezAvakAzikavratamucyate // iti rAjan ! dezAvakAzikavratam, tatra tatrArambhaparihArarUpam / atha pauSadham 319. tyaktArtaraudradhyAnasya tyaktasAvadyakarmaNaH / muhUrtaM samatA yA tAM viduH sAmAyikavratam // 320. sAvajjajogaparivajjaNaTThA sAmAIyaM kevaliyaM pasatthaM / gihatthadhammA paramaM ti naccA kujjA buho AyahiyaM parattha // 322. catuSpavrvyAM ca turyAdikuvyApAraniSedhanam / brahmacaryakriyAsnAnAdityAgaH pauSadhaH vratam // AvazyakacUrNau 323. AhAraposaho khalu sarIrasakkAraposahe ceva / baMbhavvAvAresu ya taiyasikkhAvayaM nAma // athAtithisaMvibhAgavratam, kumArapAlacaritrasaGgrahaH 324. dese savve ya tahA ikkikko ittha hoi nAyavvo / sAmAI vibhAsA dese iyaraMmi niyameNa // - iti zrAvakaprajJaptau / rAjan ! 325. dAnaM caturvidhAhArapAtrAcchAdanasadmanAm / atithibhyo'tithisaMvibhAgavratamudIritam // 326. vasahIsayaNAsaNabhattapANabhesajjavatthapattAI / jaivi na pajjattadhaNo thovAvi hu thovayaM dei // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 kumaarpaalprbodhprbndhH| atrASTau kathAnakAni vAcyAni / yaduktam327. elApUgaphalAI sAhUNaM akappiyA acittA vi / kAmaMgaM jeNa bhave na tesi dANaM na vA gahaNaM // athavA 328. avihiyasavvapalaMbA jiNagaNaharamAIehiM nAyannA / ___ louttariyA dhammA aNuguruNo teNa vajjAo // vyAkhyA-sarvANi sacittAcittAdibhedabhinnAni kandamUlAdibhedAd dazavidhAni / tathA hi329. mUle kaMde khaMdhe tayA ya sAle pavAlapatte ya / pupphaphale ya bIe palaMbasuttammi dasabheA // 10 palambAnyanAcIrNAni330. sagaDabahasamabhome avi ya viseseNa virahiyatarAgaM / tahavi khalu aNAinnaM esa'Nudhammo pavayaNassa // yadA zrIvIro rAjagRhAdudayananarendrapravrAjanAtha sindhu-sauvIradeze vItabhayaM puraM prasthitastadA kilApAntarAle bahavaH sAdhavaH kSudhArtAH tRSArtAH saJjAsambAdhitAzca 15 babhUvuH / yatra ca bhagavAnAvAsitastatra tilabhRtAni zakaTAni, pAnIyapUrNahradaH, samabhaumaM ca gartAbilAdivajitaM sthaNDilamabhavat / api ca vizeSeNa tattilodakasthaNDilaM jAtam / virahitataramatizayenAgantukaistadutthaizca jIvairvarjitam / tathApi bhagavatA'nAcIrNaM nAnujJAtam / eSo'nudharmaH pravacanasya sarvairapi anugantavyaH / evamanyadapi kalpAkalpaM prAsukamapi na deyaM dAtrA, na leyaM ca sAdhunA / 20 331. na svarNAdIni dAnAni deyAnItyarhatAM matam / annAdInyapi pAtrebhyo dAtavyAni vipazcitA // anyairapyuktam332. kSetraM yantraM praharaNavadhUrlAGgalaM go-turaGgo, dhenurgantrI draviNataravo harmyamanyacca citram / yajJArambhaM janayati manoratnamAlinyamuccais; tAdRg dAnaM sugatitRSitaina~va leyaM na deyam // 1. B avi ya hu savva0 / 2. B pupphe phale / 3. B pUrNazca hRdaH / 4. B yat sArambhaM / 25 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 333. pAtradAne phalaM mukhyaM mokSasaukhyaM kRSeriva / palAlamiva bhogAstu phalaM syAdAnuSaGgikam // iti zrutvA rAjA zrIgurumukhena samyaktvamUlAni vratAni jagrAha / 334. evaM vratasthito bhaktyA saptakSetryAM dhanaM vapan / dayayA cAtidIneSu mahAzrAvaka ucyate // 8849. saptakSetrIsvarUpamAhuH- navInaprAsAdanirmApaNaM jIrNoddhAraM tatra mahAmahimnA pUjAkaraNaM gItanRtyavAditrAdikalazapatAkAtoraNacchatracAmarabhRGgArazAlibhaJjikAcandrodyotavicitracitrazobhAdikaraNam, tat prathamakSetraM 1. bimbaM svarNarUpyamaNividrumazailamayam, tad dvitIyakSetra 2. pustakeSu zrIjinAgamalikhApanam, tacchuzrUSaNam, tRtI0 3. caturvidhasaGgha10 bhaktizceti saptakSetrI / 335. yaH sadbAhyamanityaM ca kSetreSu na dhanaM vapet / kathaM varAkazcAritraM duzcaraM sa samAcaret // etadAkarNya navInaprAsAda-jIrNoddhAra- *jinabimba-pustaka-sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikAdiSu teSu sAdharmikavAtsalyAdibhaktiSu puNyakRtyeSu* sAdaro'bhUt / 158850. atha rAjA zrIjinoktanavatattvAnyapRcchat / zrIsUrayaH prAhuH- tatredaM jIvasvarUpam336. jIvo aNAinihaNo aviNAsI akkhao dhuvo nicco / davvaTThayAi nicco pariyAyaguNehi a aNicco // 337. kAlo jahA aNAI aviNAsI hoi tisu vi samaesu / taha jIvo vi aNAI aviNAsI tisu vi kAlesu // 338. akkhayamaNaMtamaulaM jaha gayaNaM hoi tisu vi kAlesu / taha jIvo aviNAsI avaTThio tisu vi kAlesu // 20 1. B mokSaH zasyaM kR0 / 2. B 0karaNaM prAsAde, tat / 3. B athAnyadA rAjA / 'jinabimba0' ityata Arabhya 'puNyakRtyeSu' ityetadantapAThasthAne-jinabimbA''gama-sAdhusAdhvIbhaktisAdharmikavAtsalyAdiSu B pratau / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 339. gayaNaM jahA arUvI avagAhaguNehiM ghippae taM tu / jIvo tahA arUvI nANAiguNehiM cittavvo // 340. aviNAsI khalu jIvo vigAraNuvalaMbhao jahAgAsaM / uvalabbhaMti viyArA kaMbhAiviNAsidavvANaM // 341. dehiMdiyAiritto AyA khalu gabbhagAhapaoge ya / saMDAsA ayapiMDA aigArAi vva vinneo // 342. dehidiyAiritte AyA khalu taduvaladdhaatthANaM / tavvigame visaraNao gehagavakkhehiM purisu vva // 343. nanu iMdiyAi uvaladdhimaMtivigaesu visayasaMbharaNA / jaha gehagavakkhehiM jo aNusariyA sa uvaladdhA // 344. aNiMdiyaguNaM jIvaM dunneyaM maMsacakkhuNA / siddhA pAsaMti savvannU nANasiddhA Na sAhUNo // 345. jo ciMtei sarIre natthi ahaM sa eva hoi jIva tti / na hu jIvammi asaMte saMsayamuppAyao anno // 346. jIvassa esa dhammo jA IhA atthi natthi vA jIvo / thANumaNussANugayA jaha IhA devadattassa // 347. siddhaM jIvassa atthittaM saddAdevANumIyae / nAsao bhuvi bhAvassa saddo havai kevalo // 348. atthi tti nivviyappo jIvo niyamAo saddao siddhI / kamhA suddhA payattA ghaDa-kharasiMgANumANAoM // 349. micchA bhaveu savvatthA je keI pAraloiyA / ___ kattA cevovabhuttA ya jai jIvo na vijjaI // 350. pANidayA tava niyamA baMbhaM dikkhA ya iMdiyaniroho / savvaM niratthayaM eyaM jai jIvo na vijjaI // 351. chaumatthaaNubalaMbhA taheva savvannuvayaNao ceva / logAipasiddhIo mutto jIva tti nAyavvo // 15 20 25 1. B 0gaahgpoge| Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 352. mutto aNiMdiyatto khaNio na vi hoi jAisaMbharaNA / thalaahilAsA ya tahA amao na u mimmau vva ghaDo // 353. amao a hoi jIvo kAraNavirahA jahevamAgAsaM / samayaM ca hoi aNiccaM mimmayaghaDataMtumAIyaM // 354. saMkoa-vikoehi ya jaha kammaM dehaloamittu vva / hatthissa va kuMthussa va paesasaMkhA samA ceva // 355. AyANe paribhoge joguvaoge kasAyalesA ya / ANApANU iMdiyabaMdhodayanijjarA ceva // 356. cittaM veyaNa sannA vinnANaM dhAraNA ya buddhI ya / IhA maI viyakkA jIvassa u lakkhaNA ee // 357. cittaM tikAlavisayaM veaNa paccakkha sanna aNusaraNaM / vinnANa'NegabheyaM kAlamasaMkheyaraM dharaNA // 358. atthassa UhabuddhI IhA ciTThatthaavagamo u maI / saMbhAvaNattha takkA guNapaccakkhA ghaDu vva tthi. // 359. jamhA cittAIyA jIvassa guNA havaMti paccakkhA / guNapaccakkhattaNao ghaDu vva jIvA ao atthi // 360. loiA veiA ceva tahA sAmAiA viU / nicco jIvo piho dehA iti savve vavaTThiA // 361. loe acchijja abhijjo vee sa purIsadaDva ya siyAlo / samae ahamAsigao tiviho divvAisaMsAro // 362. loe vee samae nicco jIvo vibhAsayA amhaM / iharA saMsArAI savvaM pi na jujjae tassa // 363. jaha AhAro bhutto jiANa pariNamai sattabheehiM / vasasoNiamaMsaTThiyamajjA taha meyasukke ya // 364. evaM aTThavihaM pi ya jIveNa aNAisahagayaM kammaM / jaha kaNagaM pAhANe aNAisaMjoganippannaM // 365. jIvassa ya kammassa ya aNAimaM ceva hoi saMjogo / so vi uvAeNa puDho kIrai uvalAo jaha kaNayaM // 25 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 366. kiM puvvayaraM kammaM jIvo vA ittha koi pucchijjA / so vattavyo kukkuGi-aMDANaM bhaNasu ko paDhamo // 367. jaha aMDasaMbhavA kukkuDi tti aMDaM pi kukkuDii bhavaM / na ya puvvAvarabhAvo jaheha taha kamma-jIvANaM // 368. jaha kaNagassa u kIraMti pajjavA mauDakuMDalAIA / davvaM kaNagaM taM ciya nAmaviseso a so anno // 369. evaM cauggaIe paribbhamaMtassa jIvakaNagassa / nAmAiM bahuvihAiM jIvaM davvaM tayaM ceva // 370. paccakkhaM gahagahio dIsai puriso na dIsai pisAo / AgArehiM muNijjai evaM jIvo vi dehaTThio // 371. aNumANuheusiddhaM chaumatthANaM jiNANa paccakkhaM / giNhasu naravara jIvaM aNAIaM akkhayasarUvaM // iti jIvavyavasthApanASaTtriMzatikA samAptA // 10 15 6651. iti jIvasvarUpaM vyavasthApya jIvabhedAnAhuH- tatra jIvA dvidhA-muktAH saMsAriNazca / muktAnAM svarUpamidam372. anAdibhavasaMskAravikArAkAravarjitAH / svasvarUpamayAH siddhA kevalajJAnagocarAH // saMsAriNastu caturdazadhA / tadyathA-pRthvyaptejovAyuvanaspatirUpA ekendriyAH, sUkSmanAmakarmodayAjjAtAH sUkSmAH; bAdaranAmakarmodayajAtA bAdarAzceti dvibhedAH / / dvIndriyAH / 3 / trIndriyAH / 4 / caturindriyAH 5 / asajJinaH saJjinazceti dvibhedA: 20 paJcendriyAH / evaM bhedAH sapta / 7 / tatra saJjAsvarUpamidam-AhArasaJjJA vanaspatInAmapi jalAderAhara: / 1 / bhayasaJjA chidyamAnA lajjAlU saGkacati / 2 / maithunasaJjJA'zokAdInAM strIpAdaprahArAdibhiH phalodgamaH / 3 / parigrahasaJjJA vallI vAlakaiH kaNTakAn veSTayati / 4 / krodhasaJjJA kokanado huGkArAn muJcati / 5 / mAnasaJjJA rudatI vallI chidyamAnA bindUn zravati / 6 / mAyAsaJjJA 25 1. B dehtthio| 2. B aNAiyaM / 3. B dvibhedAH / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 kumArapAlacaritrasaGgrahaH vallyaH phalAni patraizchAdayanti | 7| lobhasaJjJA'dhasthe nidhAne vRkSasya prarohasambhavAt ICI lokasaJjJA kamala - zamyAdInAM rAtrau saGkocaH | 9| oghasaJjJA vallyo mArgaM tyaktvA vRkSAnAzrayanti / 10 / iyaM dazadhA'pyekendriyANAm / yayA tu iSTAniSTeSu chAyAtapAdivastuSu svadehapAlanAhetoH pravRtti - nivRttI vidhatte sA hetuvAdopadezikI / iyaM tu dvi-tri- catuH 5 paJcendriyANAm / eSA sAmAnyasaJjJA svarUpatvAt stokA, tathAbhUtA'pi mohodayajanyatvAdazobhanA'to nAnayA'dhikAraH / kintu mahatyA zobhanayA viziSTajJAnAvaraNakarmakSayopazamajanyA manojJAnasaJjJayaiveti / yayA dIrghamapi kAlamatItamarthaM smarati, bhaviSyacca vastu cintayati, kathaM tu nAma karttavyama (mi)ti dIrghakAlavyupadezikI / iyaM ca sura-nAraka- garbhajamanuSya- tirazcAM manaH paryAptyA paryAptAnAM syAt / yayA tu 10hitAhitaprApti-parihArau samyagdRSTisAdhyau kriyete sA dRSTivAdopadezikI / iyaM samyagdRSTereva bhavati / yaduktam 15 20 25 373. paMcaNhaM mohasannA heUsannA biiMdiyAINaM / suranArayagabbhubbhavajIvANaM kAlikI sannA // 374. chaumatthANaM sannA sammaddiTThINa diTTiyAIyA | maivAvAravimukkA sannAIAo kevaliNo // saJjJA'syAstIti saJjJI / paJcendriyo manaH paryAptyA paryAptaH / itare pRthvAdaya ekendriyAH, vikalendriyAH, samUcchimapaJcendriyAzcAsaJjJinaH / evamekendriyAH sUkSmabAdaH |2| dvi-tri- caturindriyAH / 3 / asaJjJisaJjJipaJcendriyAzca |2| sarve saptApi bhedAH paryAptAparyAptabhedAccaturdazadhA saMsArijIvAH / paryAptayastvimA: 375. AhArasaririMdIyapajjattI ANapANabhAsamaNe / caDa paMca paMca chappiya igavigalA - sannisannINaM // 376. patteyataruM muttuM paMca vi puDhavAiNo sayalaloe / suhamA vasaMti niyamA aMtamuhuttAu ahissA // 377. egiMdiya paMciMdiya uDDhe ya ahe ya tiriyaloe a / vigaliMdiyajIvA puNa tiriyaloe muNeyavvA // 378. puDhavI Au vaNassai bArasakappesu sattaDhavI / puDhavI jA siddhisilA teU narakhitti tiriloe // * 1. B 0padezikI saJjJA / 378 tamIgAthAnantaram 'vAyuH sarvatra' iti B Adarze TippaNI / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 kumaarpaalprbodhprbndhH| 379. jaiyA hohI pucchA jiNANa maggammi uttaraM taiyA / egassa nigoyassa ya aNaMtabhAgo a siddhigao // 380. golAi asaMkhijjA asaMkhanigoao havai golo / ikvikkammi nigoe aNaMtajIvA muNeyavvA // 381. atthi aNaMtA jIvA jehiM na patto tasAi pariNAmo / uppajjaMti cayaMti ya puNo vi tattheva tattheva // 382. sAmaggiabhAvAo vavahAriyarAsiappavesAo / bhavvAvi te aNaMtA je siddhisuhaM na pAvaMti // 383. sijjhaMti jattiA khalu ihayaM vavahArirAsimajhAo / eti( nti) aNAivaNassaimajjhAo tittiyA ceva // 384. akkhINajIvakhANI haMti nigoA u jiNasakkhAyA / teNa na doso saMsArarittayAsaMbhavo hoi // 385. loe asaMkhajoyaNamANe par3a joaNaMgulAsaMkhA / par3a taM asaMkha aMsA pai aMsa asaMkhayA golA // 386. golo asaMkhanigooM so'NaMtajio jiyaM par3a paesA / assaMkha pai paesaM kammANaM vaggaNANaMtA // 387. paivaggaNaM aNaMtA aNU a pai aNu aNaMtapajjAyA / evaM logasarUvaM bhAvijja taha tti jiNavuttaM // 388. pattheNa va kuDaeNa va jaha koi miNijja svvdhnnaaii| evaM mavijjamANA havaMti logA aNaMtAo // 389. logAgAsapaese nigoajIvaM khivei ikvikkaM / evaM mavijjamANA havaMti logA aNaMtAo // 8852. evaM jIvatattve vyAkhyAte sati kazcittIrthAntarIyaH prAha - 'he mahAtman ! evaM ca yuSmaduktayuktyA sUkSmairbAdaraizca trasaiH sthAvaraizca jIvaiH sarvatra vyApte loke kathamahiMsakatvaM nAma, kathaM ca sarvaprANAtipAtavirativratam ? / ' tadA zrIsUrayaH prAhuH-'bho 25 1 B inti / 2. A asaMkhayaM sA pai ya saasaMkhayA (?) B asaMkha aMsA pai aMsa asaMkhayA / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 kumArapAlacaritrasaGgrahaH vAdin ! tattvAtattvaparijJAnAnabhijJatveneyaM bhavaduktiH / yataH, hiMsApariNAmapariNata evAtmA hiMsaka ityucyate, na tvapariNataH, tasyAhiMsakatvAt / yaduktamahiMsAparamavedibhiH zrIsarvajJaiH390. ajjhatthavisohIe jIvanikAehiM saMghaDe loe / desiamahiMsakattaM jiNehiM ti( te )lukkadaMsIhi // 391. nANI kammassa khayaTThamuTThio no Thio u hiNsaae| - jayai asaDhaM ahiMsatthamuTThio avahao sou // 392. aNumitto vi na kassa ya baMdho paravatthupaccayA bhaNio / taha vi a jayaMti jaiNo pariNAmavisohimicchaMtA // 393. jo puNa hiMsAyayaNesu vaTTaI tassa nUNa prinnaamo| duTTho na ya taM liMgaM hoi visuddhassa jogassa // 394. tamhA ya sA visuddhaM pariNAmaM icchayA suvihieNaM / hiMsAyayaNA savve vajjeyavvA payatteNaM // 395. vajjemi tti pariNao saMpattIe vimuccae verA / avahaMto vi na muccai kiliTThabhAvo'ivAyassa // 396. na ya hiMsAmitteNaM sAvajjeNAvi hiMsao hoi / suddhassa u saMpattI aphalA bhaNiyA jiNavarehiM // 397. jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / __ sA hoi nijjaraphalA ajjhatthavisohijuttassa // 20 anyairapyuktam398. adhItya sarvazAstrANi jIvihiMsAM karoti yaH / manovAkkAyasaMzliSTaH sa pApI sarvato'dhamaH // 399. akurvANo'pi pApAni kliSTabhAvo hi badhyate / vimucyate'kliSTamanAH kurvannapi kathaJcana // 25 400. vacobhirucyate sarvairdayA jIveSu darzanaiH / kriyate vAgmana:kAyairAhataiH kintu sarvadA // iti jIvatattvam / 15 1. A tamhA sayA vi0 / 2. B 0bhAvovavAyassa / 3. B .vihiyama0 / 4. B bAdhyate / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 163 53. atha ajIvatattvamAhuH- ajIvA duvihA pannatA; taM jahA puggalA ya nopuggalA ya / puggalA chavvihA pannattA; taM jahA - suhumasuhumA 1, suhumA 2, suhumabAyarA 3, bAyarasuhumA 4, bAyarA 5, bAyarabAya 6 / tattha suhumasuhumA paramANupuggalA / suhumA duppaesiyAoM ADhatto jAva suhumapariNao aNaMtapaesio khaMdho / suhumabAyarA gaMdhapuggalA / bAyarasuhumA vAukAyasarIrA / [ bAyarA ] ussAINaM / bAyarabAyarA teu- 5 vaNassai - puDhavisarIrANi / ahavA cauvvihA puggalA; taM jahA khaMdhA 1, khaMdhadesA 2, khaMdhapaesA 3, paramANupuggalA 4 / esa puggalatthikAyao gahaNalakkhaNo / sparza-rasagandha-varNazabdAstatra svabhAvajAH, saGghAtabhedaniSpannAzca / nopuggalatthikAo tiviho pannato; taM jahA - dhamatthikAo 2, adhammatthikAo 2, AgAsatthikAo 3 / ete trayo'pi tattadavacchedakavazAt skandha 1 skandhadeza 2 skandhapradeza 3 rUpairbhedaiH pratyekaM 10 tribhedAH / evaM bhedAH 9 / tatra gatipariNatajIvapudgalAnAM gatyupaSTambhakAraNaM dharmAstikAyaH; yathA cakSuSmato jJAnasya pradIpaH, matsyAnAM jalam / tathA gatipariNatajIvapudgalAnAM sthityupaSTambhakAraNamadharmAstikAya: ; yathA tiSThAso: puruSasya bhUH, matsyAnAM sthalam / tathA jIvAnAM pudgalAnAM dharmAdharmAstikAyayozcAvagAhakAnAmavakAzadamAkAzam; yathA bAdarANAM ghaTAkAzaH / kAlastu samayAvalikAmuhUrttadivasapakSamAsAdiH / tatra samayaH paramatamasUkSmaH, 15 sa ca kAlasya nirvibhAgo bhAgaH / tairasaGkhyAtairekA AvalikA, tAbhiH 256 militAbhiH kSullakabhavagrahaNAni nigodajIvAH pUrayanti / 3773 ucchvAsapramANo muhUrttaH / triMzatA tairahorAtraH / taiH paJcadazabhiH pakSaH / tAbhyAM mAsaH- ityAdikAlaH sarvatra navapurANatAdiparyAyotpattihetulakSaNo jJeyaH / evaM SoDazabhedaM caturdazabhedaM vA'jIvatattvam / etatparijJAnamantareNAjIvasaMyamo na bhavati // 2 // 20 atha puNyattvam-42[bhedam ] yena jIvaH sukhamanubhavati tatsukhavedanIyaM puNyaprakRtiH / 1 / uccairgotrapuNyaprakRtyA dhana-buddhi-rUpAdirahito loke pUjAM labhate |2| yA puNyaprakRtyA manuSyatvaM labhate sA manuSyagati: / 3 / yayA vRSabhanAsikArajjukalpayA dvisamayAdivakreNa gacchan jIvo manuSyagatAvAnIyate sA manuSyAnupUrvI |4| evaM devagati: 25 |5| devAnupUrvI |6| paJcendriyajAtiH | 7 | audArikaM zarIraM / 8 / tiryag- manuSyANAM vaikriyamaupapAtikaM labdhipratyayaM ca / 9 / AhArakaM caturdazapUrvavidaH kAraNe syAt | 10 | taijasaM bhuktAnnapariNatitejolezyAhetuH / 11 / ityAdi puNyatattvaM jJeyam / 1. B ussAINaM bAyarA / 2. B 0kAo gahaNa0 / 3. B 0rAtram / 4. B ityAdikaH kAlaH / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSSS54. atha rAjan ! nirjarAtattvam - nirjarayati rasahAnyA karmapudgalAn jIrNAn karoti yA sA nirjarA / sA ca dvibhedA - sakAmanirjarA 1 akAmanirjarA 2 ca / tatra 5 akAmanirjarA sahanapariNAmamantareNa sakalacAturgatikajIvAnAM svayaM paripAkasamAyAtakarmaphalavedanam; sakAmanirjarA tu parijJAtakarmavipAkanirjaraNopAyAnAM karmakSayArthaM sahanapariNAmavatAM sarvavirata - dezaviratAdInAm / sA dvAdazadhA taporUpA 10 15 kumArapAlacaritrasaGgrahaH pApatattvam 82 [bhedam], Azravatattvam 42 [ bhedam ], saMvaratattvam 57 [bhedAtmakam] / 20 164 tatrAnazanaM dvidhA - itvaram 1, yAvatkathikaM ca 2 / tatretvaraM caturthaSaSThASTamAdiyAvatsaMvatsaraM tapaH / yAvatkathikaM tu bhaktaparijJA 1 iGginI 2 pAdapopagamarUpaM 3 tridhA / UnodaratA dvidhA dravyato bhAvatazca / 25 401. aNasaNamUNoyariyA vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // 402. tatra dravyataH-kavalANa ya parimANaM kukkuDiaMDagapamANamittANaM / jaM UttaM kIrai UNoyariyA u sA davve // 403. bhAvataH - kohAINamaNudiNaM cAo jiNavayaNabhAvaNAo u / bhAveNoNoyariyA pannattA vIyarAgehiM // vRttisaGkSepo gocarAbhigrahAdizcaturddhA / dravyataH 1, kSetrataH 2, kAlataH 3, bhAvatazca 4 / tatra dravyato nirlepAdi grAhyam / uktaM ca 404. levaDamalevaDaM vA amugaM davvaM ca ajja ghicchAmi / amueNa ca davveNaM iya davvAbhiggaho nAma // 405. aTTha u goarabhUmI elagavikkhaMbhamittagahaNaM ca / saggAmaparaggAme evaiya gharA ya khittammi // 406. kAle abhiggaho puNa AI majjhe taheva avasANe / appatte sai kAle AI Thii majjha taiyaMte // 407. ukkhittamAicaragA bhAvajuyA khalu abhiggahA huMti / gAyaMto va ruyaMto jaM dei nisannamAI vA // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 10 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / rasaH (rasatyAgaH) kSIradadhighRtAdityAgastapaH / uktaM ca408. vigaiM vigaIbhIo vigaigayaM jo a bhuMjae sAhU / vigaI vigaisahAvA vigaI vigaI balA nei // kAyaklezo vIrAsanAdibhedAccitraH / kAyotsargAdisaMlInatA caturdhA 409. iMdiyakasAyajoe paDucca saMlINayA muNeyavvA / __ taha ya vivittA cariyA pannattA vIyarAgehiM // 410. bhadde abhaddayapAvaesu bhoavisayamuvagaesu / rudreNa va tuTeNa va samaNeNa sayA na hoavvaM // evaM zeSendriyeSu nirodhakaraNe saMlInatA / uktazca bAhyatapaH / athAbhyantaraM tapaH411. pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANamussaggo vi ya abhitarao tavo hoi // 412. pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaM ti bhannae tamhA / pAeNa vA vi cittaM visohaI teNa pacchittaM // taddazadhA413. AloyaNa-paMDikamaNe mIsavivege tahA viu~ssagge / taiva-cheya-mUla-aNavaThThayA ya pAraMcie ceva // pramAdadoSavyudAsabhAvaprasAdanaiHzalyAnavasthAvyAvRttimaryAdAtyAgasaMyamadAArAdhanAdiprAyazcittaphalam / vinIyate'STaprakAraM karma yena sa vinayaH / sa ca tridhA kAya-vAG manobhiH / yathA414. abbhuTThANaM aMjali AsaNadANaM abhiggahAkiI a / sussUsaNa-aNugacchaNa-saMsAhaNa kAya aTTaviho // 415. hia-mia-apharusavAI aNuvIIbhAsi vAIo viNao / akusalamaNoniroho kusalassa udIraNaM ceva // vaiyAvRttyaM dazadhA416. AyariyauvajjhAe theratavassIgilANasehANaM / sAhammiyakulagaNasaMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // vAcanA-pracchanA-parAvarttanA-anuprekSA-dharmakathArUpaH paJcadhA svAdhyAyaH / dhyAnaM dharma-zuklarUpam / vyutsargo dvidhA-dravyato bhAvatazca / yaduktam 1. B soa0 / 15 20 25 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 5 - iti dvAdazadhA tapo / [ atha] nirjarAtattvam 15 417. davve bhAve ya tahA duhA visaggo cauvviho davve / gaNadehavahibhatte bhAve kohAi kAo tti // 418. kAle gaNadehANaM atirittA suddhabhattapANANaM / kohAiyANa sayayaM kAyavvo hoi cAo tti // 419. yayA karmANi zIryante bIjabhUtAni janmataH / praNItA jJAnibhiH seyaM nirjarA zIrNabandhanaiH // SSSS55. atha rAjan ! bandhatattvam -aJjanacUrNapUrNasamudgakavannirantaraM pudgala - 10 nicite loke hetubhirmithyAtvAviratikaSAyayogAdibhiH sAmAnyaiH pratyanIkatvanihnavatvAdivizeSa-rUpaizca karmayogyavargaNApudgalaiH saGgRhItairAtmano vahnyaya: piNDavadanyonyAnugamAtmakaH sambandho bandhaH / sa ca caturvidho yathA - prakRtibandhaH 1 sthitibandhaH 2, rasabandhaH 3, pradezabandhaH 4 / kumArapAlacaritrasaGgrahaH 420. prakRtiH pariNAmaH syAt, sthitiH kAlAvadhAraNam / anubhAgo raso jJeyaH ; pradezo dalasaJcayaH // prakRti- sthityAdInAzritya modakadRSTAnto yathA- kazcinmodako vAtanAzidravyaniSpannaH prakRtyA vAtamapaharati pittApahAridravyaniSpannaH pittam, zleSmApanAyidravyakRtaH zleSmANam / sthityA tu sa eva kazciddinamekamavatiSThate, aparastu dinadvayam, yAvanmAsAdikamapi kazcit / anubhAgenApi snigdhamadhuratvaM lakSaNena sa eva kazcideka20 guNAnubhAgo'parastu dviguNAnubhAgaH ityAdi / pradezAzca kaNikkAdirUpAH / taiH sa eva kazcidekaprasRtimAno'parastu dvyAdiprasRtimAnaH / evaM karmApi kiJcit prakRtyA jJAnAcchAdakam, kiJcid darzanAcchAdakamityAdi / sthitistriMzatsAgaropamakoTAkoTyAdikA / tasya rasa ekasthAnAdiH / pradezA anantANurUpAH / evaM karmagranthAnusAreNa savistaraM bandhatattvaM jJeyam / - 25 SSSS56. atha mokSatattvam - tatrAtmanaH svarUpAvaraNIyAnAM karmaNAM kSayAt yaH svarUpalAbhaH sa mokSaH / sa ca tAdAtmyena sambaddhayorjIvakarmaNoH pRthakkaraNaM karmakSayaH; na tu sarvathA kSayaH, karmapudgalAnAM nityatvAt / yaduktam Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 167 421. jIvassa attajaNiehiM ceva kammehiM puvvabaddhassa / savvaviogo jo deNa tassa aha ittio mukkho // tasya ca satpadaprarUpaNAyAm-sat vidyamAnaM mokSa iti padam, zuddhazabdavAcyatvAt / natvasat avidyamAnaM vandhyAstanandhaya-gaganakuzezaya-kharaviSANAdivadazuddhazabdavAcyam / yaduktam - 5 422. caiUNaM saMkapayaM sArapayamiNaM daDheNa cittavvaM / asthi jao paramapayaM jayaNA jA rAgadosehiM // gatyAdiSu mArgaNAsthAneSu cintyamAnaM naragatau 1, evaM paJcendriyatve 2, trasatve 3, bhavyatve 4, saJjitve 5, yathAkhyAtacAritre 6, kSAyikasamyaktve 7, anAhArakatve 8, kevalajJAnadarzane 9 ca / mokSapadaM na zeSeSu / dravyapramANacintAyAM siddhAnAmanantAni 10 jIvadravyANi gRhAntaHpradIpitadIpazatasahasraprabhAvadanyo'nyaM samavagADhAni santi / yaduktam423. jattha ya ego siddho tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / annunnasamogADhA puTThA savve vi logaMte // 424. phusai aNaMte siddhe savvapaesehiM niyamaso siddho / te vi asaMkhijjaguNA desapaesehiM je puTThA // kSetraM caturdazarajjvAtmakalokAgraM paJcacatvAriMzadyojanalakSapramANasiddhizilArUpam / yaduktam - 425. paNayAlalakkhajoyaNavikkhaMbhA siddhasila phalihavimalA / taduvarigajoaNaMte logaMto tattha siddhaThiI // athavA caramabhavazarIrapramANAttRtIyabhAgonAvagAhanArUpaM kSetram / yaduktam - 20 426. dIhaM vA hassaM vA jaM caramabhave havijja saMThANaM / tatto tibhAgahINA siddhANogAhaNA bhaNiyA // kSetrAt sparzanAdhikA SaTsu dikSu sparzanAdhikyAt / ekasiddhamAzritya kAlaH sAdiranantazca, pazcAt pratipAtAbhAvAt / siddhAnAM nAntaraM sarvasaMsArikajIvAnAmanantatame bhAge siddhAH / siddhAnAM darzana-jJAne kSAyike bhAve, jIvitaM tu pAriNAmike bhAve / 25 sarvastokA napuMsakasiddhAH, tato'saGkhyAtaguNAH strIsiddhAH; tato'pi puruSasiddhArasaGkhyAtaguNAH / 15 1. A iitio| Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 427. asarIrA jIvagaNA uvauttA daMsaNe ya nANe ya / sAgAramaNAgAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM // 428. nicchinnasavvadukkhA jAijarAmaraNabaMdhaNavimukkA / avvAbAhaM sukkhaM aNuhu~ti sAsayaM siddhA // 429. na vi asthi mANusANaM taM sukkhaM na vi ya savvadevANaM / jaM siddhANaM sukkhaM avvAvAhaM uvagayANaM / 430. suragaNasuhaM samaggaM savvaddhA piMDiyaM aNaMtaguNaM / na vi pAvai muttisuhaM aNaMtAhiM vaggavaggUhiM // anyairapyuktam10 431. sthitimAsAdya siddhAtmA tatra lokAgramandire / Aste svabhAvajAnantaguNaizvaryopalakSitaH // 432. yaddevamanujAH sarve saukhyamakSArthasambhavam / nirvizanti nirAbAdhaM sarvAkSakSINanakSamam // 433. sarveNAtItakAlena yacca bhuktaM mahaddhikaiH / bhAvino yacca bhokSyanti svAdiSTaM svAntaraJjakam // 434. anantaguNitaM tasmAdatyakSaM svasvabhAvajam / ekasmin samaye bhuGkte tatsaukhyaM paramezvaraH // 435. anantadarzanajJAnasaukhyazaktimayaH prabhuH / trailokyatilakIbhUtastatraivAste niraJjanaH // 20- rAjan ! evaM navatattvAni436. jIvAI navapayatthe jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahaMto ayANamANe vi sammattaM // 437. savvAiM jiNesarabhAsiyAI vayaNAiM nannahA hu~ti / iya buddhI jassa maNe sammattaM niccalaM tassa // 438. aMtomuhuttamittaM pi phAsiyaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapuggalapariaTTo ceva saMsAro // 15 25 1. B aNuhaMtI / 2. BNatAhi vi va0 / : Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / antarmuhUrttamaSTasamayordhvaM ghaTIdvayamadhyaM yAvadityarthaH / taccAntarmuhUrttapramANaM samyaktvaupazamikamucyate / yathoSaraM dagdhaM vA vanadezaM prApya vanadavaH svayamupazamameti, tathA jIvo'pi granthibhedAnantaramantarmuhUrttamatikramya mithyAtvasyAnudayamadhigamyAntarmauhUrtikametat samyaktvaM labhate / apakRSTaH kiJcinyUnaH pudgalaparAvarttaH / tasyedaM svarUpam439. osappiNI anaMtA puggalapariyaTTao muNeyavvo / tetAtIyaddhA aNAgayaddhA anaMtaguNA // iti tattvAni / anye'pi ca zrIjinoktabhAvastattvajJairjJeyAH / yaduktam440. tattvAni vratadharmasaMyamagatijJAnAni sadbhAvanAH, pratyAkhyAnaparISahendriyadamadhyAnAni ratnatrayam / lezyAvazyakakAyayogasamitiprANapramAdAstapaH saJjJAkarmakaSAyaguptyatizayA jJeyAH sudhIbhiH sadA // ityetAni navatattvAni zrIgurumukhena zrutvA zrIkumArapAla bhUpAlo haidhigatajIvAjIvAditattvaH parijJAtaSaDdravyasvarUpaH paramArhataH paramazrAvakaH samajani / 441. nisAvirAmammi vibuddhaeNaM, susAvaeNaM guNasAyareNaM / devAhidevANa jiNuttamANaM, kicco paNAmo vihiNAyareNaM // 442. sijjAThANaM pamuttUNaM ciTThijjA dharaNIyale / bhAvabaMdhuM jagannAhaM namukkAraM tao paDhe // 443. maMtANa maMto paramo imu tti, dheyANa dheyaM paramaM imaM ti / tattANa tattaM paramaM pavittaM, saMsArasattANa duhAhANaM // 169 SSSS57. athAnyadA'nekabhUpAlacakravAlaparivRtaH zrIkumArapAlabhUpAlaH paJcAGgapraNAmena * zrIparamagurUNAM kramapadmaM praNamya gRhasthAnAmucitAmahorAtrikIM kriyAmapRcchat / 15 tataH zrIguravaH prAhuH- rAjan ! saMsAraviraktAnAM yatidharmAnuraktAnAM zrIjinabhaktAnAM paramazrAvakANAmahorAtrika kriyAM zrUyatAm / tathA hi 1. B samyaktvamaupa0 / 2. B ussappiNI / ''dhigata' ityataH paJcadazatamapaGkigataH praNAmena ityantaH pAThaH B Adarze nAsti / 5 10 444. ko'haM puNo kammi kulammi jAo, kiM sammadiTThI vayaniyamadhArI / Ahu haM daMsaNamittajutto, eyaM tu annaM pi vicitaijjA // 25 20 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 'brAhme muhUrte uttiSThet0' prArabhya ityAhorAtrikIM caryAM yAvat zrIyogazAstratRtIyaprakAzamadhyAt vAcyaM dinacaryAsvarUpaM ceti / 58. anyadA zrIhemacandragurorlokottarairguNaiparahRdayo nRpatirudayanamantriNaM sabhAyAM papraccha -'yat IdRzaM puruSaratnaM [kasmin ] samastavaMzAvataMse vaMze deze 5 samastapuNyapradeze niHzeSaguNAkare nagare ca samutpannamiti / ' nRpAdezAdanu sa mantrI janmaprabhRti taccaritraM pavitramAha- arddhASTamanAmani deze dhundhukAbhidhAne nagare zrImanmoDhavaMze cAciganAmA vyavahArI satI janamatallikA jinazAsane devIva tasya sadharmacAriNI pAhiNI nAmnIti / tayoH putrazcAmuNDAgotrajAyAH AdyAkSarAGkena cAGgadevanAmA samajani, pravarabhAgyasaubhAgyapavitraH garbhe puSpitasahakArI gRhAGgaNAt 10 pauSadhazAlAyAM phalitaH iti svapnasUcitaH / sa cASTavarSadezIyaH zrIdevacandrAcAryeSu zrIpattanAt tIrthayAtrAyai prasthiteSu dhundhukkake zrImoDhavasahikAyAM devanamaskaraNArthaM prApteSu siMhAsanasthitatadIyaniSadyAyAM sahasA niSaNNaH savayobhiH zizubhiH samaM dharmadezanAdikAM krIDAM kurvANastairvyAghuTyamAnairdRSTaH / tadaGgapratyaGgAnAM jagadvilakSaNAni lakSaNAni nirIkSya cintitam-yadyayaM kSatriyakule jAtastadA sArvabhaumo narendraH, yadi vaNig- viprakule tadA 15 mahAmAtyaH / ced dIkSAM gRhNAti tadA yugapradhAna iva turye yuge kRtayugamavatArayatIti / tatastatpitrostasya ca nAmAdikaM zizubhyo'dhigamya tannagaranivAsi zrIsaGgha melayitvA tatsvarUpaM nirUpya, tasya gRhe gatAH zrIsUrayaH / cAcige grAmAntaragate mAtrA bhAgyayogena gRhAgataH zrIsaGghaH svAgatakaraNAdinA toSitaH / mama putrArthamAyAtaH zrIsaGghaH iti harSAzrUNi muJcantI svaM ratnagarbhaM manyamAnApi viSaNNA / yatastatpitA sutarAM mithyAdRSTiH; 20 paraM tAdRzo'pi grAme nAsti / tarhi mayA kiM karttavyamiti kSaNaM mUDhacittA'bhUt / tataH pratyutpannamatirmAtA zrIsaGkhena samaM zrIgurUn kalpatarUniva gRhAyAtAn jJAtvA'vasarajJA svajanAnAmanumatiM lAtvA nijaM putraM zrIgurubhyo dadau / tataH zrIgurubhiH zrIsaGghasamakSaM- 'he vatsa ! zrItIrthaMkara-cakavartti - gaNadharairAsevitAM surAsuranaranikaranAyakamahatIM muktikAntAsaGgamadUrtI dIkSAM tvaM lAsyasi ?' - iti prokte sa ca bAlakumArakaH prAgbhavacAritrA25 varaNIyakarmakSayopazamena saMyamazravaNamAtrasaJjAtaparamavairAgyaH sahasA omityuvAca / tato mAtrA svajanaizcAnumataM putraM saMyamAnurAgapavitraM lAtvA zrItIrthayAtrAM vidhAya karNAvatIM jagmuH zrIguravaH / tata udayanamantrigRhe tatsutaiH samaM bAlakadhArakaiH pAlyamAnaH sakalasaGghalokamAnyaH saMyamapariNAmadhanyaH vainayikAdiguNavijJo yAvadAste tAvatA grAmAntarAdA -- - 1. B samastapuNyapradeze deze / 2. B ca kasmin samu0 / 3. B zAsanadevIva / 4 B prApteSu pauSadhazAlAyAM siMhA0 / 5. B tatra | -- Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 kumaarpaalprbodhprbndhH| gatazcAcigaH patnIniveditazrIgurusaGghAgamanaputrArpaNAdivRttAntaH, putrAdarzanAvadhisantyaktasamastAhAraH karNAvatyAM gataH / tatra vanditA guravaH, zrutA dharmadezanA / sutAnusAreNopalakSya vicakSaNatayA'bhANi zrIgurubhiH445. kulaM pavitraM jananI kRtArthA, vasundharA bhAgyavatI ca tena / avAhyamArge zrutasindhumagnaM, lagnaM parabrahmaNi yasya cetaH // 5 446. kalaGkaM kurute kazcit kule'pi vimale sutaH / dhananAzakaraH kazcid vyasanaiH puNyanAzanaiH // 447. pitroH santApakaH kazcida yauvane preyasImukhaH / bAlye'pi mriyate ko'pi syAt ko'pi vikalendriyaH // 448. sarvAGgasundara: kintu jJAnavAn guNanIradhiH / ___ 10 zrIjinendrapathAdhvanyaH prApyate puNyataH sutaH // iti zrIgurumukhAdAkarNya saJjAtapramodaH prasannacittazcAcigaH / tatra zrIgurupAdAravindanamasyAyai samAyAtenodayanamantriNA dharmabAndhavadhiyA nijagRhe nItvA gurugauravena bhojayAJcakre / tadanu cAGgadevaM tadutsaGge nivezya paJcAGgaprasAdapUrvakaM dukUlatrayaM dravyalakSatrayaM copanIya sabhaktikamAvarjitazcAcigaH sAnandaM mantriNamavAdIt-'mantrin ! kSatriyamUlye- 15 'zItyadhikasahasram 1080, azvamUlye paJcAzadadhikAni saptadazazatAni 1750, sAmAnyasyApi vaNijo mUlye navanavati 99 gajendrA etAvatA navanavatilakSA bhavanti / tvaM tu lakSatrayamarpayan sthUlalakSAyase / ato matsuto'naya'stvadIyA bhaktistvanaya'tamA / tadasya mUlye sA bhaktirastu, na tu me dravyeNa prayojanamiti zivanirmAlyavadaspRzyo me / datto mayA putro bhavatAm'- iti cAcigavacaH zrutvA pramuditamanA mantrI taM parirabhya, sAdhu 20 sAdhu ! yuktametaditi vadan punastaM pratyuvAca- 'tvayA'yaM putro mamArpito yogimarkaTa iva sarveSAmapi janAnAM namaskAraM kurvan kevalamapamAnapAtraM bhavitA, paraM zrIgurUNAM samarpitaH zrIgurupadaM prApya bAlenduriva mahatAM mahanIyo bhavatIti vicAryatAM yathocitam' / tataH sa 'bhavadvicAra eva pramANamiti vadan sakalazrIsaGghasamakSaM ratnakaraNDamiva rakSaNIyaM udumbarapuSpamiva durlabhaM taM putraM kSamAzramaNapUrvakaM zrIgurUNAM samarpayAmAsa / zrIgurubhirabhANi- 25 449. dhanadhAnyasya dAtAraH santi kvacana kecana / putrabhikSApradaH ko'pi durlabhaH puNyavAn pumAn // 1. B kule'tivimale / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 450. dhanadhAnyAdisampatsu loke sArA hi santatiH / tatrApi putraratnaM tu tasya dAnaM mahattamam // 451. svargasthAH pitaro vIkSya dIkSitaM jinadIkSayA / mokSAbhilASiNaM putraM tRpyAH syuH svargasaMsadi // 5 zrImahAbhArate'pyuktam 452. tAvad bhramanti saMsAre pitaraH piNDakAGkSiNaH / yAvat kule vizuddhAtmA yatI putro na jAyate // iti zrutvA pramuditena cAcigena pravrajyotsavaH zrIstambhatIrthe AligavasahikAyAM kArayitaH / somadevamuni ma dattam / 108859. yathAnyadA nAgapure dhanadevanAmnaH zreSThigRhe prathamAlikArthaM gataH / tadgRhe rabbAbhojanaM svarNarAzi ca dRSTvA'gragaM vRddhasAdhuM prAha yathA- 'abhAgyavasenAyaM nirdhano jAtaH / nidhAnagatamapi svarNamaGgArIbhUtaM raashiikRtmsti'| somadevamuninA proktam-'mayA tu svarNarAzidadRze' / gavAkSasthena zreSThinA tannizamya kSullakamAhUya, aGgArakarAzau karo dApitaH / tatsarvaM svarNaM jAtam / tatpracchAdakaH kazcid vyantara: parabrahmatejo'sahiSNurnaSTaH / tataH 15 saJjAtacamatkAreNa zreSThinA zrIsaddhena ca hemacandranAma dApitam / tataH zanaiH zanairjJAnena tapasA vinayAdiguNairvayasA ca varddhamAno nijaudAryagAmbhIryAdiguNairAvarjitazrIguru-gacchazrIsaGghalokaH, kadAcit zrIgurUnApRcchya yugAdau lokopakArAya parabrahmamayaparamapuruSapraNItamAtRkA'STAdazalipinyAsaprakaTanapravINAyA brAhmyA AdimUrti vilokanAya kAzmIradezaM prati prasthitaH zrIhemacandraH / tataH kiyati mArge'tikrAnte sati mithyA20tvatama:karAle'smin kalikAle'sya zrIjinazAsanaprabhAvakasya mahApuruSasya bahvapAyasaGkale pathi mA bhUd bhramaNaprayAsaH - iti sA bhagavatI svayaM divyarUpadhAriNI sammukhInA samAjagAma nizIthe / ajihmaparabrahmavarcasaM padmAsanAsInamarddhanimIlitalocanaM samAdhiyogasvAdhInasvAntaM dhyAnAdhirUDhaM zrIhemacandraM dRSTvA provAca453. ruddhe prANapracAre vapuSi niyamite saMvRte'kSaprapaJce, netraspande niraste pralayamupagate sarvasaGkalpajAle / bhinne mohAndhakAre prasarati mahasi kvApi vizvapradIpe; dhanyo dhyAnAvalambI kalayati paramAnandasindhau praveze // 25 1. B dApitaM zrIgurubhyaH / tataH / 2. B AdimUrtivi0 / 3. B pravezaM / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 173 454. saGkalpamAtrAdapi siddhakAryA, vAJchanti te naiva tathApi kiJcit / icchAvinAzena yadasti saukhyaM, ta eva jAnanti guruprasAdAt // tathApyayaM paramapuruSaH sakalapuruSArthapraNetA'sminniratizaye kAle zrIzAsanasya prabhAvako bhAvIti kRtvA katipayavidyAmantrAn zrIvidyApravAdasaMvAdasundarAn sAmnAyAn pradAya pramuditA bhagavatI bhAratI kRtastutistiro'bhUt / punaH pazcAdAgatAH / / 5 6660. ekadA zrIgurUnApRcchyanyagacchIyadevendrasUri-malayagiribhyAM saha kalAkalApakauzalAdyarthaM gauDadezaM prati prasthitAH / khillUragrAme gatAH / tatra glAno munirvaiyAvRttyAdinA praticaritaH / zrIraivatakatIrthe devanamaskaraNakRtAtiryAvadgrAmAdhyakSazrAddhebhyaH sukhAsanaM tadvAhakAMzca praguNIkRtya rAtrau suptAstAvat pratyUSe prabuddhAM svaM raivatake pazyanti / zAsanadevatA pratyakSIbhUya kRtaguNastutirbhAgyavatAM bhavatAmatra sthitAnAM sarvaM 10 bhAvIti gauDadezagamanaM niSidhya mahauSadhIranekAn mantrAn nAmaprabhAvAdyAkhyAnapUrvakamAkhyAya svaM sthAnaM jagAma / 6661. ekadA zrIgurubhiH sumuharte dIpotsavacaturdazIrAtrau zrIsiddhacakramantraH sAmnAyaH samupadiSTaH / sa ca padminIstrIkRtottarasAdhakatvena sAdhyate / tataH sidhyati, yAcitaM varaM datte, nAnyathA / tato'nyadA kumAragrAme dhautAM zoSaNArthaM vistAritAM zATikAM 15 samAlokya pRSTo rajakastaiH- 'kasyA iyaM zATiketi ?' so'vadad- 'grAmAdhyakSapatnyA iym'| tato gatAstasmin grAme / grAmAdhyakSapradattopAzraye sthitAH / sa ca pratyahaM sameti, dharmadezanAM zRNoti / teSAM jJAnakriyAvairAgyapramattatvAdiguNAn, dRSTvA, tathAvidhabhavyatvaparipAkAd guNAnurAgaraJjitasvAntaH pramuditaH prAha- 'yUyamanicchaparamezvarAH, kamapi kArya matsAdhyaM mamAdizantu / ' tataste taM svAntanivedinaM guNAnurAgagambhIravedinaM jJAtvA prAhuH- 20 'asmAkaM zrIsiddhacakramantraH sAdhayitumiSTo'sti / sa ca padminIstrIkRtottarasAdhakatvena sidhyati nAnyathA / tena tava yA padminI strI varttate, tAM lAtvA kRSNacaturdazIrAtrau raivatakAcale samAgaccha, asmAkamuttarasAdhakatvaM kuru; vikAradarzane ziracchedastvayaiva vidheyaH'- ityAkarNya grAmAdhyakSo vismayasmeramanA manAgvimahyaM cintayAJcakAra-'ete tAvanmaharSayaH samatRNamaNiloSTakAJcanAH parabrahmasamAdhisAdhakAH, tadyeteSAmidaM kAryaM varyaM 25 __ 1. B 0dAgatAH zrIhemacandrAH / 2. B kRtArttayo yAva0 / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 kumArapAlacaritrasaGgrahaH samaryAdamanayA striyA ced bhavati tadA tathA'stu, kiM bahuvicAreNa' -iti vicintya tairukte dine taiH samaM sastrIkaH sutarAM nirbhIka: zrIraivatAcalamaulimalaJcakAra / te ca trayaH kRtapUrvakRtyAH zrIambikAkRtasAnnidhyAH zubhadhyAnadhIradhiyaH zrIraivatadevatAdRSTau triyAminyAmAhvAnAvaguNThanamudrAkaraNamantranyAsavisarjanAdibhirupacArairgurUktavidhinA samIpastha5 padminIstrIkRtottarasAdhakakriyAH zrIsiddhacakramasAdhayan / tata indrasAmAnikadevo'syAdhiSThAtA pratyakSIbhUya puSpavRSTiM vidhAya svepsitavaraM vRNutetyuvAca / tataH zrIhemasUriNA rAjapratibodhaH; devendrasUriNA nijAvadAtakaraNAya kAntInagaryAH prAsAda ekarAtrau dhyAnabalena serIsakagrAme samAnIta:'- iti janaprasiddhiH; malayagirisUriNA siddhAnta vRttikaraNavara:;- iti trayANAM varaM dattvA devaH svasthAnamagAt / pramudito grAmAdhIzaH / 10 pratyUSe bahuvittavyayena prabhAvanAM vidhAya trayANAM dhyAnadhyeyaM brahmadADhaya~ devakRtaprazaMsA varapradAnaM ca janeSu prakaTIkRtya nijajAyAM gRhItvA svagrAmaM jagAma / 6662. atha zrIpattane gurubhiH saha siddharAjasabhAyAM gato hemacandramuniH / svavidvattayA'pratimaH prINitAntarvANigaNaH pramuditena siddhabhUpatinA kAritAcAryapadamahotsavaH pratyahaM kalAkauzalena kAlaM gamayati / 15 6 3. anyadA nRpeNa 'kiM vAcyate'dyakalye?' iti pRSTe, ajihmaparabrahmaika kAraNavratavicAre 'sthUlabhadramunIndracaritram' ityukte rAjA samagramAmUlatastaccaritraM papraccha / tataH savistaraM kathite caritre rAjA pramuditaH / atrAvasare mithyAdRgAligo (pAThAntareNa'mithyAdRSTiAgilo) mantrI prAha-'aho samprati kAle kva manuSyANAmevaMvidha indriya jayaH / yataH- 'vizvAmitraparAzaraprabhRtayo0' [ityAdi padyam] / tataH zrIsUribhiH 20 pratyuttaramadAyi-'siMho balI dvirada0' iti zrutvA rAjA camatkRtaH / navInaM vyAkaraNaM kRtam / ete te hemasUrayaH / ' iti zrutvA rAjJA zrIkumArapAlena zrImoDhajJAtIyAnAM lokAnAM cAmarAH dattAH / -iti dIkSAprabandhaH / 664. anyadA zrIguravaH sabhAyAM vyasanAni nirAkartR prAhu:455. dyUtaM ca mAMsaM ca surA ca vezyA, *pApaddhicaurI( caurye ) paradArasevA / etAni saptavyasanAni rAjan !, ghorAtighoraM narakaM nayanti // 1. B 0taH / tadabhyarthanayA navInaM / * 'pApaddhicaurye' iti pAThaH samIcIno bhAti / 25 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 456. dyUtAd rAjyavinAzanaM nalanRpaH prApto'thavA pANDavAH, madyAt kRSNanRpazca rAghavapitA pApaddhito dUSitaH / mAMsAt zreNikabhUpatizca narake cauryAddhato maNDiko; vezyAtaH kRtapuNyako gatadhano'nyastrImRto rAvaNaH // tataH sabhAyAmetAni saptakathAnakAni vyasanadoSaprakAzakAni zrIgurumukhena zrutvA 5 rAjA lokAnAM jJApanAya saptavyasanAni mRNmayAni kArayitvA rAsabheSvAropya rAjamArge bhrAmayitvA lakuTAdibhirhanyamAnAni zrIpattanAt nijadezAcca niracIkazat / 65. athAnyadA zrIjinadharmAbhimukhaM nRpaM jJAtvA zrIparvatAd bhairavAnando nAma yogI paJcazatayogiparivRtaH zrIpattanamAgataH / sammukhagamane rAjJA pRSTA: zrIsUrayaH prAhu:'zobhanamidam, paraM parIkSA kriyate, tato gamyate / ' samasyApadaM rAjapuruSakareNa preSitam / 10 yathA - 'cyAri ghAya jogavaI sa joI'- iti etatsamasyApadaM vicArya kIdRzAzcatvAro ghAtA bhaviSyantIti ghAtabhItastriyAminyAM naSTaH / pratyUSe ghAtasvarUpaM rAjJA pRSTA guravaH prAhu: 457. eya auvva(vvI? ) joI muddAmaNamehuNaaNavAIniddAe / paramatthu na bujjhai koI cyAri ghAya jogavaI so joI // 175 6666. atha gaGgAtaTe dIpakAkhyadvijAt traipuraM mantraM prApya narmadAtaTe devabodhidvijo'sAdhayat / tuSTA tripurA tasya, 'ekavAkyena yAcasva varam' ityuvAca prtykssaa| so'pi buddhimAn 'bhukti-mukti- sarasvatI 'riti yayAce / tataH prabhRti mahendrajAlAdividyAvAn, cUDAmaNyAdizAstrairatItAdijJAtA, kadalIdaNDapatramayamAmasUtratantubaddhaM sukhAsanamadhirohati / caturazItyAsanakaraNapravINaH, kAyagataSaTcakravijJAnacakravartI, SoDazAdhAra - 20 dhIradhIH, lakSatrayadakSaH, vyomapaJcakapaNDitaH, pUraka- kumbhaka - recakAdiprANAyAmakriyAkuzalaH, iDA-piGgalA- suSumNA- gAndhArI - hastinIpramukhadazamahAnADIvAtasaJcAracaturaH, AdvijamAtaGgaprArthakagRheSu yathArhaM rUpakaraNAd bhuktiH, zrIjinadharmAnuraktaM nRpaM jJAtvA sa zrIpattane samAyAtaH / sarvadvijai: satkAritaH, camatkAradarzanAllokaizca / rAjagururiti matvA rAjApi sammukhamAgataH / kadalIpatrasukhAsanasthaH zizukAritavAhakakarmA rAjAdi - 25 parivAraparivRtaH zAlAgre samAyAtaH / kautukAkulitasakalaparivAraprerito madhye praviSTaH / 1. B auvvA / 2. B 0 dhAradhIH / 15 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 176 kumArapAlacaritrasaGgrahaH sUrayastu purApi pUritAsanamudrAH prANAyAmalaghubhUtazarIrAH ziSyAkarSitasiMhAsanA nirAlambA: sthitAH santi / tAn tadavasthAn dRSTvA vismito devabodhiH / sarve'pi lokA vismayasmeramAnasAH procuH - aho ! sUrINAM nirAdhAramAkAze'vasthAnamiti / tena kavitvazaktiparIkSArthaM samasyApadamarpitam / yathA 458. vyASiddhA rudatI mukhaM ca nayane sve garhate kanyakA / tadAkarNya-'bhagavan ! kimucyate yuSmacchiSyANAM viduSAM sarasvatIsarvasvamukhAnAM prathamamahameva zrIbhagavadAjJayA pUrayAmIti pramANaM kRtvA kapardI zrAvakaH sarvAn nivArya pUrayAmAsa 459. naitasyAH prasRtidvayena sarale zakye pidhAtuM dRzau, rudrAkSI ca vilokate zazimukhI jyotsanAvitAnairiyam / itthaM madhyagatA sakhIbhirasakRd dRgmIlanAkeliSu; vyASiddhA rudatI mukhaM ca nayane sve garhate kanyakA // zrIhemasUrisevAparasya zrAvakasyApi zIghrakavitAM dRSTvA vismayasmeraH 'zobhano'yam, vayaM samutsukAH smaH' ityuktvA gataH / rAjJA'ntyajAt nimantrApitaH / tena mAnitaM 15 nimantraNam / dvijAdInAM vimarzaH kathamantyajagRhe bhojanaM kariSyatIti / sahasraliGgasarovaraToDakayormocitaM bhojyam / rAjA tu rAjapATikAmiSeNa sarovarasamIpe samAyAtaH / devabodhiH snAnArthaM jalAntaH praviSTaH / kRSNazvA bhUtvA nirgato bhuktaM tadbhojanam / punarjalAntaH pravizya devabodhirbhUtvA'gAt / rAjJaH sarveSAM lokAnAM ca vismayo'bhUt / rAjJA nijAvAse nimantritaH / vividhA bhaktiH kRtAH / anyadine devArcAvasare 20 saptapUrvajAnAM mastakAni kITairAvRtAni procuH - 'he vatsA'smAbhistubhyaM rAjyaM dattam, tvaM mahatIM prauDhiM nItaH / asmanmArgaM muktvA jaino'bhUt, tena rAjyaM pazcAd grahISyAmaH / saptame narake pAtitA vayam / tvayA kiM kRtam ? / tyaktaH svakulAcAraH / tyajAdhunA'pi kumaargprvRttim'| etadAkarNya rAjA'vijJAtaparamArthaH kiGkarttavyatAjaDo'bhUt / saviSAdamidamacintayat -'aho ! sakalazAstrasaMvAdasundaro'yaM jIvadayAdharmaH sarvaprANipriyaH kathaM 25 kumArgaH kathyate, kimatra tattvam ?' / tasmin dine lokamadhye mahAprabhAvo'bhUt mithyAdRkzAsane / dvitIyadine vyAkhyAnAvasare prathamaM parimalasugandhaH, pazcAdvimAnam / vimAnAduttIrya mUlarAjaprabhRtayaH pUrvajAH zrIgurUnnamaskRtya zrIkumArapAlaM prati prAhu:'vatsa ! tvayA narakAntaM rAjyaM prApya kalikAle'pi mahatAM mahanIyastribhuvanottamaH 1. B praNAmaM / 2. B 'ntyajagRheSu ni0 / 3. B sarovaratoDaka0 / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 177 zrIjinadharmaH pratipannaH / svargasthA vayaM pramuditA devasaMsadi / ' etannizamya rAjA sacamatkAramanAH prAha- 'bhagavaMstatra tAdRzamatredRzaM kimatra tattvam ?' zrIguravaH prAhuH'narezvara ! tatrApi, atrApi ca narakasvargAdidarzane sarvaM kalAkauzalamidam / tava pUrvajAH yatra svakarmaNA gatAH, tatra santi / jinavAkyametat / pUrvoktadazalakSaNo dhrmH'| tato lajjito rAjA / kSAmitA gurvH| rAjapUrvajAnAmAgamanaM dRSTvA naSTvA pazcimarAtrau gtH| 5 6667. ekadA ko'pi brAhmaNaH parIkSArthaM harItakI muSTau baddhvA sapramudita uvAca 460. hemasUri mU kari kisiuM haraDai kAiM raDei / jiNi kAraNi huM ghAliyau savvaha vaMjaNa chehiM / iti zrutvA pramuditaH prAha- 'ataH paraM na raTiSyati / yuSmAbhiH svanAmAgre sthApito- 10 'sti / ' ityAdivAkyaiH brAhmaNairvidvadbhiH saha prItirutpannA / yataH461. asArasaMsAramahIruhasya, sudhopamaM svAduphalaM tadekam / parasparaM matsaravarjitAnAM, yadvarddhate prItiriyaM narANAm // 6668. ekadA vyAkhyAnamadhye zrIgurubhirhAheti proce, candrayazagaNinA tu hastau ghRSTau mukte vyAkhyAne tu rAjJA pRSTam -'bhagavan ! yuvAbhyAM kiM kRtam ?' zrIgurubhirUce- 15 'rAjan ! devapattane zrIcandraprabhaprAsAde dIpena candrodayo lagno'smAbhidRSTaH / sa tu hastau ghRSTvA anena vidhyApitaH / rAjA camatkRtaH, svapuruSainirNayaM vyaghAt / aho ! niratizaye kAle'pi zrIbhavatAmapUrvaM jJAnam / 69. tataH pUrvabhavamapi me jJAsyantIti tadapRcchat-'bhagavannidamapi jJAyate, yadahaM pUrvabhave kIdRzo'bhUvam / ' zrIgurubhiruktam-'rAjanniratizayakAlo'yam / yata: 20 zrIvIranirvANAd varSANAM catuHSaSTyA caramakevalI zrIjambUH siddhiM gataH / tena saha dvAdaza vastUni truTitAni / 462. maNaparamohipulAe AhAraga-khavagauvasame kappe / saMyamatiyakevalasijjhaNA ya jaMbummi vicchinnA // sahasravarSeNa sarvaM pUrvagataM zrutaM vyavacchinnam / samprati tvalpaM zrutam / tathApi devatAdezena 25 vijJAya kimapi kathayiSyAmaH / tato rAtrau zubhadhyAne sthitAH / samAyAtaH pUrvArAdhitazrIsiddhacakrasuraH / pRSTo rAjJaH pUrvabhavam / tena niveditaM sarvaM bhavasvarUpam / tataH prabhAte 1. B dharmastattvam / 2. B gato devabodhiH / 3. B baddhvA u0 / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 kumArapAlacaritrasaGgrahaH rAjJaH samastasabhAsamakSaM kathitam, yathA-'rAjan ! pUrvabhave medapATaparisare jayapure jayakezI rAjA'bhUta, tatputro jayatAka: saptavyasanavAn pitrA niSkAzito medapATaparisare parvatazreNyAM pallIpatirjAtaH / anyadA naravIrasya sArthavAhasya sArthaH sarvo'pi luNTitastena / sArthavAhastu mAlavadezaM gatvA tatra rAjAnaM vijJapya sainyamAnIya 5 pallImaveSTayat / tanmahadbalaM matvA jayatAko naSTaH / naravIreNa vaNijAkAreNa kITamAri: kRtA / tatpatnI sagarbhA hatA / bhUpatito bAlaH zilAyAmAsphAlitaH / tato mAlavakadeze rAjJo'gre svarUpe nirUpite, rAjJA hatyAdvayaM strI-bAlarUpaM lagnam, ato'yamadraSTavyamukho'stIti niSkAzitaH svadezAt / sa ca sArthavAho naravIra: pade pade lokainindyamAnaH pazcAttApaparo vairAgyAttApaso bhUtvA tIvra tapastattvA mRtvA jayasiMhadevo jAtaH / sa ca 10 hatyAdvayAdaputraH / jayatAko'pi dezAntaraM gacchan rUpasaubhAgyavAnAkarNAkRSTakodaNDo mRgayApara: mArge zrIyazobhadrasUribhidRSTaH / proktazca463. kSatriyo'si narAdhIza ! pratisaMhara sAyakam / ArttatrANAya vaH zastraM na prahartumanAgasi* // bho kSatriya ! evaMvidhaM pavitraM kSAtragotramavApya mA jIvahiMsA kuru / etadAkarNya 15 lajjitaH prAha- 'bhagavan ! 