Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnapITha mUrtidevI granthamAlA : saMskRta granthAMka 39 . - ...... ....... . . AcArya-zAkaTAyana-viracitam zAkaTAyana-vyAkaraNam [ gogAva-lAmozazisadalasara / sampAdaka paNDita zambhunAtha tripAThI vyAkaraNAcArya, saptatIrtha prastAvanA * pro. gaoN. Ara, birave, jarmanI 0. tarama bhAratIya jJAnapITha prakAzana vIra na. saMvata 219 / vikrama saMvat 2018 : san 1971 prathama saMskaraNa : mUlna 2...
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam amoghaTattisamalaGkRtam prathamo'dhyAyaH [prathamaH pAdaH namaH zrIvardhamAnAya pravaddhAzeSavastaye / yena zabdArtha sambandhAH sArceNa sunirUpitAH // 2 // zrIdhAramamRtaM pyotirmanA''di sarvavedanan / rAmAnuzAsanasvoyamamA yUntikacyate / / 1 / / abinne neSTaprasiddhayartha maGgalamArabhyate- nama iti / zabdo yAtrA, arthI yAmaH, sayoH sambandhI yogyatA | athayA--bda AgamaH: arthaH "prayojya gudayo niHzreyarAM ca, tayoH sambandha upAyayabhAvaH / / eva sarvasatyahina tatA ratvataH prazASitAH, rAma panAmayamahimnA virAjamAnAya bhagavate vardhamAnAya daDaci dramAgi zepANi anan rUpANi sAphalyena sAkSAnurvate namakurve prastuparakAraH ||1|| traM kRtamaGgalarakSAvitAnaH paripUrNamalpamatthaM lapAna zabdAnuzAsanaM zAmnAnadaM mahAzramaNasadhAnipatibhagavAnAcAryaH zakaTAyanaH prAragate, zabdArthazAnapUrvakaM ca sanmArgAnuSThAnam ..... aN / / 11 ka 12|| eoDaH // 3 // aioca // 1 // iyavaralam / / 5 / / amaDaNanam / / 6 / / javagaDadaza / jhagaDhadhap || khaphachacyATa / / 2 / / caTatam // 10 // phapaya / / 11 / / zApasa aMgaH ka, pam / / 12 / / m ||13 / / iti vargasamAmnAnyaH kAmAnunAdAnaH bhalyAsAramana zasasma lAyAyaH / sAmAnyAzrayagAt dIrghAtAnumAsikA maNat / tathA ca yatakApalalipotakAlanyudAse thalipyate / '' ityeva tRvarNastra prahaNam / tayorekatvaM hi zuruSakolamat' [2 / 3 / 25] iti mahaNAt pratijJAyate / sa ca ripakaH' [ 129175] ityAdillakAre'pisi bhavati / anubaramA pRthaganubandhasaMjJAnAt vyavasiSThata; anyathA anyatara pavAnubadhyeta, tAvatArthasiddhaH / ikArasya dvirupadezo'pAda valAdI ca grahaNArthaH / kAradevakArAdaya uccAraNArthAH / pakArAdhanunandhAnAM (' mAnA ladI upavibhAH) parArthanuccAra miti tacamatyAdAgadAhazam | NakArasva pratyAhArI.. - inTaca' | 13:180] ityakAreNa, skArasya--arri:' [111175] ityAreNa; 'yazevAdikaH' E 72 ] stIkAreNa; 'jindayo'nedhAdeH' - 1623164 ] ityukAreNa, kArasya- deza evaM chAyA' 1. prayojanam mA0 / 2. te yena ma / 3. anamna pabhirUpANi pa 4. pa itri ma mAI naasti|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. pA. 1 sU. 1-5 [20] ityekAreNa, cakArasya -- micoisyAt' [ 145 ] ityakAreNa; 'khitIca ekAgho'maH' [22] itIkAreNa 'eco'vyayavAyAvU' [ 311171 ] ityekAreNa 'yasyAdhvAdirAdec' [ 1 / 3 / 16 ] halyaikAreNa, sakArasya 'kina sapa' [ 260] ivIkAreNa 'yamevAdikaH ' [ 172 ] iti yakAreNa, makArasya --~~'hRvyabhyaprazAnaH [ 113150 ] ityakAreza; 'halo yabhi yano vA' [ 11 / 132 ] iti yakAreNa; 'namo' [ ] iti nakAreNa 'strAm saH padAnte' [ 1111123 ] itei GakAreNa zakArasya - 'javi jaz' [ 6 / 6 / 336 ] iti jakAre 'zo bhokAH pratyaye' ! 112173 ] iti cakAreya, prakArasya yAghobhobhago [ 111 / 153] ityakAreNa 'mato'ddhacyuH ' [ 157 ] iti dakAreNa; 'balAderitra puNAde:' [ 421134 iti vakAreNa 'api zu' [36] iti nakAreNa 'bazobha pokAcaH pratyaye' [ 1276 ] iti kakArabhakArAbhyAm, TakArasya - 'pphalibhajana Tpha hlAdidakSiNasikRtasyAto'ntalo' [ 1153 ] iti hakAreNa, vakArasya 'chayyamyamazAnaH' [ 13/150 ] iti chukAreNa, yakArasya - 'mamo'ci vo'san' [111105] iti makAraNa 'no janyapadAnte] [1111103] iti jakAreNa; 'khay khayaH zari vA' [ 111 114] iti khakAreNa, rephasya 'jari jaraH sve vA' [ 1 / 1 / 133] iti phAreNa, 'khara' [7] ti khakAraca kAmam 'sam savaH zari vA' [14] izikA, lakArastha--'paSThakAH sthAne'nte'kaH [11818 ] IyakAreNa 'ho yami yamo vA' [ 1 1 132] iti hakAreca; 'siddhasyadhAto:' [ i ] iti kI152] iti repheNa; 'jalo jas [1] iti jakAraNa; 'zalyanusvAraH [ 1 ] kAraNa [ ca madhyaH ] / sAtmet // 1 / 1 / 1 // vaNa samudAyo vA yo pena ikSA sahopAdIyate sa AtmanaH prabhRtyaH tasmAditI vyavasthitAnAM saMzaH bhavati / AganA saha 'AmanazcetyarthaH / aN, ak, ik, sup", Ur liG, taNU ! sAtmeti "AtmArtham / jhoti saMzinirdezArtham / A it - paditi anyayIbhAvo mayAdArthaH / R zAkaTAyanavyAkaraNam utA svaH ||2 // ukAreNa itA sahopAyamAno varNaH svasya vargasya saMjJA bhavati, AtmanA saha / 'zrI zrarUbI:' [111 / 337] tarati / tacchAdana / dacchete / bhavAJchete / 'Tau ST' [111 // 137] kadhIka phaTakAreNa / bhavANDInaH / gANDauko ! 'kupom [24666] kaH karoti / kaH khanati / kaH pancati / kaH phalati / cakRtyAzrayaNe - 'ruhaH paH [4 / 1 / 166 ] ityAdAvapi yAditi vacanam / teyAn ||11|3|| tAreca chatA sahopAyamAno va yA stAvanA evAsIditaH | 'to' [17] zravaNo'smi / yatra / devAdasanti / hRtAdiSu uccAraNeSu vRttiSu datako varNasyeti na varNasya danupAtamAtrasya prApte vina * cAvacchinno yAvannAva upAca yati 1. nati sakA 020 / 3. Amace 5. thaMm | anyathA svayaM saMsgAt na saMzidharAzca / ite - na0 kaNvanati ma0 / 8. nibhiddA bhinaH / samAna0 / bhandevA tAdaH / sAmAnyAzrayaNA : bhAgyo // 114 // bhAvyo vidheyaH / amakarAnubandho iyAn iyattAvacchritaeva bhAvAva upAttastAvannAtra evAsau veditavyaH / bhikSuH / Rtau abhiH / uktiH agiti kin ? agum | am zrananunAsiko vAraNAva bhAgye'nunAsikayudAsaH / bhavyo'giti vacanAt sarvatra bhAye takArovAra zuru | 'utA svaH' [12] ityAdinyayAnuvAdaH / ayogI ||21|||ha zAstre upavizyamAno varNaH samudAya vA laukikazabdaprayeogena dRzyate, itsaMzeo bhavati / ataeva cAla prayogAbhAvaH siddhA / upadeza kAryArthaH / ebhi - pacate / spardhi - patiM / aiuNU, ik-aM, ik, ukU / 'tribhidA -- bhinnaH / Tu - payuH / j- kRtrimam / parama kulIna iti khiye'pi kRdante malavacanAdidoSA / ima dezAH - 'sAnetela' [11111] ityevamAdayaH | 3 0 / 4. su0|| 6 saMjJA ma0 17 karo
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pA, 1 sU. 6-] amoghavRtisahita svaH sthAnAsyaikye ||13|6|6|| sthAnaM kaNThAdi yatra putrasya varNabhAvaHpatiH / AsyaM mukham, pravRti prAkArAn bhayanArayam evAdi prayatnapaJcakam sthAna tyotatyAt / dvayameva tadAsye varNAnAM bhavati / vanam asA prayataH | yora vargoM para sya AtmIyo nAma veditavyaH / anudasamI milI | kurjiyA / visarjanIyArI | liyo jiyaH sarvagulasthAnamavarNamiti eke / i--- suzAyAH / ekeAm / u-o-au-pUpadhmAnIyA oTanA' / o-o-keTIema yaSTyaH / sukkasthAnam ekeSAm / RTuraSA mUrdhanyAH / deo dannamUlapakepAm / cantya ! nAsiknusvAraH / vanAni eSAm / Asthasya karaNaM nAm / vtsyaanaag| vivRtabhUrNA svarAjAca bhavivRtatarI, sAmyAmenyU, tAbhyAmavaH / parivRttamRgAn / saMhRtamakArasyeti / a-a-a- ityakAra udAso'nudAttaH svaritazcAnanunAsiko'nunAsi kati pad / evaM dIrghaSTatAviti dvAdaza varNabhedAH parasparasya sve bhavanti / pavana, ivarNAdInA svaSTAdazabhedAH, tadIrghaiti dvAdaza bhedAH / evAM dukhAbhAvAt dvArA bhedAH / yavAnAmanunAsiko'nanunAsikazceti dvo bhedau / yaH pareko svena bhavanti / sthAnasyAsyasve sthAnapraNam, sthAnaprayatnayoH stye dudhagvyApAravyudAsArtham / tena aH jyoti tavi [ityana] 'jari jaH sve vA' [21133] luG na bhavati 1 pradezAH SaH' [mAH / gAsanaH // 132 // 7 // samAnAsanaprasaGga sthAnaguNapramANAdibhiryathAsvamAsanna eva vidhirUpAtto veditavyaH / tatra sthAnena 'dIrgha' [ 1177] lekAne / munIndraH / guNena 'keDaniTcajaH kugdhivi [5 / 31573] pAkaH ! vyAgaH / karasyopasya pArA gunAsikasya tArA evaM kakArI bhavati / akArasya - aura mAsyAmanunAsikaya sAdarA evaM gakAraH / pramANena 'do mosyAdaso mAgudhAvinyasan[1244] amuSmai / anUmbAn / mAnika mAtrikA dvimAhatya vinAtraH | arthena 'mAnisyaikArthayoH rUyamyato'na [41] vAtaNDya yuvatiH dAradavRndArikA / 'calaDizandasya tadayoM dvArANDyabhAvaH / dadatya dAradabhAvaH / vargANAM tRtIyacaturthakhamA antaHsthAH / ikArAnutvArI ghossvt| anye'zrAMpAH / vargANAM tRtIyapacayAHsyAtpANAH ! ekamAtra asvI himAtra dIrgha ucyate / kintu yo jJeyo vyajanaM svardhamAtra viyanA vacanam / sambandhinAM sambandhe ||1|| samma vizabdAnAM tatsambhandha eka bhavati, Web [ ] 484, dant vagyoken weft, rsse farge: patuH [] [12] anya bhAga-mAtRsvataH / yati saMkhyA // // prayAntaM saMkhyA bhaekAdhika saMkhyA utkAya matipata zrI" yAdA savAla kiyA ki kiH / baliyA ! kapilaH / yatimA kaziza ghataH | antarenApi vagatideza gamyate / yathA-- agnirmANaya kSati 1. pAnIyA zraddhA tulasA dantyA chavi sthAnenAsannaH / vargeSvAcA dvitIyAzca zassA avyaghoSakAH / dvitIyavarNAH syurmahAprANA saMyuktAH // ma di0 / 2. kaNTye ma 13. ucairudAtI nIcaiH syAdanudAttaH svarastathA vyAmizraH svarito zeSaH pratyeka vidyudhairiha // 0004 sityaM sambhya rAtri parvANi bha0 / 5. analpA-ma0 3 pingala-ma0 7 ghAlaNDa ma0 / vatIti SaH priyAM giti cinyorakhiya iti jiH / ma0 di0 / gurumagadhayAdinA vihitasyAH "preto'prArabha gaH" iti khiyAM 006mA ma 10. lAtezvAsa tiSThe ka0sa0 di0 / 14. gas ofte
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanabhyApharaNam [a. 1 pA. 1 sU. 10-16 bahugaNe bhede // 1 // // 10 // bajhu gaNa ityetau zabdo bhede vartamAnI saMkhyAbad bhavataH / bhedI nAnAsamma, ekprtiyogii| bahukaH / bahudhA / akasyaH ; gagayAH / gaNadhA | gaNakatvaH / bhede iti kim ? vaipulye sadheca saMkhyAmAya mA bhUt / "pazugaNanA'tyantAya saJcakSase" iti vacanana / ata eva bhUpAdIti nivRttiH / / kasamAse'dhyadaH // 12 // adhyarddhazabdaH rUpratyaye samAse ca vidhAtavye saMkhyAvad bhavati / adhyAIkan / abhyarddha rArdham / kote pratyayasya goH gus / phasamAsa iti kin ? 'saMsthAyA dhA' [ 3 / 427 ] ityAdI na bhavati / ardhapUrvo ut // 6 // 2 // 12 // apUrvapadI itpratyayAntaH zabdaH pratyaye samAse ca vidhAravye saMkhyAbada bhavati / iditi 'saMkhyApUraNa uTa' : 313676 ] ityArabhya A 'dvivastIyat' [ 33666) ityetasmAt takAreNa pratyAhAra: / ardhavaJcakam / arthapaJca marAryam / pautrAdivRddham // 1 // 2 // 13 // paramaprapatyayato yatpInyAyapatyaM tara saMzaM bhavati / garga:yArastha pautrAdigAMgyaH / vAtsyaH / Thagnantara patyaM gArgiH dhArisaH ityeva bhavati / paunatyApatyatvAt tadAyatvaneya jijJAyate / kRddhapradezA: 'yuddhau yUnA'nanyAprakRtI' | 2||87 ] ityavamAdayaH / prapautrAdhastrI baMzyajyAyo bhAbhoH sati yuvA // 19 // apAtraH pautrApatyam / paramaprakala. zcaturthaH : vaMza bhado vazyaH / citradirAtmanaH kArakam / vyApAna bhrAtA vayo'dhika ekaditRka ekAAkI nA / paramapraveH prayovAdyatatyaM strIvahiM saMzya jIvati sati putrAdiSyAvati bhrAtAra kanIyAn bhrAtA yudhasaMzaH bhavati / gAgyaritaH | vArapAradaH / gargalasyAnantarApatya gAHi" tadanantarApatyaM yaH tRtIyaH syAt / caturthA gAmyAyano buvA / prapI bAdati kiTa ! pautro gAryaH / agnIti kina ? strii-laagii"| paramajyAyotrAnoriti kim ? anyaligan-gAryaH / jyAyograhaNa ki ? kanIyase bhrAtari--mArca | patIti kigU ? mRte gAyaH / vacanbheTaH pRthanimittAryaH / satsapiNDe'dhicayarasthAne vA / / / 1195 // dayaH pUrvaH stamaH puruSa ekattau anyonyatya saviNDau / vayo yovanAdi / sthAnam-nidA, puna yaadi| parama mahataH prasAdhanatyaM loti yavatthAnAbhyAM dvAbhyAmanyadhika sani jayati sazi samayadeva yuvarAjJa vA ghAta / pitRvye, mitavyasya pitari pisAna putre vA kyo'dhika jIta / rasyApatyaM mAra gAryaH gAgyAyo pA / vAsyaH vAtsyAyanI vA / saditi kim ? mRta gAya: ! sapiu kima! anyatra garyaH / adhiyayasthAna iTiM kim ? hAyAmayalarena vA dUne mAgya / prapautrAdIta kina ? pAtro mAnyaH / rAti kim ? ii gAgauM / stIti kim ? mute, gArthaH / sapinTo iMzyo bhrAtA yA netyArambhaH / yucavRddhaM kutsAceM // 3 / 1 / 16 / / yuvA ca na karAyaM yAtrA kutsAyAmadhAma ca piye juvarAjJI vA bhavati | acoM pUjA / yUnaH hasA pade yuktyaM nivayate, tatra mAtrathenAbhidhAnaM bhavati / gargasthApatya yuvA kulito vA gAdI gAgryAyo vA jAlaH dusmAn bhUtvA svatantra ucyate / muTatAyA anyatra gAgryANa eba / vRddhasyAcIyAM pahe yupatrAyate tatra yuvapratyayenAbhidhAnaM bhavati / gargasthApatyaM mAnaciTa-paprabhayAna gAyariNaH gagyo thaa| aboyA anyatra nArtha eva / astrItyeya---nI gAgA e53 1, sajAte ma0 / 2. bhUmAditi mH| 3. hagoH 30, ma0 / 1. pUrvapado ka0, m| 5. tadApatyameva , ma / 6. zAmyasya digAdiyAna "vigAyazAH " iti bhavArtha yaH mdi| 7. gabhijA iti yUnyaparale phagna., di. 8. mata hama mttik| 1. sRddho ma / 10. bAda meM di0|11. yogAyaTAta imilii| lugarAH masya taddhisasya halo yaH iti vAluk ma0 di0 / 12. saga bacane yathAsaMkhya zailIsamAcAryazya na0 di0.3. jAlamo'samIyakArI syAt kuNThI mandaH kiyA yH| mdi|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 pA. : mU. 27-23 ] amoghattisaMkSitam "nAma duH // 1 / 1 / 27 manAmapeyaM vyavahArAca ThAt niyujyate devatAdi tA duHsaMzaM bhavati yA / 'devadatsIyAH / devadatAH / pam dranAmyA: sirenIyAH siddhasenAH ityAdi] / tyadAdiH // 132 // 28 // tpadAdayaH zabdAH duHsaMjJaH bhavanti / tvadIyam ! jIvan / yadIyam / idamIyam / . adanIyam / eladIyam / ekAvan / jhIyam / yupmadIyam / asanadIyam / bhAdIcam ! kimIyam / sAdAyadiH / tAdAraniH / yogavimAgAd theti bAnupartI / ___ . asyA vAhitam ||11:yaa mAndanA acAM madhye Adiraca akAraH aija nA sa duHsaMjJA macati / AmraguptAvaniH / sAlAsamaniH / "AntraprAyaH / sIdhIryaH / zAlIyaH / mAlIyaH / aitikAyanIyaH / aupagIyaH / yasyeti saMjinirdezArtha , anena hi sa ityAkSipyate / adidi lAmanapekSArtham / lena duddhinikRSdhAca lAgavezApekSamAditvaM vijJAyate idi ilAderapi "duHsaMjJA simA bhavati / AdiHrati kim ? sabhAsanna yo bhavaH sAnAsannayanaH / Adaijiti kim ? dAtAH / rakSitA: ! aprAdayAdiraphArIstIti syAt / caijhIphA ityAdizu na syAt / deza evaiGa chAdau / / 112:20|| deza evaM vartamAnasya yatya zabdasya vacAmAdira cha bhannati sa hAdI pratyaye vidhAto duHsaMjJaH bhavati / sepurikI / saMtarikA ! kaunagarekI / kInagarikaH / sepuraM skogaraM 5 bAhIkamAnaH / yeza ne kim ? devanandinana / evakArI vRttivyavacchedArthaH / tena deze'nyatra ca dhartamAnasya na bhvti| "koDaM nAma udayAmaH, rAna bhavaH kIDaH ! devadaraM nAma vAhIkyAmaH tatra bhayo devadattaH / zrAddhazabdaH syAne'pi vartate / devadattarAdaH puMsyapi / bhimAzabdatha / chAdI iti kim ? philATau na bhavati / prAndo ||226 // prAndeze vartanAnakSya yasya zabdasya acAmAderaje bhavati sa chAdau pratyaya vidhArAvye duHsaMzo bhavati / zarAyatI nAma nadI tadapekSA mAgudanthyavasthA eNIpazyanIyaH / gonIyaH / bhaujadIyaH / kozIyaH / ganabaha dIdaH / "rekacakrakaH / madaM nAma mAtrAmastasya hoDIyaH / devadataM nAma prAgamAnastaraya kAzyAdipATAt "ugiTI / devdcikii| devadattikA / pUrvakaM derAgraha ekkAreNa 'sambaddhamiti punadezagrahaNan | ArambhAdedinivRttirapi sammAyeta / deza eveti niyamanivRtyartha davanam / kriyAyoM dhAtuH // 11 // 22 // paliyA manutiH pUrvAparatA sAdhyAmAgarUpaH, sA amo'bhidheyaM yatva sa zo ma.susaMdhI bhavati / -bhate / eshi---raadhle| [svadhi -- ] gAya-gopAyati / pApacyApacyate / nitI cikIti / putrakAmya---putrakAmyAte apayazyanizAA kriyArthataH pgmH| ziprasaMgAnusArivAla kSaNAtya avaTi ityAdinivRntaH / ziSTamAnAma ra lakSANAn , rAdavisaMbAdena di "ziSTo zAyate / dhAtupadeza::--'yAlostikArakasamaratAnekAyo tassaMyogAnayoH' [1 / 2 / 38] ityevamAdayaH | dAmA dhyan / / 111 / 23 / / dArulo bhAsapA ko dhAtuH so'vakAsAmadhaH purAMzo bhavati ] dAyAzvallAraH, thArUna bau| dAga-maNidAsA / dekha--praNidayate / idA-praNivAli / do-mAnI dheTa-ahiMdha / hudhA praavidhaa"| dadhAlyolakSitasya saMjJAyanAna , do-ai-beTA satyapi ghusaMzA siddhA / dIDa: dArUpasya adhiratvAnna bhavati / upAdArata 1 upAdAsAtA | urAzasA | upavidAsate / 1. jAtibhiyAguNavAn varjayitvA devadattAdi nAma mhi0| 2. yubatyanivRtipakSe ma0 di0 / .. 3. nayAnA-ma04. saiddhasenAH na.! 5, nAvidvisphurukosaplAjAdAmyaH ma ni / 6. -yazizApa- ka. m0| 7. dusaMjhA ka0, ma | 8, Adamiti nimaka, ma0 / 6. dusaMjho pha0, ma / 10. vAhakArayAdivAhokAnAmAditi miTho ka0, 20 / 16. na nA koI bhujAntara ka0, ma / 12. ijAdI ka0, ma0 / husaMzA bhavati ka0, sa0, di0| 13. IropAnayAda buJ ka0, ma Ti0 / 13. mahAThiI ka0, ma / 5. sambandhaniti ka0, ma / 56. yAghasiddhamasihaM, yA sAdhyasyenAbhidhIyate / athitanAmarUpAcAra sA kiyetyabhidhIyate / 0, ma ni / 17. sati sadbhAdho'ntrayaH / asatyarAbhAnI atirekaH ka0, ma. tti| 18. zikSA jhAyo ka0, ma di0 / 13. ne mAdIti jayama kA, ga. di. / 20. dhAtalyA mAtrApa. sasthAna nirbhAyaH ka0, nadi /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ - k ur a ms-in. pikxi....... zAkAdAyAcyAkaraNam [a. pA. 1 sU. 25-26 ati kim ? jhApa-dAle bAIH / dai-avazataM mukhag / athiti bakAro na [ Apa tu ] pakAraH, dAviti' cakArAnumanyauM, tena praNidAsyati praniyApayatImatra saMjJA bhavatyeva / -supradezAH-"tusyauri ca' / 59 / 168 ] ityevmaadyH| prAdi pratyaye / / 2 / 2:24|| prAdi:--svarAntargaNo, na dhAtuH-dhAnurapayavA na bhavati, laM vyudatya tataH parameva mAsko veditavyaH, apratyaye na cattataH paraH pratyayo bhavati / abhyamanAyata / abhimimanAyipase / abhimanAyya / pralAdImat , mAsittA dIvipati, mAtAdIpya | mAdereti lin ? amahAputrIyat | apratyaya iti zin ? zrItukArata / ustukaHyapate / usakA vitvA / abhimanAyAdiH pratyayAntaH samAdiH samudAyaH jhiyArtha iti tasmin dhAnusaMze prApte prAdistataH pratipena ahiH kriyate, titha lata uttara eva dhAtu reti, talyA dviryacane mananaH / prAdezataraMNa sammAsa itei "nya dezaH / "asaMgrAmayata zuraH iti nAyaM sammAdiH, [ aghi ] dhAsvavayavo'yam , yathA--vinAyava yavaH / saMtrAma-iti etAvAn yuddhAthoM dhAtuH pazyate / tasyAgatArthAdhiparyaM svatyatimAtyupasargaH prAk ca / 11 / 25|| tasya dhAtoH sambandhI tadarthavAlI pretyAdizabdamaNaH upasargasaMzI bhavati, prA ca deto dhAtomavati, yo galAAMvadhiparI iti, yo cAdhikyo su ati izi, yazcAtikamaviSayo'tIti tAnetAn varjayitvA / 'pralambhaH / upajambhaH / pracamati | "pariNati / "abhipajali / uparArgasaMzAyAM 'caja khecopasagAt' [ dh|2207] ityAdinA nanAda / mAdiritikA?-punarnamati / sa sithati / tasyeri kina ? vRkSa 12cama bhisicyate / pragatA gaicchajhAbasmAt sa prAcchako deza: / agatyAdi kim 1 gatAvidhiparI-adhyAgata Agacchatyadhi payAMgacchati Agacchati para / uparibhAvaH sarvatIbhAvazcAnyataH prakaraNAdiH atinanna iti gatArthatvam / adhyApanana prayojanamatya adhyAgamanikaH / payAMgamaniyaH / anna 'prayojanam' [2123517 / iti raNi / 'kAracauJcatrAde' [23] iti adhiparizabdayo: "ekAra, na bhavati, pRthakpadatyAla / pAnatam / paryAnItam / atrAnupayANNo na bhavati / gatArthabrahaNa kim ? adhyAgAti / paryAgacchati : uparibhAvasya sarvatobhAyasya ca prakaraNAvara pratItalya carAne unasargasaMzA'tsyevarI grAmaninanaH / acAMmu"- ali, susiktaM bhavatA sustutaM bhavatA | atirina bhavatA / atitaM bhavatA / atra dhAtvarthaH prazasyate, arcA-pUjA-prazaMsetyartha / arcA maha kina ? muggiA kitavAra | apArUyaH kusyo / atikrame ati, asisijAgeva bhavatA / astibhetra bhavatA / atimAnepaNa sekaH kRta ityayo / atisiktvA / atidutvA / samAsAbhAvAt pyAdezo na bhavati / yadarthakriyA Taninninne'mi kiMvA pravRttiratihamaH / alikamaNagrahaNa kim / atizaypa / upanagaMpradezA:-kazyArUpasargasya' : 1961 ] doganAdayaH / prAkacetyadhikAraH bhAgavyayasaMjJAyAH / DAcyU ryAdyanukaraNaM ca ti / / 1 / 6 / 26 // dAjantaM pantamUrI ityevamAdi anusaraNaM upasargasaMzaM cadhAta:: sangrandhi tizilavAla / ddaattpdaakRty| straaty"| cikanIkasva" / zuklIkRtya / dhAvizva ka0ma0 | 2. -ricitya -ka.0,ma | 3 . dhAtora- ka0ma0 / 4. manaHzabdAt syaG sopA lam ca ka0, ma0 di0 1 5 dhAnutyAbhAvAdadhyamAdutarasyApyAdezaH / ka0, ga. tti0| 6, na yandA yali iti datya na vimAnaH ka., ma. Ti| 7. dhyAdezaH ma0, na. 8 sayAmI yadi surAdiH 20, ma0 di0 / 6. jaye topalAditi nam ka0, ma. di0 / 10. hinumAnAniyoddharo'ntara NaH ka0, ma0 di0 / 11. abhiSiJcati / vibhipiJjali / kaya, ma / | tyAse nisebasisakSAm hati piH| pha. ma. Ti. ] 12, :praya vAparathamiti abhiH sicaH satyadhIna / ka0, mari0 / 13. jJAne kA, ma. Ti0 / 14. AkAraka0, bh0| 5. ana upasagadhAbhAyAnnatisaMgAsatatastimaH svAyAkanyA iti na samAsaH zrazparatAzakArAma syAtma. ri|16._svti- kamala 7. -samAti-0ma0 1 18, upasargatvAbhAsitajJAbhAvaH / tataH samAsAnAya taso na pyAdezaH ka0, ma. Ti ! 16. timaH svatyA samAH / azApo'nyAjAnukaraNe iti uAca / kara, ma ni / 20. sapanimAdatipIsate hati aba ka., ma tti.| 21. suvAghola kA, ma02 21. ka nyA prAgasarAya cciH ka, ma. Ti0 / ...... tara
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 1 sU. 27-33 ] salaa raftar ghaTI kRtya | karyAdi--karIkRtya | UrarIkRtya | anukaraNam khAtkRtya | phaTkRtya / upasargaH prakRtya / parAkRtya / vAjAdigrahaNaM kim ? ate siksthA | atitvA / pitAkRti / atra DAccca grahaNAnna bhavati viDAc sAdharmyasUryAdInAM' kRbhvastibhireSa yoge tisaMjJA / upasargANA manukaraNAnAmaniyamaH khAditi kRtvA niraSThIvat ityaca dhAtunA khAda ityasya na yogaH janya tarhi ? ite iti na bhavati / kajarI kararI aGgIkaraNe viratAre ca / vi mAdhurye ca / tAlI bhAtAlI varNaM / "mUkhI kAntI / zakalA zaMsakallA dhvaMsakalA zakatA Alaci(vi) kevAzI zekalI paryAlI manasA masamasA masaranA ete hiMsAyAma, guDDu gudhA pIDAyAn, sajU saddArthe, phalU N phaTI byAklo viklI vikAre, paTTa papaT svAhA svadhA dAne, dhat zraddhAne, prAdus ani prAkAra, date kapayaH / prAdurAniHzabdo 'sAkSAdAdI [a] [1935] ca payete, tenAnayoH kRJyoge vijJASA bhavati / prAkRtya prAtukRtyA | AviSkRtya | AviSkRtyAdipradezAH 'kRtsatikArakasyApi ' [13165 ] ityAdayaH / kArikAlamado'ntassadasata sthityAdi bhUSAnupadezAparIgrahAvarakSepe |11|1|27|| bhUpAnupadezaparigrahAdarakSepa ityeteSu ca artheSu yathAsaMkhyaM kArikA alaM adat antara tat asat ityete zabdAH dhAtoH sambandhinaH visaMjJA bhavanti / sthitiH maryAdA vRttirvA AdizabdAt yatnAdirgRhyate / tatra kArikA kArikA nRtya | bhUSA maNDanam, tatra alam | alaMkRtya / svayaM parAmarza anupadezaH tatra adaH apakRtya / parigrahaH svIkArastad bhAve antaH antardRtya | AdamIlA sambhramaH, natra sat / satkRtya | po'nAdaraH paribhavastatra asat / akR / dAviti kim ? kArikAM kRtvA / kamityarthaH / alaMkRtvA adaH gataH / evaM parasyopadezaH / andA nimitya / asat kulyA ananamityarthaH / / khalukRtvA / mA kArItyarthaH ki zyeno gataH / pari gata ityarthaH / sA kRtyA | zabda kamanaHkoma abhilAparamecchede dhAtoH sambandhinI tisaMhI bhavataH / kaNelA | manodaya / zraddhAmucchi pratyarthaH / zrocche iti kina ? taNDulasya tyA manodayAH / astaM puro'vyayam || 1 | 1126 // taM puras ityete avyaye dhAtoH sandhinItize bhavataH / astaMgatya | puraskRtya / astamiti nAze vartate / avyayamiti kina ? bharataM kRtvA citamityarthaH / gato'stamarkaH / atI nAma parvataH / purulA | nagarIH ityarthaH / gatyarthavadA ||666|30|| accheyavyayamabhizabdArthedArthe ca vartate / dat gatyarthasya varezva dhAtoH sambandhi tisarAM navati / acchragatya | acchavanya | acchoya" / gatyarthavada dAte kim ? acchakRtA / avyayamiti kim acchaka gayA ! ! tiro'nta ||12||31|| tiras ityetadanArthI vyavadhAne vartamAnaM prAtaH sambandhi disaMjJaM bhavarI / tirobhUya | tirodhAna | anyardhAviti viyelA sthitaH / tiryagbhUtvetyarthaH / mI vA ||1||32| virasU ityAdA vartamAnaM kRmI bhAdoH sambandhiti adhinA tiraskRtya | vikRtya andati kim ? tikRyA kAI gataH / dinityaH / manasyurasyupAje'nyAje madhye pare vane || 1 | 1|33|| manasi uzi, upAne, anvAje, madhye, pacane ityetAni zabdarUpAtakavacanAntamatirUpakANi avyayAni kRtI sambandhIni tisaMjJAni bhavanti vA manasi manasi / urasikRtya / urasikRtyA upakalpa upakullA | anvAhatya | kAlA madhyekRtya madhyekRtyA ! pare / padekRtvA / nivacane kRtya / niyacane kRtvA / 2. sAthastu kara, bha0 2. gokaraNA ka0, 203. pampIkara sa0 / 4 mAzI kara, ma0 / 5. pALI ka0 bha0 0 8. niSedhe'laMkhalU ka0 ma0 / 6. gucche kama 61, virarusta siriti siH kara, ma0 60 bha0 7. sadbhAtre ka0 10 vada vyaktAyAM vAcikara ma0 di0 di0 | 12. yamAbhAvArtha: / yAcaM niyamyesyarthaH / R0 ma0 di0 /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyamasyAkaraNam zra. 1 pA. ! sU. 35-36 adhyayaniti kin ? bhAryA mana:sa kRtvA sukhaM gataH / urasi pANi kRtvA zete / urati manasi anyaye antyaapaanNdhiythe| atyApAnamuparapa AzcayaM ca / . ___ svAsye'dhiH // 11138| syAmya tvAmibhAvaviyaye, adhi ityayamupasargaH go dhAsoH sambandhi / tisaMzoM bhavati vA / devadarzanAna-dhikRtya Ane vikalyA nAminaM kRtvetyarthaH / sthAnye iti jhim ! acItyadhi tya upasarga ili niva prAse pare abhAvayartha vacanan / gatArthatve nApArtha ca / mAdicapasarga iti vartate, tena ugarA mAMzApa vikalpyata iti vA zrIti prAyave'pyaniyamaH / sAkSAdAcci / / 133 / 35 sAnnAdityevamAdi zabdarUpannAna adhyantaM kalo pAcau sambandhi disaMzanIyA / sAkSAtya / sAdAstAH / niyAmRga / midhyAhatyA / agnoti tim 1 rayaNIrasya / uditya : anAni gata , anIti paryudAsA adhyantasya svArthasya grahaNana , tena iha na navati-sAdhA. kisada kyoti sAnA karoti / sAsA mithyA cintA bhadrA rocanA amA AsthA rAjarsa mArA jigara' jisamA saMsaH" artha azI bo ekarane1 prahAra vihasane / artha ityAdayaH satamIkArorupamAH / chAje inAyakAmAI lepaNA dInAniha tisAtanniyoge "makAsantaM nipAtyale / namas mAnusa Avira zo sAkSAvAdiH / vinya haste pANI svIkRtI ||3936!! haste pANI ityetau satAsamalikapakI zabdo " Ayopa? raNe bhAsI sampradhikI nityaM titaMzI bhavataH / haste kRlma / haste karIti / pANauRtya / pANau karoti / rakhI hAtAviti kim ? haste kRtyA kApApaNaM gataH / jiivikopnissdive"||1|37!| avikA upAne paT ityeto zandI, ve zyAI nambarAne namo nAtAH sandhina ziza: nispaM navataH / zrI prakAzvi samA jIvikAhatya" / jIvilAsarati / animiya rakSA upakRtasya / anilayoni / iti kim ? jIvikA invA, upaniparda ispA / mAdhvaM yanve |1|3m! pracamitanna kArAntamadhyayamAnukUlye vartate / tadAnukalyaM yayoturpha jamvaniyucyate / bandhahetu Amulye vartamAnaH prAdhvaMzabdaH kRtro dhAtoH sambandhI zirAMzo bhamati / mAtya' / yandha iti kina mAvAnaM prAzatvA zaka gataH / tasvam DagammazraNatasyaktyiAnsuntisukha sasvAbhAsvarAdImyavyayam / / 1 / 1:39 // tas nat lgaa| ityetA tAni kAtitasyantAni Am tyA ama dam ityetadantAni tirAMzakAni suGmas pratirUpakANi" maradIni ca zabdarUpAdhi avyayasaMzAni bhavanita ! sas ekadizi' [ 3 / 3 / 376] 'tam / 3 / 11580 - polanalIH dhiyotate / vat-niya tam / kssbhiyynyudhyte| kAm--uracaitarAm samAra! ikAraH viga ! pratAnI / pratAH / pacAra : polA / yati--tritaH | azvanIyataH / sarvataH / sarvatra bahuzaH / alpazaH / rAhari nyAya tas' [3 ] isArAsaritAraga pratyAhAraH | A3) kina ? pAgadhAni, saMzaya gAni / A- ' | aga mA / patyA-- yAtrA | sabhA / bhU -- pUrva gonA, mare 1. DAdhi iti nityameva zikSA kA0, ma02, karmakanyAM prAgata rAya dhiH ka0, maTi / 3. zAniyoM naH | 5, aditi ka0ma0 / 5. citA ka0, 10 1 6. zAsthA kama / 7. prAjayA~ pa0 ma018. soza ,m0|6, bIjandA kama0 / 10. saMsa0, ma0 / 11. virupane apane / ka., ma0 / 12. masAne / visadane raka0, ma053. makArAntIyaM ka0, ma0 112. bhAryAdharaNe , ma / 15. jASikA ca upacipaca jIvikopaniSaya jothikomavipadramiti samAhAradvande cudapahAsamAhAre iti sUtreNa atdayAsAntamAptiH | samAsAntasya cidabhityatvAdana na bharate ka0, 20 dicha / 16. tisaMzayAsamAsaH kAya, sa.Ti / 17. yadhega sthavasaM samA ke0, madi0 / 18, pratirUpANi ka0, ma. vi0 / 6. dusara ka, ma0 / 20. advavAnivakhyAtsarvAdintipako saka0, ma0Ta0 | 21. me palAyAdhame 10, 10 / agadI rohavI iti samaya ra 10 ma0 di0 | 22. vidAraka0, ma0, 20 |
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 pA. 1 khU. 36] amodhavRttisahita bhojam, svAkAram, sampannaMkAram, kanyAdarza varayati, yAvajjIvamadAt / amiti NamukhanINam / tumkartum, hartum / ti---adhaHkRtya | "anavyayasya' [ 3 / 3 / 175] iti sipratiSedhaH / subham -- dAtrAyAm "mASAyAm, asti, svasti, asi syAt / tasthAbhaH - pathA, tathA, katham, kutaH / ptagu iti 'bhayAdivaipuNyAt sarvAdikimpraddoH tas' [12] ityata Arabhya mA 'kathamityamu ' [ 426] syokAreNa pratyAhAraH / svarAdi---- svastisvaHpati umA pUrvapadArthasya sutina / parama paramanIce ityatra tu avyayasyaiva svastimAste / caH zamuccaye / pazurthI gurupa yAdI - ayamiti mahatI zAma avyamanavyayamiti vizeSaNArtheti na bhavati / tadantavidhyarthA kheli paramocca ityAdI ca bhavati / 'sada tripu liGgeSu sarvAsu ca vibhaktiSu / vacaneSu ca sarveSu yanna vyeti tadavyayam // ' iti / 6 10 51 12 4 16 18 L 12 sAdigrahaNaM kim ? ekaH dvau bahavaH paJca pad, sapta, aSTau / Apo varSAH patirUpam pacatarUpam, pacativAJpam pacataskalpam strar antar prAtar punar sar tara ucca nocair zanais Rte, yugapat, ArAt pRthak s ya diyA. nAyam, ciram Ipat, manA jovam jyovam tUSNIm, bahirA, avasa nipA, rAmayA, supaH svayam saktam, icchA, tAnivattA, sanam, rAnAt tira, antarA, jyok kam dAm, sanA, nAnA, binA, "anyat, kSamA, upa vihAyasA, kSedha, mudhA, bhiyyA, purA, mizra, mithu mitha "abhIer sArdham, mana, hiru, prazAn prAthas, muhus, vAhA, alam, pravAha, Arya, zaha, etra, evam, `matam, zadhyat, nityam, supta, kUpat, kuvit, netR cet, kazcit, yatra, na hanta, mAkis, nakit, mAG, naJ vAyat syAyat, nyAvat tvaM the, ve re, auSaT vapaT, paT svAhA svadhA, om him, kha, phil, adha, aya, sma, a, i, u, R, lR, e, ai, o, au, Adaha, asaGka, yAvat tAvat kim, yat, yad tad dhik, hai, hai, pAT, pyA, Aho, utAho, atho; aMdho, mA, nU, nanu, hi, lu, nu, iti, iya, pAm, zukam suka, sukram, nahikam, rAyagbhavam, addhA, nohi, nacet, jAnu, aya, a, a ahaha svida, bAhyA, diSTaghA, pazu, pad, saha, anupaka, ajha, put, tAja, are, aye, abe, veda, vAd, n, cun, bhos, vitrat, maryA, Im kin zim, pra tarA, apa, sam, anu, atra, nirA, durA, vi, adhi, api, ati, nu, ut, abhi, prati, pari, upa-- iti svarAdayaH / AkRtigaNAM'yam / 24 33 cana, Am, 2 ma0 / 19 1 1. bizibhyaH kanye na iti gama ka0, ma0 di0 / 2. abhaya kRmikasa kurIti na siH kArikAlamadha iti tisaMjJA ka0 ma0Ta03 samma ma 0 ma04 rAmro velAyAma ka0, 7. svarge vidvatIyaya kara, ma0 Tipa | 5. mAyAyAH ma0 / ya. ityetasyokA k0m0|| 8. aSTau iti ka0 ma0 pustakayornAsti / 6. san ka0 ma0 / 10. viyogazIghravRteSu ka0, 11. viyogArthe ka0, sa0ri0 / ma0 di0 / 12. yoge ka0 ma0 di0 / 13. antarAtIle dina ityarthaH ka0 bha0 di0 / 24. antaragAmini dina hayarthaH ka 0 Ti 15. asti svastIti kairicadabhidhIyate prItikaraNa isyeke pha0 ma0 di0 16. pRthagbhAve ka0 ma0 Ti0 / 67. proto bAhura prabAhu / kaizcit mamAhumiti pate ka0ma00 18. kaizvi halamiti payate / ila pratiSedhe viSAde ca ka0, sa0 vi0 16. punaH punarityarthaH ka0 ma0 0 20. zabdAdekavacanA dila ka0ma0Ti0 121. vikalpAdiSu ka0 ma0Ta0 / 22. vitarke ru0 ma0 Ti0 | 23. yogaprazaMsA stibhAveSu ka0, sa0] Ti0 / 24. vicAre 60 ma0Ta025 samprazne ceti pha0 ma0 Ti0 / 26, kazcitaka0 bha0 0 | 27. beka0 bha0 / 28. gha0 ma0 129 kyap dikam ka0 ma0 / 30 radha L , kai0 ma03 ra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam 10 [ a. pA. 1 yU. 40-47 * ghyasakhyadvandvapatIt | 1|1|30| ikArAntamukArAntaM ca zabdarUpaM ghirAjJaM bhavati takhizabdaM dAnavayayaM nta patizabdaM vardhagitvA sunitA rAnA munaye / rAdhave / munisutI / 'rAsutaH / asadadvandvapatIti kim ? sakhyA / rAj ya: / patyeM ahandagrahaNaM kim ? patisutau / ptiskhaayii| pati sadiyau rayaM pratiSedho na tamudAyasya teneha bhavatyeva atirAkhe rAgaccha ( ti ) / atisakheH ravam / bahusarAgacchati / bahu se :.. svam / bahupaterAgacchati / bahupateH svam 1 ghipradezA: - 'gheDarinAT' [ 11226 ] ityevamAdayaH | ] 'pratyayaH kRto'paSThyAH | 1|1| 41 | iha yaH kRto vihitaH sa pratyayasaMzI veditavyaH / aSTadhAH SaSThyantArthaH SaSThI na cetu sa yantavihito bhavati, bAgamo vikAro betyarthaH / 'dugilvossvatrAdekhI' [ 11317 ]---rAzI, | karmI / 'ajAdyatAmU" [ 11315] ajA, khaTvA / 'subhIjas' [ vRkSaH | vRkSI | vRkSAH 1 'iyuddhe' [ 21:35 ] -- dezAkeza | daNDAdaNDi / 'prAg jitAdaN' [2414] -- aupagadaH / kApaTavaH / 'gupadhUpiparauya' [ 4611] goti / dhUpAyati / 'tAsyo lulo :' [4 / 3 / 1] -- kartA / kariSyati / dhvaNa kAryam | hAryam / kRTa iti kim ? prakRtyAdo mA bhUt / te hi siddhayA upAdavante / apaSTyA iti kim ? viyormA bhUtu to hi kasyacidvidhIyete / 'ajAdyatAm' [ 1313 ] ityabhidheyApekSA panTI vidheyApekSayA / 'sovAye' [ 2431] ityAzavapi paSTapantAdvidhIyate na paSThayantArthasyeti tatra yanaMjJA bhavatyeva / pratyayapradezAH - ' pratyaye' [ 1/1/176 ] ityevamAdayaH / ijAdyAyAH A 'gupadhUpin 1 paNe [ 4113] ityetasmAd A AyAt -- Apa pratyayAt prAgyatpratyayasaMjJaM tattadvitarAMjJaM bhavati / keshaakeshi| paGkSINaH / aupagavaH / kApaTavaH / ijAdIti kim ? mRddhI / A AyAditi kim ? pAya payanti / zikSayanti / dopastheti luk AverAgya prApnoti / dvitapradezAH - 'mAsyata dvitasya ilI yaH ' [ 1/3/7 ] ityevamAdayaH / 1 "ghanadhArayaH / udake vyAdyatiGa kRt | 1|1|433 dhyAdipratyaya tiGGkuJjarAM kRlAMjJaM bhavati / vizIrNam / gokAya prati / ghyAdIti kim ? cIyate prayAtena / atiGGiti kim ? pratiste / prayApayAti / 'kRtsatikArakasyApi [ 211:68 ] ityAdayaH / paraH ||1144 // yaH pratyayaH saH prakkateH para eva bhavati / UrjA / khaTva vRkSaH vRkSI vRkSAH micatyAt / 2 / 2145 / ( the ) sakArAnubandhako yasya vidhIyate ( sa ) tasyAcAmanyA bhavati / vandate / chinatti / nAti / yazasi / kArtA nam supItyAdI supotyanena napa iti viziSyate nAca ityantagrahaNam 3 " 15 parde | 1|1|46] govidhyoranyatra tAvakAzAMstulyabalayoreko nivAlaH spardhAH, tatra yaH sUmA para vidhirbhavati / 'toddhayuH ' [ 13157 ko hasati / ko dhAyati / hatyanasamA lukta sAhU epatArukaH / evasArati / evaM sati sa yAvatItyatra 'lugbhyoktI' [ 23335 ] iti paro vidhigbhavati nityAdityAntaraGgabahiSu balavato nirApada evaM bhavanti / parasparatibandhenAvRttI' paryAya vA prApto vacanam / paThayAH sthAne'nte'taH 12/1147 paSThyantArthaH pThI vidhAna vidhistasya zrante tasya ne 'napoiyo sva:' [ 12] grAmavikulam / senAni phulam / paSTyA ityuttarArdham / sthAna itarArdham / aru iti kim ? paramapuMskokilaH / 1 1 1. sAdhugula - ka0 na0 / 2. pratIyate yenArthaH sapratyayaH ka0ma013 ntArthaM viddika0 ma0 1 4. sAmAi ka0, sa0 15. paka0 ma0 / 6 zrAdidena upapadamupAdhi gRjha ( ( ) te / tatra zokApanudetyAdikamupapadam | 'itinAthAtpazaviH' ityAdirupAdhiH ka0ma0Ti 7 ijyuddhe / bhAdijante / peri yuddha | kapa, ma0 hiM0 pakSIH kathama0 / 6. avasvayambhuvaHka0ma0vi0 10. dadhA mudrAravanI, ka0ma0 hiM0 | 11. lugu 0ma0 / 12. dhena vuka0ma0 / 12. anantarArthaMga, 60, ma0 1
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 2.pA.su. 48-51] amodhavRtisahitam tasmAdAda | tasmAt paNThyAH paJcanovizipuruSa papyacantArthasya parasya vidhIyamAno vidhistasyAderala: sthAne bhavatIti veditavyam / 'dvavantapasargAdAdapona! tU' [ 2/2/138 ] dvIpaH / - pa: / tasmAditi kim ? pacate / pacante dila' [ 14/13 ] iti etvavidho na kizcidasmAditi pUrvamAzrayate / zivaGit | 1||46 | yA sthAna iti vartate, ziccAGidala cAdezaH SaSThyantArthasya tasyaiva sthAne bhavati, nAderantyasya bAula zit- 'jarazasa: zi:' [21167] vasavAti banAdi / 'ebhye's' [12/2015 ] asmai / ee| abida 'sAmAmA [ 12 / 176 ] sarveSAm / viSAm / 'tricaturaH striyAM visRcata [ 11221 ] tisraH catasaH / yuSmadasmadRzyAmAkam ' [ 2 / 3 / 177 ] budhmAkam / asmAn / dizAhida na bhavati 'jarAyA damindrasyAci' [ 2437 jarA-jaraze yaH saH / bhAnAznanAruntuS~zanAn / nibandhamamekAzyam -- gAm / gAH / nirdizyamAnasyAdezA bhavanti tataH paSThI zruteH pacenuH / gavyAsuH / penupaH / nanupaiti balabhAyAdidyabhAvaH / 1 sthAnIvanalAye | 1113501 vasya sthAne yo vidhIyate sa sthAnI; itara AdezaH sthAnaM prasaGgaH / sthAnIya bhavasyAdezA-sthAnika pratipadyarthaH / analAina ceyaM sthAnyAyaM bhavati / yuthA rAjA / suublopep'-'nthk'[112|134 ] iti dIrghaH edasvAdi ca / kasmai / kasmAt / vi| sarvAditvAt smAyAdi / dharmo vA vardhatAm / dharmo mo vardhatAm / suvantatyAt padatyAdi / pacatu / cantu / ekadezAdeze'pyanumeyasya sthAnyAdezabhAvAdavayavardhano'vayavivyanadedAt samudAyeM vAJvarupAntarbhAvAt - eka deza vikRtasyAnanyatvAdvA siddham / iyagrahaNaM svAdhvayArtham, anyathA'nyAdezasya saMjJA vijJAyeta / na ca saMjJAkArya pratipadyate tena syAnityAdeze ca kArya siddhaM bhavati / mahata | avadhiSTa | yamunaH sveca[ ] iti taGka / analAthama iti kim saH ! panthAH / atra sthAnivastrAbhAvAlA paratvalakSaNaH soluMgu na bhavati / kaTa, uptaH hRSi halImutvalopo na bhavataH / zrAgaH sthAlInAkaH - [ a ] 'e' [ 2004 ] iti lugbhayati / kAyakiMga? pradIvya | pratIvya bajAviti ina bhavati / sabdArthAtidezezya guNaH proti / agrahIt iti 'ca iMTITa: ' [ 42077 ] iti lugna syAt / yAnyAzrayapratipedhAdiha bhavatyeva sarveSAm aditAm / ghavanAH / egaruaarinenensei queak var i situar gaitses ygng a 'xgalna' [2] iti niyamAt - ethaH dirAmasahArA jJAnAditiya-raNAcyA sthAnivadbhAcI' nAstIti indI na bhavataH / pare'caH prAco'ktridorghaMyadvyAsadas tugvidhau | 1|1151 / ana[dezaH parinimivaratataH pUrvavidhau kartavye sthAnivadbhavati, vividha dIrghasya vidhi makArasya vidhi dvayodvitvasya vidhim A etasmAdArabhya 'domosyAdasAdayApibhyasan 144 ityasAdadhikArAdyo vidhividhIyate 'saMyogasyAdiskolaka' [ 11291] iti lumbajasta varjA kathayati adhot-- antyavidhI kartavye sthAniyad bhavati / pAdikaH atra padbhAve / zAno paatii| atra padAdeze / dhAraNiH / rAvaNiH vAgAdi / saMyate / dhvaMsyate / na viduci nagna 'sajyate / vApyate aba mana iki / nirAya / rAmAca 1 atra jagdhAdeze / ghAlyAn-- atra vadhaHdeze / zrI gomatI | aAdezI nami / cAsurI jAnaho -- atra mAdeze / tadi / artha - bhAve / anyatareNa ca vyapadeza: samudAyo'vahitaH / vyathahite'pi prAkzabdo lakSaNabhedAt / avIvadad bINAM parivAdakeneti NijAtyAzrayaNA para iti kinvaiApadyaH / atra pAdasyAtalug na paranimitteti padbhavaH / 1 1. sutradalIpeDa - pha0 ma0 / 2. dharmeNA ka0 ma0 / 3. bhAve, ka0, ma / 4. cindIdha ka0 bha0 | 5. skluki0m0|| 6. zAtanI pAtanI, ka0, sa0 / 7. atra Nilugbhavati na luka0 ma0 / ma yajati kazvinyaH prayuke bhayujyeti Ni pAni tataH zreNeriyeti Nilukiyate / a ziva sthAnivadbhAvAdya igna bhavati / zvyAdItyAdi 60, ma0 di0 / 9. cAturI ka0 ma0 / 10 pAreka0 bha0 3
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [, pA. 3 sU. 52-53 aca iti kina ? Agatya : animatya / atrAnunAtiyA iti luka, nAca iti tanaH / prAca iti pim / nayaH / nidhokaH / parikhIyaH / aya yajlabhago DhaNayA vidhI copAntyalakSaNazca khan prAca iti AkAraluga ne sthAnivada / prAca iti pUryasgAvApa vitho svAnivadabhAva iti apIpacan iti na gum [ bhiva mAthi ] viyavidhyAdipaniSedhaH Aim ? devayo : layamA tATe lauH / pauH / ana jiraga acI vividhAvUci na sthAnikSat / zAmam zAmaH / azAni / dazAmA kAmam / arAzAni / ma Ni, pyantA daG, NvantAna khamuni jI ca pilagallucI dIpaMvidhaH / gaurI balAyamAnAH / shaaniykaashiH| anaH juggavigI palani / pAragoH adhyavA:-itara mArIpravayasko DAna gati / dapayaza / madhyana / atra para dhamArasya visvaviyoM sthAniyattve hAcIti pratiSedhaH lyAt / visvasthAsadvivive'pi DigrahaNama siddha bahirahAmantarasTa bAdhanArtham / nananam / sapanaga : jAgaraNaH / nauvaSayaH / tI sta: / gau rakSaH / kAgi rAni / abhiti| shikss| azyanti / vinti : abhadmA antuma [ ] pAdAvarA vidhI : salIyate nahI yatezca 'vivarapi, sakhyuH / paraduH / nIro: guna yatezya---kiyA. sanduH / pUnyuH / atrAlu gyamAdedo sati yanAdeze kvI vidhAvasthAnivasvAdhakArasya lun syAt, izitorana yajJAdezosi bahiraGgamantaramA yI na 'lupyo / zi1i pichi / atrAlkaH parasve'nunAsiyo / zipAMnTa / panta / atrAnusyAre / jAtuH / jakSuH / bhana catveM / doharataHdhok / layateH-leT / pAcathateH 'nAgina' [ // 3 / 108] kta' pAktiH / pApanyate:---.paritaH / dAjayate: --yASTiH / yAyajyateM:-gAgadhiH / skandhayataiH-skatyiH / atra pilunalu nau / lumbidhipratiSedhaH kim ? sukusnayateH-sukUH / kAuM tAti-kApTataka / atra 'saMyogasyAdiskolak' [ 112 / 73 ] iti luci prAptAyAM ginucaH sthAnivadbhAbAda 'padasya' [36|2|] iti luka kApTataDityagyate giti prazayimo nipeyaH, rona madhugisyatra slopaH / ataevArAditi parAsadhikAra"mAptiH / tasmAt ityatra matvarthe padatyA. bhAvAdinaM bhvti| 'bahAdadhvaH / brahmavandhyaH / borvo: nIyoM: / kAspartha mAsvamitvazAsihaM bahiraGgamantaraNa iti padadorvaluco na bhavanti / paDila ityaya paDityato jatta, dvAbhyAM deyamiti yo paNa iti nipAtanAdasya ga sthAnivat / nityAH phalaM bimbam / zAmalayAm / paJcabhiH padavIbhiH prItAH pampaTuH / paJcalAraH / pandrANyo devazAsyani-cendraH / paJcAniriti / 'luthyagoNAsUphayoH pyatA' [ 113181 ] iti pyacchAstrasya lugvijJAnAt yato'nutpattiriti siddham / zlacIgenat / / 2 / 52 / / parasya pratyayasya zluci saMjAtAyAM isaparanimitta pUrvakArya ipha enan 'ityeva bhatrati / aveddhi ! jhozIti / jarIgRhIti / enaTa pazya / enacchiAkaH / sthAnIvAlAzraya iti siddhe nimArtha aca, tejAnyAni na bhavantiH : tad / gargAH / yupalam / paJcagoNIH / juhutaH / -ralucyagi glugrUpalAstIti niyamaH tathA dalumA / tathA ca nijAmet' [ 119 ] iti' ilucIti iyatvavacandra akAraviropaNAbita nigagoM na bhavati / pogan, yavamAnn / illumnimitanidhabhApita na bhavati / "saMkrAma / pratikAna / atra zidanasiM tarabhADA na isa vizeSaNam / pUrvakAryaniyanAdiha na bhavati-ziraH karma / samudAyasya hoya pakSAkA / pApakiA, pApanIti iti yattasyedaM dvivacanam / agAt / adhyagAt / lyAdilakArya vipayabhAve / TidAdiH / / 6 / 1153 / / dinI yasya vimocate sa tasyAdiH pradhamAyayo bhavati / 'DrastaTa soracaH' [1066 ] 'zva viTalAye / 'lAlapatR Gya kADhATa' [ 42113.] acAt / amAt / 'valAderiTa thaa2|635 ]-vaditA / badiem / bAnta sthAnitvApavAdo'yam / 1, 'iti' ka0ma0 nAsti / 2. pArizvIya ka0ma0 / 3. rahana ka0,maH / 4. dayA ka0ma0 / 5. dvina-ka0, m0| 6. vivapi kara, ma | 7. vAralunyamA0, m.| .. lucyate 20, ma / 1. cau| chuvAdI lu-0, ma0 / 10. skukara, na0 / 13. assalupati ka0, ma0 / 12. bhilyA. ka0, 20 / 13. nadArabhyo ka0, ma / 57. yuvAyo nyo-ka0, ma / 15. ityetadeva ka0, ma / 16. zluSya 20, bha0 / 17, ato heH, iti : zluk ka0, ma / ma, zvaliTatsAye kara, ma0 /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. . pA. . sU. 54-60 ] dhamocakRttisahita kidantaH // 1 // 2 // 54|| piyo paraya vidhIyate sa rAsyAntaH- azAnadAyako-gAvasa / 'na: zijaka' [ 113:27 ] bhAbhAraH / 'hasvasya saH piti kRti' [111142 ] agnicit / prapharaya / anta sthAnityApayAdo'yam / cogayibhAga uttarayaH / vizeSaNam // 155 / / vizeSaNa vizeSyatma samudAyasyAntaHvayako bhavati / iha dhAtvAdiH samudAyoDabhaMdagAvayAvavizeSagaka upAdIyate, tatra ru tAmughAyasyAntayatvena niyamyate / 'mapo'co hasvaH' [12] bhIlAlAM gulam / paNipulAm / ihA gayati-AryazI: gulAm / 'ra' [ 55434 ] ityaca / jayaH / sya: / nana gari--NT: / cogaH / emam, ayaH ityAdI yAnibhApAd bhavati / prAkapazcamI // 1 // 56 // paJcamyantArthaH paJcamI, iha gaJcamI vizeSaNamasamAnAdhikaraNaM vizepyAtpAda pUrva bhavati / 'padAvAzyasya vasnaso yuricamo.' [112 / 361 ] ghoM vo yarthatAm / dhamoM no ghardhatAm / daha na bhavati-yuSyAma dharmoM yarthatAm, asmArka dharmoM vardhatAm / padAdityAdau digyogalakSaNA paJcamI, tatra pUrva paraM ca vizeSyaM syAditi niyamArtha vacanam / na saptamyadhyAdipu || 111657 / / iha saptamInidiSTaM vizeSaNa vizeSyAt pUrva na bhvti,--dhynnaavividhrnyy| 'pozyayAyA' [ 111 / 71 ] munaye / 'zAdhane / anIti na punavizeSapAm, iti parasyAyAkaI bhavati / adhyAdimviAsa yi ? sgaragi yaspAmaH kaliGga / mA bhUt / anIti paradepiyAmaprimAraNaM pUrva paraM ca bhavati, tatha pUrvaM na sAhyamityetada vacanam / tasyAdiH // 2 // 2258|| saptambarthasya yimazeSaNaM tasyAdi (vayatrI veditavyaH / 'jarAyA sondrasyAci' [12 / 30 ] jararAH / jarasAm / iha na bhavati / jarAsu / 'dvayu nAMci lyalo [ 4 / 2 / 18 ] nijAni / anenijam / iha na bhavati / menekti / 'hlyoriit| 2 / 21] yoti / roti / iha na bhavati / agnIt / garatA / jarase / apAt / arodityAdI vyapadezivabhAvAd bhavati / saptamItyasya strItya:pi rAsyazmane strIsya na parAmRzyate / antatva patrAdozyam / suvAdiviyonye'jAyajayane pAryavijJAna idaM zakyagagArjum / agAdimAne 6 vyapazivabhAvAttasya tad bhaavH| pratyayanyakapyatmahatyAdeH / / 11 / 16 / / yasmAdyaH pratyako vidhIyataM sa tasya prakRtiH, pyaditi'gurUpottamasthAnApazye'ginaH vyai' [1 / 3 / 2] itmArabhya A-'yUna stit' [11376 7 ityatastakAraNa pratyAhAraH, pratyayo ma gupasarjanazca ppadvizeSage prakRtyAdeH samudAyasva gheditabdha / nonAdhikasya pratyayaH / maatbhogiinnH| sArapAyagaH / 'suGa padam' [11 / 62 ] iti padasaMjJA Unasya na bhavati / Tena 'abhinne' [ 156 ] iti NaH / rAjJaH puruSo rAjagurupaH / 'padhmayatnAt [2 / 1/43] iti sabhAtaH / 3.dhikasya samudAyamya na bhavati / vRddhasya rAjJaH puruSaH / gamyasthApatyaM pAyaryAya:: 'ybhitr|' [ 2 / 433 ] gajA mArAmAna gati, devadatta: mAyAgaH / gugicchati pramANampani / 'supaH kartuH kAmyA [ 12170 ] adhimAnna bhavati, mahAnse putra micchati / nyasmat / 'pA( Aar: / atiko mugAcyAvanmuH / 'bandhI papasyeza' 212115 ] na bhavati / anupamArjanastu padadhikasyApi bhavati, paravArogApauvantaH / paramogudaga dhauvAH / pratyayaH prakRtyAritnAgika nivRsvrssaa'| zatsatikArakasyApi // 1 / 1 / 60 kRtpratyavaH satisaMzayasyAli sakArakasyApi rAtikArakasyApi prAlayaH gudAyasya vigaM gati, avidAbdAra kevalasyApi / udayo vizINam / avataptena kulasthitam / 1. sabe nega ka0, ma / 2, pAyaryAn zAstIti AyasIH pacauvidhizA rUpAntyasyekAraH ka0, ma. Ti0 / 3. sAdhano'vaH, ka0, ma0 1 5. pUrva 20, 20 / 5. ityetvaM na bhavatItyarthaH, ka0, ma. di0| 6. arthAta, kara, ma0 / 7. tasmin bhAvaH, ka0, ma0 / 8. nyaicu-ka0, m.| . prakRtipratyayasasu-10, H0 / 10, nyAya ra niyamArtham / ityadhikaH / kaam|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - -- - - - -- - - - - T zAdAyagadhyAkaraNam A. pA. 1 sU. 61-68 devadattanasanibhiH 1. Tringal | FRE zoTiMgam / sAMsayiNam / sAmAzi | syAtyakSi / pratyayaH pratyAzita sApale vacanam / tiDa: pAtram ||29| 6 - tAraka mittasya vipaNaM prayujyamAnamatrayujyamAnaM pAtena tiGantena prayujyamAnenApramugyamAnena mA saha yAyayaM bhavati / ghamo mo rakSatu / dharmA no rakSatu / sAdhuvA rakSatu / rAmadhunoM rakSatu / zAlonAM audanaM dadAti' / 'kurumcanAma gacchati / "lunIhi saktUMzca pica / devadattena vo dAlavyam / devadattena no dAtavyam / sAkAGkSatve'pi tiintabhede vAkpabhedArtha dhacanam / godanaM paca, saca bhaviSyati / ga zava bhaviSyati / maga bhabisvati / dAna lava gAli / mama bhaviSyati / adhikAramAhA-patAvaprayogaH / bAyayapradezA:--'padAdvAkyasya dasmasI yugvimA 2161] 'vAkyasya parivarjane' [213 / 16 ] iti / suGa, padam / / 116362 / / suddhiti prathamaikavacAra dAramya sA mahiDo ukAraNa pratyAhAraH / suGantaM padasaMjhaM bhannati / dharmaH / karma / pacataH / apacan / mahe / vaH / padapradezAH-'par3hAnte'syakA [ ] ityevamAdayaH / naM kye / / 2 / 63|| nayArAntaM zabdarUpaye pralaye pare padasaMjJaM bhavati / baya iti vayackyArakyAM vizeSakarAnanubandhAnurAjya sAmAnyena grahaNam / raajiiyti| rAjAyate / cAyati / carmAyate / aSmAyate / namiti kim ? vAdhyati / suyali / kya iti kim ? sAmanyaH / yemandaH / 'suptihityevananyAH / pratyaye sui padamiti padAvati bananama / . siddhalyadhAtoH // 2 // 164H rizi valAdI ca pratyaye re pUrva padAjhaM bhavati ? ayAtIH-na cetsa pratyayo dhAtauvitito bhasti / rAti---bhavadIyaH / UrgAH / ahaH / shubhNyuH| baliyobhanAm / pamastu / rAjabhyAm / rAjagu / rAjatA / vAratvam / nAjabAmyati / dvipArakAmyati / silIti kim ? bhavantau / rAjAnau / adhAtoriti kim ? yajvA / vama / antaspA siddhe padatve sidgrahaNaM pratyaye pare niyamArtham / teneha na bhavati-saMzrutam ! bhAgavatam / navRttvantaH / / 1 // 65 // para bhinnata attiH, tApaca zabdasamudAya: samAnAdiH, tasyAntasAyaH padasaMzo na bhannati / paramagirI / paramAdayo / svaliho / goduho / paramavaH cI / bahuse co / bahudaNDanau / vRttirahaNaM kim ? devadattasya karma / antagrahaNaM kim ? rAjavAk / vAkya paH limlaH iti na pramANAM vRttau na pRthak TU yo tiriti na navyamasva niSedhaH / dhAgAyanamiti vRtteranantatve'pi rAmAsArtha ; samAsAnta: / zati tyano na padatvan / sthAnimadbhAnAdamayatva' prayapaH pratyAderiti sidgrahagAmna nivartata ityArambhaH / rataM matvarthe // 2 // 1166|| sakArantaM tamAma va pAyasa matyarthe pratyaye pare padara meM bhavati / alITi prAptiH / yshsvii| yamasvAna / didugbhAn / nenumAn / mAhatyAn / udayitvAn / vizubantI balApAH / stamiti kim ? talavAn / rAjanAn ! masyartha iri: kim ? bhavadbhyAm / yazomyAm / mukhyamaya durlabhatvAnupacArasya matAdityarthaH zuSprApa iti pratyayAntarArthanagraha, vizeSaNasyApi matastadarthana tteH pratipatteH parigrahaH / manunabho'jhiro vati // 1 / 1 / 67 // manu najhara aGgirasa ityetAni zabdampANi patipratyaye pare padasaMzani na bhavanti / manuriya manuSyat / namasvat / aGgirasvarA / payatvAbhAvAda gi bhavati / virAme'gidanAGa cAvaNyAnunAsikaH / / 1 / 2 / 38 // virativirAmaH, 'na bhavana nantaM padamanupasastha parasyAnte bhavati / sAnubandhako git , cAdirasatyavAcIbajitaH anAGa dhAdiH, mukhnanAsivAvacano'nunAsikaH, birAme asamAna spAgogadazA bAdhinasya tadAtanno'nunAsikadAdaranAdezo bhavati vA / rAma / .. -ti zAlInAM me odanaM vadAti / kuru-kara, ma0 Ti0 / 2. kuru 3 ka0, ma / 3. lAhI hi 3 ka5, ma 0 1 4. -yati mama bhaviSyati / 5-10 m0| 5. janeneti ka0, s0| 6. kyazzyapazyayA ka0, ma01 7. kArAna-pha., ma0 / 8. muvityevAmanyAvasyaye ka0, ma / 6. dakSise cI ka0, ma / 10. tilaH ka, ma. pratyornAsti / 11. sa ka0, ma /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zra. 1 pA. 1 sU. 64-76 ] amoghavRttisahitam kim ? pATaliputrA sAma | sadva / khavaH / dadhi / dadhi madhuM / madhu virAma iti kim vikaroti / madhu karoti / adinAGgAdiriti kim ? munI sAdhU / amU / anI / kimu / dati viSNoH sambodhanam / plAna yasozcetyaM vagavalya para na cAdiH / apiti kim ? kaha carjazaH ||1|1|66 // [virAme vartamAnasya jaza: sthAne tathAgatamrAdezo bhavati vA / triSTup / triSTun / bAk / vAg / paT padd / tat / tad jadA iti kim ? kartatvam 1 vidvAn / virAna iti kim ? vAgadra / na | 11 | 6 | 70 || kardhvaM yad vadayate tadvirAme vartamAnasya na bhavatItyadhikRtaM veditamyan ApAparamaH / te AH / bhavAn lunAti / agniH aya / eGAdInAmatyupale vijJAnAhi rAme'yAvabhAvasiddhI vacanaM mandAnugrahArtham | 'tadaH pAdapUraNe' [ 12171 ] dAMta ca prApnoti / patro'nyayavAyAv // 1|1171 // naH sthAne'ci pare an bhAi bhAy ityete krameNAdezA bhavanti / nayanam lavacam / rAyo / nAvo / ema iti kim ? tvamatra / kimatra / anIti kim ? gokulam / naukulam / anIti sthAnyupaSo vijJAyate / nAdezo na satsaptamIti vyavahitasya na bhavati / nAnyaH / vAdikaH ||11|2|| enaH sthAne yA paro ya igAdiSTaH tasyAci pare yajJeAdezI gati AvAgancha / AgagA3 agnibhUpA jagagAmbA paTAmbAyatrAgaccha / agamyA pAmyAnumAna evakAro dIrghazavanArthaH, anyathA he 'pUrvai'pavAdA anantAravidhInyAdhante norAn' iti hrasvasyaiva vAcaH syAt / aditi rim atiri apa / atita ana zanirohate / tite / ika iti mam ? lAnam mlAnam / eca iti kim ? gacchatu devadattAmvA iiti asvApatyaM strI, tasya hamme iti / acIti kim ? agamAsvA agnibhUtAmcA 6 gaccha Agacchatu / ' asye ||1|1|73 // ikaH sthAne'sve'ci pare tadAsanno yajAdezo bhavati / dIrghApavAdaH || madhyaya / pivarthaH / lAkRtiH "kAya doyatAm / sAdhvRttazca islAha ika iti kim ? pacati / paTati / acIti kim ? kavi karoti / bhadhu karoti / asva iti kim ? vadhIdam madhUSTraH / iko yabhidhAnamityeke / dadhiyava / madhutratra | rogi tiriyaDa bhUvAdayaH taimAnika iti paJcamo draSTavyaH taneyaHH paro pan bhavati / vApade || 1 | 1274 || ika: sthAne'sye'si' pare dezo vA bhavati na cettAviMgacAvaiya pade bhavalaH / nadi epA nayepA / dadhi adadhyatra / madhu aba madhya / ati eti / asyeti / svasyApi hrasvaH parjanyavaralapravRtteH svavidhAnasAmarthyAcyAnyatkAryaM na bhavati / arada iti kim ? nadyau / badhyau / nachukam / dhvAnanam / anya caladityatra svadezagRtigaNAnAyayatvAdyam, ata gunayAcara / evAnubhAvipAdityatra ca 'padamamAyA vA' / [2202] ityapi bhavati sAdhvAdhara / gacoti kim ? nadI bahAro ragate / asya iti kim ? kumAropa | I RtyakaH || 1/1/75 || akaH sthAne RtikA cApi pare havI vA bhavati / khavaH / khaTdaryaH / mahaRSiH / maharSiH dhUli Rtu dhUlyaH / vadhu RNaM vaSam / kaH kazyaH / skRti-kanya lukAraH / kanyakAraH / kanyakAya unmattakA / kanyata ityAha / ityAha / Rdayo rekadijJAnAdutIti kAro'pi te / Rtoti kin ? daNDAgram / takAraH ki kalyA RkAraH / aka iti kim ? vRkSAvRmyaH / anigarthaM svA vacanam / vAkaH syAne ticAca pare pareNAcA rAhitasya patSTakaraNaM dvirephaturIyaM vA'dhyardhAGgamAnaM taMbUtaTara no SAJ RzrossA: || 1 | 2|76 // u RvarNasya Rr ityac samudAyo vyaJjanasamudAyo varNAntaraM kA 15 ma0 / 1. zrazca luiyavayavasya nAdiH - 0 ma0 / 2 tasya sthAne'ci ka0 ma0 / 3. gaccha ka0, 4. dusvaH / acI--ka0ma01 5. dadhyatakA ka0ma016 ne'ci paka0 bha0 ca vakra0 na0 7. vAdhvAnu - ka0 ma0 lukAre - ka0 sa0 18
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ M zAkAyanAcyAkaraNam [bha. 1 pA, . sU. 77-15 yA 'rakArekAmamAya jAti kariba cA mAtradizA navati baa| pitR apabhaH / pisamabhaH / tRti-rivAra: / dipAraH / yatya prati pillatA ityAha / varNavarNayorevatvaM vijJAnAl-tRlAdedo mAnidarzanAilarakam / dIrghasne paramottare lAbhaH / mahotvaM caphAra ityayamapi dutaremAdi luta: / uriti kin ? sunchati / madhyanakAya / did kina ? pitra: / lAkRtiH / cakAroM yehAsyAnukaragAH / sAca yakSikAra: 'padAntezye: [11118 iti yAvat / dIrghaH / / 11 / 77 // akaH sthAne'ci pare paraNAcA rahitatya tadArasanno ni: dIrghAdezI bhavati / daNDAtram / sAgalaH / dIpam / nadohaH / mabhUdakam / vadhUdaram / mitRpabhaH / pitR kaarH| pitta rAkam / takArAnapekSayA ana ityadhikArI ityAvRttyA karaNAdampanara lavarNasya dIrghA nAstIti labarga prakAra eva dIrghaH / prejuH, gopuH, ityAlAdehI bodhH| eDayo lATuMjye : ayA ti rim ? pAgazra / acIti . kim ? dadhizItam / zasyak / / 1 / 1 / 78|| akaH zasi nitIcA bahuvacane'pi pare paregAghA sahitasma pathArU magdII Adeza: nati / zAlAH gadaga / mAlA garA / namaH / menUH / nadI: / bayuH / mArahA / isIti ni ? jAH / padhyaH / anAni / agi para ityA machinamaH bhavataH / nantaH puMsaH / / 11 / 7E !! : pullimbandhini zaci pare pareNAcA sahinasya yathAsaMgamamandIrghA nArada Adezo zayati / vRkSAn / pakSAn / munon / sAdhUna / pitRt / bhAtan / caJcAH / rambhAH / paTTikAH / eraphuTI: / upAn puSpAn parametpatra saJcAsyaH satItva nojjhanloti na bhavati / ilunyaNa: 1180: hamAraya rephsya ca luci pUrvalyAgo do! mAsi / lajam / mUDham / punAsanau / mAlasA rabhate / agnI rathena / 'paTU rAmaH ! ajardhAH / apAsyAH / ThugrahaNa kim ? sahitam / satatan / lunauti vin ? dabhi Tolate ! / bhane / *i kA 1 Agara - hAsyAM vizeSaNAdiGga na bhavati- eka dadAti ta baroti / lunaH sthAnivadvAtya paralaM kolunI manniti bahutrIhinA vA lugnigittamucyate / sahibaho'syauH ||1|1181||"rhe hetvarNasya lucyokAra Adeno bhavati / soddaa| sohun / bauddhaH / voTum / 'ayo / asthaiti kina ? jahaH / aujit / tanmadhyAtitastadgrahaNana gRhyate / 'sibUsaho''so.' [ 5 / 2 / 230 / ] itsata gAranizcayaH / asmayabhikAra: 'tayAnidhye' [ ||13 ] yAvat / . inyeDara // 2|| alya sAcaH iti vartate / yAvargasya sthAne ki pare pareNAnA tahiAsya yathAra ena eMDa ara, ityeta azA bhavanti / dIpavAdaH / devendraH / mAleyam / khaTvoDhA / gandhodakam / mAlocakam / mAso : mahadiH / paramadiH / tabakAraH / svakAreNa / tayatyAreNa / tabaltaka / svastaka ityAha / vimAtrAdikayoragi sthAcina bhAvyAlAdIvikArAdvA vimAtra eva bhavati / asyeti vim ? dhIdam / madakan / dayantAm / enIti ki / 'eDAnam / ejUcyaca // 1 / 183|| avarNasya sAna ecikaci ca pare pareNAcA sahilasya kramagarasanna aija.. vazI bhavanti / tyNpaa| khaTbaiSA / rAvendro / tyaudanaH / savAdanaH / tava pagavaH / khaTtropagaraH / Uci-dhaunaH / dhotavAn / loH / pauH / UdhyeyAH / prasyohodayU hai paMpye ||1 / 1 / 84|| prAbdasya yadavarga tasya sthAna gaDha-uhi Uha-epa-ejya ityeteSu pareNAcA sahitasyAsana aijAdezo bhavati / emApavAdaH / noTa: / praudiH / proha: / daH / prepyaH / pratyeti kim ? 1. mArkarammadamAnA-ka, ma. 2. umApramAdezo-ka0ma0 / 3. pratijJAnAt-ka0ma0 / 5. ihosyaM cakAra ka0, m0| 5. uta kA, ma / 6. dIdhI na santAti, ka0, ma / 7. ayoI-pha, maH / 8. pavAcchi-2010 | 6. mA antA ramate, ka0, mH| 10. epa karoti / sa zAti, ka0ma0 | 11. sahivahora-ka0, ma0 | 13. ayodum, ka0, ma / 13. ujAdeze ka0, ma /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 pA. gU. 25-12] agodhapatisahirAma apoDhaH / jyAdinita kima ? pretaH / protaH / epvaH prekSya rAti, dhyaMNita ET: A yAni A Ima:-rupaH preyaH ityeva navati, momachi paraH' [11186 ] iti / yena nAmApte yo vidhirArabhyate sa taspa bAdhako bhayatIti / tapA-divyezyoti vAcyate nonAGi paraH / svarasvairyakSauhiNyAm // 1185|| radhara svairin adadauhiNI ityetepyaSaNasya pareNApA sahitasya ainAdezo bhavati / svasya IraH svaraH / ghaDa-sva Iro'ti spairamAsyatAm / svayamorIti svaraH an / svayamIrituM zIlamasyeti stharI / akSANaHgaho'syAmastoli asohiNI ronA / bhomAGi paraH / / 1 / 186: / avarNasma sthAne A~zabde ADAdeze ca pare gareNAcA sahitasya paro'jAaizI gavati / hega dIpiyAdaH / tayokAraH / komityayocat / ADi-ama-zyAs azyAra / adya-padayAt adat i / saTyA-azyati khaTyAt / A-ihi ehi / upa-ehi upehi / parA-ehi parehi / A-UDhA otthaa| aya-oDhA apareTaH / sadA-oDhA khaTvoDhA / 'zaphanbhuH, kaphantuH, mulA, saugantaH iti hAmandavAdaga: gupodarAdipu draSTayAH / / eve'niyoge||1873 asmi sthAna evadAbde pare pareNAcA salisma paro'nAdezo bhavati / aicopvaadH| aniyoge-- na ghetA dAdo diyoge vipaye'tradhAraNe vartate / niyogaH-idameva kartavyamiti / iheba dRshyte| adyeva tiSThati / tattyAyAmAnametat / niyoge iti kim ? hava bhava mAjhdha gaaH| ava tvaM siSTeti / niyujyate iti niyogo'yam / niyogo'vadhAraNam / tadabhAye'yaM vidhiH / veva bhaukSyase / anabapalaptAvayamevakAra itle ke| vauSThautI samAse ||1 || avarNasya moSThadAde otuza ca pare pareNAcA sahitasya paro'jAdezo vA bhavati, to pazcimittanimittinAmekA samAse bhavataH / bimboSThI / bimbossttii| baTanoSThI / vaTajauSThI / sthUlosuH / sthUlaunuH / rAmAsa iti miAm ? rANaputraupyaM pazya / devadattautu vijamjhina pazya / ArtRtIyAyA Rte shbd|| tRtIyAstarambandhino'varNasya sthAne alazane para pareNAcA sahitasya ArAdezo bhavati / aro'pavAdaH / tI cenimitAnimittinAyakatra samAse bhavataH / sukhAtaH / puHkhAtaH / 'nalyArapasargasya' [ 10 ] pati punarAvanatAd hasvo na bAdhyate / mukhataH / duHkha RtaH / tRtIyAyA iti kim ? paramataH / prata iti kim ? sukhetaH / duHkhetaH / samAsa iti kim ? sukhenataH / suHonasaH / zArNayasanakambakhayatsatarastharNa // 26 // prasapA RNa vasana kambala vatsatara ityetepAmayasya sthAne prANazabde pare parezAcA sahinasvArAdezo bhavati / aro'pavAdaH / pragatamRNaM-mArNam / yazAnAmuNa-dazANam / yaza yAni yasyAH pA-zanidI / yazArgoM janapadaH / zApanayanAya RNaNArNam / varAnameva RNaM-yasamArNam / ema, bhvalArgam / atrAtarArNam / halasvo na vApyate iti-prAgamityAdi mayati / Rtyaarupsrgsy||raah|| upasargasya padavarga tasya sthAne bahakArAdau pAtI para pareNAcA sahitasmArAdezo bhavati / sapiyAraH / jyAnoti / prAdhnAti / umArchati / prAti / prAtIti kim ? apetaH / dapetaH / uparArgasyati kim ? moti / yaha prasnoti / pragataH Rcchako'smAt pracchayo dezaH / pra-apa datam prarSabhaM yanam / pra-RzyaM yanam prazya vanam / Ariti vartamAne punarAgrahaNaM paragappAraM lasvo vAdhate iti jJApanArtham, tena pUrvatra hasvo bhavatyeva / supi vA // 22 janarArgasya yadrAvaNa tamya sthAna supi-subantAvaya-kArAdI dharatI pare / pareNAcA na hitasyArAdezo vA madati / pakSe sathAprAptam / upArpa bhI pani / upaRSabhIvati / upapabhIryati / upA 1. apIchaH / upoTa ka0, ma0 / 2. aiji dIka0 ma0 / 3. karmakaNnuH ka. m0| 5. nyA. khyAna-ka0 ma / 5. -tau tu vija0 1 6. taH / uttamataH / ka0 ma0 / 7. sukhitaH / duHkhitaH ka0 ma0 | 8. avayava praNam 0 ma0 / 6. zreSTArthasvarabhedayupavarAhapuralakarNarandhepa kapabhaH, pha0 m0tt|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 nA zAkaTAyananyAkaraNam [.. pA. 1 sU. 13-100 kAroyadi / upatRkArI yati / upatkArIyati / varSalavarNa morekasvapratizamAt-vAre pa bhavati / Rtoti satakAralAdiha nityameva bhavati / upakArokti--jagArImati / tathA'niyodhyeya ||1||16shaa upasargasya yadayaNa tasya tyAne ina gato edhi vRddhI ityetAmmAmanyasminne zAdI dhAtI pare pareNAcA sahitasya ekAdezo bhavati / tathA-sundhAtoM kaa| aico'pavAdaH / prelayati / preSagati / somaali| pro / yI--upemagizi / upailAlImArina / upodanIyati / goragImati / maNipIti yim ! pati / yo / pIyAn ? upAyate / plAyate / tapAraNa sudhAto vikalpArtham / padAnte'tyeuH ||1|raahaa padAnte ya eT talyAkAre pare paraNAcA sahitasya eDAdezo bhayati / ayavArapavAdaH / te'ma / To'nta / padAnta iti kim ? nayanam / sabanam / atIti kim ? tariha / yaniha / takAraH kim ? tabAhuH / paTavAhuH / eG iti kim ? dampatra / madhvatra / ripeNa zAmikaH / vRkSe apace iti pUryaparasoracA; svAInavasyAt sthAniyamAvovAra ahvaca suchiti vyapadezA: pravartante iti NaTpadasaMzA bhavanti, ataH zAjAdezasvAntAdivAvo nocyate / gorodvA // 1 / 165|| sAna iti nidattam / gozabdasya yaH payAsa eka tattya akAre pare okarAdezo vA bhavati / co anam / gavAnam / go'gram / goriti kim ? dyotram / eDa iti kim ? citrAvayam / he citrago'namitmatra garebdasya lAkSaNikatvAnna bhavati / atoti kim ? gaGgitam / gavAnanam / oroDhavanaM prakRtibhAvArtham / avo'cyanakSe // 2 // 166|| gozasvalya padAnta vartamAnasbaiMDaH ca pare ava ityayamAdezo bhavati vA na besokSazabdasyaH / gyAnam / go'yam / goamam / paryazvaraH / gIzvaraH / padAnte iti kim ? gayi / eka iti kim ? citragvanam / khanavA iti ki / gorakSan / go akSam / indra / / 1 / 1671 gozadhvasma pakSAta mAnalyA. indrabhAvAca pare aba ityayabhAdazI nityaM bhavati / gavendraH / gavendravatta: / nityAnaM vacanam / vAtAyane'te // 1368 // gozaTarasya padAnta vartamAnasyaika: akSarAdeci pare yAtAyane vAcya ava ityayamAdezoM nika bhavati 1 gavaHmaH / yAtAyanamityarthaH / vAtAsana iti kim ? podhAm / goakSam / na plutasthAnitI || 19166|| pyunasvaHntiAvaci pare yat prApnezi taka bhAMta / devadatAIbhavAcasi / jinadatA / idamAnya / tulayA 3 Agaccha / sumaGgalA 3 idamAnaya / anilAviti kim ? suzloveti / sumaGgaleti / igno iri, vAyU iti uttareNa pratitakaH / acIti kim ? devadattAmA 1 I ca.kravagasya [ assttH06|1|130] ityapva bhAvaH yata jalaragupasthitArya:": mahA 6 / 1130] / tatra ninuhi iyag / cituhIdam / iti parva eva tuta: zAEiTAT vibhApayA yaklabamaH mahaH 8:2:92 / ili 'piphaspanara zikham / gitaH / / 11 / 100|| gAbandhalyAci pare nimittaM gat prAnta taka bhavati : bhunI ena / sAdhU / go gana / kATe gana / mAle e / pAke meM / anu ag| abhI ana / pacate ana / gajethe ap| pacArahe jAyAm / gitkAraNAt nityAya napAtya bhAvyamityetAvasya vAramAAsyeta / atrIti krim !! tva I tabe | pratyAsattestanimitta pratipAdiha na bhavati tava I AsAna save AjJAta / padAnta ityeva, mamuyA, aguyoH / yu iti / asne iti / tye iti| meM iti / gata cAditvaM vAibhyupagantavyam / rogavibhAgAdihAnisA miti nAsti / 1. akAre'pi ka0 m0| 2. zvAtI nu vA ka. 20 / 6. dAdAgnikaH, ka. ma. / 5. pUrvaparayoH, ka0 bha0 / 5. sAja---*0ma0 6. -sojakSa ka. maH / 7. vinamvarthaH, ka. ma. 1 8. sumana lAmbA 3 idamAnaya, ka. ma / 6. iyuttareNa ka0ma0 / 10. tArthaH sthitaH, ka0 m0| 11. pikalpaneva ka0 ma /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 pA. 1 zU. 101-106] amoghavRttisa hitama cAdaraco'nAGaH // 2 // 2 // 10 // cAdirasattvayAcI 1 Ajito yo'c tasyAni pareM tanimittaM yat prApnoti tantra bhavati / a apehi| i indraM na pazya / u uttiSTha / A evaM na manyase / A evaM kila tat / cAderiti kim ? cakArAma / he bhAgacha bhAgapacha / aba prati kim ? sva cAhapa / aya isi dhAderityasya vizeSata vizeSaNamityamApasya grahaNa nAjantasya / anAi iti kim ? IpaduSNam oSNam / A ihi ehi / A udakAntAt odakAntAt priyaM pAnyamanugrajet / A AphaimaH Aryebhyo'sya yazo gataM zAkaTAyanasya / Ipadartha kiyA ge maryAdA'mividhI va yaH / etamAsaM sitaM vidyAvAzyasmaraNayorahit / / * ? / ".. 11: ca pare :mAsa testa dinamittakAta sidhAdiha na bhavati / jAnU asma rujati / otaH // 111102 // vAderokArAndArama zabdarUpasyAdhi pare yat prApnoti tanna bhavati / aho idam / utAho evam / atho asmai 1 aho Agaccha / no indriyam / pAriti kim ? mIzvaraH / agogAH samapadyata iti gojayat / bhikSo'tra / bhikSo iti cArapUrvaH 1 diro'bhavanamo'karodityAdI lAdapikatvAcca na bhavati / maho ityAdayo'khA nipAtA iti pugyogaH / sau vetI // 1 / 122033 munimitta ko ya okArastasma isizaye para mat prApnoti sanna bhavati thA / paTo iti, paraviti / sAdho iti, sAviti / sAviti kim ? pavityAha / aho iti / itAviti kim ? paTo'Sa / saadhotr| UMcoJaH // 111104 // inityAraya patizabde gare, gityaya yogadinumAriyaH Adezo bhayati thA, gharAbdAvanyaprApnoti tacca bhavati thaa| evaM apvaM bhavati / OM iti / u iti / yiti / isamiti kim ? ki u uttiSTa / iha ja aJ inbhArapradalepaH, tenojo vizeSaNAdiha na bhavati / aha u-aho iti / u U iti cAyantaratve'giti paro'ni pramujyatecAdezavacanam 1 akAraH pUrvAcAryAnubandhaH / mayo'ci co'san / / 2 / 1 / 105 // maya iti pratyAhAra: 1 maya uttarasya tabasyAne'ci pare vakArAdezo bhavati vA, sa cAsanna bhUtavat / vAste, chaDku ArataM / kimyAyapanaga, kimu Avapanam / kimvuSNam, kimu udhyam / tatasya gatam,---rAdu asya matam / janyasya rujati, janu asya rujati / vimviti, kima iti / nigu iti, ki vishi| mya iti kim ? svara u upaiti / antar u upaiti / acIti kim ? itAvara syAt / arAdhyAt dvitvagnubArAnunAzikabhAvazca : halo'nunAsike'nunAsikaH svaH / / 1 / 1 / 106 // padAnte vartamAnasya halaH sthAne'nunArike pare sthAninaH syo'nunAsivA adezo bhavakSi bA / mukhanAzivAya cana, anunAsikaH / vAimadhurA, bAgmathurA / papNayAH, ghaDnayAH saGgrahAdayaH / tannayanam, tad nayanam / kakumnagDalam, kakucha maNDalam / halaM mAtram, hala mAtram / saviti--spaG" iti,tyA' iti / vizva liga iti, vizvaliD iti / ta, iti tad iti / asamityeva vartate, tena tvAla ityAdau 'hasvAnDamaH padAm [1311123] iti hiravaM na bhavati / UDIyati tyad jayarAtatyAdI "mavasthitavibhASAvijJAnAjjAsyAzrayaNAH, na dopa: / hala iti kim ? dabhi madhuram / anunAtika iti kim ? guruvAramANam / sva iti kim : svagaHyati / antamadhuram / padAnta iti kim ? yazaH, matnaH / 1. he bhA Aga- ma0 / 2. acIti kim, kama | 3. umA jAnU ka0 m0| 5. aAhe. ke0, m0| 5. -ni-ka0, m0| 6. -mitt| ka0, ma | 7 U iti ka., ma. ma. kRdayAste, kRA bhAste / ru. sukhasahita nAsiphA-ka0, ma0 1 10. as iti ka0, m0| 11. syAe~ iti-kara, ma | 12. zyalie~, iti / valida, iti km0| 13.yo , ityAdI kA0ma011 -sthite vibhA-20ma0 /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [bha. 1 pA. su. 104-115 pratyaye / / 1107|| pavate vartamAnaspa hala: thAne'nddhanAzikAdau pratyaye pare sthAnitaH svo'nunAsika Adezo gityaM bhavati / bAGmayam / gulimAbham / cAm / padAnta iti kim ? yahaH / yatnaH / nityArthaM vacanam / * rosyoH / 1421108|| gama bangAne raMpo rAkAre ca IkArAnubandhe para yaH pUrvastasya sthAne svo'nunAsika Adezo bhavati / na pAhi / kaoNsmAn / nAcchAdayati' / puskokilaH / saMskartA / IdidupAdAnAdiha na bhavati / parama / paTustarasi / mnAM jayyapadAnte // 1 / 1106 // makAranavArANApaparAle vartamAnAnAM jati para nimittasya stho'nunAsika Adezo bhavati / nsp-ntaa| gAtum / nasya-sitA 1 pAGgitum / nnAmiti kim ? paJcUrti / pampUrti / vyaGktaH / vyakazAmiti vArasyAnunAsikarayAdhikArAdasattvAd bhavati / bahuvacanaM klibhedena nakArasya vidhyattarayAdhanAthA / vinamnaH / saMrambhaH / lapati iti ucitam / 'gharanti ! asasvAdasunAsiphAcAsya na bhavati / jyoti kim ? gamyate / hanyo / apadAnta iti kim ? bhavAnparamaH / svonunAsiva iti ubhayaM nimittasvAnunAzikamartham / zalyanusvAraH // 1 / 1 / 1183 kAranakArANAmapadAnle vartamAnAnAM sthAne zali pare'nusvAra Adezo bhavati / masya-ti / gasyane / gasya-daMzAH / sudIza kulAni / dharita / zAsi / guslAhi phulAni / bahuvacanameSAM vidhyantaramAdhanArtham / haNam / sIpi / ziSTi / piNDi / ityAsatvena jara lAbhAvAdamusvArAbhAyaH / 'namIjAdareva [ 4 / 258 ] ityevagA rAnavenAsatyam / aAdAta iti kim ? bhavAJchAntaH / bhavAnhetuH / vAlIti ni ? ganyate / hnyte| mammo hali tii||111111|| padAnta iti vartate, mamgrahaNAnnamAgagasma parAnte vartamAnasya ca makArasya sthAne hali gare tI nimittasvo'nunAziko'nuvArazca paryAyaNa bhavataH / cA mAnyate, nAmyate / dandramyate, daMdramyate' / yavyamyate, saMyamyate / "vahallihoM gauH, vahaliho gaH / 'abhaMgliho yAyuH, aliko TAyu ! mAya-TAiroSi ma narasi / saMmyatA, saMyantA / 'chamyagyazA'" [133115. ] iti lAkSaNikasyAna bhavati / sva iti dhim ? raMrabhyate / zaMzampa / tvaM ramasi / tvaM zAntaH / tvaM sAdhuH / padAnta iti kim ? ramyate, gamyate / gaNanapadantArtham / prahaNAnubhavArtham / anyathA enantarognusvAra eva syAt / hi vyamni // 11112 / / padAno vartamAnaraca makArasya sthAne lava ya ma na ityetadvApara hakAre pare lavayamanAnAM svojnunAsibo'nusvAra paveza navataH / kileM lApate, ki lAdayate / kiye hayate, ki hayate / kiye hyaH, ki hyaH / kim hamAlayati, ki malayasi / kin ha nupe, ki ha na / jyAnoti kim ? ki hakAraH / sanAT // 9 / 11113 / / bhityasya rAjataH viSayAta, usa rapaye parenusvArAbhAyaH nipAtyate / rAmrAT / samrAD / paJcamaH zAntiH ( nAdhaH ) / tAmrAgyama saarvbhaumnte| khaya khayazzariyA // 2 // 1114aa ekAlA iti nivRttam, khayaH sthAna para para samAdezo gati yaa| sote, taca zete / pANDe, paTpaNDaM / marA: basa: / sporaM, kSIram / apahara::, asAH / khaya iti kim ? bhavAn sAdhuH / zaroti kim ? bAk carasi / sama ityetAvAn pratyAhAra uttarArthaH / zaro'nu re ||1|195||rprsp khayaH s5ne anu madanyatprApnoti tasminyate pazcAt dve rUpa bhavato vA / tvaMdhakhanazi, tvaM khanasi / rupacchAdayati, karachAyamati / vAzcarati, kazcarati / kATunAraH, kaSTa / 1. bhavAn chAdayati-ka0, ma / 2. -ptasyo, ke, ma / 3. zalabhAyAt pha0, ma / 4. yavyamyate ka0, ma0 1 5. harilaho ,ma0 1 6. bhaillido 10 ma. / 7. na iti ka0, ma / 8. bAdate ka0ma0 / 1. padapaNDe ka0, mk|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zra. 1 pA. 1 sU. 116-125] amoghavRtisahita kaarH| stthAlI, sthAlI / spItA, sphItA / zara iti kim ? bhavAn pAroti / khaya iti kim ? Arayam / bharAnniti nivRtsyAvatyupyane, ado dvitvaM mRta prApnuvaya svAdi gavati / punaH sacaH parasya pAraH sthAna / rUpe bhavato vA / tat dazete, tatte / parApaNDe, eTpaNDe / vasa:, vatsaH / indIram, koram / astarAH apsarAH / khaya iti yim : bhavAn sAdhuH / zara iti kim : namnAti / pano maya: / / 3 / 11 / / yazaH parasya mayaH sthAne dve rape bhavatI thaa| vRkSamaSAroti / vRkSay karoti / ulayakA, uljhA / banda-mIkam, balabhIkam / yaa iti kim ? bhavAn madhuraH / maya iti kim ? sedhyam / anvityeva, 'progunAva ; agjiyipati / punaH mayaH parasya vanaH sthAne dve rUpe bhavato vA / damatra, dadhyatra / prAvata, yapyatra / gayA isa siMga ? yAlya iti nima? vaajyti| __ aco hoDadaca / / 11 / 117 / / acaH uttaro mo haphAse rephazca tAmmA paramAhavaH-ikA rAtaphA paMcadanAyarA varNasya syAro bhayale bA / yasmmA, ahA! vAhatyam, rAdhAm / bhAvaH, AyaH / sarvaH, f: 1 : i. / zAMta, bIraH / OM jaya / "uga, am / anat fire ? ta, maho / adhyate / la iti kim ? Asman, thAsyam 1 allaca iti vim ? phi| dahaH / mahaM. vIraH / ___adIrdhAt / / 1 / 1 / 12 / / adIrghAdacaH parasyAhayaH sthAne de so bhayato yaH / 3xxyatra, dayA / patthyadanam, pathvadanam / saMyogAtaH / saMyayantA / ura- kA, ura-kaH, "uraH kaH, 'para- paraH, para para:, paraH paraH / vakpha ravaSayaH / tvam, tyA pada, paT / paTu, pai / tatt, tam / tada, tad / go3tmAtaH, goprAtaH / nau 3AtaH, na grAsaH / anvisyacikArAtkutyAdI kRte dillam / araba iti kim ? taham / bajham / AyaH / varvaH / 'niyuH / dI gariha na bhavati--supAraM bhavaH / cAph / bhadaudizA halItyanupasyA na saMyoge / acoti goragAramArAne'pyasamAdAH / ataeva ca yatnAt 'pdsy'[|2162] iti lopo na bhavati / na saMyoge ||12|11|| halo'nantaraH saMyogaH / saMyoge parevhayaH sthAne dve ho na bhavataH / indraH / candraH / kurasnam / mtsnaa| putrasyAdiputrAdinyAkroze // 111:120|| putrazabdasyAditazamde paraM putrAdizabde ca pare AvroTo pipaye dve rUpe na bhavataH / putrAdinaH tvamati hai pApe / purAdinaH bhava / Akroza iti kim ? putyAdinI zizupArI / gunpuvaadino| aci / / 1 / 1 / 121 / / adI pariNaratyAhacaH sthAne'ci pare / rUpaM na bhavataH / dadhi / myu| zaraH ||1|119221shro'mi paraM hai na bhavataH 1 'bhavo do'dvacaH' [ 1117 ] iti prApti: pratinidhyate / darzanam / argaH / yAtaH / vayaH / tapaH / vargaH / cIhi kima : "zAdI / vAyA 1 hasvAnchamaH padAnte , 20123|havAlArasya padA- balamAnAya sthAne ci paraMse mAMga bhavataH / bAsI / suganimAha / manAste : pani ha / 'masiLU bahirama gantara' iti ko na bhavati / haravAmita thAm / prhaale| ''anAniha / ima iti lim ? svagaH / kimaya / padAnta iti kim ? rAmani / mani / anIti phima zete / paThan ramate / dIrghAccho vA / / 1 / 2 / 124ii pavA te vartamAnAborierasma kA rasma ko bhayo dhaa| kanyAcyam / - -- 5. nivRttaminya-ka0 ma0 | 2. moparnunAva ka. ma / 3. avayaka, U ka0 m0| 5. Upara UgA kama0 5. bahaH, ka0ma0 / 6. saMyyyantA ka0 ma0 / 7. ura: kaH / uraH kaH / ka. ma / 8. u paH / ura:-4; / ura:: paH / uraH paH / ka. ma. I .. Aya-ke. ma | ... titaHka. ma / 13. tarsaH ma / ta palavana taraNyo, bharaNe, janayoH vRtamAyadyamiha nikAmakRSimuzvibhyaH saH, isi samasyayaH aradiAyara -60 m020| 12. kaccyate, ka. ma0 | 13. rAjAnie, ke ma |
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyakaraNama [ a. 1 pA. 1. sU. 125-131 . kanyAchatram / munecchAyA, munechAyA dIrghAditi kim ? zvetacchatram / hocchati / mlecchati / 'rAjacchan / padAnta chati kim ? 22 tAt ||11|125|| padAntenAdIrghasthAnikAslutAlarasya chakArasya sthAne rUpe bhavato vA / Agaccha bho indra agnibhUro cAicchatramAnava Agaccha bhare indra bhUtecA chatramAnaya / dIrghAditi kim ? Agaccha bho devadattaH chatramAnaya / . ajoGa mAGaH ||1|1|126 || " Ajhe mAjhyAvyayAduttarasya ukArasya dve rUpe nityaM bhavataH / icchati / gacchati / hocchati / mlecchati / devacchatram / chinatti / AcchAyAyAH / AcchAyA / mAcchidat / mAcchAsIt / ikAraH kim ? AcchAyAyAm, AdyAyAyAm / vAkye smaraNe vA'yamAkAraH / upAcchatram upamAtham / mAcchindi, nAchindi / putro mAnita / putrI mA chinati / AsAhacaryeNAvyayasya mAho grahaNAdiha na bhavati, pramimIte iti praya, apratyayaH / pramAcchAtraH pramAdhAna: / amAGgrahaNaM vikalpabAdhanArtham / anvityeva / praznaH / pRSTA / zaSAbhyAmantaraGgamapi dvitvaM na bhavati / vicchitezD na hakArasyeti bhavati / gug DomAjoto lugitI ||1|1|127|| DAgbhAjo'nekAco'vyaktAnukaraNasya yo'dastasya iti zabde pare luk / luJjanaM [ka] logo bhavati / chama iti chamiti / paTat iti paThiti / ghaTat iti bhaTiti / patat iti partiti / Rt iti vacanAsalu / 'asiddhaM bahiramantara' iti ludhi jazA dezo na bhavati / vAjabhAja iti kim ? chan iti chaditi / zrat iti zraditi / jagat iti jagaditi / ekAca vyaktavarNasya danukaraNaM tasya bhavati / iti kim ? mastu iti mahaditi / sarad iti taraditi / itAviti kim ? paTat atra paTada / ghaTaditi gambhIramambudainaMdinaM cakaditi taDitA'pi kRtamiti dakArantaM draSTavyam / na yuktaH ||1111128 || upakSIyasya zasya DAbhAjo yo'vadattasya datau pare lugna bhavati / paditi |TaTaditi / vIpsAyAM dvivacanam / yateriti kim ? Titi / paTapaTiti karoti / iti rAmudAmAnukaraNaM draSTavyam taH // 1 / 1 / 126 // yukobhAva mantakA rahatasya itau pare lug bhvti| paTapaTeti karoti / ghaTaSadeti karoti / vidhidevAbhyAM vairUpyan / DAyAdau ||1|1|130|| mukterAcI pUrvasmRtI, ato mastakArasya bAdhito nityaM kumbhayati / paTapaTAkaroti / damadamAkaroti / AdAcita kim ? patapatatkaroti / DAccantyAjAdilope sadi padravasya na bhavati / pala ityatra tu yogt tasya DA vikata bhavati / dvi | | 111 131 | kakArasya rephasya ca mathAsaMkhyaM DhakAre rekI ca pare lugbhavati / lekhA, kum / goDA, gom | koTam | gUim / Adam AvRDham | agnI rathena / paTU rAjA / antA aiti / pundA ramate / dU iti kim ? vATate / vAgrAjate / nithin ? dadhi kokte para punargacchati / antaraya / antacchati / te / "dropadeo ci pUrvasyAgo dorghArthaH syAt / guDa liDokate ityatrAyaM purastAdapavAdatvAt 'jarSi jaz' [1 / 1 / 136] itprayaivAnantarasyaiva bAyakona 'jalo jas' [3275] ityasyedi padAnte java bhavati / iti hile lANikatvAt uttaravANAbhisambandhAhA na bhavati / chalo yami yamo vA || 1 |1| 132 || halaH parasya yano yathAsaMkhyaM yani pare lugbhavati vA / Aditya:, AdivyaH / hala iti kim ? annam | bhim / yamIti kim ? zArGgam sarvam / yama iti kim ? svajJaH / puna: yathAsaMkhyavijJAnAdiha na bhavati vizvam / vadekeSAcit yAmiti [a08464 1. yojacchrayam, ka0 ma0 / 2 praSTA, ka0 ma0 / 2. bdapare ka0 ma0 14. dAmajase, ka0 ma0 / 5. dopadeza ka0 ma0 / 6 ra 0 ma0 / 7. saH - 0 ma0 ma varthate, ka0 ma0 / h
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 55. 1 sU. 133-140 bhopravRtisahitam 23 pAThaH / depA navanodAd yAyAmapraM nAstItrAharaNa-abhyate / bampate / banAdInAM pramANa jaliralopaM phecidicchanti vAvanti / bAyapti / anyeSAm -- bAvati / bAvati / jari jaraH sne yA // 1 / 2 / 133|| hulaH parasya jara sva jari pare lubhayati vA / bhinnaH, bhinnaH / bhintaH, bhinta: / jarIti kim ? sakatA / rUbane / jara iti kim ? zArzvaH / zAnIM / sva iti kim ? *ptA / thapdA : syagrahaNAya dhAsaMkhyAmAyaH, teta zipiGa / pizci / bhinnaH / bhindaH / hala iti vim ? yoddhA / yo / iha vAya mutta rajananuvRttyartham / udarasthAstambhaH // 12 // 134|| udaH parasya sthA-stambhAdhAtoraba mabasya garo jari pare nizyaM luggavati / utpAdaH / jatthAnam / uttambhitA / uttambhitam / usmAtA, uttambhiteti visaMyoga: 'anIta' [111118 ] iti hitvA bhayati / uda iti kim ? saMsthAtA | stambhitA / sthAstambha isi miAn ? utstotA / utaraH kaH / jari iti bim ? uttiSTati / jara iti kim ? udarapAt / udastAbhan / skandhe yAndhako roga pati damodarAriga, degaH / cara // 11 // 135 / / jaraH sthAne jari pare carAdezo bhavati / devacchannam / guDaliT parati / dRSat miyate / niSTa paThyate / matsyate / lapsyate / 'jayi jaya' [16532] iti vacanAt khari carvam / jaroti kim ? bhajyate / bhidyate / jara iti kim ? bhayAna khanasi / japi jam / / 1 / 15 / bharaH sthA, zani pare javAdezo 'bhani / carobhavAdaH / labdhA / lambhum / bhArazvA / Adhuga / doptraa| gomA / hibhiH / padbhiH / molA / yogA / vibhadrA: / dapIti ki vRttam / natam / taM jayatItyAdau anusvArasAsannAbhAvAna bhavati / _zcI zca svoH // 1 / 111376 zakArasya dAphAra cacarge copazliSTasya sthAne zakAra Adezo bhavati, tathA savargasya cayaH / Aptazzobhate / magamazobhate / tapazcarati / sarachanam / ijyotate / pacati / bhRjjati / majjati / lavargasya-tacazete / bhavAndote / taccarati / tacchAdayati / sajjayati / sajjhapayati / bhavAnakAreNa / raashaa| yajJaH / zcU stvamiti ramavacane yAthAsaMyamipyate / naslavIti "vivecane daulIyamAcAryasya / 'na zAt' [11136 ] 'To pAte' [ 11212 40 ] iti pratipaghAtparaM 'topiH' [111111] iti niSedhArapUrva ca tyaSTutthe patyakRtye 'asiddhaM pahilA mantara ityasiddhatvAt 'pratyaye [1111107] ityAdhikArAcca na bhavati / pTo STra ||shraa13|| pakArasma sthAna pakAra dava, copazliAsma pakAra Adezo bhavati, tathA tathargasya padayaH / gATe / kaDinAH / phaSTagAro / kaTagArega / tavargasya....pekSA / geTum / sahIpate / tadvakAre / saDDonam / taddhokate / sAgavAre / bhavAmIna: / bhavAnIkate / bhavAggavAremA / ati / aTTate / Tutve jaztvamasinu yahijAmantaraGgaH iti na bhavati / na zAt / / 1 / 1 / 136 dazakA rAtparampa yattvaM na bhavati / aznAti / kliznAti / ToH padAnte 'nAmnagarogavateH // 111 / 140 / / padAnte yasamAnAmagadutarasya TutvaM na bhavati nAmagarInaratizamdAnvayiyA / mAliT sIdati / gudaliTAye / 'SaTa tayam / pAnayAH / Toriti kim ? catuSTayam / samdhinam / padAnta pati kim ? eDe / anAmanagaronavariti vim? pappayAm / pANagarI / paNpatiH / AmAdezapatidevAviha na bhavati- panAma madhulipnAna / padAnta ityadhikAra ApApaparisamAptaH / 1. raNam / vabhyate, dhazrayate, ka0 ma0 / 2. vAcavi, bAbacci / 10 ma0 / 3. vAvamisa, bAsa kA0 m0| 4, -ntaH, bhistA, bhintA, ka0 ma0 | 5. zAIm pha0 m0| 6. sapto dasoka0 ma0 / 7. -yAzasaMgnyAka. ma. 11. dhAno-pha. ma / 3. -yate / laktanyate / biSTu:ma0 / 10. vi (ni) vacane ka0 sa0 1 15, bhavataH ka0 ma0 / 12. kaprakAreNa kama / 13. paTtayoH ka0 ma0 | 54. padanAma / bhA- ligAma.60 ma0 /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zAkaTAyana vyAkaraNam toH // 16146|| tasya padAnte vartamAnasya prakAre pare mahAn daNDa: / toriti kina ? kampaNDe 1 DikaH / pIti kim ? taccarati / taTTIkate / 'lilaH | 1|1|14|| pAne vartanasya tavargastha sthAne lakAre pare lakArAdezo bhavati / tallunAti / bhavAeNlimnati / anunAsikona dezo'tyaya bhayye'nanunAsikArthaH / iha tUbhayopadezaH durAvastorAsanno vyavatiSThate / [ a 1pA. 1 sU. 646 - 150 tvaM na bhavati / agnicit paDikaH / jazo ho p vA // 1111243|| pacante vartamAnAjjaza: parasya hukArasya sthAne yathAsaMkhyaM ghA jhap bhavati / ajjAla / ahalo / tribhUtam / triSTuvahutam / vAgrati / vAnharati / palAni palAni / taddhitam / tarhitan / jaza iti kina ? prAG hasati / bhavAn harati / zaracho'mi ||1|1|144 // pacAnte vartamAnAjjaza uttarasya zakArasyAmi pare chakArAdezo bhavati vA / tote / jaczobhate / triyate / triSTubhUyate / bAkchUraH / vAkzUraH / payAmAH / paT zyAmAH / tacchlokaH / taczlokAH / tacmazAnam / tackSmajJAnam / anIti kim ? vAkzcyotati / jaza iti kim ? mAG zUra / gabALzobhanaH / 1 Ga NoH gak Gak zari ||1 | 11145 || padAnte vartamAnayorDakAraNakArayoH zari pare yathAsaMkhyaM ga DAgamabhavatI vA / bRDakute, zete / prAGgaNDe, prApaNDe / pratyaksinoti pratyaG sinoti / "mRga rote, sugaNa zete pinTuSaNDe, dina De sugaNDa sAdhuH 1 sugaNa sAdhuH / iNoH iti kim ? bhavAn zo | mahAn daNDaH / pAdarIti kim ? prAkaroti / sutam carati / pUrvAntarakaraNaM chapavatvArtham 1 nastad so'dhaH ||11|1| 146 // padaH vartamAnAhukArAmakArAcya parasya sakArasya taSTAgo bhavazi' yA, adayaH--zcayasyAvayavatsakAze na bhavati / madhulasIdata, madhurikSata guru liTrAMsadi guDalidUtadi / bhavAndasIdati bhavAn sodati / mahAnutsaMsadi mAnsaMsadi / keciDDopAdAnAcca naicchanti / Duna iti kim ? prAGsAdhuH / akSarAdhikyAdyoga vibhAgo garIyAn na iti caretaraM paSTyantaM paJcamyantena cehRArthaM iti na prahRNam / sa iti kim ? madhupiNDaH / mahAn SaSSTaH / araca iti kim ? acyotati / paDicyotati / bhAzcyotati / daduH somadezAt zakArasya lopadiSTaM kArya vijJAyate, tena zacyutermadhunitisiddhaM parAdikaraNaM tvApratipeAryam ? naz!i jakU !! 1|1| 147 // pazante vartamAnasya nakArasya dAkAre pare jagAgamo vA bhavati, adasaMyogasya tu zakAre na bhavati / kurvate kurvata / bhavAJcchUraH / bhaya ti kim ? mahAn SaNDa: 1 vidhAnAJca anyathA hi gakAra iti kim ? bhavAzcyotati / pratyaya ityadhikArAtkutvaM na bhavati eya vibhIta | nUnaH pisera || 1 | 1|14|| nityetasya takArasya padAnte vartamAnasya pakAre pare iti IkArA nubandha Adezo rak cAgabhaH paNa svato vA / nRpAhi, " vAhi, "sUn pAhi / roIkAro rIsyoriti vizeSaNArthaH / kA~skAn sI sac ||111146 // diti syavayavaM samavaJca zabda kiye tasya 'zasantasya dvirvacane kRte pUrvasya sI iti IkArAnubandha AdezaH savacAgamaH paryAyeNa nipAtyate / kaskAn / kAMskAt / sokovidanAda rirna bhavati / anyathA hi zeragAmeSa vidhAtAm / kaskAniti nipAtanAcca sayogAntalopAbhAvaH / chavyasyamAnaH // 111 // 250 // prazAnvajitasya yo nakArastasya padAnte vartamAnasya ammare chavi parataH gIdezaH rAcAmaH bhavataH / bhAdayati gamAMzchAdayati / bhavaSkAreNa bhavaSyakAreNa / bhava 1. surAgaTchrete, kara ma0 1 2. bhAndacyotati, ka0 ma0 / 6. ubhayajika pArthaM ka0sa0 / 5. zayanusvAraH kathama0 hiM0 1 7. rI iti IkA kramama dvitIyA bahuvanasya ka0ma0syorityanunAsikaH ka0sa0] di0 / 3. samAropadiSTaM ka0 ma0 / rupayam / OM0ma0 di0
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 amodhavRttisahitam a.pA. 1 sU. 151 - 156 ] , sthati bhavati / bhavazcarati bhayAMzcarati / bhava Tokate bhavAMNTIkate / bhavastarati bhavAMstarati / sIti e ? bhavAt phalati / bhavAn karoti / amIti kip ? bhavAntarukaH / aprazAna iti kim ? varati / padAnsa iti kim ? bhavantaH / zrImantaH / 1 te samaslakhi gluk ca ||1|11652 || simukasya rAgAcI va paryAyeNa bhavanti / bhaH || 1 | 11149 // nitasya yadantvaM tasya padAnte vartamAna apare vayi parataH sIrAdezaH lagAvamazca paryAyeNa bhaktaH puMsAm syAtam / skAmA, puskAnA / puMskokilaH puMskokilaH 1 puMzcalI, deadh i ga dia lang? deur que queria far? gear: i genit: 1 ye sAre pare samityetasya sIrAdezaH saMskartA / saMskartum / luciskartA / ? sambhavati / rAmbaradhi | smRtrahaNaM kim ? kRtyAyana zIghra kAra bhramakarot / luco gitvamuttarArdham / cakAraH 1 kartu samati kim ? upasrdhA / upa saMsmarati / saMskRti / sakArAdAnaM kim ? paralyANyanidhArArthaste dona bhakAra svam | ki / skusa saMkRtiH / kRtya so yo'SyAghobhobhagoH // 112/153 || aAdadho bho bhago ityetebhyazca parasya pAnte vartamAnasya vakArasya yakArasya cApi pare glugbhavati / vRdA sati vRkSavRpacamAnanANo vRkSa / devA yAnti / dhArmikAdayante / agha hasati / agho dehi / bho hasati / bhI dehi / bhago hAti / bhago dehi / vya iti kim ? vAgana | vA patra | apoti kim ? karoti ? tAvAn pratyAhAro '' [131156] hi hota paryAptam | adhobhobhagoriti kina ? dadhyatra / mantra / padAnta iti kim ? bhavyam / jayagadam / bho vyoma | " 'anya spaSTazca // 1 / 2 / 254 // avantAdava bho bhago ityetebhyazca parasya padAnte vartamAnasya prakA rasya sAraraya va ani parekopaH aSTa-- ayagata vizvAgranna Adezo bhavataH / peTala sAdhu / tau "tayu varaNaH tasmaH / adhoja "ayo / adhoaca, 'adhayana bhI a "bhImaya | nagola, nagoyatra / ciniyA gita iti sandhipratiSedhaH / mIti kim ? budha hasati / padAnta hA~ ki? nam / vanam 1 rAya nAyo / 'vAnuyAta ||12|255 // avara vartamAna vakArasya yakArasya ca uJyajite'ci parevA bharapaTa paTasiMha, paTaviha| aduavi agAvinduH / tAlamAsanam svanam mAyAsanam / ka Aste pAyAste kamAte / devA asate, pAyasi kim ? paTaca, peTayu niyameva / uniti nivAlo na pratyAhAraH pratyAhAre vayacaH pratipatiH syAt tama tAvevasAyAmupAyAtAm / cakAre vA yAhiye| utilA Adisi kim ? yo aya / adhI AdirUpo'yameva / padAnta iti kim ? navam / vanam / 5! 14 7 reyaH ||1|1|1146|| atha no gata bartamAditi ayo bho bho vacanAt / avapakSiyA bho bho ityetebhyazca parasyarAdezo bhavati / bAdaH / mA / devAdevahanti dhArmika ayana | hasati / no bhagovAste / bhano hasati / rairiti kim ? bhavAn dayate / abhagoriti kim 16 sAdhu / apIti kati karo padAnta ityasyApa / bhoti / yunirdaya / 5. korlaghutamaH zAkAyanasya iti pANinIyasUtram OM0ma0 vi0 / 2. ujvarjite'ci ana darzitaH bha0 di0 3 paTaka0, ma0 / 4. asA ka0, vikalpasya vayamAtU 30 / 5. ta ka0, 406 tasmAyU~ ka0 ma0 / 7. * adhoyU~ ka0 bha0 / 8. zotra 0 0 . mo 0 0 10. aMgo ka0ma011. bA~ka0 ma0, 12 paTaveM ka0, 10 113. adyopAdika0, ma0 / 2tha, jyoM-kaM0 bha0 pA0 0 | 16, anya ka0 bha0, do
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNabhU [ a. pA. 1 sU. 157-164 ato'pyaH ||1|1|157 // akArAntA re sthAne akAre pica paradezI bhavati / sthApanA: / zramaNo'smi / yalo'smi / dharmA jayati / dhArmiko dayate / ahobhyAm / ahobhiH | ataiti suzotAnvA yatrAnyasi / sutrakAmyA susrotyaaNcaadit| reriti kina ? kim ? gunirarima | sArasmi / takAraH kim ? devA yatra / devA yAnti dehi | addhapIti kim ? ka iha sakAraH kim ? sarva Aste antarasmi / mAtasna / 26 3 3 halyanaJsamAse yuktaH sAt ||1|1|18|| takArasthAnikAt sakArAtparasya reli pare lugbhavati, na celA sakArI jusamAse bhavati / epatAkaH sa arati / evaM karoti / sa 'dadhAti paramaipa karoti / parabhasa "daSyati / tu iti vacanAt etado'pi peH pUrvameva luk, anyathA yaduttaratra tatra iti tadava kriyesa na ta iti / hIti kim ? ma / so'smi / anasamAsa iti kim ? aneo gacchati / aso gacchati / ta iti kim ? dAsaH karoti / saH prayAti / zAditi kim ? bAtaH karoti / cetaH prayAti / yena nAdhyavadhAnaM tena yatrahite'pi vacanaprAmANyA eveMga varNana AvadhAnamaH zrIyate iti vA / ata iti vAnuvRtteH sAvakArasya bhavati, yaha tu na bhavati svaH karoti, epakaH karoti cakaH karoti / tadaH pAdapUraNe ||1|1|156 || saMvAdezAtrAkArAgarasya ci parenanamAse lugbhavati pAdapUraNaviSAdaH sUryeza pradAzarathI rAmaH / veda rAjA zudhiSThiraH / tada iti kim ? eso na bhavati / pAdapUraNa iti kim ? era bharato rAjA yo tyo / roDako sunnuparAvirathantare || 1 | 2162 || ahannityetasya rapi pare rekAdezo bhavati na supa rAtrirathantareSu bahareti / haradhItaM / adati / ahna iti kim ? yo dadAti / patim ? mahAsanyada : sugara sie abhyAn / abhiH dIrghAhA nidAghaH / dIrghA'yam / he vaha nidAgha / aho rUpaM gatam / vahIM rAtrirAgatA / ahorAtraH / aho rathantaram / re rekavacanamutpatvabAdhanArtham / visarjanIyasya || 21|1|161 / / virAjenIyasyApi pare rekAdezo bhavati / sunirasmi / saharasmi / munirdayate / yate / sajUra | rAjUIyate / mAtarasti / piyate / apIti kim kaH khanati / tavarSabhaH / sukhAH nAdayaityasya hiravyAdvivarjanIyAdi na bhavati / virAjandaryasyetyadhikAra ApAda paritapteH / cAhatyAdiSu ||1|1|162 || adiSu visarjanIyasya sthAne rephAdezo vA bhavati / ahapatiH, ahaH patiH / gIpatiH, goHpatiH / zutiH patiH / pracetA rAjan pracetoM rAjan / abhayAsyadAyA vivarjanIyaH / rephAbhAyerevArjanIyara vA sthAnivadbhAve noTa (?) rephasya vidhAnAnna bhavati yaM vidhi pratyupadezakaH vidhivanyate meM prati nimimeva na sa vAdhyate iti lugbhavatyeva / - savyazari ||6/1/963 // visarjanIyA svAza chavi parataH sakArAdezo bhavati / karachAyadi kaSTa kasthati kazcarati pApTIkate / kastarati / antaSTAdayati / mAtakaraNa chavIla kim ? kaH khanati kA phalati / kaH karoti / kaH paThati / azarIti kim ? kA baH tsarati / aga 1 1 para ityadhikAra AvAdaparisamAH / zari vA // 1111164 // vivarjanIyasya svAne bhate zo ruppa riparataH sakAra Adezo vA bhavati / kazakA paNDe / kastA kA sAye / antazote, antaH zobhate / mAlappaNDe, mAtaH bAyaka0 ma0 / 2. tAMbA dehi ka0ma03 tArikhadanta ka0 ma0 / 4. dadAti ma0 / 5. dadAti ma0 / 6. dIrghAhAyayam ka0 ma0 7 iti repa ka0 ma0 ma samayamadhi ka0 ma0 / sabhvAdhyate ka0 ma0 10 sakAra Adezo ka0, sa0 11. ase tsarukaH ka0 bha0 /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1. 1 sU. 165-171 j mohima paNDe / pArokin ? kaH khanati / kaH pati azaroti kina ? phaH zakAraH / kaH sakAraH / vAyuM gI ityatra raH supsu ityadhikArArthaniti na bhavati / 27 luk khathi pare ||3|1|165 || virAjanIyasya khathi pare zari dharato tumbA navati / cetaskhalati, cetaskhalati cetaH sati / cakSuspandataM cakSu zurumandate / antarapaddhati antaskhalati skhalati / atithim ? paragrahaNarItyasyAnivRtyartham, anyathA neva syAt / bharanArA uttaratra para ityasyAnanuvRtyarthaH / khamItyadhikAra ApAdamasamApteH / kupau kapam ||1|11166 || visarjanIyasya rUpAne bargIye pavaoNca are pira iti jihvAmUlIyopadhmAnIya vA yayAsaMkhmamAdezo bhavataH / karoti / kaH karoti / kaH nati / nati / ti kaH pacati / phalati yaH phalati / antakaroti, antaH karoti / antaphalati / antaH phalati / kupAviti kim ? kazcarati / karachAdayati / savidhiH vidhevikarUpAtadabhAve sAyAdAH syAt ythaasNkhyaaguttraarthy| arpa isi kim ? zrAzaH kSImam diteH sphAtam / thyamIti kim ? antargacchati / antarbhASite / kArakArAnuccAraNArthI kupAvityadhikAra ApAdaparisamApteH / tirasastessiH ||1|1|167 || tisaMjJakasya tirasazabdasya sambandhino visarjanIyasya sthAne kavargIye pagAre pare sirAdezo bhavati SA tiraskRtya tiraHkRtya / tiraskaroti tiraH karoti / seriti kim ? tiraH kRtvA kAvyaM gataH tiryak kRtvetyarthaH / Y namaspurasaH ||2|| 168 || namaspuram ityetayosvirAMjJayoH sambandhinovisarjanIyasya sthAnaM vargIya panace cArpare khathi pare sirAdezo bhavati / namaskRtya namaskaroti / puraskRtya puraskaroti / tairiti kim ? namaH zyA / puH karoti nagarItiparthaH / yogavibhAgo nityArthaH / catumiduhirA viprAm ||1|1| 266 || catur tira hura, bahi bhAviprA itye sambandhino visarjanIyasya skAye pavargIye cApare khayi pare nityaM zirAdezo bhavati / catuSkaNTakas catuSpAtram / niSkaroti / niSpibati / karoti / duSpiyati / bahuSkaroti / niti AviSkaroti / AviSviti / duSkaroti / prAduNivati / niSkulaH / duSpuSpaH / nicA3pkulaH | ducA3purUpaH / naiSkulyam / dIpam 1 suco vA // 1|1|170 // sucpratyayAntasya rAmbandhino visarjanIyasya zabdarUpasya sthAne kavargIye pavargIce cAdAre khayi pare sira yA bhavati / viSkaroti vikaroti dviH karoti / triSkaroti vikaroti, triH karoti triSnati, niti triH khanati / catuSpacati catu pacati catuH pacati / caturaH sutaH parasvAdanenaiva vikalpaH / sucaiti kim ? guniH karoti / sAdhuH paThati / kupAviti kim ? vizcarati / nizcarati / apara iti kim ? hi: kSarati / triH psAti / khayadeti kim ? nirgacchati / vibhate / so'pekSAyAm || 211/279 // prapratyayAntasya sadarUpasya sambandhinI visarjanIyasya sthAne maja patrargIye cApare khami pare sirAdezo vA bhavati sthAninimittapade cetparArApekSAyAM viSaye bhavataH / sarpiSkaroti, sarpiH karoti / sarpiviti sati vidati / dhanupkhaNDanati, khaNDayati, dhanuH samdhyati / dhanuSphalati dhanuH phalati / paramaviSkaroti, naramanabhiH karoti / paramadhanuNDayati para dhanu khaNDayati paramadhanuH khaNDayati / sa iti kim ? payaH karoti / pratyagrahaNAdiha na bhavati muniH karoti / suduH paThati / 12 53 1. susAdhya - 6220 / 2. hi kharaye ka0ma0 / 3. pampa k0m0||4 ilika0 ma0 / 5.30 ma0 / 6. dadbhiH phalam ka0, sa0 / dantaiH ka0 ma0 Ti0 / 7. phakAra paphakArA uccAraNArthAH ka0 ma0 / vizaduka0 ma0 / 6. zabdarUpasya iti ka0 ma0 nAsti / 11. pati ka0 ma0 / 12. dhanuphalati ka0 ma0 / 17. mupati ka0 ma0 / 19. sapiM karoti ka0 ma0 / 13. paramavikaroti ka0 ma0
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. 1 pA. 1 sU. 172-176 - cakruH haranyutpannambhAnsA sAhAyahaNAni bhavatikahAni bhinduH pApAni apekSAyAmiti kie ? tiSThatuH paNDi 4 nAkiyekArthe || 212/172 // syamyavizanIya sthAna gaMdhAre maNi kriyAjitarAmAnAdhikarapadasya pare sthAninimittagadayo rakSAyAM zirAdezo va yati / 'susaMjJAyAm [196 / 1711] yA pratiSedho nAmyasya tadvipaca evaM vidhAnAtrApiH kArakam / yaH potakam / kriyAyAH pratiyedhaH kim ? sariSkriyate kriyate, sagiH kriyate / dhanuSprAptam, zatam dhatuH prAptam / ekArtha iti kim ? rdiSkumbhe kumbhe / dhanuppurayastha, dhanu / samAse'samastasya || 6 |2| 173 // pUrveNAsamastasya ipratyayAntasya dAdarasya sambandhino vinIyasya sthAne kavargIya vargIye dhAkhami pare sirAdezo bhavati / te cetsthAninimitte pade, ekatra raamaanne navataH / sarpiSkuNDam / pivyAnam / sariSkRtpam / dhanuSkhaNDam | "dhasuSTaH tyam / dhanuSphalam / samAsa kim ? tiSThatu sA~pa pi tvamudakam / samastasyeti kim ? parama sarpiHkuNDam / indradhanuHkhaNDam / da pratyayaH prakRtyAderiti nAstya medaneva liGgam tenApekSAyAM samastasyAni bhavati / iha ca bahupikuNDa miti bhavati / 28 pade'dhazirasaH || 1 |1| 174 | pUrveSAmAtayoH adhas ziras ityetayoH sambandhino virAmodaya sthAne padazabde pare sirAdezo bhavati, te cetsthAninimitte ekatra samAse bhavataH / adhasvadam / ziraspadam / pati | iti kim ? ziraHkhaNDam / khanArA iti kim ? adhaH padam / alamastasyeti kim ? paramazivam / zAkaTAyanavyAkaraNam kRmikaMsakuzAkarNIkumbhapAtre'to'navyayasya || 1/6/175 || avyaya pUrveNArAma svastha zabda( rUpasya ) sambandhano'kArAtparasya visarjanIyasya sthAne dukam karaNe, kamUDa kAncho, kaMsa kuzA karNI kunbha pAna ityeteSu parataH khirAdezo bhavati, te cetsyAninimitte, ekatra samAse bhavataH / ayaskRt / ayaskAraH / yazaskAnaH / payaskAmaH | ayaskataH / padasvasaH / ayaskuzA | payalkuvA / ayaskaNoM / payatkarNI / payaskumbhaH / bhI pAnam / yasnAtra prAtipadikamahage viviziSTasyApi mahaNaM bhavati / zutatkarNI kaskAdiH / kamyAdigrahaNaM kim ? payaH vAnam / iti kim ? gokAraH / dhUHkAraH / takAraH kim ? bhAkaran / bhAskaraH, kaskAdiH / ananyayasyeti kim ? sva: kAraH / punaH kAraH / samAsa iti kim ? athaH karoti / yazaH kAmayate / zamasTaraceti kim ? upapayaHkAH / upapayaHkAmaH paramathazakAraH / paramayazaHkAmaH / samAse kRmyAdInAmuttarapadaya vijJAnAdiha na bhavati / masaH kumbhakaphalam - payaHkumbhakapAlam / atra hiM kumbhakapAle viduttarapadaM meM kumbhadaH / apaskRt ayaskAra ityana' 'nahiDa viTapi' [20] tvAdivijJAnasiddham / na kamigrahaNe kA nigrahaNam - tevatayaH kAmaH / ala-zrIlamiti pavitra grahaNa kapila pharameyam dhanArtham / namaskAmIti kamAvaNAvadhi bhavati / payasvAmyati bihuko ho / ! pratyaye ||1|1|176 | anabhyasta zabdarUpasya sambandhino visarjanIyasya sthAne kavargIye pacA zarmare abhinaya gare sirAdezo bhavati, kAmyakalAH prayojayanti / kAmyati / yan / navaskalpag / yadazaskan / pavaskam / syAm kalpam pkalpam / sappAkSa / vUmAzA | govA | dazA | ananvasyeti kim ? "zatAkalpam / punaHkSm / na rahnaH kAye ||1|1|177 || rephAta visanIya sthAne kAmyapratyaye pare virAdezo na 1 1 ityupapannam 0 0 0 0, 2015. isusUjha-0 0 6 pa mana ka0 206. 11. vaNi0ma0 / 12. prAtaHkalpa 260 203 sarpiSkRtya ka0ma04 dhanuSkRtya iti ka 0 7 padam / zirapadam ka0, 10. te kAma kA ma0 / ma0 / 0 bha0 unakA k0m0|| "
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ --... ..... ...........: Main.indinvirutinidiroin bha. . pA. 2 sU..] bhamodhavRttisahitam bhAvati / 'pratyaye' [ 131376] iti prAptiH pratipidhyate / gIH kAmmapti / dhU: kAmyati / ahaH kAmyati / rahnaH kAnya idi kim ? yazaskAspati / ra ityahI grahaNamata evAnyatrobhaya grahaNam / / iscAtnupasti // 1.1.176 / 'hasyAt parasya visarjanoyasya sthAne subantAnihite sakArAdo pratyaya pare sirAdezo bhavati / zara-tama-tas-jaya-tva-talatyAH prayojayanti / sarpiSTaram / sapiSTamam / sapiSTaH / catuSTayam, catuSTuvam, ctuttaa| niSTasam, duSTarAm, niSTayaH / hasvAditi kim ? pIstarA, dhuustraa| supa iti kim ? ca starAm / toti kim ? sapissAdbhavati, manussAdbhavati / pratyaya iti kim ? sapistarati, dhanustarati / niso'nAsevAyAM tape // 12 // 180!! nitamyanidhano visarjanIyasya tamArAdau tAto parataH sirAso bhavati-zanArovAyAmaH / anAsemA - punaH punaH 4:m / niSTapati suvarNam / nieptAH arAtayaH / anAsevAyAmiti kim ? nistapati suvarNa suvarNakAraH / tIti kam ? niratamat / zAnirdezAdiha na bhavati-nistAtapti, nistaaraapiiti| "sti| zapAinubandhena nidiI yagaNena ca / yaracakA grahaNaM kiMcit paJcatAna na ya jhaluci // " __kaskAdiSu / / 1 / / 18 / / kAraNa itya prakAreSu zabdeSu virAjanIyarama sthAne pavargIce ca mApare sAdhi pare sirAdevo bhavati / skA / kautaskRtaH / sapiNDibAlInAmiha [gaNa! pATaH sanastArthaH, tena paramasapipDikA parama bahiSkalam paradhanuSkarAlam paragayajupAnam / ityAdi ] AvRtigaNatyAdasma apihitalakSaNamyA dezajhA ziSTanayogaH / gavAra, meda hipaNDaH ityAdi kaskA dipu dravyan / vAsmAH / kosastaH / zuga sadyaskAlaH / maskANDaH / apasmAntaH / yahiH / zapiDilA / padakAlaH ''bakSiNAlaH / anugAnaH iti vAskAdirAkRtigaNaH / bahuvacana haNamasyA''kRtigagatvaM dyotati / iti zrutakevalidezIyAcA-zAkaTAyanAtI zabdAnuzAsane anopatto "prathamAdhyAyasya prathamaH pAdaH samAptaH / . [dvitIyaH pAdaH] napo'co hasvaH / / 12 / 1 / / iyabhayani damiti zabdasya vyavahArahaMtu gapadezaganyaH prAtipadikArthadharmA li yogasakatyAni / nago nadhurAvAbhidhAvinopajantaspa zabdarUpasma hasyAdezo bhavati / kolAlaparakAmagi / nalava / atihi / atiri / jAtA / atinu mulam / nA pati kim ? kolAlabhAH pumAn / grAmagIH svI / ava iti kina ? sudhAra kulam / ramate kulam / kADe, , kAbhUtam lamityatra limAnupAyAnAmna bhavati--- gavaranAya, bugarakAryam / gugava ramendraH izvara, asiddhaM bhirkmaantroN| navayaca santamadho jarastathA mantrakatarinAntam / svAsAvA bahulaMdhyAkAnakhabhApo'dhyayIbhAvaH // 1 // inkatvaM saMkhyA'vyayapUrvapadaH payo'tha tatpuraH / nanda karmadhArapo bahurebhyazcchAyA sabhA zAlA // 2 // 6. rahA iti ka0, ma0 / 2. ityano gRhaNa zirajuyandhagrahaNam / ataevAtyagro-ka0ma0 / 3. bhindhu. starAma, mA0, ma0 pustakayoradhikA (pATA) . mAsera ka0, ma0 | 5, -kAra ityAseSAyAm 20,maH / 6. kavargIya pIye ca 20, ma / 7. prANinAM sukhamapIyo bhUyi dAkhameva tat / saMmRtau tadihAzvAsa: karakA bhauyasto'thavA kaulataskimartha vA tavAgamana mitysii| rASaNegAnuyuttA sA kRSilodhamabhApata / ka0, ma. di016. paramayahiplam, ka, ma . evyaH, ka., maka10, -skusaH / bhrasupapura / ka. 10 / -11. skAla / sAskRta , ma / 12. yahippUka 30, ma / zunarakaNaM ityAdipu yisa! nAsti ka0 ma0 pustakayoH / 13. nasyA -ka0, ma / 14. -sane vRka0, ma0 / 15. prathamasvAdhyAyasya ka0, ma) 16. vyavasthA he.ka0, ma 17. liGgAnuzAsana sUtrANi kara, ma0, Ti015. pyuktA maH / -yuktA |
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 zAkaTAyanavyAkaraNam [a. pA. 2 sU.. rAjArtharAjJa derarAja bhAdAyupakramIpajJam | saMjJAyAM kandhozIna senA surA lAyA // 3 // zAlA gizA ca yogA mage zarAgRhapare sudinapuNyA-dekAcAhorAmA saMkhyAyAM kila yugamapAne ||5|| phalamevanaya nAla lavarnadhanAmahalaleha vivara-mAMsadhanurjala kusumatulyavargamukhadalarudhiranAmAni // 5 // dRSyasthi savidhajanuzmazvastAramazru vastumastujatu-vaputAlujAnudAruka zorusvAdUni 'barucArthe // 6 // 'cucukAMzukazurukolmukazAlakamAtipadikamukuTesam / piTavaTatirITalorapharoilalAyAni mAram // 7 // suNDANDamANDa kugaTaM parNamuNaM sa.yala torago paraMzam / pATokatharikthakAeM zAjinajaghanadadhi (dAna)tuhinam // 8 // sopAnabhakAmamithunakara bhAgotama kAunasAmAnazAsamarAmavipina nimna jizAha net talamaM vividhabha" bhaM rUpoTu zirUrapuSpANi / pApasIpayarIpAntarIpayumme masimmAni // 10 // gurumAdhyAma nadima kisalayahudaza mandiyaM balayam / prAleya muttarIyaM prAnta prasyasvarASTrANi // 2 // dvArAvatasphAjiracIrata ra yuram / kSiprAzvarAmbanIramArAgi // 12 // ram navarakelaramudarAntarajAramaharakuTIra-didakukundarapajharamandiracatvarazarIrANimA 13 // barAkSarapuSkaracAtra zizirazibiraM sanI' 'zukram / panasA sasAhasavisaM pIyUpapurIpaphamApam // 14 // zAjApa kiriyamindriyamA padapaddariSat | viyatanAma dharalAsamisa vRtaM vRttam // 15 // navanItanirisAnetaratAmasahimAkatavicittan / zabaradIrAvizvakulizAnadayAhArapadAkAzam // 36 // dvandvasukhadAtAbAI zraddhAzarAyapAkigvAnni / bhayariGgAvarSabhagapadAyinya kuTumdAni zaphavandam // 17 // zinamadhAnyaM satyApatyAyapaNyadhinyAni ! sastha kukA kupvaM mAlyAvasakavya kAvyAni 11|| tanya vikArAne maromAgi ! yAdolAntAvAdIni dhAnunakAdhikaraNa // 16 // sAraM nyAyya dharmamapUrvanini so vimAne'rdham / { iti napuMsakaliGgam / asamAhAre indaH dusi bhavedazyayAva iti // 20 // avazaghanano kirimA viSayAtAri niryAsa-svargasurAsuravAsara anusamuha puruSAiH // 21 // kaNThoSTakezadatastAnagulphakodana bhuja - mAna khaDga girizarazaramya bhidhAnAni dhAnyAni // 22 // karaNayanapabhamayarapasanda nasaugoridamarudgat / bhAvoM meM kepI "viTANijo dundubhinandhiH " // 23 // pANyacalimanisArathiramapivastyatithikupiranirAziH / dhvanimunikalivalikelikamakapikaviyApiNyagniH // 24 // sayapa-jAtarajamakSAH samudugadhugapUmAH / macA dhvajagajapulA nAdAnamavasvajA lAjAH // 25 // hudakandagudagudagurajagapazabdAntakuntadUtamAH / dhUtaMbhuhartamAtA istAhavapustasaGgrAmAH // 26 // gaNDakaraNTa varaNDAH paNDo bhuddhaH zikhaNDagurumuNDyaH / gehastambhanitambAH kakarekakaTAiniryAlA // 27 // mAnAramAnI pApamazleSmIpamaskandhagandhapadArthA' (gmdhraa.)| soropana rAnAm hAhApAza: pallavo medraH // 28 // . - ...- .--..- -. 1. -sAre kAma / 2. rApha0, ma0 / 3. purA, kra0ma0 / 4. sthUNe ka0, ma, / 5. -dekA5cAhI-ka., m0| 6 jalavA ka0, m0| 7, zulvapatanaraNamukha ka0, ma0 / 8. kazeru kara, bh.| 6. vasvathe kama | 10. cibukA-ka0ma0 / 16. makuTa ka0, ma / 12. lavaNa ka0, ma0 / 13, paNa ka0, ma / 1. nita ka0, ma / 15. vividha ka na / 16. dupazi-ka0, n| 17. dUrANika, ma. ! 12. cAmarasa ka0, ma. I 1. tanI ka ma | 20. vRta ka0, ma / 21, mUlyAca ka0, ma / 22. ca bIja nAma ka0, ma / 23. mAsa ka0, mH| 24, Rtu ka0, ma / 25, razzya kara, ma / ' 26, cameka-ka0, 20 / 27. vida ka0ma0 ! 28. gandhi 20ma0 | 26. rAzi 10ma0 / 30. niyohAH ka0, ma0 / 33. dhArAyaH ka0, ma /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ amoghasidditama ST. $ 41.21} zazapuroDAzavAnvaM zAstaNDulastaraH // 26 // vRttA mitrAlAyAH putro mantro dazAstu vakhasya kambalace pAlana sarakalalatAlakusUladavalA bRpalAH / musalopalaraikIlAstulo vAphabhUtayazca pulliGgam // 30 // [ iti puMkhiGgam ] 1 29 IdRzantaM strI strI sU vidyudvati dikUla rizAnasAmyAdInA para viMzatyAdyA navateH miyaGgasarayUtakRsnAyuH rajjuradhenudundubhirakSIravirazA nikhaninemiH // 32 // kuritudidIdhitikAkaNirAtricchavinI bidreNapazyA "zrIH / rAjyAdriSiktimayeSiniHzreNikRSiko TiH // 33 // dhUliyatanAmA piArayoSacizaktizu phiphi kiyedI | sthAnavApIvartiviSaNikAzI vidarI // 34 // bhArI bhero sUcI bANyadravI bhAratImusuNDI jyA mavAlI' manjarikhArI lAtA "premIsikAzam ||35|| jaGghA pAtrA sImA vIrA gadA nAsikA ziphA umrnaa| bIlA tUjA ghoNA tRSNA kRSNA vRNAdhipA 36 // zAlA gAlA belA dolA pelA tulA zilIla 1 lA lAlA kA rAjyA" mandurA madurA // 30 // maMdirA sarA rAnA zirodharA vAgurA turA varSAH / pratisarayA pratisirA zarkarA bAlukA sikatA // 3 // dhArA dvArA kArA tArA dhArA bhidhAchidA medhA | rekhA vidhA guddA varSAvasA kSiyA dipaTazA devA ||39|| 74 cUDA pITA moDA ghoDI jaTA laTA dUSA yAtrA mAtrA bhanA daMdrA prApa jiGkA spRhA sphuliGgA maJjiSThA rocanA kuthArtha kandhA / manUSA gaNDUSA mUpA sAsnA rakSA rAstA 5 // 41 // zAkhA zikhA zalAkA kakSA svAhA svadhA sudhA godhA yUkokoekA kacyA tapA nizA mekhalA lAlA // 42 // chAyA mAyA premA dayA calAkA kazedhikepIkA krammA senA sama sabhA kA pUnaH // 43 // yogyA latA pattAkA zaradaradUddapAnasampat / viSAt pratipAyusaMsatparimsamit kSudbhutat // 44 // saMyat prAvRTvi "juMGkSivaniyamanasAzaH / bhArada' "tapUrvAsphiguhak k sruk // 45 // pAtrAdivarjitA 20 dantozaradako diguH samAhAre / bhannAdAnto vA napuMsaka ho guNiyam ||46 [ iti strIliGgam ] $9 gara strIpuMse'zaniyA~ ni" zroNyUrmigaviSucimaNitaraNavaraNa: suTiyaSTimuSTipATasimarIcimavivastizAmaH // 47 // phapha busindhuSu No mRtyu kiyutithireNuH / bhavatyatadvito'ciH zrInapi napi puMkhi cArdhacaH ||4|| madhusindhulIzukamaNDalu khAnu viSNureNurvapare modakataTAka mastaka sarakAkakaNTakAnIkam // 46 // varcasva capi zuzukavinAzukavalmIkam / taNDaka viTaGkaniSkaphalakapaGkA kalkazuruko ca // 50 // sUtrakanidAdyamacakanakha yuddha viDaGgazRGgasudyogaH / "kuNDapucchdhva kapa 12 kuDakUdrAH / / 51 / / "kabaMda karo pieM kavATa nikaTako maitha nIDhAH / daNDamaNDakhaNDA phukkuttaannddrnnvrnnaaH||52|| kAryApaNAnnaNasuvarNakAraNAni / dvaNavaNa bhUSaNatoraNamaparAddhabRtabhUtAH // 53 // dhRtabhayecitadvirApa zivavazatA yuvaprayuktAH / "pustapasansa hassa: pusto yuzadviyUthI 55 // mothI sorthaH kukudArvAdayadhamacakandhoM bhAvavAyuvadanasthAnAsanama ki napudinAni // 55 // 31 gha 29 1. 0 ma0 / 2. capAlaamala ka0 ma0 / 3. devakA ka0ma014. prANya-ka0, ma0 / 9 - staramAnya-kara gameti 0 0 1 7 Ti ka ma0 pezyaH kama0 // 3. guTyA 60 ma0 di0 10. sAkhIsikA ka0 bhAsikA 0 61. zilAlI kara ma0 / 12. rathyA 0 ma0 / 13. ghoTA ka0 ma0 / 12. thA kaka ma0 165 rAtsnA 0016. muddA bhambhA ka0, ma0 / 17. naH saka0 ma0 / 18. TU va divadrAvika0, sa0 / 16. chakri0 ma0 / 20. dAntIcara padako ka0 bha0 21 dantAntoka, ma0 / 22. ni yo ka0 ma0 / 23. kaNDvANi ka0 ma0 / 24 paSTi ka0 ma0 / 25 zAka ka0 bha0 26. kuJja ka0 ka kra0 sa0 / 28. sara kara, ma0 126. caraNAH ka0ma0130 dusta ka0, sa0 / bha0 32. ki0ma0 ma0 / 27. phaDa 36. to 0
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 zAkaTAyanadhyAkaraNam a. 1 pA. 2 sU. 2-3 khalInasamAna dvipina candA namAnazayanAni / saunApijAnayovAnidhata nimAnIdanavitAnAH // 56 // ghAgamAnapakulapaviTA dAnApadvIpAH / vinna jamma sahamadADimagulmAnamarzamAH / / 57 // nAgoyAma na himakusumAhimakarmamAmalomA himam / gomayakapAyamalyAdhyayavalayahiraNyazca pilayAni / / 5 / / madhyAraNyo zalya cihAra puracadhatomarANArA hIrAdhakArazekharazikharozI rAtisaraH / / 5 / / pratisara sasahastrarASTra vatsamaratimira pArapArAH / kAntArajaTharakandharazarIra kedAradarayakham // 6 // sUtra pada panayanaratrANi mananeamalAH / maNDahata mUlagharakalamRNAlanasamukhalapalabAlAH / / 65 / / lapalAlacapAlopalagaNDalahalazakalaphalamukulAH / nIlapravAlakuNDalasAlakamalazITamUlAni / / 12 / / sagala nigalakapAlAharalavizALapAzcapatriIvAH / rAvazarAbI saindhavapUrvapramInagADIcAH // 63|| kAzAkAzakazAzakozakara zapadaviSayUpAH 1 viSamApakarIzarasAbarIpakApAsaniryAse ||6|| kasacamasakAsamAsopavAsadivasA nRphasagRha paTavAH / deho'suzahapazI to dvidhate'rthataH kecin // 65 // / iti ubhayaliGgan.] vipulavalluvara cipAgaharItakabibhItakAmakakAH / bhallAtakatarapAyAH paralima' dvandva tatpuruSe / / 6 / / ativartante svArthe pratyayakAH prakRti liGgavacanAni / prakRti nivAsAdiSu darItakItyAdikA vyakim // 67 // ghacanaM tu khalanikAdiviSayotarapadaM samAse nuH / sAmyAdguNaracamAnAmAdhyatAlimavacanAni / / 6 / / [tinilibham strIpunapA sahoto baraM nadati yuSmarasmada saMkhyA / sine suru dhArayavyayavAkyamavacanaM ca bahulamidam // 66 paJcato'ne katarasyAnyAderdaka svamoH // 12 // 2 // napuMrAkAnidhAyiga gayAdInAM mAditya titAnA paJcAnAM sandarUpANAM tatsamyadhinI: su ana ityetayoH mAgamA navati vAtaramanda bjrivaa| anyasiSThati / anyatarat / isarat / taratiSThati / itaratyati / yatarat / tArat / kRtmttisstthti| badamattasyati / gatamad / 'ekatamA / "paJcata iti kim ? ne rASTati / nema padaya / abhyatarasyati 'kim ? " ekatara liSThati / ekAta edaya | matakAsyeti kim ? anya puruSaH / tatsambandhigoH svamonahaNAdiha na bhavati- priyAnyam / atyanyam kulam / iha tu bhavati--"paramAndhataSThati / paramAnyatpazyati / alugvA 112 / 3|| balAyo 'na dAntu [3128124] iti luco'bhAvaH pratidha utrataH sa nagarasya vA bhavati / he carman, he sama / he dan'i , he daNDiphulam / ato'm / / 2 / 4 mArAntasya nAgasya zambandhinoH goramityayamAdazo bhavati / ilu ghosamAvaH / bura siSTati / tru gama / manaM tiH|| . TEN / ata iti kim ? yadi eTama / tina pAte lAghavArthaH / aMvidhAne tyam-asija gulaM ziDAMta / elakaH ||215:: namasya gAnoH svamoH dalamA kAraviziSTo lobhavati / dadhi tiSThati / dadhikSya / my| upaviyaH / nAra: sAyazAH zakunAti nAzci / salamA / grmaalg| ----- ----- --- - 1. -5 batiyAni ma | -yazca diyAni 012. racitrApi ma / 3. tamAlaka0, ma / 4. pRla ka0, ma / 5. yotrI 10,0 / 6. mipa ka0ma0 / 7. -Thati, anya pazya, anya -ka0ma0 / 8, pazyasi 20 ma0 / 1. pazyati ka0, ma / 10. mad, tatabhad, ekata-ka0, 11, mat, he ekatamat, patrapha, bh0| 12. anekatara-20, m0| 13. kAdezi dataramAyayA ma0, Ti0 / 15, bhiyo'nyo yasya sat ma0, di15. paramaM ca tadabhyaraca iti paramavyat ma0, tti| 16 brahmAdato'nekAca iti matvartha, 4 ma0, tti0|17. dadhi titi, dadhi pakSya, ma0, hi01%, udazvinathitaM sakSama, sA, di. 1
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ mhr bha. 1 pA, 2 sU. 6-11] amodhavRttisahitam jaraso yA / / 1 / 2 / 2 / / gararAntasya na rAmasya skhamI: bAlaga bhayati pA / anigaraH' atijararo, pula siSThati / atijaraH, atijarasaM kula para5 / ko luk // 12 // 7 // gantasya nasanAsya sambandhinoH syamo elug lugvayA bhati-gurabhavatItyarthaH / I vAre', he yAri / he mapo, he prA / haiM jato, he Anu / he pata: / he kr| niyatira phulaM tiSyati, priyatri pula tiSThati / priyati kulaM pazya, priyadhi pula parama / ka iti kim ? yatkulam, tAkulam / zluco lumvacanamamaH sAyalopArtham / nyato'cyApi ||dhaashmaa adiganta gamyato viSopyathazAmarAmArtha yatate tapA~jAdAmApi dAdo rAgi pare paddhati vA. nagaracI na bhavata ityarthaH / grAmaNyA gadena, grAmabhimA phulena / grAmaNye kulAya, sAmaNine kulAya / prAmammaH mulAt, sAmaNinaH kulAja / grAmaNya: gulAma, grAmaNinaH kulasya / grAmago phlo:, pArasako tayoH ! It kulAnA, grAmagIna phulAnAn / zAmaNyAM kule, grAmaNini kule / eva phI, ktgaa| kareM, karage / kartuH, phataH / karja., kaNoH 1 patAra, kANi | dharma, zucine / mRdaya, nRdune / zuceH, shucinaa| mRdoH, mRdunaH / dAcyoH, zucinoH / mRoH, mRdunoH ! zucau, zucini / mRdo, muni 1 ninagave, niygunne| ati rAyA, atirinnH| atitAvA, atinuvA / aheyartha, ahaMyune / anyata iti kim / apuNe / Nasune / pIluna, phalAya / apoti kim ? grAmagopAm, gAmaNIbhiH phulaH / ApIti kim ? grAmaNinI purale; zucinI phule / niti kim ? phIlAlona kulena / na vAunukapaMgamuttaramAvikalpArdham / dadhyasthisasthyacago'naGa rA|| di asthi rAsthi akSi ityanenAmita napuMsakAnAmanajhadezo ijAdAvApi pr| danA dane / damina, dadhani / asthanA: asTane / barina, aspani / samathnA, sayadhne / savina, sapathani / aNA age / akSiNa akssnni| paramadadhamA / prmaasthnaa| paramAkSgA 1 atidaghnA priyasavanA / atisakthanA / priyAyA purupeNa / ''atidadhanA striyA priyadanA striyA prayatAvapi napyasyaM yogasyottaraSAnuvattena myAdhana yAni bhavati / anIti kim ? dadhibhyAm, dadhibhiH ! Apati kim ? dadhinI, dadhIni / namuskasyati kim ? 6dhinA, dakSye / pacinana phazcijJAna lo vA / pe ||12|10|| igantasya gapusvAsya, ajAdI supi pare namAgamo bhavati / yAriNI / apugii| pAta pI kule / yArimA / yAriNe 1 vAriNaH / vAriNoH / vArINAm / vAriNi / bhauti kig ? saumbura cUrNam / pratyayaH prakRtyAderitIha na gavati-bahuvArI, nirdhAro yUpI | acauti phim ? he sapo, he gto| ika iti kim ? - kANDayo, kuiye / nagavalyA kim ? munI / sAdhU / zAvacaH / / 2 / 12 / / ajantasya mAsakasya dAau 'jarazasaH ziH' [2 / 1 / 16.] ityetasmin para namAgamo bhavati |"cnaani / panAni / varIpagi / mAtApi balAni ratini? gilmiithi| jatvAri / ahAli mamAhAra urArArthaH / ------- ... ----- -. . . - 1. rAmasitam-[iti] samAse nyago syata ini dvasvaH atijara iti jAte / ato'mityAma jarAyA hasindrasyApi iti es , punaluk ma., Ti5 / 2. svadho luci dhArechu ma, di0 / 3. miyA stino yasya lat luci so sthAnivadbhAvAt tricatumiti tilAdezaH zluci na bhavanti / ma0TikA pratyaye sudhiNa: iti yana m.ttek| 5. nasya sthAnivadbhAne sati atimRra iti vacanAdeva ekahuvyavadhAne'pi dI? .. bhavati kA.sa. / 6. pIlovikAra harayatra vikAra ityaga / phale iti vikAra pratyayasya luka, ma0, di0| 7. bhyAM kuTAbhyAm ka0, mH| 5. zo nityaM bhavati tatsambandhimyanyasambandhini vA'jAdAvApi pareka0ma0) 6. sno no haranamAt ma0, Thi0 | 10. snA, paramalanA, paramA-ka0, ma0 111. atidakanyA striyA / priyadanyA ka., m.| 12. bAthayA ka., ma / 53. -smin zau pareka0, ma / -nyaditi dIrghaH ma0, tti|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkradAyAcyAkaragama [..pA.2 sU. 12-18 jalAm // 12112:! agaH garAyA jAnA sara tadantara napurAyasya zo para nitya nama.gago bhavati / unharabintarUpApavAdaH / udayinti / gAzi' : yazasi / kASThazi / jalaniti jAto bahuvacanam / aca iti m ? bahuji / li| tataH prAgAryavaJasya / / 12 / 13|| jAlantatya napuMsakatyaM zo pare tato'ntyA yA jalajAti: tasyAH] prAgAvacaspa gatena nam bhvti| vaJji mhomi| suji / Aryavanasketi nim ? baji ! mhoji| mUrji / AyavajJAdanyeSAM na bhavati / saH etyukronagalAn zaGmAbhUditi jala: pUrvo yathA svAditi / sa. . zismAt tato'hiraktAmanakSAdezca paJcakAta paro yaH zatapratyayasvadantasya napuMjanasya kopare avasya AnAsya gatena nam bhavati / 'na nam' [1147 ityasyAyamapavAdaH / dadanti gulAni, dadati kulAni / dati, vadhati / jayanti, javAti / jAgranti, jAgrati / daridranti, daritAle / zAnti, IT | mAtanniA, vArAsi mulAni / AbacAvagveSA na bhavati / aNDoriti kim ? pacanA, pazi pani / dAduriti vin? dadanAni, dadhAnAni mulAni / sAthisi kim ? dadatI, dadhatI gre| nanam / / 12 / 12 // ajJaH garo naH zalA tadantasna zabdarUpana vo nam prAjoti sa so'gina bhavati / dadato nI / tI strI / varatI mule / dadhatI le| dadada / dayat / dadhatI / devataH / davatam / dayA / dadana / parI / rAH / na dI taso / jAtaH / uI sImanmadaNaM nagmAmapratikSArthaH / khogyorcAdaznaH / / 3 / 2 / 16|| zmA nakSAdamaNI maro yaH dAjJA tapAsakoI ityoH parayornamAgA bhavati yA / tudanto strI, tutI llI / tudalakule, mudato kule / yAriyanI svaH, kariSyatI strI 1 vAridantI gule, bhAriprataH pule| bhAnsI ho, / nAnI mule, gAtI bule| lIyerita kim ? tudatA kulena / aditi for ? tunvaH yo : tunto le / jayatI strI karato kule / madantI 'strii| hattI kule / azna iti kim ? koNato strI / koNI mule / atra---Adira niSedhAdazna iti prativAca lopadIbhyAM pUrva nam bhavati / bhUtapUphAyA vA atyannatvA bAga iti vacana paratvAkAraGgatyA prathama indu paramAnchaditya datItyAdI na bhavati / zapa zyAt / / 12 / 17|| bhavarmAta 25; mAcca parasya zAnyoH parataH nityaM namAmo bhavati / gavatI strI nisanta slo, ni / bAta misa? aratI strI. ashole| tI strii| nityAcaM vacanam / . jarazasaH ziH ||22|| nAMgarama rAbandhimohita] ityetayoH sthAna ziyamAdezI gAyati / yadanAnizire para / varIgi / gi| / / pI : yA vadhikArAdiha na / vanamaH prazikAya........ '.:. :.. ..: .' 1, smahat, iti dIrghaH ma0, 10 / 2. kA tamtApti kAchana / tasU tanUkaraNa zipi, saMyoga syeti kaluka, jalo jaza, kAprasada, kApata, kAtakSA, kAratati / snA ayyapadA te 10 di0 / 3. uja palapAganayoriti dhAtuH, kipa, maTi / 4. te mAgA-ka0ma0 | 5. zudA dAne DAdiH, sallayAspati zA , bArama aco'n / . iTi cA luka , ma0, tti| 6. ugidaco ne dAderiti mammA , di0 / anyo, iti prApti: naTa0 [2. strI / bhAtI jI ka ma | F. aditi kima ka ma / adI bI, lAdatI kule eka / 11. annatI , maratI kule ka0, ma.1 karAta iti isthaH / ma 1 . vizeSaNAra-kA, bha. ! yahatpArdhAtkArakArachu. 2. . . s.tti| ..... ..
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 pA. 2 sU. 36-27 ] AkhatogI ||22|16|| gImA bhavati vA amoghazisahitam 35 svara spa caudasya samyati vAsupaH sthAna pAriNI mAtI AdAya pi 1 sambandhi pa viSThA Adi vijJAnAdibhItizAlI puruSI iha tu na bhavati zAle tinamA bAni bhavati / goti gakAra: 'gita' [ 1333100 ] iti pratipedhArthaH / Gito yA zazaraNa sambandhita DakArAnubandhasya gupo yAda (Di ) ityayamAgamo bhavati 1 jhAlA zALA zAlAyAm bahudhA varAnAmA baTurAjAyAm ni? tiSThanti zAbdAH pada dibaMda karaNaM yamartham dI aina dIdharmi akAra uccAra gArthaH syAt / Tosyet // 122 // vadantasya sammAna ityetayoH parA ekArAdezo bhavadi paramazAlA cAlo rAmA rAjayaH bhAda iti kiM puSa atizALeta / takAprAndehArthaH / L 1 to gimpIto'khaH || 12|22|| kacya parasya akArasya guNaH sthAne yathAsaMkhyaM gi gu ityetAvAdezau saH strIvaradA bhumI tiSThataH / mumI paramasatI tiSThataH yasa pazca rA liSThataH / sAdhU pazya / isa prati biga ? vRkssre| kIlArUpI rAyau / nAyau takAraH kina ? nadyau vo auta iti kim ? mUrtiH stariti kim ? atiriSado puruSotiSI arthanAiTina bharitIyameva jJApaka niyukta vAde duravadayaM bhavatIti, sena atistriyaH striyA, ityAdi siddha bhayati / makArI 'zisa:' [1 / 1 / 100 iti pratiSedhArthaH / 'jasyeG ||1|2|23|| ikArasya ukArasya ca dadhi pare eGAdezo bhavati / sugayaH / rAdhavaH / yuddhayaH 1 ghemana asIti kina ? muniH / vAsuH / dvirIt ||11|24|| prakAzana dine dezI bhagati thii| patmI | hirot pratyayena nirdezaH takArAdezaH nyaMzAdAm || 12|25|| govA mATa: ATava parasya hotIkArasya sthAne mitrAmAdezo bhavati nimAyAm dhajAyA maharAjAyAm mAm madhyAdii kim ? zaradi | dharadi / vRzAt paratvan / nAdi || 12|26|| piro DisTaDI bhavati / munI" buddhI / dhenoM kim ? rAkhyo / tyo ta iti kecit 1 / anIti kim ? buddhyAm penyAm / DakAro 'divyanyAjAde:' [ 112/107 ] iti lugarthaH / strI || 1 | 2|27|| rastrovasTa iti lokavacanasya nA ityayamAdezo bhavati muninA / sAnA munipasina naravatimA asTa iti kim ? guniH sAdhuH apa kim ? graham anumAkuTena, iti anusake'nA' bhAgArtham nami hi gurasan bhavati / H sakhyA / patyaH / mAyA periti kim ? 1.50 202 vinAri 0 0 hu hatyA ma0 di0 / 4. zAlAyAH, zAlAyAH, zALAcA, pa0, ga0 / 5. bahurAjJayAH, bahurAjAyA bahurAka0ma016. Gita yA iti pacatiH sahasrayaH pa0ma0 manyetasya ka0ma06.00 10 khAdhI 20 11. iti ke00 tathA cAnyatA prayogaH001
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- -' - ....- : - ALU 36 zAkaTAsanavyAkaragamU [a. 1 pa!.2 sU. 28-37 ye / / 1 / 2 / 28il ni kAsI bhumi para ekAdaza bhavati / guruye / sAdhaye / guna / dhaMna / punaH / dhenoH / sa nA ? :: / go: / buddhaye / dhece / sunIti mI paayii| striyA vAda .1 / 2 / 26|| siyAH strIliGgamarthamabhidadhata ijhudanTAcchandAt parasya narAmvandhinA'nyasambandhiko bA DiktaH gupa bAhAnago bhavati vA / zuddha, buddhaye / banya, dhanaH / buddhiA, yuH / nayAH, banyoH / buddha gAm, buDI / themA, gelI / e, [ / paTage / purya, gupye| , Hel / yi, paaye| jIyapatya, jagAta - himapAma dhA / miliyabuddhaye / ativa, aliyanace / bAlyApatya, kanyAnalaye - striI pumacAya : 1 striyA iti ki / mana / sAdava / paJcamyA kA vizeSAdATo vivAditvam / vo'puMsaH || 2|30|| zazi striyAM kamA daphArAntAkArAntAda zabdarUpAn parastha dasambadhinognyasambandhino najitA posanA ganonayatA n| lAmya / nadyAH / lazmAH / nayAm / lavamyAm / budha / yaba / kudrAH / babvA: / bAma / badhvAn / allimya / ativavye smiya puruSAya vA / kharakuToda kharaphuTI, tasmai kharakunai hinaye gurupAya shaa| kumArIbha AcaratIti kumArI, tasye kumArya striya puruSAra bA / AmAlavayA: phalAya, AmalagAva / asmiAraye / asimAra ityatra va ityalAzramatvena sthAnibadAmAmAvAd kArokA nAtA nAmataH tikdm-dii| ya iti pim ? bhAge / duhi| buddh| dhenave / asa iti kima ? grAmadhye sthiI / khaladhye mitra / / veyuvo'striyAH |32|| vAdezamApinI kaI kAra kArI rAyansAdapumAra strIvataH zabdambAra parasya sambandhano'nya sambandhita yA tiHmAcA Agano bhavati / nityApadhAraH, strodAmda vayitnaH / bhimai, zriyaM / yI de diyA:, priyaH / bhravaHH, bhuvaH / zrivAra, ciyi / dhrudhAm, dhruvi / atipriya, atithiya / pRbhiya, pRthushriii| atizudha, atizruye / 'yu, pRthudhruve striya purUSAya vA / iyuba ililim ? ath| prarI ! vA / nanveM / iyuno'nukatyApyamAya panagArTaH mAbhAvArtham / senA''dyanAH prAgbhanatti / aritra yA itiH viga : striyA striyAH / striyA / paramarina / paramaskiAra / aza iti kima : kire / kaye / nAnAmaH ||dhraa32|| iyulAdezana cinI kArabhArAkArI tadantAdanAcchApalyAta parasya tatsambandhino'nyasambandhino vA bAma: palI badanAtasya nAmiyamAdezo bhavati pA nilyApanAdaH zabdaM vargayitvA / zrIma, ghivAn / bhagAna, ayAm / zanINAma, atipriyAm / pRthuzrIpAna, yutriyAm / atibhrUNAm, dhrunAn / apAm, gavAn sa: pa ra: / animA izi RiNa ? strINAm / parastrINAm / _ nambasyATasATaH / 202133|| lAdAntAt g2ara vAdATA vA risya ani: pATho vAnara sne firisisii / pArIgAn / mAmA / latvAra kSANAm / vAbhAm / mugInAm / nAga : pAnA / FTER : aDa:-:lAnA 1 / sAra:-- nAm / / ramI NAm / namAmi vidhAna vAcale matAn / pAra ityAdisiddha gt| rANAM sayAnAm ||2||34|| rezA nAntasya ca nasAvAcitaH sandamya sadanmina AmaH gAnityasamAdezaH bhavati / caturNAH / pasAcaNI / bagAn / paramapaNAm / paJcAga / saptAnA / paramarAjAnAm / azanam / paramapTAnAn / mAni tim ? pridAtAm / catvArikatAm / AkA 7. tuci ka0, ma / 2. patya, pata 3. suyo-k0m0| 4. mAdaH-10ma0 / 5. - padarAtasya nakA-2, ma ! 1.Ana: pahanayaca nasya sthAne kAma / . nizatAm / cacArizatA / 3.0, ma1
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 pA. 2 sU. 35-40 amovRtisaditam rAntasyApi nA ! 'mASTaNa bhA.' : 1526211 li vyavasthitaSibhASA yA iti aSTAnAm zati nityaM nAm / sAmAgiti ni ? giraa| vidhAm / rAnAm / bahuvacananirdezaH payazivyavatyarthaH, tena tarasamvamina evaM bhanI nAmasAgA / prirAmarAm / atipaturAm / animAm / niyAnAm / atipaJjAm / prestrayaH |sh|35|| nimArA samvanmistrayAdezo bhavati / trayANAm / paramANAm / bhAm samvadhivijJAnAdi na bhavati--agogAm / ajastrINAm / tisRgAm ityatra spardhe, ghuzyate / moDaNo'maH || 236 // agaH rasyAma: AvanakArAdezo bhavati / dhamA / dhanam / zramaNam / pakSan / muni / sAdhun / buddhim / bhenum / nadI / madhuma' / aNa iti kim ? rAyam / nAnam / jarAyA usIndrarayAni // 12 // 37 // barApAbdasya tatsambandhini anyAnyandhiAna yA AjAdI sumi para indrasyA:cAsya matena Dara ityAdezI bhavati / jarasaH / jaratA / jasa / darasa: / ekAdezavikRtasyAnanyatmAt / adijrgii| zaligarAm ! atidharasa phalAni / atijaramA / atijarase / utijarasaH AgatAm / asijarasaH lvan / ati barasoH / iti nira? anyeSAM na bhavazi / gare / jsH| jarAm / jAramA | anIti gi: jAyA / gANiH / gupoti kiga ? zarApara, jaas| zAreyaH / mAraH 'zidaziyala' [ / / 1 / 46] dI gadAtA / dhAtostikAmavAsanamAnekAtrotasaMyogAyayoH // 1 / / 38: MIT in bagA : rAmarala: rAgA gamAnegA golANI vagIrajAko rAga gare gajAyA gatI dalaviNa varaya mAya gogA garI namaH / / subhA. / gurudam / gulmI / gulma: / rAyo / suya: / garama / nAma | Ni|| 2: gaumaatii| anekAma: pAsvA mAna: / vrcii| yasva: / paralA jana satyanArayati / tArA / mAtIzI yim ? gupha | rAnU / tiyAraka samasyAmA ina ni ? mujhau / eSaH / paramI / 'paramavaH / rAmaratAhaNAdiha na bhavati---yavasya lukI davaraNa lukaH / AyogAviti kim ? kaTaguvo TathaH / dgAdiha pratipaMdhoM na bhavati-ulna: / salkI / miti pratyAhAra uttarAdhaH / tayoriti kim ? podii| palAmo 1 supIti nim ? mulubaTuH / lulaH / mAtuH / pucaH / adhIna kim ? mulaH / supUH / bhrAmarozana bilvaskAyamApavAdaH / punaHkaravarSAbhirbhuvaH // 1 / 2 / 36 // dvan punaH bhAra varga ityete: rAha paratasya bhU ityetasya kviyantasya ya sastityAjAdI para sanAdezo gati / daramyau / duvaH / kAbhyo / varSAmnaH / etariti kim ? svayambhulauM / pratibhuvaH / pUrvargava sije nimmA yanaram, etaireva bhumo nAriti / pratyaye'sudhINaH // 112|4||tikaarkep bhayo dhAtuH kRtasamAsaH, nAnekA, tayoH sudhi iN zrotahasiAyoriyaNamAnAmAga gare ganAdezo bhI na barA varNastara pAlorakhagatAna saMvAta ro bhavati / sugii| suraH / zubha / / yaH / ronAsI / nyaH / zanAya / samAnyo / Ayo prazna anekAma-: I THI "jijaa| cizmAte / ciciraM / ninya / shinyaate| nidhire / ethagyogamA bhIma Afr: pratyamA ? : / nAgIzaH / subhirAdilAdI pratyAzerAvatA . gAgAvibhISaNAta pratyagaH prayadarava vizeSaNamitikA tadiyavAntapratyabhidhAnAna bhavati / gariti prativizeSagAta paramalanI ityaadiipti| nidizyamAnasyA 1. atirmIyAma ka0ga / 2. spaDI kAma / 3. jarasan / jarase / jAsasam / 60, ma0 | 4. -rase / atijara / asija--- ma / 5. pyata iti zaka0 m0tti0| 6.yo yA doghaNoM kAma 7. sumtI, sumbA, ka0,20 / 8. -bhavaH / punmniiN| punazva -karavI / karabhvaH / kA patra (iti) kAraH ekadezavikRta rayAyavAditi kA / kArayaH / kAra dRzyapi paatth| varmA-kama016. bhuyii| zibhuyI, mitrabhuvI / pUrva-ka, saH / 10. siyA phAra-jhama .cina cayane liT pha0,bha di0 /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 sAkaTAyanarayAkaraNam bhi. pA.2 sU. 51-46 .. ".. nadekara ::.. MAN- 1 devA iti nathuvI samAvikA pratyaya kSati kAryavivAdamA siim' / adIti minaH / sena nau: / asupIna iti ni ? gigI / zuziya: / catu: / / jasamAigaH pratidevAt prazijatyapavAH pArya calokA / dhyAna dazatIti vA sapoH / amAdeva nipAtanAdobhAyaH / pAtoriti kina ? mumI / yato / abantI / kuntI / nikArakasagararAne kAca iti ramanira / paraniraH pradhaumati / prapoyati / niti alaga yogAditi kim ? kilo| yatiH bhgtH| zikSiH / mahAdiha pratipaMdho na bhavati / jtyo| unyaH / jAyo / palapaH / bhruhalAno zyayudhau ||21|| bhUrAbdasya hala uttarasma yanupratyayasya dhAtozca cau ivoMvoM tayoravAdI pratyaye pareM yathAnAma isa saba ityeto AdezahI gyaa| bhuvH| zuSaH / Apnuvanti / rApnuvanti / niyo / niyaH / luhI / lva: / zizninaH / zithila lulupatuH / lulayuH / Rdanoranneti kim ? nadyo / halahaNaM kim ? mudhavanti / niyanita / caro paTerA sAya! ! goriti risa ? palAyati / mlAyati / pratmaNa dati vibh ? nanam / smatha / barthaga / acIti kina ? mUlyAm / AnutaH 1 nIH / chaH / gAyanam 1 lavanam / ityAdI parastyAveda vaal| striyAH zarAma ilyAna zAsya va gallalyAjAdI pratyaye para iyAdazo bhavArA / striyo / / gariyo / spii| sAmevAvati / cAmazasi // 12 // strI itrasya / iyaNasvAsya ani zazi ca para A zyAdezaH bhavati / nisvAgayAH / striyam, bho / striyaH, snaH / abhinitaman, atimI / AtasthimaH, zrIna pAm / do mo'sthAirano mAdguzcApinyasan // 2244|| adara ityetasya avAngalya vakArasya makArAdezo bhavaH tasmAcca gavArAta garalyAlaH sthAna isthayamAdizI mamati / sa naH canAvAcca asmin hArya vaya attAlayAsa pUrvAvasyo bhvti| abaru irAvatyA nAtsarAvapatrijJAnAta-aditIvinAcca goH sthAnilAgaH / amU / amu / amU / OM / bAtha / agUdRzaH / anu vRkSAH / nakAro gilAdhiH / do gA~ syapratipevArtham / amaa| akii| asTrerita kA? ada: kUprIma / asI cayanaH sanniyogaviziSTaHthaH, teca uttarama guru vikalpyo / apinoti maga ? anupmeM / amunA / abhUti sthAniya vilvAmita rAvArakaH sa: / sAvita kim ? / anusAra / eyaH / anubhyAm ! amaya / abhU yule / aMsaddhacananAdezaraNAliyegAdha sthAliyApanAyA . sarana iladhikAraH 'nogyadibhyaH' [ 1 / 10.] iti yaat| 'atyaMta sudharmAH pipI subhudIjiDhat" / gumahimAna bhavAni rAjabhiyeti siddhayati / / ' dhArA35|| anAma, aso kArasyA vayAta bhaI vivAna mavAradezo bhavati. makArAcca parasyAla sthAne gunityaM bhavati / amudrayaha / avamukhaH / ayaNa / zavaG / bhI bAlupceH 1 / 2 / 16 / / maha vartamAgasTa, adato makArAt paratyeka rasya sthAne gI, ityayanAdezo bhavati / gorapavAdaH / amI' / aniH / ajhInyaH" / amImAm / agI / bahupyiti vim ? mule / amU -- ....-.. 1. li / piyati ka0ma02. yutha kAma / 3. puru abhipavAdiH kamaTi0 / 4. ciTka0, mAdiH / 5. ruvazam k0,0| 6. abhyaam-kaam..| 7. mAdisi yA-10R | 5. Tosmata- km| 6. ziSTA-0bha0 / 10. amU 30,ma | yadi plA-----ma | 12.-dhArtha caka0ma0 / 13. piparI ka0ma0 ! khanapAlana rAgoM kA tti0| 14. yudhi, manizAne, ka.ma.Ti.1 15. vahi maapnne| lui, ipratyaye dhiH| kAma. vi016. yajinnasTaritra iti neT ka, ma.Tika / 17. jarazasaH ki0ma0 di. 16 balobhyeta, kama.ri / 16. zAdIto gI0ma0ni0 /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 2 sU. 47-51 ] amoghavRtisahitam kanye / eriti kim ? jamUH kAntAH | ajUna varam / muniH / abhyaH / amUpA / amUpu kanyAsu mAditi vi ? amuke / anubhyaH / 33 luph subAzraye // 1|2||32|[15] iti yo daphAguna parataH yatpUrvakSya kAryaM macca payasmin tyati rAjabhyAn / rAjabhyaH / rAja bhuSaH-- rAjabhiH subAya brUti kim ? rAjopati / rAyate / mAm vRSaniH siddhaM dhahiraGgamantaraGge' iti na bhavati / AzrayagrahaNamuparthin / sukAeveti niyamArthaM vacagan / J iti yaH zakArAdezo zvo'luci prazaza||sva sthAnaH 'zo' [ 42264 yakAraH sakuco'nyasmin kartavye attat bhatAmbAm / avasaravAdabhi 'dumaH khavi' [ 13651] iti namaH'kR' [ 162166 ] syasya akSarIti 56 ] iti NatvapratiSedha:- sonarUg / yopaanyeN4|5|247 ] iti savaMga arthAta a pratiSedhaH payasthAnam | 'culduskhI' nAmbare' lakSaNo ludh" na bhavati / Aloya Ata coti kim ? sauprakhyAt / 'dogamA 37132 1 lopaH / bhobhati / pare || 12246|| adhikAro'yam --'gomryAdibhyaH [20] iti yAvat / parasmin adityedavivRtaM veditavyam / todA pazto yadadhyarddhagAdonamanusya titsUSAdaramya nomyadibhyaH ityataH prAnanuvinda pare gare / didii| gugu / gurulA / para iti nim ? saviram / goratarAm / pratidhi bhanastarati / kASTAdityacApa pacama patvAdantaraGgArakAyene bhagavati, tena mAyayApANi naH pApANigAdunnatuH svatA | loNa hoNaH / hoto hItaH / aginI zabhiH / abhiddhA progA / proDA, droDhA it 3 1 5 navati / na tu progdhA hodA, proza, drogbA iti / aujit ityatra tu paribhASAnityatvamAzrIyate / purAno NaH || 12 |40|| paribhAveyam / sthAnatinitaniyamArthaM yaH kazcidiha zAstre No nAma vidhIyate sa sarvaH paka:rASTra rephAcca parasya takArasya sthAne bhavati / sa ca pare arAbhavatIti veditavyaH / vakSyati abhinegI (go) navIpo bhavati / pUSNaH / lkssnnH| cturnnaam| tIrNam / AstIrNam / prAditi ki jyA shyudhynaa''| na iti kim ? peSTA / kartA / tho'se raviNA :--- sUrpaNalA / purAditi kim devanAgaH / na iti kim indrajit / stanAntare || 2151 || sakAre ca 10 T lakAre Tavarge rAkAre tavarge ca akSare sthaaniyo| pavarge arcanA | munA arjavam / varjanam 1 pRSTena garedanA | 0 2 madhye rAti pokA / zitA ckAre---yulena / niraraMga / / naam| gardanam nam / eteviti kiM ? garveNa tirANAm / ataguNAm / maHtRNAm | azaktamantareva pratijJAyate / karpANAm RSiNA / guruNA peNa / " 1. kAralopaH subAzraye supi parataH 2 va 20 Ti0 / 3 zula dustau ka0 ma0 / 4. yopAntyAdanurUpa mAd j, ka0 ma0 0 2. buka0 ma0 / 6 anityeta ka0, ma0 / 7. piparI: 10, sa0 suiliMgamAn 6 vAdA ka0ma010 rAyavApAni mAvApAni ka0ma0 / 15. bhAvA mAtuHsvasA / mAtuHsvasA ka0ma012. hIcA pradAnandamudvinteH iti tasya vA naH saTiMo13. vin vihAra / laD svannandha iti nam / lA iti sUtreNa sipa: sakArasya luk / sipiuna vA iti dayA rephadi aH | 0 | 5. sthAnika pa0 / 16 mA diti niSedhAda na khAdezaH / ma0zi0 / 18 rAja sahA parizuSyamAnam ka0sa0 / 2010 | 21. putaMviki0ma0 / 0 14. muhamudasnihno veti dRsya vA ghaH / ka0sa0 / 17. su yajo DUbanim / na dukhamA yudhibhyAm / iti kvaniSu ma00 116 nam
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam [bha, 1 pA. 2, sU. 52- 58 vaheMNa kArayeNa / garbhega : zuSNa / mUrkhega / voMga / aga / epeNa / darSeNa / darnega / kamamA / haNam / ghara kepa / urake / ura:roNa, uraNa patra pratipaMcayamana ca jJApakaramyasmisantare gavatoti / ghi naH // 12 // 52 // gandhakAre sthAgi masarantare sati No na bhavati / annaa| madhne / brahmanA / ajhane / ghIti kim ? vRtrahaNI / mahagaH / na iti kim ? apNg'| padanAlayataddhite : 112 // 53:: AvajirA pade sthAninimittaborantare sani No na mayati na cet pada taddhite pare bhavati / mAvAddham / paryayanaddham / gAyakumbhavApena / caturaGgayogena ! anADiti kim ? nAgadam / paryAgaddham / atarita iti kin ? Agomayega / jhumkagomayeNa / antaH kSAbhnAdInAm / / 1 / 2 / 54 / / padAntatya bhagA dInAM pa nayArama bhoga galati / pakSAn / garAn / alTisaH / samayanti / zumnan / zunnAnaH / tRpnoti / pRnutaH / vasti / tAnna ityata eka pAThAt snu:----aanaanii| AcArya bhAgomaH / zubhanA tRpnu, AcAryAnI, yAcApaMjhogona, muvan ahana, pakvan yana mana lagAna naTana ghana vana nadI viTepa nidAna ani anupa nandina mandana nartana gahana navana iti anAdirAgiNaH / yatra-AcAryabhAnAntara li pArita: bAlana ana ityatra purvapadasthAt patya salave yA coriti : satto gahnAnle poseri / nadane hi namInAigiNa iti ca / R55!| natIgovintasya loga yati / narInatyate / na / narasi / nana tIti / iti kim ? hAreNa / abhine |12156|| ga iti vartate / 8kArAd rephAcca paratya naphArasya sthAne ga ityayamAdevo bhavati na sthAninimittAdi yasmin pade vateta / nUgaH / tamAH / caturNAm / dIpam / Aslogan / tigAn / catagaNAn / gataNam / parati nin ? niyati / sAbunayati / ana-abhinnavAyaye mA bhUna / meghanAsikaH / namana rAbaH ilAmamaNi rAmArA dAginaracaya bhimapade / nabhinamitya AtibhedAta udabheda ityAzrIyate / vRrvanAlo / pAste patra 'samidaM pahira' tyAprayeNa yA pratiSedhaH / tathA ca mud ityapi siddhag / zubhnAyI vA atyam / gabhagoyA astIza garga gaMgI / ma bhogIgaH / sapAyAH ityA nakAraH pratyayastho na miravaH / pUrvapadasthAdvAntanamsupaH / / 1 / 2 / 57 // gupavara mAtra pakArA rephAca paro ra uttarapadasyAnto sacanamaH gadana gupayo gakAramatasya nakArAdezI vA navatiH / maapvaapigii| mApavApinI / shriihiyaapigii| dahinApinI / gam-pApayAgi : pAna / gohikApi, hivApAni kulAni / prahivana, prahinyan / preSyan, prenyan', rAvaNa, mapayApana / lohikAra, bohina / mApavApApam, ( mApayApAnAm ) / (mIhinApaNAra ) zrIninAm ! kurvagarasthAvidhi gin ? bUnavAriNA ! gurupakArega ityaya-antaraGgazAnityabheya palam / svasthanamA danta viniyamAna ! ma shevaal--antnm| sAiti kina ? dAkSINo maganI yAdhimAninI ggggii| paarnn::ngiipH| gavAnimI, mApayApinI ityapa ginantasya garSa rAmAyaH pazcAt (i) se| namAnIlA . tyA tIra | samAtanogAma: itivat' 'aginne' | 1 / 2256 pati patthat / mAgaH / AzviyudaH, prapakvAni, pariyazani, dopahI zarada iti yuvAlAharadA shunttaadi| sakekAcoH // 2 // 18|| piparamAnimitAlamA yayAci borAmA yAhayA: supabacatrasva" nakArana nila kAra Adezo bhavati / mosamAmiNaH / svargamA maNaH ! mokSakAmAgi, svargadrAmANi ma 5. vyAzyArvagidAdhAradAdhaNanIti sAdhuH sa0 Ti0 ! 2. tApa kama | 6, gantakSu-ka0, na gara nRtta ka0, bhava / 5. niveza ka-20 / 6. -dhAta iti-2010| 7. pakye satyekAcari-ka0ma0) 8. parimati ka0ma0 / 6. pUkSmaH ka0ma01 10. bhmitrmy-k0m0| 11. nvan / sup / mAra-phAna / 12. antanam k0m0| 13. gINanata ka0ma0 / 12. -vasya cmkaa-paa0m0|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ K a tion..... .......... . . pA, 2 sU. 56-65] amopravRtisiMhasam kulAni / prApimukheNa / gurunukheNa / puSpameNAm / kSarameSANAm / ekAdhi-hAhaNI / grahaNau / mApapAbhi / khIraNAgi / mArapeNa | dhoraNa / nityArtha bacanA / ko'pi ||22|5|| kAyanapatyoH kyAmadhyasya ca takArasya ta AdezAH sa pAdezAdanyasmitasmAt sUdhAra parasin biyo pramAnen bhavati / sAmimAn / pAkivA 1 lamyuH / pugnuH / yuyA / padhdA / yata iti kim ? ya: yena / kakAraH kina ? he manaH / asatyagra kakAre luktINoti luco savArIsvarupa plutaH gayA / ati vi ? dhagaNaH / dhana | gara iti kim ? lagnaH / manaH / viyatraH saptiH ||shaad0|| paribhAsAnibhitanimittAryA" / yaH pazyaniha pAra kimi vidhI do,sarva: mAvAdinnazna paramananasArarupa pAne bhvti| saca parasigana pAstra pravarga mAnezA gatIti beditavyam / sasthatiya simaskAsI togyadAt / tatra pivataH rApibhamati / bAzu / tvad / prAkSu / kRpakSa / rA-rASiSA ! dhnussnn| pitam / mAtRpu / epa: / doza / goSu / nodu / dhUrSu / vipana iti kim ? bAlAsu / mAlAsu / sa iti cin : munInAm / rAmdhUnAm / mAtRpi:zvasuviritivat mAda etyagaH / zroyeNaH / vAriNaH / vivA iti vim ? sanaH / yorasenaH / sa yati kim ? zrIdevaH / zanamaH ||shrd cApiparagAgA / vijaH paroM yaH zara nama ca tasmAcca parasya sakAraspa mAne pirbhavatIti veditavyam / spir| dhanuSu / naniHgu / dhana:puH / samApi / dhanapi / namgrahaNamanusvAraniyamArtham / 'su nirasva nissye' ityA kiMvanaH parArometi gagati yogavibhAgaH piramA zarmamA vidoemAH / teha ngrii-gaargu| ma siccoM nayajizizaER||zini kSaraNa yAsya yadipirAdona bhvti| samateraDIdi kim : sipaMca / abhipipivati / pariNAyama, tega uparaganiriptA piprAptiH pratipipate / sujaH syasani // 1 / 2 / 63 // gujaH aAdi pratyeca sUtra sAdhImaH / sura: smai rAni ca pratyaye diyadezo mA bhavati / abhigoSyati / pArasoyati / azIyat / naryaSyat / hAni--suSati / citrap-nusUH / sparAnauti kim ? gapApa / abhigoti / iyama primaayaa| sedhatergatau // 112666|| saMghatergatI vartamAnasya pirAdezo na bhavati / abhidhAta gAH / abhisedhayati gA: / gatAviti kim ? nideva pratipetya kAryAt / ipamapi paribhAva / / zAsvasisti tasyAsakasAto'vaDApadAta shsh65|| vinA vivaraca zarNamaH paro : dAzivasidhabhIgA yazca siskirAnuvandhaH sirasasteH siH' [ 113 / 67 ] ityAdivikSito yazca kRto vihitaH rAmara: sa sthAnikagito yazca kRtasya satpratya vajitasya-vayavaH sakArastasya sthAne piH ityavabhAdezI bhavati na cetarA batAyAta padAca bhAta / zAti--azipat / azipatAm / zazipam ziSTaH / zivAn : ziTyA |hri: / ayaa| varI-uditaH / upitavAn / upisthA / dAyate / pati-jadAtuH / jA: / jakSivAn / gi-nukaSTavAg / hivAroza : tripacati / sapiNDam / anupkAima / vRttaH-paH / sipeca / stha-dara / tvara / niziyati / kAsAdivarNa kira ? asinana / agisakara | ||raa ghayamAnupAdAyate / SARAL: sirit? pAya / madhusthati / niste / nisse / suvispataana caradvitvayona bhavati / senina saMyonalo'padAntasyAt / munisAtkaroti / sAnuzAtkaroti / apadAditya siddhe sAta: pratiSedhoM vAlapadArapravinArthaH, tena bAi ravA munipu sAdhupa ityatra pratibaMdho ga 1.yaka0, ma0 / 2. hamanaH ka mA / 3. luzo'sa-0, m0| 4, anna:- , m.| 5. niyamArthA ka0, m0| 6. - pi-ka0, m0| 7. mAne'pta- , ma / 8. basti ka0, ma / 1. sakassAto km| 10. nisse ke0m0|11, -te / abhisesiyale ka0,gA / 12. isi vAkya ka0, ma0 pustakayosti / 13. -ti / sthe / abhi-0ma0 ! 14, suspate 20, ma / 15, siMpedha ka0, ma0) 16. sirikArAnu-ka0, ma / 10. zAs ka0, ma / 10. sunuSyate ka., m.| 16. sIni ka0ma0 /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [a. pa.2sU.66-70 bhayAH / yAnAmivirogaH / bsko| baharotaH ! dadhiroka / ddhirosso| dadhisecaH / munirArati, sApuratarazigana ginI nigAbhA zAmita gitArako pA / lie pAya pA ra mati / taraoma pratyAyo bAdalayAt / paDaH kaH si // 6 // pAra hajAra ca sa phavArAdezobhA zyati / tozyati / vivikSata avAt / at / asAdhIn / mya-. hodayani / aliri . . iti kim ? atsi / bhiDita / rati kim ? 3dhi | nirsstti| ra padAnte visarjanIyaH // 1 / 2 / 17 // 2: rephamya padAnte vasaMtAnasya visarjanIyAdezo bhavati / sajaH / zajUHpa / bahaH / uhaH / AzIH / zoHpuH / kSaH : lakSaH / prAta: 1 pugaH / goH / dhUH / padAnta iti kim ! giro / giraH / tavaraH / prAti / nAkuTA, nAtyam ityatra asijhaM vahiraGgamantaraGga iti bisarjanIyaH pare asanniti ca bhavati / padAnta tyadhikAraH 'padasya' [ 2162 ) iti yAvat / dhAtoogdo'yadA ni cAkaroH // 1 / 2268 // chur r ityetadvajitasya dhAtorayamace makAre re ca padAnoM yapratyaya jitanagare namAlAre gA ca pare sadasyasapUrva mandIrvo bhavati / goH / dhUH / AzoH / rAjaH : gI / dhurg| mjuu| apahali--vicAt / sabhyAt / duti / dhUvati / mUccha / haa| zeNa / maNam / golgii| dii| uharite / ciso / lulapati / nikolA / diine| pratidinA / phaadii| chAtArita kima ctubhiH| caturthaH pAtAla tasya vizeSaNaM kim ? dInA / dIdane / dIgyata ityartha; 1 iko vizeSarNa kim ? ddhivrjyaa| grAmagIdajyA ityA tu pratyAsasya vAkAzcamamA tti| noki ? chin / sie / siddhayati / yuddhate / iti cim ? adhimaH ! ajaam:| adhyate / lagane / abahalni ni ki / gdii| giraH / kirkssi| girati / halityaiva siddhegaahaNam 'asiddhaM bahiraGgamantara meM' isi, tena raha na bhavati-pitaH / divyuH / ricatuH / rirmuH / catuti / kuroti / samarakAmyati / giiti| dhanIta itpavayavayAnurabAhiraGgaH / yaH pratipaya iti ni ? niryaH / durya: / hiravalAdAnAdiha gavAyeva-zati / vyakti / koyate / goIte / cakAra: 'padante' ityanenAsya samuccamAdhaH / ancha giriza : churyAt / arthAt / ukAra; kim ! kura bhATye kuryAt / kecidasya mhnnmicchnti| bozca mo gi: // 1 // 266 // makarAtasya bAtorantastra pradAnta mAravakArayona parayornavArAdezo bhavati / prazAn / pratAn / prakSan / pradAbhiH | bhiH / prazAnsu |'prdaanchu / tavayAsatyAla luga na bhavati / mvo:-nvti| napanbaH / natama / janAdhA / anAvaH / gamaH / jgnyaar| jyoznati nim ? pratAyo / prasAbhaH / ma timima chin / gid / dhAtoriti bim ? idam / kim / anavaduSmiNadikka spRgadadhRtaparibATa // 1 / 2 / 30 // ana TurispAdoni zabdarayarUpANi padAnte itaratyAIgi nirasya / 'ananuha, ' ispesasya ityamsva na skulam / anaDubhyAm / anadusmu / dhuta iTala / dina ityasya uttam-siMgalA dinam / dhubhyAm / gupu / takArI yoni vali zubhavati / ccA dodhaH / bhavati / ata eva tArAt asyAsyAmAtraH / tena 'dhokA m' ityuvA rasya siddho bhavati / unihaH-uriNaH / jaNim / uni viza:-dina / vimyAn / riA / dRdAH-yU / dRgbhyAm / dRkSu / yo cAbhUta sahalAharU / yA / tAdRyaH / sraH-tasmRtaH / dhRtaspUmyAm / aspRkSu / dazyaH ---- - . .. -jhe, iti vA k0m0|2, -va liyama ali-10ma0 / 3. nApatya itya-ka0ma0 / 4. ca na na.-0, na / 5. yogAma ka., ma. / 6. jAIcizte ka0, ma / 7. yI yeta-2, ma | 8. idIcyata itya-ka0, ma |..: ki-30, maH / 10. dhuH kaH,ga15. adhurka-ka.sa. 12, na karayA-ka0, 0 / 53. ityasya kara, 20 / 14, zuta, ka, m0| 15. sakArAdIcoMka0 ma0113. kAsimIda-, gara / 17. paMki , ma /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - --- bha, 1 pA, 2 sU. 1-77 amoghavRttisahitam en / payAg / yadhu / eka gatvA / garimANa-ityasya ityam / pariyAda (parimAibhyAm / paripATsu / padAnta iti kim ? agavAhI / nayAH / diso| dishH| pRtaspRzau / tasyAH / dayau / dadhUpaH / garimAjI / parimAnaH / nayA // 12 // 72 // nagi mAtoH kArasya pAntai gatvaM nipAtyate / jIyanag / jovanagyAna / jIbanakSa / nepa:--jIvana / jIvanamyAm / jIvanama / padAnta iti kim ? jIvanako / jiiynshH| sajUraha so'kSipyakasUnasudhya so riH // 12 / 72|| taju an itmatamorantyasyAlaH sakArasya ca gadAnte vartamAnasya rirAdezo bhavati kvasurU'subvaMgu ityetAna pyitvaa| atipi- tipparo bhavati / saH / rAjUbhyAm / sappu / araH / dAhomyAm / mahastu | : saMyataH payaH / pobhyAm / payastu / aha-iti nirdezAt "na rahaH kAm" [ 215 / 37.] iti pratisthAt 'ro'do'pyamubaparAtrirathantare' [2131160] iti pratyAhAracca anAmandha'pi-aha no riH / sipi dama vA // 1 / 2 / 73 // pasAra parImAnasma kArasya sakArasya zipi parataH riyA~ bhayati / abhinastvam / abhinastram | acakAratvam / acamAravagAthasAstvam / bhanyavAsthara / ra supsi // 12 // 7 // resya gugaH sakAre pare rirAdezI bhavati / baa| / gii'| dhuTuM / ra iti kim ? bhistu / chittu / ahassu payassu ati na "rirasasyAt / sum()yahAM kim ? gossunoti / dhUssunoti / sigrahaNaM giA ? gI: / SaH / padaya za m()sahage pratyAhAramadhyazi / repharama riyacana birArjanIyavAdhAnArtham / jalo jaz // 1 / 2 / 75 // alaH gadAro partanAnasya jamAdezo bhavati / biSTub / viSTubhiH / zubhum / tubhugbhiH / guDaliG / guiliTa bhiH / suI / kubhiH / vidhud / yizubhiH / vAm / vAbhiH / paD |pbhiH ! vidvad / vidvadbhiH / ukhAnaT (D) 1 usAsaddhiH / parNabhaT di)| parNadhvadbhiH / gugUti duHjayate dumsamA zivap-~sudham / sudhubhiH / padAnta iti kim ? yiSTurI / triSTubhaH / idaM pharoti, aMbAn, kastarati,kapToyate" catuzyam ityatra asina bahiraGgamantara girAnIyasthAnipare asamiti cAyati / yazo bhapa jhapasasthyozcakAcaH pratyaye // 17 // padAnte yo jhap yAca sakArAdo dharAbdAdI ca pratyaye paratastadantasya-ekAnaH yAkArasya--ayavasva bazaH sthAne bhayAdezo narati / dharmabhud / dhana bhut / dharmabhubhyAm / dharmabhutaram / parNa ghunyA / parNakuTu / tuNDabhaM purva nAcakSAgo kA tuSTi / tuNDizyAm / tuNDinu / gayA / godhubhyAn / godhukSu / gardarbha duvaMzakSAko vA garbha / peG, zaka, laja, zip, mAjIH / sthyoH-morasyate / amaran / nidhIzyA / nyAya devA' / dhokSamaTe / Adhyan / bAma kim ? adh / korasyati / ti nimna dAsvati / yodati vim ? dhrmbuyo| saMyudhaH / vyasandopAdAnAdiha na bhavati-dAda din| ekAca pati kina ? vAmaliT : prasthAna iti kina ? dayaH / dazyahe / uttara ca / dhAmo jlic||1277|| pahAsya ko patAravayasya ghara: sthAna nityaye paraM bhalAdeza bhavati / yttH| tvaH / ptth| dante / pr| Tya' / dhAjati kina ? dAnAH | daadH| dAtyadeTa: 1.-6H / divauM / divaH / ugih| / : / disau ka., ma.1 2. yA ni-20 m0| 3 jaayraaim| so riH / asipAli kimU! cakAd bhavAn / zramazAda bhavAn / avas saMsudhvaMsudati kim ? vidat upasedivat kulam / darabAna / parNadhvad / loti ka kAraH kim ? aura 1 sImanA / marmataH / padAnta ta kim ? sazupI / sajuSaH / aho / ahAni / payasA payase / garitikAroM revati vigArthaH / 2. ma. 5, rs-km0| 6. bhUssumalA ka ma / .. -meva ca jJApa---10, m0| 8. sumug, sumubhiH , 0, ma | 6. jhudda, RbhiH , 10, ma / 10. kaThIkata -40, m0| 11. paH sto-40, ma / 12. parNaghuTa, parNadhumyAm pha0, ma / 13. tuNDina yAna / diplu-ka0, ma0 ! 15. garthapa, ka0, ma / 15. nibodhokSyatteka0, ma | 56. nyadhyavina, nyadhuzcama, nyadhizva m0| 17. dhava-ka, ma. 15. dAsaH, 10, ma /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zahApaTAnAdhyakAraNabhU ..pA. 2 sU. 5- 6 zapa prati kim ? vAzi / dyaa| jo kim ? daH / damaH / cakAraH gadAla ityanenAsya samundhayArthaH / tena uttaratra gali ca payAro ga patyu parAye / yo'nyepAm // 112188| mArga dala garaja jhapantasya vA thAre ali pratmare para ekapAmAcAyata: bhana bhapAdazI bhayati / dhAsaH / dhAsthaH / pAttha / annapAra-bAtaH / dAsthaH / dAttha / jhapa iti kim ? dhAti dadhAsi / jalITi kim ? dadhAti / dAdaH / dAmaH / dhestathaH // 1 / / 5 / peTo yaGa TumantAt jhapantAna parayoslavAHraekArayoH syAma ekepAmAcAryAgA matena bhapadizo bhavati / yAdavaH / da:dhaH / dAdara / jnydaag-daattH| patthaH / dAtya / dheriti kima ? dhAtaH / dhAdayaH / dhAttha / adhaH // 20 // adatapantAt paramotavAra-yakArayoH sthAne pAyo bhavati / labdhA / undhum / andhA / alakAH / dodhA / dodhun / anugdha / agdhAH / leDhA / ledum / lii| aloDAH / yoddhA / bodhun / ayuddha / ayuddhAH / dhAprativA-dhanaH / dhatte / dhatthaH / dhastha / imro ligaDa dho daH // 21 // 51 // itra garayo ---loliTazca paca payArasya dayArAdezo 'bhavati / yeSITyam / vyoSITvam / catuTna / / anebvam / acyo vA / isa prati kim ? pakSIdhvam / yazIvyam / liGagiti kim ? studhvam / sTunthe / asyAH / stuvIyam / parivodha, edhyam / yopidhvam / likSAdhvaga, pakSAdhyama, nasodhadam ityAdau parasvAttya na bhavati / beDH // 1 / 2182 // yajaH parasmAdiyo H Tizca parepA likucha bAdArasya DhakAro bhavati vA / abiSIyA, amipAdhyam / upadidheDye, padadhye : alAvadhyam, alapidhyam / graha goyam, grahapIdhvam / rAMvaliSotama, bilinA / --lAvadhIdavA, latripAbvan / alAriyA, alAvidhvam / nAspiIzvama, grAhiyodhyam / ina iti pim : Azipoyam / yajiyocyam ! hanipIdhvam / dazipInam : mioiribhavitasve'pi tyocatAra tataH paratva vizAgase / hA // 183|| kAraspa dAdojalie pratyAye pare DhakArako bharati / guDaliT / guDaliDbhyAm / guli / pariSaT / pariNampa'n / garipA / gali-leTA" / lekSyati / yoddhA / yakSyati / jali ghatti ki ? guliyo / guDaliGgaH / dAdaraMdhAdedhaH // 1228|| ekAdeTiyoM gayArA vizvasvastadevayaska hararaya padAnte ali kya pratyaye pakArAdezo bhani / godhuka / gamanam / gAyana / kAmyak / kAudhanyAn / kAThayakSu / avo / jali-azot / dodhA / dhonI / nakSA : yakSyati / riti kim ? liyaa| edhAdariti kim ? . dAma lin / 'padnuH jali ceki chin gAho . goduH| vidhAna bhAvArtham / ni naH ||1|2| hatiyaHsAhavArasvakAra bare vArAzI bhari / vRnanA / vRSabha / nan / nanti / zleSmapnam / piNanam / na ta kama ? nA . gihanA / gRhamuhasnuhArenaho vA ||12|83dus, naha, guha, sniha, ityeteSAM prabhAraraya padAnte jali dizo yA mavAda / bhitradhruva / mitracanyAm / mitrabhRkSa / mitrnaa| mizrA / mitrabhutu / jaguH / ubhyAn / unmukSu / u / annubham ! unmusa / usnus / usnubhyAm : - - - -- --- 1. * pasthAsya ka0, ma / 2.dAdhAnika, ma.1 3. dAbati / 4. -mathaH ke0, ma / 5. -iralaga-ka0, ma / 6. adadhAte ka0, m0| 7. cakarane ka0, ma / 5. parice nirmAdhyama ka0, mA0 1 hai. tha isa kim ? cepI v| pyorAcam na, ma / 10. narisAvana pa.0, ma 111. -di bharaka0, ma / 12. prava(pI) gayA / dinamA 53. guNanisuka0ma0 / 17, pariSada su ka0, m0| 55 kSA, cayati, 10, 11 16. guilie 20, ma. .. paddhaTa ka0, ma., 18. da / dR iti kina ? 64H / daataa| jali-ka.5, p0|11, lIsA +0, 0 / 20. ti, shuk| mi-ka0, ma0 / 21. uranuka, utsnumyAga, usnucha / utranu, utsnuDbhyAm, utsnudimaH, vasnika, jasnigyAna, nikSu, ani, asminyaga, usniTa ka0, ma /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ a, 1 11. 2 sU. 81--&2] mohitam 1 ustu / us / ustubhyAm / ugu / uski / ustigbhyAm / usnikSu uni / usgibhyAm / badlidrazekhara, prauDhA bhogyA goTA snogdhA ranoTA nempA smeka gatii 1 mitraho, dodro itihAriSyate / naho dhaH // 11287 // nahIM hadasya padAnte jali ca pare cakArAdezo bhavati / upAnat / upAnadbhyAm / utAna parIpat paraNamyAm paroNattu / jabdi sNgyaa| rAsyati galicela phim ? upA yo yA I kuH // 12 // pratyaye pare kavargAdezo bhavati vA (va) vA pIsa banane (hatyi jliyaa| vktum| yati jAla ceti kim? yAcI nAca pratyaya iti adhikArAdiha na bhavati / icchati / gavyati / imyunaH pratyatra ca lakSaNapratipadokta paribhASA na bhavati / rA dApareti na gathati zubham vizuH diga dinAditA pAreva graha tathApi bhavati vAdiyAdvizate tathA ityAdI na syAdato yogavibhAgaH / 45 -- pujyaJcikruH ||1126 // yuddha itpadAntepi / bhavati / zuG / [ yubhyAm 1 yubhu ] prAG pUrva siddham / padAnte padasyeti lone nakArasya kvipi bAnU yAMnI vAMza prAims prAGnu / kuG / kruGbhyAm / kukSu / jali - vipati nAM jayyapadAnte ittham tathAca mA evaM sAkelA vivacidekamalopAbhAvazca / azvabhrasjasRjamRjayajarAjabhrAjacchrAH // 120 // bhram mRj ya rAj j ityeteSAM svargasya ukArasya ikArasya cAm pratyaye pare pakArAdezo bhavati mU vRbhyAm bhAgAnAmyAm parigRda (6) sapa deveT / devebhyAm / virAT / virAm / syavi / shsyvibhyaam| goliT / goliDbhyAm / janiSTA praSTum bhraSTA samma mamTA rASTiH / bhrASTiH / uruSa-praSThA / prasTa upa upamitaM rAjapat to saMyoga svAdirako kArasya ca logo bhavati / 14 kASTham itarasya yukameva vizrAm zuvo'nunAsike [1971] vilIyaitipraNam paMti biga mUvurapI mUlabudaH pratyaya etya vikArAviha na bhavati pRcchati / prayacAdizAdayamaMdi dhAtornevyate / nizAce mnnaam| ni / 11 || 1 | 2|6||apre 'musdA mRgbhyAm sAghulagbhyAm / tatvRSaNa duussyn| yAti skoriti ni? 1 kASTatA agniH saratikin ? kRdi ki? ke narnati / ali ta dim ? samajaH / matratAm / dAtA svartham kA lugna bhavati / 5 kApyakSaH / prathama ityadhikArAna hara ja asiddhatvAdanena uttareNa ca 102. svama ka0 ma013 evampara ma0, Ti0 / 4. zleka ka0 ma0 7 3 5. vijJAyeta, 06 pAm vizrADU, vidhAyAma ka0 ma0 / 7. goviMda, govizyAm0ma0 ma 0 209 upaveza pama upaka0ma010 dvitIya-ka0 ma0 / 11. nizazyA, nim ka0 ma0 / 12. mas / sAdhumak / sAdhubhAma 0ma0 22. kAta ka0 ma0 14. ki0ma015 zAtA ka0 ma0 / 16. yaju siddha ka0 ma0 / J
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 va rAtsaH // 12 // 63 // rephAt paro yaH kAraya padasya na bhavati / ciko ciyam / nikI jo ni mihI padasyeti sirvI nidhAtrA etihi bhavati ugaM / zAkaTAyana vyAkaraNam [ 7.pA. 2. 62-1 padasya // 112262|| saMdIpana bhaya zrImAnbhyAm su nartha / skAn / santA / khA ||12||24|| sAvedasya nanati ke azAza asme - javAbak / abhiyAditi nA saMyogAdireNya rAditi niyamasya cAyanavAdA | kaH // 12262 // bhAlu rAjA rAjabhyAm za rAjabhyaH rAjanu. rAjana rAjAnam kuntIvati / ahaH abhyam ityAdI akSara nirdezadroha, mo'dhyasuviti pratyAhArAcya rizyaM lopasya bAdhakaM vizAyate / 15 tAtpa agasti vRkSamAm / mAratopAntajayomatomoM kaH // 1226 // zveti nivRtta mazca bhImAtI antyopasthapArA bakArAdezo bhavati / mAtApitvAmiyA plakSavAn / vatmavAn vaatsyaanyvaan| visvAn / "bhagavAndavyApAro hiraGgaH / [] dAma didi pUrvasyAt tasmAde' [] ityasma ipnoti t idusarA pravRti' G - nAmni || 167 // nAmibiye bhokArasya mahArAdezo bhavati mahIvaTI po 4 thaa| kuNabI / guNavatI evaM "mAyanayaH "ADIyannAma grAmaH / ka0 RSayazIt || 1 | 268 // SThIvat sabhI sIyat zrarma ma di yata ityete sadA nAmiti / acchA nAma dArIraikadezaH / a- asthivAdasyAbhAvo nipAtyate / cakravAn rAmaH / cakrIvAn nAma rAjA ana cakrAbdasya cakrIbhAvaH / kaLIcAdAna RSiH, nikAya logabhAva de nAmamAvA va tu 10 ma0 / parasya bhatInekArakhya mano adhI codanyAn ||1126 // goponmtithiH| athAn udanyAityudArA bhavATa udayameSaH naatidrH| 1. lugbhavati OM0ma0 2. kamvA syantA, kara, ma0 2. namayati 0 0 4 pa samA Fr, 2014.,,,.,, fanfar ka0ma0 bhUyAditi 00 - dilIpasya rAdika0ma010 tAnyo 40 ma0 tA 0ma0 12.00 1300 nAma 014bI, kRSI ka0, maM0 1 15 evaM nAgo ka0 bha0 16.00 17 gatI nA0 20 / 98. dhara0ma0 / 16 bhAva061 -40, 2020 nAma narasya dozamamI 0 0 22. yadAn mA :
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- - ma. . pA. 2sU. 100--10.] anauSasilahitam --------- - - - unviAn RdiH / uranmAmaH zrumaH / zrI caMti kim ? udanvAn ghaTaH / apa ghaTasna udakasambandhamA vikSisaM ma sahAn ityarthaH / rAjanvAn surAzi // 1 / 2 / 100 // sobhano rAjA yasya tasmina yiSite rAmavAniti to suMgabhAvo nipAtyata / rAjagyAna de / rAjanyahI thiyii| rAjambatyaH prajAsatyayA / murAjJi iti vim ? rAjayAna dezaH / noAdibhyaH // 1 / 2 / 101|| Aga ityevamAdimpaH parasya matooM natvaM na bhavati / abhimAna / paramAra / gararamAt / igtii| bhUmi valaga jini cava bumma nizA drAkSA para harIt (1) mit dayudazimbi-ina-godu ma pani adi / AkRtigaNozyam / yaha sati nidhile mato dRzyale sa ayAdiSu draSTavyaH / DapoTa dhRto'padasyAr // 1:21102|| 'pa-svara-na tR-neSTa tvaSTa-hata hotR-pota-prazAstra ho|' [1933 ] ityadoSa vacanAdarAmiti nivRttam / apadaspa RkArasya Do aura ca pare ar ityayamAdezoM bhavati / auToti suna tyAhArAbAramba-A-auTaSTayAreNa pratyAhAraH 1 apadasyati bacatAta-pitari / pitarau / pitaraH / pitaram / pitarI / kri| krtaa| karI / katariH / karim / katArI / pITIti kim ? pitrA / naayaa| kartR pI; bAta NI satvA mama 'haramA sATa iti namgrahaNAt pUrva na bhavatIti / ala iti kim ? bhanI / saMpattI / takAraH kim : do sau / asadasyeti kim ? kata kula pazya / DAtoDaH // 12 // 10 // apadasya prakArAt paraspa hAto DakArophlakSitasya asisorakArasya huH-ityayamAdezI bhavati / pirAga / pituH svama / mAturAgacchati / mAtuH stham / Gaiti kim ? pita ram ! mAtaram / ata iti nim ? piye| mAne / lakAra uttarArdhaH / aparasme ni kim ? kat zruta phulaM 'phata smAH / 'kArabhando'pilugarthaH / khyatya u: / / 12 / 104 Avasya khyatva ityetAmmAmanakAmyAM parasya chAtaH [e] isi sorakArasna ukArAdezo bhavati / sarapura garachati rAkhyaH svaa| pratyurAgacchatiH paraHstham / sakhi-patizamroH saha samasyAdana ghaoNsa zakhaH / sakha samvAyaM vA icchati ma pAtIti pata:, pataM pati vA icchantIti patIrityetayorvA / lUnamicchato svaH , vanyuH / 'ko'pi' [11151] iti natyAsatvAtparUpa tvam / khyatya ityanakabrahaNAdiha na bhavati / mukhyAt / mayasya / aspAta, apatyasya / ata iti takArAdiha na bhavati-- rAkhyA: / patyA / pachI luka ||21211054aa apadasya eDa: paralpa DAto isiDanorakArasya chaga bhavati / mamerAgacchati ...muneH syam / sAmorAgacchati sAdhoH ram / goH / zroH / eka iti kim ? dRpadA gacchati dRpadaH svam / p||12|10|saaraamlkssy agatya emarezakAraka pare ga ma / mage / AmA / paTanti 1 maH / tii| te / eda isa lim ? dhn| gaMdane / kArAhi na bhavati / zramaNAnAmA saMyatAmaH / ? zAsI / adatiyAra lima? yAntita / apayasyeli ki ? tathA / pAna / DityanyAjAdeH ||12|107|at: mAnna aNTAnAM yo'ntyo'c tadAH zabdarUpasya Diti pare ---... . 1. udabAnAmA apiH, kara, na0 / 2. udabAn, kama | 3. lugabhAjI, ka0, ma / 5. manomA co, phA0, ma / 5.dasato ka. 150 / 6. taSTra kA0ma0 | 5, mu bhI izyokArAdapa-ka0, m0| 8. svAra sara, ka, ma016. hI prI- ma. .. hadati-ka0, ma / 19. pitaraH, pitaramaka., ma. 12. snuro-1.0, ma / 13. miyAH, ka., ma. / / 5. dakArA ka., m| 15. lakhI ka.0, ma / 16. dyauH, kara, ma - -- -
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ | [ a. pA. 2 sU. 108 - 196 mRgbhavati / tau / gAmo viduH / nidA mAtA ArA ca tAH / hatyAra gAkara mahAdhArA vinaphI nirA uparArajo bhandurazaH gAdi DisyAdekasyAgi tadAdividhiH / bhagavAdikAre'pyakaraNarAtmabhyadi bhavati / dvidA ityAdI pariva 45 pad bhavati / tIti kim ? dUpado / dupadaH / prathamaH // 12 // 108 // pacit mavit RbhukSit ityeteSAM nakArAntAnAmatadazAnAmavAjAde bhavati / pathAH sabhA azA padI na mImo manukSI tegaa| na iti kim ? paMthAnamataH paramaH pazya pInagarIH pazya sumadhIH strIH parama apadasta kim ? pathibhyAm pacibhiH / rAkaTAyanavyAkaraNam zvamapsuTacan ||112106||bhunikaantno-i Tipare paratyayamAdezo bhavati codaH supathAni kulAni sumathAni ku anubhukSANi pAda paravAnaH payAnam panyAnI mancA bhayAnaH mandAnam mAna RbhukSAH bhugIna suTIta ki ? padhibhiH / mavidAm / mathibhiH / manaH pratiSedhaH kim ? supabhI bane / sumdhI phule apadasyeti kimu ? panyAnaniSto po madhyo / 1 I I L tho naT ||1|2| 110|| pathyAdInAM nakArAntAnAM zo anapuMsakaviSaye ca suTi pare thakArasya nAgamo mA L AssthanaH ||1|2|111 // pacAdInAM sakArAdI imanaTa para ayaH syAne AkArAdezo bhavati / paradAH / jvAH / RnukSAH nIti kim ? tyAnI mandAnau / RbhukSAyo / iti phin ? thakAratya mAbhUt / 2122 // divya pratistilambandhini sambadhita yA rukI syanaTi pare aukAro nivAtyate / dyoH he / triH / atiyoH / aryAdikriyAzabdasya avyutpannasya vigatanAt abhavata / 1 cano nam ||112 113 // tasya umbandhini sambandhinamA sakArAdI vaTa pare namAgI bhavati / anavAn / bA godhAH || 20114 / / L ityasya tasya anepAlati thAna para damAgako bhavati gomantapanti prApi gulAmi gomAn gonansI / gomantaH / gomandam / gomantI / cat / pacantI pacantaH vacantan / ecantau prAG prAcaH prAyam / caugi diti kim 12. 1 abhinaneAriti pratipedhArtham / pAderiti di 53 evA pradhAna gomatyaterapratyayaH gomAn / gonantI zyanIti kim ? gomataH pada / gokule yo satyasya nivRsyarthaH / I yuno'samAse ||1122695 doge isrAyena bhavati / / guru muni mA bhUtu / kiM? jo ati kimunaH '1'4 yujAH guja puMso ||1|2| 116 // raMtu merArAmyayini ambandhita vA mAdezo bhavati / bahuma kulagAma pumAMsaH pumAMsamma 2 1 6, heca tAH ka0ma0 / 2. pyanubandhakara-ka0 ma0 3 naH ka ma 14 - zya, madhyaH pazya / supa 50 ma0 / 5. vanAni sunthAni0 bha0 16 na iti kim ? ka0, ga07 mayAjA 1 phara, 201 6. janyasamba k0m0|| anyasamvandhita ka0 ma0 / 11. ugica iti man 12 khAda, parNadhyaka0 ma0 113 1 mI0 015. anya sambandhini ka0ma0 pare yadIti 10. anya sabhya ka0 ma0 / dina bhavati, ma0 / 14. gaH
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 2 sU. 157-622] bhamoghavRzisahitam 40 zim : paramo pula : FRE: 'ziravinda ! 1136] izi paryabhAgAH / guga udityAnam Tohrasvamiliyana / yahAAMsi / pshishraa| zrota nau // 1 / 2 / 117 mA bhaya nATipara okAraNa aukAra dezo bhavati / gauH| gAyau / gAyaH / dyoH / baad| bhAva: : nugauH / AgoH 1 riyAyo / atidyaavii| aute iti kim ? citraguH, ciyA / takArI nidezArthaH / lAgipAlna:dira na bhavati-he citrago 1 hai bigaSaH / manasuTIti kim ? yavA / prgaa| jo yo apazasaH 1.1 / 2118) bhopArAt parasya zcanapsuTyama: zAsazcAdeDaH ityaSamAdezo bhavati / / / 6 / daraH / uddhAro-syAjAdigarthaH / 3gappuTIti kim ? vinayam / asunabam / gozo gokulaM dadhAti / yAzaH svAkoSa pravizati / Rtsa khapiduzanaspurudaMzo'nehasaH soH // 1 / 2 / 116 || RkArAntAdikArAnsAcya masizabdAta udyAna puruvaMzam aham ityetebhyayaca parasya yanapyuTaH sef ityayamAdezo bhavati / drimA / pArtA / niyahAhA / umaanaa| pururdazA : nehA takAro dIrghanivRtyarthaH / ga nigaragAbhoMgyA vaadaa| iyaM skhii| malomatI gamaH / sgaa| magara ya nAmita mahAro zArayati-pAtikamA likaviziSTa mAgi grahaNam, pAzathiyAtaraya vAnabhyatmamiti, lega yamyumbhI, payasmAtrI, atijasi ityAdi siI bhavati / soriti kim ? jasagI / puruvaMzasI / Tera Pm ? zazi pulam / halA yAdIrdhArAtum / / 1 / 2 / 120 // calo kI gAD bhattAbhyAM ca dIpAbhyAM parastha eyana muTaH soluMga bhavati / rAjA / tpaa| ukhAtra / parNakA garI / kizorI / bytii| bahupatI ! Ara. devtaa| dAlA / bahurAjA / hayAitIrdhAditi kim ? amH| saMyataH / emAvaNaM kim ? lakSmIH / tanmoH / brAmaNyo | maalaaH| dopaMgaNaM kim ? niSkauzAmkhiH / atisAdayaH / manamuToli kina ? taskUlam / padati siDe hAhAha ga nalagA gaMyogAdilopAbhAvArtha / / bozanozamanadho bhagobhoH svamazcaikAmantrI ! 12 / 121 // umAna uzanan ayora maura bhor iti 1 upAnarA itmelasya makArasya lopogakArazca / abhavat bhagavat bhayana ityete nAmamAndasyotpannamadata riyAdezako nimakate cA ekAmAge eyanaTi parataH su am ityeta yozca luk| pramiddhatarasambandhasya kAryAnara pratyabhinakhIlavanamAmagaM smbodhnmnnyte| hai uzana, he uzanana, he upanA: / hai bhayoH, he aghabana / he bhagA: he bhagavan / he bhoH, he bhavan / svamaranezaputtarArdham / emanahAM pim ? he mAnabhane / he zanarAH / hai aghavanta / hai adhavantaH / he bhgvntii| he bhagavantaH / he bhvnto| he bhavantaH ! AgantraNa iti kim ? jaanaa| anan / bhaaekaan| bhayAn ! bhoriti saya dirbhavAcyApa nipAtanam / iha na bhavati-bhAgyasya santoni manuH bhavatavaH zanA he navana / bho prANi, bho bhoH zRguna maI'pi na ma dezanivAnina iti suGa prAlikAmavyayaM rAm / iha na bhoriti bharo nipAta kartavyam / sa bhaiH / tat (to) bhoH / tatra bho: / ayaM goH / iha bhoH mA | THo durdevAnaH nilo'diti yayA miti / hasvo'nnityATaH // 12 / 122 / / avArAtarasa samma ca 'siyA vATa[ ] 'yo puMsaH' [16 / 30 iti nityamAT (i) vidhIyate / tasya na ekAmantraNe zyanAdi hasthAdezI bhavati / mauramapanya 1 zramanA / gata dina / nArAyaNa / asiladima jAdA dhAna zyanAsudadhikArAt-hai umra kA nAma: syAt solaMga nAstItyAmo lugaccane / "anityATa ili 1. bhAta ka0, ma0 / 2. ota-ka0, ma / 3, dAmsa okA-ka0, ma | 3. pitA, ka0, mH| " kijitiyA-ka0, ma. dii| .. -pasI devadataH / bhAka0, ma01 7. matkulama, kuSTham R0, ma / 6. tato bhoH km| 9. atitantri, p0m0| 10. isvAniyATa iti hsvH| shynpsuttiity-| nutAvapi syamozca luga avasAnabhyAM vidhAnasAmarthyAt ca sarvasya bhavatIti rUpa siddhAdhunam pha0,
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabaTAyanayAkaraNam / a. pA.2 sU. 123-133 Frm ? he kolAyAH / I melaaniiH| sadanAmadeSyAzranArtham / niyarigA diha ga bhavazi-he zrIH / he bhUH / hamyagrahaNa niyarthin / baco'svArthasya || 62123 / yo yasya tasya mAarthavya kAmantraNe zyanapphuTi hasvo bhavati sopaca / hai : hai maga / 6 arA / he paramAmya / hai priyAmya / ya iti kim ? he ambA / hai ambale / he avk| amhAsyeti kim ? sunoH / I sulaH / he nAtaH ityaya paratvA' humagAmanyaNa ) royam rA devate ni / devatAyAM / dehi / he devata, hai devate tAndasamAhaH / padAGaH // 1326127|| aDa ekAmantra kA rA de zo bhani sozca lukaH / hai zAle / he maale| ADa hasvaMto luci cAre' / / 1 / 21125 // lasvAntasya edantasya ca ekAsanage suci svanAmudipa Are cAsana Adezo bhAna moraca lurU / he pitaH / he mAta: 1 he mune / he sAyo / he atihe| he se| hai parame / 'hai' zabdan ariphrAnta:-pratihe / inaH samAsa seH / paraneH / luci-hai kartaH mula, he hataH kula / he sAre / he vo| luci yA ti pradhAnApta grahagan / he di, he vadhu ityatra hrasvavidhAnasAgayo, bhti| putre'ha mAtuH kaco'D 20126. svapadApanatarjano mo mAtRzAbdaH putre vartate bahuprIhI tasmAt parastra kana: yAmunaTi ekAmadANe aDiti DidAdezo bhavati / ahe...putrasya prazaMsAyAM gamyamAnAvAn / he gAgAmAta / he vAtsomAta : atra patraH saMbhAvitotvArSavA ilAmamA mAtra tazravyapadezayogyatayA prayAsale / putra ili rim ? yaugAtake pase / aha iti kima ? are. ...gaamaatk| mAnuriti vima? he gArgacittaka / yA rogyAjAvimarthaH / / yo'nayanuroH / / 1 / 2 / 127: anaDu catur ityetayorukArasya ekA mantraNe zcanapsuTi para vazabda Adamo bhavati / hai agatyan / ke yahAinan / he nipaJcamaH / he aticatyaH / kArAkAraH prayogo net / bA ||zarA128|| anaDuccarokArava panapsuTi para vaH impamAdezo bhavati / baharavAhi / catvAri yulAni / janavAn / anddnaaho| anaDvAhaH / anavAhana / anddvaahii| catkAraH / pripacatvAH / priyctvaarii| pisvatvAraH / priyavatyArama 1 prityaarau| nahAna luk / / 1 / 2 / 126 janmarikhala.' [1 / 2 / 119] yasi yo hAdezo yA ca 'naH' [1 / 2195] isi nakArastha sumo dvApi ekAmadhana navataH / hai pitaH / he skheN| he udAnaH / he dupadaMza:. hai anehaH / he rAgan / he dagchin / sakhita pe ca / / 2 / 21130|| ikArantasya khizabdasya satsambandhini "asambandhiAna vA zyanansuTi pare aikArAdezaH bhavati na kaamnynne| sujaatii| sakhApaH / sAyam / skhaayau| priyamamAyo / priyasakhAyaH / tabAraH kim ? me sakhyA 1 sakhoseranarAyaH / srpau| sahoni pulAni ityapa ninA - ittvAT sATa iti nAyagAva nabhi gati tena vyavamAnAta pati / pasanAmudIti kim ? salon / saMkhyA / ..ti pratipaghAllujIha na bhavakSi ravi kulan / na caikAma57-iti kim ? he rAkhe / cakAra ekAmAge netyasya samuccayArthaH, nena jattara bhATI na kSetrAnaNe ityubhayanumatipTate / moTo - boTa / / / 2 / 139 / samaya samvandhiA ropApAna yA sanAdiyA / tRsatyavAnta Adezo bhavani na pAmavaNe / yA / koTArI'' / atiko / priyakoSTA / vaha koSTA / vAsIho 1. hasvAcana niyAirthana ka... ma / 2. he phanna / he zaba / haM aka0, m| 3. nyAdara syakAmantraNa yAH kapa, ma 1. talotram 20, ma0, ityam ka., ma. do| 5. nidhehi kA, * m0| 6. nidhehi , ma / 7. edAdA, ka0, ma / 8. parata iH kAmI yasya ka., ma. Ti0 / 5. -paMdhAdApA-ka0 mA / 10. manyasambandhini-ka., ma / 51. zanyasambandhiAna kara, ma / 12. , braTAraH, koparan , aaadhaa| atika0, ma /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ TR A ... ....... ... bha. pA. 2 sU. 112-13 bhamoghasisahitam asine pahirantara pati alama: kazma bhayati / panapsuToti kim ? koSThUn / anapIti pratiSedhAt jisa na bhayali-kRzakraoNSTyacanam / na caikA mantraNe iti kim ? he kopTo / kuzakopTani manAni ityatra nityatyAnam / hasyAT sATa iti namhaNAya prathama nami sati tena vyayadhAnAntra bhavati / jhoSTo rityUkAramanukasvA rAnudAya vacanaM pratyayAntAbhivyaktyartham , tena kroTArI ityAdI 'namastrasananta' [ 1 / 2 / 133 ] ityAdinA diirthH| ghA'cyApi ||2|13|| mopazama sAvadhini asampandhini vA pitRtIyakAyaghanAdau rAmajAdI para vA propDa pratyamAdezazA nayati / koSTA, monA / koTe koye / koSTaH, koTo kopTroH, koTyoH / kopTara, kroSTau / 4 codi kima ? kopnubhyAm / koSTabhiH / ati kim ? kopttuun| kroSTUnAm ityatra nityatyAsam bhani / yadi tapa tyavAnto nagavAcA syAt prayoganiyamo muni ilyAdezo'sti mbAdiyat / trasvaranapatRneSTa tyaSTakSatahospoTamazAnadorghaH / / 12 / 133 // sapratyayAnasya apa svam nanu le tyATu dhatu hota potu prazAsSTa ityeteSAM pa tatsambandhiAna bhanyarAmbandhiAna vA prayanATi pare tadAsazokAro dIghoM bharati nkaamnynne| -kAro / kAraH / katAram / katAro kaTasya / vditaa| vdishaarii| yditaarH| baditAran / baditArI janavA vAn / zAra:-sthApaH / svasArI / svasAraH / svatAram / svasArI / namasArI / saptAraH / nandAram / naptArI / zArInaSTAraH | neTavaram / neTArI / tvaSTAse / svaSTAraH / vAram / khaTAro / sttaarii| kssttaarH| tAran / kSattArau / hotaarii| hotAraH / hosAram / hoshaarii| govArI / gotAra: / motAram / povaaro| prsaartaarii| prakSAratAraH / prazAstAram / pratAsdArI / atisArI 1 atipAriH / tR izarthavataH pratyayasya grahaNamiti matrAdImAmadhyupatrAnA saMjJAzabdAmAM tazabdenAgrahamA , atastepA pya gupAdAnam / idameva jJApakam 'arthavagrahaNe nAnarthakasya' (grahaNam ) ityasya / avahaga vigu ? antyasya na syAt / snAdaunAmanAdezAkArasya zyana suTo viprakarSAnta bhayasi / zyanasuTa iti bimpaH pazya / phari / svasarina kAmamaNa iti kim ? he kartaH / svarAH / vizpaHpallampitaTAkAni yuvAharati tatra bhaninavyaM rAmAsaintena / ayApi na syAt nityatvAvamA praarma bhavitavyam / tamAkAraH zyAmuTIra prakRpyate / myaka rA134. sapanaguTi ere yo gavArasta sman pUgyopoM bhavati na kAmage / ydaan| dhanAni / dadhIni / mabhUni / pUgi / anuni / paNi / hata pie / rAjA / rAgAno / rAjAnaH / rAjAnam / rAjAnI / noti kim ? dRpad / ipadau / dRpadaH / giti kim ? zunagarapratyayaH / maga / sghno / sughnaH / Ama dhArayA kAraH syAt / zyanIti kim ? krmnnaa| zarmaNA / anIti pratiSedhAdiha na bhavati-karmaNi / zamaNi / na cainaH mantraNa pati kina ? he rAjan / he takSan / smahataH ||1|2|134skaaraalsy mahaNTagdasya ca yamaTinimitto yo naphArastAsmim pUrigdIpo bhavati na calAbho / zreyAsi, mahAnti mulAni / sIpi / api / zreyAn / zreyAMzoM / yAMsaH / preyasampA / mahAn / mhaantii| mahArataH / mhaantm| mahAtI / viyogAn / ati cAt / niyamahAn / atimAga / nakArAga' iti kim ? he dheya / hai mahan / manapmuTinimittathizAnAdiha na bhavatigulin / gahiro / ligaH / pAyarazI; 12 / 136 / / nna mana apanA pratyeteSAM zo parAkAra pasmina purghogdorSo bhvti| baharaNyoni, bahudhAramIna kulAni / bahumrahmANi / bahu agahANi / bahurANi / baharaMmANi / gatyeva sidimA cayana nAvevAnAmya hA hAyate ityanyatigata bharatyeya / arthayamANaM bhAga 1. Tra -5, ma / 2. - -, / 3. sanyasampandhini ., ma / 4. -Ti mitra-ma0, ma / 5. phira ka-, ma ! 6, -mitte pI ka., ma / 7. -spa ti / seneha na bhavati / daNDina, priyAmAharga. [pagI, arthamajipi in / hunnidhyasmAdava nipAtanAt kinali. ridatyanunAsika iti Idhana bhavati / brahmA adhiH pAThaH 20, ma |
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 zAkAyana vyAkaraNam [. pA. 2 sU. 134-143 pasya' (grAma ) iti lohAnI, palohAna: itpaya niyamo na bhavati / vAgminI, vAzminaH ityaya aninasthA brahaNAnyavatA'nakana ca iti bhavati / / sAcatozcarA21137|| asthityudanubandhasya huna-hana-vAryamgaH pasau garayogavA rastasgina pUrva dopI bhavatina cahAmantrI / bhavAn / somAn / etAvAn / kRtavAn / dii| vAgmI / brahmahA / pUpA / arymaa| priyagomAna / priydaayii| kAnantraNa iti kima? hai goman / hai daNDin / 'asyityukArAnabandhamApasmopAdAnAdiha na bhavati / vRhat-yahan / zata-pacan., paTan / jAjaran / innAdonAM zo niyamAvaprApta na / paso'nedhAdeH : 22:23 // anezrAderasantasya so pare yastavAhano ra do bhavati na cNkaamnn| "apsarA: 1 gupayA: gauH| sustotAH nadaH / amedhAvariti kim ? / carmadhaH / epAvaH prativAdiSTa bhavati / dUlazirasyaTecAtyaya:--sthUlazirAH / na caikAmayaNa rati kim ? he baMdhaH 1 hai muzyaH / mogavibhAgAM nityaramAbhAvArthaH |gaahaaveti nigamo vijJAyate / ice||136|| evaM yasalakA pAkA rAmacakAra Adezastahina pondI bhayasi / naacH| prAcA / dIraH / dadhIcA | madhUdhaH / gadhUcA ! kara caH / nAcA / praacii| pratIcI / prAdhmaH / prAyaH / zavArAnubandhA dina na gati / 'agninida' zannA rastadabhivmatyarthaH / anyathA hi madhura cuta nAcaSTe madhun / madhuzcI ityA rayAm / AMga: Fire ? zubhavA / gulimcA / nAmyatina tupa: // 1 // 2 // 140|| nAmi AmAdeze tisUcanuparakArAjitasya pUrvo'n dIpoM gati / zramaNAnAm / saMpatAnAn / munInAm / sAdhUnAm / pitRgAm / mAtRgAm / atima catupaNa iti kim ? piraNAm / ctum|i tasaragAn / agitsalathayaviparne pratiSedhaH / dezamapacAriti sthAnivadbhAbAda anatamapi pratiyaH / Apa iti prativana nAmi vyavadhAne'pi dIrtho zAyane 1 sAsanam / paJca.nAm / bArogAbh / apUgAra / nAbhIti vacanAhi na bhavati / yUpayAm / amaMgAm / dharmaNAm / daninAm / damAm ityA' / anakatvAlAkSaNikatvAcana bhavati / tueM ||12 / 14 / / na ityetasya nAbhi para pUrve: dodhI bhavati yA 1laNAn, nRNAm / vAgna haNamasma vidhAlpArtham / saMkhyAyA visAyAdahasyAhanchau // 1 / 21142 // saMkhyAmA vi gAya ityAbhyAM ca yAbhyAM marasya aha ityetasya kI paraM vA ahana ityayabhAdezI bhAvati / icorobhavo dvayanarata smin "pahra / "tAbaha. sApani, tAvada / vigatamI hAsyAsmin ni, mahAna, mahe / sAramahnaH sAmA hastAtman nAyAGgi, sAyAna, tAthAle / ruruvAdira mAdati kim ? mAhe / atyati kim : dvayoraloH samAhAle ahastasmin "balle : 'da vina kim ? dumaH / vyalaH / __pannogAt hannizamanyUpaM dopanya kAnzakannudannAsa~cAsudi / / / 3.43H / aTi bhAptA pravRtiH parAdInAma rAnA | pAya yasa mAsikA nAma hRdaya nizA agaka yuga dora yat zat nayA asana ityeteSAmaTi Tomina vira yA pad bannas"sad ni asan yUran don yakAn pAkana aba asAra mele jAtA / gA, yama. mii| nasA, nAsikAyA . mAlimA hrihrii| 1. azvikapa n0| 2. mAtR---rana, ka., ma. / 3. dhAH, apsarAH / 4. vijJAyara pha.5, mk| .. - nyoga yAnAdi-ka0, n0| 6. -shrii| madhudha 4.0, ma / 7. - lupyaH kara bhA0 / 8. - sugAm / papaNA---0. ma / 2. - tu anuriti canu surapi-kara, ma. 1 10. saratyA vikara, ma / 16. itihAni, sthjhe| kA0, ma | umayavikAra, trairapdamU-kaoit | 13. zAyaharadazarale kATi | 13. hA kama / 14.bahe, ma / 15, -e-0ma0 / 16. palalA , ma 17. -mAsa kA, ma / 18. sUja ka ma / 59. narana mAs hada ka0 mA /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ lA. 5 . 2 su. 144-150 samothavRttisahita nizi, nimAyAm / basnA, arAjaH / gUpA', yUpeNa / dopyA, dIpA / mA, maTA / sapanA, dA kRtA / unnA, jadAna / bhAsna, Asana | mArA / cakArAdA ityuttaratra nAnuvartate / adIti kim ? 'pada: / paa|| pAdo'padasya gyasudachiNyAdI pad // 121144 // apayazaphArasa yA dAda ityayaH, tasya gItasmin succhipyAdivajite cAnyasmin pratyaye pare pad ityamamAdazaH bhavati / dvipadI dule / paraH pazya / hipadI iyam / dvipadikAM dadhAti / maaghrpdyH| padi pato pi vipi pdH| palyA vyaapaarvivrspaan| amavasyeti kim ? dvipAyAma dvipAra / nipAmAmyati / gamunimAyAviti jana : hinAdau / dvipadaH / byAnnamandi dulAni pazya / pAdayati / vyAvasAti / vyApArale pAkaH / kyasa us / / 1 / 2 / 105 !! apadarAMzakasma avayavo yaH vAstava mAgaNyAdI gare usalyavapadezo gti| vidupaule / vidupH| vidupaa| viduSmAn / panupI le| pH| sudhA / gumAn / pada pusa / mayumaH / pamupayumnAna ! yasucchimAdAvita kim ? vidvAMsI bAMsIpisi kulAni / viddhyti| didasthati / vidrasyate / apadasmeti kim ? vidnmAm ! vidura / kapaH kim carsadamA / marane / zyo'caH ||shraa146|| aparAzarUpAnamayo mora ti janamAnasa paramamiyAdIma ityayamAdezoM bhavati / dadhIcI, madhUcI ku / madhucaH / madhUbA / gyasucchiNyAviti ki / daka bo| vakSyAmi kulAni / dadhyAti / vAcyati : dadhyAti / apadasthati kim ? dadhyabhyAn / dadhyakSa / lusanapArasahapAdiena bhavadi-sAdhvamnA zAbazyaracaterIyAM suga nAsti / pAcAraH sadiyA / udii||2|2|147|| ud ityetasmAt parasya apadasaMjakasya azyAsya guplana kArasyAcadaH pasuddhabhipyAdI pratyaye para ilAma dezo bhavati / udIcI kule / udItraH / udIcA / dhanAgaraH / gyasuda cchimArAviti kim ? udcii| sadaJcaH / ucca kulAni / udayati / zyanina / udadhyate / bhAratI vira? udagbhyAm / udaH / Tuptana kAragrahaNAt (7) sakAralya na bhavati-paJcau / upanya / zvayucanmayonAM vasyesupyaza / / 12 / 14 / / zvana 36na manana zvetabhyaH dhArayAMkAvara rathasudabhipyAdI pratyaye tupica para savayavasya vayasya upadizo bhv| ganIyA / vinAla | gujaH / zunA / atinoyam / atimUnI kule / dUnaH / yUnA / dinponiiym| atinavAnI kule / madhonaH / maghonA / IgupIti kim : zInaM mAMg2am / yojanam / mabhavanam / zaniAzAvita kim ? zyAmA / cukAnau / makavAnoM / priyazvAni 1 diyyvaadi| priyamazvAni kulAni / apasmeti kima : vabhyAm / variH / guvacidikAroccAraNaM navArAntasampratyayArtham / iha na bhavati-pavatI: ekA yuvaayaa| yubA / prAvidhima: lizizira ) pani prAzi / tatpazyanA, mAtarizyanA mAnavAgAMva gayati / dAkAraH samavidArthaH / co'jo'halyamAt || 12|14 / aparAzAvAvara ampAya:12 RELIER:muninavAdazA bhavati, na cet sanapArado halomansarAhakAra nAkArAraca para: syAt / rogam / mAH / rastA / tamAH / tpaa| basavanAdita lina ? gnnaa| maMgA: bhArarikama kamA / hA praayo| sAnA : gbagudAdhivata ? rAjAmI / gurAkAni / apa 1: - bhAm / gAbhiH / Igati ni ? rAjAnaH | maraH raavdishaa| uipayorvA // za150 || apadasatakAvayasya abhisyatemAsAnA , naceta sonzando halnagAvarI bhavati / rAjJi, raajni| tazgi, takSaNi' / nAmni, sAni / ahalkAmAthiti 5. puNaH ka0, ma / 2.Nija kA sa01 3. zibahula bhAdiSu 20, ma.Ti4, pAnapAnipachatyA:manaH pancAmAdhyayAt , 20, na. di0| 5, jyA kA, ma. tti0| 6. lapapatyada izukaNa--20, maTi / 7. papuSI bura / papuSa: 1 papupA / papuramAna , ma / 8. - hono'nda niti kA, na tti0| 9. - le| dadhIcaH, docaa| mayU-ka.maH / 10. -- , ma / 52. - zaNi dAgni zamani / sAmina / 10,mH|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNa [a. 141, 2 . 15-165 ki ? parvabhiH carmaNi / prvnnii| carmaNI / parceNa nitya prApte vikalpaH / zrAto'nADaH zlaka // 1 / 151 || AdAyamasya AkAramya guniyAdI gupi para tuma bhavati Ain balatya polAlaH / kIlAlapA / zubhaMyaH zubhayA / iji pi ? nadIH / nayAH / anAr3a iti kim ? zAlA: pazya / mAlAH pazya / gyasucchiNyAdAviti kima kIlAlapastiSThanti / kolAsAH pazya / apavasyeti kim ? kolAlapAbhavAn / phIlAlapAbhiH / zakAra uttarArthaH / atiSNAM saMkhyAnAM jazzasaH // 12 // 152 // iti pakAranakArAntAyAH saMkhyAyAH sambandhinoM jaz zas ityetasya supaH zluga nayati / kati tiSThanti / kati pazya / yati tiSThanti / tati tiSThanti / tati padaya / pada sinti / paT pazya / paJca' tiSThanti / paJca pazya / sapta / nava / daza / paramapara / paramapa / uttiyAniti kima ? prayaH, catvAraH, tavanta:, zatAni, saharUANi, ityA mosvayalAna bhavati / midaca: ero hi nAbanavaH / saMsthAnA bhiti kim ? vizvaH / raajaanH| jasmAna pati kim ? ktibhiH| pabhiH / saptabhiH / satsambandhivijJAnAdita na bhavati-priyArapastiyanti / priyamapaH pazya / niyapadAnastipyanti / priyapaJcaH pazya / aSTa auza / 2153 || aSTA ti mAtArAntaraH sanatara' : kAra logo bhavati / aSTo tiSThanti / aze pazya 1 paranASTau / usmaaro| AkArAntaparigrahagAdiha na bhavati-diyASTA(nasipThanti / priyASTaH (gaH) pazna / Nici vivasyAyonicchanti, sadasyataH siddham / yAza154|| anyayasma sambandhinaH supaH zlaga bhavati |mH| yaaniicH| paramocvaH / paragana naH / atyuccara ityA asambandhivijJAnAna bhavati / adhyayIbhAvasya // 2 / 155! amayobhAvastha sambandhimaH supaH bhavati / adhitiya / upavadhu / tamantrAMndhAdhamAnAdihana bhavati--jiyopacAdhuH / pratyupayadhuH / yogavibhAga uttarArthaH / nAtaH / / 1 / 2 / 156 // avArAtasya ancayo bhASasya gupaH ilu na bhavati / upabhena / upanAmyAm / upanbhaH / upayumbhAt / sambhAlpAm / upazumbhamyaH / upakumbhe / upagAH / ugop| asa para rim ? athirina / upayadhu / yamapaJcamyAH // 1 / 21157 || akArAnsalya anyamIbhAva samvandhinaH bharaH amiyayamAdenI bhavati 5Jca vjodiyaa| upabha tihAsa / upakumbha pazyati / upamumbha dehi / umjha svam / mapaJcamyA iti kina ? upamumnAtu / sambhAdo upAdavyayapadArthapradhAna yogarA, upAyayoM nAnAdhibhaktiyogadraSTavyaH / tRtIyAdA cA // 12 / 258 / / akArAntastra adhyayobhAvara yAyA amAdezoM kA nvti| nA apambhana / kina umsumbham / saptamyA: shaa2156|| akArAntasya adhyayIbhAvasya saptamyA Adeza vA bhavati / upakumbhe nidhezi HTER nihi| cInavibhAga usasarthaH / zyasya / / 2 / 2 / 16|| nayAga pADAyanayAnArayANA sayasamma nityamma.dezo bhavati / jamatagama / lohitagar3A bakSiA vimAnam / "gAgodApara vaa|| mamatram / sumana rAti / ekavirAti bhAradvAjam / ' visaJcArada gautamam / koSalaM ti| lagadAvataahaNAvaha na bhavati-pama / janamune / nityArathacanam / ---. ...-. ... .. - nADaH ka, ma. 1 5, yA, :, daH, yasyaH / zrAta 3--, ma / 3. - nija / yati pazya / tara ni-ka0, m0| 5. -taparigraha I--20, 20 / 5. miyA mI yeta --, ma / 6, -sau / atyucesa itya-ka0, mH| 9. ayayasambandhivijJA-kA, ma ! 1. svam, ka, mA 1. nadIbhigniIti samAsaH, kara, mdi| 10, salyA cazyazca pUrvapadArtha, itisamAsaH / samasyAyA nadI godAvayAM iti saba samAsAntaH / ka0, ma.Ti. 11. nivazad gautamam , km|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- - - ----- -- -- bha. : pA. 2 esU. 161-566 ] amopapattisahitam parasparAnyo'nyetaretarasyAM supo vA'si // 22 / 111 // 1para anya anya itaretara ityeteSAma'si striyAM namako prAjyamAnAnAM sampariNaH sutaH rathAne bhAbhitmayanAH bhvtiyaa| ige rAmyA parasparA bhojayata: / paraspara bhojayala: / AbhiH sakhabhiH parasparAM bhojyate / parasA bhojya parasmaraNa gojyate : imAH raSyaH parasparAM prayacchanti / parasparamma prayanti / ima samAvanyonyA bhAjayata: / anyocaM bhojyo / anyonyena gojyate / meM garUpI itaretarA bhojayataH / itaretara bhojayataH / narAdhA-dane kula paramArA bhojapAH; paraspara bhopayataH / anya nonayata rAja / juna 3. sAdiyA bhavati / asoti kim ? parasparamime janAH bhojayanti / anizAnye / putiitypre| dame parasparAdamaH zabdA: kabhavyatihArakatvaviyAH sarvatra puMstvopAdAnA jasmAdeva lipAtanAt parAdayaH sadiyaH kRtadvivacanAdayo viyAH: bhyatyAH // 12 / 162 // bhakAraskArAdAvakArAdau jasi zazi ca supi para akArasya kArAdezI bhavati / zramaNAbhyAm / saMyatAbhyAm / zramaNAya | saMpatAya / shrmnnaaH| taMbanAH / nmaan| saMmatAn / kA~skAniti bananAdalonisAmAnyana vacanAca dAsyAtvaM 'dhAto'nAraH zaTuka' [121155] dati zlagna bhavati / dhamaNabhityapi nityatvAt 'maMgo'ma:' [312436] dati makAro bhayati / zramaNAra, dhamaNasya ityatra jAtsyasyau sabhyara, asmabhyam ityAdI supmadasmadoH amakhalyA ityatra hAhaNAna bhvti| hahahagasya hitalya ApharIdeva suvyvcchedH| rahosi sabhyet // 1 / 2163 // sakAranakAsado aviSape osi ca yupi para akArasya ekA rAzI bhavati / ebhiH / amIbhiH (?) / zramaNebhyaH / saMyatempaH / sarveSAga / vizvadA / ghamaNa ! gaMyadae / zragapayoH / gayalayo: / smIti kim ? jummAkam ammAnam / maNAnAm / saMyatanAm / nAbhi ko munonAm ityAsa sAvakAzaH, iha paratvAdetvena bAdhyase / ais bhiso'dAzaH // 12 // 16 // akArAt paraspa supo bhisaH sthAne ainAdezo bhavati / ayazo dakArAdezo ko mayA rastadantAdakArAdidamAdezo cchasaH parasya tu na bhavati / abhaH / yataH / atigarI / zuSa iti kin ? devadatabhistA / odana missaa| supa ityanuvRttamhi azvagrahaNanirapekSamastvaM vyavarayApati / ata iti lim ? munibhiH / sAdhubhiH / sakAra: kim ? zAlAbhiH / mAlAbhiH / ayaza ti kim ? amobhiH / emiH / dakAraH kin ? kAmai: 1 vAmaH / makAra: kim ? chedaiH / bhedaiH / amuyaH ityatra sakArAnandarI nAkAra iTina bhavati / GasAsyessyenAgham / / 2 / 2 / 165 / / akArAt pareSAM is A ati e ityese pA gumA sya in zAt 8 ityete yathAkramamAdezA bhavanti / thamasya / saMyatasya / zramaNena / rAMbalena / bhramaNAt / saMsAt / dhamaNAya / saMyakSAya / atijaralena / atitaramAt / kAdityA dezAd asAdhAdeze samipAtaparibhASA nAsti / / sarvAderthasyeH smismAtsmai // 12 / 166 / / akArAntAnAM rAdhionA zaradalyAnAM sambandhinA di asi e ityetepa: supA yathAkramaM smin smAt smai ityete AmA bhavanti / asmin / snAt / rAsmi / tasmin / ismAt / tasmai / paramasarvasmin / paramasarvasmAt / paramasvaramai / sambanimAvikAnAdiha na bhavati...nisarca / pritIta priyAma / panpAya / dhyaa| atira / atirAvAMta / atisarvAta / AdmapUrvAya / ata ili ki ? bhavati / bhavataH / bhavate / utara-tamaH pratyayo tadupAdAnaM svaH bikAtyayAntaikadezAnAmihAgrahANAm / rAtame / sarvatamAt 1 sarvatamAya / garva ca / / tvat / - maaraasonysmshaaraantH| sa saarthe| samaH zabdaH sarvazabdAsAviti / iha na bhavati-same 1- yataH / anyo'yaM bhojayataH / grAmiH sAbhiranyo'nyA bhojyte| anyo-ka., mH| 2, - jayataH / anyo'nya bhojayataH / itaretarAM mojayataH itasta-kA, ma0 / 3. anyo'yaM parasparaMtaretarA kriyA vyatihAre nipAtyanta iti dvivacanaM ardhmaaniiy| kA, ma. di. 4. prAkArAdiva suvyavacchedaH, ka0, m0| 5.zAvAsa: ka0, 0 6, modana missidA ka0, maa| .. ina 0, n0| 6. pa yayAmyakadezA yA, m| 5. sarvatamam-20, ma0 /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakaTAyanavyAkaraNam [ a.1 pA, 2 sU. 16-172 deza-yapaNe ityarthaH / atha zizamanudezaH samAnA zulthAnamityarthaH / gusarAvara dakSiNatarapani yayasthAyAma / svAbhidheyApekSAvadhiniyamo ynyaaH| tAni saryAdIni nAti mAnsa |kssiaamaa gAyakAya prayogAtmayaH / svabhajJAtidhanAsvAyam / tvaM ityetaditi , jAtidhamparyAyastu bhavAna / sthAya panAti, mAta ihArthaH : svAya pilapte, dhanAyatyarthaH / antara baliyonApamAnayorapura / kahiyoga bahirbhAva bAhona vA yoge-mAnyAne uttarAyanAne ca vartamAna ilosAIdiyA bhavati, naastr| gahiyoge:pi na pri'| yasmin jantare zolAni udakAni madhye ityarthaH / atarAvAM pari rAta / gabana pAkidA pATho dutvagabhagomA nimAsa (oN nipAra ) gAyIgA gA." iii / saba jveva savAdIni zatpANi saMjhAyAM na sadoni bhavanti / so nAna vAdicA tahasana / sa bhiva usAyana aspa apilara isara uttara pratApa ra pa tadan ne meM samaM sarvAtheM / purva paraba ra dakSiNotarAparAdharApi, ya. sthAyAm / spanazAtithanAkhyAyAm / antara bhigopraapaanyorpuri| tyada jada mad apara pavana etad eka ni yugmad arana bhavaTu kin / asaMjJAyA garyAdiH / jasazizaH // 167 // dhakArAnta tAM sadInAM sambandhino jasaH sthAna mi ityayamAdezo bhvaan| / vizve / ubhaye / te / prmm| tatsambandhivijAnAdiha na bhavati--niyA: matitAH / ata itita pan? kA vizA nemArthaprathamagharamArapakatipayatayasya vA // 12 // 168 mAdInAM taya ityetatyatva yAsAna sambandhino jasa: mi ityayamAdezo bhavati vA / nege, nemAH / ardhe, thame, prabhAH / gharame, ghrmaaH| anye, alpAH / katipaya , ktipthaaH| dvitaye, hitayAH / vita, vijnyyaaH| haye, hayAH / Rya, prmaaH| parama meM, prttnenaaH| tatsambadhivijJAnAdiha na bhavati-nirgamAH / atine mAH / pratyAmAgrahamAdiha na bhavati-aryakAH / upasthitavibhAmA vijJAnAt maMjJA ca na bhavati ne nAma thie / ata iti kima nedAH striyaH / dvanddha zarA166 / / dvandUsamAse vartamAnAnAmakArAntAnAM savodhonI sambandhino jAH syAda gi ityayamAdezo bhavati bA / katarakasameM, katarakatamAH ! paramavAtarakalama, paramasatarakAlamAH / tasyambandhi vijJAna vita na bhannati / vastrAntaravasanAntaraH / pratyayAntavAdezAnAmasadisvAdhihama mAna-starakamakAH / na sarvAdiH / / 1 / 2 / 170 // "sagAsa sadiH saIdina shvti| pUrvaga rAna, pUrva pararA / AdhA rozanIya, arottarAT / "pUrvaparANAm / abharottarANAm : phatarakatamAnAm / katAkatanakAH / dakSi gauttArapUrvAgam / aparadakSiNa tarANAbha vansya nico nAyayasyeti bhAvo bhavatyeva / sarvAdisvAtipedhaH sarvAdisavAbhAvArtha / vAMvara tRtIyAyoge / / 2 / 171 // pUrva annara patto nAvAdI janacyAzena bhoga sambana gatiH / bhadhAH / sAmena pUrvAya mAsapUrvApa / saMvatsareNa aparAya saMvatsarAmarAya / pUrvIpara' zibim : aandhirH| ? mAgAta tasmai / jogagrahaNa kim ? Agamipyani devadato mAna / garbhayAM , DIHATE dUdhI vAdI / / 6 / 2 / 172 // pUrvAdayA naya sadiyaH-magArAko daNArAdA zuga ra mAyA kA bhavanti : pUrva, pUrvAH / pUrdhagA, 'pUrvA : pUlamana, pUrva / gare, paraH / parammA'parAn / bhin LLLL.. 3. yadhAsakucabhanudezaH rumA-kara, 0 / 2. -rAmadharA-ka0, ma / 3. yasmina paryana, ityAdi ka0, ma. Ti . svam kara sk|" - vAMnirmava-ka0, mA . - bena yAka, ma / 7. upakhyAne 0.0 / 8, nibhAtara ho--0.10| . antararUma banAya nagaravAyA yarthaH / antaramai vastrAya ghasyAmAnAnulAyayarthaH / anyanna / ka0, bh.ni| 10. moza: ka5, na0 / 11. asaMjJAyAga sarvAgyava-ka0, m|12. ubha, ubhayada ka0, mH| 13.na. 4.1, nema simabhaga sa-, / 15, vanpratyayAnAM cA0, mAnasa kA , mana: 17. menAH khiyaH / kAma 14 indralanAsaH, ka., bha.1 11. emAla, paharAna -30, ma0 / 20. pUSAMpAmAra ka... bha. 25. -ramika, meM |
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha, . pA. 2 sU. 173-181] amoghavRtisahisam pre| navaiti kim ? 'te / tyasmAt / pUrva iti kim ? sarye / rAgin / adAnita nira? purvasI / pUrvapAm / pUrvamaH / pUrvasyAm ityA nityatvAt pUrvameva pAT / sadiya iti kim ? unmAdAya pUrva jAgrAmaNIye 1 pUrva / pUrvAparAt / adharIttarAt / mAina pUrvA: mArApUrvAH / / tIyaM Diti // 2 / 173! / tIyapratyayAntaM zabdarUda Diti tkiAyeM pAtavye sarvAviyA bhavati / dvitIvasne, dvitIyA / dvitIyastha, dvitIyAya / tRtIyasmAta, tRtIyAt / tRtIyasyAH, tRtiiyaanaaH| dvitkA'yaM vikalpa ityagna nvti| dvitIyakAya / tRtIyakAya / pratipadovatasya tImastha grahaNam, roneha na bhavati-mukhatIyAya, mukhatIyAt / pAzvatIyAya, pAtAyAta / vidik ca ||2174|| vidigyAcI sarvAdiH sA.dA bhayati / uttarapUrvasyai, uttarapUrzaye / uttarapUrnAsAna, uttarapUrvANAm / cakAro 'dA' ityasya anukarSagArthaH, anuktasamuccayAoM na / bahuboho mAdiH / tvakapilako matApitakaH iti hoke / unsyATa yasya / / 1 / 2 / 175 avantiAnAM sarvAdonoM tatsambandhiAna yADAdau sumi pare husa-ityayamAdezI mavati / samasyA sarvasyAH / rAvasyAm / paramasarvasma / tatsambandhividhAnAdiha na bhavati-priyasa kami / atirAyapi / bharabharAtarArthan / ___sAmAmaH / / 2 / 176: avantiAna saudIna sambandhita kAma:-pAThIbahuvacanasya syAne sAm-- ityayamAdezo bhavati / sarvapAna / sarvAsAm / teSAm / tAsAm / paramasarveSAm / paramasavAsAm / sarasambandhi vizAnAdiha na bhavati-niyasa gAm / atisAmAn / asyeti kim ? gavatAm / bhakonAm / saTAgAmagi prApnoti nAvacanam / yuSmadasmabhyAmAkam // 2177 // yupmadasmad ihapeTa:bhyA darasyA''da: pAThIvanasamasya utsanyaniyana anyasambandhinI vA sthAna AkabhityayamAdezoM bhavati / yuSmAkam / asmAkam / priyayuSmAyAga / priyAsmAkam / AkamitrAkAro 'pyantarArthaH / suSmAnAcakSANAnAm supmAkam / asmAnam / usazasabhyaso'znAbhyam // 12 // 17 // yuSmadasmaddhacAmatarapA tatsamyasvinAmanya sambandhinAM yA Gam zag yas darapateSAM supAmara nakAraH abhgha thAkramama:dezA bhavanti / tava / mama / atikSya / ati gam / yuSmAn / almAn / priyamuSmAn / priyAsmAn / yujmanthan / asmabhyam / priyayupmabhyan / priyAsmabhyam / nsacaturthIbahuvacanammAbhyanAdezaH / paJcamIbahuvacasya tubhyo'soditi vakSyate / kazita zakAraH taryAdezArtha: asanhAdaca / bhyo'so'd // 176 // gumasmadbhayAnuttararaca tasAmyagdhionyAyAdhino bhA "aAhilasya basaH paJcamIyaharavanaspa arAzca paJcadhezvacanasya adityayamAdeza bhavati / svad / nad / mallida / ati mada / yurapada | astiSpara / jatyasmad / sudAra doso gAga gryaar| khemuSTo'm // 12 // 180 gumAsadapaH parasya sambandhino'nsasambandhino bAu ramena suTazca sUpaH zAna aniraparamAdezo mayati / tubhyan / mahyam / atitubhyam / mastimahAm ! tvm| maham / visthA / ityaham / guvAm / AvAm : ati yuvAm / atyAmaH / yUpam / pacam / atiyudham / pratiyA / svAn / gAn / astitvAm / atigAm / vAm / AvAm / aliyudhAm / zatyAsAm / aTa ili kima: svayA / mayA / 2 / 182 // bArAtobhadasmadostatsambandinyamabandhini vA suniparelAyati / mumabhyam / jasmabhyam / asiyuSmamam / atyammanyam / svad / mad / atitvada / atimad / yuSmAH / asman / pa, asmAt , jyariman , ka, m0| 2. sa, sarvasmAt , sarva-mA. na. 3. prAmotItika0, bh.| 4. dolagini ga, zrIzca ka0, mtti| 5. -kam / yatiyuSmAyAm / yatyasmAkam , ka0, m0|1. yanAthakA, m0| 7. anyathA yupAkama lAmiti syAt, ka., ma. Ti. / 8. assahacAratasya /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [a..pA. 2 sU. 182-186 atiyuSmad / atyasmad / yuSmAkam / asmAkam / atimuSmAkam / atyasmAkam / lumaliGge yugadasmayI iti striyAmAda (i) na bhavati / sagnipAtalakSaNoM vidhiranimitta tadidhAtasthati yA 1 doriti kim / gorattarI paJcamyAca catuthyAzca paSThI-prathamayorapi / yAmyadvivacanAnyatra tepu lopo vidhIyate / ghA // 1 // 2 // 182 // bhakArAnlayopuSmadasmadaHstatsambandhinyanyasambandhiAna thA supi para pA lugamavati / yunAnAcAHNebhyo yuSmammam, thupampam / asmabhyam, arubhyam / yuSmad, gupad / asmad, jasad / yupamAjham, supAvam / asmAyAm, asAmAm / zramauddhalyAH // 12 // 183|| yuSmadasmadostasambandhiyantrasambandhiAna vA ami dvitIyakavacane -okArayoH-halAdI ca supi para AkArAdezo bhavati / tvAm / mAga / atitvAm / asimAm / yuvAm / bhASAm / atiyuyAm / atyAdhAm / yuSmAn / asnAn / atisuSmAn / atyahamAl / cudhAmmAm / bhAvAbhyAm / atiyuvAbhyAm / atyAdhAbhyAm / yussmaabhiH| asmaabhiH| atiyupmAH / atyasmAbhiH / shussmaasu| aramAya / atigumAsu / tyasmAm / amauddhalati kina ?tyan / ahana / tvad / mad / yosiyaH // 14 // yuSmadasmadostarasambanibanAsambandha thA izA om ityetepu tumsu parata: yakArAdezo bhavati / svayi / mayi / svyaa| mayA / yabamoH / aavyoH| priyarayi / prinamapi / privrpi| nimAra giyuSmari / priyAmAdi / yosohi kim ? susmAkam / asmAkam / yugapajAdo caumH| mantasya yuvAvI dvayoH // 15 // dvitvavikSiNTe'veM vartamAnayopadasmadormayA: rAvasAno yogyayayastasya tatsamyanidhanyanyasabhyandini vA supi para yathArahasya yama Aya ityelA dezau bhavataH / yuvAm / AdAm / vAmyAm / AvAmyAm / yudayoH / AvayoH / AtatAntau pubAmatiyuvAn / atikSAntAyAmAm) atyAvAn / atimAntaM yudAnatiyuvAm / ( atikrAntabhAvAna ) atyAvAga / atikrAntau yuvAmanivAn / (atikAntAvAyAm asyAyoM pazyati / ati mugAn / bhatmAghAn / bhaliyunayaH / bAramAtramA / ligavAyAm / atyAdhAbhyAm / atiyuvAbhiH / matvAcAbhiH / ati yuvAbhyAm / atyAnmAm / atiyusman / makavayam / matiyuvat / atyAdhat / aziyuvAmpAn / atyAvA myAm / atiyucat / ayAvat / aliayoH / atyAkyo / ati nuvAkam / atyAvAkam / atibapi / asthAyapi : atizudayoH / atyaavko| atiyubAnu / atyAcAm / sujaDeDa erasthAtpAhAdayaH / gantaspati vin ? yadizo mA bhUt / gupyoH / AcayaH / sucanAgAn / bikAbhyAm / yoriti kim ? gumAn / aramAna / ekAbhiH / asmAbhiH / gupsamyag / paramamyA / gupta / asmat / mumAga- 1 aragAvam / mukhamAnu / asatAm / burAmamadvizeSaNakim ? mAnasilAntI atimAn / atyaamaag| amAyaNAbhyAm / alamAm / adibuniyoH| zaramAmayoH / madana ni:sapanaH / asmaraputraH / gumAyau yam / aspoyam / tyamA pratyayottarapade caikasmin // 3 / 2 / 186 // ekaravi zipTethe vartamAna yuSmadasmadobhai kArAvasAno yozya vAstasya tatsambanidhanyabasAyagvini yA suni gare tyAMtarasadanozca parataH thArAhulyaM tva ne itvajJAyAdezo nayataH / tvAm / maa| tvayA / myaa| tvad / na / svni| mayi / anizAntaramA maniyAna / akSikAjo mAna adimAm / nAtikAntakam ( atiHcAna ) / (azikalaM mAga) simAm / anivAsI svArItyA / ( astriyo gAm ) atimA pani / azilAn / asinA / AzirayayA / atipadA / atitvAbhyAm / ajimaayaa| yaatittvaabhiH| timaaniH| alilyAmsAga / * 1. yugapacAdI yogAH ka., yugapavAdA yogI ma0, lupapa yAdI yogo ma ! 2. prati yu-bh| 3. -kAnI atiyusmAtra, tyasmAda ma0, k0| 5.-kAnta trA-ma /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. . pA. 2 su. 187-193] amoghasisahitam bhatinaH tinummA ! abhibhaH / atityabhyam / atigamyam / asti / pratimada / vizvamyAga / atimAyAm / atitvad / atimad / atitvayoH / atimyoH| atityAkam / atibhAkam / atitvdi| atimpi| atityayoH / atimayoH / asatyAga / atimAsu / svadIyaH / mdiiyH| tvadyati / mdyti| tvadati / madayati / tvatkRtam / makRtam / svastadhAmaH / matpradhAnaH / badvittam / mahita / tvaccittam / maccittam / vatyaH / matpunaH / pratyayottarapade ceti kim ? adhiyuSmad 1 adhyaramada / soti po ma ityAguttarArthamanusate / pratyayottarAdagrahaNAdAtaraGgAnani vidona bahiraGgA ilambAdhate / lena gomAsyate / gopaniya ityAdI namAdinaM bhavati / ekasminniti kim ? yupmAsam / asmAkam / yupapadasmAdidopaNAdiha na bhavati muSmAnatikAntamatiyuSmAm / ( asmAnatikAratam ) atyasmAm / zatiyupmanA / anyasmayA / atiyuSmad / atramad / atiyugmami / atyAmayi / mantasyeti kim ? rAvadizo mA bhUn / svAhI sau // 12 // 18 // supmadasmadostarasambandhiyatyasambandhigi yA . sau pare yathArAyaM tva saha ityetAvadezI bhavataH / tvam / aham 1 atikrAntaslyAmatitvam / ( atikrAnto maHm ) atyaham / sikAntI yuyAnatitvam / (ativAsAyAvAm) atyaham / simAntI yuSmAnatiravam / ativAntAvasmAn atyaham / sAviti kim ? zuSmAbhiH / asmAbhiH / yuSmAsu / asmAsu / tyatrako marapuraka ityatra 'ilacIgemara' eti niyamAna bhavati / yI jasi za25|| suptadasmadosTattambadhityanyatantragdhini yA jasi para patharAilayaM ya-vaya-ityetAvAdezau bhanataH / yUram / dayam / triyastvamegA priyayayam / ( priyojaname pAte)zyiyayam / priyo yuvAmeSAM te priya yUpam / (priyAyAvAmaSA te ) priyavayam / priyA pUdhapA ro zrimAyam / ( priyA kyamepale ) priyayam / pIyi / / 211 / yuSmadasmadostatsambandhizyampasambandhi ni yA ithi pare yathAtalya tumba maya ityetAbAdezo mytH| subhyam / mahyam / piyaratvaM casya tadane niytujym| (triyo'haM yasya tasmai ) niyamahyam / triyo cuyAM yasya tasmai nigratupram (priyAvAvAM yasma tasmai ) priyanahyam / priyApyaM yasya tasmai priyatubhyam / ( priyA vayaM yasya dasne ) niyamahyam / tavamamau isi ||12|10|| zubhamadasmadostarasambandhinyanyasambandhini vA iti pare yathAkrama tava maga ityetAvAdezau bhavataH / tava / mama / viyanatvaM yasya tasya niyatava / ( priyAhaM yasya tasya ) priyanana / priyo yuvAM yasya tasya niyatava / ( priyAyAvAM yatya tasma) triyamama / prithA yUyaM yasya tasya priyAva / (priyA vayaM yasya tasya ) cimm| padAdvAkyasya vasnasI yugvibhakto // 321261 // tiDA vAkyanityukTalakSANaM vAkyam / dvitIyA udhoM paSThI ca yuvibhaktiH / bApAcayapat padAparayosnadvArapasya vAkyatra somavAyuvi bhavatyantaya: mAsaha bagnas ityezApAdezoM gavataH / dhau vo rAtu / dharmoM no rakSatu / zIla bodhaH / dolamA dIyate / zolaM yaH svaar| zIlaM naH svam / madAdidi kim ? suSmAn dharmo rakSA / asmAn ghI mata / vAcyasyeti kim ? odana pacadaramA bhvissyti| asmAkaM bhvigynti| vAzya iti vaktavya bAzyatyati yo padAvayavayomI bhUditi iti padapAdhyAyo tRte / ityasmAdhyAyI vt| iti cupamA pani / ityasmA gazyanti / musyimavariti kin ? bhAAne sUrya viSTata / zole vayam / vibhayitagrahaNaM gupha sura vyavAsArthan / jJAne yuvAM tiSTatam / zole khAnAm / bAMnAcau dvitve // 1912 // vAyapasyAvayavAt pazAtparayostadApayasvAvayayamoyuSmadasmavisyadhipaye mugmimAtyavAdoryavAsaye vAMgAztyeitApAdevI gavataH | dho vAM rakSatu / bama no radAna / cholaMyAM doyate / zIla nI dIyate / zIlaM yA svam : zolaMnI svam / temayAcekatve // 2 // 21163 // vAmasyAvayavAt padAtparamosTavAkyasyaidAvayavayovunadasnadorekAya ++ 5. satisthabhyam , atimannam iti ka0 ma. ityatra nAsti / 2. -yasararUyaM taya ka0, ma /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanacyAkaraNam [bha, . pA. 2 sU. 194-159 viSaye yabipantayothAsayaM te me ityetaavaadeshobhytH| dIlaM te dIyate / zaula me doyate / zIlaM te svam / zIlaM meM svam / svAmI dvitIyAyAH // 24 // vAkyAvayavAtparayohatAjayasvayacayocapradAvitIyakavacanAnsayodhAsasya tvA mAistAvAdezI madataH / zrIlaM svA rAtu / zIla mA rakSatu / nevAmanvyaM pUrvam // 112 / 165 // padAmanyate zambodhyate tatpadaM duSmadasmadbhyAM pUrva neva na bhavazoka, dya nAgavadbhavatItyarthaH / avidyamAnatvaM prayojanaM vssaadybhaavaadi| devadatta yupmAna rakSala marmaH / devadata asmAnakSatu dhanaH / devadatta gumabhyaM hIsaM dIyate / devadatta asmabhyaM zole dIyate / devadatta yupmA zIlaM svam / devadattAsmAkaM zolaM svA / devadatta yuvA rakSatu dhrmH| devadata AvAM rakSatAH / davAisa zubhyaM zIla dii| devadatta mAM zIlaM dIyate / devarA tvAM rakSatu dhanaH / devadatta mAM rakSatu dhrmH| grahaNavaNArtham 1 Amandamiti kim ? dhamoM vo rakSatu / dharmo mo rakSatu / pUrvamiti kim ? mayA tatsarvasAdhyA yugamaHka munipuGgavAH / rAdvatve'napAdAcoriti niSedho na syAt / pUrvasyaHvimAnabajhAyo vyavahitasyApyavizyamAnaya dAvArthaH / anyathA hinAmanyAdityavoccada / tena dhoko'yo rAtu / devadatta dhamo mo'dhI rakSana-izvadha padAt thamAyA veti vikalpo na bhavati / jasvizeSyaM yA''mantaye // 2 // 16 // tadatadviSaya vizeSyaM tapa yatrachedakaM vizeSaNam / jatanta mAga padaM vidIyaM duSmadasmadrayAM pUrva sahizeSaNe Apa pare vicanAmabadbhavati vA / netyaspApavAdaH / devA: zarayA duhamAnayo zaraNa pryo| devAH zaraNyA gho'tho zaraNaM prapadye / devAH zaraNyA asmAnako rakSata / devAH zaraNyA no'tho rakSata / siti kim ? sAdho suvihita bautho zaraNa prapadye / sAdho suvihita mo'yo dAraNaM prapadye / sAdhI sudihita no'yo rakSata / pizeyamiti jina :zaraNyAH sAdhavo yuSmAn zaraNaM prapadye / zaraNAH sAyavo mAna rakSaka / acAna upAdhyAya duSmAnanasyAmi AcAryA upAdhyAmA asmAkazata / Amamaiti kim ? devA sujana zaraNyAH dAraNaM prapadye / sAthaH zaramA yo suvihitA bhavata / adhyAdeze vikramArtha vacanam / na // 6 // 2 // 17 // nAmamA vize'yaM yuSmadasmadbhayA pUrvabhaHmanyanadehizeSaNe pare ga nevAvicanAnapA gavati / zAbhU suvihitI vAM zaraNaM prg| sAlo guvihita yA maaraa| prnaa| sA guhinI no rakSatam / sAdhI suvihita kA rakSA / . pAdAdyo zaEE]] upataparimANamAtrAkSarapiNDaH pAdaH / padAravAIjasmadIyaMdavataM vanarAAdi ItA darzanaM tadarthadhAtubhiH saha ( uparitanasbila mAranAmasI grAmaH-agopravRti tAtulla ke cutaH sa ca citAmaNyAkhyagrayAjudbhuta saMgaholaratapAsyAdisuna yorga navati / ) __vIro vizvezvaro devo yuSmAkaM kula devatA / sa pudha nAyI bhAvAnasmArka pApanAzanaH / / manasokSArthaH // 1 / 2 / 166 // padAgaramomadatmadIyaduno bAnasAdi na bhavati / tA cet, IkSA manasi manoviSayA gvti| nomAna samayAgataH / jano'smAn manISayAgataH / janastyAmaTane / janA pAsapAte / jAyarA voyamAnamAlAsAgarAH / i mA dIyagAnagAlogayAgataH / janarAya vArmamAlo. 1. mayatat sa-2, ma0 / 2. munipujavA ityarUpAdakadazamyAsaDarave sampUrNa pAdAnAvA ke, ma. ttik| 3. - ti pratidha kara, ma01 5. idaM vAkya pha. ma. svatra nAsti / 5. -vyapade--- ka0, ma 6. --hinA yAM ka0, / 7. - yarata sAdi tamAdAdibhUnayona bhavati 'bAra vizvezvaro yo yusmAkaM kuladevatA / sa evaM nAtho bhagavAn asmAkaM pApanAzanaH // ' padAvariti dvivacanaM yuSmadasmadamisambandhAryam / pAdAdAviti yudhyamAne -sAmAdhyamabAbhisambaddhane / mnmkssaarthH| IkSA darzana tadarthaMdhAnubhiH saha vaddyavAkyaM tasya padAtyasya yuSmadasmadoryaduta yAsAdi na bhavati / sA ghedIkSaH / ma.18. vicArya kara, maTi |