464. bubhukSitaH kiM na karoti pApaM, kSINA narAH pApaparA bhavanti / AkhyAhi bhadre ! priyadarzanasya, na gaGgadattaH punareti kUpe // tataH zrIguruvacasA vyasanAni muktAni / zrAddhaiH zambalAdikaM dattam / zanaiH zanaiH prAptapratibodho navalakSatilaGge deze uraGgalapure oDharavaNiggRhe bhojanAdivRttyA'sthAt / 20 ekadA paryuSaNAparvaNi sa zrImAn oDhara: zrAvakaH putrapautramitrAdiparikaraH sapradhAnapUjopakaraNaH zrIjinagRhamagAt / tatra vidhinA jinasya snAtraM vidhAya pUjAvasare jayatAkaM prAha- 'gRhANedaM puSpAdikam, kuru jinendrapUjAm, gRhANa svajanmajIvitaphalam / ' tataH sa tadAkAcintayat-'adRSTapUrvo'yaM devaH paramezvaraH prasannavadanaH nAsAgranyastahak paramayogamudrAsInaH niraJjanasvarUpaH / tatkathaM parakIyaiH puSpaiH pUjyate / tataH svakIya25 paJcavarATakakrItapuSpairAnandAzruplAvitadRk prasannamanovAkkAyaH pAramezvarIM pUjAmakarot / tato'ho ! yadyete bhogabhAjo'pi vyavahAriNo'dya tapaH kurvanti, tataH puNyamadyatanaM dinamityahamapi vizeSatastapaH karomIti gurUNAM mukhenopavAsamakarot / prabhAte vizuddha 1. B mAlavakadezaM / 2. B rAjJo'gre kaizcittatsvarUpa0 / * 'anAgasi' ityasyopari B pratau 'apApe' iti TippaNI / 3. B saputra0 / - Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 179 zraddhayA sAdhUnAM dAnamadAt / tataH svaM kRtArthaM manyamAnaH kRtapuNyaH san mRtvA tvaM tribhuvanapAlaputro jAtaH / oDharazrAvakastu udayanamantrI, yazobhadrasUrayastu vayam / tvaM punarito nijAyuH prAnte maharddhikavyantaradevatvamadhigamya tatazcyutvA cAtraiva bharatakSetre bhadrilapure zatAnandanRpa - dhAriNyoH putraH paitrikarAjyamavApya bhAvi zrIpadmanAbhajinendradharmadezanAM zrutvA pratibuddhaH parihRtya rAjyalakSmIM pravrajyaikAdazagaNadharo bhUtvA 5 kevalajJAnamAsAdya mokSaM yAsyasi / ' etannizamya rAjA vismitaH prAha - 'bhagavan ! ko'tra pratyaya: ? / ' zrIgurubhirUce - 'rAjan ! adyApi oDharavaMzIyAH santi uraGgalapure teSAM gRhe jIrNadAsI pUrvavRttAntAn jAnAti / sA gatvA pRSTA satI sarvaM kathayiSyati / ' tato rAjJA nijapuruSaistatsarvaM svarUpaM jJAtaM dAsyA mukhena jayatAkabhavasatkam; jJAtaM ca jayasiMhadevena saha vairakAraNam / cintitaM ca nijamanasi 'aho ! vairakAraNam, dAruNaH saMsAra Atman !' 10 tato rAjA saMvega - nirvedAbhyAmAliGgitaH / saJjAta zrIjinadharmasthairyaH zrIhemasUrINAM 'kalikAlasarvajJa 'padamadAt / SSSS70. kasminnapyavasare'Nahillapure zrIkumArapAlanAmA narezvaro vAhakelyAM vrajan saundaryavaryanirjitasurasundarImabAlenduvadanAM kAmapyabalAM bAlikAmAlokya tadrUpApahRtahRdayaH saMnihitaprasAdacintakaM prati keyamityAdizaMsteneti vijJapayAJcakre - 'apArazrutakUpAra- 15 pAradRzvatayA saJjAta' kalikAlasarvajJa 'prasiddherdvAdazabhinnatapaH samArAdhanavaizabandIkRtASTamahAsiddherniHzeSabhUpAlamaulicumbitapAdapIThasya AyuSmataH zrIhemacandramaharSerAzramanivAsinI ahiMsAnAmnI kanIyamiti nizamya sadyaH kadAcittAn maharSIn harSabhAk sabhaktikaM saudhamAkArya tadvRttAntaM pRcchaMstai ( pRSTaistai) rUce-'trijagadekasArvabhaumasya zrImadarhaddharmasya anukampAnAma patnI'; 'kathaM dharmasya rAjyatvam ?' yataH 465. jinamatanagare'smin mohamattArijetA, jayati janitadhAmA dharmanAmA narendraH / niyatamarparibhUtaM yasya rAjyaM prabhUtaM; vilasati nayapUtaM tattvasaptAGgametat // arddhAsanopaviSTA'nukampAnAma mahAdevI / tasyAH kukSisarasi rAjahaMsI niHsIma - 25 saundaryA'hiMsAbhidhA[putrI] / yasmin lagne sutA'jani, tallagnaM grahabalaM tatpitrA sarvavidA 1. B zraddhayA svabhojanamadhyAt sA0 / 2. B 0 tyAdizat / te0 / 3. B vvazaMvadI / 4. B rAjatvam / 5. A 0paribhUyaM / 6. B 0sarasI / 20 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 180 kumArapAlacaritrasaGgrahaH evamAdiSTam-yadiyamatIva puNyavatI duhitA / putrajanmotsavAdapyasyA janma zlAghyam / ataH krameNa varddhamAnA kanyA sA'nurUpavarAprAptyA vRddhakumArI bhUtvA'nurUpeNa kenApi mahImahIndreNa soparodhamUDhA, taM ca svaM ca janakaM ca parAmunnateH koTi neSyati-iti tadvAkyaparyante tadarthinA'nukUlya tasyAH savidhe sadguddhinAmnI dUtIM nRpaH prAhiNot / sA tAM 5 saprazrayaM praNipatya 'svAmini rAjakanye ! dhanyatamAsi, yattvAmaSTAdazadezasamrAT samasta sAmantasImantakarmaNi mayUkhamAlAlaGkRtacaraNakamalayugalazcaulukyacakravartI tvAmudvoDhumabhilaSatI'ti tadvacasA mukhamoTanayA vinayaM nATayantI sopahAsaM saivaM prAha466. niSkiJcanena dayitena vivAhitena, yadyoSitAM sukhapadaM na tadIzvareNa / bhAgIrathIM vahati yAM zirasA girIzo; lakSmIpatiH spRzati naiva punaH kadApi // alaM narakAntaprAjyasAmrAjyaprAptipralobhanavArttayA / 467. satyavAk, paralakSmImuk, sarvabhUtAbhayapradaH / sadA svadAratuSTazca santuSTo me patirbhavet // 15 iti tasyA duHzravaM pratizravamAkarNya sA viphalavaidagdhyamAninI svaM padamupagatA svAminaM sarvathA nirAzamakarot / tadanu taM nRpaM tadviyogAgnimagnamAkalayya zrIhemasUristamiti pratibodhitavAn-'yaH kanyAyA itaraloke duSkaraH saGgaraH sa tavApyubhayalokahitastadanukUlatAhetuzca / atastamapi nirmApaya svanissImonnataye / 468. sukalatrasya sampattiH puMsAM bhAgyanibandhanam / yA prItijananI janyA sA saubhAgyopari maJjarI // 469. sthAne nivAsaH sukalaM kalatraM, putraH pavitraH svajanAnurAgam ( raagH)| nyAyAcca vittaM suhitaM ca cittaM, nizchadma dharmasya sukhAni sapta // sA sarvathA pariNetumucitaiva / yataH 470. dhanyAM satImuttamavaMzajAtAM, labdhvAdhikAM yAti na kaH pratiSThAm / 25 kSIrodakanyAM girirAjaputrIM; gopastathograzca yathAdhigamya // iti tena maharSiNA pratibodhya tAnazeSAnabhigrahAn grAhayitvA tasyAH pradAnaM cakre / 20 1. B 0sImantakamaNima0 / 2. B sopahAsamevaM / 3. B sampradAnaM / . Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaalprbodhprbndhH| 181 6671. atha saMvat dvAdazAdhikaSoDaza 1216 varSe mArgazudi dvitIyAyAM lagne balavati saMvegamataGgajArUDho ratnatrayavastrAlaGkRto dakSiNapANibaddhorudAnakaGkaNaH samyaktvAnucareNa samaM zraddhAsahodarayA kriyamANalavaNAvatAraNo gurubhaktidezaviratijAniNIbhyAM gIyamAnadhavalamaGgalaH pauSadhavezmadvAri anukampAkanyAjananyA kRtaproGkhaNa: zrImanmahAdevArhataH sAkSi sa nRpatirahiMsAyAH prANiM jagrAha / tadA tArAmelanaparva / atha 5 SaTtriMzat sahasrapramANaM triSaSTicaritaM navAGgavedImahotsavAdAnIya vedipadudyA(?)sthAne kapardapratyekaM viMzati vItarAgastavAH / tasyaikasyAM vedikAyAM vaMzAn tathaikaikazamIkASThaM tatpade zrIyogazAstraprakAzAH 12 / tathA zamIkASThapade lakSaNasAhityatarketihAsapramukhazAstraracanAbhirmUlottaraguNAbhyAM ca dRDhIkRtya vedikAyAM jJAnAnalamudIpya tatparito maNDalacatuSTayadApanaM 'cattAri maMgala'mityAdi / dvAsaptatikAlakSapramANarudatIdravyakaramocanaM 10 tasyAH kanyAmukhamaNDane dattam / tatkAlameva tasyAH paTTabandhaM kArayitvA tatpituryogyAnAvAsAn vihArAn 1444 kArayAmAsa / tataH sA hiMsA, svasapatnyA ahiMsAyAH paramonnati tadvidhAmAlokya bhartuH parAbhavanivedanAya piturdhAtuH samIpe samupAgatA / ciradarzanAd abhibhavavairUpyAcca anupalakSitA tenetyabhidadhe471. kA tvaM sundari ! mArirasmi tanayA te tAta ghAta: priyA, kiM dIneva parAbhavena sa kutaH kiM kathyatAM kathyatAm / hemAcAryagirA parArddhaguNabhAk hRdvaktrahastodarAt; mAmuttArya kumArapAlanRpatiH kSoNitalAdAkRSat // iti tadbhaNiterantaraM zrIkumArapAladevasya satyapratijJasyApi tasya liGgino girA tvayi viraktacittatAM vimRzyAtaH paraM bhavatyAH sa ko'pi vara: pravara: kariSyate, yastavaivaikAtapatraM 20 kurute, dhIrA bhava / tAM sambodhya svasamIpe sthApayAJcakre / 6672. hiMsApitA pApanAmA narendravaraM vilokayan vANArasyAM jayacandranRpaM saptazatayojanabhUminAthaM dRSTavAn / anyarAjakaM dAsamiva manyamAnazcatvAriMzatAni gajendrAH SaSTilakSAzca vAjinaH dvAdazasatAni pittalamayAni nisvAnAni, gaGgA-yamunAyaSTI vinA kvApi gantuM na zaknoti tena 'paGgurAje 'ti birudaM vahati / tasya gomatI dAsI 60000 25 azveSu prakSarAn nivezyAbhiSeNayantI, paracakraM trAsayati, rAjJaH zrama eva kaH / tatra vANArasyAM nRpAya dadau / sA vArtA zrIkumArapAlena zrutA / madIyapatnyA gRhAntaramakAri, 1. Pa bArasolottarAvarSe mArgasudi / 2. B sAkSikaM sa / 3. B viMzatirvIta0 / 4. B tilakSa0 / 5. B tadbhaNiptAnantaraM / 6. B narendro varaM / 7. B so'nya0 / 8. B 0mayanisvA0 / 9. B prakSarAM / 10. B vANArasyAM tena pitrA sA hiMsA kanyA tasmai nR0 / / 15 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 _kumArapAlacaritrasaGgrahaH tato dUnamanA nijapradhAnapuruSA hemakoTidvayaM hayasahasradvayaM citrapaTTamekaM ca samarpya preSitAH / taistatra gatairbahudravyavyayena kaivartakAkheTakAdipaTTakAn kRtvA tatkarma nivAritam / kAlena rAjJA jayacandreNa jJAtam / tatpRSTA grAmamahattarAH / taiH pradhAnapuruSAH kathitAH / tato rAjJA''hUtAH pradhAnapuruSA jayacandrasabhAyAM gatAH / zrIkumArapAlapreSitaM hemakoTidvaya5 hayasahasradvayacitrapaTAdikaM prAbhRtaM samarpitam / rAjA jayacandro yAvat paTTamudghATya pazyati, tAvattatra svamUrti-zrIkumArapAlamUrtijIvahiMsAdikapApaphalaM nArakikacchedanabhedanAdiyAtanAkumbhIpAkavaitaraNakUTazAlmalivRkSollambanAsipatravanapravezanAdikaM dRSTvA citrasthaM saJjAtamahApApabhayaH prakampamAnazarIraH; punaH puraH, samyagjIvarakSAdipuNyaphalaM svargavimAnadivyadehadevAGganAdivyAbharaNagItanRtyavAdyavividhakrIDArUpasaubhAgyazRGgArabhogAdikaM 10 citrasthaM dRSTvA vismayasmeramanAH pradhAnapuruSANAM prasAdamakarot / jIvarakSArthaM zrIkumArapAlena preSitA vayamiti svarUpe prokte jayacandranRpaH svadeze sarvatra jIvarakSAmakArayat / 18 lakSajAlaprajvAlanaM kRtam, dviguNaM ca prAbhRtaM zrIkumArapAlAya prAhiNot / punarapi mAri: pitApArzvamagAt / tato mlecchakule garjanapure dattA / 6673. atha varSAsu kaTakArambhe niyamite tadvRttAntaM jJAtvA prAkparAbhava15 saJjAtAmarSoM garjanapurezastvamabhiSeNayitumAgacchatIti caraiH prokte dUno nRpaH / zrIpattane'pi sAdhvasamabhUt / vijJaptaM tad gurUNAM taizca stambhitaH sa tatrasthaH / SaNmAsajIvadayApaNe kRte muktaH / mAriH kutrApi sthitiM na lebhe / zrIguruNAmupadezenAjJAkAriSu nRpeSvaSTAdazadezeSu caturdazavatsarANi sarvaprANipriyAmamArimakArayat / mArerapi mArina kazcit kathayati / 472. saunika-vyAdha-kaivartta-kalyapAlAdipaTTakAn / apATayat kvacicchaktyA bhaktyA cArthavyayAt kvacit // 20 6674. athaikadA'zvaparyANasthasUkSmajIvapramArjanaparaM rAjAnaM dRSTvA nRpAH parasparaM bhrUsaJjayA smitamakArSuH / tadvijJAya vijJajanaziromaNirlAhakaTAhatrayaM bANena prasphoTya kuntAgreNa lohabhRtagoNimutpATya svabhujabalamadarzayat / tarjitAzca te-'re ! kimebhirvarAkaiH suukssmjntubhirlpsttvairhtairiti'| tataH kumaragirau rAjAjJayA'STau lakSAsturaGgamA gAlitaM jalaM 25 pibanti / amAripaTaha: sarvatra pura-grAmAdiSu bhrAmyati / rAjapuruSAzcAmAriM kArayanti / 1. B svamUrti zrIkumArapAlamUrti / 2. B pituH pA0 / 3. B 0stvAmabhiH / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 183 SSSS75. athAmAriM pravarttayati rAjani AzvinazuklapakSo'gAt / tatra kaNTezvaryAdidevatAnAmarccakairvijJaptam- 'deva ! saptamyAM saptazatAni pazavaH saptamahiSAzca devatAnAM puro dIyante rAjJA / evamaSTamyAmaSTau zatAni, navamyAM navazatAnIti' / rAjA tadAkarNya zrIgurUn samAyAtAn vijJaptaM tatsvarUpam / guruvacanamAdAya bhASitAste - ' deyaM dAsyAmo vahikAkrameNa / rAtrau devInAM sadmasu nikSiptAH pazumahiSAH / dattAni tAlakAni / 5 muktAstatra rakSakAH / prAtaH samAyAto rAjA / udghATitAni tAlakAni / madhye dRSTAH pazavo romanthAyamAnAH / rAjA sarvasamakSamidaM jagAda - ' bho aboTikA ime pazavo mayA'mUbhyo dattAH, paraM na grastAH / tasmAdbhavadbhya eva mAMsaM rucitam, nAmUbhyaH / tatkathaM jIvAn hanmi / tataste sarve'pi vilakSA maunamAlambya sthitAH / chAgAdimUlyena naivedyAni kAritAni devInAm / mahAhiMsAdinaM matvA rAjA navamyAM kRtopavAso nizi candrazAlAyAM 10 dayArasamayaH zubhadhyAne sthitaH, bahirArakSakA muktAH / nizIthasamaye divyanepathyadhAriNI strI pratyakSA jagAda -'rAjannahaM tava kuladevI kaNTezvarI / aiSame varSe kimiti tvayA'smabhyo deyaM na dattam ?' / rAjovAca- 'dattaM mayA sarvam, paraM bhavatIbhirna gRhItam / tadahaM karuNAmayaH kathamazaraNAn prANino nihanmi / tataH sA kruddhA - 'aho vacasA mAmayaM vipratArayati' - iti trizUlena rAjAnaM zirasi hatvA gatA / kSaNAntare rAjA svazarIre kuSThavraNAni dRSTvA 15 viSaNNo'bhUt / tadA sadya udayanamantriNamAhUya provAca- 'mantrin ! adya devI pratyakSA pazUn yAcate kiM dIyate na vA ?' mantrI prAha- 'rAjan ! ahaM kiM vacmi ? paramiti jAne yena kenopAyena svAmirakSA kriyate / yataH 473. jeNa kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkhijjA / na hu tuMbammi viNaTTearayAsAhAragA huMti // etadAkarNya rAjA-'niHsattvo vaNigasi, bhaktivacAMsi etAni bhASase / zRNu, AjaladhimekhalA khalAH svAjJAM mayA grAhitAH, sakalArthisArthaprArthanA saphalIkRtA, prINitA saptakSetrI pavitrasvavittena, ArAdhitaH zrIdharmaH tatkiM mama jIvitena kAryam; kevalaM rahaH kASThAni dehi, yena prAtarmAmIdRzaM dRSTvA loko zrIdharmasya nindAM krissyti'| mantri 'aho ! mahatkaSTam / pAravazyamUlaM niyogaM dhigiti kSaNaM vimRzyovAca- 'deva ! pUrvaM 25 zrIgurUNAM svarUpaM vijJApyate / ' rAjJoktamevamastu / tadaiva mantrI gataH zrIgurUNAM padAnte / niveditaM tatsvarUpam / kSaNaM smaraNakaraNIyaM kRtvA gurubhirjalamabhimantrayArpitam / tadAcchoTanapAnamAtreNa rAjA savizeSazarIrazobhAbhAgabhUt / atyanta zrIgurubhaktibhAvitazca 1. B statrArakSakAH / 20 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 kumArapAlacaritrasaGgrahaH prAtarmahAmahotsavena zrIgurupAdAravindaM vandituM yAvadyAti, tAvaddharmazAlAprathamapraveze strIkaruNasvaraM zuzrAva / tatastAmeva kaNTezvarIM mantrayantritAM ca pazyati / tAvatA sovAca'rAjan ! mocApaya mAM sUriprayuktamantrabandhanAt / tavAjJAvadhidezeSu jIvarakSAtalArakatvaM kariSyAmIti' / zrIguruvacasA mocitA / kavayaH sarve svamatibhiH procuH - 184 474. zrIvIre paramezvare bhagavatyAkhyAti dharmaM svayaM, prajJAvatyabhaye'pi mantriNi na yAM kartuM kSamaH zreNikaH / aklezena kumArapAlanRpatistAM jIvarakSAM vyadhAt; yasyAsAdyavacaH sudhAM sa paramaH zrIhemacandro guruH // 475. pAtu vo hemagopAlaH kambalaM daNDamudvahan / SaDdarzanapazugrAmaM cArayan jainagocare // 476. nAbhavadbhavitA naiva hemasUrisamo guruH / zrImAn kumArapAlazca jinabhakto mahIpatiH // 477. rAjA luThati pAdAgre jihvAgre ca sarasvatI / zazvat sa zreyase zrImAn hemasUrirnavaH zivaH // 478. saptarSayo'pi gagane satataM caranto, moktuM kSamA na hi mRrgI mRgayoH sakAzAt / jIyAt punazcirataraM prabhuhemasUrirekena yena bhuvi jIvavadho niSiddhaH // 479. prANitrANe vyasaninAM zAnti suvrata - neminAm / mAcAryo'tra cAturye turyaH kiM nu sa duryuge // sarveSAM kavInAM lakSaM lakSaM dadau / SSSS76. athAnyadA bhojanaM kurvato rAjJA ghevarabhuktau kiJcidvicintya kRtasakalAhAraparihAraH pavitrIbhUyeti prabhuM papraccha-'bhagavan ! ghevarAH kiM bhakSyA vA'bhakSyAH ? ' zrIgurubhiruktam 'rAjan ! bhakSyA abhakSyAzceti' / bhaNitaM punaH 'bhagavan ! 25 bhakSyAzcedabhakSyAH katham, abhakSyAzcedbhakSyAH katham ?' | zrIgurubhirabhANi-'rAjan ! ye kSatriyAdayaH pUrva jJAtamAMsAsvAdAsteSAmabhakSyAH, ye tu vaNigbrAhmaNAdayo'jJAta 1. B 0 mi' iti vacasA gurubhyo mo0 / 2. B prANitrANavya0 / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 185 mAMsAsvAdAsteSAM bhakSyAH / ' ityAkarNya pramuditaH / 'aho ! prabhUNAM yuktA 'kalikAlasarvajJatA' mAnasikapariNAmo'pi yeSAM pratyakSaH' / tato rAjA dantapAtanasodyataH zrIgurubhirniSiddhaH / kRtaghevarabhakSaNaniyamaH prAyazcittapade dvAtriMzat prAsAdAnekasmin pIThabandhe'kArayat / dvAtriMzat prakAzAn pratyahaM guNayati pratyUSe / 677. anyadA, ekasmin dine kasmin grAme tailikena rAtrau yUkA hatA / 5 kaNTezvaryA rAjJo jJApitaH sa daNDitaH / tadravyeNa 'yUkAvasatiH' kAritA / purA gRhItenAkhudravyeNa 'undiravasati'zca / yasyAH kareNa purA karambo bhuktastasyA devazriyA nAmnA 'karambAvasatiH' / atha zrIstambhatIrthe sAmAnye AligavasahikAprAsAde yatra dIkSAkSaNaH prabhUNAM babhUva, tatra ratnabimbAlaGkRto nirupamo jIrNoddhAra: kAritaH / 6678. anyadA brahmakaviH kRtakRtrimadevarUpaH kenApyanupalakSyamANaH kara- 10 gRhItalekhapatraH sabhAyAM samAyAtaH / kRtapraNAmaH pRSTo rAjJA- 'bho ! kutaH, kastvaM samAyAtaH ?' tenoktam-'deva ! devendreNa preSito'smi, yuSmadantike lekhasamarpaNAya' ityuktvA lekhaM samarpitavAn / sabhAyAM lekhaH prasphoTya vAcitaH / yathA480. svasti zrImati pattane nRpaguruM zrIhemacandraM mudA, svaHzakraH praNipatya vijJapayati svAmiMstvayA satkRtam / candrasyAGkamRge yamasya mahiSe yAdassu yAdaHpate viSNormatsyavarAhakacchapakule jIvAbhayaM tanvatA // tasya rAjA lakSaM pAritoSikamadAt / 15 6679. anyadA gurubhistRtIyavratAdhikAre - 481. durbhikSodayamannasaGgrahapara: patyurvadhaM bandhakI, dhyAyatyarthapatebhiSag gadagaNotpAtaM kaliM nAradaH / doSagrAhijanastu pazyati paracchidraM chalaM zAkinI; niSputraM mriyamANamADhyamavanIpAtA hahA vAJchati // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 186 kumArapAlacaritrasaGgrahaH etannizamya zrIgurugirA dvAsaptatilakSamRtakadravyapatraM pATitavAn / kenApi kavinA proktam482. aputrANAM dhanaM gRhNan putro bhavati pArthivaH / tvaM tu santoSato muJcan satyaM rAjapitAmahaH // apareNa tu483. na yanmuktaM pUrvairaghunahuSanAbhAkabharata prabhRtyurvInAthaiH kRtayugotpattibhirapi / vimuJcan kAruNyAttadapi rudatIvittamadhunA; kumArakSmApAla ! tvamasi mahatAM mastakamaNiH // - lakSamatrApi / 10 atha caturthavrate 484. ekA bhAryA sadA yasya tridhA zIlaM ghanAgame / dinaM pratyekazo yasya dvAtriMzat stavasmRtitaH // atha parigrahapramANam485. jantUn hanmi na vacmi nAnRtamahaM steyaM na kurve para strI! yAmi tathA tyajAmi madirAM mAMsaM madhorbhakSaNam / naktaM nAdmi parigrahe mama punaH svarNasya SaTkoTaya stArasyASTatulAzatAni ca mahArhANAM maNInAM daza // 486. kumbhakhArIsahastre dve pratyekaM snehadhAnyayoH / paJcalakSAzca vAhAnAM sahastrANyuSTrahastinAm // 20 487. ayutAni gavAmaSTau paJcapaJcAzatAni ca / gRhApaNasabhAyAnapAtrANAmanasAmapi // 488. ekAdazatAnIbhA rathAH paJcAyutaprabhAH / hayaikAdazalakSAzca pattayo'STAdazapramAH // sainyamelApakapramANam / sAdharmikavAtsalye truTitadhArmikasya dInArasahasradAne zreSThI 25 AbhaDo niyuktaH / varSe lekhake kRte ekA koTirlagnA / yAvattAM dApayati tAvatA''bhaDenoktam- 'deva ! dvidhA kozaH sthAvaro jaGgamazca / vayaM jaGgamakozasthAnIyAH' iti jalpanniSiddhaH, sarvaM dattam / / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 187 6680. ekadA karNameruprAsAdAgre zrIguravo gatAH / tadA vAmarAzibharaDa kenoktam 489. yUkAlakSazatAvalIvalavalallolollasatkambalo, dantAnAM malamaNDalIparicayAd durgandharuddhAnanaH / nAsAvaMzanirodhanAdgiNigiNI pAThapratiSThAsthitiH; so'yaM hemaDasevaDaH pilapilatkhalliH samAgacchati // zrIgurubhiruktam -- 'aho ! gAlirapi na zuddhA / 'dadatu dadatu gAlIlimanto bhavantaH0 / ' taccaraiH rAjJA zrutam / tasya vRtticchedaH kRtaH / pratyahaM zAlAyAM samAyAti / zrIyogazAstraM paThati / anyadA rAjA tacchrutvA prAha490. AtaGkakAraNamakAraNadAruNAnAm, vakreSu gAligaralaM niragAli yeSAm / teSAM jaTAdharaphaTAdharamaNDalAnAm; zrIyogazAstravacanAmRtamujjihIte // . punaH zrIguruvacanAt prasAdaH / 15 8881. anyadA sukhasuptasya bhUpateH kApi devatA / nizIthe'jani pratyakSA zAmasarvAGgamaNDanA // 1 // bhUpapRSTA'vadat sApi lUtAdhiSThAtRdevatA / tvadaGge pravivikSyAmi pUrvazApAttavAnvaye // 2 // gatAyAmatha tasyAM sa cintArto'bhUnnRpaH prage / sUripRSTo'vadat sarvaM tamUce sUrirapyatha // 3 // bhAvibhAvo bhavatyeva nAnyathA so'marairapi / pUrva kAmaladevyA yat zApito mUlabhUpatiH // 4 // paraM puNyaM kuru / yataH491. dIpo hanti tamaHstomaM raso rogabharaM yatA / sudhAbindurviSAvegaM dharmaH pApaharastathA // 20 1. B giNigiNan / 2. B zyAma0 / 3. B bhAvI bhAvo / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 kumArapAlacaritrasaGgrahaH rAtrau mahAvyathA'bhUt / pRSThe rAjikAkaNopamaH piTa: prAdurabhUt / pratIkArairanupazamane zrIguravaH samAyAtAH / rAjAnaM duHkhArtaM dRSTvA prAhuH 492. sRjati tAvadazeSaguNAkaraM puruSaratnamalaGkaraNaM bhuvaH / ___ tadanu tatkSaNabhaGga karoti cedahaha ! kaSTamapaNDitatA vidheH // 5 rAjJaH zrIgurudarzane kSaNaM sukhamabhUt / sUriH sacivaM pratyAha -mantrin ! ___apAyAnAmupAyAH syurbahuratnA vasundharA / ' . mantrI prAha-bhagavan ! anusvarNaM dhAtavaH, anucandanaM kASThAni, tathAnupUjyAn kalAkovidAH / yathA tamAntako bhAnuH sudhA sarvaviSApahA / jagatsaJjIvano meghastathA rAjJo gururbhavAn / / 5 / / zrIgururabhyadhAt-'nAtra mantratantra bhaiSajyaprabhAvaprasaraH / kintu buddhiprakAro'sti / yadi rAjyamanyasya kasyApi dIyate, tadA rAjJaH kuzalaM syAt, paraM nAyaM dharmaH zrIjinatattvavidAm / yataH 493. savvo na hiMsiyavyo jaha mahipAlo tahA udayapAlo / 15 na ya abhayadANavaiNA jaNovamANeNa hoyavvaM // tato'smAkameva rAjyamastu / rAjA tu karNau pidhAyAbhyadhAt494. ko nAma kIlikAhetoH prAsAdocchedamicchati / bhasmane bhasmasAt kuryAt ko hi candanakAnanam // mahArAja ! yuktametat / yadi mama zaktirna bhavati / paraM20 495. zaktau hanUmAn yadabandhayat svaM viSNurdadhau yacca zivAsvarUpam / sairandhrakAkAradharazca bhImastathAhamapyatra kRtau samarthaH // kaSTamapIdaM na mama manasi / / 496. yA lobhAd yA paradrohAd yaH pAtrAd yaH parArthataH / ___ maitrI lakSmI: vyaya: klezaH sA kiM sA kiM sa kiM sa kim // 25 rAjA zanai zanairvyathayA zUnyacittatAmagAt / rAjAnaM vilokya sarvaH ko'pi vidhuro'bhUt / 1. B kAnanam // gururuvAca - mahA0 / 2. B zakto / 3. B lakSmIya'yaH / 4. B rAjAnaM tathAvidhaM vi0 / .. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 189 zrIguruH sarvasammatena svayamupaviSTo rAjye / tatkSaNaM rAjJo vyathA sUrizarIre saGkrAntA / zrIguruvyathAM jJAtvA rAjA manasi dUnazcintayati497. svAGgadAhe'pi kurvanti prakAzaM dIpikAdazAH / lavaNaM dahyate vahnau paralokopazAntaye // zrIgururuvAca-'rAjan ! mA cintAM kuru, na me zaktimato'sukham / mUlAcce- 5 nnonmUlayAmyenAM tadA mama vaMzyAnAM syAt / tataH pakvaM kUSmANDamAnAyya pravizyAntaH svayaM guruH / tatra nyavIvizallatAM tadaivAbhUt tadanyathA // 6 // utpATyAndhapradhau kSiptaM kazcinnollalate yathA / evaM svasthamabhUt sarvaM sUreH zaktiraho sphuTA // 7 // 10 6682. athAnyadA zrImahAvIracaritre vAcyamAne zrIgurumukhena devAdhidevapratimAsambandhaM zrutvA rAjJA vItabhayaM pattanaM gatvA mahatopakrameNa devatAsAnnidhyena sA pratimA pUjitA mahotsavenAnItA / sA'dhunA rAmasainye'stIti lokoktiH / 6683. kadAcit pRthivImAnRNAya nRpatinA suvarNasiddhaye zrIhemAcAryANAmupadezAt tadguravaH zrIdevacandrAcAryAH zrIsaGgha-nRpativijJaptikAbhyAmAkAritAH / tIvra- 15 vrataparAyaNA mahatsaGghakAryaM vimRzya vidhivihAreNa pathi kenApi anupalakSyamAnA nijAmeva pauSadhazAlAmAgatAH / rAjA tu pratyudgamanAdisAmagrI kurvan prabhujJApitastatrAyayau / atha guroH puro nRpatipramukhasamasta zrAvakayutaiH prabhubhiAdazAvarttavandanakaM dattvA tadupadezAdanantaraM gurubhiH pRSTe saGghakArye sabhAM visaW javanikAntaritau zrIhemacandra-nRpatI tatpAdayornipatya suvarNasiddhiyAcanAM cakrAte / 'mama bAlye vidyamAnasya sataH tAmrakhaNDaM kASThabhAravAhakAt 20 yAcitavallIrasenAbhyaktaM yuSmadAdezAd vahnisaMyogAt suvarNIbabhUva / tasyA vallayA nAmasaGketAdi AdizyatAm' -iti zrIhemAcAryairuktavati kopATopAt zrIhemacandraM dUrataH prakSipya-'na yogyo'sIti, agre mudgarasaprAyapradattavidyayA tvamajIrNabhAk, kathamimAM modakaprAyAM tava mandAgnerdadAmi' iti taM niSidhya, nRpaM prati- 'etadbhAgyaM bhavatAM nAsti, 1. B pararogopa0 / 2. B pRthivImanRNAM kartuM nR0 / 3. B gurozcaraNayornupa0 / 4. B 0padezadAnAnantaraM / 5. B .cArye uktavati / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 kumArapAlacaritrasaGgrahaH yena jagadAnandakAriNI svarNaniSpattividyA sidhyati / api ca mArinivAraNajinamaNDitamahIkaraNAdipuNyaiH siddhe lokadvaye kimadhikamabhilaSasi ?' ityAdizya tadaiva vihArakramaM kRtavantaH / 6684. atha zrIkumArapAladevasya bhaginI zAkambharIzena cAhumAnavaMzena 5 rAjJA''nAkena pariNItA'sti / tayomithaH sArikrIDAM kurvatoranyadA rAjJA sAriM gRhe muJcatoktam- 'mAraya muNDikAn, punarmAraya muNDikAn / ' evaM dvitrI rAjaguravaH zvetAmbarA muNDikA iti hAsyagarbhoktiH / tadAkarNya rAjJI kupitA prAha -'re jaGgaDaka ! kiM jihlAmAlokya nocyase ? kiM vakSyasi, na pazyasi mAm, na jAnAsi mama bhrAtaraM rAjarAkSasam ? / ' kruddho rAjA pAdaghAtena tAM jaghAna / sA'pyAha- 'yadi re tava 10 jihvAmavaDumArgeNa nAkarSayAmi, tadA rAjaputrIM mAM mA maMsthAH / ' iti vadantyeva sA sasainyA nivilambaM zrIpattanamAgatya zrIcaulukyAya taM paribhavaM svapratijJAM cAjijJapat / rAjA'pyabhASata-'pazya kautukamitthameva kariSyAmaH / ' tatazcA''nAkastasyAM tatra gatAyAM gUrjaranRpaM durddharaM vidan kssubhitH| kulakramAyAtaM svasevakaM vyAghrarAjaM dInAralakSatrayaM dattvA bharaDakaveSadhAriNaM zrIkumArapAlasya mAraNAya preSIt / etatsvarUpaM pUrvamAnAkaprapaJca15 parijJAnAya bhUpatipreSitaH pradhAnapuruSaH prItiprINitAnAkadAsImukhena jJAtvA vijJaptyA zrIkumArapAlAyAjJApayat - 'sAvadhAnaiH stheyaM, bharaTakavizvAso na kAryaH' iti / tato rAjA'nyadA lokavyavahAreNa karaNameruprAsAde navInaM bharaTakaM pradhAnajJApitaceSTayA dRSTamAtramevopalakSya nijapuruSairbadhvA vyAghrasajhaM prakaTIkRtyorubaddhAM ca kSurikAM prAha-re varAka ! jaGgaDakena preSito'si ?, sevakasya vicArAvicAro nAsti hitAhitasya / svAmyAdeza20 vazaMvadastvam, mA bhaiSIrmukto'si, tameva haniSyAmi, ya evaM drohamakarot / ' tataH samasta__ svasainyaparivRtaH sapAdalakSadezasImni gataH / zrIkumArapAlaH bhaTTenAnAkanRpaH prokta: 498. aye ! bheka ccheko bhava bhavatu te kUpakuharaM, zaraNyaM durmattaH kimu raTasi vAcATa ! kaTukam / puraH sarpo dI viSamaviSaphUtkAravadano; 25 lalajjihvo dhAvatyahaha bhavato jigrasiSayA // etadAkA''nAko'pi vAjilakSatrayeNa padAtilakSadazakena paJcAzatA gajaiH sammukhamacalat / svadezataH paJcakozyA arvAk melApakaH / tRtIyadine yuddhaM bhaviSyatIti 1. B rAjJApya0 / 2. B kSurikAM dRSTvA prAha- / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 191 nirNaye bahudravyapradAnena parAvartitaM rAtrau caulukyasainyam / artho hi parAvarttayati tribhuvanam / yataH 499. dadhAti lobha evaiko raGgAcAryeSu dhuryatAm / AraGkazakraM yannATyapAtrANi bhuvanatrayI // tRtIyadine raNakaraNasamaye sAmalamahAmAtreNa kalahapaJcAnane gaje puraH preryamANe 5 taTasthAn svasAmantAn duSTAnniraNaiSIt / kumArapAlaH provAca- 'zyAmala ! kimI udAsInA iva dRzyante ?' / tenoktam -'deva ! arikRtArthadAnAditi' / ' tava kA ceSTA ?" zyAmalo'pyAlalApa - 'devAhaM kalahapaJcAnano devazcaite trayaH kadAcidapi na parAvarttante' tarhi sammukhIne dRzyamAne ripau gajaM preraya / atrAntare cAraNaH prAha anyastu 500. kumArapAla mata ciMta kari ciMtiu kiMpi na hoI / jiNi tu rajju samopiyauM ciMta kaeNresiI soI // 501. amhe thoDA riu ghaNA iya kAyara ciMtaMti / muddha nihAlau gayaNayalu ke ujjou karaMti // aparaH kazcit 10 1. B tarhi tava / 2. B karesyaI / 3. B halu / B Adarze uttarArdhamIdRk- khUMTA viNu khISai nahIM hoDi ma khUMTA TAli // 4. B lAtvA yuddhAya DuDhauke nRpaH / raNa0 / 5. B ciraM / 6. B pidhAya, taM prerayitvA raNa0 / 7. A 0dukSiptakaraNaM / 8. B karSaNasthAne TopyAM / 15 502. sAhasi jUtauM haila vahai daivaha taNai kapAli / kheDi ma khUMTA TAli khUMTA viNu khISar3a nahI // * I trayANAM lakSaM lakSaM dadau / teSAM suzabdaM lAtvA raNabhUmau dvayozciraiyuddham / AnAkasainye cAhaDanAmnA subhaTena siMhanAde kRte kalahapaJcAnane nivarttamAne kumArapAlaH subuddhimAn svamuttarIyaM pATayitvA gajakarNau pidhAya, raNabhuvi vidyudutkSiptakaraNaM dattvA AnAkagaja - 20 skandhamArUDhaH / kariguDAM chittvA bhUmau pAtayitvA hRdi padaM dattvA - 're vAcATa ! smarasi vaco me bhaginyAH ? / pUrayAmi tatpratijJAm, chinadmi te jihvA' mityuvAca / tataH kASThapaJjare kSiptaH / dinatrayaM svasainye sthApitaH / jayAtodyAni udghoSitAni / tataH karuNayA punaH zAkambharIpatiH kRtaH / utkhAtapratiropitavratAcAryo hi kumArapAlaH / avaTujihvAkarSaNaM TopyAM pazcAt jihvAkaraNaM ca / gambhIratayA svabhaTA nopAlabdhAH / tyaktajIvitAzAste 25 sarve'pi sevAM kurvanti / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 kumArapAlacaritrasaGgrahaH meDatakaM saptavAraM bhagnam / pallIkoTasthAne ruSA'rdrakamuptam / purA mAlavIyanRpaigUrjaradeze prAsAdAH pAtitAH / pApabhIruNA zrIkumArapAlena tu ruSA mAlavake tilekSupIDanapASANayantrANi bhagnAni / bhagnAste ghANakA adyApi sthAne sthAne dRzyante / tato vavale pararASTramardanaH zrIcaulukyanRpaH / samAyAtaH zrIpattane / zrIgurUNAM pAdAravindAn paryupAsti / sAmAyika-pauSadhAdi karoti / svaparadezeSu navInajIrNoddhAra5 prasAdakaraNeSu mahAprayatnamakarot / 6685. atha saurASTradezIyena saurAGkena rAjJA pracchannaM gRhamadhye pravizya ajA vyApAditA / kaNTezvaryA devyA rAje niveditam / taM nRpaM vigrahItuM zrImadudayanamantriNaM senAnAyakaM kRtvA samastakaTakabandhena prAhiNod rAjA / sa tu pAdaliptapure zrIvarddhamAnaM 10 natvA zrIyugAdidevaM ninaMsuH puraH prayANakAya samastamaNDalezvarAnAdizya svayaM zrIzatruJjayaM jagAma / vizuddhazraddhayA snAtrapUjArAtrikAdikaM vidhAya yAvaccaityavandanAM vidhatte, tAvat pradIpavartimAdAya mUSakaH kASThamayaprAsAdabile pravizan devAGgapUjakaistyAjitaH / tadanu sa mantrI samAdhibhaGgAt kASThamayaprAsAdavinAzAd devAzAtanAM vimRzya jIrNoddhAraM cikIrSuH zrIdevapAdAnAM purato brahmaikabhaktabhUzayanatAmbUlAdityAgAdikAnabhigrahAn jagrAha / yataH15 503. eko'pi niyamo yena gRhIto gRhamedinA / jinAjJA pAlitA tena bhavakUpArapAradA // tataH kRtaprayANaH skandhAvAramupetya tena pratyarthinA samareNa saha saGgare saJjAyamAne svasainye bhagne svayaM saGgrAmaM kurvANo ripuprahArajarjaritazarIro mantrI raNabhUmau patitaH / sa karuNaM krandan kenApi buddhimatA'GgarakSakeNa duHkhakAraNaM pRSTaH svamanasaH zalyacatuSTayaM 20 prAha-1. AmbaDasya daNDanAyakatvadApanaM, 2. zrIzatruJjayaprAsAdapASANamayanirmApaNaM, 3. zrIraivatanavyapadyAnirmApaNaM, 4. niryAmakaguruM vinA mama mRtyu:- iti zalyacatuSkamasti mameti zrutvA sa prAha- 'AdyatrayaM tavAGgajo bAhaDadevaH kArayiSyati, ArAdhanArthaM sAdhumAnayAmI'ti mantriNaM vijJapya svayamagre gatvA sAdhuveSadharaM rAjaputramekaM lAtvA samA yAtaH / tatsamakSaM dazadhA''rAdhanAM vidhAya, samAdhidhIracittaH svIkRtAnazanaH zrImAnu25 dayana: paralokamasAdhayat / sAdhuveSadharo'pi nemidRSTau anazanaparo mRtvA svargaM gataH / 1. B 0koTTa / 2. B adyApi santi sthA0 / 3. A cAlukya0 / 4. B karaNIyeSu / 'atha saurASTra' ityArabhya 'vigrahItuM' yAvat atha surASTrAdezIyaM sauranAmAnaM vigrAhItuM Pa pratau / 5. B nantuM sa puraH / 6. B *styAjito vartim / ta0 / 7. B sakaruNaM / 8. B zrIzatruJjaye pASaNamayaprAsAdani0 / 9. B prAha-deva / A0 / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumaarpaalprbodhprbndhH| 193 tato'GgarakSakeNAgatyodayanasvarUpe prokte tajjayeSThaputro bAhaDo'bhigrahacatuSTayaM jagrAha nijapituH / tato bAhaDa: svabhrAturAmbaDasya daNDanAyakatvamadApayat / svayaM rAjAdezena paitRkavaireNa ca sasainyaH punaH surASTrAyAM gatvA vairiNaM samaranRpaM raNAGgaNe nirjitya zrIpattane zrIkumArapAlanarezvarAya gajAzvabhANDAgArasahitaM tanmastakaM samarpayAmAsa / tadanu rAjJA tanmastakaM vaMze baddhvA sarvatra dezamadhye bhrAmitaM coktaM ca- 'yaH pracchannaM jIvavadhaM 5 kariSyati tasya zirachedo bhvissyti'| tato rAjAjJAmAdAya zrIravatake triSaSTilakSadravyavyayena navInAM sugamAM padyAmakArayat, ambikAprakSiptamArgeNa / mahatopakrameNa varSadvayena zrIzatruJjayaprAsAdoddhAre niSpanne vardhApanikApuruSasya dvAtriMzatvasvarNajihvA dattAH / yataH 504. bhavanti bhUribhirbhAgyairdharmakarmamanorathAH / ____ phalanti yatpunaste'pi tat suvarNasya saurabham // vidyutpAtAdvidIrNe punaH kathakapuruSasya dviguNA vardhApanikA / asmAsu jIvatsu cedvidIrNastadA bhavyaM jAtam, punarapi dvitIyamuddhAraM kariSyAma iti / 505. prArabhyate na khalu vidhnabhayena nIcaiH, prArabhya vidhnabhayato viramanti madhyAH / vidhnaiH sahasraguNitaiH pratihanyamAnAH; prArabdhamuttamaguNA na parityajanti // evN vimRzya bhUpamApRcchaya mahaM kapardine zrIkaraNamudrAM niyojya turaGgamANAM caturbhiH sahasraiH zrIzatruJjayaM prApa / tatra bAhaDapuranagaraM nyAsthAt / sabhramatIyute prAsAde pavanaH praviSTo na 20 1. B uktaM / 2. B dvAtriMzad rUpyadantayutAH svarNa0 / 3. B vidyuddhAtAt samudravAtAdvidIrNe prAsAde punaH / evaM ityata Arabhya 'iti tIrthoddhAraprabandhaH' ityetatparyantapAThasthAne B pratAvayaM pAThaHevaM vAradvaye'pi dve koTI saptanavatilakSayutA (te) kSavyayanA (atra vyayite ?) zrI zatruJjayasyopatyakAyAM bAhaDapuraM nagaraM nyAsthAt / tatra nRpatipiturnAmnA tribhuvanapAlavihAre zrIpArzvanAthaM sthApitavAn / tIrthapUjAkRte caturviMzatyArAmAn, nagaraparito vapraM devakulasya grAsAvAsAdikaM ca kArayAmAsa / prAsAde kalazadhvajapratiSThAyAM zrIpattanAdizrIsaddhaM nimantraNApUrvamAnIya mahatA mahena 1211 sarvamakArayan snAtrapUjArAtrikAvasare kazcit kaviH kiM kRtena na yatra tvaM, yatra tvaM kimasau kaliH / kalau cedbhavato janma, kalirastu kRtena kim ? // 1 // lakSamucitadAnam / 15 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 kumArapAlacaritrasaGgrahaH niryAtIti, sphuTanahetuM zilpibhinirNIya bhramatIhIneSu prAsAdeSu niranvayatAkAraNaM jJAtvA madanvayAbhAve dharmasantAnamevAstu, pUrvoddhArakAriNAM zrIbharatAdInAM paGktau nAmAstu; yataH tvaritaM kiGkarttavyaM viduSA saMsArasantaticchedaH / iti dIrghadarzinyA buddhyA vimRzya bhramatIbhittau antarAlaM zilAbhirnicitaM vidhAya varSatrayeNa 5 niSpanne prAsAde kalaza-daNDapratiSThAyAM zrIpattanasaGkha nimantryAnIya mahatA mahena saMvat 1211 varSe dhvajAdhiropaM mantrI kArayAmAsa / zailamayabimbasya mammANIsatkaparikaramAnIya nivezitavAn / zrIbAhaDapure nRpatipiturnAmnA tribhuvanapAlavihAre zrIpArzvanAthaM sthApitavAn / tIrthapUjAkRte catuvizatyArAmAn, nagaraparito vapram, devalokasya grAsAvAsamukhyaM sarvaM kArayAmAsa / asya tIrthoddhArasya vyaye dvikoTI saptanavatilakSayutA 10 vyayitA vAradvayaM melayitvA / / pAThAntare-lakSasaptakayutA koTI vyayitA yatra mandire / sa zrIvAgbhaTTadevo'tra varNyate vibudhaiH katham // iti tIrthoddhAraprabandhaH / 6686. atho vizvavizvaikasubhaTena AmbaDena svapituH puNyArthaM zakunikA15 vihArasya bhRgukacche jIrNoddhAre kAryamANe rAtrau narmadAdevI mithyAdRSTirdinanirmitaM pAtayati, sarvaH ko'pi tatra bibheti / anyadA AmbaDa: svaM baliM prakalpya tatra rAtrau sthitaH / samAyAtA devI / tatsAhasena tuSTA satI prAsAdakaraNe sAhAyyamakarot / tataH sampUrNe niSpanne prAsAde kalaza-dhvajapratiSThAsamaye zrIhemasUriH zrIkumArapAlaH saparikaraH zrIpattanAdibahugrAmanagarazrIsaGghaH samaiyaruH / azana-vasana-bhUSaNAdidAnaiH zrIsaddhaM satkRtya, 20 dhvajAdhiropAya saJcaran, arthibhiH svaM mandiraM muSitaM kArayitvA, sumuhUrte kalazaropaNa dhvajArohaNAdi kRtvA, harSotkarSAttatra lAsyaM vidhAya, ArAtrikaM gRhNan, rAjJA kRtamaGgalatilakaH svayaM rAjJA punaH punaH preryamANaH, dvAsaptatisAmantaizcAmarapuSpavarSAdibhiH kRtamahotsavaH, pradattakaGkaNakuNDalahAragajAzvAdimahAdAnaH, bAhubhyAM dhRtvA balAtkAreNa nRpeNAvatAryamANArAtrikamaGgalapradIpaH zrIsuvratasvAminaH zrIgurozcaraNau praNamya sArmika25 vandanAM kRtvA, nRpati satvarArAtrikahetuM papraccha / rAjA prAha- 'mantrin ! yathA dyUtakAro dyUtarasAtirekeNa zira:prabhRtIn padArthAn paNIkurute, tathA bhavAnapi sarvaM dattvA mA 1. B athodayanaputreNa Amba0 / 2. B 0pAlanRpaH sa / 'azana' ityatra Arabhya 'kArayitvA' ityetatparyantaH pATha: B pastake nopalabhyate / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaarpaalprbodhprbndhH| 195 kasmaiciddAnAtirekAcchiro'pi paNIkarotu, tadamUlyaM mayA sarvasvadAne'pi na chuTyate-' iti etadAkarNya sarve'pi camatkRtAH pramuditAzca / kenApi paThitaM kavinA506. kiM kRtena na yatra tvaM yatra tvaM kimasau kaliH / kalau cedbhavato janma kalirastu kRte na kim // lakSadAnamatra / tataH zrIsaGghalokAH svaM svaM sthAnaM jagmuryathocitamAmbaDamantriNA stkRtaaH| 5 kRtAmbaDaprazaMsau zrIguru-kSmApatI yathAgataM jagmatuH / 6687. atha zrIpattane samAgatAnAM prabhUNAM zrImadAmbaDasyAkasmAddevIdoSAt paryantadazAM gatasya vijJaptikA''yayau / tAM ca vAcayitvA tatkAlameva 'tasya mahAtmanaH prAsAdazikhare nRtyato mithyAdRzAM doSaH saJjAtaH'- ityavadhArya pradoSasamaye yazazcandratapodhanena samaM vidyAbalAd gaganAGgaNena bhRgupuraparisare samAgatya saindhavAdevImanunetuM 10 kRtakAyotsargAstayA jihvAkarSaNAdavagaNitAH zrIhemasUrayaH / udUkhale zAlitandulA prakSipya yazazcandreNa pradIyamAne muzalaprahAre prAk prAsAdaprakampo'bhUt / dvitIyaprahAre devImUrtizcakampe / tRtIyaprahAre svasthAnAdutpatya devImUrtiH 'mAM rakSa rakSeti jalpantI zrIgurucaraNayoH papAta / itthamanavadyavidyAbalAnmithyAgdevIdoSaM nigRhya zrIjinazAsanaprabhAvanAM kRtvA zrIsuvratajinaM natvA zrIAmbaDasyollAghasnAne jAte devImApRcchaya yathApathamaguH / 15 ___ zrIudayanacaitye karNAvatyAM, zrIzakunikAvihAre, rAjJo ghaTIgRhe, kauGkaNanRpateH kanakamayaM kalazatrayaM sthAnatraye nyAsthadAmbaDamantrI rAjapitAmahaH / 6688. atha kasminnapyavasare sapAdalakSaM prati sainyaM sajjIkRtya zrIbAhaDAmbaDAnujanmA cAhaDanAmA mantrI dAnazauNDatayA dUSito'pi bhRzamanuziSya bhUpatinA senApatizcakre / tena dvitriprayANAnantaramastokamarthilokaM militamAlokya kozAdhyakSAd 20 dravyalakSatraye yAcite sati nRpAdezAt tasminnadadAne taM kazAprahAreNAhatya kaTakAnniravAsayat / svayaM yadRcchayA dAnaiH prINitArthilokaH, caturdazazatIsaGkhyAsu karabhISvAropitairdviguNaiH subhaTaiH sama saJcaran, zIghraM stokaprayANai rAtrau mAgitAdattaikapracchAdavastrakRte bamberAnagaraprAkAramaveSTayat / tasminnagare tasyAM nizi