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavatitam cayati / jano mama kAryamAla vayati / manasa:ti kina ? jano ghaH pazmati 1 jano naH pazyati / ikSapetyarthaH / dhAriza kim ? janobo manyate / jato no manyate / ca vA'ha haidha yukta / / 1 / 2 / 200|| pa yA aha hai eva ityetayoga sambadha padAraya suSmayasmadoryavuvataM vasnasAdi tanna bhavati / jano yudhamAzca pazyati / janosmopaca pacati / jano mAna yA pazyati / jano'smAn vA pazyazi | janado yuSmAnaha pazyati / jano'smAnaha pazyati / jalo yuSmAn ha pazyati / jano'smAn ha paramati / jano yAmAneva pazyati 1 jano'smAneva pazmati / zAnaM mayaM ca dIyate / zAnamasmabhyaM ca diiyte| pIlaMyummAkaM ca stham / zIlamasmAkaM ca svam / jano yuvA ca pazyati / jana AvAM ca pazyati / janassyAM ca pazyati / jano mAM ca pazyati / mogagrahaNa kim ? jJAnaM ca kolaM ca yaH svam / jJAnaM ca zolaM ca naH svam / nityamanyAdeza rA22011 mathitAnukathanamanvAdezaH / senAnthena yA zabdena pAsyacit kimiyata pratipAdayituM kathitasya prativAdyAndarapralipAdanAya tena dvitIyaM kathanaM tasmin vipaye padAparayoryuSmadasmadInaMduktaM yasnasAdi nityaM bhavati / sUyaM vinItAspado gurako maanynti| vayaM vinItAttanno gurako mAnamanti / yuvA pIlabarIlA gurayo mArayanti / AyA solayantI tanno gurayo mAna yanti / aSo dhAgA zramaNarate zAna dIyate / adhI kSamA thagaNa meM jJAnaM dIyate / panavAMstthamayo tyA loko maanmti| dhanavAnahamI' mA loko mAnapati / annAdeze nityavacanAdanyatra vikalpaH / dharmo vo rakSatu | dharmoM yuSmAn rksstu| dharmo no rakSatu / dharmo'smAnakSat / dharmoM vAM rakSatu / ghoM yuvAM rakSatu / dharmo nau rakSanu / dharma mAyA rakSatu / dharmaste svam / dharmastaya svam / dhamoM meM syam / bharmo mama svam / dharmastvA rakSatu / dharmastrI rasAtu / dharmoM bhA rakSatu / dharmo mo rakSatu / padAtprathamAyA ghA ||22202 // padAparaM yatprathamAntaM padaM tasmAtArayoryusmadasmadoranyAdeze yaduva manasAdi tadvA bhavati / yUyaM yinItAstadgurako bonAnayanti / tadgurayo yupamAn mAnayanti / vayaM vinItAstadaguravo no mAnamanti / tadguravo'snAna mAnayanti / yubA suzolI tadguravo vA maanynti| sadagurabo yuvA yAnayanti / bhAvAM esolo sadgurako namAnayanti / tadguravo AvAM mAnayanti / atho kSamA dhamaNAste jJAnaM prasaJchanti / atho kSamA zramaNAstubhyaM jJAnaM pramacchanti / agho kSamA zramaNA meM jJAna prayacchanti / atho kSamA zramagAmI jJAna prayacchanti / ghanAstvaM tallokasvA mAnayati / tallokastvAM mAnayahi / dhanavAnaha talloko mA mAnayati / talloko nA mAnayati / pUrveNa nitye praapteshymaarmbhH| tyadAM dvitIyA TosyenadetadaH || 1203 // etadityetasA tmadAdInAM sambandhiAna visIyAlA TAmAmosi ya supi pare anvAdeza enadityanAdezo bhavati / UdhIta matamam / artha enda cyA caDdayam / etakAvazyamabhyAga / atho ena yathAkrama suutrm| suzIlo eto : atho eno gurako maanynti| susthitAH suparAkrAntA eho devA appathI enAnnamaskurvanti / etena raabhiriitaa| athoM enena aharapradhorAm / etayoH zobhanaM holamayo enayomaratI yaskotiH / enacchitaka ityaba asnigArapAdvA'pedara vikSAne dhamadAharana / tyadAmiti kim ? etadasya pAnam / anyaHdeza iti kina ?. devadattanadhyApaya etaM nurustam / na pshcaatyaaynmaatrmnyaadeshH| 1. - vayoga ka0, maH | 2, -matastvA ka0, ma / 3. - matI mA ka0, ma / 1. - kamAvazyakam-kara, bh0| 5. 'etaM puruSa tihata baMdityantAt pUrvo'ka, ityApratyayaH, ka, ma. Ti. / 6. -yA prathA-pRzyenAnagarabanti pha0, ma | 7, -kim ? pAda saMgRhANa, sabhI pAdamadhyApaya / samjA na syadAdiH / suvizeSaNaM kim ? e saMgRkSANa / priyaitadamadhyApaya / dvitIyAdI sIti kina ? etarI sunaM dehi / abhI tasmai anuyogamati dedi / etAbhyAM rAtrirapItA, atho gutAbhyAmaharaNyadhItam / abhyudayaniHzreyasaprapA prjnyaapnaa| yathI esaya namo bhagavatya / ete nadhAvinI vinItAH / atho pate zAsraya pAtram / zranvAdeza iti kim ! 20 m0|
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 zAkaTAyanaNyAkaraNam sa.15.2 sU. 204-212 idamaH 11122204|| idam ityetasya yadAdInAM sambaniranirasoyAyAM TAsAmosi ca su pare anvAdeze enadityayamAdezo bhavati / adhotamida suutrm| adho ena no mAcavan / imamAvazyakamadhyApaya atho enaM yayAkrama dham / sushiilaavimo| ayo enau gurayo mAnayanti / susthitAH saparAkAntaH ime atho dayA apyanAmnAsyanti / anena rAvidhItA apo enenAharaNyadhItama / anayoH zobhanaM zolam / abhI elayomahatI yazaskItiH / yogavibhAga uttraardhH| smye 'za ||2 / 2 / 205|| idamaH sakAra-bhakAra-yakArAdikaH tvadAdirAmvandhini supi pare anyAdeze bhara.tyayamAdezoM bhavati / zaikSakoyAmadhyeta atho'sma sApa dIratA sUtram / zaikSaNikAvadhya jArI bhayo AnyAM sAdhu doyatA sUtram / bAlika'yaka pacate atho'sya doyatAM modakaH / smya iti kim ? ime imake / sau paravAnamatyAdi bhavAMza anyAdai vidhiH supta prakRti vizeSya vidhIyata iti paramai paramamaM paramemakarama ityenadAdina bhavati / kAraH savadizArthaH / sakArArtha vacanam / / akaH // 12 / 206 // idamaH kakArarahitaspa sakAra-bhakAra-pakArAdita syAdi sambandhiAna supipare ara ityayamAdezo bhavati / asmai / asmAta / asya / epAm / AsAm / asmin / 15 / An / AbhyAbhiH / jAbhiH / endaH 1 AbhyaH / asya / asyAH / asyAm / akaiti kim? hamakArama, imakAnyAm / idamaMtra jApaka tanmadhyAtitaratagrahaNena rahate iti tena yo ma ityAdi rA.kopi bhavati / tvadAdirAmbavini vijJAnAdiha na bhavati / zivadaMsupriye daMbhyAm / atIdaMsuatonyAma / iha tu bhayati ppg| paramAbhyAm / paramAraya / te neti pratiSedhozApayati pUrvottarapadayostArakArya bhavati na rAjAdeza iti| TosthanaH // 1 / 2 / 207|| idamaH sakArarahitasya tyadAdi g2ambandhini TAva pane oNsi pa supi para ana ityayamAdezo bhavati / anena / anayA / anamoH / paramAnena / sAnA paramAnayoH / tyadAdisambandhivijJAnAni bhavati / priyaMbanA / atIdamA / aka iti kim ? igA / isamAyoH / domaH ||1|2|20|sudhaati vartate / idamaH tyavAdisambandhiAna supara kArA nakArAdezI bhavati / imeM / ima: / iman / imAn / imako / prmemo| tvadAdisamdhidhijJAnAdiyA bhvti| priyNdnii| atiidmH| sau // 2 // 206 // yadAdittambandhini so prayamakayatA pare makArAdezo bhavati / atvApavAdaH / aman / paramAyam / iyam / parameyam / sAviti kim ? inI / ibhe / / puMsIdo'y // 1 / 2 / 210!! puMsi vartamAnasyedamaH tyAdisambandhina so pare idra pasya sam ityavamAdezo bhvti| syo'pavAdaH / ayam / paramAyam / devadattaH / etIti kina ? ivaM strii| ida iti For ? rAvasya syAt / sAviti kim ? imo| ime / tyadAdisambandhi vijJAnAdiha na bhavati / priyedamatI devdttH| idyaya // 1 // 2 // 211 // dadAdinyanidhani nau pare yUpasya 6 yAmAgo gati / iyag garageyaM strI / pArizamAna striyaasmaadeshH| na tu niyavAra prathama medhAvati / idaM mANDam / / ostu TunacAdaso'noH // // 2 / 22 / / anukArarayAgarAH para kArAdezI bhayahi / atyaH pacAyaH / tasya ca somayati / aso asano gumAn / he aso ko sin / zI karAnI kii| kasA he atako an / manoriti yim ? bhayukaH / nAditi kim ? adaH / an / tAragI apanan / harayAyoga stu / strI jisyATa: / dADaH / dayAsa nilayAyasugaH, ityetatkAnivRtta / torIkA re hi pAni parayANi syuH / 1. -nyAm / imakarabha / ida-kA,na / 2. -dhivijJAka0, ma / 3, bharatu kana, ma0 / 1. tandrati ( tendreti ) ka0, mH| 5. anya-prAcAryAH he alau, he asakI-nyAsantraNamicchanti / apare macchanti / tathA coka rUpa sanddhI kecidevaprakArANAM sarvanAnnAnAmantra ( nAstIti manyante / ka0, nadika
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 pA. 2 sU, 233-222 agodhavRtisahitam 63 cAko'syoH // 1 / 2 / 213 // adaso yo tasyAkArasya sau pare jalAdezo bhavati vA amukaH / vAkI he akaH / he aruko daH ||112/224 // dadakArarUpa hau pare rAkArAdezo bhavati bhayo ko amuH / adarA iti ki ? sase sA to'STAnAm // 2122245 // syAnAmadAna ukArasya dAviti bhI pare kA dekho azruti / smaH / syA syaH parasya saH eva 1 mAmiti kiM ? bhavati samiti hi sadyo I pritddevdttH|| taso nAt || 1/2/216. pati bhArA Aramya kamitya ikAre samAna rUpa gataH / trayasyaH | tyo yaH / te ye / ime akSama ete / ekaH / dve / tyo parama | vittAvina bharata yAdI aSTanAniti kim ? bhavAn / kimaH kaH ||12/227 // kimityetasya tyavAdisambandhini sugi satyamAzI bhavati kathA kA thA so ko ke parako dA vijJAnAdiha na bhavati---kimo atinila ceti kim ? kim kim / nityAt prathamameva I L puniitH| bhayam / bheDapoDavU // 112 // 218 // makArAdI (bA) ityayamAdezo bhavati / asyadbhiH adriH bha iti kim ? ASTha apAm ansu sunIti ki ? vASNa AA || 1 2 296 // tasya samyaminiammarAmyA pareko vA bhavati ziSTAbhyaH adamya STaSTabhupriyA niSTA trivATI, viSaSTAnIpriyASTabhiH pAri niS kityAyanamityAgAmAthiko rAyaH smi ||1|2220 // pa apaH pazya / raM tatsambandhinyarAgya nirAkArAdI bharAva pipare Adeza rAmrAbhiH yamparA eka vikRtasyAganyasyati rAbhyAM kumpAm asti kim ? rAyo rAmaH ti tricatuH striyAM ti ||12222 // nA stamba sthiti vA pare yadAruSyaM disu catu ityetAvAdezau bhavataH / tiSThati / tinaH pazyanti / navamasti vidhiH siddhaM L de ? bhavati priyatiguNI viDayAdI rAjana bItiprati gamaH zubhAH triniTi ki ? yaH catvAraH priyAyAH priyi pricarakhArItyayaM sthAna nitina bhavati / ti kim ? yA vigii| ziSyaH / iti sunidina romo 'cyuH || 12222 // TikArAma dala I pA bajAdo ni parerAdezo bhavati visaH tiSThanti vikhaH patyanti ca tiSThanti c| Agatam / yasvamprati nikRnamoyaevAbhiyo kim ? priya / ? pasaH sA saphaH ma0 / 2. paramasaH ka0 bha0 3 2. dAna ka 4. vo'nanu ma0 / 5 cima iti ka0 bha0 36 priyatrikA kara, ma0 / 1 ma0 /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNa [bha. pA. 3 sU.2 titRbhiH / catasRbhiH / riti kim ? sisucatatrotsavAdo mA bhUt / asyagirayAdera samApavAdo nAmA tu bAdhyate nAmpati catuSda iti pratiSedhAt / tigRNAm / cataruNAm / yoTi nIco bA // 11223|| tim caitasa ityatayA ena rAniyoH asArasya agasambandhiH eo auTi cAdI subhi pare raMkAdezo bhavati vA priyatili / bicantri / niytisri| vicata priytilau| priyctii| priyatisarI / priyavatasarI ! priyahitaH / priyavatantra: / priyatisaraH / priyacatasaraH / priyatirUm / priyavatamam / birAtitaram / niscatarAram / upauToti kim ? bhiratisaH svam / vimadatanaH svam / noca iti kim ? ti: / zatarUH / paramatiyaH / paramaJcadasaH / catAryAdhuvAttanipAta ivicatarAdeze vinitina pAnuka rhe| anapa iti kim ? priyatisRSI / siyana nlgo| mitisa Ni / priyavatamaNi / ati bim ? nitina kulaM pazya / iti zrutaphevanidezIyAcAryazAkaTAyanAtau zabdAnuzAsane amopavRttI prathamA dhyAyasya dvitIyaH pAdaH sagAtaH / [ tRtIyaH pAda: kroSTura 1 / 31 / / striyAmiti vartate / moTuzabdasya striyAM pataMkAraya mArAdezo bhavati / kopTro" / kroSTraghA / kopTrobhyAn / koSTroniH / kropTrobharitaH / paJcabhiH propTrobhiH prAta: paJcakotrA bhI ravaH / paJcakroSTugu kroSTro:oSTammA" cetyulo dUdhabhAve pannobhI rathairiti kropvatineMgeMtI phopTrAra ityucyate dara pati saddhita iti pumbhAbo na bhavati / pAcakra prArau rathI, paJcakopTAraH rathAH ityatrairadezabhara bikRtasyAnanyasyAt kroSTubhAvaH / gurUpottamasyAnA'patye'NinaH pya // 1 // 3 // 2 // amA gaye jima yo vihisAyaginI pratyo tadantazabdarUpasya gurUpottamalya ppaDAdezoM bhavati / uttamazabdo kutpannastrimadInAmantyamAha tasya samIpapottamam / guru upottama yasya tadgurubhottamam / agiantaM karo pagandherapatra strI kArIpagandhyA / kaumudagandhyA / devadattyA / jaina dattyA / vArAhyA / vAlakyA / audanethyA / auDulonyA / zAsalomyA / DivAgirebAdezo musarahagAra-guroruSottamAt'-anekahallyavadhAne'pi pyaH / anyathA yena nAvyavadhAnaM tena vyavahiteprItyekaharubyavadhAna evaM syAt / dIgharahaNametra bhiveta / gottamasTeti jima ? auSagavI / kApaTavI / dAkSo / plAkSo / anArpa iti kim ? vAsiSThI / ghedavAmitro 1 apatya iti kima ? ahicchatre jAtA ahicchatrI vAnyakubjI / aNi ijikim ? mArtA bhAjI vidAdyaba / spiyAmiti kim ? . daspAra ma. Ti.| -payasyAt pha0 ttik| 2. dhanuSTa ka0, ma / 3. pIka., bha. 4. cAjAdau ma / 5. gharAsambha-kama | ana pacAtya vartamAne nugvadAyapale sthAniya dAbena raMphaH syAt / ka, ma. di / 7. pazya / sU 683 ka0, 2018. -amarUdhyA -ka0, ma0 | . iyamaya midaminiyegu mamihirathaSu gapani lokaraya svI_gapuMsakAni prAMcyante sAnilokana || na puna:--stanakezavatI strI svAlomazaH puruSaH smRtH| ubhayorantaraM yajJa tadabhAye napuMsakamityasya prAyikatvAditi mahopAdhyAya - varddhamAnaH ka., ma0Ti / 10, -kAra zrAdezo ka0, n0| 5.. koTiH k0| 12, -yA kroSTraya ko-ka0ma0 / 13. - rathepu ko-ma0 / 55. koSTa iyacca yuno ka0ma0 / 15.vAcyAniti pitvam ka0, mttiN| 16, -dezavikR--ma0 | 17. -vasya sh-m0|18. vopamAnAditi-dRt karIpagandhiH pazcAt aTa chu sApatye yA prata itriti iJ vA tayoddhayorapi DAdeza: ubhayatrApIdamebodAharaNam kA kaTi, mahAdeza:-ubhayatrApyekame (vacAraNam ) gharedAraNam , m0ttii0|19. yAsakyA ka0, ma0 / 20. gotre yaasaadibhyH-isti| satrAcArIti na luka / kama | 21. gurohattamAta ka. ma. / 22. ziyAnyandhakavRSNikurubhyo'patye'Na , ka., ma. Ti0 /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ MALEDietAttrintedindia *. 1 pA. 3 sU. 3-5] amoSavRttiptahitaMga 65 kAropAdho dhArAhiH, mAna, baTukAsapamanmA / nirvAhiH strI ityaya tiyAgikiyopizepaNAna bhavati / pakAronmakSadikSi mirepnnaadhH| DakAra: zivahi dalita padAsArthaH / sodhAmaH / agasNo / bho liyo / maalmbii| ausAramAnomi gorAdizAlA uge| gonAvayaye vRddhe / / 1 / 3 / 3 // gurugolamApati nAnuvartate / podInA zurUpAbhidhAnAdapatya santAndo gotram / apradhAna gomaM motrAvaravaH / striyAmanA dasejake gonAkyAro vihipyorapiyoH pyAdeza bhavati / dhuNihasyApatyaM dhukaMpI pauNikyA / bhauNiyA / gaurpaa| mauSa / nikAdaya: phulAkhyA anapipabhayA aniloka gotraanniityupcn| tatrAprAdhAnyazvikSAyAmayaM / vRddha iti kim ? anasare na bhavati possikii| bhauNiko / anA hati kima ? gautamI / bhorikI 1 bhorakI gaurAdiH / anurUSottamArtha bacanA / - ruudaadibhyH||13 haTa ityevamAdibhyo'patyAne vihitasya aga inazca striyAM pyAdeza bhavati / svasthApatyaM strotra roddhyaa| phrauDhayA / AdayA / vyADsA / ApizalyA 1 popayataH apatyamA caupavatyA / caivyatyA / zaikaratyA / rUda, krauDha, ADa, vyara, apitAla, apazila, bhUroka, bhUlInI, kAviSTala, vAsasthala, sAlAsudhAtrI, copayata, beTayata, zikayat, zItapata-iti hAdayaH / bahuvacanAmAkRtigaNo'yam 1 vedapA pracivajAtyapA-karATenidAhA // 2 // 5 // devayaja dAciyakSa satyamukha kabida ispai. tebhya inaH sthiyAmpatye pyAdezo bhavati daa| devayanyA / devyjii| zaucivakSyA 1 zaucitakSI / sAtyamA / rAtpamugyo / kANDe viddhayA / kaannttheviddhii| sUtyAbhovye yuvati kSanniye // 1 // 3 // 6 // mUsmAnIya iti rAgabhojapa.bdau snigA bahAdevAsI nipAtyete mathArane yuvatiH kSatriyA ca hAsyA bhavati / sutyA yupati: prApsayoyanA mAnupautyarthaH / manyesUtasambandhinI suyatiH sUtyA na sA satyAhuH / gUtA anyA / bhauyA bhojazAjA kSatriItyarthaH / bhojaa'nyaa| nadagidaJcosvasAdeDI // 137 nakArAntAt ' svarUAdanavayava prakArAlAgi dantAyazcatyasApaca pAdarUpAta striyAM vartamAnAd Dopratyayo bhayasi / na-rAzI / tayo / dkttinii| chapiNI" ahala--. . kArkI / hI / prasayitrI / pralayitrI / takAraH yim ? priyaag| atiga: ratrI / ugi bhAmatI / mhtaa| gomtii| yayamatI pacansI / ptthntii| atibhavatI 1 atimahatI ati pusii| nigomtii| bhathatI mahatItyavyutpanna prAtipadiyaH pagazivaddhAnogivantam / an:-praacii| pratIpI / avaacii| udiicii| agiradhAna siddhe'JcatigrahaNa-ugidagrahaNe bhAtorugitIgrahaNArtham / khAsat / parNavvata kanyA / asyanAderiti kim / svasA / paramasvasA / 'bharavasA 1 atiravasA duhitA / nanAndA / yAtA / mAtA / sisaH / patasaH / iti catasoH syamAdi pAThaH rAnipatAribhApAyA anityatvajJApanArthaH / tema yA gA atikamA ganamelyAdi sihaM bhavati / parakumArIH saptarohiNya ityatra nAtAyAH savapAyA ' yuSmadasmadAriyAlitvAsa bhavati / na ipo'nuvanaH ||2|zakSA hapaH paro yo yanpratyayaH tataH striyA hopratyayo na parati / na ta sahA RdizAkyavaH (syAt / yajvA / raajyupcyaa| atiyajyA / satyadhyA strii| dasa kima ? "yovrii|piicrii / apAvarI / raajnvrii| thkRtvrii| anariti kima shrvrii| pAdo bA // 1 // 3 // 2 // yAda(da) ityetadantacchindapAta striyAM vartamAnAra chopratyayo bhavati vA / dipAyo CREAM WAS.satoa 1. saudharmI ma / 2. prakAzo'tiprasiddha syAt kara, ma0, Ti0 / 3, gotroM ka0, ma | 2. sanmAnadhAnavi-maH / 5. bhautikI ma0 / bhautikI kH| 6.-pat vedayata zi-20, m0| 7. paThevijayA, jhaNTeghiddhI ka", ma / 8. anajAmA hi sUtyAyAmayogyaM kAlayApanam *0, ma0, di0 / 5. brAhmANyAM kSatriyAsUtaratasya santrandhiI sUtyA ke0, ma0, TiMka ! * 10. mInaditot ka., ma., tti| 61.-sA sastramA kAma / 12. yuSmadasmadI vyaktaliGgo padasamjhakAkSiA samAH / 'yupmadasmati vyym| ityamaraH ka., ma., Ti / 13. mupajAyAbhipadudANa kvanip IyapaNijyavinora: kara, ma, di0 / 15. zamanvamiti pan / ghanetyA jyA banI ra: kA, kaTi / 5. cidI, hipAya, vipadI trika0, na
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAyanamgApharaNAra [bha. pA. 3 gU 14dvipAda / tripAlI, pipA / pAditi gurasamAsAntaH gAdAyaH gAyIhari ti yo vizaNa pAra : va yahudIhariti vA vijJAnI / kumbhapadyAdI // 1 / 3 / 10 // zumbhapado-ityevamAze pAcchandAntAcchanda rUpAta striyA fri bhavati / gambhapado / kalazapadI / droNopadI / sUcopayo / mAlapadI / ekaado| aSTApadau / sapaze : zAradA patripadI / hAmIlaTomami ! maannpdo| gurugo / vipado / nipaado| arthapadI / pipadI | kRSNapada zalpadI / 'bhagurAkhyopamAnapUrvasmAta eka bahugrIhau gadbhAvaH / rApratyayaH pAdaH (da)ntAt pratyayAsniyoga dhekssipH| mRcyA // 1 // 3 // 11 // pAd ityetadasAyadahapAdhi TiyAmabhidhezayAm prayo gari vipadA shuk| pazuza Rk / paratyA tyAjAyacaM yAbhiSA pApaH / ukAra uttarArthaH / gA nIti para vipadI devdttaa| mannambAhubIherna ca // 13 // 12 // mannantAcchabdarUpAd annatAca bahuyoH niyAM vartamAna zApratyayo bhavati / yazca pratyayaH prAne ti sabana bhavati / pada bhavati / dAme parAmAH / samAna dAmAgaH / pAne / pAmAH / samAnI sAmAnaH / so meM / sImAH / somaanii| gaumaanH| atimahiau / timamA atimahimAnau / timahimAnaH / aminarama (ma) grahageyatA narena ca an bannIhaH / zaharave / bhivAvA priyazvAno / priyazvAnaH prinayuce / priyayuvAH / priya yuvaanii| priyayuvAmaH / priyagaye / prima navAH / ni mghvaano| priyamaghavAnaH / suup| sUpaH / suparvANI / garvANaH / priyadharma / priyavarmAH / priyazrI priyadharmANaH / baharAjJoti znavato basa bhavati tana mukte bahurAje / bahurAjAH / bahurAjAnI / yaha jAna anniti mandro vizeSaNAdiha na bhavati : bho / ndnnddino| jhannati gRthavijJAna manamA gahiricyate bIheriti kim ? ati parIvaraH / atibhinayata savantavijJAnAgneti nidhAyakyADartham / / ajAdyatAm // 13 // 13|| rAja haramamAdInAmahArAntAnAM pAyAna vAgyAyAM ripA poSaNa sAlima prAyaH bhavati / ajAdInAM vAkavAghamAyananakArAlA bhopAyA / agaa| azvA / elA paa| voNklaa| mupikatA / analinakSaNasya ghovAH / baalaa| ho / pApaH / narasA / gayA / vila: kanyA / apra vAlakSApasya pUpihANA" nipAtanApNatvam / paraprahANaH atra TilarakSaNAsa / phila ana dvigulakSaNasya / zyA / jihaa| devavizAmahalandatyAdata iyata: tayA mAThAcArapAjA lopAbhAvaH . ita: gaasepaardhyaa| koTamA 1 khaTvA / devadattAnAsA / khavAdonAgakArAtAtvam-atikhAdya priyasabhaH / paJcaniH khaTyAbhiH nItaH paJcajanaH / daza vaTavAyogAnupadezA nigRhyate / samAraH phibha kolAlapA: mAnyA hAla hupAD dobAragiti solaMga na bhavati / vacanaM paTapabhivya spartha tana rasambana nyAmeya svaya gavati / iha na bhayati gamavAnAmajasanaHhAra: pmdaanii| dazArgaH / izva na jhvH| tadantAdAda mAlA : nAma ajAdaH pRthagArabhutpAdanAdana vRttiH / tathA ca vyAyaH 1. susaGgamAyAdaratyaH Tupha ka0, ma., 1i -dI, sUtrapadI sUtrasonipalI mu-ke ma / 3. AIpar3I ka0, ma... 1, aMzata-ka0, m| 5. sa samayopAdAnAta ga-30, mA 6, pAdo'padatya ni parassUnavAra ka0, ma0, di0 / 7. sakAspada yayAdhitaM tadyAbhiniveti puralaMgna ma ka0, mttiN| 4. anupratyayaH pazcAsIpratiSedhaH / tatra chopnatya yAna prakSyamI mastira pha10 di 9. aninmajamazaH zravatA-granthaMkana ca tadantavidhiH ka00, Ti10.- sakSatrI sadasya m.| 15. vinaupate ba0, ma Ti. 12. bAdhA m0|13.-nnaa-jhgraapaamaa nicAra 0, mA 15, triphalA nu phalanikA, indhamaraH 10, ma0, 60 | 15, diguSamA ( ka. dviguHpamA ) dhiggupa kAlarAtri yana zAstrazAmapi caityAlokArate na syAta, prAlI devapisA mtiH|| davaM paramAra vizanoyananyAraNIbhUya saMbhavataHti bintAdajAyataSTApa 25, ma, di0 / 16. nAdAtasya dRttiH / mH| mahAjA nAma zAtirajevaka, maTi /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 3sU. 18-16 ] amoSavRtiptahitam siddha: / mahamA celi sthagAdavijJAvaMta / itaH paraM tatsambandhiyAmeva rizrayAM pratyayaH / TiTThaNtra Na gaurAdibhyaH / / 6 / 3 / 14 // ata iti vartate tadyathAsambhavaM vidopaNaM rita: raNa Dha ityesAbhyAnikAro ya ika adAkAra:-taH-aJapaca pratyayAd gaurAdimpazca striyAM vartamAnebhyo ToprAyo bhavati / dit-kurubarI / padayaroM / pacagAnA / paThitA vidyetyayAnakAnubandhetyAnna bhavati / saaggii| suraapii| ityAdI dina manamakazamiti bhavati / sn-laakssiko| shaalaadiko| praadhik| koddaayrii| NakAra mi? dhanikA / prASikA / ddh-sauprnnyo| bainteyii| niranubandhako 4: spirza nAstIti sAnubandhako gahalo solAgI / bhauniyatI gro| ikAraprazlepaH kim ? bArAhAA / shaalaayaa| bhAga-aupagayI / kApaTavo / gumnkaarii| nagarasArI / phAra pgndhyaa| kImudagandhyA / gautamasyAdhyatro mautamA cAnvayatrANo. kArasya grahaNAgna bhavati / moktAna striyAm / gautamyAdI te vyatrI gautamatpatra prokte'No DolagviSaya na jAyate / aJ otsI / odavAnI / gauraHdinyaH gaurI / mtsii| nanupau / gora, matsya, manuSya, Rzya, hA, "gamana, makatha, ziGga, zRGgA pada, para, dvaNa, dropa, harIba', maga, paTara, ukaNa, AmalakA, kubala, vadara, vibhya, tAra, zarkara, hariNa, sAlada", rAkuNDa, gaja, mubhava, pADasa, Ananda, mATaka, * sapATa, guru, surya sUca, supa, cUpa, mUpa, yatAlaka", sallayA, pAsa, dhAtaka, vesa, vRsa, atasa, mA, mana, , ,, ravA, me, mo, asmUga, bholiGgi, bAlambi, Alarka, "auSaHhamAna, bhauriki, bholika, AraTa, kaTeTa, nATa, gulATa, adhikAra, sundara, mandara, maNDala, paTa, piSTa, nUrda, sUrda, gUda, pAvara, lohaNDa, kadara, kadala, 16Na, zaluna,anaDuhI, anaDvAhI, agrahAyagI, pRthivi, vikala, triphala, Azmarathya, kAra, beya, esapahi, jarAla, upada, caNDa, 26, bhapa, platra, vara, gara, tara, cora, gahA, sUda, deva, pipala, pozAlathA, manaharIdanA, pIra iti gorAdirAkRtigaNaH / sapratyamaNAH pumbhAmanivRtyarthaH / annuhomaargH| agavAhobhAyaH / gata tmane / pamcAnaDAH / dAnahiH / pATAdeva cAnabuhaH striyAgArasya padamA sayAdeyAH saunasabhAtta / yo'pAcaTAt // 1 / 3 / 15 / / panatyayAntAt striyAM vartamAnAd koparayo bhavati na sa sa yam pa-dAdAvazabdAcca paro bhavati / "gaargii| vaako| apAdaTAditi kim ? gau mdyaa| dhArAmA / pauzimAyA / gadyaH / yahAgAvaTAditi pratiSa mADarthaH / madhetat pratiSedhepolara eka vidhiH syAdutAga pAvaTamahagaM priyeza lohitAdivat / yajyAlohitAdizakalAntakauralyAnurimANDUkATphAD // 1 / 16 / mo yAntenko lohitAdiya: sakalaparyanta nyaH korakSya AsurI nAgDama ityetezca striyAM bamAnebhyo uphADa itparya aspayo bhavati / ya-gAyinI / vAsyAyanI / gorkssyaaynno| dArAzyAmaNI / paunimAmyAyanI / kAvAlA. ganI / bhAsArakhyamaya gaurApiNAvAda kI tanAbamarayo bhavati / ya mahAvizamAlAsa (2) saahityaacmH| 1. yatra samma yayabhicArI staH vizeSaNave'pi na doSaH, satreha prakaraNe vizeSaNam / yatra na vizeSaNa ve dopaH-taya vizegyameva vijJAyate ha Ti / 2. paNa da ityatra NakAra:-TakAra kArAbhyAM mahAyujyA kArya padApapanyAyana kA, bha0, di. / 3. anna sthAnivadbhAvAdityam pa.0, ma. Ti. | 4. panitA kara, ma. / laTina / sAha baryAdAgamasya iTa kara, ma0, di0 / 5.-ndhakAyA-50, ma / 6. maugi vittI ka0, bh0| 7. daH proko ka. m.| 8. gatrayo rAmaH, samado shaahklmbaak| sukaya gandhaH / matAntaragopanArtha pAyaH 5, ", (20 | 5. harINa, harayANa, 10, ma. 10. vara kA, ma / 11. bakara pha, ma / 12, -kara sAlanda kadama:13. sUne ka0, ma01 15. nAtAlakaka0ma0 11.". maraka0, m.| 16. pAlama, alavica, kAla, zrIdA--0, mH| 12. vikalI, viSkalI ka. ma / 14.zevya, maTi / 17. kAzAmaka kama 120, dugabhAvArtha kara, ma | 23. zAnabAhiH, ka0, ma 22. gadiyAnA 25, ma0, di0 /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkiTAyanavyAkaraNam [bha1 pA. 3 sU. 17-23 santItyAyanI / vaanmaanii| zAtmAyanI / koranya-kaurammAyaNI' AmurI-jAmurANoM / maka-pANDu: zAnI : yatraH pUjya vidhiriti seyaraH / lohitAdarayameva yaza yA vityupAzanam / tasya yAprati vidoraNaM vira? lohitaashpaalo| pAdhogAdini DI lohitAdizamalAlyAcatagrahaNaM pUrvottaranyu dArAthi sayogaH pAra garI / mAo, pAsapAganI / mati mAra AripAra / - luvAliyArAthaH / dasare danAtyAnanyApakSaNa vikrimA mAratAyatyAnamA / vayasthAnantaye // 23 // 17 // 11 mAlavRtAya ma ratarimomagAnApagArAntAbhAdagAra striyAM dIpratyayo bhavati / kumArI / vishaarii| ghmuuttii| ciraNTo / minara kA gurAsamprayAnA kumArI / buddhakumArItyupamAnAt / anAtma prati kim ? ! ma / iti nim ? zizuH / uttAnarAyA / lohita kI / pipa / NRN: / pahisAna vayaHpratoTi: / bAlA, vatse tyAdhirajAdi: : - . babIheH sayAdehAyanAt / 13 / 18!! saGsamAdehAyagaracAntAd bahuprIhaH striyAM vartamAnAda basi gamyamAne DIpratyayo bhavati / nihaaynii| mhaavgii| ctuhaaygii| ithaavnH| bthaa| cayasi catusnAyaNa iti patyam' / yahudIhariti vima? dAte hAyapu sambhUtA jAtA H vA hAtahAyanA 1 sadasyAdarili kim ? gatahAmanA / hAcanAditi vimvivaa| vivaryA / vapasosi kima? nihAranA / cahAmanA pAkA / dAmnaH // 2 // 3 // 16 // dAmavistadantAt / saMkhyAdevahubehU~H striyAM chopratyayo bhavati / yatA vati vipasyApatrAdaH navadAmma vidaammii| dAmna isi kima? vigaNA rajaH / sasyAdariti jim / sahAmAn / uddAmAnam / uhAmnoM vA'nahIM 1kSya / UnaH / 3320 // udayaravamantA bahudhI heH striyA hopratyayo bhavati / munnttottnii| mono| mahonI / pIbadhno / kavazI veti vicArale vacanam / striyAnavasa iti samAsAnte / paJcabhiH kunAbhiH notaH pazyati na syAt / zizoH / / 1 / 2222 // aziriyatasmAdahI heH striya: kIpramako bhayasi / yasa nirayAH sA azizyo / banda herita kim ? na zigu:--azizuH / __ znayato yA // 22 // kAyataH yasya yavida kAdayo bhavati tasmAdAnAbadrohe: striyAM hopratyatro bhavati vaa| tana mukta "nighAipratyayau bhaktaH / bahurAha: / bahurAyo / bahurAdayaH / mahurAjAno / bahurAjAnaH 1 bahurAje / bahurAnAH / adhaHvarI / bahudhavA~ / bayovaryaH / bahudhIbAno / bahudhA yAnaH / bahudhA meM / yAdhIvAH / boheriti bhima ? azilAmA niskI / inata iti hima? priyazvAno / priyazyAma: / priya, pritazthAH / gupa go / mugaHpaH / nuparne, supAH / apa Tempyane va / nAsni / / 3 / 23 / / nAgina gaMjJAyAM vipareM inavato bahudohaH striNaM nida DIpratyayo / adhirAjJo, surAzI nAma prAta: / "Ama vidharityarthaM vacanam / 1. phuyAMdekhaka, ma., ri0 / 2. ata isa ka0, ma, tti0| 3. palAmakA yamaka ma0 Ti0 / 1. kAzI 30, n| .. sAnsaraprAya yasyodAharaNa gaagaari| yajuSI badauna ti chI / nirantaranAnApratyayasyodAharaNa madana-mAyaNIti / yamyajini gakara pazAna maNi tili, ekapratyayasyAdA ragamitram, sabhAti agiti kI kA, bha0, Ti0 / 6. anAra ni-ananya yayaH niSedhArAmadhyaghayatograhaNam / ataeva namo'nna paryudAlo'rthaH ka0, ma0, ttii0| 7. kumArI, kizorI, dharI, kara pa, kalamAtyAdayaH ka0, bha..Ti / 8. dhispiTIkA, ma01 5. adina bayo gamyate na zabdAla kama120 / 10. yAlA ka0, n0| 11. yayami. catara hAyaNa iti Natyam / 12. mananyapatrika yaM . ma12.0 13. kuNDo beti ka., ma0: 18, manbahalA inca ka.0, ma, Ti. 1 15. ma0, Ti
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 2. pA. sU.2-27 manovRttisahitam anAcchAdanAjjAleH pUrvapadAt kAdajAtakRtamitapratipannAt // 2 // 3 // 24|| anAsana yA jAtistatrAcinaH pUrvapadAt paro yaH ktAnto jAsvazagitaprativanazaJcaka jilastadanta hai: styiAM yAMgAnA (da) hIpratyayo bhavati / daanbhitr| agaccho / galakottutI / kraanaa| AnAkachAdana:diti kim ? ystrnaa| varAnacchannA / jAtariti kim ? mAsayAtA / sNsthaataa| velAdisi dim ? pishaaginaa| bipnaarkssitaa| ktAditi lim ? dantapipA / pAtaditinima? damnajatA / stmjaataa| dantakRtA / ptmilaa| danta prtiptraa| moharivi kim ? pAvanasilA / raamjaanuprtissttilaa| pANigRhItIti patnI // 1 // 325: pApihItItyevaM nArI huyanto bahuvrIhiH sAdhu jati / patna: mArga cadvAcyA gavati / pANito paatii| karagRha to| 'pappatI / narAMto / so kAra ! gAnigRhodAranyA / pUrva ziddhe niyamArtha vantam / paranItyetasmAya mipAsagAt patarAya mAyAM nkdeshH| cA'svAGgAt // 1 / 3126 : anAvAzanamasvAkSaM yA jAhistAHcinaH pUrvadAt paro yaH yatAntaH / jAtanamitapratipatistavantAnahanohe: hipayAM apratyayo bhavati thaa| baarbjaayo| zArajagyA / palAgmazito / palApAnakSitA / gurugItA 1 guraapotaa| asyAditi kina zavabhinnI bino / evaM nityaM namasi / mAchAzaditi kAmu ? vstrnaa| dhasanA / jAta kiga: AT | raadhstryaataa| pAritikam priyadAra maa| priyapalAmakSitA / katAdhita vi. : zaniyA / ajAtAtamitapratipAditi kin ? jaataa| kunnddvRtaa| kuNTamitA / kuNDapratipamA / yahunauhariti vim ? sumittaa| asahanavidhamAnAnAsikodaroejavAdantakarNazamA gAkaNThAya hacasaMyogoparAnyAta svAGgAt samAsAt // 2 // 3 // 27 // rAha nana, vidyamAna isyADajitAnAjAyAcitaH pUrvapadApara 1. kAlAkRtinumAditroM yA-iti pUrvabhipAta: siyAm / yadita u.manusyate tastriyAM vartamAnAta (na) ra svArtha bhayIyapo'dhikArI jJAtavyaH / vakSyati asAyanAma, pAda (DApa ga) ajA, devadattA, niyAmityeva / devadattaH / yadi striyAmabhidheyAyAma vi spAdakatvAt khagyAstra dibahu na sthAtAm / anekanotpattizca gaudhoM gArya: gauritarA khiyAmiramasya mAya pradhAnatyAta samAnAdhikaraNya va nArI devadatteti / striyAmakAzrayA mRdaH-6vAyupagame ca bhUtamiyaM nArI kAraNamidaM kanyati nRvAdaH khI yaH prasanyata / tataH siyAmini viSaya nidezaH prakRtivizeSaNam 1 rIyamita pratyayadharmA vyApakanyAdAmA gaga ghasnubhaH / zabdI hi zakalIkuharamanusarantamAmAnya yi lAsaharayAvantaM pratyayamAdadhAti / sa cAntaramo'bhidheyaH parayAdipa pAnipavamAyAdiSu ca vidyate sA strItyaMcapadAntaraNa vya jyAna yathAkAraNaniyamApani / hAninagrAnsapekSaNa savarthaH svItyag-sAtauriyaM niriyA managama ca yathA sA, duhitA kAraNa yahitena pIyarI, kAna, yathA gari cha tima:, nAnA / samayamavipamaNyana vibhiyavasthA ni: zAmikItArate. poTaniH sthAnazI sAmAraNa nekatyena yathA kAzirA, riNitAza nirabhAraMNa gAyaNI tadabhavanAnekana yAyAya nitarA / kacikana masA ( sapA, Ruri ) zaniH / gahu padAraNa tanAnyAnanyApakSega ciyi sAntakAramAnaliMkadarzanam iti mintAmaNI 10, ma, Ei | 2. pAgizI toragAH iti ka0, ma, ri0 | 2. smAH yathAkajilpANita: sAmANigrahItA ka., sa .yAna sAra: pAyubhAyA pa cittvilsvaaminiityrthH| yogAvanyantra patiriyamasya bhrAmasya ka, sa., Ti5. samArajamyA, sAjarajadhAma, mA0 / sAraM jagdhamanAsA) saraundhI kAhAnisuvAdibhyo vA, iti pUrva nipAta: ka., ma., sibhisAvasya::ti ka., ma. Ti. | 8. uramidanI ka, ma. !
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAkaTAyanavyAkaraNabhU [a. . pA. 2 . 28-32 ghamAzimAdimaca calanaH saMyogamAtyAcAgyAt' svAcidAbdarUpaM tada vAdakArAntAt samArAta striyA bAMgAnA kSetro bhavati / dIghanAtikI, donArikA / salAdarI, talodarA / bimbaatto| vinodaa| rAmajI, srjaataa| parantI, cApadantA / lambanApoM, samaya / vINato, rupamA bhadau, mdnaa| tanumAyo, tanumAyA / kAlakaNThI, phalakA strii| abhraayaaNgopaatyaanrvl| minImA / ligamatI, nimdhamezA kanyA stano, stanA smaa| yahozI, ghanazA ra dInA pratimA asahanavidhAgAditi kiga: sanAzikaraanAzika / vidyamAna nAsikA / tadA / adaa| vidymaanaa| nAvityAdi kima ? pdhjynaa| mahAlalATA / cAranulkaH / caapaayaa| bhArata ko / / nAsikAzmiNa baracasaMyogopAmArtham / sthAGgAditi kin ? ikanAsiyA shaalaa| crmoph| hkphaa| vahajJAnA knyaa| dImukhA shaalaa| rAmArAditi rugAmAyA "nisepTho / girotthaa| atiye.zI / anikezA malA / niSkazI, nizA dukaa| prAptakAzI, prAyazA lakSA / asazI, ala shaastrii| anyathA bahabAhereka sthAna / dvigoH prtyaanitymev-himaadii| nissaadii| sasthAkAditi kim : bhunanArikA / pANipAdA / kalyANopANipAdeyatra smAGgasamudAyo ma vAGgam / baccAda na bhavati / pUrvapadAditi kim ? navInAtikA / snigypriykshaa| asa iti kim ? palyANapANiH / paramazikSA / striyAmiti siMga ? dodhanAsikaH / domuhaH / "avikAro'varSa murA prANistha sthAnamucyate / cyutaM / prANinastattazimaM ca pratimAdiSu || dIjihyAdA" / / 11 / 28 // dopavita ityesrapAda svAGgAmAra samAsAt striyAM vartamAmAtA pralayo bhavati / jillo, dI knyaa| yogabhigo dIrghajAtAta' samAsAditi nIpopamA vijnyaate| pucchAta // 153261: arAnA vidyamAnAdasyAGgabAligaH pUrvapadAt paraM yan sthA mAvi punchati sadasat sanAkAra striyAM vA apratyayo bhavati / barUyAgapucchI, kalyANapucchA / nicchI, nippucchA / anasanambara nAditi nira ? sahapucchA : apucchA / vidyamAnacchA ! yogavibhAga uraNa rArthaH / kabaramaNivipazarAt / / 3 / 3 / 30 // kabara maNi vida zara ityetebhyaH pUrvapadebhyaH paraM yatsvAGga bAci puccheti dantAt tamAzAt niyAM aupatyayo nityaM bhavati / "kabarapuccho / maNipucchI / viprapuccho / nityArtha prapanam / pakSAccopamAnAt ||33133 // uramIyate yena tapamAna cinaH pUrvapadAt para yarapA puScha pani tanmAt samAsAdonazAyarI bhayA / uskArakSI pAlA / laSApumA rogaa| na nambamukhAzAmina // 2322|| makhamasAntAta gagAlAmamana saMjJAyA vAlI bharnA / galA / saa| gauramA ! mAlagulA / gAbhira sabarI: saam| canda gulI mata 1. sUtrAt pAsa, ma, di0 2, AkarNa thipyati tamAnatagAtra pANIm ityudayAka0, mAsika 3. badacasmAna nI bhananika0 ma0, di. 1. sulphA kn| saMyogaHpAntyaH ka, na0, tti| 5. sophAnu madhuH zodhaH hAlAraH ka0, ma ni / 6. tatpuyasanAmayApi syAdityarthaH ka., ma., Tika / 5. kadAdipa prAdayaH-tisamAsa: 0, ma, pis| 4. pikArAdInAM zophAdAni kramaNa prAvya dAharaNAgi ka, ma., Ti / 5. cyutanibhayAlAdAharaNaM kazI radhyAdi / ka. ma0, Ti, 19. dIjilhyAta ka0, n| 11. vayAcI kujalayAcI cA parazabdaH 2.0, ma0, Ti0 / 11. jAye riti sUcasva gyAstrAne samudAya nAmnIyuktasyAt / atra samuda:nAmAmAcAhAvaM na sambhavati 20 ma., tti|
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. pA. 3 mU. 23-30 ] amodhavRttilahitam __ moDAdibhyaH // 1 / 3 / 33 // nonasA samAgAt vidrayAM jo na bhvti| nAmamA pAramaNa: koDa, pura, 'goya, ukha, pAsa, zapha, gu iti proTAniH / baranAmAni sumnH| tum| karaNAt jhotAta // 1 // 33343 karaNavA nigaH pUdhaza para pati rAmanAra ra striyA damAnAta (yU) honatyayo bhavati / svsiitii| bsniitii| karaNAditi sima ? miitaa| kotaa| kolAditi kin : vastralatA / vmntaa| samAsAviti kim ? yasleNa kuttaa| vazagana kRtA / pUrvapadAdizi kim : manasA nautI : vibhaktiH taiyAmAheti pakSema rayAt / tAdase ||3|3135krnnpuurvpdaa pratyayAntAt samArA striyAM yatamAnAt parvakAsyAlagatye gamyamAne rAyo bhArati basavilisI dhoH| suumcilimiidaatrii| bhalAmotsava: / kSatra dAna vim ! randanAnulipA kanyA / janaspenatyarbhaH / brigoH // 13 // 36 // akArAntAt (da) dvigoH striyA va gAgAt (da ) yo namaH / "gasyAlo / sAgalo / paJcakhaTalI / dasaTyo / paJcalakSo / dasatI |"rotto-amaagaagaalH / parimANAdeva luco'vistAcitakambalyAt ||1|3|37prit ArohataH parigAhanAna mAnaM parigANaM prasthAdi ghisA Acita kamvalya ityetacchabdamita parimaNyAci tadantAdeva dvigausAsantAdapaNAdipratyayAnA luci salo sadantAna striyAM vartamAnAt (6auratyayA bhavati / dAmyA vayAcyA nItA viprvii|viddtovRdhaahkii| bhaaukH| pagniAgAditi kiga? paJcabhirahavaH krotA saJcArakA / shaastraa| dvizatA / trizatA / evabAra ipTaniyamAH / dvayoH muDayayoH smaahaar:-disuyo| tridayI / lu ba ina kim ? samAhA giya go mA pUt / paJcAgAmadhyAnAM samAhAraH paJcAvI / dazAzkI / aviratAcirA kmblyaadi| kim / dvAnma "vistAyAM gIta hinissA / trivistaa| dvghaacitaa"| yaacigaa| "dvipa.mbalyA / kimbalyA / hiparamaviratatyAdI avayava vayavo'pi samudAmAyayayo bhavati / nissAdighimiSTotarapadAratasya vA atiraH / vevalAntasya ca vyapadezivA matipradipeyaH / "kANDAdakSetre // 1 // 3 // 38 // kANDAnsAt ( ) dvigoluMci rAtyA dadattAt stiyAM vartagAnA sone vipace Dopratyayo bhavati kAnAgaM yasyA:" dvAbhyAM kApaDAnyAM kItA vaahikaalii| / ko maleza iti kima ! TrikANDA / trikANDA kSetra maSitaH / kApDa parimAgaM nati niyamana pratiSedhe vacanam / purapAta pramANAvA ||1/3/26|| AsamaH pramANa pramANApo yaH "rupazamdaH tadanlAra (2) higIlacityo striyAM baramAnAta do apratyayoM vA bhavati / do purupau pramAgamarayA: vipugago, miyaa| niyarupI, pripA paritaH / mAditi siMm ? dvAbhyAM purupAmA krotA jilpH| siyA vayA / pramANasyAparimANasthAnika pratiSedhe yavatam / samAhAre tu nityaneya ko bhava / dvayoH gurupayoH samAhAroM vipurpii| binurupii| 1. gokA 10, ma 2,guda ka0, ma / 3. sukalA ka0, maH / 5. ciyaM jagadIpsariyodayAha dhoracalizyA'bhyudizAyamera iti rAyaH 20, ma0, tti.| ". paccaelI, dazamUlI ka0, ga. | pRlaM. sI tRNAdhikA-zi jayatI ka0, ma0, di0 / 6. digArahaTa ka, ma, Ti.1 7. dvigorakhaDiti ka0, m0| 8. utsavataH kA, maya, di0 / 2. vizAlatAvAdaca 6, ma0, di0 / 10. suvarNa yislA mnIle ka0, ma0, ttiN| 11. mAci daza bhArA: syuH / zAkIra yAti: 20, ma, di0 / 12. kampalagatIti kamyayam--uparNA pala zasamiti mahopAdhyAyapAsa mAraH pha0, mA, tti| 13. gathya 0, ma, di0| 4. kA dhanuriti lenendrm| pAdamAhastapramANa kApaDamiti banamAnaH ka0, mA, di0 / 15. sadasya pramAgAmmAna / tasya higIH saMzaya ceni iTuka ka0, ma0, tti| 16-syAH sA dvA- n| 57. purapaH zuhasta iti va mAravRtiH kanahi /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdAyanabhyAkaraNam [.. pA. 2 mU. 50-8 papannamyA cAdara zAna najAnI : parAya zapatiTARI, A rji, fouTEsApatnI, mAgapatiH / anApa bayapUrthin / bahupatnI, bahAH / sAranyAdI 2049 // taganyAdiSu zima vartamAmA yaH elima dastasya nira bAradezI bhavati / prgH| kApalI / niyavacana samudAyanipAtanaM rAmAnaya samAvArtha "gunbhAyArtha' ca / sapanImAya: / rApana, rAmana, ekabo dADa, putra, bhrAtR iti sArayAdigaNaH / pativatyantayatmyAvavidhavAgarmiNyoH / / 1 / 3142 // pativatnItyavidhavAyAmabhidhayAyA patisAyA para mAnavAnagI nipAtyate / antarvasnIzi bhidAnantaHzayAdhikaraNapradhAnAnmatuzca / pasna gagaga sinaH milIviyA / annAvano gbhipii| mizrAganiyA rati cima? timI yo| antararayAM zAlAyAmamatalyAnlavaMzI aalaa| rohiNavatAvAna 63153 / / pohA raMbala ilegA no striyAM Tomaragayo gtrti| rohinnii| zo : nAjima ? anyamarohitA / reSA nIlAt prArakopadhyoH // 44 // nIlabdAta mAgani jhopardhA ca striyAM vartamAnAd Dopratyaro bhayo / nolo gauH / nIlo cayanaH / narelI oSayiH / prANyopayoriti liga ? gIlA shaattii| nIlA bnaaraaj| nAsmitAcca vA / / 113145| nIlazabdAta spratyayAntAna bAdalapAt himAM kA mana zAya ba nA / noTI, golA' | bilUnA / kenalamAmakamAgadhayapApAvarasamAnAryakRtasumaGgalabheSajAt // 1 // 3 // 46 // kezalAdibhyaH strimA yAMnAnebhyo nAni olayo bhavati / nvl:| bhaabhii| bhAgadhezI naago| adrii| saalii| aarjaatii| / yo| ti: kima ? kebala: : bhASikA / nakadalyAjAtasya grahagaM nAsti nimAm / kuNDa bhAjagoNasthalanAgakuzakAmukakaTakabarAstrANAyapamA kRbhimasthUlAyasa. bhaizunezroNikezaveza // 1 // 24 // guNDamAja goNa sthala nAga mudA yAmuna kaTa kabara ityetendaH degara: pAna ghANA sAmAna bhakRmina rAlayasa mananchadhAnayogavaza ityovardheSu vartamAnagyo oratyayo namaH / zrI paabhn| mAyA / bhAjI dhAgA pakkA mAjAgyA gopI nApapanam / 'gopAyA / sthalo anupamA / ranalayAmAmI sthalA / nAnAnyA / jAtI pramudAhiyate / jAtI tujAzilakSagI pratyAro bhavati / zora zAsako 1 lAmo / sAmkI dhanecchaH / kAma mAnmA / kaTo dhogiH / phttaayaa| patharI saMzayaH / kavarAnsA / mAnapadA sidA / anAmadA'nyeye ke / na jAnapatmanye / bhAryakSatriyAhA'n 113:48 / / Arya maMtrima ijA triyAM vartamAnAbhyAM yA mAn 1.-darza. yA bhAcina- / 2. 'mA' gardaka. prataH nAsti / 3.-nArAdevI iti , ma / hai, kITakanA, ni: -50, ma ... supaH prAga bAipAli panirasthA:-ini cahubalI ka0, ma, tti| 6. zasatya ka, ma / 7, emnAvAmAcArtha ka ma / 8. sApanaH / 5. pRthivIM kama / 10. jatIramaNa san ? ravatI zuSkarevatI ? dazAnI nayanAsti / kathaM rohiMgaho ? sAgIzaradaH paargmn|11.-2 pravRlavilUnI prA0, 0 / 12. kuTaM devabalAyara piyA gyaa| kAraH raganI jApAnIbAnI gune : h0, ma., di0 / |3.-ge saMyaviSTiya-, 2. yakSaka, ma., Ti. / 5. sanAva.., ma., ki / chAra kara, ma0, di0 / 16. saMA nadalyamAdhikAraH 10, ma., dila / 5. kanayA padAvaliH , bhA, di0 / 18. nApatIya ... ma /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ s t`d@ mw bha, 1 pA. 3 ra 45-58 : samoravRtisahitam pratyaya pragatI '1-15 | mArmANI, XIRf 1 go , atripA ! apanI gAMbha. ! ! :- palA kI bhavati / Armasya bhAryA AnI / yaH iti / dhavAdyogAdalyeSTAdibhyaH // 1 // 34 // dho bhA tadabhidhArino sArAntAt zabdarUpAd gogAt tatsaMbandhAta striyAM vartamAnAd DIpratyayA bhavati upeuprakArAn vriyaa| epThasma bhAryA pRSTho / pacarI / gnnkii| mhaabhaatro| ete praSThAdayaH damdAH so'yamityabhisaMbandhAda mAryA vartante / tasperda vidakSAya praSThI pracaroti bhavati / kaumArI kumAyauM bhayaH kaumAro bhaI / kumArImapUrvapazi nunapasa ucyate tasya bhAryA konArIti pratyAsaroH rAdhApUrvapatiH nunAcyate / pavAditi kim ? manulA pratiSTA / yogAditi kim ? devadatto dhamaH / devadatA bhAryA stra ema na tadyogAn / atra na bhavati / ajyeSThAdira iti kim ? jyeSThA / kaniSThA / bhadhmamA / gopAlikA / pshupaalikaa| pUtanAtyagminRpA kapikusitaphusIdAdena ca // 1 // 3 // 50 // pUnAe ani vRSAkapi kumita yutIda ityatampo dhavAya masta gAna hilako vartamAnebhyaH prayA bhavati / aikArazca pAgAtyAyemAH / pratakratobhA kssmtaayii| agdaan| vRSAyAyAyo / kusitaayo| kRtidAyo / sitalodayoH pUrveNa Do siddhaH / aikArAmihopAdAnam / aiti ukAra AdezatyadotavArthaH / / 12 / 2 / 51 // manuzandA ghabAlpAt sayonAra sthipAM mAnAda prapapo bhavati vA Domaniyoge cArajantAdezaH / manobhI manAtI, manAcI gara / Ijisi DakAra AdezatvasucanArthaH / mAtulAcAryopAdhyAyAdAn ca // 13052 / / mAtula AcArya jayAdhyApa ityete myo dhavAsyenyastadyogAt striyAma bImArnabo bA ko An ityatA pratyayo bhavataH / ani ma gidaJca iti / mAtulI, mAhAnI, maanlaa| AcAryo, AkAAMgI, AcAryA / AcAryAnIti kSamnAditvANa tyAbhAvaH / upAdhyAyo, upAhAyAnI, jgaadhyaayaa| gharagendraDamavazarvaruddhAvAn // 1 // 3 // 53 // varuNa indra ra bhatra sarva rudra ityetepo dhavA yaH saghAgAta striyAM vartamAna Aniti pratyayo bhavati / varuNasya bhAryA varUnAnI / indraago| maanii| bhvaanii| dAvaNI / radrANI / punaH Angraha eyabhAvArya / sUryAdecatAyAm // 1 // 3 // 54 // gazabdAra dhavAkhyA togAd devatAya striyAM barsagAnAd An pratyayo bhavati / turyasya bhAryA devataH sUryANI : devatAyAmiti kim pUrI anyA / bhAi // 2 // 3 // 55 // garna dAmAda pavAramAt tadyogAd devalApA ziyA dhartagA nAda sAhitya pratyayo bhavati / sUryasya bhAvayatA evaM ca devatAgApyaM bhavati / soga vibhAga uttarana AnanubatrAH / __ yavanayavAlipiTuTe // 13 // 56 // yavana yava ivatA pAnA lipI duSTa cArtha niyAM rAtamAgAyA gAna pratyAyo namaH / gahanA lamiyayagAnI / pavanAnyA / dRSTA yatho yAtrAno / yavAnyA / himAraNyAdurI / / 3 / 3 / 57 / / dila karapya itmatAbhyAmurI mahalyA striyAM vartamAnA yAnAn pratyayo bhavati / ahama himaanii| himaacaarmaanii| arnnyaayaa| daktino kI // 1 / 3 / 58 / / vArasAyastimantA zabdAra kima pAnA yA DIemaya: bhavati / zAMta, / [, mATI / aliH , aGgulI / dhAmagiH, dhamanI / aniH, adAnI / amiH, wslm: d m 1. apANI svanamA myAna, kSaniyA bhayANvazika, mtti0| 2. -rI bha-pha., ma01 3. -tA parisa-ka0, ma. / . -mntaade-20,10| 5. 'haraviNya vRSAkapI' / 'vRSAkapAyI zrIgIyA~:' ityamaraH / 10, bha0, Ti
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAkaTAsanavyAkaraNam [a, 1 pA, 3 sU. 51-62 bhrnno| kariH, mkrobaarmaa| ArmabhariH, AtabharI strI!' anitana iti kina ?H , tiH / namAraH vima? ratiH', ran / kecidadhi-nana iti ktinasa ezAjanaprAyayAntAdevAra vidhiH| vitarita vana : goMda vijJAko taMga hAniH / nizImicaH / palAni: / niH / kArimAkAnIM / avANistara jAhalagAyA ! hirA pati punakAyalAga / guNAduto'dho'kharoH !:213256acaH paro ya kArastadantAra salAda jid guNavacAraH striyA vartanAnAd pratyayo ti kaa| catuH, paTyo / mRdaH, gadI kAyA / gumAyo rUpayAyorAsato dravyataH prAyaH diti nin : anurayam / cicopuriya kanyA / utta iti in ? zyatayaM kanyA / savAraH pi.m ? paTa yataH niyA, paTU stro| aca iti kim ? pAmadhuriyam / ghariyam / yena mAzyavadhAna tena yahite'pi vanaprAmANyA patrAtmaka varNena vyavadhAnamAdhIyate / zayaroriti kim ? galagariya' kanyA / . iyAnayo guNoM pradhya kriyA pUrvaparAmikA / AkRtigrahaNA jAtiliMgAnAM dhana sababhAka' / / candrabhAgAnnadyAm // 6 // 3160 // candrabhAgAdAnnayAM striyAM hInatvayo yA gatiH candrabhAgI, candrabhAgA / ekAmA nadI / padabhAmAnyA / pAThAkArama-pandrabhAgAnnadrAmA pA cAndrabhAbhI, pAndra bhAraH gdii| cAndrabhAgAradA / bahAdeH // 21 // ityAdiH zabdamyaH striyAM vartamAna bhayo kI pratyayo bhavati vA / / pahA / nAmnI mAnin / patracaneta patrIca risa: 1 paddhatiH, jo / garimAdAna nityAn vedavinoM DItyanAti: 1 caDo, cddaa| rAlo, araalaa| AdhyArI, upaadhyaayaa| sapAyI mate'skA / iname mA / striyAM stina bAdhayA ataera pATha bhavati / bahu, paddhaza, caNDa, bharAla, upAdhyAya, bAgala, gupaNa, bhAzAla, virATa, cikaTa, bhaTaja, kalyANa, udAra, purANa ini vAdiH / zoNazyatetaharitabharatarohitAvarNAtto nazca // za62 soya ithe| esa harita bharata rohidAyatebhyo vargAdiH riyA na mAnebhyo natyamo vA bhavati taraniyoge ca takArasya nakArAdezaH / zoNI, mogA / yena, yetaa| enI, etaa| hariNoM, hritaa| garago, bhrtaa| rohiNaH, rohinA / no. lohitA iti zakiAditvAllatyama / zoNAdigraha kima shaa| piittaa| vAMti kisa? anya zonA / zyatA / etaa| pAro nakArasya DosaniyogazipTAH / . 5. sii| iditi kim ? hanuH / pAH / takAraH kim ? nrH| senAnI: svii| agina / ma 2. nAmibhiH vana dIvazcani lugadIghI na bhavataH 13125. paMjAlIni dIrghaH / hanmanyamiti pApinI musna / 80, ma, di0 3. - 17 ki20, ma / 4. nizaka. ga / . mAtrAmA svatvAbhAyAtvyayAcikA-tiraya vidhiH| samve nidhiza prathamamAdiSu razyAMna / nApita mo'yamaviNaH / / padaya nivizana sazudetyAsayati naamuH| sa gupya ini sNbn| vyAyapainya nidA puridApi tu / gupanAyo emarajAti: / sa linA -bhAyA kI dayAMgiti lugataH / yathA yasto puSpayaM gAda gandhaH AkriyA'ti zabda ma0di kAryo yAtrA puppayAmAda gandha prAkriyA'nirudaH ka, di0 / 6, nopahate yathAkAzAdA yadA saMyogA dimAgI zrI asatvaprakRtimyampabhAvarajhino miNa iyarthaH / kA, ma0, tti5| 7. vyprdhaanmntriyH| ho nI sakunayaH gamayataH / ka, meM, di0| 8. ikArAnustrArayoH sahAyAnna bhavati / ka., ma., Ti / 9. sahayo re darSa haga yete tu vAcyavana / ka0, ma0, di0 50. purvAdhAra parityaya anyasvarUpatyarthaH / ka., bhA, di.1 11 sA jAhiH savilimAga ga maghatItyarthaH / ma, ttiN| sarvada lihAbhAga ma bhayAvArtha: 20, 30 / 12. -nAmA ka-ka0, bha0 / 13.-ziznArthaH, ka0, ma /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. 1. pA. 3 mU. 63-68] sAmodhavRtisahitam 75 pano'sitapAlanAt // 1 // 36 // asita palita ityetAmba vAcibhyA striyAM ko pratyayo bhavaH vA sahamatiko ca samAraga panAdezaH / zirato, asitaa| paliknI, palitA / k iti vanamAro nATubandhaH / tAjanakAra evAntAdeza: pripeta yaza naH patyantasyati / / kAlazabalasArapizapiGgalakaramApAt / / 13164 // kAla zabala sAraDa vidAna mila mAmAca ityatempo varNavAmibhya: smiAniya pratyayo bhavati / kaalii| sbse| saarnggo| gishjii| pijhlii| phalmAyA |vr yima yA kaalaa| shvlaa| sArakhA / piraadhaa| jilA / parApA / yogavibhAgo nityaakssH| jAterastrIyazudrAta // 13 // 65 // yasmathaM jAtivAci tagAyakA rAjAta pAbdarUpAta striyAM yatamAnAd DIpratyayo bhavati na ca tadhAntaM zadarAko vA bhavati / pkkutt| mAdhurI / cyAno / yschpii| saTI / haronako 3 graahmnno| pasI / bhaaddaav| bhArAyaNo / kAThI / baha rcii| droNa / puTI / pAmo / strItve'pyasporakSa na vismyate jaghA nAt / jAtariti kim ? zutA kutA vdtaa| aspoyamudrAditi kim ? yUkA / makSikA / 3bhya: 1 yiyA / zUdrA / matso / manuSI / R(korayo / ho| gayo / mukamoti gauraadiH| ya ityara brahaNamiti sthAnivadbhApAnati vaNDotyA pratiSeyo avasvata itpradhikArAdapAnyAyakArasvAntopacAra: mahAradhIti samudAyAt DI jatilakSapAyA pratiSedhaH / bhavanogalakSaNo bhavatyeva zudrasya bhAryA dAdrI / ata iti kim ? aasushitirii| zrAkRtimahaNA pAsirapilikA yaanyitaa| zAsanmAnAzamAna sAmAnyamaparaM viduH / / pApakarNapaNavAlAntAta // 16 // pAka kA parga vA syAmasiyAcina: snigI varzagAbhAd cha pratyayo bhavati / kSaNAlo / odapAko / AsukIM / shngkkgii| zAlaparNI / pazmiparNI / gaubAlI / azvacAlI / AgA jAtonAmasmoya nAstIti vacanam / puSpAdasatkANDaprAntazatakAcaH // 13 // 67 // sat kANTa prAnta zata ekA aba ityetadrajitAt paro yaH puSpAdaH tadantAjjAtiyAcinaH striyAM vartamAnAd DaoN.pratyayo bhavati / rAkha suppo / suvarNayudhapo / sadAdipratiSedhaH kim ? raatpuaa| kANDapuSpA / prAntapuSpA / zata pugA / ekapuSpA / prAyapuSpA / pratyayapRSpA / phalAdasambhastrAjinaikazaNapiNDAt 368tambhallA ajina ekzaNa piNDa ityetajitAt paroM yaH phalazabdaH tannAmAtiyAvinaH sthiyAM vartamAnAd Dopratyayo bhavati / vAsI phalI / samAdipratirodhaH kim ? samkalA / bhAkA / ajinphlaa| ekaphalA / dAgaphalA / viNDaphalA / 1. -dini kim ? ka0, na / 2. AkRtigrahaNA nAtya niH) lihAnAM ca na sarvabhAra / sakadAgya(ti nirmAyA gayA aura mada / / ... 2011. priyA sajAya mArapavAcakamyaM na vimAna / 40, ma., di0 / 4. -nipatro na nava-ka, na0 / 5. -kSaNaM bha-2.., ma. / 6. sazabhiyAnaanya yAM: pravRttenima jAtimA bhUn / atiprasaMga 'ini odanasya pAka iya pAko'sya:sA aMdanapA kama 7. kukkuTI, mayUrI, vyAdhI, kApI, masdhiAnamAkRtigrahaNamasthA sA jatirastu / sadamAye'pyupadezamAtrAjAtivamA tAtyarthaH / vAsAyAdejAti ) kathaM liGgAnAM ca na cAka / mAhANI, palI, droNI, kuTo, putrii| na caivAticyApinI saracchA zabdAnAnajAtivAda--nahi devadattA nAma kAcideva jAti: laMkato'pi pratIyate lipu naTarata Tam taTIyaMtramAdipu sadakadAjmAtA satI nizcayana grAhyA jAtiva . pravRttinimitta-na salAdipi du iha jAlibAcina ityarthaH / tathA ca devadasA kAraNA zuktavyevamAdiSu mAtiprasaMgo bana vyApatya nAstIdi sAnimahAmihAnarthaka sthAna / gotraM ca laukikamapazyamAnaM dvitIyasminneva darzane mRtArtham / nADAsanI, bArAya:ti caraNamadhyana kriyArtham / kaThI, bahapucI / jAteriti kim ? katA patA / pha., ma. Ti.16.-sI gaphalI samA-maH /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAmaTAyanAmAkaraNam [sa. pa. sU. 69-74 mUlAdanamaH // 3366|| navAjatAt paro yo mUlazabdasyatA jAtiyAtitaH siyAM vartamAnAd gayo bhavati / krnnaalii| nAza zazA kim ? muulaa| - nuritaH // 113703 ikArAnsAgumati manuSyajAtiyAbhimaH ritA yAmamA khopratyayoM bhayA / jabantI / kunto / A culbnii| 'vAtsAyada / vAdAkSI / plaayo| auSabhanI riti kima ? tittiriH| iti vim / did| drtt| takAraH kim ? avantIyateH piya avaloH sthii| jAtariti kim ? niSkozAmbi phayAH / Usato'pANinazcAyurajvAdibhyaH // 11371 // ubArAkAnnRjAtiyAcinaH aprANijAtivAninazca striyAM vartamAnApratyayo bhakati gamdAntaM jyAdoMdaca vayitvA / "kuruH / ikssyaakH| yahAbandhuH / / divabandhuH / yaprANijAte:-alAH / pandhUiH / dIrghoccAraNaM brahmavantarityAdI kajvAdhanArtham / docAraNe hi prazlepeNa dvAkArI vihidI bhavataH, tatra dvitIyaH kasbAMdhavArtho bhvti| uta iti kim ? diTa / baraT / takAraH kim ? atinaH / nirvadhaH / upratyayo'tra hasvaH syAt / aprANimazceti kiga ? AyuH / kavAkuH / jAtariti kina ? paTuH 1 thikoH knyaa| anurajyAdimya iti kim ? adhyayurima kanyA / rajjuH / hanuH 1 / ramvAdayaH prayogaTonusatavyAH ! UrUttarapadAdaupamye :113/72] UhattAladAra iTaTa yAta miyAM yamAsATa zrIgamya sammAna pratyayo bhavati / nAganAsorUH / karalIstambha rUH / karipharavalokaH / lAghayAmavantAditi vatanye urArapada grahaNa kim ? hastagAmyujhaH / auSamya iti kim ? pattohaH / sahasaphasahitasaMhitalakSmaNavAmAdeH // 11373 / / saha rAka sahita sahita lakSANa yAma isa sAderutarapadAha zabdarUpAta striyoM vartamAnAtyako bhavati / shiiruH| rAphora: / - saphazabdaH saMsli'. pTArthaH / sahidokaH / saMhitohaH / lakSmagoraH / baanohH| bAntakadakamaNDalonAgni ||113/74 // bAntAt pazabdAt kamaNDaluzavAcca rigayA vatamAnAnAmni rAjJAnAM visya pratyayA bhavati / madravAhaH / madrayAhaH / kaH / maNDalaH / nAmnati kima ? vRttamAH / nuH / vAgaNDaluH / nArI sakho paGguH svaH // 12.75 // nArI 55. bhUH izyate zabdaraH striyAM yata. mAnAH chyU pratyayAntaH nitya nArI iti nanaramaH DI mArAvazazca nArI kii| rAmo iti sakhizacAt sakhazabdAma vasAhaH hotyayaH rahI strii| paGgaH iti pazadhApratyayo nipaatyte| par3AH smaa| zvathaH pazisyazarAbdasya paya:lakSaNe jAtilakSaNe na chopratyaye prApta UH pratyayaH / akArAgArayo / laMdazca / vadhUH nii| yUgastit // 1 / 3176 // jayaniyaratara mA triH vartamAnAta tara yo gati / yogamA suti: / bara: pramazaH / unyAM vanoraH // 1277]] ko pratyaye pare vano rephadezo bhavati / biiyrii| piicrii| bhudhiivrii| bahapIyaro / uyAmiti phira ? dhokA / dAvA : zunI / asinI / ajimAnImA vAmanarthavaH / - lugataH // 1 / 3 / 78 zrInagaye pare durayAyAma lum ( 2 ) / / .12 | parI 1 iti kina ? paTyo / nau / 1. gAgAyanI / yAo / phA-40, ma / 2. nikImAbhimaH ., bh.| 3. kasaH ka0, ma / 1. dara 20, 0 / 5, viraH + / 6, saMziSTAH ka0, ma / . -lopa- 0, ma / 8. suvatI ca bhavanamA mAriyAdagA'prayogA yati cit / yo ta bArAdinAkatipratyayaM tAkI dunItavadhikArI mayata hu: / 0, na, diH / 9, azvagrahaNa mAyakA, ka0, ma0, di. |
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 1. pA. 3 sU. 75-86 maamir matsyataddhitasya halo yaH // 376 matsyabATadasya taddhitapratyayasya ca yo samArohalaH paraH tasma korama paralopo bhavati / gtlii| masyo nAma vicatasyApatya stro eja kI maatsii| Dgha ikAdezo hi TohaNena gRhyate / taddhitarala manudhau / bhaanupaa'| prakRtimaspatIvadhAmA / yii| yaagii| pagataddhitasyeti kim ? Rdyo| goraamiddii| hula izi kim ? kAriyo / riphe mo / hyAmini kim ? maralyacarI / bhAradaH / AyA / sUryAgastyayorache ca // 93 // 50 // sUrya agastya ityetayormakArasya che ra humAM ca prasthaye para lopA bhavati / sUryasya bhAryA suurii| agaratI / pUrvasma sorii| AmastI prbhaa| saurIyaH / AgastIyaHche ceti kim ? zIrvaH / AgastyaH / / lucyagoNIsUcyoH pyataH // 13 // taddhitasmeti vartate / vyaditi gurUpottamasthAmAgapatraH yaDityArabhyAmanassidityatastakAreNa prtyaahaarH| pyatI'NAdInAM tajitAno luci parata: lAbhavati goNImadhIpando baciyA / paJcandrAko devatA basya candraH / dondraH / paJcabhiH zakalobhiH krotaH paJcazakalaH / dazazaSkulaH / mughalyA vikAraH pha valabh / badaram / Amalakam / lunIti rim ? A~pAeko / aupagapatyam / hairAhA phalaniyana jhussa nAgapurI , ' zudhanto kuntItyA vyatI luka parAmedi na bhavati sudhaH paratvaM sthAnadvArA paayaa| gauNojyoriti kina ? papa goNiH / paJcabhUciH / dazamaNi: / dAnUtriH / dhyata iti kim ? bhiH pabhiH kozaH payapreyAn / . . . gogayA hasko bhayaM // 1 // 382 // goppozadatyopacArAd goNI prama 36 varImAnasma harUmA bhavati / goNI mAtrI gAbhi: / maMgA ki mogii| ke DAiyaH / / 11382 // agoM ko pratyayasya pa 'pratyaya para hambo mati / somanAH / kIlAlapakaH / somApikA / yauTAlAkA / lakSmikA | sandhikA / yumA / bAgukA / yaH pakSiA / mudrikA / gahu kuMbhAvavAcanArtham / pAtraH ityA pratyayAtyayayoH prAyamasvaiba grahaNamiti na bhavati tarisarati brte| na kaci // 2 // 34 // kadhi pralaye para agatyoH hasvI na bhavati / bahakIlArapAya.: / varazkSnIkaH / bahumamarIkA: / barujhAbandhakaH / khArIka: 1 kAkaNIkaH / na cAti pratidhaH pUrvAnanubandhakasaNena sAnumanyAsyatvasyAbhAI zAyati dena nipAhRyAvA jAta dAma dinddhagalAdeza: gAhakakaH / ghAbarajambuvAH / cA'ddhaH // 1 // 3 // aDaH kaci pare hatvA vA bhavati / pUdhaNa prati prAjJa pakSe hatyaH kriyate / priyavaTyakAH / priyATavAkaH / hamAlakaH / yamAlAkaH / iccA so'nityayAu ghasupaH / / 2 / 3861 araH balamA sAnAhitara yAddhaH sthAne anita: anakArAvadhApatyammAvAvaM ki yAkAre mADi Aipare parataH pA jhArI hasyAca dezA bhavaraH / apuSaH ma caina parAe parAi sapo nagI / yinA, TvAH, khatyArA / paramAdavi kaa| paramavAya kA, parazATyAmA / priyAta vikA, priyajaTavakA, vipadayApAra / crodsyaanuppNgaakssH| ubhaya-- -.- . - 1. gAyana mati sUrogA kAvyaga samAgama ca sani manuSyaH, nataH, 'esa: patyaNa tataH 'triyo lugA' ityANakArasya lopaH, sasya va posa: prAnaH ni ma sthAnikAsAvaH / yalopasya paridhivyAt / ke0 ma0, di0 / 2, apavizeSatrAcinI kArikA parikAbdI ka0, ma0, Ti0 / 3. dozcha dI ! hai, ma0, Ti0 1 4. pacagaNaH, dazagANika, pAsUciH, dAsUciH kA, sa0 | 5, pAniyAna +0, ma / 6. yugaH pAbhiyAM goDI mInahI vAhastu taddayan / tI ka., ga, Ti0 | 5. araNa ma tvaNa prtyyH| 20, bha0, di.| . madhukA, k| 1. likhatanyAdinA kp| ka., ma0, ttik| 10. piti sahita-iti / 12. sanna haraparamati samAsaH / tataH kapa-ADa ka., ma0, di0 / - - - 2050
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ za-dAvyAkaraNam [.. pA. 2 nU. 7-12 vidhAbhiSA bhvti| basa iti kima ? na vidyate khaTvA'syA iti attnaa"| alpAunnadavA avvikaa| savAprAntA cATanA / sAnA anivayikA bhAu dAdA kim mAtA / ani iti| miga ? anuphapitA ApattA aakaa| kauna ni ? banAtA / mAlAsADIti kim ? priyatadavA kI devadasaH / bhApa iti kim ? priyasabhAkamatikrAntA atipriyamyavAkA / svajJAjabhastrAdhAtusyaH |17|| . aja bhastra patyetebhmaH acAttavayavo vaH kakArI yakAraca, tasmAcca paraspADa sthAne mitpratyasavayave kakAre ipare parata: kArAdezo kA bhavati na cA sakArAt para mAi supa: paro bhavati / murisatA tvA zAti: sthikA, svkr| asvikAra, asvakA / ni:sthikSAni:svakA / yaha sdavA, bahustrakA | nikA, sakA / anikA, ajJakA / nizikA, nizaMkA 1 vazikA, bahugakA / ajiyA, ajamA / ahiyA, ana jakA / nirajikA, mirajakA / yaha nakA, bavagakA / nirbhastrikA, nirbhastrakA / bahubhastrikA, mahabhasvA / iTakiratA, caTakA 1 ekikA, elakakA / bhUparikA, mUpakakA / indhira, isykH| vikA, ArgakA nipikA, lipkaa| bhasmAgratarNa nyayartham amAcI hi pUrvIya dvikalpaH siddhH| acAhaNaM kima ? gRhshokikaa| strikaa| Aha iti kim ? smitA svAmamAyA vA svikA / sAikAzyiyAH 1 tiaa| bhdrNthaa| priyaayikaa| bhAti kim ? jivanastAnAH / miracaTakAvaH / asama ini kim? priya bhasmAkamakAnlA mshiniynstraayaa| ibarasUtaputravRndArakasya // 1388 diema nuna puSa indAraka ityopamAsya anitpratyayAvasare pakAra thAiparaM parataH ikA dimo samayajJi na sa kahArAja para ArampaH paro bhava dviya ke / pikA, parakA / muktikA, mRtakA / etrikA, puSakA / bamdAritA, bandArakA / dvizabdasma sAhapati pati savarelado vikaniH / sa yatA yA vikalpo yathA syAdiminarthaH / ina mati etikAcaranti / vo vartikA // 11386|| zrI mAtAnidhaya vakiti itva vA nipAtyane / yatikA, varda kA zamuniH / vaHvini vima ? kati kAndA / tyAyadAyataH ||360 // tyAtyayAntasya padApiyajitasya zabdasatya yo'kArastasya anitthayAbamadhe kakAreAipare parataH nityabhikArAdezoM gavati na t sa AinupaH parI bhvii| mhtyikaa| amAtyika dAkSiNAliyAdiliyA / aSTikA / khAra: kArikAhArikA / khagrahAnayAnuzya iti silpa. bAdhanArtham / sadAdisinamaH kina ?mA / sakA / ya / ke| sipakA / ghaNkA / anaiti liga ? naukaa| naukA / kAraH kim ? viyakolAlapAkA / asti iti kim ? janatApitA / vadasA / devakA / jinakA 1 jodhA / jiiraajmaayaa| sArA nitina pratyayanAdi [ bhayA / zanA zaMkA / kaarkhaa| paTakA / elA / ekA ! bhASA na viyA / Ayoti kim ? mArA: / hArakaH / gupa pani ni ? baskijanA maaraa| samAnAta gunaH para aae| 'arapA pramANika dahA gA / yahani / narikA mAmikA // 1 // 3 / 61 // naurakA, gAnikA iti narayAsarasva mAnazabdasma cAmatyamA vayava kamAre Amare parasa: akArakSetra nipAlpI : narAn nAyaromati narimA / maga nAma sArakA varNakA jyotistAntaca // 113 / 62 // tAramA varNakA : nipAta yathAkA sidi tAntave cAnidhaye / tAramA gatiH / vargakA tata prAvaraNa dishepH| kyotistAntava iti kim : tarikA, dhArikA sArasya / vakA, dArikA zAsanasya / 1. dani akSuvI hI ka0, ma, Ti0 / 2. ndArasya I0 na0, 5 | 3. vRndAra ka0ma0, di0 / 4. -pa(ya)kA, akkA, bhuva-ka., 16 / . nAkA, nAkA ka0, R.14. -kA madhurA mana -20 maH / 7, kAramatIzi ka... n|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Eena a..pA. 3 sU. 13-201 asodhaputimadita d uindia indiaticairnearesmay.... yoge // 13 // adhikArovAnApAsaparisamAptaH / yadita kala manumamiSyAma: tatsati yoga gati nAsoti bNdiyaa| yogaH sambandhaH sa yathAyogamekArthatA papezAbA - vAmadhe ekArthatA asapatra vadokSA / bakSati padAdhikAnayAnikagoparSa paryavyaspo'yo'tyanta rAntareNa tasyabhiso bhayAcApradhAnam auTa dAsa' / tara depada jinamata cAntarA sAlaH / eha na bhavati devarattajinadattayArantarA kmnnddluH| 13 hi devadattajinadattayA kAmAlA saMbadhI mAralyanena / dvitIyA shritaadibhiH| dharma bhitI dharmatrita / iha na bhavati-- pazya bhavita devadalo guphakulam / tRtIyA taskRtaH / zalapA 2: / iha na bhavati kitvaM kariSyasi zaGkalyA khaNDI devadAsa upa Tana / 'sho'rtye|' upaurapatya mauegavaH / iha na bhavati gRhamupagorapatyaM devadalasya / pharmaNo'g / nAmbha gAlItiraH / na bhavati-paya kambha karoti bATa devadataH / 'smasyazyado ladA hamarasi devadatta nagadheSu paralyAmaH / ina bhanali-marati devadato mAtarajamAma magadheSu dIrgha / jAtiya kAkhyAyAm |11 / 312.4 // jAtparya epha AmacAmAm nAmadheye bhiyandana vartamAno ghaTya dyniyaa| gossH| saMpatA saMpanno proti / maMgavA baudyaH / bhAtyartharaya yapahAbAda vadvizeSaNAnAmapi vaya vanam / jAtiriti kim / devadatto jinadataH yAzyApratikRtiH kAzyapaH / kati kim ? hobhane akSiNo palipa / satarapAraNoH saMnipAtazobhAvivakSAyAM baTavaddhAvA na bhvti| eko ohiH saMmataH subhira karatAtya rAkhkhApramoga viruddha bahatva karane neti na bhavati / AdhyAyAmiti kima? gotvam / azvanan / ayaM yato gauriyAdi buddhizabdo bhavataH / tadabhidhoyA iti vyApArapadena jAte rAjyati na bhavati / dramavivakSAyAM nahaSacana tinam / jAtithiyakSAyAM pakSe bahayAcanArtha yacanam / dvau cAsAdo'vizeSaNe // 13265|| asmado bAkaravAyajhe bahakadAvati yA avizeSaNe , ces tasya vizeSaNa prayujyate / ahaM pravAmi / AdhA bhUSaH / vayaM brUmaH / avizeSaNa iti kim ? ahaM devadatI ravImi / ahaM gAyoM vayonima patito javAmi / savizeSaNe pratiSevA vacanan / ekAne svabhAtasyAtmano'nekasvabhAva. vivakSAyAM siddha bama dhanam / ata evAyujnadorapi purI pahudhacanaM prayujyate / bhavanto yanti / yUyaM duudh| isa bhavantastvAriti / - phalgunoproSThapadasya nakSatram // 1166 // phalgunIzavyaska proSThapadadAtadasya ca dvau nakSaprazabdavAcyAparthI pahabaddha yato mA / kadA evaM phalAnyo, kadA parvAH phalganyaH / kadA pUrve proSThapade, kadA parvAH proDapadAH 1 adite pUrva phagunyo, upiyAH pUrvAH phalgunpaH 1 udite pUrvA()proSThapade, uditAH pUryAH proSThapadAH / nakSatramiti kim ? phalgunI jAle phalgunyo ma pavita / dvAditi kim ? ekasmin jyotipi mA bhUt / paJcAlA janapadaH / goko prAtaH / khativaH dhakAgi / harIzaH phalAni / padhAlA madhurai / paJcApisapo madhyaH / Ago pahA yI iti saligama vastuni syAdvAdamanupati musmopaca ritArthAnupAtini ca zabdAtmani sahita stattalisasaMmyopAdAnAmyavasthA'numacyA anyayAt svIjas / / 3 / 17 // avasyAt gu au jamdAle pratyayA bhavati / thaa| svas" gRham / ayo svaratatra ghaa| ayo meM gRham / aSo uccana maham / padAt zramAgA va vimA / au-jamagrahaNa nutarAraMm / ga-ityukAro'vamahe uccAraNArthaH / jasA jakAraH rAhilAmAle pArasyA dezArthaH 1 1. yogavAdaH saMvandhasAmAnyabAcI hena samavAyaH saMyogo'pyAkSiptaH ( guNaguNinI smpaay|| vyayAreca saMyogaH) ka0, maatt| 2. tasvayaM mi-ka0, m| 3. upalo vA m0| 4. jAti mA. camakAdamiyAne ekavacanameva prAptam , ata itramucyate kA, ma, Ti. .. jAtivacanana aphi.. rayabhidhIyate jAtivyaktyAstAdAmyAnubandhAt, iti barddhamAnIya ka0, mA, di016. ajAtivAdAno saMpanAdInAm ka., ma., di0 ! 7. abhidhIya ita ini / 10 / 8. pagAlamadhuraH 10, ma. / 5.patAlasapo manugnyaH ka.., ma. / 10, -critaa-k0m0| 11. te mayAbekave padAmprathamAyA vaa| ka0, mA0, di01
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyananyApharaNam [.1 pA. sU. 50-10 pakahivar3o // zaza68 || sonya saMgAnA gA ga ma -f-IPS su o an ityete prtyaabh|| pad, pado, daH / ek-fx-mhaa| iyamadhikAraH, tA tAMjha thAnA mityahimAlyAra vikAH : zrAmadhye ||6366asinaasNbndhruup kinyAlpAtu mabhimubhIkaraNAmAmaNam / AmANa vartamAnAt zabdarUpAt eka-Tribaha gu gau jam ityete pratyA bhavanti / he devadatta / dhe devadatto / hai devadatAH / pATopsI cacanam / hAdhikasamayAnikapoparyuparyadhyadhyayo'dho'tyantarAntareNa tasyaryabhisarvobhayaizcApradhAna mauzAsa // 13 / 100 / panAmAnaM hA dhinna samayA nikapA upayupari sAdhi adhodhara ati antarA anAraMga ityateH ca pari abhi taba ugama ityesaravyaya yojAvAneDa) partamAnAt (zabdarUvAda) ekadibahugumam auTa gAra i tyA bhvti| hA devadataM vardhata vyAdhiH / dhik devadatta mayAH prabuddham / rAmacA paryata naH / niyApaparyata vAma pAra grAma trAmA adhyadhi grAma grAmA: / adhodhI grAma grAmAH / yAdava nAhara nA / agara nITaM ca videhA: 1 antaraMga nipaTa mola ca vidAH / antareNA puSpabhArana kicit / parito grAma bnaani| abhizI grAma dadAni / sarvatoM jAma vanAni / apradhAna iti kim ? prabhAne na bhavati-hA tAta ghimAtarityAdau ca tAtAderAmanyayA vivakSA na hAdi muktatveneti na bhavati / hA gata varAma miA / bAkhata ghanAda khate gharabhutarama na svayaM yogaH / yasya tAli ? Tara kRtsv| havibhaH sanadantArAtareNa sA svarAdI mhote| tanahama bhavati rAjadhAnyA sisayAM guri' yati / kitI patra nAlAyamAnAntara gln| cAro'nta kanasamparamArthaH / zena-guzila na pratibhAti kiMciH / gopya bhane pramAtimA tvAm / mokSapAyapi nyAyaH prabhAdA niyamapi bhavati / noTaghakAra Digi pratyAhArataH / saH zakAvaTakAralyAsandehAH / borayatArotthaMbhavaneSyasinA // 2 // 33101 // avayavaza:" sAdAyasya kriyA dinAsAphalyena prAmIrA yA syan / laka (sate ) dazyate ana nallAmA bilam de naciniyajitena vizeSaNa nAkaH ityAnitya sanam / sAsmina bhomanena pate pAne vAmAnAt ( zabda smAt ) eka-hi-yaha jam aud zat ityeta pratyayA ganti / yA vRkSamabhimanyate / vRkSa vRkSami vidyotane viduH / 1. tumnAsyebhya ekatyAdilaMyA 20, ma., ki / 2. AmanyApadaM lipAyA ciopaNaM bhavati ., na0, si0 / 3. mamAmyahamiti vA nipAtrAnAdhAna- yAmA isAMgati panIramAdisaMbandhaH +0, naTi. | 4, pradhAnamuskAyaMn, yadarthamanyadupAdhIyate banyattasyopakArakara-parAya nadiyA tapradhAnam ma0, di. 5. nipanApArantA cidazA svyH| atra hi nipa da nAnilaMbandhaH / nAnAramya geneti / evaM vyapaMkSA. isamIkSAdima banna pa. zi: 27 dhana zyAdi ka0 da.1 6. pahimanagAiti sama kA, saka, ni0 5. mahAvAdita tas 10, ma0, Ti , mubhiyukta sokA kAraNa naharam : mAsvira nanAyakavanena sAkArata so sati prayAsaloH pradhyAnatirIgAnita myAna sandedapariraka, mA, di0 2, amipariprati anu jaya nepAM karmaprava. cnaaymjnyaa| samiti na rakSAkIsathaMnate 'bhimAga va paripatI--anulepamA ca hone caM yazca vArale kabhara paranAmeca pacanAyoge limad hilomA bhagata zukla yAta iti kAtantratA dhA0, maya, Tika1. rAjasAhI te zasaphara, mAhi / 11, mAdizabdana kAtinumAnalapaparikAkA, ma0.10:12. dopaNanAva, nN| 13. sakSama vinane vidyata / 20, ma /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 16. 102-105 | nie ? smAra paMjana kA upAdArthamabhAvArtham / bhagati pratiparyaH || 13|102 // smaNa gAgaradIp bhavanaM gAgarinu ityete'prabhAme'rthe vartamAna dahA ekadvi azAnti / praticyaite / vRkSaM vRkSaM parivRkSa la vRzaM parama sAMdhudatto mAtaraM prati / mAtaraM pari / gAtarastu / bhAti mAM prati svAtparimaddatAm / eteviti kim ? anu ghanasyAza nirgatA samIta ityarthaH / hat ) ekaca prasAraNamanu varjayaH / TArthanA // 13 // 103 // stasminnutyanena yo vartamAnAt zabda vRpasya atrajyAtu pAn rAjAnaM dAi tAnApatatratA senA / tena rAhAvA kRtAlA svarthaH / tRtIyaH / () ahaM gam / iti karma mAMgalisahitam asUyati / | utkRSTe'nUna || 1 |3|104 // anuuAbhyAM yukA utkRSTe'pi nAt ( rA ) eka anya makSi anushaaH| anu vidvagadina godAvyAcyA upavizeSAdinaM kavayaH tasmAH / I C karmaNi // 6|3|18|| iti karmanivikArI prApne'rthe pataMgAna kumbhaM karoti / zaraM sunA / AdityaM pazyati / bane niyati bhAra hala payaH / devI devatAdikriya vivakSAyA prApyate" prApyAyate / goH payodadhyAdatIyAyAdivivakSAyAM tu macAyoge bhadraH kRtaH paTaH / dAtena krIDAzayaH prAptamudakaM yaM rAH prAptodakAma ityabhihitena nevAnAyAcanAdhikArAna bhavata | pradhAnam - niSmadAraM darzayatya iti bhavati kaH vRto bhISma udAro darzanIya ityaya karmA bhavati / ayAna iti paryudAsa iti ajAM nayati grAmajAdI grAmAdyapekSayA pradhAnamapekSavAdadhAna ete pa {? 61 7. banAsaMkhyA 2. bhAve lakAraH / He fa 2. ular g bandhane ityasya ekadvArA bhAtIH kRtyaH / 0 sa0 die / kari karaNe cA 5. karmayonine svarUpagrahaNam saMzi vAt / yadideze svapaneta (hi) saMjJAvidhAnamanarthaka svAta / ka0ma0zi0 / 6. ziva sAgasadasya durupakSivaMdhyaM phara ma0 die / * yakal karma bhavati / zamati 2008-000 / 5. ki karma ka0sa0 10 0 0 1 11. eka di0 / 12. karmarUpAsi3. kRtimA saMrabhihitaM karma / karmaNi cAmiti na sAbhAra: 000 / videte vastit va meve 064 k0m0|| prANa ustAda karmAntarAtyam anAdhikArA sahIyAni ityAdi / 0 0 Tipa | ( pAne ka maTi ( hinome tathaiva karmaNI 1 dvitIya) die / ka0 2060 /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanazyAkaraNam [.. pA. 3 sU. 106-112 dinaH karaNa yA 1 / 2126 // na karoti dayAlaNavyApAra kArava karanA, dautyarthasya yAsara mAmA modakako bhadanti vA / akSA dI / zalAnA dIvati / atyati / pAlamAjili / diva daki kim ? dAmeNa lunAsi / karaNa iti kim ? he diivyti| pArasvAda tanIyAyA , bAthA mAna hitamAna dhAnam / / kamaca rArA dAvyatkAra tatkarma va karaNaM 5 mA dadeka kAraka yathAyogaM tadubhayajAgi bhajanotyarthaH / aApa devanan --- karmasle parasmArTa karapa.tRtIyA pharmalakSaNA' eSTI bAdhitvA bhavati / dacanA aA:, ama kAraNa lakSaNAnaT / adAyate devadatto nagadattena, anna karaNatvAt tutIyA, karmavAcana pragoyatya maya samati peyazca na bhvtH| adbhutaM devadattene tyatra vika: sakarmakatve nivRto'kSayatAdArati jArakA dAI kAH / vakAraH sAyazArthaH / ___navinimanyAtapaNam // 13 vinimeyopaniya napaNaM-dyUtajeyaM tanayaM diyaH prAsa kamana bhayasi / karmakAnakarotItyarthaH / zasasya'yati / sahasrasya dozyati / kraya vikraye tasya paNatve dhAtaniyuTabata ityadhaH / karnayAbhAce pachI-zatasya dIpadI ! zatasya zutam / zatagya devitavyam / zazA gudeva' / 'ga. lagabhaga mAyaH : gAsya sUto devadatta., nAri sa. / vinimayapaNa ti vi.ma ! deyAn dovyA, satItyarthaH / etaraNa kim ? bhUmi yogyati, zandhinA vijipIpana ityarthaH / rAndhipaNAsa pratiyoma" bhavati / papagrahaNaM kim ? dataM diivyti| akSAna dIvyati / copasargAta ||113|106graagH parasaya yinaH prAyada jiname jAyaNaM ra dikarape yA na bhavati / paga prasava garma karma kA prAvata / etaM pradozyati / tIvpatyAdi / paNatyavaloH // 113 / 110 // pagatajyamaya ca harataH prApyaM yad vinimeyaM cUtapaNaM ca mA karma na bhavati / sasya vagane, rArA pagate / zatasya vyavati, zataM vyavaharatItyAdi / cinine nagagaga miti kim ? sAbhAMza, ra tokyaH / zalAkA vyavaharati / vigaNayan gomAratItyarthaH / smRtyarthadIzAM karma // 131121 // rArthAnAM yAtUnAM paterITezca yatyArma tatvArma vaH bhavati / mAtuH smarati, pAmara smarati / mAtaH smayaro, mAtA smayaMte / mAtu: smartavyam, mAtA smnH| mAsuH matama, mAtA mata / nA] gulmaram, mAtA gumarA 1 mAlA smRtA devadarena ! mAturapreti, mArAramanyeti / sAdhipo darase, sapadayo / pAnI lokaanii| pharmaga kasaMbandhIla gha / sAmAnyAvaze pApAbhyAM svanI vidhAvasthitasya vidamavasthApana niyamArthana / sanaza kArakAntaraM tAgAyatyA nocyate mAtra smatam / manatA smatam / ayAnAditi nagamAnApArtha ca netyavRtyA siddha karma grahaNamuttarAIm / kRmaH pratiyane ||1|31112/punryn pratiyatnaH ! sato gaNAta rasadhAnayAgAyaparihArAya vA samoha, tapa vAnasyArone: karma garma yA bhavati / edhI dakasyopaskurute, dhAvatamamamugaH / sazastra pasyopassU kI shaamuplkudmaadi| pratiyAra kina ? kumbhaM karoti / nagara pAti / 1. akSAsnu devatAH pAzakAzca se, ityamaraH ka. ma. tti0| 5. sanaupakaraNaM hAlAkA, ka. ma. hi| 3. -yahavidhAnam, ka. mhi0| , anna bhAvana , . ma tti.| 5. pararavAra, 4. ma. tti| 6 kAmayegApikA-ma. Ti. / 7. dIyanta mirizidevanAH, pa. ma. tti| 8. dattasya ka. ma. Ti0 / 5. nityAkamatyAdinA prAsam, ka. maTa0 / 10. na prAginyapiga vyAdinA prApto na bhavati / die bhAra: sakabhakasyAt / ka ma Ti0 / taM pratipedhA ka0 ma0 / 16 pratidAnaM kRtraH zataM svAkare ythH| ka. ma. tti0|12. apavAdavinimukA'sya viSayaH / kA ma tti.| 13. sApyegA yati ka. ma. di. 11, nAsti, ka. ma.1 15. vigaNayanApA ka. 'mAri016. noka.na.Ti / 17. susmasamAnuH smRto devadattaH mAtA n0|18, -mAso'bhASAaMzca, km|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ maI a1pA. 3 sU. 113 - 117 ] anodhavRtisahitam rAjo'jyarasantApyoH kartari bhAve ||13|1133 stha rujA, por3A sasyAdabhyAmade mAyA cala karma vA gavati kartAra bhAve bhAvadat asyA rujaH kartA bhavati / cora jati roga" ghora rAti gorAma ghorAdirUprati vim? vRddhi jamAnya ara santApyoriti kim ? kadAriketi / yayAtiM santApayati / karIti thin / devadattaM styasyAsane pata bhAva eti kim ? devadataM ruti ilemAtra kazcit iha paSThI na bhavati corI avyatirekeo'yaM vicitiM / vyatirekanA roga iti / ityAha / hiMsAyAM jAsanATakApipaninAm || 13|164 // jAdi jaya hiMsAyAM jor3ane, nAti naTa madane, murAdI gRhIte, na jarA mokSa, na tAvitya hiMsArthatvAt krAti kraya pacaNa hiMsA: paTAdi: piMpasaMcUrNanena ityevaMpUrvasya ca hasAyAm vartamAna karma vA bhavati / corasyArApati coramujjAsapati / cIrasvosATayati caurasunApati / corasyotkathayati co mukrAvati / corasya pinaSTi, coraM pinaSTi / corasyanti cIraM nihanti ra pratiko prati / corasyanti boraM nipravRtti / corasya praNihanti coraM traNihanti ityAdi / nita prayogotAratotyete : bahucacanaM sambhavi "sarvabharigrahArtham / nityupAdAnAdi bhavati dhIre hanti coramA hiMsAyAmiti kim ? devadataM bandhanAjjAyati mokSayatItyarthaH / naTantaM nATaya nartayatItyarthaH / rAgAdi nihanti nivartayatItyathe / jAtyAcAkAra nirdezo yathA syAdityevamarthaH / teneha na bhavati isyumu dasdInaTa ispada bhogAditi / ata eva corasyotrAcayatIti pratipeparaH / arthavavadam / ojarA zrAziSi nAthaH // 13995 // nAva rAzI vartamAnasya yatva tatkarma kA bhavati / sarva nAvate, nityAdi / savibhUgadidi (a) zAstaM ityarthaH / kAzipati kim ? bhAgaya bhuvanAtha anukAdiviti nAcata iyarthaH / . farafe || 1 | 3|116|| sIti tAsAMmeti tAbhyAmahiTI DakAreNa pratyAhAraH / gazvatairabhivAdayatezca yo sthita bhavati tasya prayojyaH prakRtiH kartA karma vA bhata / pazyanti bhUtyAH rAjJAnam / darzayate bhUyAt rAjya bhUriti yA abhivadati gurudam / takSimAzipaM prayukta pratyarthaH / abhivAdayate gurUn devadattaH guruNeti vA AtmyAzivaM prayojayatItyarthaH / athavA abhiSada dattaH mamyaH prayuGmate - abhivAdayate guruM devasa jisa pakSapAtmA bhavati / darzaya mAno bhUtyAn rAjA bhRtyairiti vA / dhAbhivAdayamAno guruM devadattaH guNeti vA / athavA abhivAdayanAmo gueM devadattaM jinadata devatene kAryA devadatiyA | rAti ka ruupm| agirAvati devaH / athaza abhivAdayati guru devagiriti ni? darzayate kAryANaM rUpa" abhivAdezena jinayata iti / gurukAriNayoH pratiSedho na bhavati / I karmakAt || 13|117. avikA uSA funk, mwafu kazan, 244daan laulu & gacchati devadataH gaNayati devadalam / devadattamiti vAsasya evaM vidhiH / ki ropa Rarafir devadataM 3. roga ityasya apharIti nAve ghaTa so'pi kartA, ka0 ma0 di02. vikalpa ka0sa0 Ti0 / 3. zrI zyanantaramaSTAkSarANi tAni prAyaH-ma0 ditha / abhAvakartRzaMbhU ka0ma00 2. anAtmanyanAcyA ka0ma0di0 / 2. vyastatkarmabhUtaH paramaprakRteH kartRka0ma0Ti0 / 7. abhivAdana ka0sa0 / ma abhivadati guru padaH 0 0 0 a darzayatIti na paza vivakSitaH nApi prakRtakarmaNi, 60 bha0 di0.10 sIvarNike rUpakSI rUpatarka kabhyate ityajayaH / 0ma0 di0 / 11. evaM tarkayati rUparkaH sauvarNikaH, ka0 ma0 Ti0 /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 2 lu. karisI nArI - nityakarmabhirdhazabdakarmAdindazabdA yaH // 113 118 // ti gajanAdeza devA sadanakriya kADA vacanAta nitya 3 syazca dakSAya dhI vistasya karma karma bhavati khAdadda zabdA varjayitvA ditam zAyayati devagamyatAmA grAma jAyaM jJApayati mAtra dharmam / yatpayati sApatrakaM dharmam adya bhojayasi gaNavamadanam / gANamodana vilApayati devadattaM putram / abhApayati devadataM guru mahatI "vizaHpati devadattaM guruvarAH / zrAvayati devadataM zAstram / vijJApayatam upayati devaniyArkaNam etebhyo * susang samva pUrva vibhA karmakAratha kAlAdena saMbhava sarva sakarmakarAdityamaNoditAH / gampa tena) bhavati striyaM gamayati devayate / mAM nayati grAmaM devadattenetya caprApaNAryAna prAptiH kSArthI janasAmAnyArthI na didArtha tathA ca zigrahana bhavati prAvayati devadamolasam sparzayata gudaroga varam bhayadadindaza iti vim? khAdati piNDI devadattena zrazvati viDoM devadattena / kathayati / vvAyayati devadate / devadarzana ki trividhA kiMdA jarmalA kAhI svara hiMsAyAm ||3|116 // "bhakSayati vaha timi bhana 11 zokA yAkaraNam putrAn vaheH praveyam ||1|3|12063 te [] bhAraM devadataH preyamiti kim ? prANArthe vizva vacanam / morcA || 13|11|| 15 bhkssvtirnkroyvissyH| adyarthalAt pUrvega prAptaM niyama: bacanam / kaliya prANAin 18- 122 karmaveyaMta taka bhavati / yAti bhAraM devadanArtha karma karma vA bhavati vihArayati na vA bhahIda deva AhArapatyovanaM devadattaM nAti bhAra devadattaH hArayati bhAra ka svarasvam naH karoti va devatA devadala', devadarzana 1950 9 7 krakt vit kaum-www best if 84: 1 zrI svAso'parAdhAraH // 13122 // a lines a mod or unaug and "wali: manadai mchaufensivenlides bei GIL: Ai vi valuan 2 mat cua BCH H tu pUrvam uttarasUtre va gati 0ma0 di. 2 zA 0 ma0 / 3. iramA ka0sa0 (nAsthi) 0 0 0 . aste devadazaH 10 ma0 Ti. 05 gacchati maraNako samaya, rAmayati mANAvakaM guruH / kartRkarma ka0 ma0Ta06 ziSyam ka0 sa0 di0 / 7. na kevalaM zra mahato vibhApati tasmAdapi yaH sa pApa k0m00| zabda0ma0 9 nAyadi 0 0 10 ki0ma011 mi 200 12.ti zeSaH vizeSaH 60 da0 ) ma0 0 / (
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ amoghattisahitam 8 AdhAra i. mi.m ? grAmodizayitI avarattena / kartA na bhavati / akarmakA nadidhAtavaH zIsagAkakA bhavanzIri liI marmalA / AdhAramAdhanAyanalam / baso'napAdhyA 1 23. / anu adhi : raya sAmAdhAra bhy|| zrAmaganu pani gopiraH / pAmAra rAta / grAma upoSitaH / hAmamadhimAH / prAmAni | bAnabhArasa / bAma : ! azyA vimAnakSapetyasa sthAnA -nAnArasa, tegamAge upayasati, maga ti vAyA na bhavati / abhinivizazca / / 1 / 3 / 124!! ani nItyasamudApUraya vizerAcAra: mArma bhadrAta / kAmamabhinivarataM / sAma'bhinidizyate / grAno'bhiraviH / cakAraH varma bhyakti na bhavati caMti cidabhAvArthaH, tA yA yA rAMgA yasmin yarimana pratinibiyarI kalyANa'bhinivezaH adhigaviSTA' iti si bhavati / kAlAvabhAvadeza vADakarma yA karmakANAm ||1 / 3 / 12 / kAlI muhata diH, abdA gantavya kSetra bozAdiH, bhASaH priyA dohanAdiH, dazo janapada: grAmanadIparyatAtiH so'vAcA sakiyo nArA gavatyakama ca / nara-mAsamArata, marA jAgate / vite, divasa: rAmarate / acA-bhora svaniti, zA sukaale| jana svamati, mora pasI / bhAra:..-paudahamArataM / aupana pAka prisi| godohaH dAmyate / odanapA sthIyate / deza:- svapina, curavaH suSyante / prAga yamati, grAma go| ma nati, mAza: pacyate / sArayoranasaritA / raasyte| sanA ra pradayAmA pyane / dodora jaaste| AdanAka ra ! ma jAgaH / pArI / samAdhItama : pitA bhuktam / yAlAca nAgina kim ? prAsAda agale / mAyA garne / ceti vA ? mAmAraste ! proda / ttiH / idaM gaHoTamAhitam / goko mAramA / man zuSpA iti / tyakarmaNyAcAra va gApyA nAvATakaHyamArthAt kambhAva iti kAdI bhAye ca bhavati / akavANAmita kim ? rAtrAyuhepAzrItaH / adhyayanamadhItam / prAkRta maveda rUta manipatAvarakAma ceti yamabhidatavyam / kAlAvanonyAptI // 3 / 126|| mAle adhvani cApradhAna vartamAnAta rabyarUmAra sAnI bega vadhinA prakSAvihArayanta:yoge ghara monAso bhavanti / mAsaM guDaHpAH / saMvata: / ma. valyApa: / proza dilA nado maasdhole| borAmadhIte / kAlAdhyamoriti kim ? sthAlyo pacati / dhyAptAviti kim ? mArIcIta / maasaabiite| koze'dhIte / yasmAnIta / mAdhyAptiH / papThyAH sakSamyA yAmamapa vAdaH / TAbhyobhirisaDI // 15 // 3 // 16 // sau kiyAphalaniyatA bolAyAM yAlayAcidoyayAvinAca zabdAd dhyAna lina ityaMta gavAralyaM pratyayA bhvti| roga pAtApItaga / gAsAkA prArIta / kAmamonama / gogAna bhuutmaa| bhoganAmga mii| gojI: laga / HastinAna mautam / yojanA mA.m / samAdhimA gamAga zikSiH / ra nayA:oyApayA maMgaH / nukara karaNezyambhUtalAmANe // 1 / 3 / 128 / / phalasavaya: pasAyI saH / yaH parA rA kA / 'yAri agupa bhUra 121 mojyaM vArakaM yad AApAra ghAlurAha yena kartA karoti taskarama sAdhayatama kArakam / igacit kAraNApanna itthambhUtaH sa lakSyate yena taditmA bhUtalANam, etasmidhAne vAmAnAta (zabdara pAtAkaTA bhyAM bhisa ityete pratyayA bhavanti / heto.--dhanena pulam / vidyayA yshH| ___ 1. bArnu, ka. ma. Ti0 / 2. cAkaNAm , ka0ma0 | 3. gonAhAdiH, OM maH / 3. caturviMzatyalAnA hastI dmnusskrH| tamaharota madhya krozastI dvau tu gauratam // ka. ma. Ti0 / 5. gavyA gabyUti gamyUni catuSkozaM tu yojanA / ityabhidhAna cintAmaNiH ka. ma. tti0| 6. pUrvaprakRtisitama, ka0 m0vi0| 7. anna iNa vyAliH, ka. maTi ! 8. toguNena vyAptiH .. ma0 di0 /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTApanadhyAkaraNam [a. 1 pA. 3 mU. 122-133 cAnyagA mokaH (m) : munA vinAMta / kari--devAsena tara | gumalena bhunA / bAra--nAga lunAti / naamiti| sthala lakSaNa-api bhavAm kamAlanA chAyagadAdIt / api bhavAn vatine yAna mArakSiSTa / 'chAdika prakAramAnnasma manusya kAmamA vilakSaNam / 11yambhUta karaNaM kim : . zuddha prati visonam / abhiyAna mAlapANi chAtramadAdhota, ityatra lazyapradhAno nirdezo na lakSApradAna) iti ga bhavati / evamalakSaNaM sahayogAzatariyA ityapAdAma smbhaavaaNt| samana nayA nAbhaM dhAva tItyartha: / hinadhAnyati / dvitonArthena hiraNya netyarthaH / evaM paJcakena padAn RNAti / sahasaMgAzyAn "ityAdi valparimANana bA mUlyanatyarthaH / keyaparimANasyApi kraya karamatyamupapadyata evetyevA karaNa eva tRtiiyaa| sahArthena / / 1:3 / 129 // sahAyatulyakomo vidyamAnatA ca tena yuvataM'pradhAna'rthe badamAtA zabdarUpAt ) ekAdvivahapa TAbhityeite pratyayA bhavanti / purega sahAgataH pitaa| putreNa saha sthUlaH / putreza saha gomAn / ziSyaNa hada brAhmaNa: / tila: saha mAyAn vapati / sahaiva dati: puri mahati gardabhI / arthagrahaNa ki: puneNa sAm / pureNa rAnA / putreNa yugaprayAgataH / tupAgataH vRto yuunaa| arthagrahaNAt payodhaprayoge'prayoga'nya sattAyAM bhvti| - yaddha daistaddhadAkhyA / / 1 / 3 / 130aa yasya bhedinaH prakaH ravatoya' meM prakAzize pastRtastatprakAraparakama jhAlyA bhavakSi sAhAnA bhirityale pratyayA bhavati / ma ga 1 pAdana mAnasA salatiH / prakaramA darzanIyaH / prAya dhayAkaraNaH 1 kAzyo mAga / brAhmaNo jaatyaa| yaha prakRtinidezAm sarasthAzapAt / bhedahaNaM vi.m ? yaSTIH prazaya / sumatAn pravezaya / tadbraha kim : AzikAgam / mAlyAvara prasiddhaparigrahArtham, (tena) azA dIrgha iti na nayati, abutakriyA- . sadA karaNAdikalpanAyAM yadyapi salIyA sthAt (tathApi ) tatsambandhe paSTo mA bhUdityAramnaH / kAle vAda vA''dhAre / / 1 / 3 / 131 // bAle vartamAnAt nakSatravASiraH vAdAtU AdhAre, ekArameM dvilya bahale mahAtvA pAMsiratamA yathArakhyaM pratyayA bhavanti / yudhyeNa pAyasamalIyAt, pye pAyasamaznIyAt / madhAdiH ''palalaudanam, mAsu palalodanan / kAla iti kim ? puSyaM candramAH / mamApahaH / bAbvanivarapatha kAla mahaNan / bhAditi kima ? tippeSu sat kSama, silacchetheSu yaddadhi / kAla iti samsayA tanimitta ho pAyava se ladaH na bhavatiH, ( yatha:) citrAmu jAtA citrA mAvikA tasyAM citrAmAmAste / AdhAra iti kim ? adRSyaM vidi| aba kRtikA: / AdhArasya karaNa vivakSAzaM tatIyA-siddhati, asti yAbhArastha karaNadiyakSA, svaH sthalyA' pavatoti tat kripate sambandhavipakSazyAM paSThIvASanArtham / prasitA'kvaDotsukaH // 1 / 3.132 // prasita avaraca utsuka ityeteyukne AzaredhAne vrtmaanaa| zat FyAM mitiyoM yA pratyayA bhavati / dezaH pritH| zeSa pratiyaH / antarpaNa zilo / prasidaH, nisAuta / sauravazvaH, bAheSvavavaddhaH / ke daurAna samojho smRtI cApye / / 1 / 3.163 / rAsta jAnatI magAnasya "yApya kArapatra:, zatra TAbhyA mizivate pratyayA bhanmibhAnA saMjAnItaM / mAtaraM nAmItaM / pitrA saMjAlIte / vitaraM rAjAnaute / - - - - " - ." - - - - 1. takSAna, ka. 102. dAnavAdikam , ka. ma13. dhAna ( zuna: ) krImAti-prati saparika0 m0| 4. malebhiyarthaH, ka ma / 5. -raNatopapa-ka0ma0 / 6. gataH pRNa sa-ka. ma. | 7. sattAthAm ka0 ma0 Ti0 / =. tadyathA-sA stanAbhyAM jaya mahase, savA bhUbhyAmastra nayane mahatI, yugapatkarAbhyAmasthA , sAjanadhanavAna, rAjA putreNa garA, mAyayA yAkSittI, yandhubhiH svagaM gataH, sadA kama di0 / 10. sAgaracA dibhiH-ka0 ma0 0 | 11 devadattAdAka. kitinya tyA' ! ka0 ma0 Ti / 13. rasadanidezyaM na hi vastuSpravadhisabhU / szamA manapA vivakSA dRdayate yataH / ka. ma0ni0:5, -vyaM, prAdhya-ka-30 g0|
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 3 sU. 13-137] amoghayUptisahitam . sama iti kina ? mAtaraM jAnAti / pitara jAnAti / ja iti kim ? gAtaraM saMvette / asmApiti kim ? mAtara maMjAmati, mAnusarojAnAmi / smaartiityrthH| cakAro vevasthAna gANAdha: / aAe iti jhiga ? kareM spara saMjAnI / pharaNe vikAsamA na yati mAtaH saMjJAneti ti parasyAt epttii| dANA dharma ta ca yaH / / 1 / 3 / 134 / / adharmarUpe'rthe vartamAnena samo dANA zAna ityanena yoge devatiya rApya denaM yA yati ( sadA ) tathApradhAne'rthe vartamAnarata ( rUpAs ) TA bhayo bhisitya se pratyayA bhavanti / tasmAcca dANattaka bhavati / dAsyA sNprycchte| bRpalyA saMprabanchate 1 kAmukaH san drabya dAsyai dadAtItyarthaH / kSaNA' iti kima ? dAsya saMbhAti / adharma iti kim ? pattya saMprayacchati / cakAra: saMniyoga"ziSTArthaH / devairiti ki.ma ? pakSyA saMtrayacchate, drabhyAmna bhavati / sAma iti kim ? dAsya prayacchati / iha sAge dAga: preNAsabhAnAbhAyAt sama iti paSTovijJAnAd vA vyavadhAne'pi bhavati viziSTA eva laGaH tAta tyama vA yogavimAna niyama iti Do'sthAnikatvAt dAsyA rAMprayacchA iti, saMpradAnassa karaNavirakSAmA sahayoge vA lagAyA / yatihate tahiti yogAnArambhe niyArI durgAna iti vacanam / ubhyAM bhyasa // 13 / 13 / / deyaMrApye pradhAne vartamAnAt. (zabdasat ) ekAbihapu sayakrama syA svasityA pratyayA bhavanti / upAdhyAyAra gAM dadAti / devadalIya kanyAM prycchti| rAjJe daNDaM vitarati / guramai cIvara prayacchati / chAtrAya capeTA dadAti / deriti pim ? agA nagati grAmam / Apya iti kim ? devadona dhA dIyate / rajasva vastra dyaadi| inasaH puSTaM davAtIcayA na derAsatamA rajamAdirucyata iti ga bhavati / yAromAsaratra patI yA|iti vishessnnaarthH| sthAni yuNaH shsh136|| spArdha: pratIyate na ca prayocaH" (sa: sthAnI kriyAyAM tadaryAyAM daNlaTa ceti niyAyAM tadarthAnAM cuga pisiladattasya sthAgino dhAtorA maNi bhyAbhyaso bhavanti / udakAya brajati / evaM yo ati | kAya ni / bhAya dadati / syAnoti nima ? edhAmAhati / edhAnAhArako ati" / yuga iti kim ? viza piNDon / prabira 12darpaNam / atra bhakSayapiNDomiti leDantaH sthaano| Apya iti kim ? etheyo mA gati 2 | toyA payAyo yogaH / pyArasyArdheya prati kopo na ca karma / / 1 / 3137 zamaH krodhaH / pacikIpI drohaH / azamA Iya garga dojavikaraNa marata etadAtabhiryAne pratiko royati tasminnanathane vartamAnAta upAMgatA bhavanti na patkarma mAnideyarasAyaSyati / devadattAya diti / devapAyAsurSati / devadattAyAmUyati / mujhugAramAriti kim ? 'pArasya viSan / mo'smAn buSTi, yaM ca yathaM dviSmaH", tipipikSAmA paa| prIti kim ? sAyati / nanasAiti 1 nApya ityatrAkamake saMbhavati / pratiyaha kim ? jariyA nidarUpa se patapasyAt / danadana dayate / koSa ilima panijIpati ghanazyAbhAmoti kaaryp| deyatamannati miA kAtidevo bhAvAvI lAdyazraH / devanAyase / devadata sUrapada / devanAyitayA / jinadattaHyAthiravyam / devadattA patam / jinadattAmAthitam / devatAya suropan. / jidaramAya curamuyam / dadalAne pitA gurutaH ! jinadattAyaH dhito nurudAnaH / / 1. - sukhA- 20 maa| 2. dAriti ki- ka. m0| 3. -hatArthaH ke. maa| . dAsI ka0 ma. tti0| 5. lagadA kama0 / 6. -cho lasthAnikavAdi dA.kama / 7. anirAkaraNAt / tyAgaH karma garisarAm / preraNA matibhyAM vA lama sampradAna tAn / ka. ma. tti| agAya-pha. ma0 / 0, devanAgya-karana / 10.gaH saH sthAnI ka0 m0|11.-ni| parAmajati / pAka kArako yati / tu-kama | 12. nza sarpa- ka. m.| 13. viveti ka. ma. 14. -ti / jinadarAya pyati / vayanAya kRyati / devadattAya guhyati / I-ka. ma. krim ? caura-3.5 m| 16. -bhaH / vidhipatI niM- ka0 m0| 17. -'svanimmamAlIya vizayA punarvikapyanti ca 50miti| ti rAyaH / ka. maTi ! 16. -yuccala, ke-ka. m.| 11. -sAyarya-0ma0 / 20. --zAyarSi-ka. ma. / nyana, ka. maji.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [a. 5 pA. 3 bhU. 138-142 krudruhAnopasargAt / / 1 / 33138|| upasarvAt pareNa kruthimA dahaNA ca yoge ya prati ko pastasmin nyAnyago na bhavanti / dethada taga pati' / gurudattamabhidu hati / dhito sArAnI sakarmakAviti dvitIyA / makarmamA vidhAtavaH mopaH karmakA bali / upasarganiti kima: devaratAya Rddhapati / devadattAya druhyati / sArvA // 1316531 sahagata tAryAnyaM prApyaM karma smin yA Tempasatyate pratyayA bhavanti, saccApyaM na vAma bhavati / gumaH syAna / yati / A65 sam ? puSpempaH spRhapati manasA / kati kim ? tubhyaH sA jayasena / puNe mpaH spRhito devadataH / __manyasyAkAkAni yato'vazA : 113 / 140 / / yasmAdazAmasya vijJAyate asminnayAmAdiSu kAkA digtei nAcate rAdhe kRgaMgiyA pasidate vA pratyayA bhavanti / na tvA tagAra manye / na tva: mAya naye / na tyA basI / na vA loSTAra kanye / na tyA lATa mle| dAdA ne bhanye / na lA zvAnaM manye / saNApi naganya / kSaNAdAga miTAye / 26 jAnAti / mayatyati ki? natvA tRga cintayAmi / yatimAH kim ? ma tyAta manye / akArAvitrI ki ? na tvA yAka gye| na strA zuH manye / na tvA zRgAla manye / yata iti ni ? nayA gAnaya / yudhnado na bhavati / savaza kim ? na tvA kanakaM manye / soyAmika mniprsaa| bhadAyuSyanemA sArthahitArthahitarAzidhi 141 // bhadra ayuSya sema sukha artha hita idetadahisadana ca yogAyaHne vartamAnAt (2. AzInitya hu~ sitye te vA pratyA bhavanti / vanasta janama:ma , bharabharA jina pAldAgarana jinazAsanAsa / kalyAgamastu jinazAsanAya / sAmudAna dedataH / AyuSya masTa devayasya / dobhAyu rastu devadatAya / dorghamAyurastu devadattasya / ciraMjIvaramA devadattA / biraM jIvitamastu devatta / kSemeM bhUyAt saMghAya ! ona bhUyAt rathasya / muzana mAra pAya | khuza nam: saMghava 1 nirAmaya bhUyAra saMghAma / nirAmayaM bhUyAt saMghasya / sukhaM bhavatAla prajAbhya: 1 suru dattA prajanan / dA bhavasAt prajanaH / zaM bhayatAt prajAnAH / zabhaM bhavatAta prajAbhyaH : 'bharga bhavanA prjaanaa| yoM jinadattAca bhUyAt / dartho mAdalatya bhUyAt / prayo garna jinadattAya bhUmAt / prakAzana jimayamA : kAma jinadatAya bhavAha yartha jinadattasya bhUyAt / himA--pathya jinadattAya bhUpAt / 14 jinadattasya bhUyAt / hita-hitaM jinadattAya bhUvAt / hitaM jinadattasya bhUpAla / hinazabdagrahagamAzipa porI mA / yI tu zaktAtmAdInAM viyata eva / hitAvahaNaM tu paryAyArtha smAt / AziyotiH kim ? AnuSya devadattasya saH, tatvAdAnena bhavati / zaktArthavapanamaHsvastispAhAtvavAhitaiH / / 1 / 6 / 142 // sArthaH yaeT mamA svasti svAhA ravadhA hita dona mAra deyAgAdhAna mana dAdApAt syAmasityate pratyayA bhavati / dAyato devadatto jinadatAga / sAnotivinodevarasAya / prajinamo vadatAra / pragati nimarato devadattAya / alaM maslogallAmA capa-yATamA / nagara--namo'nyaH -- prajAmaH / svAdamAga 1. miyAviSayaH karmaziyayA yaha devadAsasya devada yati iti syAt / ko taM deya. dmyii| bhavi0 / 2. senA tRNaM manye / na / 3. - . ga. / 1. 'zAsana dAnazAmaH purapI mAm / itiH subhUtiTaka / ka ma tti0| 5. -sya / madamastu jinazAsanAya / madamastu si.nazAsanasya / ke- ka. ma. / . ca / zrama / ma ka ma / 7. - sy| mumA sugmaM- kaam| 8. "vizvA bhupajopaM paMyAnande' -ityamaraH / ka. mari0 / 5. jAma / yA / :- 30 m0|0. nArAyaNaM namasTayati upapada basamako kAraka vibhilAyasI zasi nitIya / nArAyaNAya nanasphubhi / svayambhuve namaskRtvati ? zrAvAsa nigAhagata ityAdivana / iti vrdhmaagvto| anadhyayanamaHzabdo'yasti yatannanaH phimaH / kimapi yA devatAbhyastAbhantaraMga namasAmayasAnabhUmim // " iti vidagdhandAmAmi / ka0 mdi|
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 2 sU. 302-145] bina svAsthAvizyatu sim bhrAmayA vineti pariyo AziSya parasvadanena nityameva bhavati / tayA ca tatra hitagrahaspati saMghAya mA bhUt / svasti prjaamyyaa| cityarthacAribhiH preyavikArottamarNeSu // 113 // 64 // paritu vikAsa vartamAnAt (tu) he bhyAM nityete pratyayA bhavanti rucyarthe pre: pramANa ina devAya zeSa dharmaH / gurudattA va modakasyAbhilApaM karolosvarthaH / preya iti kim ? devadattasya rocate modako mAdhuryeNa sarveSAmetahocale va yA tava pratibhA preyas sambandhamAviti vA na bhavati devakAre trAyate yA uccaaraadnnm| dadhirivArtha vikAra iti kim ? saMpale amAna idi hama ? mUmi uparodhaM saMpayate evAyamyate yavAgvA bAya vivakSAya pariNamatA dhArayati dAyarA dhArayati tadati I kim ? bhavati RNena tapaH / uttama dhanika ucyte| ataeva nipAtanAt pUrvatvam / pratyAH bhavA'bhyardhake // 1|3|144 // prati Aipare parvartamAnAyayati pratyayA bhavati devadattAya pratiSTapati zRNotiSyati ? goprati dattAya nAM pratiSThoti / devatAgaNoti / gavi mA bhUt / pratyanorguNAcyAtari / / 121331453 pratibhA AkhyAri artha 1 ) manasi mA bhU / ityanena yukte'pracAna upAdhyAyAya pratigRNAti / upAdhyAyAyAnupAti upadhyAyenoktamanuyIti dAMsantaM vA taM protsAhayatItyarthaH / pratyanoriti kim ? upAdhyAyaM guNA Apatati kim ? pApA mamA pratipAti aguNAti / marda rAdhIkSI yadi || ||3|146 // yat rAjya vimAyA priyA rAjyati nivartanAt (tu) ekami hai yA bhya pratyayA bhavanti / devatAya rASyati / devavatA / tasya devatveSacitrAkSAvityartha: nirdezastaM payati vAryAta paMcati jAnI hara phim devadattasya shubhaashubhm| guradA iti kim ? yA taM zubhAzubham bhU devadattAtu yogAbhAvAsa bhavati devakim ? devadatAM yasmin vinaya iti pAThaH te lAbha rASyati ityudAharanti / I utpAtena jJAye ||13|147|| utpAna zApyamAvAne vartamAnAt (pa) - bhyayo bhavati / vAcAra kavi 50 partha utpAti ? devasvaM mA vidagItA paryAya vizeSa duniyA bha viddhi devadattam / zAsthApayojye // 13148|| e ne) myAM bhavanti devadatAmApate devadattAya chatAvataM prayokya iti kim ?mAtmAnaM devadattAya 1. hA svadhA / svathA / 2. bhUyAn ka0 ma0 di0 / 3. yaH preya prIyamANa inaH / 4, kraH / vastrAmika0 ma0 / 5. mAnena ka0 ma0 / 6. yuvatI ka0 ma0 di0 nAyakartA sampradAnam 0 0 0 ma. gRhAmi, ka0 / ma0 / 6, mauhUrtikaH, 7. ka0 ma0 di0 / 30. sajjAda ka0 ma0 / 12
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkaTAsannyAkaraNam 1. pA.3sU. 153-124 t d: zAha se / ' yA gAbhA / ritu () yAyale lacchani sA prayogya dina pArAvayam / gahmAdibhiThThalabhU / / 13:146 / / galAdibhirdhAtubhiyamAne vetanAta (zabdarUpAta he myAMcaso bahalaM bhavanti / kvacikityam / yAddhAca nigalane / yuddhAya sanAkhataH / parama dode| devadasAya sAthAyati / deza ti / bhavacinna bhagati / agadeva bhavati / masAmi / manasA : kvacita vibhASA--devadattAca camaMtrI / devadattAca ghama zAsti / devadasaM dharma dAsti / pampa zAstre / pragampa dAstAram / zani manasi cidammatiH adhidinApA rucidanyadeva / vidhebidhAna bacA sagokSya caturvidha thAhalakaM vadanti / / deyerApya ityAdirasyaiva prpnycH| pazutA samana Iti devAjAmakaraNodaH prApta eSa dvitImAtRtIya pazuM radrAya dAtoti pratipattAvapi, ata: bAhulalAt siriH / yadartham / rAza1501| satyamojanakaH 6 divazya na yA vatamAmAta ( sapA) unyAyaso bhavanti / rathAya dAru / NDalAya hiraNyam / randhanAya sthAlI / ajhanamAtra ulakhalam / parikraye karaNe bA // 11513 nAdinA phiyata kAle svIkAra: pArayaH, tatkarapI ( vartagAnA zaradakapAt / bhyAM nyasityene pratyaya yA bhavanti / hAma parikro gIta / zarAMna parikragataM / sahayAya parikoNI / rAhaNa pariyINIte / parizraya ina phimza na koNAti / karaNa iti kima? pAtAya pariprolo gArAm / zatena esigaM karoti / usi bhyAM nyasa stokApaphatipayanacchAdasatye 1152 / / mato dravye zabdapravatiH sapayAyo va vA smAbhivAcanAnaM dramAdiH tasmin karaNe staMkA alpa vAtipaya kRcna itpatebhyaH (zabdenyaH) ekaddhibahue ma pAM nyasityaMta pratyayA yA gavanti / stokAmukatA, staM kena muktaH / zalpAnmulataH / alpena bhuktaH / anapayAnmusaH, katipayana muktaH / mahAnmuktaH, kRcchrepa muktaH / arava iti kim ? tokena vigataH / alagena zIdhanA mattaH / Roga bhoganava niviSNaH / karaNa iti ki ? vizegarga na bhavati / ssoka nalati parityutta ra maha dvityai bahutvaM na saMbhavataH / nArAdayaH / / 1 / 31155 / / bArAdrAntikayo: 'tantreNobhayaha durArativAzca zadaryuvatAdayA. nAla (padasmAta isa mA bhyastyite pratyayA yA bhavanti / dUraM grAmAt, dura grAmasya, dUraM grAmAbhyAm, dUra mAmayoH, puraM grAmenprA, dUraM grAmANAm / vipraSTaM prAmAt, yinakRSTa grAmasra / antika grAbhAta, latirpha grAmasya / anyAzaM mAt, abhyAsa grAmastha / ArAcchabdayoge divAnetyAdinA nityameSa sAmI bhavati / to guNa striyAm / / 113 / 154|| astrI liGge guNe dravyAkSita garyAyaheto vartagAnAt (zabahArAta) yA asi mayA yA pragayA mAmA : jAmA, jApana azaH / :1:, gAmi pagA: / gohAnA : / sAnA DAyati ! ? / gaNata FiH ? | !! fi! yin ? bAyA baddhaH / buddhaghA muktaH / parAmA vanaH / ardaamaamaar| mAya na maH / ityA nAgyAdegA / kalma rAhi tajmAvarama kA prAsAdosA mAdivasa mafi : - .--'. -.--.....-. 1. mAmAhau, pha0 na0 / 2. pAhate, kama / 3. krmsndhdaasyo| pharaNakarmaNi yA prayoga bhavAH, bibhAlo sUtram / ka. bha. Ti0 | bhavataH, ka0 na0 Ti0 : 5. kriyAvizeSaNaM mAsakaM ca stoka pati kriyAyAH sAyacAcazeSaNAne raayaa| rena dvitiiyaa| alAeba kama tyapi tasyA northaman / tannosabhivAmakavacanamnabhinyabAca nasakaravaM nyAmasiddhamili biimaaniiyvRttau| ka. ma0 Ti06. ugAyA- ka. ma&iv | 7. yathi- ka. m| 6, nAstIha ka0 mA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ . AEN a. pA. 3 lu, 155-158] abhISasisahitam .. .. zAra hai| makAne itara zabdarUpAta nityaM iti yA yasiyata pratyayA bhavanti / zatAda yaH / hisAra baddhaH / nAyini ki ? pArIna :, zasena mandhitaH / . zatena yadattena thandhitaH / kasari prayojyamAya pa zatayA bhayati, hesari phasAdhanamAyaH padArthaH / pAnipoyatyaMga 'vivakSita yopavibhAgo nityarthaH / apAye'vadhI 3256 apAyo vibhAgo vizleSastasmin vipaye nirdiSTe pratIyamAne yA o'vadhirapradhAna sasmin ( vartamAna padayAt ni ri sitya te pratyayA bhavanti / grAmAdapati, grAmAdAgacchati / parvatAdavarohasi / samyo mAM bArayati :... pratiSedhati, nivartayatItyarthaH / kusUlAt pati, AmamAna dAsati / tato gRhosvati pratoyate / balAhanAdiyotate tato nissRtya jyotividyotataM vidyotanAnaM vA tato niryAvatIti / kulo bhavAn : pAdaliputraHt / phulo bhavAnA gacchati : pATaliputrAdAgacchAmIti / -gavIdhUmata: sAjhAzyaM caturyu yojanA, tato nistatva gateSu bhavatIti / kAliyA: 'yAgrahAmaNo mArI / tataH prati mAse gaheM bhavatIti / yukempo bibheti| dasyumpastraspati, vittasaMkSobhapUrvakaM to nivartata iti / vibhehi bhaya vikAyA nivRttI vane / pyorenyastrAyate / dAmmo rakSati : tAvAta prakAreNa sato nidhartayatIti / "zRGgAccharo jAyate / bIjAdapura utpadyate / tasmAdAtmAnaM pratilabhamAno nissaratIti / himavato gaGgA prabhavati / mahAhinavato rohitAbhavati / tatprayamabhavalampamAnA tato nistAratoti / "sntttvaamnaatyntHyaappraamH|apaamaayaayaaylaa sAdhyAyanirvagate / tto'praasyaajtiiti| jamanu | adharmAgogAMgate / adharmAdviramati / dharmAt prmaadti| dharmAnamuli / jugupmA dipUrvakaM tato bhAvanApaitIti / bhojanAt parAjayate / aSpayanAt parAmaratigAyana tato nyUno bhUya nivadaMta dati / mAnuSaH pATaliputra 8 AyatarAH / devadattA bijanasa: paTuH / janamarAva yAsmAnaH / mAdhurAdayaH pArariyAvijirAcyA kAgadArItizAyanAdinA dharmeNa vinaratAH pratAyante / vibhAgaznApAyaH / apAyadhivithakSAyAmeva / piyakSAsare tu sthAyoga vibhakta yo bhavanti / papu gaaNvaarruuti| balAhako vijotate / valAha ke vidhotate / cora bhayam / cauraviti / caurAmA misIti / " zRGga zarI jayate / adharma jugupsate / ava jugupsate / mokSyapa praNAcadi / bhogane parAjayaH / [ parAjaya te / / AkhyAtaryupayoge // 11315.7 / ApAtA pratipAdayitA, upayogI niyamapUrvaka vidyA grahaNam, ArapAri bhartamAnAt (zabdasapA) padoge visye asi mA yahityete pratyayA bhavanti / madhyAmAdadhIte / AdhyAyAdAgamayati / AcAryAyoti / AcAryAvadhimacchati / aspAtarIti vim..? upAdhyAyAcchAstramAgamadI / zAstre na gaiti / upayoga iti kima ? narasya zRNoti / asthisya zRNoti / apAdAvityeva siddhe upayoga iti padakAmoti cUyam / zrAsa // 93158 // avadhAati vartate / 'Ayoga'trayo ( vartamAnAn sarUpA ) isi nAM bhyAsito te pratyayA bhAti / bApAlapatrAs no deva / AgodAnA tRTo devaH / paTalipAyayojanA lApyA pramANa pApa lArtha: / bAgArakA : piTAyanasya gaham / 1. vivazyate ka. maa| 2. yayAn rakSati, gAM vAsthatItyartha:, .. ma. Ti. | 3. irisara kadama ka. bha. Ti . panarasamma kUpa jalamamamityAdi mahalAyudhaH, ka. ma. Ti | 5. prata:yate-ka. na. tti0| 6. pArIyuk ityayaM syo gati, gacyate ganyAM jAnAdigvaNijairiti nakSIkA nabarI! avA samvata upalabhyate zarIrayAyA aneti godhuLa dhaanyjaatiH| unagari vijJAna, mahipuram / ava yojanasaMpandhigamanaM saMkAzasya mAyasya lakSaNa bhavatIti sAmI, ke ma tti0| 8. kArtikamArNamAsyAH, ka.ma.Ti / 6. bhArgazIpaurNamAsI, ka. bha0 di03 30, apRthagbhAve'pi Ggasya zarajanmabhyayadhibhAvo vivakSitaH, ka. ma. Ti. / 11. atyartham k0m010| 52, apAthaH, ka0 m0di0|13.maa ka0 mA di0| 11. cauresu bimtimH| 15. anA maryAdAbhinitrIH 0 n00|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkTAyanavyAdharaMgam [a. 1 pA, 3 sU. 155-565 bajya 'papariNA / / 1 / 2156 / / 5 gari ityetAmA yuktaM vajye'pradhAgA barImAlAta ( pAradamA ) rAga pAyA E thatI de| kamagi paTI devaH / apa godA vRSTo devaH / paripaH ' da braho devaH / pari gAisakI baSTo devaH / pari jigatenyo vRSTi devaH / prinani bayitvAtya: ta smi ? jabadAko devdttsy| pratini. pAne pratinA / / 1 / 16 / / pratinidhI pratidAne va vartamAnena pratinA yo'bAna meM vartamAnAta (pAdarUpAta iti yA sitte pratyayA bhavanti / atra yogI pata: pratinidhiryataca pratidAne tasya bhavatIti talo vidhiH / prazanno vAsudevAnA hti| vAsudevasya pratinidhiH-rAdaza ityarthaH / sile myaH prati mApAna prayacchati / tilAn gahItvA mApAna dadAtItyarthaH / . sthAniyakarmAdhAre || 1131661|| sthAnipyAdezAnlega yugate kamaNyAthAre / vartamAnAt zabdarUpAta ) usibhyaso bhavati / praasaadaane| AsgAta prekSate / syAnijahaNaM ki prAsAdamAru prekSate / bhArAne upavizya preksste| yaha din : pravisa pinDaum / praviza tarpagam / vRkssaakhaa| grAma devadataH / dikdAnyArthArAdasiritaH // 13 // 162|| dikacchabda ra sad bAhara stara ityarodaca pAradayuvAvadhAnoM samAnata yAvyAta rAi mAM sityate pratyamA bhavanti / dikdAnA--pramAt / pratyA grAmAt / pUvoM prAma: / aparo gAmAt / pUrvo dharuntAt / aparo vasantA ! dizi dRSTAH zAdA dizavyA iti / dezakAsAdivattAyani ---tadarthameva ca sadhdapAdanam 1 anyathA hi divattA sthAna na pAladivasI / pagdevadattArayAvasthita 6ET zimalA meli ma bhayati / ayArthaH---anyo devadatA / bhigo devadavAra / antaraM vadatAt / hirum devaratAn / bArAt-Ararad prAmAda / ArAt parvatAra / mahipa-bahiyAmAda / bahiNArAt / etara- itaro devadasAta satyakSiIya ityarthaH / upalazilayoyoranyAravacana isarazabdo nAnyArthaH / papavAdAtya yogH| bhArAya-asada riti vikalpApavAdaH / jinadattAdanyo'yam / deva dattasva chAtrANAM pUnAnantrAstra, kAyaska pUrva:matyAze pratyArastAyikRto bolo vijayate iti na bhavati / usotAm ||1131. agradhAna iriH yatI / apane vartamAnAt ( zabdagAra ) ekadivasa sthArAm jaga ma marathama: bhavanti / apavAdavini viSayaH / svIkAriyahAvityasthAyamapayAraH ! thAmanyasyAdimira rAma: 15H / pazo: pAda: / devadarastha nH| vayayobhatA ! mApa: rAzi: / dhAgA dhIH / nadasya zRNoti / pUndhi kasma zroti / stAttA ||113164|| stAditi yasat stAt ityArabhya A upaparipAda ityadAstAna raMga pratyAhAraH / stAdilAsAdAmahotapasamA pradhAna vartamAnAta ( sazyarUpAta ) sosAga itte pasamAgavati / parasabAgalya 1 sA sama / dakSiNato RRER | usato.. mAda Agasya : uttarA samasyaH / sa sa mama / gurokaar| puratad brAmasya / bAra grAma / imAraSTA nAmasya / pAsavAdo yogH| karaNe zo'zAne // 1 / 3 / 263.! pAnAtarazAna the vartamAnasya yatkaraNa harinan / balAt zabdarUpAta ) usa jom Am ityaMta pratyakSA bhavanti / jJAnAvabodhaH / sapipa: jAnI / madhunI jAnIte / rAnapA iha apa pariyajane--ka. ma. Ti. / 2. yastrArthaH matIyate na caprayogaH sa svAnI-ma. ma. Ti0 / 3. arAvAgnidhUmala / gatpanna baTo'nupala preH / dhUmamupalabhya agnirastAti pratipattavyam / bahAnupabdhimupalabhya ghaTo nAstIti prativanavyam / dhUmAdetoH itau vA pnycmii| campApAddhapati dAditi nideshaan| 20 mA tti0| 5. pUryA ke mH| 5. itarazabdasya anyAyaMtrAt sUtra itaramANamana mU-yAmamAyAmAkAritA garayAdinA / ka. 10
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA.3 sU. 666-16%] amoghavRttisahitam elemegeasxegrimagarnierekaren karaNabhurena zayata ityarthaH / pranataratra jAmAte rathaH / athavA mAnamiti viparya yazAnabhucyate--tatra samitI vAH / pratito vA svaparAyeM se jAnAtItyarthaH / karaNa isa ki ? sailerApiSo jAnAti / ajJAna iti kim ? svareNa puSa jAnAti / tRtIyAbApanArtho yoga: 1. kAmukasyAbuNa laktaNavAvyayaSyahaNenaH karmakoMH // 1 / 3 / 166 // buNiti kriyAvAM vadayi yuga sRTu ceti vRg, ti bAlArAH, Niti paMgatvat- iti yatAdArabhya A uNo NakAreM pratyAhAraH / khAti-svoktaH icchA cha iti khaH, aso'na ityanazca, avyayAH-- pasAdayaH, eSyadIna-gampAdiyaMtIti agaM iti ni, dhyeyAvazyakAdayanarNa' iti-elajito yaH kuttadantasya kAmukazabdasya ra varmaNi patari ca ( vartamAnAta zabdarUpAta --ekadvivaha pacAsaMkhye DantasAmo bhavanti / dvitIyAtataHyApavAdaH / apAM sttaa| pugaM bhtaa| varSazasasya purakaH / putrapautrANAM darzakaH / bhavataH shaamikaa| bhavataH aasikaa| dAsthAH kAkaH kRtkAma kaspati kim ? vRti: bAram / bhuktapUrvI odanam / raNiti prati lInA paNam / gAvizasipeSaH kim ? ya--eghAnAhArako pragati mArako prajAti / paTaM kariyA / paTa hArA / pAN kta:-kRtaH phaTo devadalena / kkSavadu:-kaTa pujavAna devaztaH / zAna:--loka paramAnaH / mmaanaanH'| dA-apIyan pArApapAna, cauraM dvipam / porasya dvipanniti sambandhavicakSAgAm / nu-pakSiA jamAvAzana / pNu-myAgAsavariyaH | sAga:-pina jiSNa: / -- jodane dhubhutaH / manu---. kSiAnuH / bAra-jhan bAdAmaH / --dhAvatsaro mAtarama / Alu--jAlastatvam / i-dadhizcicam / uga--jAmamAgaHgukaH / pArtha--pharaH phaTo bhavatA / suzAnaM tasvaM bhavatA / avyayaovana bhuktyA-rAma" gAyaM sAyaM kA kartuM gataH / evyatIna-rAma gAmaH / RNe-zasaM daayii| sArasaM daayii| kArI neti kadam / chAro mesi bhAran / paparadaNahaNaM kim : avazyaMkArI phaTakasya / jarmakoriti kim ? yasNa bhetaa| sAtha vaalaa| zobhanaM paktati kriyAvizeSAM na kudanta nimAyAH karma api tu tA kriyA yasyAstasnA iti na bhavati / kecit pipizavadhAta praghamAmeva manyate / ktasya sadAdhAre / 1 / 3 / 167 / / sati vartanAne maH vaTAH pati-pUjArtha-kiccholyAdinyaH kA iti / AdhAra'dhikaraNe payaH taH natyakarmagalAcAra ti dantasya dhAtaH karmaNi kartari ca ( vartamAnAra zabdarUpAta ) GasosAno bhavanti / rati kta:-rAjJAM mnH| rAkSAM pUjitaH / kAnto harizcandra zva prajAnAm / zaulito devapattana / saMsato devadatta neti / bhUto'ya ktH| vartabhApatA pratInistu prakaraNArinA / AdhAre vataH-idamodanasya bhuktam / idaM saknAM pautam / daheH sRptam / idameSAM bhuktam / idarbha pArA zikSA / pAunAkAsya patati vipAlale paricitaca prAje bacanam / vA'nAkasya ktavyabahiHprAptaH kartari // 1 // 311686 viti vyagitItyata: gArampAyadA supa: kAra ceti kyapaH pakArega pratyAhAraH / dvayoH karmakA: paToprAptiryasya ( kRtaH ) rA DiprAptiH kaH ghyA niprAptizca 2: niragubandhAkArAkAtyaya vajita: mAdantasya kari ( va gAgAt zabdamA ) 1. yasya sapipatrabhisajAda vinA tena bhujikriyAyAmabhipo bhavati, tastha bhojane pravati mati sIrUpAya bhAtra pratigadya-0 ma0 Ti0 / 2. sabhyarakSAgakAkaraNAnna paripo jAnIte / sapipA mizyAnAnagRhIvana prclii| jamAne sarvisa karavAbhAdhAt / bhani / 3. unA 2. mH| 3. dustyopataH / 5. dhyayApaka n0| 6. -kAmarthaH ka0 m0|.. -kagraha- ka0 mA | E. bateH mata: ka0 / 3. no-taM5 ma. Ti. 150 -janavAdAn ka0 ma0 / . saktyA pAra pAyaM-0ma0 di0 / 12.ydin-20m|| 13. karasya kAma. 11. mnyte-kn| 15.mataH pUjisasammate iti vi ka. ma. Ti . pandhAkArAkapratya- ka. ma. rAmeritU---hasyayaM tyo bhavati / samipyasi yaasmtiiti| gamI-iti-aurAdikasUtram | Adi git ADivAci gamerita Nicca AgamiSyatIti, AnajipyatIti, AgamillapadArthaH iti ANAdikAyam /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAdAyamacyAkaraNam [a. pA. 3 sU. 169-176 %3D15 ekaca gogArgI yAmamA mni| bata-chAtravabhinan / sAnaNa izitam / mayurAma nAma / greplaataa| nokiyA / ripana syAham / --mA: hAra, bhavatA kAryam / mayata: pada :I - / nA paraNItA, nA karaNIyam / yahI bIcamamamatA mA / yAta bhaktA kRtam / himAnI:-- rivada bhAnAmanuzAsanamAcAryasya AcAyaNa nA! ramana vini-para pivAha : zrI saMgANA hatiH / kSamA zramaNAnAM zramaNA / anAkarayati ma ? cikorSI mAra davadattasya / zikSA tApTAnAM devadattam / pratibanIdizAnaM kima? zAzcA modanakA dina yaH / karoti bim ? sAdha rUsvidaM byAmAbhanuzAsana mAtrAyae / vidyAlayo ma gati / anupalaktamityeva-taH vaTo devadatena / ida meM pAM bhuvAmorakasya / nabhAyA pAtivAda vikalpaH / pUga nitya vAle kisa karmaNi guNe // 2166 / / bugAdivajitasya kuto guNa kramaNi (yabhAnAra badamAta ) ephadvivaha isAtAgoM yAvara naMtaHzvasya sanasma / nesaHzvasya lam / karmaNoti vima bhaidikA kApThAnAM devatasya jinadattasva : guNa vin ? netAsyaspa | kartA kasma / mantirApekSa zuNa yamapradhAnAdhikAratagalo kirnayA ilAkAraNam / duti, yAmi, madhi, pracchi, bhibhiM, ji, va, ra, zAmi, mini, mo, nI, na, bhUmi, va dipaka mn| 'karmakANAprakaraNI manI / pRSaNvAcaka ma viropAbhAvAt pAThaH dvitIye samAzirAma gavataH--iti nitya prApta ki.maH / lagatyAkhAstu dhAtoradAra jyarakSyamAnAvAcA dugadakimAna madhya evaM karmaNi bhavanti / prH| nIyata samimati 1 abha hi mAH prAraca preraNe guNota8 parikrayAyo kama pradhAnaM payo grAmazca prayitu guNa bhUtA niyama tatpradhA gaurajaH ca gAMdAdhi paya iti| gavA goli para iti hi pratIyata / ajA mayati ramamiti ra mAna evmptraadi| navyapaH // 6 / 170 matasya guNakabhaHNa ( vartamAnAta zabdakapAt ) usosamona bhavanti / netanyAhAmanAH / anya grAma saH : garmapati kim ? dayitanaM bASTaM devadattasya jinadattasya / guga iti vinam ? yo gApAko mAyAnAm / pradhAnanIyo guradizAGgasya / kno Gayostupa // 1 / 3 / 171|| sAntAt ya in pratyayastayantasya yAma pradhAna'tha (vartamAnAt zAdarUpAta) evaM bihA dim naH ityete. pratyayA bhavanti abhItI yAkaraNa ! mAnAzI hAdazA / parigaNito bhimdgnnite| roga dAta kima ? kAdaM karoti / sahaNa kim ? AyurthI kaTam / bhuktapUrvI aMdanam / turta pUrvananena gavataM pUrvanI ina, tapatapaya kavizeSApekSAyAM kaTamodana miti copAdoyate tatra vahI eya vimA vAmayayat saranyApikA padATa / ingrahaNa kim ? upazliSTI guru devadataH / adhiArato mAga jinamata pakAraH vizilAhArathaH / dvitIyAnApamA bacadam / hetI karmaNA ||11|15.10 karmaNA yupade'pradhAne to mAtAt (zabdarUpAta ) hi aura gup ilveta pratyayA bhavanti : naMgi dIpi santi dattayohati kukararan / lepa camaroM hanti zojita malako hataH / samiti ? devasya pavAroTi / karmagata kim ? annana rAti / rimA vraati| tutImA pavAdo jogaH / cAyAm / / 173 // sAdhu nipuga ityetAnA yujatemAne'mi ganyamAnAyAM ( vartamAnAt mAnA )--- dhAra sup ityete pratyayA bhavanti / sAdhudevadatto mAtari / sipugyo 1. cAza:-10 ma / 3, nIyagrobharozyAmi mande pArapi / jayaterapi manyanta kupaH karbharayaM adhAH // 40 maTi / 3. mogAnmuka0 ma0 / 5. guNabhUnasya ka. m0| 5. yinuragu-ka0 nN.| 6. aAmAti-meM ma / 7. nyArataraNamadhIgAnidhyarthaH, ka0 sa0 Ti0 /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ I 9.5 a. 1 pA. 3 sU. 173 - 177 ] zramodhavRttisahitam devadazaH / / azapurdevadagAmAra sAghuyoga 1 samaya arthAyAmiti ki tyo vazaH / vAsyAnena bhavati / sAdhudevadatto mAtaram abhi mAtaraM prati mAtaraM pari, gAlaramanvitthAmyAdibhireva saviyo dodita iti saptamI na bhavati / paSThAnArthI yAMga speze'dhinA ||1 / 3 / 174 // adhiityanena yoge svaM iti Ipitari miti cAtradhA'yaM va mAnAn (zabdarUpAt ) Gios tup ityete pratyayA bhavanti / adhi: svasvAmisastra dyotayati, tatrayaH svasvAsitAM yadapradhAnana vivakyate tato bhavanti / svainadhimagadeSuNikaH / adhyayanto pradyota " -- pike abhiprayogaH |paTI yogaH / [ aura upAdhikini // 123 // 175 // upakAdi 'sona pratyAnayanti / upalAyI hogaH / droNenAcikA khAsa upani kAryAvaNam / kAvarNeinAviko ki upena iti kim ? AryA upari droNaH / adhikinIti kim ? abhike mA bhUt / AdhAre // |1|3|176|| piyasya kartuH karmaNo vA na AdhAro 'dhikaraNaM tasmin ( vartamAnAT pAbdarUpAt ) Diko suri prabhavanti / apane" jasale svAtvA pacati / gnggaaghossH| tim / kAze 4 'zatrudayaH / guNa vasati / kRSNA" go espoTakA ghAvanyaSu sujaH kAle vA // 113 // 977 // yeSAM prAya 1. jinadattaH ka0 ma0 Ti01 pAlanAdinimi zrIpratamaH / kathaM guNA gavAM sampanna kSIrasameti SaSThIsamudAyasyaipadezaM pratyAdhArabhAvavivakSAyAM rApkSmI sambandhavivakSAyAM tu eSTo bhavati patha se sAvA, vRkSasya zAkheti / nirdhAraNa" tu kRSNeyAdeH padAntarAt / kAle AdhAre " (vartamAnAt 2. vIpsthalakSaNatthaMbhavaneSyanimA pratiparyanubhirityabhyAdayaH ka0ma0 naTa AdhArAdheyabhAvo'dhinA dhyajyate - syubhayatra saminyAyAditi mAnavRtiH ka0 bha0 di0 / 4. ayamasya svAmI, idamairaya bhavamiti svasvAminIyaH sambandhastamadhithorAyati / tatra kisidadha kiJcidvidhIyate / satyapyadhinA yoge yugapadapradhAnanAca naivAsti / vidheyaM pradhAnaM bhavati, anuvAdyamaprathAdamiti / yattatra pradhAnatayA vivakSyate tatra saptamI netaratretyubhayatra samI paryAyeNa bhavati, na yaugapadyena anna magadhAnAmIzvaraH zreNika iyarthaH / ka0 ma0 TiM0 / 5. rAjA ka0ma0 Ti0 / 6. zreNikasvaMzitavyA sagathA yaH ka0 maM0 Ti0 / adheH suvardhAbhAvAdeti samAso na maMtrati / 7. atrikasvAdhyAroDa, adhikinazcAdhyAruhyamANasya dvayorapiM yogaH / vanAdhikenaiva pratyayA bhavanti / adhikasambantraM ca "mutyannRtaM gato'hame padeSu sarveSvanA gato'smi / vizumbhamAneSu saroruheSu 2. AdhIyate kartRmAzA rAjagRhAt svaham // " ka0 ma0 di0 dhikAdhikasa-ka0 ma0 / kariyA kriyA yasmindra rupama0 10. kriyAMprati AbhArI dhAraNAna kartRkarmaNoH / karaNAvikiyA sA hi tacAdhikaraNaM smRtam // " karaNAdikRvirityarthaH iti vardhamAnIye / 0 ma0 Ti0 / 15. palepikakAraH / apazleSike karmaNa AdhAraH "aupa pikApAsanaMdavAn / yA ghaTakAsazilAvadhi " mUrtathIH kaThinayAMH upari abhIbhAvaH aupapata suurvyo| avabhAvitvaM vaiSayikam / yAvadvyabhAvitvaM vyApakam / pratyAsattiH sAmadhya 0 bha0 0 / 12. prAmuttoM ka0ma0vi0 / 32. abhivyAptau ka0 ma0 di0 / 14. vaiSayike, ka0 0 Ti0 / 15. upacarita ka0ma0 di0 / 66. nirdhAraNe sajanI ka0sa0ri0 / 17. dhAvannadhvaneSu ka0 jAtiguNatribhiH sanuyAdekasya pRthakara nirdhAraNam / AtI-gumpA kSatriyaH godhu yA kRSNa sampankSIsa kriyAyAm teSu vA bhavantaH shiighraaH| dvaye yo devadatta bhayo Aza vardhamAnI ka0ma00 19. suva cAraH kriyAbhyAvRtiH sucAjannAnAmevetyA ka0 ma0 di0 | 21. ma01 SC. ka0 bha0 20. sucIrthI anena /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNa [bha. ! pA. 3 gU. 17-183 zabharapAra )-- ora supa ityete pratyayA vA bhavanti / hiroha bhuGagate / mAMsa pAyalyo bhupase / mAlasya 1ccarako bhukte / baghAli mukhyate / yahudhA'lo bhunate / sujariti kim ! ali bhudate / bAhuna' hAdharaNaM kim ? prayoga gamyamAne'rthe mA bhat / kAla iti kim ? dviralo bhuivate / AdhAra iti yi? virahno bhuGako / niyamAyoM yogastatra pratyudAharaNaM vyavacchedyam / kazAlAyuktenAsenAyAma ||1136178! phala Ayukta ityetAnyA yu'pradhAna AdhAra AserAmA tAtparya gamyamAne ( vartamAnAt zabdarUpAta ) os supa ityete vA pratyayA bhavanti / kuze lo vidyAgrahaNe, kuzalo vidyAnahamasya / AyuktA sTapazcaraNe, AyuktAstapadacaraNa / sevAyAniti kim ? kuzalacitrakarmaNi na ca karoti / Ayukto gauH rAmaTe / Aphalma mukta hatyarthaH ! anAsevAyAmetadAdhArasya sAmAnya rUpeNa vivakSArtha vacanam / svAmIzvarAdhipatidAyAdasAkSipratibhUprasRtazca // 1136176 / svAmin Izvara adhipati dAyAda sATin pratibhU prasUta itpeSukte'praghAne ( vartamAnAt zabdarUpAta )-yA Di os sup ityete pratyayA bhavanti / gopa svAmI / ganaH svaamii| govIzvaraH / glaagaurvrH| govdhiptiH| gavAmadhipatiH / gopa dAmAdaH 1 gayAM dAyAva: gora saakssii| gadA saakssii| doSa pratinuH / ga prtibhuuH| gopu prsuun.| gavAM prasutaH / dAnozvarAdhipatIdi paryAyopAdAgAta paryAyAntarayoge na bhavati / grAmassa rAjA / sAmaspa patiH / rAjanya yAga / prasUrAnogapamityanye / carArI baiMgasyAnukarpaNArthaH / / yabhAno bhAvalakSaNam // 11 // 12 // bhAvaH kriyA, prasiddha lakSaNamaprasiddha lakSyasya sambandhinAmadhena riyAkA nArA lakSyata sasminnapradhAma kim ma tyA gavanti / go duhAnAnAdhAsvAgatayeSu pAzamAnera ga3: / yAtAyAyAmAgataH / apre kalAyamanipu' gama:, payeSvAgataH / kalAmabhAneviti jAtaM pyati gamyate / gammamApi ribhavanimittaM bhavatyatra / pathA para zAlA / grAne denadattaH / pravadA piNDom / prapiza sarpaNamiti / RkSenu zubhamAneSu daridrA jAti, varipremAnenu arajA' / karineSa bhunAne daadaat| apa yadyapi kArakA NA' kArakatyakArakAziAmakArakatvaM tadvipAsazca ganyate (tathApi } bhAco bhAvastha lakSaNaM bhavatyeva / yadagrahaNaM prAramaH / bhAvagraha kim ? khaTAbhistasya bhojanam / mAnamiti kim ? yasya bhojana sa devdttH| tRdo gAgamAyo yogH| yo trayI vibhatiH // 23981 va imAH strIjarityAdaraH sapta traya ma vibhayanyo nibhAgA anuprAkhA pramekamazivaHyA paMditavyAH / vimatipradeza:--yadA yAmayasya vastI egviAma rilijiyamAoM gogaH / pradhamAdiH 13182|| tA: saptavinatama iha prathama vizavdayAcyA veditA bhI asiti . prathamA / amu aura zakiIyaH / dAmya misiti ilIyeti pramAdipradezAH padAttavamAyA yA ityaadpH|" niyoM gorH| paThI cAnA / / 13 / 183|| yadbhAvo bhAvalakSaNa mAdanAdarekaravAne gamyamAne pAThosasammo Friduni- - -:- Swam 5. kuzalAdhuratamandI ticyAtapAyo, ka. ra di0 / 2. tatparo nie hAmaH / 0 ma. Ti / 3. AyugAta......ni0 / nApanA, 7 ma tti.| . ana gAvAta bhASena kAdataH prasidaina, adhAsina devatAdeganana mAbo lakSyata iti dohayati sapAmI / 100 Ti0 / 5. karAdi / 6.0ma0 diI ka. ma. ttik| 8. mAdanyabhisamRda syAna sampanAbhana vAcyamata vizvaH, pha. maTika maTi / 10. dvA ka. ma. Ti.11. kArakAIna ikAralatvam, ka.. sa0 Ti-1 12. . diyaH 30 mA /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ : a. 1 pA. 3 sU.18-198] amoghavRttisadisam 97 tribhaktI bhavaH / iti loka prAvarajot, rurato lokasya prAyaHjIt / kozati canvaya prAmAjot / kromo banavargasya mAtrAjot / taspina bholi tamanAralpa prAmAjodityarthaH / cakAraH SaSThIsamuccayArthaH / gate sthAniyadhyAntenaikaH / / 113 / 184 // kutazcit pari hotAsyAghnamo'vasAnamanjho yadabhAvo bhAvalakSaNaM tasyAntena yuvatasyAdhyanaH sthAnitA gata zamdena akAcye bhAve bhAvalakSaNa sati tenAntenaivattamavavAdhinoItatrAdhinamA sAnAnAdhikAra dvibhaktistatha patItyarthaH / mavodhamataH bhADrAyaM catvAri yojanAni / cata yojanA gAMva satItyarthaH / lokamalalokAnta uparya tala rajjAsamananti / gata iti dagdhenu lumsepiyati vA prataulI mA bhUt / tyAninoti kim ? gIpUnataH sAkAimaM caturpu yojaneSu gateSu bhavanti ( bhayo ) / adhyaMdi kisa ? lAlikako AndrahAmaNo kAse / antena ti bim ? adhyanazcarsa yojanenu bhojanam / apasAre kA syAmiti macanam / shmo||1385|| bhAva nAvalakSa tasmAdanna yamatAdadhvanaH syAninA tazamdena bAye bhAve bhAvalakSaNe sati saptama vibhakti yati / gothamataH sAzyaM catueM yojaneSu / lokamadhyAlokAntana uparyadhazva sapta rajjAvamanasi / ekatyena dAdhA mA bhudibaarmbhH| . kArakamadhye 'dhvakAle paJcamI ca 331186 // priyAyA niyatakaM jhAraka, tayA~: kAravayomadhye yo'dhnA kATazma smiAna pradhAna vartamAnAta zidhApAta) saptamI vibhaktibhavati / paJcamI / stho'bhipvArAH 'ze lakSma vidhyAti / sAlakSyaM vidhyati / ya gAbhagaHH pAvakara); pharmApAyA. nayo kArakayodhye moshaayaa|' adya bhavatvA'yaM muni yaha bhaumatA / pahadA bhaaptaa| iha zaktiH kArakamiti huyoH azikiyAvA zavayoH kazradhikaraNa yomadhye baha: kAla: 1 kArakamadhya iti kim ? zisya zeSaH / divasarama kSepaH / vArakarahaNa nanayogayomadhye kozanAnApmIt / 145 grahahma kim ? mAsasya dviradhaule 1 adhyakAla iti kina ? ito muktaH saraH kuDayAya paraso lakSya pAti / cakAraH pacausamuccayArthaH / paTho dvitImAbApanAryo yonH|| ceSTAgatyApye'nAkAmne dvitIyAcaturyo // 1 // 3 // 18 // veSTArUpAyA gamanasimAyA Aye karmaNyatAkAnte kanAsthita prApta ritI yA catuthyoM vibhakto bhktH| grAma pacchati / grAmAla gacchati / nagaraM brajati / nanarAyanazati / vananara: pandhAna gcchti| padhe gacchati / caSTAtyApyati mina? graamaadaagcchti| emAgaM ki ? manamA paliputra gaMgAti / ganidrahaNa kim ? odanaM pacati / anAkrAnta iti kim ? striyaM gAmati / panthAna pati / catutyanuvaramA hiloyAgraha pATho bAdhanArtham / grAma pntaa| gAgAya / __tulyAthaistutIbA // 2 / 3 / 28|| jullAkte'pradhAne tunIyAribhavita naji / mAyA lyaH / pitrA samAnaH / guruNA rAmAnaH / devaralena sadRna / jinadatena sadRzaH / gurudarzana makSaH / a yAna / A4: ' nAraNAga / upamA jArita garIyomagAryAlaya bhavati / tamA gariva gavayaH / yathA dostathA gavaya ityatrApi / . 1. kAdhI' sA- ka. ma / 2. apAye'vadhAniti ekAmI, tato niHsmRnya galaigvini pradAyale / ka. ma Ti .bhavati, km0|1. tataH prakRti mAsemalegu bhavAti prIyate-ka. ma. ttik| 5. -pacAre, ka0 m0| 6. zAdA, ka. ma. 1 7. -hATa moratA, ka0 m0| 8. -govA makai0 m0| 5. samaH, phaina / 10. upamA nAsti, tuu-k0m0| 1. tulA nA- kama0 / 12. ityapi, km| 13
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58. zAyAyanayAtaram [a. pA. 3 sU. 185-19 paSTI za18|| nusyAyukta pradhAne papTIvigagitarbhavati / Aturatujya: / pituH samAnaH devadattA mazaH / "utIyAnAmanivAra paSThovidhAna sanIcApana: / savA tulyaH svaamii'| svAmIzvarI saptamo na bhavati / gadimA uttarArthaH / ___ dvitIyA cainenAnAceH // 2 // 3 / 190 / / anamane emapratyayaH tadanIna yuste ( vartamAnAra zabdarUpAt hidIvaH ca sAThI vilo mayata: / pUrveNa grAmam / uttaraMga jAnA / pUrveNa grAmasya ! uttareNa grAmasya anantherisa kim ? mApAra / pratak prAmAt / paJcamI cate / / 1.3 / 121 // Rtesammanna dhAda ( vartamAna t zabdarUpAta ) dvitIyApacyamya vibhakto bhavAH / mahale dharmAn kuta: nan / citraM yathA niyante ! nayA niyata segamRtaM / pRtharatAnA tRtIyA ca / / 1 / 32192 / / pRthaka, nAnA nAma mugara (vartamAgAta sadarUpAn pradhAne sapaJcamyo vibhako bhayata: / pRSA devadattena, pRyadevadattAt / gAnA devadanena, nAna devadattAt / vinamAssinaH / 3163 mAzabde pradhAna ( yatamAnAt zabdarUpA ) hamA analA. roktA stimAstatIyApAzIDiyoyAvinaktayo bhavanti / vinA line / binA vaap| yinA bAtAta / vinA yati / vigA vA binA varSam | EET manukAntapradarzana yA kArana iti / / RT ti cin ? pAlI mA t / saptamI cAsatyArAdarthAta / 1 / 3 / 124 / / drajyaM gAvaM tato'nyadAyam / bhArAva, durAnsipAyoragobhayANA, marAsvavAbhimA rAti, adhikAryAcca dAna tapkA hAca tita: ganIyAnamodvitIyAdhiktayo bhvti| TUre vAnastha, dUraNa prAmastha, durAda prAmastha, dUraM grAmasra gchti| viprakAeM, viprApTena, viprapTAna, vipraSTa, grAmasya gacchati / antike, antimena, anta kAt, antiva, grAmastha gacchati / apAze, zrabhyAzena, pradhaHzAt, ampAza, grAmasya gacchati / asatrahaNaM kim ? duraH panthAH, dUrasaya pantha, dUrasya payaH svam / ArAdarthagrahaNaM kim ? sAdhu pacati / svara cati / to devaH sarvAH prAyaH / / 113 / 195 / / henimitaM kAraNamiti paryAyAtadathaiH zabdayoM hetAvapracAre / vartamAnAta yA rUpAta ) prAvaiga sarmA vibhaktayo bhavanti / dhana hetunA vasati, dhana hA zazi, madesAITi, dhanasya heto gati, cha heto yasati ! evaM dhanena nimittena bakSati, dhana kAraNeda bamati / ke hernu vasati, phaina hetumA vasati, ma halave yamati, bammA joti, titi, kamisana ho ti| kiprayola vasati, mAna prayojana na vazati prayojanAya sati, karamAna yojanA varuti, kA prayojanasma vasati, kasmina prapojane pAkievaM kiM nimita, ke cigirIna / kavitA ? tuH / tvayArati kima 1 mA nana bgaaH|| prAya: cil prayogAmAra iti zrutakali dezIyAcAryazAkaTAyanakRlau zabdAnuzAsane amoghayatI prathamAdhyAyastha tRtIyaH pAdaH samApta: / ... -tagAma-kA. m.| 2. : nAbhistulyaH syAnI svAka, m.| 3. -na thukne a-ka0 ma0 / . - rAga-2 ma0 : 5. dehi dU-10 ma0 / 6. paTaM zalpati, ke0 20 di0|
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. .. . ..... a. . pA. 5 sU. 1-5 amoghavRttisahitam [ caturthaH pAdaH ] lo'nyayuSmadasmAta tipa tasa jhi sip thastha mipa bas mas / / 1 / 4 / 1 / / mAniyAciti parata / bhAbakamavatuM vA yopu laDAya lAra: gi ... yonirdezaH / manyamAnada parekameTTibahupu vartamAnama ghATovihitasya lakArasya pathAkrama tim tam zipa thA tha bhina dham gam ityete AdazA bhavanti / ammAyaM ghumadana peza ganidhanAt / anya hisAra smanna tim / anyayohayottas / anyeca bahupu jhi| ya yugamA ekadiyaha yayAkrama sip thas / prAtmadarthapu mim vas ms| sa paJcati / bhavAn pacati / to pacAH / bhavantau pacataH / te pacanti / bhavantaH pni| psi| yuvA pacathaH / sUrya patha / Aha pc|mi| AvAM pacAH / pacAmaH / la iti kima sa dAtA / evaM dAtA / ahaM dAtA: pabati / pacataH / pacati / pacasi 1 pthH| pacaya | pacAmi / padAvaH / pacAmaH / itmanyayuHmadana dApayoge'pi tadartha evaM lArtha ityAdezAH / sa ca tvaM e yaca yH| sa ca ahaM ca patrAnaH / va ahaM ca pcaayH| sa ca tvaM ca ahaM ca pacAmaH / iti parAzraya evAdezo bhavati sndaarviprsidghaas|him ratheta yaaspaas| na himAmasi / mAtaste niteti mahAro'pi yathAprAptameva prtimtiH| rana yAsvanIti bhAvagamanAbhiyAnAta prhaasgtiH| anekasminnapi pratyekameva parihAsa ityabhi. dhAna nazAmanya pratyekavacanameva / pakAraH ityablAvimA arthaH / .. tAtAM jha thAsAthAM dhvamilyahi mahiDidicchIyasaMdaNaghayaskanidhizaH // 14 // 2 / / ikArata ikAratazca dhAtoH govAJca zadAdezAta saMga apaska niviza ityai tebhyazca sopasargenyaH pakAraraya lakArasna ekadvivalupu anyayujnadasnAdu yathAkrama ta AtAma jha, ghAsa AthAm dhvam, ila yahi mahi ityete AdezA bhavanti / jit ha.-- sa ha se / bhavAn hAte / so sa dAte / bhavantau ha.mAte / se hna bate / bhavantaH ha yate / svaM lpe| muyA la vaathe| yUrya ru.dhye / ahaM la.ve / Ano ha vahai / vayaM ha mhe| idita--- edhi-edhate edhete edhante / evaMseM edhethe evadhye / edhe ebhAvahe edhaamhai| ceticaitayate cetayete cetayante / gRhi- gAte gRhyete gAyante / soma-zIyate zIyete zoyante / saMgu--saMdaNute saMkSNuvAta saMyudate / zaparaka- apasbirale vRSabho haTaH / aparivArale kukkuTA 'bhakSArthI / mAstriArate zvA aadhyaarthii| miviza-niSizate nivizene mivizarase 1 vidhAnamAle parasvAdvikaraNena yAne'pi bhavati / zImAdisAhacaryAda vikaraNe Doditi na bhavati / azidiyayat / jazvata / azvasIta / zIre gauvabhAtrI zIyaH vacanAmA bhavati / tadAgamasta dna mahata itpAgame sampagi bhavati / samakSuta / apaasphirt| jyapizava / AdezApAdAnAta prakRtena bhavati / vaspati / aztyas / ghimiSTopasa gapAdAnAdanumasadinyopasacci ma bhavati / yati / pragati / phirati / upasvirati / shishi| upavizati / saMsadakopAyAnATyAta bhavati / aphirati idA odanapiNmAzitaH / ilita ukArI rastA jhalImita viroNArthaH / TukAra: pratyAhArAkSaH / senternational mamre Uyaso pasAt / / 1 / 43 // upatati pAga ha agU pattAyAM parasya sTAra ekavihara anya madamAtu yayAkranaM 3 bAtAm i pAna AmAm dhvam il vahi mahida ityane . AdezA bhavanti vA / rAnati, samhate / niraspati, dirasyate / asu ityUkArAnubandhonAdAnanastiAna- . rAsAyaMga ! samasA / niti ni ? Uhate / asmati / . gujo'judaH / / 1 / jantAt ud ityetasmAccopasargAda parAt yujara yoga ityo lakSya pUrvavattako bhavanti / pragalata : nizumata / ajuda iti kim ? saMzakita / niyukti / duryunati / ...-- -.. . - .. . --- 1. nakSatrAoM ka.na0 / 2. hilo bha-ka0 maH | 3. - udyate a-kai0 ma0 /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkarAyanavyAkaraNam [ a. pA. 5 sU. 5-13 nytaapaay:| 1 / / 5 / / pUnA prApta pratipiyo / yo- yAnipagAra yuzetana bhavati / Arial / yaza na ki ? ma sapane praSyate / samAna kim ? yaza mantra pryte| na kim ? racanAmi pAAgi yajJe prayu: / nanvAyane samAdhAvitvasya ullakSa garamA gaye / na:syeta promostotyk| parivyavAstriyaH || 6 / / pari bi aba ityete. upasargaH parAt gogAtalaMkArasya purvavari / hijo upara pni| gavi koNAti / bahavitrI nAti / banamityatrAna yA ayogAt anurArgastA na bhavati / kiya anya-ya nirdezana prakRtiyAnadhAraNa ERT jina manI maah| dvipatItyA heti parAvarItmAdo vargamAvaramAnukaraNa na sAnidheyasya / parAvejaH / / 17 / parA vi ityetAmyAmpasanada parAjayalakArasma pUrvavattaH bhavanti / garAjabase / vijayI / paramparA senA / vijayati pamityayogAsavAcana bhavati / karmaNodazvaraH // upaniraH bharmaNA yoga rAtibArasya parvavattako pani / grAma muccarate / sapanagacca rase / nakSapatIpathaH / gehmuccrte| gurubacana mughara / udaramya gacchazIyarthaH / amacariyAM to pati / pAgaMNazi kim ? "dhagamaya rAta / vASpaparati / udgmtiimdhii| udati kim ? cArI" carati / samastatIvayA ||raayaapit ' is ult 1 An: bhavati / aspaina carate / rakSeta saMcaratIyavi kima umohokI saMcarati / kIDo'kU / / 11|| punaH manavistayan yatamAnA zrI. pUvahilakArasya guvayattAlI bhavanti / koTa / ti ? saMkrAnti sakaTAni | samma iti kim ? zodhati / paryancAlaH // 111 : amu Ai tabhana kasayA pana moTola kArasya pUrvadatsakoM bhavanti / parikako / anloDasa / AloDajhe / mAyakamanusi ityatra dhAnunAdAra yogAdanuparAcci na bhavati 1 gAvakena raha kI udAtyarthaH / zapanAzina jAdAlasamAnAzI jijJAsAtrANeza:12|| sapanA zikSA suja ityetanyo yaghAsaMbapalammA Amapi jitAsa yAmatrA ca lakArasya pUrvavattako navanti / zapa apalo / upalabhAta nAzanam / dyaaraag| jinadatAya shpH| devaprakAzati-bhUtomAmiti yadattanAcaSTa ityarthaH : TAyakA svAminAvarAya vicArapa.mupalabharapathaH / satAya zayata iti yAcA mAtrAzrIira. sAraMvo mAyA / prAviyA bhAvAgAramoniyadhyayIH bArapAyA17 | gAya para deva tasya bhAvAgAla: samAyo: ghAsesa / nAza shaamilom| aap| ra, papI mAyane nama guyAdigAzArarA / Ara ? nAthAMnA maMcanAmA savAyA na bhavati / riya 1. --14 ni--20:o ramannirI yasaH / zivAndouna pakSimi vane / 30 saya Ti. 1 3. iyata - m0| .. -rAghari-kasa0 / 5. nA bA bhi-kAma / 6. atrokamaNArimakAyAM gatI parjamAna gila nena ma. ma. di0 | ma ica-zA. ma0 | 5. - uzya-ka0 ma0 / 9. upaTAra gaThanaHsvArthaH / nAva kiMcikarma vivakSita mani jhanakaraNam / pha. ma. di0 / 15. cArati pazugakSa amityINa vikAka. ma. Ti. nRtI pani tRtIyAvibhabhita[khateH syA carabArako ponaH : ka sa Ta / 12. syAn siI-ziSya nAtha aAtmanepadam , yAjAdipu bhA bhUditi yanAniyamarthana / na. Ti. /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. sU. 13-15] amoghasisahitam 101 30 ". .:-: .-. . manarthanam / zikSA jijJAsAya/-vahAra zikSA vizA: tirer | vidyAjinaHsitamAtmanaH shghimicchtiitvdhH| bhizAmAyAmiti ki ? bholibhAti / zikSati zaraH sanasAledaM cANamakArAmArayana zikSita vithopAdAna --modI / upamuhaya / parimako abhANa itakam ? pRthivI bhunanita / trANa pAlana prati naye anyatra sarvatra sng| --dharIpazcagAmAgomAta ciraM mahom' ityupatram / mAya pAlana vicati / kiMtahi ? ladAzraya upakAra: / anekAna pAyo bhavanti / ubhaya nadInaganaye manyante / bhajavisi sAkArapAThasyopAdAnAsa 'bhadau kauTilye' itmeta gavati / .. nirbhujati pAgin / pratibhujati vAsasi / ino gatitAcchIlye / 1 / / 13 / / 16 zIlamasyeti tabalastAvalAccholyaM tat ma bhAvanA haratelaMkArasya pUrvadara ko bhavanti garostAhIlye gambhamaHne / paitRkA anurante / mAtRkaM gAndo'nuharante / pitugata patakam / gamana svabhAvatI gacchanti pitRvat san mAtRmaca gamanameSAM svabhAvata esyarthaH / gatI tAcchatye vetve ke / azyA saMdadAharagam / zAmayaM tu vibhajyate / mAcchIlma iti ca pAThaH / bidhayuktagataprakAra ekArthAH prakArA tAnolpa ekA: / tAchItya ityanena bolataH prabhUlA binAAt yayagata sAdara tatra adbhavati na cAMbhANDAdya nukAra tadevodAhAraNam / panuka nayA anuhAranta iti / cinurAgata sAdRzyaM zIlayansItyarthaH / __ nyassaMmAnavAcAryakatyutna zAnanyacavigaNane // 14:14 nanAcA kamasinyarthavizeSaNepa mamatA" nI rAtomarasya parvako zAsana pUjanaM, taba napA vijJAna smAsAde pramANayAhAra vit --syAhAre jIvAdI padArtha na yupindraniH sthirIyatva saMbhAnayana nikitIvarsaH / AcAryaya bhAvaH kama yA jAcArya tatra mAgava vAmapanaste, svanamAcAryoM bhavAi mAnasI zrAvidhi prApayatItyartha / bhalivajana, tatra kAmakarAnamanayate,tadAnena kakarAnAtmasanope krotyirthH| jaba saMjanam --utkhanana, utTopaNa / mApaka mudAmayate, skSipatiulaMge karotItyartha: 1 zAnaM proyanizcayaH, tatra na yate yihAna syAdvArA prame nizcimotIraH / dharnAdi viniyogo gAyaH, zalaM binayI, rAhataM vinayane, 'yayA ko viniyA ityarthaH / RNAnitinaM vigaNanam, pAdrAH " mAra vinayante, niryAtamantItyarthaH / etadhviti kina ? Aza gati nAnAm / kasthatanAmApye 14|15|| gAta atanAvazarore Aya kapi sati nAlaMkAraka ho bhvnti| krodha virkss| mA vimgte| hapaM binavate, zamayatomarthaH / batAyata sin ? yasto dinadattasyopavinyati / asanAyisikim ? binagati / eSAM vinavati / Appa iti kim ? prazayA vinayazAlA niyti| krodhigayA hatyAdI zodhAmamA phala phAbhimayAtmAta mi tavaM nimagan / pratyudara ! niyatelasasiDalale / / 14.16 / / nAtevAtI da lidA lAma. Ta Ta le. D ityeteSa lakArAgAM rako bhavanti / anuta / goSTa / triparaM / AmilatA / priyatAm / nimaMta / mulilale riti ni ? mabhAra / mAza / mariSyati / parapya / tinizita gati / kyapo thA || 2011 kyapattAllastaho vA bhvti| nidrAvati, nidraayroN| lohitAryAta, lohitAya / pampahAyati, parapaTAyate / 1. hatyama-ka. ma / 2. zaramAyabAdisUtra kama di0 2. pitRvamAtR-20 mA / 7. - caay-020| 5. vyApAra k0m0| 6 te ca yuktibhiH svAdhyamAnA saMmAnitA pUjitA bhavanti / kama 20 | 7, -nam / kAma | 8. nizzyaM karoti ma. tti0| 9. -mAvarthakra0 ma0 / 10. maddezIyAH puruSAH / ka. maTikA
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a.1 pa 4 sU. 18-25 loH kRpaH ||14|| kRtIkArAndhasya lakArasya to vA bhavanti / katA kalpitA / kalpasAri, kalpivAsi kavitA siddhayati / loriti nim ? kalpate / yo dukhaH || 1||13|| yutAdibhyo GI vA yatikSipTa a aloTiTa anumat abhiSTa zastra arociSTa azvitat atiSTamiyat aSTi / asvidat asyaipiSTa | anut, aghoSTi adat akSiSTa abhiSTi anamata, aziSTa anumatIbhiSTa vyasamatsrasat alaSTa atat atiSTa / abU (bha)dat avadiSTazrut azaviSTa ast asyadiSTa / Y 'ava kalpiSTa vRt luGa iti kiM ? vidyoviye" : 172 zAkaTAyanavyAkaraNamU vRdbhyaH samyAt / / 14.20 vAyAM parasya lakSar3I vA bhvnti| viditi varivyat asti| vivRtta i davadhiyate bhavat / vipate / zati zakSipyate / at adhidakSa / ziSyAhi sitaM syanvasyapyate / asyanyat anya citi cika padya kRpyantAH / rAkhyAti phin ? / kramo'nupasargAt / / 1 / 4 / 21 || anu kapATokA to vA bhavanti / kramale gA / anupasargAvita kie| vRzisatAyane ||11326 // vedi nivRttam / vRtirAtmayApanamapratibandhoM thA / sarpastAtparyamRtsAho vA yanaM jJAnadAna thaa| nAnA paTolekArasya nityaM Go bhavati / vRttI - zAstralya karate buddhiH svAdeH vartate tathAtpArthaH / samAte / te tadA vaiyarthaH / anujJAnandenyante / sa iti prati sargI lkssyte| sAyate krama pani yogAH / kramante'smin zAstrANi / saMtasyante pAtyante syarthaH / sphItatAmadhye vAyanamAdruH / paropAt || 2|4|23|| parA upaityetAbhyAM kramerdhAtolaMkArasya / parAkramate / upakramate / abutyAdaya ArambhaH anye hi vRtyAdInpekSante / pUrvatra cAnupasargAditi tathA sopasargArthanArambho / veH pAdavikSepe || 14|24|| pUrvApAdavine vartamAnAt krameo bhavanti / suSThu vikramatezvaH / pAdayakSetra iti kina ? ki zAdI vikrAmatyajita rAtthiH / sphuTatItyarthaH / propAbhyAM samarthAbhyAm || 1 |4| 25 || upatyetasyAM samasyA samAnArthAyAM parAkramakArasyo bhavati samAnazvartho'naperA vAda partagAnAmyAM yaH kramaprAdhAna upakramate zuzrUSAn akrot| samasta ? mAnati / gacchatItyarthaH / nareMda pradhAnati / gacchatItyarthaH / syAdanyehu dosyAdanAta iha pAdavikSetra izyapedA / dveSAbhuSagrahRmnArthI (tha) yA syAditi (?) 1. lolokapakSam a-ma0 Tipata kara di02 jarura (Ta) bharIdi (Ti ) Ta | ka0 ma0 / 5. zRbhuGk kutsAyAm / ka0 bha0 0 005 vidyAseka0 ma0 / 6. kramaza kama 7 tAnaH 0 0 ki0 bha0 6. prakramaH sthAdupakramaH, ka0ma0di / 10. upakAra Aga ka0 bha0 (12 teSAmihopa ka0 ma0 / . wr 4 I
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. ga.66-35 bhopatRzisahitam jyotindagatAnAH / 11 / 26 / / 3iferri mahAyogI gA kA ify y..|| a pamAH / bAsamate AdityaH / tamo nonIdhi / gacchA tasyarthaH / kotirupatAviti nim ? Aruti nAgakaH mulapAma(ba)paramnATauravaH / jyotigrahaNa bin ? Amati dhumaH / udatigrama kim ? nabhaH saMgAkAnati, gaSTavatmanA sthitaMkacakrega rathena bhAskaraH jyAnotI.tyarthaH / nudAnacchaH / / 1 / 4 / 27 / AGdhamyo nudAJacchinyo lakArasya to bhavanti / mAnure zRgAlaH / dhanamArate / vidhAmAda / Apacchale gurun / Apacchava priyasasam / Ai iti ki ? noti / pragauti / svAti / pradadAti / bhani / zaMpRcchati devadattam / . game pratIkSAyAm / / rAdhAra || tAdAipati pratIkSAmA pratipAlane vartamAnAralabArasya to bhavanti / grAgamayase guru, prati ityrthH| Ayamayasva tAvat / kaMcita kAle pratIkSastyarthaH / pratIkSAsamiti ki? Agamyati vidyAm / hasspardhaM // 117,25|| saH haGghArAparvAt spardhe(a) labArasya so bhavanti / spardhe zabdoM yadA saMgharSastA dhAtvarthasyogAdhitiza: / yA saMgharSapUrvakamAdvA tadA'dhanirdezaH / mallo mallamA hyte| spardhamAnaslavAvAca barozotyarthaH / spardha iti kim ? gAmAhvayati / sannivaH // 14 // 30 / # ni vi ityeyaMpUrvAd rayatelapArasya taTo bhayanti / sahayate / nivrte| vihm| upAt / / 2 / 31 / / upapUta parolesto bhavanti / upajayate / upahvayate / uplpaate| yogavibhAga usamarthaH / yamo vidhAhe // 32 // trivaH pANimaharSa--dArapharma, vivAhe vatamAnAt upapUrvAd 'ya mela(lakArasya)ko bhavanti / sA~papaccha / vivAha iti kim ? 'kaTamupayacchati / svIkarotItyarthaH / zATa* kAntamupayacchati / upasaMhatItyarthaH / devadatto jinadattasya bhAryAmupayacchati / upapAdayatItyarthaH / . sthaH padhirmazrIdevA saMgama mantra karaNe // 1 / 4 / 33 / payi maMtrI devArcA saMgama marama karaNaviSayAnupAtikatelaM kArasya to bhavanti / pAya spo'yaM iti dhAtuko pabhotyucyate / mamupasmAnasya hetoH prayojanaM vA / devArcA saMgamo mantrakaraNazca dhAtorAH / mantraH karaNaM yasya sa mantrakaraNaH / jisase panthAH sAketa muziSTate / saMnyA-ramika:gupatiSThate / mahAmAnAnupatiSThate / devA pAm-jinendra muptissttte'| saMgame-- yamunA pratiSyale / matmavAra-jagatyA upatiSThate / AgneyyA AnIndramupatipThate / eteviti kim ? etadevAsya karpiyaM mayatipta / maMtrya mitratayA niyaM vA kartumAcaraNamucyate / samastu vizlepa: 1 mantragrahaNaM kiMga ? bharimuvatiSThata yauvanena / karagagrahaNa kim ? suci vidhAmupatiSThati / . . lipsau cA / / 1 / 4 / 35 / / upapUrvAttipThatelipsI vartamAnasya lakAraspa taDo vA bhavanti / bhikSuhapatilAnyupatipyate, upatilati vA / lipsamAna upagatItyarthaH / - udounahe / / 1 / 065 / / maiM ya iMsazceSTA vyApAra: parirupandasta palaMgAnA - 3. sthityaika-ka m0| 2. karaiH, ka. ma0 di0 / 3. 'pratIkSyoM pratipArayAyauM', iti vaijayantI / kAma. Ti . yamalaMkArasya - ka. ma0 | 5. te phAyAmupagacchata yi-ka. bhara / pariNayatItyarthaH, ka. m020| 6. zATakamu- ka. ma.| 7. rUpi pathIhazucyate, ma / rUpi pa- ka. .. panthAH sanamupatito sA- ka. ma. / 5. anayatItyarthaH, ke ma di0| 10. bamunA gaGgAmupa- pa.. ma / saMgate tAtyadhaH / 12. badubhiti vA pAThaH, 10 ma. ttik| 12. maignIsAmayoH ko vizeSaHsamastUpalepaH, tarAyA gA yamunApatiyate / maizyA tu nApyupazleSaNam, sambandhamAtrAma) 0 mA hi0 / 13. -mastUpa- 0 e0 / /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAya navyAkaraNam [a. 5 pA. 4 sU. 36-16 1 tiSyalaMkArasva' to bhvti| zAma drkssit| ghttte| tamoga karItozyarthaH / anuvaha iti Fire ? asAmApAcchA muttiSThati / jApadyata ityarthaH / anUyagrahaNa kim ? AsatAyuttiSyati / saMvibhAvAt // 14 // 36 // saM vi pra ava ityevaM tiSThate lasvaDo bhavanti / satiSThate / vitiSyate / pratiSThate / atipyo / sthyaprakAzane / / 1 / 37 / / tipyasminniti sdhepaH / zabdo'yaM vivAdapada nitA pramANazudaH purupa sakA zAniyAM kamAne vanamAlAttiSTatelastalo bhayanti / tyayi tiSThate / zaMgavya ruzizu sipTarI yH| pramANabhUta nirNayAma tiSThatItyarthaH / prakAza ne-tiSThA kanyAchAmpaH / tiSThata vRpalI grAmapurebhyaH / svAbhiprAya prakAzanAma tatsamartha mAcarati-samarthAvaraNaina ghA svAbhiprAya apAmayasItyarthaH / pratijJAne / / 1468 // pratijJApagameM vartamAnAtipTatelastako bhavanti / ApizalistikArabhupatiSThate / tastadAtA tattramAtiSThale / gogavibhAga uttarArthaH / samo girAt / / 12466 / / sampUrvAda dirAta piratAtoH pratikAne vartamAnAlasta ho bhayanti / saMgirate / pratimAna iti kim ? saMgiti prAtsA / girAditi zadhikaraNanirdezo guNAtiniyalyarthaH / avAt / / 1zakSA40 / / avapUrnAda giratarastaDo bhavanti / agirse| samprateo'smRtau / / 1 / 4 / 4 / / samprati ityevaM pUrvAvasmRto vartamAnAmAnAtalasto bhavanti / zatajAvata / zalaiga saMbhAgItaM / taM pratiSAnIta / sahasaM prati jAnaule / amalAditi kim ? bhAtara saMjAnAti / smaratotyarthaH / nilo / / 14|42 / / nila mo'valA tirapala pahana vartamAnAmAhAdelastakI bhavanti / tabhurajAhIle / sahala gupanAnA / barAha ta ityarthaH / / sano'nanoH / / 14|43 ! samAjAnAlasto bhavanti na thera so'norupamArgAt paro bhavati / dham aijJAta / ananoriti kina ? pargamana gijAmati ! jhopapasyAgujijJAsata' ityakarmake "mAlaDiti bhamati / bhuvoDapratyAGaH / / 114|44 // mAgotAnAtAllastako bhavanti na ke.sa pratyAbhyAnunasargAbhyAM paro gali / ma vAle / satyAta kira ? pratizudApati / devadattaM prati zubhapata ityatra yogAbhAvAt pratipako na navA / smazaH / / 1 / 4 / 45 / / daraaMza mAtAlastako bhananti / susmUdI / didRkSate / / prAgvat / / 3 / 46 / / rAmaH prAya: kolaMkArasya gaNA bhayo bhavanti sahA sAtAdapi lattATo bhavanti / enidipa dhipate / nirasiriyati / prytnhe| upyudhaarii| aba pravRtanAsti pratyayAntApi mAsmiANi pratyakSAta disatItyapa ca zomAdezAtahana prakRtariri na bhavati / unahA sahAgA de daabii| yA ta / 31H bIt / tihAranubanyatAraNAmayati titikSAta ityAdI prApini / 1. tileza-60 m0| 2. te dharaNe uttiSTate gh-k.m| 3. -talaMkArasya 4. ke. m| 1 1. anekArthavAdAtUna titesrthaprakAzanamityabhidhAyaH: km.ri0| 5. tanayi tiSThata saM.kama 6. -lirasti- ke. mA .nAsodata sodaam-k0m0| 8. -ta paralokaM saMgirate pra-10 mH| 5. tamapa- c m0|18, vimae, k..| 11, -jJAsata, ka. 20] 12, laditi, ka0ma0 / 13. -li bhAlubhrapati 3.ka.ma. 15. sArasvata, kai0 ma0115. -ti nirasisipane, pra.ka. ma.1 16. prAmavaditi, ka. ma /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ codie ORGANA a. 1 pA. sa.17-53) amoghasisahitam yAma- kutraH / / 1:4473 a.maH kRtaH parasya lakArasya prAyaH prakRtala jhArasyeva taGo bhavanti / IttikeM / IzAMpaLa / 21mahAcakre / raamhdhikaar| bhAma prati kim ? Ihale, karoti / vRSa iti yim ? zAMbabhUva / dAmAsa / prAviti kim ? uduvAMcakAra / udumbAMcakAra / / na / / 1 / 4148 / AmaH parAt jo lastaDo na bhavanti / udubjAMcakAra / udummAcakAra / viditi phaleze pratiH prtididhyte|| gandhanAvakSepasevAsAhasapratiyatnaprakathAvyaye / / 114|49. !! gandhanAditvApu vartamAnAta kRtI lassI bhavanti / gandhanakArAtmakaM gUcanam / tathnAtadhyega vA gugena pA prakAzanam / protsAhanAdiphamanye prAtuH / tatra utkuN / udAzupate / ayAkurute gUkyato tyarthaH / ajhaiparaNamavakSepaH-kutsanaM bhartsanaM vA / durvattAnavakunte-kSayarIH / zyeno pani kAmavakurute bhasaM yatItyarthaH / nevA'nuvRttiH-gaNakAn prazte / mAn / / satra: / yati sAhasaM sAhasika karma / parivArAn prakurute / teSu sahasA vartarA - ityarthaH / sato guNAyAnaM pratiyanaH / edhonakasyopaskurute / kASTaguNasyopaszurute / satastasya prakA vyApalaye nimita kazetItyarthaH / prakara kathana kapana prArambho vA prkthaa| janavAdAna prakurate / pravaNa kathA nAyituM vA prArabhata ityartha: / dharmArtha viniyogo vyayaH / pAtaM prakurute / sahavaM prabagate / dharmAdama vigakSara prtyrth| prasahane'dhaH ||raattaa5 / adhi prahame'yaM vartamAnAt vRnA sasto mananti / prasahanamamimano'parAjayo baa| dAmanavistai / tagadhicake / prh| samabhivabhuva / tena yA na parAjita ityarthaH / prasahana iti dhim aziyAroti / adheriti kim ? zatran prakaroti / dIptizAnedAvimatyupasabhApopamannaNe bhadaH // 14 // 51 // dIptijJAnahAvipu vizeSaNe uparobhAyAnapamanyAcA dartamAnAta lakArasva ho bhavanti / dItI-vadate vidvAna / syAhAda / dIpyamAnI pratItyarthaH / vadana jhopata itye ke| jJAna-vadate vidhAna sabhAmAde / jJAtvA padotyarthaH / IhA zarata utsAharadaya-dhana vaale| tapasi bdte| tadviSayamatsAhaM nrkssi| kAkAviSkarotItyarthaH / nAnAmativimatistatra --vikadante / 6 vivadante / vimatyA kiMcid nApanta ityarthaH / upasaMbhASAupasAntvanAmupAlambho pA - karAnapabadale / upattAntvapati, japAlanade vaityarthaH / upaganyAya rahalyanchindanam / kulamaryAmupavadatai / paradArAnupayadate / upacchandoramadhaH / dIptyAdayaH sadhai ghAtorA evetyeke / eteviti kim ? devadatto vdti| vyattavAcAM sahotoya saar2|| yatA vAgyeSAM te vyAyAcaH, yasyAM pAIca jyAnA varSA . artho pAne sA alAvA klavAcA rAhokto saMbhavoccArage badelakArasma Do bhavanti / saMpravadante prAbhyA: / saMprabadantaM janAH / karakaTavAcA miti kim ? hApravadanti supkuttaa:| vipralApa vA / rANA53 / thi) : pralApo vipralApaH / vipralApa gunaga" kA soyI sAlaMkArasya vA paash| vipakSI mohtaaH| vizvapati mohtaaH| vinayale bhiSajaH / biprabadanti mipaaH| garagarapalimena gugaparaprasantItyarthaH / vipralApati tima? rAMpravadanta zaraNAH / mAyA Sim ! NII pAnamaH / mAtAviti kim ? mAtA gortena saha prANa vipravadati / 1. dAso detyAvinA vA taG / 0 ma0 tti0| 2. prArakhvadi- ka0 m0| 3, namapa- kai0 ma0 / 5. paramArA kA.ma. / 5. hAdhika.ma0 / 6. .ptI dIpto ca-20 m0| 7. -rtha: pavituM jAnAtIstheke I-0 ma0 | 1. mahe: majasva mAmidaM te syAmiti evamabhISTAyeM mApayatItyarthaH, ka. ma0 / 9. -27: zuksArikAdayaH kecid vyaktavAcaH / apareSAM na / sahokAciti kim ? RpivaMdati / ka. m0| 10.-lApAtmikAyA bacAyAM sa-ka0 m0|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Wo zAkaTAyanavyAkaraNam [ a. 1 pA. 4 sU. 54-10 karmaNyatyanoH || 2|4|14|| vyaktavAcAmiti vartate / anUpa devAcAM saMbandhino lakArasya taha bhavanti karmaNyarAti / anuvadate devadatto jinadatasya yathA jinadatto vadati tathA devadatto cati pAvalo badatItyarthaH / anuH sAdRzyaM pazcAdarthaM yA kartavyatIti kAnunataH purA baMdatItyarthaH / vyaktavAcAmiti kim ? anuvadati vINA / tena vA kim zopasthaH // 114 // zaityetasya tiSThataH karmaNyarAti 40 bhan jAno / auSaNara jAnIgopanA yaavdn| ghauthe- upatiSThataM / jJAnamupatiSTha karmaNyatIti kim ? smaraNa purva jAnAti / rAjAnamupatiSThati / samo'tisvaratizudRzvidgamapRccha cchaH // 1314156 // sampUrvebhyo jeongmal zivad gama pracchiRccha ityetasya dhAtubhyo lasta bhavanti krmvyti| samitaM / samariSyate / saMsvarale saMmRNute saMpazyate / saMdite / gacchate saMpRcchate / saMmRcchate samucikarmaNyatIti kim ? rUpaM saMpata satyArjuhotyAdizca gRhyate / vidi nityamataH / prAptinAdibhiH sAhacaryAdvetti gRhale na vindati / veH kuH zabde yAnaze // 1 / 4147 || pUrvAt karoteranAze'rthe vartamAnAllakArasya bhavanti sAsati rAya va dhaarmdiyaa| sAmyadizA zobhanaM phalantItyarthaH / bodanasya pUrNachavi niSphale ceSTAH : rAje--vikurute kroSTA / svarAt vikurute vAkSaH svarAn nAnotpAdayatItyarthaH / zabde kim ? vikaroti yH| anAzaiti kim ? mikarotyadhyAyaM vikaroti vinii| yana! stre'Gge cATaH ||1|4|16|| Ayateca lasta bhanta kati sva AtmIye ca kartuH karmaNi / karmati - Agacchate / dAte / sva-ApaTate pAnim / grAhate ziraH / svati kim ? Ayacchati rajjum mAhanti vRparam / sva. iti kim ? Apacchati pA devadattaH / AhUti ziro devasya yaGga iti kiMtu ? svAmAyacchati rajjum / svaM putramAhanti / svAna iti samAse pAribhASikapratipattiH smAdisamAsaH cadhArotItyasyAbhisaMbandhAyI / vyudastaH ||11549|| tyevaMpUrvAt tasvo bhavanti / karmaNyasati svAGge na kartuH karmaNi / vipate raajHpaannim| utta pANin vitate pRSTam cattapasechan / hApayatItyarthaH / iti kim ? nipati (svAna) iti kim ? vigata pRthiyoM rAdhitA saMtApayatItyarthaH / upati suvarNa kArA eva iti kim ? utpatti kuThaM devadattasya / ana iti kiM ? sunutapati / B na prANinyaNino pinantasya ||1|4|10|| prANikartuvipa'rthe vartamAna tAjA niJ tadantAt parasya kakArasya tatyANiH karmaNyarAti taGa na bhavanti / bhAstaM devadattaH / zrAvayati rAmro devadattaH / zAyada devam prANinIti kim ? zupyanti brahaH / zoSayati grohIt / patati kugUlaH / pAti kulam / aniza isi kim ? cAropayamA prayogapati-prAropayate / kAraH kim ? cedagAmaM prayojayati cetayati / ataH pratiSedho bhavatyeva / pi iti kim ? Aste / 1. bhojayita ( sAdhyadantA ) zrIbhanaM 0ma0 / 6. ceti 2. jJAnamasya ka0 ma0 / he sAdhudAntA gandhyazrI mayatItyarthaH uttarA ka0 bha0 /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 1 su. 61-35 ] amoghavRtisahitam dazai N / nakAraH kim ? bhedayate / anupa devadattamiti kAryaH syAt / svathiko vijati citiprApita gatAsyanimanyathAni evaM karmAbhiSaH syAt / tamArohayate hastI stra pratizeSaH / nAcayati deva karmayatIti ? kaTaM prayojayati kaTaM kArayate / phale kartari prAptiH pratiSidhyate / 107 anAtmanyanAvyAne || 1||4/61 || antasya karmI bA~se / aNij sadavAda parasna sakArasya vasvakRtaraNa vRtisamudAya dhAtoH karmaNi kartAra vartamAnastado nice tatkamamA bhavati / ca mitra prakRtirghAturAdhdAne smRto vrtte| Arohanti hasti | ArohI svayameva / nayanti bhRtyaH rAjJaHnan / darzabhutyAn rAjA svayameva // adAtmanIti kim ? huntyAtmAnaM ghArohapatyAtmAnaM hI / anAdhyAna iti kim ? smarati vanagulmaM kokilaH smaratna vanagulmaH / ani iti kim ? Arohanti hastinaM hastikAH / mahAnayaH / yati mahAmAtreNa hastipakAH svayameva / akAraH kim ? "guNayati gaNaM gopAlakaH / guNaya gaNaH svayameva / NiH iti kim ? AruhyamANo hasto sthalamArohati / tasyeti kim ? AruhyamANo harato sthalamArohamati / karmaNIti kim ? kunAti dAtreNa / lAvayati dArtha svayameva Arohanti hastigaM hastipakAH / barohatyenaM mahAmArtha ityaya na tatkarmaNi lakAro na bhavati : apha pari-kartRgArthaM dhanam / rohatakA 8 16 bhImiyAM pAkA || 162 || itivrtte| bhImaityeteSAM dhAtUnAM pAre nipatepAM vakAra AkAra yasmin vartamAnAnAM nio lakArasya to bhavanti / kAro miyaH -- AkArastrANAn / mujhe bhiipte| dailo bhodrayate / muNDo bhASate / jaTilo mApate / muNDo vismApayate / jaTila mile| jAnirAlApayate / kasbA mullApayate / zyeno vartikAmupalApayate manilyAmiti kim ? annaM sAdhayati vidyAM sAdhayati / lo iti lInAtilIpatyorubhayorapi grahaNaM bahuvacananirdezAt pAkAra iti kim ? kuJcikayA bhAgavati / rUpeNa vismApayati / ghRtaM vilInayati / vilAyata vijAlayA / nipatitu bhavismayayorbhImiGoH pAkArI limastu pUjAprambhAbhipadA AkAra iti na ta / 12 / viyorvimalam // 146 // gRdhiryantadovilambhe vartamAnayorlastotra vipralambhanaM vipralambhaH / saMvAda mithyA kalAsthAnam / mApacake gardhayate / mAnavakaM badhyate / pratArayatItyarthaH / viprambhaiti kim ? yavAnaM gardhayati / kAMNAmasvayatItyarthaH / nii vinAza myaH upaditi niyamArthaH / mithyA kajo'bhyAse || 1 | 464 || miyAdAna yoga karorormadasya essI bhavanti raarii // abhyAsaH punaH punaH pravRtiH mithyAkAraNAyA:- mithyA kArayate / gurva bhiyA ti pATIgati ? iti kim ? padaM mithyA vAcayati / abhyAsa iti kim ? padaM mithyA kArayati sakRt / 24 baragavAeM guSThu kArayati beTgAdamAyamAyasparigurubhacinRtivadrasya catpadyarthaM mulubudhayuvanazanaH phaleza 6. nuka0 ma0 / 2. jijiriti 0 ma0 / 3. nAdhyAne ka0 ma0 / jitaikadezanAvasgira - 2005 samavAthi ka0 ma0 hiM0 / 9. 0 ma0 / 7. saMjaya ka0 ma0 / 8. mahAmAtrAstavyAnA' dRSTi vaijayantI / ka0ma0Ti0 / 9. pAM kI paka0 ma0 / 30 jaTi vastu jaTAyu dilAmasikIpatha' vizvaH / 11. kAmapaM k0m0|| 12. paJcaviM ka0ma03 13. geda biru vAyavIya ka0ma0 di0 :
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 bhAkararAyApyAkaraNam [t..pA. 4 .65-68 ca yA / / 1465 / / baiT gA adda Ayam Ayas paripu ra cimasi pada yati-tyobhyaH pa nnAzamanaH nitIna dhAgumpaH parasya gijA maaraa| pAoge jiyA ma.na:1 / damA pratote phareba yA bhavanti / sa ca phalezoM patphalaM priyAyAH pAkAderodanAvipradhAnaM yadarthaH sa kriyA prArambhaH lasvezo yasya tatphalabhAratAzvamA yate sa vijJAyate na yamaka rAdiH / dheTa-dhAparale zira / pA-pAyayate devdt| d-bhAdamale devadattena / daga-damayane hstinaa| aya-gAyAma yate sapaM AyA-bAbAsayate devadattam / parimuha-parimohayate devadattam / ruci-rocapale devadattam / musi-nayate devadattam / vad-vAzyate yadattam / yasi-vAsyate devadattam / katyaryAdijita pya.- jArapate / gopanaM pAvapate 1 padAdA te tu dA-tvaM putraM dhArayate / svaM putraM dhApati / svaM putraM pAyayate / svaM guvaM pAyayati / dheTAdiAhaNa macAmadhImati ca ma prANinyAMNana iti na pratiya prAppA iti pAhaNaM pAtastu pAti devadatto nAdAste pAlayati devadattamityeva bhavati / basIti vshtehp.m| vastastu baste devadato namanaH / vAsayati devadattamityeva bhAti / ityarthAdipratiSedha kim ? calda-layati zAsAm / kampayana zAstrAn / gamayali prAma vadattam / vatparivalanArthAH / artha-nigArayati yA devarattam / anyavahArayazi adanaM devadattam / grAsarati rakam / nAzayati / bhojavati / pada-gumagadhyAyati / -bhAya yAsa rAjyam / prAsayatItyarthaH / dru-prAvagampayaH / pilAyagocaraH / susAyagati dhiragAm / spandayatItyarthaH / budha-bodha dAm / bodhayati sAmAg / putha-poSAta kASTam / yodhayatyUya'm / nam-tisarati duHkham / jana-janayati sugam / pradaraNAmacalanAryothaM / mahaNam / catvadya donAmamANikarta kArtha saba kArya ca / phaleza iti kim ? pAvata niyogo / vastutaH phale ze'pi tapanivakSAyAmazina bhavati pradAna nu ti padAntareNa dhotirI phaliyo Tahana prApnoti iti prApaphArthan / kadAcideyanA dhAya ne padAcina vA yathA atri - yAdhi iti padAnarapi dhotale prApnoloti prasi patto nivatyartham / aba padAkarAta phale zapratipattA pAsA sAmAnyadhizeSa-vivoti vikalpazizivaspaSTArtham / tarAbdI va dArthaH / devAnAM vidhya yAdolA pratiSedhArtha 16 vacatam / kArayate pAcarate iti deva sikhan / barapati cintayatoti Nici bakArAmabAna bhavati / nididapavadAnuparasargazaH // 11 // 66 // nitaH iditaH apapUrvaka aura nupasargasya ca jAnAtItolaMkArasya phaleze vartari vartamAnasya taDo mandi padAd gate tu aa: jit-kA-kuru / suzAna-yo / padita mauja-majataM / paci-pacate / lazi-lasakate / amada-dhanakAmo nyAya napabadate / nukasAna:-tasya jAnaute / 1dAgate-ravaMdAbate / svaM dayAla / ma kaTaM karoti / svaM kaTaM karatA : svanAdana pacate / dhamAdanaM pacati / apapUrvagrahaNa ki.ma? ni / ananasargasa sina ? snAnAti / patyAne prajAnAti / phaleza iti kim ? yaza yAjakAH / pacatikarAH / niyAmakarAH / yAjanAdila dakSiNAdina cyiA phalaM kriyAnAH pUrva sA ca bhAva kA sozaH miyAkandAH / yamaH samudASTo'grantha / / 114165 / / sa . Apa dasyaM tapaH 11. maile garatA pAra para amAnasya saTo bhavanti / viyara prayoga bhavati / padAd gate nu vA / saMvachata nAhIt / upate bhAram / AyamA sam / padAgate-pAna zrIhIna saMyacchati / syAntrahIna sayapaTate / sagudAI iti biga ? nisAnAti bAgama 1 jAgA hatyAkAryam / abhApati? si cirisgita ciyidi grantha / asAma yartha: / phalaza ?r in ? saMyama brohAn / na paryAnaveramaH ||rAmA pari Aja yi ityetebhyaH parasya rama pAra ho na bhavanti / iditi ...:.:-.-- .-. -. . . 5, -ze padA-4.. m| . "ima ca purApAsagRdhrAna: cida pAyarana / bhaentaH sArameyAzca bhIpayante tasamise // ". ma. tti| 3. pApayate-20ma0 ! 4. -kSya - kamaH / 5. calya dyAka0 ma01 6. syUmim- 30 ma0 / - pratIka ma0 / 8. -cchAti ka. ma. !
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. . A. pA. sU. 61-18] amoghavRtisahita 10 // mAptiH prativiSyase / pariramati / bhAramahi / yiramati / paryADa yeriti kim ? ramate / abhiramate / upAt ||daa ali somAo. na bhavanti / uparamati devadattam / uparamatIparthaH / yogavibhAga uttraayH| . bAikarmakAt / / 114170 / / dharma kA upa.pUrvAd ramelastako dhA na bhavanti / uparamati saMtApaH / parama saMtapaH / aragayayadyAt / uparamatayAt / vyAdAno'parA - 118017zA vyAiparyasya dAo lakArasya to na bhavanti / aparA parAjaviSayazcet rA. yAdA na bhavati parAkampAracenna bhavadItyarthaH / nudAma-pracchaH / chodhiti ca prAptiH / zAdArikhaM sAra : kalaM. paradadAti / vivAdikAM jyAdadAti / bvAgrahaNaM kim ? dse| aadte| vidatte / aparA iti vim ? yAdadate pilikAH pataGgamukham / asAro denivRtyarthaH / parAno kuH / / 1 / 4 / 72 / / parA anu ityeyAsma phuH vRjI jasto na bhavanti / parAkosi / anuzAroti / gAnAdI leza prAptiH / pratyatyabheH kSiyaH / / 1473|| prati ati abhi ityevara kSipalasta na yati / pratikSita | dhasikSipati 1 gipiyati / edilyAta praaptiH| .. prAddhahaH / / 1:4711 parvasya vahatelahasao na bhavanti / prti| prbhtH| pravadanti / iditvAtprAptiH / parepazca / / 15 / paripUrvasya bhurdahazca lasta na bhavanti / parimRSyati / parivahati / iditvAt prAptiH / kaMpacicyApArI ne syAnakarSaNArthaH / / vyatihate'gatihiMsArAnda yhshcaaprspraanyo'nyetret||14|76|| neti niyattam / parasparasAyaniharagaM mlaarH| sarasaMbandhiA itaretara saMbandhimazyakaraNa grahaNaM sasya karmabhyatikSarA gatihinApandavajitethe tabhAnasya harate bahale tyasya ca dhAtIla: katAra dartamAnasyo bhayanti / pararapara anyonya itaretara ityetasmitarAdi vytilrte| ptiente| vyatigavate vAmanagaramoH / yatimA ronAnAm / jyAlayabaharantaM rAjAnaH / yatiba hunnai ndh| vyatita iti kim ? lunanti / tataH saMprahariSyanto aTI' krnndhmkii| Tanti nAH / agatihimAda iti nim? pyasiMgacchanti / vyanighnanti / yatiharAsti / vyjilpni| yasa prativAtha narAyo dhAtvantarArtha: / aparasparAunyonyaretara iti zima ? paraspara vyati anyo-yasva nyshilnti| itaretaramA vyaliTananti / hiyA vyatihAro linenaM tila ti parampa sAdAmastakAbhirabayate / parasparasya nadAragati / karmabhAve / / 1 / 17 karmANa nAdhe ca yo lapkSA rastasma namo bhavanti / mAmagi-kilarsa bATo devaralena / hiyA go devadona / mAra-yate devadattena / supA devadatena 1 kamAyorona vidhAnAt yAtAra gada: rAmavadhiH / / - mAilaTazAta taDvacchadhAnazau / / 18 mA yo laT yA dhAtormAlA yoga mA yo la ya gaya : dhAnasa sAibara samAnApAdezo bhavaHH / 8 manidhana banarbhAidrazevagA thA yacidata va bhayati / tato pAtostena vizeSana tathA niyamanityaM yA pAnI bhayA: itya. / arAvaratA gti| sabavAnA mA jodhana yaH parAvajJAduHkhadA'pi jIvati / mA pacan / mA pacamAnaH / basa ekAdezavAcitasmin vipa laDapi vijJAyate / saDyaditi niyabhArtham / 5. pacandhimA guvana sadA sapharmako bhavati tadeva rAina bhavatItyarthaH, -- ka0ma0 di0 / -svAGgakarmaka ma bhayati cet / 2. de rakSaNe--- 0 ma0 di0 / 3. dRSTvA ka- ka. 01 . kriyAyA vya- m0|1. -sho-ke-bh.| .
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana kara gam [ a. pA. su. 75-83 taya salluddalluTo cA'nitI] || 14|| namiti vartamAneo vatsthati naviSyati yo tasya vala sthAna sannAnazI vA bhavataH / ani na ghetA yoge prayujyate / yAnyAcI yA yAnI zayAnA nirasyat / nirasyamAnaH / pacan / pacanaH / pacasaraH / naH sUTa utvvit| yAvatI yAsyataH zavidhyamANaH zaMsiSyamANI | zayiSyamANAH patyam pazyAmaH paraH / pazyattanaH / vacanAt tine'piyAdi / vadati / kArate / zete / nirasthati | nirasyate / pacapicatitarAm / pacatimAn / yAsyati / zaviSyale / padayati, pakSyate / pazyatitarAm / pazyati / pacantam / vacanAnam / pacalA pAcamAnAya | pavamAnasya 1 pacati / pacamAne pacan / he pcmaan| tiSThan mUSamakSi / gacchan bhacayati zayAvA va dUdha, jasIma vaddhale trirAm / tiSTanto'ti gaNakA yuvAnaH pakSaH pAcakaH kSanANi kurvazaktiH / mAnakriyAkaraNAdI gandhAsodA zilpAvAdezau / rA paMcataH camAnAt / 79:1 zayAmA purAcchAyAH / abhijAnAti zrAkAramoreSu vatsyAmaH amita phim hantoti palAyate / varSatIdi prAyadi pAritoti raajte| hariSyAmIti pragati i kim ? 110 | lidA kAnI || 1||40|| liTo : sthAdetat vAtI zAdezo vA bhavataH / jagmivAn saMyuge / asthivAn sAniyA amvApetrAnaH / tititi pUrvA purANaH / jIvan / sarajAH / niyati-javAna kAra zrayANvastado'nuvacaJca kartari bhUte // za81 // yaH parasya bhUteM sAmAnyeotyenAnasya datvA bhavaH / irAnupUrvAcca vAdinaHkvaH anuvacaH janaH eDama evaM yuvAn ithivAn sanIvidhAnAn viciera bAbuti nityAH paratvAdiTi dvirvacana bas-adhivAn / anuuriyn| updisht| anuvacanadhanUcAnaH / anUcAnI / karIti kim ? anuktarityevAnya kAnoM bhAvakarmaNoraprApnoti / yastu ataGa taGyaditi niyamAnna prApnoti ata evaM sampadAkA vyati bhUtahRNaM bhUnanAnyaditya nAgarika su / aghoSIt / agAt / nAtyo nemya: pratipattirati bhUtabhAgI nakSatra manaH kriyate / / va ataeva vacanAdAdevI linumIyate / sadabhAva upAya anvazeSad anayanasvArthaprakaraNAdinirapekSa prakaraNAdyapezAya na sAmAnyazabdAnAmati vidhedhe vRzirastIti avAzvAn ||1|STa // a noyana ityetat kartari diH deza bAhumyaH | anaarvaan| nAzta dayAvAsakAsamurvijJAyanekAco'nRcrA dampaticA || 122/83 || sa atha AyukAt ityAdimAnya diyo vA bhavati dayAnAya / pAyAMga kAMca ke kAnU ujjJAMvabhUva / usAmA chatajapalelyA parama vabhU pAmolivAra kuraM AsapAsa | malAyacabhUta mAgAsa Asacitra | chatavibhUpa / AmA / vijAHIII ujjJAMtrakAra unhAMcacara / unchana / unhAta cchacikAccha / 'dhotiH cali 1 9. vipa0 / 2. kariSyAmIti vA 6. pratizaNaH tA0 7. "azrUcAnaH pravacane sA" iti abhidhAnacintAmaNiH / OM0ma0 di05 apAnAMpaNArtha prApratiSedhArtha / ka. ma0 0 / 6. rautelA AmaH kuH | 0 0 di0
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 1 pA. sU. 85-51] amoghasisahitam -Lawkineetahistlemarittweindia Ani jAgAH / (oid I AM | edhAmA / gurumahaga kim ? ithepa / ijahaNaM jin ? baavrc| mAsini / mahAga / -bhaagaadhn| 14guSa / mAyAmAge / yadi baajaay|| ageApaH- masAra / gumaca bhur| gugAmA | pariyAra / darina / daridhAgAyaH / mA 5. / / / gAya / mugalapakAra / bhUpacitura / pumAe 1 lomaanaa| lAmA lojayAmAsa / yadi pratyavAhaNAdi yAta teSAM gauridha apAra / gAMcakAra / gayAMbara / gAmA / tasare gcchnti| linimittAt vijAranetrApazca rAdhinAta lakSaNo vidhiranimisa tApAtA na bhavani mataH / ISuH / vibheda / cicche / anRschU riti vi.ga? Anarca / modAna / mahaNaM dhAtvantaracdAzArtham / ligrahaNaM pratyayAntarabyudAsArtham / anugrahaNaM pUrvadhyavahitamadAsa dham / jAgruSasamindho vA || ... || jAgR upa samidhA ityete myaH parasya liTa AmAko vA bhavati, yu.myasiliTa yaathii| jAgarAMcakAra / jAgarAMbabhUva / TAgarAmAsa / jAgAra / oshNkaar| oNpAMcabhUva / obAmAta / khopa / smidhaanke| saminyAMbasya | rAgindhAmAsa / samIdhe / sama kim ? davacana / pregdhaapk| kecididhirupasaNAma na labhata ityAhaH / teSAM samagrahaNaH solibhgaae| bhoI ilamvat / / 1|4|5||bhii ho bhaha ityatebhyo liTa AmAdezo bhavati saca pagumyA / gantraritA vimAnuprayujyate / viSayAMnayAra / bhigavibhUna | vibhAgAH / viga / f :: : / jala / bibharAyayAra / tribhabibhUva / birAmAla / babhAra / guhavAMcakAra / puhavizudra / zudayAmAsa / juhAva / juLyAMcaho / jahube / vidArikat / / 14Amada / vid mAna ityato yAtoliTa AmAdezo yA bhavati sa ca ki kRmvastiliTa' cA prayujyate / vidhikaar| vidAba bhuud| vidAmAsa / vivaMda / Amye ca prApnotIti viTcamama | vivAli vanArA narvayogaya vanAnAmahAni sthAnivaddhAna liTakA dvivacanaM ddhiAvaraca na bhavati / bhajimodAyarthaH / - leTaH ka leTa / / 1 / 487 // vivAdaleTa AmAdezo kA bhavati sa va kit leDantazcAsya kRanuprayujyate / vizaMkarotu / vettu ! vizaMkatAn / vitAm / vidAM kurvantu / vidantu / kacahaNaM mastivyudAsArtham / mo'ntaH // sadA pasaladizasyAvayavasakArasya antatyayamAdevo bhvti| bhavanti / haadli| edhate / bn| kAra uccAraNArtha: / la iti kim ? ushilaa| carantaH / zantaH / jaganta ityaupAdikaH / / sapazcato't ||uktii gaza yuktiH / viruSa imarthaH / paJcavarga: pampat / nANAM pazyA nakSatra macimityarthaH / virArajakSA dina paJcamaH parasya AdezAvayAkA rasta vityaramAdazI bhavati / santApavAdaH / dadati / kSati / dadatu / dadhAtu / jazati ! jakSatu / jAgrati / jAnata / dridrt| parijalu / canAsati / cakAsatu / zattiti / dAsatu / . - to'nataH zAhaophArasthAnata: anakArAdunarasma at ityayamAdezo bhavati / cinyate / nimratAm / adhivaH / unI / khunshaamuH| alugata / tama iti kim ? cinvanti / sunvanti / mamata iti kima ? udayate / plyrt| zIDorat ||11|9saa somaH parasya to savArasya raha ityayamAdezo bhavati / zerate / zeratAm / jadArata / ---...... ---- 1. lolyA kara ma0 / 2. jarantaH 0.ma.1
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zaravATAyanacyAparaNam [*. 1 pA. 4 sU. 12-102 vesarvA zA92|| zrIH parasma saTo zAyarAma ramAzo cA bhaa| sNpiaate| saMvidatAm / sAvitratA / saMghidate / bistAm / ramavikA / tasivina ? vidanti / ye smiArikAra ra grahaNAdrIdhAdikasya na mabati / binde / vindAle / vindh| paritaH / / 14| isa la harI cAyati / bhAtaH yahitasya hito lakAraspa yastaGvalya ephArAdezo gati / padI / parante / parana / bace / paca:mahe / Tita iti vim / rupacana / apacatta / taka iti kim ? pacati / pacata: / 'pacamAnaH / bahyAmo gez / / 14 / 6 Tito lakArasya raho baherikAraspa Amazca geza, ityayamAdezo bhavati / pacAbahe iti pate iti pacere ityAdi kAro kAryAthaH / dAkAraH AmaH saIdezArthaH / ataeva badAma iti ikAra: prdilssyte| thAsasse ||1|4:65 / Tiko lagArasva kAsaH se ityayanAdezo bhavati / pacase / cipe / payahAse / pakSyase / lorAjhAbArIras ||166|| lorito savArasya luTa Adezasya Tana AyAt ta AzAMjha ityeteSAM yathArI rasa ityaMta AzA bhavanti / edhitaa| evitaaro| phtiAraH loriti kim ? edhte| AsAditi kim ? epitAse / Tiiti kim ? devisTa / rur3a pati kina ? bhvittaami| DakAro DikAryArthaH / .'rona sAsa AyArAdArada suSaH / me || Aiti yasarI / lohito lakArasma suTa Ameradezasya ti tas jhi ityeteSA mAkaDA ro rasa ityeta AdezA bhavati / bhavitA vimaarii| 'mthitaar| loriti kim ? bhavati / ti iti kim ? abhUta / liTasta bhAsvazire ||14|| liDAdezayorata i ityetayoH em ire ityahI yathAsarUmamAdezI bhavataH / pecaM / paMthire / jasodAmaH / jarivAnAH / pamerI zAtaH ||21/18811 AkArAnAdAtoliko.Naz mipo zAdezo bhavati / dado / tasyo saH / : supto'haM kila yaaN| sau| bhAiti nim ? jagAma moI bhagavAna yugaMdhara: 1 supto'haM kila dilarUpa / bilalA / mato'haM kila virAma / cirarana / pigama zartha sakAroM meM sadizA: / / mize'za ||10|| ghAToliTo miSa aziyAdezo bhavati / zocAda: / pacanAt no'pi bhavati / evaM cAya siyAlpaH rAptIza gila pilalA / vikalApa / cakara / cabAra / tulA / tulApa / mAra: svadizArthaH / matapaNazatasumadhAtharatazNazcamAH // 13101 / / liTo nAnAM samaya pa ra ghara , nae ghara para mAnanAdasA | ||4 : c|| tuH / 11 / / mey| ppaaspr)| pebhie / pecina / NakArI nizAgArthaH / sakAraH sarvAdezIrthaH / cido khaTo vA ||14102||vijy: pararaya lodo nAma yA zAyo nayAzA yA bhayAna / cha / vigtH| vidhAratha / vimH| 15 / cy| viddha / vidhAnAta va ptt| vittaH / vidantiH / vetti / vitthaH / vidhA / vidaH / bihaH / haTa iti ziAma ? viveda / vividatuH / viditH| vig| trividdhuH| vividha / vida / vidikha / vidhi:dama / liTo nityameva bhavanti / samiti niv'| vidhaate| did|vi| vindataH / bindantiyatra zena vyavadhAnAnna bhvti| 1.maH tA0 / 2. nidi vidhAgA shaidhaadiyaa| ka0 gA vi / 3. viSTa lAne iti tudAdiH / vipAvicAra / ma bha0 di0| . 'tujhayaH zaH' R0 ma. tti| .....
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 4 sU', 103-112] amodhasilahitam . zatuH kvasuH dhAra03|| vidolaTaH zatuH parasurAveza bhavati vA / svaM vidvAn / satvaM vidan / vidvAn sAdhuH / kakAraH rAjUrahasso'tipAdanabasnaMsudhyamaI ririti sAmAgyagrahapArzaH ! asA rastadapighAtAH / nuvastippazcato kAzapaJcam avazcAkSaH // 1104aa / yUno laTaH tim tam zi sipa thas detepAM gayA sAmAgama mathurA ityete ganAdegA bhavati tatsanniyoga gha suyaH AhAdezo bhavati / Aha / AhA / aaH| zatvaM / AhathuH / na vA bhavanti ati / nUtaH / nuvanti / bhopi / dhUthaH / sippaJcataH iti sAmarthapunama yA'nantarastha zahureva syAt / mahitApezyA'cAta navAnAmapi syAt / NapaJcadikavizArthabharAthAnandara: kyaH syAd vyavahitApekSAyAM ca zAdayo nabAsI di paca syuH / evaM iti punargaNamAI sippazcAdezatyaniyartham / anyathA tasya sthAnitvena pratItatvAt tasyAyamapyAdezo vijJAyate / pRthanirdezazca pAvato yAsasvArthaH syAt / parDigto luk / / 1 / 5 / 2051 jito lakArasyAtaGa erikAra sthAntasya lurabhavati / apaJcat / apacan / apanaH / hita iti kim : pacati / anDA miti kim ? apace 1 apacayahi / mapacAmahi / ikArAntasya vijJAnAd mahiraGgatvAcce na gavati / aditAm / arudita / zrAdviSo me sa vA / / 1 / 1106 / / zAbA rAstAda sipazca pAtAH parasya DiglAdezasya Do sAdezo vA bhavati / apa:, apAna I am:. amAna / atima advipadAvA mAnAda AkAra(2) lavAca hI gan ityatra na bhava / jAnaniyana vyayadhAnAd adadaH / dakSurityatra paratvAcca nitya evaM vidhiH / juroti pada pAra karati vishessgaa| sividarabhyaH // 1107 sipratyayAdiH ajjheca pAtA: parasya DillAdezasya nitya julAdezo bhavati anyaH na ka sa sidaH paro mamati / se:-akaaH| ahA[: 1 duH / adhuH 1 apuH / astha: 1 aguH| ni:-shtiH| athe-agH / adaduH / asmiyaH / jilayaH / ajadhuH / ajAgaruH / adariddhaH / ckaaraaH| zAmaH / sampati kim ? azyan / anya iti sividharityasya vyadhikaraNa vizeSaNam / narahariyasletyavomarityaya ju bhavatyeva / . khele / / 1 / 108 / so lakArasya lalako le likhazca jarjugAdezo bhavati / paceyuH / pacyAguH / - bAda kyAsada ! 115106 / / -dezapa lilAdevasva ghAsar3AM yamAsakarSa yAda nayAsada ityetAyAgarmA gaya / Toyo'vaH 1 leDa:-yajet / yajetAm / bahuH / paJyAt / jAgayAt / liHispAt / ijyAstAm / jyAH / ucyAt / jagat / icisokSa vija rina vizeSaH / idameka cakitva limakAsAta zistra sadAdevAzi:kAryAna na bhavatIti / animayam / asunanam / rannI meloH // 115 |so lakArasya lele za il ityetayothA rAjya ran anu itye. tAbAdezo mayataH / la / parin / paceya / pkssiiy| sthAbyAdezagodAmAM helentu bacana bhedAna bhavati / TIm / 1111 / / leka (lAdezasya) liAdezaka (pa) sanaH TonAgamo ti / paryata / pAtA / pacena / hAvati / la.pIyAlAm / sa pIl / liH sadA sahottaramAmahariyAmaH / saTa sthIco liGaH // 1112 // lAdezatya takArathakArayosoyazca samAgamo bhavati / pakSISTa / pkssiimaastm| pATA: 1 pIyambhAra / piitt| samIpAstAra : vRApopTAH / yupIyAyAma / liTa iti kinye ta / sAn / payAH / padayAna / tyopAmiti nim / kRpIran / gIdhvam / kRpoya / vRSAvahi / phupomani / i.me. kenaka - ........ ... . .. .paMkSAyAM paa-maam| 2. Adezasya ka. ma. Ti.. -ribhAsasya(rasya) kama 4. stavitA- / 5. atruH / ( aguH ) / apAna ( apAra ) 0 m0| 6. mAgatya ri tA.1 ..... .