saptazatIkanyAnAM vivAha: prArabdho'sti-iti nagaralokAdadhigamya tadvivAhArthaM tasyAM nizi sthitvA prAtaH prAkAra- 25 parAvarttamakArSIt / tatra gRhItAH suvarNakoTyaH sapta, ekAdazasahasrANi vaDavAnAm, prAkAraM gharadaizcUrNIcakAra iti / sampattigarbhitAM vijJaptikAM vegavattarainarairnRpaM prAhiNot / svayaM tatra 1: B jinastutiM kRtvA zrI0 / 2. B dravyalakSe / 3. B 0nRpaM prati prA0 / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH deze kumAranRpaterAjJAM dApayitvA'dhikAriNo niyojya vyAghuTitaH / saptazatI kalAvatAM tantuvAyAnAmAdAya zrIpattanaM pravizya, rAjasabhAmadhigamya, nRpaM praNanAma / zrIkumArapAlastamAvarNya, taducitAlApAvasare tadguNaraJjito'pyevamavAdIt- 'tava sthUlalakSataiva mahaddUSaNaM [rakSAmantraH], no vA cakSurdoSenovaM eva vidIryase / yad vyayaM bhavAn kurute 5 tAddakkartumahamapi na prabhUSNuH' -ityAdi zrutvA cAhaDo nRpaM pratyavocat- 'tathyametad yathAdiSTaM devena / yataH, putraH pituH kozabalena vyayaM karoti, pitA tu kasya balena karoti / tena mayaiva sAdhIyAn dravyavyayaH kriyate'-iti vadan, pramuditena rAjJA satkRtaH / saMsadyanarghyatAM labhamAno 'rAjagharaTTa'birudaM labdhvA nRpativisRSTaH svaM padaM prapede / saptazatI tantuvAyA[nAM] chatrAdha:snAnaM kArApya pavitrIkRtAH / tasya bhrAtA svakIyaudAryAvarjitasamastarAjavargaH solAkaH 'sAmantamaNDalIsatrAgAra miti birudaM babhAra / 6689. athAnyadA rAjA dvAsaptatisAmantaiH sahitaH zrIgurUNAM pArve dharmadezanAmazRNot / 507. bhAveha aNiccattaM juvvaNadhaNasayaNaatthadArANaM / dehassa jIviyassa ya ikkaM pi na picchaho niccaM // 15 'saptazatI' yAvat 'pavitrIkRtAH' paryantaH pAThaH B pratau nAsti / 1. B tasya kanIyAn bhraataa| 2. B zrIgurUn vanditvA dharmadezanAmityazRNot / * 'niccaM // ' ityataH pazcAdidaM gAthAnavakaM B Adarza'dhikamupalabhyate visaissa na hoi dayA, visaI saccaM caei dUreNa / lei adattaM visaI, sevei ya mehuNaM pAvo // 1|| tivvAraMbhapariggahamahAhigaraNAi kuNai visayaMdho / jAI aha aipAvo, jai na tavaM kuNai chaDDe vi // 2 // puvvi u dukayakammaM, veittA aha taveNa sohittA / pAvei jio mokkhaM, na hu kammaM nipphalaM kiMpi // 3 / / suiramavi rAyalacchI, bhuttA aivirasa hoi pajjate / jai chaDDiUNa na tavaM, kIrai tA nei narayammi // 4 // mAya piya putta baMdhava sakajjakusalA hiyAi kIrati / na maraMtassuvAyAro, tilatusamitto vi hu ja(ku?)NaMti // 5 // jaM tassa maraMtassa ya, koi sahAo na hoi jIvassa / teNa sabhavaNesa gayaM, savvaM pi jiNehi paricattaM / / 6 / / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / ityAdi zrutvA rAjA saMsArAsAratAM vibhAvya bhavabhAvavimukhapariNAmaH saMvegarasataraGgitAntaHkaraNaH zrIgurUn praNamya papraccha-'bhagavan ! adya kA tithiH ?' iti / zrIguravaH sahasA'mAvAsyAdine pUrNimetyAhuH / atra vAmarAzirlabdhAvakAzo mithyAddag bAhyamitro'pyAntarazatrurAha-'aho ! kalikAlasarvajJaH zrIhemasUricedadya pUrNimAM kathayati tadA lokAnAM bhAgyena pUrNimaiva bhaviSyati' - ityupahAsagarbhaM vacaH zrutvA zrIguravaH prAhuH- 5 'satyametat bhvdvcH'| tenoktam- 'ko'tra pratyayaH ?' zrIgurubhiruktam- 'aho keyaM bhavatazcAturI candrodaya eva pratyayaH / iti zrutvA sarve'pi vismayasmerAH parasparamAhuH'kimitthamapi bhaviSyati ? ' / tato rAjA vismayagatassan dvAsaptatisAmantAdivRto rAja - sabhAmAgatya kva candrodayo bhaviSyatIti parijJAnAya ghaTIyojanagAminIkarabhyArUDhAnnijapuruSAn pUrvasyAM dizi prAhiNot / tataH zrIhemasUriH pUrvapradattavarasiddhacakradevaprayogena 10 pUrNimAvat pUrvasyAM sandhyAsamayaM candrodayaM kRtvA sakalAM rAtri jyotsnAmayIM vidhAya caturo yAmAn gaganatalamavagAhya sarvalokasamakSaM pratyUSe pazcimAyAM gato'stamagAt / prabhAte te'pi preSitAH puruSAH samAgatya tathaiva procuH / sarveSAM mahAn vismayo'bhUd - aho ! zrIgurUNAM kA'pi mahatI zakti:; aho ! jainAnAM ko'pi mahAmahimA lokottara:- iti janoktirabhUt / 6690. atha rAjA teSAM viprAdInAM tadeva chalavacanaM smaran zrIgurUNAM puraH praznamakarot - 'bhagavan ! satsvapi bahudarzaneSu brAhmaNAnAM kasmAjjinadharme mahAn dveSaH ? ' / tatra zrIguruH prAha 'rAjan ! purA prathamajino yugAdau viharan vinItAsanne purimatAlapure samavasRtaH / bharatazcakrI zrIjinasyASTAnavatibhrAtRsAdhUnAM cAgamanaM zrutvA bhaktAdyarthaM 197 jaMteNa samaM na ya jaMti baMdhavA neya mAyapiyaputtA / pattI ya balaM viulaM, dhaNaM va jaM saMciyaM niccaM // 7 // eso saM (a) sAradhammo, pio sayattho jiyANa savvANa / nAUNa jiNA eyaM, iTTha muttUNa pavvaiyA // 8 // jaM jeNa kayaM kammaM, suhaM va asuhaM va teNa bhuttavvaM / kammaphaleNiha jIvA, kamme khavie tao mukkho // 9 // 1. B ityAdi dharmadezanAM zru0 / 2. B atra devabodhirla0 / 3. B * mantAdiparivRtto / 4. B samaye / 5. B te'pi pUrvapre0 / 6. B iti loke sarvatra jano0 / 7. B rAjA devabodhestadeva / 8. B vinItAnagarIpratyAsanne / 'zrutvA bhaktAdyarthaM khAdimAdizakaTAni bhRtvA tatra gataH / prabhuM praNamya dharmadezanAM zrutvA bhaktAdyarthaM sA0' ityetatpAThasthAne B pratau etAdRzaH pATho vartate zrutvA sArdhadvAdazasvarNakoTIprItidAnaM dattvA vividhakhAdimasvAdimAdibhRtazakaTAni lAtvA saparikaraH 15 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 kumArapAlacaritrasaGgrahaH khAdimAdizakaTAni bhRtvA tatra gataH / prabhuM praNamya dharmadezanAM zrutvA bhaktAdyarthaM sAdhUnAM nimantraNAmakarot / zrIbhagavAn prAha- 'rAjan ! AdhArmikAbhyAhRta-rAjapiNDAdidoSadUSitamidaM bhaktAdi sAdhUnAmakalpya'miti zrutvA dUnaM zrIbharataM jJAtvA zakraH prAha-'mA viSAdaM kuru, sarvajJazAsane saptakSetrANi santi- zrIjinabhuvana-jinabimba-jinAgama5 caturvidhasaGgharUpANi / tatra ye sArmikA gRhArambhaparAGmukhAH saMyamapariNAmabhAjaH saMvegavairAgyajuSasteSAM vAtsalyaM kuru'- iti surendravacaH zrutvA rAjA bharataH pUrvAnItavastubhiH sAdharmikavAtsalyamakarot / teSAM gRhArambhAdikaM nirvAya vRttimakArSIt / gRhasthAcAravicAraM caturadhyAyanibaddhaM zrAvakaprajJaptigranthamarthato jinapraNItaM te paThanti 'mAhana mAhana' iti pareSAM kathayanti, te mAhanA iti loke prasiddhimaguH / kAlena teSAM 10 vRddhirabhUt / tataH SaSThe SaSThe mAsyAcAragranthapaThanAdikAM parIkSAM kRtvA- 'ayaM jJAna-darzana cAritrAcArazuddhaH' iti kAkiNyA ratnena kaNThe rekhAtrayaM kRtam / tataH kAlena parIkSApUrva kanakasUtratrayaM krameNa raupyaM jAtam / tataH kAlena navama-dazamajinayorantare sakalasAdhuvyucchede sati sarveSAM lokAnAmaparadharmaprakAzakAbhAvAdete guravaH saJjAtAH / krameNA brahmacAriNaH kaNThe sUtratrayadhAriNazcAbhUvan / tataH krameNotpannakevalajJAne dazamajine dharma 15 prakAzayati, gRhArambhapravRtto'brahmacArigururna bhavati, ityukte teSAM jine jinadharme ca mahAn dveSo'bhUt / lokAnAmapi mUDhamatInAM dveSamutpAdayanti / tataH kAlena mithyAtvaM gatAH / yaduktam508. samosaraNa bhattauggaha aMgulijhaya sakkasAvagA ahiA / je yAvaTTai kAgiNi laMchaNaaNumajjaNA aTTha // 20 509. assAvagapaDiseho chaTe chaThe ya mAsi aNuogo / kAleNa ya micchattaM jiNaMtare sAhuvuccheo // samavasaraNe gataH / samagrarAjacihnAni parihRtya kRtapradakSiNAtrayavidhiH prabhuM praNamyeti dharmadezanAM zuzrAva / yathA"bho bho bhavvasattA ! mA ciTThai visayapasakta / aNegaduhasayasahassadAruNo saMsArappabaMdhaM, mA kareha eyammi paDibaMdhaM / ki.... taM, mA tammi mucchAvaha cittaM / virasAvasANA kAmabhogA, tappasattANaM jAyaMti pae pae[va]saNasaMjogA / saMjhabbharAgasarisaM javvaNaM, mA kareha tammi ummattaM maNaM / khaNadiTunaTTo imo saMjogo, mA kareha tammi guruo maNaraMgo / kusaggajalacaMcalamAU, ujjamaha dhamma kAuM / dhammo cevitthaH saraNaM, jo rakkhai jammajarAmaraNaM / dei surAsurariddhiM, karei sayalasamIhiyasiddhi / AvaIo nivArei, saMsArasAyaramuttArei / viyarei mukkhaM, jammi pAvijjai aNaMtaM sukkhaM / tA savvahA payagRha dhamme, mA ramaha pAve kamme / ' iti zrutvA zrIbharataH paramasaMvegasamArUDhaH zrIprabhuM praNamya sArthamAnAna(sArdhamAnIta) bhaktAdyarthaM sA0 BI ___ . 1. B zrIbharatezvaraM / 2. B prAha-rAjan mA / 3. B amI / 4. B zuddhAH' iti kAkaNyA ratnena teSAM ka0 / 5. B AvaTTai / 6. B aNusajjaNA / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / iti dveSakAraNaM brAhmaNAnAM rAjA zrutvA'cintayad - aho ! candramaNDalAdagniH sudhAkuNDAdviSaM prAdurabhUt / lokAnAmabhAgyodayena zrIjinadharmAdapi mithyAtvamabhUditi / zrIguravaH prAhuH - 'rAjannete tu darzanAntaraM pratipannAH santi, kAlena ke'pi nihnavAH, ke'pi nihnavAbhAsAH zrIjinavacanAnyathAvAdinaH svamatiprakalpitamatapakSapAtinaH, sAdhuveSadhAriNo'pi sAdhvAbhAsAH, pramAdazIlatvenAlambanaparAH, paralokanirapekSA anekadhA matabhedAnakArSuH / evaM 5 rAjan ! svamate'pyanekamatabhedA abhimAnAjJAnaparavazaiH prakalpitAH santi / SSSS91. anyadA ko'pi matsarI zrIhemasUritejo'sahiSNurekAnte rAjAnamidamavAdIt -'deva ! prAya: prAkRtamete paThanti, siddhAnto'pyeteSAM prAkRtamayaH / tat prabhAte'zrotavyamidam / saMskRtaM svargiNAM bhASA saiva mahatAM pratyUSe zrotavyA zreyaskarI ceti | kimarthaM prathamaM tacchravaNaM vidhIyate / etadAkarNya rAjA'vijJAtabhASAbhedatattvaH, 10 kiJcitprAkRte'kRtAdarastatsvarUpaM zrIgurUNAmakathayat / zrIguravaH prAhuH - 'anupAsitasadgurukulasya avijJAtavAGmayatattvasya kasyApIdaM vacaH / rAjan ! anekadhA bhASAbhedavaicitrye'pi paraM yugAdau prathamapuruSeNa jJAtatrailokyasvarUpeNa prathamaM caturdazasvarA 'STatriMzadvyaJjanarUpA (?) dvipaJcAzadakSarapramANA mAtRkaivopadiSTA / sA ca prAkRtasvarUpA sarvaprakRtilokAnAmupakAriNIti / tato bAhyA ye'STatriMzadvarNAstaiH saMskAre kRte saMskRtaM 15 jAtam / tatazcAnekabhASAbhedA abhUvan / tena sakalazAstramUlaM mAtRkArUpaM prAkRtameva / prathamaM yugAdau lokopakArAya prathamaM prAkRtamupadiSTaM sarvajJairiti / sarvAkSarasannipAtalabdhInAM zrIdvAdazAGgInirmANasUtradhArANAM zrIgaNadharANAM siddhAntasya prAkRtakaraNe kAraNamidam510. bAlastrImUDhamUrkhANAM nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anugrahArthaM tattvajJaiH siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // rAjan ! bhavatu bhASA yA'pi sA'pi paraM paramArtha eva vilokyate / yatpaThanti lokAH / 511. atthanivesA tacciya saddA tacceva pariNamaMtA vi / uttiviseso kavvaM bhAsA jA hou sA hou // 199 512. so hoi suhAveI uvabhuMjaMto lavo vi lacchIe / esA sarassaI puNa asamaggA kaM na vinaDei // paraM kasyApi jJAnalavadurvidagdhasya khaNDakhaNDapANDityatuNDakaNDUkarAlitasyeyaM prAkRta- 25 nindA | yaduktam 20 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6692. athAnyadA rAjA zrIjinazAsanaprabhAvanAM kartukAmaH saGghAdhipati5 manorathamakarot / prathamaM zrItIrthamahimAM zrIguravaH prAhuH - 'rAjan ! tribhuvane'pi zrIjinamayAni tIrthAni santi / yaduktaM zrIbhadrabAhusvAminA caturdazapUrvadhareNa zrIAcArAGganiryuktau 10 15 20 200 kumArapAlacaritrasaGgrahaH iti zrutvA rAjAdayaH sarve'pi prAkRtaprazaMsAM kurvanto viziSya tadartha zravaNapravaNA babhUvuH / evaM zrIhemasUribhiraneke kutIrthinaH pravAdAH sajjanasabhAyAM niruttarIkRtAH / zrIsarvajJazAsanasyaikAtapatraM sAmrAjyaM kAritam / rAjapratibodhazca kRtaH / 25 513. jaM jammAbhiseyanikkhamaNacaraNanANuppayA ya nivvANe / diyaloyabhavaNamaMdaranaMdIsarabhomanagaresu // 514. aTThAvayamujjite gayaggapae ya dhammacakke ya / pAsarahAvattanagaM camaruppAyaM ca vaMdAmi // paraM rAjan ! sampratikAle pratyAsannaM mahAprabhAvaM ca zrIzatruJjayatIrtham / yaduktaM zrIatimuktamuninA nAradasya pura: 515. jaM lahai annatitthe uggeNa taveNa baMbhacereNa / taM ititthapunnaM sittujjagirimmi nivasaMto // 516. kevalanANuppattI nivvANaM Asi jattha sAhUNaM / puMDariyaM vaMdittA savve te vaMdiyA titthA // 517. aTThAvaya- saMmee pAvA caMpA ya ujjila ( ujjita ) nageya / vaMdittA punnaphalaM sayaguNiyaM taM pi puMDarie // 518. pUAkaraNe punnaM egaguNaM sayaguNaM ca paDimAe / jiNabhavaNeNa sahassaM NaMtaguNaM pAlaNe hoI // 519. na vi taM suvannabhUmI bhUsaNadANeNa annatitthesu / jaM pAvai punnaphalaM pUAnhavaNeNa sittuMjje // 520. jaM nAma kiJci titthaM sagge pAyAli tiriyalogammi / taM savvameva divaM puMDarie vaMdie saMte // 1. B gyggpye| 2. B vAsa0 / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ l'inli kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 201 zrIvidyAprAbhRte tu zrIzatruJjayasyaikaviMzatinAmAni proktAni / vimalagiriH 1. muktinilayaH 2. zrIzatruJjayaH 3. siddhikSetram 4. puNDarIkaH 5. siddhazekharaH 6. siddhaparvataH 7. siddharAjaH 8. bAhubali: 9. marudevaH 10. bhagIrathaH 11. sahasrapatraH 12. zatapatraH 13. aSTottarazatakUTa: 14. nagAdhirAjaH 15. sahasrakamalaH 16. DhaGkaH 17. kapardinivAsaH 18. lauhityaH 19. tAladhvajaH 20. kadamba: 21. iti deva-manuSyakRtAni 5 nAmAni / zrIbhadrabAhusvAminA praNIte, zrIvajrasvAminoddhRte, tataH zrIpAdaliptAcAryeNa saGkSiptIkRte zrIzatruJjayakalpe'pyuktam-yo'vappiNyAM SaTsu arakeSu azItisaptati-SaSTi-paJcAzat-dvAdazayojana-saptakarapramo'bhUt / utsappiNyAM punarupacIyamAnaH / yasminnasaGkhyAtA RSabhasenAdyAstIrthaMkarAH samavasRtAH / zrIpadmanAbhamukhyAstIrthakarA: sameSyanti / zrInemivarjAstrayoviMzati RSabhAdyAH samavasRtAH / mahAvidehanivAsino'pi 10 samyagdRSTayo lokA mAnasikabhAvena nityaM smaraNaM kurvantIti / prathamaM zrIRSabhakevalodayAd bharatena pramANopetaM ratnamayaM haimaM rUpyaM ca bimbatrayaM kAritam / dvAviMzatidevakulikAkalitaM haimacaityaM ca / tato'saGkhyA uddhArA jAtAH, pratimAzca asaGkhyAtAH, koTAkoTyazca siddhAH / puNDarIkagaNadharaH paJcakoTibhiH saha muktiM gataH / draviDavAlikhillAdayo dazakoTibhiH / nami-vinamI vidyAdharau koTidvayena / zrIRSabhasantAne 15 bharatezvararAjye AdityayazA mahAyazA atibala: balabhadraH balavIryaH kArtavIryaH jalavIryaH daNDavIryastrikhaNDabhoktAraH prathamasaGghAdhipatizrIbharatezvaravat prAptasaGghAdhipatyA AdarzabhavanaprAptakevalajJAnA bahutarekSvAkurAjakumAraparivRtAH zrIzatruJjaye siddhAH / anye'pIkSvAkuvaMzarAjAna AdityayazAdyAH sagaraparyantAH paJcAzatkoTilakSasAgarANi yAvat sarvArthasiddhayantaracaturdazalakSAdizreNIbhirasaGkhyAtAbhiratra muktiM gatAH / zrIrAmAdInAM 20 koTitrayaM siddham / pANDavAdInAM viMzatikoTayaH / pradyumna-zAmbAdInAM sArdhaSTau kottyH| nAradAdyAH ekanavatilakSAH / atraivAjita-zAntijinau varSAkAlamavasthitau / marudevI(vA)caityaM svarNamayaM purA bAhubalinA kAritam / marudevI(vA)samIpe zAnticaityaM purA suvarNamayam, tadane triMzatA hastairadhaH puruSasaptakena suvarNa-rUpyakhAnidvayam / tato hastazatena pUrvadvArA rasakUpikA / zrIzAnticaityAd hastASTakenoddhArayogyaM 25 suvarNaM pAdaliptAcAryopadezena nAgArjunena sthApitamastIti lokoktiH / aSTamatapasA tuSTaH kapardiyakSaH zrIbharatakAritAM pratimAM vandApayati, yadi kazcit sattvavAnekAvatArI 1. B bhAgIrathaH / 2. B 0mAno yAvat SaSThArake 'zItiyojanavistIrNo mUle bhaviSyati / tasminnasaGkhyAtA atItA RSabha0 / 3. B .caityAdhastAda / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 kumArapAlacaritrasaGgrahaH bhavati / kalkI datto nAma tIrthaM sapUjaM kArayiSyati / tatputro meghaghoSazcoddhAram / tataH 2214 anantaram521. naMdIsUri ajje sirippabhe mANibhadda-jasamitte / dhaNamitta-dhammaviyaDe sumaMgale sUraseNe ya // 522. ee hohI uddhArakArayA jAva sUriduppasaho / pacchimauddhArakaro hohI iha vimalavAhaNao // 523. vucchinne vi ya titthe hohI kUDaM tu usahasAmissa / jA paumanAhatitthaM surAikayapUyasaMjuttaM // -iti tIrthamahimA / 8893. atha rAjan ! raivatakatIrthamapi mahAsuprabhAvaM pratyAsannaM ca varttate / 10 * asya mahimA zrIvidyAprAbhRte tIrthamAhAtmye gaNadharairuktaH / zrIbhAratyA kAJcana balAnake zrInemyAdimUrtinamaskaraNAgatayA nAradasya puraH proktastena ca likhitaH / idaM tIrthamanAdiyugInamAhuH / avappiNyAmayaM zailaH SaDviMzati-viMzati-SoDaza-dazadviyojanadhanuHzatoccazirAH / anAdikAle yasminnarhanto'nantasiddhAH / yasyAkAraM surAsuranarezAstribhuvane'pi pUjyanti / anantatIrthakRtAmatra kalyANakatrayamabhUt / atIta15 caturvizatikAyAM namIzvarAdyAnAmaSTajinAnAM kalyANakatrayamabhUt / asyAM zrIneminAthasya / zrIpadmanAbhAdyA dvAviMzatijinA iha setsyanti / iyaM mUrtirbrahmendrakRtA'syA viMzatisAgaropamakoTyo'bhUvan / zrIRSabhAdezAt bhaviSyato nemermUttimI rUpyA ca bharatena pUrva sthApitA ratnamayI cendrArpitA / asyAntaHkAJcanabalAnake zakranirmite ratnamUrtirasti zakrakRtA / zakrakRtaM gajendrapadakuNDaM sarvartukaM bhadrazAlavanaM pUjArtham, paJcamArakaparyante 20 zrInemimUrtiH svarge surendrapUjyA bhaviSyati, utsappiNyAM punaratra / yasya dhyAnenAnyatrApi sthitA bhavyA bhavacatuSkena mokSaM yAnti / idaM tIrthaM sarvadA surAsurAca'm / tathA zrIbhadrabAhupraNItaM zrIvajrasvAminoddhRtaM svarUpamidam "chattasilAe silAsaNe dikkhaM paDivanno nemI / sahasaMbaNe kevalanANaM / lakkhArAme desaNA / avaloyaNAuccasihare nivvANaM / revayamehalAe kaNho tattha 25 kallANatigaM nAUNa suvaNa-rayaNapaDimAlaMkiyaM ceIyatigaM, aMbAdeviM ca karAvei / iMdo vi giriM kAriUNa suvannavannaM balANayaM ruppamayaM ceIyaM rayaNamayA paDimA __ 1. B kalkiputro datto / 2. B 2214 varSAna0 / 3. B iti zrIzatruJjayatIrtha0 | 'asya' ityata Arabhya SaDottaradvizatatamapatrasya trayodazIpaGaktiparyantaH pATha: B pratau pnycpnycaashttmptraanuplbdhe!plbdhH| . Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / pamANavannovaveyA / sihare aMbAraMgamaMDave avaloyaNAsiharaM balANamaMDave saMbo / siddhaviNAyago paDihAro / tahA satta jAyavA dAmodarANurUvA kAlameha 1 mehanAda 2 giriviDA( dA )raNa 3 ekapAda 4 siMhanAda 5 khoDika 6 raivata 7 nAmAna: tivvataveNaM kIDaNeNaM khittavAlA uvavannA / tattha ya mehanAdo sammadiTThI nemikamabhatto / mehalAe girividAraNo / kaMcaNabalANae cauddAre tattha aMbAeseNa 5 paveso nannahA / tahA aMbApurao hatthavIsAe vivaraM tattha ya aMbAeseNaM uvavAsatigeNaM silugdhADaNaM / hatthavIsAe saMpuDasattagaM, samuggayapaMcayaM, aho rasakUviA / amAvAe amAvAe ugghADai, giNhijjai aMbAeseNa / tahA pajjunnakUDe uvavAsatigaM kAUNa saralamaggeNa balipUaNeNaM siddhiviNAyago labbhai / tattha ya ciMtiyA siddhI / diNamegaM ThAivvaM / jai paccakkho havai / tao 10 rAimaIe guhAe kamasaeNaM godohiyAe pavese rasakUviyA kisiNacittavallI / rAimaIe paDimA rayaNamayA, aMbA ruppamayA ciTuMti / tahA chattasilA ghaMTasilA koDisilA tigaM pannattaM / chattasilAmajjhaMmajjheNa kaNayavallI / sahasaMbavaNamajhe rayaya-suvaNNamayacauvIsaM / lakkhArAme bAvattarI cauvIsaM jiNANa guhA pannattA / kAlamehassa purao suvaNNavAluyAe naIe saDakamasayatieNaM uttaradisIe gamittA 15 giriguhaM pavisitA, nhavaNaM udaeNa kAUNa Thie uvavAsapaMcahiM duvAramugdhaDai / majjhe paDhamaduvAre suvannakhANI, duie rayaNakhANI / tattha ego kaNhabhaMDAro anno dAmodarasamIve / aMjaNasilAe ahobhAge rayayasuvannadhUlI purisabAvIsehiM pannattA / 524. tassatthamaNe maMgalayadevadAlI ya saMtu rasasiddhI / sirivayarovakkhAyaM saMghasamuddharaNakajjammi // 525. sassakaDAhaM majjhe giNhittA koDibiMdusaMjoe / ghaMTasilAcunnayajoyaNAo aMjaNagavarasiddhI // ratnajAti-mahauSadhyAdikaM yad vizvatraye varttate, tat sarvamatrAsti / ___anyAnyapi cittAhlAdakAni puNyAni, zrIjinamayAni tIrthAni grAma-pura-pattanaparvatAdiSu santi / teSu sarvatra zAsanaprabhAvakA: suzrAvakA darzanavizuddhyAdyarthaM tIrthayAtrAM 25 kurvanti / karaNIyametat / kRtaM purA zrIbharatezvarAdibhirbhUpatibhiH / etat zrItIrthadvayamAhAtmyamAkarNya rAjA saparikarastIrthayAtrAsAmagrImakArayat / 6694. mahatA mahena zrIdevAlayaprasthAne saJjAyamAne dezAntarAyAtena puruSayugmena 'tvAM prati DAhaladezIyaH zrIkarNanRpatirUpaiti-' iti vijJaptaH / svedabindutilAGkitaM Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 kumArapAlacaritrasaGgrahaH lalATaM dadhAno mantrivAgbhaTena sAkaM sAdhvasadhvastasaGghAdhipatyamanorathaH prabhoH padAnte svaM nininda / 526. zreyAMsi bahuvidhnAni bhavanti mahatAmapi / / azreyasi pravRttAnAM kvApi yAnti vinAyakAH // atha nRpatestasmin mahAbhaye samupasthite kiJcidavadhArya 'dvAdaze yAme bhavato nivRttirbhaviSyati' iti Adizya visRSTo nRpaH / kiGkarttavyamUDho yAvadAste, tAvannirNItavelAsamAgatanarayugmena 'zrIkarNo divaGgataH' iti vijJaptaH / tAmbUlamRtsRjya kathamiti pRSTau tau UcatuH- 'kumbhikumbhasthalasthaH zrIkarNo nizi prayANaM kurvan nidrAmudritalocanaH kaNThapIThapraNayinA suvarNazRGkhalena praviSTavaTazAlapAdena ullambita: 10 paJcatAmaJcitavAn / tasya saMskArAnantaramAvAM calitau'- iti tAbhyAM vijJapte tatkAlaM dvAsaptatimahAsAmantaiH samaM rAjA zrItIrthayAtrAbherImavAdayat / sarvadezeSu kuGkamapatrikA: preSIt / tatraH zrIsaGghamelApake svagajAzvarathapattiparivRtA dvAsaptatisAmantAH, mantrI vAgbhaTa:, 24 prAsAdakArako nRpamAnyo nAgazreSThisuta AbhaDaH, SaDbhASAkavicakravartI zrIpAlastatputraH siddhapAlaH, kavInAM dAtRRNAM ca dhuryo bhANDAgArika: kapardI, 15 prahlAdanapuranivezako rANaprahlAdanaH, 99 lakSasuvarNasvAmI zreSThI chADAkaH, rAja dauhitrika: pratApamallaH, 1800 vyavahAriNaH, zrIhemasUrayaH / anye'pi lokA grAmanagarasthAnanivAsino bahavaH / SaDdarzanAni / bahavo bandijanAH / sthAne sthAne prabhAvanA, jine jine chatra-cAmarAdipradAnam / sthAne sthAne satpAtrapUjA / yAcakAnAM manovAJchitA siddhiH / evaM parivRto prabhuNA dvidhopadizyamAnavama'nA dhundhukapure prAptaH / 20 prabhUNAM janmagRhabhUmau svayaM kAritasaptadazahastapramANe jholikAvihAre prabhAvanAM vidhitsurjAtipizunAnAM dvijAtInAmuditamupasargaM vIkSya tAn viSayatADitAn kurvan zrIzatruJjayatIrthaM prApa / pAdacAreNa parvatAdhirohaNam / zrIjinendraprAsAdadvAre sapAdasetikAmauktikaiH prAsAdadvAravardhApanakam / madhye pradakSiNAtrayam / prathamapUjAyAM navAGgeSu navaratnAni lakSamUlyAni / aSTAhnikAmahotsavaH / suvarNa-rUpyAdisaptadhvajApradAnam / caityaparipATyAM 25 vAmahastaM zrIgurUNAM haste lagnaM vIkSya mahaM kapardI prAha527. zrIcaulukya ! sa dakSiNastava karaH pUrvaM samAsUtrita prANiprANavighAtapAtakasakhaH zuddho jinendrArcanAt / vAmo'pyeSa tathaiva pAtakasakhaH zuddhi kathaM prApnuyAt na spRzyeta kareNa cet yatipate: zrIhemasUriprabhoH // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 kumArapAlaprabodhaprabandhaH / pramudito rAjA / avAritAnnadAnayAcakasatkArAH pravarttante / 6695. mAlodghaTTanaprastAve udayanasutAdimahApuruSasaGghazreNibhRte dharmazilAyAM mahaM vAgbhaTa: prathamaM lakSacatuSkamavadat / pracchannadhArmikaH kazcit kathApayatyaSTau lakSAH / evamanyonyeSvIzvareSu varddhayatsu kazcit sapAdakoTI cakAra / camatkRto rAjovAca'utthApyatAM sa yo gRhNAti' / utthitaH sa yAvat dRzyate tAvad bAdaramalinavasano 5 vaNigarUpo vilokitaH / rAjJA vAgbhaTo bhASitaH-'dravyasusthaM kRtvA dehi' / zrIvAgbhaTo vaNijA sahotthAya dravyasusthaM papraccha / vaNijA sapAdakoTimUlyaM mANikyaM darzitam / mantriNA pRSTam- 'kuta idaM te ?' / vaNigAha- 'mahUakavAstavyo matpitA haMsAkhyaH saurASTrikaH prAgvATAnvayaH / ahaM tadabhUrjagaDaH / mAtA me dhArUnAmnI / matpitrA nidhanasamaye'haM bhASita:- "vatsa ! ciraM kRtAH pravahaNayAtrA: / phalitAzca me / melitaM dhanaM 10 tena ca pratyekaM sapAdakoTimUlyaM mANikyapaJcakam / adhunA prabhuRSabhacaraNau zaraNaM me / anazanaM pratipannam / kSamitAH sarve jIvAH / ekaM mANikyaM zrIRSabhAya, ekaM zrIneminAthAya, ekaM candraprabhAya, mANikyadvayamAtmano'ntike dadhyAH / " mAmiti nigadya gataH paralokaM pitA / tajjanakavacanasamarthanAya jananyAH sahAhamAgataH / sA kapardibhuvane muktA'sti / tAmaSTaSaSTitIrthAdhikAM mAlAM paridhApayiSyAmi / ' zrutvA hRSTo rAjA mantrI 15 saGghazca / mAlAparidhAnaM kRtaM tena jagaDena vaNijA / tanmANikyaM hemnA khacitvA RSabhAya kaNThAbharaNaM rAjA kArayAmAsa / mahApUjAvasare cAraNa: papATha 528. ikkaha phullaha mATi deyai ju narasurasivasuhai / ___ ehI karai ku sATi kaTa bholima jiNavarataNI // navakRtvaH paThane navalakSadAnaM drammANAm / ArAtrikAvasare mahAdAnam / / 6696. tato rAjA svaM kRtArthaM manyamAnaH, kRtvA amAnamahimAnaM zrIraivatadaivataM manasyAdhyAya saparikarastaddizaM prati prayANamakarot / pathi ca vRkSAnapi paTTakUlaparidhApanikayA sanmAnayan raivatAsanne samAyAte, akasmAdeva parvatakampe saJjAyamAne zrIhemacandrAcAryA nRpaM prAhu:-'iyaM chatrazilA yugapadupetayordvayoH puNyavatorupari 25 patiSyati / ' iti vRddhaparamparA / tadAvAM puNyavantau, yadiyaM gI: satyA bhavati, tadA lokApavAdaH / nRpatireva daivaM namaskarotu, na vayam'- ityukte nRpatinoparudhya prabhava eva saGghana saha preSitAH, na svayam / chatrazilAmArga parihatya parasmin mArge jIrNaprAkArapakSena zrIvAgbhaTakAritapadyAM caTitaH / tatra snAtravidhipUrvakaM snAtrapUjAdAnaM sarvasthAneSu / 20 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 206 lakSArAmasahasrAmravana-candragumphAmbikAvalokanAzikhara - zAmba-pradyumnAdiSu caityeSu caityaparipArTI kRtavAn mahAprabhAvanAM ca / ArAtrikAvasare cAraNa: papATha 529. lAchi vANi muhakANi e taI bhAgI muha marauM / masUra atthANi je Isara te paMDiA // vandanakasamaye nRpasya pRSTau hastapradAne [ anyaH ] cAraNaH530. hema tuhArA kara marauM jihiM accabbhua riddhi / je cAMpa ThAmuhA tAhaM UpaharI siddhi // dvayostriH pAThe lakSatrayamaucityamadAt / tataH paramezvaraM tuSTAva / 531. Ajanma kalitAjihmaparabrahmamayAtmane / cidAnandapadasthAya zrInemisvAmine namaH // athobhayatIrthayAtrayA''tmAnaM pavitrIkRtya rAjA parikaraH pathi prabhAvanAM kurvANaH zrIpattanamAjagAma / prauDhamahimnA nityaM dharmadhyAnaparo dinAni saphalayati / * kumArapAlacaritrasaGgrahaH SSSS97. atha zrIkumArapAlena dvAsaptatisAmantA bhUpAlAH svAjJAM grAhitAH / 15 aSTAdazadezeSu amAripaTaho dApitaH / caturdazasu dezeSu arthabalena maitrIbalena ca vinayena ca jIvarakSA kAritA / 1444 navInaprAsAdeSu kalazAdhiropaNaM kAritam / 16000 jIrNoddhAreSu kalazadhvajAroho'kAri / saptabhistIrthayAtrAbhirAtmA pavitritaH / ekaviMzati jJAnakozalekhanam / dvAsaptatilakSamRtakadravyapatraM phATitavAn / 98 lakSapramANaM dravyamaucitye dattam / paramArhatabirudaM labdham / AjanmaparanArIsahodarabirudaM ca / saptavyasanAni 20 nivAritAni / zrIsaGghabhakti-sAdhArmikavAtsalya-trirjinArcA- dvirAvazyaka-parvadinapauSadhA dAna- zAsanaprabhAvanA- - dInoddhAra - paropakArAdipuNyakRtyAnyanekadhA kRtAni / 1. B 0 pAladevena dvAsaptatisAmantabhU0 / 2. B pATitam / * 'kAritA / 1444na0 ityetatpAThasthAne 'kAritA / dezanAmAni - karNATa gurjare lATe, saurASTre kacchasaindhave / uccAyAM caiva bhambheryAM, mArave mAlave tathA // 1 // koGkaNe ca tathA rASTre, kIre jAlandhare punaH / sapAdalakSe mevADe, dIpe jAlandhare'pi ca ||2|| jantUnAmabhayaM saptavyasanAnAM niSedhanam / vAdanaM nyAyaghaNTAyA rudatIdhanavarjanam ||3|| 14440 B pratau / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 532. kumArapAla bhUpasya kimekaM varNyate kSitau / jinendra dharmamAsAdya yo jagat tanmayaM vyadhAt // SSSS98. atrAntare ca nirvyUDharAjavyApArau vihitAnekanavInaprAsAdajIrNoddhAraparopakAra - dInoddhArAdipuNyakRtyaiH kRtazrIjinazAsanaprabhAvanau mantribAhaDadeva - AmbaDau svargaM jagmatuH / athaivaM kAle zrIkumArapAla bhUpAlaH zrIhemasUriJca kRtakRtyau mahasA tapasA vayasA ca vRddhau jAtau / paraM zrIhemasUrigacche virodhaH / rAmacandra - guNacandravRndamekataH, ekato bAlacandraH / tasya tu rAjabhrAtRvyA'jayapAlena saha maitrI / anyadA rAjA zrIguruM pRcchati sma- 'bhagavan ! aputro'haM, ka svarAjyapade sthApayAmi ?' | zrIgurubhiruktam-'rAjan ! ayaM bhAgineyaH pratApamallaH prajApriyo nyAyadharmaniSTho bahurAjavargIyasammato rAjyabhAradhurA - 10 dhurINo'sti / ajayapAlo'pyasti paraM na satsaGgaraGgaH, na nyAyaniSThaH, na dharmapriyaH, na `janAnurAgaH / yaduktam 533. dharmazIlaH sadA nyAyI pAtre tyAgI guNAdaraH / prajAnurAgasampanno rAjA rAjyaM karoti saH // yathA na cAyamevaMvidhaguNavAn / ajayapAlAt tu tvatkAritadharmasthAnakSayaH kiyaansti'| evaM mantre 15 kRte bAlacandreNa svarUpametadajayapAlAya nyavedi / tasya rAmacandrAdiSu mahAdveSaH samajani / atrAvasare caturazItivarSAyuSaH zrIhemasUrivarAH parijJAtanijAvasAnasamayAH samayocitaM cikIrSavaH samastazrIsaGghaM svakIyagacchaM zrIkumArapAlanRpatiM cAhUya, 'tavApi SaNmAsazeSamAyurastI'ti prajJApanAM kRtvA, dazadhA''rAdhanAM vidhAya, samAdhiyogasAdhitasvakRtyAH534. niraJjanaM nirAkAraM sahajAnandananditam / nirUpya manasA nityaM svarUpaM paramezvaram // 535. kRtvA tanmayamAtmAnaM tyaktvA sarvaM svataH param / svAtmAvabodhasambhUtajyotiSeti vyabhAvayan // 536. Atman ! devastvameva tribhuvanabhavano jyotidIpastvameva, brahmajyotistvamevAkhilaviSayasamujjIvanAyustvameva / 207 1. B janAnurAgI / 5 20 25 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 iti saJcintya caramocchvAsasamaye dazamadvAreNa prANotkrAntimakArSuH / 20 karttA bhoktA tvameva vrajasi jagati ca sthASNurUpastvameva; svasmin jJAtvA svarUpaM kimu tadiha bahirbhAvamAviSkaroSi // tadanantaraM prabhoH zarIrasya candanakarpUrAgarubhiH kRte saMskAre tadbhasma pavitramiti 5 kRtvA rAjA tilakavyAjena namazcake / tataH samastasAmantaistadanu nagaralokezca tatratyamRtsnAyAM gRhyamANAyAM 'hemakhaDa' ityadyApi sA prasiddhA'sti loke / kumArapAlacaritrasaGgrahaH SSSS99. atha rAjA zrIgurupAdAnAM viraheNAstokazokAzrujalAvilalocanaH smazAnanibhAM rAjasabhAM manyamAnastatra nAyAti; durgaticihnAnyetAni iti rAjacihnAni na dhArayati; ayamapAraM saMsAraM prApayatIti prajAvyApAraM cApi na karoti / bhogAn 10 saMsArarogAniva manyate / lAsyahAsyAdivimukhaH, sukhAya tAn vinA kimapi na pazyati / sakalakalAkalApakuzalairapi anekadhA vinodyamAno'pi na kvApi ratiM prApa / sacivaivijJapta idamavAdIt - 'svapuNyArjitottamalokAn prabhUn na zocAmi kintu nijameva saptAGgarAjyam / sarvathA parihAryarAjapiNDadoSadUSitaM yanmadIyamudakamapi jagadguroraGge na lagnaM, yasmAttadeva zocAmi / * 15 athAnyadA sAndhyavidhividhAnAya sandhyAsamayamAvedayituM kenApi viduSA'vasarapAThakena paThitam 537. dhvAntaM dhvastaM samastaM virahavipagamaM cakravAkeSu cakre, saGkocaM mocitaM drAk kila kamalavane dhAma luptaM grahANAm / prAptA pUjA janebhyastadanu ca nikhilA yena bhuktA dinazrIH; sampratyastaGgato'yaM hatavidhivazataH zocanIyo na bhAnuH // ityAkarNya rAjA, zokaM kiJcit stokaM kRtvA, zrIgurUNAM guNAn lokampRNAn smAraM smAraM suciramidamavAdIt 538. zrIsUrIzvara ! hemacandra ! bhavataH prakSAlya pAdau svayam, svardhenoH payasA vilipya ca muhuH zrIkhaNDasAndradravaiH / 1. B sthANu0 / 2. B hemakhaNDa / 'sacivai0 ityata Arabhya '0tadeva zocAmi' ityetadantaH pAThaH B pratau nAsti / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / arcAmo'mbudamauktikairyadi tadA'pyAnRNyamastu kva no; vizvaizvaryadajainadharmavividhAmnAyAptihetU (tuH ) hyam // 539. zrIhemasUriprabhupAdapadmaM vande bhavAbdhestaraNaikapotam / lalATapaTTAnnarakAntarAjyAkSarAvalI yena mama vyalopi // 100 tataH zrIguruvirahAturo rAjA yAvaddauhitraM pratApamallaM rAjye nivezayati, 5 tAvat kiJcit kRtarAjavargamedo'jayapAlo bhrAtRvyaH zrIkumArapAladevasya viSamaviSamadAt / tena vidhuritagAtro rAjA jJAtabhrAtRvyaprapaJcaH svAdhInAM viSApahArazuktikAM purA koze sthApitAM zIghramAnayateti nijAptapuruSAnAdideza / te ca tAM purA'pyajayapAlena gRhItAM jJAtvA tUSNIM sthitAH / atrAntare vyAkule samastarAjakule viSApahArizuktikAyA anAgamanahetuM jJAtvA ko'pi cAraNa: papATha 540. kumaraDa ! kumaravihAra etA kAMI karAvIyA / tAhaM ku karisai sAra sIpa na AvaI sayaM dhaNI // ityAkarNya rAjA yAvadvimarzaM karoti tAvat ko'pyavasarAvedakaH papATha541. kRtakRtyo'si bhUpAla ! kalikAle'pi bhUtale / Amantrayati tena tvAM vidhiH svarge yathAvidhi // iti zrutvA rAjA zukteranAgamanakAraNaM jJAtvA sarvasamakSamityuvAca542. arthibhyaH kanakasya dIpakapizA vizrANitAH koTayo, vAdeSu prativAdinAM pratihatAH saMskAragarbhA giraH / utkhAtapratiropitairnRpatibhiH sArairiva krIDitaM; karttavyaM kRtamarthanA yadi vidhestatrApi sajjA vayam // 543. ityudIrya svadhairyeNa bhUpatirbhUribhAgyavAn / lakSaM lakSaM dadau toSAdanayoH pAritoSikam // 1. B 0pyavasare ve0 / 2. B saptadi0 / 209 10 SSSS101. tato rAjA triMzadvarSAnaSTau mAsAn saptaviMzatidivasAn sAmrAjyaM kRtvA kRtapuruSArthaM sarvaM virasAvasAnaM vijJAya vijJaziromaNiH prANAnte dazadhArAdhanAM vidhAya svacite zrIpaJcaparameSThIpratiSThApraNaSTakaSTaH samAdhisvAdhInasAdhyaH paramavidhinA caramocchAse 25 tyaktazarIrAdimamatvastattvaparijJAnavAn prANAn atyAkSIt / 15 20 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 210 5 tato loke hAhAkAro mahAnabhUt / sarvatralokAnAmiti giraH prAdurAsan 545. AkarNya pratikAnanaM pazugaNAzcaulukyabhUpavyayam, krandantaH karuNaM parasparamado vakSyanti niHsaMzayam / yo'bhUnnaH kulavarddhanaH sa sukRtI rAjarSirastaM yayau, yUyaM yAta digantaraM jhaTiti re no cenmRtA vyAdhataH // 20 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 544. sairvajJaM hRdi saMsmaran gurumapi zrIhemacandraM prabhum, dharmaM tadgaditaM ca kalmaSamaSIprakSAlanApuSkaram / vyomAgniryama( 1230 ) vatsare viSalaharyutsarpi mUrchAbharo, mRtvA'vApa kumArapAlanRpatiH sa vyantarAdhIzatAm // *546.nA'bhUd bhavitA cAtra hemasUrisamo guruH / zrImAn kumArapAlazca jinabhakto mahIpatiH // 547. AjJAvartiSu maiNDaleSvaSTAdazasvAdarA dabdAnyeva caturdaza prasRmarI mAriM nivAryaujasA / kIrttistambhanibhAM caturdazazatIsaGkhyAn vihArAMstathA, kRtvA nirmitavAn kumAranRpatijaino nijaino vyayam // 548. karNATe gUrjare lATe saurASTre kaccha-saindhave / uccAyAM caiva bhambheryAM mArave mAlave tathA // 549. kauGkaNe tu tathA rASTre kIre jAGgalake punaH / sapAdalakSe mevADe dIpe ( DhIllyAM ?) jAlandhare'pi ca // 550. jantUnAmabhayaM saptavyasanAnAM niSedhanam / vAdanaM nyAyaghaNTAyA rudatIdhanavarjanam // + 1. B nA'bhUnna bha0 / 2. B maNDaleSu vipuleSvaSTA0 / 'sarvajJaM' iti padya: Pa pratAvevopalabhyate / 546 zlokataH iti kumArapAlaprabodhaprabandhaH samAptaH iti pAThasthAne Pa Adarze nimnalikhitaMH pAThaH samasti - saMvidvikramato'Gkanandagirize samprApya rAjyazriyaM hiMsAM, savyasana........ bhuktvA'khile bhUtale / nirmApyApratimAMzcaturdazazatIsaGkhyAn vihArAn nabhovahnayA.... vatsare sa sukRtI prApa vyayam ( ? ) // iti zrIkumArapAlaprabandhaH samAptaH / saM0 1485 // ch| ch| * 'karNATe' ityetadArabhya 'varjanam' ityetadantaM zlokatritayaM B pratau nAsti / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlaprabodhaprabandhaH / 551. kiJcid gurumukhAcchrutvA kiJcidakSaradarzanAt / prabandho'yaM kumArasya bhUpaterlikhito mayA // // iti kumArapAlaprabodhaprabandhaH samAptaH // * kumArapAlaprabodhaprabandhasamAptyanantaraM [patra - 111] B pratau ayamadhikaH pAThaH kenApi pazcAt samullikhita : "atha ajayapAlarAjyam / zrIhemacandradveSAd rAmacandrAdau taptalohaviSTarAsanayAtanA loko vakti / jo karivarANa kumbhe pAe dAUNa muttie dalai / so sIho vihivasao jaMbUparipillaNaM sahai // 1 // 211 rAma: 'mahipIDhahaM sacarAcaraha, jiNa siri dinhA pAya / tasu atthamIya disaraha, hor3a ti hou cirAya // ityudIrya dazanai rasanAM chindan mRtaH / evamAdritaH rAjavihArANAM pAtanam / laghukSullakAnAhvAyya prAtarmRgayAbhyAsaM kAsyati, 'pUrvamete caityaparipATImakArSuH' ityupahAsAt / bAlacandro'pi 'gotrahatyAkArApakaH ' iti bruvadbhirbAhmaNairnRpacittAduttAritaH / prAsAdapAtanaM dRSTvA loko'tyantaM khidyate / prapaJcena rakSA kAritA / katham ? nRpavallabhaH kautukI zIlaNo bhUrihemadAnena prArthitaH / sa iSTakaM saudhamekaM kRtvA dhavalitaM citritaM ca 1 putrAH paJca / karNe evamevamuparAjaM karttavyam / rAjAnte zIlaNo'vak- 'deva ! rAjAjJA me zirasi sthitA, putrapautravAn jAtaH, yadyAdezaH syAt tadA tIrtheSu yAmi' / rAjA - yathArucizceSTasva / nRpe pazyati putrA bhASitA: - etanme saudhaM yatnato rakSyam / taistathaivoktam / agre kiyatImapi bhuvaM yAvad yAti tAvat taistat saudhaM lakuTairhatvA bhagnam / SATkAraM zrutvA vyAghuTyovAcare hatAzAH ! asmAdapi kunRpAt kupAtrA yUyam, anenAtmIye pitari mRte taddharmasthAnAni pAtitAni bhavadbhiH punarahaM padazatamapi gacchanna pratIkSitaH / rAjA lalajje / caityAnAM rakSA kAritA / tasya kutsitasya rAjJo mAtAputrayorbalAdviplavaM kArayituM rucirutpannA / vaNThAM (NThAnA) kArayati / ekadaikena vaNThena channadhRtakaGkalohakartikayA jaghne mRtaH varSa 3 mAsa 1 dina 28 / mUla [ rAja ] rAjyaM varSa 2 mAsa 1 dina 24 / bhImarAjarAjyaM varSa 60 mAsa 5 dina 7 / tihuNapAlarAjyaM varSa 2 dina 12 / vIsaladevarAjyaM varSa 18 mAsa 7 dina 7 / arjunadevarAjyaM varSa 13 mAsa 7 dina 23 / sAraGgadevarAjyaM varSa 21 mAsa 8 / evaM varSa 24 (67?) mAsa 9 rAjAnaH pattane / tato mleccharAjyam / kalyANamastu ||cha | saMvat 1663 varSe kArtikavadi 9 zukravAsare // zubhaM bhavatu lekhakapAThakayoH // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthalekhanaprazastiH / 10 zrImacchrIcaitragacchezA zrIdhanezvarasUrayaH / tataH kramAgatAnnaumi zrIbhuvanendusadgurUn // 1 // devabhadragaNIzAnAM ziSyAH zrIgacchanAyakAH / vijayacandrasUrIndrastapasA dyotitAmbarAH // 2 // vajrasena-padmacandra-khemakIrtistathA guruH / hemakumbhamunIndrazca zrIyazobhadrasUrirAT // 3 // zrIratnAkarasUrINAM nAmnA nazyati kalmaSam / munizekharayogIndraM dharmadevaguruM varam // 4 // jJAnacandrAbhayasiMhasUriM tapaH parAyaNam / hemacandraprabhuM vande guNazreNivibhUSitam // 5 // bhavikajanasamUhai: sevyapAdAravindam, ravikiraNasakAsaM candramAkArasaumyam / bhavajalanidhinAvaM duHkhapAzapraNAzam, jayatilakaguruM zrIsUrirAjaM namAmi // 6 // dharmazekhara-mANikyasUriM mANikyasannibham / ratnasAgarasUrIndraM ratnasiMhaguruM tathA // 7 // upAdhyAyapade zrImanmuniratnagaNIzvarAn / naumi paNDitasAdhUnAM kramAmbujamahaM sadA // 8 // zrIgacchezakramAmbhojasevane bhramarAssadA / dayAvarddhananAmAnaH paNDitAssaparicchadAH // 9 // . 15 20 . Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 granthalekhanaprazastiH / veda-rasa-veda-candre gate vikramavatsare / bhavyalokaprabodhAya sthitA devalapATake // 10 // -yugmam / teSAmAdezataH zrAddhaiH zrIkumAranarezituH / vRttaM likhApitaM ramyaM gacchopakRtihetave // 11 // yAvanmerurmahAzailo yAvaccandra-divAkarau / bhUyAt tAvat puNyavRddhyai saGke caritrapustakam // 12 / / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturazItiprabandhAntargataH kumArapAladevaprabandhaH / caulukyavaMzega(zadhva )jaH zrIkumArapAladevaH - eko yaH sakalaM kutUhalitayA ma( ba )bhrAma bhUmItalaM, prItyA yasya patiMvarA samabhavat sAmrAjyalakSmIsvayam / zrIsiddhAdhipaviprayogavidhurAmaprINayat( d) yaH prajAM; kasyAsau vidito na gUrjarapatizcA(zcau )lukyavaMzajadhvajaH // 1 // 661. tasya prabandho likhyate / yathA-zrIpattane zriyAM niketane zrIsiddhacakA kra]vartI rAjyaM karoti / tasya pitRvyasya tribhuvanapAladevasya kumArapAladevaH suto'sti / putryau dve sta: / ekA premaladevI, sapAdalakSAdhipatinA AnAkena nRpatinA pariNItA / dvitIyA nAmaladevI, rAjJA mahAsAdhanikena pratApamallena pariNItA / anyadA 10 zrIsiddharAjo nirapatyazcintayati nirnAmatAmbudhau majjad rAjyabhUvalayoddhatau / putrAH krIDAvarAhantaH sampadyante kRtA''tmanAm // 2 // ghaTikA'pyekayA ghaTyA kuNDIpayasi majjati / gotraM punaraputrasya kSaNAnnirnAmatAmbhasi // 3 // 15 iti vicintya devapattane zrIsomezvarayAtrAyai cacAla / tatra gatvA somezvaraH pUjAdibhirArAdhitaH / sa pratyakSIbhUya uvAca- 'skandhe vihaGgikAM vidhAya ihA''gamane kaSTaM kathaM kRtam ?' / tenoktam-'kiM tena ? raajyaarthm'| 'rAjyadharaste kumArapAladevo bhvissyti'| nRpo nivRttyA''yAtastvevamacintayat- 'cedamuM mArayAmi tadA somezvaraH sutaM ycchti'| atastaM mArayitumArebhe / sApa(so'pi) viMzadvarSadezIyaH purAcchanno nissasAra / bhraman 20 saptavAraM kedArayAtrAmakarot / antarA'ntarA pattane channamabhyeti / : Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 215 62. ekadA tapazvi (svi) veSadharaH kenApi nRpAya niveditaH / mArgyamANo na dRSTaH / sajjanakulAlena kaccakoThImadhye nIvAhe prakSipya rAjapuruSebhyo rakSitaH / tajjAyayA uktam-'rakSa rakSa, asau te citrakUTaM dAsyati' / atha niHsRtya naSTaH / 63. punarekadA tapazci( svi) veSadharaH pattanaM praviSTaH / anAdirAulamaThe praviSTaH / tatra bhramannekadA zrIhemAcAryANAM po ( pau) SadhAgAre praviSTaH / vyAkhyAne jAyamAne 5 kamalikopari bharitaveSTanaM dRSTam / tena cintitam- 'yAciSye'muM jaTAveSTanAya, para (raM) dAsyanti na vA iti vaktuM na zaknoti / UrdhvaM dRSTvA zrIhemAcAryaini (rnirvyaJjanamAlokya uktam-'kSullaka ! rAjaputrArthe paTTaM muJca' / tena sakrodhamuktam- ' ahaM rAulo vA rAjaputro vA ?' gurubhiruktam- 'utsa (tsu) ko mA bhava / yadA bhaviSyasi tadA rAjAnaM bhaNiSyAmi' / tena svajaTAbhiH padau pramArjyoktam- 'kadA [ sa u ] SNo vAsaro bhAvI ?' / tadA 'saMvat 10 1199 varSe mAgasiravadi 4 ravau tava rAjyam' - patrikA'ppitA / 'paraM nikaTA Apadasti, zIghraM me pauSadhAgAre samAgantavyam / itaH kenApi nRpA [ya] tapazvi (svi) veSo maThastho niveditaH / rAjJA tapazvi(svi) no nimantritAH / anAdirAulastapazvi (svi) saptazatyA bhojanAya gataH / itaH tapazvi (svi) nAM pArzvayoH khaDgadharA narAH sthApitAH / teSAmidamuktam- 'yasya tapazvi - 15 (svi) no'haM pAdau kSAlayan vimucya upari yAmi sa [ mA]raNIya eva' / itastasya padakSAlane nRpazcaraNalakSaNaM lalATaM cAlokya vimucya 'nirviNNo'ham' / purohitaM tatra ne (ni) yujya upari gataH / tadbhAgyAt saJjJA subhaTAnAM vismRtA / tataH kumarika eka karaM udare dattvA, ekaM mukhe [dattvA ] pittaprakopavyAjAnnaSTaH / itaH zrImAcAryA bhuktottaraM dva ( dvA) ramudghATya UrdhvAH santi / so'pi pauSadhAgAre praviSTaH / upavarakAntaH prakSipya 20 gurubhistAlakaM dattam / pazcAnnRpaH kalakalamazrutvA pattIn hakkayAmAsa / bharaTikA vismRtA: / ' re ! re ! vilokayata tam' / azvavArAH prasRtAH / zrIhemAcAryapauSadhAgArarathyAyAM samAyAtAH / ekena haTTikena mahezvariNA pRSTAH - 'kimavi (va) lokyate ?" tairuktam- 'kumarikaH' / tenoktam- 'zvetAmbarANAM pauSadhAgAre'sti' / tatra gatAH / natipUrvaM hemAcAryAH pRSTA: - 'atra kumarikaH kathyate / ' 'taM na vidmaH / ko'pi bhikSuko dvAraM prerya 25 praviSTo'syAM niHzreNyAM adhiruhya gataH / te gatAH / punabhra ( ) manto rathyAdvAre samAyAtAH / tena vaNijA uktam-'kumarikaM' [kathaM] nAparya (rpaya)ta?' tairuktam- 'vilokyt'| so'pi rAjapuruSaiH saha zodhituM pravRttaH / tAlakaM dRSTam / 'amumapAkuruta, ihaa''ste'| pUjyairuktam'asau rAjapATakavAstavyasya vyava0 dharaNigasya bhANDazAlA / tataH kuJcikAmAnIyodghATayata' / rAjaputrairuktam- 'kastatra gata AyAto vA ?, calata' / sa kathayati - 'mA 30 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 kumArapAlacaritrasaGgrahaH vrajata, astyeva' / ito rAjJA cintitam mRga-mIna-sajjanAnAM tRNa-jala-saMtoSavihitavRttInAm / lubdhaka-dhIvara-pizunA niSkAraNavairiNo jagati // 4 // evaM cintayan nirasano dinatrayamasthAt / tRtIyadinarAtrau bhANDAgArikakapardI 5 pauSadhAgAre samAyAtaH / parijanaM bAhye sthApya namaskAraM kRtvA upaviSTaH / gurubhiruktam'ko'pyasmAbhirbhavabalAd yadanyAyaH kRtastatra kim ?' tenoktam-'na sambhAvyate / ' 'bhaviSyati cet ?' 'tadA vArayituM kSamaH' / uktam- 'kumarikaH sthApitaH' / 'kiM tena nRpApathyakAriNA ?' / 'asau kAlena mahAprabhAvako bhAvI; paraM dinatrayaM nirazanasya jAtam' / tato dvAramudghATya svaveSaM paridhApya gRhaM nItvA mAse yAvacchannaM sthApitaH / itaH 10 patradauHsthye sati nRpena(Na) bhANDAgArika ukta:-'tvaM yAhi, mArgasausthyaM kuru' / bhANDAgArikeNAnyakarabhI zodhitA(?) / svayaM tathaiva sthitaH / bahirnItvA yojanaviMzati prAnte mumoca / 884. sa bhraman kAntI[nagarI gata]statra sarasi taTe prAsAde zira: pUjyamAnaM dRSTvA papraccha-'kimetat ziraH pUjyate ?' devArcakenoktam-'atra sarasi taSka(ska)rasya zira: 15 kenApi ni[:] kRtya kSiptam / tadanu tat prAtaH ghAtaTaM (prAta)ridaM brUte-'buDati' [ja]vAt uktvA punaH prAtarvakti / nRpeNAmAtyAH pRSTAstaizca paNDitAH / tairmAso yAcitaH / mukhyapaNDitaH svagRhe sUtraM kRtvA niryayau / aTavIM bhramannekasmin koTare rAtro sthitaH / tatra vRkSe bhUtA[:] santi / laghubhiruktam-'tA[ta]asmAkaM [kssudhaa'| jAtA] tenoktam'dinatrayAntaraM yAsyati' / 'kathaM ?' pratyAsannapure [nRpeNa] paNDitAH ziraso vAkyaM pRSTAH, 20 te jAnanti, narendrastAn sakuTumbAn vyApAdayiSyati' / tai[:] pRSTam-'tAta ! kiM kAraNam ?' nirbandhe kRte uktam-'lobhana bruDati' / tat paNDitena zrutam / gRhamAyAtaH / mAsazrA(prA)nte nRpeNA''hUtastena sarastIre gatvA uktam- 'yadi lA(lo)bhena bruDati, tadA punarna vAcyam' / zirastathaiva sthitam taM (tatra) nRpeNa prAsAdaH kRtaH / ato madhye ziraH pUjyate' / 25 65. tataH kuDanezvaraprAsAde zrIsiddhasenadivAkareNa svayaM likhitAM gAthAM dadarza puNNe vAsasahasse sayaMmi vAsANa navanavai ahie / hohI kumaranariMdo tuha vikkamarAya ! sAriccho // 5 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / etAM dRSTvA zrIhemasUrINAM vaco nizcikAya / 6. ekadA kvApi vRkSatale niviSTaH / patrapati ( ? ) mUkha (Sa) kenA''kRSya drammANAM zatapaJcakaM puJjIkRtaM dRSTvA, jagrAha / sa adRSTvA mRtaH / nRpaH pazcAttApaparo jajJe / 967 ita ekadA zItArtto jAbAlipurapratyAsanne vAgharAgrAme gataH / tatra tihuNasiMhavyavaharakagRhe gojAryAM zItarakSAyai kambalamekaM yAcitvA suSvApa / gacchan 5 tamevA''dAya gataH / 217 SSSS8. krameNa kazcit vyavahArI bhAryAM nItvA prauDhaparikareNa pattanaM pratinivRttaH / tena sArthena militaH / sArthe sthite bhojanavelAyAM sArthapena svadRSTau parijano bhojitaH / yogI tathaiva niranno'sthAt / tadbhAryA'pi upavizya bhoktuM tasya krUrasya dRSTau dAtumakSamA satI bhojyaM tyaktvA utthitA / evaM dvitIyadine, tRtIye'pi / caturthe dine kasyApi 10 grAmasya pratyAsanne sthitaH / so'ntargataH / tatastatpatnI pariveSya yoginaM yayau- 'bho yogin ! bhujyatAm' / tenoktam- 'bhuktA[ : ] smaH ' tayoktam -'mA jAnIthA yadahaM bhuktA / bhujyatAM yathA'hamapi bhuJje' / rAjJA cintitam- 'eSA kalpavallI, sa tu vissdruH'| 69. krameNa pattane gataH / rAtrau kAndavikagRhe gataH / lohaTikaH samappitaH / sa dinadvayakSudhito na tRptaH / kAndavikena priyA uktA - 'asau yogI na tRptaH, tathA 15 pariveSaya, AkaNThaM bhojitaH / pazcAt kambalyekA prAvaraNAya dattA | puna[:] bhramannekadojjayinyAM catuSpathe mocikA''paNiM pAdukAsandhAnAya upvissttH| itaH kenApyuktam- 'yat gUrjarAdhipati [ : ] mRta:' / tat zrutvA unmanA [a]bhuud| mocikena jJAtam - ko'pyeSa nRpasagItanaH / tataH pRSTavAn - 'nRpaH kiM vo bhavati ?' tenoktam- 'na kimapi paraM rAjJo [mRtyoH ] duHkhaM kasya na syAt ? ' / bhrAntvA 20 pattane praviSTaH / 10. itaH pattane bhaginIpatiH pratApamalo (lo) mahAsAdhanikaH, tena jAkaraNyekA gRhe samAnItA / tayA paNabandhaH kRtaH - 'yadanyAH sarvAH priyAH pitRgRhe pr(pre)ssyaa[:]'| tena tathAkRte kumArapAla bhaginI nAmaladevI pitRgRhamadRSTvA samayajJA tasyAzcaraNayoH papAta / tayoktam- 'kimidam ?' tayoktam- 'mama tvameva pitRgRham; tava 25 dAsIsamA sthAsyAmi' / tayoktam- 'sthIyatAm' / itaH kumariko bhaginImetya prAha- 'ahaM bubhukSayA mriye / mama dazAM pazya / bhaginyA uktam- 'mama bhrAtA bhavAn ?' / tayA vezyoktA - 'mama bhrAturdAlimuSTerAdezo dIyatAm' / tathAkRte sati nityaM nityaM dAliM khANauThe gRhNAti / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 kumArapAlacaritrasaGgrahaH __ ito nRpe mRte yo yo rAjye sthApyate, sa sa pradhAnairapAkR(kri)yate / evaM siddharAjasya pAduke eva rAjyaM kurvataH / ekadA pratApamallo rAtrau vaikAlikaM kartuM upaviSTaH / sA vezyA parivi(ve)Sayati / nAmaladevI dIpakarA [avA]GmukhI vidyate / tAM dRSTvA pratApamalla uvAca- 're ! vata (tava) bhrAtA kvApyasti?' tayA vezyA dRSTvA / 5 tayoktam-'khANauThe pratidinaM dAliM gRhNA(hlA)ti' / tatra pR(dR)STaH / tairu[ktam]'rAjyaprAptau devaM nantuM pAdamavadhAra[ya]ta' / tatrAyaM saGketaH / madhye mallau mucyete / yaH sukhAvaho na bhavati, tasyAGgAni TAlayanti / tataH pratApamallenoktam-'kathameva devanamaskaraNe AbharaNairvinA kathaM gamyate' / tat kUTaM sthitam / atha mAkhapATake(?) jAte pratApamallenoktam-'mama trayo lakSAH prasAde dehi'| rAjJoktam- 'kena kaarnnen?'| 'mayA rAjyaM 10 dattam' / 'sva(?tava)pituvA(rvA) madIyasya vA tt'| tataH pratApamallena pradhAnaiH saha paryAlocitam-'yadasmAt jIvitasandehaH; tato'sau mArya eva / AkheTakavyAjAd bAhye niitvaa'| itya(tyA)loce kSa(kR)te prAtardevo vijJaptaH- deva ! AkheTake gamyate / yataH paricayaM ca lakSa( kSya )nipAtane bhayaruSozca tada( di)Ggitabodhanam / / zramajayAt praguNAM ca karoti sA tanumato'numataH sacivIryayau (?) // 6 // 15 itaH kAlumbhAravIaparisare pratApamale(lle)na nRpAjJAM dattvA, sarvaH ko'pi vAritaH / itaH kRSNamRgaM dRSTvA nRpeNAzva utthApitaH / pradhAnairuktam-'valamAno vyaapaadniiyH'| itaH kRSNadevo kaTakaM vimucya pRSTau gataH / nRpaM mAritamRgaM valamAna(naM) prAha-'enaM tyaja, vidhivinaSTaH / gatamAtra eva maarissyse'| tathA pratolyo dttaa[:]| andhakArapratolyudghATA'sti / tasyAM pravizya dhavalagRhe gataH / paTI pheritA / itaH 20 pratApamalo(llo) bhrAtaramadRSTvA tata eva tathA naSTaH, yathA punaH zuddhirapi na jAtA / tataH sarvo'pi vyAvRttaH / tato nRpaH kupito dine dine kaTamardAt vyApAdayituM lagnaH / evaM durdhyAnaparasya varSatrayaM jAtam / tato rAjyasalo jAtaH / 6611. ita ekadA nRpasya zarIre'ratirjAtA / kathamapi nivarttate na / ita rAtrau rAjJA kapardI bhANDAgArika ukta:- mama dehe kiJcidasamAdhirasti' / kapardI pauSadhAgAre 25 samAyAtaH / tasyaiSa nizcayaH / gurubhiruktam-'kathamutsUraM, kRtam ?' / devasyAratiruktA / 'tarhi tvaritaM yAhi, nRpamuparitanabhUmeradha[:] smaany'| tataH sa tvaritaM gataH / rAjJoktam'ka:?'; 'kapardI'; 'katham?'; 'deva ! vijJaptirasti, adhaH paadmvdhaarytaam| yAvadadhobhUmau nItastAvadupari nirghAto'bhUt / 'kimidam ?' nRpastva(stU)pari gataH Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 219 pazyati / maNDapikAM bhittvA zayyopari tAvatIM patitAM zilAM vIkSya kaNTakito nRpo'vAdIt- 'bho kapardin ! tvayedaM kathaM jJAtam ?'; 'deva ! zrIhemAcAryairuktam' / 'te mahAtmAnaH mama sArAmitthaM kurvanti / ahaM vedmi ca na ta[t] / praadh(1)ssttaibhokssye / 6612. itaH prAtaH zrIhemasUraya AkAritAH / nRpastu bhUluThanenAyayau / tataH siMhAsane nivezya namazcakre / taizcAzIrvAdo dattaH gauH kAmadhuk savRSabhA marudevirambA kalpadrumo'ruNaruciH sa yugAdidevaH / cintAmaNivimalamUtirathAdinAthaH zatruJjaye dadatu te tava vAJchitAni // 7 // nRpeNoktam-'prabho ! kA'sau zilA ?' / uktaM gurubhiH-'pautAraputracAhaDo yo rAjyAd dUrIkRtaH sa zrIpava(rva )te gataH / bhairavAnandamArAdhya tasmAt zilAvikurviNI(NIM) vidyAM prApa / sA zilA tatazcalitA / ito bhavatAmaratirabhUt' / sA'rddhaprahare 10 praa[ptaa]| nRpeNo(No)ktam-'ataH paraM bhavadbhirdataM rAjyaM pAlyate / paraM kiJcidatha vijJapayAmi / bhavadbhiH svadharmaH sarvathA nopadeSTavyaH / bhavatAM dharme zrute, yena somezvareNa rAjyaM dattaM sa eva tyajyate' / 'rAjannasmAkaM dharmo'dhiko nAsti' / ucyate aNavaTThiyassa dhammaM mA hu kahijjAsu suTTa kusalo vi / kaNagAurANa duddhaM sa sakkaraM hoi niMbo vva // 8 // 6613. ekadA nRpeNoktAH- 'bhagavan ! me kiJcit kRtyaM dizata' / tato gurubhiruktam-'devapattane zrIsomezvarasya prAsAdaH patito'sti, sa samuddhiyatAm' / nRpeNa dvijAstapasvina uktAH-'mama naikenApyupadezA(zo) dattaH' / itaH prAsAdaprArambhe kRte zrIhemAcAryairuktam-'deva ! ko'pyabhigraho gRhyatAm' / 'kasya ?', 'mAMsasya' / tathAkRte satvaraM karmasthAye niSpadyamAne prAsAdo niSpannaH / nRpeNoktam-'bhagava[n]! chidraM yacchata' / 20 'yAtrAM vinA deva ! kathaM chidram ?' / 'yUyameSyatha ?' | 'asmAkametadeva prayojanam' / kiM vAhanAdi vilokyate ?' / 'tava bhUrasmAkaM crnnaaH'| nRpazcalito yAtrAyai / zrIhemasUrayo'pi sahaiva prasthitAH / dhavalakkake prApte, tatra mAgga(ga)dvayam- ekaH zrIzatruJjayopari, dvitIyo devapattane / gurubhirmutkalApita:-'deva ! vayaM zatruJjaye devAn nantuM yAsyAmaH' / dvijairuktam-'calitAH' / nRpeNoktam- 'devapattane samesya(Sya)tha' / 'bhavatAM pUrvaM 25 pasyA(zyA)maH' / guravastIrthaM natvA pUrva[meva] devapattane gatAH / nRpeNa zambhuM natvA uktam- 'bhagavannabhigrahAnugrahaM yacchata' / 'deva ! kathamuccha(tsu)kAH ? yadi devaH pratyakSIbhUyAnugrahaM yacchati, tadA bhavyam' / 'kathametat bhaviSyati ?' / ito dvijairuktam'deva ! hemAMcAryAH zivaM na namanti' / 'bhagavan ! Iza: kiM na natimarhati' / 'deva ! pUjAM 15 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 kumArapAlacaritrasaGgrahaH vinA kA nati: ?' upaskareSvAnIteSu, mantrapUrvAM pUjAM kRtvA , uktam - bhavabIjAGkarajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // 9 // iti [u]dIrya natiH kRtA / gaNDapatinAthayA(?)dibhiruktam-'eSA paramArthato 5 jinasyaiva natiH / deva ! na te'rhasya natiH / kA'parasya ?' / ito rAtrau pUjopacArAn sajjayitvA, zrIhemAcAryAH sanRpA madhye pravizya sthAne sthitAH / arddharAtrau dIpeSvapAkRteSu prAsAdaH kampitaH-'bhagavan ! kimetat ?'; 'sthirIbhavata' / ito jaTAmukuTamaNDitazirA bhasmodbhUto vRSavAhanaH pratyakSo'bhUt / nRpena(Na) natvA hR(?)STaM-'deva ! Adiza, mayA dharmaH kaH kAryaH / kathaM mama kaTake mArinivattiSyate ?' | some0 uktam10 nivasai haMsI kamali jima jIvadayA jasu citti / tasu paya tumha ArAhaNiNa hosyai aziva niratti // 10 // bho mahArAja ! amuM guruM labdhvA sandeho na vidheyaH' / prAtarnRpeNa darzanina AhUya rAtrivRttamuktam / taivimRzya proktam- 'jinaM vinA'nyasya kasya' / tato mAMsAbhigrahaH samasto'bhUt / tadanu zrAvakatvaM samyagaGgIcakre / 15 6614. vAgbhaTadevaH sarvasarvezvaraH pradhAnaH / kapardI bhANDAgArikaH kRtaH / sajjanakumbhakArasya citrakUTa(Ta) pATIsahitaM dattam / sa tatra rAjA kRtaH / ekAdaza zatAni zrImAlIvaNijAM vyApAriNaH kRtAH / paJcANavati 95 vaNijo grAmAdidAnena mahAtaH(ntaH) kRtAH / jiNahAzreSTherdhavalakkakaM dadau / 8815. ekadA vAgharAgrAmAt zakaTAni ghRtasya bhRtvA tihuNasiMhavyavahAraka: 20 pattanamAyayau / maNDapikaiH sthitau pAtitaH, kathaJcinna chuTati / tena rAjagRhadvAri pUtkRtam / nRpeNAkAritaH / upalakSya prokta:- 'bho zreSThin ! kva vasasi ?' / tenokte sthAne nRpa[:] prAha-'yat zItakAle kazcit yogI tava gaujAryAM tvayApitakambalaH suptaH, sa kambalamanarpya gataH; tat smarasi ? / tavAratirjAtA bhaviSyati ?' / 'deva ! kambalamAtrasya kA'ratiH' / nRpeNoktam- 'so'ham / tava nA[mnA] yo'nyo'pi samAyAti tasya dANaM 25 na' / maNDapikAn nirghATya taM ca vyavahArakaM sanma(nmA)nya visRSTavAn / brAhmaNAnAM gulaveDaM grAmadvAdazasahitaM dadau / yogiveSadharasya yayA zreSThipatnyA mArge laGghanatrayAnte karambo dattaH, tasyA nAmnA karambAvasahI kAritA, kAliGgikaM nA(grA?)ma(ma) dattam / mUSakadravyanikraye undiravasahI kAritA / yena kAndavikena[dina]trayAnte bhojitaH, kambalikA dattA, tasya grAmo dattaH / ujjayinyAM yena mocikena caraNatrANAni dattAnyAsan Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 221 tasya mevADe grAmacatuSkaM dattam / tapasviveSadharasya kSudhitasya dharaNigazreSThinA gRhiNI uktA- 'asya bhojanaM dehi' / tayoktam - 'kathamasau mahuDAsApAtalAM dAsyati ?' / tasyA[:] tAM dattvA bhaginIti mAnitA / nRpastu majjAjaino jAtaH / atha hemasUriprabandhaH atha yeSAM zrIhemasUrINAM prA(pra)sAdAnnRpena(Na) dharmo jJAtasteSAM sambandhaH 5 procyate 616. dhandhUkApure moDhajJAtIyaH zreSThicAcau / tasya priyA pAhiNi[ : ] / suta 2- vRddhaH kAnhaH 1, [ laghuH ] cAGgadevaH 2 / anyadA zreSTi(SThI) vipannaH / pAhiNirbAlakAvAdAya dhavalakkake kiJcit sagInasya mahaM0 dharaNiga[syA ]dhAre gatA / ita: zrIdevacandrAcAryA mantriNo vandApanAya samAyAtAH / pauSadhAgAre sthitAH / 10 mantripatnI pAhiNyA saputrayA saha vanditumAyAtA / itaH pAhiNyaGgajo varSacatuSTayamitaH siMhAsane niviSTaH / guravaH samAyAtAH / taM bAlaM vIkSya pRSTam- 'mantripatni ! eSa bhavatyA aGgaja:?' | 'bhagavan ! asyAH ma[ma sa] gInAyAH / jJAtvA vi(dvi)praharAnantaraM mantripatnI AhUya uktA-'eSa zizurasmAkaM dIyatAm, asau prabhAvako bhAvI' / 'bhagavan ! mama putrANAM madhye yaH ko'pyupakurute taM gRhNI(hI)dhvam / paramasya mAtA duuyte'| gurubhiruktam- 15 'tava putrA asmadIyA eva' / tayA mantriNo'gre uktam / tena saprazrayaM sA pRSTA, na manyate / ekadA sabAlakA guravazchannaM mantriNA stambhatIrthe prahitAH / pAhiNI duHkhaparAM mantrI caraNayornipatyAha-'tvaM mama mAtA; ahaM tava sutaH / amu putra(tra)me dehi' / tayA mAnitaH / krameNa dIkSA jAtA / 6617. adhItavidyaH san guruM Aha-'bhagavan ! ahaM kAzmIre sarasvatI- 20 mArAdhayituM yAsyAmi' / nirbandhaM kRtvA''tmatRtIyA ekaM bhAravAhakamAdAya siddhapure gtaaH| sa bhAravAhako na tRSyatiH(?) / dIkSA dattA, yazazcandreti nAma kRtam / ito sa(rA)trau devI sammukhamAyAtA, prAha-'vatsa ! nAhaM tavAgacchataH pratyavAyaM sahe / tuSTA'smi / pattane vraja' / dinapraharaikasamaye pattane gurUNAM pArzve gatAH / guravo hRSTAH / ita eko naraH sametyAha-'pustakAnyAnItAsmi(ni) sambhAlayata' / utthAya kaNThAlAmadhye AnItA[ni] 125 naraH savRSo'pi [a] dRzyo jAtaH / ya: sandeho bhavati teSu pustakeSu sarvamasti / ito gurubhiH sUripade sthApitAH / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 8818. ekadA zrIsiddharAjasabhAyAM gatAH / tatra dvijairuktam-'vrajita:(0tina:)sUryaM na mnynte'| hemAcAryairuktam adhAma dhAmadhAmedaM vayameva sadA hadi / yasyAstavyasane prApte tyajAmo bhojanaM sadA // 11 // 5 punarekadA tairevoktaM nRpasadasi vizvAmitra-parAzaraprabhRtayo ye cAmbupatrAzinaste'pi strImukhapaGkajaM sulalitaM dRSTaiva mohaM gatAH / AhAraM saghRtaM payodadhiyutaM bhuJjanti ye mAnavA steSAmindriyanigrahaH kathamaho dambhaH samAlokyatAm // 12 // 10 zrI he0 uktam siMho balI dvira[ da]zUkaramAMsabhojI, saMvatsareNa ratameti kilaikavAram / pArApataH kharazilAkaNabhojano'pi; kAmI bhavatyanudinaM vada ko'tra hetuH // 13 // 156619. anyadA dvijairuktam- 'zvetAmbarA ! vyAkaraNamasmAkameva adhIyatAm' / itaH zrIhemacandrAbhidhAnaM sapAdalakSamitaM paJcAGgamalpaireva dinainirmitam / puruSAH pustakaM gRhItvA kAsmIraM prahitAH / devyagre pustakamadhivAsitam / prAtaH zalAkAkSepe'hamiti niHsRtaM dRSTvA paNDitairuktam-'ekadarzanasammatamiti matvA devI bhAratI na mnyte'| pazcAdAyAtAH / ekena mantriNA bhraSTAdhikAreNoktam-'mAM preSayata' / sa pustakamAdAya gataH / 20 tathaivAhamiti ni[:] sRtam / mantriNoktam-'sarvadeva[ma] yo namaskAra: akAreNa bhaved( d) viSNu( SNU) rephe brahmA vyavasthitaH / hakAreNa haraH proktastasyAnte paramaM padam // 14 // ityAkhyAya bhAratImabhyarcya punaH pattanamAyayau / utsavena rAjakule nItaM pustakam / tataH kavibhiruktam bhrAtaH ! saMvRNu pANinipralapitaM kAtantrakanthA vRthA, mA kArSIH kaTuzAkaTAyanavacaH kSudreNa cAndreNa kim / kaH kaNThAbharaNAdibhirbaTharayatyAtmAnamanyairapi zrUyante yadi yAvadarthamadhurA zrIsiddhahemoktayaH // 15 // 25 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 kumArapAladevaprabandhaH / rAjJA mahAmAnaM dattam / 8820. ekadA siddharAje dhArAyAM gate dvijaivijJaptm-'deva ! sarvatra mAhezvareSu sthAneSu jainAH prAsAdAH santi / caturazItiSu mahAsthAneSu vRddhanagarAdiSu / tathA kedAre vArANasyAm ujjayinyAM nAgadrahe dvArikAyAM ...... pATake devapattane'rbudAdrau siddhapure mathurAyAM hastinApure bhRgupurAdau ca / sarvatra jinaprAsAdAH santi / jainasthAneSu mAhezvarA 5 n| yadi devAjJA bhavati tadA zatruJjaye raivatake ca devanAmnA prAsAdAH kAryante' / rAjJA[dattaH] rAjAdezaH zrIpattanasaGghasya / pralokya dvidhA kRtam / dvijairuktam-'kathaM nRpo mRto dRSTaH, yadevaM rAjazAsanaM vidAryate ?' / tairuktam-'nivedayata rAjJaH, zAsanaM vidAritam; bhavatAM kim ?' / tairnRpAya gatvA niveditam / nRpeNoktam-'tatra gatAnAM vArtA' / dhArAM ti(vi)jitya prAptasya praveze jAte sarvaH ko'pyAzIrvAdadA[nA]ya hemAcAryaM vinA 10 praaptH| 'kathamatra hemAcAryA na santi, yannAyAtAH ?' / dvijairuktam-'deva ! rAjAdezaM vidArya kena mukhenAyAnti ?' / itasturye dine zrIhemAcAryAnAgacchato vIkSya nRpaH prAha'kasmA[d] bhrAtA cirAdabhyeti ?' / itaH zrIhe0 uktam-'deva ! sAmagrI kurvatAM dinA lagnAH ' / nRpaNoktam zItalAnaM sutAjanma durvAtadUSitA kRSiH / svajane militasthairyaM svAduhInaM catuSTayam // 16 // tata AcakhyuH- 'deva ! eSA sAmagrI melitA, "bhUmiM kAmagavIM" ityAdi ukte, dvijairuktam-'deva ! pRcchayante rAjazAsanavidA[raNakA]raNam' / rAjJoktam AjJAbhaGgo narendrANAM vRtticchedo dvijanmanAm / pRthag( k )zayyA ca nArINAmazastro vadha ucyate // 17 // 20 kimahaM virUpaM kAritavAn ? prAsAdakAraNe puNyaM bhvti'| 'deva ! zrUyatAmbhavatA'haM bandhutve sthApitaH / bandhuH sa yo bandhohitaM cintayati / tvattaH pUrveNa nRpatinA kenApi prAsAdo na kAritaH' / 'katham ?' 'idaM siddhakSetrama, siddhasthAneSvasiddhanivezo rAjyasya kSayahetave / ataH sphATitam' / tatastatra mahezvaraprAsAdAH sthitAH / ____15 6621. atha zrIhemAcAryAstribhuvanasvAminI vidyAmArAdhayitukAmA bhANDA- 25 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 kumArapAlacaritrasaGgrahaH gArikaM kapardinaM prAhu :- 'yanmehatAgrAme tihuNasiMhaH kauTumbikaH / tasya putrAzcatvAraH / laghorvadhUH padminI / yadi sA''yAti tadA tasyAvAcyapradeze dinatrayaM jApe datte devI prasIdati / etadati duSkaram' / kapardinoktam-'cita(ntA) na vidheyA' / bhANDA gArikastatra gataH kauTumbikagRhe / tena satkRtaH / prayojanaM dRSTaH (pRSTam) / bhANDA0 uktam5 'laghuputravadhU mamApya' / tenoktam-'kamidamAdizasi ?' "evameva, vicAro'pi na krttvyH'| tenoktam-'yadi bhavatAM vicAre samAyAtamidam, tadA evmstu'| sukhAsane'dhiropya pattane samAyAtaH / zrIhemasUribhiH paramAnnAhAraparairavikRtacittaistasyA yonau dinatrayaM jApaH kRtaH / devI tuSTA / bhANDAgArikasyoktam-'devI tuSTA, nRpatibodho yaacitH| iyaM (mAM) svasthAne preSayata' / bhANDAgArikeNa sarvAGgINAbharaNAM savastrAM 10 sukhAsanamadhiropya svayaM saddaggataH / sa kSubdhaH, punaH kim / bhANDAgArikeNoktam-'iyaM madIyA bhaginI, mayA pitR[ga] haM nItA''sIt / mama bhaginIpatiH kva ?' / taM ca sambhUSya gRhe gataH / 8822. atha zrIkumArapAladevaH zrIhemacandramI(mU)ce-'bhagavan ! dya(ya)dyAdizata tadA dantAn pAtayAmi, yairmAsabhakSaNaM kRtam' / gurubhiruktam-'deva ! dantA netre ko 15 nAsA-etAni zarIre ratnAni / kathaM taivinA zobhA / ato dantanikra(ka)ye prAsAdAn kArayata' / evaM 32 prAsAdA dantaniSkraye kAritAH / ekadA gurUNAM nRpaH stutimakarot ___ zrIhemacandraprabhupAdapadmaM vande bhavAbdhestaraNaikasetum / lalATapaTTAnnarakAntarAjyAkSarAvalI yena mama vyalopi // 18 // 20 rAjA tu dvivelamAvazyarka karotyeva / kaTake drammalakSa36grAsikasya anAdi rAula[sya] jaTAmadhye sthApanAcAryo dhriyate / tataH kRSTvA svarNapaTTe sthApite nRpaH pratikrAmati 84 rANakaiH saha, maNDalIka 72 saha, [ca]turbhi[:] mahAdharaiH saha pratidinaM vaM[danAM] dadAti, navanavaiH stotraiH stutibhirvArake pratikrAmati / nRpasya devIM bhopalAM muktvA parastrIparihAraH / yadAna(nya)syAM mano yAti tadA prAyazcitte 516 dharmavyaye / 256623. athaikadA vyAkhyAnAnantaraM hariharapaNDitenoktam pAtu vo hemagopAla [ : ] kambalaM daNDamudvahan / . Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 10 kumArapAladevaprabandhaH / itthamuktvA sthite, nRpaM kupitaM dRSTvA, punaruktam SaTa D)darzanapazugrAmaM cArayan jainagocare // 19 // nRpastuSTo lakSaM dadau / zrIhemAcAryaiH pRSTam-'kuta AyAtAH ?, kva yAsyatha ?' paNDitenoktam kathAzeSe karNe dhanijanakRzA kAsinagarI, saharSa heSante harihariti hammIraharayaH / sarasvatyAzleSapravaNalavaNodapraNayini; prabhAsasya kSetre mama hRdayamutkaNThitamadaH // 20 // ekadA ekena cAraNenoktam hema tuhAlA kara [ mara jAMha acabbhU siddhi / ye caMpia hiTThAmuhA tAMha acabbhU riddhi // 21 // nRpeNa sahasrapaJcakaM drammANAM dattam / anyena uktam lacchi vANi muha kANi sA paiM bhAgI muha marauM / hemasUri atthANi je Isura te paMDiA // 22 // tasya nRpapAritoSike 10000 / punarekadA paNDitenoktam sirihemacalaNacaMdaNatilayaM u piccha kumArapAlassa / bhAlayale saralayalo paiTThio muttimaggu vva // 23 // tasya SoDazasahasrA dattAH / ekadA paM0 somAIta: zrIhemAcAryAsthAnamAgatya[pa]traka / samarpa[ya]t / 'kutaH AyAtAH ?', 'svrgaat'| patrakaM udghATitam / svasti zrImati pattane nRpaguruM zrIhemacandraprabhuM, 20 sva[ : ]zakraH praNipatya vijJapayati svAmin ! tvayA satkRtam / indoraGkamRge yamasya mahiSe svAhApriyasya chage; viSNo[ : ] matsya-varAha-kacchapakule zrutvA'bhayaM tanvatAm // 24 // tasya dAne sahasra 20 / punarekena paNDitenoktamsaptarSayo'pi khacarAH satataM caranto, 25 moktuM kSamA na hi mRgIM mRgayoH sakAzAt / jIyAt sadA nRpaguruH prabhuhemasUrirekena yena bhuvi jantuvadho nyaSedhi // 25 // 15 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 kumArapAlacaritrasaGgrahaH -tasya sahasra 12 / padmAsadmakumArapAlanRpatirjajJe sa candrAnvaye, jaina dharmamadA( thA )pya pApazamanazrIhemacandrAd guroH / nirvIrAdhanamujjhatA vidadhatA dyUtAdinirnAzanaM, naikena( ? ) subhaTena mohanRpatirjigye jagatkaNTakaH // 26 // 8824. ekadA nRpo ghRtapurAnaznan tyaktvA utthAya pauSadhAgAramagamat / prabhuM papraccha-'bhagavan ! zrAvakANAM ghRtapurA bhoktuM yujyante ?' / gururAha -'vaNijAM yujyante, kSatriyANAM na; taistu teSAM [mAMsa] vikalpaH syAt' / tadA nRpa Aha-'mama guravaH klikaalsrvjnyaaH'| 15 10 6625. ekadA rAjapuruSairdevo vijJapta:- 'deva ! sAdharmikavAtsalyArthamAgacchatsu kSIreSu pUtarakA dRzyante' / rAjJA guravaH pRSTAstairuktam-'karabhIkSIre gokSIre caikatra milite pUtarakAH syuH' / 'katham ?', 'yathA akullaghANake bIayaSTau(?) ikSupIDane maNDUkA dRshynte'| pRSTA dugdhAnetAraH / tairuktam-'deva / karabhImapAkRtya gau[:]dugdhA / tataH spRSTAspRSTyA[STAH] pUtarakAH / 6626. amArerudghoSaNaM cakAra / sAriM yo mArayati sa drAma 5 daNDyate / paJcako yasya dvAre dRzyate sa drAma.....daNDyate / karNATe gUrjare lATe surASTra kaccha-saindhave / uccAyAM caiva bhambheryAM mArave mAlave punaH // 27 // kauGkaNe ca mahArASTra kIre jAlindhare punaH / sapAdalakSe mevADe yoginyAM kAzidezake // 28 // jantUnAmabhayaM saptavyasanAnAM niSedhanam / vAdanaM nyAyaghaNTAyA rudatIdhanavarjanam // 29 // 20 8827. ekadA vArANasyAM zrIkumArapAladevazcitrakaraiH paTe siMhAsanasthaM jaitracandrarUpaM yojitakarasampuTamagre svarUpam, upari kAvyazlokayuktamapraiSIt / tatra 25 pradhAnairnRpasya paTo darzitaH / 'kimidam ?' | kAvyaM vAcitam Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 227 zrIjaitracandraM praNipatya bhUpaM, vijJApayatyeSa kumArapAlaH / ekAdazAnAM dhuri [ zca ] mukhyo viSNustadaMzAH parirakSaNIyAH // 30 // tadoktaM nRpeNa-'bhavyaM jJApita:' / gaGgAtaTe jAlAnyekatra kRtvA lakSa 9 jvAlayAmAsa / tatra jIvadayA ughRSTA / kuGkaNavijetRbhaTa-ambaDavRttam / 'aba- 15 SSSS28. anyadA kuGkuNe jAlaM patantaM zrutvA mahirAvaNa(NA)dhipatiM mallikArjunaM prati dUtaM prAhiNot - ' tathA vidheyaM yathA jAlaM na patati tava deze' / tena vijJApitam - 'yadAvayoreSa paNaHkuGkuNAdhipatirgurjarAtrAdhipateH sthagikAyAM patrANi pUrayati / tat karomi, anyad adhikaM na jAne / atra janA matsyamAMsaratAH prAyaH annadauHsthyAt' / zrIkumArapAlena kathApitam - ' yadannaM tathA prakSi (preSayiSye yathA yattavArtho bhavati' / 10 tenoktam-'sarvathA naitat' / itaH zrIkumArapAladevaH kruddhaH san prAha - ' ko bITakaM mallikArjunasya pari gRhIsya ( grahISya ) ti' iti / zrIbAhaDadeva bhrAtrA'mbaDena bITakaM gRhItam / prauDhakaTakena calitaH / tena mArge ghATI ruddhA / tatra kaTakaM hataprahataM jAtam / ambaDo nivRttaH / kRSNazRGgAraH kRSNAzvaH kRSNaguptodaraH pattane bAhye sthitaH / nRpaM nantuM na yAti / nRpeNo(No) paristhitena guptodaraM dRSTam / pRSTam - 'kimetat ?' / ( ba ) DottArakaH' / itaH sUryAste ambaDo dvArikayA pravizya nRpaM pAzcAtye natvA pRSTau sthitaH / 'agre ehI'ti nRpote, 'deva ! mayA svasvAminaH kAlimA nItA, ato rAtrau samAyAtaH / yadyujjavalo bhavAmi tadA dine samAgacchAmi' / ito nRpo bITakamAdAya uktavAn-'gRhNIta' ko'pi na gRhNAti / tadA bhaTTenoktam- 'yadi rAsabhaH pracaNDA (NDa) stadA turagena kathamupamIyate ?, yadyujjavalo [ba] kastadA haMsena kathaM upamIyate ?, yadi kAko 20 mattastadA kokilAsvara.... syAt ? yadi bhikSurdAtA syAt tadA vaNik (g) nRpaprasAde'pi kSatriyapauruSAnvitaH syAt ' - ityukte, ambaDenA''gatya bITakaM gRhItam / sabhyairuktam'agre'pi kaTa[kaM ]hata- viprahataM kRtam, zeSamapi tathA kariSyate' / ito amba nRpasamIpamAgatya jagau- 'turagANAM paJcazatImarpaya, azvavArANAM ca' / sa tAn gRhItvA uparipathena he[rakaM] nikSipya gataH / mallikArjunaM beDAyAM sthitaM azvAn vAhayantaM prAha - 25 'bho !(0straM) kuru' / ambaDastaM aGgAGgena yuddhvA ziro'pAtayat / itazcAraNenoktam aMbaDa hUMta vANias, mallikArjuna hUMtau rAu / pADI mAthau vADhiauM, auDihi deviNu pAu // 32 // 5 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 kumArapAlacaritrasaGgrahaH zirazchittvA vahiAleH kizorasaptazatIH zeSaturaGgAzca, bhANDAgAraM, koSThAgAraM, seDuakaM dantinaM, navaghaDI hiraNa(Nya)sya, caturasraM kalazaM, mUTaka 9 mauktikAnAM, zRGgArakoTika [zATI], sahasrakiraNatADaGkaH pApakSayo hAraH, mANikau pacheDau, saMyogasiddhi ziprA-evaMvidhaM sarvamAdAya ambaDa[:] pattanaM gataH / nRpaH sammukhamAyayau / 5 mallikArjunazirasA nRpapAdAvapUjayat / nRpastuSTaH / ambaDasya lADadezamudrAM dadau / hastI dattaH / kalazazca mallikArjunajayasUcakaH svaguptodare deyaH / 29. ito hastinamadhiruhya ambaDaH svagRhaM gatavAn / [vAgbha TadevA(vo) nmskRtH|....... devaM namaskuru / tathA kRte, kathitam-'iyanti dinAni rAjaputrastvamabhUH, adhunA vyApArI jAtaH / zrIhemasUrIn kulagurUn namaskarauM(skarotu) / pauSadhAgAre gataH / 10 guravo namaskRtAH / taistu dharmalAbho na dattaH / AzIrvAdo'stu / gRhe gatvA uktam-'ahaM pauSadhAgAre prahitaH, dharmalAbhasyApi sandehaH' / vAgbhaTadevena gurava uktAH / tairuktam'bhRgukacche gataH kathaM prAsAdamuddharisya(Sya)ti zrImunisuvratasya ?, anekAnanyAyAn vidhAsyati' / mantriNA [tasya] agre uktam-'mama gurava uddhRte prAsAde hRSTAH' / 'dvivelaM uddhRte bhokSye, paraM mama bhUrja vinA na vaktavyam' / calitvA bhRgupure gataH / praveze jAte 15 muJca(maJca)mupaviSTaH / 6630. ito devIpUja(ji)kA yoginIbhiranvitA sametA / anabhyutthitA samIpe [same]tya viveza / ambaDena kUrparAhatA maJcakAd bahi: papAta / mRtamRtA / karmasthAya: prArabdhaH varSesaNaM (Na saM)pUrNaH / zilAkoTighaTitaH prAsAdo jAtaH / rANakodayanasya manorathazca [siddha:] / ambaDe [na] zrIpattane ekA vijJaptiH zrIkumAradevasya, ekA 20 gurUNAm, ekA vAgbhaTadevasya, ekA zrIsaGghasya-evaM 4 prahitAH / vAgbhaTena zrIgurUNAM purato vijJapti[:] muktA / 'idaM kim ?' / 'ambaDasya vijJaptiH' / 'varSaM gatasyA''sIt, adya kA vijJaptiH?' / 'vilokayata' / pratiSTho(STho)pari AkAraNaM dRSTam / 'mantrin ! etat satyam ? / 'vijJaptiH kathayati' / 'tarhi calyatAm' / nRpo gurubhiH saha prAcAlIt / ito'rddhamArge janaH sammukhya(kha)mAyayau-yadambaDo na zaknoti / guravaH saGkha 25 vimucya bhRgupure gatAH / prakSINadhAturambaDo dRSTaH / devIprAsAde gatvA dhyAne niviSTAH / ito mukhyapUjikodare udaravADhirjAtA / sA kokUyate / paricAryaH samAgatya prabhumu(mU)cuH'asmAkaM svAminI mucyante(tAm) / 'tathA'mbaDo'pi vimucyatAm' / 'sa sakalo jA(ja)gdhaH, pItazca' / 'taGkeSA'pi mR(ni)yatAm, jIvantI kiM karoti ? eka eva sArtho'stu' / sA'tyarthaM pIDitA prabhUnetyAvadat-'pra(prA)sAdaM vidhAya mAM muJcata' / 'ambaDaM 30 muJca' / 'tarU(ruta?)veSTitaM kRtvA ghRtakumbhyAM prakSipata / yadeti vakti-mamA'pa(ra?)tirmA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 229 karSata / tataH kRSTvA snAnaM kAryam / yadA [sa] jalpiSyate tadA tvamapi sajjA bhaviSyasi / dinatrayAnte'mbaDaH sajjo jAtaH / sA'pi ca / itaH zrIsaGghAnvito nRpaH pAdamavadAritaH / gurubhiH sAkamambaGaH sammukho(khaM) yayau / ambaDena dattakarA guravaH pradakSiNAM yacchanti / prAsAdaM tuGgamAlokya gurubhiruktam'mayA de[va]-guruM vinA ko'pi na stutaH; paraM tava kIrtanena kiJcit vakSA(kSyA)maH' / 5 'Adizata' kiM kRtena na yatra tvaM [ yatra tvaM kimasau kaliH / kalau cet bhavato janmi(nma) kalirastu kRtena kim // 33 // pratiSThA jAtA / ArAtrikottAraNAya nRpo vijJaptaH / tvamevottAraya' / vAgbhaTenApyanumataH / kartumudyataH / nRpeNa zRGkhalaM svakaNThAduttAryAmbaGagale kSiptam / tena 10 yAcakAnAM paThatAM gRhasAraM dattam / dvArabhaTTasya tasmin zRGkhale datte nRpeNoktam-'uttAraya' / tathAkRte ambaDena pRSTam-'deva ! kimutsukA jAtAH ?' / 'mayA jJAtam, bhavAn jIvamapi dAsyasi; mama tvayA bahukAryamasti' / saGghArcAdiSu jAteSu punaH saGghaH pattanaM prAptaH / tatra caityabalAnake taM 9ghaDIsuvarNasya caturastraM kalazaM dadau / 20 6631. athaikadA nRpaH sevA''yAtaM mallikArjunasutaM prAha-'pApakSayAdiratna- 15 paJcakasya utpattiM vada' / 'deva ! mallikArjunAdekaviMzatitamaH pUrvajo dhavalArjunaH / tasya paJcadaza priyA Asan / ekA narendrasutA khaDgena pariNItA / [tAM] AnIya bandI(ndi)vat muktA / nRpastAM vettIva na zeSA mAnyatamAH / sA tu daivameva upAlabhate sma / anyadA pure kAcit parivrAjikA''gatA / sA ceTIbhi(bhI) rAjJIsakAzamAnItA / tayoktam-'kiM vetsi ?' / sA''ha daMsemi taM pi suNaM( sasiNaM) vasuhAvainnaM, thaMbhemi tassa vi ravissa rahaM nahaddhe / ANemi savvasurasiddhagaNaM gaNAo; taM natthi bhUmivalae maha jaM na sajjhaM // 34 // prasIda, mama patiM vasI(zI)kuru' / tayA kare sarSapA vAvi(japi)tvA'rpitAH / 25 yathA tathA nRpasya [bhojana] madhye deyAH / zAkaM kRtvA ziprAM bhRtvA ceTayuktA'bhojanAvasaro'sti devasya nItvA pariveSaya' / sA zRGgAraM kartuM gatA / devyA cintitam'na jJAyate kadAcideSA vairiNA prahitA syAt], tadA me patimArikAyAH kA gatiH syAd' Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 kumArapAlacaritrasaGgrahaH iti matvA adhogavAkSasya samudrastatra ziprAM DhAlA(la)yAmAsa / ceTI uktA-'tiSThatu' / sA kAkarotpapAta(?) / itastena vazIkRtaH samudro nRparUpaM kRtvA rAtrau AyAtaH / sa devyA nRpavadupacaritaH, nityameti / ito devI sagarbhA'bhUt / ceTI prAhiNot-'deva ! sImantonnayanAya muhUrtaM asmatsvAminyA gaNApayata' / nRpa Aha-'kA tvam ? kA tava 5 svAminI ? ahaM nAmApi tasyA na jAne / kasya sutA ?, kadA pariNItA ? / tayA [yadakR]tyaM kRtam / mama kimucyate ?' / sA''gatya devIM prAha / tayoktam-'samaye jJAsyate' / itaH putro jAtaH / sUtakazuddheranantaraM bAlamAdAya pratolImetyopaviSTA-'mama zuddhiM yacchata / jAtAyAM bAlaH stanaM grahISyati' / nRpeNoktam-'mama sArA'pi na adhunA / khaDgena pariNItA zrutA, paraM dRSTA'pi na / putrasya kA vArtA ?' / pradhAnAnapraiSIt-'etad 10 mama na dUSaNam, tava, mayA na soDha[vya]m' / sA na manyate / paTTarAjJI prahitA / strI strIbhaNitena paricchidyate / sA etyAvAdIt-'kimidamArabdham ?' / tayoktam-'tava kule idaM ghaTate, mama tu na' / nRpa[:] svayametya prAha-'tava mamAdhunA darzanaM na, putrasya kA kathA ?; utthIyatAm' / 'deva ! sarvathA na, bhA(vA) pi divyaM vinA vAcyA / pradhAnaidivyaM dattam / rAjJI sutamAdAya bahiryayau, paurasahito nRpazca / tatra lohamayI nauH, tasyAM 15 samadhiropya divyakartA kSipyate / zuddhe tarati, azuddha bruDati / sA rAjJI itikAmA zrAvaNikAmakArSIt / Aditya-candrAvane( ndrAvanilo?) yamazca, dyaurbhUmirApo hRdayaM manazca / ahazca rAtrizca ubhaye( bhe ca ) sandhye; dharmo hi jAnAti narasya vRttam // 35 // ityuktvA nAvamadhiruroha / saputrApi bruDitA / lokaH kalakalaM yAvat karoti, tAvannAvamadhirUDhA devI sazRGgArA, [zRGgAra] koTisATIparidadhAnA, sahasrakiraNatADaGkAbhyAmalaGkRtakapolA, pApakSayena hAreNa virAjamAnavakSaHsthalA, mANikyapaTenAcchAditabAlA, saMyogasiddhiziprAkarA sarvairapi hR(dR)STA / zuddhatA''lalApa / nRpeNa madhye 25 pravezitA / nRpo rAtrau tadvezmani iyAya / tayopacaritaH pRSTavAn-'ahaM sarvathA na jAne, vaM(tvaM) tu satyeva, yA samudreNa zodhitA' / itaH samudradevena pratyakSIbhUya Adito'pi svarUpamuktam-'nAsyA aparAdhaH' / nRpeNa sutasya bAladhavala iti nAma dattam / sA rAjJI paTTarAjJI kRtA / etAni [ratnAni tayaiva samarpitAnIti] / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / kumArapAlanivAritamRtadhanAharaNavarNanam / SSSS32. athaikadA nRpo bhRgupo bhRgukacchaM gataH / tatra kazcit zreSThI aputraH pravahaNamadhiruhya paradvIpe gataH / ito vArtA vinaSTasya jAtA / rAjA (ja) puruSairgRhaM ruddham / tatpatnI saparivArA vilapituM pravRttAH / nRpaH kolAhalamAkarNya vaNThaM pre ( kSya)Sya vRttaM jJAtvA prAtaH sva[yaM ta] sya gRhe gataH / tatpatnImAhUyA''ha - ' tava priyo yadyeti tadA 5 bhavyam / naiti tadA gRhasAraM bhuGkSva' - ityuktvA tAM sambodhya zrIpattane gataH / pauSadhAgAramAgatya prabhuM papraccha - 'prabho ! putrAH kiyantaH ?' / tairuktam- '11' / aurasaH kSetrajazcaiva putrikAputra eva ca / dattaH krItaH kRtrimazca tathA'nyau kuNDa - golakau // 36 // kAnIno navamaH putro dazamo bhrAtRjastathA / ekAdazo bhavet putro dhanagrAhI mahIpatiH ||37|| yastasya paTTakaM gRhNA(hNA) ti lakSapaJcakaM yAvat tasya; UrdhvaM nRpasya' / 'bhagavan ! mayA kiyatA putreNa bhAvyam ? ato mRtadravyasya niyamo'stu' / tadA prabhuNoktamaputrANAM dhanaM gRhNan putro bhavati pArthivaH / tvaM tu santoSato muJcan satyaM rAjapitAmahaH // 38 // tata: 'mRtasvamokte 'ti nAma paprathe / siribharahanivAo jaM [na] keNAvi mukkaM, aimayadhaNaM jo jaM ca pAvANa mUlaM / niajaNavayasImaM vArae jo a; jUappamuhavasaNacakkaM so varo majjha hou // 39 // iti dharmanarendrasutAyA [a] hiMsAyA vAkyam / iti hiMsAyAH - zrImannantakatAta ! tAta tanaye hiMse vihastA'sti kiM, kiM tvaM vetsi sukhAn svakIyaduhiturvaidhavyaduHkhaM na hi / mayyuttIrNamanA: kumAranRpatistAM jIvarakSAM vyadhAt; saMsaktaH karuNAstriyAM svaviSayAnnirvAsayAmAsa mAm // 40 // pUrvaM vIrajinezvare bhagavati prakhyAti dharmaM svayaM, prajJAvatyabhaye'pi mantriNi na yAM karttuM kSamaH zreNikaH / aklezena kumArapAlanRpatistAM jIvarakSAM vyadhAt; yasyA sA[ dya ] vacaH sudhAMzuparamaH zrIhemacandro guruH // 41 // 231 10 15 20 25 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 kumArapAlacaritrasaGgrahaH kasyA'sau vidito na gUrjarapatiH zrIsiddharAjAdanu // 42 // -iti kavibhiH stUyamAno rAjyaM karoti sma / ita: kenApyuktam-'deva ! sa bhRgukacche zreSThI samAyAtaH / nRpeNAhUya vyatikaraM 5 pRSTaH / sa Aha-'deva ! vAhanAne(nye)kaparvatAntarAle patitAni / tatra vAyupracAro na / vyAkulIbhUto janaH / niyamikeNA(na) uktam-'yo'tra parvate'dhiruhya bhAraNDapAde svaM baddhvA rAtrau tiSThati, prAtaste uDDIya paJcazaile dvIpe yAnti / tatra gato bhAraNDAnuDDApayati / teSAM pakSi(kSa)vAtena vAhanAni calanti / mAgaM labhante' / tataH zreSThI vaNikputrAn mutkalApya janAnAmupakArAya paJcazaile gataH / tatra pakSi[Na uDDApitAni(pitAH) / tataH 10 zreThI paJcazailAdhipativA(nA) utpannakaruNAtirekeNa vAhanikAnAM taTasthAnAM melitaH / nRpeNa zrutvA satkRtya prahitaH // 15 kumArapAlakRtAyAstIrthayAtrAyA varNanam / 8833. athaikadA[vai]peNa guravo'bhihitAH / .......yAtrAyai muhUrtamavalokitam / mahadutsavena prasthAna(naM) kRtam / sarvatra kuGkamapu(pa)tryaH prahitAH / vAhanauSadhi-pAtheyasahAya( yaM) vRSabhAdikam / yat yasya nAsti tat tasmai nRpaH sarvaM pradAsyati // 43 // ___itazcArairAgatyoktam-'deva ! DAhaladezIyaH karNo lakSaistra(stri)bhi[ravAnAM] gajAnAM caturdazabhiH zataiH, viMzatilakSapatya(ttya)nvito gUrjarAtrau uparyeti' / tat zrutvA nRpo vyAkulaH san prabhUnAha-'bhagavan ! antarAyamiva budhyate / yAtrA kriyate vA paracakrasammukhaM 20 gamyate / dvayaM kathaM syAt ?' / 'deva ! svasthairbhAvyam / zreyAMsi bahuvidhnAni bhavanti mahatAmapi / azreyasi sa(pra)vRttAnAM kvApi yAnti vinAyakAH // 44 // paramezvaraprasAdAt sarvaM[bhavyaM] bhaviSyati / viSAdo na vidheyaH' / itastrayatriMzatita(0yastriMzatta0)me dine nivRttireSyati / ......ucyate 25 me dine nRpo rAjapATya(Tyai) 25 cacAla / azvenApahRto vrajan vaTasya taroradho gataH / vegavazAt zRGkhalaM zAkhAyAM utsalya lagnam / gale pAsakaH samAyAtaH, turago gataH / nRpAnveSakA[a]zvamAdAya gatAH / nRpe mRte zAkhayA bhagnayA nRpo bhUmau papAta / itaH zrIkumArapAladevacara AkheTikarUpeNa nRpaM Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 233 patitaM garuDo hArakuNDalakAntyA vyAptaM dRSTvA bhIta iva samIpamAyAtaH / sakuNDalaM nRpasi(sya) zirazchittvA AbharaNAnyAdAya, sthAne sthAne muktairazvaiH, nirNIte dine nRpametya varddhApayAmAsa / nRpeNa pAritoSikaM dattam / nRpazirasaH saMskAraM kRtvA mahadutsavena yAtrAM cakre / 10 6634. tathA ekadA AnAkaH sapAdalakSAdhipatiH zAkambharapuni (zAkambharipurni)vAsI zrIkumArapAladevabhaginIpatiH / patnyA saha krIDan sAraistAsAM mArimuccarati / itaH zrIpremaladevyA pattane nRpAya jJApitam - yadasau sArINAM mAriM kathayati iti ca vadati-'tava bandhoreSA'niSTA mama tu iSTaiva / varaM me vaidhavyamapyastu paraM [idaM va]caH soDhuM notsahe' / rAjA kaTakamAdAya calitaH / kathApitam - 'yadasya jihvAM pAzcAtye karSayAmi' / itaH zrIAnAko'pi guDahApure sapAdalakSasImAyAM sammukhaH samAyAtaH / tatra yuddhe jAyamAne zrIkumArapAlaH svagajAt kalahapaJcAnanAdutplutya AnAka gatvA taM jayAbhiH (jyAbhi: ?) kRSTvA babandha / pazcAt sahA''yAtAH zrIdevasUrayaH, hemAcAryAzca vijJaptAH - 'mama pratijJA jihvAkarSaNalakSaNA, ataH kiM kriyate ? ' gurubhiruktam-'deva ! etanna yujyate / tathA kuru yathA TopIM kArayitvA tatra pAzcAtye jihvAM vidhAya, kRSTetyuktvA mucyatAm' / tathA kRtvA 'punarna vAcyam' ityuktvA puna (nA) rAjye saMsthApya muktaH / tadA zrIkumArapAlena tatra deze pASANamayAn ghANakAn dRSTvA sarvAnabhaJjayat / pazcAnnivRttya svapuraM gataH / vizvamallaH zAkuM ( kaM ) bharIrAjyaM karoti / 15 5 SSSS35. atra siddharAjJi divaGgate gUrjarAtrAzAlApatayaH ajayamerudurgapratyAsanne bacharApure gatAH / zrIvizvamallena gUrjarA[ trA yAM yAnti paTakulAni niSiddhAni / gRhNA (hNA ) ti ( ? ) sa mahAdaNDena daNDyate / 20 ekadA ko'pi skandhavAhika: bachere gataH / ekaM zvetapaTTakUlaM krItaM nalIprayogena pattane rAjasadasi nRpopAyane kRtam / svarUpe jJA[te] bhANDAgArikasyArpitam / yadetat vasanArthe sthApyam / asmAkaM tanayasya cAhaDasya na darzanIyam / itaH prAtarnRpati (tI) rAjapATyAM niHsRtaH / cAhaDaM pratIkSannasti / cAhaDena bhANDA0 sakAzAt paTo yAcitaH / tenoktam-'nRpAdezo nAsti' / 'mama ko nRpAdeza: ?, samarpaya' / gRhItvA prAvRtyAgacchan 25 nRpena(Na) dRSTaH / sAmantairuktam- 'vaNik (g) nRpena (Na) nAderopito (?) nRpA''jJAmapi na manyate' / ito nyagmukhaM nRpaM dRSTvA kumAreNoktam- 'deva ! mayA tat kRtaM nAsti yena tAtaH kRSNavadanaH syAt / paraM kSIrodakAnAmeSAmaprAptihetuH bITakaprasAdaM kuru, yatA teSAM subhikSaM karomi / nRpo na yacchati / 'bhokSye mArge bhUya' tato nRpena (Na) ghoTakasahasra 24, gaja 24, lakSapatya(ttya)nvitaH prahitaH / vIsaladevanRpastu sammukhamAyayau / sImAyAM cAhaDena bhagna: 30 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 kumArapAlacaritrasaGgrahaH san, naMSTvA gataH / itazcAhaDena maMtra (tatra) paJcaviMzati purANi bhagnAni / baM be re tAmramayaM durgamAdAya zAlApatInAM zatasaptaka 7 gRhItam / itaH bhaTTenoktam 5 jaMgalauru-jeDahAru-jaigiu - jaijjapura - nairANa, naiyaNavAhu- naggauru- naiyaru - neravaru-jiTTAu sunapADu-saMrevADa, bhagga- saMbhara- vaigveraDa- loDaNaDa, gau( po?kannu - lohu-baiMDa jjhiri-baMberau-papalauru // puru- maMDalakaru- - meDeDa - jjhara ... 