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. 1 pA. 4 sU. 113-123 tasthasthavasmasmestAnsaMtabamA leTa || 1||113 // hito leTazca parasya sam yas bhakSUmi ityeSAM yathAsaMkhtam rAm jayanti / Dila:- catAm / apacatam / apacataM / apAtra zrapacAma | apaca anukampA | akSam leTa:- vacasA / patram / pAvA beTI bhaiyyA dazAnAM ca iti na bhavati cakAro Ginto'nukarSaNAryaH / 114 zAkAmAkaraNa ye nyAm || 2|4|114 || e mi ityavahini Am ityete AdezA bhavanti / sunohi / punaH / pacatu / pacantu | jAti pAna | panatAm / pacetAm / pacantAm / pacainAm / hanyorikArasyoccArasAmadhvaM na bhavati / ||1|4|115 // ye madvArA devakArAderekArAdernakArAdezca leDAdezasya TApA (bA) ma bhavati / gAve - gAravA karavAnahaM / vAde karavAva / karavAvahai / ekAde karake na naHde:karavANi / namAni / TkAro devidhyaH pApAH / I AmagavAdaH / to'p // 1|4|116 || DAdevasya vanAderekArasya aivAdeo bhavati / an-agakArAnurujyazrI- kara karavAhu~ / kAcinA / citavAna / nakArA bhAvAdanudAharaNam / tAmpAn / gAmedamiva mahiti bhavati / miti kim ? pAhAvayAm / pakAra / tama hapasyAdanyeAna syAt 1 svo vAm ||1|4|11|| kAdezasya kAravakArAmyAM paraskArasya yathAkramaM va am ityetAvAdezo bhayataH / pacasya / pacvvam / kuruSva ku bhRzAdI diH ||1|4|11 sAdI bhUmI tapAsya hirAdezo bhavati / sunohi lunIhIti lunAti / sunasunI sunataH / lulugIti lug| zrIhI palunIhi pUrvahati / zroTIna pana punIhIti yatante evaM sarvavacanAnAm / iti kim ? manAta basate jayamadhIdhyamityadhIyanityatra dhvamohAbhAvaH " / "svavidyAyeM | nIti, dhasya vA ||19|4|119 // bhRgAcI beTavA diyA bhavati / lunIhi sunIlyevaM yuvaM sunii| sunIla noti yUyaM lunI broho ma sunIhi punaryaye / vapa sumI dunIti dUdha kSa ledo dezo vA di amISyati yugamadhye | sUtrApopya nitIya zApyAyayetyevaM sUkSmadhye sUtrApyavI / dhruvaH // 11411600 zIdhvamadhISvamityevaM yUgranadhIce nirmuktIradhanvaM bhASyAyo taGaH ||1|4|12|| besi nivRtam mAze kA svAdezo bhavati vAda : adhIca zISvetyagote / adhISva yuvAmadhIya nirgutIradhIya dhyA dhIme adhI 1 tujhostAdvA'pi ||4122 viSAvAdezo bhavati vA jIva bhavAn / jIvatAhu bhavAn / jaba lam / zipiviSa / oke / I hicA ||1||13|| himAdezaH gatava prati kuru nahi khunIhIti subAti kRyA (0) are uye vaibhaH / iti zrutadetavidezIyAcArya zAkaTAyanakartA zabdAnuzAsane vRttau prathamasvAdhyAyasva pAdAH prathamaH // 1. 0 / 2. kArasthAnena parAkArAnna dAyita yAvata / kaH bha0 di0 13. macayeOM0ma0 Tio4. mo mAyaH ka0 ma0 / 560 ma0 6 AziSati kim-ka0 ma0 9.-19 f4-451
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyo'dhyAyaH - [prathamaH pAdaH suptupA samAso hulam ||2|11: lumantaM subantena zaha samArAsaM bhavati bahulam / vispaSTaH 'paTuH---bispaSTapaTuH / vilmAyaNam / vyakapa: / vyaktalavagan / subiti kim ? caranti gAvo yasya / supetti kim ? devarataH pazi / haTamiti kim : yogAnumaraNArtha / bahulapagAta kvacidasapA'pi samasyate / bhAtparka nagaH / anuvya calat / adhikAradalAmam ! dudhaH samAsopataH, iti yAyat / rAmArapradezA:--yodhau. to samAsa ityevamAdamaH / sujvAthai saGkhyA sadasyayA rasaTalyeye ghaDavIhiH / / 2 / 1 / 2 / / bAraH zudho'rthaH / viyapa saMzayo vA pAlA va sAmApi pA sapA samAmilA tyAce vartamAnena subantaMga saha samAsa - rAjhaM bhavati bamohitaMja ca / dvimA vidasAH / dizAH / dvidizAH / vidizA: 1authA bhayo yA hinAH / vicaturAH / paJcapA: / adhyakSAH | sujvArtha iti kim ? patra kA prayaH / rAti kim ? gAvo vA daza 1amApa ma ga gAvo vA ratyAromA gApA / 21 ma iti kina ? vivizati gaMdhAm / bArimA kAmaharispAyayaH / / AsamAdurAdhipAyAdhAdi ddhitIvAdyanyArtha // 211 / 3 / / aditi nayAdAramA dviya syiyaditi takAraNa pratyAsAraH / tasyAdi ti viSaNan / vAttanna badUra AMdhaka apArtha ityetAni arthapUrvapadAni madantAni subantAnilayAvAci mumantena saha la massante / sadrUpaye tiauyAstasyAnyasya padasthAbhidheye" samAlo bahutrozisa jo bhavati / AtalA daza yeta AsanadayA: navaikAdaza kaa| ebamAsa vizaH: 1 AsanavizAH : adUradazAH / aranizAH / adhimA dA 4 te adhikadazA:-- ekAdazAkSyaH / adhikaravaM dazAnAme kasvAkSam / avyayena viprAH samudAya: samAsAH / evamadhikavizAH / adhikavitA : adhya vizatipA te'dhyavizAH / trizadityarthaH / ekanamvatrizAH / adhyardha catvArizAH / ardhapammamavizatako yegA te ardhpnycriNshaaH| natratarityarthaH / enamananazAH / atRtIyavizAH / AsanAdigrahaNa vim ? sannikRSTA naza yeSAM te manikRSTadasAmaH / itopanividolaNaM phisa ? paJcano vizalipAM se paJcamonizatamaH / janapannabhA vizatakA deza UnapaJcamavigatayaH / iditi kim ? arbamA vizatiryeSAM te dayavizatayaH / the samAsa ikti adhyaya:rdhAdi uhaNaM sahalyA saMjJA caangohigvii"| dvitIyAnyArtha iti 1. vispaSTa paTuH-vispaSTapaTuH ka. ma | paTuH kSenaM topara-ityabhidhAnam / ka. ma. tti| 2. -damavapyasupA phaM. ma / 3. syakenamavaH / 5. sahotAviti kn| 5. yoga-gurupadyamakavinika taM caipamAdika sanArAmya prayojanam / kA0 ma0di / 6.ziyA kAmAcyA nAvinyauTa / bhAbhyAM ca mAnayiyA sambandhyabhAnI hi kAlA vAra ityucyate / sa kAlo'nana piThana saMkhyAyate / anna bhayati kriyAbhyAvRti: dazanAvoha hirAvartate / dhAvastha cogavana vRttiA vAraH / tatra kamAtyoTa bhavati / tIyA gri.fi kisAkSayA syAt / sIdhArI bhAti vigrahaH / 2. yadi | 7. zrIn bArAm daza ne vigrahaH-ka0 ma. ttiN| 5. "dvinA vA nayo yA syAdevaM nighaturA api / pAHpaJcA paJcapAzca parasatAnAca lakSitAH' iti ctyntii| kn-di| 5. -rityevamAdayaH ka. mH| 10, -vAcinA su. bhA . ye sa sa samA- kabhaH / 12.-zA adhishH| a-kaamH| 13, -mekApa-0ma0 vigusamarasa ka. ma. /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyagavyAkaraNam a. 2 pA. sU. - kim ? nAnA sa / adhikA kAtiH / dhita aSvipitrapatipaya: / adhikAra zabdayona bharati / apitA :mrmmaav| cAilayAt / sAyada iti samAvizeSagAd vA 'ekA yeva mile propadavidhAnAta ityarAmAtyasAI yAm / adhyayam / / 10ii amaga svAdhinA subantanamA samaramata dvitIyAcapadArtha sayabhidheya savAla sabhAgAta agitA samIce pA saMgAMta-dizAH / nazApA vA / evamupadipAH | u zAH / yasamA pragAnIsalADa ityatra sampratyayAzram / sogavibhAga uttarArthaH / ekArtha ca ||shkssaa e:, mAnaH, athA pam-adhikaraNaM raya kAzram / samAnAdhikaraNamanparma ca subantaM subantena saha dvitIyAsatyAnyasva padalyA baTule samasyate rA ca samAso vazrI hisaMjJo bhavati / prApta yaM sa prasAdako nAmaH / kaho ro na sa UrathomavAn / upahato baliyasya sopahata. bkisho| udAtagodana rakSyAH gojaannaasthaaso| citramAvo gasya scivdaa:| zukaNapaTasAse yasya sa suvrnnaalyaa| bAramazaH yasya sa zabdaH / avidyamAnaH pRtrI basya soviTa mAmapunaH / avidhamAna zAyaH prapatimAni pani esya sa prapati pnn:| prapati palAzaH / Umya tato ye se anNttiipaatrtaa:| asiddhitIyaH zanAyA yaha sopari DisomaH / naashpdvitiiyH| borAH puruSAH borapurapayAM prAtaH / OMpayan- unalaM yama sa uccasaH / nocaimukhaH / nAsti putro yasya so'putraH / babhAya: devadataH / prapatitAni Igi yamanasa praparNaH / prapalAzaH bhRkSaH / asti kSaH yasyA: sA'stikSIrA gauH| rAha putrI yAya yenabA rA raatr.| agatanAryaH / salomakaH / sarakSakaH / sthAnaka: 1 tAnityarthaH / susupetyasya yo: parisamAptAya dhana daspAditi linA bahAnAmadhyaH samAsa: / lehitastakSakaH priyo yasya sa dohitatakSaka prayaH / kA yojanapriyaH / adhyayavahAmane kAryAtham / ekAmiti kim ? paJcabhi vatamasya / dvitIyAnyAyaM iti vi. dekheM gataH / vyA meM mAtA tayA meM pitA / nAma: / arthagrahaNaM / sAmAjigavAyada / yayA zidhAramA panta vijJAyamAnama padasya vibhaktyarthapradhAnatvAt tama samasyeva / pahalamilavikArAn padhya bhukAvato yst| sahaba dazabhiH putrAraM dahati bho| amA, sArdham, satrA, rArUma-yA asvastha mAta / manikAyama bharahi / kara bulaM yana ra naakaarH| kAle bAlo yasya sa vAle kaalH| uramilAmA / ciniyaH smHmH| praNaH / prplaashH| susiau kanyA / phuzIlaH mukhyaH / utsya muzamiva samarayara unmukhaH / sara: | pitu: sthAnamiva svAnaM yasya sa pitusthAnaH / gurusthAna mahAvI bRttaH, unlAdepada muzAdilya vartana iti samAnAdhikaraNAnAmetra samArAH / ' mitho praNe praharaNe ca sarUpaM zuddhe'vyayIbhAvaH // 2 / 16 // miyo'nyo'yaM gRhandi yasmin yena vAnyonya praharanti tra pravartanAnaM samAnazrutika subantaM taba prabamAnena subantena saha samasthate dvitIyAranyAya yuddhe'bhidhI saca sAtAvyamonAko navati / zAzca zAdacAnya:'nyasya sahagaM yasmina bujhe lgaa| mgaa| kAmamA praharI yakSiA yu "--.-murAlAmusa / guTamaSTi / yhaa| basthati bada / niya sin ? behadAzca yogAca ... / grANe pradarage iti kim ? ra yojana / kAgAdhikaraNAvayam ? rasma ca bharapa pani gare / rAti / ina sitAraya samAnAraya mArga praharaNa cAn / gariba piyAnaNAma mujhe| yuddha iti ki ? hastazca hastasanyAsa mAnagina sAmAnadezAH vyasImA para yevamAdayaH / nadIbhinAni // 21 nayAliniH rAba: subantaM jitIyAmA saMjJAyAM viSaya sAmanyo / sa na rAhamA ( bhayo yogA / unma-sA mA yasmis uttAn / lohigAham / - .--.... 1. bhinnapratiniyuktazrI: pAbdayAmAjika sanAvezaH samAnAdhikaraNam , 6.0 bha0 0 / 2. DI yasya ka0 ma / 3. artha na. 6.00 / 5. sava- 0 ma0 | 5. dharmAdanyupadA -20 / 6. vAdanyAka. maH / 7. nAnAdhikAra prayAni | E. cAta kA bha0 /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ a2 pA. 1 mU. 8-13] amoghavRzisahitam 117 tUSmIrA / shgnggm| dAna dezamAmAni / nadIbhiriti kim ? ayotiH / candrakItiH / nAmnoti bhi ? zItagAko dezaH / dvizogAnanyAya iti bin ? kRSNavegA / sahayA vaMzvA pUrvapadArtha ||2|mA base bhayo baMdaya mAdhaH prathamaH kAraNa puruSaH / rArakhapAyAcisugantaM novAcibhizyayAdhibhitra subantaH rAha samasyate pUrvapadAyiyamobhAvazca samAso bhavati / nadIbhiH-saptamaH / sasAmA dviyanam paJcanadam / saplagodAnaram / bara:-do muno vaMdayo vyAkaraparaya bAni bamAkaraNa / trimuni vyAkaraNa / ntyaashi| trikosalamaya rajyasya / ekaviMzatibhAradvAjamasyakulasya / pUrvapadArtha iti vim ? rAvatamA smana dvorAvatIko yezaH / sasAnAM godAvarINAM samAhAraH tulagIdAyari / ekA nadI, ekdo| amAnyapadArtha yayAyartha bahatIyAdayaH samAsA bhvnti| dviti vyAkaragam / trimuni zaraNaniti vidyayA tasAmabhavacitrakSAyAM bhavati / pAre madhye'ntaH paSTayA 19 // pAra madhye . antarityetAni sumantAni pazyantena saha sagarayante padArtha bhidheye saba samAsovyayIbhAvalamo bhavati / tatkAsiyoMge 5 pare sapa iti ekArAnta nipAtyate gaGgAyAH pAraM--pAragaJjam / pArasamudam / ma gaGgAyA:--madhyera hun / madhya samudA 1 pirata:-gantagiram / antagiri / kRpayA iti nin ? gajApAram / gaGgamammam / prati kina ? zobhanaM pAram / yAyavadhAraNe // 2 / 2 / 10 / avadhArabhidattA parivaradasmin gamyamAne yAvadizyatat- subanta subalena saha samsyate pUrvandayo saba samAnyayIbhAvasaMjo bhavati : yAvantyamANi / yAvadamayam / yAyAnodano bhAvadodanam / dhApAnamA pApakArAmaTiyora bhojara / thAilyamavANi tAbA iti nijtiprimaanaamyaadinaanidhiprimaanihaayvaad| mAtraditi kim ? taavsymnaagi| avadhAraNa iti kim ? yAvataM tAyazukta nAyapArayAgi vipanAyA bhuttamiti / ... bahiHparyapAucca / 21 / 12 // pahisa gara apa Ai ac stosAni subantAni subantena rAha samasyako pUrva pArSabhidheye sa hAso'vyayIbhAvara ho bhavati / bahinamAt / yahigrAmam / paritrigartebhyaH / paritrira vo devaH / anabhigalabhAH / apazigan / A pATaliputrAdApATaliputraM yaSTo devaH / prAranAmAt / prAgrAmam / pratyatrAmAt / pralapAmA / cAyAgAt / nAmAman / udagagrAmAt / udagnAmam / apagataH zAsAyA sAzAkha ityatra supa: prativihitasya pragAna bhavati / lakSANanAbhipratyAbhimulthe / 2 / 1112|| agi prati ityete subanhe zabdarUpe AbhimukhyaM vartamAnena rA.sayAcinA mudanTena tara sanApate pUrvapadAnidhema na ca sagAso'vyayIbhAparo bhavati / agnimbhiH| apani / bhyaramA ! agnipratini / pratyAya zalabhAH patati / lakSaNeneti kima? sAdhadevadatI bhAsayanita / pratail yasa? nAhistena gtH| abhima iti nima? pakSa prati vidyamAna niyuTayAta? yA gAvaH / dhye'nuH // 2 / 1193 / / jana ityetaratuvAta 6 AyAmaniye pallakSa tadvAcinA suvaralena rAha samasyA pUrvapadAbhidheye na pa rAnAto'vyartha bhAvara jo mati / gaGgA manu / anugama vaaraannso| anuyamuna 1. vidyayA jagAlA praNinAmakaraspaH santAno vNshH| ka. ma. Ti0 / 2. -gaa| sa-ka0 ma. / 3, param / pyAjadam / zyaH kama 1. -Nasya ka. ma. 1 5. nizvita-ka. ma. Ti0 | 6. mAne la.50 kA m0| 7. vana shityaa| bhAvini ca pratipayanubhiridhi dvitIyA-kara ma. di0| 8, abhyatA gAva:- ka. ma / 2. agnApyupavAraNAyAmavAcisvAdanuravAyAmazabdanotaHanugavArANasIti / yadyapi gAyArAmaNyAlAbhe asyAyAmacarayau tathApyAyAmavattayA prasiddharavAdaganebAya lakSaNam, nahi vArANasI 1 esihi lakSagaM navati, nAmasinam / tasmAgAyava samAso bhavati / ' na bAraNasyA / emugalyAmana madhurAmAnoM pazyata iti yanunayA lakSaNabhUti zitA taM tasmAdyasyAyAmAdhAya manudAna na lakSaNanImA samasyate / manAsAmavAcya zabdo na yasunAyAmabhyAyAmAparo'sti / sasmAnAyAma neti timira tRtiiyaa| anAyAnena hetunA nahatyA yamunayA lakSaNabhUtayA karaNamAvamApamayA madhurAdhAmo lakSyata ityayamanAcI tivyaH | ka ma Ti.1
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 [ a. pA. 1. 14-18 zathu N / aGgugaGgAyAm / dhanudina ? ma bokSageneti kim ? baaraapsthaanaa| zAkaTAyanavAraNam samIpe // 26614|| subantaM ca subhasyate dUrvArdhe'zivevegasamA bhavati / cApa vacanam / samIpavAcinA subratena saha anuvam / grAmam anta tvasiddhe tivAdaH ||2||13|| mevamAdayaH samAtA ayogavazA navanti dadyAyoga pUrvapada |ti | hRdgu pUrvapadArtha iti kina ? samA bhUmiH samabhUmiH / divyavahAraH tiSThadgu du / tinm| ete deva malUlayavam lUyatAmayam ete prayAtAH kAle de| samabhUmi sama samAnatIrtham samAgatan / adhobham sunat / puSpasamam pazcamam ekam / / ummmmprati / gurAmurAli / briDa hiduSi iti STayA ijA pATha ij buddha yasya vRttavatipedhArthaH / dvidaNDapadevIbhAvAca viSTavAdigaNaH / na prayam / avasavyamityAdisiddham / yadi lA nanunapanipAda citAraM rAmasAgAvazcatiSThadgu pUtayayam / tamAnayam / mahatam / bhUmi samapadAti / padAdhi samayakSa pim / niyamyam nityaM pravinA // 21.16 // avyayIbhAva samAsaH grahaNaM vRttipani bhavati kiM ? dAdAM vijayotye / zakSaNakena pariNA'kSarAlAkA saGkhyA ghRte'jaye || 2|1|17 // akSama ityete paribandhana sahaniya rAmro samAvo nAvo bhavati na layA pRtaM vA jaye akSarazalAkAra ekenApana tathA yathA jayedvipari tripari / caduSpAraM / pariNetA mA bhUt / akSadAlAkayorekasyaivAgdatyAnAvekavacanAntayoreva smAttaH / cUna i ajaya iti ? pati mA bhUt / pm| paJcabhi: zalAkAbhirvA vIkSya (vya)he / taekarUpA bhavantA (lA) nA avatAnA dA tadA pAdayiturjayaH / anyathA vidhAtA samAja : kim dhAvena tathAvRttam / rastA zabdaprathA sampatsaggRddhivyuddhayogAcAtyayAsammatisupapazcAdyugapadyadhAsarasAkalyAnte'yam ||2|1|1| dartA subantena saha nityaM I pUrvAbhije sa samaso'vyayIbhAvo bhavati saMdasya prathA kA iti zivaryam / tcchvaan| aho zizrArya vartate / zivA loken / stram vyRddhiH-jenAH (?)suvitA nAm samRddhi / niryAtam / / durvcnm| zarmAbhAvaH paramopakinika adhika vimin / anupA bhavati zrahmaNaH / atyayotyamavikramaH / zItasyAtyAM nirIkSaNa | nimiSam hi vAhi / ki 1. madhurA 0 0 2.mANasUtre vartamAnenAnte ityanenaiva sinheM satyapi samIpa iti sUtrArambhaH / patre vAyA bavasthAnu / U0 bha0 di0 / 3 akSAditi ki0ma0 / 4. prAzaOM0ma0 2. vi006 samatikSApi dejayantI / ka0 pa0 12|0 maM00 matasya sampata ka0ma020 ma0 / yadi prativadenamA sutaM nityaM samasya zAti nityagrahaNaM vAjayanityartham / tenAnyatra | D i
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ LAYAT bha, 2 para, 1 sU. 11-12 ] anopratisahitam 119 - - rani diani. in 'ArAmpratyupagaMgAdevI mANasAlativedhaH / saMkalyA yamAla iti atitakam / styaagnm| tirakA nAma sAmaH 1 tA bhaI mukAma:chAdanA / sudha-strISu iti adhiritra / abhigAra pazcAdadhe-rAnA paznAdanaratham / pAdAm / gugapada -yugaganapala cakre yA dehi rAma dAhasamara prAja / yathA-popatAyA---rUpasya saumbaranurU gurUmo vahati / vopsAmAm---arthapa prati pratyartham / pratiparyAyam / bhAgini ca pratiparyanubhiriti dvitIyAvidhAnAda yAyamapi bhavati / padAtitikRttI-peThAnAmana tivRtyA anujyeSTha bhayAtaH pravizannu / anubaI sAdhUnarsaya / sadiye zolasya sAdRzya sazIlamAyo / rAvRttamanayoH / savA sadAH / sadRzo devadattena sadevadattan / sadagrahaNa kimartham ? dayatyeva siddhaM guNabhUroSi sAdRzyecyA syAt / sAkalcamatavazeSaH / satuNananyatraharati / sazupama prabadrati / na hicidamyavahArya pariharati ( tovarthaH) / anta:--rAmopamavasAnaM va / kumbhasya tamIpamupadAm / upaacaayN| paDjovadikAyamanta pAtyA sphliivnikaaymdhiileN| saviNDepaNamadhIte / zavyAyAdigrahagaM ? lakSo vA sodho vaH / apamiti kiMga ? samIya kammasya / parvapadAmiti kim ? supandrAH / tumagadhAH / sanchAtraH, sadudha mAgataH / samRddhau sAkalye va iti ca prApnoti / . yathAthAH // 2 / 198 // satyavarathAmadhyAntamavyutpAvananmayaM turazena saha nityaM samasle pUrvapadAs. bhiSeye ta ca sabhAso'yobhArAMzo bhavati / rUpasya boca yadhAma / surUmI yahA / sUtrAtatiktyA yathAsutram / mathAgArgam / ye se vRddhA yathAddhAbhyarcaya / adhA iti kim ? yathA jinadattastathA gurudattaH / prakAre yA / yatheti pUrveNa siddhe thA gAMdhArtha bacAnam / tidussvatyAramvanyastatpuruSaH // 2.1 / 20|| tirAjJAni dum su ati ityetAni kAvyayAni suyantAni mubatIya saha samasyantai saca samAso'nyo bratIkSAdilakSaNarahitattatpuruparAMjo bhavati / ti-pragama / pArasya / irI' / muga-ninditaH puruSo durapuruSaH / durAjaH / purvatam / muzIbhagaH puruSaH supuruSaH / surAjA / guhatam / ata-atitamaH / atiramaNA / atitm| gusAhacaryAdatira jAvAM smsyte| iha na bhayati jatisaktvA / baMdisturamA / ativRddha tu, kRrUna mahabasAvAtikama tissamApi samasyase evetyekaH / Ar3a-pala piGgalaH, ApiGgalaH / AphadAraH / -pApaH puruSaH bupuruSaH / kurAjA / IpaduSaNaM koNam / kAmaharama / istvatyAigrahaNam / sityatItyeva sima / anya iti kima ? ninditaH parayo yasya, sa nuprayaH / atra yadI niyan kati / madrANA samRddhiH, zumAm / gayikAnaH patiH, durgadikam / thavAvyapobhAvatyAH / asamiti kim ? kukiMzAlA pRthvItyarthaH tatpuruSa dezA gohatatpuruSAdidevamAdayaH / gatAdipu prAdayaH ||2||21|| ityevamAdi su bandaM sAdAvarthe vartamAna sudantena rAha samasyate sa ca samAsonyastAdapako bhavati / 'pragata AcArya: prAcAryaH / prAntevAsI prvaasii| pravRpTo vIraH pravaraH / saGgo navaH / alizAntaH sacyAmasimbaTavaH / udgatI pelAn udalaH / aba paTaH kopilAyA syakokilaH / parigalo pIpani hariyo gan / rAto yabhaMgA sNv| pariglAno'dhyayanAra saMdhyayanaH / udyavataH sahakAmAya utsAhamAgaH / ninAdaH phauzAmyA pikozAmyaH / nirdhArApatiH / gataH pAlAmAH dhaapshaalH| Marer: / gamAgomAkhyAH anArakalo nasaH / uzi pratihi madhuram / gadhAvidhiti ki : zasi gifiri | Hit | | Io mAramA | Fift f ? pApAko deza svakRtAsyunAm 222 // svazrayaH kRt svakRta, attinA paJcamkayanAnAntenAbhihitamasyuktam / samAhArAhAtA yaH tarihisarasAdaspara gubanta tena svavAdAdona gunA saha nityaM samasyate / tatpuruSazca samAso bhavati / kmog-kumbhkaarH| ngrkaarH| svakRteti kim ? padAvAvadasya dastato yaritrabhanataH / 1. pratItyu- ke. naa| 2. sadhuraM, ka0 ma0 1 3. pariNayati ka0 bha0 Ti0 / 4. -tyake, ka0 ma0 : 5, natya hi tI- ke0 / 6. kauzAmcyA niSkauzAmbhiH / ka0 ma0 / .. bhanyata- iti ka0 ma0 / 5, yat di- 10 ma0 /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 TAyanavyAkaraNam [ a.2 pA. 1sU. 22025 t dho vo rakSanu / dhano rakSA | svarNakam ? mumbha nAtvA / mugavAn / nagaraM vRTavA / vatagiti kim ? nijalo kayA / khalu kRtvA / hA ||2||2shaanimli niva / TA tatIsakarapanAntenorata: spamA rAmasya yA za ca samAsarasatpuruSasaMjJo mti| tRzI yopadaMza:' / lopadaMza muddyate / namovyayenAniSTovatI gam vana:--nAga pAnyA se garbhiNI jAtA visavAlojI tApI ucaH zatAyo / nam // 2 / 124 / naniyantuyantai supA saha sagaramA sa pa rAmArAruparAMjJo bhavati / na gau: aga: / anazvaH / anekaH / ayaH / anucvaH / asasna / azani: / vartamAnasadbhAva usa rapadArthaH parbudAsena gAmAsA; 1 sampAdipeye nana padAntaramaMbadhyuttarapadaM vAkyavat svArtha eba, "aprayoge'pi bathA'bhidhAnaM calAdhikArAta smaasH| atyanena vidyanta mAMjhakA yasmina somadhipaH / amasako depAH / madhikaraNAma. bhAvo'matikam / amAkAn / kArI nipeyapratipattinivRtyarthaH / neti hamAre pUrvasyottara vA vidhenidho vijnyaade| pUrvAparAdharottaramazinA'bhinena 121 // 25 // aMzo'vayava ekadezastavAn aMzI / pUrva apara athara uttara ityetAnyazAcI ni subantAnyazivAcinA mudantena saha samasyanse pAsa tatpurupazca samAso bhavati / paSTIsamAsAmavAdaH / zamindraMga na ta sauzI minaH / pUrva kAyaspa pUrvakAya: / aparakAyaH / atharakAyaH / uttarakAyaH 1 pUrNadinadaNaM kim ? dakSiNa kAyama salpAviptAyAdahasyAhana ko, iti liGgAdalo'nyavaMzavAmi / subanta samasyata iti / madhyAhaH / sAmAnaH / siddham / aMzineti kim ? pUrva nAbhaH, kAyasya / abhilemati kim ? pUrva "nAvAgAmAmanyasva-pativAdiha na svati / pUrva gANisadasya-samAdArasyApremAtSe'gi pAn: TIR pazi ziraH / same'rdham // 2 / 1026 / / gajavadaH pravibhAga vartate / tasya sama iti vizeSa samapravibhAge vartamAna "bhamityetatyu bantaM zatarUpamaMzavAcyaM zivAcina nuvantena saha samasyate vA sa tatpuruSasamAso bhavati / pAlIsamAsApasAdaH / na ca toMDazI bhinnaH / argha vipalyA: apipplii| ardhakozAtako / ajiTa bA / sama iti kim ? grAmArthI nezaH / grAmA kSetran / dantAdhamatyotitaM vabhUya / samaH prvibhaagH| nemamityAdiSTalinasakAyadeze'bhidheye lina bAdhyatvatpulliGgam / lamapravimAne'pi paatthiiraamaaraaH| ardhapippalI ti vizeSaNasamAsa itvake / zinadi kim ? argha disalo devadattasya / devarasena samAsonamavati / abhinnati kim ? artha pippalonAma pipAya ityakazepe'rdhanamo'ma vipalI pacaya kavacana syAt / dvitricaturDavA // 21 // 27 // vitri cAra ityetenyo yo it tadantaM subantaM zabdabhyAzivAzibAcigA surAga rAha sAtoM rA tatkAla samAsaH bhavati na cet sohI bhinnH| dvitIyaM bhisAya::, nakni tai minaran .' 1. jamuvidhAyarka sUtram-ka. ma. Ti0 / 2. par3ha ktvA-ka. ma / 3. kRtvA tA cakSe-ke mA0 / ayogapi- 0 m0| 5. anyAganya ityeva m| agandha inyatra k0| 6. saMnyayA daMzavAcInati gamyate / yadi hi pUAMdIne aMzavAcIni na syuH uttarapadasyAMzira na gayo / aMzinA aMzenApazcAt / tasmAtsAbhAyanokA api pUrvAdayaH sAmadizavacanAni samasyanta iti gamyate-kemA Ti0 / 7. aMzineti vacanAt pUrvodago'zavacanAdAzrIyante tanAvI samvandhezinaH paSTayAmupajAtAyA pATIsamAsaH prApnozIzi- ka. rA. tti0| 8. atra kAya ekdeshe| evaM cAvyayamakamayAyupazyAtke ma Ti . adapyaMza-ka0ma0 / 10. nAbhariti digyogalakSaNA ptrmii| nAbhesparidhAda yat pUrva kAyasyetyarthI vivakSitaH / samAna nAbhiraMza yetAcI nAbhizabdaH pampamho na samasyate / astu, atrAMzI tahAcinastu kAyazabdasya mayatyaya sabhA samyapi kAyazabdasya sAnje kAyapUrvastha banadhAnyAt / prAdhAnyanya sAgazabhyApi samAso bhavatIti jJAphiyA-60 ma0Ta. 11. ekadezinazyAnA iti na bhApati smaas| . ma Ti. 12. miye- mA93, prvaairpuru| ka. ma. shi| .........
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ za. 2 pA. sa. 28-2] amodhavRttisahitam dvitIya bhisA / zikSAdvitIyaM kaa| evaM tunIyA ! bhikSAtRtIyaM vA / catubhikSA 1 ni:patuthaM vA / rIganiyAH / yiM yaa| dbhikssaa| bhikSAdava vaa| yA pttosmaagpraannaayaa| asamAso nisthAnikArAgAgAsa: / miti mAgamAsasapemAna zAMta / zivamaritikA ? yA nikssaasH| aditi sim ? ho zikSAmA: / gati kim : dvitIya zikSAmA bhikSukara / bhiga samAso gavati / animnati ni ? bhikSAm / / kAlo dvigau ca mayaH // 21 // 28 // pAle. mutAdiH / mAlayAci subanta bodhalaM dvigo ra vipade vartamAna maMvavAcisa tubantana maha samaskale yA (sa) tatpurapazca tamAzA bhavati / mAtto jAlasya mA sajAtaH / mAsa jAlo / mArA jAtAH / sshro-rjaataa| saMvatsarazAtaH / saMvatsarajAtau / saMvatsarajAtAH / strao-saMvastarAtA / mAsabhaH: 1vahAramanaH / vigo dUhano jAtya dRphnaatH| vigrahai yadyapi jAtAdikAlavizepaNaM svabhAvAna samAro jAtAdinadhAnastata rAmAsasya lina saMrUpA ca tadIyameva bhavati padArthasambandhaH rAmAse'ntarbhosana vibhaktiH jAtAdizca yavaM janAdeH prabhRti satsamyA (za) dipAzA | mAla iti pi? draugo pAmasya / dinugraha nArtham / anyathA sUpsageji, amAvRtta / parammAme mArtha dvaraha mAlaH, yara jArAH / samAhAradigojati samAsaH / cAra: kevalArthaH / garitika nAle devadasamvapaTosamAsAyado yogaH svayaM sAmipatega | 29|| svayaMmAmi ityeto subantI pratyayAntena gupA saha sArasro vA ta taNAva raamaaraa| gyaa|| 2 golo paayo| svayaM vilImAjyA sAni: / nama: / rAmArA ekArthe 'sta: sunhiti / svAgandhotiH / sAmikSirityAdi siddham / mateneti kim ? svayaM kRtvA / sAmi vRtyA / hitIyA khavA chope / / 2 / 1:30 // rUTvA pratyetad dvitIyAnta etAntena hupA rA samasyataM kSe nindAyAM gandhamAnAyAM rA pa samAtastatpurupasaMjho bhavati / kSepaH" sanAsAyoM na chAmyena jamyata iti nitya evAyaM samAsaH / khaT bAikaH / khavA to Alma: 1 utpathasmiH emapate / adhIla guhabhiramRzAna khaTvA roddhvyaa| yatyatapanyA siyAroha gaM tadupathapratyAnan / upasakSaNaM ceha vaTa bAjarohaNamupAsvAmasya / pita kama : khahavAmA duH|hiniiyaanaatraarthm / baha hipa natra yayasthA lanyate / kAlAH // 21 // 24 // kAlazaci sitIyAnta tAnna rupA rAha sanasyate ca samAsasmarapuspakSo bhavati / ahaH asitAH ahatisamAgahataH / svisNntaaH| rAyAmadrAH | haricarAcarA ucyate / bhAta prabhAmina nA.' / mAsaM nAnukArayaH pratipaya ucyate / avyAptyartha vjn| tyAptI || 23|| yati ninupa / vyAptI yA dvitIyA tadanyaH kAlavAnio gAvAvinA turA hamAmaya rAsayumana samArogapati / maha jalaM nasalA 2013 gurcagI / martha rAprapobhanA : mAu iti vAm : kI guTikA ndii| ..bhikSAyA hitAyo bhAna ityarthaH / 1. ma. tti.| 2. -:ma: pa- R0 ma0 / 3.na nasAvaMzI, ki tahiM ! svAmI- 10 madi / . .moroH samAcAra samAna gorarahahoTa sabhA:- 300 Ti. / 5. jAta iti kartha syAdini para samA- kama | , sInaM rasthAna smR paravaM vilInaM vista hulam / abhidhAnam / ka. ma. tti"| 7. bhakamUkama. / sa, aikAvya :- ma | aikAya ct:-10| 5. svadhA mautasthApatvaM mAra svAyandhIsa.. 5 mA di| 35, anya 3::- . ma. iio | 55. 'kSamo vilamye nindAyAM lApreraNAne ti dhiyaHpha0 vi0 / 12. jATa vAnTa-ka ma0113. santi kAnti zasyAmApInAdadhyayana zipyA itivA, bhAgAsanam / gahikA-ka00 di012. jJAtenApi khaTavAyA ArohaNe-ka0 mA Tika ", sadhyAmArUDadhyApakoDacyAparati ma 16.canamAH candro mAsanizArI- abhiyAna ka0 / / 17. zandro mAlo mIyateneti sakSiNa dhIkSyate ka0 ma. tti| 16
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zritAdibhiH ||2| 1133 mI gati dhanaM zra nasa, masta prANA, Apanna, gahi riyAdasiddhaM / zAkaTAyanavyAkaraNam 2 pA. 1 su. 33-38 yaH gup tadantaM zritAdibhi mukhataH saha vA samasyate sa dharmabhizritaH / duHzAlI upavitaH / zrina, akSata, nAmi iti bhAvaH / bahutakRtimayam tena tasyanutsuH / prAptApanne tathA ca || 13|| prApta bhApanna ityetI subantI tathA dvitIyAntena saha vA samasyele sa ca samAtastapurupI bhavati / tatsaniyoge ca syorakArAdezaH prApto jIvikAM prAptajIvikaH / jo prAptayaH / aajiivikaa| ApannajIvikA prApsI / apaznagavI / gostatpuravAdityaT / yaca strIlA ditvAdadayotInAH pUrveNa suktAt pUrva prApta pakSe paratvA vacanam IpadguNavacanaiH ||2|||35|| Idita subantamatpArthe vartate tadguNavacanaH suvaH sah samasyate so bhavati / guNate guNavacanAH / ye guNaM patitvAdravye yatante / IpavalaM (:) pAIpa ItkAraH / guNavacanairiti kim ? Ipabhuktam / linggH| IpaTi IpArthaH / samAse samudAyAcakhitAtiH / ImpiliGgam / jhAraMga zuvalaH dhArazuklaH / khaJcaH / sakulagA hetunA se tRtIyA tatkRtaiH ||2/136 // sunIyAH sutAH rAmasyate yA sa parava samArthaH bhavati / kumArI devaza: / giriNA kAko virikANa: / vRtkRteriti kim ? agA kANaH / pAna / guriti kin ? dhanavAn / bAnyena dhanavAn / vacanagrahaNaM vaise bhUna pAvyam / Tim / a kim ? guNa sAdhanaM // 37 // sAdhanaM kAra "kriyAnikartA karaNaM ca tadvAci tayA manthana yaha sanavAsI gavati / AyAtam AtmakRtam parakRtam / dAtreNam dAnam / padenanakhanibhinnam / kRSi kArakasyApi kiM vizeSaNam / kAna evaM nAma kRpaH / evaM dAmAda kaNDama odanaH / evaM nAma / evaM gAmItya kukkuTa ityarthaH / adhikArthatravanedhvaya" rAjAmahaH / api dRSvaseyuH tAdhikArAdeva vyavasthApita kiMmvaddhayoH / aneopi chApeNAgataH I tena sadrkSyaH / kRteti bimvandhAnye tu dAnavAn / pazumA pAtavyaH - ityabhidhAnAdbahulAdhikArAdvA citavAn / nayA gAna na bhavati / evaM nAnAsA tRgaccheyam / ghanaghAtyaH / hetutvartha / putreNa gataH / 0 "" vicArAmAga pUrvAcArthaH // kanAdaca gunagAnAM samastaM vA duzca rAmAsI bharI pUrI gAva / uppnnm| bhaapvidn| kavi pUrvA to tRtIyA pUrva avaza bana vikala, niyuga, mitra, iti| AkRti vRtH| vicAgamaH 52 2. anikAsI savitriSu i 0 hI 0 sa0 di04 yayA ki0ma0 / sAtaH 0ma0 dine saka0 0 1 10. kAkaH ka0 ma0 / 9. karaNe ka0 bha0 diva 0 paH prAptA jI zrI ka0 20 / dhvanimaJjarI / 3 500 000 sakhyam) tRNanya karaga | 12 vyA svA0 ma0 12 ruvA, kalaha, ni. ka0 ma0 / 1
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ a.25. sU. 31-43 ] amoghattisAhirAma go'yaM seda pAnya nAtha dhAma:. uraNyArthaH / dhAgyarthI / hirnnyaarthii| AtmanA paJcamaH / AtmanA par3aH / ekena 'dravyatvAdiyAmi migata / / caturthI prakRti syAdibhiH / / 2 / 1 / 32 / / svAtheMtyati prakRtiH parigAmidadaM tadvAcinA nubantena advitidAnasthAna rAbhivAminA vAzabdena sadAdibhiranyaH turantaH saha caturtha samasmate bA sa sarapuruSaca mArA: gti| rathArA dAha raghadAsa | rayam / svAmi --vi evam piThyartham / zrapAnapathan / nadama / udakAvoM kovadhaH / karthazabdena nityasamAsa evAra bAyaye hi canA moktAlamAH / ... rAdi-racali: / mahArAjavaliH / prajAhidabha / lokahilan / canucIti kim ? gahalaM hiraNyaya / atyAdigrahaNaM kim ? racanA sthAlo / avahanamAyAlayakam / svAbhAvazeSaNaM ki.ma ? pitre'rthaH / mAtre'rthaH / dhanamityarthaH / artha. tula, hita, rakSita ityAdayaH / AdatagADIcyam / tena lazyampo pAsa: bhAsaH / zazU kA mAmalamuraM ?) hastithidetyAdhi riyaan| tayA'sam / syAntara calamityetat subantaM samasta vA sa AtAparava samAlo bhavati / ala jIvilAya jo vikaH : alaMkumAriH / tayeti kim ? alamatiprasannena / paJcamI bhayAdibhiH baaraa1|41: pamapanta bhayAdibhiH subantaH saha samasyA kA sampurupazya rAmaHso bhavati / kAnamana, shm| caurAdyam, corabhayam / bhaya, bholi, mo, nirgata, jugulA, apeta, apoTa, mukta, patita, agama pani nayAdayaH / bahulAdhikArAdiH na bhavati-zAvAda tiH / bhojanAkA ) aga: : vAzimo'yaM te paraspara ityAdi sa ta / senAsace 1:2 / 1.42|| rAtvaM vartamAnA sA paJcama: tamannaM tipratyayAntana suyA saha samasyA vA sa tatsaravaraca samAlo gAnokAmayAH / almAnmuktaH / mAnisaH / kacarAnagara / irAdAgataH / vitrApAvAgata: ! mankiAdAgataH / nyAsAdAmala: nosaramada sasthata zlAna bhavati / gati ni? stokAgAkSaH / asatya iti ki ? stokAvaddhitam / alpAd addham / kAmuktaH / stokAd dravyAdityarthaH / samAjazya samAyArAdvitalati.. paecayatnAtU / / 1 / 43 pazcanH lena saha samanyate nA sa tatpurUpazca samAso bhavati / ayatnAt / usozAmiti paMdhyaHkAma do dvitIyAdipradAde satina cinineyAnityAdayatnAdvizeSa cata zAna prApitA bhavati / rAmaH japazyaH / brAhmaNakambalaH; raajgobhiirm| rAjapacyAH kSIraM rAjagaviauram / samas yo gumarasya kulam devava sasya gurukulam / evaM aisaya dAsabhAryA, Rdasya rAjJaH purapa yAdo tApakSamA manAso na bhavati / hAla pshminaa| vAraNapapracAyityAdau nitya: samAsaH ! saMzA segA kaDAgAH / na ca sA vAkyena namzo: apanA diti kima : zatasya dyatam / zatarUna to devadattaH / giyo jJAnam / mano jAnam / bATakaraNamAyuktaH / hata: prajitaH / gosvAmI 1. gana adhyabAdakadanyatra tatvAdi ka. bha. 12. -bhivaany:-| 3. nityamanaMdamayeMka. ma. di0 / 2. caturthamidanagArtha sadana saha nityaM samasyate iti yarddhamAnIyana - idama(zabdaH ka. ga. di. / 5. rAtha dAnaramAnabhavanAlasaraM ka0 m0| 6. bhAvizandanAtmanepada parasmaipadaM pAdAbhyAM dhiyata pAdahArako mApa tyAdayaH 60 di0| 7. bhaya, bhIta, bhAti, bhI.ka. ma. ma. tena tAdapi parasta para ityAdi va.. ma 6. AdivAdana jIpAntasasoyAt lavamagupairIbhAsghamAyAgatana sthAnabhraSTa iti ca ka. ma. Ti. .. humAna kaminaralanAmazare kAmpasamayalAmavakSata Avata vivAti bhIya lavamapi nidhano dhanamitya lucisamAsaH kamiti bat ; nA tRtIyAsamAsasvAt / patrambatace samAso na gvrtiitythH| 4. maTi0 / 11. asa ina kama. di0| 12, rAjJI gokSIraM raaj-kaas|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 zAkazAyanakyAkaraNa a.2pA. sU.34-45 pRthiyozvaraH / vijayAmAmati savArisara madhyamasihA saptamI pakSa prApyana iti samAsaH / sasya gada gA| maaiimaanit|| sAnomAridinAhirApiti paravA adI-artha, bAla, hita, suvA, nuvaramAdasA, jamathAha praNAmasvAderanenaiva nijatvA tatra sukhagrAmaniyaMsa svA dharmAgarama pifirica 1 ru| ma mata rohi' prasipadhArA maspaleM, kamariyarthamAtrApekSA mA banAyogArAma patAkA vacanAt samAgaM sammAdhi pratipadA tetyabhatnAdityanuvAiH / yAjakAdibhiH ||2yaa kAyama.: zAdaH pAradhana rAmako bArA taraturUpAca samAsa bhavati / jhApAmA vAmagA | sa : 1 pharmaNimA lipratipatradhanan / gAjara, pUjaka, parijAtA , parivAra kA, yAka, daka,. vartaka, sasartayA hota. bhAta iti bhAjahAdiH / tivaNo'yaM dena tarAjako nu siri 'pattirathaM bhAna // 2:118! patti ratha ihoto pAcaso nagana guranTena saha tAmatyate vA sa satyalpara kasanAso bhavati / pattImA gagamaH zikaH / ragaNakaH / pattirayamiti krima : kApamAnA gaNa: / nANamA nizigajAnana / sunAjIve // 21 / / mulyamA gumA saha pojamasyate sataguru pazna mAdI gati hAjI gabhyama ne ! kopasamAsAdyoM na bAmana myata iti nityarAmArA ekApam / pasalekharaH / nADalekhakaH / zavakarasudavA: / saNAmakA sAmAlinInA jovijJa gamyate / ava iti kim ? opanasya bhoja / gAya: / nagi tAliprati cknaa| na katarinAzakAMnA dipA pratyayAntena hmsyte| bhvtaasikaa| bhayataH yikA / nAma jAti kA ? makSikA meM dhAramasi / payaHpArikA meM dhArayasi / karmaNi pAca !2:14| rAti natI / tadiha vo vizeSaNam / gAra nihitI yo pratyayastRmatsya tadarzana pA RNa paTIna banAyale / mobasya bhojkH| rAstunAM jaaNckH| agara sahA / pugaMbhekSA / kapota ? - ka ko vizedakaH / kartarIziyana ! zubhakSiyAM meM dhArayasi / payaHpAthiyAM meM dhAramati / namI bamoti jATanI patipaya yastena strasmasambandhena SaSThaH yAjakAdinirAita yA samAsaH / zilAva kati / tRtIyAyAra / / 16 / / mAtIra, somAyaH : da paDo na samajheM / AyIM gayA 1. royAni 60 ma0 / 2. na yA tarI pratiyavAcadam - ka. ma. Ti0 / 3. nanu phona pasIsamAnAmadhini:: vizesa: pasanAsapratipa, sammanyAlIsamAsaH phana pAyo? zaMva sanyApu ma / pi sAmapi rAjapUjita iti kAri viniyAbhyAmapi tuvakAnyA yazA nI glaannaamaam| sarakAramostutvaM kriyAlApabhAvanRvyaM narakacATukArakaH / tukAsamA sa maya : nizeSanArAkatAdupasaraspara pAkim / gumo rativizeSa mAyabhU / A. zemapiyavirajiye, anyathAnupamAna pratiSedha nidadhyAt / yaya gaI dhamAMca zijAti madhyaviramAlalipapa vidarbhAta | satyamarI sUtraH svaracinyAyAgupayAMcAzanI nApa / Nini- samAzu ma petAM jAnaH / caidika.pu ca mAgepu visaMdhAMtika tAsa mANini mAmAle kataH / ani karitiyomAlayAzaka dasyapi // " kathaM sabinako mAriyAdigila zatakyate / yAvatsUtra vAyamiti pAgitika sabhI mAta iti mananIyavRttI cinaavm.naadi| 4. bhuyo bAkSi popAyarya: : tri0 / ... na bhavatyeya - bha0 /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. sU. 55-53 . nIbhavRtisahitam .. gaa| sani nAma : nAmaMga | lIyApa gini: zAmira rAnA mAtAmAdhAna satI kalA dtsp| katarIti kim ? nAjida sAvAnAmanujananAcAryasmanaH puNyAyoti kima? to jinarasena gAina madhamaH pATa: yAra devadattena / moranasya pAka ispAko tAnna mayata / ___tRptArdhAvyayanirdhAyadAchatrAnazmati pUjAdhAraktaiH // 2 / 1 / 5-1 haptAdharamanirdivAcibhiHdantaH zatrastarAnaro: nanimArthe nasla stA yUjaH sa (8) vanAne yaH kaH, gatyakarmaNAre ca AdAditi bAdhA yaH sallamArI sudataH panTo ra rAmasyate / tRpyA-kalAnAM tuH / phalAnA suhitaH / sapanA pUrNaH / audanasyAni : OMvya-rAkSaH sAkSAt / grAma purastAt / devadatastra kRtvA / jinadattasya prty| adhyayogAvasyApya vibhAnAmaye prasideza dayate / devtsporik| nidhAya-vAM praNA shaasnH| mahAsamiyaH ratAH / samudAyasAdhAraNena dharmaga buddhr| pRyA kriyamANa ekadezo nirviH / ita-dhakArApozaH / dakadharaNa paJcamaH shaantiH(naa:| chApAM dvitIyaH / chAnAlA tasIyaH / dAta-devata:ya vadanna / rAmasya hipan / bhAnA-dastasya pacamAnaH / dattasya pakSyamANaH 1 gi:-rAhAM IT: / zAnieH / rAjJAM buddhaH / rAkSAM zAAH / rAjA bipitaH / pajAmA:rAzA gajitaH / samAnAmA: / gAra:-sanahI mAnda bheSAM yAtam / evamepAMsAritam / sadame hAm idaM sapanA niilaa| ma kina ? brAhA pAsavyAm / svanaH / shaatnH| rAza: nirutya rAyaguradAsya rasa kA kAma kSiA potyA bhayati / / guNeramAmayaH ||21 // 12 " saha paTasana jAsvata / ye smanyevAdhitichante na vizepyAni na tasliAima bAdAcadanu bidanti te svasthAH / kAkasya kAryam / balAkAyAH zauktyam / duSalApa pAm / rUNA kara ya lakSaNam / 36 vA.gadarguNazya tRSNaH tyAdI asvAstharatamyate / devadarAva mAralAH / deva dattama : / pasya zukraH / kambalasva kuSNaH / tasya tIvaH / candanasya nRtaH / para dattA vaNoM daH / pararAmezyanya nitane ya ime dAdalAste devarattasyeti sAmavipatteH samAsa: prApnoti / gurita kim ? rAmapuruSaH : asvasvariti kina ? baravanaH / kanyA rUpam / candanaganyaH / sAnA distiH| mizat / gItam / gosaddham / na yA samAzyAtvAdiSyAdi / bahAdhikAra-t / sAmI zaucAdibhiH / / 152 / / sasamvantaM zoNDAdabhiH muvantaH saha samayata bA ra tAguruparaca samAsAna ! 11." asA / yuddhazor3aH / zabda ihAmI pani pate vRtta prasavitA bhAbhAvaH / mana: / ataH / zauNDa, pUrvA, kisaba, jamAla, rusa, kAya, sammAna. zavIga, kanda, janA, du, mAMsA, yugala, cala, niguga iti zoNDAdirAtiSaNaH / na kAminasyasiddhaH / ApakAH / svAti, damAdigi bhavati / nAmina / / 2 / 1653, nAna yA niye sampansaM supaH saha, sanoja satpurupadaya rAnAso cati : tirapadayaH shaa| nissAmAmoDakam / na hi pAvana saMjJA myate / araATE | araNye 5. moho'gopAkana-20ma0 / 2. ni kara ma0 / 3. cci ka0 ma0 | 1, kadhaM lAnchapAkimani satyam: sanaratyayadhAraNa aSTavyam / iha / ka. maTi / 1. pa ke / 6. gumAuna mAnAvayAcyaH / samA candrasUtraM na nirdhArya pUrA mAvatRptA riti dhanAne ka ma. ! 7. vimAna / 8. nANasya tasya pratIyate gA kAma iti yathA / ka. ma. tti.| 2. Adizana zuddhikauzalamAnArdayaM, karNapATayam, arthagIra, zabdalAyamityAdi / * ma. Ti / 7. zodhaya akSa ka. ma0 /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 126 zAkavAyanavyAkaraNam [a. 2 pA. mU.-5 mApatrAH / pAne mitAni vargavalyamAH / yo kauza(ka)mA: / vaharidravAH / pUryAsphoTisAH / aparAsphozmiAH / harata. sampAdata parabhAvaH / . dhyapASazyA54il nAtyAmAragaH pratyayAsana murantana rAmAna samasyA mAthago'vayambhAviniyogamA smaanupaati| Abazyaka mAyA dhApana gamthata iti nityasagAsa evAyam / mana deza marAdeyaH / rAmasAradeyam / pUrvarAga yam / prAparavyayam / grAmadevana / nagarayam 1 bAvanA nibinamAla devaH bhisA / dhyapAyanalayanava smaasmaahH| anyatrApi dRzyato saMcArakartavya mati (pAtAlakA vyaparathA / tatrAhorAtrAMzaMtana / 2 / 1155 / / ttadravya vavApi dhyayayapAdhi va saptabhyanta subanta yatA sena supA saha samasyA kA rA ta puruSa ra samAlo nt| tamatam / tatranustAm / navA kraam| pUrvAha - kRtam / aparAntam / candrArAm / pUrvarAjAlan / aparakRtam / sAhogamAMsamiti him? ghaTe kulam / ahorAtragrahaH kim ?ksa vAlo nasAMza: / grahaNaM vi.na: ali bhuktam / rAtrI gulam / vartane ti kina bhoktA / pUrvA bholA / kAkAdibhizca sa 2156 / / pAkaprakAraH (kabaraH) kannara) tuga] saha samanyAta rAmasyate kSepe gamyamAne sapagAraca samAmoza tIrtharamA nagaravAyasaH / pArapAnImA muTaH / sIzugAlaH / tiirthyvaa| tIrthatAmaH / anadasthA parampale lena-ayApta svatam / kaaydysthitnyaadhy|| (yAdi / udaya va samucyatA sarthayAtrIpabhAkAdamaH ?).: / nAma : naiva syAt / yatA: 11 va svAhA pati pi|| : kAttini / satra satyA / pAnesamitAdayaH ||1|57paaknikaay: samItatpuru' nipAtyA paramAne / pAhosamizAH / pAtra bahulAH / atra pAka eka samitA nAnyatra yAyaM tyadhAraNAra kSetaH / udumbara mazakaH / udubhcara mubhiH / bhUpana chapaH / ayara bAmapaH / rUpayAH / yumnamAkaH / udapAnamaH kaH / nAgarakAvaH / sanikAyakaH / hAgamana kSetaH / mAriputaH / atra pratipilAdIna pizUraH / helii| geheMgalo / gehenauM / gehendI / gehavi: / gehetA jitI / gehepAlaH / garnedaptaH / tRptaH / padhAraH / garbhedU(zaraH / gosstthsuurH| goro| yjishoN| gAH / gopADataH / gogana: / paridhiriH / kaNacumanugaH / atra nirotayA TapaH / mipAsakA gA maluk / ata eba' paramA: pAsamatAH, iti / pasanda repAsamAH / Atiyo'yam / evameva bahuvacanam / pAsa mitAdInAM gapha zijJAnAmihopAdA padAnta rega sagAsaprativAda / vizeSaNaM vyabhicAra kArya karmadhArayazca / / 2 / 16 / 58!| bheda nirog, bhagaM vimolapam, 1.eka zApa grIzikA | paryAyaH / ka. bh..| 2. saphara (sphATikA km| 3. pI lI ucya maTi / 4. tItha, gura-kule, anyamA pAanaya sthitaH ka. ma. | 5. vAha ka ga / 6. gurumA ni| 7. yastanArA racidgacchati sa tamanaM vinAyamasvAnaM mnyte| naastaaprmaanii| so'yamavistAra ayyate / evaM vipaNyApa Udham / ka0ma0 ttiN0| 8. alpavayasucyate / kama di.5. jyaTaH syAma hAyadhi: * ma. Ti0 / 10 patya khanadi-sAgAti jAnana mhaa| jala agaH ka dik| 21. gaha vijisi | garaviriti / 10 n| 12. salIma / 3. vihirIna salaMkaraNam , 2.0 mri0|14. cumbuhariti bApyA dhAnyA kAca kAma. di0|15. gha ca km| 56. adaphamiti asAmAnyAkAraNa pracutamananAmAravastukArAndAbhyo vyavabhiTona prakAra vyavasthApayati tArakam / bhedyamiti yadanekaprakArabadamArAmArenbo pyapacchikA prakAre vyaparApyataM tadabh / ka. bha.201 .---.- 1
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. pA. 1 5 -51] amodhavRtisahitam 127 manAgamanana garari sadizeNavAci, ekAeM samAnApikaraNaM gRyanta vizenAnigA rAyatana sA nAya kA T gAgastaguruparAjJaH karmadhArayasaMzarama bharalamalama nIla parama / pNATalAH / navaH / gaumAtrA / sA(Ta:)1 kuSaddha(Ta) banaH / parvA sA-uttarA sA parvottarA, uttarI yaH vicin / dakSiNa pUvaMdakSiNA vA vidhika / nIlopalAdi utsalAdindAMtipAdo vizeSyatayaM va nipAtaH / janu hAdI' aniyAmaH / vizeSaNamiti krim ? lohitastakSakaH / vyabhicAroti kim : takSakaH sargaH / bahalAviNArA cid vyabhicAre'pi bhavati / pRthivIdravyam / adravyam / sAmavRkSaH / zizipAvRkSaH / bheruparvata iti / pacava vyabhicAre'dika bhavati / rAmo jAmadAya / janaH kAmIthaH / saMjJAyAM nityaH / kRSNasarpa: / lohitAhi: / gorakhA / lohitazAlamaH / ekAmiti thi-m ? jAtasmokSA jAtIkSA / vRddhokssaa| vArastamuhapakarmadhArayajJayoH mamAvezArthaH / karmadhArayazcetyavikAraH bAmayUravyaM sakAvya iti / karmadhAraya pradezA: DArAdayaH karmadhAraya ityAdayaH / pUrvakAlekasajarapurANanayakevalam / / 2 / 1:59|| pU: kAlo yasyArthasya(sa) pUrvakAlaH, rudvAghi eka saya jarata purANa maya bAbala ityetAni caikAryAni subantAni subantena saha sagaramante vA sa ca samAsastatguruparaMzaH kabhadhAramAzca kati / gamAlaH, aparakAlena parva snAta: :cAyatuliptaH snAtAnuliptaH / go gAg / badhA: / eka pala: ekapalaH / pUryasudhalaH / jaradezapharaNaH / pusaNathaipAkaraNaH / maghadayAkaraNa: / valayAkaraNaH / bhrtrt| kevalapurANam / ekArthamiti kima ? smAtyAnuliptaH / snAtveti arAvAko nAgalimgadenevAga / pUrvapadatvamavasthApanAce vacanam ! . digadhika saMbhAtaddhitosaramade za60|| digyAci adhiraH ityetacca subanta maiphA mAteca saha rAmammata saMsAna jage para vipakSamata, uttarapadaM ca parairA ca samAzastasphurupasako bhaya nirmadhArayasaMjazca / dakSiNa kozAlA ligako taalaa:| uttarakozamalAH / dakSigapAyAlA / samAtaH saMjJA ma bApa, taba nityaH samAsaH, pUtirapadavibhAgapradarzanAtu dinAkyam / tacita-dakSiNasyAM zAlAyAM bhavaH dAkSikAlaH / autarapAla: 1 adhinamA paTayA kota:, hAdhika gaSTi gUto bhAyo vA zAdhika pASTika: 1 AdhikasAptatikaH / ayamaginihA: samAsa: 1 na hi taddhita zayayamasti / uttarapada-dakSiNazAlApriyaH / uttarazAlApriyaH / dakSiNagabadhanaH / uttaraganadhana: / madhika gavayanaH / tApuruSalavANI mokazabdAnaT / uttarapade'pi nityaH samAsaH / simpAbhAvika yopikSa kAthibhASayonimanvanA / prayANAmekAthibhAve yApekSA samayasi / saMja.digaNa sin : jaravRtaH" / vizeSagamityeva sijhe nigarAdha vacanam 1 . sakhyAsagAhAre ca viguzcAnAmanyayam / / 2 / 11616 // akasya pAca jiladevatvaM samAhAra :, rAjA dhokA tana ra samasyate mA saMzayAM viteprAya viprayA uttarapa para samAhAre nAbhidhaye rA ca tasA . cAya higumazakAH bhavati / mA samAno mAniyAM bhavati / LONI R itik-ieciaRMANCHEARS 1. sammAvAbhicArI . 0 | 2. "kAgaH kuNsa gutI dubhaMgo adhiraH budiH / " iti sidAdAsArapATi / 3. "nanu nAma guNI nIlamuhAlaM. jAhiriyate / pravyaM tadAzrayo'pyanyadilyavAzrayAlA kutaH .'' saza gAbandavyaM tadAramaipa pAti nkrnnk| sAvidhAyi! siniyaragekAntAbhijAmaH || mAra vizaMpya jAnakamityapi / rikAzrayApi syAdanyathA sadasambhavaH / " isa anandacintAmaNI . ka. ma. Tika4. kharA; ka. ma0 | 5. kutaH punarayam anuho vizego la. nyo / snbndishbdvyaas| 'baMgAlazabdasya na hya napaMkSA paraM kAlaM pUrvakAlaH sambhavati / ataH pUrvakAlapari kI apara mAlagarikahaH kRtI bhavati / ka. ma. tti.| . anna 'snAta' zabdaH snAnena nimittaga prayuktaH / anulaMghanazabdastu marepaneneti tayozcakA pravRttirityasti samAnAdhikaraNabam / ka0 vi| . -vasthA k..:0| 8. -syate nA saMka. ma / 9. pakSAlA 10 ma0 / 10. yo vyapaMkSA 10 daryApekSA na | 58. -kSA : pha0ma0 |
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. .. 128 zAyaTAyanavyAkaraNam [a.2 pA. sU. 62-64 : ra. rNjaacaa-yaasaa| : / pATA: / sabaTAH / gamvAhapApIyaH / samaya samanaH zAhIH / zAtita-pacanAnici: : cala1 jInaH / adhyArthakasaH / adhyakSaH : paMpUrNaH / atRtIyasaH / usamAnaH / dazamalA pancanA mamiya: 1 40 bhimaH / mahajataH / dhyamAtaH / ra mAra-mAlI / lii| paJcarAhI / dazarAjI / ggrii| isagrAmo / paJcagavam / dazagatram / samAhAre deti kinA 7 aTI pravana nmaatrH| e.TIti-zodena ryakati samAsaH / zATazadhdena tu anabhidhAnAda' ekabhI na sAra date / kapIti samAhAraH / evArayApyane nAparyAyopanimA. sinokokA ko miH: camAraH, tatpuruSakarmadhArayajJAsamunvArthaH / anAmnIti kim ? paJcAyopAni parpa / mana lugiddhagoriti dalukA syAt / anAmnati dvigunA vAyate / ayaM grahaNa muttaratra vigu:cevasyAganuvRtyartham / hipradegA : nimorityevamAdayaH / ' nindyo'pAzaNakena / / 2 / 162 // ninyaH kutramaH ! ninyayAni subanta gArtha ga NanA ityeta. jisana niyamamA canA tucarana rAha samasyAle pAsA samAsastakapataMjJaH sarmadhAraya saMjJazca bhavati / sAsUcI-nisibhI sAmaH byaakrnnaacii| yAzyiyAvaH / mImAMsakadarda: / kSAbhiyabhIraH / bhini: / chAyasavaraH / nindA iti vi.m ? vaiyaakrnnaacaarH| pratyayotpatta: zAbdaprati nindAyAma samAsa izyate / ga na nIrasthena vaicAkaramAya nisAle / phita? tadAzrayo dravya / pAripatya tu tapalakSaNamAsam / mApAgA mata mAm ? bhAganalAla. / pAnanApitaH / laal| agavAntApitaH / vizeS ni pArAyaM vacanam / / gauNaslena / / 21 / 63: / anyatra parito gadhega vartamAno gauNaH / gogadAda kAryoM yena guNena rA prayanagaratAnAmaninina rAyanna taha sanasya vA sa tatpuruSa sanAso gara / zastrova dAstrI, zAstrI nAgA corabAnA devadataH / strIva sAne darthaH / evaM shrkaagorii| mAnAdhArimaglA / sihAraH / titirImA ! mAkapAlohinaH / vinii| haMgagayA / gagavAla:oNa iti ? devadattA yaamaa| neza kam ? agnima pAyAH / nauyahora : pAkalAlA : 1 patA kalAhanAH / gANaratanati niyamAvaM vAn / vyAyAnibhistadanusau // 21 // 646 kA taM vibhiH supaTa: raha samasyate vA sa rAtgurupatra samAmA gati na gumana zAntA :: pAna na pratisAda / vyAghra iva yAtrAH puruSaH rAmacyA daraH / evaM purupasiMhaH / purApamA / moriti kim ? pabho ziva vRpabha. A mahaH | n al / sAmAvi ? rupamAnaH rA mAna / mAtra, siMha, bhUpA, mAhie, cA , varAma, rita, sunAra, ru, puNDarIka, snA, palAmikA iti dhyAnAdiH / ghamacanAsa nigama sena dAyajaH / managara / papielbam / karavisamA / gAyicandraH / vana razdavAda sigavAM / 5. -tiH pATanAmita: pa-27. / 2. 'kAgara kaMsoniyAm' 8 madi0 / 3. -nAvaka0 ma0. mAnamAnemA vaijayantI 0 ma. 5. vaiyAkaraNamAnacino viyaH / yaH paraH sa manAyA nirIkSata niyanigamapati sa eyagurayA: kA bha ya iva kitvH| yauna kirA kiMvA magamayamAze dAta svatana sasya sAdhyApAra tathA yAnikI piyAnane prayAmAno aNayA grAjyanta dhana-sasAmAtramapekSA va bAgAyatAm / sa gaNAzikalaya izubhama / 0 0:. namakAmAyanAkAmanAya namaka kA iti pratIyate-ha.. ! 8. pratyAmaH / , -sinimittani maH / 10. nyasya T- kn| 11. zalAkArayo naH parikAmaH ca vinatA' iti vikH| 12. sugara te gyAka. ma. 11: salaMga ka.. 1.0 | . ---- ....... - -
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 pUrvAparayarAmAnasayamadhyamadhI || 2116 // pUrva nagara jaga chApA. 1. 65-70 amoghatisaMhisam 1 sAbIrabha sUrya: puruSa pUruH paramapuruSaH / jaghanyapuruSaH / samAnapuruSaH madhyapuruSaH / madhyapuruSaH / daurapuruSaH vizeSaNamitya ekavIraH atha hi rAGkakhyAntarAdavacitaM dhIratvamasAdhAraNaM pradIyate / vizeSaNaM vyabhicaHsyAyaM prapaJcaH pUrvapadasya vyavasthArtham / pUrvavaduH / pUrvajaran / vIrapUrvaH / zravyAdiH kRtAdibhizcyo || 2|1|66|| zreNI ityevamAdi sutramekArthaM kRtAdibhiH subantaiH saha gamyamAne samasyate yA rAjazva gumAsI bhavati / atreNayaH zreNayaH kRtAH zreNikRtAH puruSaH // evaM mUkakRtAH / gatAH namaH / zregimitAH zreNobhUtAH / viti kim ? zreNayaH kRtAH / kiM cittAnAM vineogatatvAt niyameva samAso bhavati hi ayaM samAsaH zreNIkRtAH // akRtAH / karo, kunku, rAzi, diya, vizipa, nivana, kRpaNa, bhUta, zramaNa badAnya adhyApaka trAhmaNa zakti, paTu paNDita, kuzala, capala, mithuna pati zreNyAdiH / kula mata mila bhUkta, u, sanAzAha, rAmnAta rAmAkhyAta, saMbhAvita avadhArita avakahipata, nirAkRta, utkRta, upAvRtta gaNakRta iti kRtAdiH / nAdAdigaNo'yaM tena zreNyA sthitAH zreNyA zRtAH, zreyA ityAdi ityAze kisAAraka saMyagyo na vizeSaNavizeSyabhAva iti vacanam / deva, siddham / nAzitam / chAtAhatam tannAdibhiH // 26 // tAntamekArthaM suvAnan prakAra bhinnaiH subantaiH saha samasya samo bhavati / AvRtam bhuktAbhuktam / azitAnazitam / pRSTAkRzitam / pavitam / tam / muktaviSam / pItAvapItam / nAniTeTi(Di) ti vacanAdvikArAkavyaM / nalaH dibhinnariti kim ? kRtaM prakRtam / avakAraNaM kim ? siddhaM cAyutaM ca / kRtaM kRtaM gatastra prAptaH agarAjAjJAtaH / kama prakRtirarthaH, pratyayadaca zikSaH, pUrvanipAdArthaM vacanam / kim ? 1 nAniTe ||16|| najAdinimna kyAmemiTa) samate / pUrveNa prApte pratiSedhaH / kavezitA ki / vitAnUtamiti bhA bhUt / iGgrahRSagarbhamevAtIrAgamasya vikArasya copalam / tena - anazitAzitam / zivAdyAtam / hitAcchAmiti na bhavati / vijJAvisa miti samAse toti bhavati / anideti kim ? zitAnazitena jIvati zrotAzIrAm / khitAkhitam iti kim ? kRtaH kRtam | zAsanAta / chAta:chAta sanmahatparamottamotkRSTaM pUjAyAm ||2||6|| sat natu para uttama utkRSTa ityetAni subantAnyekAni subantena rAmacyante sA dUtAyAM gamyamAnAnAM satpazca samAso bhavati / (satpuruSa iti rAtpuratA uttamapuruSaH / utkRSTaH / pUjayAmiti kiM t jIvaH / san daro lokaH / atyuSTI" pUjAyAmapUrvaniyatavdhavasthArthaM yantranam / 7 kundArakanAH ||9| 4.70 // vRndArakaityeteH sutaH gamekArthaM rAmasvataM vA pRJaHyAM gamyamAnA bhavati / govRMdAraka va godArakaH / - viti ni0ma0 5. vizeSamityeka0 bha0 / 2. icchAvyAdinA tiH / tidustradinA sa / ka0 bha0 3. aka pha0 ma0 / 4 phuduma ka0 0 0 e0 | 6. upakRta ma0 / 7. zreNIkRtA 6 ka0 ma / kRta tadakutaceti / kathaM punarekaM paraMtu kRtaM syAdakRtaM ca ? aara yasya tathA vyapadezAtna doSaH kRtabhAgamaM svAt kRtam, akRtasaMnAgasaMvAdakRtam / athavA kutaM tatrA'samasyAkRtamityucyate / yathA yA putrakAmatvAt evAyaM iti / ka0ma009 vilam R0 ma0 / 10, paraLIkA ma0 1 11. gauH kardama ka0ma0 / 12. yAM niyamArtha - 00:03 ka iva govRndArakaH / ka0 20 / 17
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 zAkAyamacyAkaraNam [ma, 2.pA. 1 sU. 71-73 vRndAraNA: gonagi va sonAmaH / alagAgaH / go. javSa kAjadaraH / aznakuJjaraH / pUjayAmiti kim ? suzImA bhAnaH / gumogA phttaa| zvadana nAga iya garthaH / nAma nAgazabdaH pUjAM ganati / jyAdhAderAkRtitamatvAt sa nRmA' guNAyAmatha' dAm / gonAgI malabAra / / - katarakatamaM jAtipraine ! 21:01 / katara karama ityetA subantAvekau~ sunna samasyate yA jAtiprazna gamyamAne rA samaspara samAtI bhti| tano bhAgyaH naashrgaa| phatamo gayA karAmagAgyaH / karAra kara: katArakaraH / kamalA : | paatryaajsaag|| kasama. pAra: satapAlaH / "katama pAlApaH / knmbaabhraanegii| bAzirazna iti bitaro bhvtodevdtH| sanovatAM devadattaH / ayaM samAsaH / . mAtra mAthivizeSa'vasthehi vananam simarana evaMti mic| ki kSere // 2 // 1178|| kimime anna gubalena taha rayata mA kSepe gamyamAne sa tArapAca rAmAmA manvati / zito rAjati bhirAjA) kirAjA yA na rAzi, kisalA yo'rimuvati / ma zivamAbarago yaH zayana bratArA kiyos| jayAnaka gAyana kssetH| kSepa hadi kina? ko rAza lipure ? poTAyudhatistokakatipacavinuyazavanyA kayaNI prapatRdhoniyAdhyA pakadhUrta prazaMsArUDharjAtiH // 173|| poTAta ra menu vasA baha jayapI pravaktA motriya aApaka durga ityataH prazAradezya subAdaH .jAniya gurAgekArtha ganasya vA sa ca sAsarasaMjJaH pAcArayajJazya svAM: Fel- yA pAti) bhyA / aaypottaa| ramapepavAriNI smI pottaa| garbha evaM dAsya' galA vana:--- mA sititita paavt| priyatiH / nAgavatiH / idaarkraajni| stos.-agnistokaa| vipastauyama : paniyaH-dhaH zivam / ezvaratipayam / gRSTi----podhiH / aga! guH / gRSTi:--rA:pragutA (gara ( dhi:, : myprgulaa| gothenuH / 662 dhanaH / ghazA| govA / apAmA dhyA / vela-mida sdgdhaarinnii| bakANI-gIta| gaNo / ajvsskrnnii| japa.ga pddhvr| nA kho mAyAmA / yati mA garbha yA yA naugAyo / sphutprasUtA gRSTiH smAd vanyasvevahAyanaH / : pravacana--kAvya vaganA / kalApapravaktA / yonibhoshriyH| kAlApanozrayaH / aApaka---kAyA / mlaagaadhyaap:| dhuurt-vyutH| kAlApadhUrtaH / dhurtagaNana vidyArtham / saMsArakA mAhilapAdana viliyaa| gaumatallikA gogatalikA / ashymllikaa| homvipr| ashvmdikaa| gaNDa / asvanaHipham / gomaarii| vizvakumArI / golajikA talTajiyA / rAhaNAdika namana / gI: namIyaH / cauH zobhanA jAtiriti ki? devadattA pATA / jApizeSasya pUrvanitA" nm| --.-. --- --- - 1.pAyadhaM ca vaca-ka0ma0 2. harikAlApA, ka. bha. 3. kalamakAkApaH ka.. . / 1. adhyAyaka - ma / 5. A.mAyAkana / 6. ecapA dAsajanA yu. ke. ma / 7. karazIka. bha.15. kAlApa- ma / 9. adhyAyaka- 20:10. kAlApaka. mH| 1. bhatha dhRtararahaNaM kimartham ? thAvatA sAzadodhya, trasitAdIda nihAyatamAdi simityasa bAha---dhUta mahaNabhaninyAmiti / bhAdasinimisamma pusAyAM susmitAninogyAvinA samAso cihitaH / ayaM tu punasnAH svayamasitAyA kRtasaMgo pikSile sanAyo vijJAyate na kutsaayaa| ka0 ma0 di0 / 12. vimAkArA privAzA- TENET: para prayamAnAH prazaMsAmA yakSate, siMhadevadatta pti| ci guphAkalAH zAladhandhAna vartamAnAH prazaMsAracanA bhavanti / ramaNIyo tamaH / zobhana: pAkaH iti / phegjida rUzidhadAH matallikAdayaH / tena sagha / diha rUdvavAnagrahaNAt prazaMsAyAniya tantaH / prathAstA gauH gaumasarijakA / gona tallikA prazAsariya / ka. ma. Ti. ! 13. garAela-. jikA, azvataslazikA 6. ma. 15. tanAtha ka0 ga /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2.pA. 1 sU. 74-3] amodhavRttisahitam 13. I catuSpAdgarbhiNyA ||2|| 74 // cAjaH tistadvAci subantA garbhiNorAbdena hugA saha samasyate vA sa satpazca samAso bhavati / go: garbhiNI gogalI / evanajagahiMga akANI / catuSpAdizi kisU ? brAhmaNIgabhiyo / jAtiriti kim ? kAThAkSI maNi / svastimatI garbhiNI / kAlAkSI sthadimatIti saMjJAdadA sijaratpalitA // purANa samAnAdhikaraNa khalati jayatu palita valita' ityevaH rASTra rAmarupa thA / dava samAso bhavati / cvA khalatiH yuvakhalati / evaM yuSajadat / viziSTasyApi pratichatiH zrAlatiH / yuvajaratI / yuvalitA / putravacitA / satyAnAM pUrvasvapratiSedhArthaM vacanam pare yuvatvasya khalatotyAdezca na para vizeSaNavizeSyAH hyAbhyAmAzrayo vizeSyate ato na vizeSaNaM vyabhicAroti rAmAsa ityAemAH / khshH| kugbhaH daddhi mayUravyaMsakAdiH / hitArNo hi durupaH ziSTaH sRjya nAto navakhyaMttakAdirityAyate / nIlotpalamamAdI tu bolAvalAdedravyasyAzrayasyaiva vizeSyatma vizeSaNaM jAtihi dravyAta pRthA anya pUrvodayaH syAdityAha / tu tulyAyyamajAtyA ||22|76 || tyAhI ragRhItapratyayAstaM tulyaparyAsa subantamajAtibAcinA subaha rAste vA savanurupa samAsa navati / (bhojyaM tadaNaM ceti) bhojyoSNam ! lavaNam / pAnIya e jalam / haraNIpUrvI ghaTaH bharayaH / eko'va vyava'nyaH zakyaH / tudAya--- tusvazvataH / tulyamahAn spRzazvataH rAdAmahAn / sadRzvetaH sadmahAn / ajArapaiti kimbhojya zedanaH / tulyaH / "zorAtopAnayadAtya jAtivAcana vizeSasamAsaH jAegA ' * ajAtyA pUrvasvasya ca pratiSedhavacanam / samAjasya varNaH // 12 // 17 // trivizeSaNaM subantamekA varNavizeSavAcitAvizeSeNa subantena saha samaya vAca guruzca nanAso bhavati / zuklakRSNaH / ropiNDaH / zukaH / harivaH / kRSNavAra kRSNa lIlA | himA do zukanAmavayavadvAreNa rAgudAmAMmukhyaM sAmAnyavika vizeSaNavizeSAnAvivanamityapare / miThinam / zukla kumArAH zramaNAdinA // 26|| kumAra ityetatsutaM vizeSaNamAbhiH saha rAgastha yA utpatanAnI kumArI zramaNA kumabhramaNa kumAraprati garI lAge ayApaka kumAra kumArAdhyApikA kumArAbhiH kumaarmni| prAti pavanagAdonAM strIvATa 13 zabdayogatirUpa vaganAdisAmAnAdhikArasya pUrvavadanam / ser, safian, am, pa, cod, ca, cat, f, g, ng, tea, gae, capaLa, niku mayUravyaMsakAdakaH // 6 // sAivaramAyA nigAhaste vyaMsako nasa 1. lAthA vAdikaH 02. matIti ca saM 0 0 3 khinairyuka0ma04. balina i. OM0ma0 11. kuka0ma06 lakSaNehi ka0ma07 naulomAdI tu ka0 ma0 / maleziyA vizeSaNavizeSyatvAbhAve ka ma0 di0 1 10. kuNDAdivat 9. padAniyamaH ka0 tarAniyamaH ka0 na0 di0 / 11. "pAli pAnIyaM jalAne sarTa kA pAtra di0 / 12. jAtiya samasya narasiMha kaTina iti 13. dhyA0ma0 14. pUrvA ma0 / .... ma0 / kIrti Ti
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zazAvAyanacyAkaraNam [a. 2 pA.. sU, 79 mayUramArAyaHH / viSTa viluko gAmAtI , tumI vyaMrAkaH', vyaMgati chalayatoti yA vyasama, evaM chAna vyasavAH, mAMjaH mamI ...nAhaH / atha visaMdhyaM mRrdam / (iha iMDa mo iti maligA / mANijati yasyA (viyA) kA phiyaannigaa| larTIyaI || Baa / amevA / amehi macA dUgiti yasyAM sA mhprkraa| emi svAmata karanA emisvaaghaa| moha kadamiti yasyAM sA proddkttaa| proddkpkss| udbamadhUlA / haravala] / AityAnA / aAhaviH / / / 'misa lgaa| pclygaa| hA ghantasyeti bhAvapradhAgA: samAsAH vihita pA sAmanA : udarIvarAjA / udvrotsRgaa| umaviramA / niHsA / usa mina' / tApaniyaH ! AzAvAtana mipAsAtatya iti samAtaH bhasAtatyArtha - meSAM pATaH / udaya ca dhAna uccAvacam / imozca uccanIcam / Acina socihacaAropanam / AcirA ca yama ba mApaparA / citaM ca citaM ca nizcapracam / gapina Aphicanam / mAmAkAlaH / polAsthirakaH / zukavArasitaH : proba' pApothAn / utpatatyayA kA nivrylohigii| aba "parakAlaniyAbhAvApa garavA nivaashyte| nidA mAnA jAlA nipshyaamaa| aghpshcmii| ihpaargii| piiyaa| sadvisA gaMNA samIpaye kasaraM nAdiyAli / jahi cora misyA bhogymaaii| jo: / uhimAdaH / ujAhistambaH / bahulabaranAma bhani / pacodanam / asyAsamArapATana kriyAtasya / anIta girateta satataM () vartate iti ani taniyatA / apanotapacatA / TalI | saamaa||| AMITI AT: ANT ! mAla: if | garepa tAdayaH / gataM ca ra pratyAgataM cAra gatAH ..m / paasaanupaarm| mahAnyAyaH / alpAkraviyA / krayAyamaH / RSikAyamacaH piyA / nAgokAra sAthikA sAkSAgaH / evaM paTapaTiya! / phalApha kaa| gAnAjAnamaH / zA sAnAgaH / nivAraya / gotro pANi sApAdiyaH / pAta: gauzruta: 11: jAmastolabAla: a gaavliH| yaSTicAraNo maudagalyaH yazimogAyaH / ghAmazaH rATe gharAtaH / odApANiniH / dahazupasiyataH odanaH dhyodanaH / vRtogaH / gusamminA bhAgAH mAnA: / zukAH / azvagusto rathaH azvarama: 1 cipUrNo paTaH kighaTasaminiyamadalo: soyAdisAyamojdo tatpara prtini| vipipasamAmA ityAre / sahi mAnAnaM tAtra nAzima / bavacanAdAkRtimaNo'yaM vA vispaSTa paTaH vispaSTapaTuH : nAja: nArAjaH / punargavaH / padAH mohArakaH / gopAiti calecI pakaH / ityAdi hilAmA yujyamAnaH / ravyarakA viriti sAdhumantavyaH ! nipAtanA deva mayUra sAmAgaM : sA: / 'so bhayara para reNa tAto na bhavati / dilI vayovAsI ambaraka2. tulya kaH saMjaya riti kaH / ka. mA Ti0 / 2. rasakA mAna pAnI purnastu gyasakaH / * ma. Ti.di zyA. kamaH / . [-- ... 10! . iii-40 / 7. isa kriyAkalApa sa. ka0ma0 / ma, sadI pugapa: sapA vi. masA purayA, pUrva iti yasyAM sA AdavikA / ma aniyti| ahamaharzita yastA saa| ahmhmikaa| iti kmaaniiyvRttii| 0ma0dhi | 5.. -tyA parAM- ru. ma / 10. upha avAka va uc- kama | 11. prANyapApIyAn ka0 mA | 12. upatyakA ma 0 / 13. nipalyarokSiNI kA maH / 14, aba apara-0na / 15. anaika kara m0| 56. mahinI : .. bha . pa. zanI- OM0 ma0 / 11. Avanipkasa ka0 220 / 19. cAtAnubAtam : 20. zAdA TikA 20 ma0 / 25. roTeH ghRtarIhiH ka ma / 22. zAkAdi zA- gaH / 2.. / zAnadItagunada / sAyamAzaH prAtarAsaH / tyata: prArarAsaH sAyamAzI dinAnAyaka / " hA jayantI / I. ma. [80 /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. su. 80-83 ] amoghasiditam 133 janmaH sahotI ||2||80 saharA samAsaH itsaMjo bhavati / (dm| laghu vyajAyajagidhye tyAhUna unhIM pati honeTodvArA, uhi hodApotAne TogAtAra yeSAt / pitarAmudAyena vA tadarthAnAM padAntarayugapatsyAyanaM rAhoktiH, pa apane sonadono'yamAnAyAdisaMyanyasya yAmadhAna samare'ni rAhocatAta zidana myagrodhadaca / baharahamAno zAnadarvaM puruSaM pazum / vaivasvato na vRddhati suramA iva durmatiH / devaztaM bhojaya gurudattaM ca ekaviMzatirityarbhada sadAbaddha vidyasyAsti nituniMmarusyeyamAcaSTe iti ekajanAko bhavati / samare cAnavatairiti strIliGgo bhavati devAdvandva ityAdayaH ST-2441 tyAnI" zabdAdarthasya sahavacane tepAne evaM prokya kuTilI yA / sitazca svetava zuvalakStra sitAH dudhaH dhayasavirI / vaksadilAzAH sahotAviti kim ? kazca kuTilaracettAvapi samAnasyApi zabdAntarahaya I samAnAmekaH // 286 // rAnAnAM bahuvacanamastram / yasva kuTila va ve yA rAjAnAti vilakSatyo krazca kuTila | indrApayamArambhaH prayogaH svAt / supyasaMkhyeyaH // tridazAH saMgAgA ekarUpA bhanthi yaH saMkhye / anazca zakaTAkSaH gadAzca "devanAthAH / apAzca samAnAyAH / na ca zvenI ! 1 3 4 evaM pAdapAdapAdAH hariyo / rohiNI na rohiro vRkSa vRkSa vRkSara vRkSAH / sudI kim ? mAtRbhAvArI avizrAciH bhAdarI, dhAnyamAtRvAzrito mAtA ityAdirUpaM bhidyate / yatra mAtRbhirityeke / yatra yasmin sudi ye zabdAH samAnA ekarUpA bhavanti tasmin | asaMkhya iti kim ? eka eka hI coca 4 huna nighatemA nie gata phona i vizati vizmi "vizvAmityA kam sahazcana eka eva 'bhotakAkSaH akSAH / hariNa y. did given by a // vyAdinA'nyena ca tyadAdeH satyadAziva ekaH / sA ca daztI / ayaM ko yatparaM tattadeva prayujyate kSmaM ca bhavazca bhayo / bhavanako lin / buddhaM na leN| vizeSaNe ca kukkutIyA mayUrocate / vadhutavizeSazeSa iti anila zeti nArthakasaMva devatAna 12. saH 0ma0 0 . 14. supi eka 600 die / 15. tantra mAtR 0 na0 / 96. saMkhyA 17. rAmAmA00 18 te mahati lacakuNDaM ca te / sa kukuTaH sAmarI kuka na0 20. selina tatraiH pha0 5. gAvasamAsAntaH ka0 ma0Ta0 dhAnasamAtA ka0 ma0 / 3 indravika0sa0 4 saMga staH tAsu cAnavatI striyAmityamaraH / ka0 20 / " tulyAryAnI kama 6. adhAnam 'tamyaM pradhAne siddhAnte' iti nAmaliGgAnuzAsanam / kaM0ma0 diva 0 vizeSaH ka0 ma0 di. 8 sitazca zuzca zvetazca / ka0 ma0" 2.vizeSaH kriyataM / prayuktazabdaprayujyamAnAnAM zabdAnAmamAtraSTe / anyathA 00100 ma0 / 11. akSazca vibhI-ka0sa0 / 12. hama ka niyamiti niyamaH kayamitya staH / ka0ma0di / ca te| ka0 bha0 / 0 /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ .154 sATAganalAkAraNam [ .2 pA. sU. -5 bhrAtAnAH sparahitabhiH / / 2 / 184 // zrArthasya svadharthana mApane bhAyarthaH pArthasya dapirthena patrArtha evaMya: zamaH prajAsa 1 AsAca hasA caahte| sodayazca svayA va soyIM jAtA bhaginI va prAsaraH / gurazca duhitA ca putrii| sutazca duhitA 5 sutii| pupazsa sunA ra punii| pahacAna pAtrArthan / pitA mAtrA cA ||2|1535 // gilAdalya mAnuzana sahayarane pitRzabda eko yA pujyate / mAtA . apitA ca pitarI maataapitriimaa| zvasuraH zvazrabhyAm // 2 / 2 / 86 / / isasarasanasya zvazrRMzana tAne surazada evaM eka: prayujyate kaa| "vazudhana prayabharakara zyAro / zvazrUya garI thaa| zivadhanaM jAtI nidhAsvArtham / anyathA hi - Savayoge sAvakAzo vikalpo nAnyAya niti paratyAra nityavidhinA bAdhyata / vRddho yUnA'nanyAmatI // 2187 // caraka gUnA rAhAyane va pAdhye pA eSaH zabdaH prayujyate na nat dayanI muvavAdamIyoM bhinnonyA ca' prakRtirbhavati / gAyazva gAyiNazra mA / yAtvana vAlyAenazca dhaasyo| dAkSizca dAzAyajiva daadii| aupamvaca aupatrizca opnvau| vRddha iti ni:: gargamAgamaNI, gaagaarinnii| naimini gargagAyoM, gaanigaa| kAmyApanAsAthiti pina ? nAgapattiyAgAMva tanau / yahI sopIrapaMcAyo'rthaH / vAtsyAyanazIna kAyanI / mAyA pravRtiH / puruSaH // 2 // 18 // vadastriyAyumA sabanane vRddhavAcya kaH prayusse maH ca vA tyo purupaH pula ina bhavati / panatvAriMdezogya hamArA nAyaba e tadekAyolo vijnyaayte| sAgauM ca mAviNazca gAyoM / kAlo paalaaynynaayii| isI dadAkSAnagaraca daakssii| mauranabIca aupanivara gopgo| atimad gAgI ca gApAkaNI cI iti yataH pAra / ganiti nantaH, maga iti nazyan / imo gAyityAnuno syA: puMstvam / pumAnityatvA gapa ityupAdAnanuttaravAmi' pratipatyartham / / - striyA RIP | gupayasya saH prANa : striyA sahabAne 'tpAcce yA ekaH prayujyate ananyArtha. prakRtI na cena pugapAta striyAH strIvAdayo'yaH matAnyA bhavati / dAhAzya brAhmaNo ra bAgI / guyapu.udaya kucha muTo na muTI / pArazya mAdUrI ya ma . "kArakazca kArikA ca kArako / ga:mAMzca gomatI va gomAlI / pa parayo ra / godanAyaM gaugnekam inoM gaayo| purupa iti prANitraNa kim ? to ndaandiiptH| "naTomarAbAdamAnAm / agatyArthaprAviti kim ? gamAragaNayayau / inphrenyAmyo / atra yogo'nyo'rthaH / giyAno : "hayATarAreM / 'zyarohitau / 15 pratiH ! vaNavalA nANIbatyo / pinaa| . . 1. anuraH 0 ma / 2. mahArazca zalya trazurau ka. ma / 3, "ba chaHzabda pUrvAcAnAMgA saMjA gosAmi "-:11. Ti . "pazapatapilo prAH payala tathApi yAyatiritra jIzi sana zuta parimAyAyazAdayanye yo vatta sa eca lAyo na tatsAhatyAMmadhyasthApi japatyAtha lava yu prahAmati gobragraha huna .tam"- ke ma Ti0 / 5. dha paramA - ka sa / 6, sAvitinAmavittiA ka. ma. / 7. yA yUgA. ka ma "khiyA" 3 na. di. 8.pAlakA pr.km..| 5. "gagana pazya iyatra" 0 ma ni / .., "gAna kI ceti' . . 0 / 1. stra prANiprati-ka0 ma0 / 12. "patiyogalakSaNam" kara di 12. : karina, sAdAvani kArakam / iti vizvaH / " 0 sa0 ttik| :10. "T nadanI : jAgarikatA prA mAmalAmA bhbliiyaaN|" 10 sa0 vi0 / 15, yogarakSaNa" ka. bhara di. "saralA bhAmAzma kSIrAyA bAhara 2: / ityamarakozaH / " 60ma020 | 17. yu esaka pAyajannAH purUSAraNa nasa / ityamaraH "0 ma060 |
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. su. 60-65 amosisahitam 125 / prAya iti kim ? uSTrAce me AyarisaMzizI strIprAyaH ||2||10|| prApyA ye dvirAH pazavasteSAM saMdhaiH zizAvasagaNI svaSAM ne prAyaH strIvAnveSa eka at trigAH strItyAdayo bhavati / gAmazcevAmAimA gAya: / bajAvale meM jAdamAH gA bhajAH / nAnyatraguNaM kimU meM ise eka pavAra para pRSatAH / dvizuragrahaNaM kim atrAne ashvaaH| gardabhAva gardabhyazca garSabhAH / manuSyadacha H manuSyAzca manuSyAH / pakSiNaca pakSiNyatra pakSiNaH saMgha iti kim ? gozcArya gozceyam do gAvo / azizAviti kim ? batmAdaceme battAzcemAH imelaH rAme yarkazcemAH ine barkarAH uSTrghanAH uSTrAra gAte chAgyazdemA ime chAgAH / ananyArthaprakRtAviti kim ? govalIvardam / napuMsakamanyenaikaca vA ||21|11|| napuMsaka bhrUpamanyenAnapuMsakena sahAyatAvekaM prayujyateunanyArthaprakRtau ca na cet", anapuMsakAt napuMsakasya napuMsakatvAdanyArtho'nyA ca prakRtirbhavati taccekaM prayujya - nAnamekamekArtha vA bhavati / vastraM zukla kambalaH te imeM sukle tadidaM zuvalaM kaa| baca lAca vRtikA te ise zukle jadidaM zuklaM yA zuklaM ca vastraM zunaladatra phambala: guvalA pavRtikA tamAdilAni tadidaM ghugalaM vA / napuMsakamiti kim ? strIpuMsayorapi prayogaH syAt / anyeneti kim ? zuk ca zukla ra zutra | zukAti / evaM ceti bhavati / kRSNale himahimA aparamyo / himAra prakRtAviti kim ? kRSNastra kambalaH durAvida puruSArthAt punarvasurjyotiSi ||2| 1162 // puSyArthAt jyotiSi vartamAnAt paraH puru zabdavartamAnaH saha viSayaM sat nityamekaH ekArtho bhavati / udito puNyapunarvasU / "viSyandinagu / puSpArthAditi kim ? punarAvaH / arthagrahaNaM paryArtham punarvasuriti kiM 2 dumAH / jyotipIta kie ? purvasava mAtrakAH / bahutaH punarvako gatAH / sahomatAviti kim ? punaH unmundha chandro vA ||2||3|| 'insamA ekArthI vA bhavati / devadatta jinadattam / devadatta jinado | vadhUvaram / badhUvarau / tipApna tiSyapunarra / braahmnnksstriym| brAhmaNakSatriyAH / vAtrazAlaGkAyanam / vAlaGkArAnAH / sthAvara jaMgamam / sthAvara jaMgamAH / brahmArthakA satsamAnAdhikaraNasyApyekatvam / ravindati kim ? vRkSazca vRkSa / cironyadravyamabhede // 164 // virodhi sadadvayaM guNaHdyAdhAro na bhavati ekArtho vAti milii| sukhaduHkham / sukhaduHkhe / zItoSNa pakSa / jIvitamaraNam / kAmyAzI saMyogavibhAMgam / gogavibhAgau / virodhoti kim ? khgrraagnypdaa| TopI nuvANaM khAditArI zrama adravyamiti kim ? sukhaduHkhAyinI grAmI / zItoSNa meM use / anaMda prati kim ? buddhi-sukha-duHkhecchAdveSa prayatna-dharmAdharmasaMskArAH buddhi-gusinAm tatra pratyudAharaNaM vyavacchedyam / 1 aztrajacapUrvAparAdharottarAH // 21 // 65 // azvavadatra pUrvAgara adharottara ityete inDhA ekA kA navaratrI aparam / pUrvAparaM / karottaram | adharottaraM / zvaSTayetyala eka nipAtanA Adi niti / $1 3. napuMsakaM zabda- 00 2. samudAyavAcI ka0 ma0 di0 / 3. ekAmizreyam ka0 maM0 Ti0 / 4. aniSpAdana kara ga0 dina eka veti-ma0 6. tiSyaH ekaH puna hote 0 0 0 0 puSyapunarvasa maMtra / innusamAsaH 60 ma0 / 9ka0 ma0 / 106 vAcatrazA 0 ma0 / maMtrI bahu . .. L
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ --'-... .--. . '-:. - kAyamasyAkaraNam [a. 2 'pA. 1 mU. 1.6-102 pazuvyaJjanAni // 2 / 2196 // padavyA pAnAvasyayaca dvandva ekArthI yA pratyabhede / pazu-gomahipA / goma!yo / dRSNitAmyam / giratamyau / mahAyora pam / mahApaura zrI / gamjanam--dadhidhRtam / vadhikRte / zAka tUpan / shaas| bahuvacanaM pazuddhanddhe ronAGgakatvabAdhanArthan / hAlpazyam / hastyaznaH / 5 bahuvacana sAvakArAmiti nitya auraSu nitya epa vidhiH / ayamahipam / abheda iti kim ? gaunarI / bdhiyaarinnii| , . tastRNadhAnyantRgapatibaddharthAzaH / / 2 / 2167 // bahavo'rthI mabhidherI yepA se vahAH ( se ) aMzA avayavA yasya sa ( bakhazaH ) yayayayaH tRNaNAyagayo pAnyavayavo mRgAvaravaH yayayayazca dvantu ekAryo vA bhavatyabhede 1 taha-lakSAzya kyagrodhAravAnyagrodhan / prakSenyagrodhAH / papa:zyakam / ghbaashvpraaH| taNa-kuzakAzam / kushvaayaaH| rakSAm / zarazIyaH : cAnda-brIhiyanam / brohiyaaH| jilamApam / tilmaapaa| mRga-ruyaguptam / paramparAH / pAram / pati-haMsa ckrvaakr| sapAyAkAH / tittiriphapijalam / tittirikramijalAH / bAzi halibhi ? plakSaca nyagrodhazca / jayagrodhau / arthagrahaNaM kim ? dhanayavasya na sma / isa ca syAda pavAra sAdirazca elAsara dhavazAdirapalAzA: / aMzAha kim ? ghavazva saMdirazca pAnavakhadirapasArA: / Apa smAta / vaha payAda / lakSau ca nyagromo pa sAyanobAH / anera 3 kina ? ga pRSata: / plasayAH / mRmANAM pazutvAt pUrveNetra siddha hopaadhnmmRgre| bahapAzasye nakatyAsAvArtham / senAmamudrasantu ||231:28 | teti nivRttam / renAmA ajJApanamatrAH kSudajanlayo'spakAyAH prANinaH Anaala smana nAmAvayava: zugaravasvara yogo dvandva . ekArtho bhavatya bhaI / senAGgama-arabaraca rathazca adavaram / rathivAzyArohag / zujantu-yUkAlikSam / kAmakRNam / dezamAkam / zattasUtpAdakam / kITapipIlikam / balaza iti vim : azva rathI / abheda iti kim ? hastinazakAH / phalaM jAtiH ||2:16paal jAtistanyadayo balazo dvandva ekAyoM bhavatyo / barANi ca AmalakAna ca vedamilA 1 phalamiti ji? jlpksstritH| jAtiriti rim ? dravyaparacauramAyAM nA bhUta / etAni parAmarajAti timi / bAramArata gi? badaraM cAmalakaM bhvraamlke| abheda iti kim ? badaralAH / zeSo'prApI ||2 / 1 / 100 // balaza iti nivRttam / zeSo 'yajanAdinyo yo'nyaH atrANI prANijilA prazya jAtistoM ko bhyo| ArAzastI(ritra) dhAgAli / sugavaraNam / kuNDa badaram / zepa dadi kima ? dayite / plAnyodhaH / kushaashii| prIhiyo / maprANIti kim ? brAhmaNakSatriya-vizatAH / aprANIti payuvAsena dravyajAtyAvaraNAdiha na bhavasi rUpa-rasanAda-spaH / utkSepaNApIpaNAcanamAnAni / jAtiriti gmbhkrvaayo| AtiparicodanAyAmayame yAdrAyaH / atra na bhavati-mI gArAzayo siela: / AnaMda iti kim ? vdrgaalo| mANitUryAkSam // 21101 // zaladaH pratyeka parisamApyate / prAGgAya yayasmI mAmayazca handa ekAthoM bhvtyde| shshaadisdaayryg| amavayavaH / pApa-dantIema 1 pApisAdam / zironIyam ! yApanAri kam / jisa mApadam / idaM bheronazam / mANisyagAvakam / ghoNAdhArakarivAdayAna / kati nApigapno : paannptthii| ghara ghaNoI hA anuvAde // 2:2 / 102 // caraNasamyo padAsAnimitta karataNyAyiu purupetu 2. niyadhaH, ka0 ma0 / 2. ana razama kama0 1 3. mRgairayatAMzavya- ka0 m0| 4. azyAzca sthAna(ela)- pha0 ma0 | '2. -malakA, kuyazAmalakam , pahala- 20 ma0 / 6. ina 0 ma0 / 7. ima, ArA-ka0 m0| 5. "svAcchADikaH" ityamaraH / 30 ma0 di0| 9. hikamANarikam | 10 gii| 10. kadAdhiokAmAyanavizeSaH zAkhA / yadAna raNazabdo vartate tadA jAtimANinAmityeva hitaH / yadA zAsAnimitta pase tadA prANinAmita pratipezrAma sidhyatIti idamArabhyate ! ka0 ma. Ti. /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - a, 2 pA. . sU. 573-104] amoghatirahitam 137 vartate / pramAnAntarapatipalasyAtya zabdena porInaganuyAdaH / yajJamaNi zamitAnuzaMsana mitthe / anukaraNaniyanye / luzArayoH sthA ipa, itavedayAyakartRcaragaM tasvayavaH indro'nukAdavinaya ekAryoM bhavatyameTa / upacArakAlApam / FREETrakauthumam / udagAnopappalAdam / pratlAnmoppalAdam / caraNamiti kim ? udagutbhapAjAH / roriti kim ? anidAH kaThakalApAH / manvAripu: kakauzubhAH / chuToti kA ? ' udyanti kAlApAH / pratitiAnti kaThakobujhAH / anuvAda iti kim ? udaguH ktthklaapaaH'| pratyaH nmH| mityarA re // 2 / 0303 // nityaM sadA vairaM yeSAM te nityarA: ) tadatrayo dvandvI vA ekArthI bhAsyagaMda 1 devAsuram 1 anibhA lam / ma narimpakam / zvagAlam / zvadha rAhana / azvamahiSam / phAkohukam / jAtini navina varacyate / patipadArthastaspopalakSamA / nityadharA iti mi? gopAlazAlAyatAH / papAmataramRtaM varam / paira iti kim ? mAsurairagatamambunimama / dkssinnaa|' gama prazA zvabhagAlamodita autpattiko virodha: yathA marimpakayo / "yacANDAmavisahAse iti gathApayAdiH / mAnyatAnapuMsakAdhvaryukAravItyAsanaviliGganadIpUrdezagavAzyAdi // 211 / 104 // 15dAdA "anasakAtramaH adhotyAsanno nilijanadI viliyara viliGgadezoM gavAzvAdizna T ekArthoM bhavatyabheda / tatra sAmpradAyAM bhAtaM pAtraM saMskAreNa bAdazati ta pAtramahantIti pAThyAH / raanchudrHvgvaa"-ysmaar| jatAtuyAyam / kulAlabAjA / kinindhagariSavAm / shaashcnm| bhakim ? "caalnRtpaaH| dAdragrahaNaM kim ? maNakSatriyA: 1. aAkAdhvaryukratuH-adhvayoM banAyAvizlepa anargasya yajuHzAkhaHsu vidhAnam / anapuMsakaliGgo yogyayukratu purAliyA na gati tayayakA-azvimedham / sAhAnirAm / pauDIkAtirAbham / arkAdayaH puMlliGgAH / zagapusa mahAmaM kim ? gavAmayanAdityAnamayane / prasajyaprazidedhaH kim ? rAjasUya yA peyaM ca . rAjasUyavAnapai imalliGgAni / ladhvajahaNe kim : pukamajo / silabhivo / ete imAdaya sAmavamitiAda ' vA sonayAgaH / hAma bhvti| "daapaurnnmaaso| apocyAsanna: apotyAsApAThena / aviprazastadavayatra: padAdhoyAnaH 15H / kramamadhImAna: namaH / padakazca nAmaka padakakAmakam / padAdhyayanAgasara kalyavAnatimi prabhAdhyayanamitvAsattiH / evaM kramakArtika / gharSApArakhaNTikam / adhItahagaM vi.m ? pitAmunI / kaaydridr| bAsannagrahAM kim ? yaashivaakrnno| biliGagadI viruddhaM bhinna liI 1. yajJayajJakarma- 0 ma / 2. kaTakAlApam na ma / kaTena promamadhIyata iti kAmonA) ANa tasya luka tataH tadadhIta tdvNypaa| tasya protAlluka / kalApinIyavam / kaTAzca kAThApAzceti vimahaH / ka. maTi / 3. kaTakAlApA. pha. ma . kAlApA: 20 m0| 5. kAlApAH 20 ma0 / dhavAsyatha nAka pramANAntaraM zabdamA rayAyanamasya prazne prativacana ghopadezaH / sa yadA bhavati tadA pratyudAharaNaM udaguriti / prathama ebopadeza ityarthaH ka0 ma0 tti0| 6. ro ya- ke. g0| 7. nhro baiMka ekA- 0 ma 1 ... yani- 200 / 2. dakSiNA magamagaM ke bha0 / 10. caNDAlaM sahAsta ka0 ma0 / 11. zuddha ana- ke. sa / 12. mahaH eSa- ka. ma. | 11. sadAvaya: takSa:- ka. bha. / 15. kuhAlayasTaz / 15. capadAla-ka. maH / 16. yajurvedaH ka. ma. Ti. / 17. so'dhvaryakraturiyarthaH / prayogazcAnupAnAtmakacinizabdenomyate / pha. ma. Ti / 18. sanatha atirAyana sAhAsirAnam / ka. .ma.di0 / 15. tapa yadA napuMsakaliGgI prayujyate sadetat pratyudAharaNa / ka. ma. Ti. / 20.puvatrAkA ma. / ipunabhUta yo'vayuktavo na mavanti / nahi. tepAmadhvaryuveda vidhAnam / kiM tahi sAmavede-ru. ma. di0.1 21. cihiyA, arg:10 ma0 / 12. dApaurNamAsAviti kratuzabdaH somayAgapu ruuddhH| yatra yatra somapAnaM cihnita se te somyaagaaH| nesleva bAtuzabda rUDhI na dApoNamAsI somayAgI / 2. ma0 diH / 23. vArtika 5-20 mA
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zAkaTAyamaNyAkaraNam [bha. 2 pA. . sU. 1.5-109 pAmAM tA nazo'vayavAH yasya saH' / gaGgA ca zoNapaca gaGgAzoNam / vipATa va cakrabhicca ripATyAkabhivam / vipATa stro| vabhinna sakam / vilihaNaM kim ? gaGgAyamune / nadIgrahaNe kim ? kailAsagandhamAdane / viliGgapugma-viliGgapurAvayavaH / mayurApATaliputram / kAJcIkRsumapuram / viliGgamaGgaNaM kim ? mathurAvArANasyo / purA dezatvaM tadagrahaNaM grAbhAvayaniSedhArtham / jAmbadataM ca zAlUkinI ca jAmyavasvAlakinyau graamii| paNinI ca pitrabhadraM ca paNinIcitra bhadra graamii| zorya nagaraM ketavanA va grAmaH zoryaketavana / viliGgadezAvayavaH-kuravazca kurukSetra ma kurukumakSetram / kurukullAGgalam / dezo janapadaH / viliGgagrahaNaM kim ? mavAzca kekayAzca madrake kayAH / gavAzvAdiH-gavAzvam / gavailakam / gamAvikam / alakam / sAvikam / javAhanam / kujarAtakam / putrotram / zvacANDAlam / strIkumAram / dAsImANavakam / zATIpacchikam / uSTrAvaram 1 mUtrakRn / matrapuroSam / yakRta medam / mAMsazoNitam / darbhazaram / darbhapUtikam / arjunapurUSam / tRNolapam / kuTokUTam / 'dAsIdAsam / bhAgavasImA 11 mA bina yetopogAne nidAnAta ! yapozcAritarUpagrahaNAdiha na prayati-go'zvau, go azvo / go'viko, go adhiko / na dhipayAdiH // 2 / 11105 // dadhipayAdidvantu ekArtho na bhavati / dabhipayaso / sapimaMdhunI / madhusapiyo / brhmprjaaptii| zivavaizravaNoM / skndhvishaakho| parijAkopAko / prvrssopsdii| zuklakRSNe / idhmAvahiSo / nipAsanAd doghaH / RksA / vAGmanasa / banayorakArAntatvam / yAjyAnuvAmaye / vIkSAtapasI / meghAtapasI / adhyayanatapasI / zraddhAtapasI / badAmadhe / ulamalamusale / mAdyavasAne / saMkhyAne // 21106|| patipadAryAnAM saMrUpAne iyattA paripachede dvanda ekAryoM na bhavati / vaMza hastyazvAH / yAtaM yukAlikSAH / bahavaH pANipAcAH / kati mArdaGgika deNavikAH / tAvanto gavAvA: / etAbanlo gavAvikAH / vA'ntike // 21 // 907 / / saMspAnasmAntike samIpe candra ekAryo vA bhavati / 'upadayAM hastyazvam / upadazA hastyazvAH / upadazAya hastyayAya / upadayomyo hastyazvemmaH / dArthasyakatvAda anuprayogamyApi pahavAharekavacanam / avyayomAyasya tvanuprayoga / upadazaM" hastyapavAH / upadarza hatyazvAyati bhavati / sUktaM pUrvam / / 2 / 10811 samAsavidhAne sunA prathamAntena nidiSTa pUrva prayoktavyam / visIyA''kRSNazci(zritaH / tRtIyA-zakulAnaNaH / rAjapuruSakambalAdI rAjJaH puruSaH rAjapuruSaH / rAjapuruSa ityanugamaH / rAjJaH puruSasya kambala iti vA thigRhyamANe samAnAdhikaraNe SaSThyau syAtAmiti rAjapuruSayoH svasvAmibhAvo na pratIyata' bAyApekSA ca puruSa SaSTho, tadanapekSA rAmapuruSasamAsaH sA satrAsitA bhavati / vRttivAkyayocopasarjamapUrvatvaM styminno'rthH| sUktaM pUrvamiti ca kRtaM bhavati / pradhAnapUrvavaM svoM bhigrate, upasarjanaSaSThava ca supetyasya prasyAsasyA SaSThIti nivizpate, vAkyavasa samAse'pyaniyamaH syAdisi vacanam / rAjavantAno" // 2 // 1106 // rAjadantAdau samAsagaNo'prAptapUrvanipAtaM pUrva nipatati / dantAnAM rAjA rAmadataH / vanasyAgre aMgrevaNam / pAThAdaluka / pUrgha bAsita papacAlliptaM lisavAsitam / nAnamuSitam / avapilabhapakyam / simatasammRSTam / bhRSTaluSitam / apitotam / uptagAlam / ulUkhalaM ca musalaM ca ulUkhasa 1. saH ubhyazca irAvatI ca udhyerAvatI ga- 10 maa| 2. jommakaM maa| 3. sva zA- ka. m0| 4. zaurya ca nagara- ka. ma / 5. zcaya-- ma .. mugdhAmugdhadhyatikaravidhI puSpadhamyA manobhUH prItAmrauDhampattikara vidhASikSudhanvA mnobhuuH| rAjIrAjavyatikara vidhI hemadhanvA manobhUH dAsIdAsaNyatikaravidhI pArudhanvA manobhUH // 20 ma0 tti| 5. ekazeSa ka. ma. ri0 / 8, kapANa-ka. m.| .. adhyayamisi samAsaH / pramANIsathAH / ka. ma. Ti5 / 10. dakAnA samIpamupadazama, zabdapratheti smaasH| anaH 11.3 / ka0 ma0Ti / 1. kazritaH, ka. maa| 12. -puruSakambala - m0| 1. tIyeta bA-ka. m0| 7. RNe adhamaH adhmnn;| puSam , uttamaNaH / parazAtam, parassAhasram / ka. ma. Tiz / 15
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2.pA. 1 sU. 130 - 131] sidditam citrarathakam / snAtaka rAjAno / vaikArimatarA jAjam / uzIravoja ziJjAstham / vArajArI | dhArArtham / antya janmato dampatI gAvAnspe zirobinduH / musatakam | ArAThA yanivAndhani gopAlamAna pRlaHzam / kuNDasthalayyAsam / hamakam zUdrAryam / cisyAdI / gAryApatI / jAyApato jambhAvabhAva thA / svasRpakSI putrapatI sutra kezama vizeSaNasaryAdivaM bahubI |2| 11110|| vizeSaNaM sarvAdisaGkhyAyAni zabdarUpaM bahu se pUrva utensyam / vizeSaNam-citraguH / zabalaguH kaNkAlaH / uratiromA~ / udaremaNi: 1 sarvAdi-sarvazuklaH / sarvakRSNaH / vizvadevaH vizvamitraH / saMkhyA-dvikRSNaH / triSNa / paMcarataH / pannataH 1 dvanyaH / yathaH / bahuviti kim ? upasarvam / sUktamityaniyame niyamArtha vacanam / 126 kAH // 211111 / / stapratyayAntaM bahuvrIho pUrva prayoktavyam / kRtaH kaTo mena lapaTa mitibhinaH / ka kRtamanena phaTakRtaH / kRtavizvaH / kutaMpriyaH / bahuvacanaM priyArtham / yasya pUrvanipAto vizeSyArthaH pArthaH priyArthazca / kAlAkRtisukhAdibhyo vA ||2/11112 // kAlavAcina AkRditistadvAcinaH mukhAdibhyazca yAbdatarebhpaH bahUtauhau samArI batAntaM pUrva vA prayoktavyam / kAla-mAsayAtAyAtamAsA saMvaratA / prAtarAMbadvArA / AkRti grAGgarA / pANDubhikSitapalANDuH / sukhAdi -- sukhyaataa| himakRtvA AkRtigrahaNAdyAne yA AtiH sadikSatriyaH / taktidAkSi: / prauNitakaTa ityeke / yatA ii AkRtipUrvediyoM ko na vyaktiparatva ityeke / bAtasukhA / duHkhayAtA | se vijJAyate / na bhavati / kim ? bAra bahupalANDurdezaH vAhipara pAda satamI ca // 221123|| praharaNavAcinaH saptamyataM vadAntaM ca bahubrIhI pUrva kA prayoktada: pAgo yatya sa daNDapANiH pANidaNTaH / vajrahastaH / hastavajaH / asyudyataH / udyatAsi / muttalocanaH / catamutaH darbhapavitrANi / darbhapavitra gaDvAdyaniSTA pAtaparitrANaM praharaNameva / darbhavi pANire smeti vA / bhAryA ziiita vA bhavati / gavAdibhyaH ||11114 // gavAdinyaH saptamyA zrIhI pUrva yA prayogaka "arazirAH / bgdduH"| parAgakaNThaH 1 bhAdi // 2/2/115 // bhAva ityevamAdiSu bahutro hidu(ya) aprApta pUrvanipAtanaM'" pitA / bhArkeTaH / UnnAH / gatArthaH / agnyAhitaH / mahilAH putrajAtaH / jAnapuSaH / jAtaH 1 BRANI VEDAN s de foud: Gaia:::: bhAgaDAdirAkRtigaH, roga 15 priyaH // 211/116 // syazabdo bahuvrIhI samAse pUrva vA prayoktavyaH / pramukha priyaH / fax: st: Brut: fa " 1. AyAmika 2 mataMgA ka0 ma0 / 3. silomA ka0 ma0 / ka kRta ka0 ma0 / 5. vizvaH / kutrakaH kRta 0 ma0 / 6. zAharaM vyakam 0ma0 di07. nipAtana ka na0 / 'AharaNam' ityabhidhAnAt / 9. yaSTiSA 0 1 10, nendrAdibhyaH saptamyantasya padmanAbhaH 1 [pagrahastaH / pANiriti pUrvamiti / induH khare'sya induzekharaH / karidhvajaH / varddhamAnIdhyAyaH | 0 0 0 11. hAdiriti vA 20 | 12. gAtrajasphoTa' 'braNo'striyAmi (zrI) dezastu hama 0 0 di0 14. pAtaM pUrva ni 0ma0 da013 15 'pipica kApi madhurI kApizAca vRni sandaSTaH / iti prayogaH 'sundA tu vAramA kalyA 6. na kiM siddham ? dadhipatI ka0 ma0 / ka0ma0vi0
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 zAkaTAyanavyAkaraNam .. [a, 2 pA. 1 sU. 117-122 kasArAdayaH karmadhAraye / / 2 / 11927 // kasArAdayaH karmadhAraya samAse pUrva prayoktavyAH / kArajanigiH / jabhinijhaDAraH / galazAmalyaH / zANDilya gahula: / phUTadAkSiH / dAkSiyUTaH 1 kANadroNaH / brogakANaH / svAsthaH / vAsanaH / sarnapAraya iti kim ? IpakaDAraH / kaDArAdInAM guNavacanasyAt pakSe 6 6 | 15., gaDusa, kU, kANa, khaMja, kuNDa', khela, khalati, gaura, vRddha, bhikSuka, piGgala, tanu, baiThara / kaDArAdinigaNa: / bahuvapanamasyAkRtigapatA dyotamati / / dharmAdhAdiSu inheM // 2 / 1118|| dipu dvandveSu aprAptapUrva nipAtana pUrva vA nipatati / dhamAthI / arthadharmI / kAmArthI / arthakAmau / shaay| arthshbdo| samidhuno / mathusa:paSo / Acantau / mantAdo / guNavato / vRddhigagI / vidizakRtigaNaH / " .. laghudhyajAdyadalpAjaya'mekam / / 2 / 1 / 116 // dvandva samAraM laghvAra ghisaMzamajAdyadantabhalyAca adha caika pUrNa prayokdayam / arthamabhyalimbu -kuzAkAzam / zarazam / tRNakA pTham / dhi:-agnibhUmam / yaagutoym| bogito 1 anAsa- sA ennbhndrau| liyo| ukharam / uSTrazatam / indrAno / indravAyU / aAndro' / apAclAnyanodhau / pavakhadirI / yogana: / badAyU / vAgaryo / ghavAzvakA / ayam-zraddhAge / dIvAtAsI / maataapitro| vdhuuvrii| AbanIyokarI / vAsudevA nau / moM-paramparam / lAgyamA yayagA jamina kim ? gumaluTa gasUrau / mayUramunamuTau / AmetRya pitArI / kaashshyoN| syo| ekA mati kira ! aneka prAplAyakasya mamaH | aniyamaH ze-gururavi bhAskaratanapAH / racigAskaratagayagurayaH / etat tu na bhavati-maskarata nayara vigurada iti / evam avarapendrAH / rAjadundubhivINAH / mRgAyaHH / nAti vA pasi / pArasa rAmazabdayoruttareNa vRttayoH pUrveNa vRttiH / dvandva iti phin ? vispaSTa paTuriti vinaSTa paTTaH / varNAnanupUrvam // 2 / 1 / 220 / / . bhAsA 'gha dvandre pUrva: pUrva pramatavyaH / brAhmaNazAniyo / dhiyo / vaishyshdro| vahANavivivAH / bhImasenAjubho / baladeva vAsudevo / yudhiSThira bhImasenAjugAH / AtmahamA kamiti nivRttam / bhAkasacA ca / / 21 / 121|| bhatakSatram Rtuzca ekaramA ca samasayAkSara mannupUrva pUrva prayopAnam / mAhAkAroya; | azvinI bhotikAH / mRgaziraHpuna / hemanta shishire| hepantazizirabasantA / ekarAmAjili kim ? bhimvaarsaamvsnto| saGkhayA'lpA samAse / / 2 / 1 / 122|| samAse alpAH saGkhyA: mahatyAH saGghayAvAH pUrva prayokavyAH / dinAH" / vicarA: dizAH / vizAH / ti / zrizatI / trayodaza 1 caturdaza / amotizatam / navatizAbh / sabhAsaha nivatyatarAva / gaa| 1. kuNA ka0 ma0 / 'kANaH kRNTastathA paDo yadhiro durbhagaH kuNiH / ' iti siddhaantsaare| ka. ma.di0 / 2. annAnakA 10 / 3. -dhyakAmila kA.ma. / ... / vaividhytaarii| azvA-ka0ma0 tti| 5. epa cAoM jAta padArthasya azzriyaNAlabhyate vyakau hi padArtha pratibyakizAsa(syA pravRttyA bhavitavyamiti lagA liyasa sthaan| art padAdhi lakSaNaM satpavartate / tena casva nipAtona jAtisaMsthata zeSAyAmaniyamI vase / namuttAsyApyeUstha niyamaH / zaniyamaH zepe / ka0 mA Ti. 6. pUrvaH pUrva : pUrna bhUnAmAnupUrva prAdurbhAya nA, nakSatrANAmudayakRtam , RtunakSatramityaya varNagrahaNa karatAya niti parcanuyogamAzAha sametyAdi yA pRthavacanaH / anupUrva sravaNAnAM janmakRtam / hoki vyagadAre va prasiddham / sandizca zrutikatA, atI hi pazyate mukhno brAhmaNamarasRjana / bAhunyA rAvastham / upanyAM itha, padbhyo dAmiti / ka. ma. Ti0 / 2. pUrva pUrva pUrva pUrva pra. ke. ma | 3. sI, guSya punarvasU mI- 40 ma0 / 10. 'dI vA ayo yA dvivAH syAt evaM tricaturA api / canu paJjA: pAzca padAsAtyAina lakSitataH // " kama0 di|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. : mU. 123-20] anodhagRptisahitam nyaggopyato'naMzIyo bAnI IsvaH // 211123 // nyaguparAgarna yo gozabdo yazca pyatpratyA hAragRhItaratyayAntarasadasya samAsasya hasyAdezo bhavati anezIyo bahupI herna ced azAvako samAsaH | yasa yA zevAradAra bAhiti / vimAnAyo yasya sa nimuH| zyalaguH / paJcabhigobhiH mota: padamaH / dshguH| khaTvAyalintaH atikhad vaH / atimAla: / priyA baTyA yasya saH prinaSadavaH / priyagAlaH / gauzAmbyA: krAnta nirauzAmbiH / nikArApatiH / tibrahmabandhuH / atidevabandhuH / katinakSatramAlA nistilapAr3AnaH / myagrahaNa kimalagauH / atigauH / nakSatramAlA / raajkumaaro| goSyahaNaM kim ? akssitii| tilakSmI: / atizrI: 1 - atibhUH 1 azIyo baDayoheriti kim / ardhapipalI / turya bhikSA / badAyazI / vidhAmanogasI / yanIheriti kim ? niyatiH / pra.ptavAsaH / mAyasiH / tadantasya sabhAtasyati kim ? gokulam / vanyApuram / sugoH pumaH / sugopunaH / rAjakumArIpunaH / paJcakumAryaH triyA yastha (sa:camArapriyaH, ityAyogya pratinyahaDA pratyAsattestadantasya vijJAnAnna bhavati / bahakamArIkA brahmavadhU ityaya paravAH hasvAdezAt pUrva samAsAnta muda vyavantatA nAstIti na bhavati / samAsArthAcca samAsAntaH / atikhaTavAya / akhikATvAn / atikhaTvendraH / iti khaTvenca iyatrAsikaM bhirjnntrngge| antaH / 2 / 3 / 124 // samAtasyeti pase 1 samAsasyAnta itmasamayikAra: apAdaparisamAptaH / madita amanukamiyAgaH (samAnAntaH ayazavayavo bhavatIti peditavyam / samAsAntatyAyojana bahumo chavyayIbhAvahindasAmanan sujammAnau striyo-bhAto vahanIsipahana grahaNAda, nAini nidhaH / upadhuram', upazarada go'vyayI bhAvaprahagena grahaNAt supo'mbhAna: 1 hidhurii| vidhurI-atra visaraNena ahaNA ho| yoshnikliii| saMyopAnahinI-15 sandahaNena grahaNAdina / tathA nurAjyAccAhatyAH pAdaspa luk --yAbagAna, himAd---atrAnta iti vacanAdantasyaiva bhavati anyathA pAdasyAdeH syAt / mAsasthati kA ? apavyayuH paJcabhUmakaH / manamaH / / 2 / 12511 napAta rAmAsAd pakSyamA samAsAtI gvti| na Rtra anyaH / arAjA / daataa| apsyaaH| samiti sandharadasya yathA kRpayam gariti pratipazeyatasamAsAtipatte riha pratibaMdho na bhavati / na ki dUrasya iti adhuraM zakaTam / rAjAmabhAyaH arAnaM vartate / pi.maH pe // 6 / 3.1156|| ho mAyA yaH phizabdastasmAt pare meM prAgAdo kAgupAdAya samAsAnto vidhAsyate vasa samAsAda yApApaH samAsAnto bhvti| tA jhiArthI tathA gubhii| sa kigoSoM na pati / karinA nA . rA sa kisa sAmobhiyata / ma pati ki ? yugajaH duHrASiH / gapati ki : karA sakA rAja | kssH| pagallakSaNa pratipadokAparibhAna nAstIti vijJAyarI / sanayA yUrasya dAdA yaraM guH / kiMH zakaTam / kimakSa prAhmaNaH ityatrApi pratiyaH / prAkaTAta svateH pUjAyAm ||2|2|127pRjaayaaN yo mu ati iti tAnyA paraM ce RbhAdayastamantAt samAsaH badroha kA pThe u iTa" pralayAt prAg yaH samAsAnto vakSyate sa na bhavati / gu- zobhanA dhuH .:. priyayA) saTyA yasya sa ini- ka. g.| 2. kauzAmyA . ma | girAyo nizaMsanAtha pamA saya zayAH nigaganAtha pamyA saha yantra samasyA sa samAsa starapuruSasamnI mAta kauzAcyA nirgataH / Ei )- niSkAzampirityAdi - lghupttii| ka. ma. di0 / 3. niSkAzamviH / kra0 m0| 4. koham'-ce | . priyA asya iti ka0 meN| 6. -nya pratyA- ka. bha. / 7. -rIkA yatrAhma-40 ga0 / - ra bi-k0m0| 9. niSedhA 3-2 mH| 2.. "dhurA namastraka0 mA Ti / 15. 'zAravAmitaH R0 ma0Tika / 12. dasyasya ma-ka. ma: 1 13 kyA vAsaTAyAyA Ta iti. 10 bha0 di0 / 14. sAmto bhava-ka0ma0 / 15. duHsasasa:- ka. ma0 / 16. tisa-sAnA /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2 pA. 1 sU. 128-126 suthuH | atidhUH / surAjA / atirAjAH zakaTam atibhUH zakaTam prAk dAditi kim ? svalam / atyadbhukASTam 1 guvaH atisayayaH / svakSaH adhyakSaH 1 svateriti kim ? paramathurA / paramarAja: / pUjAyAmiti kim ? dhuranatikrAntaH adhuirAH / bhavirAjaH // vAkaTAyana 142 bahoI ||21|12|| mAsaH / tato bantAt samAsAt samAsAnto chaH kazca na bhavati / kim ? divA jndshaaH| iti kim ? pibatukaH / kam nAni ||2|1|122 // nAti saMzAya vipaye karmoM samAsAnto na vizvadevadattaH / bahuviSNumitraH / vizvaviSNubhiH / vizvadeva: vizvayAH kamiti zram viSTaram / gavati / bahudevadattaH / / zvetAzvariH / IyasaH || 2|1|130 // IyasansAt samAsAt kal samAsAnto na bhavati / bahumeyAn / bahupreyAn / bahutreo / vidyamAvatI! vidyamAnabhaiyo / L sahAnye ||2|1|131 // tulyayoge yo vartate sabdastadA devaprIheH kaJa samAsAnto na bhavati / 1 atra pituH yogo vatipadArtha vRttyarthena saha kriyAdinA sAdhAraNaH sambandhaH saputraH AgataH / saputraH sthUlaH svacAgamena yotyena ca tulyayogaH sAditi kim ? zvetAzvako vevadatta AgataH / tulya iti kim ? saha vidyamAnAni mAni (saH) lomakaH / sapakSakaH sakarmakaH 8 tat samArAntAt kan samAsAnto na bhavati tau bhrAtuH AtA kalyANabhrAtA / bahucAtA primabhrAtA bhrAturiti bhrAturastutI |2| 1|132 // samAsAntasya vA prazaMsAle gamyamAnAyAm kim ? mAtRkaH / stutAsi kiM ? duryAsuH / nADItavyaH svAGge || 21|133|| yI nAr3Itantram tadandAt samAsAt kay samAsAnto na bhavati / bahuH kAyaH / bahuta tantrodhamanoH / yadanto naiti hasvAbhAva: / svAGga iti kim ? bahunADIkaH stambhaH / bahutantrokA dInA / kecita svAGgamiti anyapadArthaikadezamAGgaH teSAM bahunAhi stambhaH / bahutantrorvINA / svagAdiha na bharthAta bahutADhIkaH kuvindaH / bahutantrIko naTaH / niSpravANiH || 211234 // niSyavANiriti kajabhAvo nipAtyate / pravANi tantuvAyalakA sA nirgatA'smAditi viSyavANiH paTaH / niSpravApiH kambala lina iti vAyaM / te'syAmiti vAni: prastAvAni: pravANiH sA nirmAtubhyo'syeti niSpravANiH / daza pratyeke 12 43 ij yuddhe ||21|13|| yuddhe yaH samAso vihitastasmAdij samAsAnto bhavati / kezaH kezi 1 daNDAdhi | murAmuruli | musikAra AdijantavizeSapArthaH 13 di 2136||maaH samAsA ijantAH sAdhavo bhavanti / ho daNDA| bhAvA / ubhayavA | harati smin praharaNaM idi / dvipuli unAvanti / janayanti ubhI hastAyasmin pAhata uhasti / ubhANi ubhavApANi / ubhAJjali | ubhayAJjali | ubhANi 1 ubhayakaNi yuyoti antevAso'smina tathA sa tiSThati / saMhitAni puna asmin saraNe saMhitapura dhaavti| eka: pAsman gamane ekapani samAnau pAdAvasmin sapadi gcchti| Adhya kr 3 ka nAstika0 sa0 1. :, adhika0 201 2. bahuH upavahana, yo ka0ma0 5.divyatpratyayaH ka0ma0 Ti0 7. kaca sama ka0 ma0 / 6. kacsamAmA ka0 ma0 / 8, Rtu sabhA- ka0 ma0 / 9. samAsArthasya vA ka0 maM0) 10. kac samA7. dhUsamA ka0ma0 ka0 bha0 / 61. 'jantuvAyaH kuvindaH svAt 0012 pravANI tantu ka0 ma0 / 13. 'bhavA14. prANika ka0 bha0 / niSpavAbhiH sannamyamaraH ka0ma0diye / 14. - 50 TO 1 11. HANNIS- 40 40 1 1 T
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2pA.. 1 sU. 137-143] amodhavRtisahitam 123 pAdI aadhypdite| prApArIhyapadi hastinaM. bAhyati / nikudhyakarNI nikucyakaNi dhAyati / bhAva upasthAniyavAda madhyabhAvajJA | hi lakSaNe nAnu tatsarva nipAtanAt san | kriyAvizeSaNAcAnyatra na bhavati / ho daNDAvasyA zAlAyAM dvidaNDA / dvimusalA / khouAzita khakarmApuruyAt || 2|1|137 // apaDala AzijU laMbA, apa ityetebhyaH khaH samAsAnto bhavati / anuyANi kSopyasya apaDalINaH / pituH pitAmahasya putrasya cAdRSTInyate, aSTAni nAnavA pakSapakSINa mantraH / apakSINA kriidd'aa| dvAbhyAmerAddhighetyarthaH (? dvAbhyA prAratvadhaH ) apana ko krItaH / na vidyante vA pakSI vyasthApaDIpo manaskaH 1. vicAreNa viyA pravartata ityarthaH AzitA gAyo yasmin tAvita jayanagaraNyam / nipAtanAtsambala balaGkarmaNaH / alampumpeNa rAjApAnasthita samAsaH asti vAghInazabdaH vAyavadhInaM hoti / 7 vo'distriyAm || 2|1|13|| mayatyantAt samAsAt pratyayo bhavati vA na censa die (da)striyAM varSati / prAG- prAcInaH / uda- udIcInaH / samyaGgamIcInaH | adistriyAmiti kim ? prAcI udocI die / viggrahaNaM kim ? prAcoca zAlA | arthAvanA zAlA strIgrahaNaM kim ? prAkprAcInaM ramaNIyaM / dizyantiM napuMsakam / parot // 12/1139 // R pur pacin ap ityetadantAt samAsAdakAraH samAsAnto bhadati / ardharcaH / upa uccAritaH / zrIpuram / vissttrm| puram / tripuram / sphItapurI dezaH jala mathaH / svalavathaH / upvthti| vizAlapanaradvAjo'smin dvIpa m / samopon bham--uTAm / gurava siddhaM gur pathiityetayorAgamepi tatprayoganivRtyartham / 'Duro'nasya // 21 // 140 // yA dhUrakSasambandhito na bhavati tadantAt samAsAdakAraH samAkhako bhavati / rAjA dampam / anakSasyeti kim ? akSaH 1 hRdadhUrakSa: / saGkhyodapANDukuSNAdbhUmeH ||2|| 141 // yAyAniH udaka pANDu kRSNaityetebhpazca zabdesyaH paro yo bhUmizabdastadantAt samAsAnto bhavati dvayorbhUmyoH samAhAraH dvibhUmam / kibhUmam / dvibhUma prAsAdaH / vibhUnaH prAsAdaH udazecI bhUmiH upnnmH| udagbhUno dezaH pANDunUnam / pA bhUmI dezaH / kRSNabhUnam / bhUma deza iti kim ? sarvabhUmiH / upasargAH ||2|| 142 // umage yA prAdiH upalabhate tasmAt parAdadhvanaH yat samAsAnto bhavati / pragatamAjyaM zakaTam 1 prAvo rathaH / upakrAntamadhvAnamupAdhvam / nirayam / atyadhyan / pratyanyavAta sAmaloya // 21 // 143 // prati anya paro yo sAnana loman ityekI zItakatAt samAsada asatAnto bhavati / pratigataM sAma pratikSAmam / pratigataM sAmAna paH (saH) pratigrAmA / eka anugrAnam / bAmaH pratilomam / pratilomaH / anuloman / anuloma lonam / aklamaH / azAne tu paratvAt vikalpaH grAma samma pratisAma | pratisAmam anusAma / dhanuSAmam / 1. yo pAdita kiM ? nilyAsa vacanam / nirlobha puruSaH / sAmalomna iti kim ? pratikarma / vyarthaH apaha kama 2 pakSANya- OM0ma0 / 3. alakuma, ma0 / 4. alampuruSIyaH rA 0 ma0 / prAcInaM bhAk smRtaM prAjJarAcIna napA tathA / pratyaka va pramodacIna 0 0 0 5 upAcI ka0 bha0 6 pani chi, akArasya kAraka "vATapa mAthA" iti trikANDazeSaH / ka0 ma0 di0 / bhUmaH syAt pANDumA pANumRta ityabhi // Ti 8. umadada kara ge| 6. vAi
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 [ a. 2 pA. sU. 154 - 117 pratenataH satasyAH // 21 // 144 // pratidAvarI meM parazabdaH saptamyamAstadantAt samAsAt urasi vartata ityarthaH / suvartheyIbhAvaH / urasi pratiSThita tu samAsAnto ati prazura vigataH praraH / zAkaTAyanadhyAkaraNa samayAndhAntamasaH ||2| 2|145 // gat samAsAnto bhavati / sandataM damaH ru arthahIna samasA, avahInaM tamo'sminniti yA atasam ambe ca tamazceti vA anyatamasam / sama atra anya styetebhyaH paro yastamastadantAt samAsAd samakSa sandataM tamo'sminniti kA santamam / agrahInaM rAmaH, andhaM karotItyatvam, antamA, antamo'smin taptAnyacAdvadaH || 2112146 // tapta atu aba ityetadasat samAsAnto bhavati / taptaM tuma ivAnadhigamya rahaH taptarahasam / taptaM rostheti taptarahasaH / anugataM rahaH anugataM rahasA vA anurahasam / anutaro'syeti anurahasaH / dAhInaM rahA avahIna rahA vA bhavarahatam / avahInaM rahospeTaya rahasa brahmadasti rAjapalyAsaH // 21 // 247 // n hastin rAjan palya ityetebhyaH paro yo varcazzazabdastadantAt samAsAtyamAnto bhavati brahmacayam / hastiva sam / rAjyavarcasaM / patyavarcasam / etebhya iti kim ? nRpAH somAcasaH / spirdhi mAtra rAjasthIti samAsAntavidheH bavacidamityasyAt tatra jIvakoSa sthApoiditi nirdeza gite / // 2114 // azizadAntAt samAdhAvad samAsAnto bhavati na cet so'kSizabdaH prAvartate / lavaNAkSam / puSkarAkSam / varAkSam / gAkSam / mahiyAkSI gugguluH / mANyaGga iti kim ? ajAkSI / jo vAbhA paramA kAbhyAm 2/4/146 || rAm kaTa ittadazizadAdat samAsAnto bhavati samakSam / kaTAkSan / prApyartha' canaH / pratyamaravyayIbhAvAt || 2|1|150 || prati anu ityetatpUrvI bo'kSizabdastadantAdavyayo bhAvAdatsamAsAnto bhavati / pratyakSam / anvazam vartate / pratyanoriti kim ? upakSi vartate / abhAvAditi kim ? pratigate'kSiNI (asyeti pratyakSavadattaH / ||12|| zarAdyantAdavyayIbhAvAdatsamAro bharyAta upazaradam / pratizaradam / upatya - dam / zarad, sthadu, tad, gadd ihi himavat dasa bumasU manasa, vivAn diza, durgA, viza Agaha, jagaha dam iti varavadiH / nnvaaniyaa| jarAyA // 11 // narAzandAdAbhAvAt samAsAnto bhavati isityaya mAdezazca / -uparasa dinaram | ukAro'ntyAdezArthaH / 1 uparAjam / pratirAjam / napuMsakatA ||25|dIrAso bhavati vA / upanna / upandarman / pratiddhanaM / pratrika prazAma nizAna aba pUrva L vikalpaH // khAnaH // 211434 annabhAvAsamato unatam pratikSam / ayAn pratyAtman / gati / 4. anyaM tamasvapItyamaraH 00 / 2. barahala, ka0 ma0 6. vidhimAn rAjavacesviti samA ka0ma014 -vAkSam svAkSama, mahiSA ka0 ma0 / 4. upatyadam pratipadaM zarata, ka0sa0 / 6. ki0ma017 anyatra jayante girinadIti sUtreNa vikalpaH / ka0ma0pra0 8 rathayaM cAdezaH / ka0 ma0 / ..
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ERNAT a. 2 pA. 1 ra 1663] modhavRtisahita girinadIpamAsyAgrahAyaNIjayaH // 212 // 255 // girinadI yonAsa AgrahAyaNI - vyAyAjjaranvAcyAyayabhAmAyAnto pati girezataH giram girm| upari upayomA ugamAna upanam / pad / upanidham / uparAma udakakubham / upa antagiri / gireH samIpam ugam / upAyahANi / sakhyAyA godAvaryAH ||21|15|| beti nivRttam / yAvAcinaH garI yaunadogodAvarIcyetadantAdAvara trigadAdharam / godArA iti kim ? upanaMda avyayIbhAvAditi kim ? ekanadI / sarvamekIdIre / vaha na dityArtham / sarajaso pazunAnugam // 219 // 157 // saragarA pazu anugana ityetendayogAya adantA nAte / saharajasA rjsaa| mAkapacAH / samIpamupazunaM tipyati nipAta devo'y / Ayo / gadhAvA saanugm| nurityavyayIbhAvaH yadi na bhavati / gavAM padanugu yAnam 145 jAmadvANaH karmadhArayAt // 2/1/158 // jAta mahat vRddha patyetebhyaH parIkSa zabdadantAt karmadhAraya samAsAntodbhavati / jAta ukSA jAtokSaH / mahokSaH / vRddhokSaH / jAti kim ? parokSA uttano una iti kim ? maddArayadhuH karmadhArAditi kim ? jAdasyodhA jAvokSA / / vRddhozA | striyAH puMso brAcca ||2||13|| syodAt paro yaH indrAdan rAgAndo pratikArAccastra vismayaM gatAH / kartavArayAtsvA pumAn AzaH strIpucaH kim ? vimAn stro iti zabdasyAd strIpuMsam / strIpuMstrIpuMsA: srI dikha rAdhAyAcceti cennaDudayaM juvAhorA nadivarAtridivAhaviryaSThIvapadRSTI vAkSibhucadAragavam // 211 | 160 // gAyatrAntA nipAtyante / dhenudaya dhanvanAH / jayamAhArAnyanam / rAmahare utare siddham / R ca yajuda RgyajuSam / mahatva rAti mahorAkSaH puSyAdhikAhI navadica rAtrizca divA ca rAtridhivat / rAtridipa ca pritum| nipaatnaan| ahtva divA ca azvimbahara harityacaH / vIpsAyAM dvandasmAdeva nivAsAddazamityarthaityapare / aAjyataraH kila rAtridhacaH / chandona UrmIyam / ayAgAdiloponinAdanAt / pAdau ca bhavanto va padoyam / pazca / akSiNI ca bhuvIca adhidhruvm| dArAzca gAvazca dArayam / ata eva nipAtanAdupAdezI'kSidAravAdamoraca pUrvanipAtaH / indrAditi kim ? gheoranaDvAn dhenvanAn / Rgyajuryasya sa AgyajuH / vasanavAGmayavadhi paThA samAhAre ||21|16|| kArakAt samAhAre vartamAnAt gAnyadivA va anayoH samAhAra iti vAktvam / zrom / vAgdRpadam / padam / dhAvam vichopAnaham / godam / cupa iti kim ? dRSad ca sacci dUpatthamidhA samAhAra ki ? prAvRndrAditi kim ? 19 1. nadIsare ka0 ma0 / 2 AyAyAM sthAtprabhUtAgAmikAlayoH' iti vaijayantI ka0 ma0 Ti0 / 3. yAisaka0ma04 puMkhu, chavi 0 na0 / 5. anasya ru0 sa0 6. samAhA dhAna /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdaTAthananyAkaraNam [a, 2 pA. 1 sU. 162-121 higorakhanoda za162|| annantAyanzabdAcca dvigo: samAhAre vartamAnAvaTa samAsAntI bhavati / (paca zakSaNaH samAsA iti) 1nyctksso| paJcatam / dazAkSI / dazAkSama / dvamahaH / yahaH / aho'syATIsi paryaMdArAAdavArasma luga na bhvti| dvigoriti kim ? samAhRtAstakSaNa: santANaH / samalAH / samAhAra iti kim ? dAbhyAmudhAmyAM : bhukssaa| akSA / yoralobhaSaH mahnaH / ytH| ala idamaDdhiAna sabhAhAre lAdeza vAdhanAm / dvirAyupaH / / 2 / 1 / 163|| "da mi ityatAm paro ma Ayu pAudara tadantAda Tigo: samAhAre vartamAnAdaT samAsAnto bhavati / yo rAmo: samAhAraH dvadhAyu pam / nyAyudham / dviveriti kim ? caturAyaH / samAhAra iti kim ? tayAra: priyaH / yAmuH priyaH / ajalezcAludhaH rA964 jimnAM paro yo'jAla vAyaratApAtA vibhaurada rAmAsAtto bhavati ne cat sa dviguddhisalugancho bhavati / syora jalyo: samAhAraH dvayanalam / yadalam / sArAmajalibhyAmAgarAn dvayaJjalagalam / jalarupyam / vyaJjalagayam / yalarUpyam / dAyaJjalI prayo yasva rAmaliniyaH / vyaraliniya ityevaM teSAmuttare vA grahaNa mihApi sambatayate / cakAro diritysyaankrssnnaarthH| aluca iti kim ? dAmyAmacalimmA kItaH dUdhammaliH / yajaliH / hiMgoriti kim ? yoranalika pazi | yajaliH / khArthA vA // 2 / 1 / 165 / pArozAsAra dvigoraTu yo'd sagAsAto bhavati thaa| dinaram / dvisaarii| piJcavAram / pampasArI / ziSTAramanan / DihAregayam / paJcakhArahaptam / paJcasArIrudam / hisArapriyaH / dvikhArIjiMgaH / sbhytaarmaaH| pdmaarodhnH| atha sumanavisepaH / tatra lucyagoNImutanyoH yata iti luni pumanAmAkamoditAraH / nizAmA diyo digoritIkAre dvikhaaro| dvi goriti kim ? jagatArI: kvishaarii| ardhAca ||2||166 // arthAt paro yaH sAro zabdastadAtAt samAsAdalucoT samAsAnto vA bhavati / samAmidasma 2: pratipadaM samAsastatra' vidhi:1 ardha khAryAH apaMkhAram / adhkhaaro| yogAMvabhAga utarIya dvigozcaya bhayorasyAnArthaH / bhAvaH / / 21 / 167 // dati nitam / dAIzabdAt paro yo nauzabdastadantAt samAsAdahigIya nozabdAracoTa samAsAsoM bhvti| anAva: arthavAvan / ardhnaavii| dvigo:--dinAtham / paJcanAvan / dvinAvasyam / pammanAmyam / dinAvarappA / miti : / dvinAmadhanaH / alaca iti vinAbhyAM nobhyAM phrotaH vinoH / pAnIH / dArthAccariMga kiMga ? 6.5.1.1 paramanaH / kAro jyrthH| manAvam / bharpanAyosa hi stromAyA zyate / gostatpuruSAt // 2 / 2 / 168|| gaM:zabdAntAs tara puruSAbalacoTa samAsAnto bhavati / rAjaganaH / raajgyii| puzanaH / yogago / siMgaraH / acaganI / paJcamayam / dazagavAn / paJcagayamayam / pyam / papagaziyaH / ma . ! viSaguH / zaguH / amuca iti pi.g ? paJcabhiH maubhiH kotaH ory: / dazaguH / __ rAjana khalaH // 22:166 // Anusa ta nitam / rAmana santi ityetadantaHt tatpuruSAda smaasaamlonaal| devsH| mahArASaH / dinama: / pahAdI rAjAM samAhAraH pccraajii| dshraajii| dazabhiH bhi: moto naaraajH| bhArata / evaM raajshkhH| mahArAkhaH / atisakhaH / atiskho| 1. sAhiti- 2013. ya:, calapriyaH, dvA-0 bh0| 3. ityAyeke, ka. ma. / 1. mulApA-50 saH / 5. sara hila- m0| 6. satrAvidhiH kana0 / 7. sakheka0 ma0
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. sU. 170-76] amoghaptisahitam paJcasatram / dazasakham / paJcasAlaH / dshskho| paJca sakhapriyaH / madrAgAM rAjo madarAjJo / kazmIra rAgo / vidyArAjIti rAjaniti nakArAntonadezAdanakAsante na bhavati / pradhAnamoDamyo'viti vipi uddhRtaddhitamIvAsyAmA zanivArtha bhAvAna gumAyAgAce jJApana bhavati / grAmakoTAlakSaNaH // 2 / 1 / 170 grAma koTa tAbhyAM paro yastakSanazabdastadantAt tatpurupAdana samAsAnto bhavati / grAmasya takSA prAmatakSaH / grAmabhRtaH sAdhAraNaslakSocyate / phuTI-zAlA bhasyA bhavaH koTaH / kauTaltakSA koTatakSaH / svApaNazAlAyAM yaH karma karoti svatantro'pratibaddha ityarthaH / grAmakaudAditi kim ? raajshkssaa| rASTrAkhyAbrahmaNaH / / 2 / 12171|| rASTravAcitaH paro yo brahmandAbdastadantAttatpurupAdaT samAsAnto bhavati / rASTre bahalA sura:STrabrahAH / ya: surASTreSu yasati saurASTrako brAhmaNa ityarthaH / evamayantigrahaH / kAzIbrahmaH / rASTrAtyAditi kim ? devabrahmA gAradaH / ArapaNaM rASTravAzyartham / kumahato vaaraa|172|| kumaddat ityetAmmA paro yo brahman zabdastadantAt tanurupAdad samAsAntA yA bhavati / pApo brahA hu , munA mA ma . | mahAlasA kAhmaNa ityarthaH / suno'teH ||21|17|| atizayAt pase naH zvanazabdastavantAt tatpuruSAda samAsAnto bhavati / zvAnamatikAnto'tizyo parAha: apana: / asiztraH sevakaH-svAmibhaktaH / dAtizvI sevA / nIcA / goNAt // 2 / 117|| jaNena yaH dAbdaH prazikSAvipayAdanyatra viSayAntare tatsadoM yartate lata: parI maH zvanazabdasta tasmAdaH samAsAnto bhavati / vyAghra isa pAnaH zyA vyAghrazvaH / vyAghrAdigikoNattanugatAviti samAsaH / sa eva vacanAt zabdasya paranipAtaH / evaM sihazyaH / vRkazyaH / esapathaH / gauNAditi parvapadanizAnAdiha, bhavati- bAlara: veva vAnarahavA / gaugo'yaM kA satAyaTa nayAnaH dabaiva vyAnaravaH / vRkAravaH / puruptrH| gauNAditi vacanAdiha na bhavati, kAraka: zvA kAlakazyA samAsAnto vidhiranitya iti vAnarazvatthana na bhavatItyeke / aprANini // 2:1:175|| avApini yo gogaH zvandAmdastadantAt tatpuravAiT samAsAnto bhvti| vaMva vA arUpa: trAti aav.pshcH| phalakazvaH / zakTavaH / aprANinIti kim ? kAlakA veva kAlakaravA / goNAditi kina ? Apa yA nAkapazvA / guravacchAre'pi svabdo rUDho na gauNaH / tathApnupamAnAdevAparyazva ityo va bhavatItyane / kojita lu gauNAditi maapekssnte| apare gauNAdaprANinI tyAmeSa: yogamanIyate / teSAM vyAghnazcamAdhina bhavati / sagottarapUrvAcana sapathanA // 2 // 1.176 // guga jarA ra pUrva sapo gaNAcya pAyA garoM yaH sapiyazaparatA tArabAra lAmAsata: mayati / mRgasya satriya mRgarAvapan / uttaraM savitha sapitha" uttaraM vA, uttarataktham / evaM bhaya / gauNAt-kAlasamaya halaka, pAlaka sadiya phala kasakyam / mRgAryA dutarapUrvAntra savanoda / rAmanagara / 1, nRdhunizca yAdinA Do / ka.. ma. di. 1 3. vipi bandavAcita- ka. ma0 / 3. samA10 ma0 / 1. zAlA, dayA- ka0 ma0 / 5. 'pAra saMpadaH ' iti nAmAliGgAnuzAsanam- ka. ma. Ti / 6. damA, ga. siMhasaH, pA- 20 m0| 7. mAzvA A- kA. ma. "te'kSe zAriphala keLatokSAmiti / " ityamaraH, ka0 ma. tti0| 8. 'atha syAcikoDa kAlako'striyAm ?' ka0 mA Ti0 / 2. zrAkarazamona svica, ka. bha. TiH / 10, zAssandaH zAsyiAyakaH, sadhA yoga:-"kAlakAsyA sapA mahamala: krAti raagiriH|" vidagdhacUr3AmaNiH / phai0 m0tti0| 51. -di cimanti / ka0 ga0 / 12. nItI- ka. m.| 13. sakaTana utsaraM kA0 m0| /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAyAdagAkA gama [a.2 pA, 1sU. 137-183 .::. saroDako mAyaso jAjinAmnIH // 2 / 1 / 177 // saras Agat agman ayama, ityetadakSAt tasA gAnAko bhavati mAtApi nAni ca viSaye sambharato vizeSaNam / jalasarasam / mAnusa narazam / evaMnAmano raarmoN| mAnavArIta jaataavishyko| upAnasamityannavizeSasya sNshaa| mahAnarA phakasthAna / ra sthimityeka / gogasaM jaatiH| amRtAhamaH ! slAzma: 1 viNDAramaH / kanakAzmaH / samAjAsAbArI / piDAmavinAmetye ke| kAlAyasam / lohitAyasam / tIkSyAyasam / ayojaativishessaa| lohilAmI: himAmayaye / jAsinAmnoriti kim ? paramayaraH / paramAnaH / uraso'ne // 21148 / / ayaM mulaM pradhAna za tatra vartamAno yaH urassandastadantAt tarapuruSAvaTa samAsAnto gavati / azvA uraH anyorasamazyate / azvAH senAmunamityarthaH / azvAnAsuraH azyorasaM darjavata / azvAnA samaparezanisva:za ityarthaH / apavAra kAhi / zvAnAM praghAnamityarthaH / evaM raborarAma / hasyU. rasam / annapati nim ? ashvaarsyaarii| grahaH // 2 / 9 / 17 / / ThAnAmAta sApAvaT samAsAntI bhvti| paramAhaH / uttarAhaH / emAham / puNyAhan / 'dimAgam / / sakhyAtAnAjaraca // 31 // 188] sakhyAzabdAt paro yo'hanazabdastadantAt satpuSAkT samAsamto bhavAza satya sAhamaya bAulAdezo nyti| saharUpAtamahaH salmAtAhaH, rAkhyAtAH / dezA manAma na sikhaH / namAra uttaralAbhAdezatpAda snniyogshisstthaarthH| anyathA hi aTo'payA vizAtA tathA niyAtrA na syAt / sarumA upayasAzAt ||1|| gaGyAzayo'zya praH sarvazabdAdaza ekAdezamAdi bhanaya para. yoghantAmaratanAt paramArato nayati tatva pAinazabdasya niyamahAdezo bhavati / uporahorbhayaH dvamA gaH / igalI | evaM mallaH, vahnIM / hanI priye garama sa mahapriyaH / yaha priyaH / vandanI jAnalamA: / yahA / pratyayam / matsalaH / atyahI kathA / nirala, niralI belA / yartha:-jayo / saMgali / aparAlaH / madhyAhaH / sAthAhAH / puNyavasinazAnebAccAhAH // 21 / 1826 puSya barmA doghaM rAhayAta eka ityetebhyaH zamyArAta mAginyApa paro yo rAbhimAbhyastadantAda tatpurupAdana samArato bhavati / puNyA rAkSaH raamH| rAmaH / sNtraaH| rASTramAta raatrH| nArAyaH / sarayAyAH-dvayoH rAbhyoH samAhAraH rAmaH / nirAdhaH / gI: yAmaH dvirASaH / dviraanaa| pirAnaH / visabhA nirAzriyaH / mizripriyaH / rAmajAtaH / girAnajJAtaH / ambAza-atirAyaH / atiraatraa| naurAtraH, nornaa| sarvAtarArAnaH / zArIrAmaH / aarmaarH| kAnaH / titoyasayaH / ekarahaNa saGgAnAledAnepAnAmANArtham / gulA: "I SENA: | dobbara striyAM hpbhaayaa| neyamazvAvasIyasa-nizreyasa-suzavAyupa-goSThanva-vistAca-tristAvAH / / 2 / 1 / 183 / / 5yaHzreyazAdayaH prtynaamstpuraayo| yaha saraganAnu papa tatsayaM nit zim / zobhana zreyaH svaHpanana / yoginiyAmAgacanamaH / thAzIviparyanayoH prayogaH / zvazvasaM tebaatt| dava pasIya ne bhuta / viditaM vA niHzreyasabhana rahita kalyANamityarthaH / purupasyA: spAyum / gopThe zanIyaH / svAvazI, shistnaa| vilAyatI, nintaavaa| baidAmana yo: prayogaH / nistAvA vediH / vistAra diH| pratidhA migugA triguNA ca vikulI vedirevanyale anya prApi dRzyate dvistAyo'gniH / 1-samisi kA ma0 / 2. sudina zojanA syAd burdina sahi paryaye / ' ityabhidhAnam / 10 ma0 ttik| 3. nyopAla-kama | 1. -nunamA kama / 5. goSThazvaca sa yo TreSTi sthAna iva sthita pumAn" syAnacintAmaNiH sa. sa. 12- | 5, "tadilimudrAyAM yudhe'laka rAmAle" iti vizyaH / : ::... .'--:.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. sU. 184 - 160] bhopatisahitam vyayAt saMkhyAvA uH ||21|18|| vyayAcca paro yaH saMkhyAzabdastadantAt tatpuruSAt DaH samArAnto bhavati / na daza adaaH| anavA / nyUnA dazetyarthaH / kalyate / gitastriyaH nistrirAH sugaH / digarbhatA paNa tyAta nizcArikAni / Agamana jIpIe vocatyAt / nazagrahaNaM na navhati pratipeda nityam / yayA iti kim ? na tasyAditi kim ? na vidyante yo yasya ( rA ) abhiH / zobhanA (saH) nRSiH / niHsvarUpa nishit| (vat) nikSepaSTate / darSA gudhiH / jAmA iti kim ? skhyaayaaH232285|| anyac paro yastadAt tadapurapAt samAsAnto ho ta / dhagulam / idam | gulatriya / gulapriyaH / giraGgulam | jatgulampAditi kiM claa| anaGguliH puruSaH bahuvIheH kASThe TaH ||2||16|| agulyantAvadroha kA vartamAnAda : samAsAnto bhavati / | | caturaGgulam / pnycaanggulm| dhAnyAnAM kaNTakAnAM vA / vINAditi kim ? upAGguliH / paramAGguliH / pramAgAunulam upAdgulamiti pramANAguladhAnyaH myn| nakArArthaH / svA // rA santo bhavati / gogarayaH / vizAlAyAH vizAlAkSI | kamalAkSaH / kamalAkSI / rAvyakSya pratisAdAnuH / tvA iti kim ? dIrgharA vizva zanAdam / syUlAkSiripuH / trariti ni ? utsava yAmAthi / dakSiNAkSi / sUnuzabdastadantAdbahutraH samAsAnto dvitre mRnoM vA // bhavati kA vividha 149 viSa // 21 // 18 // pramANIsA mANAvdAntAt sahAvA cidyadAtAcca bahubrIheDa: sabhAsantI navati / svogramANa pAMgaNA: kuTumbinaH / kalyANaM prApyasya (saH) salyAna / dvitrAH paJcazaH dizaH zivatAH / AsannadazAH / upa / upagAH / pAvastapada anutriH / priyAyAH / tricaturopacaturAturavicaturacatura sumAta suzva suvidhaiNipadAjapadaproSThapadanyaturalazArAyasamakSaNika niSAda sam / rikuH ||21|10|| zrayacatvArI yA vicArAma te upacaturAH / avazyamAnAni avidyamAnAni catvAri yasya cAri yasya sa vicaturaH / sumAni zobhanAni nAcalA | (tu) prAtarastA (su)gobhanaM karotisukhaH (tu) nobha pharma davAta divaH / evati eyonaH pAdazandasya pazavaH / evamajapadaH / proSThapadaH // proSTho gIyate / poyo " iti crkhaa| zAdavikukSirasyati zArikuzaH / nipAtanAdvipavyavasthA | na bhavati yatmAtyaH / upAtvAro yena (sa) upAH / 4. zabdAntaram ka0 00 6. kim ? kanyArtheSu iSi saMkhlaka0 ka0 sa0 [hiM0 1. namaH a0 bha0 2 yA myUdA nava nyUnA dazetyarthaH / ka0ma0 / 3. nikhi satra iva / nizi maTiva -tU issamAsAnto madati / ka0 ka0sa0 / 7. gRhasthA / " prAyeNa gRhiNInetrAH / 8. kalyANI zamA ka0sa0 bahu tathA koTiMgsa koNa kathyate / " iti eAyudhaH kumArasantapaH ka0 bha0 di0 / " ma0 /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zAkaTAyanasyakaraNam [ a. 2 pA. 1 sU. 191-199 4 pradhAnastrI udbhyo'm ||2|| 161|| samAsenAbhidhIyamAno'rthaH pradhAnaM yA strotadabhidhAya yo uttmAntayantaram rAmAntI bhavati / kalyANI paJcamo rAtriyAM rAtrINAM tAH kalyANIpArAzrayaH / aga rAyamaH rAgAsAtha vA paJcamyapi rAtritvenAnupraviSTeti pradhAnam / evaM kalyANI pachA bhAyo / kalyANIturyAH / kalyANIturIyaH / kalvANIdvitIyAH kanyAH / bahuvacanAtkaj vAdhyate / pradhAnaNaM kim ? kalyANapaJcamIkaH pakSaH strograhaNaM kim ? kalyANapaJcamakA divasAH / kalyANadvitIyakAnyahAni / udgrahaNaM kim ? dvitIya vANIkA bhAryAH / vakAraH viti taddhita iti pumbhAvAH / strI nivRttiH kAmyata iti rAma striyAmuyapAdaH puravAvI na bhavati / antarbahiyAM lomnaH ||16||antrbhis ityetAbhyAM paro yo lomanuzabdastadantAd boddez masAntI nadi / nyasya sa zantalamaH / bahirlomaH prAvAraH / L naJhocau mANavavaraNa ||1|13|| bahu ityetAbhyAmuttarIya RkuzabdastadantAdbahumohe samAsAnto bharata yA mAyena vidyate TosspaSo mANavakaH / bahuvRno brAhmaNaH / mANavaraNa kim ? sUktam / Rkthyapo'dityeva siddhe niyamArthaM vacanam / mAnnetuH // 21164 // bhAndAnavAcinaH paro yo sAhugrI herasamAsAnto bhavati / tara rAtrINAM (vA.) mRganebhA rAmayaH / pumaneAH / bhAviti kim ? netRkAH / netreNa siddhe netra prayoganivRtyarthaM vacanam / rAnto bhavati nAmni saMjJAyAM viSaye / ataH ! krshnaaH| vacanAbhaH / nAstIti kim ? po'yaM vidhyAdiSu tathA pAThAt siddhaH / nAbheryAni // 11 // rAvI. mAmI yas sa) niraNyanAbhaH vikasitayAH / adhonAbhaM prahasitadAniti / " manduH sthite ||2/16666|| nav dutsu ityetebhyaH paro yo savidha-hali zahaMdI tadantAc bahuvrIherap sabhAsAndoM yA bhatrati / na vidyate samparUpa (saH) asakthaH asariya: / duskhakyaH, dustakyi: / suthaH susaMvi: 1 lA lA, lA suhala, guliH / naastoriti kina ? gaurasakyo strI vazam | bahaliH puruSA / hazabdaH prakRtyantaramasti / tatra haleH rAmAyAntavidhAnaM ka nArtham / na halaka iti na bhavati / asmAH ||1167 // najAdibhyaH paro yaH prajAzabdastadantAnrI ras samyasAn bhavati / na vidyate prajAti janajA | suprjaaH| suprajasaH / . apAcya medhAyAH ||2||16|| nAdipazabdAcca paro yo medhAzabdastadantAdbahuvrIherarAmasvAndI bhagati meM vimevAsyA / duvA: / 'dhunedhAH 1 anaghAH / alpamedharAH / mandAcca grandameghaityeke / 13 dhana vidAt // 166 // payasA dvon samAsAnto bhavati / nAyi dharmo'sya (saH) (saH) anAdArmAdharmAditi kim ? dharmA I 6. yo0 ma0 / 2. dvitIyA UlyA ka0 ma0 / 3. kalyANIpaJcametyatra kalyANIzabda ikArAnto vizyAntaH / kAJcamIka yakSa vizeSyavazAj jipratyayAntaH / ka.ma0 Ti0 / 4. kambalaH / "kambala pannASTinikAraNam sa eva viparItanmahAvRSTinivAraNam " ka0 20 di / 5. kaM sAma bha0 ma0 / 1. netrazabdena ka0ma0kri0 7 netRka ka0 ma0 / UrNAnAM saMsthAna bhAzI yasya iti vidhi | ka0 ma0 di0 / nityavyayI ka0 ma0 / 50. tithAdika0 ma0 / 11 nA luka0 ma0 / 12. gAH suprajasau suprajasaH ka0 ka0 32. dAnA mahopAdhyAyamAnazca tathA ca tatsUtram bhandAnupAca medhAyA iti ka0 ma0 di0 |
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana ta ke ka . 2 pA. 1 su. 200 - 204 ] amodhavRttisahitam 14 lamyakaNaiH / dvinayAditi kin ? paramaH svostha ( sa ) ramasvadharmaH / kRtaH sarvadharmo mena saH kRtasarvadharmaH / dharmAdide'pi bohorAgaviyavijJAnAnna bhavati / suharitaguNasamAjjagat // 21202 // harita tRga soma ityetebhyaH paro yo jambha stadantAdbahuvam rAjazAko bhavati (zu)zomato jambhossya sumanA / haritajammA tRppalambhA / sAMgajammA / kurinupazamAditi dinu ? cArujambhaH / patitajambhaH / jambhadAdadobhyavahAryavacanaH STrAcI vA / duga dakSiNe bAsyaiti kRta mI vyAdhena vA dakSiNa // 22.20123 miti vIro nipAtyate suna vyAgheta go|dkssinnmRgH / veddhukAmasya vyAdhasya dakSiNabhAgaM bahukRtyavyayanasukhaM sthitaH / ucyate / sunneti kim ? dakSiNa meM zakaTam / dakSiNeH pazuH / jAte sAmAnyavati // 222 // jAtiprazmAcAnto bhavati sAmAnyavati rAmaHnyAdhavai'JyapadArthe | ANa atirasya brAhmaNajAtIyaH / kSatriyajAtIyaH / zujAtIyaH / durgAtoya: nAnAjAtIyaH / kijAtIyAM bhavAn / sAmAnyavatIti kim ? bahujAtigramaH / atra grAmaM na sAmAnyavAk / ki hi ? aApApratiSedhastu naH / sAmAnyagrahaNa kim ? 'jatiH putrasya tathA dazArAnasya 53' as zize janmaparyAyaH / na sAmAnyamarthaH / vidveSa sthAnIyaH pitRsthAnIyaH / syoyate'smimiti sthAnIyaH yathAsthAna durgamiti bhavatIti sthAnAntAdvigAyA svAneti cediti narapate / 10 sRtipratyayAnmAsAH // 1.223 // bhRto vartamAnAdyaH pratyayo vihitastadantAt paro yo mAsavyAvantAt hue samAsAnto bhavati panvabhRtirasya paJcakaH, paJcako mAso'sya paJcakamAsikaH / saptakamAsikaH / triSmAtikaH zatyamAtrikA zatikamAsikaH karmakaraH / bhUtipratyayAditi kim ? sumAsaH bhRtigrahaNaM kim ? varSAgu bhayo nAvikaH / vArSiko mAsoya bArSikamAsikaH / pratyagrahaNaM kim / bhUmibhUtimAsakaH / mAsAditi kim ? Jcaka divasotya pathaka divasaH 1 t mutputira menyAdidguNe // 21204 || mUrti surabhi ityetebhyaH paro yo zabda gudA TeriTmAvAlI bhavati / (su) zobhato gama guNoM 'ismeti sugandhiH / nato unnadhiH surabhipandhiH / mUlUtiguneriti kim ? sIvragandho hiGguH / nArdita kim ? surataH guNa iti kim ? zobhanA gandhAH kuSThatamazadayo yasya sa bhugagdha ApadikaH | diti nirmArthaH / 12 1. dharmo yaraya(saH)- kra0 ma0 / 2. dharmAnte dvipaka0 ma0 / 3. 'gUgala jalajambharasInmukha' iti dharmazamadina di0 / 4. dantapakSe nRyamiya jambhaH janmA vA'sya (svaH) guNajammA | somazcandrastadvanbho jammA vAsya(saH) sImajambha iti mahopAdhyAya vartamAnaH / ka0sa0 di0 5, "vyAmai jambIreNepi ca iti vizvaH / ka0 ma0 di0 / 6. "dakSiNAslubdhagArakSama kR|| 0 0 0 / 7. brAhmaNo jA 0 0 anekAsu karakalApAdivyaktiSu anuttatvAda mAhmazaze jAdizabdaH ka 8. jAtissAmAnyajanmanoriti varNasambhUtitiH OM0ma0 di0 6. sthAnIya pha0 ma0 / 10 kA viMzakamAsikaH / trika0 ma0 / 55. guNA svAgAniko nArAko guNastarhi pikaM mahopAdhyAyamAnaAgantoSI svAdibhyaH parAntaH kanpasya chA na bhavati / AmandurAdArthaH sugandhiH sugandha chavi vi / ka0 bha0 Di / 12. avyayAmiti na bhavati gAndhikA kama0vi0 / 0 Ti0 / 1
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 zAkadAganaramA kara pA [a, 2 pA. 1 sU. 205-212 pAlpe ||PRON yo kAzavAntA bahudo harita samAsAmlo pA bhannati / vRtasya gandhaH stoma gAtrA nimazedanaH / mugandhiH / pAbha audanaH / avagandha, jagandha bhojanan / bahuvacanAvAmAnAvatAra na kara ! copamAnAt / / 2 / 1206 / upamAnAta paro ko gandha dAvyastadantAdvIhasamAsAnto bhavati / padmasyeya ganyo'smeti gandhiH, pAndhaH, uhAlagandhiH, utplaandhH| punanihaNa nutaratra vAdhikAranivRtyartham / usalyAcAhAsvAdaH pAdasya dak / / 21 / 207] / ra ityataH rAmapA nigo hustyAdijilA : 47: zrImada bhaag| -shegaa| pAdAvastumAna / sAnoti vizArAmA catuHpAda / upamAnAna-mAnasyatra pAdAsyati jyAna gAd / siMgAd / mAyAda / sukSapAda / zulapAcyA kim ? caarussaarH| astyAderiti kim ? hastigAdaH / ya: / prAya ? gugaH / pAraH / vyAvamalaH / irAna, caTola, kanTolaka, kANTola, kATolA, gaNDola, mahAra, mA. dAto, cA, gula bhati hatyAdiH / vayasi dantasya dara 2 / 11288|| gamaramAditi vartate / suzabdAt sAmAcinazca paro yo dantazabdaratasya yamAhera yayanaraya datu yayamAdazaH samAsAto bhavati yati gamyamAne / suzobhanAH sujAtAH samastA yantA ati zumA mAmAra: / sudatI gAmArI ! lau dantAya dvidana dAlaH / caturdana / pochan / vayasIti din ? surasA tyaH / catuta mAyAH / aba mado nAsti / anutatAmadhyadivazvasyApoti bezit / striyAM nAmina / 21:206 / snIla nAma kAyAM pipare banAntasya dara ityayamAdezI bhavati samAsAntaH / jaba dava intA nagA aditI / baaldtii| prshudt|| ekanAmA kAvit / sviyAmiti ki? ayamsa: / nAgavA ! : ki ? samavastI / snigdhdsii| asamArA uttarana nAmgIti etAvanamatyarthaH / jhyAvArIkA 110 mAyA rogA itye nAnyaH parI co dantarAmamA banI ratyayayasya zalyAnAza pAsanA yA nA! nazAmA / zyAnA dantA bhasyati mAnA, yAvarataH / arokaran, aropadantaH / nAmnomi kim ? zvAvadantAH : arokadantAH / aromo nirdoptaH / niridratA ityo / agrAntamAnasapatharAzAhipikAt |21216 // aprapAtApAt gRddha guTa varAha adi mUpiyA ityetasyazna garo bho kulamAlAyami yantA ana kumArAcan / samAgabhAva dA atyaMta zikharAda / mAnavantaH / zikharApradantaH / mAlA dA rA sanA zubhakA: ataH / upalyA || 5 pa. padako / gharAbAda, parAsaH / jApA, dAH / ma !... I AMT . vRttam pUrNAnTamakAdazya / / 2 / 1 / 212|| TT panI yaH gAgaparadastavamA nIlabA samAnAntrI bhapati vA / pUrNa kA jAda, parNapAda: / diti ki ? / 1.jasA shi| sAmAjika 2 di0 / 2. 'gandho gandhopale moze sandhigarghayoH / satiti / shaadi| 3. sI- 1 | 1. padmasya gAnandhIrayetyarthaH, 20 gakia... - inAyAdinA , ka ma Ti... 14 nAtI kA mdi| mAhAta-pA.ma.ni . arokA nidIpama: nAma vigAnAko DAyasAra / bA. .. samoro mApadAyata ias: 1 2010 tt| 11. tAlazudAkudampa raH, karana hi /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ a 2 . 1 gU. 213-222 ! amAMpatisahitam ma: / 1 / 213|||4TAIT Tro yaH kA mAyarAnta mohAnA garAmA Hi fi Milan IIT maramamA rAm / gAgo riyaa| hAdasyAdrI / / 2 / 2 / 210 // nizabdAt paro yaH kamdazabdastadantasya bahuprIheradro yartamAnasya luksamAsAto nata / nagi 'kadAni kakudAkArAgi zikharANi yasya sa trikaphudagniH / zreriti kim ? utkana zejA: / parayati ki ? riTariH / janAditi kim ? nikomaH / avasthAyAm / / 2 / 1 / 215 // kakudasya cahuboheravasthAyAM ganyamAnAyAM luksamAsAnto bhavati / AtamAhA yAmamA gAmAsAd / vAla ityarthaH / pUrNakakud / yuvetyarthaH / sannakakud / kRza ityarthaH / yaSTivana / ra ityarthaH / na / para ityarthaH / syUlakakuda / yalamAnidayarthaH / avasthAyAmiti vim ? evetakadaH / jAgAyA jAniH // 21 // 216 // bAheravayavasya jAyAzA jAnirAdezaH samAsAnto bhayasi / sutirmAyA bhanna 1 bajaniH / vadhUjAdiH / priya jAniH / zobhana jAni: 1 dhanurnamni ::2 / 2 / 21 // niyamAnaniyam / dhanuHzabdo'pi baTauraya yayaH samAmAnto gAyaka prayogata: / 6.taM dhanaM para satadhanuH / dRshynuH| nAmnoti kim ? pAyayA / gaNTo yadhanyA / ghAnaHpa:yo pratyakSa yA yAsArabhasti / nAti miyAntaralyA. pra / visaMta fmona pati / "mni majaH pratiSAn / naranurAnnas nAsikAyAH // 2 / 1 / 218 // khara khura isyetAmyA parasya nAsimapArasya banIsakayavasva narAsAziH samAsAntoM bhavati mAni saMjJAyAM vissye| kharasyeva nAsikA apavaraNAH / sura drava nAzayA raNA: / dAmtIti kim ? paranAsikaH / guranAsikaH / sarAdimya itya ke / tatra hitIcA: / ani: / banAH / namo'sthalAja / / 2 / 11216 // sthUlajitAt pUrvapadAt parampura zabdApa ca ) parasya nAsiphA mAga gayamAdezaH sabhAsato bhavaH / purava mAvimA kAsya Na / vaasopraas| ganinAMgalA ana gAMcAH / srgtH| puraNasaH / asvalApiti vi? sthulanAzivAH / cakAraH gAva jAmAniyasyAH / nApnoti vim: nAsikaH / tuGganAsikaH / upasargAt / / 2 / / 22 / / pAyoga ga: mAdirupasargasaMzo bhavati tasmAt paraspa bhArirakAzadAya bahalI syayanavarakarA 5258madezaH sagAtAra pani / ugalA nAsikA asva saM sukham / praNatA praddhA kA nAsiSaH saya prA / .saMgamanam / / he straabaa1:221|| japara garmA vizayAt parasya nAtinAzanasya bahurahadayaramya sukha gra rarata bhAdasAH samAmA nandaH / vigatA nAsikA'sma diSuH / bityU: / vigrH| uparagAdati kim ? vaiH pakSiNa manikApa bhimatikA samAjAjInA222|| sampra samma garasya jAnumAdarama bahumo hyayana hama pratmeka kA vaa55| 5:56sAlI mayAH / rajanI yasma sa saMzuH / saMjJa: / praNale pradare yA jAnunI asya UE | NET: / :) Fir ? PAnuH / sa vAra gAthArAM mamAyaH / . kandaH, ka. mahi / 2. navoDA- ka. ma. hi / 3. dhanuizabdaniyamo nAsti- . kama dilA. satasaMga saMgAmAtuH ka. ma. Ti. /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanapyAka vos ||2||23|| t parasya nuzabdasya bahuvayavasya vA rAmASTAntau bhavataH / uccha jAnus / UjAnuH / 157 namAmi // 122 // zrIsthAna misa abhinetrI nAbhi nitram (sta) suhRdayaH kAruNikaH / duvasya iti pUrvasya duHpUrvasya ca hRdayadAndasya bahUityayamAdezo nipAtyate / (su suSThu hRdayaM yasyeti ) iti kintu zobhanaM hRdayaM yasya ( saH ) yaH suraH / 1 L striyAyudho'naG // 142 // striyAM vartamAnasya bahuvorupadAnyasya nakArAdezaH rAgAsAnto bhavati ikArAdezaH kuNDamivodhovasAH kuNDonI ghaTonI govara sthA po prAptIcA moH / ho ki ? nAH parjaggA bahuvrIhariti kim ? prApta [ a. 2 pA. 1 sU 223-221 jJaityetAvAdezI inaH kantra // 12 // 1 // 226 // striyAM vartamAnAt kacpratyayaH samAsAnto bhavati / vAcakatvamikaH / bahurAtarAvitrA bAlA striyAmiti kiM ? (timro bahudaNTiko grAmaH / cakAro 'na kac' iti vizeSaNArthaH / uraHprabhRtyu sityAdaH // 227 // uyamAntAdRkArAntA nityamAnAgamo yasmAttadantAna kan bhayara bakaH / nityA:- bahukumArIkaH / nigrahaNaM kim pRthuzrIH / pRtudIyaH / ambabhUyambhUka (lambabhUH / bhUtAH ) durlabha striyAmiti yogavibhAgaH / vara sarpisa, upAnaha dadhi, madhu, zAli mAn ,,, en regenfa nanityAyanAnekavacanAntanAM pAThaH / na vacanAntare va cillama zeSAzinaH ki bhandA bahulakSmI bahulakSmI parIti ca prArthikaH rAjanIti ko bahuta nayo'rthAt rArA majaH paro yo zavdastadantAdbahuvrIheH kaca samAsAnto bhavani vidyarthItya arthakam iti kim anrthkm| zeSA sinaH // 2116226 // bahuprokSeH kaSu samAyanto bhavana AnA bahu ki ? niH parAyAcidina Anan / nAH (khaDvA 2. dUsa svarthaH pa0ma0 TiMo pustaka nAsti / Adezo vA na vihitastasmAccheSAda naH) H bahuvaH / / vyAnarAt viSNu ati pa iti zulkAcAryasya zAsanasya mahAdhaNAzAsI dvitIyasyAdhyAyasya prathamaH pAdaH samAhimagamad ||2/1 1. lakSi0 ma0 / 200 da0 / 3. tricanahuvacanayoH ka0ma0 Ti0 / di0 / 50 ma0 / audikagrahaNAkArAntA nAnI ki0 0 0 "samAtimagamat" iti ka0 ma
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. 2 sU. 2-01 amodhavRttisahitam 155 [ dvitIyaH pAdaH ] pratyayasya ca supaH zluka ||22|2|| samAsasmeti yatate / sabhAsaspa pratyayalya ca ninittasya rupaH nmayate / (citrA gAyI gamagA) mitraguH / zAlA:! gigo ara iti sthita saya sarAsaMjJAna tayAM samAyAyadara yA bhumA sTaka / jAmamopagAvara bhara timi taddhitatya. pasAvamavasya luka 1 mihatyAtmanaH pukampati | dasthakAmpati / pUrva kSa kAmda ripate 'dhAtu pratyayAntAvayavasya mayaH / samAsapratyamAra mAraya supaH dalambhavati 1 sIgAvasyetyArambhAra pratyAratiya gomA bharapaga: parigalata / mayAra: / asya yasya adhyayasya trAkRtyeha pRdhAramaH bhalucaH parApya prApyantarAdugAnamAranA / anyathA hi vizlepeM bhApAsaviSayaM prasthantaramanu nIdeta / . nosarapada 'sattve zazA patano'sattva pakSi yaH samAsa uvAstavavayavaspa supaH ramyamyAm udayade na zakumbhavati / svokAyuktaH / alpAnmuyataH / katipayAnustaH / kunAmuktaH / ArAdAgataH / antibAdAgataH / uttarapada iti zima : stokAmu cinaH / uttarArtha ca / asastra iti kim ? stokabhayam / stokApetaH / khitIca ekAcoDamaH // 2 / 2 / 3 / isantAdekAnaH para mAmaH khidanta uttarapade ilugna bhavati / rAyamamA: / mAyagmanyaH A TREEmarAH" / paramAtmyaH / strImmanya: | triyammanyaH / zriyammabhyaH / zramamanyaH ! thiyamanyaM phalamityanosara yuti partamAnaH sthalie hAnicAmaSiditi nagaralagabhavati / ampe mayA misiyala: pati vA prAya: strasAma tapa pUrA kasnu ni ra jImmati bhaartaam| vRtizcArya prArapeyo ne npuNraabshlucH| soli kim ? smobhaanii| ecati kin zaMbhanyaH / mAyaH / mandaH / ekAca iti kira? ? kAlomanyAH / hrigiimnyaa| panave prAtipadikArthe mAmaH zApisoja / projo'nassaho'mbhastapasASTra rAdhA ojas anjara saMhas ambharA nagara ityatayaH parasya dastIkavacanasyottarapada para lagna mati / ojasAkRtam / anjatAvRtam / sahasAkRtam / ambhamA pRtam / tarasAkRtam / tapamAnAsAn / tarA itya kavAM pALa. / teSAM tamasAkRtam / ra iti kim ? bogaso mAnaH ojomAva: 1 ityaatmnH||2:25|| sAimana zabdAt parasya To yA uttarasaMdare kAma bhavati / ayanAeJcamaH / Asana payaH / pUrvAdhisvAra ra mAsaH / janArdanaH svAragacaturtha eti zAmA caturtho'syeti yahuprIhiH / manasa zrAzAyini ||26|| panavAdAt parasya (2: AjJAnnityetasminnuttarapadaM pare daluma bhavati / manasA prazAda zolamanyAta manasAyI / manasazcAhAyinItyaropAM rAtrAtmanAzAya 1. nAmina // 2:217|| dAdA parazya (Ta) uttarapada pare nAmni saMzayAM vipI zarana gati / - - 1. rApAnusmAmyapratyayAvayavasya 10 mA Ti0 / 2. sa maavnnaarykaam..| 3. adhyayIbhAvasya pazyayasya tupa: inugiti sUtra kRte samAsapo'pi nArA iti patra nidhei prApta jamAdikAra ! apagyA: samAraM praapnoti| zavyayIbhAvena pATAvyadhAnuparata rityanumAnam / mA bhUditi rAzagArambha kara di0| . bAdhAthaH ka0 na0 | 5. pRthagArammAmAye- kama. tti.| 6. hi vibhASA sarva- ka. ma / nRtIyA yA saptamyA. 10 m00| 7. - yasta. ka. ma0 / ambasampA: i| 8. . 0 m0| 5. paJcabhyA u. kra. 0 / 10. -padaM 3lumna bhavati, ka0ma0vi0 / 11. gAnamandhaH ka. ma0 / sAtaH ka. m.tti.| 12. kreN| tathA ca zrIzabdena na vA bhavitavyamiti dhana : na; aropAra : ka) na0 / 13. dastra: anapyamasyAnAstra nimna upade smazAnI kama Ti.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAzvAsanavyAyAma [ a. 2 pA. 2 s. -13 pUrvottara samAnA nAma gAtAnA manasA mana evaM nAmA kAcit / kiraNa rA mottama pare palumana bhavati vyApAramA mina, baMga namnAna vAhakI / mInadA / parasmailApaH / Amanepadam / AmAH / tine vyAra.raNa saMzA patA: Dagi ? sarveyAM gAmanA / tAMrata iti nikAlanAta zisam / vyAkaraNa ti ni.ga? parahitaH / __ halataH sAmyAH ||2 / 26] halamA radatAca parasyAH saptamyA uttarapade pA ina bhavati nAni saMjJA thiya / nacikAra / dimAdakaH / arapatilakA: / araNyamASakAH / banekAzakAH / baharidrakAH / shismaadikaaH| pepishaacikaa;| harU zada vi ? galI vaattikaaH| namitAnaH / tamyA prati ki ? unmattA saanaatindeshH| vRttAmAsabInandAni prAtipadikAsAra saMhAnibhaktavigepaH prayata sA ra rAmabhadAnuguNA anekatvalakSa getyeva vanaM nyAyam / ta danopAdAnava kartavya mucase apArzani vAlvamAkSipasasi sato bacanena bhavitavyamiti saptamoprahagam / nAmoti kim sopyaH kAre mAcA ilisa|10|| ra'rtha prajAnA sase dhanaM deyaM kAraH / halantAkAsAda parasyAH rAptamyA lAbhutA para prAcAM base ga; kArahimana pirame pazusna bhani ma dhAmo mApana: naamH| evaM nAmibimAyAH / spazANaH / maayaapnmH| halediyavilA / halagidikA / vato bImAyA auraya / cAnsarbhAvaH / kAra iti kiga ? anmAhitaH / kArAvasyadetadeyam / prAnaH miti ni ? gANaH / yA / toti tim anipATI gaNaH / dala iti vina? jalayAnAH / - vAga": / nAzaH / pUcaMgu nAnIti loke do vijJAyate / padimApakAina sAnpratikA: bArAma sAthamaH ..... niyamAya kA abhinigamarambAhitapazuriyA daryadivaTa / yA gurI // / 19 / / namrIti nivRtta / madhya anta netAnyA samasaH satamyA gu28 uttara para luni basi / kAvyaguNaH / antaraH / akAme pUrdhamastakAta svAkSAt / / 2 / 12 // nUdhamastakAdAda kA svAgayAtino hallAvAta pAra parasyAH samanyA: mAnazabda kA rArapade re dasugna ali / ushigaa| zirastizikhaH / pANThe haalH| bhegH| "pura baoNla: : 'udrnniH| zakAma iti vin? "sukhe kAmora tukAmaH ; arthamastakAditi ki ziraeH ! mastapaH / sthAGgAditi kim ? rakSAzI0DaH / ''gujamulpA zAlA / hAla pati vim : alApana / jamAyAlaH / / vandha pani vA ||raashaa hulakAH parasma:: saptamA ghante vAsa:yuttarapade ga lumati pAya: / hara motirasaMcA: / etabandhaH / cakrebanyaH / tasyAH pati kina ? andhana dalagava gatimAna patrakAra sAmAnyaH / dhAradhaH / vapanA: 7: | karanAla itija gati dhAma, pAsavandhaH / svAdasvAlAdAya vikalpa: / / 1. sadasasu- ma. 2. karaNa vyava. 0 m0| 3. nAmnIti samAsa / ka. ma00 | 4. guvaka- ka ma / 5. kArasihAyaeDabhAgAH ityamarakozamyAkhyAne ka. ma. di0| 6. dRNAti cUrNayati mandapalavyagiri anAyate aipayata paraNIyaM daliTara pepnnii| ka. na. di0 / 1, guAbhiH samasimApaH zANA bhASacaNabhU / zAnI ho badala tAraka udumbharaH // lakSa pANimaya savalayAH picalI DhAlapadaka zukaH pANitaladvayam / / ka. ma. Ti0 / 8. dAsya cA. ma . ma . ma. / ..puteyli:0m0|11. umanimaH / upasthe pAdaka mI manamaH- siNiH / ma. ma. vi01 52. gavaM kSAbhI kA m0| 3. mukAmaH kama / 14. guragurupA pA0 / 15.kaso ka bha di0 /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma.2 pA. 2 sU. 15-21] amoghavRttisahitam tanmaya kati bahulam / / 2 / 11 / lamsAt parasyA: jAmpA: mAta uttama rAnunamA kalaM inakA bhavati / rlmbhrgH| yata: | bhasmanihatam / smavibhora | pravAhenaktiga, uddisop| ayAnalasthitam / pacita prasipaMdho na bhvti| madracaraH / lAmakAraH / kraSi vikalpaH / sArasAmagArAyacA varga toti haripura / didhi | disomAya gaptA / titutiHcadazatiH kathiribhASA dhacidanyadeva | vividha sAMsya paturvidhaM bAhulakaM vadanti | kA pati gira ? bhani gArako na dhandakArakaH / halomi kim ? azANDaH / hala iti kim ? purandara': / rana paraH / nadIcaraH / yayojimaticarajayaH / / 2 / 2 / 15|| 1 ityetasmAt parasya: rAptamyA ya pratyaya yonimati caraja tapu cottr53|| sugana) bhavati / apara svaH / apsumanyaH / apsutiH / apsumazi: apsuparaH / atujH| khudhAvRdhAzaratkAramA uje 12:2 / 16 / / dina prApta yA sAta kAla isarobhyaH parasyAH rAga ja emasminnupare luga bhayati / divijJaH / prAyapijaH / varSAtunaH / zaradigaH / kAlejaH / kSaravarazarabapaddhiA / 217 // kSAra vara bhAra varSa ityetepa: parasyAH saptamyA ja uttarapade ilugdhA na mayAja, dhArAH / rajaH, garamaH / pAraMga, pArajaH / vajaH, ymH| zayavAsivAsakAlAta ||21:18 // akAlavAcina: zaratkAla ilebhyaH parasyAH saptamyA: zava pAsinu ghAsa ityanArAyaH luga bhanAti / vizayaH, vilaayH| banevAsI, vanavAsI / prAmeSAma:, sAgavAsaH / ayAlAditi ? pUziya: / apara' lagayA / halata ityeva / guhAzayaH / bhUmizayaH / kAlAda uttanaTkAle // 2 / 2 / 16 / / iladAsAt kAlabAninaH parA: saplamsAH tare meM na ta. naTa ca prarapyA mAlAsa tarapada parataH radumbA bhavati / puulis| aparAle sam / apr| tareM / pUrvAlAmaHm / puurvaahaa| samA ho tamAm / asakSetame / pUrdhAtanaH, pUrvAhatanaH / aparAhetanaH, apAGgatanaH / pU kAle, pUI kAla / aparAle kAle, aparAlakAle / kAlAditi kim ? zuklatare / kAlAditi smanapasaraNaM nA tanadhyakSammAt / usanaTkAla ili kim ? mdhyaalylpe| tana Diti TakAra: pratyayAyika parmaH / itanamAmire pratyayAhage pratyayabhAra grahaNam / tinadAtasya cudanta itpagraha pAt / halata hi kim / girAyA / nesisya // 2 / 2 / 20 mA ityetayoracaurapadaya: 57 :ifi l mrsheyrnmH| malA za il . yasidaH / samaya: 1 biga | parama / adarakAralI / / sAtA iiitra mA hAmo mAyA sa-11 zura pAtAyaH yAya nagari parajeza ityAdi vikalpa:' tipatrAnuna tatpuruSa balamityarthaya prapaJcaH / te pina kA " ca / brAhANAcyaMzisAnujajanupAndhamopundaradivodAsadevAnAMpriyAH / / 2 / 2 / 21 / / nAgAcchamAyAsinu' migasyante / brAhAmAda nyAd gRhotyA zaMsataMti hAhANAmI Ryi. ..mana muni ndi0| 2. 'sthAna dukaH prApiLa:' karana.Ti.13. naH parasyAH ka.. . maprati / pUrArAma, : paarN| ka0 s0| 5. rAhatama ka. 20 / 6. haNam / ma tadantasya / mirAsInyA . ma. ttiN| 2. ndayo sakSamya:: ka.. gara / 6. panAti-060 10. - gapa yA0 10 11.34mA nika0 ma. /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ : :. 158 zAdAyanavyAkaraNam [a. 2 pA.2 sU. 22-28 :. ...... vivona ucca mana nArA lagAyaH / j: anu zAnujA kanyA / anupA japa anyaH anupA: / adhikRtAkSo kAtyandha pate / apa atIvayA (lugmaaH)| anya' palubhavatyeva / purumamatA pumabhujA / goI asu baraso dukaH / tasyAH ! [3: pAsa. divazamaH / divodAsa namaH pAzcit (puruSaH) / devAnAM miyaH, makAH pAta prasiddhadha pasamA aMgaH / pATyA Akroze saa2|| halAH zAnoti mnilm| Ano gamyamAne pachyA uttarapade isAna bhvti| corama / vAsasthamAyA dAvA: amana caurabalam / dAsabalagara / tapAsyAnala bhavati / pune vA // 23|| Til gandhA navA uttaragade dhaSThayAH ragyA na bhavati / dAsyAH putrI dAsIpunaH / cAyAH no paapkii| akosi gim ? poputraH / pUrva nitye pratipaMdhe prApta nikAlAH / ghAgdikapazyato atipayare rArA pa dik pazyat ityetebhyaH parasyAH pThyA yathAprA gugatAna na gayA : 11: / dizA: / pazyatoharaH parasata ityanAra paTo / pakSyantamnAdRtya kRtaH pazyatodara ucyate / shaaynik| bAmapyAlityatra bubhi pArAdI tayA pATAdasnu / AkA:ti 6 tatha: 31 ! zepucakhalAgaleSu nAmni punaH / / 22 / / zyan zabdAn parasthA: paTyAH ze pucha mAmala ityattasya nAmni saMkAyAM vipaye kAna bhavana / sarakaH 1 zama" jchaH / dAnolAgalaH ! nAnIti kim ? zvazeH / zvanA / 65.ga! / rokAla lAlayitti vibhaH siMhasya dokaH / mihalla lAlam / savasya yuyAha gopadaM saktipramANe 26 // miti sabhA bhAvaH pAvaM ca nipAtyate rAyite pramANa cAya / gopado byaaH| yA gAyaH / sabhA nijI prAmasabhogAdizA urte| "pramAgaM gopAyo / mAdakam / Aja goparagAyaraya yatA pariramamAdIyamAna pramANa bhaI / saMbita pramANa dala : nopaya! ! asAvate'moSpadam ||vaanaa27|| na pise garana pasmina loniginagauravAriti nipaa| samApana visAyAn / jatinadagovyadakAnanokAbhiH gAyana pratipedhAdapopapada vijJApamAna yatra gayA jahAbhiH sarakAralayA prakala iti ma ekla eNaprasanaH sa ujyate / gAramAyAzAdiH yatra vAcAmatyatArAmabhavallama na syAt nayA smAdityamarthamidaM vacanam / jAtA vidyApovisamvandhamA || MEETtAnAM vidhAko yonibATa sambandha mile gati pravartagAnAmvacinA: 54 vidhAmAnirAyanapamita bola rapade gunna bhannati / holaH putraH / ho rntbaaso| pituH pucaH / nirantavAmI / tAmiti kama? AcAryatraH / mAnulAnte vAnI / nAha ke 1. anya sthAstu zavam na / sokadasya prtyyvaacdn| 10 di0 / 3. ralarabhAva: Ti / 1. "zAnaHdhikSako kAraNa mAninagan / " itybhidhaanm| 25 Di. / 5.dAsIpIya adhyApanamArakAsA , yimAnusAraca : 0 ma0 ttiH| . 'ya: pazyato haredartha samIraH pazyAmi citaagi| 7. "macimma paraM na santi pazyatAhagaH" iti nAsivAnyAzubha / kaga. I , ma mulAyamAna ki rAnAdhyamunikA: yayamubalI bhUtyA yasyasalAtya nibAra ni pUrANa / 4. gdi| . .lika bhujiyo- kalama / 10. "ArapyAyaNa upahI yA prakArAta pituH // " dvaya bhidhAnam / ka0 mA di0 / 11. pramANago kA mA /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ : mA. ? 5. 2.:..3. pratisahitam 156 vaca vidyAsambandhasya vidyAsambandhe, yonirAmbandhasya yoni sambandhe, iti yathAsaMkhyapratipattyudA sArtha, ata eva na yivAyoni sampandhra iti, ubhayavizeSaNam / ghpttraa| vidyAyonisambandha iti kima? bhagRham / pUrva pakSavizeSagaM kim ? mAhieyaH / manaH / uttarapamadhizeSaNa nim ? hotadhanam / pitRdhanam / pitRgunam / svasa patyoryA / / 2 / 2 / 29 // vidhAnAniye vartamAnAnAmmArAkAnAM pazyAH stra pati itme - TayamanirAmyavinimayapatarapasyoH yA na bhavati / honuHspA hogaa| pituHstramA, "pirAsvarA / gAtu:manakA rAstA / :gatiH, muhitapatiH / manAgaduH patiH, janAradapatiH / vidyAyonisambandha prati kina ? bhAskarA / holapatiH / gaga nile pratiptadhe prApta vikalpaH / mAtApita unheM yA 2 / 2 / 30 pizavyayoH pUrvottaraparasoIndai mAtaravitara dadhi mahakArasya bharabhAvI nivAraya / mAsA caritaca gaarpittrii| mAta racitarAmyAm / mAtarapitarayoH / mAtAcirArau / maataapitmpaam| mAtApitroH / zarUmAma kSoM palake vacana nirdeza uttarapadasya bharabhAvAbhimamatvartha: / ha nAgrahaNAyuttaratra vaili nAsti / ADa 2 / 31 / / vidyAvAmisambandhe nimase sati pravartamAnAnAmahArAntAnAMdvandvastarottarapade pare pUrvasya Aja AkArAIko bhvti| ukAra aadshaaH| hohA ca potAca jhotaapotaaro| neTomAtArI / shaasaaprtihaaro| mAtApitarau / yaataannaandaarii| hotA ca potA ca netA pandgAtA ca hototaneSTodugArAAra prasAniti kim ? gugshissyo| "bandavizeSaNaM kim ? pitRpitAmaho / vidyAyonisambandhanimitta dvArA kim ? yasakArayitA risAyonimyAM sambandha tAmeya mitho vijJAyateM itIha na bhavati-devadattasya svahitarI / devadAsasya pitadhAtarAviyatra yadyapi prAtA devadaptasya zrAtA bhavana pitaramapekSate tajjanitasya vadhAbhAvAta, pitA tu pitA bhAnu mAtaramopAte hotAmotAro, mAtApisasabityA honAdamastathA bhavantaH parasparamapekSantaM spANi yaMge prajaNe ca sahidAnAmeva pravRttestarakarmanimittazca teSAM tathA vyapadezaH / svasAhitarAviti va cit / putrArA|32|| vidyAgonisambanthe nimitta saddhi pravartamAnAnAM yo dantastatra putrazabda uttarapade mArAtAlAmAkAra madezI bhani / pitamo naalaaputrii| indrAsomAdiSu devatAnAm // 2 // 33|| indrAna ityeva nAdimu devatAvAnipu dvandaputtarapade pUrvaparaphA kA bhavati / indrazna sogaca indrAsono / anaavshno| indrApUro / indrAvRhaspatI / mitrAvaruNaH / mUryAcandra msau| anAgoro : manAmasto / aAndro / agnAvita / indrAsonAdiSviti kim ? dayAnApo / mishrvnnii| ekndmaasii| agdinAya / ghAvagnI / invAyU | vissnnushvo| muurycndro| vivaavaanishaakrii| vizanaH hAsarasvadadhokanAye rhvptm| uttarapara pare dRzyamAnAkAratvaM prakAraH / devatAnAti bi? indrarogI maannko| 1.-pazisudAsArtham .. ga. | , "svadhIyo bhAgineyaH syAjAmAtA duhituH ptiH|" iti rAmarijhAnuzAsanan / ka0ma0 tti0|3. tyasA- kama! . pitRSvasA0 m0| 5. 'nanAndA tu svasA pakSya: 0 bha0 rikSA ka. bha. / 7. rii| duhitarI yA- ka. g0| 8. -tAraH / anyatarapadamiti daphTurAbhAraH vAyapokA ca nenodgAtArau ponRpotArodgAtAraH / jhotApotArI ghanadgAtArIca hojAtAnedhodgAtAra pratA-ka0 ma0 | 2. RkArAntAnAM yo dvanda iti una vizeSaNam' 0 ma. 50. atra pitAmahAzayadasya akArAntavAdanAM dvandvo na bhavati / ka. ma. tti.| 11. hotA paran pAMlA mAna | 4 mdi0| 12. zunAzIrI- 2. ma | sunAzAra rati ca vidagdhAmavindrarAya 10 bha0 vi0
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyandavyAkarazam a.2 pA, 2 sU. 34-35 pomavagaNArI nA! poisoratApadAyanAmAImArAdezI gasa naamaaNgo| |kaam:14snaadgriikaar mAmazagma vidhizAta / bamA :: naa| IFTER sAmagogo maagdr| nAtyaviminda / / 2 / 35 // aniAraya aji zrAderakAre viSayabhUte viSNu indra ityetadvajita uttaragara sAgasabarInA | misomavAra vindragrahaNAdAkAraNApyaya pratiSaH / ato naamsto| audvrgo| AtItyAdezakAro'sya gahyA nAtasya: ghayatvAt / ativAda isa ni ? samAgam / Anonan / upaasopsH|2|2|36|| vAyottaragA pare devatAhandu upAtA ityavamAdezI bhavati / upazya sUryaca upAsAnum / upapalAnAm / pAsAnadena / nandatamando korAntaH rastyAnAyakam / . . divo dAyA ||22137 ityaHsmottarapaye pare devalAdvandve dyAvA ityamAdazo bhavati / dhAvA / yAmI gI 1 vATate / divathivyAM vA / 12 / 28|| nityetasya yatrI ityetasminnuttara pada para devatAnandaH divA ityymaadesh| jhayata / vibhinyo| dAvApRthivyau / sakArabhizAdritvaM na bhavati / divaH payinyAmiti pgii| va skAdiyavasphArAyaH // 22 parcarakAdivarSe vanaskArApakA pAdAH sapAntapUrvapadA: sAdhapo bNditmyaa.| ApikSI prakAroM / abakIyaMta ityaraskAra: 1 varakama malaga, tatsambandhAdezo'pi sababhAraH / epamArI rasaga / gaalaammopmiH''| jAti: / avarasparA zisAtatya / ArUpa diyA / -nagunA : animA lipaH, sahAyaH yurogAyo, gitA vA / praskayo paH / harizcandra paH / gA nima mi'neneti "masko vazudaNDo vA mAkaraNazIla; / maskarI parivAjakaH / sa va sahagAvAta kANi zata: zreganoti / kAmoraM magaram / asturaM naparan / hArakarI MRI rAgiriratha / pAnI" nidhAraM grahaNa kimaannm| vidhiH yata: / nimaH guhA / A. nA.22 / smarazmIraH / gRhamativinA / banaspatiSyo vRkSaH / anitan / prAyavata: alibhArAyanam / taspirA~ga apikAna parazalAni / paradAdena samAnArthaH / paradaH sAnta ratyekaH / tArabAra enimAtaH / 1. sAderAkAre kA I patrAvarilyAnidivAkAra" 0 ma0 Ti0 / 2. kAro gRha- kara bhaH / 3.-:ya tazyA -kama / 4. sAvazeSa Apa ityapi dRzyale / ' iti rabhasaH / kara mari05 -yaa| ma. ma. 6, -mAyAkAranaMda- ka. ma. 7. vasrA - ka. ma.1 ma, yArAda- / 5. nyAno ... / "devAsuramanuSyapuda taM pazyAmi pUrupam / abanAva:kari straMNAmasya norana manaH // " ka.. m0shi0| 50, radhAnam, 30 ma0 / 11. padhijAtiH, kabhaH / 52. apama "kama kiyA balAtatyagamye sparaparasparAH" ityakAra: / aparaM ca pare ca aparAraM navIna / paramparA iti modidipaH / .. ma. tti| 13. "matimA satyamApadam" ka0 ma0 di. 15. sAre pakSa sumana" ka... ma. di. 15. rupava RSiH, kama 16. madanapiH, kA maH / nayAromA 50 | 14 kArato kAma / 12. ajastu ka. m| 20, kAra" ma Ti0 / 21, na / ka. sa.1 22. kimImA-ka0 ma0 / 23. zipiga- m0|25. virahavA kA maH | 25. aticAra - ka0 m0|26. parazatAdhAraka yaMpArA sasyA tanikA / kA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ HT citimirrincip i -- A.2 pA.2 .50-43 ] govatisahitam sarvAdiH savA'pi pumAna shraa| sIdiH sarvAHpi pumAn bhavati zabdasyeva tasya rUpa bhAnotyarthaH. : : nidhiyaH / bhavatyAH putro bhavatputraH / ekasyAH kSIra (esIrama / enArA bhAga m| yam / tathA prakRtyA sabhA / mathA / sasSAM lAyA tadA / tahi / sarva matAMta sarvacArampati / ya pAnaki / vAmapani / rAvikA bhAryAsya rAIpanAryaH / vizvakA bhaaii| sI nivArayAtrItayaH / gaganAMtaH / dAti kiradApurama / maanidhaas:| sarva iti prativiSaye'pi yayA syAdi / anIti Fin! sAraH kSiNAya / ata eva yaha uttara prati nAhita / ___ mAnisahayakAryayoH syanyato'taH / / 22 / 11 // anyato vizeSyaprasAda yaH zaH svaulitaH, ataH, kAtyavAntI nagaliga yAmina ityAzmiA strIlimArthe samAnAbhikaraNa usarapada pare pumAn 'lligo bhavAta pu-yaMtra raca smaap| mAnI asamasyAH / mAninI smsyaaH| zomana ! nAryA'sya dAbhina bhAryaH / bhUta bhArgaH / prahAle mAryaH : garbhabhAyaH / paTubhAryaH / zyata bhAryaH / yunajAniH / bakSaNDivandArikA / ghAtapyAndArakA : badabokadArakA arava bUndArakA ! nargandArikA / kapotapAkA bandA rikA nAyikA sAra / padIyo bhA gastha padayogamAyaH / anya padAra yaM sa maduparasya tareNa sAmAnAdhikaraNaM pUryasya tu paradhAnAmna bhavati / mAriyA silyAsa: ghara pralyAmIvasthA / mAninagrahagagarapraya smaasaadhikraagaadhn| syoga ra ? ma nmmiklsaavaanaaH| kllaajoprmaannaaH| ekAdhagrahaNa ga? 44: ikahAnIzrI ? sAmalA / sAno dadharasya grAmaNodaSTiH / anyataH pati ra ? "gAnA gAnAH marthitaH gabbatascAta kAya vadropadI prApnumaH / anUriti kim / prAyaH mAnaH / AmA pAbhArgaH / 'mAyA / piti naline / / 2 / 2 / 22 / / RT : giti sahida ArayA para naH gugAn bhavati / 'paTapa - ajAtA thA / mAcikA / arara-nanIyacarI / ptana-bompaH bahutaH / sA-yaha pu bahana / -zena maashaa| nm-drshniiytgaa| sr-drshniintrH| ruupe-dsNgiiyruupaa| ramapa-- drshniiyvaalaa| blp-nvshyaa| nigazAdI kaar-daardishaa| anapalyAparapaJcamA raatry:| 'abhi samAsAne namosamaya gambhAce satitarapadaM nAsti iti pUrvapadarUpa pumbhAvAbhAvaH / pitoti kim ? nkaaraa| nagara ! mnaanaa| gadadezotyAra grahaNAdvati / taddhita pati kim ? ptthaadhiin|paa| nArAya: / tI etArale panI yetAyate iti kAzita vizva rasAmaniti / nimaH" gAnA gA 52 varga ni ca / / jAtizca yajyi ||24 / / anyA: natizcAnyA ca pahAvI yakArAze ca saddhile viSaya: / tarapanimAmi T.IELIT lImA pani prayatagati / navI gAna? / lgaa| / ::-::ki gAnA gAgiyo jAlma: | Fli: sohAstikam / bhati 1. bhAgira ! bhisamupAdAya ra li (zabdaH) prapatI / sAyavRttI nadeva smAra di. bhAkistAnam // " ma di . " lakSNaM ca raghara mA kAma zuran / darzanIya manoja ca cisanIyatArija // " ti dhAlayaH / ru. ma.Ti.1 3. 'jAtAyatyA prajAtA ca prasUtA ca prasUtikA / ityayaka | 3. jAdA ta-ka- ma0 | 5. zanna / 6. pAsya-kara bha / 7. nAkAbAremA ini- ga. -- mayuzabdasyo:0ma0 / 5. -masasA- ka.. m| . : nikAyAM na saadhaaidaa|' iti vivaH / ka. ma. Ti0 | 11. nyUsamAsa::-: ma / 11. - ziya ma / 13, pavara- bha0 | 15. pratyaya- ma0 / 15. nAgarecA dIDaravikArariyAna- ma. Ti. 16. sumi pirave'pi tajinAtyayo na bhavale, karana EiO2 10, - 1.0ma0 | yrics : - '-........... ...... .-i-rai-Ex- Liri---
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAnadAra pyArA a. 2 pA. 2 mU. 45-58 mAyena paTdo TinDA ! paTIparI / yi-nyAsaH etyaH / zyetyaH / zenyA.mAtraH darIyam / lahityam / jAtigrahaNaM AtiprativanimRtyam / sa sasmikAronmArgaH gAbhyaH / akRte hi jAlereMva pumbhAvaH svAt / 'mAgyoti nim: vAmayam / pArTIkA parasadhyam ! yImyam / sApala iti rApamAnava sapatnIbAma | mAdI nAnAsAyAsaH / anya dasi yo vyAnarAyoriti nidhArAdAe / yajyoti picyarANAyAdhaH kima? paTakyA: bhAvaH paadyn| mArdavam / atra pratyayotpatteH pUrva netra pammAne 'lavyAkiH ' ti ag bhavati : NiyANama vijJArtham / taddhita iti kim ? enyaH / enIyadi / de'gniH // anyata: samAna: pina namAn bhavati / agnAcI varatAsya AgayaH sthAna: / gA ligA pA : nayana-panyA apatya nagA rImevaH / guNaratyate / / 2 / / 15 / / ; 411: sapA tayAH // 2 / / : gumAna bhAta / padavyA: bhAya: patulyama, tA: bhAyaH sarga, ganamA / guNa iti kima : bAlovA, mATItA / sthata hAtA nim : payomanyam / pttvHgyaa| / bArAH zasi / / 2 / 2 / 46 / / brahmAna :: dvArA takSita 'numAn bhavati / mAhomo dehi vo hi / spAnya! 6: alyA yA mRganIdiSu 2 / 244 manazorAci mAse yApUrvapadaM tadane bAdhya cautaravade pumAn bhavati / yA dIraM mugaloram / maNagadA / gAvaH / na kaMTyA: agI karAun / mAgaNyam / kAkAeDam / kaamshaarH| gotrAdayaH pradhAna anusayAH / bhRgazIrANi smopada vikAsalatyA siddham / vAcaniya tu pumbhana erona Tamma nitilasvAra, patrApi vaziSTaliGgAsambandhavira tavAni nivRttiH prAyoni 1 kA na gavAye / / / mAjAcena taddhito'racAvikAraMparitsA 28|| anaH sthAna, nAka, na ca kRto pasmina ho tadanaHzadaMbara: sna: lasvA manisdekArthe uttarapa pare pumAna bhavati, na gheta sojAca sadizI ravikara cAroM dimAgomAnI / kaasyaabiinaalii| vaidizImAnI" / ' sonImAnI / mAdhurIbhAsaH / gAyuropApAH rodane : anArajita vim ? bhana trmaayH| ardhaarnnbhaavH| "ardhAsya bhavA zaprastho / anya kam ? paisAkAraNAbhAyaH" / sApadArgaH / ahaNaM kim ? 1. sarasthAnoM samudAya hastAbhyAganamataH / trirAvRtya aNaM ityA tatsthAne sthApapunaH / yamagnimulaM yAMnA pAcApAkAntamam / yahAparinabhUmadhyasthAMDale'gnipuraM likhena / tAgnikuNDale calyo sthAlI sajalAm / Arogya padhAsthAnI jAnullIM cAmyatra vinyaset / / 30 ma0vi0 / 2. candramukhyAracanda mukhatvam / an "kAminAM nAnunI jati ca saphalatvaM bAlabhAlokanena, saMnyA (nya striyAsanaesAganirarzavAya mithyApAdAnuna banaginisAnAm / babhI bahanayA pinAkinI trAkozakokAgadatA yato galinyaH // iyapa mA kamabandhyarUpatA sA sumoca iti musalatAm / yadasanArUrakarUpatAyAH niroya nA yAra kaas| papurandhahitaparisambhAvasamavasyadhAnIlukatayA na vadhUH !, bhAbhipa ropaNamA bhAratIya nama: i, zizyA nizunAvadezinaH sahArasya rahasi plyaa| zikSita yupasina tathA sA gurudakSilabhU // yaha ko vivikatA api rAmA zAkAmatitarAmunin / sunyanAmadhugI dayitAnAmatisubharanAtripupya / , striyamatanu sata patra santAna itti jAtisaMzAvAstu cyAniH / paTI pAnI paMtapam iti pdmaanvRttii| 3. rayAnkulIraH kaTaka, tyamaraH / kAga li. | , gambha / 2. A . sa hi..kAyAnI - pha. sa0 / bhAra- 10 li / 7. ikAraskAra- ka- ma. Ti0 / E, ukArasthAkAraH, pha. ma. ri0 / 5.: gadhe ityA parimANasthAnasAdhArayAra nikapaHka. ga. di. / 10. avaM padayaSTaca iti yapi yakAra pArena. kA. 250 di /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. naM. 2 pA. ra . 43-2 ] banyabhArthaH, kSAMvrata iti pina rAkApAyI / yavikA dezIya dezIyaH / -F kumbhakAraNAya / 163 vikAra iti kim ? kati lokaH / ratsvArtha yahi kin ? jAtoyar - mAthurajAtIyA / vibhaktI vRndArikA / sini laur3I / bahutavikopAsyAyAH // 246 // u pUraNayantam / staddhitasya ca pratyayasya yaH dunyamajyAzApa api mAniyeA dumAn na bhavati paJcamImA dvitIyAbhobhAdvizA dvitIyatyAzA / paJcanavate / paSThIyate / kAribhAvI | mAnI : kArikAmApa hariH / kArikAH hAdinA / kArikAya / harivana minI kAkSikItikaH / lakSikA sAmAnI guptAmAnI / dattAbhArthaH / ' kitA yAMdAkopAlA mAravA ganasta esti generi qacharifing ? det piedeni: a jApakamAryaH / adiyA ki ? paJcamajJAtIyA / paJcamadezIyA / paJcamandArikA / dvitIyayuddhArikA / kAranajAtIyA kArIyA / kArakArikA / hArakavRndArikA / mantrakajAlIyA madrakadezayA : madrakandAriyA yA dadezIyA | dArikA / guvRndArikA / svAjjAtazyAmAnini // 252 // svAGgArAIkA bilistada ativAcinAnyataH manaH mAninyajivAbhavati / porghakezIbhAryaH / snupAnIbhAryaH / dIrghakezapAzA agmen ind i aqueine auftr-dagar: graf: kapAzA | bapAzA | dizA phIyate 1 bahu ca / "kRtigraha jAtiri liGgA va paayaa| asAre daduH // " a yathApUrva jAtikaraNaM tathA--kumArobhAryaH / kizorImArthaH / yathA dUsarI tathA kumArabhAH / kizorabhAya svAGgaNaM kim ? pabhAvaH / kirAzabhAryaH azaNArthI / amyo'nandehArthaH / samAhiti kim gusyAGgasya virodhahasta rAti amAnoti bhin? dIrghavaMzamAnI kii| aritpArthaM iti kim ? doya!" / dIrghakeza vRndAriyA kandArikA / I 7 2 priyAdI ||2|| vanyataH svaH priyAdAvasyArtha utarapade mAnna bhavati / kalyANIpriyaH / klyaannogniijnyH"| kathaM kriyeti napuMsakamatra pUrvapadam / asvArtha iti kim ? kalyANa " yinI / kApI subhagAdurbhagA diyA, sthA, kAntA, adA, sabhA, bAlA, duniyA 2 rUpakalpasyotramanacaivaM khaca bogitaH ||2|| rAto sunnaca na ced (D) dhruva vikara parata gumgAnIka bharatA tataH piyA rUpa svIkArtheSu samAn dutkA dipakalA / 1. hI vAcanIya diveti karmAcArthama0 0 bha0 / 5. "atigrahaNA jAtivijJAnAsana sarva sahAsyAtanirmAlA goyaM ca caraNa saha"ka0ma0di / saparistimuNDAdivat kama0 di0 7. anupratyaya hetu ityamaraH 2006 mAdhurIcAhI vR kA vaidezIvRndArikA kra0 ma0 / 4. jananAya 0ru0Ta0 sAmAnya ka0 0 0 zoyA / kalajAnIyA | nakatares a Ho | 19. HIS I safe: 0 cAmI / priyApriyA, apanA pANItristhAna ka0ma0vi0 13. nItA priyamA / *** qui fighter fag. ** ** 192, . figlie fog a Ho
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 [ a. 2 pA. 2 sU. 53-180 vittamaH', viduyotanA / vetamA sonAmA" pacatomA bridurgAde, vidupiyA videzI vimA bidugA, mAtA duduhA pilo, vipi celI, viduSo-zreSTau / vidbhadA, divA, rUpAdi ? sAmArikA / rUpakalpAH pratyayAHgomA nyuktAni sAMmadhye kSetra celaTiti prakAra it GopratyayArthaH / dhruva ityasmAdeva vivAdamA | ugiditi ? gauramA prAcIna ruga gRhAte / tathA ca iti / evaM dati kim ? viduSya hA viduSIhatA / ghaphAraH pumAnityasyAnukepaNAcI kaNa itho'nekAcaH ||2|| kakAlamApAdiSu strakiAryeSu pratyayAsarataH mityaM svAso bhavati gari gari gati parigarisamA / paratvAdanena punAno bAdhyate / rigiri goriyeko gaurinuvA taur3a iti lakArAdijJAviti / iha bhavati / padiza, paDhosI / paTaurAna zAMtisvayajyoti pumbhAvaH / ya iti kim ? kArikANA | hArika anekAca zeta ki ? anyataH iti manu ? AmalakatarA / ekArthe ki ? gorI nATI yA purastAdapaka | 1 bhogapadgarimatornAni ||4|| bhagavadgaritanamti saMjJAyAM vartamAnayorapratyayasya rUpAdiSu nityaM bharata gogavati mAMgata gorinI (ti) sarasa gorimatI (zivanA / nAmnIti kina ? bhoga bhoga bhogii| nityAda vA 2255 asthiyA iti nivRttm| sAmAnyenaM vidhAnam / nizmATa: zasya rUpAdiSu svAhA mavati padavinirmukto'sya viSayaH strirUpa, thApA / AmA AganakA navarA, kaTanola kSirA, tnnotraa| bahmabandhutarA, brahmabandhUtarA / nAmo ha vAgavAnImA vAmorunatA vAmolamA | vAhatA, vAmahatA mAmI bAgolyA mityaSTa iti kim ? kArikA / yA eka kina ? striyAtAstA / mahapacana danisizabdasya pAka pacana tyo stara on majestatis. MSANI cAnyatyArthazabda harikalA ? mAkapacane // 6 // meddhr einfarmer based darthe'nyasyApaTItIla za uttarapadaM nityaM dhanAgamo A va anya janyasvAthI anyArthI apI i rAgokAsthitItyAzAcyAziSi // indrapasakhyAdatIyAntasyandanyazabdasya rAga vafgevsky Sed amma sakratu: anyathA dndshH| upaloka a.it: Re: play wit Stem: 1 * fer als am ser anyadutsukaH / agasta | 134 *!@ICnayAmtaya 5. pimA ki0 0 1 anyArthaH / apaThatutIyasyaiti kim ? 1 3. camA / pApa yakSamA zreyatimA0ma0 / ganA gotrA 0 0 di0 / 5. calo nIceisa gati sa ri0 6 dIrayukta0ma0 6. gauriyA 0 0 | nadInagaryo nAma momara ka0ma0 Ti0 / 10. dhuvociyA vArkaya ityabhidhAnacintAmaNiH 0 0 jevarA iti trikalpitA / die / 12. syArtham | anyonyasya (iti) janyakI | nyA0ma0 / Bing yoga a sa a e na 50
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 amoghasidisam bha 2 . 2 sU. 59-67 / chakArake ||22|| anyadasya chapratyaye kArakazabde carapade pare dagAgamo bhavati / anyasmai hitaM zanyadoyam / itchaH anyasyedananyadoSam / mahAdipAThAccha / anyasya kArakamanyatkArakam / jogavibhAkaraNa navastanam / namo'z ||26|| mana uttarapadezAdezo bhavati / ahiMsA / ayam / vartataM / amakSikaM vartate / anI deza amakSiko deza / akAro nipAtasya vispaSTapratipatyarthaH / takAraH raavdishaa| tiGi kSetre || shraa6|| tiGante parataH naJo'zAdezo bhavati kSepe nindAyAM viSaye / apaca evaM na parthAta devadattaH / jAla | akarodhi havaM janaM diti vinu ? na pAcako jAlmaH kSeti kin anuttaranadArtha vacanam / ekAdannAnI ||2262 // ekadA dAttarasya na utarapade ama adada irayetAvAdezau bhavataH / ekenInAmitiH ekAnnadazatiH / ekAviMzatiH / ekAnnavit / ekAdazat / vAgo'prANini ||raash6|| aprANiti ana vA nipAtyate / gaMgAH parvatAH / agA vRkSAH nayA vRkSAH / atrANindati kina ? ago bRpala: vi gacchantIvagAH parvatAH / | pUrvegAdezI niya keMdrIcA | viSvaka s azo'ciTa cha majA deshaadjaae| vRtapade pare tasyottarapadasya nAgamo bhavati / anajaH / anazzaH / a? hispAsa ho nagarI zrameyAtAm / anyoti kisA TakAra AdividhyarthaH / cAditaravaspajAdI hi kazeya pratiSidhyaM mannAnapadAsA namuccikulI" napuMru 1 davanacaJcaH / iti zindAH pRdAdiSu draSTavyAH / vivadevasaddhikI // 265 // devatAtmana ug ) ityayamAgato bhavati / viSvaJcamavati vigaJcati vA viSvaG / vidro vizvaH / vivAdakAMcA vidroci devadrayaH / devadradhaJca / devadrayaH / devI || sadrazca / sarvadravaH / sarvadrocaH / rAtrIcAdrIca / / canyaH / drIcaH / tadrocca tadvIci kadra kI keMdrayaJcaH 1 kadrocaH / nividAdediti kim ? azvAci gati DakAroM' dezArthaH / aJvIti kim ? dAvidi kim ? dhAnugrahaNe tadAdigrahaNaM bhavati / samUhasya samiti // 226 // sam saha ityetayorapityAnA uttarapadaM yathAsaMkhyaM sari rAtri ivAbhavatIti samyaG / smynyo| samyannaH samIpaH / samIcA mo mAyati / prayayau yacaH / sabhAca socaa| sacina cAhayeda kina ? mAitIti kim ? savuk / sahayuk / tim sana tirasakhiye // 6 // trptirityaadeti| hiraH divasako yA jastrI' tiye | vivekI / tiryaJcaH / vigbhyAm gbhaH e-iti kinI likhacaH / ticA hiramo ka0 0 / 5. kAro gacchatIti 0 0 Ti0 1 2. di datta ka0 ma0 / 3. -lo nakho napuM- ka0 ma0 / 1. dhIci : apa, zarAbI, ataH | atIcA adhika nyAjAdiH prakArI 06 addhIti kiM 60 ma0 / 7. saMyuk00 uttara ke naM0 / 1. ki0 0 1 zrI tiryagbhyAm / ka0 bha0 ! pukAra
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAvATasanamAkaraNa [..pA. sU.68-76 lugyapyavasthamaH || 8|| aba mAyetaspa yA uttarapada sAmavati / 'abkgaayaa| amarapATha-g / aba ma / man / tumo nAjastA ||raamsy bhagavAna patretayArattayobhanI / maaynaamaa:| bhovtuH|||| samaH / .2274 mA kAma ispadayAta rArjunyA kA samAnA: : sakAma: / rAghakomA : mana: prayogAMmA sammatIailAdI gAnapraya padAzI tathA sAmA yogAdisAya uttarAyaH / hitAtadedA rAm ityAdi yorattarAmIlagbhavati yA / sahitam / rA I II T iiia' luka / 52yari batAyabhAyeti zAnadagiyAnAkara ra satasAdA / jhavante yA mara rAyabara: jayA dAta utaraNade mAgago bhanAMta c| 1 rAzcira: sanira: / : / rAmaTaH : bhana / sAraNam / vRdanta iti kim ? rAmya param / rAginyanariyara parAmitva / asapina rAvariyAvarati rAyayitA / idanAntaraNa kArAmita uttarapavAdikA pratya yasya na tadanta tata tanaSTotyAdI pakSyamAyaba maharga kitI va mAdI mAvA vis kAra tIrthahara: ityapocna rAva nadI yA gi yogAMga: payaH / sasthAgadAstoH kAra ||27|| vA agara astu ityeteSAM jArasAyada uttarapadaM nityaM mamAgama bhati / ma garI samaya kara yA tatyakAraH / evaragadavAraH / aru pAraH / ahila gigA / bhrAyAnyorincha / 24 // bhrAmAridiyaH rindharAma uttarapada na nAgano bhavati / mantaH / mAyA mINA 20 // 22.5 / / bhadra icmA ityettayoH karaNa zabda uttara 1.mAgago / ma pAra pr| lokaMpRNamadhyandinAbalyAnityadhanumavyAH 176!! soyagAyakaH tamAma nipAtyanta / loka mI kApanaH / madhya dina- nandinam / adamyAmityamasvamAyAmityA, dUrAta. FyAMsA / / gilagilacilavIrogalasya mA jantasya gilapArAmajasa li kamala dAmodaraNayAna |g ! mAliH / tigilAgala: miligiraH | gale girAnIsArapata lgaayaa| ati tadiAlaH / "galarIti nima : tifri IMilaiiii I firi - nilAMga darayama gilAMgale vyakSo nipAtaya mAnA gillyA manAta devaH / khityArSiyatazcAnasyasya nArA ajasakA aruya hipada lekhyo kinA chatarapade yA gAH / kAma pAmanyaH / zubhagaMmanyaH / kArabharimaH / rAmAyaNaH / 5. aurA mAnya vartanAnA ma0 / 6. " . yiNa 13:18 | 2. bhASAvijJA-ka0 20 / apavAdAviSayaM parivyaya sthiti :pA / 3. -hAra- ka. m0| 4. tavaratana- 40 bha0 / 5. kArajasyaparame, ' gaNapaNe / " iti bhanaJjayaH / 60 bha. tti|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ PS4 amotravRttisahitam 067 2. 2 rA. 716 training fanggan fange: ame: Re: feafa fan? feupAnI || yaH vipatiko dina di satyAnbhAvayate dila usa sudeza tathA / khadabhavati avyasyati kim ? sam ? manyaH / cakArAt ( ? ) kevalAna Fang gente antreft refait utpalamAlamAriyA janmA kariNA / svIra / paktam / prm| jJApakAcA prAtipani dipaH / sired Bend renkti | mApiSTapasya va bhArilacite // mAyA pingerie and d bhuvo'dhirArA tasyopadezI wafaagt: a gigiga voddiiyuH||upaast i iMdAdezI balba lakSmIH grAmaH gAno BETAPARA, WANTVEen verge, Geggae of ling ... 7 gas - Making & miferamiyespor | WISH | yan punaH / yasyeti kim ? kANDobhUtam / nRpIguTa dharI / ura saMjJAya :: #fg: Sterne keuran valam wischenz | aptor media: 420mar, vigator I andAdhe bahubhANi // tasyAn fatto! afgespare: L Alvas devar Tevben, Vilar spI kim ? aSTrA yA varan type, yang walangfalar, qiz ging, par intense, f-isam" nAmnIi parIkSika zatra roTiyarsa roTiyo Ali Mehr that was a fay? weid omg! sutaH 1 svtH| 12 -4157:" | mum pUrvasya kRpIka anodI | 1. Sup: W. efu I 1. min - 44 5. qugal Farmen- ok faqe. To fo pati kA pa5. "rohivakavita jaganti rmakAH" ipiTie / sAraNa ke ma i0rA0zi0 / siMgha iti roi 3 Bal pigraham / pi 0 0 15, zizava kara 50 55 vA WINE | | 13. 1. To
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ [a. 2 pA. su. -1.2 :: : : maanmH| : . -23: / 6:: : : : pAka na AdivAne ... . :: ": ma" / | ... - myAga naga lagA ra / ..... .... gugA nA no:: .. / / / bhIma RELIEFT : 1.15.7 utarapaye mAna / 1-1-::::| : . [ATR: . IT: / mAmaH gaMgA-mAmI : paya: :.....: ' nAra: samAraH, I : / parama: : sA ... | . :nyaH / pAva : : :::..: : :: agaraH / / 2 2: RRE. :: ::: emAge . . :: bAgA cija gayA ! ! samaya: / apAmA pA / zrIda: / ma. .. amA: ... AdhadA , na... : sa.patA : :: :" / mAsa:: :: .. :. : :: :: : :: : ko miti : 26 :is finale: :::.:.::. ... mo . mAtra # / nATa- n : gharamA : : : -nAyuddha / - / ma ! .'' T -7 :- -: - :yonimoti ::. :yA bhii| yAtrita 1.: ? praap| lina / a-: " gaa| zA aL "ka: 1: nii...:.::.:..::MIR SITE : it' I I nito PRE ......: mati : : : / Tuk: mi kAsya pa. ! || .......... 1 0 0. . | 3. nAgadA / bhI kama : .. m0| 2. guhayA nimaH ki / 6, pAnasAra. ma0 / ritrita yAvArI deza utsamApasIzanaH / insava. pAnaga !! .. - Tin :: 5 . ".. paH parAya :10 / 10. nakAzA yaH00 ! 2. ! 1. 0 a" / 13. nA : 1.0 e0 /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ *OR STRAT. CR khanika 5 pratAnivasta karAvI bhavati kaNoM yadAyakI streaming? tror evaM ka papadi gai hoved for ? earn adam shakkia My meat: wgen: maqci: | ferui: | fame: i fszei: i geni safer, oe i and cha kay ? amore" i ziva PERMAN . agada gu1ye apila maahviH| aSTAninIga madhyAgada phalam barAmada ha ropeNa gurupIThAka paDad guphtAbhiyAnam / hRviyukta isalie? hara pl| Daga yAjya kanAlaga ini matisahita upAipa zAnti ||uraamaa ciinni| upyA hlvt.| a apanAna poTajanagadI kAnAta gii piMjJA kottraavnnm| bhim / ku vArikhayapad / anatiiitrazulakAriH / satvAri girikUTagiriH / koTanAti kiM / bhazAlapanam / kRSNagiri nAi giri ko kie zArika efa nitserier : mean ama, fiege, avu, difka, guzz af semi anglais | Sa mamit an dina se Tara T maydilar? Front 1 mAvazIna mAyA pare dIrghAyati gAMdhArI diye zirA varga udumbarAvatI / mahAkAyata niva 4 grab-srosta and viagrages Panfufo fang? Dipia" | egon i sport i solanktidina ? ana? 'latI karapA kii| mc, ais, si, 4%, nik, gia, and, de eft quamq di danIT 4 awek tetik, ek, ekx, age, gian, micosa, rents geabsahu piresana pItyAdikA ||jnuttrdaayi / yUpI evaM nAnAni nagarANi / golddaadikm| ca 158 bhara pharina para ki ? 534651 ufka do we at Sintala 03. nipA 4. Rift! e Ri it so we | samitIcI bhAvana yadA / 6. densit
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ i ma:.: :. saminilaya nama: / ni / / iiira : : bhAgakaH / nAmna lim ? minaH / mAnasI 1 : :omavatAyata / 2018 sonoga Pain i iiii. pacarAmaH gaNamAnyAnori ni / mAyA potA. smArAyaH samaH vAtapAsA. rAdha:::: narAza, govA krn| ameyAyAdhIH / pattarA i.., nAra pAraH : ma Tina / apa dAsatya mAnisa tIna myH| tataH motI: zirTa / naTHE : I.::: yA vAva namAnaniyara / yA yo :: 2172 / / / / dAsAyA saMhAsI mamatA RE : syAnapanAmA niyante kAyamoDI smaarii| ::: / .iiti | tiH / attrinaa| godaza / samItiH / bhayAnaka | TITHIL I | .:: zatAdita kisima ! nizAna / asAra / THI DAthitiH / niyazAH / mAyA dArogAnisAra 1. GET: .. nAnAdina ma / cmaa| atriIta pAnAmA mAna sika pare / mAturaH / mAnaraH / nAma: / gi bArAmA / bhAmarA : parizadAyI yA zApAta ravAzIya:patyAriMzadAdAdugarakara pAe pannora dizA vA bhani prAmArI ko patyArimaHiI | mana anAyAsAnayAsti niti:, Ar: ! milanA : nika, yogataH / ganagele mitra : : : hAyara para badalera hA kA | mama, +utkara: / kara enakArI mAra: / ma I I .: ::. : ni? ma kasanAmATata ! ! ri.:.': :: :: :: :: : / / saadhaa| mA 26 // ..:.. / .:: nArA / mAlA. ift: / / 'i- : .. Ama nivAsamA . / / / ...::.::... nAma .... ... E :1:11 :: :...:". yaa| mAzAga : lAmo .: / / mA :: : ... ... . rAmagiraNA sajanapinA para pAra - . mAnanamaH / na mamagAda ::: gaa|
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31.2 pA. 2 . 107 - 13] thA dharaNAcI rAzI pa prApa (seismomeals pas cani gardy, ganga amIsahita dudha dUdha ra and ang (anta peau de Buber een wed sutaH / / anya ina una kyA Tola kI nAmiti / cibhiH||shkssaakssitye ki devahAnadezabharimA ) zrIm / zrIH / kIja (iti) sastanAgasya dharmAdiSu ca 260 cInI syAphAra saMta / signage I ! zrI navanaiti) ma agga wynifes: (ant vibe) was quen | eka i ,,, b, c, and, achter, 4, 5, 4, 5, 4, 5, 41, varga, vArA, pavana, dhnaadaaniyossyH| 151 gadha nAvA MARTINI & BARRA U ARE ANESTI AG su egg parIkasyApi kH| www.civ.sex.zeret 1992 I 57 erstered mach cimaNI saiyamI bhavAna sping agt glammayi as ris free safer, artawy, sortare dla fan? arguar i magen abhyAntAdadhi // 19 // io / 1. SOR GE / granthAnaM jANAyAra" api ca satyasthAndo prayAtaH / "antikai ga svile. gyii| pahala kama / Kocit met for an at any aurul og gaf - www: Prakte ara el and event i akt Milegra wizvane araj i onim ara verdicante lagutip 1 64 antenner words: anuge French "; pu 1. mAyAdaya0 pIsI 3.- T uffer, pa tauper dag way for I fat fem nephrink w.oneal dig ating my more geariations for sng 4 Rai * girang, 41 au 1:--: 54. Rangan wars, di. 15 kAryaka 600 12. AyI jApani mayA guhAvidyArAjyAvidhavamAna tribhiH sIda patuyArI mArga guNagAne u the todo o f. 1. se pot wer weder dafen wytardim, qa ...firm.im ve ya / 2. yA kama / ka pra narivalaka sada zida i:1
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . . . 1719 16 Ini U 1 8 4: 14: 15 XT ! ;* 1914 : RTRS 13 .!. :3. ! : ,KI3 S123 p. ; IGIST: SRSli ? 779713=T=" Y ... . mari . Y illi " Wi ; iii ... 45 Yf.: 14.1 . 1 9:..: 1,341,1R : DRS- LI TER!, 11., 1 Widi 17!1:. . :Siri 1976. Trid: 3: K 711437** T 5674 STORY * k! KR REY 16. . ! 7. OZRIT: I 1:1? 11 !!!l29- R797402 i ... .. ..!!!! !1; Hitri 12. 1 1 R! ir..!! W ... il 12V I! (1 313 141 W3124 799m 1 1 1 $! :) .. . . . .... . .!! ; . ? . : T1, F3 329 3. i $. VIR & Slim - Se 2 , BS c 20, 4.4.2 IST.. 7: 22.9 .1941-30 1:1 1:. 417 !
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hi t ...!: nAyikA yA / iii / / |aakaarii yAnanhA ) / 22125 / mAyA: vaya mudrA mora kAsA : na : nA / I Tir: I..... i / / : ! " .. nAyanA / nA.. ? mii.| H ... Aiti IIFAL: sana 2.18 : 1 / iiili ||:: AN 2 / jaanaa| . !::::: : I !! ! ::: .ii...: / gama I yovis. . ... . . .....:: . ... .. ift priH| tI yA ! ma: 1 rA: mama / mAdo molakI minaa!| gatiH / pAsa nadI T:--:: : : :: II: HT: ITI hi TRE | THE nA ..." li.: ITI nAmam / nagaramA malA viff :IH pAyA mana: gA . 1 !:: ::-li.. sAdA i TE: / pA: 11, i 1972: C RT T O UT 11718! Teri mAyA makAH mAsyAma: : :: : : nAmA tInako manamA mAyo santAnaH / HTTE :: / ... II. Ani H / :: ..' : :. . "ii. :::: : :: 5.li:-- / ... mAyAnA / ... .. / ..... ... : gAH - Ti
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ I ::? ' ," :: . : : : : : : : yagwaarwarune :f - 1 | ! F. . 'i } yo. [ , :: : : : naanye, -: | 2 1:7 ne 3.! ::::: : : : : nyaa.. 4 : . :. 1, ,kaabei il: i i , . . | 5,31, ,..::: :!: . ru | : 3 11ru.:: - ! : : : : : : : :i .. | -'' naga : :!: : : : ::::: : :ili * 1 . . * . * ::. nekwaa kxaa{T.: 3: ::: | |..| *:::: : : : 5:31: 3:naa , :i 5 | 33 : ... :?:: 1 : 3 is , . . . . . . . . 4: 3;-sin......... ." - 1,35, 13, naaof jii 1 ::: ::... : 5 : : : li 'naane ":: ] i's! : : :i '; .. | F: : 1 nyaafigana . | , 3..: ::::: :: . :: - . / * . . : :? : :i..:: baane * ::. :- . ' .ii. , :i.1 . . . :: | :!: : : naa 4.! * ::... ...... . . i1 :iifii 'naa, 3 nyaa, :: ..:: : :the 'i
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka rA parama sthala haraputtarapanya mulAMnA niyanaM ko gimI ! . . / ma ? gAyogA / mAyaniyukhizArAma bahAdaviparoThaH // 212 / 145. / ga" TREATminimama para potebhyaH ::: :: : / gom / agaa| prAyaH / pay: / agaH / A L L-11-TEL/ HAUTH abhInyaH / Nirl ! !: :oka : nAma: / 8. mIH rA yApa: maga ho / / yaH / sAnA jhAili... / bacatamAnapAnA / F :: :: ::: . pAna / ..... 2 .. i :: : ra mAyAvaH / ..., '..::.:. ::.:.., nA, niyama / hAmImA manA , 7-. : bhiyAnAta gati ko 21 // ninIyA kA mAmalA disA mAtaH kamAro / iii : nArI / rA : / / . mAmi SIRLife ! :: :.. : ! " ...: . . .: ::: : : : / :: . -... -... iii. ........ I ... milI + 1. :. ::.:
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ :, . !:: / gari :...... kA / ::.:. : ii.:. :: ::: : x i / : / ... :: :: lAsyAta. ..::...: maaynnmn| sa naH / gataH / / : 25in. I : ... ....... : panAtiH / nAma : nAnAH / "..': / / ..::.:: :: : Iii. :| :. :: ...... / : pAramA / / koTavAH / / ..::- : .... . . . . ..... / yo :. : 226 66 :: :: : ...yAlaya ... : f. .... / ... : :-...! ! ! mA .rin / dI ... ::
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1182-141 | benfica agrangiang sembari mengi frangowa Congo Cof fe? kvarter wemand: Vera: sanatos da lag? gay plazom, the sedang akong i confang i gedefver sin fue Regeng * Came aga spremam ori a wild heal (anfs japanengi has age agai we veritat qum gwwdom. - SEMA: WARHEZ nga d 153 Pony PRIZE ! Vouchante ameuniere at a whit Batua, Bows, fe lava, PPR twee, su colegear, qeligent i vodkaer, sehra izjava, ofmet i enda, erin: varies, spavati grapes gorevardin stige Albay we may wat die a Cakran, nga and space a ARAO we have a ment deco tan den Bagnoza un servei malla vas or fraud screed wi wause, warspagne, me. Aung -MAN, SAMME ben, a fur www der log? wadsfenfakt men i siresome are staf metadena serang i RIPARA TERRIERSER Ofais qui vi fare able and SOVINE SEPARATE BARGAgent Can a bedeuter kit and i watch fing? afkoma sefa lagt erumay i vs gud with imi:: MOTOR *te 2006 we van sy di spolvores v5 Te famed cards i det i PUN X w po 45 5 or a! muni ex hac feel t PARKLARI Wanted on savers sur dla ws Wee! Lichiga 4 LP Graph tridim afers P! . vafer wytha | BR 242 g giant som man votuerinten ever down be 440K got sta sive wear for a ingen av vila 149 ? an den du; 1 sgatela fait ? Martese que i 1. *. un mod krwawakili sen, the metal tipo de gasiwarss aber fe TIME 1 14.9. -semi pas: get: 22. de g o R. a. furan inak ezin dusza diced na genom fotog
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA... kAmagAra: dAga STRI garama ra:- gAnA !: :pAtasAda svara mAlA |... !::..::.:: :...:sa maayaa| | bha!.. .!-ii -N kI TEN nidha: / - mullaa| palAma / ii, mAnavAH / nimAmA: sAya: mAraH / nAti sAmAna :: 'ma ya: / nAma : kAsya l ma / 5somaH / HinAlA :: zoti munalaH / bAgI pAnA pallAmaH / so / mI.. .': / .. !mer| -Tai ronara: ! koko iiise: / go sAra saH / yAbAna zayana masAn / pAtopAsAvantIti gii| bhAjapA vimalayAnic: ! yatAti :: ::: / 3.. / zodhAvaH / madanagosA akaalH| yatA : nizA dAAta | gAya simApAra : :: :oti yA mAzyApatIti duSyaH / purI mA. .. ! .. ::: ....||::paa nA ! Pii / lI ......porI mAzI / ar:: :: 2010 / I. nirAza mAna / AmAvi ra kama iv ! ".. :::::: nic f: .. ma | 8. puramA 20 | 5. nAma pa ra : :: :: nArA ...... ..... ::: 16. :::omaH . 4 : 33:224 .