1 vIsaha nAri vilavaI abala laMkadAhu cAhaDa ma kari // 45 // evaM jayapatAkAmAdAya nivRttaH / pattane gataH / nRpaH sammukhaM samAyayaiau / tAvad 10 dukUlAni bahukRtAni santi / nRpena (Na) 'rAjagharaTTa' iti bira (ru) daM dattam // 6636. athaikadA pAuntArasutazcAhaDo rAjyaM tyAjitaH san kumAradevadviSTaH san zrIvIsaladevAya sapAda la ]kSAdhipataye militvA pAlIpure sakaTakaH sthitaH / itaH pradhAnA[nA]magre rAvA samAyAH ( 0 yAtA) / tairuktam- 'nRpaH kvAste ?' | 'poSadhAgAre' / pradhAnairetya pRSTo dvArapAlaka :- 'nRpasya ko'vasaraH ?' | 'sAmAyikamasti / ekenA15 ''lokitam, gRhItasAmAi ( yi ) kaM paTTakopaviSTamavalokya ekenoktam- 'brUDitA gurjarAtrA, yasyA [a] yamadhIzaH / ciNahaTTikavat; pazyatAm' / nRpena (Na) zrutam / pArite [ sAmAyike] svarUpamuktam / nRpena (Na) dUtaH prahita: - 'eSA pallikA'smAkam bhavatA kathamAkrAntA ?' / sammukhaM preSitam- 'pallI dUre'stu pattanamapyasmAkam ' / ito nRpaH sajjIkRtya calitaH / pallIparisare dvayormelo jAtaH / itazcAhaDena dviguNAn grAsAn vidhAya 20 sainyaM parAvarttitam / tataH sannaddhe kaTake ko'pyutthApanikAM na karoti / ito nRpena (Na) kalaa paM ]cAnanagajA''rUDhena AdhoraNa uktaH - 're ! tvamapi parAvarttita:, yad gajaM na prerayasi ?' | 'deva ! vizvamallagajArUDhazcAhaDo hakkAM karoti / tasyAH zrutyA gajo na kramate' | 'gajakarNayoH paTIM vidArya kSipa' / tathAkRte nRpastvAha- 'kiM janena mAritena, Avayoreva[ra]No'stu' / tathokte cAhaGaH khaDgakheTakamAdAya svagajasya dantayorAgatya 25 yAvannRpagaje gamanAya caraNamutpATayati tAvadAdhoraNena gajaH pazcAt kRtaH / cAhaDe'ntarA patite gajena caraNo'dAyi / sa khaNDIbhUtaH / zrIkumArapAladevastu gajaM gatvA vIsalasya zirazcicchide / sakalamapi sainyaM militam / ubhayorapi sainyayoH / itazcAraNenoktam ikka pAlI mATi vIsalakhau jhagaDagaDa karai / kumArapAla raNahATi ko jANaMtara vuhuharai // 46 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / itaH zrIhemAcAryairuktam grastAmekAmapi jarayituM pallikAM naiva zaktaH, zAkambharyAH patiratitarAM kRt pratApajvarArttaH / AjJAkAGkSaviSayavimukhazvedito'nekadhAnyai ( ? )rjIvatyurvyAM yadi paramasau laGghanAbhyAsavRttyA // 47 // tatra gaNi prAkArakaraNAya prAsAdasya ca vimucya svayaM pattane yayau // 6637. ekadA varSAbhigraheSu janairgRhyamANeSu anAdirAulastripuruSamaThapa: grAsadrAmalakSa27 etya prabhuM vijJapayAmAsa / caturmAsyAmAsIttava padayugaM nAtha ! nikaSA, kaSAyapradhvaMsAd vikRtiparihAravratamidam / punastvasyAM zraddhAnijacaraNanirloThitakale; jalaklinnairmunitilaka ! vRttirbhavatu me // 48 // 235 6638. ekadA AmigapurohitaH prabhUNAM caraNayorvandanaM na yacchati madAt rAjJA drammalakSatrayagrAsAd bahiH kRtvA purAnniSkAzi(si)ta: / varSatrayaM bhrAntvA punarAyAtaH / kAvyamekaM patrikAyAM[A] likhya pauSadhAgAramAyAtaH / namaskRtya patrikA darzitA, vAcitA brahmaNyutpannabIjA kalitakizalayA prAcyavalmIkaputre, vyAse baddhAlavAlA sphuTarucirarucirvyAnaro kAlidAse / prauDhA zrImuJja - bhojapramukhanRpaguNe puSpitA devasUrau; AcArye hemasUrau phalamiha jagRhe bhAratI[ zrI lateva // 49 // vandanakam, prasAde......yuktam / punaH svapade sthApitaH / / 5 10 15 20 6639. ekadA zrIpattane kAnthaDiryogI samAyAtaH / sa tvanyadarzanikairukta:'zvetAmbaraiH puraM vyAptam / nRpastadvazago'sti / yadi tvAdRzaH kala (lA)vAn kAJcidapUrvAM kalAM darzayati tadA mArgamabhyeti' / 'svazaktyA yatiSye' / prAtaH kadalIpatrapaDe vesirakaDadaNDyAM (?) paJcavarSadezIyAH skandhavAhakAH, tatrAdhiruhya dvijaisstUyamAno 25 babhrAma / ito nRpeNa zrIhemAcAryA uktAH - 'prabho ! kalAvAn yogI, tasya milanAya yadyAdezo bhavati tadAyAmi' / guruNoktam- ' vizeSataH, nRpena (Na) sarvadarzanasamA[ne]na bhAvyam' / nRpazcalitaH / ito brAhmaNairyogI vardhApitaH / nRpaH samabhyeti / tasya tRtIyajvarapAlI tadA''sIt / tena kanthAyAM tRtIyaM nyasya uttArya muktA / sA dhaDahaDati / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 kumArapAlacaritrasaGgrahaH ito dhyAnabalenAvanezcaturaGgalaM alagno bhUtvA sthitaH / nRpena(Na) dRSTaH / pRSThe AdhAraH / pazcAt dhyAne pArite nRpena(Na) pRSTam-'bhagavan ! kanthAdhaH ko'pi kSullako'sti ?' / utpATya darzitA / muktA tathaiva / 'deva ! tavAgamanaM zrutvA atra tRtIyajvaro vizrANitaH / yatA vArtAH kartuM zakyante' / nRpaH prAha- tarhi kathaM nocchidyate ?' / yoginoktam nAbhuktaM kSIyate karma kalpakoTizatairapi / avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham // 50 // zrIhemAcAryA api ityAdizanti / nRpe utthite janaiH pauSadhAgAre prabhUNAmuktam / gurubhiH ziSyAnA(NA)mAdezo dattaH / yad nRpe Agate upavezanAt kambalikA apaakrttvyaa| tathAkRte nRpaH karapramANaM catudikSu nirAlambAn dRSTvA Aha-'mama 10 gururdevarUpI' ityuktvA namaskRtyA''vAse na(ga)taH / / 6640. ito rAmacandreNa jAtyA cAraNena zrIpra0pArzve vratamAttam / sa sarvavidyo jAtaH / ekadA gurubhiH saha caityaM vrajan, ratnAvalI pathi patitAM dRSTvA Aha jesaM bhUtalayassa vi kaNesu paDiesu Asi ahilAse / te........assa pasAyA rayaNe vi aNAyarA jAyA // 51 // 15 zataprabandhakartA''sIt / ekadA yogazAstramadhIyAno rAmo "romNAM grahaNamAkAre" sthAne "romNo" iti paThan zeSatapodhanairuktam-'rAma ! "romNAM" vada itthaM', punastathaiva vakti / gurubhiruktam"kimiti "jAtAvekavacanam"?, bhavatvittham' / 41. atha zrIkumArapAlanRpateH suto nRpasiMhadevo nAmA SoDazavarSadazIyaH 20 zarIre ma(mA)yAvI jAtaH / vaidyAH parikarmaNAM cakruH, paraM nAlagat / zrInRpo devI ca pArzve upaviSTau sthaH / ito gurubhiruktam-'vatsa ! kiM bAdhate ?' 'prabho ! ekaM bAdhate / yad mattAto rAjyaM prApya kRpaNo jAtaH / prAsAdAH pASANamayAH kArita[:] / ahaM tu svarNamayAn kArayiSyAmi / asau manorathaH sahaiva neyaH' / ityukte prabhornetre'zrupAto jAtaH / - 'deva ! kumAro na jIvatyeva, yasyetthaM manorathAH' / atha kumArasamAdhinA divaM yayau // 25 zrIhemAcAryANAM ziSyaH sAgaracandro rUpavAn vidyAvAn / sa rAjJA prabhUNAM pArthAt rAjyArthe yAcitaH / gurubhiruktam-'deva ! idaM na yujyeta sarvathA' / itaH sAgaracandreNa caturvizatinamaskArAH kriyAguptakAH kRtAH / sandhyAyAM pratikramaNakSaNe uktAH / nRpeno(No)ktam-'aho kavitA ! aho rUpam !' Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 237 nRpaH pratikramya dhavalagRhaM gacchan kapardinaM prAha - ' bho bhANDAgArika ! " gItaM na gAyatitarAM yuvatirnizAsu" imAM samasyAM yadi prAtararvAk pUrayasi tadA paTTAzvaM dadmi / kapardinA pUritA zrutvA dhvanermadhuratAM gaganAvatIrNe, bhUmau mRge vigatalAJchana eSa candraH / mA gAnmadIyavadanasya tulAmitIva; gItaM na gAyatitarAM yuvatirnizAsu // 52 // rAjJA paTTAzvo dattaH / ekadA zrIgurubhiH zikSA dattA - sadA sadAcAravane yatethAH, mA kvApi saptavyasanIM bhajethAH / dIneSu dausthyaM parikhaNDayethAH; kI trilokImapi maNDayethAH // 53 // 42. ekadA nRpe sabhAmupaviSTe mAlavIyA: pradhAnA nRpaM natvA sabhAyAmupavizuH / ito nRpena (Na) khaDgaM kozAdAkRSya punaH kSeptumArabdham / na vizati / itaH pradhAnairmitho mukhAvalokanaM kRtam / tataH purohitenoktam saurASTaprabhRtikSitIzvaraziraH zreNISu kRntAsvapi, pratyAkAramukhapravezavimukhastiSThan kRpANo'dhanA / dhArAdhvaMsakRtapratijJabhavatazcaulukyacUDAmaNe !; manye'haM naravarmacarmaghaTitAM kozazriyaM vAJchati // 54 // 5 10 tatkAlaM sainyAni sajjayitvA nRpo mAlavakaM pratyacAlIt / varSatrayavi [gra] heNa 20 dhArAmAdade / naravarmanRpaM vAdAya zrIpatta[ na mAyAtaH / 15 ekadA naravarmeNa rAjJaH kimapi mahat kAryaM kRtam / nRpastuSTa uktavAn- 'varaM vRnnu'| itaH sabhA zyAmavaktrA jAtA / asau mAlA va ]kaM yAciSyate / ito naravarmabhUbhujA uktam-'deva ! mama devatA'vasaraH prasAdIkriyatAm / aparaM na yAce' / tatra vRddhabhojanRpakaroDiH svarNaratnajaTitA'sti / tathA sItAyA vane yAntyA nRpadazarathena 25 mudrA'rpitA-'bahuDI ! iyaM gRhyatAm' / sA 'bahuDI' iti khyAtA / sA ca tatrAsti / hemamayI maNDapikA, cintAmaNirgaNapatiH, indranIlamayo nIlakaNTha:- etAni vastUni santi / tat. zrutvA sabhA hRSTA / nR[pa]stu zyAmo jAtaH / pradhAnaiH pRSTam - 'deva ! harSasthAne ko viSAdaH ? yatra mAlavako gaNitaH, tatra devatA'vasareNa kim ?' 'yUyaM mUrkhAH, yena Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 kumArapAlacaritrasaGgrahaH pUrvajA uddhRtAH kaSTA [tta] tastena sarvaM kRtam' / gupteH kRSTvA devatA'vasaraM mAlavakaM ca dattvA prasthi (sthApitaH // 20 SSSS43. kadAcit kumArapAlanRpatiH saGghAdhipatIbhUya tIrthayAtrAM cikIrSurmahatA 5 mahena devAlayaprasthAne jAte dezAntarAyAtayugalikayA 'tvAM pra[ti] DAhaladezIyaH karNanRpatirUpaiti' iti vijJaptaH / svedatilakitaM lalATaM dadhAno mantrivAgbhaTena sArddhaM sasAdhvasaM dhvastasaGghAdhipatyamanorathaH prabhorupAnte svaM nininda / atha tasmin nRpatermahAbhaye samutpanne kiJcidavadhArya - 'dvAdaze yAme bhavato nirvRtirbhaviSyati' iti Adizya visRSTo nRpaH / kiGkarttavyatAmUDho yAvadAste, tAvannizcitavelAsamAgatayugalikayA- 'zrIkarNo divaM 10 gataH' iti vijJaptaH / nRpeNa tAmbUlamutsRjatA 'katham ?' iti pRSTau tAvUcatuH - 'kumbhikumbhasthalasthaH zrIkarNo nizi prayANaM kurvan nidrAmudritalocanaH kaNThapIThapraNayinA suvarNazRGkhalena praviSTanyagrodhapAdena ullambitaH paJcatAmaJcitavAn / tasya saMskArAnantarameva AvAM pracalitau'- iti tAbhyAM vijJaptaH / tatkAlapauSadhavezmani samAgato nRpaH prazaMsAparaH, kathaM kathamapyapavArya dvAsaptatimahAsAmantaiH samaM sasaGkhena ca prabhuNA dvidhopadizyamAnavartmA 15 dhandhukkanagare prabhUNAM janmabhUmau prAptaH / svayaM kAritasaptadazahastapramANe zrIjholikAvihAre prabhAvanAvidhitsurjAtipizunAnAM dvijAnAmuditamupasargaM vIkSa (kSya), tAn nirviSayatADitAn kurvvan, zrIzatruJjayatIrthamArAdhayan, 'dukkhakkhao kammakkhao' iti praNidhAnadaNDakaM uccaran, devasya pArzve vividhaprArthanAvasare iti naravarmaprabandhaH // ikka phullaha mATi dei ji saggaha taNAM suha / evaDa karai ku sATi bapure bholi ma jiNavaraha // 56 // iti cAraNamuccarantaM nizamya navakRtvaH paThitena navasahasrAn tasmai nRpatirdadau / tadanantaraM ujjayantasannidhau gate tasmin akasmAdeva parvatakampe saJjAyamAne zrIhemAcAryA nRpaM prAhuH - 'iyaM chatrazilA yugapadAgatayo [ : ] puNyavatorupari patiSyati' iti vRddhaparamparA / tadAvAM puNyavantau, yadi gIH satyA bhavati tadA lokApavAdaH / tato nR[pa] tireva devaM 25 namaskarotu na vaya[mi]tyukte nRpatinoparudhya saGghana saha prabhavaH prahitAH / svayaM chatrazilAmArgaM parihRtya jIrNadurge navapadyAkaraNAya vAgbhaTadeva AdiSTaH / tatpadyAkRte vyayIkRtAstriSaSTilakSAH // // iti tIrthayAtrAprabandhaH // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 239 44. ekadA zrIpattane dvAtriMzadvihArakANAM pratiSThAM mahadutsavena prArabdhAM zrutvA vaTapatra (dra ) puranivAsI vasAhakAnhAkaH svayaMkAritaprAsAdabimbamAdAya zrIpattane pratiSThArthamAyayau / zrI[he]mAcAryAH pratiSThArthe'bhyarthitAH / tairmAnitam / itastasmin dine janasammardo jAtaH / rAtrau ghaTI maNDitA / ito vasAhasya bhogAdyupaskaro vismRtaH / tena ta[mAne]tuM gate asamaye lagnaghaTI vAditA / asau samAgataH / madhye pravezaM alabdhvA 5 lagnaghaTIM zrutvA viSi (Sa) NNaH / pratiSThApazcAjjano viralo jAtaH / kAnhAko'pyantaH pravizya gurUNAM caraNayorlagitvA bADhaM ruroda - ' madIyaM bimbaM prabho ! sthitam' / gurubhirUrdhvamavalokitam / lagnaM tadA vahamAnaM vilokyoktam- 'bho ! tvaM puNyavAn, lagnamadhunA'sti / paricchadaM kuru bimbapratiSThAyAm' / sa na manyate / gurubhiH pratiSThAM vidhAya uktam- 'yadi na manyase tathA (dA) devaM pRccha, etat tathyaM na vA ?' | 10 bimbenoktam-'bho ! tava bimbaM varSazatatrayAyuH / etAni varSatrayAyUMSi bhaviSyanti' / itaH kazcid vyavahArI stambhatIrthaM vANijyAya gataH / tatra tena zrIdevAcAryA namaskRtAH / pRSTam-'kimadya kalye nRpaH puNyakarma tanoti ? ' / 'dvAtriMzad vihArANAM pratiSThA jAtA / tasya ucha (tsa) vasya kiM karNa (varNya) te ?' / 'lagnaM vetsi ?', 'amukamanumAnam' / 'idaM lagnaM hemAcAryainirUpitaM na vA ? yadi nirUpitaM tadA ma [ha]t 15 [kSu]NNaM jAtam' / sa punaH pattanamAyayau / hemAcAryaiH pRSTam -'zrIdevasUrayo namaskRtA: ?' / svarUpamuktam / 'tvayA kAraNaM kimapi na pRSTam ?' 'mayA jJAtaM yadunnatima[sa]hamAnAH kathayanti' / itaH zrIdevAcAryAH pattanamAyAtAH / zrIhemAcAryAnnamaskaraNA[rtham ] Agacchato dRSTvA uktam- ' tapodhanA ! nRpagurUNAmarthe upavezanamAnayata' / zrIhemAcAryA vismitAH, yAvad vandanti tAvaduktam- 'he nRpaguravaH ! 20 ihA''syatAm' / hemA0 uktam- 'prabho ! mamopari kathamaprasAdaH ? prabhubhirahaM darzanaviruddhe pathi saJcaran dRSTaH zruto vA ?' / 'kathayata, pratiSThAlagnaM bhavadbhiH nirUpitaM na vA ?' / 'nirUpitam' / 'tatra krUrakartarIyogo'sti / etalagnaM pUrvakRtAnAmapi praasaadaanaamnrthhetuH'| 'bhagavan ! kiM kriyate ?' gurubhiruktam- " stokadoSaM bahuguNaM kAryaM kAryaM vicakSaNai: " iti vicintya yadamI prAsAdA mUlato'pyapAkRtya nUtanAstadA sarve'pi prAsAdAH sthiraM 25 syuH' / 'prabho ! etanna yujyate' / ' tarhi bhavitavyataiva balavatI / bhavatAM ko'parAdhaH' / 8845. ita ekadA zrIhemAcAryANAM [ ziSyaH ] yazazcandragaNi[ : ] stambhatIrthe gataH / tatra sukhAsanArUDhazcatuSpathaM vakramavalokya papraccha - 'kathamatra vakram ?' | 'asya jainaprAsAdasya devakulikAcatuSkamihAste tena kAraNena catuSpathaM vakram' / 'devakulikA nipAtya saralIkR(kri)yatAm' / tAsu pAtyamAnAsu goSThikaiH kalakalaH kRtaH / tathApi 30 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 240 kumArapAlacaritrasaGgrahaH pAtitA eva / tairgoSThikaiH zrIdevAcAryabhaktairguravo vijJApitAH / taistu hemAcAryANAmupAlambho dattaH / te tu gaNernyUnamadhikaM na manyante / uktaM- 'prabho ! rAjJA 1440 prAsAdAH kAritAH / catvAro nyUnA jJeyA: ' / zrIdevAcAryairuktam taM kiMpi kayaM mahisAsureNa puvviM kayAi duccinnaM / teNa bhavANIbhavaNe ajja vi mahisA vahijjaMti // 55 // hemA0 ruktam- 'mRtAnAmupari zakaTAni yAntu' / itaH zrIhemAcAryAH pauSadhAgAre gatAH / pratikramaNAnte nRpaM prAhuH - bhavadbhiH zrIdevAcAryAnAM (NAM) pauSadhAgAre gantavyam / kiJcit kumukhitA: (? kupitAH) santi / nRpastvacchUraM bhaNitvA na gataH / zrIdevAcAryaiH zAkambharyA upari vihAraH kRtaH / tatra vIsaladevanRpatinA kR[ta] sanmAnAH santi / 10 ekadA zrIkumArapAladevena pradhAnAn preSya zrIpattane AkAritAH / devakulikAcatuSkavyati[ka]re prAsAdacatuSkaM dattam / ekaH zrIsuvarNagirimaNDanaH zrIpArzvanAthasya, dvitIyastalahaTyAM jAbAlipurIyaH, tRtIyo naDUle zrIyugAdidevasya caturtho gUndaujapure zrIzAntinAthasya / 46. ekadA nRpeNa pRSTAH - 'ete prAsAdA: kiyacciraM sthAsyanti ?' | 'deva ! 15 tvajjIvitAvadhi:' / 'ko'narthakArI ?' / 'tvadbhAtRputro ajayI' / 'prabho ! yadyevaM tarhi hanyate' / 'rAjan ! tiSThatu' / eSa paryAloca: prabhUNAM ziSyena (Na) bAlacandreNa zrutaH / tasyAgre uktaH / sa naMSTvA gataH / SSSS47. ita ekadA rAjJi pauSadhAgAraniviSTe gaNinA paTI ekA vitatya nRpAya darzitA / nRpeNoktam- 'kathameSA paTI lAJchanA''kulA dRzyate' / 'deva ! maduro rudhireNa ' / 20 nRpaH kruddhaH / sa ko yena mama guroraGgAd rudhiraM kRSTam ?' | 'deva ! IdRzA ucchRGkhalA dvijA eva, aparaH kaH' / kathaki (mi)ti pRSTe-roheDakasthAne devaM nantuM gatAH / tatraina dvijena gavAkSya (kSa) rUDhena kakkarakaH kSiptaH / zirasi lagnaH / rudhiraM niHsRtam / ziSyairapyupekSitam / mayA saMvRtya muktA kadAcit jJAsyate / eSA sA' / nRpaH kupitaH san gaNi dalapatiM kRtvA candrAvatI za]dhArAvarSaM saha prahitya azvasahastraiH 12 samaM prAhiNot 25 | dhArAvarSastu TalitaH - 'dvijAnAM sutA [ nA]mupari kiM gamyate' / gaNinA grAme veSTite dvijA varcasaM karttu ni[:] sRtAH / gaNinoktam- 'yathAnyAyaM kuruta, tadA dvijA na, adhunA dvijA:'- ityabhidhAya paTI darzitA / 'tadA mayA pratijJAtamAsIt, yad bhavatAM rudhireNa imAM raJjayAmi / iSTadevatAM smarata' / tairuktam- 'adhunA tvameveSTadevatA / yad rocate tad vidhIyatAm' / itaH kuNDI samAnItA / tatra dvijAnAmaGgulIcIraNaM vidhAya sA rudhireNa Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 241 bhRtA / tatra paTI raJjitA / dvijA uktA-gehAn tyaktvA yAta' / teSu bahi:sthiteSu prAkAraM khaNDazaH kRtvA gehAMzca iGgAlAn vApya punaH / pattane samAyAtaH / ito nRpatinA uktam'kSemeNa samAyAtAH ?' / 'deva ! dhArAvarSastvadAjJAmatikramya sthitaH' / nRpeNa dezatyAgo dattaH / varSatrayeNa azva 500 dattvA punarAyAtaH / / iti roheDAdvijAnAM prabandhaH // 48. ekadA jAlyodhare jinarathayAtrAyAM jAyamAnAyAM dvijaiH kandalaM kRtvA rathabimbaM bhagnam / zrAvakaiH dvijAH kuTTitAH / yAvat te pattane rAvAyAM yAnti, tAvat pUrvameva zrAvakaH prabhavo jJApitAH / itaH pratikramaNaprAnte gurubhirnRpAya sambhAlitam / prAtadvijairAyAtairnRpeno(No)ktam-'yUyaM mlecchA dharmasthAnabhaGgAt, ato nagaraM tyaktvA dezatyAgaM yAta' / taiH prabhavo vijJaptA:- 'paraM kva yAma: ?' / tato gurubhiruktam-'narakaM (nagaraM ?) 10 tyaktvA dezatyAgaM yAta' / anyasImAyAM tiSThata / puramudvasaM kRtam / / 649. atha guravaH pUrNAyuSazcaturazItivarSAyuH pratipAlya dina 3 anazanaM AdAya, nRpe'samAdhipare AhuH-'mA viSIda, bhavatAmapi SaNmAsAnte mRtyuH' / ta[ta]: samAdhinA rAmacandraM svapade saMsthApya paJcaparameSThismRtiparAstridivaM jagmuH / tadanu mahotsavapurassaraM saMskAre jAte nRpe[Na] zikhAM matvA bhasmakaNaH svazirasi kSiptaH / 15 laghujanena kaNe utpATite gartA patitA / sA hemakhaDa iti prasiddhA jAtA // // iti prabhUNAmavasAnaprabandhaH // 8850. zrIhemacandrasUrayaH zrIkumArapAladevasya pUrvabhavaM kathayAmAsuH / mahArAjazrIkumArapAladevasya... sthAnAntaraM iti vyatikarAnmahArAjaM mutkalApya sIdhu(siddha)pure yAtvA nadIsamIpe bhavyaramaNapradeze tribhuvanasvAminI vidyAmArAdhayituM pravRttAH / 20 tRtIyadivasaprAnte'rddharAtrau devI prakaTIbabhUva / tayA'bhiprAye pRSTe bhaNitam-'paramezvari ! zrIkumArapAladevasya pUrvabhavaM kathaya' / sA prAha-'mAlavakasandhau parvatamadhye jayata(nta)nAmA bhillo vasati / anyadA vANijyakArakajesalanAmA bahvI valIvardAvalI gRhItvA jayantabhillapallyAH samIpe jalA''zraye sthitavAn / careNa dRSTvA jayantasya vRttAntaH kathitaH / jayantena sArtho gRhItaH / ke'pi kvApi naMSTvA sArthikA jagmuH / 25 jesalavANijyakArakeNa mAlavikarAjJo dvAraM baddham / rAjJA''kArya sanmAnitaH / rAjJA jagade-'yat tvadIyaM jagAma tad gRhANa mama pArdhAt / ahamAtmIyaM tasya pArvAd Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 kumArapAlacaritrasaGgrahaH grahISyAmi / tvayA mama ca pArzve stheyam' / 'Adeza: pramANa' miti bhaNitvA sthitaH / prastAve rAjJA sa senAnI kRtaH / jesalavANijyakArakaH kaTakaM gRhItvA pallIM bhaGktvA sarvaM vinAzayAmAsa / jayantaH palAyAJcakre / tena kopAjjayantaputro bAlako mAritaH / tata ujjayinyAM gatasya rAjaprasAdo babhUva / jayantaH pallIpatirekAkI bhrAntvA gaGgAyA5 staTe gataH san caurikayA bAlavRddhAn mArayati / krUracitto babhUva / kadAcit zrIyazobhadrasUrayo gra (gR) he caTitAH / ahaM mArayiSyAmIti bhaNitam / bhaNitaM pUjyaiH'tvayA bahavo lokA vinAzitAH / agre'pi bahupAtakamarjitam ' - ityAdi[vacanena] zrIyazobhadrasUribhirbodhitaH / jIvavadhe niyamaM jagrAha / gaGgAtaTaM parityajya tilaGgadeze aNaghauranagare IzvaravyavahAriNo gRhe thAvarInAmnI karmakarI, tasya (syA) gRhe sthitaH / 10 tayA vyavahAriNA ca putrabuddhyA gaNita: / tatrastho jIvadayAM pAlayati / anyadA zrIyazobhadrasUyo'naghapure samAjagmuH / mama guravaH samAgatAH / mama bhAgyaM jAgartti / sadA gurUNAM pArzve upaviSTastiSThati / anyadA IzvaravyavahAriNA pRSTa:- ' adyakalye kva yAsi, gRhe na dRzyase / tenoktam- 'gurUNAM pArzve dharmaM zRNomi / vyavahAriNA bhaNitam- 'ke te gurava:' / tena varNanA kRtA / mahAmahezvaro vyavahArI gurUNAM samIpe gataH / jainadharmaM zrutvA 15 sakuTumbo jaino babhUva / anyadA devakulaM kAritam / zrIyazobhadrasUribhiH pratiSTA (SThA) kRtA / IzvarastrikAlaM devapUjAM karoti / caturmAsakadine jayantaH [tena] sAkaM devagRhe nItaH / tenoktam-'vItarAgaM na pUjayasi ?' / jayantenoktam- 'mama [pA ]rzve kimapi dravyaM nAsti yena puSpANi gRhItvA pUjayAmi' / vyavahAriNA bhaNitam- 'amUni puSpANi gRhANi(Na)' / tenoktam- 'mamaibhiH puSpairdevaM pUjayataH kiM puNyam ?' / tena dyUtena pUrvaM 20 jitAn viMzatikaparddakAn vyayitvA puSpANi gRhItvA vItarAgaH pUjitaH / gurusamIpe upavAsazca kRtaH / bhojanavelAyAmAtmArthaM bhojanaM pariveSya munInAM dattam / AtmAnaM kRtArthaM mene / prastAve zubhadhyAnena mRtvA caulukyavaMze tihuaNapAlagRhe kumArapAlo babhUva / devapUjAprabhAveNa rAjyaM jAtam / pUrvabhave jIvadayAprabhAveNa amAriH kRtA / etat kumArapAladevo na mAnayati / zrIhemasUribhirbhaNitam- 'li ( ti )laGgadeze aNadhaurapattane 25 vyavahAriNo gRhe thAvarInAmakarmmakarI sA pRSTavyA' iti pratyayArthaM rAjJA AtmIyasAlako mutkalitaH / tatra gatena tena sarvaM karmakaryAH zrutam / taddinAdArabhya zrIkumArapAladevaH paramazrAvako babhUva / jesalavaNijArako bAlakahatyAkArI rAjJA niSkAsitaH / svakIyapApaM jJAtvA kArpaTikIbhUya kAvaDa (DaM) skandhe kRtvA kedAraM namaskRtya zrIsomezvare gaGgodakakumpAn DhAlayati / tatprabhAvAt karNarAjagRhe zrImayaNalladevyAH 30 zrIjayasiMhadevo babhUva / zrIkumArapAladevena saha zrIjayasiMhadevasya pAzcAtyabhavAd vairaM Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 kumArapAladevaprabandhaH / saJjAtam / iti kumArapAladevasya zrIhemasUribhiH pAzcAtyabhavo bhaNitaH / AjJAvatiSu maNDaleSu vipuleSvaSTAdazasvAdarAd, abdAnyeva caturdaza prasRmarAM mAriM nivAryojasA / kIrtistambhanibhAn caturdazazatIsaGkhyAn vihAranasau; klRptvA nirmitavAn kumAranRpatijaino nijaino vyayam // 57 // 5 ekadA zrIkumArapAlenoktam dhanamaharahardattaM svIyaM yathArthitamarthine, kRtamarikulaM nArIzeSaM svakhaDgavijRmbhitaiH / praNayini jane rAgodreke ratirvihitA ciraM; kimaparamataH karttavyaM nastanAvapi nAdaraH // 58 // 6651. ekadA nRpasyA''yuHkSaye jAte nRpenanA(NAna)zanaM jagRhe / ito'jayapAlena etya parigrahaM parAvRtya bhANDAgAre svamudrA dattA / nRpeNa jalamAnAyitam / mRtpAtreNAnItam / nRpeNoktam-'ziprA kv?'| 'bhANDAgAre......kathaM na uddhaTati' / 'deva ! ajayapAlena mudrA dattA' / nRpeNoktam-'mayi satyapyajayapAlAjJA ?' niHzvAsaM muktvA karAd mRtpAtraM tyaktam / itazcAraNenoktam 15 kumaraDa kumaravihAra, ittA kAMI karAviyA / tAMha kuNa karisyai sAra, sIpa na AvaI saI dhaNI // 59 // iti niHzvAsasamaM ziprA bhagnA / nRpastridivaM yayau / AyurvarSa 81 / varSa 50[tame]rAjyaM jAtam, tadanu varSa 30 [yAvad rAjyaM kRtam] // iti kumArapAlaprabandhaH samAptaH // 20 atha ajayapAlaprabandhaH 8852. tadanu ajayapAladevo rAjye niviSTaH / tena prabhoH ziSyasya bAlacandrasya prItyA rAmacandramAhUyokta:- tAmramayaH paTTo dhmAtaH samAnItaH rAjJA / bhavatA upavizyate / svarNapaTTAnamokSayat(?) / mayA tvayaM muktaH / iha satvaramAsyatAm / rAmacandrastu mahivIDhaha sacarAcaraha jiNi siri dinhA pAya / tasu atthamaNu diNesaraha hoi ta hou cirAya // 60 // 25 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 kumArapAlacaritrasaGgrahaH iti bhaNan paTTe niviSTaH / jvAlAmukhe niryayau / rAmastridivaM gataH / bAlacandra[:] paTTe niviSTaH / ito nRpo dvijavAkyAd nRpakIrtanAn pAtayitumArebhe / kRSNaveSo mahiSArUDho mudgarakaraH, mudgarakarairdvijairvRtaH / yamakaraNamiti nAma dhArayan kumArapAlaprAsAdAn 5 pAtayati / tapodhanAH pattanaM vihAya dizodizaM jagmuH / 6653. athaikadA zrIhemAcAryeSu satsu rAjJA uktam-'prabho ! ekasmin zAsane pakSadvayI kA ? / eke caturdazI manyante, eke pUrNimAM manyante / tata ekameva bhavati tadA ramyam / zrIhemasUriNA pUrNimApakSIyAH sumatasUraya AhUya uktAH-'yad nRpaH kathayati, ekasmin dharme bhedaH kaH / tataH pUrNimAyAM pratikramaNaM samastamapi saGgha vayamAdara10 yissyaamH| yadi pratiSThAM yUyaM manyadhvam' / tairuktam-'paryAlocya prAtanivedayiSyAmaH' / gurubhirAhato mArgo moktuM na yujyate, sthAtuM ca na zakyate rUsau kumaranariMdo ahavA rUsaMtu liMgiNo savve / punnimasaDDhapaiTTA sumatasUrihiM no mukkA // 61 // iti gAthAM sthUlAkSarailikhitvA sthApanAcArya Alake muktvA praNaSTAH / prAtarAkAraNe gate 15 janAH patrikAmAdAya prabhUNAM darzayAmAsuH / prabhubhiruktam- 'naSTAH kiyad yAsyanti / adhunaiva AnAyyante, paraM santu' / te bhayabhItAH kuGkaNe gatAH / tatra videze ko'pi nopalakSayati, nA''yAti / atyantaM duHkhitAH santi / ekadA tanugamanikAyAM gatairAkulItaruM dRSTvA gUrjarAtrAM saMsmRtya tAmanu pherakAn dadatAM hRdayasaGghaTTaH samajani / 8854. ito'jayapAlarAjye pUrNimApakSIyaH sAmantasiMhanAmA mantrI / tena nRpo 20 vijJaptaH-'deva ! pUrvarAjJi sati bhavAnmAvaThiM(?) bhrAntaH zrIhemAcAryairasmadguravo niSkAsitAH / devasya rAjye te yujyante / yadyAdezo bhavati tadA''nAyyante / nRpAjJayA''hUtAH / jano vakti 'amI ke ?' / 'bhAvaThikAH', 'varAkAH santu' / ita: sAmantasiMho mRtaH / ekadA''cAryo laJcikAn paridhAya talikaiH prahataistanugamanikAyAM yAti / itaH kumAraguruM prahlAdaM prAsAdagavAkSasthaM vIkSya prAha-'kapoto yAM zAkhAyA25madhivasati sA zuSyatitarAm' / ita: prahlAdenoktam-'AcArya ! zRNu, etat satyameva 1. B rUsei hemasUrI u / 2. B 0saDDi0 / 3. B na hu cattA punnagaccheNa / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 kumaarpaaldevprbndhH| gate hemAcArya kumatitimiradhvaMsataravau, svapakSakSemArthaM kA paTa]paTubhiH kaizcidadharaiH / zritaH sAmantAkhyaH sapadi sa hi paJcatvamagamat, kapoto yAM zAkhAmadhivasati sA zuSyatitarAm // 62 // ita AcAryaH kRSNamukhaH svopazrayaM yayau / cintitam-devatA''rAdhanaM vinA 5 manorathAnAM siddhirna / ato raivatakai gatvA devIM ambAM paritoSya hemAcAryasamo bhvissyaami| tatra gatastapazcaraNaM prArebhe / upavAsatrayaM tadanuM talahaTTikAyAM pAraNam / ekaH paricaryAkaraH / evaM mAsa 2 tapaHprAnte devyambA pratyakSA jAtA-'kAryaM vada' / tenoktam'gUrjarAtrAyAM na / anyatra gcch'| tenoktam-'mamApyatraiva paDapa(?)masti' / ambikayoktam-'tarhi yAhi' / tenoktam-'yadi etat satyaM karomi tadAhaM ......' ambikayA 10 hemAcAryanRpamUoradhiSThAyikAvuktau- 'yadeSa bhavadyazaH samIhate' / tAbhyAM pavanayogAd yamalaparvatAntare kSiptazcUrNitazca / kSullakenAvalokamAne rajohatiH prAptaH / tAmAdAya samAgataH / 6655. atha [ajayapAlena] prAsAdeSu pAtyamAneSu yamakaraNaM tAraNadurgopari sannaddham / prAtaH prayAsyatIti zrutvA vasAhaAbhaDamukhyaH[saGghaH] paryAlocitavAn- 15 vilokayata, zrIkumArapAladevena prAsAdAH kAritAH / anena durAtmanA pAtitAH / ko'pi na vetsyati yannRpaH zrAvako'bhUnna vA / yadyeSa tAraNadurgaprAsAdo rakSituM zakyate tadA bhavyam / sIlaNakautigiA vinA'nyopAyo nAsti / tasya gRhe calata / [gatastatra] saGghastenAbhyutthitaH / karau saMyojya uktam-'mayi viSaye mahAn prasAdaH / kiM kAryam ?' / 'bho ! tvaM vetsi, pUrvanRpeNa prAsAdAH kAritAH, anena pAtitAH / ekastAraNa- 20 durgasyAvazeSo'sti so'pi prAtaH patiSyati / yadi tvayA rakSyate, anyaH ko'pyupAyo nAsti' / 'eSa bhavatAM pramAdaH / pUrvaM jJApito'bhUvaM tadaiko'pi nApatiSyat' / 'yajjAtaM tajjAtam / tvayA'muM rakSatA sarve'pi rakSitAH' / saGghaH satkRtya visRSTaH / sa nRpasamIpaM gata:- 'deva ! mutkalApayAmi' / 'bho ! kva yAsi ?' / 'deva ! vayamutpannabhakSakAH / sarve bhakSitam / kvApi rA(A)yatane gatvA kR(tva)nnAmnA draviNamAdAya punressyaamH'| 25 nRpeNoktam-'yadi pattanaM vihAya yUyamanyatra yAta, tadA'haM lajje / avasaraM dAsyAmi' / 'deva ! [adya] avasaro bhavati vA yAmi' / 'tarhi sajjatAM kRtvA sandhyoparyehi' / nRpeNa sarvaH ko'pyAhUtaH / prArabdhaM prekSaNam / itaH sIlaNena iSTikAH samAnIya pAtitAH / mRttikArAsabhAni raGgAntaH samAjagmuH / pAnIyaM ca / kaTikastvAkArita:-'prAsAdaM kuru' / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tena kRtaH madhye ekasya devasya sthApanaM kRtam / dhvajA''ropaM kRtvA'gre nRtyaM kRtvA uktam-'deva ! gajAntA lakSmIH, dhvajAnto dharmaH / ato'hamamuM nirmAya kRtakRtyo jAtaH / zayanaM vidhAsye'- iti mukaTIM kRtvA suptaH / putreNAgatya devakulikA pAtitA / sIlaNaH paTIM tyaktvA utthitaH san prAha- 're ! kenedaM pAtitam ?' / 'bhavato jyeSThaputreNa' / 5 sIlaNena sa capeTayA hataH-ra! tvamasyApi sadRzo na ? / etasyApi nRpate-naH ! / anena svapitari mRte tasya kIrtanAni pAtitAni / tvayA mama jIvato'pi pAtitam / mama mRtyurapi na pratIkSitaH' / iti zrutvA nRpasya netrayornIraM papAta / 'sIlaNa ! kiM kathayiSyasi (kathayasi) ? deva ! vimRzasva tathyamidamatathyaM vA / gRhasthaH kIrtanaM kArayati / yAvanmama ko'pi bhaviSyati tAvadasya sArA bhaviSyati' / 'ye patitAste 10 patitAH, zeSAH santu' / eka evAvazeSo'sti / yastava nAmnA / yamakaraNaM vyAvartyatAm / itthaM kRte prAsAdAzcatvAra udgAritAH / iti tAraNagaDhaprAsAdarakSaNaprabandhaH // 56. atha rAjyAd varSe tRtIye paryuSaNaparvaNi thArApadrIye prAsAde zrAvakA militAH / AbhaDavasAhena uktam-'samayaM vilokayata / yatra tapodhanAnAM sahasrA Asan 15 tatrAdya sa ko'pi na dRzyate, yasya mukhAt pratyAkhyAnamapi kriyate / kvApi ko'pi tapodhanaH puramadhye zruto dRSTvo vA ?' / ekena karNe pravizya uktam-'yad rAjaputravATake dharaNigaH zreSThyasti, tena jaGghAbalaparikSINAH svaguravaH sthApitAH santi cchannam' / tadanu vasAhastasya gRhe gataH / tenAbhyutthitaH / pAdamavadhAryatAm / 'adya sAMvatsarikaparvaNi tapodhanAn darzaya' / tenoktam-kva tapodhanAH / ' / 'santi' / tena bhUmigRhe nItvA guravo 20 darzitAH / vasAhastu caraNayornipatya rodituM pravRttaH- 'bhagavan ! sa ko'pi nAsti, yo amuM durAtmAnaM nRpaM zikSayati' / gurubhiruktam-'zaktirasti, paraM sAnnidhyakartA ko'pi vilokyate' / vasAhastu tasyaiva zreSThinaH zikSAM dattvA yayau / guravo japtuM pravRttAH / 6657. itastRtIyadine nRpasya kubuddhirjAtA / tadIyau dhAGgA-vaijaliAkhyau padAtI staH / tayormAtA suhAgadevI sA svairiNyasti / sA nRpeNAnIyAndhakAre 25 sthApitA'sti / itaH sandhyAvasare vaijalikaH pItvA samAyAtaH / nRpeNa hAsye prArabdhe uktam-'re ! yAcasva svairam' / tenoktam-'deva ! adhunA'vasarayogyaM dIyatAm' / nRpeNoktam-'upavarikAyAM vraja / paraM vadanaM nAvalokanIyam' / sa tatra gataH / itaH pRSThe nRpo dIpakara: samAyayau / tenAmbA dRSTA / savitryA putro dRSTaH / parasparaM lajjitau / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAladevaprabandhaH / 247 vaijalena dhAGgAgre uktam-'nRpeNaivaMvidhaM hAsyamakAri, tadahaM mariSye' / tena sAkSepamuktam'mArayiSye na vadasi, mariSye vadasi / amuM mArayiSyAva:' -iti nizcitya sthitau / nRpastu rAjapATyAM niryayau / sandhyAyAM sukhAsanAsIno'ndhakArapratolyAM pravizan vaijalena kapATapazcAnnirgatya dhAGgAkena saha sthitena ubhAbhyAM nRpo hataH / kalakale jAte dhAGgAko hataH, vaijalo naSTaH / rAjA tu tatraiva papAta / jano dizodizaM gataH / ito 5 labdhasaJjastRSito rAjA riGan pratolIpratyAsanne tantuvAyagRhe praviSTaH / garttAyAM mukhe vAhene (pAtite) tantuvAyena lakuTo kSiptaH svA(zvA)naM matvA / tena vidIrNazirAH papATha dhAMgA dosu na vaijalyA navi sAmaMtaha bheu / jaM muNivara saMtAviA taha kammaha phala ehu // 63 // iti vadan pIDayA mRtvA zvabhraM yayau / / // ityajayapAlaprabandhaH // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatArthikavisomaprabhAcAryakRta kumArapAlapratibodhanAmakabRhatprAkRtagranthasya aitihyasArAtmakaH sakSepaH / prathamaH prastAvaH / 881. granthakArakRtA prastAvanA / causu disAsu pasariyaM mohabalaM nijjiuM payaTTo vva / payaDiyadhammacaukko caudeho jayai jiNanAho // 1 // taM namaha risahanAhaM nANanihANassa jassa aMsesu / alikasiNo kesabharo rehai rukkhe bhuyaMgo vva // 2 // taM saraha saMtinAhaM pavannacaraNaM pi jaM caraNalaggA / tiyasakayakaNayapaMkayamiseNa sevaMti nava nihiNo // 3 // kajjalasamANavannaM sivaMgabhUyaM nisiddhamayamAraM / parihariyarAyamaiyaM duhA namasAmi nemijiNaM // 4 // majjha pasIyau pAso pAse jassoragiMdaphaNamaNiNo / dippaMti sattadIva vva satta tattAI pAyaDiuM / / 5 / / so jayai mahAvIro sarIraduggAo bhAvariuvaggo / ciramannapANarohaM kAuM nivvAsio jeNa // 6 // vitthAriyaparamatthaM aNaggharayaNAsayaM suvannapayaM / dogaccadalaNaniuNaM namaha nihANaM va jiNavayaNaM // 7 // jesiM tuDhei laTThi va lahiu maMdo vi akhaliyapaehiM / visame vi kavvamagge saMcarai jayaMtu te guruNo // 8 // 10 15 : Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 5 10 kumArapAlapratibodhasakSepaH kaiNo jayaMtu te jalahiNo vva uvajIviUNa jANa payaM / anne vi ghaNA bhuvaNe kuNaMti dhannANa ukkarisaM // 9 / / jalahijalagaliyarayaNaM va dullahaM mANusattaNaM lahiuM / jiNadhammammi payatto kAyavvo buddhimaMteNa // 10 // saggo tANa gharaMgaNaM sahayarA savvA suhA saMpayA / sohaggAiguNAvalI virayae savvaMgamAliMgaNaM // 11 / / saMsAro na duruttaro sivasuhaM pattaM karaMbhoruhe / je sammaM jiNadhammakammakaraNe vaTuMti uddhArayA // 12 // sappurisacarittANaM saraNeNa payaMpaNeNa savaNeNa / aNumoyaNeNa ya phuDaM jiNadhammo lahai ukkarisaM // 13 // puvvaM jiNA gaNaharA caudasa-dasapuvviNo carimataNuNo / cArittadharA bahavo jAyA anne vi sappurisA // 14 / / taha bharahesara-seNiya-saMpainivapabhiiNo samuppannA / pavayaNapabhAvaNAguNanihiNo gihiNo vi sappurisA / / 15 / / tesiM nAmaggahaNaM pi jaNai jaMtUNa punnapabbhAraM / saggApavaggasuhasaMpayAu saMpADai kameNaM // 16 // saMpai puNa sappuriso ekko sirihemacaMdamuNiNAho / phuriyaM dUsamasamae vi jassa louttaraM cariyaM / / 17 / / duio ya daliyariucakkavikkamo kumaravAlabhUpAlo / jeNa daDhaM paDivanno jiNadhammo dUsamAe vi // 18 // kevalanANapaloiatailokkANaM jiNANa vayaNehiM / puvvanivA paDibuddhA jiNadhamme jaM na taM cujjaM // 19 // cujjamiNaM jaM rAyA kumAravAlo parUDhamicchatto / chaumattheNa vi pahuNA jiNadhammaparAyaNo vihio / / 20 / / tuliyatavaNijjakaMtI sayavattasavattanayaNaramaNijjA / pallaviyaloyaloyaNaharisappasarA sarIrasirI // 21 / / AbAlattaNao vi hu cArittaM jaNiyajaNacamakkAraM / bAvIsaparIsahasahaNaduddharaM tivvatavapavaraM // 22 // 15 20 25 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 250 62. aNahilapATakapuravarNanam muNiyavisamatthasatthA nimmiyavAyaraNapamuhagaMthagaNA / paravAiparAjayajAya[su] kIttimaI jayapasiddhA ||23|| dhammapaDivattijaNaNaM atucchamicchattamucchiANaM pi / mahukhIrapamuhamuharattanimmiyaM dhammavAgaraNaM ||24|| iccAiguNohaM hemasUriNo pecchiUNa cheyajaNo / saddahai adiTThe vihutitthaMkaragaNaharappamuhe // 25 // jiNadhamme paDivattiM kumaranariMdassa loiDaM loo / pattiyai vva ciraMtaNabhUmivaINaM pi aviappaM ||26|| siva hakahage visayaM vIrajiNe seNieNa naravaiNA / jIvadayaM kAraviDaM na sakkio kAlasoyario ||27|| dUsamasamae vi hu hemasUriNo nisuNiUNa vayaNAI / savvajaNo jIvadayaM karAvio kumaravAleNa // 28 // tatto duve vi ee imammi samae asaMbhavacarittA | kayakayajuyAvayArA jiNadhammapabhAvaNapahANA ||29|| duha vi imANa cariyaM bhaNijjamANaM mae nisAmeha / vittharai jeNa sukayaM thirattaNaM hoi jiNadhamme ||30|| jai vi cariyaM imANaM maNoharaM atthi bahuyamannaM pi / taha vi jiNadhammapaDibohabaMdhuraM kiM pi jaMpemi ||31|| bahubhakkhajuyAi vi rasavaIe kiMci bhuMjaMto / niyaicchANurUvaM puriso ki hoi vayaNijjo ||32|| kumArapAlacaritrasaGgrahaH atthi mahImahilAe muhaM mahaMtaM mayaMkapaDibimbaM / jaMbuddIvachaleNaM nahalacchi daTTumunnamiyaM ||33|| tuMgo nAsAvaMso vva sohae tiyasapavvao jattha / sIyA- sIoyAo dIhA diTThIo va sahaMti // 34 // tatthAroviyaguNadhaNunibhaM nalADaM va bhArahaM atthi / jattha virAya viulo veyaDDo rayayapaTTo vva ||35|| Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 kumArapAlapratibodhasakSepaH jaM gaMga-siMdhusariyAmuttiyasariyAhisaMgayaM sahai / tIravaNapaMtikuMtalakalAvarehaMtaperaMtaM // 36 // tatthatthi tilayatullaM aNahilavADayapuraM ghaNasuvan / peraMtamuttiyAvalisamo sahai jattha siyasAlo // 37 // garuo gujjaradeso nagarAgaragAmagoulAinno / suraloyariddhimayavijayapaMDio maMDio jeNa // 38 // jammi niraMtarasurabhavaNapaDimaNhavaNaMbupUrasitta vva / sahalA maNorahadumA dhammiyaloyassa jAyaMti // 39 // jattha sahati suvannA kaMcaNakalasA ya suragharasiresu / gayaNabbhamakhinnanisaNNakhayarataruNINa pINathaNA // 40 // abbhaMlihasuramaMdirasiravilasirakaNayakeyaNabhuehiM / / naccai va jattha lacchI suTThANanivesaharisavasA // 41 // jattha maNibhavaNabhittIsu pecchiuM attaNo vi paDibiMbaM / paDijuvaisaMkirIo kuppaMti piesu muddhAo // 42 / / jammi mahApurisANaM dhaNadANaM niruvamaM nieUNa / ajahatthanAmao lajjio vva dUraM gao dhaNao // 43 // jassi samaccharamaNA jalAsayA na uNa dhammiyasamUhA / kamalovakArayA sUrarassiNo na uNa sappurisA // 44 // jattha ramaNINa rUvaM ramaNijjaM pecchiUNa amarIo / lajjaMtIo va ciMtAi kaha vi nidaM na pAvaMti // 45 // 10 15 20 883. caulukyavaMzIyarAjAvalIvarNanam / tatthAsi mUlarAo rAyA colukkakulanahamayaMko / jaNiyA jaNANukUlA mUleNa va jeNa nIilayA // 46 // jasapuMDarIyamaMDalamaMDiyabaMbhaMDamaMDavo tatto / khaMDiyavipakkhamuMDo caMDo cAmuMDarAyanivo // 47 // tatto vallaharAo rAyA raivallaho vva ramaNijjo / jeNa turaehiM jagajhaMpaNu tti kittI jae pattA // 48 // 25 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tatto dullaharAo rAyA samaraMgaNammi jassa kare / karavAlo chajjai jayasirIi mayaNAhitilao vva // 49 / / tatto bhImanariMdo bhImo vva payaMDabAhubalabhImo / aricakkaM akkamiuM pAyaDio jeNa paMDujaso // 50 // to kaNNadevanivaI jassAsijalaMmi vilasiyA suiraM / jasarAyahaMsasahiyA jayalacchI rAyahaMsI vva // 51 // tayaNu jayasiMhadevo payaMDabhuyadaMDamaMDave jassa / kittipayAvamiseNaM cirakAlaM kIliyaM mihuNaM // 52 / / tammi gae suraloyaM kAuM va suresareNa saha mittiM / kamalavaNaM va diNiMde atthamie mauliyaM bhuvaNaM // 53 // tatto pahANapurisA niyamaimAhappavijiyasuraguruNo / rajjamaNAhaM daTuM japaMti parupparaM evaM // 54 / / 10 15 664. kumArapAlavaMzavarNanam / Asi siribhImadevassa naMdaNo jaNiyajaNamaNANaMdo / kayasayalakhoNikhemo nAmeNaM khemarAautti // 55 / / tassa taNao tiNIkayakaMdappo dehasuMdaratteNa / devappasAyanAmo devapasAyaNapahANamaNo // 56 / / tassaMgaruho garuo pararamaNiparaMmuho mahAsUro / tiyasasarisarisakittI tihuyaNapAlo tti nAmeNa // 57|| tassa suo teyassI pasannavayaNo suriMdasamarUvo / devagurupUyaNaparo parovayArujjao dhIro // 58 // dakkho dakkhinnanihI nayavaMto savvasattasaMjutto / sUro cAI paDivannavacchalo kumaravAlo tti // 59 / / eso juggo raJjassa raJjalakkhaNasaNAhasavvaMgo / tA jhatti Thavijjau nigguNehiM pajjattamannehiM // 60 // evaM parupparaM maMtiUNa taha gihiUNa saMvAyaM / sAmuddiya-mohuttiya-sAuNiya-nemittiyanarANaM // 61 // 20 25 Jain Educatiori International Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 253 253 kumArapAlapratibodhasakSepaH rajjammi pariTuvio kumAravAlo pahANapurisehiM / tatto bhuvaNamasesaM pariosaparaM va saMjAyaM // 62 / / tuTThahAradaMturiyagharaMgaNa nacciyacAruvilAsapaNaMgaNa / nibbharasaddabhariyabhuvaNaMtara vajjiyamaMgalatUraniraMtara // 63 / / sAhiyadisAcaukko cauvvihovAyadhariyacauvanno / cauvaggasevaNaparo kumaranariMdo kuNai rajjaM // 64 / / 5 665. kumArapAlasya dharmasvarUpajijJAsA / aha annayA viyaDDe bahuNo bahudhammasatthanANaDDhe / vippapahANe hakkAriUNa rannA bhaNiyamevaM // 65 / / kari-turaya-rahasamiddhaM nariMdasirikusumalIDhapayavIDhaM / laMghiyavasaNasahasso saMpatto jaM ahaM rajjaM // 66 // taM puvvabhave dhammo suhekkaheU kao mae ko vi / kajjassa daMsaNAo jANaMti hi kAraNaM niuNA // 67 / / tA dhammassa sarUvaM kahehi paribhAviUNa satthatthaM / jeNa tamAyAriUNaM karemi maNuyattaNaM sahalaM // 68 / / maNuyattaNe vi laddhe kuNaMti dhammaM na je vimUDhamaNA / te rohaNaM pi pattA mahaggharayaNaM na giNhaMti // 69 // to vuDDabaMbhaNehiM nivassa veyAisatthapannatto / pasuvahapahANajAgAilakkhaNo akkhio dhammo // 70 / / taM soUNa niveNaM phuriyaviveeNa ciMtiyaM citte / ahaha diyapuMgavehiM na sohaNo sAhio dhammo // 71 / / paMciMdiyajIvavaho nikkaruNamaNehiM kIrae jattha / jai so vi hojja dhammo natthi ahammo tao ko vi // 72 // tA dhammassa sarUvaM jahaTThiyaM kiM ime na jANaMti ? / kiM vA jANaMtA vi hu maM vippA vippayAraMti // 73 // iya ciMtAe nidaM alahaMto nisibharammi naranAho / namiUNa amacceNaM bAhaDadeveNa vinnatto / / 74 / / 25 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 254 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 66. vAgbhaTadevena kumArapAlasya hemacandrasUriparicayotpAdanam / tatra prathama hemacandraguruparamparAvarNanam / dhammAdhammasarUvaM nariMda ! jai jANiuM tumaM mahasi / khaNamekkamegacitto nisuNasu jaM ki pi jaMpemi // 75 / / Asi bhamarahio punnatallagurugacchadumakusumaguccho / samayamayaraMdasAro siridattagurU surahisAlo // 76 / / so vihiNA viharaMto gAmAgara-nagarabhUsiyaM vasuhaM / vAgaDavisayavayaMse rayaNapure puravare patto // 77 / / tattha nivo jasabhaddo bhaddagayaMdo vva dANaladdhajaso / verikaridalaNasUro unnayavaMso visAlakaro // 78 / / tammi nariMdamaMdiraadUradesammi gihiuM vasahiM / caMdo vva tArayajuo muNipariyario Thio eso // 79 // tassa suhArasasAraNisahoyaraM dhammadesaNaM souM / saMvegavAsiyamaNA ke vi pavajjaMti pavvajjaM // 80 // 15 anne gihatthadhammociyAI bArasavayAiM giNhati / mokkhatarubIyabhUyaM sammattaM AyaraMti pare / / 8 / / aha annayA nisAe sajjhAyajhuNiM muNINa soUNa / jasabhaddanivo saMvegaparigao ciMtae citte / / 82 // dhannA ee muNiNo kAuM je savvasaMgaparihAraM / paraloyamaggamekkaM mukkabhavAsA payaMpaMti // 83 // tA eyANa muNINaM payapaumanamaMsaNeNa appANaM / parigaliyapAvapaMkaM pahAyasamae karissAmi // 84 // evaM dhammamaNorahakaliyamaNo patthivo lahai nidaM / maMgalatUraraveNaM paDibuddho pacchime jAme // 85 // kayasayalagosakicco samattasAmaMtamaMtipariyario / kari-turaya-rahasameo patto siridattagurupAse / / 86 / / bhUminihiuttamaMgo bhattisamaggo guruM paNamiUNa / purao nivo niviTTho kayaMjalI bhaNiumADhatto // 87 / / 20 25 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasaGkSepaH bhayavaM ! dhannA tubbhe saMsArAsArayaM maNe dhariuM / je cattasavvasaMgA paraloyArAhaNaM kuNaha // 88 // amhArisA ahannA paraloyaparaMmuhA mahAraMbhA / aniyattavisayataNhA je ihabhavamettapaDibaddhA // 89 // aha jaMpiuM pavatto siridattagurU nahaMgaNaM sayalaM / tavasirimuttApaMtIhiM daMtakaMtIhiM dhavalaMto // 90 // muhasasipavesasuviNovamAidulahaM narattaNaM lahiuM / khaNamekkaM pi mAo buheNa dhamme na kAyavvo // 91 // [ atra granthakAreNa mUladevakathAnakaM varNitam / ] iya dhammadesaNAmayaraseNa settammi bhUmiNAhassa / hiyayammi samullasio jiNidadhammANurAyadumo // 92 // bhaNiyaM niveNa bhayavaM ! kahiyamiNaM ubhayabhavahiyaM tumae / anno pio vi savvo jaMpai ihabhavahiyaM ceva // 93 // tA samayammi vimuttuM taNaM va rajjaM viveyagirivajjaM / paDivajjiUNa dhammaM sahalaM kAhaM maNuyajammaM // 94 // tA vaMdiuM muNidaM niyamaMdiramAgao mahInAho / dhammovaesavisaraM sumaraMto gamai diyahAi // 95 // aha pAvaso payaTTo saMpADiyapahiyahiyayasaMghaTTo / samaraTTamAranaTTo kayaMbasaMdaTThaalivaTTo // 96 // jattha virahaggiDajjhaMtavirahiNIhiyayaladdhapasareNa / dhUmabhareNa ghaNamaMDaleNa maliNIkayaM gagaNaM // 97 // navamehapiyayameNaM samappiyaM jattha taDilayAloyaM / kaNayamayAbharaNaM piva payaDaMti disApuraMdhIo // 98 // navapAusanaravairajjaghosaNADiMDimo vva savvattha / jaggaviyavisamabANo viyaMbhio mehagajjiravo // 99 // nivaDaMti mANiNImANakhaMDeNa vilasamANasattIo / jassa jaladhArAo aNaMgasaradhoraNIoM vva // 100 // 255 5 10 15 20 25 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tassi carikhittesuM naravaiNA vAviyAI dhannAiM / tesiM daMsaNaheuM kayAvi rAyA viNikkhaMto // 101 / / tammi samae karisarohiM dhannamajjhAo puvvamuvakhaNiuM / puMjIkaesu niSphalataNesu pajjAlio jalaNo // 102 // tattha jalaNeNa DajhaMtaviggahaM gabbhaninbharaM bhuyagi / daTuM saMviggeNaM rannA paribhAviyaM eyaM // 103 / / ahaha imo gharavAso pariharaNijjo viveyavaMtANaM / bahujIvaviNAsakarA AraMbhA jattha kIrati // 104 / / evaM saMviggamaNo rAyA niyamaMdirammi saMpatto / hakkAriUNa pucchai egate sAvayaM egaM // 105 / / saMpai siridattagurU guNavaMto kattha viharai paese / so kahai DiMDuyANayapurammi muNipuMgavo atthi // 106 / / to rAyA rayaNIe kassa vi aniveiUNa nikkhaMto / turayammi samAruhiUNa DiMDuyANayapure patto / / 107 // siridattaguruM namiUNa tassa kahiUNa niyayavuttaMtaM / jaMpai saMpai kAuM aNuggahaM dehi maha dikkhaM // 108 / / guruNA vuttaM juttaM uttamasattassa tujjha naranAha ! / rajjaM taNaM va muttuM karesi jaM saMjamaggahaNaM // 109 / / na hi saMjamAu anno saMsAruccheyakAraNaM atthi / navajalaharaM viNA kiM nivvaDai davAnalaM ko vi // 110 / / rannA aNappamullaM ekkaM ekkAvaliM samappeuM / jiNadhammanimmalamaNA payaMpiA sAvayA evaM // 111 / / kAravaha jiNAyayaNaM imIe ekkAvalIi mulleNa / tehi vi taha tti paDivajjiUNa taM jhatti kAraviyaM // 112 / / taM atthi tattha ajja vi cauvIsajiNAlayaM jiNAyayaNaM / punnaM va muttimaMtaM jasabhaddanivassa jaM sahai // 113 // rannA puNa paDivannA siridattagurussa calaNamUlammi / aMtarariuvahadakkhA dikkhA nisiyAsidhAra vva // 114 / / 15 20 25 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasaGkSepaH egaMtarovavAse jA jIvaM aMbilaM ca pAraNae / kAhaM ti teNa vihiyA vayagahaNadiNe cciya painnA // 115 // suyasAgarapAragao sUripayaM pAviUNa jasabhaddo | bhuvaNe ciraM vihario paDibohaMto bhaviyavaggaM // 116 // sasamaya-parasamayaviU samae teNAvi niyapae Thavio / nijjiyapajjunnabhaDo pajjunno nAma varasUrI // 117 // aha jasabhaddo sUrI tivvatavaccaraNasosiyasarIro / niyaparivArasameo ArUDho ujjayaMtagiriM // 118 // revagiriMdamauDaM va sukayalacchIvilAsakamalaM va / bhavajalahijANavattaM va jiNaharaM gaNaharo patto // 119 // namiUNa neminAhaM pamajjiuM nivasiUNa tassa puro / pajjunasUripamuhaM niyaparivAraM bhaNai evaM // 120 // rAgaddosavimukko ciraseviyanANadaMsaNa-caritto / nicchayanaeNa titthaM appa cciya vuccae jai vi // 121 // taha vihu vavahArayeNa jo paeso paNaTTapAvANa / titthaMkarANa paehiM pharisio so paraM titthaM // 122 // iha dikkhApaDivattI nANuppattI vimuttisaMpattI / nemissa jeNa jAyA teNeso titthamujjito // 123 // annattha vi mellissaM nissaMdehaM duhAvahaM dehaM / tatto varaM satthe titthe itthe vi mellemi // 124 // * iya bhaNiyaM paccakkhai jiNapaccakkhaM cauvvihAhAraM / vAraMtassa vi pajjunnasUriNo saparivArassa // 125 / / paumAsovaviTTo paricattasamattagattaparikammo / sirineminAhapaDimAmuhapaMkayanihiyanayaNajuo // 126 // savvattha vi rAga-dosavajjio paramatattalINamaNo / muNipuMgavomuNiyAgamasavaNasamullasiyasaMvego // 127 / / puvvamahArasimaggo dUsamasamaye vi sevio sammaM / terasadiNAvasANe patto tiyasAlayaM sUrI // 128 // 257 5 10 15 20 25 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 258 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tatto pajjunagurU viyaraMto sayalasaMghapario sa / suttatthapayaDaNaparo parovayAraM ciraM kuNai // 129 // sattasuho suimuhao vAijjaMto samaggaloeNa / ThANayapagaraNarUvo jassa'jja vi phurai jasapaDaho // 130 // tassa guNaseNasUrI sIso varasaMjamujjao jAo / jassa guNa cciya bANA aMtarariuvagganiggahaNe // 131 // sIso khamaggalaggo tassAsI devacaMdasUri tti / caMdeNa va diyarAeNa jeNa AnaMdiyaM bhuvaNaM // 132 // kayasukayakumuyabohA caiurabaTharappamoyasaMjaNaNI / saMtijiNacarittakahA juNha vva viyaMbhiA jatto // 133 // je ThANaesu ThaviyA pajjunnamuNIsareNa dhammadumA / kAUNa tANa vivaiM te jeNa lahAviA vuddhiM // 134 // jassa calaNAraviMdaM carittalacchIvilAsavAsaharaM / muNibhamarehi~ amukkaM jiNamayamayaraMdaluddhehiM // 135 // so viharaMto mahImaMDalammi khaMDiyapayaMDabhAvariU / sayalabhuvaNekkabaMdhU dhaMdhukkayaM puravaraM patto // 136 // so tattha paNamaNatthaM samAgayANaM jaNANa paurANaM / saMsArAsArattaNapayAsiNi desaNaM kuNai // 137 // taM souM saMviggo sarIrasuMderavijiyasurakumaro / ekko vaNiyakumAro kayaMjalI bhaNiumADhatto // 138 // bhayavaM ! bhavaNNavAo jamma- jarA - maraNalaharihIraMtaM / maM nitthArasu sucArittajANavattapayANeNa // 139 // guruNA vuttaM bAlaya ! kiM nAmo kassa vA suo taM sa / to tassa mAuleNaM payaMpiaM neminAmeNa // 140 // zloka - 133 madhye caurabaThara0 iti pATho'sti AcAryavarya zrIdevasUriracitaprAkRtabhASAnibaddha zrIzAntinAthacaritre cauracaora0 iti pATho'sti paraM saMtijiNacarittakahA caurabaThareSu sarveSu pramodasaMjananIti caurabaThara0 pATho'pi saGgato'sti / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasaGkSepaH SSSS7. hemacandrasUrerjanmAdivRttAntaH / bhayavaM ! ihatthi hatthi vva moDhakulaviMjhasaMbhavo bho / kayadevagurujaNacco cacco nAmA pahANavaNI ||141 || nimmalakulasaMbhUyA bhUriguNAbharaNabhUsiyasarIrA / tassatthi gehiNI cAhiNi tti sA hoi maha bahiNI || 142 // jIe vimalaM sIlaM daTTu lajjAe caMdamA niccaM / caramajalahimmi majjai kalaMkapakkhAlaNatthaM va // 143 // tANa taNao eso niruvamarUvo pagiTThamaivihavo / bhuvaNuddharaNamaNoharacicaio caMgadevo tti || 144 // gabbhAvayArasamae imassa jaNaNIe suviNae diTTho / niyagehe sahayAro samuggao vuDDhamaNupatto // 145 // jA puppha-phalAraMbhI tatto muttUNa maMdiraM majjha / annattha mahArAme maNAbhirAme imo patto // 146 // chAyAe pallavehiM kusumehiM phalehiM tattha pavarehiM / bahujaNANaM eso uvayAraM kAumADhatto // 147 // / gabbhagae vi imassi iha dese naTThamasivanAmaM pi / taha aNabhinno jAo loo dubbhikkhadukkhassa // 148 // paracakka - caraDa- corAividdavA dUramuvagayA savve / na phuraMti ghUyapamuhA mehacchanne vi diNanAhe // 149 // iya tassa jammadiyahe jAyAiM disAmuhAI vimalAI / deva- guruvaMdaNeNa dhammatthINaM maNAI va // 150 // harisajaNaNo jaNANaM suyaNo vva samIraNo samullasio / rayapasamaNaM nivaDiyaM gurUNa vayaNaM va gaMdhajalaM // 151 // bhavaNammi kusumavuTThI susAmituTThi vva sevae jAyA / kavvaguNo vva sahiyae phurio gayaNammi tUravo // 152 // eso pariosakaro bAlattaNao vi amayaghaDio vva / rayaNaM va karAo karaM saMcario sayalaloyassa // 153 // 259 5 10 15 20 25 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH saMpai imassa cittaM na ramai annattha vajjiuM dhamma / mANasasarammi muttuM haMsassa va pallalajalesu // 154 // guruNA vuttaM juttaM jaM kuNai imo carittapaDivattiM / jeNa so paramattho jaNaNIdiTThassa suviNassa // 155 / / gahiUNa vayaM avagAhiUNa nIsesasatthaparamatthaM / titthakaro vva eso jaNassa uvayArao hohI // 156 / / tatto imassa jaNayaM caccaM nAmeNa bhaNaha to tubbhe / jaha caMgadevameyaM vayagahaNatthaM visajjei // 157|| so bahusiNehajutto bahuM pi bhaNio visajjai na puttaM / tatto putto vi daDhaM kaujjamo saMjamaggahaNe / / 158 / / mAulayaaNumayaM giNhiUNa ThANaMtarammi saMcalio / guNaguruNA saha guruNA saMpatto khaMbhatitthammi // 159 / / tattha pavanno dikkhaM kuNamANo sayalasaMghapariosaM / so somamuho somo vva somacaMdo tti kayanAmo // 160 / / theveNa vi kAleNa kAUNaM tavaM jiNAgamuddiTuM / gaMbhIrassa vi suyasAgarassa pAraMgao eso // 161 / / dUsamasamayaasaMbhavaguNohakalio vibhAviuM hiyae / siridevacaMdaguruNA eso gaNaharapae Thavio ||162 / / hemasamacchavideho caMdo vva jaNANa jaNiyaANaMdo / tatto imo pasiddho nAmeNaM hemacaMdo tti // 163 / / niccaM sahAvau cciya samaggaloovayArakayacitto / so devayAi vutto viharaMto vivihadesesu // 164 / / gujjaravisayaM muttuM mA kuNasu vihAramannadesesu / kAhisi parovayAraM jeNittha Thio tumaM garuyaM // 165 // to tIe vayaNeNaM desaMtaraviharaNAu viNiyatto / ciTThai iheva eso paDibohaMto bhaviyavaggaM // 166 / / buhayaNacUDAmaNiNo bhuvaNapasiddhassa siddharAyassa / saMsayapaesu savvesu pucchaNijjo imo jAo // 167 // 15 20 25 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasaGkSepaH sadbodhaH / eassa desaNaM nisuNiUNa micchattamohiyamaI vi / jayasiMhanivo jAo jiNidadhammArattamaNo // 168 // tatto tetthi pure rAyavihAro karAvio rammo / caujiNapaDimasamiddho siddhavihAro ya siddhipure // 169 // jayasiMhadevavayaNA nimmiyaM siddhahemavAgaraNaM / nIsesasaddalakkhaNanihANamimiNA muNideNa // 170 // amaovameyavANIvisAlameyaM apicchamANassa / Asi khaNaM pi na tittI citte jayasiMhadevassa // 171 // to jai tumaM pi vaMchasi dhammasarUvaM jahaTThiyaM nAuM / to muNipuMgavameyaM puccha hoUNa bhattiparo // 172 // SSSS8. kumArapAlasya hemacandrasUripArzve gamanam, hemacandrasUreH kumArapAlaM prati sammaM dhammasarUvasAhago sAhio amacceNaM / to hemacaMdasUriM kumaranariMdo namai niccaM // 173 // sammaM dhammasarUvaM tassa samIvammi pucchae rAyA / muNiyasayalAgamattho muNinAho jaMpae evaM // 174 // bhavasiMdhutarItullaM mahallakallANavallijalakullaM / kayasayalasuhasamudayaM jIvadayaM ciya muNasu dhammaM // 175 // AuM dIhamarogamaMgamasamaM rUvaM paTTiM balaM / sohaggaM tijaguttamaM niruvamo bhogo jaso nimmalo // 176 // AesekkaparAyaNo pariyaNo lacchI aviccheiNI / hojjA tassa bhavaMtare kuNai jo jIvANukaMpaM naro // 177 // narayapurasaralasaraNI avAyasaMghAyavagghavaNadharaNI / nIsesadukkhajaNaNI hiMsA jIvANa suhahaNaNI // 178 // jo kuNai parassa duhaM pAvai taM ceva aNaMtaguNaM / labdhaMti aMbayAI na hi niMbatarummi vaviyammi // 179 // 261 5 10 15 20 25 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 20 262 155737 25 [ atra jIvadayApratipAdakAni amarasiMhAdikathAnakAni granthakAreNa varNitAni / ] jo jIvavahaM kAuM karei khaNamittamattaNo tittiM / cheyaNabheyaNapamuhaM narayaduhaM so ciraM lahai // 180 // jaM dohaggamudaggaM jaM jaNaloyaNaduhAvahaM rUvaM / jaM arasa - mUla - khaya-khAsa - sAsa- kuTThAiNo rogA // 181 // jaM kaNNa-nAsa-kara-calaNakattaNaM jaM ca jIviyaM tucchaM / taM puvvAroviyajIvadukkharukkhassa phurai phalaM // 182 // jo jIvadayaM jIvo nara - sura- sivasokkhakAraNaM kuNai / so gayapAvo pAvei amarasIho vva kallANaM // 183 // 9. kumArapAlasya jIvadayAbhiruciH / kumArapAlacaritrasaGgrahaH iya jIvadayArUvaM dhammaM soUNa tuTThacitteNa / rannA bhaNiyaM muNinAha ! sAhio sohaNo dhammo // 184 // eso me abhiruio eso cittammi majjha viNiviTTho / eso cciya paramattheNa ghaDae juttIhiM na hu seso // 185 // mannaMti imaM savve jaM uttamaasaNavasaNapamuhesu / dinne uttamAI imAI labdhaMti paraloe // 186 // evaM suha- dukkhesuM kIraMtesuM parassa iha loe / tAI ciya paraloe labdhaMti anaMtaguNiyAI // 187 // jo kuNai naro hiMsaM parassa jo jaNai jIviyaviNAsaM / viraei sokkhavirahaM saMpADai saMpayAbhaMsaM // 188 // so evaM kuNamANo paraloe pAvae parehiMto / bahuso jIviyanAsaM suhavigamaM saMpaoccheyaM // 189 // jaM uppai taM labbhai pabhUyataramittha natthi saMdeho / vaviesu koddavesuM labdhaMti hi koddava cceya // 190 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 kumArapAlapratibodhasaGkSapaH jo uNa na haNai jIve jo tesiM jIviyaM suhaM vibhavaM / na haNai tatto tassa vi taM na haNai ko vi paraloe // 191 / / tA bhaddeNa va nUNaM kayANukaMpA mae vi puvvabhave / jaM laMghiUNa vasaNAiM rajjalacchI imA laddhA // 192 / / tA saMpai jIvadayA jAvajjIvaM mae viheyavvA / maMsaM na bhakkhiyavvaM parihariyavvA ya pAraddhI // 193 // jo devayANa purao kIrai AruggasaMtikammakae / jo pasumahisANa viNAso nivAriyavvo mae so vi / / 194|| jIvavahadukkaeNa vi jai AruggAi jAyae kaha vi / tatto dAvAnaleNaM dumANa kusumoggamo hojjA / / 195 / / jo jannesu pasuvaho vihio saggAisAhaNanimittaM / diyapuMgava ! seyaM ciya viveiNo taM na kAhiti // 196 / / bAlo vi muNai evaM jaM jIvavaheNa labbhai na saggo / kiM pannagamuhakuharAo hoi pIUsarasavuTThI ? ||197 / / to guruNA vAgariyaM nariMda ! tuha dhammabaMdhurA buddhI / savvuttamo vivego aNuttaraM tattadaMsittaM // 198 // jaM jIvadayAramme dhamme kallANajaNaNakayakamme / saggApavaggapuramaggadasaNe tuha maNaM lINaM // 199 // 10 15 20 6610. kumArapAlasya sarvagrAmanagareSu rAjAdezapreSaNena jiivdyaaprvrtnaa| tao rannA rAyAesapesaNeNa savvagAma-nagaresu / amArighosaNApaDahavAyaNapuvvaM pavattiyA jIvadayA // 200 / / guruNA bhaNio rAyA-mahArAya ! duppariccayA pAeNa maMsagiddhI / dhanno tumaM bhAyaNaM sakalakallANANaM jeNa kayA maMsanivittI // 201 // tA sammaM pAlejjasu maMsanivittiM nariMda ! jAjIvaM / sammaM apAlayaMto kuMdo vva duhaM lahai jIvo // 202 // 25 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 kumArapAlacaritrasaGgrahaH [atra kundakathAnakavarNanaM parikathitam / ] jo puNa niyamamakhaMDaM pAlijja avajjavajjaNujjutto / so puriso paraloe sokkhamakhaMDaM lahai nUNaM // 203 / / jo ya na karejja niyamaM niddhammo jo kayaM ca bhaMjijjA / so maMsabhogagiddho narayAikayatthaNaM sahai / / 204 / / tA mahArAya ! juttaM tumae kayaM jaM sattaNhaM mahAvasaNANaM duve pAraddhI maMsaM ca paricattANi sesANi vi savvANatthanibaMdhaNANi parihariyavvANi / tattha 10 6611. hemacandrasUrikRto dyUtaparihAraviSayopadezaH / tadanusAreNa kumArapAlasya dyUtaparityAgaH, rAjye'pi tanniSedhaH / jaM kulakalaMkamUlaM gurulajjA-sacca-soyapaDikUlaM / dhammattha-kAmacukkaM dANa-dayA-bhogaparimukkaM // 205 / / piya-mAya-bhAya-suya-bhajjamosaNaM sosaNaM suhajalANaM / sugaipaDivakkhabhUyaM taM jUyaM rAya ! pariharasu // 206 // jUyapasatto satto samattavittassa kuNai viddhaMsaM / hAriyaasesarajjo iha diTuMto nalo rAyA // 207|| 15 [ atra granthakAreNa dyUtaviSaye nalacaritaM grathitam / ] eyaM soUNa bhaNiyaM rannA-bhayavaM ! na mae akkhAijUeNa kIlAmettaM pi kAyavvaM / guruNA vuttaM-mahArAya ! juttaM tumhArisANaM viNijjiyaakkhANaM akkhajUyavajjaNaM / maMtIhiM vinnatto rAyA-deva ! deveNa tAva sayaM paricattaM evaM, ao savvattha rajje nivArijjau tti / 20 rannA vuttaM-evaM kareha / 'Aeso pamANaM'ti bhaNaMtehiM tehiM taheva kayaM / . Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 kumArapAlapratibodhasaGkSapaH 6612. sUrikRtaH parastrIgamanatyAgopadezaH / rAjJastatsvIkAraH / guruNA bhaNiyaM-savvANatthanibaMdhaNaM pariharasu pararamaNisevaNaM / jao kulu kalaMkiu maliu mAhappu, maliNIkaya sayaNamuha, dinnu hutthu niyaguNakaDappaha, jagu jhaMpio avajasiNa, vasaNavihiya sannihiya appaha // 208 / / dUraha vAriu bhaddu tiNi Dhakkiu sugaiduvAru / ubhaya bhavubbhaDadukkhakaru kAmiu jiNa paradAru / / 209 / / sarahasanamiranaresaracUDAcuMbijjamANacalaNo vi / paramahilamahilasaMto pajjoo baMdhaNaM patto // 210 / / 10 [atra granthakRtA pAradAryaviSayA pradyotakathA kathitA / ] rannA vuttaM-bhayavaM ! mUlAo cciya mae paritthIo / dUraM bhayaMkarIo bhuyaMgamIo vva cattAo // 211 // pararamaNipasattamaNo pAeNa jaNo na ko vi maha rajje / guruNA bhaNiyaM-dhanno si jo paritthIniyatto si // 212 / / kamalANa saraM rayaNANa rohaNaM tArayANa jahA gayaNaM / paradAranivittivayaM vannati guNANa taha ThANaM // 213 / / aha guruNA vAgariyaM-vesAvasaNaM nariMda ! muttavvaM / daviNassa viNAsayaraM jaM kamalavaNassa tuhiNaM va // 214 / / jaM nIrarAsimahaNaM va kAlakUDaM jaNei khayarogaM / kavalei kulaM sayalaM jaM rAhumuhaM va sasibibaM // 215 / / dhUmo vva cittakammaM jaM guNagaNamujjalaM pi maliNei / jaM dosANa nivAso vammiyavivaraM va bhuyagANaM // 216 / / vesAvasaNAsatto tivaggamUlaM viNAsiuM atthaM / pacchA pacchAyAveNa lahai soyaM asoo vva // 217 / / 20 25 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 kumArapAlacaritrasaGgrahaH [atra vezyAvyasanavipAkapratipAdikA azokakathA kathitA / ] rannA bhaNiyaM-bhayavaM ! vesAsu maNaM ahaM pi na karissaM / guruNA bhaNiyaM-bhavau uttamapurisassa juttamiNaM // 218 / / 5 10 6613. sUrikRto madyapAnaniSedhopadezaH, rAjJastasyApi pariharaNam / saMpayaM majjavasaNadose suNasu naccai gAyai pahasai paNamai paribhamai muyai vatthaM pi / tUsai rUsai nikkAraNaM pi mairAmaummatto / / 219 // jaNaNi pi piyayamaM piyayamaM pi jaNaNi jaNo vibhAvato / mairAmaeNa matto gammAgammaM na yANei // 220 // na hu appaparavisesaM viyANae majjapANamUDhamaNo / bahu mannai appANaM pahuM pi nibbhacchae jeNa // 221 / / vayaNe pasArie sANayA vivarabbhameNa muttaMti / pahapaDiyasavassa va durappaNo majjamattassa // 222 / / dhammattha-kAmavigghaM vihaNiyamai-kitti-kaMti-majjAyaM / majja savvesi pi hu bhavaNaM dosANa kiM bahuNA ? // 223 // jaM jAyavA sasayaNA sapariyaNA savihavA sanayarA ya / niccaM surApasattA khayaM gayA taM jae payaDaM // 224 // 15 [atra madyapAnadoSadarzikA yAdavanAzakathA varNitA / ] evaM nariMda ! jAo majjAo jAyavANa savvakkhao / tA rannA niyarajje majjapavittI vi paDisiddhA // 225 / / 20 14. sUrezcauryavyasanaparihAropadezaH, rAjastannivAraNam / mRtadhanApaharaNasyApi niSedhaH / iNhi nariMda ! nisuNasu kahijjamANaM mae samAseNaM / vasaNANa sirorayaNaM va sattamaM coriyAvasaNaM // 226 / / . Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 kumArapAlapratibodhasakSepaH paradavvaharaNapAvadumassa dhaNaharaNa-mAraNAINi / vasaNAI kusumaniyaro nArayadukkhAiM phalariddhI // 227|| jaggaMto sutto vA na lahai sukkhaM diNe nisAe vA / saMkAchuriyAe chijjamANahiyao dhuvaM coro // 228 // jaM coriyAe dukkhaM ubbaMdhaNa-sUlarovaNappamuhaM / ettha vi lahei jIvo taM savvajaNassa paccakkhaM // 229 / / dohaggamaMgacheyaM parAbhavaM vibhavabhaMsamannaM pi / jaM puNa parattha pAvai pANI taM kettiyaM kahimo // 230 // hariUNa parassa dhaNaM kayANutAvo samappae jai vi / taha vi hu lahei dukkhaM jIvo varuNo vva paraloe // 231 // 10 15 [cauryakarmaphalaviSayaM varuNakathAnakamatra kathitam / ] . rannA bhaNiyaM-bhayavaM ! puvvaM pi mae adinnamannadhaNaM / na kayAvi hu gahiyavvaM niyarajje iya kao niyamo // 232 / / jo uNa kayAi kassa vi kayAvarAhassa kIrae daMDo / so loyapAlaNanimittamavvavatthA havai iharA // 233 / / jaM ca ruyaMtINa dhaNaM mahaMtapIDAnibaMdhaNatteNa / bahupAvabaMdhaheuM ao paraM taM pi vajjissaM / / 234 // na yanmuktaM pUrvaM raghu-naghuSa-nAbhAga-bharataprabhRtyurvInAthaiH kRtayugakRtyotpattibhirapi / vimuJcan santoSAttadapi rudatIvittamadhunA kumArakSmApAla ! tvamasi mahatAM mastakamaNiH // 235 / / iya somappahakahie kumAraniva-hemacaMdapaDibaddhe / jiNadhammappaDibohe samathio paDhamapatthAvo // 236 / / ityAcAryazrIsomaprabhaviracite kumArapAlapratibodhe prathamaH prastAvaH // 20 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 kumArapAlacaritrasaGgrahaH dvitIyaH prastAvaH / 6615. kumArapAlaM prati sUripradatto devapUjopAstiviSayakopadezaH / annaM ca suNasu patthiva ! jIvadayAlakkhaNo imo dhammo / jeNa sayaM aNucinno kahio a jaNassa hiaheuM // 237 / / so arahaMto devo asesarAgAidosaparicatto / savvannU avitahasayalabhAvapaDivAyaNapahANo // 238 / / rAgAijuo rAgAiparavasaM rakkhiuM paraM na khamo / na hi appaNA palitto paraM palittaM nivArei // 239 / / dhammAdhammasarUvaM sakkai kahiuM kahaM asavvannU / rUpavisesaM vottuM atthi kimaMdhassa ahigAro // 240 / / paramatthaM akahaMto vi hoi devo tti juttirittamiNaM / gayaNassa vi devattaM aNumannaha annahA kiM na // 241 // jo arahaMtaM devaM paNamai jhAei niccamacce / so gayapAvo pAvei devapAlo vva kallANaM // 242 / / 10 15 [atra devopAsanAnirUpakANi devapAlAdikathAnakAni kathitAni / ] 6616. kumArapAlakAritakumAravihArAdijinamandiravarNanam / jaMpai kumaranariMdo muNiMda ! tuha desaNAmayaraseNa / saMsittasavvataNuNo maha naTThA mohavisamucchA // 243 // muNiyaM mae iyANiM jaM devA jiNavarA cauvvIsaM / je rAga-dosa-maya-moha-koha-lohehiM paricattA // 244 / / navaraM puvvaM pi mae bhaddagabhAvappahANacitteNa / paDihayapAvapavesaM laddhaM tumhANa uvaesaM // 245 / / sirimAlavaMsaavayaMsamaMtiudayaNasamuddacaMdassa / mainijjiyasuraguruNo dhammadumaAlavAlassa // 246 / / 20 . Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 10 kumArapAlapratibodhasakSepaH nayavaMtasiromaNiNo viveyamANikkarohaNagirissa / saccariyakusumataruNo bAhaDadevassa maMtissa // 247 / / jayapAyaDavAyaDakulagayaNAlaMkAracaMda-sUrANaM / gaggataNayANa taha savvadeva-saMbANa seTThINaM // 248 / / dAUNa ya AesaM kumaravihAro karAvio ettha / aTThAvao vva rammo cauvIsajiNAlao tuMgo / / 249 / / kaNayAmalasArapahAhiM piMjare jammi merusAricche / rehaMti keudaMDA kaNayamayA kapparukkha vva // 250 // stambhaiH kandaliteva kAJcanamayairutkRSTapaTTAMzukollocaiH pallaviteva taiH kusumitevoccUlamuktAphalaiH / sauvarNaiH phaliteva yatra kalazairAbhAti siktA satI; zrIpArzvasya zarIrakAntilaharIlakSeNa lakSmIlatA // 251 / / pAsassa mUlapaDimA nimmaviyA jattha caMdakaMtamaI / jaNanayaNakuvalaullAsakAriNI caMdamutti vva // 252 / / annAo vi bahuyAo cAmIyara-ruppa-pittalamaIo / loyassa kassa na kuNaMti vimhayaM jattha paDimAo // 253 // saMpai dehasarUvaM muNiUNa samullasaMtasuhabhAvo / titthayaramaMdirAiM savvattha vi kAravissAmi // 254 / / tatto iheva nayare kAravio kumaravAladeveNa / guruo 'tihuyaNavihAro' gayaNataluttaMbhaNakkhaMbho // 255 / / kaMcaNamayaAmalasAra-kalasa-keUppahAhiM piMjario / jo bhannai saccaM ciya jaNeNa 'meru' tti pAsAo // 256 // jassi mahappamANA savvuttamanIlarayaNanimmAyA / mUlapaDimA niveNaM nivesiyA neminAhassa / / 257 / / kusumohaacciyA jA jaNANa kAuM pavittayaM pattA / gaMgAtaraMgaraMgaMtacaMgimA sahai jauNa vva // 258 // vaDhtANa jiNANaM risahappamuhANa jattha cauvIsA / pittalamayapaDimAo kArAviyA devauliyAsu // 259 / / 15 20 25 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 kumArapAlacaritrasaGgrahaH evamaikkaMtANaM taha bhAvINaM jiNANa paDimAo / cauvIsA cauvIsA nivesiyA devauliyAsu // 260 / / iya payaDiyadhayajasaDaMbarAhiM bAhattarIi jo tuMgo / sappuriso vva kalAhiM alaMkio devakuliyAhiM // 261 // annevi cauvvIsA cauvIsAe jiNANa pAsAyA / kAraviyA tivihArappamuhA avare vi iha bahavo // 262 // je uNa anne annesu nagara-gAmAiesu kAraviyA / tersi kumaravihArANa ko vi jANai na saMkhaM pi // 263 / / 10 6917. gurutattvopadezaH / / aha guruNA vAgariyaM devasarUvaM jahaTThiyaM tumae / muNiyaM, nariMda ! saMpai gurutattaM tujjha akkhemi / / 264 / / atthamiesu jiNesuM sUresu va hariyamohatimiresu / jIvAipayatthe dIvao vva payaDai guru cceya // 265 / / gurudesaNAvarattavaraguNagucchaM viNA gahIrAo / saMsArakUvakuharAu niggamo natthi jIvANaM // 266 / / guruNo kArunnaghaNassa desaNApayabhareNa sittANa / bhaviyadumANaM vijjhAi jhatti micchattadAvaggI // 267 / / jo cattasavvasaMgo jiiMdio jiyaparIsahakasAo / nimmalasIlaguNaDDo so cceya gurU na uNa anno // 268 / / narayagaigamaNajugge kae vi pAve paesiNA rannA / jaM amarattaM pattaM taM gurupAyappasAyaphalaM // 269 // 15 20 [ atra pradezirAjAdInAM kathA anusandheyAH / ] 66 18. gurusevAphalaviSaye sampratinRpodAharaNam / ciMtAmaNi-kappaguma-kAmaduhAINi divvavatthUNi / jaNavaMchiyatthakaraNe na gurUNi guruppasAyAo // 270 // . Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 kumArapAlapratibodhasakSepaH jo pecchiUNa pAvaMti pANiNo maNuya-tiyasasiddhisuhaM / karuNAkulabhavaNANaM tANa gurUNaM kuNaha sevaM // 271 / / damago vi puvvajamme jaM mahivainivahanamiyapayakamalo / jAo saMpairAo taM gurucalaNANa mAhappaM // 272 / / [atra sampratinRpakathA parikathitA / ] 10 15 6619. sampratinRpateriva kumArapAlasya rathayAtrotsavakaraNam / iya saMpanivacariyaM nisAmiyaM hemasUripapAse / rAyA kumAravAlo taheva kAravai rahajattaM // 273 / / taM jahA naccaMtaramaNicakkaM visAlabalithAlasaMkulaM rAyA / kuNai kumAravihAre sAsayaaTThAhiyAmahimaM // 274 // naTThaTTakammamaTTha vi diNAiM sayameva jiNavaraM ehaviuM / guruhemacaMdapurao kayaMjalI ciTThai nariMdo / / 275 / / aTThamadiNammi cittassa puNNamAe cautthapaharammi / nIharai jiNaraho raviraho vva AsAo payaDaMto // 276 / / NhaviyavilittaM kusumohaacciyaM tattha pAsajiNapaDimaM / kumaravihAraduvAre mahAyaNo Thavai riddhIe // 277|| tUraravabhariyabhavaNo sarahasanaccaMtacArutaruNigaNo / sAmaMtamaMtisahio vaccai nivamaMdirammi raho // 278 // rAyA rahatthapaDimaM paDheMsuyakaNayabhUsaNAIhiM / sayameva acciuM kAravei vivihAI naTTAI // 279 / / tattha gamiUNa rayaNiM nIhario sIhavArabAhimmi / ThAi pavaMciyadhayataMDavammi paDamaMDavammi raho // 280 / / tattha pahAe rAyA rahajiNapaDimAi viraiuM pUyaM / cauvihasaMghasamakkhaM sayamevArattiyaM kuNai / / 281 // 20 25 . Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tatto nayarammi raho parisakkai kuMjarehiM juttehiM / ThANe ThANe paDamaDaMvesu viulesu ciTuMto / / 282 // kiJca prevanmaNDapamullasaddhvajapaTaM nRtyadvadhUmaNDalaM, caJcanmaJcamudaJcaduccakadalIstambhaM sphurattoraNam / viSvagjainarathotsave puramidaM vyAlokituM kautukAllokA netrasahasranirmitikRte cakrurvidheH prArthanAm // 283 / / evaM aTThadiNAiM rahajattaM jaNiyajaNacamakkAraM / kuNai jahA kumaranivo taheva AsoyamAse vi // 284|| jaMpai niyamaMDalie evaM tubbhe vi kuNaha jiNadhammaM / te niyaniyanayaresuM kumaravihAre karAvaMti / / 285 / / / virayaMti vitthareNaM jiNa-rahajattaM kuNaMti muNibhattiM / tatto samaggameyaM jiNadhammamayaM jayaM jAyaM // 286 / / annadiNammi maNido kamaravihAre kumAravAlassa / cauvihasaMghasameo ciTThai dhammaM payAsaMto // 287 / / bahuvihadesehito dhaNavaMto tattha Agao loo / par3hesuyakaNayavibhUsaNehiM kAUNa jiNapUyaM // 288 / / kaNayakamalehiM guruNo calaNajuyaM acciUNa paNamei / tatto kayaMjaliuDo naravaiNo kuNai paNivAyaM // 289 / / to patthiveNa bhaNiyaM-kimatthametthA''gao imo loo ? / ekkeNa sAvaeNaM bhaNiyamiNaM suNa mahArAya ! / / 290 / / pUrvaM vIrajinezvare'pi bhagavatyAkhyAti dharma svayaM, prajJAvatyabhaye'pi mantriNi na yAM kartuM kSamaH zreNikaH / aklezena kumArapAlanRpatistAM jIvarakSAM vyadhAlalabdhvA yasya vacaHsudhAM sa paramaH zrIhemacandro guruH // 291 / / tatpAdAmbujapAMzubhiH prathayituM zuddhi parAmAtmanastvadvakonduvilokanena saphalIkartuM nije locane / tadvAkyAmRtapAnataH zravaNayorAdhAtumatyutsavaM; bhaktyutkarSakutUhalAkulamanA loko'yamatrAgataH // 292 / / 15 20 25 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasakSepaH 273 tA naranAha ! kayatthA amhe, amhANa jIviyaM sahalaM / jahiM namio muNiMdo paccakkho goyamo vva imo // 293 / / jiNadhamme paDivattI dUsamasamae asaMbhavA tujjha / desaMtaraTThiehiM souM diTThA ya paccakkhaM // 294 // saMpai vaccissAmo suraddhadesammi titthanamaNatthaM / annasamayammi hohI maggesu kimerisaM sutthaM ? // 295 / / 5 10 6620. kumArapAlasya tIrthayAtrAkaraNam / rannA bhaNiyaM-bhayavaM ! suraTThavisayammi asthi kiM titthaM ? / to guruNA vAgariyaM-patthiva ! do tattha titthAI // 296 / / jattha siriusabhaseNo paDhamajiNiMdassa gaNaharo paDhamo / siddhi gao tamekaM sattuMjayapavvao titthaM / / 297 / / bIyaM tu ujjayaMto nemijiNiMdassa jammi jAyAiM / kallANAI nikkhamaNa-nANa-nivvANagamaNAI / / 298 // rannA bhaNiyaM-bhayavaM ! ahaM pi titthANa tANa namaNatthaM / vaccissAmi avassaM, guruNA bhaNiyaM imaM juttaM // 299 / / jaM titthavaMdaNeNaM sammattathirattamattaNo hoi / tappUyaNeNa jAyai athirassa dhaNassa sahalattaM // 300 / / annesi pi jaNANaM saddhAvuDDI kayA havai bADhaM / sevaMti pare vi dhuvaM uttamajaNaseviyaM maggaM // 301 / / iya guruvayaNaM souM rAyA pasariyaatucchaucchAho / sammANiuM visajjai desaMtarasaMtiyaM loyaM // 302 / / sohaNadiNe sayaM puNa calio cauraMgasennapariyario / cauvihasaMghajueNaM guruNA saha hemacaMdeNa // 303 / / ThANe ThANe par3hesuehiM pUyaM jiNANa so kuNai / kiM tattha hoi thevaM jattha sayaM kArao rAyA / / 304 // . tatto kameNa revayapavvayahiDhe Thiyassa nayarassa / girinayarassAsanne gaMtuM AvAsio rAyA // 305 / / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 8821. ujjayantAsannagirinagaravarNanam / tattha nariMdeNa dasAramaMDavo bhuvaNamaMDaNo diyo / taha akkhADayasahio AvAso uggaseNassa // 306 / / vimhiyamaNeNa rannA muNinAho pucchio kimeyaM ti / bhaNai gurU girinayaraM ThANamiNaM uggaseNassa // 307|| bAravaIe purIe samuddavijayAiNo dasa dasArA / Asi asibhinnaariNo jAyavakulaviMjhagirikariNo // 308 // tattha dasamo dasAro vasudevo tassa naMdaNo kaNho / so Asi tattha rAyA tikhaMDamahimaMDalassa pahU // 309 / / putto samuddavijayassa Asi kumaro ariSTanemi tti / bAvIsaimo titthaMkaro tti cArittakayacitto // 310 // avisayataNho kaNhovarohao uggaseNarAyasuyaM / rAimaiM pariNeuM so calio rahavarArUDho // 311 / / kari-turaya-rahArUDhehiM kaNhapamuhehiM pavarasayaNehiM / sahio samAgao uggaseNanivamaMdirAsannaM // 312 / / soUNa karuNasadaM jA diDhei dei tattha tA niyai / ruddhe pasu sasa-sUara-urabbha-hariNAiNo jIve // 313 / / tassaddajaggiyadao kimime ruddha tti pucchae kumaro / to sArahiNA bhaNiyaM-kumAra ! suNa kAraNaM ettha // 314 / / haNiuM ime varAe imANa maMseNa bhoyaNaM dAhI / tujjha vivAhe vevAhiyANa siriuggaseNanivo // 315 / / to bhaNiyaM kumareNaM dhiddhI ! pariNayaNamerisaM jattha / bhavakArAgArapavesakAraNaM kIrae pAvaM // 316 / / bhoge bhuyaMgabhoge vva bhIsaNe dUrao lahuM muttuM / saMsArasAgaruttaraNasaMkamaM saMjamaM kAhaM // 317 / / to vajjariyaM imiNA itto sArahi ! rahaM niyattesu / cAlesu maMdiraM pai teNAvi taheva taM vihiyaM // 318 // 15 20 25 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasaGkSepaH daTTu kumaramuvitaM raviM va naliNI visaTTamuhakamalA / Asi puvvamihi tu picchiuM taM niyattaM sA // 319 // rAimaI kheyaparA parasuniyatta vva kapparukkhalayA / mucchAnimIliyacchI sahasa tti mahIyale paDiyA || 320|| satthIkayA sahIhiM bAhajalAvilaviloyaNA bhaNai / hA ! nAha ! kimavaraddhaM mae jamevaM niyatto si // 329 // jai vi tumae vimukkA ahaM ahannA tahA vi maha nAha ! / tuha calaNa cciya saraNaM ti nicchiuM sA ThiyA bAlA // 322 // dAUNa vaccharaM dANamujjayaMte pavannacAritto / caupannAsadiNaMte lahai pahU kevalaM nANaM // 323 // to nagarAgara - gAmAiesaM paDibohiUNa bhaviyajaNaM / so vAsasahassAU iheva ayale gao mukkhaM // 324 // rannA bhaNiyaM bhayavaM ! ajja vi takkAlasaMbhavaM kimimaM / ciTThai dasAramaMDavapamuhaM to jaMpiyaM guruNA // 325 // takkAlasaMbhavaM jaM taM na imaM kiM tu thevakAlabhavaM / tamimaM puNa jeNa kayaM kahemi taM tujjha naranAha ! || 326 || 22. pAdaliptasUrivarNanam / gurunAgahatthisIso bAlo vi abAlamaiguNo sukaI / kaiyA vi kaMjiyaM ghettumAgao kahai gurupurao // 327|| aMbaM taMbacchIe apupphiyaM pupphadaMtapaMtIe / navasAlikaMjiyaM navavahUi kuDaeNa me dinnaM // 328 // guruNA bhaNio sIso vaccha ! palitto si jaM paDhasi evaM / sIso bhaNai pasAyaM kuru maha AyAradANeNa // 329 // evaM ti bhaNai sUrI to pAlitto jaNeNa so vutto / jAo ya suyasamuddo Ayario vivihasiddhijuo ||330|| 275 5 10 15 20 25 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 276 25 kAUNa pAyalevaM gayaNe so bhamai namai titthAI / sui suraTThanivAsI bhikkhU nAgajjuNo evaM ||331 // 6623. nAgArjunabhikSuvarNanam / kumArapAlacaritrasaGgrahaH so patthai pAlittaM payaccha ! niyapAyalevasiddhi me / give maha kaNayasiddhiM tatto pAlittao bhai ||332|| nikkicaNassa kiM kaMcaNeNa kiM catthi me kaNayasiddhI / tuha pAyalevasiddhiM ca pAvaheu tti na kahemi ||333|| to kayasAvayarUveNa bhikkhuNA Agayassa girinayare / guruNo gurubhattIe jaleNa pakkhAliyA calaNA ||334|| payapakkhAlaNasalilassa gaMdhao osahINa nAUNa / sattuttaraM sayaM teNa pAyalevo sayaM vihio ||335|| tavvasao gayaNe kukkuDo vva uppaDai paDai purNa bhikkhU / to kahai jahAvittaM guruNo teNAvi tuTTheNa ||336 // bhaNio bhikkhU taMdulajaleNa kuru pAyalevameyaM ti / kuNai taha cciya bhikkhU jAyA nahagamaNaladdhI se ||337|| pAlittayassa sIso vva kuNai nAgajjuNo tao bhataM / nemicariyANugaraNaM savvaM pi kayaM imaM teNa ||338 || taM souM bhattiparo naresaro neminAhanamaNatthaM / girimAruhiuM vaMchai to bhaNio hemasUrIhiM // 339|| naravara ! visamA pajjA ao tumaM ciTThacaDau sesajaNo / lahahisi punnaM saMbo vva bhAvao iha Thio vi tumaM ||340|| to rannA paTTaviyA pahuNo pUyA pahANajaNahatthe / tattha ThieNAvi sayaM gurubhattIe jiNo namio || 341 || aha jiNamahimaM kAuM avayarie revayAo sayalajaNe / calio kumAravAlo sattuMjayatitthanamaNatthaM // 342 // Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAla pratibodhasaGkSepaH 6624. kumArapAlasya zatruJjayatIrthayAtrAkaraNavarNanam / patto tattha kameNaM pAlittANammi kuNai AvAsaM / aha kumaranariMdo hemasUriNA jaMpio evaM || 343 // pAlittANaM gAmo eso pAlittayassa nAmeNa / nAgujjuNeNa Thavio imassa titthassa pUjatthaM // 344 // puhaipaiTThANa-bharuyaccha- mannakheDAinivaiNo jaM ca / dhamme ThaviyA pAlittaNaeNa taM kittiyaM kahimo // 345 // sattuMjayamArUDho gayA risahassa kuNai gurubhati / so pAsAyaM daTThUNa vimhio jaMpio guruNA ||346|| bAhaDamahattameNaM uddhario esa tuha pasAeNa / tihuyaNabharaNu vva riu vva puMjio sahai tujjha jaso ||347|| to uttariuM sattuMjayAo niyanayaramAgao rAyA / ujjite nemijiNo na mae namio tti jhUrei ||348|| jaMpara sahAnisanno sugamaM pajjaM girimmi ujjite / ko kAraviuM sakko ?, to bhaNio siddhavAle ||349|| praSTA vAci pratiSThA jinagurucaraNAmbhojabhaktirgariSThA, zreSThA'nuSThAnaniSThA viSayasukharasAsvAdasaktistvaniSThA / baMhiSThA tyAgalIlA svamataparamatAlocane yasya kASThA; dhImAnAmraH sa padyAM racayitumacirAdujjayante nadISNaH || 350 || yuktaM tvayoktamityuktvA padyAM kArayituM nRpaH / putraM zrIrANigasyAnaM surASTrAdhipatiM vyadhAt // 351 // yAM sopAnaparamparAparigatAM vizrAmabhUmIyutAM, sraSTuM viSTapasRSTipuSTamahimA brahmApi jihmAyitaH / mandastrIsthavirArbhakAdisugamAM nirvANamArgopamAM; padyAmAmracamUpatirmatinidhirnirmApayAmAsa tAm // 352 // iya somappahakahie kumAraniva - hemacaMdapaDibaddhe / jiNadhammappaDibohe samatthio bIyapatthAvo // 353 // ityAcAryazrIsomaprabhaviracite kumArapAlapratibodhe dvitIyaH prastAvaH / 277 5 10 15 20 25 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tRtIyaH prastAvaH 66 25. kumArapAlAya hemasUripradatto dAnopadezaH / aha jaMpai muNinAho jIvadayAlakkhaNassa dhammassa / kAraNabhUaM bhaNiyaM dANaM paradukkhadalaNaM ti // 354 // no tesiM kuviyaM va dukkhamakhilaM Aloyae sammuhaM, no millei gharaM kamaMkavaDiyA dAsi vva tesiM sirI / sohaggAiguNA cayaMti na guNA''baddha vva tesiM taj, je dANammi samIhiyatthajaNaNe kuvvaMti jattaM jaNA // 355 / / dANaM puNa nANA-'bhaya-dhammovaTuMbhameyao tivihaM / rayaNattayaM va saggA-pavaggasuhasAhaNaM bhaNiyaM // 356 / / nANaM tattha dubheyaM micchAnANaM ca sammanANaM ca / jaM pAvapavittikaraM micchAnANaM tamakkhAyaM // 357 / / taM ca imaM vejjaya-joisattha-rasa-dhAuvAyakAmANaM / taha naTTa-sattha-viggaha-migayANa parUvagaM satthaM / / 358 // jaM jIvadayAmUlaM samaggasaMsAramaggapaDikUlaM / bhAvariuhiyayasUlaM taM sammaM nANamuddiDheM // 359 / / taM puNa duvAlasaMgaM neyaM savvannuNA paNIyaM ti / mokkhatarubIyabhUo dhammo cciya vuccae jattha // 360 // kiJca sammattapariggahiyaM sammasuyaM loiyaM tu micchasuyaM / Asajjau soAraM loiya-louttare bhayaNA // 361 / / nANaM pi taM na nANaM pAvamaI hoi jattha jIvANaM / na kayAvi phurai rayaNI sUrammi samuggae saMte // 362 / / nANaM mohamahaMdhayAralaharIsaMhArasUruggamo, nANaM diTTha-adiTTha-iTThaghaDaNAsaMkappakappaDumo / nANaM dujjayakammakuMjaraghaDApaMcattapaMcANaNo, nANaM jIva-ajIvavatthuvisarassAloyaNe loaNaM // 363 / / 15 20 25 . Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasaGkSepaH nANeNa punna - pAvAI jANiuM tANa kAraNAraM ca / jIvo kuNai pavittiM punne pAvAo viNiyattiM // 364 // punne pavattamANo pAvai saggA - pavaggasokkhAI / nAraya - tiriyaduhANa ya muccai pAvAo viNiyatto // 365 // jo paDhai auvvaM so lahei titthaMkarattamannabhave / jo puNa paDhAi paraM sammasuyaM tassa kiM bhaNimo // 366 // jo uNa sAhejjaM bhatta - pANa-varavattha- putthayAIhiM / kuNai paDhaMtANaM so va nANadANaM payaTTe || 367 // nANamiNaM ditANaM giNhaMtANaM ca mukkhapa (va ? ) radAraM / kevalasirI sayaM ciya narANa vacchatthale luDhai || 368|| sammaM nANeNa viyANiUNa egiMdiyAie jIve / tesiM tivihaM tiviheNa rakkhaNaM abhayadANamiNaM // 369 // jIvANamabhayadANaM yo dei dayAvaro naro niccaM / tasseha jIvaloe katto vi bhayaM na saMbhavai || 370|| jaM navakoDIsuddhaM dijjai dhammiyajaNassa aviruddhaM / dhammovaggahaheuM dhammovaTTaMbhadANamiNaM // 371|| taM asaNa- pANa-osaha-sayaNA - ''saNa-vasahi-vattha - pattAI / dAyavvaM buddhimayA bhavannavaM tariukAmeNa // 372|| taM dAyaga-gAhaga-kAla- bhAvasuddhIhiM cauhiM saMjuttaM / nivvANasukkhakAraNamaNaMtanANIhiM pannattaM // 373 // jo dei nijjaratthI nANI saddhAjuo nirAsaMso / mayako juggaM jaijaNassa so dAyago suddho // 374 // jo dei dhaNa-khettAiM jai jaNANuciyameavivarIo | so appANaM taha gAhagaM ca pADei saMsAre // 375 // jo cattasavvasaMgo gutto vijiiMdio jiyakasAo / sajjhAya-jhANanirao sAhU so gAhago suddho ||376 || kammalahuttaNeNa so appANaM paraM ca tArei / kammagurU ataraMto sayaM pi kaha tArae annaM // 377|| 279 5 10 15 20 25 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 kumArapAlacaritrasaGgrahaH puvvuttaguNaviuttANa jaM dhaNaM dijjae kupattANa / taM khalu dhuvvai vatthaM ruhireNaM ciya ruhiralittaM // 378 // dinnaM suhaM pi dANaM hoi kupattammi asuha phalameva / sappassa jahA dinnaM khIraM pi visattaNamuvei // 379 / / tucchaM pi supattammi u dANaM niyameNa suhaphalaM hoi / jaha gAvIe dinnaM tiNaM pi khIrattaNamuvei // 380 // dinneNa jeNa jaiyA jaijaNadehassa hoi uvayAro / bhattIe tammi kAleyaM dijjai kAlasuddhaM taM // 381 / / appANaM mannaMto kayatthamegaMtanijjarAheuM / jaM dANamaNAsaMsaM dei naro bhAvasuddhaM taM // 382 // mahayA vi hu jatteNaM bANo Asannalakkhamahigicca / mukko na jAi dUraM iya AsaMsAe dANaM pi // 383 / / mokkhatthaM jaM dANaM taM pai eso vihI muNeyavvo / aNukaMpAdANaM puNa jiNehiM kattha vi na paDisiddhaM // 384 / / pattammi bhattijutto jIvo samayammi thoyamavi dito / pAvei pAvacatto caMdaNabAla vva kallANaM // 385 / / 10 [atra dAnaviSaye candanabAlAdInAM kathAnakAnyanusandheyAni / ] 20 6626. kumArapAlasya hemacandrasUri prati svabhikSAgrahaNaprArthanA, rAjapiNDagrahaNe sUreniSedhazca / evaM souM muNidANadhammamAhappamullavai rAyA / bhayavaM ! giNhaha maha vattha-patta-bhattAiyaM bhikkhaM // 386 / / to vajjarai muNiMdo imaM mahArAya ! rAyapiMDo tti / bharahassa va tuha bhikkhA na giNhiuM kappai jaINaM // 387 / / [rAjapiNDaviSaye bharatacakrikathA'trAnusandheyA / ] . Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 kumArapAlapratibodhasaGkSapaH iya guruvAgariyaM bharahacariyamAyanniuM muNai rAyA / jai maha bhikkhA na muNINa kappae rAyapiMDo tti // 388 // tatto bharaho vva ahaM pi bhoyaNaM sAvagANaM viyaremi / guruNA vuttaM juttaM aNusariuM uttamacarittaM // 389 // 10 15 6627. kumArapAlasya satrAgArapauSadhazAlAdikaraNam / aha kArAvai rAyA kaNakoTThAgAraghayagharoveyaM / sattAgAraM garuyAe~ bhUsiyaM bhoyaNasahAe // 390 // tassAsanne rannA kAraviyA viyaDatuMgavarasAlA / jiNadhammahatthisAlA posahasAlA aivisAlA // 391 / / tattha sirimAlakulanahanisinAho neminAgaaMgaruho / abhayakumAro seTThI kao ahiTThAyago rannA // 392 / / itthaMtarammi kavicakkavaTri-sirivAlarohaNabhaveNa / buhayaNacUDAmaNiNA payaMpiyaM siddhavAleNa // 393 // deva-gurupUyaNaparo parovayArujjao dayApavaro / dakkho dakkhinnanihI sacco saralAsao eso // 394 / / kiJca kSiptvA toyanidhistale maNigaNaM ratnotkaraM rohaNo, reNvA''vRtya suvarNamAtmani dRDhaM baddhvA suvarNAcalaH / kSmAmadhye ca dhanaM nidhAya dhanado bibhyan parebhyaH sthitaH; kiM syAt taiH kRpaNaiH samo'yamakhilArthibhyaH svamarthaM dadan // 395 // 20 tA juttaM deva ! kayaM tumae jaM ittha dhammaThANammi / abhayakumAro seTThI eso savvesaro vihio // 396 / / ghaya-kUra-mugga-maMDaga-vaMjaNa-vaDayAikayacamakkAraM / sakkArapuvvagaM sAvayANa so bhoyaNaM dei // 397 // vatthAI pasatthAI kuDuMbanitthAraNatthamatthaM ca / evaM sattAgAraM kayaM nariMdeNa jiNadhamme // 398 / / 25 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kumArapAlacaritrasaGgrahaH iya jIvadayAheuM saMsArasamuddasaMtaraNaseuM / dANaM mokkhanidANaM kahiUNa gurU bhaNai evaM // 399 / / 6628. sUripradattaH zIlavratopadezaH / / jIvadayaM kAumaNo maNuo sIlaM nariMda ! pAlijja / jamhA jiNehiM bhaNio mehuNasannAi jIvavaho // 400 / / ramaNINa saMgame hoi mehuNaM taM dhaNaM viNA na have / hoi dhaNaM AraMbhAo tattha puNa natthi jIvadayA |401 / / agaNiyakajjA'kajjA niraggalA galiyaubhayaloyabhayA / mehuNapasattacittA kiM pAvaM jaM na kuvvaMti // 402 / / jalaNo vi jalaM jalahI vi gopayaM pavvao vi samabhUmI / bhuyago vi hoi mAlA visaM pi amayaM susIlANa // 403 // ANaM tANa kuNaMti joDiyakarA dAsa vva savve surA, mAyaMgAhijalaggisIhapamuhA vaTuMti tANaM vase / hujjA tANa kuo vi no paribhavo saggA'pavaggasirI tANaM pANitalaM uvei vimalaM sIlaM na lupaMti je // 404 / / vipphurai tANa kittI lahaMti te sagga-mokkhasukkhAiM / sIlaM sasaMkavimalaM je sIlavai vva pAlaMti // 405 / / 10 15 20 [atra zIlavrate zIlavatyAdikathAnakAnyanusandheyAni / ] iya sIladhammamAyanniUNa bhavajalahitAraNataraMDaM / saMviggamaNo rAyA giNhai niyamaM gurusamIve // 406 / / aTThami-cauddasIpamuhapavvadiyahe suniccameva mae / kAyavvaM baMbhavayaM bhayavaM ! maNavayaNakAehiM // 407 / / . Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 5 kumArapAlapratibodhasakSepaH 6629. tapovrataviSayakopadezaH / aha vAgariyaM guruNA-jIvadayAkAraNaM tavaM kujjA / chajjIvanikAyavaho na hoi jamhA kae tammi // 408 / / jaha kaMcaNassa jalaNo kuNai visuddhiM malAvaharaNeNaM / jIvassa taheva tavo kammasamuccheyakaraNeNa // 409 / / kammAiM bhavaMtarasaMciyAiM tuTuMti kiM taveNa viNA / DajhaMti dAvAnalamaMtareNa kiM keNa vi vaNAiM // 410 / / agaNiyataNupIDehiM titthayarehiM tavo sayaM vihio / kahio taha tehiM ciya titthayarattaNanimittamimo // 411 / / kusumasamAo tiyasiMda-cakkavaTTittaNAiriddhIo / jANasu tavakappamahIruhassa sivasukkhaphalayassa // 412 / / bArasavarisAiM tavo puvvabhave ruppiNIi jaha vihio / taha kAyavvo nIsesadukkhakhavaNatthamannehiM // 413 // 10 15 [atra tapovrate rukmiNyAdInAM kathA anusandheyAH / ] evaM tavamAhappaM muNIUNa tavo nariMdaM ! kAyavvo / so bajjho chabbheo abbhitarao ya chabbheo // 414 / / taM jahA 'aNasaNamuNoyariyA vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // 415 / / pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ca ussago vi ya abhitarao tavo hoi // 416 / / ' rannA bhaNiyaM aTThami-cauddasIpamuhapavvadiyahesu / jiNakallANatihIsu ya sattIi tavaM karissAmi // 417 / / evaM bArasabheyaM tavadhammaM akkhiuM gurU bhaNai / bArasavihaM narAhiva ! suNa saMpai bhAvaNAdhammaM // 418 // 20 25 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 6630. zubhabhAvanopadezaH / suhabhAvaNAparigao jIvadayaM pAliGa khamai jIvo / so asuhabhAvaNAe gahio pAvaM na kiM kuNai // 419 / / vaMjhaM biti jahittha satthapaDhaNaM atthAvabohaM viNA, sohaggeNa viNA maDappakaraNaM dANaM viNA saMbhamaM / sabbhAveNa viNA puraMdhiramaNaM nehaM viNA bhoaNaM; evaM dhammasamujjayaM pi vibuhA ! suddhaM viNA bhAvaNaM // 420 // sattamanarayanimittaM kammaM baddhaM pasannacaMdeNa / asuhAi bhAvaNAe suhAi puNa kevalaM pattaM // 421 // 10 15 [ bhAvanAviSaye'tra prasannacandrAdInAM kathAnakAnyanusandheyAni / ] aha pucchai kumaranarAhirAu, maNamakkaDaniyamaNasaMkalAu / kaha kIrahi bAraha bhAvaNAu, to akkhai guru ghaNagahiranAu // 422 / / 8830. bhAvanAsvarUpavarNanam / taM jahAcalu jIviu juvvaNu dhaNu sarIru, jimva kamaladalaggavilaggu nIru / ahavA ihatthi jaM ki pi vatthu, taM savvu aNiccu hahA dhiratthu // 423 // piya mAya bhAya sukalattu puttu, pahu pariyaNu mittu siNehajuttu / pahavaMtu na rakkhai ko vi maraNu, viNu dhammaha annu na atthi saraNu // 424 // rAyA vi raMku sayaNo vi sattu, jaNao vi taNau jaNaNi vi kalattu / iha hoi naDu vva kukammavaMtu, saMsAraraMgi bahurUvu jaMtu // 425 // ekallau pAvai jIvu jammu, ekallau marai viDhattakammu / ekallau parabhavi sahai dukkhu, ekallau dhammiNa lahai mukkhu // 426 // jahiM jIvaha eu vi annu dehu, tahiM kiM na annu dhaNu sayaNu gehu / jaM puNa aNannu taM ekkacittu, ajjesu nANu daMsaNu carittu // 427 // vasa-maMsa-ruhira-camma-'TThibaddha, navachiDDu jharaMta malAvaNaddha / asuisarUvanara-thIsarIra, suibuddhi kaha vi mA kuNasu dhIra // 428 // 25 . Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 kumArapAlapratibodhasakSepaH 285 micchatta-joga-avirai-pamAya, maya-koha-loha-mAyA-kasAya / pAvAsava savvi ime muNehi, jai mahasi mokkhu tA saMvarehi // 429 // jaha maMdiri reNu talAi vAri, pavisai na kiMci Dhakkiya duvAri / pihiyAsavi jIvi tahA na pAvu, iya jiNihi kahiu saMvaru pahAvu // 430 // paravasu annANu jaM duhu sahei, taM jIvu kammu taNu nijjarei / 5 jA sahai savasu puNa nANavaMtu, nijjarai jiiMdiu so aNaMtu // 431 / / jahiM jammaNu maraNu na jIvi pattu, taM natthi ThANu vAlaggamattu / uDDA'hocaudasarajjalogi, iya ciMtasu niccu suovaogi // 432 // suhakammaniogiNa kahavi laddha, bahu pAvu kareviNu puNa viruddha / jalanihicuyarayaNu va dulaha bohi, iya muNivi pamattu ma jIva hohi // 433 / / 10 dhammu tti kahaMti ji pAvu pAva, te kuguru muNasu niddayasahAva / pai punnihi dullahu suguru pattu, taM vajjasu mA tuhu visayasattu // 434 // iya bAraha bhAvaNa suNivi rAu, maNamajjhi viyaMbhiya bhavavirAu / rajju vi kuNaMtu citai imAu, pariharivi kugaikAraNu pamAu // 435 / / iya somappahakahie, kumAranivahemacaMdapaDibaddhe / jiNadhammappaDibohe patthAvo vaNNio taio // 436 // ityAcAryazrIsomaprabhaviracite kumArapAlapratibodhe tRtIyaH prastAvaH // caturthaH prastAvaH / $$31. hemasUrikRto dvAdazavratopadezaH / aha vAgariyaM guruNA jIvadayaM dhammamicchamANeNa / sivamaMdiranisseNI viraI puriseNa kAyavvA / / 437 / / savveMdiyavasagANaM samattapAvAsavA niyattANaM / jaM avirayANa jIvANa kahavi na vaTTai jIvadayA // 438 / / (jaM avirayANa kahamavi vaTTai sammaM na jIvadayA-pAThAntaram / ) jai kaha vi savvaviraiM muNidhammasarUvamakkhamo kAuM / 25 ___tA desao vi viraI gihatthadhammociyaM kujjA // 439 / / 15 20 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 kumArapAlacaritrasaGgrahaH puvvaparikkammiyacittakammajuggA jahA bhave bhittI / . taha vihiyadesaviraI kAumalaM savvaviraI pi // 440 // bhaNiyaM ca 'esA vi desaviraI sevijjai savvaviraikajjeNa / pAyamimIe parikammiyANa iyarA thirA hoi // 441 // paMca u aNuvvayAiM guNavvayAiM havaMti tinneva / sikkhAvayAi~ cattAri desaviraI duvAlasahA / / 442 // tatra 10 $32. prANAtipAtaviratyupadezaH / saMkappapuvvayaM jaM tasANa jIvANa niravarAhANa / duviha-tiviheNa rakkhaNamaNuvvayaM biMti taM paDhamaM // 443 / / cirajIvI vararUvo nIrogo sayalalogamaNaiTTho / so hoi sugaigAmI sivo vva jo rakkhae jIve // 444 / / ___15 [atra zivakathAnakamanusandheyam / ] 6634. mRSAvAdaviratyupadezaH / jaM go-bhU-kannA-kUDasakkhi-nAsApahAraaliyassa / duviha-tiviheNa vajjaNamaNuvvayaM biMti taM bIyaM // 445 / / bhuyago vva aliyavAI hoi avIsAsabhAyaNaM bhuvaNe / pAvai akittipasaraM jaNayANa vi jaNai saMtAvaM // 446 // sacceNa phurai kittI sacceNa jaNammi hoi vIsAso / saggA-'pavaggasuhasaMpayAu jAyaMti sacceNa // 447 // kurute yo mRSAvAdaviratiM satyavAgvrataH / makaradhvajavadbhadramubhayatrApi so'znute // 448|| 20 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 kumArapAlapratibodhasakSepaH - [atra makaradhvajadRSTAnto'nusandheyaH / ] 6635. adattAdAnaviratyupadezaH / jaM coraMkArakarassa khattakhaNaNAiNA paradhaNassa / duviha-tiviheNa vajjaNamaNuvvayaM biMti taM taiyaM // 449 / / jo na harai paradavvaM ihAvi so lahai na vahabaMdhAiM / paraloe puNa pAvai sura-narariddhIo viulAo // 450 / / ekkassa ceva dukkhaM mArijjaMtassa hoi khaNamekaM / jAvajjIvaM sakuDuMbayassa purisassa dhaNaharaNe // 451 / / davvaM parassa bajhaM jIyaM jo harai teNa so haNio / davvavigame jao jIyamaMtaraMgaM pi jAi khayaM / / 452 / / jaM khattakhaNaNabaMdhaggahAivihiNA parassa dhaNaharaNaM / paccakkhadiTThadosaM taM ciTThau dUrao tAva // 453 / / paravaMcaNeNa ghettuM ditassa vi paradhaNaM parabhavammi / paragehe cciya vaccai dattassa va vaNiyaputtassa // 454 / / [atra vaNikputradattakathA'nusandheyA / ] 15 6636. paradAraviratyupadezaH / jaM niyaniyabhaMgehiM divvANaM mANusANa tiriyANaM / paradArANaM viramaNamaNuvvayaM biMti taM turiyaM // 455 / / cauvihakasAyamukko caugaisaMsArabhavaNanivviNNo / jo dharai cautthavayaM so lahai cautthapurisatthaM // 456 / / nivvaDiyasuhaDabhAvANa tANa ko vahau ettha samasIsiM / pararamaNisaMkaDe nivaDiyA vi na muyaMti je meraM // 457 / / iNameva dhammabIyaM iNameva viveyakaNayakasavaTTo / iNameva dukkaraM jaM kIrai paradAraviraivayaM // 458 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 288 yaH pAlayati nirvyAjaM parastrIvirativratam / paratreha ca sa zreyaH purandara ivAznute // 459 // [ atra purandarakathA'nusandheyA / ] 6937. parigrahaviratyupadezaH / dupaya- cauppaya-dhaNa-dhanna-khetta - ghara - ruppa - kaNaya - kuppANa / jaM parimANaM taM puNa aNuvvayaM paMcamaM biMti // 460|| jIvo bhave apAre garuyapariggahabhareNa akkaMto / duhalahariparikkhitto buDDai poo vva jalahimmi ||461 // dhammArAmakhayaM khamAkamaliNIsaMghAyanigghAyaNaM, majjAyAtaDipADaNaM suhamaNohaMsassa nivvAsaNaM / vuDDa lohamahaNNavassa khaNaNaM sattANukaMpAbhuvo, saMpADei pariggaho girinaIpUro vva vaDuMtao || 462 // lohaparicattacitto jo kuNai pariggahassa parimANaM / so parabhave pariggahamaparimiyaM lahai nAgo vva // 463 // 6938. digvratopadezaH / [ atra nAgakathAnakamanusandheyam / ] kumArapAlacaritrasaGgrahaH dasasu disAsuM jaM sayalasattasaMtANatANakayamaiNo / gaNaparimANakaraNaM guNavvayaM biMti taM paDhamaM ||464|| jIvo dhaNalobhaggahagahiyamaNo jattha jattha saMcarai / viddavai pANiNo tattha tattha tattAyapiMDo vva // 465 // saMtosapahANamaNo disAsu jo kuNai gamaNaparimANaM / so pAvai kallANaM ittha vi jamme subaMdhu vva ||466|| Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasaGkSepaH [ atra subandhukathAnakamanusandheyam / ] 6639. bhogopabhogavratopadezaH / bIyaM guNavvayaM puNa bhoyaNo kammao ya hoi duhA / taM bhoyaNao bhogovabhogamANaM viheyavvaM // 467|| sai bhujjaitti bhogo so puNa AhAra - pupphamAIo / uvabhogo ya puNo puNa uvabhujjai bhuvaNavilAI ||468 // asaNassa khAimassa ya viraiM kujjA nisAi A jIvaM / mahu-majja-maMsa-makkhaNapamuhANa ya savvahA niyamaM // 469 // panarasakammAdANAI koTTavAlAiNo niyogA ya / taM kammao paNIyaM tattha karijjA buho jayaNaM ||470|| puruSaH pAlayan bhogopabhogavratamAdRtaH / jayadratha ivAbhISTaM labhate'trApi janmani // 471 // [ atra jayadrathakathAnakamanusandheyam / ] SSSS40. anarthadaNDaviratyupadezaH / dosa bhuyaMgakaraMDo aNatthadaMDo aNatthadumasaMDo / jaM tassa viramaNaM taM vannaMti guNavvayaM taiyaM // 472|| taNusayaNagharAINaM atthe jaM jaMtupIDaNaM daMDo / so hoi atthadaMDo aNatthadaMDo u vivarIo ||473 || pAvovaesa-avajjhANa-hiMsadANa-ppamAyabheehiM / cauhA aNatthadaMDo anaMtanANIhiM niddiTTho ||474 // karisaNa-vaNijja-hayavasaNacheya-godamaNapamuhapAvANa / jo uvaeso kIrai parassa pAvovaeso so // 475 // varisaMtu ghaNA mA vA, maraMtu riuNo, ahaM nivo hojja / so jiu, paro bhajjau, evaM ciMtaNamavajjhANaM ||476 // 289 5 10 15 20 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 kumArapAlacaritrasaGgrahaH hala-musalu-kkhala-sagaDaggi-khagga-dhaNu-bANa-parasupamuhANaM / hiMsAnibaMdhaNANaM samappaNaM hiMsadANamiNaM // 477 / / / jaM majja-visaya-vikahAisevaNaM paMcahA pamAo so / aha va ghaya-duddha-tellAibhAyaNacchAyaNA''lassaM // 478 // kayaparapIDamasaMbaddhabhAsaNaM vajjaraMti mohariaM / taM puNa aNatthadaMDassa paDhamamaMgaM ti mottavvaM // 479 / / hoi vayaNaM susaMdhaM mahuro saddo taha tti jaM bhaNiyaM / ANaM kuNaMti tiyasA vi tassa jo cayai muharattaM // 480 // vajjiyaaNatthadaMDo khaMdo jAo nivo purisacaMdo / mohariyaM kAuM kiMci ruddajIvo duhaM patto // 481 / / [atra rudrajIvadRSTAnto'nusandheyaH / ] 6641. sAmAyikavratopadezaH / jaM samaNassa va sAvajjajogavajjaNamarattaduTThassa / taM samabhAvasarUvaM paDhamaM sikkhAvayaM biMti // 482 / / jo rAgadosarahio gahiuM sAmAiyaM na khaMDei / so sAvao vi sAhai sAgaracaMdo vva paraloyaM // 483 / / 15 [atra sAgaracandradRSTAnto'nusandheyaH / ] 20 6642. dezAvakAzikavratopadezaH / jaM puvvagahiyasayalavvayANa saMkhevakaraNamaNudiyahaM / desAvagAsiyaM taM bhaNaMti sikkhAvayaM bIyaM // 484 / / jIvo pamAyabahulo pamAyaparivajjaNe havai dhammo / tA kIrai paidiyaha saMkhevassAvi saMkhevo // 485 / / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 kumArapAlapratibodhasakSepaH sacchaMdapayArAiM jahA aNatthe paDaMti DiMbhAiM / anijaMtiyavAvArA jIvA nivaDaMti taha narae // 486 / / teNAvAyaparaMparavisamavisappasaralaMbhaNanimittaM / niddiTuM rakkhAkaMDayaM va sikkhAvayaM eyaM // 487 / / aNuvittIe vi hu osahaM va jo kuNai vayamiNaM maNuo / pavaNaMjau vva pAvai so ihaloe vi kallANaM // 488 // [atra pavanaJjayakathAnakamanusandheyam / ] 6643. pauSadhavratopadezaH / AhAra-deha-bhUsaNa-abaMbhavAvAracAyarUvaM jaM / pavvesu posahaM taM taiyaM sikkhAvayaM biMti // 489 / / aTThami-cauddasIpamuhapavvadiyahesu jo kuNai eyaM / pAvai ubhayabhavesuM so raNasUru vva kallANaM // 490 / / [atra raNazUrakathAnakamanusandheyam / ] 15 6644. atithisaMvibhAgavratopadezaH / sAhUNa saMvibhAgo jo kIrai bhatta-pANapamuhehiM / taM atihisaMvibhAgaM turiyaM sikkhAvayaM biMti // 491 // jo atihisaMvibhAgaM paripAlai pavarasattasaMjutto / naradevo vva saunno ihAvi so lahai kallANaM // 492 / / 20 [atra naradevakathAnakamanusandheyam / ] evaM nariMda ! tuha akkhiyAiM eyAiM bArasavayAiM / rannA bhaNiyaM bhayavaM ! aNuggaho me kao tumae // 493 / / Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 292 20 25 paMcamahavvayabhAro dhuvaM giriMdo vva duvvaho tAva 1 taM je vahaMti sammaM te dukkarakArae vaMde // 494 // vihu salAhaNijjA na kassa parimiyapariggahA''raMbhA / sakkaMti pAliuM je imAI bArasavayAI pi // 495 // guruNA bhaNiyaM ANaMdakAmadevAiNo purA jAyA / jehiM paripAliyAI imAiM sAvayavayAI daDhaM ||496 // iNhi tu varagihattho ihatthi nAmeNa chaDDuo seTThI / parimiyapariggaho vihiyapAvavAvAraparihAro // 497|| jo ahigayanavatatto saMtosaparo viveyarayaNanihI / deva-guru- dhammakajjesu dinnaniya bhuyavittaNo // 498 // so amha pAyamUle puvvaM paDivajjiUNa bhAveNa / bArasavayAiM eyAiM pAlae niraiyArAI ||499|| rannA bhaNiyaM eso Asi dhaNaDDo tti majjha goravvo / sAhammiutti saMpai baMdhu vva visesao jAo ||500|| bhayavaM ! ahaM pi kAhaM sAvayadhammassa bArasavihassa / paripAlaNe payattaM vasuhAsAmittaaNurUvaM // 501 || to guruNA vAgari nariMda ! tumameva punnavaMto si / jo eriso vi sAvayavayaNANa paripAlaNaM kuNasi ||502 || iya somappahakahie kumAraniva - hemacaMdapaDibaddhe / jidhammapusbohe patthAvo vannio turio ||503 || ityAcAryazrIsomaprabhaviracite kumArapAlapratibodhe caturthaH prastAvaH // paJcamaH prastAvaH / kumArapAlacaritrasaGgrahaH 45. kaSAyajayopadezaH / aha guruNA vAgariyaM jo jIvadayaM samIhae kAuM / te kasAyANa parAjayammi jatto viheyavvo ||504|| jamhA kasAyavivaso kiccamakiccaM ca kiMpi amuNaMto / niyamaNo payaTTai jIvo jIvANa pIDAsu // 505 // Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 kumArapAlapratibodhasakSepaH to kohamANamAyAlobhA cauro cauvvihA huMti / ekkikkaso aNaMtANubaMdhipamuhehi bheehi // 506 / / kajjAkajjavicAraNaceyannaharassa visaharasseva / kovassa ko'vagAsaM maimaM maNamaMdire dijjA ? // 507 / / 6646. krodhajayopadezaH / suTTha jalaNo jalaMto vi dahai taM ceva jattha saMlaggo / kohajalaNAu jalio saThANamannaM parabhavaM ca // 508 // jiNaparavayaNamehasamubbhaveNa pasamAmaeNa kovadavaM / vijjhavai jo naro hoi sivaphalaM tassa dhammavaNaM // 509 / / koveNa kugaidukkhaM jIvA pAvaMti siMhavagdha vva / houM khamAparA puNa lahaMti saggA'pavaggasuhaM / / 510 // 10 [atra siMhavyAghrakathAnakamanusandheyam / ] 15 647. mAnajayopadezaH / aTThamayaTThANehiM matto aMtoniviTThasaMku vva / kassa vi anamaMto tihuyaNaM vi mannai taNaM va naro // 511 // mayavaTTo uDDamuho gayaNammi gaNaMtio rikkhAI / anirikkhiyasuhamaggo bhavAvaDe paDai kiM cojjaM // 512 / / rAyA-'maccAINaM pi sevao mANavajjio ceva / lahai maNavaMchiyatthaM puriso mANI puNa aNatthaM / / 513 / / mANI uvveyakaro na pAvae kAmiNINa kAmasuhaM / itthINa kAmasatthesu kammaNaM maddavaM jamhA // 514 // mokkhatarubIyabhUo mANatthaDDassa natthi dhammo vi / dhammassa jao samae viNau cciya vannio mUlaM // 515 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 294 jAikulAiehiM naDio jIvo vi viDaMbaNaM lahai / tehiM puNa vajjio godhaNo vva suhabhAyaNaM hoI // 516 || [ atra godhanakathAnakamanusandheyam / ] kumArapAlacaritrasaGgrahaH 48. mAyAjayopadezaH / dhammavaNajalaNajAlA mohamahAmayagalANa [jA] sAlA / kugaivahUvaramAlA mAyA suhamaiharaNahAlA // 517|| thevaka kavaDaparo niviDaM nivaDaMtamAvayAlakkhaM / lakkhai na jaNo laguDaM payaM piyaMto biDAlo vva // 518 || mAyAvaseNa kavaDappaogakusalA akiccamAyariDaM / pattA iheva sayameva lajjiuM nAiNI nihaNaM // 519 || [ atra nAginIkathA'nusandheyA / ] 49. lobhajayopadezaH / jo koha - mANa - mAyAparihAraparo vi vajjai na lohaM / poo vva sAgare so bhavammi buDDui kukammagurU // 520 // sasikaradhavalA vi guNA niyaAsayavAhakAra lohe | AvaTTeti jalakaNA lohammi va jalaNasaMsate // 521 // iha loyammi kilese lahiuM lobhAu sAgaro garue / paraloe saMpatto duggaidukhAiM tikkhAI // 522 // [ atra sAgaradRSTAnto 'nusandheyaH / ] iya hemasUrimuNipuMgavassa suNiUNa desaNaM rAyA / jANiyasamattatatto jiNadhammaparAyaNo jAo // 523 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 kumArapAlapratibodhasakSepaH 6650. kumArapAladinacaryAvarNanam / to paMcanamukkAraM sumaraMto jaggae rayaNisese / / *ciMtai aya do vi hiya[e] devagurudhammapaDivattiM / / 524 // kAUNa kAyasuddhi kusumAmisa-thottavivihapUyAe / pujjai jiNapaDimAo paMcahiM daMDehiM vaMdei // 525 // niccaM paccakkhANaM kuNai jahAsatti sattaguNanilao / sayalajayalacchitilao tilayAvasarammi uvavisai // 526 / / karikaMdharAdhirUDho samattasAmaMtamaMtipariyario / vaccai jiNiMdabhavaNaM vihipuvvaM tattha pavisei // 527 / / aTThappayArapUyAi pUiDaM vIyarAyapaDimAo / paNamai mahinihiyasiro thuNai pavittehiM thottehiM // 528 / / guruhemacaMdacalaNe caMdaNakappUrakaNayakamalehiM / saMpUIUNa paNamai paccakkhANaM payAsei // 529 // gurupurao uvavisiu paraloyasuhAvahaM suNai dhammaM / gaMtUNa gihaM viyarai jaNassa vinnattiyAvasaraM // 530 / / vihiyaggakUrathAlo puNo vi gharaceiyAiM accei / kayauciyasaMvibhAgo bhuMjei pavittamAhAraM / 531 / / bhuttuttaraM sahAe viyArae saha buhehiM satthatthaM / kaiyA vi nivaniyutto kahai kahaM siddhavAlakaI // 532 // 10 15 ., [atra kavisiddhapAlakathitA apabhraMzabhASAbaddhA jIvamanaHkaraNasaMlApakathA jJAtavyA ] 20 annadiNe'nnavibuheNa ya jaMpiyaM deva kiMpi pucchissaM / rannA bhaNiyaM pucchasu buho payaTTo bhaNiumeva // 533 / / [atra kazcidanyavibudhakathitaM vikramAdityakathAnakaM vijJeyam / ] * . aspaSTArtho'yaM pAThaH / jinamaNDanagaNiviracitakumArapAlaprabandhe tu 'ciMtai ya do vi hiyae' (pR0 107 pra0) ityevamupalabhyate / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 5 kumArapAlacaritrasaGgrahaH to rAyA buhavaggaM visajjiuM divasacaramajAmammi / atthANImaMDavamaMDaNammi siMhAsaNe ThAi // 534 / / sAmaMta-maMti-maMDaliya-seTThipamuhANaM dasaNaM dei / vinnattIo tesiM suNai kuNai taha paDIyAraM // 535 / / kayanivviveyajaNavimhiyAI kari-aMka-mallajuddhAI / rajjaTThii tti kaiyA vi pecchae chinnavaMcho vi // 536 / / aTThami-caudasivajjaM puNo vi bhuMjai diNaTThame bhAe / kusumAiehiM gharaceiyAiM accei saMjhAe // 537 / / nisi nivisiUNa paTTe ArattiyamaMgalAI kAravai / vAravahUnivaheNaM mAgahagaNagijjamANaguNo // 538 / / to nidaM kAumaNo mayaNabhuyaMgamavisappasamamaMtaM / saMthuNai thUlabhaddappamuhamahAmuNicariyamevaM // 539 / / 10 15 [atra sthUlabhadrakathA'nusandheyA / namaskAramAhAtmye ca nandanakathA vAcyA / ] parameSThinamaskAraM smaran bhUpatirabhyadhAt / namaskArasya mAhAtmyaM dRSTapratyayameva me / / 540 // tathA hisvayaM sakalasainyena digyAtrAH kurvato'pi me / asidhyata [yato] nArtho'narthaH pratyuta ko'pyabhUt // 540 // adhunA tannamaskAraM smarato mama zatravaH / vaNijairapi jIyante daNDezairambaDAdibhiH // 541 // svacakraM paracakraM vA nAnarthaM kurute kvacit / durbhikSasya na nAmApi zrUyate vasudhAtale // 542 // tatastaM saMsmarannevaM nidrAM bhajati pArthivaH / rAtrizeSe tu jAgati mAgadhoktaijinastavaiH // 543 / / tataH paJcanamaskAradharmasmaraNapUrvakam / vanditvA pArthivo devAn bhavodvigno'bhyadhAdidam / / 544 // 20 25 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhasaGkSepaH hahA ! viSayapaGkaughamagnastiSThati mAdRzaH / dhanyo dazArNabhadraH sa rAjyaM tatyAja yaH kSaNAt / / 545 / / [atra dazArNabhadrakathAnakamanusandheyam / ] evaM kurvannahorAtrakRtyAni paramArhataH / kumArapAladevo'yaM rAjyaM pAlayati kSitau // 546 / / 10 nRpasya jIvAbhayadAnaDiNDimairmahItale nRtyati kIrtinartakI / samaM manobhistimi-keki-tittiristubhoraNa-kroDa-mRgAdidehinAn // 547 / / dyUtAsavAdIni nRNAM nyaSedhIdihaiva sapta vyasanAni bhUpaH / duSkarmato durgatisambhavAni paratra teSAM tvamitAni tAni // 548 // pade pade bhUmibhujA nivezitaijinAlayaiH kAJcanadaNDamaNDitaiH / nivAritA vetradharairivoddhataiH sphuranti kutrApi na ke'pyupadravAH / / 549 / / stumastrisandhyaM prabhuhemasUrerananyatulyAmupadezazaktim / atIndriyajJAnavivarjito'pi yaH kSoNibhartuLadhita prabodham / / 550 // sattvAnukampA na mahIbhujAM syAdityeSa klRpto vitatha: pravAdaH / jinendradharmaM pratipadya yena zlAghyaH sa keSAM na kumArapAla: // 551 // 15 vicitravRttAntasametametayozcaritramutkIrtayituM kSameta kaH / tathApi tasyaiva.....tArthinA samuddhRto bindurivAmbudhermayA // 552 / / iti somaprabhakathite kumAranRpa-hemacandrasambaddhe / jinadharmapratibodhe prastAvaH paJcamaH proktaH // 553 / / ityAcAryazrIsomaprabhaviracite kumArapAlapratibodhe paJcamaH prastAvaH // 20 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlapratibodhaprazastiH 10 sUryAcandramasau kutarkatamasaH karNAvataMsau kSite(au~ dharmarathasya sarvajagatastattvAvaloke dRzau / / nirvANAvasathasya toraNamahAstambhAvabhUtAmubhAvekaH zrImunicandrasUriraparaH zrImAnadevaprabhuH // 1 // tayorbabhUvAjitadevasUriH ziSyo bRhadgacchanabhaHzazAGkaH / jinendradharmAmbunidhiH prapede ghanodakaH sphUtimatIva yasmAt // 2 // zrIdevasaripramukhA babhUvuranye'pi tatpAdapayojahaMsA / yeSAmabAdhAracitasthitInAM nAlIkamaitrImudamAtatAna // 3 / / vizAradaziromaNerajitadevasUrerabhUt, kramAmbujamadhuvrato vijayasiMhasUriH prabhuH / mitopakaraNakriyAruciranityavAsI ca yazcirantanamunivrataM vyadhita du:SamAyAmapi // 4 / / tatpaTTapUrvAdrisahasrarazmiH somaprabhAcArya iti prasiddhaH / zrIhemasUrezca kumArapAladevasya cedaM nyagadaccaritram / / 5 / / sukaviriti na kIrti nArthalAbhaM na pUjAmahamabhilaSamANaH prAvRtaM vaktumetat / kimuta kRtamubhAbhyAM duSkaraM duHSamAyAM; jinamatamatulaM tatkIrtanApuNyamicchuH // 6 / / dharme nirmalatAmavAptumatulAM zrIhemacandraprabhau, bhaktiM vyaJjitamadbhutAM bhaNitiSu draSTuM parAmaucitIm / zrotuM citrakathAzcamatkRtikRtaH kAvyaM ca lokottaraM; kartuM kAmayase yadi sphuTaguNaM tadgranthametaM zRNu // 7 // 20 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 5 10 kumArapAlapratibodhaprazastiH prAgvATAnvayasAgarendurasamaprajJaH kRtajJaH kSamI, vAggamI sUktisudhAnidhAnamajani zrIpAlanAmA pumAn / yaM lokottarakAvyaraJjitamatiH sAhityavidyAratiH zrIsiddhAdhipatiH 'kavIndra' iti ca 'bhrAte'ti ca vyAharat // 8 // putrastasya kumArapAlanRpatiprIteH padaM dhImatAmuttaMsa: kavicakramastakamaNiH zrIsiddhapAlo'bhavat / klRptaM tadvasatAvidaM kimapi yaccAyuktamuktaM mayA tadyuSmAbhirihocyatAmiti budhA vaH prAJjaliH prArthaye // 9 // hemasUripadapaGkajahaMsaiH zrImahendramunipaiH zrutametat / varddhamAna-guNacandragaNibhyAM sAkamAkalitazAstrarahasyaiH // 10 // yAvannihitAkhilasantamasau nabhasi cakAsto ravi-candramasau / tAvat hemakumAracaritraM sAdhujano vAcayatu pavitram // 11 // vimalamatisudhAccirneminAgAGgajanmA'bhavadabhayakumAraH zrAvakaH zreSThimukhyaH / atha nijakarapadmaprAptadharmArthapadmA vijitapadakapadmA tasya padmIti patnI // 12 // tatputrA guNino'bhavan bhuvi harizcandrAdayo vizrutAH zrIdevIpramukhAzca dharmadhiSaNApAtrANi tatputrikAH / tatprItyarthamidaM vyadhAyi tadupaTTarAgacchaSTAtmabhi(?)bhUyiSThAni ca pustakAni.......so'lekhayat // 13 / / zazi-jaladhi-sUryavarSe zucimAse ravidine sitASTamyAm / jinadharmapratibodhaH klupto'yaM gUjarendrapure // 14 // prastAvapaJcake'pyatrASTau sahasrANyanuSTubhAm / ekaikAkSarasaGkhyAtAnyadhikAnyaSTabhiH zataiH // 15 // 15 20 saMvat 1458 varSe dvitIyabhAdrapadazudi 4 tithau zukradine zrIstambhatIrthe bRhaddhara vRddha pauSadhAzAlAyAM 25 bhaTTA0 zrIjayatilakasUrINAM upadezena zrIkumArapAlapratibodhapustakaM likhitamidam // kAyasthajJAtIya mahaM ma maNDa)likasuta (khe )tAlikhitam / ciraM nandatu ||ch|| u0 zrIjayapragabhagaNisaSya( ziSya) u0 zrIjayamandira-gaNisaSya( ziSya) bhaTTA0 zrIkalyANaratnasUrigurubhyo namaH // paM0 va( vidyaartngnni| Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 zrImad hemacandrAcAryaviracitatriSaSTizalAkApuruSacaritAntargatamahAvIracaritasthaM kumArapAlacaritavarNanam / [ dvAdazasargAt samuddhRtam ] pRcchati smAbhayo'thaivaM kapilarSipratiSThitA / prakAzameSyati kadA pratimA pAramezvarI ||36|| svAmyAkhyAti sma saurASTra - lATa - gUrjarasImani / krameNa nagaraM bhAvi nAmnA'NahilapATakam ||37|| AryabhUmeH ziroratnaM kalyANAnAM niketanam / ekAtapatrAddharmaM taddhi tIrthaM bhaviSyati ||38|| caityeSu ratnamayyo'rhatpratimAstatra nirmalAH / nandIzvarAdipratimAkathAM neSyanti satyatAm // 39 // bhAsurasvarNakalaza zreNyalaGkRtamaulibhiH / rociSyate ca taccaityairvizrAntatapanairiva ||40|| zramaNopAsakastatra prAyeNa sakalo janaH / kRtAtithisaMvibhAgo bhojanAya yatiSyate // 41 // parasampadyanIrSyAluH santuSTazca svasampadA / pAtreSu dAnazIlazca tatra loko bhaviSyati // 42 // zrAddhAzca dhaninastatrAlakAyAmiva guhyakAH / vasyanti draviNaM saptakSetryAmatyantamArhatAH ||43|| parasva - paradAreSu sarvaH ko'pi parAGmukhaH / bhAvI tasmin pure lokaH suSamAkAlabhUriva // 44 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 5 kumaarpaalcritvrnnnm| asmannirvANato varSazatAnyabhaya ! SoDaza / navaSaSTizca yAsyanti yadA tatra pure tadA // 45 / / kumArapAlo bhUpAlazcaulukyakulacandramAH / / bhaviSyati mahAbAhuH pracaNDAkhaNDazAsanaH // 46 / / sa mahAtmA dharma-dAna-yuddhavIraH prajAM nijAm / RddhiM neSyati paramAM piteva paripAlayan // 47 // RjurapyaticaturaH zAnto'pyAjJAdivaspatiH / kSamAvAnapyadhRSyazca sa ciraM mAmaviSyati // 48 // sa AtmasadRzaM lokaM dharmaniSThaM kariSyati / vidyApUrNamupAdhyAya ivAntevAsinaM hitaH // 49 // zaraNyaH zaraNecchUnAM paranArIsahodaraH / prANebhyo'pi dhanebhyo'pi sa dharmaM bahu maMsyate / / 50 // parAkrameNa dharmeNa dAnena dayayA''jJayA / anyaizca puruSaguNaiH so'dvitIyo bhaviSyati // 51 // sa kauberImA turuSkamaindrImA tridazApagAm / yAmyAmA vindhyamA vArdhi pazcimAM sAdhayiSyati // 52 // anyadA vajrazAkhAyAM municandrakulodbhavam / AcAryaM hemacandraM sa drakSyati kSitinAyakaH // 53 // taddarzanAt pramuditaH kekIvAmbudadarzanAt / taM muni vandituM nityaM sa bhadrAtmA tvariSyate / / 54 / / tasya sUrejinacaitye kurvato dharmadezanAm / rAjA sazrAvakAmAtyo vandanAya gamiSyati // 55 / / tatra devaM namaskRtya sa tattvamavidannapi / vandiSyate tamAcAryaM bhAvazuddhena cetasA // 56 // sa zrutvA tanmukhAt prItyA vizuddhAM dharmadezanAm / aNuvratAni samyaktvapUrvakAni prapatsyate // 57 / / sa prAptabodho bhavitA zrAvakAcArapAragaH / AsthAne'pi sthito dharmagoSThyA svaM ramayiSyati // 58 // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 kumArapAlacaritrasaGgrahaH annazAkaphalAdInAM niyamAMzca vizeSataH / AdAsyate pratyahaM sa prAyeNa brahmacaryakRt // 59 / / sAdhAraNastrIna paraM sa sudhIrvarjayiSyati / dharmapatnIrapi brahma carituM bodhayiSyati // 60 // munestasyopadezena jIvAjIvAditattvavit / AcArya iva so'nyeSAmapi bodhi pradAsyati // 61 / / ye'rhaddharmadviSaH ke'pi pANDurAhvadvijAdayaH / te'pi tasyAjJayA garbhazrAvakA iva bhAvinaH // 62 // apUjiteSu caityeSu guruSvapraNateSu ca / na bhokSyate sa dharmajJaH prapannazrAvakavrataH // 63 / / aputramRtapuMsAM sa draviNaM na grahiSyati / vivekasya phalaM hyetadatRptA hyavivekinaH // 64 // pANDuprabhRtibhirapi tyaktA yA mRgayA na hi / sa svayaM tyakSyati janaH sarvo'pi ca tadAjJayA // 65 / / hiMsAniSedhake tasmin dUre'stu mRgayAdikam / api matkUTa-yUkAdi nAntyajo'pi haniSyati // 66 / / tasmin niSiddhapApArddhAvaraNye mRgajAtayaH / sadA'pyavighnaromanthA bhAvinyo goSThadhenuvat // 67|| jalacara-sthalacara-khecarANAM sa dehinAm / rakSiSyati sadA mAriM zAsane pAkazAsanaH // 68 // ye cAjanmApi mAMsAdAste mAMsasya kathAmapi / duHsvapnamiva tasyAjJAvazAnneSyanti vismRtim // 69 / / dAzArna parityaktaM yat purA zrAvakairapi / tanmadyamanavadyAtmA sa sarvatra nirotsyati / / 70 / / sa tathA madyasandhAnaM nirotsyati mahItale / na yathA madyabhANDAni ghaTayiSyati cayapi // 71 / / madyApAnAM sadA madyavyasanakSINasampadAm / tatrAjJAtyaktamadyAnAM prabhaviSyanti sampadaH // 72 // 15 25 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 kumaarpaalcritvrnnnm| nalAdibhirapi kSmApai taM tyaktaM na yat purA / tasya svavairiNa iva nAmApyunmUlayiSyati // 73 // pArApatapaNakrIDAkukkuTAyodhanAnyapi / na bhaviSyanti medinyAM tasyodayini zAsane // 74 / / sa prAyeNa pratigrAmamapi niHsImavaibhavaH / kariSyati mahImetAM jinAyatanamaNDitAm / / 75 // prati grAma prati puramA samudraM mahItale / rathayAtrotsavaM so'rhatpratimAnAM kariSyati // 76 / / dAyaM dAyaM draviNAni viracayyAnaNaM jagat / aGkayiSyati medinyAM sa saMvatsaramAtmanaH // 77 // pratimAM pAMzuguptAM tAM kapilarSipratiSThitAm / ekadA zroSyati kathAprasaGge sa gurormukhAt // 78 / / pAMzusthalaM khAnayitvA pratimA vizvapAvanIm / AneSyAmIti sa tadA kariSyati manoratham // 79 / / tadaiva manautsAhaM nimittAnyaparANyapi / jJAtvA nizceSyate rAjA pratimA hastagAminIm // 80 / / tato gurumanujJApya niyojyAyuktapUruSAn / prArapsyate khAnayituM sthalaM vItabhayasya tat // 81 / / sattvena tasya paramAhatasya pRthivIpateH / kariSyati ca sAMnidhyaM tadA zAsanadevatA // 82 // rAjJaH kumArapAlasya tasya puNyena bhUyasA / khanyamAnasthale maGgha pratimA'virbhaviSyati // 83 // tadA tasyai pratimAyai yadudAyanabhUbhujA / / grAmANAM zAsanaM dattaM tadapyAvirbhaviSyati // 84 // nRpAyuktAstAM pratimA pratnAmapi navAmiva / rathamAropayiSyanti pUjayitvA yathAvidhi // 85 / / pUjAprakAreSu pathi jAyamAneSvanekazaH / kriyamANeSvahorAtraM saGgIteSu nirantaram // 86 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tAlikArAsakeSUccairbhavatsu grAmayoSitAm / / paJcazabdeSvAtodyeSu vAdyamAneSu sammadAt // 87 / / pakSadvaye cAmareSUtpatastu ca patatsu ca / neSyanti pratimAM tAM cAyuktAH pattanasImani // 88 // -tribhirvizeSakam / / sAntaHpuraparIvArazcaturaGgacamUvRtaH / sakalaM saGghamAdAya rAjA tAmabhiyAsyati / / 89 / / svayaM rathAt samuttArya gajendramadhirohya ca / pravezayiSyati pure pratimAM tAM sa bhUpatiH // 10 // upasvabhavanaM krIDAbhavane saMnivezya tAm / kumArapAlo vidhivat trisandhyaM pUjayiSyati // 91 // pratimAyAstathA tasyA vAcayitvA sa zAsanam / udAyanena yad dattaM tat pramANIkariSyati // 92 / / pratimAyAH sthApanArthaM tasyAstatraiva pArthivaH / prAsAdaM sphaTikamayamamAyaH kArayiSyati // 93 // prAsAdo'STApadasyeva yuvarAjaH sa kAritaH / janayiSyati sambhAvyo vismayaM jagato'pi hi // 94 / / sa bhUpatiH pratimayA tatra 'sthApitayA tayA / edhiSyate pratApena RddhayA niHzreyasena ca // 95 / / devabhaktyA gurubhaktyA tvatpituH sadRzo'bhaya ! / kumArapAlo bhUpAlaH sa bhaviSyati bhArate // 96 / / 20 - Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadhemacandrAcAryaviracitatriSaSTizalAkApuruSacaritaprazastiH / 10 ziSyo jambumahAmuneH prabhava ityAsIdamuSyApi ca, zrIzayyambhava ityamuSya ca yazobhadrAbhidhAno muniH / sambhUto munibhadrabAhuriti ca dvau tasya ziSyottamau; sambhUtasya ca pAdapadmamadhuliT zrIsthUlabhadrAhvayaH // 1 // vaMzakramAgatacatudarzapUrvaratnakozasya tasya dazapUrvadharo maharSiH / nAmnA mahAgiririti sthiratAgirIndro jyeSTho'ntiSat samajaniSTa viziSTalabdhiH // 2 // ziSyo'nyo dazapUrvabhRnmunivRSo nAmnA suhastItyabhUd, yatpAdAmbujasevanAt samuditaprAjyaprabodhaddhikaH / cakre sampratipArthivaH pratipura-grAmAkaraM bhArate; asminnar3e jinacaityamaNDitamilApRSThaM samantAdapi // 3 // ajani susthita-supratibuddha ityabhidhA''ryasuhastimahAmuneH / zamadhano dazapUrvadharo'ntiSad bhavamahAtarubhaJjanakuJjaraH // 4 // maharSisaMsevitapAdasannidheH pracArabhAgAlavaNodasAgaram / mahAn gaNaH koTika ityabhUt tato gApravaGgAho himavagireriva // 5 // tasmin gaNe katipayeSvapi yAtavatsu sAdhUttameSu caramo dazapUrvadhArI / ____15 uddAmatumbavanapattanavajrakhAni-vajraM mahAmunirajAyata vajrasUriH // 6 // durbhikSe samupasthite pralayavaddhImatvabhAjyanyadA, bhItaM nyasya maharSisaGgamabhito vidyAvadAtaH paTe / yo'bhyuddhRtya karAmbujena nabhasA puryAmanaiSInmahApUryAmakSu subhikSadhAmani tapodhAmnAmasImnAM nidhiH // 7 // 20 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 5 10 kumArapAlacaritrasaGgrahaH tasmAd vajrAbhidhA zAkhA'bhUt koTikagaNadrume / uccanAgarikAmukhyazAkhAtritayasodarA // 8 // tasyAM ca vajrazAkhAyAM nilInamuniSaTpadaH / puSpagucchAyito gacchazcandra ityAkhyAyA'bhavat // 9 // dharmadhyAnasudhAsudhAMzuramalagranthArtharatnAkaro, bhavyAmbhoruhabhAskaraH smarakaripronmAthakaNThIravaH / gacche tatra babhUva saMyamadhanaH kAruNyarAziryazobhadraH sUrirapUri yena bhuvanaM zubhairyazobhirnijaiH // 10 // zrImannemijinendrapAvitazirasyadrau sa saMlekhanAM, kRtvA''dau pratipannavAnanazanaM prAnte zubhadhyAnabhAk / tiSThan zAntamanAstrayodaza dinAnyAzcaryamutpAdayan; nuccaiH pUrvamaharSisaMyamakathA: satyApayAmAsivAn // 11 / / zrImAn pradyumnasUri: samajani janitAnekabhavyaprabodhas, tacchiSyo vizvavizvaprathitaguNagaNaH prAvRDambhodavad yaH / prINAti smAkhilakSmAM pravacanajaladheruddhRtairarthanIrairAtatya sthAnakAni zrutiviSayasudhAsArasadhyaJca viSvak // 12 // sarvagrantharahasyaratnamukuraH kalyANavallItaruH, kAruNyAmRtasAgaraH pravacanavyomAGgaNAhaskaraH / cAritrAdikaratnarohaNagiriH mAM pAvayan dharmarAT senAnIrguNasenasUrirabhavacchiSyastadIyastataH // 13 / / ziSyastasya ca tIrthamekamavane: pAvitryakRjjaGgama, syAdvAdatridazApagAhimagirivizvaprabodhAryamA / kRtvA sthAnakavRtti-zAnticarite prAptaH prasiddhi parAM; sUri ritaHprabhAvavasatiH zrIdevacandro'bhavat / / 14 / / AcAryoM hemacandro'bhUt tatpAdAmbujaSaTpadaH / tatprasAdAdadhigatajJAnasampanmahodayaH // 15 / / jiSNuzcedi-dazArNa-mAlava-mahArASTrAparAntaM kurUn, sindhUnanyatamAMzca durgaviSayAn dorvIryazaktyA hariH / 15 20 25 . Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 triSaSTizalAkApuruSacaritaprazastiH / caulukyaH paramAhato vinayavAn zrImUlarAjAnvayI; taM natveti kumArapAlapRthivIpAlo'bravIdekadA // 16 // pApaddhi-dyUta-madyaprabhRti kimapi yannArakAyunimittaM, tata sarvaM nirnimittopakRtikRtadhiyAM prApya yuSmAkamAjJAm / svAminnurvyA niSiddhaM dhanamasutamRtasyAtha muktaM tathArhaccaityairuttaMsitA bhUrabhavamiti samaH samprateH sampratIha // 17 // pUrvaM pUrvajasiddharAjanRpaterbhaktispRzo yAJcayA, sAGga vyAkaraNaM suvRttisugamaM cakruH bhavantaH purA / maddhetoratha yogazAstramamalaM lokAya ca vyAzrayacchando-'laGkRti-nAmasaGgrahamukhAnyanyAni zAstrANyapi // 18 // lokopakArakaraNe svayameva yUyaM, sajjAH stha yadyapi tathA'pyahamarthaye'daH / mAgjanasya paribodhakRte zalAkApuMsAM prakAzayata vRttamapi triSaSTeH // 19 // tasyoparodhAditi hemacandrAcAryaH zalAkApuruSetivRttam, dharmopadezaikaphalapradhAnaM nyavIvizaccArugirAM prapaJce // 20 // jambUdvIpAravinde kanakagirirasAvaznute karNikAtvaM, yAvad yAvacca dhatte jalanidhiravanerantarIyatvamuccaiH / yAvad vyomAdhvapAnthau taraNi-zazadharau bhrAmyatastAvadetat; kAvyaM nAmnA zalAkApuruSacaritamityastu jaina dharitryAm // 21 // 15 20 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahasya pariziSTAni / Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] prathamaM pariziSTam kumArapAlacaritrasaGgrahAtagatAnAm uddharaNarUpapadyAnAmakArAdyanukramaNikA / . 125, 222 142 126 162 168 168 149 159 162 188 52, 186, 231 akare karakartA ca akAre ca bhaved viSNU0 akurvANo'pi pApAni akkhayamaNaMtamaulaM akkhINajIvakhANI akSudro rUpasaumyau ajjhatthavisohIe ajJAnatimirAndhAnAm ajJAnAmapi bAlAnAm aTTha u goarabhUmI aTThAvayamujite aTThAvayasaMmee aNavaTThiyassa dhamma aNasaNamUNoyariyA aNidiyaguNaM jIvaM aNumANuheusiddhaM aNumitto vi na kassa atthanivesA tacciya saddA atthassa UhabuddhI asthi aNaMtA jIvA atthi tti nivviyapyo adattadAnena bhaved daridrI 93 | adhAmadhAma dhAmedam adhItI paNDitaH prAjJaH 162/ adhItya caturo vedAn 156 adhItya sarvazAstrANi 161 | anantagaNitaM tasmAda 146 anantadarzanajJAna0 | anantaduHkhaM saMsAre 80 anAdibhavasaMskAra0 144 | apAyAnAmupAyAH syuH 164 | aputrANAM dhanaM gRhNan 200 | appA uddhario cciya apyekAGgaparigrahasya abbhuTThANaM aMjali 164 aMbaM taMbacchIe 157 aMbaDu hUMtau abhayaMtANa vi najjai 162 | abhimukhAgatamArgaNa0 amao a hoi jIvo amedhyamadhye kITasya 161 amoghavacanaH kalpaH 157 amhe thoDA riu ghaNA 141 | ayazaHpaTahaM dattvA 200 165 275 227 159 abhaNata 199 158 122 158 139 117 191 141 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 165 83 110 310 kumArapAlacaritrasaGgrahaH ayutAni gavAmaSTau 186 | AdhAro yastrilokyAH 146 aye ! bheka ccheko bhava 190 | AnvIkSikI-trayI-vArtA 117 arthAnAmarjane duHkham AbhiggahiyaM aNabhiggahiyaM 147 arthibhyaH kanakasya AbhiggahiyaM kila avadyamukte pathi yaH | AyariyauvajjhAe aviNAsI khalu jIvo 157 | AyANe paribhoge 158 avihiyasavvapalaMbA 155 | ArttaraudramapadhyAnam 153 azeSamapi duSkarma 144 Arte tiryagga (?) tistathA 153 azvaH zastraM zAstram AlU taha piMDAlU asIrA jIvagaNA 168 | AloyaNapaDikkamaNe asatyaM triSu lokeSu 148 AhAraposaho khalu 154 asatyaM vacanaM brUte 150 AhArasarIridiyapajjattI asantoSamavizvAsa 149 | ikkaha pAlI mATi 234 asantoSavatAM saukhyam 177 | ikkaha phUlaha mATi 58, 205, 238 asArasaMsAramahIruhasya | ityAlapya vilupya bhUpati0 asAra: saMsAra: saralakadalI0 178 | ityudIrya svadhairyeNa 209 assAvagapaDiseho 198 | imAM samakSaM pratipakSa 136 ahaMkAre sati prauDhe 121 iha loke gRhastho'pi 148 ahiMsA prathamo dharmaH | iMdiyakasAyajoe 165 aho mUDhajanA dharmam | ukkhittamAicaragA 164 aho lobhasya sAmrAjyam uccAre pAsavaNe 151 AkarNya pratikAnanaM pazugaNA0 210 ujjvalaguNamabhyuditam Agamena ca yuktyA ca 135 udIrito'rthaH pazunApi 121 Acelukka uddesiya urvazIgarbhasambhUtaH 129 Ajanma kalitAjihya0 | ee hohI uddhArakArayA 202 AjJAbhaGgo narendrANAm 115, 223 ekatrAsatyajaM pApam AjJAvatiSu maNDaleSu 77, 210, 243 / ekamUrttitrayo bhAgAH 132 AtaGkakAraNamakAraNa0 53, 187 ekarAtroSitasyApi 142 Atman ! devastvameva ekastridhA hadi sadA Atmavat sarvajIveSu | ekaM mitraM bhUpatirvA 124 Aditya-candrA0 230 | ekAdazazatAnIbhAH 186 Adau mayaivAyamadIpi 116 | ekA bhAryA sadA yasya 186 150 206 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddharaNarUpapadyAnAmakArAdyanukramaNikA / 159 156 2 eko'pi niyamo yena ekkaha pAlI mATi egiMdiya paMciMdiya etA hasanti ca rudanti ca eya auvvara vvI ?) joI elApUgaphalAI sAhUNaM evaM aTThavihaM pi ya evaM cauggaIe pari0 evaM vratasthito bhaktyA eha na hoi dhara dhAra sAra ehireyAhirAM cakre osappiNI aNaMtA aurasaH kSetrajazcaiva aMtomuhuttamittaM pi aMbaDu hUMtau vANi0 kathAzeSaH karNo dhanijana0 kanyAgobhUmyalIkAni kamalahasto bhaved brahmA / karacaluyapANieNa vi karNATe gUrjare lATe kalaGkaM kurute kazcit kavalANa ya parimANaM kAke zaucaM dyUtakAreSu kAju karevA mANusaha kA tvaM sundari mArirasmi kAmarAga-sneharAgau kAryaM viSNuH kriyA brahmA kAle abhiggaho puNa kAle gaNadehANaM kAlo jahA aNAI kAhUM mani vibhaMtaDI kimindriyANAM damanaiH 192 kiM kRtena na yatra tvam 65, 195, 229 kiM puvvayaraM kamma 159 160 kumaraDa ! kumaravihAra 209, 243 109 | kumarapAla ma ciMti kari 175 kumArapAlabhUpasya 209 155 kumArapAla mata ciMta 191 158 kumbhakhArIsahastre dve 186 kuryAd varSasahasrANi 126 kulakrameNa kurvanti 135 kulInAH sulabhAH prAyaH 120 130 kulaM pavitraM jananI kRtArthA 171 169 kUTadravyamivAsAram 144 231 kRtakRtyo'smi bhUpAla ! 209 147, 168 kRtvA tanmayamAtmAnam 207 227 kRSi-vANijya-gorakSAm 128 68, 225 | keke'yyuktivazo vyadhAd 74 148 kevalanANuppattI 200 233 kaivartIgarbhasambhUtaH 129 ko nAma kIlikAhetoH 210, 226 ko'pi kvApi kuto'pi 151 171 | kohAINamaNudiNaM 164 164 | ko'haM puNo kammi kulammi 169 115 | kauGkaNe tu tathA rASTra 210, 226 42 kva mAMsaM kva zive bhaktiH 139 | kSatriyo'si narAdhIza ! 178 kSamAtulyaM tapo nAsti 139 kSAntyAdikaguNairyuktaH 128 164 kSitijalapavanahutAzana0 233 166 | kSitirityucyate kSAntiH 233 156 | kSetraM yantraM praharaNavadhUH 155 134 | kharo dvAdazajanmAni 126 145 | gaDa phuTTa veyaNa gaI 97 188 181 135 132 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 gaNDUpadaH kimadhirohati gate mAcArye gayaNaM jahA arUvI gayA ji sAjaNa sAthi grastAmekAmapi girikannakisalayapattA gUDhasarasaMdhipavvaM gUrjarANAmidaM rAjyam gRhiNo'pi hi dhanyAste golAi asaMkhijjA golo asaMkhanigooM gholavaDA vAiMgaNa caiUNaM saMkapayaM cakre zrImUlarAjena carAcarANAM jIvAnAm carAcaraM jagat sarvam catuSparvyAM ca turyAdi0 caturmAsImAsIt tava caturmAsyAmAsIttava caturmukho bhaved brahmA cikhAdayati yo mAMsam cittamantargataM zuddham cittaM tikAlavisayaM cittaM rAgAdibhiH krAnta0 cittaM veyaNa sannA citrakUTamidaM bhadre ! cidAnandamayaM yasya cUyahalaM paripakkaM vihaliya0 chaumatthaaNuvalaMbhA chaumatthANaM sannA jar3a jippar3a tA jar3ayA hohI pucchA kumArapAlacaritrasaGgrahaH 13, 108 jagadAkramamANasya 245 jaNavaya saMmaya ThavaNA jattha ya ego siddhA 157 69 | jantUnAmabhayaM sapta0 235 jantUn hanmi na vacmi 151 | janmanyekatra duHkhAya 152 jamme vi jaM na hUaM 82 jamhA cittAIyA 148 jalakrIDAndolanAdi0 161 jaha aMDasaMbhavA 161 jaha AhAro bhutto jaM avasareNa na huyaM 152 jaha kaNagassa u kIraMti 167 91 jaMgalauru-jaDahAru 149 jaM nAma kiMci titthaM 89 jammi u pIlijjate 152 jaM lahai annatitthe 52 jaM jammAbhiseyanikkhamaNa0 235 jA jayamANassa 233 | jAtilAbhakulaizvarya 0 150 jiNabhuvaNAI je uddharaMti 129 jitvA prAg nikhilAnilA0 158 jinamatanagare'smin 129 jIvassa attajaNiehiM 158 jIvassa esa dhammo 109 jIvassa ya kammassa ya 89 jIvAI navapayatthe 69 jIvo aNAinihaNo 157 jIvo'yaM vimalasvabhAva0 160 | jeNa kulaM AyattaM taM 69 jesaM bhUtalayassa 161 jo ciMtei sarIre natthi 150 141 167 210, 226 186 147 123 158 154 159 158 159 97 234 200 152 200 200 162 143 87 121 179 167 157 158 168 156 138 183 236 157 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 167 137 128 154 157 157 148 174 175 171 172 172 | dobhAgya 120 uddharaNarUpapadyAnAmakArAdyanukramaNikA / jo puNa hiMsAyayaNesu 162 / dIsai vivihacariyaM jJAnaM viSNuH sadA proktam 233 / dIhaM vA hassaM vA tattAyagolakappo0 150 / durbhikSAdeyamannasaGgrahaparaH tattvAni vratadharmasaMyamagati0 169 duSprajJAbalaluptavastu0 tapa:zIlasamAyuktam 137 | devAsuramanuSyeSu tamhA ya sA visuddhaM 162 dese savve ya tahA tassatthamaNe maMgalaya0 203 / dehiMdiyAiritto tAvakInakaTakairathoddhatA 119 | dehiMdiyAiritte tAvad bhramanti saMsAre | daurbhAgyaM preSyatAM dAsya0 . titthayarA rAyANo sAhU 126 | dyUtaM ca mAMsaM ca surA ca tRNaM brahmavidaH svargaH dyUtAd rAjyavinAzanam te gacchanti mahApadam 123 dhanadhAnyasya dAtAraH taM kiM pi kayaM 40 | dhanadhAnyAdisampatsu tyaktadArAH sadAcArAH 137 dhaneSu jIvitavyeSu tyaktAtaraudradhyAnasya 154 dhanaM dhAnyaM svarNa-rUpya0 tyaktvA kuTumbavAsam 128 | dhanyAM satImuttamavaMzajAtAm tvaritaM kiGkartavyaM | dharmazIlaH sadA nyAyI triSu vipulo gambhIraH 106 dhyAtavyo'yamupAsyo'yam trailokyazeSabhAvAnAm 152 | dhruvaM prANivadho yajJe thUlA suhamA jIvA 140 dhvAntaM dhvastaM samastam dadhAti lobha evaiko na kopo na lobhaH davve bhAve ya tahA 166 / na teSAM brAhmaNI mAtA dazasvapi kRtA dikSu 149 | nanu iMdiyAi uvaladdhi0 dampatI pitaraH putrAH 144 | namo'stu yugAdidevAya daMsemi taM pi 229 | na ya hiMsAmitteNaM dAnazIlatapobhAvaiH 148 | na yanmuktaM pUrvai raghunahuSa0 dAnaM caturvidhAhAra0 154 | na yAnti vAyavo yatra digvrate parimANaM yat 154 navame prANasandehaH dIkSA bhikSA guroH 141 | navahiM jiyavahakaraNaM dIpe mlAyati tailapUraNavidhiH 88 | na vi asthi mANusANaM dIpo hanti tamaHstomam 187 | na vi taM suvannabhUmI dIyate mAryamANasya 138 | na vidyayA kevalayA 194 127 208 236 129 157 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 na vizvasiti kasyApi na zrIH kulakramAyAtA na svarNAdIni dAnAni naMdI sUrI ajje nAkAraNaruSAM saGkhyA nANI kammassa khayaTTha0 nAnAzastrajuSaH kathaM gataruSaH nAbhavad bhavitA katham nAbhiH svaraH sattvamiti nAbhuktaM kSIyate karma nAbhUd bhavitA cAtra nicchinnasavvadukkhA nidrA mohamayI jagAma niraJjanaM nirAkAram nirjarAkaraNo bAhyAt niSkiJcanena dayitena nisAvirAmammi vibuddhaeNaM nRpAH kUTaprayogeNa netrAntapAdakaratAlva0 naitasyAH prasRtidvayena nodakamapi pAtavyam paivaggaNaM aNaMtA paGgukuSThikuNitvAdi paJcakkhaM gahagahio paJcame dahate gAtram paJcalakSaNasampUrNaH paNayAlalakkhajoyaNa0 patteyataruM muttuM paMca vi pattheNa va kuDaeNa padmAsadmakumArapAla 0 payodapaTalaizchanne paradravyaM yadA dRSTyA 149 | parapratyAyanAsArai: parA manasi pazyantI 114 155 paraM jyotiH parabrahma 202 | parjanya iva bhUtAnAm 112 | paMcanhaM mohasannA 162 paMcuMbari cauvigaI 136 pANidayA tavaniyamA 184 pANehiM saMsattA paDilehA 105 pAtu vo hemagopAla: 236 pAtradAne phalaM mukhyam 210 pAyacchittaM viNao 168 145 pAvayaNI dhammakahI pAvaM chiMdai jamhA kumArapAlacaritrasaGgrahaH 207 pAhitthI savi vaMkaDI 144 | pitroH santApakaH kazcid 180 | pizAcamudgalapreta0 169 pIUNa pANiyaM saravarammi 144 puTThAuTThihiM pheru phira 106 puDhavI Au vaNassai 67, 176 | puNyapApavinirmuktaH 152 punne vAsasahasse 161 | puSpeSu jAtirnagareSu kAntI 148 pUAkaraNe punnaM egaguNaM 159 pUrvaparIkSitaH sarvo0 142 pUrvaM vIrajinezvare 128 | pRthivyAmapyahaM pArtha ! 167 | peDhAlasya suto rudraH 160 prakAzayanti bhUyAMsi 161 prakRtiH pariNAmaH syAt 226 prajApatisuto brahmA 125 praNamAmi mahAvIram 141 pratidinaprayatnasulabhe 145 80 156 165 146 165 109 171 145 81 69 160 233 10, 31, 104, 216 8, 101 200 117 221 139 133 138 166 132 80 6 89 66 160 152 157 126 184, 224 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 150 91, 122 177 169 129 150 151 148 143 h h 132 243 151 144 uddharaNarUpapadyAnAmakArAdyanukramaNikA / pratidinamayalalabhye ! | bhogopabhogayoH saGkhyA pratyakSato na bhagavAn 135 bhrAtaH ! saMvRNu pANini0 prathame jAyate cintA 142 maNaparamohipulAe prabhuH svayaM yadi bhavet 124 maMtANa maMto paramo imu tti prazAntaM darzanaM yasya 132 | maNDUkIgarbhasambhUtaH prasannasyAstasaGgasya 119 madyamAMsaM navanItam prANitrANaprakAraiH 245 madye mAMse madhuni ca prANitrANe vyasaninAm 184 manmanatvaM kAhalatvam prAptaH zrIreSa kasmAt 118 mahattvahetorguNibhiH zrutAni prAptuM pAramapArasya | mahattvAdIzvaratvAcca prArabhyate na khalu vighnabhayena 193 mahAkrodho mahAmAnaH phusaI aNaMte siddhe mahAvIryaM mahAdhairyam balIu bhUyavai jaM karai 70 mahivIDhaha sacarAcaraha bAI kAmu na hoi yAhi 16 | mahumajjamaMsamaMkhaNathIsaMge bAlastrImUDhamUrkhANAm 32, 199 mAnagranthirmanasyuccaiH bAhyAnapi hi yaH saGgAnna 142 | mAyA nAsti jaTAkapAla0 bubhukSita: kiM na karoti pApam 178 | mAyAyAM paTavaH sarve brahmacaryatapoyuktAH 128 | mAryamANasya hemAdrim brahmacaryaM bhavedyeSAM 149 | micchattaM veyatigaM brahmacaryeNa satyena 129 | micchA bhaveu savvatthA brahmajJAnavivekino'maladhiyaH mutto aNiMdiyatto brahmaNyutpannajIvA mudgAnudgatamudgarAnurugadA0 brUmaH kiJcana kAzyapIdhava ! mUrkhastapasvI rAjendra ! bhakSyAbhakSyANi vastUni 152, mUlA taha bhUmiruhA bhaddesu abhaddayapAvaesu 165 || mUle kaMde khaMdhe tayA ya bhavanti bhUribhirbhAgyaiH 193 | yajamAno bhavedAtmA bhavabIjAGkarajananA 49, 133, 220 | yatra jIvaH zivastatra bhAveha aNiccattaM juvvaNa0 | yatra tatra samaye yathA tathA bhujaGgagRhagodhAkhumukhyAH 145 | yathA cittaM tathA vAcaH bhuJjImahi vayaM bhaikSyam 42, 124/ yadA na kurute pApam bhUmi kAmagavi svagomaya0 | yadA satyaM vadet bhogidaSTasya jAyante 142 | yadi prANivadhe dharmaH 144 148 142 157 158 w 6 8 hh lh sh m l m l hm 152 155 233 139 132 90 139 141 127 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadekaH sthaviro vetti yaddevamanujAH sarve yantralAGgalazastrAgnim yadvatkASThamayo hastI yayA karmANi zIryante yastapasvI vratI maunI yasmAd vighnaparamparA vighaTate yasyAtmamanasobhinna0 yasyAdhAreNa jIvanti yaH kauberImA turuSka0 yaH sabAhyamanityaM ca yaH svadAreSu santuSTaH yAcako vaJcako vyAdhiH yA deve devatAbuddhiH yAnapAtramivAmbhodhau yA pUrvaM navamImaheSu yA lobhAd yA paradrohAt yAvanti pazuromANi yUkAlakSazatAvalIvala0 yena tri:saptakRtvo0 ye rAtrau sarvadAhAram ye lubdhacittA viSayArtha0 ye zAntadAntAH zruti0 yeSAM kampitamantarAtmabhirapi yeSAM vittaiH pratipadamiyam ye strIzastrAkSasUtrAdi0 yo dadyAt kAJcanaM merum yo mAM sarvagataM jJAtvA vyASiddhA rudatI mukhaM ca raktavarNo bhaved brahmA ramyamApAtamAtraM yat raverevodayaH zlAdhyaH 158 kumArapAlacaritrasaGgrahaH 9, 102 | rasodbhavAzca bhUyAMsaH 150 168 | rAjapratigrahadagdhAnAm rAjA luThati pAdAne 184 129 | rAjJaH pratigraho ghoraH 126 | rAyA amacca seTThI 2, 87 142 ruddha prANapracAre vapuSi 172 rUsau kumaranariMdo 244 lacchi vANi muhakANi 54, 225 lajjAM guNaughajananIm 122 123 lAchi vANi muhakANi 206 levaDamalevaDaM vA 164 loiyA veyaiA ceva 115 loe acchijja abhijjo 158 loe asaMkhajoyaNamANe 161 loe vee samaye nicco 158 logAgAsapaese 161 188 vakSo'tha kukSi khanAsikA0 vacobhirucyate sarvaiH 53, 187 vajjemi tti pariNao 162 118 vasahIsayaNAsaNabhatta0 154 vasudevasuto viSNuH 233 120 vAkyenaikena tad vacmi 138 vAGmAtrasArAH paramArtha 16 vAhanauSadhi-pAtheya0 111 vigaI vigaIbhIo 165 | vidalayati kubodham 137 vidanti paramaM brahma 141 vinA gurubhyo guNanIradhibhyaH 124 vinItaH sthUlalakSazcA0 116 233 vimAnodyAnavApyAdau 249 viratiH sthUlahiMsAde: 148 121 vivekaH saMyamo jJAnam 150 was sonace com 12 bh sh 139 145 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddharaNarUpapadyAnAmakArAdyanukramaNikA / vizvAmitraparAzaraprabhRtaya: 46, 125, 222 | sakRdeva bhujyate yaH vacchinne vi ya titthe 202 sa kauberImA turuSka0 vRSabhAn damaya kSetram 153 saGkalpamAtrAdapi siddhakAryA 112 sagaDaddahasamabhome vairivANadantA zaktau hanumAn yadabandhayat zamasaMveganirvedA0 zayyA zADvalamAsanam zayyA zailazilA gRham zaMkA kAMkSA vicikitsA zAkinI mAMsabhakSI ca zAstraM sunizcitadhiyA zItAMzuvapubhArasambhRtarasaM zukrazoNitasambhUtam zunakIgarbhasambhUtaH zUdro'pi zIlasampannaH zRGgAramadanotpAdam zailAH sarve gaNDazailAnukArAH zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA zrI caulukya ! sa dakSiNastava zrIjaitracandraM praNipratya zrImannantakatAta ! zrIvIre paramezvare bhagavatyA0 zrIsUrIzvara ! hemacandra ! bhavataH zrIhemasUriprabhupAdapadmam zrutvA dhvanermadhuratA zrUyate sarvazAstreSu zreyAMsi bahuvighnAni bhavanti zrotavye ca kRtau karNau zvAnagardabhacANDAla0 zvAnacarmagatA gaGgA SaNDhatvamindriyacchedam citta sI 188 sattAvarI virAlI 147 satyavAk paralakSmImuk 118 123 147 151 sadA sadAcAravane 115 sadyaH saMmUcchitAnanta0 16 santoSaH sthUlamUlaH 151 saptarSayo'pi khacarAH 129 saptarSayo'pi gagane satatam 128 samosaraNa bhattauggaha 130 samyaktvamUlAni paJcANu0 sarvajAtiSu cANDAlA: 129 sarvajJatA nAsti manuSya0 14, 110 satyaM zaucaM tapaH zaucam sadA sarvAnRtaM tyaktvA sadA sarvaM paradravyam 204 | sarvajJo jitarAgAdi0 227 sarvajJaM hRdi saMsmaran 231 | sarvadevaiH parityaktam 184 | sarvasminnaNimAdipaGkajavane 208 | sarvAGgasundaraH kintu 209, 224 sarvAbhilASiNaH sarva0 237 sarveNAtItakAlena 138 204, 232 savvabhUappabhUyassa savvAiM jiNesarabhAsiyAI 135 savvA ya kaMdajAI 9, 102 savve jIvA vi icchaMti 92 savvo na hiMsiyavvo jaha 149 sassakaDAhaM majjhe 109 | saMkoavikoehi 317 150 301 173 155 151 180 130 128 128 237 150 143 225 184 178 146 128 119 136 210 152 105 171 138 168 127 168 151 127 188 203 158 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 saMnidhau nidhayastasmai saMnihI gahamitte ya saMpattau niyamaH zaktau saMmohayanti madayanti saMvAhaNaM daMtapahoyaNA ya saMsaiyaM micchattaM jA saMsajjai dhuvameyaM saMsattamasaMsattA saMsAra ! tava nistAra0 saMsArArNavasetavaH sAmaggiabhAvAo 149 | so hoi suhAveI 127 sainikavyAdhakaivarta0 93 | saurASTraprabhRtikSitI0 109 sthAne nivAsaH sukalam 127 sthitimAsAdya siddhAtmA 147 sthUleSu sarvasattveSu 126 sthairyaM prabhAvanA bhaktiH snAnaM manomalatyAgaH 126 112 66 kumArapAlacaritrasaGgrahaH snAnopabhogarahitaH svargasthAH pitaro vIkSya svayaM kRtArthaH puruSArtha 0 svayaMbhuvaM bhUtasahasra 0 svasti zrImati pattane 161 120 154 191 svAGgadAhe'pi kurvanti 151 svApadi tathA mahAntaH sAraGgI siMhazAvaM spRzati sAvajjagoparivajjaNA sAhasi jUtauM hala vahai sAhAraNapatteyA vaNassai sijjAThANaM pamuttUNaM sijjhati jattiyA khalu siddhaM jIvassa atthittaM siribharahanivAo 231 | hariNIgarbhasambhUtaH 225 | haMsavAho bhaved brahmA sirihemacalaNacaMdaNa0 siMho balI dviradazUkara0 46, 125, 222 | hia - mia- apharusavAI sukalatrasya sampattiH 180 hiMsako'nRtavAdI ca sukhazayyAsanaM vastram sukhAsevyaM tapo bhIma ! suragaNasuhaM samaggaM sRjati tAvadazeSaguNAkaram 131 hInaM saMhananaM tapo'ti0 92 | hema tuhArA kara marauM 168 hemasUri mU kari kisiuM 188 163 | svAmibhakto janotsAhI 161 | hanulocanabAhunAsikA 157 haririva balibandhakaraH 199 182 237 180 168 148 146 105 137 172 80 32 225 189 86 116 106 91 129 233 165 128 145 54, 206, 225 177 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acchacolI [ grAma ] acchAbilI [ grAma ] ajayapAla [ nRpa ] atibala [ nRpa ] atimukta [ muni ] anaghapura [2] dvitIyaM pariziSTam kumArapAlacaritrasaGgrahAntargatAnAM vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / a ajayI ajitadevasUri aTThAvaa aNaghaura [ nagara ] aNahila [ gopa ] aNahila, 0 pattana, 0pADaka 0pura, vADayapura anAdirAula[ maTha ] aparAnta [ deza ] abhaya [ maMtrI ] abhayakumAra [ sA0 ] 5 amalasvAmI 97 204, 209242, 244, 245 240 1, 2, 20, 50, 56, 67, 82, 87, 135, 251, 300 201 abhayasiMhara 200 242 215, 224, 235 amRtasAgara [ sarovara] ambaDa [ daNDanAyaka ]227, ambA, -0devI 298 269 ambikAdevI 242 82 ardhASTama [ deza ] arbuda [ giri ] arinemi avantI, - 0ntikA [ nagarI ] aSTAdazamaNDala [ deza ] aSTApada [ parvata ] aMjaNazilA A 306 | AcArAGganiryukti [ graMtha ] 184, 272, 301 AchaulI [ grAma ] 281, 299 ANaMda [ sA0 ] 3, 88, 202, 203, 244 2, 87, 174, 193, 206, 244 43, 170 39, 116 274 212 74 8, 28, 101 228, 229, 296 95, 4, 5, 7, 96, 100 210 304 203 200 23 292 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 kumArapAlacaritrasaGgrahaH Adi,-0jina,-0deva 90-112 | ujjinta [ tIrtha] 200, 257, 277 AdityayazA [ nRpa] 201 | uDDiyAna [ deza ] AnAka [ nRpa] 190, 191, 233 | udayaNa udayaNa / 6, 7, 25, 36, 42, 43, AbhaDa [ zreSThI ]186, 204, 245, 246 udayana 45, 60, 61 99, 117, Ama [ sUri] 6, 99 UdA 124, 155, 170, 171, Amiga [ purohita] 46, 50, 235 179, 183, 192, 193, AmbaDa [ saciva, senApati] 40, 99, 205, 228, 268 121, 122, 123, 192, | udayanacaitya,-vihAra 99, 195 193, 194, 195, 207 udayapAla [ nRpa] 188 Amra [nRpa] 277 / udayamatI [ rAjJI ] 84-85 AmrabhaTa [ maMtrI 61.62.63.65.EE | udAyana (udayana) [ nRpati ] 303, 304 AryasuhastIsUri [ pUrvadhara] 305 undiravasati,-0vasahI 185, 220 Aliga [ pradhAna ] 36, 38, 96, uraMgalapura 170, 178 117, 174 usahasAmi 202 AligavasahikA 172, 185 R AvazyakacUrNi [graMtha] 154 RSabha,-0deva 112, 201, 202, 205 AzAka [bhilla] RSizRMga [ RSi ] 129 AzApallI [ grAma] RSabhasena 201 o ikSvAkuvaMza oDhara [ zrAvaka] 178, 179 oDharavaMzIya 179 IzvaravaNik 24, 98, 242 IzvaravyavahArI | kaccha [ deza] 84, 210, 226 kacchapa [ nRpa] 77 uggaseNa 274 kaNTezvarI [devI] 50-51, 183, 184, uccanAgarikA [zAkhA] 185, 192 uccA [ nagarI] 210, 226 kaNThAbharaNa [vyAkaraNa] 91, 222 ujjayanta [ tIrtha ]48, 56, 131, 257, kaNNadeva (karNadeva) [ nRpati] 252 273, 275, 277 kaNha 274 ujjayinI [ nagarI] 10, 11, 15, 27, kaDu [vaNik] 7, 26, 99 kaDU 31, 32, 103, 104 113, 220, 223, 242 88 co ka kdduuyaa| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / kannAlI - siddhapura [ grAma ] 7, 15, 26, 34, 100, 113 ka( kA ) nyakubjapura 14, 33, 109,110 kanyakubjeza 13, 107 kapardI [ bhAMDAgArika ]204, 216, 218, 219, 220, 224, 237 55, 62, 66, 67, kapardI [ amAtya ] kapardI [ sA0 ] kapila [ brahmarSi ] kapilakoTa [ grAma ] karaNameruprAsAda karambAvasati, -0vasahI karambhacaitya 68, 70, 193, 205 karoTaka [ grAma ] karau karNa, -0deva,-0nRpati, 0bhUpati 1, 2, 3, 4, 20, 22, 57, 84, 85, 86, 87, 89, 95, 203, 204, 238 124, 187, 190 89 karNAditya [ rAjakumAra ] karNAvatI [ nagarI ] kAJcI kAJcIpurI [ nagarI ] kAtantra [ vyAkaraNagraMtha ] 176 | kAdambinI [ nadI ] 56, 303 kAntI - 0purI [ nagarI ]27, 91, 222 40 101, 103, 84 174, 216 187, 190 kA( ka ) nyakubja [ deza ] 14, 81, 82, 185, 220 83, 107 51 | kAnhaDadeva [ nRpa ] 115 239 292 66 15, 33, 112 84 187 293 karNameruprAsAda karNavihAra karNATa [ deza ] 75, 77, 85, 118, 321 kalyANakaTaka, - 0pura [ nagara ] 8, 27, 75, 81, 101 70 81 202 8, 10 5, 23, 97 kavibAndha [ biruda ] kAkaragrAma kAJcanabalAnaka kAnhAka [ nRpa ] kAmadeva [ sA0 ] kAmandakI [ zAstra ] kAmarUpa [ deza ] kAmalatA [ rAjakumArI ] kAmaladevI kAmasattha [ zAstra ] kAmAkSA, -0 210, 226 kAmAkhyA kArtavIrya 83 44, 88, 99, 170, 171, 195 kAlambiNI [ nadI ] kAliGgika karmagrantha [ zAstra ] 166 | kAlumbinI [ nadI ] kalahapaJcAnana [gaja ] 37, 191, 233 kAlumbhAra [ vana ] kali [ yuga ] 185 kalikAlasarvajJa [ biruda ] 79, 179, kAzi |[ nagarI ] kAsI 185, 197, 226 zrIdevI 15, 33, 112, 122 112 201 121 120 41 82, 218 15, 53, 67, 68, 110, 225, 226 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumaru 322 kumArapAlacaritrasaGgrahaH kAzmIra | [ deza] 119, 172, 221, 250, 252, 253, 261, kAsmIra 222 267, 268, 269, 271, kIra [ deza] 210, 226 272, 276, 277, 285, kIrtapAla,-rtipAla [ rAjakumAra ] 3, 21, 297, 298, 299, 301, 303, 304, 307 kIrtirAja [nRpa] 84 kumara [ mANDalika] kuGkaNa [ deza] 40, 66, 74, 84, kumaragiri 182 227, 244 kumaravihAra | 209, 270, 271, 272 kuDaGgezvara [ mandira] 10, 11, 31, 32, kumAravihAra | 103, 104, 216 kumAragrAma 173 kumara,-0Da | 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, kumArapAla [nANaka] 10, 31, 103 kumarapAla | 9, 10, 11, 15, 16, kumArapAlezvara [ prAsAda, caitya ] 10, 31, kumarappAlu | 17, 19, 21, 22, 23, 103 kumaravAla | 24, 25, 26, 27, 28, kuru [ deza] 120, 306 kumAravAla 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 42, 50, kuzAvartta [ deza] 120, 306 kumaranariMda | 53, 54, 56, 57, 62, kRtapuNyaka [ rAjA] 175 kumAra,-0pAla 64, 66, 68, 69, 70, kRSNanRpa 119, 175 kumArapAladeva | 74, 76, 77, 78, 79, | kRSNa,-0deva,-0bhaTa,-0bhaTadeva 3, 16, 81, 94, 95, 96, 97, 21, 34, 35, 94, 113, 98, 99, 100, 101, 114, 119, 218 103, 104, 105, 110, kUTazaila 12, 107 111, 113, 114, 118, | kekeyI [rAjJI ] 74 119, 120, 123, 124, kedAra 223, 242 145, 146, 169, 176, koTika [gaNa] 306 179, 181, 182, 184, koDisilA 203 186, 190, 191, 192, kolamba [nagara] 10, 30, 31, 193, 194, 196, 206, | kolambapattana / 103 207, 209, 210, 211, kolambasvAmI [ziva] 10, 103 213, 214, 215, 216, kolApura | 7, 27, 100 217, 224, 226, 227, 231, 232, 233, 234, kollApura 236, 238, 240, 242, kauNika [ nRpa] 243, 244, 245, 249, | kauGkaNa [ deza ]121, 122, 210, 226 WWW 74 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 21 vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / 323 kauGkaNadezIya 121 -0rApati,-0rAdhipati 38, 217 kSemarAja [ nRpa] 1, 3, 20, 21, 82, -0reza,-0rezvara0 [ nRpa] 84, 85, 94 | gUrjarendrapura [ nagara,-pATana ] 299 gomatI [ dAsI] 181 khasa [deza] gaurjara khaMbhatittha [ nagara] gauDadeza 173 khillUragrAma 173 | gauDadezIya khemakIrti [ guru] 212 khemarAa [ nRpa] 252 | ghaNTasilA 203 ga gagga 269 | caMgadeva [sA0] 259 gajendrapadakuNDa [ tIrtha ] 202 cacca [sA0] 259, 260 garjanapura [ nagara] 181 caNDapradyota [ nRpa] 56 gaGgA [ nadI] 75, 181, 242, 251 | candra [kula, gaccha] 301, 306 gaGgAtaTa [ pradeza] 119, 175 candraprabha 205 gaNDapati 220 | candrayaza [ gaNi] - 177 girinayara [ tIrtha ] 273, 274, 276 | candrAditya [ rAjakumAra] 83 gujjara [ deza] 251, 260 | candrAvatI 240 gujjararAu [ gUrjararAja] cAcau guDahApura 233 | cAciga [vyavahArI] 43, 44, 45, guNacandra [gaNi] 299 170, 171, 172 guNacandra [ sUri] 207 | cAndra [ vyAkaraNa] 91, 222 guNaseNasUrI cAuDA / [vaMza] 81, 83 guNasenasUri 306 cApotkaTa | gulaveDaM 220 caamunnddraaj| [ nRpa] 84, 251 gUrjara,-0dharA / 1, 10, 27, 30,. cAmuNDarAya gUrjaradharitrI,-0deza | 34, 47, 71, 74, | cAmuNDA [ devI, gotra ] 43, 170 gUrjarAtrA 81, 82, 101, cAraNa [jAti] gUjara 103, 192, 210, cAlukkavai (cAlukyapati) 68 226, 232, 233, cAhaDa [ maMtrI] 195, 196 cAhaDa [ maMtrIputra ] 244, 300 36, 99 cAhaDa [ rAjakumAra] 37, 219, 233, gUrjararAja,-0rAdhIza, 18, 36, 37, 234 221 258 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 cADa [ subhaTa ] cAhiNi cAhiNidevI | [ zrAvikA ] cAhumAna [ vaMza ] cAMgadeva 190 171, 221 5, 11, 12, - 0 kUTa, - giri, - 0 zaila, 13, 14, 23 - 0 naga, -0pura 32, 38, 96, 105 106, 107, 109, 110, 117, 215, 221 citrakUTadurga, - 0 kUTanaga, citrAGga citrAGgada cUDAmaNi [ zAstra ] cedi [ deza ] caitragaccha 32, 105, 107, 108, 109 175 306 212 cAlukya [ vaMza ] 76, 81, 83, 91, 114, 116, 122, 190, colukka caulukya 192, 204, 210, 214, 242, 251, 301, 307 37, 59, 71, 117, 121, 180 caulukyacakravartI caulukyA caulukyarAjendra 43, 44, chaDDaa [ zreSThI ] chattasilA chatrazilA chADAka [ zreSThI ] [ nRpa ] 11, 13, 14, 191 | jambudvIpa 124, 259 | jambuddIva jayakezI [ nRpa ] jagajhaMpaNu jagaDa [ zreSTha ] jambu | [ kevalI ] jambU 292 59, 60, 202, 203, 238, 295 204 ja 251 205 177, 305 kSetra ] jayacandra [ nRpa ] jayatA, -0ka [ nRpa ] jayanta [ bhilla ] jayantacandra [ nRpa ] jayatilaka [ muni ] jayanAma [ rAjakumAra ] jayapura [ nagara ] jasabhadda [ nRpa ] jasamitra jayasiMha jayasiMghadeva [ nRpa ] jayasiMhadeva jayasiMhameru [ prAsAda ] jalavIrya jasavarmmA [ nRpa ] jAGgala [ deza ] jabalapura jAbAlipurIya 85, 178 181, 182 178, 179 241, 242 38 212 33, 112 15, 33, 111, 112, 178 jAlandhara jAlandhara [ deza ] jAlyodhara | kumArapAlacaritrasaGgrahaH 250, 307 3, 20, 86, 88, 89, 94, 178, 179 242, 252, 261 16, 34, 114 201 254, 256, 257 202 4, 95 210 217 240 jaitracandra jainendra [ vyAkaraNa ] jesala [ vANijya ] jJAnacandra [ muni ] jAMbAka [ vaNik ] jIrNaprAkAra ( jIrNadurga ) [ sthAna ] 119, 210, 226, 241 82 60, 205, 238 226, 227 90 241, 238 212 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / 325 jha WW 302 269 175 jholikAvihAra 58, 204, 238 | dakSiNa [ deza] 118 daDDakka [ rAjakumAra] 83 ThANaya datta [ nRpa] 202 ThANayapagaraNa [grantha] 258 | dadhisthalika | 4, 5, 21, 22, 23, dadhisthalI | [grAma] 94, 95, 96 DAhaladeza 57 | dadhisthalikA DAhaladezIya 202, 232, 238 | dadhisthalIkA DAMgurika | [ grAma] 6, 224, 98 | dayAvarddhana [guru] 212 DAMgurikA | dazapura [ deza] 11, 33, 104, 105 DiMDuyANaya [pura] 256 | dazaratha [ nRpa] 74, 237 dazArNa [ deza] 120, 306 tAraNadurga 245 dasAramaMDava 274 tilaGga [ deza] 118, 178, 242 dAzArha tivihAra [ caitya] 270 dIpa (DhillI ?) [nagarI] 210 tihuNavihAra [ caitya] | dIpaka [ dvija] tihuyaNapAla [ nRpa] 242, 252 | duddhilikA [grAma] 95 tihuNasiMha 227, 220, 224 durlabharAja | [ nRpa] 84, 252 tumbavana 305 | dullaharAa turuSka [jAti] devakI 133 tripurA 175 | devasUri tripuruSa [jaTAdhArI] | devAcArya 298 tripuruSa [ prAsAda] 4, 95 devacandra 43, 44, 54, tripuruSamaTha 170, 189, 221, tribhuvana,0-deva,-0pAla 3, 21, 22 | | devacandrAcArya | 233, 239, 240, 306 -0pAladeva [ nRpa] 72, 76, 94, | devendrasUri 173, 174 95, 123, 179, 214 | devappasAya 252 tribhuvanapAlavihAra 194 | | devapattana [ nagara] 1, 48, 86, 177, tribhuvanasvAminI 222, 241 219, 223 triSaSTicarita 50, 124] | devapAla [ rAjakumAra] 94 triSaSTizalAkApuruSacarita | [ grantha ] 181 | devaprasAda [ rAjakumAra] 3, 21 devabhadra [gaNi] 212 123 42, 235 | devacandrasUri Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 na 240 201 251 75 kumArapAlacaritrasaGgrahaH devabodha [ yogI] 71 devabodhi [ dvija] 176 | naDUla [grAma] devalapATaka [ grAma] 213 / nami [vidyAdhara] dvArikA 119, 223 namIzvara [jina] 202 dvayAzraya [mahAkAvya] naravarma [ nRpa] 237 naravIra [ sArthavAha] 178 dhaNa | narmadAdevI 194 dhaNamitta 202 | narmadAtaTa [ pradeza] 175 dhanada narmadAmahAtIrtha 64 dhanadeva [ zreSThI ] 172 nala [ nRpa] 175, 303 dhanezvara,-0sUri 2, 86, 87, 21 | navadvIpaka [ deza] 15, 33 dhandhuka 43, 58 | navananda [ nRpa] dhandhukapura | [ nagara] 221, 238, 258 | nahuSa / [ nRpa] 52, 186, 267 dhandhUkApura naghuSa dhandhukka naMdIsUri 202 dhandhukkaka nAgakumAra [ nRpa] 112, 113 dharaNiga 215, 221, 246 | nAgajjuNa [ bhikkhu] 276 dhammaviyaDa 202 nAgadraha 223 dharmadeva [muni] 212 nAgapura [ nagara] 68,70, 172 dharmazekhara [ sUri] 212 nAgazreSThI dhavalakka 219, 220, 221 nAgahatthi [ guru ] 275 dhavalagRha 237 nAgArjuna [bhikSu] 201 dhavalArjuna 229 nAgendrapattana [ nagara] 112 dhAGgA 246, 247 52, 186, 267 dhArA 223 nAbhAga dhArAvarSa 240 nAbhi [kulakara] 81 dhAriNI [rAjJI] 179 nAbheya [jina] 58, 60 dhArU [zreSThinI] 205 nAmaladevI 217, 218 dhundhuka 170, 204 | nAyaka [karmakAra] 75, 76 dhundhukkaka nArada 111, 200 dhundhukapura nemi,-0caitya,-0jiNa, 2, 3, 87, 88, -0nAtha,-0nAha 89, 201, 202, 204 6 dW Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 119 232 223 vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / 327 -0bhavana 205, 248, 257, | paramAra [ vaMza] 84 258, 269, 273, | paramArhata [ biruda] 169, 206, 297, 276, 277 303, 307 nRpasiMha 236 parazurAma [ vipra] nemi [ sA0] 258 parazurAma [ zreSThiputra ] 3, 88, 89 neminAga 281, 299 parAzara [ RSi ] 46, 125, 174, 222 parvata [ deza] 119, 175, 219 paiTThANa [nagara] 277 pallikA / 234 paumanAhatittha pallI pauntAra 219 pallIkoTa [nagara] 192 pAuntAra 234 paMgurAja [ biruda] 181 pajjunnakUDa 203 paMcanada [ deza] pajjunnasUri 257, 258 | paMcazaila patIyANA [ grAma] paMcAsara,-0grAma 81, 82 pattana [ aNahillapurapattana] 2, 4, 5, 15, | pATaka [nagara ] 16, 21, 22, 23, 34, 41, pATalApadraka [ nagara] 98 43, 48, 52, 54, 63, 70, pATalIputra [ nagara] 15, 33, 111 82, 83, 84, 86, 93, 95, pANini [ vaiyAkaraNa] 91, 222 96, 113, 117, 120, 121, pANDava [ nRpa] 175, 201 122, 124, 127, 131, pANDu [ nRpa] 302 170, 174, 175, 176, | pANDura [ dvija] 302 182, 190, 192, 193, | pAdaliptapura 192 194, 195, 196, 214, pAdaliptAcArya 201 215, 217, 221, 223, pAmAranariMda 229, 234, 239, 240, | pAlita | [ sUri] 275, 276, 277 241, 304 pAlittaya padmacandra [ muni] 212 pAlittANa 277 padmanAbha [jina] 179, 201, 202 pAlIpura 234 padmanRpa 119 pAhiNi | 41, 43, 44, 221 padmapura [ nagara] pAhiNI | [ zrAvikA] padmAvatI [ rAjJI, mAtA] 119, 132 | pArzva,-0caitya-0nAtha 63, 72, 82 padmI [ zrAvikA] | pAsa,-0jiNa 137, 194, 248, paramazrAvaka [biruda] 269, 271 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 77 24 328 kumArapAlacaritrasaGgrahaH pAJcAla [ deza] 120 | barkarI,-0karI [gaNikA] 13, 14, puNDarIka 201 punnatala [gaccha] 254 | barbara,-0varaka [bhilla] 3, 89 purimatAlapura 197 balacaMDa puSpa [ nRpa] balabhadra 201 pUrNatalla [gaccha] balavIrya 201 pUrNimApakSIya 244 | bali [ nRpa] peTAlapadra [ nagara] 6, 24 | bahuDI [mudrA ] 237 prajApati | baMbera / 195, 234 pratApamalla [ rAjavaMzIya ]204, 2074, 218 baMberAnagara pratiSThAnapura [ nagara] 10, 103 bAravaI [nagarI] 274 pradyumna [ rAjakumAra] 201 bAlacaNDa,-0candra [ carmakAra] 15, 33 pradyumnasUri bAlacandra [ sUri] 113, 207, 240, prabhava [ pUrvadhara] 305 243, 244 prabhAsa,-0tIrtha [ pattana] 4, 21, 86, bAhaDa,-0deva [maMtrI] 99, 192, 193, 95, 225 195, 207, 227, pramilA [ rAjakumArI] 113 253, 269, 277 prahlAda 244 | bAhaDapura 193, 194 prahlAdana [ nRpa] 204 bAhubali 201 prahlAdanapura [ nagara] 204 bAhuloDa [ nagara] 85, 92, 93 prAgvATAnvaya 205, 299 | bIja [ rAjakumAra] prImaladevI buddhillikAghaTTa [ pArvatIyasthAna] 22 premaladevikA | [ rAjakumArI ] 3, 16 | bRhaspati [gaNDa] 48 premaladevI 21, 34, 94 | bRhaspati [ vipra] 131, 134 peDhAla 133 | bosari,-0siri-0paTI [ vipra ] 5, 6, 11, 23, 24, 32, 96, 97, phUlahaDa [ gopa] 98, 104 ba brahmakavi 185 bakuladevI [ gaNikA] brahmA 122, 123, 222 bachirApura | brahmendra 202 bachera brAhmaNavAhaka [ deza] 119 bappabhaTi,-0haTTa,-0haTTi [ sUri] 6, 99 | 83 2 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / 329 bhopalAdevI 224 bhagavadgItA [ grantha] . 139 bhadra [vAdI] 14 maNDika [ nRpa] 175 bhadrabAhu,-0svAmI [ caturdazapUrvadhara] 200, mathurA [ nagarI] 223 201, 202 | madanapAla [ rAjavaMzIya] 2, 86, 87 bhadrilapura [ nagara] madhura 27 bhadrezvarasUri 2, 3, 87, 88 | madhyamA,-0purI 11, 12, 105, 107 bharata [cakravartI ] 52, 63, 186, | mannakheDa [ nagara] 277 194, 197, 201, 267 mammANI,-0yakhanI 63, 194 bharaha 231, 280, 281 | mayaNalladevI,-0llAdevI [ rAjJI] 85, 86, bharatakSetra 179 89, 92, 93, 242 bhrteshvr| 201, 202, 203 maru 9, 29, 99, 102 bharahesara | [cakravartI ] marudeza bharuyaccha [ nagara] marumaNDala bhaMbherI 210, 226 | marudevA,-0devi 81, 201, 219 bhArata [ deza] | marudezIya 26 bhAratI [ biruda] 68, 202 malayigira [ sUri] 173, 174 bhAraha [ deza] 250 | mallikArjuna [ nRpa] 40, 121, 122, bhIma,-deva,-nariMda [ nRpa] 1, 2, 4, 5, 227, 228, 229 20, 84, 85, 188, 228, 252 | mallinATa,-0tha [ janapada] 10, 30 bhuvanAditya [ rAjakumAra] mahaNalladevI bhuvanenduguru [ muni] 212 | mahAgiri [ pUrvadhara] 305 bhUtAnanda [ yogI] mahAdeva 131, 132 bhUyarAja,-0jA 81, 83 mahApurI [ nagarI] bhRgukaccha | [nagara ] 41, 63, 65, 195 | mahAbhArata [ graMtha] 127, 138, 172 bhRgupura 228, 231, 232 | mahArASTra [ deza] 118, 306 bhRgupa [ nRpa] 231 mahAlakSmI 8, 27, 101 bhairavAnanda [ yogI] 175, 219 | mahAvIra [ sarvajJa ]1, 80, 90, 93, 248 bhojarAja [ nRpa] 84, 235 | mahAvIracarita [grantha] 189 bhopaladevI,-0lladevI [rAjJI] 3, 4, 5, | mahitaTa,-0hItaTa [ pradeza ] 16, 34, 113 11, 21, 32, 95, mahipAla,-0hIpAla [ nRpa] 16, 34, 96, 104 114, 188 305 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 68 120 43 212 202 my . 330 kumArapAlacaritrasaGgrahaH mahIpAla [ rAjakumAra] 3, 21, 70, 94 / mahetA [ grAma ] 224 mahUaka [ nagara] 205 | meru [giri] 8, 13, 101 mahendra [ muni] moDavAsaka | [grAma] 21, 94 mahezvara 132, 133, 223 | mohaDavAsaka | maMDavagaDha [ nagara] moDhakula 259 mAgadha [ deza, jana] moDhajJAtIya 174 mAnadeva [ sUri] 298 moDhavasati mANikyasUri moDhavasahikA 170 mANibhadra moDhavAsaka [grAma] mANDavya [ RSi] 129 moDhavaMza mArava [ deza] 210, 226 moDhavaMzIya mAlava,-0ka | [ deza] 4, 22, 42, 84, mAlavamaMDala | 95, 124, 178, 192, | | yamunA [ nadI] 181 |210, 226, 237, 238, yazazcandra [gaNi] 43, 65, 125, 195, 241, 306 221, 239 mAlavika [ rAjA] 241 yazodhana [ grAma] mAlavIya 192, 237 yazobhadrasUri 178, 179, 212, mAhana [gotra] 198 242, 306 municandra [ sUri] 298 yazovarmA [ nRpa] __ 22, 95 muniratnagaNi [ muni] yAjJavalkyasmRti [grantha] 151 munizekhara [ muni ] 212 yugAdideva 89, 112, 193, munisuvrata,-0caitya,-jina 7, 100, 228 219, 240 muJja [ nRpa] 84, 235 yudhiSThira 126, 142 muJjAla [ maMtrI] yUkAvasati,-0vihAra 185 mUlabhUpati,-0rAa,-rAja [ nRpa] 83, 84, yogarAja [ nRpa] 91, 176, 187, 251, 307 yogazAstra [ grantha ] 50, 53, 170, mUlarAjavaMzIya 77 181, 187 mUSakavihAra 51 | yoginI [ deza] 226 meghaghoSa [ rAjA] 202 meDataka [ deza] 192 raghu [ nRpa] 52, 186, 267 medapATa | [deza] 178, 210, 226 ratnapAla [ rAjavaMzIya] 16, 34, 114 mevADa ratnasAgarasUri 212 82 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8, 101 rAkAGka 94 vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / 331 ratnasiMha [ muni] raivatAcala 202, 205, 245, 257, ratnAkarasUri 212 | raivatakAcala 273, 276 ratnAditya [ rAjakumAra] raivatadevatA rayaNapura [ nagara] 254 rAima 274, 275 lakSarAja [ nRpa] 77 rambhA lakSmaNa 1, 85 rAkA [gaccha] 73, 74 | | lakSmIzrI [ sAdhvI ] 24, 98 lAkhAka [nRpa] 84 rAghava,-0pitA 1, 85, 175 lATa | [ deza] 5, 23, 66, 96, 210, rAja [ rAjakumAra] 83 | lADa| 226, 228, 300 rAjagRha [ nagarI] 15, 33, 111, 155 | lIlAdevI [ rAjakumArI] 83 rAjagharaTTa [ biruda] 196, 234 | lIlU [ rAjakumArI ] rAjapATaka 215 va rAjapitAmaha [ biruda] 64, 123, 195 vaijali 246, 247 rAjaputravATaka 246 vauladevI [gaNikA] rAjavihAra 93, 94 va(ca)uliga [ mahAmAtra] rANiga [ nRpa] 277 vajra [zAkhA] 301, 306 vajrasUri 305 rAmacandra [ nRpa] | 11, 33, 105, 118 vajrasena [ muni] 212 rAmacandra [ muni] 67, 105, 207, vajrasvAmI [ pUrvadhArI] 201, 202 241, 243, 244 rAmacandra [cAraNa] vaTapadra 134 25, 99, 239 rAmadevaprazasti vaTapadraka | [nagara] rAmasainya [nagara] vaDhiyAra [ deza] rAyamaiya vanarAja [ nRpa] rAyavihAra [caitya] 261 varddhamAna [jina] 192 rAvaNa [ nRpa] 175 | vardhamAna [gaNi] 299 rASTra 210 vardhamAnapura risaha,-0nAtha 248, 269, 277 vallabharAja,-0harAa [ nRpa] 84, 251 133 vasudeva 133, 274 rudramahAlaya [prAsAda] vaziSTha [RSi] 129 revaya [parvata ] 2, 59, 87, 89, vAgaDa [ deza] 254 raivata,-0ka | 173, 174, 192, 193, 84 37 av 82 248 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 kumArapAlacaritrasaGgrahaH vAgbhaTa,-0bhaTTa,-0deva [ mahAmAtya ] 36, | vimalAcala [zatruJjaya ] 57, 60, 61, 62, 63, 66, vizvamalla [gaja] 234 71, 72, 194, 205, 220, vizvAmitra [RSi] 46, 125, 174, 228, 238 222 vAgbhaTapura 63, 72 vizvezvara [kavi] 67, 68 vAgharA [grAma] 217, 220 | viSNu 8, 101, 132, 133, 135 vANArasI [ nagarI] 33, 38, 181, 185, 188, 220, 225, 227 223, 226 | vItabhaya,-0pattana,-0pura 56, 155, vAmasthalI | [ nagarI] 2, 87, 89 189, 303 vAmasthalI vItarAgastava [stotra-grantha ] 181 vAmarAzi [ vipra] 53, 197 vIra [jiNa] 184, 250 vAmarAzibharaDaka 187 vIsala,-0deva [ nRpa] 68, 70, 233, vAyaDakula 269 234, 240 vAyaDIya [ maMdira] vuddhallikA [ sthAna] vArANasI [ nagarI] 119 vRddhabhoja [ nRpa] 237 vArAhaguptaka 14, 109 vRSabha [ jina] 135 vikkamarAya |10, 11, 25, | vaibhAraparvata,-0giri 15, 33, 111 vikrama,-0nRpa,-0mAditya, 32, 46, 53, vairasiMha -0mArka / 104, 130 vyAghra [ bharaTaka] 190 vigraha,-0rAja [ nRpa] 69, 70 vyAghrarAja [ sevaka] 190 vicAracaturmukha [biruda] vyAsa [ RSi] 129, 235 vijayacandra [ muni] 212 vijayapAla [ nRpa] 16, 34, 113 zakunikA 61, 63, 195 vijayasiMhasUri | zakunikAvihAra vijayA [ rAjJI ] 85 zakunIcaitya videha [ kSetra] zakrAvatAra [ tIrtha ] 112 vidyAprAbhRta [ grantha-vibhAga] 201, 202 zatAnanda [ nRpa] 179 vinami 201 zatruJjaya [ tIrtha ] 48, 56, 58, 59, vinItA [ nagarI] 197 60, 61, 62, 63, 89, 131, vindhya [giri] 35, 118, 123, 192, 193, 200, 201, vindhyAcala 301 204, 219 vimalavAhaNa [ nRpa] 202 | zatruJjayakalpa [grantha] 201 298 120 ... Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / zambhalIza [ nRpa ] 13, 14, 101, 108, 109 49 305 307 91, 222 zambhu zayyaMbhava [ pUrvadhara] zalAkApuruSacarita [ grantha ] zAkaTAyana [ vyAkaraNa ] zAkambharI [ deza ] zAnticarita [ grantha ] zAnti, - 0caitya, -0nAtha zivapurANa [ grantha ] zivA zAmba [ rAjakumAra ] zAntiparva [ grantha- adhyAya ] zAlibhadra [ zreSThI ] ziva zIlaguNasUri zubhakezI [ muni ] zuka [ muni ] zaiveyajina zaGkara zyAmala [ mahAmAtra ] zrAvakaprajJapti [ grantha ] zrIkAnta [ nRpa ] zrIdevI zrIparvata [ deza ] zrIpAla [ kavi ] zrImAla [ vaMza ] zrImAlI [ vaNik ] zreNika [ nRpa ] zvetAmbara 69, 190, 191, 233, 240 306 11, 33, 104, 201, 240 saurAGka [ kulAla ] 192 sagara [ cakravartI ] 201 sajjana [ kulAla ] 5,23, 215, 220 sajjana [ daMDanAyaka ] 2, 3, 11, 32, 87, 88, 89, 104 133 sattuMjaya [ mahAtIrtha ] 273, 276, 277 saMtijiNacaritta [ grantha ] satyakI [ rudramAtA ] 258 201 127 sapAdalakSIya 111 139 132 188 82 85 129 59 139 191 198 112 82, 299 175 204, 299 99 220 175, 184, 231 215, 222, 235 saMtinAha 247 70, 119, sapAdalakSa [ deza ] 51, 68, 190, 195, 210, 226, 233 36, 37 saMpa |[ nRpa ] 50, 271, 305, 307 samprati saMbhUta [ pUrvadhara] samara [ nRpa ] samuddavijaya 0deva samudra, 0 sarvArtha, - 0 yogI, 0 - 0 siddhi sa .0 - siddha, sarasvatI savvadeva [ zreSThI ] [ rAjakumAra ] saMbadeva [ zreSThI ] 333 305 192, 193 274 230 7, 8, 100, 101 68, 225 269 276 269 60 117 236 69 saMsura [ nRpa ] sAgara [ vaMza ] sAgaracandra sAjaNa sAmantasiMha [ nRpa ] 83, 244 sAmantamaNDalIsatrAgAra [ biruda ] 196 37, 38, 191 sAmala [ mahAmAtra ] Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 120 334 kumArapAlacaritrasaGgrahaH siddhacakravartI 214 | supratibuddha [ pUrvadhara] 305 sindhu [ deza, nadI] 35, 119, 123, | sumata 73, 74, 244 155, 251, 306 | sumati | [ sUri] siddhapAla,-0vAla [kavi] 204, 277, | sumaMgala 202 295, 299 | suraseNa [ nRpa] 202 siddhanarendra0narezvara,-0nRpa, 3, 4, 5, | suraha | 2, 54, 60, -0bhUpa,-0bhUpati [ biruda]] 7, 11, surASTra,-0STrA-0STrAmaNDala | 87, 119, siddhabhUpAla,-bhUbhRt- 15, 21, surASTrAdeza 193, 226, 0bhUbha,-barbaraka, 22, 25 273, 276, 277 -0rAja 34, 36, | suvrata,-0svAmi,-jina 64, 66, 194, siddharAjendra,-0rATa,-siddharAya | 53, 89, 195 siddhAdhipa / 90, 91, | susthita [ pUrvadhara] 305 92, 93, 95, 99, 100, suhAgadevI 113, 174, 214, 218, sUrasena 222, 223, 233, 260 sUriduppasaha [ muni] 202 siddhapura | [ nagara] 93, 221, 223 | seNiya [ nRpa] 250 siddhipur| 261 setubandha 118 siddhezvara 7, 26, 100 | serIsakagrAma siddhavihAra [ caitya] 261 sevaDahemaDa siddhasena | 11, 31, 104, | saindhava [ deza] 210, 226 siddhasenadivAkara | [ sUri] 216 | saindhavA,-0devI 65, 195 siddhahema,-0candra,- 3, 21, 90, 91, sairandhra [ rAjI] 188 0vAgaraNa [ grantha ] 222, 261 somacaMdra [ muni] 260 siridatta [guru] 254, 255, 256 somnaath| 1, 4, 21, 30, 46, 48, sirippabha [ Arya] 202 someza |49, 52, 67, 85, 86, 92, sirimAla [vaMza] 268, 281 | somezvara | 93, 95, 130, 131, 134, sirivAla 281 219, 220, 242 sItA [ rAjJI] 8, 101, 237 somapattana (prabhAsapattana) 131 sImandharasvAmI somadeva [ muni] 172 sIlaNa 245, 246 / somappaha,-0prabha, 267, 277, 285, sindhu [ nadI-deza] 35, 119 ___-0prabhAcArya [ sUri] 292, 297, sukozala [ maharSi ] 298 0 174 74 110 . Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / somAditya [ rAjakumAra ] 83 sola, -0ka [ gandharvarAT ] 38, 39, 40, solAka 116, 196 solA [ maMtrIputra ] saurASTra [deza ] saurASTraka saurASTradezIya sauvIra [ deza ] stambhatIrtha [ nagara ] hanUmAna hammIra [ nRpa ] hara sthAnaka [ grantha ] sthAnakavRtti [ grantha- vRtti ] sthUlabhadra [ pUrva ] sthUlabhadracaritra [ graMtha ] ha 6, 98, 117, harizcandra hastinApura haMsa [ vaNik ] himAcala [ parvata ] hiraNyagarbha hemakumAracaritra [ grantha ] hemakumbha [ muni ] 99 210, 237, 300 hemaguru 205 | hemacaMda 192 | hemacaMdra 119, 155 | hemacandraprabhu hemacandrAcArya 17,24, 52, 172, 185, 239 306 306 305 174 hemakhaDa [ sthAna ] hemagartA [ sthAna ] hemaDasevaDa 188 68, 225 133, 135, 222 299 223 205 119 135 299 212 208 78 53, 187 3, 6, 21, 24, 39, 40, 43, 45, 48, 49, 50, 51, 52, 54, 55, 56, 57, 58, 64, 65, 67, 74, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 90, 91, 92, 135, 94, 99, 117, 124, 125, 130, 131, 134 138, 170, 172, 174, 176, 177, 179, 180, 184, 185, 189, 194, 195, 197, 199, 200, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 212, 215, 217, 219, 220, 222, 223, 224, 225, 226, 228, 231, 233, 235, 236, 238, 239, 240, 241, 242, 244, 245, 249, 250, 261, 267, 271, 260, 272, 273, 276, 277, 285, 292, 294, 295, 298, 299, 301, 306, 307 hemavyAkaraNa [ grantha ] 91 hemasUri mAcArya 335 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 3 ] tRtIyaM pariziSTam kumArapAlacaritrasaGgrahAntargatAnAM dezyapadyAnAmakArAdyanukramaNikA / padyAMza: amhe thoDA riu ghaNA aMbaDU hUMtai vANiau ikka phullaha mATi ikka phUlaha mATi iha pAlI mATa ikka phullaha mATi ekkaha pAlI mATi eha na hoi dhara dhAra kAhU mani vibhaMtaDI kumarapAla ma ciMti kumaraDa kumaravihAra etA kumArapAla mata ciMta kari gaDa phuTTa veyaNa gaI gayA ji sAjaNa sAthi cUyahalaM paripakkaM vihaliya jar3a jippar3a tA maMDalIya jaMgalauru jaDahAru jagiu dhAMgA dosu na vaijalyA patram 191 227 205 58 234 238 19 68 134 19 209 191 70 69 69 69 234 247. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezyapadyAnAmakArAdyanukramaNikA / nivasai haMsI kamali pIUNa pANiyaM saravarammi pUTThAuTThahiM pheru phira bAI kAma na hoi mahivIDhaha sacarAcaraha lAchi vANi muhakANi sAhasi jUtauM hali vahai hema tuhArA kara marauM ma tuhAlA kara marauM masUra mU kari kisiuM 220 81 69 18 243 206, 205 191 206, 225 54 177 337 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] caturthaM pariziSTam kumArapAlaprabodhaprabandhAntargatAnAM jIvavyavasthApanASaTtriMzikAnAmakArAdyanukramaNikA / pedyAGkaH 338 358 13 348 9 344 36 371 18 353 5 340 20 355 29 364 34 369 2 337 31 365 4 339 21 356 22 357 16 351 24 359 1. AMglalipyAM jIvavyavasthApanASaTtriMzikAnAM padyAGkAH pANDulipyAM ca kumArapAlaprabodhaprabandhAntargatAnAM uddharaNapadyAnAM padyAGkAH santi / padyAMza: akkhayamaNaMtamaulaM atthassa UhabuddhI asthi ti nivviyappA aNidiyaguNaM jIvaM aNumANusiddhaM amao a hoi jIvo aviNAsI khalu jIvo AyANe paribhoge evaM ahiM evaM cauggaIe paribbhamaMtassa kAlo jahA aNAI kiM puvvayaraM kammaM gayaNaM jahA arUvI cittaM veyaNa sannA cittaM tikAlavisayaM chaumatthaaNuvalaMbhA jamhA cittAiyA 3 23 patram 156 158 157 157 159 158 157 158 158 159 156 159 157 158 158 157 158 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvavyavasthApanASaTtriMzikAnAmakArAdyanukramaNikA / jaha asaMbhavA kukkuDi jaha AhAro bhutto jaha kaNagassa u kIraMti jo ciMtai sarIre natthi jIvassa esa dhammo jo jIvassa ya kammassa ya jIvo aNAinihaNo dehiMdiyAiritto AyA dehiMdiyAiritte AyA nanu iMdiyAi uvaladdhi paccakkhaM gahagahio pANidayA tavaniyamA micchA bhaveu savvatthA mutto aNidiyatto loiA veiA ceva loe acchijja alijjo loe ve sama saMkoa-vikoehi ya siddhaM jIvassa atthitaM 32 366 28 363 33 368 10 345 11 346 30 365 1 336 6 341 7 342 8 343 35 370 15 350 14 349 17 352 25 360 26 361 27 362 19 354 12 347 339 159 158 159 157 157 158 156 157 157 157 159 157 157 158 158 158 158 158 157 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] paJcamaM pariziSTam caturazItiprabandhAntargataprabandhAnAm akArAdyanukramaNikA / padyAMzaH patram s 243 h m lh s 227 ajayapAlaprabandhaH kumArapAladevaprabandhaH kumArapAlanivAritamRtadhanAharaNavarNanam kumArapAlakRtAyAstIrthayAtrAyAvarNanam kuGkaNavijetRbhaTa-ambaDavRttam tAraNagaDhaprAsAdarakSaNaprabandhaH tIrthayAtrAprabandhaH naravarmaprabandhaH prabhUNAmavasAnaprabandhaH roheDAdvijAnAM prabandhaH hemasUriprabandhaH 245 238 237 241 239 221 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] SaSThaM pariziSTam kumArapAlapratibodhasaGkSape ullikhitakathAnakAnAmakArAdyanukramaNikA / patram kathAnakam amarasiMhAdikathAnakAni azokakathA kundakathAnakam godhanakathAnakam jayadrathakathAnakam jIvamana:karaNasaMlApakathA candanabAlAdInAM kathAnakAni dazArNabhadrakathA devapAlAdikathAnakAni naradevakathAnakam nalacaritam nandanakathA viSayaH jIvadayAviSaye 262 vezyAvacanavipAkaviSaye 266 jIvadayApravartanAviSaye 264 mAnajayaviSaye 294 bhogopabhogaviramaNaviSaye 289 kavisiddhapAlakathitA aprabhaMzabhASAnibaddhA 295 dAnaviSaye 280 viSayajayaviSaye 297 devopAsanAviSaye 268 atithisaMvibhAgaviSaye 291 dyUtaviSaye - 264 namaskAramAhAtmye 296 parigrahavirativiSaye 288 mAyAjayaviSaye 294 dezAvakAzikavrataviSaye 291 nAgakathAnakam nAginIkathA pavanaJjayakathAnakam 1. zatAthikakavisomaprabhAcAryakRtakumArapAlapratibodhanAmakabRhatprAkRtagranthasya aitihyasArAtmakasakSepe etAni kathAnakanAmAnyullikhitAni / vizeSajijJAsubhiH zrIsomaprabhAcAryaviracitakumArapAlapratibodhagranthe etAni kathAnakAni dRSTavyAni / Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritrasaGgrahaH 269 265 284 288 287 155 280 266 342 pradezirAjAdInAM kathA pradyotakathA prasannacandrAdInAM kathAnakAni purandarakathA makaradhvajadRSTAntaH mUladevakathAnakam bharatacakrikathA yAdavanAzakathA raNazUrakathAnakam rukmiNyAdInAM kathA rudrajIvadRSTAntaH vaNikputradattakathA varuNakathAnakam vikramAdityakathAnakam zivakathAnakam zIlavatyAdikathAnakAni sampratinRpakathA sAgaracandradRSTAntaH sAgaradRSTAntaH subandhukathAnakam siMhavyAghrakathAnakam sthUlabhadrakathA gurutattvaviSaye pAradAryaviSaye bhAvanAviSaye paradAravirativiSaye mRSAvAdavirativiSaye pramAdaviSaye rAjapiNDaviSaye madyapAnadoSaviSaye pauSadhavrataviSaye tapovrataviSaye anarthadaNDavirativiSaye adattAdAnavirativiSaye cauryakarmaphalaviSaye anyavibudhakathitam prANAtipAtavirativiSaye zIlavrataviSaye gurusevAphalaviSaye sAmAyikavrataviSaye lobhajayaviSaye digvrataparimANaviSaye krodhajayaviSaye madanajayaviSaye 291 283 290 287 267 295 286 282 271 290 294 289 293 296 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya: [7] saptamaM pariziSTam kumArapAlapratibodhasaGkSepe viSayadigdarzanAnAmakArAdyanukramaNikA / aNahilapATakapuravarNanam / ujjayantAsannagirivarNanam / gurutattvopadezaH granthakArakRtA prastAvanA / caulukyavaMzIyarAjAvalIvarNanam / kumArapAlavaMzavarNanam / kumArapAlasya dharmasvarUpajijJAsA / kumArapAlasya hemacandrasUripArzve gamanam / kumArapAlasya jIvadayAbhiruciH / kumArapAlasya sarvagrAmanagareSu rAjAdezapreSaNena jIvadayAprarvatanA / kumArapAlasya dyUtaparityAgaH, rAjye'pi tanniSedhaH / kumArapAlaM prati sUripadatto devapUjopAstiviSakopadezaH / kumArapAlasya tIrthayAtrAkaraNam / kumArapAlasya zatruJjayatIrthayAtrAvarNanam / kumArapAlAya hemasUripradatto dAnopadezaH / kumArapAlasya hemacandrasUriM prati svabhikSAgrahaNaprArthanA, rAjapiNDagrahaNe sUrerniSedhazca / kumArapAlasya satrAgArapauSadhazAlAdikaraNam / tapovrataviSayakopadezaH / patram 250 274 270 248 251 252 253 261 262 263 264 268 273 277 278 280 281 283 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 kumArapAlacaritrasagrahaH 276 275 284 254 284 271 nAgArjunabhikSuvarNanam / pAdaliptasUrivarNanam / bhAvanAsvarUpavarNanam / vAgbhaTadevena kumArapAlasya hemacandrasUriparicayotpAdanam / zubhabhAvanopadazaH / sampratinRpatirevi kumArapAlasya rathayAtrotsavakaraNam / hemacandrasUrikRto dyUtaparihAraviSayopadezaH / hemacandrasUreH kumArapAlaM prati sadbodhaH / hemacandraguruparamparAvarNanam / hemacandrasUrezcauryaparihAropadezaH, rAjJastannivAraNam / hemacandrasUratadhanApaharaNasyApi niSedhaH / hemacandrasUripradattaH zIlavratopadezaH / 264 26 254 lh 266 282 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyAMza: tayorbabhUvAjitadevasUriH tatpaTTapUrvAdrisahastrarazmiH tatputrA guNino'bhavat dharme nirmalatAmavAp putrastasya kumArapAlanRpati prAgvATAnvayasAgarendudeg yAvannihitAkhilasantamasau vimalamatisudhAccinemi vizAradaziromaNerajita [8] aSTamaM pariziSTam kumArapAla pratibodhaprazastInAm akArAdyanukramaNikA / zrIdevasUripramukhA babhUvuH sukaviriti na kIrtim zazi - jaladhi-sUryavarSe . sUryAcandramasau kutarkatamasaH hemasUripadapaGkajahaMsaiH padyAGkaH 2 5 13 7 9 8 11 12 4 3 6 14 1 10 patram 298 298 299 298 299 299 299 299 298 298 298 299 298 299 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] navamaM pariziSTam zrImadhemacandrAcAryaviracitatriSaSTizalAkApuruSacaritaprazastInAmakArAdyanukramaNikA / padyAGka patram 305 0 307 306 :m - padyAMzaH ajani susthita-supratibuddhaH AcAryoM hemacandro'bhUt jambudvIpAravinde kanakagiriM jiSNuzcedi dazArNamAlava tasmAd vajrAbhidhA zAkhA tasyAM ca vajrazAkhAyAM tasmin gaNe katipayeSvapi tasyoparodhAditi hemacandrA darbhikSe samapasthite dharmadhyAnasudhAsudhAMzu pApaddhi-cUta-madyaprabhRti pUrvaM pUrvajasiddharAjanRpateH maharSisaMsevitapAdasannidheH lokopakArakaraNe svayameva vaMzakamAgatacaturdazadeg ziSyastasya ca tIrthameka ziSyo jambumahAmuneH ziSyo'nyodazapUrvabhRt zrImannemijinendrapAvitam zrImAn pradyumnasUriH sarvagrantharahasyaratnamukuraH mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 306 306 305 307 305 306 307 307 305 307 : >> 306 305 305 306 306 u o . Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104, sArapataratnAkara prakAzakaH zrutaratnAkara 104, sArapa, navajIvana presa sAme, AmA bocha ,PSIFE dAbAda-14 Jan Education International www.jalrelibrary.org