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ amomatisahitam [ tRtIyaH pAdaH ] .sambhrame'sakRt // 2|3|1|| sambhramabhaH pratipAdane prayokssvaraNam vartate padaM vAvayaM vA sadasakRdanekavAraM prayujyate . ahirahirahaH / budhyasva as hastyAgacchati / laghu palAyadhvaM laghu palAyadhvam / sambhramAdI padaM vAkyaM vA vartate dvirvA bhavati / tacca padaM vA vartase nApariniSyannamiti lAdiSu kRteSu tadasad dvi bhavati nAviti veditavyam / tena drogdhA drogdhA, droDhA, droDhA, ityeva bhavati / na drogdhA hoDhA drovA dropeti / a. pA. sU. 1-4 ] 179 tasmin dyo yad duSyasya / hassyAgacchati iti nAsAvasad pmr. bhRzAbhIcyAvicchede prAdviH // 232 // kriyAyAH sAkalyamavayavakriyANAM kAtyaM bhRzArthaH / paunaHpunyamAvRttirAdaNyaM sAtatyam kriyAntarairadhAnamavicchedaH eteSu yotyeSu yatpadaM vAkyaM vA vartate sAtizAyikAdeH pUrvameva dvirucyate / bhUthenohi lunIhItyevAyaM lunAti / adhISvAdhISvetyevAyamadhIte / abhIkSNye -- bhoja bhoja yajati / bhuktyA bhuktvA vrajati / avicchede - pacati pacati / prapacati prapacati / brahmatrayaM parati carati / eteSviti kim ? lunIhi / bhuktvA / prajati / pacati / yaG bhRzAdAvevArtha iti yanta na tatraiva dvirucyate / anyatra tu paDanyatra dvirbhavasyeya / pApacyate bhUyamavicchedena pacatotyarthaH / gehAnupravezamAsta ityAdI samAsenaivAbhIkSyaM vIpsA ca gamyate / prAgiti kim ? pacati pacatitarAm / viSThati / matra prANAt pUrvamevAtizAyikA dvirvacanam anyathA niyamaH syAt / nAnAvadhAraNAnupUrvyA 'dhikye || 2||3 || nAnAbhUtAnAM bhedenematAM vacchedo nAnAvadhAraNam / kramAnuhalaGghanamAnupUrvyam / prakarSa Adhivayam / eteSu mahatale yAndarUpaM tadudvirucyate / nAnAvadhAraNe -- asmAt kArSApaNAdi bhavadbhyAM mASaM mASaM dehi, pratyekaM mAthamA dAlabhyam, mAdhikamityarthaH / atra kAryApaNa sambandhino bhASA na sAkasthena ditsitA, iti na vIpsA'sti nAnAgrahaNaM kim ? asmAkArSApaNAdiha bhavadyo mA dehi / ekamevetyarthaH / avadhAraNa iti kim ? iha bhavaddbhyAM mAyaM dehi / dvau zrIn vA dehi / AlUpUrvve mUle mUle sthUlAH / agre agre susmA / jyeSThaM jyeSThamaMtRpravezaya / mUlAdyAnupUSNaiSA syotpAdaya ityarthaH / atra mUlAdonAM svatyAdInAM cAnekarUpatvAt sarvakanIyasAjyeSThatvAdvapsA nAsti / mAdhikye namo namaH / adhikaM nama ityarthaH / kanyA darzanIyA darzanIyA maho dIpA mahodomA romA rocate / eSa tavAjali, evaM tavAJjaliH | yogavibhAgAtprAgiti nivRttam / tena mahA' 'rovatetarAM mahyaM rocatetarAmityapi bhavati / utaratamo samAnAM khIbhAve || 22324 samAnaH kenacidguNena tulyatvena sampraritAnAM strIliGgamAtre itarAnAM tamantaM ca yadvartate zabdarUpaM tadvirudhyataM / ubhAvimAvAdayo kalazakata rAjyayorAyatA fe daivakRtA ki poSakRtetyarthaH / katamA kamAnayorAyatA kiM sAdhanasambankRtA uta] ratnasambankRtA / Ahosvidubhayasambandha kRtetyarthaH / evaM sarva ina AdadhAH katarA katarA evAmapitA katanA kamA mAtA sarva hama AyAH yatarA yataH eSAM vibhUtiH satarA tatarA cavamyA / yatamAyatamA eSA sampatamA tatA baratatrya / itaratamAviti kim ? ubhAvimauvADho kAnamorADhadyatA / anyasyApi dRzyate / ubhAvavADhaghoM kI dRzI kIdRzI anayorAyatetyeke / samAnamiti kim ? ADhagho'yaM katarAkhyAtAkatamAsyAvatA / stragrahaNaM kim ? ubhAvimAvAdI kAro'nayovibhavaH / api dRzyata itthaM / bhAva 1. hasyatyAdiSu ka0 ma0 / 2. pApacyate pApacyate ka0 ma0 / 2. haM haM pravezamAstaM ka0ma0 Ti0 / 4. mUlIzahara NamaMtana na pratyudAharaNam / ka0 ma0 Ti0 / 5. nu pUyika0 ma0 / 6. ta pari0 pra0 / 7. kAryAvaNaH karSikaH syAt ka0 ma0 Tio5. mIyate jJAyate upayukta menAsmivara kAkaNacatuSTayamiti mApaH / 0ma0 di0 /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkaTAyana vyAkaraNabhU [ 5.2. 3 . 5-11 grahaNaM kiM ? ubhAvidha lakSgomanto katarAunodamaH / kalasAinalakSmI katarAtetyevaMprApte svArthikaM tricanam / 180 pUrva prathamAnyato'tizaye || 2|3|5 // pUrvazanda: prathamazabdazvAnyatA'tizata prakarSa tyaM dvirucyate / pUrva pUrva puSyanti / prayamaM prathamaM pacapanpUrvataraM puranta mataraM vantaM iti / anyata iti kim ? pUrvataraM pusspte| atra svavyApArApekSo'pyatizayo gamyate na vAdinaH yAvatsutAH na tAvadame puSpitAH yAvatpatvavA iti / atizaya dati kim ? pUrva prathamam / potsaMpAdapUraNe // 223|6|| upa ut sam ityetAni vAdarUpANi nirbharatApUrapAda zceddravaMcanena pUrveza | praNamya jitaM bhabhyaH / saMbaMdhitya tapaH param / vAmayaH / pAdapUraNa iti kim ? prathampratipatam / idaM chandasoti kazcit / upa sAmIpyaM'dho 'dhyupari || 3 |7 || adhi upari ityetAnirbhavati sAmIpya vivakSite / rAmo pratyAsattiH, dezakRtA kAlakRtA vA / atho'ya zrAgam / adhyadhirAga duHkhAni bhavanti / sAmapya iti kim ? upara candramAH upari zirasATa yAMghamA vikSitaM samiti samaya prati bamoti sUtram hAdhigamayAnikapoSa ityatA vitatA vivasvAn yathAvamiti makArAntaram gAminyama yathAsvaM yathA'miti nArabhyataM / vIpsAyAm || 3 || bahUnAM sajAtIyAnAmarthAnAM sAkalyena pratyeka jiyAdivit prayokturAtumicchA svAyate zabdarUpaM tadvirucyate / vRkSaM vRkSaM siddhati grAmo grAma ramagIyaH | yoddhA thavA chatriNaH / grAme vA pAnIyam / AyataramAtaramAnaya / kssttssttshritH| saMpAbhidhAnAnna hum / tupratyayaM niza iti samAsenaiva vIpsAyA gatasthAdvirvacanaM na bhavati / mAnAvadhAraNAdisAmakaraNamRttarArtham / parantu caikasyAdau supaH || 2/3/9 // ekazabdasya vIpsAyAM vimAnasyAdayA pUrvIvitantatra tasya supaH bhavati / eka eka eka ekakA ekamA ekaekA eka ekarAm / ekasyAH | ekaevarathAH / zakAraH sarvAdinArthaH / pavAraH duvA vittvaM pitRkaraNasAmarthyAdataddhite'pi cumbhAvaH / abhedAzravaNe supara ilina sarvAdiH sarva iti syAt / uttarAzna uttara palugu dvida'canayoH samuccayArthaH / iha tu dvirvacanaM pUrverNaya siddham / AAditi kim ? uttarokto mA bhUt / supa iti kim ? ekasya gA" a " bancha vA // 10 // ambhAvaH, kAraNa atyaM sugavana vyavo'dho dvanda honAni / idamiti ...er fagend qe keq QUITEZ abhAva vA nipAtyate / indraM tiSTataH / ho ho tisa dalAhInAni / dvandvaM yuddhaM vartataM kRtam hara vAyAM kRtam / vRndaMsthitam drayoH sthitam / maryAdoti vyutkrAntiyajJapAtra prayogarahasye // 23811 // mataleyatda. mAlANaca / prayogAM rahaspatyeva vizadasya nirvAcanamAdI supaH pAdAmbhAva nityaM nipAtyate / mayazikavaturaM hI pazavo zivAya gidhunIvatyazrI / uktigrahaNaM zatAyAM nayAM yathA syAt / rAga bhUditi / 1 ityarthaH 0 ma0 / 2 pratipattoM ka0 ma0 / 3. saMkSepeNa ka0ma0zi0 / 4. ekazabdasya prakRterityayI ka0 vadi / 5. cAlU ka0 ma0ri0 600 di gundrasya vaacym| itaraM viSayabhUtAH ka0 ma0 Ti0 ma. caturthaM vihAya parya grahaNam / pa0 0di0 /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka. 2 pA. 3 sU. 12-10] amoghattisahitam / 181 / 13 vyutkrAnto pRthagavasthAna-dvandva vyutkrAntaH / vairAzyena pRthagasthitA ityarthaH / yazapAcaprayoga--danda yajJapAmANi prayunabita / rahasye-canda mantrayante / vanda mantrisena rahasya netyayaH / indraH samAsaH / dvandvAmi sahanta iti shbdaantrm| lokajJAte'tyantasAhacarye // 23 // 12 // lokajJAta'tyantasAhapaye dvipAdasya dvandvamiti pUrvadha. nivArayate / dandra naardprvto| dan raamlmnnii| danda bldevvaasudevo| lokazAta iti, kim ?ho devadattajinadatto / atyantasAhacarya iti kim ? do yudhisstthiraarjuno| 'dvandvamiti napuMsakaM veditavyamanuprayoga mapuMsakArtham / zrAbAdhe ||2 / 3 / 13 // mAghApaH pIlAprayoktRdharmastasmin viSaye vartamAna zabdarUpaM dvirucyate tara pAdau pUrvokto mupaH paluga bhavati / Rka Rka / pU. pU: / nana karoti / su sugatam / gatagataH / naSTanaSTaH / gatagatA / naSTanaSTA / aSTamI assttmii| RgAdediruccAraNAdinA pokhghamAnaH prayoyatA evaM pryujhte| aSTamI aSTamI iti utvAdapumbhAvaH / ridguNaH sadRze yA / / 2 / 3 / 14 // guNAzabdo guNe guNini vA mukhyasadRze vartamAnI yA dvirucyate / satra cAze pUrvokta supaH ilugbhavati, sA pa plaga rid bhavati / zukla zuklaM rUpamasya / zuklazucala: paraH / paTapaTuH / pttuttyo| kAlAkAlikA : zuklAdisadRzamaparipUrNa guNa mevamucyate / rigrahaNa marisvArtha iti payuvAsAn / musA ki gAMdhakaH . . / sadRza iti kim ? zubala: paTaH / vAmaNAjjAtIyarapi bhavati / zukla jAtIyaH / paTujAtIyaH / ... priMyasukha cAkuccha / / 2 / 3 / 15 / / priyasukhazabdAvana valezAbhAve'rtha vA dvirucyate, tatra cAdau paktiH supaH zlaga bhavati / priyaniyeNa dadAti / mukha sUkhegAdhote / sukhenaadhote| aklezanatyarthaH / cakAraH iluk ca supa ityasyAnuvarSaNArthaH / akRccha iti kim ? priyaH putraH / sukho rathaH / vAkyasya parivarjane // 2 / 3 / 16 / / bAbamaspAyayo yaH parizabdaH saH padasthAvayavo na bhavati sarjana yA dvirucyate / pari pari trigatepo yaSTo devaH / pari vigatabhyo ho devaH / pari pari gauvoramyaH / pari sovo rebhyaH / pari pari sArca senImmaH / pari saamseniibhyH| vAjayasyeti kim ? pari vigata dRSTo devaH / vAkyasyotyavadhAraNavijJAnAt padAvayavatvaM vyavacchidyate / paroni kim ? apa trigartebhyo vRSTo devaH / vajana iti ki ? sAdhudevadatto mAta gri| AdyAmanyaM sammatyasUyAkope'yantyazca tutaH / / 213317 // bhAdAviti vartate / kAyavAbhimatyaM sammatiH pUjanaM vA / paraguNAnAmasahanamasUyA ! kopaH zodhaH / eteSvardhaSu vartamAnasya vAkyasyAdibhUlamAmadhyabhAgIyA gAdisyate tatra va dvivacana do pUrato, azvadhA madhye'nyo'n ptI yA mA sammato mANavakA3 mANavaka' mANavaka mANavaka / abhirUpakA3 abhirUpaka abhirUpaka abhirUpavaH / zobhanakhara basi mANavaka / rAjA3n rAjana rAjana rAjan / zobhanakhaTvAsa rAjA / anuyAyAM mANayakA3 bhANava mANavaka maannyk| AmAkA abhipaka abhirUpaka riktaM te Abhihapyam / zakti ke zaktiko pratika zaktike / yi 3 yASTake yaSTike yaSTike riktA taM dAktiH / kutsane nyayA'styeva asUvarga hi kurasa yate / 1. dvandu kalahayugmasamAsAdi dvizabdasya nipAtyate / dvandaH kasahaH / dvandvaM yuddham / dvandra samAsaH / dvandvAni sahate dupani sahase ityrthH| iti barddhamAnopAdhyAyaH / ka. ma. tti.| 2. sahata iti ka0ma0 / 3. dvandvaM sUryAcandramasAviti cadramAjIyavRttI ka. ma.di. 5. indva iti km| 5. icutaddhitakopA tyAgnyAH iti puMvadbhAvAbhAvaH ka. ma. tti.| 6. mANavake'gnityAropI hi tadvAsyAyoM bhavati / na ca pradhAnam / AropisarapAmeramabhAnasyAt / sa tadAropipradhAnabhUta 55 / gogamukhyayoH mukhya sampratyaya iti vacanavirodhAt / iti sapAlAkavAskiA'kAre ka. ma. tti.| 7. nAna kRcchu viparyaya niysukhvaando| ki tahiM / dravyayoH putrrthyo| ka- ma0 di0| 8, parizita ka0 mA / - ---- --
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 zAkarAyanamyAkaraNam [.2 pA. sU.18-22 kope-mANakA3 mANavaka mANavaka maannk| avinItakAra avinItaka avinItaka avinItaka-idAnoM jJAsyasi jAlama / AdigrahaNaM kim ? zobhanaH khalvasi maapvk| Amanyamiti kim? udAro devadattaH / sammatyasUyAkopa iti kim ? devadata gAmamyAna shuklaam| akSviti kim ? halantasyApi paSA syAt / antya iti kim ? Adimadhyo vA mA bhUt / cakAraH samuccayArthaH / anyathA pluna eva syAt na dvivacanam / / bharsane unyatarasyAm / / 2 / 3118 / / bharsanaM daNDAviSkaraNam, tatra vartamAnasya vAkyasyAdibhUtamAmanya padaM dvirucyate tatra ghAnyatarasyA pUrvasyAmuttarasyA vA uktI azvamo'c pluto vA bhavati / corA3 cora cora / corA3 cora cora / dasyA3 dasyo dasyo, dasyo3 dasyo dasyo ghAtayiSyAmi tvA bandhayiSyAmi tvA / tijo'pekSasyAGgena // 2 // 3/16 / / bharsane vartamAmA pApayAcA mapaM yogI zintasya padasyApekSasya vAvadhAnta rAkAGkSasya sambandhI luto vA bhavati, baGga ityanena nipAtana' yoge sati / aGga 1.3 idAnI samAja kA inAnoM mAjhyAsa jAma / aGgavyAvahArA3 idAnI jJAsyasi jAsma / aGga vyAvahAra idAnI jAsyasi jApa / tiGa iti kim ? aGga devadAta miyyA dadasi / apekSati kim ? aGga paca ! ' sakna pica / aGgeneti kim ? devadatta kUja idAnI jJAsi jAsma / bharmana iti kina ? aGgAdhoSva modakaM taM dAsyAmi / kSiyAzIH re // 320 || zimA mArAbhaMzaH', bhASo: prArthanA vizeSaH, prepa: asarakAravikA vyApAraNA, elepa vartamAnasya vAvadhasya yovansyo'n vAkyAndarAkAikSasya tiGantasya padasya sambandho. (sa:)pluto vA bhavati / siyAyAma-svayaM rathena yAtI3 upAdhyAyaM padAti mamayati / svayaM rathena yAti upAdhyAya padAti gamayati / svayaM 'hyodanaM bhuGako 3 upAdhyAyaM saktUna pAyayati / svayaM hadinaM bhuGkte upAdhyAyaM sattUn pAyayati 1 AziSi-puvAMzca sapsoSThA3 dhanaM hAta / puSazca lapsISThA dhanaM ca taat| praveTa ca kuru3 grAmaM ca gcch| kaTaM ca kuru mAma.ca gch| tvaM hai pUrva grAma gacchA3 devadatto dakSiNam / tvaM ha pUrva gaccha devadatto dakSiNam / ti iti kim ? bhavatA khalu kaTaH kartavyaH grAmazca gantavyaH / apekSasthati kima ! dIrgha te Ayurastu / momaH prArambhe // 2 / 3 / 21 / / prArambha praNAmAderampAdhAna vartamAnasya oMzadasya prayatpAdana pluto vA bhavati / oM: pApabhaM pavitram / mo apanaM pavitram ! oM3 agnimohe purohitam / prArambha iti kim ? oM dadAmi / atrAbhyupame / pratizravaNanigRhyAnuyoge || 2 / 3 / 22 / / pratikSavaNaM parovatasyAmpupagamaH, svayaM pratijAna akSaNAbhimukhya ca / nigRhma svamatAtpraccAThamAnupogo nigrahapadaspAviSkaraNaM nigahyAnayogaH, eta yAvaMrtamAnastha vAyaesyAvAsyopaca plato vA bhavati / mabhyupagame--grAmya dehi bhoH hanta te dazamI3 / hanta taM dadAmi / svayaM pratijJAna / nityaH zabdo bhavitumahato3 / nityaH zando bhavitumarhati / zravaNAbhipuSya--bhI devadata ki maryA3 / nigahyAnuyoge--nityaH zabda ityAtyA3 1 nitya : zabada ityApa nityaH pArada iti cenacitra pratijJAlaM tagapatibhinigA sAbhyamUkamevamanu yukta / evamadyapAtabhityAtthA3 / adya prANAya / adyA. bhAvAsyatvAtyA3 / adAmAvAsyatyAstha / 1. nipAtamena ka0 m0| 2. bhaya kSiyA ityamaraH ka. ma. tti.| 3. AdhArabhraMza ityarthaH / 20 maadik|. -yamIda-ka0 m0| 5. mahetuvAdazAdhyaSIrasatuvAdaM ca tAta / ahetabAda cAdhyaSAza hatuvAdaM pa tAta ka. ma. | abAdaAgamavAda ka. ma. tti.| hanuyAda-yuktivAda / iyaM nAte yaddhetoH sAdhyaM sadyetusAdhitam / Ate vakari tavAkyAsArupamAgamasAdhitam / ityAptamImAMsAyAm / ka. mri0| 6 grAmaM gaccha ka0 ma0 1 7. syAdabhyAdhAnamudghAtAta bAramma ityamaraH ka. ma. Tika / . 4. tvam ka0 mA tti0| 9. 'bhUpu sahane' 5 dAdI bhato heralukka . ma. Ti. /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ -: 2 pA. 3 sU. 23-28 ] amoghavRtisahitam citI // 23323 // ivArthe upamAyAM vartamAne vid ityetasminipAte prayujyamAne vAkyasyAkSyayo'b luto vA bhavati / agnidbhUit / rAjA cidbrUyAt / rAjetyarthaH / vitIti kim ? agniriva bhUyAt / iveti kim ? kathaMcidAhuH atra cit kRcchrArthe citIti rUpasasAzrayaNAdaprayoge na bhavati / agnirmANavaka bhUpAt / bhUmi I 183 pUrvasya vicAre // 23/24 || kimidaM syAskimidamiti vanirUpaNA vicAraH satra vartamAnasya pUrvasya vAkyasyA'thayantyo'c pluto vA bhavati / ahi3 rajju / mahinuM 20 junu / sthANurnU 3 puruSo nu sthANunuM puruSo nu / pUrvasyeti kim ? parasya mA bhUt he praznAkhyAne // 2/3/25 // pradanasyAsyAne pRSTaprativacane vartamAnasya vAkyastha yo'nsyo'c hi prazyetasya nipAtanasya sambandhI sa pluto vA bhavati / akArSIH kaTaM devadatta ? akArSa ho3 / akArSa hi / alAbI: kedAraM devadatta ? alAvipaM hI 3 / alAviye hi hariti kim ? akArSIH kaTaM devadatta ? karomi nanu praznagrahaNaM kim ? kaTaM devadatta akApaM hi / pradanapUrvakaM na bhavati / AkhyAnagrahaNaM kim ? devadata kaTamakAryoMhi / uttareNa siddha niyamArtha vacanam / bhane pratipadam // 2/3/26 // prapane prazna mAnasya vAyastha sambandhinaH tadavayavasya yAdo yA bhavati / prazne pramA3: pUrSA3n grAmAn dez3 / agamaH pUrvAn grAmAn devadata / praznAkhyAna - agamAH pUrvA3n grAmA3n devadattA3 / agamaH pUrNAn prAmAn devadatta | prazna ceti kim ? devadatta grAmaM gaccha pratipadamiti kim ? vAvayasyaivAzvanyaH plavaMta / tRptazikhA / Agaccha bho lu3psazikha / Agaccha sa 4 dUrAdAmadhyasya guruvaikola nRs ||2||27|| vAmavasya mokSyantyo'c dUrAzamandhyasya sambandhI, janantyo vA lukAraH kAravajitazca gururekastasyaiva sambandhI saluto vA bhavati / Agaccha bho mANavaka balakA3 / bhAgaccha bho mANavaka dalaka | Aga bhoH paluptazikha / saktUn piba devatA devadatta | saktUn pitra devAsta saktUn viya devadatta / devadattA / pAyasva devadatta | palAyasva devadA3ta / palAyasva devadatta / dUrAditi kim ? zRNu devadA tAt prayatnAt prayatnavizeSa AzramamANe sandeho bhavati zroSyati na zroSyatIti tad dUram | ananyaspAta kim ? bAgacchatu devadattaH / pradhAne kAryasampratyayAdiha na bhavati / Agaccha bho kapilaka mANava | mANaveti kapilaketyasya vizeSaNam / gururiti kim ? laghormA bhUt / vAgrahaNamanyAcA saha guroraugapadyArtham / eka iti anekasya guroragaugapadyArtham / lukAragrahaNamanuditi pratiSedhanivRtyartham / idameva jJApakam - suvarNayorabhedena saGgrahaNasya anUditi kim ? kRSNamiSA 3 kRSNamI3na phuTaNa mitra RkArasya na bhavati / takAraH kim ? mAtuzkAraH / anUditi guruvizeSyate nAdayantyaH / teneha na bhavati -- Agaccha bho bhartR3 | vAkyasyApatya iti ca vacanAdi na bhavati / devadata aho Agaccha abhi pUre necchti| anuprAsAbhidUSitayoriti nAvena pluto vikintu rAtAdiviSayasyAnudAttasmAyamityAhuH | he yeSAmeva // 28 // dUrAdAmanyasya sambandhino yo he zabda ko to ? yo tAmantraNe vartete tayo: prayujyamAnayoH tayoreva vASaye yatra tatrasthayoranyaH pluto vA bhavati / he devadasa aagaa| he devadatta / devadatta hai / devadatta hai / hai 3 devadatta Agaccha / he devadatta / devadattA hUM 3, he devadatta | hai hai 1. zivamAyAt ka0 ma0 2. zcid mAyAt ka0 ma0 / 3. madhyAt / 4. tripAtasya ma0 / 5. sarvAdipatibhavatuzabdasya sambodhana eva / tathApi ekavacanasyaiva morisyAdezasvAdamadhAnakham svAtantryAbhAvAdvAvAdvA ka0 ma0 Ti06 grahaNasya ka0 sa0 7 dUrAdbhUtAdi 0 ma0 / 8. devaM ka0ma0
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zAkaTAyanaNyAkaraNam [ma, 2 pA. 3. sU. 29-32 vityavadhAraNasya viSayArtham / epAmiti sthAna nirdezArtham / bahuvacanaM ha + i = hai hai + e = hai iti lAkSaNikayoranigrahaNArtham / evaphAro'nyasya plurAvyudAsArthaH / asa epa paMdhakArAtra tatrasyayoH paTuto vijJAyate / __ bhozca pratyabhivAve cAstrIzUdre ||21326|yd(yo')bhivaadymaanii guruH kuzalAnuyojana mAzipa ghA prayuhako ma pratyabhivAdaH, sasminnastrIvAdaviSaye vartamAnasya vAkyasya yo'zvantyo'c bhozAbdasya pradhAnasyA cAmanyasya sambandhI sapluto vA bhvti| abhivAdaye devadatto'haM bhoH AyuSmAnedhi bho3|| AyuSmAnedhi bhoH / nAyapAdhi devadata bho3: / AyuSmAnadhi devadatta bhoH| sAyamAnadhi devadattA3 / AyuSmAnapi vaadaa| abhivAdage gAgyo bhoH| Ayuha mAnedhi gAgryA AyuSyAmadhi gAya 1 gugalyAsa pA3 / namaskAra gry| bhoSaceti kiga? devarA muzAhapazi / devarata anupaanepi| bhoyaamprdhaanaag| tAsman kriymaanne| aamntryaarthshckaarH| pratyabhivAda iti kim ? sthAlI aha bho: abhivAdaye AyuSmAnaSi syAlo3 abhivAdayitAuda kharaphuTIvana mama IsArAntA saMjJA / kA tahiM ? daNDIyantrakArAntA sa pratyabhivadyate / AyuSmAne sthAlo3n / sampratpAha-IkArAntaya mama saMjJA sa pratyucyate asUyakasvAsi jAlma na tvaM pratyabhivAdamahosa bhidyasva palaspAlI / dvitIyazcakArI detyasyAnakarSaNArthaH / astro zUda iti kim ? gArmyahaM bho; abhivAdaye / AyuSmato bhava gAgi / tupajako'haM bhoH, abhivAdaye / kuzalyasi tussk| 23130|| sandheya eca yaH pacidandharo bhavati tammizca vikAramApadyate tasya vAkyasyAkSvantyasya pUjAyAM ripAre prazna pratyabhivAde ca pluto bhavan pratyAsa tyA ikArapara ukAraparazcAkAraH pluto bhavati / pUjAyAM dUrAdAmanapasyeti plutaH / zobhanaH khalvasi agnibhUtA3i paTA3 / vicAre-vastagya kiM nigranthaspa sAgArikA 36 utaanaagaarike| prazne / anamA3: pUryA3n grAmA3n agnibhUtA36 paTAyeu avAstasmA 36 prtybhivaad| mAdhumAnepagnibhUtA3. i paTA31 AyuSmantau sta: devadattajinadattA33 / pUjAvicAraprazne ceti kim ? Amaccha bhoH, gigabhUta3 / zamyAdayantyasya vijJAnAdiha na bhavati / AmA3: pU3 pAmo3 devatA3 / manyasyeti kim ? bhadrako'si mo| apAyatA 3modanAma kanya3 / agamA3: pUrvAzna praam|3n ho 3 bho 3H / eca iti kim ? bhadrivA'si kumArI3 / plutAcena idutAviti nocyate, anyathaca evAbhAvAt / chaghadakhaphaH pratyayasyeyiyeyInAyan ||3|31|chkaaraadiinaaN varNAnA pratyayAvayavAnA mAisyamIyAdama AdezA navanti / chasya Iy-svaiguzcha: (svasurapatya pumAnita) svstriiyH| prasya i-"bhAra" kSatriyaH / Dhasya eya-"ditazca tum" deteyaH / khasya In - "kulAranaH" kulona: / phasya Ayan-"nAdimpaH phaNa" nADAyanaH / cArAyaNaH / "tikAde: pha(phi" taikAyani: / kaitavAyani: / pratyayasyeti kim ? chinatti / ghUrNate / daukate / nti| phaSakati / danAdezAnAdevAyoSivizeSAna bhavati / kadaghnam / jAnughnam / paDhAdayo vyutpannAni prAtiparikAni Rtera yadanagaM vA tivA dhAnupratyayAnAmIyAdayAdezo bhAvasya pratyayavidhI dyumadhAra lAcAryam / ikaTaH // 23 // 32 / / pratyayAya yasya ThakAraspa iga ityayamAdezo bhavati / pAro'prayogI na deza vidhArthaH / nAmi pratyAhArArtha: / "prAvadhachaH" (prApi jAta iti) prAvRSika: / raNa / sAzikaH / pAlAnitaH / pratyayagrahaNa ? paThati / zati / pharmaTa iti nipAtanAgna bhavati / yogavibhAga uttarArthaH / - 1. pUrvasya cinAra iti vA plutaH ka. ma. tti| 2. Tho'gArAntAt iti niyukta ttaa| saptamyekavacanam / ikAra pareDakAraH pluto bhavati / ka ma ttik| 3, prazne ca pratipadamiti sUtreNa sarvatra plutaH / ka. ma. tti.| . tasmai ityanna tasya e i vidhizeSa vidhAya pazcAdakAro'pi a iti vizleSaNIyaH / tatra akArasya plutaH ka0 ma. tti0| 5. anna pavisarjanIyaparatvAna sandheyaH ka mATika 1 6. lumi madhyama puruSa dvivacanam ka. ma. Ti. / 7. sambuddhidvivacanam ka. ma.Ti.1 8. svasuica cha. ka0 m0| 5. khanate kAma. .. sihaM ka. maH /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. 5. sU. 33-4.] bhamodhavRttisahitam 185 dosisusugazazvadakasmAttaH kaH // 23 // 33 // dozabdAd im ura hatpavamantAdugantAt (cha)zvadavA mAyajitAcca takArAtAtparasya prazyayAvazvasya 8kArasya kamArAdezo bhavati / dosdoA tarati dokaa| isa-sapira paNyamasya saavisskH| vAhikaH / usa-dhanu: praharaNamasya dhAnuSkaH / pAjukaH / u--nirAzayI bhavaH nepAhakamukaH / thAparamAyuka: / oTha / mAnurAgataM mAtRkam / paitRkam / udham / azazvadakasmAtaH-udazvitA saMskRtamaudazvitvam / zakRtA saMskRtaH zAkRtka: / yAkRtakaH / zazvadakasmAtpratipeghaH kim ? zazvadbhavaM shaashctikm| Akasmikam / AziSA carati AziSika: / uSAyAM carati oSika: tyA pratipadocatayorisUsorahaNAna bhavati / siti 'vasta: vivapi rUpam / 'mathitapaNyo gAdhitika ityatra lAzrayatvana sthAnivadbhAvAbhAvAna bhavati / borakaH ||23 / 34|| ityetasya pratyayasya aka ityayamAdezo bhavati / auSargavakam / kApaTavakam / kArakaH / haarkH| chakauraka iti nidazAdayaM dhAtupratyaH syApi bhavati / pratyayasyeti kim ? bunUpate / prAvukUrpatti / yudhiyAnaM lAghavAg / lugyorcalakau ||213 // 35 // pratyayasyAvayade kArya vali vo ca pare. vakArayakArayolubhavAta / (vasya) / daMdiyaH / sesivaH / acecivaH / dIdivAn / diidivaasii| diidivaaNsH| yasya-Utam / Rtam / mAtam / gaudheparan / mnopri| bhAgayati / kaNDamiLatIti pANDUyo knndduu| kii| phArasA losH| bhobhUH 1 lanyuH / nyu: / jyoriti kim ? pakvaH / pakAviti kim ? sadhyate / mnApyate / aprayogoskviviti kvigrahaNaM dakSay karotI tyA vic / pratyayaspati kim ? prazcakaH / vakAropadezo vavazva vRzcatItyAda ghartha: syAttatra parihArAntaraM astavyaM bhavati / odauto'vAvyi / / 2 / 3 / 36|| okAraukArayoH sthAne yakArAcI pratyaye pare ay Av ityeto ameNAdezo bhavataH / gavyati / pate / gamyam / lavyam / panyam / nAmyati / nAnyate / nAmyam / odaupta iti ki? yati / raiyate / yIti kim ? gokAmyati / maukAmyati / pratyayasyeti kim? moyAnam / nIyAmam / gamyutimAtramadhvAnaM gata iti aparimANapattiH vRSodarAdiH / upoyate / auyata / lauyamAniH / pauyamAni: ityavAsita bahiraGgamantaraGga iti na bhavati / payacyasaka samlAlasAyAm // 2 // 3137 vadhi yipratyaye pare pUrvasya asaka sara ityetAvAga. mau bhavato lAlasAya gamyamAnAyAm / lAlasA jighatsA, bhakSaNe diH / dadhIcchati lAlamayA dadhmasyati / madhvasyati / dadhispati / gadhusyati / kSIrasyati / lavaNasyati / pacIni kim ? kAkAyate lAlamayA / lAlasAyAmini viga ? yadhoyAta / madhUyati / soroyati / lavaNIyati / vRpAzcayomaithune / / 23238 // thapa azva ityetayA~ thune vartamAnayoH yaca asaksabAgamo bhavati / vRSasyati mauH / azvasyati bahavA / azvavRSAvatra maithune manuSyAdAvapi hi prayujyane / azvasthA vRSasveti maMthunecyA paryAyau / methuna iti kim ? dhImati / azvoti / / . suttuDgadhe'zanAyodanyadhanAyam / / 2 / 3136 // zanAya udanya dhanAya ityete kyAnamtA nipAtyante yathAsaMpa zunagartheSu vAcaipu / azanAyati / udayati / ghanAyati / azanAyadhanAyayoritvA pavAdaH / AtvaM nigAnyate / udayetyudakasyodana mAya: 1 kSuttaDgadha iti kim ? azanIyati / udakIyati / dhanIyati / ccI cAsyAnavyayasyaH / / 2134 // asyAvasyAnadhyayasya co ca kaci ca para IkArAdezI bhavati / zuklIkaroti / mumbIbhavati / zuSalIsyAt / khaTvIkaroni / gvavobhavati / paTavausyAt / putrIyati / 6. saMspRSTaH km0| 2. vaseH ka. ma / 3. mathitaM takaM paNyaM yasya saH ka. ma.Ti / 5. gotrokSa ityAdinA kuna ka. maTika / 5. pA. na. 6159 / mahAdipAThAcA iti vacanAt ka. ma.li.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. 2 pa 6 sU. 41-46 jogavA / mul meter lang? gulastetufungang: 1 fangat xifre prati dIrghA || 22341 // thIti vrtte| kAra dIrghAvAdezI bhavataH yugaH gata tase ase kRti nitrayati / vibhISale mAtrA } kayo-- mizrIkaroti / zrIpati tripAt / mAtrIkaroti / mAtrobhavati yadi --cetrIyate / toSyate / aled kRti cIyAt / stuyAt / bhRzAyate / mukhAyate mantUyati / bati cIyate / stUyate / zucIkaroti / zucIbhavati / zucIsyAt / paTUkaroti / paTUbhavati / paTUsyAt / vAtyetiGGgrakAre rIbhAvApavAdI yasvayAzzeriti bhAvaH / maGgrahaNaM rIvAdhanArtham / leDakarapratiSedhaH kim ? yAt / cinuyAt / guyam / dhruyam / kupam / divyam / zritsyam pracittyAdo paratvAdallugAdi bhavati / adhaH gAtrIsyAt 1 1 1 ziraso'dhye taddhite zIrSan || 23:42 || zirasa ityetasya vyavajite taddhitaM mitratA pareza ityayamAdezo bhavati / zIrSaNyaH svaraH / zrayo vraNaH maMSya iti kim ? hAstizIrSyA / zIrSyA / chAtra yazopadezayoH sthAnivadbhAvAt zIryannAdezaH syAt / sa eva zirasa AdezaH prakRtvasva harita ityAdI vijJAyate / taddhita iti kim ? zirasyati / zirasyate 1 keze vA ||2|3|13|| ziras ityetasya kezaviSaye vipratyaye tadvite pare zonnAdezo vA bhavati / (zirasi bhavA iti ) -- zIrSaNyAH kezAH / zirasyAH kezAH / I zIrSo'ci // girajA pare pI ityayamAdezo bhavati / ( hastiziraso'yamiti ) hAstivIrthaH / vaikhuzIH / mRgazirasA candropetena yuktA mArgazISa dorNamAsI / sthUlazirasa idaM sthaulazIpam / abhIti kim ? ziraskalpam / taddhita iti kim ? zirasA | vinmatoH zluG NISTheyasi ||2| 3 | 45|| vin mat ityetayoH pratyayayoH Ni i Im datyeteSu parataH lugbhavati / zraciNamAcaSTe sajayati / ayameSAM tragviNAM (atizayena zragvIti) sajiSThaH / ayamanayoH triNaH (atizayena sragvIti) sajIyAn / tvagvansamAcaSTe tvacayati / ayameSAM tvagbala (atizayena tvAniti ) svajiSThaH / ayamanayostvantoH (atizayena tvagyAniti) svIyAm / kumudrantamAcaSTe kumudayati mayameSAM kumudvatAM ( atizayena kumudrAniti) kumuddiSThaH / athamanayoH kumudvato: ( atizayena kumudrA niti) kumudIvAn / nirdizyamAnasya pratyayamAtrastha paluk / ata eva vacanAdaguNavacanAdapi iSThemasyA | 1 kan vADalAyUnoH // 246 // a yuvan ityetayogopastu parataH kan ityayamAdezo bhavati / (apamAnaSTa iti) nayati / kaniSTaH / kanIyAn / alpayati / atiSThaH / alpayat / yuvati gaviSThaH / trIyAn / alvArtha vA yahaNam / prazasyaH prazasyazabdasya goSTavasu parataH zraityayamAdezA bhavati / (svA iti) dhayati / zreSThaH / zredhAt / vRddhasya ca yaH // 4 // vRddhazapa prazasyandrasya ca goDera parataH kAyama | deza bhavati / (vRddhaM prazasyaM yAcaSTa iti) jyayati / jyeSThaH 1 jyAyAn / jyAyAn ||23|| jyAyAniti jyAdezAtparasya Iyama AkArAdezo niyamananiyena kucha iti / jyAyo jyAyaH / 3. vyAjAderiti luci 1. oki0ma0 di0 / 2. ziraskampam ka0 ma0 / 4. kanIyostu yuvAlayoH ityamaraH ka0 ma0kri0 / mAsAyAM naikAca iti pratiSedhaH ka0 ma0 Ti0 1 ma0 Ti0 / 5. vRddhaprazasyayojyAn ityamaraH ka
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ amIsahitam 180 a. 2 pA. 3 sU. 50-50 ] varSaH bhavati / (vRddhamAcaSTa iti ) vardhayati / varSiSThaH | varSIyAn / evaM vRddhazabdasya rUpyaM bhavati / bADhAntikayoH sAghanaMdI ||23|511 bATa atika ityeta porNoSTheyastu parataH sAdhane ittAdezI bhavataH / ( vADhamAcaSTa iti ) sAdhayati / sAdhiSThaH 1 sAdhIyAn / (antikamAcaSTa iti ) nedayati / nediSThaH / medIn / priya sthira sroguru tulatu pradIrghavRndArakasyekni ca prAsthAsphAvargadvAyavRndam ||2||2|| priyAdInAM pIpyassu imani ca parataH yathAsaMkhyaM prAdama AdezA bhavanti / priyasya prAprApayati / 4H / preyAn / premA / sthirasvasthA sthApayati / stheH / stheyAn 1 sthaimAsphirasya sphA -skAyavati / spheSThaH / keAn / skemga urvarzyati / variSThaH 1 varIyAn / varimA gurorgati gariSThaH / garIyAn / paribhA / bhulhutisstthiH| bahIyAn / himA tupresya p-trapayati / zraviSThaH / yAn / mAyayati hApiSThaH drAghImAn drAghamA vRndArakasya vRnda-vRndayati / vRThiH / vRyAt / vRndimA / vihagurubahula zerpAH ete putrAdiSu pazyante / tenetareSAM paTheyo'rthamaMtrIpAdAnam / anye vRddhadirAkRtigaNa imAmapatimanyante / tathA ca prayogaH / maho sthemA dviyAmiti / 1 raH pRthumRdukarAbhRzada parivRDhasyoH ||2|3|53|| pRthu mRdu kRza bhUza dRDha parivRDha tyAkArasya NI imanica rataH razabda Adezo bhavati / prathayati / prathiSThaH / prathIyAn prathimA zradayati / pradiSTaH / zrayAdimA zati / RziSThaH krazIyAn / krazimA / azayati / aziSThaH / azIyAn / azimA / prtisstthiH| draDhoyAn / praDhimA parikSakayati paripradiSTaH pariyaDIyAn / pariDimA / kecit cuheti paThitvA braDhapatItyAdapi udAharanti / etepAmiti kim ? jati / RSTiH / yAn / jimA kRSNamati / kRSNiSThaH kRSNIyAn / kRSNimA / anujIyAt / spRjIyAn / kulapati / uriti kim ? sarvasya mA bhUt / hoThe bhUy ||2||54|| bahu pazyetasya pISyezrI bhUy ityayamAdezo bhavati / bhASApavAdaH / sUyati / bhUmiSThaH bhUvAn / bahoM bhAvayatIti kecit / bhUrluk ce ||2||25|| bahu ityetasya IyasAmiti ca parataH bhU ityupamAdezo bhavati anayozcaivarNarUpa lug bhavati / bhuuvaan| bhUyAMsaH bhUmA bhU UrityukA pralepAdavAdezo na bhavati / eriti kim ? antyasya syAt / sthUlapUra yuvahasvakSiprakSudrasya vAdere cekaH ||23|26|| sthUla dUra vastra i zutra ikSepAMNIya imanica parataH lakAravakArAderlugbhavati eG caikaH / sthUla - ( sthUlamAcaSTa iti ) yati / svasthavIyAn dUra - ( dUramAcaSTa iti ) daviSTaH / dIyAn / yudan - ( yuvAnamAcaSTa iti ) yati / yavIyAn / hasva - ( hrasvamAcaSTa iti ) hramayati / hraSTi: / bhIgA hasiyA / (zamAgata) matigaHkSepamA kSudra - zukramAcaSTa iti kSata dhodiSThaH / zrazeSAn / pRthyAdi / yena nAmAptiyeAjAdilIpo'nena bAdhyata iti khAderi ika iti kim ? hrati / digozca pakArayakArayorna bhavati / 1 T pranyAjAH ||2|3|47 // yAntasyAzyA jAdedAvayavasya gopya isa para gugbhavati / kAyade kryti| kari karIyAn / mAcaSTa iti payati / paTiSThaH / paTIyAn / paTimA | 2. samaka0ma0pra0 / 2. pRthyAdisaka0 ma0 / 3 mArcapAmiti ka0 ma0 / 4. yahoNa ka0 sa0 / 5. avasthayatu iti prApte ka0 ma0 di0 /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 vAkaTAyanavyAkaraNam [ a. 2pA. 3 sU. 26-64 lata / ciSThaH / laghIyAn / lakSimA vimanimA samma nimA (mAtaramAcaSTa iti) mAtayati / mAtayitA / Atayati / ityatrArthatvAtu bhavati / 1885 naikAcaH ||28|| ekAca: zabdarUpasya yo'nyAjAdiravayavastasya goSTheyastu dharmAni parataH zugna bhavati / saviNamAcaSTe jayati / sagvitamaH / ssraviSThaH / savitaraH srajayAn / sumbantamAcaSTe sucayati / suciH / sucIyAn / ekAca iti kim ? vasumantamAcaSTe vasati / vasiSThaH / basIyAn / imani ti kim ? zriye hitaH zriyaH / zo devatA'sya jJaH sthAlIpAkaH / imAn kiyAnU / yogavibhAgAde rizsthApi pratiSedhaH / zreSThaH dheyAn / darihastinaH || 2/3/59|| vhin hastin ityetayoH pratyaye pare 'ntyA jAderlugbharzata na / nopada syeti prAptiH pratiSidhyate / daNDino'patyaM dANDinAyanaH / hAstinAyanaiti kim ? samUho daNDam prastim / cAzijihmAzyadhvAtharva yUnaH piDhakhaThA ke || 223 60 // vAzin jihman an atharvan mutran ityeteSAM yathAsaMkhyaM kikha akaityeteSu pratyayeSu parato'nvajAgna bhavati / vAzino'patyaM vAzinApatiH / dorvA vRddhAditi phin / jihyAzino'patyaM hyAzayaH / zubhrAditvADhan / madhyAnamalaM gAmI (ti) adhvanInaH | "adhvAnaM yato" / atharvaNo boddhA'dhyetA vA bhrAyaNikaH / nyAyAditvAdRN / yUno bhAvaH yauvanakA e / corAditvAdvuJ / vAzyAdigrahaNaM kim ? dvirAjikA phisaTAka iti kim ? yuvA prayojanamasyauvikam | noTa || 23261 | an ityetadantasya yatratatratyaye'svajAgna bhavati / sAmani sAdhuH sAmanyaH / vaimandhaH / mUrdhani bhavaH zUrddhanyaH / tayo'patyaM sAkSayaH / kuryAditra: aghA ityataH sAnubandhe'pi pratiSedhaH / ya iti kim ? paramarAjiH / ana iti kim ? triSu sAdhuH chapaH bhaTagha iti kim ? rAjJo bhAvaH karma vA rAjyam / aNi || 2|3|62 || anu ityetadantasyApi taddhite'ntyAbhayati / guno'pazyaM zohayanaH / nAga devatA'sya sAmanam / vaimanam / yogavibhAga uttarArthaH / gAdhividhi ke ziphaNigaNisaMyogAderinaH // 22363 || gAthin vidacit kezin phaNin gaNin ityeteSAM saMyoga AdiyaMsya nastadantasya ca aNi pare'nyAjAderlugna bhavati / gAvino'patyaM garthinaH / vaidayinaH / kauzinaH phaNita gaNitaH saMyogAdeH sAgviNaH / mAdriNaH / bhaavinnH| vAciNaH pAtriH / cAkriNaH / gAthyAdigrahaNaM kim ? meghAvino'tyaM maidhAvaH / apatyArtho'yamArambhaH anapatye // 264 || innantasthAna para yo'Nu tasmin parato'nAdena trati / sAMkoTinam / sAMrAviNram | sAmAjinam guNita idaM gaunninm| medhaavinm| garmiyAM samUhagaNam / ati kim ? garbhiNAM samUho garbham / daNDina samUho dA nakriyAM caakrm| anapatya iti kim ? maidhAtraH / sno'varmaNaH || 2365 // bhat ityevamantasyA'napatya evANi paratalyA jAde bhavati varman zabda varjayitvA / carmagacchatazramaNo rthH| sAma devatA'sya sAmanam / benanam / azotva siddhe manona 1 patra lihAdibhyazca iti etadartharahitatvAt ka0 ma0 20 / 2. aMgAndika kRyastasya kramaH / 3. vidvAn somajIvi ca (somajo yudhaH ) ka0 ma0 zi0 4 puriti sUtrasyApi ka0 ma0 di0 / 5 na zatAyavinikA te ka0 ma0 di0 / 6. paramarAjaH ka0 ma0 / 7. suvapi kRte ityamaraH / suttrA (kRtAbhiSeka ityAdI) sutrAmapUjita ityArtham / ka0 ma0 Tima ahisArikada ma0 0 / 6. cakrI, kulAla kuSTako kAhi mAmajAtiSu ka0ma0 Ti0 /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ START25Han n a. ra pA. 3 sU. 66-73] amoghavRttisahitam 155 patyazceti niyamA nApatya iti niSedho vA'yam / tena supAmno'vatyaM sopAmaH / mAdasAmaH / bhAdasA: / mna iti kim ? mutkhano'patyaM sotvanaH / yAjvanaH / avarmaNa iti kim ? cakravarmaNo'patyaM cAkarmaNaH / mAlam / / 2 / 3 / 66 / / brAhmamiti brahman zabdasyAnapasye'pyantyAjAdelugnipAtyate / brahmaNa idaM brAhmAstram / brAhmo mantraH / jAtI !! 2 / 3167 / / jAtAbhidheyAmAM brAhma ityanavatyai evANyasyAmAdelumnipAtyate / 'mAjhI auSadhiH / pUrveNa siddhe'napatya eveti nimamo nApatya iti pratiSedho vAyam / tena brahmaNo'patyaM brAhmaNaH / ajAto. lugeda-brAhmaNo'patyaM brAhmo nAradaH / aukSam || 28|| omityudAnazabdasyAnapatye 'NyantyAdelumnipAtyate ? upaNa idam mokSa padam / anapatya iti kim ? ugo'patyamokSaNaH / ___ sabrahmacAripIThasarpikalApikuzumitatalijAjalilAmalizilAlizistraNDisakarasadmasupacano'padasya // 36 // sabrahmacArina poThasapin kuthumin tetalin jAjalin lAGgalin zilAlin kalApin zikhaNDana mukaramana suparvana ityeteSA nakAratAnA cA'padasaMjJAnAM taddhite parantyAjAdelagbhavati 1 sabrahmaca 25 meM sAbA nArAH / pAThaviNa ime peNtthsH| kalApinA zeSatamayoyAnA: kAlApAH / thumina ime koyumaaH| taikSalA, jAjalo, lAGgalI cAcAryAH, tatkRto'pi grantha upacArAtacchandairabhidhIyate / ete titalAH / jaajlaaH| lAlAH / tasyedaM vivakSAryA ta cho bhavati / zikSAlina ime kolaalaaH| zikhaNDina ime shkhnnddaaH| gUkararAvAna: imai sokrsmaaH| suparvaNaH saupaH / na:-yahaH / vyahaH / uttamAH / medhAvinogatva medhAvaH / mAyAvaH / 'aulAmiH / shaarlomiH| AgnizAmaH / hastinAM samUho hAstikaH / saMgrahAcAryAdigrahaNaM kiMga ? ( vidyuta idamiti) vaidyuta tejH| na ityeva siddhe sabrahmacaryAdigrahaNaM 'ye noTa ityAdipratipaMdhavAdhanArtham / apadasyeti kim ? medhAviSya medhAvimayam / taddhita iti kim ? hastinA / isisane / carmazunaH kozasaMkoce / / 213170|| carman zvana ityatamorapakSyoH karmaNa koze saMkoce trA) tAr3ate pare'ntyA jAdelugbhavati / carmaNa: kodo-cAma: kozaH / crmnno'ny| --zuna: saMkoce / zaunaH saMkocaH / zovano'nyaH / vikArAetye'zmahitanAmno bA / / 2 / 3171 // azman hitanAman ityatayorapoyaM gAyastha vikArezpatye cA) taddhite pareMtyAjAdelavA bhavati / azmano cikAra yAmaH / bAzmano kaa| hinanAmnoparaya hetanAma:, hairAnAmago 41 / vikArApatya tigi ? AzmanaH / nAganaH ityevaag| 1mANa 1.1 gagana prAya svarAdInAm / / 3 / 72 // svara ityAdInAmapadarAMjJAnA dine prntyaajaadevti| sarmaya: gauya: / 11, bAma: | sAmprAta: | gona.nikaH / pInAmyam / pivara ra pratApa | A1gAnA M aitri Anita . mAgAulta | | initin. gA5 | N-11 vizoraDitirAza7:35nidAhApApadagaMzasya matadAtA Thtal.. / bhAga INir| aaiI Aarad 141 14thi || It 52||| M4141: / 14 11.[?pasarAtaH 4 marite: f iillta kiyA jAna sirf :o / aindeaadimano 1. dilait airngA syAnamA ca puSacanA ini gapAtI / .. ma ni / 2. waitin:
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakiTAyanadhyAkaraNam [.2 pA. 3 sU. 1-51 ... pH||2|374|| azva izca iti 9H, tasyAvAntasyevargAntasya cApadasya taddhita pare lAbhavati 1 aspa dakSa-dakSasyAgatyaM pumAnita daakssiH| lakSa-lAkSiH / vyaadh-vaidhiH| blaakaa-blaakiH| e:-nAbhi:nAbhamaH / nidhiH--nadheyaH / shyetii-ipneyH| rohiNI-rogiyaH / vatsaM prINAtIti vANI: tadapatya dAhasapreyaH / catuSpATA / agadasyeti kim ? UrNA yuH / zuvalataraH / zuklatamaH / taddhita iti kim ? vRkssnidhyoH| __adare'sAdi / / 27 // ahagnityetasyApadasya va aT ityetadvajita taddhitaM para yadayaNaM tasya lugbhavati / ahnA nivRttam Ahnikam / ahnAM samUhaH AhnaH / yena nAvyavadhAna tana kvahitapa kavanaprAmANyAditi nakAravyavahitasyaira lunAcasma / akhAToti kim ? bApAmahomyAM nivRttaH dAbhyAmahompAmadhISTaH . bhRtaH, uhano bhumI bhAvo vA dhhiinH| mahoNaH / aTi---paramAhaH / utamAhaH / horahoH samAhAraH vaghahaH / prahaH / panhadhRtarAjJo'Ni ||2376 / / pan han ityetadantasya dhRtara rAjanityetasya cApasyANi taddhise pare yadavaNaM tasya lurabhavati / pUgam-poSNam / takSan-tAkSNam / bhrUNahandhrauNam 1 vRtrahana-vAtaghnam / dhRtarAjan-dhAta rAjJaH / ekAmiti kim ? rAminam / vaimAm / aNIti kim ? takSayo'patyaM tAkSaNyaH / taipapIpaM bhAta // 37 // taipa popa iti tiyya puruSa ityatayorbhAdANa pratipadaM nakSayA yA vihitoSNa gurUdayAdbhAyu se'de candropetAkAle matuH sandhyAderaN iti ca tasminnaNa yalumnipAtyate / tiSyeNa gurUdamena pusta: tapaH saMvatsaraH / puSyeNa pIpaH saMvatsara: / taipamahaH / taSI raassiH| pIpamahaH / popI raatriH| tiSye jAtaH taiSaH / popaH / bhAditi ki? tipyo deyatA'sya taissyshcrH| poSyazcaraH / nAyaM mAditi pratipadaM vihitaH / vilyakAM chasya // 2 // 3/7II bilvaka ityevamAdInAM sambandhinabATa ityetasyAvayavasya apadasthA padasampandhinastaddhite pare lAyati / vilyA asyAM santauti virUpakoyA nahI, tasyA bhavaH vailvA: / veNunIyAyAM maya: vaNuka / yatrakIyAyAM crm| tasanImAyAM vetasakaH / trikoyaayaaNkH| koyAmakaH / kASThakoyAyAM vA kapotakoyAyAM sApotakaH / kaJcakoyAyAM kauJcakaH / tAkImAyA bhavastAkSatra kAbhikti sakavAranirdezAta gaDAdevaleta chakRta kakArAvasya chasthA'ntasya siddhatvAzadezcApacamInirdezAnta bhavatIti sarvasya khuba / kuJyA hastratvaM tathA pAThAta / vilvakAmiti kim ? dhAikoyA, plakSa kiiyH| visvakAdinaDAdyantargagaH / chasyeti bim : dilyakAdInAma syAt / lakSita iti kim ? bilvakI yAyAm / apadasthati kim ? viruko narUpyam / virudkoyaamym|| halopazci kyAnAtyApatyasya ||raashaa || apatye vihitasya pratyayasyApadasya yo bAra hala: parastasya yo 'nAti-anAkArAdau ca taddhita pare lagbhavati / bo-gIbhRtaH / vAtsobhUtaH / gArgIyati / jAtmIyati / 'gAya pAsIyate / anAti-gANAM samUho gArgaram / vAtsakam / gagasyA gAifyaH / vAsIyaH / hala iti kim ? yArikeyIbhUtaH / hAriyo bhUta: / kAripa yorAta / hAriyati / kArika yiH / / hArikeyiH / ya iti kiA ? zArahatAyanokaH / cikyAnAtIti kim ? gAyiNaH / vAtsyAyanaH / agasyeti kim ? saMkAzena nirmata sAMkAzya. tara mantra : saaNkaashyk| khopAntya lakSaNo yaja / rAjanyamanuSyayonAMke ||2|180||raajnymnussyshmdyaamkaarsyaayo pratyartha gharelugamanAsarAmAyakam / mnussytaam| zro'kadravAH pArA381 // kadazabdavajitasyovarNAntasyApadasva Dhe taddhite para lugbhavati / kamAlyA apatvaM kAmaNDaleyaH / bhAdrabAhepaH / bhautibAheyaH / jammA apatyaM jAmbayaH / tvAMdheyaH 1 noti kim ? vaimAtrayaH / zubhrAdivaN / i iti kim ? mANDavyaH / aphavA iti kim ? kaattveyH| 3. hamanam 1arNA maMpAdilomni syAt sidadvalyadhAtoriti padasaMjJA / pha. ma. di. ka. ma0 / 3. gAyate / vAtsAyate ka. m.|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. 3 khU. 82-8 ] avasvayambhuvaH // 232 // svayaMbhU devajitasyApadasthAvarNasya taddhite aupagavaH / kApaTavaH / bAbhravyaH / / davyam / dAruviSaya e asvayaMbhUva ha parevAdezo bhavati / ? svAyaMbhuvas : kaikayamitrayupralayasyepyAdeNiti || 2383 || kekaya mitrayu pralaya ityeteSAM triti Niti taddhite paraM makarAH rUpasya iy ityayamAdezo bhavati / kekayasyApasthaM kekeyaH / rASTrarAzaH sarUpAdityaJ / mitrayobhaveina maitrevikA valAyate / gotralakSaNo vuJ / pralayAdAgataM prAleyamudakam / piti kim ? kekayatvam / amoghavRtisahitam 141 zrAnroAdeH ||2|3|24|| jiti Niti ca taddhite paraM yaH pUrvastadAsanaH prakRtibhAgastasyAcAM madhye Adira tasya sthAne A A ai aikAra mokArazcAsamA AdezA bhavanti / triti - dAkSiH / plAkSiH / kaafor: / naivAkaviH / coliH ziti-paTavaH / bhaargvH| zeyaH / zrapava: 1 zrIaarsya zrA / 'hammaH sthAlopAkaH NitIti kim ? zaGkaSyaH AraMca ( iti kim ) ? dAhapicapaH kArpAsaH / taddhita ta kim ? cikacika: / jipikaH / akSkSiti lAmaparigrahArtham / tena halAderapi bhavati ! devikAzizipAdIrghasatrazreyasAM tatprApterAH || 2 | 3285 || devikA zipA dorghasatra yas ityeteSAmadhvAderacaH tatprAptesteSAmAracA prAptiryasyAsti vasya sthiti taddhite nimitte akArAdezo bhavati / devikA bhavaM dAvamudakam / devikA kUle bhavA dAdikAkUlAH dAAlayaH / pUrvadevikA nAma prAyAmaH tatra bhavaH pUrvadAvikaH puruSaH / zizapAvikAraH zazipa: stambhaH / zizapAsthale bhavAH zazipAsthalA devAH / pUrvazizipA nAma prAgAmaH / pUrvAMzagaH guSaH / dIrghasatre bhavaM daarghstrm| zrayo'dhikRtya kRtamiti zrApamaM dvAdazAGgam / prApteriti kim ? sudevi bhavaH sodevikaH / kevalapUrvottarapadabhArtha vA prAptigrahaNamuttarArtham / vahInarasyaita ||2/3186 // vItazabdasya niti tadbhite parezamAderacaH sthAna aikAra bhavati / bagarasyApatyaM vaihonariH / honarasyedaM caiInaram / pade khac // 21387|| miti tadvite tatprApterivarNasyovarNasya ca sthAne yo yakAravakArI tayoH pade parata jAgamo bhavati / ukAro dezaviSyarthaH / yavArasyaikAraH / vakArasyaukAraH / vyasane bhavaM vyasanam // vyAkaraNasya boddhA adhyetA vA vaiyAkaraNaH | nyAyasya yoddhA'dhyetA veti naiyAyikaH / nyAsasya naiyAsikaH / svAgamasya sauvAgamikaH / svazvasyApatyaM sauvazvaH / zivAdyaN / pUrvatrya hinde bhavaH pUrvayalindaH / svAGgAderaijvaca nAne na vRtyanta ityasti / paratvAnityatvAccA raijAdezAt prathamameva Taic / pada iti kim ? yata imeM yAtAH chAtrAH / yat iti iNaH zatrantamyva iti kim ? vaikalyam / saukaryam / tatprApveriti kim ? dAdhye divaH / mAdhvarivaH / dvAbhyAgotibhyAM nirvRttaH dvAbhyAmazItibhyAmabhISTo bhRto 'zItIbhUto bhAvI vAdvAzItiH / prAptigrahaNaM tadabhAvArtham bhAve hi yata ime yAtAH vyAkaraNabhAryA iti ca siddhayati / prAptizcAvAre prajJAdezaca savyam kRte hi ivaNoMvarNayorabhAvAnnAsti prAptiH / : dvArAdeH // 22388|| dvAra ityevamAdInA mo yakAro vakArazca satpraptimato'syAH samIpe tasya ziti rAkhite dezAgamo bhavati / dvAre niyuktaH dauvArika dvArapAlasthApatyaM zravArapAlikaH / syasyedaM sotram | svagrAme bhavaH sauyApakaH / adhyAtmAdiNU svAdhyAyena carati sauvAdhyAyikaH / tatprA samasyeti kie? vyalkaze bhayaH begarakaNaH / kArasTej na bhavati / dvAra sya, svara, vyalkaza, svasti, svar ca syAkRta svAdu, mRdu, pathan iti dvArAdiH / nyagrodhasya prakRteH || 2|3|1|| yagoSazabdasya prakRtibhUtasya yo yakAraH niti taddhile tatprApterAkArAdiprAptimato'nAmAderacaH syAne rAmo vA tasya jAgamo bhavati / nyagrodhasya vikAro vaigrodho daNDaH | 1. iyaH kArpAsiH ka0 ma0 / 2. zaradantAt ka0 ma0 Ti0 / dUtyanayo'vyayavAyAva iti ANi kRte zrAya iti syAt / ka0 ma0 yaH iti madhyapadalogI mayUravyaMsakAdisamAsaH / ata iJ / atra 5 tAkAramApti ma0 / 6. vAstavyaH ka0ma0 Ti017. svAdhyAyapravartakaH ka0 ma0Ta0 // 3. zrI aN ityatra vidhi kRtaM bha / 4. dadhidhiyo'zvaH madhupriyokArAkArasya prAptiH / ka0ma0Ti0
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zAmarAmanagyAkaraNam [bha. 2 pA. sU. 10-10 naiyagrodhaH kapAyaH / vakArAmAbAdaukArAgamona bhavati / prakRtariti kima ? myagrodhamale bhaza iti nyagrodhamUlA: sAlaya: 1 gayodhA asyA santati manodhikA RSyAdIyaH / nyagrodhikAyA bhaya iti nyAdhikaH / gyamohatIni myagrIpadA zutpattipakSa niyamA, putpattipakSe bidhyamidam / aH svaGgAdeH|2|zaE AraMca iti vartataM / vyatihAre a; pyukSa iti yo praH pratyayastadantasya svaGgA. devaca miti taddhite pare'vAmAderaca: sthAna Araca mAdezA bhavanti / apavAdaH / asya-vyAyakozI / myAca. lekhI / vyAyacarcI / myAyahAso / svaraGgAde:---svaGgasyApatyaM svAGgiH / pAGgiH / svAgatamitAha svAgatikaH / svasvareNa carati svAdhvarikaH / svapato sAdhuH svAyateyaH / vyavahAreNa paratoti vyAvahArika: 1 svaGga, vyaGga, vyada, svAgata, svandara, zvapati, vyavahAra iti svaGgAdiH / zvAderI ||2361!! zvana Adigvayavo yasya tasya zabdasyarUpasya kArAdo miti taddhita pare'nAmAderaca: sthAna AkArAdezI bhavati / jpvaadH| banda bhastrasyApatma svAbhAstriH / zvArdaSTiH / zvAzISiH / vagaNa carati zAgaNikaH / vAyathikaH / Adiyaha kima? bhizcarati zauvikaH / o iti kima ? zvahAnasyedaM zovahAnam / zauyabhastram / yadaMSTrAvikAraH zaudanTro maNiH / duJaH / 2 / 2|| zvAderijapratyayAntasya miti tadvate pare'cAmAderanaH sthAna AkArAdezo bhavati / dejapavAdaH / SAbhasveridaM svAbhastram vAkam / ikArAdInimitte upamAna: pUrvaNApavAdojyatra na prApnotIti ida ycnm| padasyAnI yA // 2 / 36 / / zvAyeH padazabdAntasya rUpasyA'nikArAdau miti taddhite para'cAmAderathaH sthAna AkArAdezo kA bhavati / haijapavAdaH / vadasyedaM shvaapdm| zocApadama / aANi sati dIrghaH / anAviti kim ? svapadaizcarati zvApadika: / paravAnena vikalsa / prossttbhdraajaate||raa jAteya Niti taddhite yaH prakRtibhAgastadavayavAt poTazadAda bhadrazabdAccottarasya padazabdasyAcAmAderaca: sthAna mAkArAdezo bhavati / proSThapadAsU jAtaH provAdaH / bhadrapAdo mANadakaH / jAta iti kim ? poSThapadAsu proSThapado meghaH / aMzAhatoH // 2 / 3 / 65|| miti taddhita yaH prakRtibhAgastadavayavAdavadavAcinaH parasya RtuvAvinaH mAgasyA'cAmAderanaH sthAne bAreca AdezA bhavanti / pUrvAsu varSAMsu bhavaH pUrvavArSika: / aparabArSikaH / varSAkAlebhyaSTham / pUrvazAradaH / pUrvanadAghaH / pUrvamanaH / aparahemanaH / Rtvam / aMzAditi kim ? suparvAma RtvantarAntarAntaritAsu bhavaH pUrvavArSikaH / Rtoriti kim ? paussipplH| susarvArdhAdrASTrasya ||2 / 3 / 66 / / su sarpa artha ityatamyaH parasya rASTravAcino Niti taddhite pare:cAmAderAraMvo bhavanti / supAJcAleSu bhava: supAcAlavaH / sarvapAJcAlakaH / ardhapAJcAlakaH / sumAgadhakaH / sarvagAgadha kaH / ardhamAgadhakaH / dizo'madrasya // 2 // 367!! divAcinaH parasma rASTvAcino mahAdayajitasya Niti toM pare'cAmAderAreco bhavati / pUrvapAJcAlaH / dakSiNapAJcAlakaH / uttarapAJcAlakaH / diza iti kim ? pauryapAJcAlaSaH / ThAsa pUrvazarado'vayave vartate, na dizi / amadrasyati kim ? paurvamadra: / prAggrAmANAm ||3|| prAgdeza prAmavAcinAM yo'vayava divazabdastataH parasyAvAvaraya diza: pareSAM ca prAgrAmavAcina miti tadvita' pare'yAmAdezaracI bhavanti / pUrvakRSNamRttikA nAma prAgrAmastara bhavaH pUrva kaadrnnmRttikH| 95maparakAraNa mRttikaH / pUrvapukAmazamI nAma prAgyAmastaSa bhavaH pUrveduvAmanamaH / 1. -zi, vyAdiH, svA-ka0 m0| 6.-stha zabdarUpa -k.mH| 3. -bhyaH prakRsyavayavebhya: para-ka0 ma0 / 5, -te macA - ma0 15. -se acaa-km.|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. 3 . 99 - 104 ] amola tim 153. pUrvasmin kAnyakubje bhavaH pUrvakAnyakujaH / aparakAnyakubjaH / pUrvapATaliputrakaH / aparapATaliputrakaH / grAmagrahaNeta nagaramapi gRhyate / zrANaM kim ? pUrvadevadattaH / aparadevadataH / devadattaM nAma bAhlIkaprAmaH // zabdasya saMkhyAdhikAbhyAM varNasyAbhAvini // 233 // saMkhyAyA adhikAnyAncottarapadasya titadbhicAmAdezakAra Adezo bhavati / na cet sa taddhito bhavatyasminnarthe vihito bhavati / dvAbhyAM varSAbhyAM nirvRttaH dvAbhyAM varSAbhyAM bhRto'SISTo dve varSe bhUto vA dvivArSika: trivArSikaH adhikAdikaH / abhAvinIti kim ? varSe bhAvo vakiH / zravarSikaM dhAnyam / mAnasaMvatsarasyAzA NakulijasthAnAmni // 233100 // mIyate paricyate yena tammAnaM saMkhyAyA ani parasya zAkulizabdavajitasya mAnavAcinaH saMvatsara zabdasya va Niti saddhite pare vAmadeva bhavezAvanti, anAti ajJAviSaye / dvo kuDudo prayojanamasya dvikovikAra | trikovikaH / bhyAM suvarNAbhyAM krItaM sikim / vikim / dvinaiSkikam / trinaMkim / dvAbhyAM paTiyAM nirvRttaH, dvApaTipoSTa bhUbhUta bhAva vA dvipaassttikH| vipASTiH adhika adhikarAptatiH / viSTaHkAla ta iti kAlAdhikAra vihitaH pratyayaH / dvAbhyAM navatibhyAM kI dvinavati tena nityAvA kI dvinAvatikam / vinAvadvikam / saMvatsarasyAbhyAM saMvatsarAmyAmadhISTo bhUnI hI saMvatsarI bhUto bhArI yA visarika visAMvatsarikaH / adhikamAtsaripha | vacanamezana yeSAmarahaNAt kAlo mAnagrahana na gRhyate tena samIkaH zatrikaH / trairAtrikaH azANakulijastheti kim ? dvAbhyAM zANAbhyAM krozANam / traiANam / kulije caivana saMbhavapAran vA dvaikulijikaH / anAmnoti kim ? lohityaH parimANamasya pAJcalohitikam / paJcakapAlikam / taddhitAntamidaM nAma / parimANasyAnato'rdhAdvAdeH || 23 | 101 // ardhazabdAt parasya parimANavAcinaH kuDuvAdezca dAbdarUpasya pati taddhitaMyAmAdara codanato'nakArasyAraMca AdezA bhavanti / AdeH parimANAt pUrvasya tvardha zabdasya vA bhavati / ardhavega krItamako vikam / zrardhakauDubikam | ardhapauSTikam | ArdhamoSTikam | arthadrauNikam / ardhogika parimANasyeti kim ? ardhakrozaH prayojanamasyeti - Artha kozikam / manata iti kim ? askim / Aprasthikam / ardhakasikam / Akasikam / arthckm| Acama sikam | Adivikalpa utaraviSyanapekSa eveti bhavati / takAraH kim ? akhAya bhavA ardhavArI sAbhA asya ardhapArIbhAryaH / yacadAnata iti pratiSedhaH syAt ayaM tadvito nAjAjnimisa iti pratipedAbhAvAt pumbhAtraH syAt / yayA avasthA iti / prAhrANasya hai ||3|102 // prAt parasya bANasya dapratyacesthita divAmA derAkArAdezo bhavati, AdaiH pUrvasya ca prAbdasya vA bhavati / pravAhayatIti prANaH prANasyApatyaM pra zeyaH / prAvazeSaH / prAya bhAryaH zubhrAdiDham / nAjAraM taddhita iti bhAvapratiSedhaH / hrasya ||2|3|103 || dapatyagAntAvayavAt prazabdAt parasya vANazabdasyati tadvite'cAmAderAvara Adezo bhavati / Adetu prazayasya vA bhavati / pravAhaNeyasyApatyaM yaH pravAhaNeyasyedaM gaMda pravAhakSetrakam / zrAnadvAnimitta kArodAzrayeNa vikalpinAyo bArdhayitumityArambhaH / namazcezvarakSetrajJakuzalaca palanipuNazuceH || 2|3|104 || namaH pareSAM kSeSajJa yugala napala viSaNa zuci ityeSAM vRvAnA miti tadvicAmAderAkAra aicca bhavati AsthAkA vA bhavati / a zvaryam / Anaizvam / atram | kSetram / rAjAdicaN / akuzalaravedayakozalam / Aphauzalam / acApa Mm | AcApalam / anapuNam / manepuNam / azuridam, na vidyate zuciryasyetyaciH, anubhava i 1, -ttarasya varSa-kra0 sa0 / 2. yAthAsaMkhyaM ka0 ma0 / 3. paJcan ka0 ma0 / 4 ntasyAvayaOM0ma0 / 5. pravAdayeyiH / prAvAhaNeyaH ka0 ma0 / 6. bAdhi - ka0 ma0 / 7. mityasyAra - pha0 ma0 / 8. nairAtmyamityarthaH ka0ma0Ti0 / 9. acApalam | AcApaham ka0ma01 25
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAvinAyanavyAkaraNam [a. 3 pA. sU. 20-11 vA azaucam / socam / ttakArI dhegasthApaNAryaH / bAyathAtathyamiti samAsAtpratyayaH / ayAyAtayamiti pratyamAroga mamArAH / ecagAyathAya'm / ayathAryam / pacA AghAturyam, acAturyam / yathAtathA yathArayoH paNiti nAramyate / jaGgaladhanubalAjasya bottarapadasya ca 3 / 10 / / jala nu valama ityeSamantAnAM prakRtibhAgAnAmAdeH payasyAnAmAderAraMca AdezA bhayanti, riNati takSita uttarapadasya vA bhavanti / mugaja gAleSu bhavaH gorajAlaH / kauzanAlaH / zyamAnavaH / vaizvadhenavaH / sauvarNavalejaH / sauvarNavAla naH / pUrvapadadikallA) vAhaNaM nivRttam / idamuttarapadavikalpAtham / hadagasindhoH / / 3 / 106 // Adesarapadasya ceti vartate / hat bhama sidha ityevamantAnAM prakRtibhAgAnAM Niti taddhita AdeH pUrvapadasyottarapadasma pa asvAderArai AdezA bhavanti / suhRdaH mahadasya yA daM sauhArda tasya bhAvaH karga vA sauhArmama / mubhagasya bhAvaH saubhAgyam / subhagAyA apatya sobhAgineyaH / domnim| do ginneyH| mAnapradhAnA: ziva: sapasindhayastatra bhavaH sAyaturandhavaH / pAnasamdhayaH / laavnnesndhtrH| mAhAsanyavaH / kacchAditvA / nagarasya prAkSu // 3 / 107. nagarAntasya prakRtibhAgasya prAkSa prAdezopu vartamAnasya Niti sahita Ade: pUrvapadasyottarapadasya cAcAmAderAracI bhavanti / muhAnagare bhavaH sauhAnAparaH / gauNDranAgaraH / vAcanAgara / vairATanAgara / garinagara: / prAviti kima ? madanagara nAmodakSu, taya bhava: bhAdana garaH / anuzatikAdInAm / / 2 / 3 / 108 / / anuzatika ityevamAdInAM Niti taddhitaM pUrvapadasyottarapadasma / cAucAmAdarAreca AdezA bhavanti / anuzatikasyedamAnuzatakam / anuhorena carzata AnuhoDikaH / anuzatika, . anuhoDa, asaMcaraNa, agAro, ahityA, apaharasya, asyahati, yadyoga, purukarasad, anuhata, kurukat, kuru. pancAla, udakazuddha, ihaloka, paraloka, sapupa, sarvabhUmi, prayoga, parastro, sUtra, naTa iti aAzati kAdayaH / bahuvacamArAkatipaNo'yam / abhigamamahatyA bhigAmikA guNAH | adhideve bhavam AdhidaivikaM duHkham / catamya eva vidyAzcAturvedyam ityAdi siddhaM bhavati / rAjapIrupyam / / 2 / 3.106|| rAjagoruSyamiti rAjapuruSazabdasya TyANa pUrvottarazabdayorAraca nipAtyane / rAjapuruSasya bhAvaH karma yA rAjayodhyam / pratyayAntare tvAdereva rAjapuruSasthApatya rAjA puruSAyaNiH / devatA''dAdau / / 2 / 3 / 110 // devatArthAnAM prakRtibhAgAnAmAtvAdI Niti- taddhite parata Ade: pUrvapadasyottarapadasya vAde rAraica AdezA bhavanti / agnizca viSNuzca devatA yasya AgnAvaiSNavam / AgnimAtama / AritAraNA / nArAyaNi padadati AsvatvayonipeyaH / devateti nima ? taapvikaa| ArAdAthiti kim ? svAndavidAmpam / gAhmAjApatya / indAsomAdiSu devatAnAmityatyataH prabhRtyA divaH pRmizana yetyato vidhivtaadiH| . nendracaraNasyAt / / 2 / 3.111 // avantiAt pUrvapadAt paraspAsya varaNamabdaspa cAtasya cAcAdezaca na bhavati / anIndro devatA asya Anandram / indrAvaruNam / maitrAvaruNam / Aditi kim ? endranam / AviruNam / agnandramitra, phAraskArAdeze'kArastha ca, eriti lope sati, indrazande'jeva nAstIti, indradAbdasya AraMbAprApti: 1 tantramANAtpUrva paryotarapakSayoH bArya rasadepAradeza inizAyale na para vAresama iti tyArisiddhaM ( ? ) bhavati / 1.-yApUvyam / ka0 ma0 / 2. bala ne kSetrapUri valajA valgudarzanA kai0 ma0 Ti0 / 3. -deyam / dohAdyabhU / ka. m| 1. -vaNyasi -ka. m.| 5. asyahasya m.| 1. manuharata. ka. ga. / 7. manti , Adhidaivikam, adhimAnika duHkham ka0 ma. Ti0 / 8. -do viSaya mNi -ka0 ma0 ! 5, -dekAdeza iti ka0 ma0 / 10. pUrvapukAmazAma ka0 ma0 /
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. 2 pA. 4 sU. 1-2 ] amoghattisahitam 115 bhroNahatyadhaivatyasAravaiyAkamaitreyahiraNmayam // 2 / 3 / 212|| bhroNahatyAdayaH zabdA TayaNAdipratyavAntA: kutatattyA'dayo nipAtyante / bhrUNaghno bhAva: karma vA bhaugahatyam / dhauno dhaivatyam / bhrUNahana dhopan ityetayoSTyANa tatvam / saracA bhayaM sAravamudakam / saramUzabdasyANa aya ityetasya lopaH / ikSAkorapatyamai / dRzyAkoridarbhazvAkamA izvAzayasya cANa bhaNi ca ukaarlopH| mitrayorapatyaM mayaH / mitra yuzabdasya gRSTayAdiNi yulopazca / ayaM mitrayuzando bhidAdiSu ki na pazyate ? tathA mAdezanaya siddhaghata iti nipAtana na katayaM bhavati yaskAdipu ca bahupu stupartha na paThitavyaM bhavatyanya itpeba siddhatvAducyate aNi . mitraNAM saMdho maitreyaka isyatra bunaM bAdhitvA syAt / hiraNyasma vikAraH hiraNmayam ! mayaTi yazAbdalopaH / . bAntamAntitamAntito'ntiyAntipad / / 2 / 3 / 113 // annamAdayaH zabdAsta mAdipu phulatikAdilopAdayo yA nipAtyante / ayamedAmatizayenAntika: antamaH / antitamaH / antikatamaH / antikazabdastha tametikazabdasyaca lopobA nipAtmataM / antama iti sIsagamAvaraca | antikAdAgacchati antita Agacchati / antita Agacchati / atrApAnalakSaye tasmin sadasya anti ke sAdhuH" antimaH antivayaH / atra yapratyaye ikArastha vA lopaH / dInivRttizva gantike sodatIti antiSad / mantikaSad / apaTisadi vivabanta kalopaH patvaM ca / iti zrutakevalidezIyAcAyazAkaTAyanakRtau zabdAnuzAsane dhRttI dvitIyasyAdhyAyasya sRtIyaH pAdaH samAptaH / [ caturthaH pAdaH] vA''dyAta // 2 / 4 / 2 / / yA pati meM AdyAditi ca dvitayamadhijhiyate / tA vA'dhikArAkSyamANA: pratyayA vikalpyante / tena pakSe yathAprApta kArya samAsazca bhavati / upagorapatyam upagba satyamiti / ' taddhitasposagApavAdaviSaye polAmaNDakA ti kvacivamAna bhvti| samAsArtha visIya" vAhaNamanubatipyate / AdhAdipadhikArAt sUtre yat pUrva nidieM tatpratyAramutpAdapati na paramiti / sA'sya paurNamAso devatetyAdo seti prakRtirasyeti pratyayAyoM vyavatiyate / indro devatAstha aindraM haviH / aindro mantrA - gotrottarapadAdagotrAdevA jihnAharitakAtyAt ||raayaa| jisAharitayojihvApUrvapadA harita. pUrvapadazca kAtyo jihAharitakAtyaH / jihvAkAtyaharitakAtyajitAd gotrottarapadAd yadgotramuttarapadaM tasmAdeva" vakSyamANaH pratyayo bhavati / goSamapatyam / kambalacArAyaNIyA: / trottiiyaa| bddhaantiiyaaH| vRddha 1. sasya bhAvastatvam ka. ma. Ti0 / 2. takArAdezAcam ka. ma. Ti.1 3. pAzcAkaH kAzyayo bramA gautamI nAbhijAmaH, imi dhmjyH| ka ma Ti0 / 4, ghANa ka. / vyaNi m0| 5. sagandho mintrayaH suhat ityabhidhAnam / ka. mrik| 6. atha kA m.di0| 7. aji ka. maH / 8. -sya kazabdasya ca ma | 2, tasi ka ma / 10. sAdhyAma / 11.vikalpyanta kama0 / 12. taddhitA dviprakArAH-prakRtyarthAdarthAntaravRttayaH svaathikaacti| tatrAcA vikArA:-- anekAyoH pratyarthaniyatA. zcati / anekArthA bhayAdayaH / pratyarthaniyatA imaadyH| ekasminnevA) vatamAnA ityarthaH / svArthikAica dviprakArAH, prakRtyavijJapayotinaH tAvanmAvRttayazceti / tatrAdyA dviprakArAH, . mAtipadikApradhAnA dhibhavatyarthapradhAnAzceti / prAtipadikArthapradhAnAH pcrdaadyH| vibhaktyarthapradhAnA diyaH / tAvanmAnavRttamo'pi pUcaM bddhiprkaaraaH| prAtipadikArtha pradhAnapTyaNAdayaH / vibhaktyarthapradhAnAH parasAdayaH / pratyarthA eka bhavana yete svArthikAH / ka madi0 / 13. -yaM vA vAna-ka. ma. 4. devA -ka. mH| 15. diva va 10 ma0 /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ : [ a.2 pA. sU. 3-10 kAzyagIyAH / dozcha / beGgalAH / kalAdedvAdityaNa jillAharitAtyAditi kim ? jillAcapalaH kAya: jihnAkA haribhakSaH kAvyaH haritakArayaH / sarvAri jaijJAsA: / harilakAtAH / 196 zAkaTAyana vyAkaraNam goryo'ci // 2/4/3 // gadezAdajAdipratyayaprasaMge yapratyayo bhavati ityayamadhikAraH / gavi bhavaM gavyam / goH svaM gavyam / gaudevatA'sya gavyam / gavA caritavyaM gaSpam / acIti kim ? gorUpyam / gomayam / prAgjitAdaN // 4 || prAjitApayijya stiSSaNa pratyayo vA bhvti| adhikAra: paribhASA vidhicam | vipi pakSeSvapavAdaviSayaM parihRtya vartate / upagorapatyam aupagavaH / kApaTavaH / bhikSANAM samUho kAm | paNa raktaM kaapaaym| hArim / prAgujivAdaNityuttarArtham haNAdivadaNityadhikAreNApyetatsiddham dhanAdeH patyuH ||2||zA dhana ityevamAdibhyo yaH patizabdastadantAddhapati ityevamAdeH prAjitIye' aNu pratyayo vA bhavati chApavAdaH / dhanapaterapatyaM dhanapataH / AzvapataH / rASTrapateridaM rASTrapatam dhAnyapatam / prANavatam / dhana, azva, zata, gaNa, kSetra, kula, gRha, pazu, sabhA, dhanyan rASTra, dhAnya, prANa iti dhanAdiH / | patyuttarapadayamAdityadityadite'NapavAde vAste // 2|4|6|| patizamazeradAdyama Aditya diti aditi ityetebhyazca prAjitoye'stha svavarjite'rthe patyAdI yogapAdastadviSaye cat yA bhavati / bRhaspaterapatyaM bArhaspatyaH / prAjApatyaH / sainApatyaH / vRhaspatirdevatAsya bArhaspatyaH / yama-yAbhyam / Aditya datyam / diti- daityam / diterapatyaM daityaH / aditi - aditerapatyamAdityaH / aditirdevatAsya Adityam | aNapavAde ca / vanaspatonAM samUho vAnaspatyam / atra paratvAdavirAlakSaNachat syAt / yamasyApatyaM vAnyaH / AdityasyApatyamAdityaH / atra in syAt / yo hi prAjitoyamaNaM bAdhitvA sAvakAzaH / aNAprahRNaM kim ? vAstoSpatya bhAryaH / asatvahaNe svApavAdaviSaye'sya samAveza sati nAraM taddhita iti pumbhAvanipedhandAkAroti zrUta / asya iti kim ? uSTrapatimA tasya svam auSTra vAhanAdityaJ / kArasya 'akSavAderAraca' zizapadiNi meriti ca prayojanam / piSTIka ca ||2||47 // bahina ityetasmAt prAjitIpeDa TokaNa pratyayo vA bhavati cakArAj " (vA) / brAhyaH / bAhokaH / bahyA / bAhokI / TakAro'jyarthaH / NakAroM zikAryArthaH / kalyameDha ||24|| *li agni ityetAbhyAM prAjito'rthe'pavAda vA tyo vA bhavati / kavitA'syeti kAryayam / Agneyam / kalI bhavaM kAleyam Agneyam / kalerAgataM kAleyam / neyam / vAleH svaM kAleyam / Agneyam / pRi . jyA // 24 // 6 // pRthivIzabdAt prAgjotoye'pavAdaviSaye aityeta pratyayo bhavataH / pRthivyA apatyaM tatrabhavo vA pArthivaH / pArthivA pArthiva do bahudhA divyaNiti prayojanamadina pAra ajU azvAna utpA utsAde // 2||10|| utsaityevamAdibhyaH hAldebhyaH prAjito'svAda pratyayo vA bhavati / aMgadAnAM cApavAdaH / utsavam zrasam / odana padhyamotsaH / tasyAH sAMtA ) ruNaH / tALUnaH / paJcAleSu bhavaH pAJcAlaH / atra ca prApnuvanti / kurApatyaM kaurava dadhi jyaviyo kurupayogadhyAnasyAnavakAzatvAdbhavati / kaurava iti svavivazAyAm badhakayAdasamAsa iti badhyasya samAse pratipedhAdutsAdyantasyAni pratyayaH / godhenum AgataM gaudhetaSam / masaGkayau na bhavataH / dvirAgavibhAgI gropaan| utsa, udapAna, trikara, vinaya, mahAnava mahAnasa, mahAnapA, tara taluna, paMtu paMgata, gatI, triSTupa, anuSTup janapada, bharata uzInara aMdhAra, pIlu, guNa, " 5, ina ka0sa0 / 2. saH / audapAnaH kra0 4. sambandhavivakSAyAm ka0 ma0 di0 / 03 - ti tu sva 0 201
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 a. 2 pa 4 sU. 11-38 ] amoghasitim nRpadaMza, gallI, [rantara dina bRhat mat, mahiman satyat, kucha bAla indrAzramAna, uSNiha kakubha, suvarNaiti utsAdiH / vaSyAdasamAse ||2|4|11|| bapyazabdAdasama se prAjitIye'rthe'pavAdaviSaye cAsve'pratyayo vA bhavati / syApatyaM vAkayaH aMsamAsa iti kim ? gauvaki t devAdya ca ||2|4|12|| devazabdAt prAjitoye'rthe'pavAdaviSaye cAsya yatra aJ ca vA bhavataH / deyam / deyam | devI vAk / sthAmnot ||2|| 13 // svAmanuzabdAt prAgvitIye'thet ityeSa pratyayo bhavati / takArA nirdezAH / azvatthAmnotyam azvatthAmaH / lomno'patyeSu ||2||14|| loga ityevamanvAdayAd apatyeSu bahusvakArapratyayo vA bhavati / ulomboutpAni bahUni udulomAH / zaralogAH / uDulomai / avasyeSviti bahuvacanaM kim ? olomiH // aDulobhI | zAralogiH / thAralomI cakrapAlam / daza goro napazye'jyAH ||2|4|15|| dvigogantAt paro yaH prAjitIye'patyava jite'tha ujAdiyaMkArAdizca prAyastasya tu bhavati 1 kapAleSu saMskRtampA kapAlam / paJcaindrANyaH / paJcendrANI devatA'sya paJcendraH zedra dvArayogayanuyodhyA yA boDhA'dhyetA cAcanuyogaH | yAde: yI rathayadvirayyA vA'yaM dvirathaH / virathaH / " rathAt sAditva vo DhuGge yaH" iti yaH / dvigoriti kiM ? sabhA | aba iti kim ? pakavaNu kapAleSu saMskRtaM paJcakapAlaM tasye pAca kapAlam / prAjitAditi kim ? dvAbhyAmakSAbhyAM dampati dvaMmakSikaH / zrayakiH / dvoro vahati dvizyaH / anapatya iti kim ? devattiH pAvanApitiH / majyApariti kim ? pavargamayam / paJcarUpam / strIpuMsA naJsDyataH // 24 // 16 // strIpuMsa ityearai to ye vadhyaNapavAdaviSayaM cAstre yathAkramaM naJ jsta ityetI pratyayo vA bhavataH / striyA apatyaM straNaH 'panaH / striyA ithaM streNam / nam / do / pasno kAroM uparthaH / prAgvata iti kim ? strIvat / puMvat / strIpuMbhArani "taki vidhIyamAno'syeti luk syAt / na cAsati naki lukprAptirasti 1 strozavdasya ca parasvAG syAt / yayA zrAyaH sthAnIyaiti / - I tyA | 24|17|| strIpuMsAmpatyaviSaye ityetau pratyayo vA bhavataH / striyAM bhAvaH speNam strotvan / pasnam / stvam / idaM vAgrahaNaM pratyayavikalpArthaM prakRte tu bAvanArtham / so'patye || |4| 1 paadyo'nuvrtnte| isa paSThadhantAdapatye'rthe yathAvihitamaNAdayaH pratya bhavanti / upagorapatyamapagavaH / kApaTavaH bhAna zyAmagavaH / cAnapataH oSTra - apatya iti prajananamArtha vivakSitam / na liGgasaMkhtathAstiyAmityAdi / usa iti kim ? devatetyam / apatya iti kim ? bhAnozyaM bhAnavIyaH / zyAgagavAyaH / stra' ityaM / anAdisiddhAvayavivakSAyAM tadapavAdabAdhanArthI yogaH | t 1 3. bhogaH 0 ma0 / 2. kaisA bhakSAH e0 ma0 / kIlA saMskRtAH kailAmA, saMskRte atisUtreNa / evaM bhraSTAni ityAdayaH / tathA coktam uttarapurANa -- "sAgIculIgatasthUlakila / sa ghRtamadhyazAn / uSNAn samAdAya makSatriyyati bAlakaH // " ka0 ma0 di0 3. sthoM ka0ma0 4 dinyaH ka0 bha0 1 5. zriyaH prAdhAnyAt ka ma Ti | 6. puMsaH prAyAtka0sa0Ta07. sarva ha pUrvajA vyavahitanivenApi punnAni narake na patantItyAyaprakRtInAM sarvamapatyaM bhavati vardhamAnavRta apatyamicchanti tadeva sAdhayana yena jAtena patanti pUrvajAH / iti svapanyaguNaiSiNA patannupekSaNIyena bhavAmi saMskRta iti dharmazarmA ka0 bha0 Ti
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. 2 pA. 4 sU. 13-13 AdyAt // 2|4|16|| pautrAdyapatyaM pUrveSAmAparama prakRterapatyaM bhavati / tatra tatsambanyavivakSAyAmanantarAdivo'pi pratyayaH prApnoti iti nivega bhArate apatyeyaH pratyayaH sadyAt paramapravRtereva nAnantaravRddhayuvampaH / upagorapatyaM vRddhanIpagavaH / zrapagavasyApyopagavaH / gargasya gArgyaH / gArgerapi gArgyaH / gAmyasyApi gAya anantadavo'pi paramaprakRtirUpeNeSAvasya pratyayamutpAdayanti / / gAmayaNasya I 185 zAkaTAyanavyAkaraNam vRddhAni ||24|20|| sUndara yaH pratyayaH sa mAdyA vRddhAd prathamAdyo vRddhapratyayastadantAdbhavati / AdityasyApavAdo vRddhAditi yUti prakRtividhIyate / lAgavasyApatyaM yunA opayaSiH / gAgyaMsyApatyaM yuvA gAyatriNaH / nadasyApatyaM yuvA nAzayaniH / yUnIti kim ? aupagavaH / nAthAyane / AdyAditi kim ? overapatyaM vA aupagavaH / gAmyaNasyApatyaM yuvA gApayaNaH / phaNin na bhavati / 1 iJJa mAtR ata iJ ||2|4|22|| Gat iti vartate / nakArAntAt paro yo isa SaSThI, tadantAdapatye'rthe pati aAyaH / dakSasyApatyaM dAkSi: plAkSiH AkampaniH / mAzvayoviH / cariH / - kApiJjaliH kRzaH / taparakaraNaM kim ? zubhaMyu kIlAlapA ityatI mA bhUt / apatya iti kim ? pradIyatA dAzavAya medinI / atra dazarathasvAyaM dazarathastasmai dAzarathAyeti svatvavivakSA / apatyavivAyA dAraya ityeva bhavati / trayam / sarvedhApatyam / kurasyApatyam / vRddhasyApatyam / kArakasthApatyamityAzivAra vinAyakA / 16 gotre bahnAdibhyaH // 242 // svApatyasantAnasya svavyapadezakAraNamRpisnu pirvA yaH prathamapuruSaH tadapatyaM gotram / bAhyAdibhyaH patebhyo yoye'patye'yaM pratyayo bhavati / bAhorapatyaM bAhaviH / dacaH / daha-udaJcoti rAjakAraNAdA prabhAvaH / gAtraM gamyanle ( ? ) gotra iti kim ? yo'patye" bahunA tasya bAhavaH / ``rAmbhavApekSaM vizeSaNam / tena paJcAnAmpatyaM pAbi / sAtiH / ASTiriti bhavati anakArA ntArtho vArthokeM bAdhanArthazvArambhaH / bAhU, upavAkku, nicAku, khATAku, upabindu vAlA", "balAkA, vRkakA mUSikA, bhaganA, agahA, dubakA, murakhI, mitrA, puSkarasad, anurahat, udara, ziras, loman devadArmat, agnizarman, kunAman, sunAma, paJcan. saptad, aSTan, svabhAvat mASarAtrit kSemadRkhin, "zRGkhalasAdi, kharasAdin, nagaramadin, prAkAramardin, ajogarnu, kRSNa, yudhiSThira, arjuna, sAmgida, pradyumna, rAma, saMkarSaNa, madhyasvina, satyaka--evaM bAhlAdayaH / AkRtigaNo'yam / tena sarapatyaM sAviH / jAyA jAye : ( jADie ) rAMdhezinaH sAMbAMdAH, vidasya dirityAdisiddhaM bhavati / itaH prabhRti gotra ityadhikArAdugotre sambhavati tato'yaya pratiSedhAM veditvyH| 5 carmaNo'cakAt || 2|4|23|| cayavajitAt paro yo varmandastadantAdapatyaM yayA bhavati aindravamiH / acakrAviti kim ? cAkravaH / 2. sIvihina jaminaH so'pi prathamaprakRterapasthaM bhavatyeva / sthApatyaM gAmyaH naraputrI'pi zayaH / sarvasmindhyavahitajanite'pi vRddhApatyaM gargazabdAt pava bhAMti pratyayaM niyataM / athavA vRddhApavitrakSine eka evaM zabdaH paramaprakRtiH pratyayamutpAdayati prakRti niyamyate isi kAzikAvRcAntarA ka0 na0 di0 / 2. nAdazyanaH / ka0 ma0 3. kuvarati kra0 ma0 / 4. maithilI ka0ma05 kSatasyApatyam ka0 ma0 / 6. kularasyApastham ka0 ma0 / 7. rAjapuruSasyAvasthaM kApurupasthApatyaM kAra ka0 ma0 / haviH / aupayAkaviH / bhadraka0 bha0 / 9. sanakA kra0 ma0 / 10. maMtra rAya ka0 bha0 11. asale ka0 ma0 / ( bahurnAmadheyo'yatanaH, tasyApatyaM vAhava iti jainendracintAmaNiH ka0ma0vi0 ) / 12. trAsambhavaM ca vizeSaNamidam / tenAgotre'ti cacanAdiha na bhavati, iti jainendra cintAmaNiH OM0ma0 Ti0 ka0 ma0 / 15. bhAlA 0 ma0 / 16. ma0 / 16. kharanAdin ka0 0 / 20. | 12. yaddhAderanadantArtha iti yAvat ka0 ma0 zi0 / 14. yApa kalA ka0 ma0 / 17. sugRhI 0 0 . pattAdina ka0 jaGghiH ka0 ma0 /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ A.2 pA. su. 24-3.] amoghavRttisahitam - ajAdibhyo dhanoH // 24 // 24 // anAdimyaH paro yo dhenuzAstadAtAmpatyaM yaM isa pratyayo yA bhavati / Ajayena viH / bopyAdiH / brAhmaNAdvA // 4|25|| brAhmaNazabdAtparo yo dhenuzaradastadantAdapAye'rtha inpratyayo vA bhavati / grAhmaNadhenaviH / brAhmaNadhenavaH / sAmbhUyyAmbhyAmitIjyodiyA vidhAna baliH sA bhUmiga ..gi Adi pAli. vAli ityete zabdA patyArtha ijantA nipAtyante / sambhaya so'patyaM sAmbhayiH / sambhasa:-AmbhiH / . amitIjataH apatyam aamitojiH| atra hA saloSazca nipAtyate / udaphaspAdiH / aba ina kalopAtra / caNNA yADiH / aba ijDatvam / vAgvAdasyApatyaM vAvaliH / atra vApI datvaM balabhAvazcottarapadasya (nipaatynt)| sudhAtRvyAsavarudanipAdacaNDAlabimbasyAkaca // 214 / 27|| sudhAta vyAsa baTa nipAda caNDAla bimba imeta yo'pratyartha iapratyayo bhavatyakahaH caissaamntaadeshH| sudhAturapatya sodhAtakiH / vidhAsakiH, bAhaTakiH, nepAdakaH, cANDAlakiH, vamdikiH, supAtamyAsayAraNa pavAdaH / bajhaTasya kAriyAyatra ca vidheyaH zatANAmasthetra / pagarbhapatrahitagamAndabhyo'mantare'na raa4||28 gaI patita na bhyonimtare'patye pratyayoM yA bhavati / ponarbhavaH / ponbhvo| paunbhvaaH| pautraH / dohiyaH / naanaandrH| ananta ra iti kim ? vo na bhavati / aJ pya darthaH / anyatra svatrAyaNi dA vizepaH / agotratvAd bahupana luk / samAviruNa / pautrAsvatyAnuyaloNa iliJcana bhavati / kevica punabhaMga iti dalucamudAhasanta / pArazayaH ||2shaaraa pArasava iti parastrIzabdasyAnantare'patyen parazubhAvAca nipAtyate / parasmiyA anantarAyatyaM pArAyaH, parastrItyasavarNAyAM vartamAnasyedaM nipAtanam / parastrItyasya tu pArasNeya iti bhavati, valyANAdipATADDhaN / anuzatikAdityAdubhayoH padayaurArac / vidAdevRddhe'nuSyAnantaye // 24 // 30 // vidAdibhyo vRddhe'vatyeJ pratyayA bhavati na caibRddhaviSayamuSitvasyAnantarya mavicchedo gamyeta / vivasthApatya vRddhaM vaidaH / vaido| vidAH / nauvaH / auauM / urcAH / vRddha iti kim ? vidasyApatyananantaraM diH| adhyAnantarya iti kim ? indrAH saptamaH / kAzyapAnA bhAradvAjAmA katamo'si tvA ? kAzyagAH / bhAradvAjAH / nairanlaNApatyApatyavatsambandhe sthit| vRddhAH / atrANiti bahapa laka syAta / kathaM kauziko vizvAmitra ityA / evaM hi laukika: pravAda:---vizvAmitrastapastape nAnapiH syAmiti tapamavAnapiH sampannaH / punastapastepe / nA'nupaH puSa: spAmiti gAdhirapyApi: sampanaH, punastapastape / nAnuSaH pautraH svAmiti buziko'pyapiH sampanna iti tadetadRSyAnantaryam / atrApasyApatyavat sambandhamA pratAyateM vasyA nantaryam / vida, cava, kazyapa, kuzika, bharadvAja, upamanyu, kilAta, ke darbha, vizvAnara, piNa, tamAga, sRdAku, pRdAkU, haryazva, yiyabA", apastambha, vApara, zaradat, zunaka, dhenu, gopavana, zigU, vinmu, tApa, banAtAna, zyAmAka, dayAmAna, zyAparNa, harita, kiMdAsa, vasyaska, akaluA, vadyoga, vANa, vRddha, pratibodha, radhotara, gaviSTira, nipAda, madhura, iti vivAdiH / madhura zabdasya gopavanAdau na.pAM pAThIelugarthaH / paro haritAdiram iti phaNarthaH / maTharAdya dvisyapi kecit paThanti / mATayaH / kujAdevaH / / 2 / 4 / 31 / / kuzAdevRdekhatme Upha ityayaM pratyayo bhavati / punasyApara yuddha kaumApanyaH / kojAyanyo / kaunApanaH / bAnApanyaH / vAghnAyAyo / yAmAyanAH / cakArI bAtamphastriyA H imactARDommendent 1. vAppadhenavaH ka. m0| 2. pija ca ka0 m0| 3. bhatrepAraza: pArastraNe dAsate'pi c| dAyAM vipravanaya zastre pArazayo nareM ka0 mA ri0| 5, -manantara. ka0 ma0 | 5. -rAjA vipayo naira -ka. ma / 6, -bandhena sthi--maM / 7. -brAji bahu---20: 1 E. pipu--ka. ma0 / 5. kariSeNa ka0 ma0 / 10, giyaka ka. ma / 13.tAjama ma / 12, zyAmyAka ma0 / 13, maTArAdikhyapi km|
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ makiTAyanavyAkaraNa [a.2 pA. mU. 32-38 mitvA vizeSAI Arajaca / vRddha iti kim ? kuJjasmAtyAnantaraM konjiH / kuJja, badhna, zaGka, bhasman, gaNa, loga, kA, gudA, zamA, mi , pAnda, sA pati mujha zAdiH / nahAdibhyaH phANa // 24 // 32 // nAdibhyo vRtye phaNpratyayo bhavati / navasyApatyaM nADAyagaH / kAra ymH| 4 . ti : / gakArA kSaghardhaH / nada, cara, vaka, kuzna, itika, itiza, upaka, amaka, satvala, vAga, vyatika, prANa, nara, sAyaka, dAsa, mitra, dvIpa, piGgala, kiGkara, vAtara, kArDaba, kAzyapa, kAzya, gadha, baja, amuSya, ligu, citra, kumAra, loha, stamba, zizipA, aya, tRNa, zakaTa, mimana, jana, Rc, indhana, janandhara, cugandara, haMsaka, darin, hastina, paJcAla, ghamasina, sukRtya, sthiraka, brAhmaNa, paTarka, azvala, kharaga, badara, zoNa, durga, Aroha, kAmuka', brahmadata, udumbara iti nAdiH / AkRtibhAgaH / yaniJaH // 33 // jantAdinantAca yuddhe vartamAnAd chaso'patyai yUni phaN pratyayo bhavati / AdyAd vRddhAdya nIti vacanAta / gAgyasthApatya ravA gArapIyaNa: 1 vaatsyaaynH| dAkSAyaNaH / lAkSAyaNaH / tailakhalAyanaH / vRddhavRtteji nahapAdita na bhavati / udumbarANA rAjA audampariH tasyApatyamoTumbaraH / oDumbarAyaNi: / gAmya apatya gAgya yaH, dAAyaH ityatra paravADhaNeva bhavati / daritAderazaH / / 4|34|| haritAdividAdhantargataH / haritAderazantAd yuddhe vartamAnAdapatye cUni phaNa pratyayo bhavati / haritasyApatvaM yuvA hAritAyana: 1 vandAsAyanaH / haritAderiti kim ? vaidasyApamaM yuvA vaidA, inaH luk / aJa iti vim ? haritasyApahavaM vRddha hAritiH" / kroSTazalakolaka ca ||raatt|35|| kroSTa"zala ityetasAmpAmapatye vRdve phaNa bhavati tayozcAtpasya lum bhavati / kopTAyanaH, zAla sAdhanaH / palAdiSu zAhirirAta pAThAdipi bhavapti / zaradayAlunakaraNAgnizarmakRSNadarbhAda bhRguvatsavaziSThavapagaNanAhmaNAnAyaNe / / 2 / 4 / 36 / / zarabat dAnaka raga anivArga ityatamyo isantebhyo yathA bhAga vArasaMgha bAsiSThe vAgaNe brAhmaNe AghAyaNa ca bajhepatye phag pratyayA bhavati / zAradutAyano bhArgavaH / zAraguto'nyaH / zonakAyano vArasyaH / zaunako'nyaH 1 saNAyatro vaasissttH| rANiranyaH / bhagnizarmAyaNo vApaMgaNyaH / AgnizamiranyaH / kAThaNAyano mAhAgaH / vATigarayaH / dArbhAgaNa AgrAyaNaH 1 dAbhirayaH / zArajanako vidaadii| indian droNaparvatajoyantAdvArA37|| droNa parvata jIvanta ityetebhyo'patyebaddha phA vA bhavati / drauNAyani: / droNiH / pArvatAyana:, pArvatiH / jaiyantAya nA, javantiH / vRddha iti kim ? drauNi revaanntrH| droNAyano doNata: pratItirasvatyaH sni | striyAyAmamAthureva', tataH parApekSA cet sAdhuH, adhyArogo vA / evaM pArAgaryo badAmaH / jAmavanyo gama iti / 28|garga ityamAdiyo'vatyai buddhe yA pratyayo bhavati / gAmyaH / bAsyaH / yuddha iti kima ? mAgiralantaraH / gotra ityeva / gagoM nAma kazcittasyApatyaM vRkSa gAgiH / nArI niskArthi: / garga, yama, rAja, rAMkRti", aja, yApramAna, pitRvarSa, prAcInatAMga, pura sti. raMbha, agnimA, zA. zara, ghuma, 'avaTa, gamsa, bhagaMjaya, dRza, vizvAvasu, jaramAn, guravata, analohita, mazina, gagA 1. -nanAraH ka. ma0 / 2. 'paTa kama / 3. cipAza ka ma. . kAyala ka0 ma0 / 5. indha ka0 m0| 6. carakA ka. ma / 7. kAmaka ka mA | E.-kSAyaNaH / bhAdumparAyaNaH / tasara-ka. ma0 / 5. caMdaH ka. m| 1harita: ka0 m0| 11, koSTa ka. bh.| 12. kathaM TroNataH pratyayo'zvatthAmihINAyana ni piturpekssaayaamsaadhuH| mAdhurevAyam / paramANApekSAyAm / yadi kA sandasAmyAta parahoNatvaM zobhe pitari putre cA'zyadhyAmni pAyAdya pakArisvAt prAdizvamupacaryate / evaM pArAzayoM jAmadagnya iti jainendravinAmaNiH ka. ma. Ti. / 13. eva iti ka. ma. pustakayonAsti / 14. sakRti ka0 ma /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 . -....... ........ . .... . .bha. 2 . . . 36-16 anopasisahita yama, bhra, maNDa, prabhu, maGkhu, zaGgha, anu', gohala, jigopu, manu, tantu, manAyIsunu, katthaka, rukSa, takana, salukSa, saNDina. vataNDa, bI, kata, zakala, ruNya, vAmaratha, gorapa, gokakSa, kuNDino, yajayaka, parNavamA, abhayabhAta', virohina, vRSaNaga, zaviSTalA, mudAla, musara, parAzara, janukarNa, masti , azmarapa, zarka yakSa, pUtimASa, sthUrA, ararAmA, piGga, kRSNa, gomunda, ulUka, titimbha, mirSa, bhiSaja', maNDita, dalbha, vikita, devahA", indrahA, yajJahA, ekalU, vappala, bRhadagni, jamadagni, sulAbhin', kuTiku, unya iti gargAdiH / 1. madhuyano hmaNakauzika ||2|3|| madhu babhra ityetAmpAmapatye puDhe yaJpratyayo bhavati yathAsaMkhya mAhmaNe kozike ca / mAghanyo brAhmaNaH / mASado'nyaH / bAbhravpaH kauzikaH / vAbhrako'nyaH / gargAdo pazupATho lohitAdikAryArthaH / tatraiva kauzikagrahaNaM. na kRtam / vaipiyAmityeke / gargAdevRddhe ityanityamiti pRthagujyate / lena pArAzayoM vyAsa:. jAmadAyo rAmaH, itpanantare'pi jitypre| kauzika yani banIlohitaM dvitama dAsArtham / tena kozikI cAbhrI, bAbhrampAyaNo ca / ampA bAbhravyAmaNyeveti kecit / . kapiyodhAdAzirase ||raa4i0|| phapi doSa ityetAmpAmapatye va AGgirase yaJpratyayo bhavati / ' kaperapatyaM vRddhamAGgirasa: kApya: / bodhyaH / anya: kApeyaH / kapizabdo gargAdipu paThyate / tasyehopAdAnaM niyamA. dham / AGgirasa eva paJ nAnyati / gaNe tu lohitAdikArthaH / kaamyaaynii| taNyAta // 44 // vataNDApatye vara Aphirase yaprAzyayo bhavati / vasapahasthApatyaM yuddhamA giraso vAtaNDyaH / AGgirasa iti kim ? vAtaNDyaH, vAtaNDo vA'nyaH / gargAdizivAdipAyAdanyabobhayaM bhavati / idaM svAGgirase'NavAghanArtham / zivAdipAyo'pyasya yuddha eSAvipAnArthaH / anyatra hi RSitvAdezANA siddham / striyAM zluka // 2442|| vataNDamAndAdAGgirase'patye striyAM yaH zlAbhavati / bataNDApatyaM stro AGgiraso vataNDI / jAterastroyati ddo| Alirasa iti kim ? anyA vAtaNDyAyano vAtaNDo vA / gargAdi.- pAThAdyani iphaTa / zivAdipAThAdANa ho| . azvAdaH pha aaraa||43|| azvAdibhyo vRddha phapratyayo bhavati / azyasya vRddhApatya pumAninti AzvAyanaH / zAlAyanaH / vRddha iti kim ? ArivaH / gotra ityeva / azvo nAma kazcit, tasyAzviH / kAro tritkAryAH / asya, sala, jana, utsa, godama, arjuna, caitya, azman vida, kukuTA", pRTa, rohiNa, parjula, mATika", bhaTaka, bhakti, prAkRta, rAmodRkSAndha, provakA, zaphANa, golA, azvana, suna, vana, padacakra, kula, pradiyA, pAcitra", gomina, zAma, dhUmra, vAriman, vizvatara, patasanakha, gada, ahaM, mokSa, vizamma", vizAla, giri, capala, cupa, dAsaka, dhAryojAta, zUdraka, sumanara, Araja, kiva, khiya, khadira, ityazvAdiH / matra go'svAdiH vRddhakANDe'nyatra ca paThyate / taspa so'pi bhavati / azvazabdAdvidAdiSu pAThAdan / iha paJ (ka) / AzvaH / AzvAyanaH / sadAdvidAdipyam / phujAdipu phaH / gargAdipu mann / iha phan / zAsaH / dATayaH / / zAlAyanaH / janAndAnaDAdipu phan / iha phan / tatra yUni vizeSaH / jAnAniH / jAnApano yuvaiti / utsagrISmayogasAnie pATho'nanArAyAnapatyArthazca / baddha tvayameva / protsAyanaH / grepmAyaNaH / ajanazabdasya bAlAdiSvanantarArthaH / vRddhe tu ArjunAganaH" / calpeti celizabdo yAntaH / tato yUni pratyayaH / nalyAyano yuvaa| . 1. b| vni| ma-ka0 m0| 2. madhu ka. m.| 3. zambu ka. mH| 4. tu ka ma / 5. gRhaluka0ma0 / 6. amayajAta ka0 m0| 7. pUtimA ka. ma. ma. vipaka. ma. / 9. -paja / bhikSNaja / magiddhata / -ka.maH / 10. devAha / indr| yajJaha / ka. bh0|11. sulAbhina ka0 ma0 / 2.-tIha pR-ka. m.| 13. cailpa ka. m0| 15. asman ka. ma. / 15. kukuTa ka0 ma0 / 19. mATila ka. mH| 10. pAcita ka0 ma0 | 18. vizantira ma / vizampa k| 11. zAjAvAyatraH ka0 ma0 / 20. AjunAyaH km| 26
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanaNyAkaraNam [bha.2 pA. sU. 44-5. R zaphabharadvAjAdAye ||2|444|shph bharadvAja ityetAmyAmAtreye'patye pratyayo bhavati / zaraphAyanaH / bhAradvAjAyana: / iti bhavatyA yazcet / zAphiH, bhAradvAja iti cAmyaH / bhAradvAjo vidaadiH|| bhatriyo bhaigartabhAradvAje ||24|15bharga Atreya ityetAmyAM yayAkA mate bhAradvAje bAgalye phatpratyayo bhavati / bhargAra garte vRve pratyayaH / AtreyAtta bhAradvAje yUni / mAyAvRddhAdhunoti vapanAta bhAIyaNasvaiga vRddhaH / bhagiranyaH / AtreyAyaNo bhAradvAjo yuvA / AmiranyaH / - zivAghrapyandhakavRSNikurubhyo'patye'N ||46 // zivAdimyaH prASi Wdhaka vRdiyA kurumpazcApatyeANapatyayo bhavati / ayayo laukikA vasiAdayo'satyayogAt / andhakA vRSNayaH / bharavapaJca praritAH / kulArupA dhAviyAH / zivAdimpauSaH / prosstthH| prauSTikaH / RSimpa:-vAziSTaH / vaizvAmitraH / gautamaH / andhakebhyaH-pavAphalmaH / zvetrakaH / rAdhasaH / vRSNimyaH-odAra: / prAtivAhataH / vAjaH / vAsudevaH / aanigmH| kurubhA:-nAkulaH sAhadevaH doHshaasneH| maatreyH| jaalsebhyH| jaatseni:augrsenyH| auyseniH| 'veSvaksenyaH / vaivasainiH / bhamasenyaH / bhamaseniH / ityatra paratvANa dhyeyo / bhavataH / doryodhaniriti kriyAzabdathe / gatya iti va vRddha ityasya nivRtyartham / ata inityAderapavAdo yogH| ziva, proTeka, prASika, bejja, phuTAra, abhimAna, kakutstha, kohada, kahUya, rodha, balara, bataNDa, tRNa, karNa, kSIra, hRda, jAla, indra, gApila, kayalakA, jaTilaka, badhiraka, manoraka, vRSNika, kharaM cAra, rekha, lekha, Arekhana, vartana, kSapiTApha, vRkSAka, nabhAka, UrNanAbha, supiTa, piSTu, masura, karNa, svadUra, ka, yaska, mA, brahma, ayasthUla', malanda, dirUpAra, bhUrisandhi, muni bhe, kuJcA, kokilA, sapatnI, jaratkA, utkrayA, surohikA, AyeM, zvetA, RSipeNa, gaGgA", vinAza, tAn-iti zivAdiH / atra virUpAkSAdiapavAdaH / bhuuryoy"naamaaryH| - zabdANa "piSeNasya senAntampeno vivAdipAThAyuddha va bhavati / ASTipeNaH pitA / ANiH putraH / RSipeNa: / gaGgApAraH / zubhrAditaNA tikAde: phitrA ca samAvezArthaH / gAGgaH / mAneyaH / gAjhAyaniH / vipAdAbAdaH kunnAdiyona / bapAzaH / vaipAzAyanyaH / tataH pAThaH kurvAdiyena / tAyaNaH / tAkSaNyaH / vikarNacchagalAdvAtsyAye / / 2 / 7 vikaNacchAla ityetAmyAM samAharma vArasya Atreye pApatye pratyayo bhavati / vaikarNoM vAtsyaH / kaNiranyaH / chAgala AtreyaH / AgaliranyaH / zuddhAbhyAM bhAradvAje // 2 // 48 // zuGgazabdAt puMllinAcca bhAradvAjeyatyepratyayo bhavati / zuGgasya zunnAyA vA'patyaM zogaH bhAradvAjaH 1 poGgiH zAzayazcAnyaH / prAtipAdikagrahaNe liGgaviziSTasya grahaNepi paratvAyatra prApnoti, tadbApanArtha dvivacanena strIliGgaH zuGgAzarada capAdoyate / kanyAtriyeNyoH kanInatriveNau ca 4949 // kanyAnandAstrigopAdAccApatyaSNapratyamo bhavati / kanIna trive' ityeto ca yathAkramamAdezo bhavata: / kamAyA apatyaM kAnonaH / pivaNyA apatya grevaNaH / cakAra: sanniyogArya uttarayorapyanuvartate / vizravaso'navaNI ||24|5 // vizvam ityetasmArapIpratyayo bhavati yoge zAraya nAraNAdepo bhavataH / vivasosatyaM vaizravaNaH / rAyaNaH / hukAronnAdezArtha: / jAsiddha ev| Ade. sAtha vacanam / 1. vaziSTAdayonyasambandhamAjI sAkikA gRhyanta / na vida yAcAriNa iti jainendra ka. ma. Ti / 3.-sanaH / dIdhinaH / A-%. mA . pro ka. n0| 5. proSTika ka. maH / 5. vnndd| vana / ka. m0| 6. dUra ka0 ma. .. jahilaka mH| 5. khAra ke0 m0| 9. bhAlekhana k.m| 10, agrasthUNa ka. ma. 11. bhUni bhUmi ka0 mA 12. jarakAra ka0 m0|13. kaTiSeNa kA ma0 / 14. gamavipAza ka. mH| 15. yA vi--- ma. / 16, bhU nAmAyaH ka. maa| 17 RriNa--30 mA | 14, RSiNaH ke. ma. 19. vipATa ka. ma. 1 20. vivaNI km| 23. trivaNa kama | 22. vaga; ka. ma. /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ . : 1. 9 pA. 4 gU. 51-58] amoghasisahitam saMkhyAsammagAnmAtura // 25 // saMspAbAdhinaH sambhaTa ityetAbhyAM ca paro yo mAtRzabda. stadantAparaNapratyayo bhavati riyama yAdezo bhavati / yormAtorapatya vaimaaturH| mAturaH / zatasya mAtA zatamAsA tasyA apaya sAtamAnarI bhrtH| saMgatA mAtA sammAtA tasyA asatyaM sAmmAturaH / bhadramAtuH / bhAdamAturaH / saMkhyAsambhadrAditi kim ? somAtraH / kAro'ttAdezArthaH / asiddha evAdezArtha vacanam / - nadImAnuSInAmno'do !|zakSA52|| adusaMjJakAnadInAmna; mAnupInAmnazcApatyempratyayo bhavati / DhaNo'pavAdaH / yAmunaH / airAvataH / udyayaH / tasaH / pAlaiMzirAH / nAmado nola: / mAnapAnAmna:-devadattaH / saudarzanaH / sautAraH / svAyamprabhaH / cntitH| zauktitaH ! nadImAnuSohaNaM kim ? sauparNeyaH / vainateyaH / nAmagrahaNaM kim ? zobhaneyaH / adoriti kim ? cAndrabhAgeyaH / vAyuvegeyaH / pIlAmaNDUkAhA / / 2 / 4 / 53 / / polA maNDUka ityetAmyAmaparapaM'N pratyayo bhavati vA / palaH / pailaH / mANDUka: / mANDUko / pIlAzabdAd dvayamaNi, maNDUkazabdAdini prAplaM vacanam / vAgrahaNaM maNDU kaspetrartham / ditezca DhaNa raa4|54 ditizabdAnmaNDUkazabdAcyApatye DhaNa vA bhavati 1 detayaH / yatyaH / * mANDUkeyaH / DUni / rANam : pozAzabdAd dvayaphavikalpAdeva tasiddhaH / vA'nuvRttiditamArthA / syANagavAre cAsva iti to mijo vaNI bAdhAyAM vapanam / pyataH // 24 // 55 // | "patpratyayAntAdapatya meM DhaNpratyayo bhavati / pAndrabhAgeyaH / vAyugayaH / sauvarNeyaH / vainateyaH / yogavibhAgo nityArthaH / iyaco'nadyAH / / 2 / 4 / 56|| dvayanaH padantAdanovApinAiparape ham bhavati / nadImAnupAnAmnAnAri. tyaNozavAda: / dattAyA apatya dAtteyaH / gopteyaH / anadyA iti kim ? sotAyA apatyaM sNtH| sandhyAyA apatvaM sAndhyaH / deNyaH / raiyaH / zo3: / kola: / maah| ito'niraH ||2|4rjaa sArAnsAnimaH ya kAdapatye ugapratyayo bhavati / "dura-borayaH / balibAleya: nAbhi-nAmeyaH / abhi-AtreyaH / ahi-AheyaH / ita iti kima ? dAkSi: / lakSiH / anila iti kim ? dAkSAyaNaH, plAkSAyaNaH / dvaya va iti kima? mArocaH / AjavastreyaH / vAkandhayaH / pAridhayaH / ANiveSaH / iti zubhrAditvA siddham / zubhrAdibhyaH || zubhra ityevamAdibhyo Dhapapratyayo bhavati / yathAyogamitrAdInAmapavAdaH / masaubhreyaH / vaiSTayureyaH / zubhra, vidhapura, viSTarara, brahmakata, zatadvAra, ''zatAhara, zalAdhika, zAlUkA, yA kalAsa, prathAhaNa, bhANa, bhArata, bhArama, mudatta', kAra, isara, anyatara, bAloda, sudatta, "saza, tuda, zrA, zApa, vAghana'', zatala, khadUra, kuzamba, zujA, vigra, bIjAzva, ajira, mabaka, makhaNDu. makaSTu", sRkAI', jihAzina, ajivasti, zakandhi, paridhi, givi, zalAkA, bharekhA, bha rohiNo, vikasA, gapiGgA, madI . ra ...... .. . . . .. satyAstu tanaye sAmmAtusvabhAdramAturaH ityabhidhAnacintAmaNi: ka. ma. zi0 / 2. udanyaH ka. m0| 3. palAzirAH ka. m0| 1. sItarAH ka. ma.1 5. pyatayAhAragRhItagAya--20 m| 6. sApAyayaH ke. m| 7. pratyayo bhavati ka. m.| . vepana: ka. ma. (mAyA apatyam 20 m.tti.)| 9, sapraH / rvH| ( simAyA apasyam ka. ma.Ti.) (vAyAH ka. ma. Ti.) 10. zuddhAyAH ka. ma.0 11. krUlAyAH ka. ma. Ti. 12. mahyAH kai. mari / 13. duma ka0 m0| 14. leyaH / vidhi / ndheyH| ka. mA1. zAlAdala / dhika / ka. m0| 16. kuztta ka0 m0| 17. kapUra ka. maa| 14. sudakSa ka. m0| . cAdana ka. m.| 20 kaSTu / mapuSTu / saka-ka. m.tti.| 21. - du / mRkaNDa / jihmaa-k0m0| 22. bhUlekA ka. ma. 23. hinnii| rakmiNI 30 ma0 | 25. kakamA ka. ma. / . ... ... ... ... .... an. r
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! zAkaTAyanya karaNam [ a.2 pA. 4. 59-68 nmattA, kumArikA, yumerikA, ambikA, azokA, sunAma, vimA, vidhavA, kadra, godhA, sudAma iti zubhrAdiH / mavakrAntAnAmajogAyo DhaN makhaNDAdInAM vibhASantAnAmaNaH, vidhavAmA duH godhayozvayAH suvAna inaH samAzArtha pATha: / AkRtigaNo'yam / vAGgeya mANDaveya ityAdi sidhyati / * 204 lakSmaNazyAmAcAsiSThe // 2456 || lakSmaNa imAma ityetAbhyAmapatye vAziSTaM DhaNupratyayo bhavati / lakSmaNeyo vAsiSThaH / lAkSmaNiranyaH zyAmeyo vAziSThaH / zyAmAyano'nyaH / azvAdityasphazU / vikarNa kupItakAra kAzyape || 2|4|10|| vikarNa kupotaka ityetAbhyAM kAvyasya vizeSa pratyayo bhavati / vaikarNeyaH kAzyapaH / baiMkaNirannaH kopotakeyaH kAzyapaH kapotakiraNyaH ||2|4|11|| ya iti zabdasya DhaNapratyayotye cAgamo nipAtyate / bo'pasthaM atreyaH / kalyANyAderDina ca // 2|4|12|| kalyANa ityevamAdInAmapatyaM pratyayo bhavati Din ityayamA dezazca / kalyANyA apatyaM kAtyAgineyaH / subhagAyA apatyaM saubhAgineyaH / Giniti GakAro'ntAdezArthaH / kalyANI, zubhagA, zubhaMgA, bandhakI, jAto" balIvardI, jyeSThA, kaniSThA, madhyamA, parastrI, anurASTI, anudRSTI iti kalyANyAdiH / parasyantAnAM Dina vidheyo DhaN siddha evaM vyata iti vizeSayorubhayam / i 1 kulaTAyA vA ||2|4|63 // ! 'kulevvadatIti kulaTA mata evaM nipAtanAtpararUpam | kulaTAzabdAdapaNa bhavani GinAdeza vA bhavati / DhaN siddhaH tatsanniyoge GitrAbhidheyaH / tasmA dina eva vikalpAM na upaH / kulaTAyA apatyaM kaulaDeyaH / kaulaTineyaH / yAtu kulAmyati zIlaM bhinatti tataH paratvAt kSudralakSaNo daN bhavati / kaulaTeraH / nadrAbhyo N vA // 24464 / kSudrA baGgahInAH bolahItA vA'niyatapuMskAH striyo'patye daNpratyayA vA bhavati / "govAdaH kANA -- kANeH kAyaH / dAmro -- dAseraH / dAseyaH 1 nadI-nAdera: / nAdeyaH / kardanA - kArdaneraH / kArdaneyaH / pUrNikA vAdhikAranivRttyartham / pauNikera / pauNikeyaH / vAgrahaNamuttaratra godhAyA duSTe ||24|65 // gozAd duSTe'patye pratyayo bhavati / gadhe hueH / goyo'nyaH / paNDajaNDAccAraNa || 2|4| 66|| gobAyAzca / iyapavAdaH / bacavAtmA " pArthazvakAraH / jagDa ityetAbhyAmapatye'yaM Arapratyayo bhavati / cakArAd bhavati / pANAraH / jaNDAra gaudhAraH padinupramucca caTakAra ||2||67 // cadrakazavAdapatye'rthe airaNapratyayo bhavati / caTaka caatt| fnf fileenfir effi caTakA ||26|| caTaketi eMsNupratyayasya lugnipAtyate / caTakasyApatyaM strI caTakA ghaTaketi jAtazabdatva striyA tyA vacanam / 1. sudAman ka0 bha0 2. sudhAman ka0 ma0 3. na gAGgeyaH ka0 ma0 / 4 siddham ka0 ma0 / 5. jastI ka0 ma0 / 6. bhikSA ka0 ma0 7. kaoNlaTe kaoNladevI, bhikSukI tu satI yadi / vadA kaulaneyaH syAt kauvo'pi cAtmaje / abhidhAnacintAmaNiH ka0ma0di08 kulAmi biTagRhANi / zava yAtdhakineyaH syAdvamlazcAsato sutaH / bandhakI kulaTA mukta punarbhUH puMzcalI khalA // ityabhidhAnacintAmaNiH ka0ma0 di0 vI0ma0 Ti0 / 10. gaNorabAda ka0 ma0 / 11. kANa: syAdekaLIcanaH abhidhAnacintAmaNiH OM0ma0 Ti. 11. 0 tena pAratkAra ityapi siddha bhavati / ma0 13. mapacAraH / stryapatye ghaTakaitra hi ka0 ma0 Ti0 /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ a.2 pA. 4 su. 69-78 ] amoghavRtisahitam 202 gRSTyAdicatuppAbhyo Dhan || zAdaH // gRSTi itpevamAdibhyazcatuSpAcimyazca zabdebhyo apatye'rthe DhaN pratyayo bhvti| aNAdonAmAvAdaH / gAyaH / haayH| catuSpAbhyaH-kAmaleyaH / zativAIyaH / mAbAhayaH / jAmneyaH / zAyaleyaH / yAhuleyaH / gRSTi, keSTi, hali, vAli, vidhi, kudri, bajavasti, mitrayu iti gRSTyAdiH / gRSTizabdasyAcatuSpAdarthamupAdAnam / bakAro niskAryArthaH / maitreyaH pitA / maMzreyaH putraH / .... cADaveyo vR / 2 / 470|| vADaya iti baDhavAzabdAd ya da va pA pratyayo nipAtyate / vRSoM mo garne bIja nipiJcati / bavAyA vRpaH, vAiveyaH / apatye 'Nava bhavati / vAsvanipAtanaM DhaNDhanorubhayoragi .. vape vyavasthApanArtham / anyathA'nyatero'patye prarAjyeta / bhrAturvyaH / / 2.4/71 // bhrAtR ityetasmAdapatye'rthe zyapratyayo bhavati / bhAturapatyaM bhrAtRjya: 1 zatrurapi .. nArASya ucyate apacArAt / svasuzcacchaH // 2 // zabdAd bhrAtR zabdAcApatye pratyayo bhavati / bhrAtrIyaH / syasIyaH / mAtRpitrAderTAchaNo || bhAta pitu ityetadAdiyaH sasRzabdastadastAmmAtastrasUzabdAt pitasvasazabdAccApatye haN chaNa ca pratyayo bhavataH / mAtRna sayaH / paitRSvasayaH / mAtRSpanIyaH / paitRSvatIyaH / "TityANi kArasya luyaH / vacana shaayaaraaNkhyaabhaavH| recatyAdaNThaNa ||2|4 // revatItyevamAdibhyo'palye TaNapatayo bhvti| tnnaadiinaagpvaadrtir| azvapAlikaH / revA, azvapAlI, gaNipAlo', dvArapAlI, karizcana, cakagraha, daNDagraha, varNa graha, buvamudAkSa / iti revatyAdiH / dvArasAhapantAnAM dayAzavAdaH / yadi mAnuSInAmANo'pi, kayazcino'NaH, zeSANAmitraH / strIvRddhAd gaI Nazca ||2|4|75 strIliGgAd vRddhApalyAbhidhAyinaH zabdAdapasye'NThaNo pratyayoM bhavata: gardai nindAyAM kSepe gamyagAne / pituraprasiddhatApApanArtham / mAtrA'patyasma vyapadezo garhaH / gAgryA apatyaM "gAgyaH, gAIgako vA jAlmaH / gluyukAyadA glauca kAyanaH, glaucukAryAnako vA jAma": / AdyAkSA"dhUnImo pratyayau yeditanyo / syograhaNaM kim ? A~papilmiH / vRddhAditi kim ? kArikeyo jAlmaH / gaha iti kim ? mArgeyo mANadakaH / mAtuH saMvijJAnArthamidaM vacanam / suyAmnaH socIraMpu phiJ / / 2 / 476|| suvAmana ityetasmAt saubIreSu janapade mo'stasmin vartamAnAvapatya ki pratyayo bhavati / soyAmAyani: / sodhIreSu / sauvIrabhyo'nyatrANa / soyAmaH / phANTAhRtimimatANNazca ||21477 // phANyAhuti mimata ityetAmyAM saudore janapade tho'rthastama vabhAgAbhyAM philo prakhyA zakta: / phAgadAtArapatya yuvA saugoragotraH phATAdataH pANTAhatA / mimatasya maMgalaH, mmsaayaan| mozaniti kima ? anyatra phANTAhatAyana: mamatAyana: / "bhimato gaDAdiH / anantaro maigatiH / bhAvicitArNavindavAkazApayAda gaI. TaN yA rAA bhAgavitti tANIcA pAyApeya ityetebhyaH gauvore bade vartamAnebhyo yUnyapatya ThaNapratyayo vA bhavati gaheM gamyamAne / bhAgaviterapatyaM yuv| garditaH bhAvinimaH, bhAvalAyanoM yA jAma1 vArNavindavikA, taannvinyni| Ana.gAya:, bhASAyAM / / ! apanAgArasAyana / hAthidAvaH / AdhAritva maanaa| 15 1. catuSpadA kama / 2. kAmaNDaleyaH ma / 3. huSTi kama.. vIryama ka0 m0tt| 5. nikSipati ka. ma. tti| 6. pratyayaH ke0 m.tti.| 7. prAnanyA bhrAtRdviSoM ityamaraH ka. ma. Tika / E. ye DiNa-ka. ma. / 9. mAnavaseyaH / paitRSvaseyaH / ka. ma.110.DivA-kA maH / 11. maNipAloM ka. mH| 12. mAnupAnAmatye ka ma. tti| 53. gAga: ka. maH / 14. -hamaH / myucukAyamyA ( gahitAparaya mAniti ) gloyukAyanaH rahanukAyanikI jAmaH mANA-ka. ma. / 15. dhalibhi yUnAmI ka bha / 16. mimamaH /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zAkaTAyanavyAkaraNam [bha, 2 pA. 4 sU. .1-4 nRpasayAmayamundAt phinazchazca // 2 // 4/72 / / vRpa muvAman yamumda ityetebhya: phinammyaH sakAraNu po parAmAnegA yUyapatya epratyayo bhavati Thapa ca vA ; tAmma muktaHNapratyayo bhavati gaheM gamyamAne / vRSasthAnatyaM vApiNiH', tasyApatyaM yuvA gahito vApaviNomaH / vAyaNikaH / vAyagirvA / aNa soyAmAyanaH, sauyAmAyanImaH, sauyAmAyanikaH, sauyAmAyani / yAmundAyane:-pAmundAyanIyaH, pAmundAyanikaH, yaamundhaavni| phija iti kin ? pampApatyaM vaaynniH| maha iti kim ? anyatra vApIyaNiH / . soga mA garina / sAmudAni rayaNeva bhavati / kuryAdeya raahaa|| somAre gahitaiti ca nivRrAm / kuru ityevamAdibhyo'patye'rthe tryaH pratyayo bhanAza / kora vyaH / zAkambhavyaH / gurU, bhAkambhU, pathikArin, matimat, pitRmat, zalAkA, kezinI, kavi, sthin, pigalI, tAlo, dhAnujo, dAmokipI, gANakAra, kezorI, kApijalA, gargara, magUSa, adhimArepha, capadRzaH, guTala, mura, darga, gAya, yAvanAya, zyAdharatha, zyApraya, satya ikAra, valabhikAra, stada, nAka, ina, racakAra, nApita, takSA, zubhra dati pUrvAdiH / pitamastAnAmaNapavAdo jyaH / nAdidvistarukosalAjA. dazyaH iti puruzadapa cya ucyate / sazcaniyamAMtrAttato'nyatrAyam / ayaM cAnayovizeSaH, sasya bahupu luka / puravaH / tasya nAsta kaarkhyaaH| tatI yUnitikAdipATAripham / kauravyANiH / ato nAsti kauravyaH / yAlAyAyeziyana:, mA.ponAmatye'godapi / kezinIzabdasya stroliGgapAThAdeva pumbhAvo na bhavati / vaizinvaH / puMllilIvRtyarthastu ya gAThI na gavati / gAthi, vidhi, keziyapatya yantAjAdelaka pratiSedhAt / kavihastipirADonA :, eimAlyAdInAM ka.pinalAdyantalA phaNaH, gargarAdhInAmitraH, tAnyAbdasya zivAdyaNaH samanvazAdhaH pAThaH / zubhrasya degaa| sammAjaH kSatriya ||24|1 // samAja ityetasmAtsapiye'patya jyapratyayo bhavati / mumrAjo'patya sAmrAjyaH zanizcet / anpatrANava bhavati sAmrAjaH / anye sAmrAjirityAhaH / tatra samrAha zahAdipu draSTAH / kArisanAntalamaNAdiz ca // 282|| kAriNaH kArayaH, sadAcibhyaH anazabdAntabhyo lakSmaNavAdAccAmatya iyatyayo bhavati bhyazca / kAribhyaH-jantukArya: / tAtubAyiH / tInavAvyaH / tauravAyiH / kombhArga: / kombhakAriH / rathakAranApitatakSamA vyaema nela kUdipAThAta / sanAtanyA-dAripeNyaH / hritggH| dhAripeNyaH / bAriNiH / lakSmaNAt-lAmayaH |laamnniH / jAtasenAdibhyogarAdhanArtha madata yo DhaNyAcamAJcagrahaNam / anyathA ma eva bikalpyeta / tikAdeH phina rAha| tika ityevagAdibhyo'patye phin pratyayo bhavati / bAderapavAdaH / / malavAyani: / nipha,tilaba, rAjJA, bAla, zikhA, urasa, zATya, saindhava, yAmanya, rUpya, grAmpa, mitra, kara, devara, tatala, zatAla", auraza, kauravya, khorika, kholika, copayata, cetayata, zaikyata, potAta, pajAvata', bamaparA. . . . .-- - paregya, baNDA, aravA, bahakA, khatmalo makA, udaya, yajJa ET vaadi| jaurAsIna pAgizvakAntana sAhacyAta kauravyazamda: kSatriya pratyayAnta evaM phijamutpAdayo / anyatra kSetra, tasAcalara / kaurarUpaH pitA / kauravyaH putraH1 phitrastvavivAdita ilaga naasti| vidhAnamAnayati / korama: nizA / paurathAvaNiH punaH / dagukosalakamArachAgapAcaTa ca ||2|484 // dagu kosala mari chaga vRpa ityetebhyAmyarthe pipratyayA bhavati ya ca cAsma pitra bhAgamA bhavati / daga-dAganyAyaniH / kosala-- kosatyAyanaH / janAbasamAnazabdArA bhatrigAta bhe| korAtya iti / yari-kAryAyAga: / dhAga-ThANyAyani: / vapabAgAyaNiH / 1. bApyANiH ka. ma / - / lAyAmAyaneH soyA-ka. m.| 3. gaha deti ka. ma. 5. pandalAlI ka0 m0| 5. kAvijalAdi ka. m0| 6. vidAthi ka. m0| 7. tAntuvAyaH kama. / ma. mATya ?" | 5. gunda ka0ma0 / 10. zelAla ka. ma0 | 11. dvAjavata ka. ma0 1 12, aradvA /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. 4 sU. 85-93] amoghavRttisahitam dvayano'NaH // 2 / 4 / 85|| aNa-tAdvaya gho'gatya phipratyayo bhavati / kartRrapatyaM pumAniti kArtaH, taspa kArtAyaniH / povAyaNiH / yAskAyani: 1 lAhyAyani: / dvayaca iti viga? auraMgaviH / karapaTaviH / aNa iti kim ? daakssiH| daakssaayaaH| plaakssiH| plAkSAyaNa: / vRddhAdevAvaM vidhiH / avRddhATutareNa vikalpaH / aGgAnAM rAjA-AjaH tasya-AGgAyani: / aanggiH| vAjAyaniH / kAGgiH / dorvA'vRddhAt // 6 // ayaddhayAcino dusaMjJAdapatye'rthe phipratyayo yA bhavati / AmraguptAyani:, aamguptiH| zAla guptA paniH / zAlaguptiH / vAyura thAyaniH / vAyurathiH / paccAlAgA rAjA paJcAnaH / tasyApatvaM pAJcAlAyamiH / gAmcAliH / naapitaayniH| nApityaH / nApitazabdasyen nAsti-tatvAdhanArtha kuritu pazyo / doriti kim ? AkampatiH / bAzvagroviH / avRkSAditi kim ? sAkSAcanaH / kakSAyaNaH / putrAntAt // 2 // 48 // puvAntATvorapatye phipratyayo bhavati yA / goputrAyaNiH / gAgoMdanaH / pAsavadattAputrApaNi: / vAsavAsAputriH / pUrvaNava sike yattamidaM vAmabhAvArtham / uttareNa ca ke vidhIyate / evaM kArya bhavati / kAkalajhAyAkinagArethakArkaTa yaMcamiyamiNazca ka ca ||24|8|| vAka laddhA vAkina gareza mAvi nagin diyaH puNantAna Dorapatya kizyatyayo vA bhavati tatsagniyogena' ke pAM kAkAdInAM kamAgamo bhavati / phAkakAniH / kaakiH| lAGkAkAyani: / lAya: / vAkimakAyaniH / vAkiniH / gAraMthakAyaniHgAreciH / kArkaTaghakAniH / kATayaH / cAmikANiH / cAmiNaH / vaamikaaygiH| vAmiNaH / putrAntAd doH-gArgIpurakAyaNiH / gArgIputriH / kamiti mizkArAnta bhAgamaH / tena gharmiyabhigonakArasya lopo bhavati / kami tu pumbhAdo na sidhyati / camigmA apatyaM caamikaanniH| varmiNyA apatya yAmikAmaNiH / prAyo'doH phiH // 2486 // adurAMtakAdapatye phipratyayo vA bhavati prAyaH / galunukAyaniH / glocakiH" / ahinamyavAcaniH / AhicumbakiH / tripucchAdaniH / shreyuktiH| thivijayAyaniH / vijayaH / prAya iti kim ? kyaasiNdbhaavaarthm| dAkSiH / plAkSiH / adoriti kim ? opanaviH / samadattiH / madanAniH pitA / rAmaratApaniH putraH / . kulAtnaH ||220 // dhulapAndAntApavalAJca kuladAdAdapatye khapratyayo bhavati / iphiTaphonAmapavAdaH / kulomaH / bADhakakulInaH / kSatriya kulInaH / bahumUlInaH / uttarasUtra samAsa pratiSedhAdiha kulAtaH keyalazca gRhyate / . Dhakanyo vA'samAse |RARE|| kulazamdAntAtkevalAra kulazabdAdapatye'rthe Dhaka ya yeto pratyayI yA bhavataH / tAmyA nukte kho bhavati / na cetsa kulazabda: samAse vartate / kauleyakaH / kulyaH / yu.lonaH / bahuvulegakaH / bahakalpaH / bahanA lIgaH 1 arAmAma iti kim ? bhAiyakulInaH / kSatriyalonaH / dugyulAiNa / / 2 / 4 / 6 / / zazabdAdapatye pratyayo vA bhavati / dokuleyaH / dugnulonaH / paramadurAlIna ityatra asAdhAraNavijJAnAdasamAsa ityadhikArAcca na bhavati / evmutrmaadi| mahAkulAdakhanA ||2|63 // pApula sAtatya jagpam ityA pratyayo bhA gayAH, gAMgato kho bhavati / mAhAkulaH / mahAyulInaH / mahasaH kulaM mahAkulamityato mahAgulazIna bhavati iti na bhavati / 1. pAjJAlaH ma / 2. -thaM hi kurvA--ka0 ma0 / 3. R iti karatIti kRkaTaH, talyAparayama , kurvAdityAyaH / ka ma Ti. 4. latA rakSaHpurI zAkhA zAkinI kularAm ca iti vizca : ka. maka ri| 5. yoge kaM cai-20 mA 6, bAlaya:- ka. m0| 7. tAdo:-ka0 mA 8. maTi tu-kai0 ma0 / 1, varmiyA ( apatya pumAniti ) vArmikAyaNiriti / 10. gluyu kAryAnaH / mkaunukiH / ka0 m0|
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 zAkaTAyanapyAkaraNam [a.2 pA. 4 mU. 94-1.1 zvazurAmaH / / 2 / 4 / 24 // stra zurazadavAda para yaH pratyayo bhavati / evAryaH / jAto rAkSaH ||21465 // rAjanitya tahamAdapatye yapratyayo bhavati jAtI gamyamAnAyAm / rAjanyo bhayati zavirAtizneta / rAjanI'nyaH / kSatrAvaH / / 2 / 4aa dAzabdAdapatthe pazpayo mayati / kSatriyo jAtizyet / kSAnirangaH / manoryANapak ca // 2 // 46 // manuzadAdapatya jAno ma aN ityeto pratyayo bhavataH / tatsanniyogena ca manuzabdasya pagAgamo bhavati / manuSyAH / mAnupA: / jAtAviti kim ? pAlayAmAsa lakSmIvAna maan| mAnavI: prjaaH| 'manuSyamAnupazadAmyAM satyarAti cApatye'nabhiyAnAdapatve'nyaH punaH pratyayo na bhavati / apatye kutsita mUThe, manorottoMgako'Na smRtaH / nakArasya ca mUrdhanyastena sidhyati gANavaH / tacca vuna ziSpadaNDamA yava iti nipAtanAdisam / rASTrarAzaH sarUpAdrAjApatye'ma viH / / 2 / 498 // kSatriyasa rUpAjanapadazabdAjanapadaptarUpArasatripazabdAdyathAsaMbhapa rAjani rakSitari kSatriyazvatye cAbhidheyana pratyayo bhavati / sa ca visaMjJo bhavati / videhAnAM rASTraspa rANA dehaH / dehI / videhAH / videhasya rAjJo'patyaM vadehaH / vaidehii| videhAH / evam aiDvAko / ikSvAkandaH / paanycaalH| pAJcAlau / paJcAlAH / sahapAditi kim ? murASTrANAM rAjA saurASTrakaH / thipRSThasyApatvaM preSThiH / dAzarapiH / nipaTezo berato vAgbhaderityAdiH / gAndhArizAlveyAbhyAm ||raah| mAndhAri zAlyeya . ityatAmyAM rASTrarAjayAcimma sarUpAnyA rAjanyapatya cA pratyayo bhavati nikSazca / vacana dAyAsaMkhyAbhAvaH / pAndhArINAM rAjA gAndhArerapasya yA gaandhaars| gAndhArau / gaandhaaryH| shaalvyH| raatvigii| shaasveyaaH| vyavidhAnayoH pratiSetrAkRtvA'navacanaM palAyaviprAditi 3laggAdhanArtham / ''purudvayabhmagadhaliGgazarama sAdaNa // 21411001 puruzadAyakAt magadha yAliGga bharamasa. ityatestrazca rAlpebhyo sapTrayAcibhyo rAjavAci prazca rAjApatyayoraNa bhavati visaMtaH / purorapatyaM pauravaH / paurayo / puravaH / aGgAnAM rAjA AGga 1 AGgo / aGgAH / evaM vAGgaH / vAlo / baGgAH / sohmaH / sauho / suhAH / pANDaH / pauNDau / puNDAH 1 bhArgaH / bhAgI / bhagaH / sAlyaH / sAlvau / salvAH / mAgadha: / mAgo / magadhAH / kaliGga-karaliGgaH kAliho / klinggaaH| zoramasaH / shormsau| zaramasAH 1 mahaNamarASTrasahapAryam / asti rAjA 'puruna ma na tu rASTra, tasyANA vidhAnaM bahuSu ilugartham / aAsiddhe'vidhAna savAdyam - bApanArtham / porayam / AGgavam / vAbhavam / nAgadhakam / kAliGgakam / zoramasakam / sAlyAMzAzmakakala kUTapratyagrathAdi ||raa41101| sAlvo nAma janapadastadaMzAstadavapayA udumbarAyatebhyo'maka kArakuTa pratyayatha ityeta yAca rASTravAcimpo rAjayAcimpAca sagempo yayAmadhye rAjamArapeca pratyayo bhavati nigazaH / mAyaza: unambarANAM rAjA udumbarasyApasya vA audmbrHgodmbrii| dugdharAH / evaM telakhaliH / nlvlo| ti: khlaaH| mAdrakAriH / paadkaarii| mhaaraaH| gopariH / 1. vAryA devarazyAnI ityamaraH .. 2.-ranyathA ka. bh0|1. jAgimAyAmiragana pAtrAdinyaktiriti bahubam bhavatIti jainendracintAmaNiH / 4. sadhyasatti cApatye' 'Ni pAdacAdanabhidhAmAda vA mAnuSa manuSyazadAbhyAmapazya punarabhyastyo na mavati ka. ma. ttik| 5. svAbhAvikaH ka. ma. Ti0 / 6. vyaktAyaNa / mAnayo mANavaka iti manoraparaye kutsita mUDhe prasiddhA iti baddhamAnaMyatI / ka. ma. Ti0 / 7, izyAkoridamaizvAmityagantAniyatanam / dazvAzabdasyANi satyukAralopaH / tatkathamiti cet ? bhrUNahatyadevasyasAravaizvAkamaitreyahiraNmayam ( mayari sati yakAralopaH) bhUpadatyAdayaH zabdAH TyaNAdipratyayAntA: yavatyAdayaH ( sakArAdezagham ) nipAtyante / ka. maTi0 / .. yAMdvAbhyAM rA0 m0| 9. dAdyAthAsa-ka0 bh0|10, caka. ma0 / 1.2pajama-ka. ma0112, ca, 0ma0 /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECSeptember . 2 pA. 4 sU. 103-100] amodhavRtisahitam yaugndhro| yugandharAH / bholiniH / bhauliyo / bhulina / shaardvikssH| zAradaNDo / pAradaNDAH / AjamodiH / ajamoDAH / 'AjandhiH / ajmaanyaa| yodhiH / curAH / ashmaa-praarkiH| azmakAH / kalakUTa / kAlayUTiH / kalakATAH / pratyapratha--prAtyadhiH / pratyagrapAH / udumbarAstilakhalA madrakArA yugandharAH / bhuliGgAH pAradaNDAraca sAlvAMzA iti kortitAH / ajamIDAdaya udumArAdivizeSAH, te'pi sAtyAMzAH / azmakAdipaNamasA svArtham / nAdidvitkurukosalAjAdAyaH // 2 / 4102 // nakArAdimmo dusaMzempa kArAntempaH kuru kosala ajAda ityeteparana rASTravAcimpo rAjavAciva sarUpemyo yayAsaMkhyaM rAjapapatye ca vyapratyayo bhavati nisaMjJaH / nAdi-necakyaH / nocakA: / nepaH / niSadhA: / nepyaH / nIpAH / du-nazyaH / neshH| bAmbara yA / AmbaddhAH / sauvIryaH / soborA ! kAmpilyaH / kAmpilA: / dAyaH / dAyAH / ita--prAvantyaH / pravantayaH / vAsAtyaH / bsaatyH| konsyaH / kuntyH| vaidyaH / vidayaH / kAzyaH / kAzayaH / kurUNAM rAjA kurorapatyaM ca kauravyaH / puravaH / evaM kosala-kausalpaH / kosalA: 1 ajaad-aajaadyH| ajAdAH / takAraH kim ? kumArI nAma rASTra kSatriyAzca tato'gneya komaarH| pANDyaH / / 4 / 103|| pANDya iti pANDuzabdasya dhyapratyayo kAralopA' nipAtyante / pANDUnoM pANDorapatvaM ca pANTyaH / pANDyo / pANDavaH / katham asimitIyo'nusasAra pANDavamiti ? rASTrarAsa iti tasma sarUpasya visyezyo janagadaH tadoparaca kSatriyo nhaate| aba puravo janaparastasva rAjA pANDuriti na bhavati / zakAdibhyazca iluk ||2 / 4 / 204|| zaka ityevamAdimpaH parasya pratyayaHma elugmabati / rASTrarAjaH sarUpArASTrApatye'tra virityAdinA vihitasya praya lumpridhiH / prakaraNApekSaNAt / pAkAnA rAjA zakaspApatya vA zakaH / yathanaH / "kumbhojaH / colaH / pheralaH / AdhArayaH / vidhArayaH / upadhArayaH / dAmAdayaH prayogagamyAH / kuntyavanteH striyAm ||22|105 // kRnti avanti ityetAmyAM para upapratyayasya zlum bhavati striyAmabhidheyAyAm / kuntInAM rAjo kuntera patyaM stro ca kuntI / avntii| striyAmiti kim ? kauntyaH / AcantyaH / pravRttasya ividhAnAsvArthikasya zrebhyaM : lopo na bhavati / kurorcA // 2 // 4 // 106 // zabdAtparasya asya striyAM zlugvA bhavati / kurUNAM sajo kurorapatya ca strI guruuH| kaurvyaaynnii| gharato'pArabhargAdeH // 24 // 17 // prAcI bhadauma varjayityApasmAtpararayAmArasya preH niyA pazumbhavati / parasenAnAM zo zUrasenasyAgatyaM pA stro shuurronii| apAcyA, mo, darada, patriH, pAstrajIdhisaGa SaH / tataH striyAM sthApikoNa / evaM parabhU rakSAH Asuro 1 preriti kim ? aupagavI / berityatta eva bhinnaprakaraNasyAmi halamaH / gata pati kim ? zodumbarI / mate' ityakArAntagrahaNe na bhavati / kuntyavantyoH prayakarAyacAtteneha na nayati / kausalyA / AjAdyA / aprAgbhaderiti kim ? pAJcAlI, dhaMdehI, Alo, bAGgo, saukSmI, poDI, mAyatrI, kAliko, soramaso, pAJcAlAdaya: prAzcaH / bhargAde:-bhArgI, kArUzI, -- - -..- -.-- ..--- 1. AjaRndiH / ajagandAH / ka0 m0| 2. -zA ev| kama / 3. -malAravAzArtham / ka. maH / 4. dAryAH km0| 5. -tyaya unA-ka. ma. / 6. yo nipAtyate ka. ma . paaphv| yasya dAsA iti ca 10 ma0 tti0| 8. IzitavyaH ka0 ma. tti0| 9, pratyAsatteH ka. ma. (tenA'trANatraka0 mA tti0)| 10. -dibhyaH zulukakA m0111.-draajaay-k0m0|12. kamcIja kA ma0 13. nAyaTI na ma / dhyaH To ka0 / 14. apAcyAnAM rAzI, bhAcyasthA sasya strI gheti apAcyA ka. m.tti.| 15. asa ityabAdana grahaNaM nAkAma iti jainendravinAgiH / ka. ma. tti.| 27 - - -
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaTAyanavyAkaraNam [bha.2 pA. 4 bhU. 108-16 kaikeyI, bharga, kuruza, kevAya, kAramora, saba, syAla, uzara, yodheya, rApa, zobhreya, 'pUrvaya, thAtIya, jyAhiNeya, vigata, bharata, nazIgara iti bhAdiH / yaudheyAdijyAhiNe.yAntAnAM svAthikasyAno ne eluka pratiSidhyate / yodheyonAM saDapAdi godheyamiti / saha ghAyaNana prakRtasyAsammavAt / bharatozInarasandAvaramAdipa padapate, tayArihopAdAnAtsatyapvaNapabAre cetyaryAtamannakAdya bAdhitvA deya bhavatIti jJAdhyate / tena bharatAnasaM rAjAnI bharatAH / uzonarA iti / rAzi elum siddhA bhavati / utsAni tvagotra tyApta syAt / vahaSyastriyAmazAlacantasya yasapa vAtasya mAniH pratyayasvasyAstriyAM zlambhavati / paJcAlasthApatyAni dumAyo bahavo mANavakA rAjAno vA paJbAlA: / purana: / mnaaH| vaGgAH / lohanyajaH / lohayajo : lohadhvajAH / paJcAlAnAM nivAsaH paJcAlanivAsaH / priyA banA yasya sa priyavataH / aGgAnatikrAnto'tyAGgaH / panAmya Agata pathyAlagamam / paJcAvarUbhyam / havajahapyam / lohadhvajamayam / apreriti videzasyasyApine: parigrahaH / badadhiti kim ? pAmbAlaH / lauhadhvajya: 1 priyo bAGgo yeSAM te priyavAlA ityadravantaM bahubdhiti laga na bhavati / pratyAH prakutyAriti hina samAso brayanto bhayati / paJcAlasthApatyaM ( tyAgi) bahavo mANavakAH panAlA ityAna tu iji gupne baghata mena baddapu partata iti iTum / meM pratyayasya bahuvRtteriti tu vijJAyamAne na syAt / asthiyAmiti kim ? pAJcAlyaH / lodhyajya:spiyaH / paJcabhiH pAJcAlAbhiH krota: paJcapaJcAla; ityatraya pumbhAvana strodanivRteH ilun / yaskAdermona / / 16 / / gharamAdibhyo yaH pratyayo bihitastadantasya yadutvaviziSTe godA vartamAnasya yaH sa pratyayastasyAstriyAM vigaye lumbhavati / svAsyApatyA pAraH / yAsko / yaskAH / lAhyaH / laayo| la hyAH / zivAdhaNa / kambalahArasvApatye kAmbalahAriH / vAmbalahArI / kambalahArAH / ata in-pukarasonatyaM pokarasAdiH / posskrsaadii| puSkarasadaH 1 babAditvAdi / parapasthApatya vAraNAyaNaH / sArapAyo / srpaaH| . nahAdiyAtphaNa / bhadilasvApatyaM gAdilAyanaH / bhAdilAyanau / bhadilAH / atra pazcAritvAtpan / vizerapatya ndheyH| shreyo| vishryH| gRSTayAditvANa iti neyam / yaskAderita kim ? upagArapatyam aupagamaH / aupayavau / upagavAH / yAsyAyacayaH / lAhAyanayaH / gotra iti kim ? pAskAH chAtrAH / yaprakRtayo pattA ityatra yadyapi pratyayo gotra utpanaH, tadanta gotrabahutvaM / baba tahi ? "prakRtisthiti na bhavati / asthiyAmiti kim ? yaskyaH striyaH / yaska, la hya, brahma, ayasthUNa, tRNa, karNa, bhalandana, kala. pala, hAla, sadAmata', ahiyoga, karNodaka, parikA, piNDIjalpa, pikasa vatha, rakSo mukha, jadhoratha, ukAsa, "kTaka,' grantha, biyapuTa, uparimekhala, kopTupAya, kroSTumAya, pImASa, sRgala, badaka, padayAsa", puSkarasad, kharapa, bhadila, bhaTaka, bhadita, bhaNDila', vidhi, nadi, kAjavasti, miyati yaha hAdiH / yAmo'gopavanAvizyAparNAntAt ||raahaa110|| yatratatyAnantasya cAvahatvaviziSTe go" vartamAnasya yaH pratyagastasyAsmayAM lumgAvAtAvAdiyaH yApanamonijarityAgojAnA: vidaadyntrgnnH| gArya: / gAga 1 gargAH / vAtsyaH / vaarsyo| vasA / vaidaH / baidau / didAH / aurvaH / aur| urdhAH / gargamayaM ganakhyA agopavanAdizyAraNAMsAviti kiga ? gopvnaa| bogvaaH| gyavAH / tAjamAH / aashvaavtaanaa:| zyAmAyAH / pyAparNAH / maTharazabdamapleke gopavanAdipu pasti / mAharA ashyaaH| bAbatAna iti ca kevivicchiyodaahrnti| goSavanAdigrahaNaM kim ? dhanaH / dhnvau| dhanavA: / dayApanTigrahaNa kim ? hAritaH zAritI / haritAH / tadAsaH / vaishyaaso| kindAgAH / vaidasta vaMdayo bAgalyaM tyAni) 1. pUrteya dAtIya ka0 m0| 2. nayaneya 30 n0| 3. ityatra navayantaM kA m0| 4. pavAla ka. ma. 1 5, azvAdi-ka- m0| 6. yAskA ka. m0| 7. tadantaM na gonabahu-ma / 8. prtikRm0| 5. yAssyAka0 m0| 10. sadAmagu ka0 m0|11. kaTaka kA mH| 12. manya ka. ma0 / 13. padakavarSaka kara m.| 14. maNDirA dA. bha. 15. minayuka0 ma. / 16. goDa vartaka ma / 17. candavAH ka. ma0 / 18.dhenayA: ma /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA. .i. . I::-:14 mA pasinA / kahayo mANavakAH padAH ityabhi lupto'anta yahuviti iluka 1 vidAnAmapatya mANNavako caMdI caidAyi. tyAnantaM nevAnI bahuSviti iluga' bhayasi / pUrva nAmA caityadAdI viSayabhUta' bhavati / yidAnAmapatya baDhdo mANayakA ityA gajanta bahuviti bhavati / phazyapapratikRtayaH kAzyapa medAnI gotra iti paluga bhavati / astriyAmiti jima ? gAgyaH / vaidyaH striyaH / paJcabhigArgIbhiH krotaH paJcagagoM vA dazagargoM cA paTa ityatra TeNi strItvanivRtteH ilaka / gopa iti kim ? autsA: chaatraaH| utsAdet / paunarbhavAH / pau halAH / daulAH / nAnAndrAH / pArazavAH / puna bhUgutradohimanamAndamyo'nantare'm / kauNDinyAgastyayoH kuNDinAgastI ca ||24|111 // yama iti vasaMte / kauNDinya agastya ityeta pohA viziSTa pAne yajJamAnayoryago'Napatra pratyayasyAstriyAM ilugbhavati / tAdozca kurinAgastyasAbdayoH sUNDina agasti ityetAyAdezI gvtH| Agastyazabdasya naSyaNatatvAdabano na sambhavataH / kaunnddinyH| kaunnddinyo| kunnddinaaH| aagtH| Agastyo / nagastayaH / pratyayAntasthAnAdezakaraNam agastInAmime AgastoyA ityevamayaM / pratyayAntadeze jhAkArokSAdezazca na syAt / pratyayAluci nAgarthe'cIti ilumgibacAttI siddhI sabasaH / kuginyAmiti kssepH| vipitAyAmapi hi lacivAyalAvivAdamA bhavitavyam / zAstriyAmita kim ? kauNDingaH / AgastyaH striyaH / __ bhRgukutsavasiSThagotamAGgiro'tre // 24 // 112 / / bhRgu kutsa basiSTha gotama aGgirasa gavi ityetebhyo yaH pratyayastadantasya yatvaviziSTa gotre'yaM vartamAnasya yaH pratyayaH tasyAstriyAM ilAbhavati / bhArgavaH / bhArgavI / zugara: / caurgH| kotto| kuramAH / vAsiSThaH / vAsiSTho / vasiSThAH / gautamaH / gautmii| gotmaaH| AGgirasaH / bADirayo / anirasaH / AveyaH / bAyo / atrayaH 1 astriyAmiti kim ? bhArgavyaH kotsya: striyaH / goma iti vi.? bhArgAlAyAH / nambAdon yaskAdiSu paThitvedaM vacanam / yatrAdidayeketu paSTyAstatpuruSa ityemartham / anyathA bhRgukulam, bhArgavakulamiti ca na siddhyet / bahanaH prAgbharatevitraH / / 4 / 113 / / bahuca: prAtipadikAdya pratyayastayantasya bahatyaviziSTe'the prAggoye ca vartamAnasya ya iJcayapastasyAstriyAM zlumbhavati / aura kalambiH" / paanaagaariH| pAnAgArI / pnnaagaaraa:| mAntharephaNiH / maanthrephnnii| bhantharephaNA: / aamibddhkiH| AsibakI / asimakAH / bharatapu-audAlaki / udaalkaaH| asa in / yaudhisstthir-yodhisstthiriH"| yaudhisstthiraaH| praarjun:-aannuniH| aarjuno| AjunA: / bAhAdIn / bavAca iti kim ? caikayaH / pauSpayaH / kAzayaH / vAzayaH / prArabharate viti kim ? vAlAkayaH / haastidaasyH| bharatA: prAcyA eva / eSAM pRthagupAdAna prAramahaNenAprahaNArtham / tena AjuniH pitA, AbunAyanaH putraH / odAlaki pittA, odAlakAyAnaH putraH / iti prAdhiyana iti lugbhavati / bAra bAra prAggrahaNaM bharata "eka vizeSaNam / kSIraphalambAdayo vaizyAH prAgAratAH / yudhiSThirAdayo rAjAnaH ubhrtaaH| tatra prAggrahaNAdhudIpabharatepu rAjamu mAbhUt / caudhiSThireyaH" / ArjunayaH / bharatagrahaNAtprAzu rAjamu mAbhUt / mArasa baccayaH / bhAgavittaya iti / itra iti vim ? zAntanavAH / voekAdeH / / 4 / 914|| sapapha pratyepamAdimpo ya: pratyaya sAmAsthiyAM vA plum bhavati / agavAH / . nugna bhavati ma0 / 2. nArtha ka0 ma.1 3. -te na bhava-ka. ma. .. --e| ispana ne2010 | 5. igna ma.-----. / .. zika0 ma0 / 7. kaundinyA- m0| 5. -mAjI kA ma 1.-kArozyAdaizcaka. m.| 1..-mavizeSaH ka. maH / 11. -mbiH| aurakalamyo / kSIrakalamyAH ka. mH| 12. kiH / AsikkI / ali-ka. mH| 13. kiH / audAlako / uddA-ka. ma. 4, yodhiki . m0| 15. yAdhiSThirAH ka. ma. , . AmunI ka. m.| 17, arjunA ka0 mH| 15, evaM iti ka. ma. pustake naasti| 12. yodhiSThirayaH m0| yudhiSThiravaH ka.120. AzunayaH ka. m.| 21. yastadantasya bahutvaviziSTa gotre vatamAnasya yaH sa pratyayastasyA-ka. ma /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 dAkiTAyanadhyAkaraNam . [a.2 pA. 4 sU. 115-118 aupakAyanAH / maDAdiphAg / zrATakAH' / prASTakamaH / kA pichalA / kApiTalayaH / ata ena / suvidhA: / suvidhAH / biSTAH" / vaiSTAH / zikAdyA / krelityH| kaarlityH| protsagiko'N iti neyam / upaka, lamaka, bhReka', kapiSThala, kRSNAjina, kRSNasundara, kRSNapiGgala, baTAraka, araTTaka', avanamA, zalAyala, pataJjala, madaka, kuzItaka, 'kazakRtsna, madAnya, kalazokaNTa, dAsakaNTha', pinulaka, piGgAlaka, jantuka, pratiloma, anuloma, apajagya, pratAna, anabhihita, supiSTa, piSTa, masurakarNa, karNaka, parNaka, jalaye jalayA, vApara, pharerita, sArImAn, itpAdiH / / tikaktivAdI dvandve / / 2 / 4 / 115 // tikaktivAdipu dvandvavRtteSu bahupu gotrApattyeSu vartamAne kAyanikatavAyanItyAdInAM yasa pratyayastasya striyAM idmbhvti| kAyana yazca tayAyanayara timakitavAH / tikATiphina / amivazAyanAca dArorapAyaca aagnyshdaariirkaaH| agnivaMzo garmAdiH / tasya yo vA'nyeti prApte pAThaH / pikAyanAraca lAma kAyanAzca upakalamakAH / nAdiphaNa / nATakaya kApielayazca bhrAhakakapichalA / ata ina / yAkanakhayazva zvAzudayazca pariNatayazca vakanakhazvagudapariNatAH / anyepA vAkanakhayazca vAgadayazca pariNaddhayazceti tripado dvandvaH / evaM neyam / upakalamakA: 1 nATaka kapiSThalAH / vRSNiAjinakRSNasundarAH ityeteSAmupakAdiSu pAThaH, so'vandvArthaH / dvandezyameva nityo vidhiH / tika, kitava, unja, "kukumbha, ura, pAlaTa, Agniveza", dAsera ka, zaNDilaka, zakarasna", upakalamaka, bhRSTaka", kapiela, vRSNAjina, kRSNa sundara, ramghera, mANDiratha, paphaka, uraka, vakanasa, zvaguda, pariNa, laka, zAntamukha / iti tikakitavAdiH / tathAna yaadeH||raa4116|| dvandve bahupvaryeSu vartamAno yo vyAdiH pratyayastasya tathA lagbhavati / yathApUrva vAryANyazca loLyajyayaca koNDIvRsyazca vRkalohadhvajakuNDotsAH / aGgAlaguhmAH, gargavatsabAjA:, vidaga yskaaH| tatheti kim ? yAskalAhAchApAH / gArgIbAtsarAjAH paugrava": aupagavAH / vAlakihAstidAsayaH, masphaNDei nAgastayaH / pataJjalaphagandakAH / pAtaJjalakAmandakAmaH / byAdigrahaNaM gotrAdhikArAt / vA'nyena // 2 / 4117 / / vyAderanyena saha jyAdaunA dvandve yahuSvapu dhartamAno yo byAdiH pratyayastasya tathA "ilubhavati yayApUrvam / aGgavaGgadAkSayaH / AvaGgAdAkSayaH / gargavatsopapavAH / gaaytrssii'pgvaaH| bhuguvatsAmAyaNAH / gAyikAzyapagAlavA: / pUrvaNa nitye prApne vikalpArtha vacanam / . yatrAdeyakeSu pATyAstatpurupaM ||2|4|118||sssstthiittpurusse yatpadaM tasmAH paThyA viSaye ekarimaJca vartate tasya yaH sa yAdiH pratyayastasya tathA vA daluga bhavati yathApUrvam / gAya'sya gAyaghoLa kulaM gagaMkulam / gAryakulam / bidakulam / baidakulam / agasti kulam / Agastikulam / bhamakulam / bhArgavakulam / manAriti . 1. bhrekaaH| praSTrakayaH ka. m0| 2. kapiekAH ka. m| 3. supiTA: ka. ma / 4. sIpiSTAH ph.m.| 5. qier: / paittaaH| ka0 ma0 / 6. bhrATaka kara m0| 7 vahAraka k0gaa| 8. aTahaka ka. maH / 5. kazasa ka0 m0|10. madAya ka. m.| 11. dAgakA km| 12. *n / aurajayazca kAkumA ubjakakumAH, kkumaacchivaayaa| bhIrasAyanaca kAvyazva urasalaghuTAH / urasAntikAdiphin / k0m0|13. agnivaMzAca dArakayazca agniveshdaasrkaaH| agni km| 14, AmakAyanAca upaka amayakAH k0m0|9. bhraSTrayazca ka. ma. 16. bhraSTrakapiThalA, ka. m.| 17. kakubha ka. ma.! 15. agniveza ka0 m0|19. dakSaraka ka. ma. / 20. zakRtsaka0 ma0 / 21. bhraSTaka ka. ma. / 22. taka ka. maa| 23. vartamAne ka. m.| 24. vANyazca ka. ma 25. mAjhAichAtrA kama / 26. zegnayanIpayanAH ka. ma / 27. kuSTinA ka0 ma0 / 28. zlugyA ka. ma0 / 26. yAsyo ka0 ma0 / 30. ye dadhoreka-ke0 m0|
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma. 2 pA. sU.116-123] amoghavRtisahitam kim ? AGgakulam / yAska kulam / daSviti kim ? devadattagAyaH / devadattagAyo / tatpuruSa iti kim / gAryaspa samopamupagArmam / nANarthe'ci // 2 / 4 / 116| gotra iti vartata / yaskAdegotra ityAdinA yA eluguktA sA'Narthe'patyayAdo prAgjitIye'rthe yo vidhIyate 'jAdistaddhitastadviSame na bhvti| gaNAM chAtrA gArgIyAH / vAtsIyAH / aatreyiiyaaH| khArapAyaNIyAH / aNartha iti kim ? gargamyo hitaM vayam / vatsIyam / anIti kim ? gargamya bhAgata gargamayam / gargarUpyam / vidAvAmapatya yA padaH / pAyityatra, izi viSayabhUte tena pratiSaH / intu zludhi satyAmanantana bahRSviti palucaH prAptireva nAsti / yatra tvasti tara (1) bhavatyeva / vidAnAmapatye bahavo mANakakAH yidAH / atrINAM bhAradvAjAnAM ca vivAhaH, mavibharadvAjakA / shishpyikaa| kutsakozakikA, bhugvatirasikarapatra pratyAsanopa pratyayAntAd dvitIyamAna pratiSedha iti dvandvAna bhavati / gargabhArgavikasi vA niyamArtha vijnyaayte| gotra iti kim ? kubalyAH phalaM suvalam, tasyece kovalam / , grgbhaavikaaraa4120|| margabhArgavikretyaNo vivAhe lucyarthe'jAdI pratyaya elupratipetho nipA. tyate / gargANAM bhRgUnAM ca yUnAM vivAhaH, grgmaargvikaa| adhibharadvAjikA / divadaprAptaH pratiSedho nipAtyate / yUni ||raa4|121|| yUnyapatye vihitasya pratyayasyANarthe'jAdI pratyaye viSayabhUte vivakSita yuddhisye'nuspala eca elumbhavati / luci satyAM yathAyathaM pratyayA bhavanti / phANTAhatasyApatya kANTAhatiH / phANTAhRterapatma phaannttaahRtH| phANTAtimimatAzceti ssH| phANTAhatasya sva iti' vivAyAM yuvapratyayasya zluci saMjAtAyAm danantaM prakRtirUpaM saMpannam / tasmAt ima ityaN bhavati / phANTAhatArachAtrAH / bhagavittasthApatma bhAgavittiH / bhAgavittera patyaM bhAgavittikaH / sodhoraThaNa sasma sya ityarthavivakSAyAM pUrvavat i-Niti vRtte an / bhAgavittAzchApAH / glucupasyApatyaM gluguvAyaniH / phiH / glucukAyanera patyaM glottukAyana: / autsagiko haN / glocukAyanasya sva iti tasminivRtte sa evANa / ralocukAyamAzchAyAH / aNarya iti kim ? bhAgavittikAya hitaM bhAgavittikIyam / acIti kim ? phANTAhatarUpyam / phaNphimorvA raa4|122|| phaNa; phimarana yuvapratyayasya, aNadhaM 'acA taddhita vivakSita ilugyA bhavati / gargasyApatyaM gAyaH / gAya'syApatya gAyiNaH / gAyiNasya BIRT mArgAyAH, 'goyaNoyA vA / cisyApatya tiH, ci ( caMjhe ) apatyaM cakApaH( niH) / "kAyastha neH ) chAtrAH, cakoyAH / vaizAyanIyA vA / kinaH satyapi yastasyApatyaM yAskaH / zivAdyaNa yAskaspApatyaM yAskAyani:, dupaco'Na pati phin / yAskAyanerachAyA vAskImA yAtvAyanIyA vA / pUrvaga nitya prApte vikalpaH / nImaH / / 2 / 4223 / / virAjJo pa isa tadantAtsarasya yuyA pratyayasya ilAvA bhavati / udumbara sthApatyagaumbariH / godumbaresanatyam audambari: / obarAyaNo yA / sihaja phim ?zakSi: pitA / dAkSAyaNaH puSaH / moviatimunaravat::.-.-- - - - - - - - - ... ...-- 5. kim ? gaNAM kulam gargakulam / pachayA iti kim ? gAya hitam / paramagAgyaH / sarapuruSasya vizeSaNaM kim ? antagaryaH / ye kaviyasya kim ? deSa-ka0 m0| 2. te'jA-kA ma0 / 3. gAgIyam ka. ma. / 5. inastu ke0 ma0 / 5. bharadvAjAnAM ca ka. ma06. kiMzAkakA ka0 ma0 / 7. ucyaNaya kara m0| 8. isyaviva-ka0 m0| 6. lici iluci ka. ma / 10. - ThAbhikti R0 ma0 | 13, -zAnAH / yagundasyApatyaM yAmundAyaniH / sikAdiphin / yAmundAyospatyaM yAsundAyanIyaH / vRSasuyAma yamundAriphanana / tasya stra iti pUrvavacchastha luci yAmundAyanoyAchAtrAH / kapijhalAdasyApatyaM kopilAdiH, kApiGgalAdepanya kApiJjalAdhaH / kurvAdiH / kApiMjalAdhasya sva iti vyasya ilucina ityaNa / kApikSalAdAzchAtrAH / zlucakasyAparayaM balucu. kAya niH / phiH| 12. koNa ka. bha. / 13. ajaak.mH| 14. gAAyaNIyA vA ka. mH| 15. kAyanIyasya ka. m0|16,caarnn i- ma0117, yArakAyAH ka0ma0 . vaun
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAnadAyanamyAkaraNam a.2 pA. sU. 124-125 asa iJ / ija iti kim ? anasyAratamAGgaH / purakhamamagadherityaN / anasyApatmamiti dvaghaco'Na pati phiz / tasyottareNa paluma / : ni / AH putraH / palAyaviditi nityaM baluci prAptAyAM vacanam / zidAvaNiyoH // 2 / 4 / 124 // jisa AzSa mosatyapratyayastatAtparama gurapratyayasya maNa inazca imbhathati / vapanadAdyAthAsaMbhAbhAyaH / zita:--tikasyApatvaM takAgiH / phin / saMkAyanerapatyamityaNa, tasya zluka / taikAyani:pitA kAbaniH punH| vidasyApatyaM vaida: vidAdhaN / vedasyApatyam, ata ina taspa elum / vaidaH pitA / vaidaH putraH / yurorapatvaM phoravyaH / kurvAdijyA, phauratapasyApatpamatta iJ, tasya ilupA, kaurakhyaH pitA / kauramA punaH / tikAriyu auramazabdazAhacaryAta koravAdaH kSatriyagotravRttivijJAyate / mayaM tu brAhmaNagotrayatiriti phi na bhavati AryAt / vAsiSThaH pitA / vAmita: puca: / RjyaNa i 1 Aya: pitA / mAyaH putrH| ita'nijo Thaga dm| bidA diti kim ? kupAdalpApatyaM kaupAdaH / zivAyaNa, tasthApatyam, koSAdiH 1 aNioriti kim ? vakSaratApatyaM dAkSiH / dAkSera patthaM dAkSAyaNaH 1 prAta 11 225 // pailAdimyo'viprAdabrAhmaNavAcitazca vihitasya ya zluggavati / pIlAyA apatye panna: / golAkAvatyam / palasyApatyamiti dUsaco'Na iti phin / tasya maluvA / pailaH pitA / pela: guNaH / zala ra patyaM zAlAiH, gAhvAdI tala va pAt dAlamhA bhAya:, zAslaGkarapatyamiti , tasya lukA, zAlakhi pitA / zAlAH putraH / aviprAta-ismAgatyamAGgaH tasyApatya gati pin / : flil : : pApasyApatya mAmaSaH, mAgadhasthApatya gati in, gAyaH pitA / gAgadhaH putraH / vaphalkAsya zyApakaH / andhAraNa / iyApharakasthApatyamitA tasya luka, cAphalkaH pitA / zaphAlkaH punaH / bhANDIjaGghaH pitA 1 bhANDoja dupaH putraH / kArNapitA ! kANakharikiH putraH / mAyUriH pitA / mAyUriH putraH / kApiJjali: pitA / kApinjaliH putraH / -1.1.7 inaH pham / zvazurya: pitA / va zuryaH putraH / tulInaH pitA / lonaH putraH / sthalIyaH pitA / svasIyaH putraH / paila, zAlaki, jJAtyaki, sAsya kavi, audanaji, audabhRjji, audamajji, audanyo, audadhI, audamedhi, audakaguddhi, devasthAli, rANi, rANAzAsta, coliji, paGgalAdayanI, audAhamAnI, aujanahAni iti palAdiH / prAyinaH ||4|126|| santAtmAgomAdapatye vartamAnAttarasma yukpratyayasya zlagabhavati / pAnnAgAriH pitA / pAnnAhAriH punaH / mAnyarephANi: pitaa| mAnyaraphaNaH putraH 1 barakala mvaH pinA / kara kalandhiH putraH / prAviti kim ? dAkSi: gitA 1 dAkSAyaNaH putraH / isa iti nim ? rApayiH pitA / rApariH bhuvaH / / na taulbalyAdeH / / 4|127 // taulyasyAdibhyaH parasya yuvapratyayasya ilagna bhavati / tolbaliH pitA / taulvalAyanaH putrH| dAlopiH pitaa| dAlIpAyanaH putraH / dilI ezabdasya ata eka nipAtamAdicyavAderAkAraH / Apare dalIpa iti pratyanta ramAhuH / yogavibhAgAra yaskAdipu puSkara sanchandapATAna tolpasthAdhavavasyeca barana bahvacaH prArabharatAnA dati lApanena pratiSidhyate 1 tolbali: volvalI / taulvalayaH / taubali, rolbali, tailya zidhAriNi, rAmaNi, dAlISi, devauti, devamati, devatri, prATAiti, pradAyati, 'bhAdhaki, AnurAdhA, jAnuli, AdirA, ge, naimizno", naimizi, asiki, AsinAsi, bAndhaki, cAza pokI, paugAyo, ani, jalagi, bai hati, vana gi, "mArapAli, pati topalyAdiH / mikSAdezca samUhe / / 2 / 4 / 18 / isa iti vrtte| usaH paTmAsAd bhikSAderanyasmAJca zabdarUpAl samUhe'yaM yathAvikRtaM pAyA bhavanti / bhikSANAM samUho bhakSam / gAbhiNam / yoyanam / 1. gayA / 2.-dhacinAdi-ka. ma / 3. vikalpaH kama / 5. ata eva ka. ma. / 5. bhApahInadhiH pitA bhANDIjachiH putraH / 20 m0| 6. zAtyaki k0m0| 7. rAhamiti kA ma .kSarasammiH putraH ke mH| 8. tolbalApanaH putrH| telvalAyaniH pitA, telbalAyanaH putraH / dAlI-40 // / 50, rolya liki ka0 0 / 16. dhAriNi ka ma / 12. cAphaka kA. ma. / 63, Asura ka. bha. pa. shrii| naimilI k00|15. Asivaki ka0 mH| 16, kAreNupAli ka. m0| , yauvatam ka. s.|
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 2 pA. 4 sU. 129 - 135 ] amoSavRttisahitam 215 " abhyasmAt -- kAkAnAM samUhaH kAka bArkam / vAnaspatyam / straiNam / pasnam paJcAnAM mUlAnAM samUhaH iti paJcamUlI rAmUdraH samAhAra evaM sa rAmAsArthaH samAsenaiva gata iti taddhito notpadyate / pazuyeta ko doSa: ? parimANAdeva netra idhi niyamAd Go na syAt / iss ityeSANAdisiddhI samUhavivakSAyAM tadapavAdabAdhanAoM yogaH / bhikSAderanAdAnamacittaThayo bAdhanArtham / malUkmazabdasya gotraSujaH yuvatibhaThaH bhAvabAdhanArthaH / bhikSA, gabhitrI, yuvati, kSetra, karopa, aGgAra, bharmana varman paddhati, sahasra, atharban, dakSiNA, khaNDika, varA, yurgevastra, halabandha, olUkya iti bhikSAdiH / kSudrakamAlavAtsenAnAmni || 2|4|126 || kSudrakamAlavazabdAt samUhe yathAvihitamaNupratyayo bhavati khedazyA nAsti saMjJAyAm / zudrakAca mAlavA kSudrakamAlavAH teSAM samUhaH kSodrakamAlavI | evaM nomno phAcitvenA / senAnAmnIti kim ? kSodakamAla kamanyat / gotre 'bAdhanArthaM vacanam / samUhAdhikAre hi vadantasvApi brahRNam, dhenoravana iti pratiSedhAt / gotrovarasoSTrAjorabhravRddha manuSya rAjanya rAjaputrarAkSo vuJa ||2||4|130 // sthApatyakSantAnasya svavyapadezakaraH prathamAsyApatyaM gon| gozrayAcipa ukSAdizca samUhe puJpratyayo bhavati, aNo'pavAdaH / gozrAt--upasamUha iti Sayakam / kApaTavakram | gAm vAvakam / gArgyayaNakam vAtsyAyanakam / ukSan k| yatrAvAsakam / uSTra - oSTrakam / aja - Ajakam / urabhravRkSam / mAnuSyakam / rAjanya- rAjanyakam / rAjaputra - rAjaputrakam / rAjan ---rAjakam / kedArANNyazca // 224 // 132 // rathayAtsamUhe 'rthe yazca vuJ ca pratyayau bhavataH / avittaNopavAdaH / kaidAryam / vedAram | kavacihasyacittAcca ThaNa | 2|4|13|| kavacin hastin ityetAbhyAmacittavAcibhyazca cakArAt kedArAcya rAmU Tham bhavati / kAmyAM santi te kavacinaH hAstikam / acittat ApUpikam / yASkulikam / kedArAt -- kedArikana bhavati / vyayukAM bAdhAyAM kedArAcca ThagvidhAnam / kavacinAM samUhaH kAvacika | evaM kedArAnyasya rUpyaM dhenoranaJaH || 214 | 133 // tundapratyayo bhavati na cetsa dhenuvAdo namaH paro mala / dhenUnAM samUha dhenukam / ava iti kim ? adhenUnAM samUha Adhenatram / dhenorana iti pratiSedha liGgam samuhe tadantasvApi bhavatIti / tena rAjanyakam | kSamAyakam / godhenukam / brAhmaNamANavavAdavAdyaH | 12|4 | 134|| brAhmaNa mAnava vADava ityetebhyaH samUhe yaH pratyayo bhavati / yam mANavyam / vADavyam / 10 gaNikAyA yaH || 2|4| 1345 || gaNikAzabdAdayamUhe payapratyayo bhavati / gANisyam / hmaNasadA tumbhAvArtha yehi pubhAvo na bharati / brAhmaNApatraH / gANisyAtraH brAhmaNAH prakRtAH asthA yAtrAyAM brAhmaNA yAtrA, gANikyA gAtreti tayoH samUhayacca bahuSviti pratyayaH / 1. luca ka0 sa0 / 2. yastra i-ka0sa0 / 3. carman ka0 ma0 / 4. yugavastra ka0 ma0 / 5. evagrAmA ka0 ma0 / 6 - ka0 ma0 / 7 prakAzakA dipumprAdhyaH tatsamyAna hRSyate / gotrastrI patigotrA syAt sagotrA yAH smRtAH iyekasandhI ka0ma0 di0 8 aukSikam ka0 ma0 / 9. stIti ka - kra0 ma0 / 10 prAgAdInAM vacanaM ka0 ma0 / 11. prakRtAH ka0 ma0 /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam kezAdyA || 2|4|136|| kezazabdazatsahe vyatyayo bhavati yA chozcAt ||2|4|137|| azvazandAsa pArzvam ||2||4|137 // pArzva iti pazUndA samUhaH, pArzvam / 215 [ ma. 2 pA. 4 sU. 136-147 kaizyaM / kaizikam / upratyayo bhavati vA / azvoyam / bam tyo nipAtyate / yaNo'pavAdaH / pA pRSThyAhInau kratau // 2|4|139 || eSa ahIna, iti pRSThazandAt, mahan zabdAcca samUhe to vAcye yathAkhyakha pratyakSa nihate / pRSThAnAM samUhaH pUpaH haH / ahara mahInaH / puSThaSabdaH - paryyAyaH / rathantarAdiprApayi ityanye / tAviti kim ? ahnAM samUhaH AhnamanyatvAdibhyo'Na ityaN / caraNAddharbhavat || 2|4|140|| caraNaM kaThalApAdiH tasmAdyathApa meM pratyayA bhavanti / patiH sarvasAdRzyArthaH / tai(na) yAbhyaH prakRtibhyo yaH pratyayo vA bhavati sAntra evaM prakRtibhyaH sa evaM pratyayaH tathaiveha bhavati 1 kathAnAM samUhaH kArakam nAlApam, chAndogyam, vIryam, bAhayucyam, AtharvaNam / gorathavAtAntrakaTyortem ||24|141 // go ratha vA ityetebhyaH samUhe'rthe yayAsaMkhyaMtra, kaTaye, kula, ityete pratvathA navanti / gavAM samUhaH- gotrA rathakaTaiyA / vAtulam / pAzAdezca yaH || 2|4|142 // pAzAdisyoM parayAmpizva samUha yaH pratyayo bhavati, Thago'pavAdaH / pAzAnAM samUhaH pAzvA / tRpyA | khalyA / gayI samUho gyaa| raavriyaa| pAza, tUpa, sala, dhUma, agAra, pauTagala, piTaka, piTAka, pArkeTa, khala, hala, nala, vana - iti pAzAdiH / grAmajanabandhugaja sahAyAntal || 2|4|143 || grAmajanabandhu gaja sahAya ityetebhyaH samUhe'rthe talapratyayo bhavati / grAmANAM samUho grAmatA / janatA / bandhutA / gajatA / sahAyatA / lakAraH strItvArthaH / vikAre || 2|4|146 // vasthAntaraM vikAraH / bhasmanI viSa gataH / zaGkavaH / ivalAdibhyo'jin // 24 | 144 || van khala ityevaM prakArebhyaH samUhe yathAsaMkhyamalino pratyayau bhavataH / prakRtibhedopAdAnAdyAcA saMkSpam / zunAM samUhaH zautram aAmAm / daNDinaH dANDam / cakriNa caakrm| yugAnAM yogam / no'padasyeti lopArya zvAdibhyo'zvacanam khalAdibhyaH / khalinI / kitI / kuvinI / evaM zabdasya pAzAditvAdyaH ayaM ca pratyaya iti yam / zvakhalAdayaH prayogagamyAH / puruSAkRta hitavadha vikAre ca Dhama || 2|4|145 // puruSazatkRte hile badhe vikAre cAyeM pratyayo bhavati kRtAdau nayAbhiyAnaM vibhaktiyogaH / puruSANAM samUhaH pope puruSeNa kRtaH pauruSeyo satyaH / puruSAya hitaM paude meM hUrI pAAsanam ( vA ) / puruSasya vadhaH payeo yathaH / puruSasya vikAraH pIrupeyaH 1 iti vartate / yantAdvikAre yayAvihitaM pratyayo bhavati / drvysyaabhaasmnH| mautikaH "AdiH / 1 51 52 'hAhAlaH / za / veda / vArjaH / prANyopadhivRkSebhyo'vayave ca // 2 / 4 / 147 // prApyovadhivRkSavAcibhyaH chagantebhyaH zabdebhyo'yayavikAraM ca yathAvihitaM pratyayo bhavati / prANibhyaH kApotaM savica / kApotaM mAMsam / 1. pAH 60 40 / 2. kALApAdiH ka0 ma0 / 3. caukthyam ka0 sa0 / 4. kapolam ka0 ma0 / 5. kaDaca ka0 ma0 6. kaccA ka0 ma0 / 7. rathavAsa zaka0 ma0 / 8. zakaTA ka0 ma0 / 4. kuDuminI sa0 / 10. yamAhaMtam OM0ma0 / 11. ki0 ma0 / 12. hAla ka0 ma0 /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ , 2 . .111-151 amAvRtimahinA / H mAdhuraM rAkyi / mAyUraM mAgam' / AvijJa mArAm / avizadAdanabhidhAnAH bhavati / oSatrinya:-dau kANDam / dauna bhasma / bhora kaDam / maurya bhasma / vRkSempa:-kArIraM kAham / kArIraM bhasma / balvaM kANDam / balyaMgasma / prAyopadhibhatra iti kim ? pATalIputrasyAyayavaH pATalIpuSaka: prAkAraH / pATalIputrakA: prAsAdAH / ita uttara vikAre prANyopadhivRkSebhyo'vayave ceti dvayamapyapikriyate / tenottarapratyayAH prANaropadhivakSebhyodhyayanavikAraporaNyebhyo vikAra eva bhavantIti veditavyam / vRkSodhyoH pRthagupAdAnAdiha pAsnamA yaha mAna vijJApana svAyatamAma / tAlAdhanupi // 2 / 4 / 148 // tAlazabdAd dhanupi vikAre yayAvihitamApatyayo bhavati / memaTos pavAdaH / tAlaM dhanuH / dha-poti kim ? jAlama yamanyat / apujatoH pak ca / / 4 / 142 / / trapujA ityetAmpA vikAre'Na pratyayo bhayati pampa saporAgamaH / apuSo vikAraH trAgupam / jAnupam / apamida / paga' vacanam / cakAra: sanniyogArthaH / zamyA lak / / 2 / 4 / 250 / / sabhIzabdAd dikAra'vayava cANapratyayo bhavati lam cAsyApamaH / zAmola bhasma 1 hAmIlA zAkhA / parazavyasya yandaka // 22151|| parazayazadAda vikAreNa pratyayo bhavati yazabdasya ca tasya luga bhavati / parazavyasyAyasI vikAra: pArasatram / ag siddhaM yalugartha vacanam / erityaivAntyaluvasiddhI luvacanAdantyabhAve'ntyasa dezasyeti cakAralusio yagrahaNAdyapAdasyaiva luka tenottaratra pare'ca ityasyA bhAvAriti iMkArasya luggavati / kaMsIyAyaH // 152 / / pAMsIya mAndAdikAre dhyapratyayo bhavati yadAvyasya ca tasya lug bhavati / kaMgorA vikAra; nAmam / hemArthAnmAne // 2 / 41153 // haivAminaH zabdAtmAne' yathAvihitamaNpratyayo bhavati / dumayaTo padAdaH / hArako nikaH / 8 kAnapaNana / jAtako nirakaH / jAtaka kAhiroen | pramANa svarUgavi. dhipadArAArtham / mAna iti dig ? hATakamapI pahiH / droyaH / / 2 / 4|154|| zayAmAne vikAre tra vayapratyayo bhavati / yasmA yAdaH / dudha mAna / _payodroyaH / / 2 / 1155|| gayam dru ityetAmyA vikAre yapratyayo bhavati / gugo mo'pavAdaH / dorekAmAya: / paraso rikAraH payaskam / dro: dAraNo vikAro dravyam / paNyA da naa156|| eNa:zabdAd vikArAvayavayorTa apratyayo bhavati / agopavAdaH / pyA vikAro Ago bAta mAsa / poyI jadayA / aiNamityeNa zabdasya bhavati / / kozeyam raaddaa.57|| kodoyAMmati zizA vikAre pratyako gigAyate / koya kiAra: koyoga vAnag / kautogunam / nitAlama partham / tena vApasUnAmyAmanyatra bhasmAdo na gavati / upadrAduna rAdhA158|| udAravAdatikAravayave ca bajapratyayo bhvti| aNoDazAvAdaH / narama uSTramA ayagako vikAgo yA o mAMgam / ong"(TrikA ubhA / comota // 156| jamA UrNA ityetAnyAM yathAyogaM vikArAyaNakyo pratyayo bhavati / jAga-atamI, nayA vicAromA / omaka / maga / UryApta vikAra jorNakam loNaM vA / T .... . ..... .. . . ... .... ... ... ... . . . -... - - ..-.--- . - - - - 1. Ani sakthi / A-ka0 m0| 2. dumayaTo'pavAdaH / k.10| 3. siddhama ka. maH / the. sidaH ka mA / 5.kAramya 0 m0| 6. mAne vikAre ka. ma0 / 7. niko varAhaH / varAhode kilo viSNI nANake'paryAdegastayoH iti vikSa: 30 mA ttik| ma kApiNaH kAriMkaH sthAnakAdhika tAtri ke paNaH / ityabharaH kAma. tti.| 9. payasyamAyaM dayAdi, ipsa dRdhidharmAtarama ka. ma. ttik| 1. zrISTikA ka. 1 28
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. 4 pA. 2 sU. 160 - 167 tanmAnam, iyattAparicchittihetuH mAnAt krItavat ||rAThA 260 // moyadaM paricchidyate yena saMkhyAdirUpate / mAnanAniHzabd vikAraM krItavatpratyayavidhirbhavati / zatasya vikAraH satyaH prAtikaH 1 sAhasraH / naiSkikaH / yati: sarvavidhizvArtham / tena pholugAdyapi bhavati / dvidataH / vizataH / dvisAhasaH / siAhasaH / dviniSkaH / triniSkaH / 218 zAkaTAyanavyAkaraNam hemAdibhyo // 2|4|16|| hemanamAdimyo yathAyogaM vikArAvayavayorarthayorazupratyayAM bhagavati / mno vikAraH he sAyanam / mI vaSTiH / rajatasya rAjataH / heman cambara nicudAra, kohitakA vibhItaka, daNDakAra, 'gavidhu paTela, zyAmAka iti hemAdayaH / nAdirAkRtigaNaH / nabAdhanArthamaJcanam / ANi tino jaigiti antyajAna syAt / rajatAdInAmayabAdhanArtham / pATalozyAma ( syAma ) 'karpAH | vAGamayAcchAdane mayaT // 224 // 162 // paThyantAdbhayAcchAzvajite vikAraM'vayave ca yathAyogaM mayapratyayo bhavati vA / bharamanI vikAraH bhasmamayam / bhAsmatam / gotamayam / tadUrvAyAvikAroDa yatrA parva kA zamomayaM zAmIlam / zrabhayAcchAdana] iti kim ? madyaH sUpaH kAryAH pravAsa | bhakSyAcchAdanayormayaDabhAvapaca gato vidhi: sAvakAza iti paratvAdanena svaviSaye bAdhyate / 7 zarAdhekAcA varjita vikAre yatre ca nityaM pratyayo bhavati / yadaH paramayam / darbhamayam / ekAca :- mRnmayam / vAGmayam / zaradarza, kuTo, sAMma, tRNa balvaja iti dArAdiH / doraprANinaH ||2|4|164|| duzAdapANivAcino yathAyogaM vikArAvaracya bhayapratyayo bhavati / zramaH / zAlamavaH / zAkamadam / kAzImayam / tanmayam / samyam / aprANita yati kim?yAvidoM vikAro'vayavaze yA gavAvidam zvavityam / bhAtamayam / 72 gobI hai: zatpuroDAze | | |4| 165 || go zrIhi ityetAbhyAM yathAsaMkhyaM zakRti purolAdo na mayaTpratyayo bhavati / bhaNo yasyApavAdaH / go: zakRt gomayam / brIhimayaH puroDAzaH / kim ? anyad gavyam, hamkovikAroM" nAvayavaH / atadvatvityAcca tatra tasya puroDAivi 5 svaviSaye mAnamiha zatyeva na vikArAvayavayorityevamartham / tilapiSTAnAmni || 2|4|166 || tila yava piSTa ityetebhyo yathAyogaM vikArAvayavayorani pratyayIbhavati / tilabhyAmaNavAdaH piSTAt kasya / tilagagam / ytrym| timayam / anAsnIti kim ? kaH / viTikA piTikA yInam ||2|4|167 // giriveti pizabdAdvAre ka vikAre prabhAdInAm / hyogodohasya vikAra: haiyaGgavInaM tamucyate / ghRtAdanyatra dohatakam anAmni vidhAvApA rizedhyAdayaM nAmnikaH naniti tAtyeva / 1. gAdyapi ka0sa0 / 2. dvisAhasraH / dvisahasraH / ka0 bha0 / 3. dviniSkaH / dvinaiSkikaH / 7. aNiti ka0 ma0 / ka0ma0 / 4. keMNDakAra ka0 ma0 / 5. kApalI ka0 ma0 / 6. ki0ma01 4. fag: 1 6. kapotasya vikAro'yayavo vA kapIka0 ma0 / 10. zamIkam ka0 ma0 / 14. uttarIyAbhuka ma0 Ti0 | 12, yam / svayam ka0ma0 1 13 vati / apavAda cha0ma0 / 14. zvAvidhau ka0 ma0 / 15. zIyAvidham ka0 ma0 / 16. mAsam / mAsamayam / ka0ma0 | 30. dUrNa vikA-- kra0 2018 ska0 ma0 /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA 2 pA. 4 sU. 160-174] . amoghavRttisahitam 21. nAto'pharAdayayAt // 2 / 4168 // dhikAra'vayave ca ya imai pratyayA uyatA ataeva tadantAdaphalabAcino dravamAgitA vikArAvayatrayAH pratyayA na bhavati / kapotasya vikAro'vayavo thA kaapotm| kAgatasya vikAro'vayovezi mayatpratyayo na bhavati / vikArI mAMsarasAdiH / prakRtaMcitazca vikAro bhayati / avasarAyapAdizvAsyAdiH rAmadAsyAspayasya cAyayaro bhannati / vana vikArAvayaghAmyA pratyaye pratipaddhe pravRtisamudAyAbhyAmeva pratyayana vApadezo bhavati / aphaladrubayAditi kim ? rAmalakamayamasti / plAkSamayam / nagrodhamayaga 1auvamayaM zamAlaga / pomayaM bhasmaiti-gomayatya goravikAsavayavatvAd bhavati / bahulaM luka puSpamUle rA166|| vikArAvayavayonihitasya pratyayasya purNa mUle va vikAratayA:vayavanayA ce bikSita bahalaM zlumbhavati / mahilakA'vayavo vikAro vA puSpa mallikA 1.yUthikA | navamAlikA / maaltii| jAtiH / pATalan / yuddha / sindavAram / kAdambam / karabora / cApakam / azokam / vidA mUla bidArI / aMzumto / bRhato / visA / mRNAlam / ( yacit ) meM bhavati-vailvAni mUlAni / cidampayApi gati-Amalakasya vikAro vRkSa AmalakI / vdro|auhonnaa vikAra: "lambaH mohiH / phale / / 17 // vikAre'jaba vA phale vivakSite pratyayasya zlugbhavati / AmalakyA vikAro'vayavo vA phalam AmalabAra / badaram / budhalam / bAhiH / yavaH / maarH| mudgaH / godhUmaH / harItako / pipplii| kozAtako / kopAtI / nakharajano / shkro| dAdo / dodii| dadidodo / zvetapAkI / arjunapAko / kalA / thaalaa| prazya / gjaa| gnggaarikaa| kssttkaadikaa| hephAlikA / auSadhiharotakyAdibhyaH zluci prakutiliGgame / ta yA pUrvasva pyataH luni puna, pyat / AmalakAloni santi prArapatarANi / AgalapAdimma: prAyatinibRtya' zlugvacanam / pAlanAdaraNa shaa171|| |kSa ityevagAmitro vikAre'vayadhe bA phale vivakSita pratyayo bhavati / mATomavAdaH / vidhAna rAmarasa na lAvati / plAsya vikAro'jayavo bA phalaM plAyAm / nayAdham / ppalakSA, nyagrodha, apavaraNa, iGgurI, sagu, vegu, kAyanatu, bRhatIti plakSAdiH / jamdhyA vA ||raa4|172|| jamyUzabdAd vikAre'vayaye vA pho vivakSite'Npratyayo bhavati baa| pakSe vayAprAptam / tasya lumbhavati / jambA vikAro'vayavo vA phalaM jAmbavam / jambu / jamdhUH / iluci jny| / lihAbhayaMtrApi bhavati / boddhadhye troH / / 2 / 4 / 173 / / unta iti vartate / pAThya tAdoddhari aspatari ca yathAvihitaM pratyayo bhavati / nimittAnAM yoddhA naimittikaH / moDatikaH / zrotyAtaH / chandaso'yatA 'chAndarAH / vyAkaraNasya bauddhA:dhyetA thA pAvaraNaH / ghaTaspa boddhA paTasya boddhA ityatrAnabhidhAnAna bhavati / nyAyAdipadakAlpalakSaNAntakAtyAkhyAnAkhyAyikADhaNa // 24 // 17 // pAyAdiyaH padakalpalakSagazabdAntabhyaH kratu-AkhyAnAruyAcikAvAcibhyazca pAThyantampo codmadhye noThapratyayo bhavati / nyAyasya bodhyetA yA pAgalA; / 'vaimAzikaH / padAntAta-paurvapadikaH / auttarapadikaH / AnupadikaH / ratyaya. pani bhavaHta anabhidhAnAt / maatklpikH| pArAzarakalpika: | lakSaNAntAt-golamANika: / bAcalakSAta: 1 AnuzANikaH / sa lakSaNikaH / lAkSaNika iti nyApArivArisaddham / vana-Agnihomika, bAjapeyaH (ka) 1 jyotiSTrImivAH / raajnyikH| ArupAna-pAvanotikaH / preyagataH / AvidhArakiraH / ArUpApiyA-pAvasa1 gomagIharikaH / nyAya, myAsa, lAvAyata, panakAta, pArapada caryA, tara ilakSaNa, mahinA, pada-pade, ja.ma, rAyaTA, saiyATA, vRttisaMgraha, gaNa, guNa, Ayurveda, itihAsa, purANa, vipakSA, brinciatinALMAn 1. sapAdanA-kA gaa| 2. -yapazcA- m0| 3. yA ka0 ma0 / 4. tApya ru0 ma0 / 5, jamnAdiH ka0 ma / 3. gunayathApika0 m0| 7. mahata ka. ma. | 5. zrItrI chAndasopamA ka. ma. di0| 5, nayAsikaH bAra ma.10.-lpikaH / Anukalpika: 1 ka sa / 11.ma.niSTomikaH ka. ma. ! anizs
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 pAkaTAyanavyAkaraNam [zra. 2 pA. 4 sU. 175-165 jyotipa, atunU, la66, sakSama, anulakSya, sulakSya, vasanta, varSa, zarada, hemanta, zara, prathamaguNa, anuguNa, gharaguNa, ayana, AcarvaNa iti nyAyAdiH / akalpAtU sUnAtU zAra!! halpazanadayA jatAtparo yaH prazAda boddhyavANapratyayo bhavati / vAtirAtrikaH / sAibahasUdhikaH / akalpAditi kim ? adhamatasaMsargAza nAvaMdyA // 2 // 4 / 176 / / dharma kSaNa saMsarga aGga ni ityeta chandajitAtparo yA vidhAyadastadantAtpachayantAda bauddhathyena eNapatyayo bhavati / vAya vidhikH| gArvavidhipAH / adhaviriti kin ? vaiyaH / dhAmavidyaH / kSAvidyaH / zAsagaMvidhaH / AGgavidyaH / prabiMdyaH / trividhA vidyA trividyeti karmadhArayAt pratyavizrutiH / tigRNAM vidyAnAM bauddhati dvigoH zlurabhavati--trividyaH / / yAzikopithakalokAyatikAnubrAhmaNI // 2 // 41177 // yAjJikAdayaH 35 baudbhdhyessonipaatynt| yAtiti yajJazadAdA yAjJikyazabdAcca paNa ikpalopazca nipAtyate / yasya yAjJikyasya kA boddhA'cyatA bA yAgikaH / mokkiti ukyazabda: sAmasu rudaH / lokAyativati kSaNa ikaarH| lokAyati. kasya coddhAvyatA vA lokAyatikaH / lokAyatika dati nyAyAdipATharisakSam / anuzrAhANIton / anubrAhmaNa boddhAdhyatA vA anuvAhANI / innipAtamamA bAdhanArtham / zatapaH pathaSTraTa ||24|158 // pAta paSTi ityatA paro. yaH parinuzarastadantAt padha. tApAdmadhyabhoTapratyayA bhavati / zatapathikaH zatathiko / pavidhikaH / paripAyakI / padottarapadabhyaSThaH / / 2 / 4 / 179/1 padabAbda uttarasadaM yasya tataH padazabdAduttarapadazAradottarapadazabdAca bonpradhyepropratyayo bhannati / pUrvapadikaH / uttarapadikA / evaM padottarapadasya dverUpyam / padottara. padAt padottarapadikaH / bahuvacanaM sarvabhakSayariyahAtham / . zikSAmImAMsAsAmajhAmapadAda vuca // 10 // zikSA maumAMsA sAman kama pada ityetebhyaH bonampakArya pratyayo bhvti| zikSakaH / mImAMsaka: / sAmakaH / kramakaH / padakaH / cakAra: sAmAnyapaNavighAtArthaH / ka icchApusa iti prApnogIti bunApanam / ___ sasarvAdaH zlak / / 2 / 4 / 18 / / sAdaH sadizva baudbhadhyetroH pratyayasya ilugbhavati / savAtikaH / satrAtikaH / sarAMgrahaH / sarvavedaH / sarbatanuH / sarvavidyaH / saMkhyAkAtmatra // 2 // 5 // 12 // saMrUpAyA yaH kaH pratyayo vihitastadantAtpadhyantotsUtra bartamA pAda bauddhyetroH pratyagasya ilugAti / aSTakA ApizalapANinIyAH, trikA:" kAzakRtsnAH, dazAkA umAsvAtoyAH, tuphA: mAkTAyanIgA: / rAMzAhAM nin ? mahAvAtikAH / baalaapkaaH| bAni kim ? cAnuyAH / proktAt // 183|| prokta pratyayAntA hitasya bAdhyatR pratyayasya ilubhivati / gotamena prota mAtamam tasya bodhayaMtro vA gomA 1 sauvarmA / ApiAlA / pANinIyA / AminaH / bAjarAnAyanaH / caMdanatrAmaNam ||raadhaarm|| mAyAgrahaNamAnavata prathamAnta vipariNamvatIyAkApratyayAvApi inara vANavAci bodanadhyanAraya prayajyate 1 vaira-kaTana proktasya vaidasya boddhAro'dhyatArI vA vATAH / baalaapaaH| maulAH / pAlAdAH / bhaginaH / vAjamanaminaH / in-brAhmaNam-nAcana prakriya . vyavayatrA kA m0|2.cipaammaa mH| 3. -daH / tatastAdapAsacyAyAnandha kyisyAya banamAdATaNa / mAthikyazadAca raNa ikyalaMca nipAtyata / ukthasya Athikasya yA bAbAdhyatA auriyakaH / kama tokAyatasya ka. m.| 1. dikaH / pUrvapadikA / uttarapA km0| 6. -dAt / padAha / padikaH / ka. sa / 7. parigrahaNAdham ka bha / 4. sAMtanuH ka. bh.| 5. Apizala kamara / 10. triH kAkAzakusA kama0 / 11. rAjasanayinaH ka ma0 / 12. maudAH ka.. m0|13. AcAminaH *m0|
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ a.2pA. 4.185-162] bhApatipaditam 221 brAhmaNa baMsAro'dhyetAro pAtAni: / bhAlaviNaH / zATapAyaninaH / etarayiNaH / miti vi.? yAzavalvAni nAmANAti / solabhAnimAhANAni / brAhmamiti kim ? pakSI kApaH / brAhmaNa vada 15 gyeca sidhe ninantasya niyamanivRtmaminavAhmaNagrahaNam / prokamAnavatanaM kimartham ? sAca: yapi sAmAni mAtrA: / bodhyetRmpAmanya tapasyayAnna ra prayogavinyadha vacanam / mAtRpitutimlaDvyam ||24|18zA paSThyantAmyAM mAtR pitR ityetAmmA bhrAtarya, yathAsaMkhya ulaT vya ityeto pratyayo bhavataH / mAtuotA mAtulaH / piturdhAtA pitRvyaH / kAro lugarghaH / / pitroAmahaT ||24186|| pazyantAbhyAM mAtR pitR ityetAmyAM mAtApiyorabhidheyayoDamihatpatyayo bhavati / gAtuH pitA mAtAgahaH / mAturmAtA mAtAmahI / pituH pitA pitAmahaH / pitAmahI / DidvitvAmpA pitro. riti mAtApiyAriti jJAyata / DakAroM luparthaH / kAro jhyarthaH / dugdha vessoDhadRsamarIsam / / 2 / 4 / 1871 santAvibdAAgyezya soDa pUrA marorA itpate pampayA bhavanti / agdham ani socam / aghisam / avimarosam / dibhyaH 24|18|| isa iti vatI / rASTra janapadaH, viSayo deza ityarthaH / pAThacantAdahAdivanitA rASTrabhidheye yathAvihitamaNaratyayo bhavati / Izitavye'yaM prakramaH / nivAse vakSyate 1 dvidhA ca rASTrasambandho bhavati / zivInAM rASTra zavam / upuSTAnAM rASTram, auSaSTam / gAndhAroNA gAndhAram / analAdimya iti kim ? aGgAnAM rASTra vaGgAnAM rASTramiti vAvayameva bhavati / aGga, baGga, suhma, puNDa, ityAdayaH prayogagamyAH / morikyapukAyAdiviMdhabhaktam / / 20 / 186!! bhauriyAdimya pukArayAya, samaya yathAsaMkhya vidha bhavata ityeto pratyayo bhavataH / aNapatrAdaH 1 bhaurikoNAM rASTrama bhorikividham / bholikiriyam / aiSakArobhaktam / sArasyAyana bhaktam / bhauriki, bholiki, vopayata, bodayata, vaidayata, cai kayata, zaikayata, zeyata, kANeya, bAlikAdhya iti nIrikyAdiH / pukAro, sArasyAyana, cAndrAyaNa, tAASaNa, dvacAkSAyaNa, svAkSAyaNa, aulAyana, soyora, dAsamini, dAmitrAyaNa, zo kAyaNa, rApaNDe, zAyaNDAyA, khAdAyana, vaizpardhanava, vazvamANava. vaizvadeva, tuNDadha, zApaNDo itya puruaaaadiH| rAjanyAdibhyo vujha // 24 / 160 // rAjA yAdibhyo rASTrebhidhaMye vumbhatyayo bhavati / rAjanyAnAM rASTra rAjanyakam / daivayAtabakam / rAjanya, devayAtaya, bhAvata, vAtra, zAlaGkAyana, bAbhravya, jAlandharApaNa, kauzAla, AtgakAmaya, Ambaropura, baisvana, daulUpaja, udumbara, taMtala, rAstriya, dAkSita, umAbha iti rAjasyA: / Ayo'yam / rona ArjunAyakam / rATakam / mAlanakam / aMgAvAmityA mi gamati / yomadhibhAgo'syAkRtitrAyotanAmuttarArthadaca 1 vanAne // 29 // zivAmA prattyA gliyaa| sAta na yArAtikam / bAsA / nivAsAdaramavAviti deze nAmni // 4 // 192 / / isa iti vartata / itaH pAdayanAnnidhAsArabhatra datyAgAra goyathAvihina agaSA bhavati yo nAmni, pratyayAntaM caMda dezasya nAmadheya bhy| 1 pArI diyAthaH / nAgavatevahAramanapase nAmni kina saGgIta / niyamAvaH, tara . nAbo nivAsa: kAjunAtham / upuSTasya nivAma: opuTam / zakalApA: zAkalam / adUra bhavaH adUrabhavaH / tara varaNamAyA adurabhavA vAraNAsI nagaro / tridizAyA vaidizaM nagaram / vaidizo janapadaH / bohimatyA Nainitilak 1. "avinodAvida sAvimarIzani yaspataH" ityamaraH ka mA tti.| 2. yaNTu / zayAnDa / zAthApAthana / ka0 mA / 3, -pAyo-ka0 ma0 / 4. pratyAnaka0 m0| 5. manuSatate ka0 ma01
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkiTAyanamyAkaraNam [. 2 pA. 4 .193-20 // behimatam / yavamatyA yAtramatam / ana nivAsa: baGgAH / vaGgAH / liH / guhmAH / magadhAH / puNDrA: / kuravaH / paJyAlAH / mtaagaaH| bArogAnAgArabhayaM nagaraM pArogAH nAram / zizAkAlayomaH / godo grAmaH alisthAmanaparNAH / paNDo, jalapA, mathurA, pinA, gadA, takSazilA, urA, badarI, tuTukabadArI, khalatika bananIti pratyapAna na dezanAma kihi? prakRtimAmiti na bhavati / / so'paaritaashaar63||raa pati pragAntAdati saptamyartha payAvihitaM praspayo bhavati yaH prathamAnta: sa cestAmiti / salamAnavisaMsAyamArthamA vivakSitam / deza nAbhi pratyayAnta dazasya nAma bhavati / itikaraNo vivakSArtho'nuvartata eva / udumbarA asmin deze santi obaraM nagaram / onumbaro janapada: bAvajaH pavataH / tena nivRttaM ca // 16 // tamati tRtIyAntAnivRttamityetasminnatheM yayAvihitaM pratyayo bhavati deza mAni pratyayAcada dezaraya nAma bhavati / tanati kartari to vA sutIyA / nitamiti karmaNi katari vA pata: / nuzAmyena nitA kozammI nagarI 3 vAkandaina nighuttA kAkandI / makAna mAkando / sagaraiH sAgaraH / rAharaNa nibaMtA rAkhI pritraa| cakAraH catugI pogAnAmutta ravAnuvRtyarthaH / tenottareca pratyayA mayAyoga caturandapu bhayanti / nadyAM mtH||2||4||265|| tasya nivAsastasyAdurabhavaH so'nAsti tena nirvataM tyatathvA yathAyoga manuprayayo bhavati na dado nAmni, prasayAna cenadIviSayaM dezasya mAmadheyaM bhavati / nadInAmetyarthaH / ubhyarAba ! ir mAnasI 1 puruSAlAyatI / dumyt|| / bhAgIrathena ni bhAgIrathI bhiimrthii| jAmavIra mauvAssayoni / asyAni etAni nadImAmAnolina bhvti| madhyAdeH ||4|166mnvaadiyaa manu pratyayo bhavati cAnudino deze cAmni pratyayAta cadezasya nAma bhvti| manumAna / vibhavAn / anArthamAramga: / madhu, visa, spA, Ti, imANu, nuva, zamI, zarIra, hima, zirA, zArmANa, bhuvat, yadi, kisa, iTakA, zakti, AmunI, Asando, zakalI, veda, pInA, akSazilA, Amipo ini mayAdiH / kumudanayatasamahipADDit ||4|19jaa kumu nar3a vatasa mahiSa itpatempo Dispratyayo bhavati cAtRthiko deze nAmni / mudvAn / naDnAn / vatasvAn / mahipamAn nAma deza: tapa bhakA mAhiSmatI nagaro / DityAdatmAjAdilopaH 1. naizADAdavalaH / / 2 / 9 / 198] gaDa zAu ityetAmyAM ri pala pratyayo ni| cAraviko sAnAni / navaH / / / saaclaa| zikhAyAH 166 / / bodhi gativini nivRtam / mAyA balapratyayo bhana deza . nAni cAturIyasaH / zilAvalaM nAmanagaram / zirIpAikaNa zahAra00| girIzarATa kA isto pratyayo bhavata: cAthiko dekheM nAni / ziro pAlAmadurabhavA grAmaH zirI zerogakaH / zarkarAyApTA chANa ca / / 2 / 4 / 2011 zakasamandA kaNa Thapa cha an ityaMta pratyayA bhayAnta cAradikA deza nAmni / barA asmin grAma santoti dArikaH / zarikaH / zakIyaH 1 zAkaraH / ziroyAH zakasa itpayogitA gopamityabhisambandhAda vA / -. - - 1. varANAna km| 2. rAmAH ka0 m| 3. zAsmalayo ka0ma0 / 'na, -pAkaNa ka. ma. 1 5. dAikaNa kasA / 6. zarkarakA ka. ma.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 a. 2 pA, 4 sU. 202] amoghavRSi-rahitam 223 rensela'cujyezyaNaDhaNaphaphiccha kachachaNakakaraNo'zmaprekSAtaNakAzArohaNasupandhisutAmavalAhassakhipanthikotkarana DarazAzvayaMvarAhakumudAzvatyAdibhyaH // 2 / 4 / 202 / / azmAdyAdibhya ekAnaviMzatanAmyo yathAsaMgnyaM rAdaya ekAnaviMzatizcAtathikApratyayA bhavanti deze nAni / azgAde :-ashmrH| yuuthrH| azman, yUtha, rUpa, yUpa, mIna, guda, darbha, bUTa, guhA, vRnda, nagara, kANDa, zikhA datyakSamAdiH / pekssaaderin-preksso| phala kii| prekSakSA, phalakA, vandyasA, ghubakA, dhuvakA, kSipakA, nyagrodha, ikaTa, nATaka, saGkaTa, gata, paribApa, buka, yuvApa, vApa, hiraNya iti prekSAdiH / tRNAde: rAH-tRNasA / nadasA / tRga, nada, pusa, parNa, varNa, dana, gharANa, maNaM, jina, vila, pula iti tRNAdiH / phAmAderila:- yAzilam / vAzilam / kAya, yAza, azvatya, palAza, vayula, sopAla, poyukSA, tya, virA, kardama, nada, bana, tRNa, kaNTaka, guhA iti kAzAdiH / arohaNAderbu-ArohaNakam / khANTakavakam / arohaNa, khaNTu, dughaNa, svaradI, bhUgala, bhalandana, ulunda, khAkhaMrAyaNa, khAnurAyaNa, koSTAyana, rodrAyaNa, bhAstrAyaNa, gAyana, rAyaspopa, viSaya, vipAzya, udaNDa, aidAyata, ombayati, zizapA, kiraNa, dhoraNa, dhaumatApaga, yajJadatta, suyaza, dhira ityarohaNAdiH / supanthyAdeya:-sopanthyam / sAMpozyam / kAmpilyam / mupapaH pratyayethonaTI nipAtagAt / munthin, saMkAza, - kampila, murpayaMya, azman, nAya, pUra, ditA', gRSTi, Agastya, zUra, ciranna, vikara, mAsikA, pragadin, magadina, kadIda, kadopa, cUDAra, sadAra, kovidAra-iti supathyAdiH / suta jamAdari-sautAmiH / maunicittiH / mutaGgama, municitta, mahAvitta, mahAgura, zukravata, vizvana, ajana, ajira, gadika, vija, yApa, karNa iti sutaGgamAdi / balAdeyaH-valyam / dulyam / bala, bula, pula", ula,"dula, nala, nala, bana izi balAdiH ! ahAdimpo-Alam / lomam / tena nivRtte'rtha dekheM nAmina karaNayamA zAnimopavihitatvAdvAyakaH / ahan, lomana, mana, gaGgA-ityaharAdirAtigaNaH / sakhyAdepa-sAkhyaH / sakhi, sakhidatta, vAsavadatta, gophila, bhalla, vakra, cakravAka, gala, azoka, sIraka, saraka, cora, bIra, sarasa, samala prati sakhyAdiH / pathyAde: phA-pAnyAmataH / pAkSAyaNaH / "pAyaNaH / payaH pratyaye dhonaTo nipAtanAt / paglin, pakSA, tRpa, aNDaka, polika, pAcitra, atizvA, kumbhI."sokara, lomana, lomaka, paMsaka, sakarNa, saraka, mahaka, sarasa, samala iti pthyaadiH| karNAdeH phina--kAyini:, yAsaTAyaniH / kalA, vasiSTa, abolAya, drupada, Anduhma, pAJcajanya, sphiga, aliza, Akamo, jitvana, caitra, ANDovata, jokn--iti karNAdiH / sarakarAdezcha:---utkaroyaH, karImaH / utkara, saGkara, sampara, sampala, samphAla, pippala, mUla, A, Atman, suvarNa, suparNa, parNa, itA, 'cira, astitika, kiMtava, Ataya, aneka, palAza, nA, ninaka, azvatya, kAza, badA, bhasthA, vizAla, zAlA, araNya, ajina, AjAna, va jina, ghamaNa, utkauza, zAndha, paNDa, khadira, zUrpaNAya, yAvanAya, nacAkaba, mitAnta, na, AdraM vRkSA, pakSa, agniza, mantrAgAhIM, arihaNA, vAtAmara, vijigopA, saMzraka, romiyata, ninApatra iragutvAri: / mahAdecha:nadakIyaH / plakSa koy:| naDa, plakSa, valba, veNu, yaMtra, cana", rAtri, kAcha, kapota, nava, takSan--iti gAdiH / yAzAvAdezcha'--kAzliopaH, AriSTIyaH / kRzAva, aniSTa, ariSya, paida', vizAla, rogaka, lona, kamAla, naTa, roga,yala, "raga, guphara, "dUra, pUraka, mAga,pura, 97,114, Haiti, yigu. 1, ayA, paras araga mogadANa--iti kRzAvAdiH / zyAdeH kaH--zyakaH / sporayaH / parazya, nIca, 1. guNaNyo / 2. kATa kara g0| 3. agara ka0maH / 4. khAburAyaNa k0|5, pana khata | rAya-ka. ma / 6. zAhAsyam - m0| 7. nayA ka0 m0| 8. suparyaya ka. maH / 5. mAditA kae ga0 / 10. mula ka. m.| 11. dula ka. m0| 12. sAkhidatteyaH ka. ma0 / 13. vAdana ka. m.| 15. saupAyaNa ka. ma015. lIka. m0|16, aluza ka0ma01 17.idA k0m0|18. ajira ka0 ma0116. ghevaNa ka0 / 20. venasa / tti / ka0 ma021. vezya ka. m| 22, pUgara ka0ma0 / 23. dUkara kA ma0 / 25. pUkara ke| .
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAMA 224 zAkaTAyanavyAkaraNam a.2pA . mU. -. ". -- Surane eHIRArtneKhe zara, nilina, nivArA, vinaddha, ninaMda, rAlabAha, dira, vigya, vijaya, vimAna, vibhanata iti varAhAdiH / agadAde:-- : marAg / pumuna, ART, Finfr, nAIka, gatI, parivAma, gavAra, puga, vimAnta balbaja, azyatya, nyanodha iti samudAdiH / azyatyAdeSTA--Azvasthikam / komudikam / azvatya, kumuda, gomara, rayakAra, dAsagrAma, pusna, kunda, pAlmali, muni, sthala, kuTa, mucu, kaNi ityavatyAdiH / iti karaNAra yA nidarzanaM, pratyayavyavasthAyAmarthaprakRtyu pAdAnaM prAJcArtham / sA'sya paurNamAsI // 2 / 4 / 203 / / nAmnauti vartate / seti prathamAntAdamyeti payarthe yathAvihitaM pratyayo bhavati yattatprathamAntaM paurNamAsI ceda bhavati, nAmni pratyayAntaM nAma bhavati / itikaraNo vivakSA'bhaH / tena bhAsArdhabhAsayoreva saMvarAraparvaNoH pratyayaH / aspatyavamavasambandha chaha Sacho / popI paurNamAptI aspa mAsasya paugo mAsa: / popolamAsaH / mAco maas:| maagho'dhmaasH| na bhavati-popo porNamAsoasya paJcarAtrasya dazarAtrasya bhRtakamAsasma bA paurdhAmAsa:ti-pUrNo mAsa: mAso dA'syAM titho / pUrNamAsA ghA yupatA tidhirityata evaM nigAtanAvaNa / pUrNamAsa iti yAmA iti candraH / AgrahAyaNyazvatthATaka ||raadhaa204|| AbrahAyaNI ityetasmAta azvattha ityetasmAcca zabdAroti prathamAntAdasyati paca) rANapratyayo bhavati / pattatprathamAnta paurNamAsI cetsA bhavati mAmni, pratyayAnna nAga gvti| AgrahAyaNI paugaMgAsI asya AgrahAyaNiko mAsomAso vaa| azvatthA pomAso aspa azvatyiko gaaso'dhmaasoyaa| AgrahAyaNI / mArgazIrSI / azvatthA / aashvyujii| caitrIkArtikIphAlgunIzravaNAdayA / / 2 / 4 / 20 / / caitrI kAtiko phAlgunI dhavaNA ityete maTaNa pratyayo bhavati yA sA'sya paugaMgAsoti naamniitysminymye| maMtrI paurNamAsI asya caSika: maitrIpA mAso'rthamAso vA / evaM kAtikikA, kArtika: / phAlgunikaH, phAlgunaH / dhAvaNikaH, zrAvaNaH / devatA // 2 // 4 // 28 yeti vartate / sati prathamAntAvasyeti Sazcarya yayAvihitaM pratyayo bhavati, yattatyayamAnta devatA catsA bhavati / ahala devatAsyeti--Ahato jaina:, Ageyo bAhmaNaH, aindraM haviH, aindro mantraH / bArhaspatyazca ruH / __ paizAkSiputrAdizukrAcchagham / / 2 / 4 / 207|| paGgAkSiputra ityevamAdimyaH zukrapAbdAcca maghAsaMkhyaM chapa ityeto pratyayo bhavataH sAsya devateyasmin ripaye / paMlAkSiputroyam / tApavindayo yam / zukAt-koyaM haviH / paMgAkSiputrAdayaH prayogagamyAH / zataradAponapAdapAvapAtastacAtaH ||raa4208|| tandra, aponapAt, apAtrapAda, hatyetemyapacha patyeto pratyayo bhavataH gAspa dekateIsmavipaye pratyaya sanniyoga cAponapAdanapAtorAt ityetaspa spasya tR ityayamAdezo bhavati / zatarudrIyam / zatasadriyam / aponnapyIyam / aponnaviyam / apAmappIdam, apAnastriyam / mahendrAda vA ||raadhaa206|| gahendranayAcha ityeto pratyayo vA bhavataH sArasya deyatetyasminvitaye, tAnyAM munakSaNa bhavati / mantrI, mahemiyaM, mAhedra yiH / yAvApRthivIzunAzIrAgnIpomamaratyayAstopatigRhamedhAcchayau // 2 / 4 / 210|| dyAvAthivI zanAzIra asIgoma mamasbara bAstogati gahamedha itpatamyazca ya ityeto pratyayo bhavataH sAmya devtetysmintrip| dyAvAdhiyo devatAya nAvANivImam, prAyAthilpam / zunA vAyaH, mora AdityaH, i ndia ---- ---.-..--. 1. nivAta ka. ma / 2. pariga / upagar3ha / uttarAdaman / sthUla-ka0 ma / 3, -dira | Ada / dhana muha / privNsh| yA / bIraNa / iti RshyaadiH| varAhAdeH kaN / vArAhakam / pAlAzakam / parAha / panA dina / ninada / napAH / padira / vidagdha-ka0 ma. .. kaNdaka ka. ma / 5.dhikaark0| 6. pUsa ka. ma0 / 7. iti nAnI-ka0 m0| 8. caspA ka0 s0|6. ya. bhitikm|10, azAtacApamA /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. 2 pA. 4 sU. 215-216] amoghavRttisahitam 235 / 4 . Ramnavin to devatAisya zanAzorIyama / zanAsauryam / bagnISomo devatAusma agnISomIyam / agniidomym| mahatvAn devatAsya marutvatIyama / mahatvatyA / vAstopatirdevatA'sya vAstomatIyama, pAratoDAtyam / vAstoSpatiraMta evaM nipAtanAt pazcA azluvA patvaM ca / gRhamedho devatAsya gRha me dhIyam / gRhamedhyam / - vAyUSaritatoryaH ||24|211 // vAyu upam pitR Rtu ityetempo yaH pratyayo bhavati sAsma devatetyasmin vikSye / vAyavyam / upasyam / pitryam / Rtavyam / kasomATaTayaNa zA212|| phayAndAt somAzAcca sAtya devatetyasminviSaye TamaNa pratyayo bhavati / TakAro iyarthaH / ko devatA'smeti kAmaM hathiH / kAyo iSTiH / saumyam / somI / eriti lopAtparatvAdakAraH / kazabdaH prajApatervAcakaH / mahArAjagoSThapadAgNa raahaa21|| mahArAja proSyapada ityetAmyAM ThaNa, pratyayo bhavati sAsya devatetyasmin viSaye / mahArAjo devatAipa maahaaraajikm| proSThapado devatAya proSTapadikam / / kAlAdbhavavat / / 2 / 4 / 214 // kAlavizeSavAcibhyaH padepo bhava'rthe pratyayA bhavanti tadA sAsma devatetyasminnapi hipaye bhavanti / vatiH sarvapAdazyAH , tena yAmyaH prakRtimro yena vizeSeNa ye pratyayA bhavAtha bhavanti tAbhya evaM prakRtimghastenaiva vizepega ta eva pratyayA iha bhavanti / mAso devatA'nya mAsikam / arddhamAsikam / sAMvatsarikam / yArAntam / prAkRpeNyam / zrAdezchandasaH pragAthe |24Aza sAyeti prakRtiH, pratyayArthazcAnuvartate, tasya vizeSaNametat / seti prathamAntAdAdibhutAcchandaso'spati paSTaya pragA'bhidheye yathAvihiAM pratyayo bhavati / yA pragathyate na tisraH kriyanta sa manya: pragAtha: / patirAdirastha pragAyasya sa pArvataH pragAmaH / mAnuSTubhaH Aderiti kim ? anuSTa madhyamaspa prgaayH| yasa iti ki ?' 'bhUt / anya pani kina ? pavitarAdirasmAnuvAkasya / yuddhe'rthayoddhabhyaH praatthaa216|| sA'yati prakRtiH pratyayArthazcAnuvartata eva / lasyedaM vizeSaNaM seti prathamAntAdarthavAcitaH yoddhabAcinapacAspati paSThyarSe mujhe'bhidheye yathAvihitaM pratyayo bhavati / artha: prayojanaM pravRttimA phalam, tataH gubhanArthaH prayojana madhya saubhadaM gudam / sautAra mukham / atra subhadrAdizabdastaraprAptau varAMta isi prayojanam / yo :-vidyAdharA yodAro'sya "yuddhasyeti vaidyAdharaM yuddham / yuddha pati kim ? subhadrA prayojanamasya dAnasya / arthayodamya iti kim ? subhadrAkSakA:ya yusasya / . bhAvacamo'syAM gaH / / 2 / 4 / 217 // bhAve yo gham tadantAt pradhAntiA miti saptampa) strIliGgo papratyayo bhavati / daNDAghAtAsyAM timo dArApAtA tithi:| mugalapAtA'syA bhUmau mosalapAtA bhUmiH / bhAvagrahaNaM kim ? prAkAro'syAm / prAsAdo'syAm / ghana iti vim ? daNDapAtana masyAm / musalapAtanamasyAm / stroliGgapahaNAdiha na mayati / "daNDa pAno simaga dise / musalapAtA'smin diya se / zyainampAtAtelampAte // 2 / 4 / 218 / / zyanampAtA te latA iti zyenadasya tilazabdasya ca pratyayapare 'vAdazabde parato mamAgI nipaatyte|"prtyupstu pagaba siddhH| zyenapAtasyAM vartate ynmmaataa| tilapAtAsyAM vartate lambA / praharaNAt krIDAyAM gaH / / 2 / 21 / / pahiyate yena tat hiraNam, tadAcina: prathamAntAdasyAmiti saptambadhaM ko DAyaNapratyayo bhvti| "dAu: praharaNamasyA kI rAyA daannddaa|shriisstthaa| pAdA koTA praharaNAditi -- -- -- --.. ..rita paraka0ma0 / 2. ghAyasyam k0m0|3. sAya ma. bhyaH yathA bhve-bh.| hai, tathA m.| 6. -maH / jaagt:| bhA-ma0 17. padAmmA ma. ma. prAgAya ma.1, tiHsaa-m| ... -sya vaidyA-ma / 11. ddham / bhArataM yuddham / ma0 / 12, arthe yoddhamya m0|. dnnddpaato-m0| 14, pAta ma0 | 15. pratyayastu ma / 16. dAmaha-ma.1 17. moTara ma. 1 AMU A.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 zAkaTAyanadhyAkaraNam a. 2 pA. 4 sU. 220-127 kim ? mAlA bhUSaNamasyAM krIDAyAm / krIDAyAmiti kim ? khaDgaH praharaNamasyAM senaayaam| bhAvAM iti NaH / krIDAyAmityarthAntare samUhAdindiyAvanta nAnu / yathApiditamityeva vijJAyata isI grahaNam / To rAgAke ||24|22|| te yena sa rAgaH kusumbhAdiH zubalasma rUpAntaropAdAnamidda "marthaH / Ta iti tRtIyAntAdbhAgavAcino" raktamityetasminnarthe yathAvihitaM pratyayo bhavati / kusumbheta kausumbhaM vastram / kokumam / kASAyam / mAjiSTam / hAridram / mAhArAjatam / rAgAditi kim ? devadasena raktam pANinA raktam / rAgazabdena prasiddhA eva kusumbhadiyo rAgAH gRhyante loha ca na bhavati / kRSNena raktam / portena raktam / ete hi varNA dravyavRttayoM na rahagAyAH / kApAyI gardabhasya karNI | hAridrI kukkuTasya pAdAviti sAdUvAdbhavati / sAkSArocanAhuN ||2|41221|| lAkSA rocanA ityetAbhyAM tRtIyAntAbhyAM rakte'rthe Npratyayo bhavati / lakSyA raktaM lAkSikam / rocanikaM vacam / zakalakardamAdvA ||2/4/222|| zakala kama ityetAnavIyAntAbhyAM rAgavAcibhyAM rakteM'rthe pratyayo bhavati vA / vAlena raktaM dAtA (zAkala ) 1. kAmikam / kArdamam / nIlapItakam // 2/4/223|| nIla potaka ityetI ho zabdo rakhate'rthe nipAtyete / nIlyA raktaM nIlaM vastram / pIteMga gotakam / pItakena vA polakam / nIlazabdAt patakAkArapratyayaH / pItazabdAkoNi vRtyarthaM nipAtyate / pItaM potakamiti ca kusumbhasya prathamanipate. gurUdayAdbhAdyukte'dhde ||2:4| 224 // iti vartate / gururbRhaspatirudito yasmin meM nakSatre tArakAvizeSe tadvAcinaH Ta iti tRtIyAntAdyuktaM yayAvihitaM pratyayo bhavati / puSyeNa vRhaspatyudayena yuktaM po puSpeNa yuktaM varSam / gaupaH saMvatsaraH phAlgunaM vardham / phAlgunaH saMvatsaraH / gurUdaya / diti kim ? varpam / atra na bhavati / bhAditi kim ? vRhaspatyudayena pUrvarAtreNa yuktaM varpam / zabda iti kim ? mAse divase va na bhavati / candropetAkA ||2|4| 224|| Ta ityanuvartate / candreNa yadupetaM dakSayaM tadvAciSTa iti tRtIyAntAd yukte'rthe yathAvihitaM pratyayo bhavati sa ceyukta phAlo bhavati / puSyeNa candropetena yuktamahaH poSamahaH / pauSI rAtriH / paupA'horAtraH / pauSaH kAlaH / mAghamahaH / mAghI rAtrI / mAgho'horAtraH / bhAghaH kAlaH / copetAditi kim ? zukopena puSyeNa yuktaH kAlaH kAla iti kim ? candropena puSyeNa yukto grahaH / 5 lugaprayukte ||2|4|226|| candrapetA kAla iti con pratyayo vihitastasya lugbhavatya prayukte na cettasya kAlasya vAcakaH kAlazabdo'nyaH prayujyeta / "pAvasamavanIyAt / mAsu palalodanam / yadya mudhyaH / kRttikAH / divAkRtiH / rAtro rohiyA aprayukta iti kim ? poSama 1 gopo rAtriH / pauSo'horAtraH / paupaH kAlaH 1 indrAcchaH ||2|41227 // yaM tad indrA iti tRtIyAntAd yuvate bhayati / sadhA'nurAyAziSaH rAgAnugogarAdhArANI viSNu kAle patyo tivya 1. vidhAna - bha0 1 joza- bha0 / 1. rAjya 2. "rAgo'mAtyaye gAnA secanAdiSu" ma0 Ti0 / 3. varNAntama0 / 2. mAyavizeSavAci ma0 / 6 mIlI ga0 // .-fir 1 sayuktaH sa cedando varSa saMvatsaraH syAt puNya-ma0 dhute'rthaH ma0 / 9. dhenvana hasya jubAhorAtretyAdinA nipAtaH / ma0 Ti0 / 10. saireyaM pAyasaM pronaM paramAnaM pAyasam ityabhidhAnam / ka0 ma0 Ti0 | 11 cUrNamaTiM0 /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma 2 pA.4 mU. 228-233 / amoghatisahitam 12. 'punaryasabIyag mahaH / aya tipayunaya poyam / palugapramuphta iti zlapaH / candrApe tAt kAla kAmagi kAsyaiva pa na chappa tathA pAso tadananAra kiyA / anyathA hi chAparAt hit| zrayaNAzvatthAnAmnaH / / 2 / 4 / 228|| candropenakSatravAdhinaH zravaNazamdAdazvatyazamdAcca 4 iti tRtIyAntAda cukte kAle kArapratyayo jogavAdo bhavati nAmni / pratyayAnta cetkaspacit kAlavizeSasya nAma bhavati / zravaNA rASiH / pakSaNA paurnnmaasii| zravaNI mahataH / avasthA raatriH| azvatthA paurnnmaasii| azvattho muhUrtaH / satyapi yoge kAlamAtre vRtvabhAvAnnAmatyam / nAmnauti kim ? zrAvaNamahaH / zrAvaNI rAtriH / Asvattha mahaH / Azcatyo raatriH| dRSTe sAmni rAha|| 8 iti nAmnoti gha vartate / dRSTa "ityapratyayAya / sAmnIti "vizeSagam / Ta iti tRtIyAntAda dRSTe sAmni yayAvihitaM pratyayo bhavati / "sAmni pratyayAntaM cetsAmno nAma bhavat / kuncena' dRSTaM krocaM sAma / mApUram / taittiram / yAsiSTham / vaizvAmitram / mApIyavam / kAleyam / Agneyam / evaM nAmAni nAmAni / gotrAdaivat // 2.4 / 230|| gopavAcinanda iti toyAntAd daNTe sAmni maJjayat pratyayo bhavati / yathA tasyAyagaDa ityA sva pratyayo bhavati / tamAmAtyarthaH 1 aupagavana he auSagavaI sAma / kApaTavakam / vAhanavapham / mAm rAmAzA mAmA kAmadevazAsAnAntAda dRSTe sAmni yapratyayo nipAtyate / bAmadevana dRSTaM vAmadevayaM saam| jAte vANa dvidviA // 24aa232 / / dATe sAmni nava jAta itpasmiAcArthe yo'pratyayo dvistsargataH prApto'yavAdena bAdhitaH punavidhIyate sa hitA bhavati / uzanasA dRSTaM sAma auzanam / auzagamam | zatabhipani jAtaH zatabhiSaH / "zAniyanaH / tiriti kim ? himayati jAtaH hamavataH / jAte'N vizeSaNam / ma sAmayaNo'sambhavAt / i channe rathe / / 2241233|| Ta iti vartate / channa iti pratyayAnto ratha iti tadvizeSaNam / Ta iti tRtImAgatAt use raye yathAvihita pratyayA bhavati vastreNa chatrApAstro ravaH / kAmbalaH / cArmaNaH / pena carmaNA tpH| yAtraH / raya iti ki ? vastreNa channaH kaayH| samantAdehitaM vyAptam / teneha na bhavatipunaH parivRto rathaH / - pANDakambalI |4234 // pANDukamvaloti pANDukambala zabdAttatIyA-tAcchAne rathe in pratyayo'NozavAdI nimAtyate / dukAbalena channaH pANDukammalI rayaH / tatroddhRtamamatrebhyaH ||raaraa235|| tati saptamyantAdamazvAcina uddhRtamiyasminnartha yathAvihita pratyayo gavati / zarAvataH zArAya: odAH / mAlekaH / "khAparaH / amatraimpa iti kim ? pANabuna modanaH / bahuvacana vizegArtham / ... sthapiDale zate vratI ||raadhaa-36|| sthaga mulazabdAt saptamyantAcchana tyasminaye yathAvihita prahAyo bhavati / yo'zo dosarA ceda aho tatra zapa" na bhavatyanyatra zayanAnivRta ityarthaH / syAila esete sthAkhilo bhikSaH / toni kisyapiDale te sAla: / 1. tadantaraM . maH | 2. kriyama ka. m0|3, ryaanaasmyHk0m0| 4, nIti cava-ka. ma0 / 5. iti pratyayArthaH ka. mH| 6. sadvizaMpaNam pha. R. | 7. nAnika. ma.1 E. vedavizeSasya ka0 ma. Ti0 | 1. RSiNA ka. ma. Ti0 / 10. zAtamiSaH ka. m0| 11, te'Netra vi-20 ma / 12. pratyayA ka0 m0| 13. -jo rayaH thA-ka. ma. 15, malhaH pAne pratApini kAma. Ti. / .35, kAparaH ka0 / kaparaH syAkapAra ca shtrbhedkaahyoH| saparastaskara dhUta bhikSApAtrakapAlayoH / ka. ma. Ti. 16. zayananatI ka0 m0| /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. 2 pA. 4 sU. 227-236 saMskRte bhakSe ||2||4|23|| tatheti vartate / saMskRta iti pratyayArthaH / tasya vizeSaNaM bhakSa iti / tatreti saptamyantAtsaMskRte bho mathAvihitaM pratyayo bha upadhAna kaa| AIsa aSTraH apUpAH / kailAsA: / ' pAyA / bhakSa iti kim ? kanake saMskRto mAlAguNaH / zulyokyau repadAdhikodaritkaudazvitam ||2|4| 238 // zUlyAdayaH zabdA nipAtyanta saMskRte bho / zUnyoti lokhAbhyAM yo nipAtyate / jhUle saMskRtaM sUtyaM mAMsam upAyAM saMskRtam uktham / ukhA sthAlI / mIrA / dhIre saMskRtaM kSaireyam / kSaMrecI vAgUH / dadhiketi STaNu / dadhina saMskRtaM dAdhikam / audaddiyetkaudakSyiteti sadadivattaSNu vA / udazthiti saMskRtam adazvikam / madazvitam / kacit ||23|| tyo'nyatrApyarthe kacid yathAvihitaM pratyayo bhavati / cakSupA gRhyata iti cAkSupaM rUpam / zrAvaNaH zabda: dAnaM spArjanaM dravyam / rAsano rasaH dupadi pRSTA dAdA: " rAvatavaH / ulUkhale kSuNNo yAvaka bhIlUkhalI Avo ratha: / catubhiruhyate cAturaM 3 azruhya kadam / caturdadayAM zyate rakSaH cAturdadAM rakSaH | 228 iti zrutake validezIyAcArya zAkaTAyanasya kRta zabdAnuzAsane vRttAM dvitIyasyAdhyAyasya caturthaH pAdaH samAso'dhyAyazca dvitIyaH // 214 // tRtIyo'dhyAyaH [ prathamaH pAdaH ] nAdirASTra dUrottarADhatyA // 11 // jitAditi vartate / prAjitAya / teSu nadyAdibhyaH rASTra dUra uttara ityaca yathAsaMkhyaM dam etya Aha ityete pratyayA bhavanti / kSaNAdyapavAdAH | nadyAderdaN | nadyAM jAto bhayo vA nAdeyaH / mAheyaH / rASTrAddhaH / rASTriyaH / dUrAdetyaH / dUretyaH / uttarA dAham / zrattarAhaH / auttarAhA strii| otta rAhotyosa rAhetyaNi prakaraNabhedena vakSyamANeSvartheSu vidhAnAd gateSvaNAdaya bhati / nadInAM samUho nAdikam / rASTrasyApatyaM rASTriH / nadI, mahI, vArANasI, zrAsti, kauzAmbI, godAmbI, banavAsI kAryapaiThI, khAdiroM, pUrvanagarA, pAtrA, mAyA, mAldA, dArvA, sanakI iti madyAdiH / pArAvArAvArapArebhyaH naH ||3|112 || nAra avAra pArAvara avArapAra ityetebhyaH prAjitIye mANe kRtAdyarthe khana bhava / pArINaH / prAvAroNaH ( mavArINaH ) / pArAvAroNaH / avArapArINaH / pArAvArAcca pArAvArAccetyeka ropAt saMghAtasya vigRhItayozca grahaNam / Amacitra // 3|1|2 // prAj ityetau pratyayo bhavataH pratiyetAca grAmINaH I "sANA gAzakArI bAjAra baddhita iti bhAvapratiSedhArthaH / 1. sato guNasya guNAntarAdhAnaM saMskAra ka0 ma0 di0 / 2. siGgAnuzAsanam / ka0ma0di iti nAmasthUla kilaasmdhygt| uSNAmUjJAn samAya makSa yadhyati bhAva: / ityuttarapurA 0 Ti0 4 patreSu varNeSu saMskRtAH ka0ma0di0 5. phAMda freesodasthitam ka0 ma0 di0 6. duHsvakausthiti udasthita udastri svisvi ka0 ma0 / -. FrET: 50 bhaH / cakSupyA vimbikA lipi ca saktavaH ka0 ma0 Ti0 / balakulmASa yAcake soyapaNikA // iti vaija0 ka0ma0Da0 | 10. hItyuktarAhe bhavetyaNi praka-ka0 ma0 | 11, kAzaDhoke 1 kAparI ma0 / 116 pUrvanagara ma0 / 12 senakI ka0 ma0 / 14. grAmINastu grAmabhaye prAmyaprAmaMyakAvapi ityabhidhAnam ka0 ma0 di0 / 15. yoSitAM niSkramAlA nilayai pariSkRtAH / pazyantyo'sya manojadurbhAgAH kSitI: ( ti ) 0 ma Ti. | 9. yAtra grAmyaH / n yydy
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Main ma. 3 pA. 1 mU. 4-10] amoghavRttisahitam kanyAdezca DhakA 24 / / phatri spevamAdibhyo grAmazabdAca prAgjitIye kRtAdAvarSe va prathamo bhavati / yAyamAH / pauDakareyaka: / prAmAta paameykH| evaM (1) prAmasadasya bhavya bhavati / jatri, puSkara, puSkala, jambi, kuNDinA, nagara, mahiSmato, dharmatI iti kampAdiH1 nagarazabdo mahiSmatyAdisAhacarcAt saMjJA hakalamutpAdayati / anyo'Nameda / kuNDayAyA yaluka ca // 311 / 5 / / kuNDyAzabdAta sAdAvaNe DhakA pratyayo bhavati yakArasya pa lugmavati / 'kuNDayAyAM bhavaH koNDeyakaH / koNDeyaka iti nipAtanAsiddha lakSaNavacanAdanyeSAmapi Dhakam yaluk va vijJAyate / tena kuNDyA koNDeyakaH 1 kuNyA konneykH| 'janya--onayakaH / bhaNDamA-bhANDeyakaH / grAmakuNDayA---grAmakoNDeyakaH / tRNyA-tANekaH / vayA-bAneyakaH / balyA-vAleyakaH / vulyA-- yoleyatraH / mulyA-mauleyaka iti / kulkssiniivaacchcaasyldvaare||shshksskl kukSi noyA ityetempo yathAsaMkhyaM zyAspalaSTrAra viziSTa prAjitIya kRtAdyartha Dhakan pratyayo bhavati / aNo'AvAdaH / phule zudAyaye jAto bhayo vA koleya kaH zyA / kolonmaH / kukSi-kaukSeyakosiH / yaH 'kuMku kukSi nijINe nAyasA kRtaH / kokSo'nyaH movA-- greveyakoilavAraH / nedo'nyaH / / dakSiNApazcAtpurasastyaNa // 3 // 17 // dakSiNA pazcAt puras ityetebhyaH prArijatoye kRtArArthe tyapratyayo bhavati / dAkSiNAtyaH / pAvatyaH 1 paurstyH| pacAtpuramAzabdasAhacaryAd dakSiNA iti digya' thA guhmate / teneha na bhavati-dakSiNApi juhoti / ma dkssinnaashdopyaadivvnH| kehAmAtakhAtyaya // 3.11 // "payAmpittatrayayAntaMmpaca 'prAjisIyartha syan bhavati / pavatyaH / ihatyaH / amAtyaH / ttstyH| yatastyaH / tsyH| yatratyaH / vahati vispAH / cakAra: - tyApadAdyata iti tva-tyacoH saamaanygrhnnaayH| nityamiti nityaM pratinA'lpa iti nipAtanAssiddham / niso gate zazA misa ityetasmAdgate'rtha sampratyayo bhavati / nirgato niyaH / nirgato - dhamAdibhya iti nicaracaNDAlAdiH / caipamoDarazvasaH / / 3 / 1.10 // aipamas hyam itra s ityetempraH prArijAtIye kRtAutheM tvatpratyayo vA bhavati / aiSamastyam / aipamastanam / pustyam / hmastanam / vastyam / vastanam / zokastikam / cUdakaprAgavAka' pratIco yH||3|1|11|| diy udac prAca "bhavAn pratyac ityetebhyaH prAnjitIya kRpAyartha yAtmayo bhavati / divyam / udIcyam / prAcyam / 'bhavAcyam / pratIcyam / kAlavA cinastvagpayAtparasvAsanaT bhavati / prAzanaH / kanyAyASThaNa // 3 / 1 / 12|| kanyAzabdAt prArijatIye kRtAca theM upapratyayo bhavati / kAndhikaH / varNI buja // 3 / 1 / 13 / / nadasanIpadezo vastAdvaSayArthavAcinaH kanthAzabdAtprAgjitIye vRtAdyarthe julaprapayoM bhavati / ThaNo'payAdaH / kAnyavaH / baljhurdipardikApizyAt phaTa / / 3 / 1 / 24|| malho udi padi "mApizya ityaromyaH prArijatoye butA kATa pratyako gani / "yAlhAyanaH / bAlhAyanI / opinaH / borzayanI / "pArdAyanI / 'kApizyAkAH / karinAlA 1. kuSyoM bhayaH koNDIyakaH ka. m| 2. sAdhya ka. m.| 3. kusya kauDeyaka ka. mH| 4. unyA aunjayakA kA mH| 5, culyA bAleya kA ka. ma016. kAku-ka0 mA | 7 -prIvAkAraNaM sarva pradheyakamiti smRtam iti vaija-ka. ma. tti| 8. digamya yaM ka. ma18. dAkSiNAni kama 10. kaita amA ityate yastaspratyayAntebhyastrapratyayAntebhyazca prAmjika m0|11.ye kRtAdya tya-kA m0| 12. -pAka ka. mH| 13. apAca phai0 ma01 15. apAcyam ka0 m.|1. prAktanam ka ma / 16. kApizI kA mA.. yAlalAyana; ke. ma. 18. pAyanaH pArdAyanI ka0 m0| 15. kArpizAyana mdhu| kApizAyanI drAkSA pha. ma. muSA svAdurasA kalyA madhUlI kApizAyanam ityabhidhAnam 1 madham k0m0tti|
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. 3 pA. 1 sU. 15- 23 prANini vA ||3|1|15|| ra zabdAt prAjitIye kRtAdyarthe prANini phaTpratyayo bhavati vA / rANI gaurAvI goH / prANinIti kim ? rAGkavaH kambalaH / manuSye kacchAdipAThAdvam bhavati / kacchAdiSu raGkaH pATho'nArthI bujazca svAdataH prANini phaDaNoH bAghakaH syAditi vA grahaNam / 230 rUSyottarapadAdaraNyANNaH || 3|1|16|| rUpposarapadApAdAcca prAgjitIye kRtAdyarthe pratyamo bhavati / vArkarUpyaH / vArkarUpyAdIvarUyaH zaitrirUpyA / 4. vAH pazavaH / vAraNyAH sumanasaH / mANi - rUpyaka iti doryopAntyalakSaNo kum navati / rUpyAntaneNaM bahupUrva nivRttyartham / digAderanAmnaH 3|1|17|| digAdipadAnAmnaH prAjitoyeM kRtAdarthe tyo bhavati / paurvazALaH / paurvazAlA | ApaNAlA ArazAlA | anamna iti kim ? pUrveSukAmazamI / apareyukAmazamI / pUrva karNagRtiko / aparakAMmRttiko / madrA ||21|18|| madradAddipUrvAstrAjitoye mRtAdyarthe tyo bhavati / porvamadraH / pIrvedro ! AparamadraH / zAparadro / avidhAnaM ko vuJ vA mA bhUditi / idameva liGgam supavarddhidikzabdebhyo janapadatrpatyasya / tena suvAlakaH / zubhamidhaH / sarvapAJcAlakaH / sarvamAgadhaH / ardhapAJcAlakaH / * arddhamAgadhaH / pUrvapAJcAlakaH / puurvbhaagH| ityAdisiddham // udaggrAmAdyakRtalomnaH // 16 // pragrAmavAcinaH mallomanazabdAt prAjitoyeM kRtAdyapaeNDal pratyayo bhavati / mAtRllamaH / udaggrAmAditi kim ? anyasmAdadeva yAkRlomanaH / kRsToma iti kim ? * prakSiNaH / goSThI kI gomatI zUra senavAhIkA ||3||20|| goDo saiko gomatI surasena bAhIka ityetebhyaH prAjilI kRtArtha anupratyayo bhavati / goSTakaH / gomataH / zaurasena bAhokaH / goSThIko myAM kAhI kAmalakSaNayoH upiThayoH kopAntyalakSaNasya ca chasva gomatIcandrAdilakSaNasya kujaiH vAhokazabdAcchasthApavAdayam / zakalArbudvA ||3|1|22|| zakalAdevRddha yo yatyayo vihitaH tadantAt prAjitIyaM kRtAdyarthaM abhavata | chapavAdaH / zaklAdi garbhAdyantargaNaH / zaMkalasyApatyaM vRddha zAkalyaH, tasya chAtra : zAphalAH // kANDAH / bAmakhyAH / gokakSA: 1 nUddhAditi kim ? dAkalA devatA' asma zAkalaH, tasyedaM zAkalIyakam / uttarArthaM ca nR " JaH || 3|1|22|| vRn vihnitastadantAtAjitIye kRtAdyarthe'Jpratyayo bhavati / chApAH / mAsthApatyaM vRddhaM dAkSiH / tasya chAtrA dAkSAH / vlAkSAH / mAhakAH / pAnnAgArAH / vRddhAditi kisa nitaH somAbhAsota moyakaH / onagavarayApatyaM yuvA orgAdiH / tasya chAtrAo gvaayaa| pAchAH zAlA ilAvigArTana phaNi yuniyana bhavati na drayacaH prAgbharateSu ||3|1123|| taM prAcyAM bharatAM ca vRddhe vartate tasmAda pratyayo na navadeza | pUrvaNa prAptaH pratiSidhva / prabhU - cNkiiyaa| paussnnaayaaH"| zara-kokIyAH / vAzIyAH / drghana iti kim ? pAnAgAraH / mAntharaphAH / prArabharateviti kim ? dAkSAlAkSAH prAgrahaNena bharatagrahaNaM neti bharatam / T 1.yAntAya kathama0 2 idamevaM ka0 ma0 / 3. sumAgadhakaH 0 0 4. sarva mAgadhakaH ka0 ma0 / ardhamAgadhakaH 0 0 6 pUrvamAgadhakaH ka0 sa0 7 vAhI - 0 ma0 / ma lAgi ka0ma09 - zAkIyam 0 0 / 10 caikIyAH ma0 cihnasyApatyamata in ma0 di0 / 11. pAka /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ a, 3 pA. sU. 24-26 ] bhamodhavRttilahitam bhavataSTAchas ||31|24|| bhavat ityetasmAtprAgjitIya kutAya ThaN chas ispatI pratyayo bhavataH / chApayAyaH / bhavato bhavatyA vA idaM bhAvarakam / bhAvarakI 1 bhavadoyam / sakAra: siddhalIti padatvArthaH / lakSaNapratipadoktayoH pratipadovata garimAyA sabaMdiranyasya bhayataH / bhAvataH / janapararAto'kachaH // 25 // jana para rAjana ityeteyaH prArijatIya tAyaDAmapratyayo bhavati / janIyam / paraboram / rAjA koyam / akAraH pumbhAvArthaH / rAjJaH idaM rAjakIyam / pache hi pumbhAyo na syAt / iha kecit sya-deya-hamamapIcchanti / svakIyam / devakIyam / dokchuH ||shsh26|| dusaMjJakAt prArijatoye kRtAdyarthe chapratyayo bhavati / devadattIyaH / jinadattomaH / tadIyaH / yadIyaH / gAyiH / vArasIya: / zAlImaH / mAlIya; / gonIyaH / bhojakanadIyaH / uSNAdibhyaH kAttAt ||312 // 27 // uSNAdibhyaH paro yaH kAla zabdastadantAtyAgjitIye kRtAya cha. pratyayo bhavati / uSNakAlIyam / saMta kAlIyam / jamNAdayaH ziSTaprayogagamyAH / vyAdibhyApThapiNaThI / / 3 / 12| di ityevamAdibhyaH paro : kAlarAbdastadantAhaNa Nila ityeto pratyayo bhavataH prAjitIyaM kRtArthe / ikAraH saccAraNArthaH / NakAra evobhayatrApi videzo'nubandhaH / tatra striyAM vidoSaH / kaalimH| kaaliko| kAlikA / AnukAniko / aamukaalikaa| aidNkaalikii| aivaMphAlikA / dhaumtaahikii| dhaumkaalikaa| kApatakAliko 1 ApakAlikA / ve. (ko)pkaaliko| kai. (ko) pvaalikaa| kosskaaliyo| krodhamAlikA / aurvayAlikI / aukAlikA / paurvkaaliko| gauvAliyA yAdayaH pryoggrpaaH| . kAzyAdivAhI karAmAt // 3 / 1 / 26 / / doriti vartate / kAzi evamAdibhyo vAhIphadezagrAmavAcibhyazca dusaMjJebhyaH prAjitIye kRtAdharSe uNiTo pratyayo bhavataH / vacanadAd ythaasNyaabhaavH| kAzikaH / kaashikii| vaashikaa| vikdikii| paidiv|| vAhI kgraamebhyH-kaarntyikH| kaartvikii| kArantapikA / shaaliv| zAkalikI / zAkalikA mAnyanikaH" / maanthniko| mAnyanikA / bhArAtkaH / bArAko / / aaraarkaa| kAstirikaH / kaastirikii| kAstirikA / saMpurikaH / sNprikii| saMpurikA / skaunaparikaH / skonarikI / skonArikA / nAyikA' / vAstu kaH / vAtAnaprasthakaH / nAndopuska: / kojuTI vaha ka: / dAzarUpyaka: / iti paratvAdAvaNI" / saumukIya ityatra cho'pavAdaH / kathaM maujIyama? mojaM nAma bAhIkAradhinyavIyo na vAhIkAmaH / daza dvAdana vA nAmA viziSTasannivazAya sthAnA maujanAmana (ka) nAmaH rASTra betyayo / doriti kim ? revavatta vAhokagrAmaH-tapha jAtaH devadattaH / devadattazabdasya kAzyAdiSu pAThaH prAdezAdhaH / tatra hi dumaMjJA bhavati / ye tu kAdayAdizca ta eva te pATasAmathryAnugati kAzizabdazcedisAhacaryAcana pade vataMgAna iti na imo pratyAvutlAdayati / anyatra kA zauyAzAvAH / evaM devastImAH / nAma rati parimAyabhAyA / giTayoti hiraNyakaNoti kepAzcidetAyato prakRtiH / haraNya-" karaNiko / haraNyakaraNikAH / hrpyvaarnnikaa| apara hiraNya ti prkRtiH| karaNIti'' pratyayAvizeSaNa / haraNyakaH / hairaNyagA / hairaNyayA / pazyAdikaraNamucyate (?) yAzi, vaidi, devata', soyati', sAMvAha, 1.aNeba mAni2. jAtezca pyAditi pumbhAvaH R.Ti / 3. mojakIyaH ka. mH| 4. bhayayApi cide ka0 bha015. aca kaalikii| adhykaalikaa| ka0 m0| 6. yAthAsaGkhyAbhAvaH ka. m0| 7. vaidikaH / vaidikI / vaidikA / ka ma / 8. mAndavikaH / mAndavikI / mAndavikA ka. ma. ! 1.nApitA ka ma. 110, nAndIpurakaH ka. ma0 / 11. yubhI ka0 m0| 12, maunaM nAma nAmI grAmanA prAmo rASTra kA g| 13.3 nAma pAhI-pha. m0| 14. -dipvuda e-ka0 ma0 / 15, yajinapade varta-ka0 bh0| 16. inA ka0 bha0 / 1.. -yonAstItyeke phai0 m0| 18. hiraNyakaNeni ka0 ma0 / 17. haraNyakaraNI kama.! 20. apareSAm kaam..|:21. karaNa iti ka0 m0|22. hrgyikii| harapiyakA g0| 23. vedi.ma. 24. devadaca k0m0|25. sAMyAti kamaH /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 zAkaTAyanamyAkaraNam [bha. 3 pA. sa. 30-10 acyuta, modana, 6va, mulAla, hastikavyAke' nAma, { ? ) hiraNyakarapya, arindama, sarvabhiva', sindhumitra, dAmitra', chApAmitra, dAAyApatAna", maugAna, tAraji. yuvarAja, parAla, devarAja ipti kaashyaadi| vozInaragrAmAt // 31 // 30 // uzInareSu janapadeSu yo grAmo dusejastasmAtprAnjitIye kRtAdharSe uNiThI pratyayo bhavataH / AhvAjAlikaH / aahvaajaasikii| AhvAjAlikA / AvAjAlIyAH / saudarzanikaH / saudarzaniko / saudarzamikA / saudarzanIyaH / vRjimadrAdezAtkaH / / 3 / 1 // 31 // jimazabdAbhyAM dezavAciyAM prArijatIye kRtAdyarthe kapratyayo bhavati / rASTraghuNo'pavAdaH / vRjikaH / madrakaH 1 susiidavazandemmo janapadasya pratyayo bhavati / tatra madrAdika pUryapadAt madrAdanityavihitaH / zeSapUrvapadAdamaM bhavati / sumadrakaH / sarvamadrapha: / amadakaH / dezAditi kim ? manuSyavRttaH / ghArjaH / mAdraH / bhoSTaNa // 31 // 32 / uvantiAd dezavAcinaH prAjitIye kRtAdyarthe ThaNapratyo bhavati / aNapadAdaH / paratvAcchASNi ThAnapi bAdhate / zabarajambU-zAyarajAmbukaH / niSAhakadhu-nepAhakakaH / dAkSi-dAkSikarSakaH / plAkSika-plAkSima (kaH / nApitavAstu vAhIkagnAmaH / tatra bhava: nApitAstukaH / yaH prAgrAmastasmAdutsareNa bhavati / zrAvItagAyakaH / malavakaH / iti paratvAduna , aikSvAka ityaN / oriti kim ? devadattaH / dezAditi kim ? paTochAzaH pATavAH / ThaNagrahaNaM ginivRttyartham / ' doreva prAcaH / / 3 / 1133 // zarevatyA nadyAH prAcyA dizi dezaH prAdezaH / tadvAcina avantiA dusaMzakAdeva prApijatIye kRtAdyarthe uNpratyayo bhavati / AThakajambu-ADhakajambuka: / nApitavAstu-nApitayAstukaH / pUrvaNa siddha niyamAI vacanam / iha na bhati, mallavAstu prAgrAmaH, sanna jAtaH 'mAllayAstuvaH / evakAra idhaniyamArthaH, doH prAcaH eveti mA bhUt / IropAntyAdvA // 31 // 34 / / dordezAditi vartate / prAca iti / "IkArATephAntAcca prAgdezavAcino dusaMjJakATuJ pratyayo bhavati / kAsandI-kAmandaka: / mAphando-mAmandakaH / ropAntyAt-pAliputra kaH / aikacakrakaH / prAca iti kim ? dAntAmitrIyam / . prasthapuravahAntayopAntyadhamcanaH // 3 // 1 // 35 // dodezAditi vartate / prastha pura bAha (?) ityada. mantAda yakArIpAzyAnatvavAghinazca dezavAcino bujhAta prAsjitoye. kRtArthe pratyayo pravati / dhanvati maradeza ucyate / prasthAntAt-mAlAprasthakaH / zANA prsthkH| sAmiprasthakaH / purAntAs-kArtIpurakaH hAsimapurakaH / vahAtAta-pailuvAkaH / phAlgunIvahakaH / phokkuttovhkH| yopAnyAta-sAjhApayakaH / kAmpilyakaH / maannikpykH| "AgItamAyakaH / dhanvana:-pAradhanvakaH / ApAreSanvakaH / airAvatakaH / puragrahaNamaprAgartha prAco hi ropAntyAditya siddham / .::. rASTrabhyaH // 3 // 1 // 36 // rASTrebhyo dezebhyo duzake mya: prAgjitIye kRtAdharSe putra pratyayo bhavati / mAbhisArakaH / Adarzaka: 1 aupRSTakaH / zyAmAyanakaH / bahuvacana prakRtibahatva dyotayadapavAdaviSaye'pi prApaNArtham / "abhisArAgartakaH / atra garvottarapadarakSaNaH cha: prApnoti / rASTrasamudAyo na rASTragrahaNena gRhyate itoha na bhavati / kAzikozalIyAH / 1. hastika ke nAma kara maa| 2. sabamitra pha0 m0|3. chAgamitra ka. m.| 4, kauvAvatAna ka. m0| 5.-mI vA sb-k0m0| 6. yuno'pa- ma. .. kapya ka. ma. 8. karyaH ka. m.| 1. pyaH pha0 m0|10-shraavsyaa. ma. 11. yastayaH kama | 2. ikArAyAphopAnanyAya ka0ma0 13, zINAprasthakaka0ma014. -kaH / nAndIpurakaH kmH| 15. -kaH / dAsarUpyakA thA-ka. maH / 1.6 AbItamANaSaka: ka0 ma0 | 17. cumaprakRti k0m0|10. bhAmilAraka: ka0ma0 /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ thapa pA. 1 sU. 30-43] amoghasisahitam 235 yaviSayebhyaH // 3 / 1 / 37 // dAriti nivRttam 1 ataH paraM sAmAnyena vidhAnam / rASTrempo dezempo bahuviSayebhyaH prArijatIye kRtAdyarthe bubhatyayo bhavati / ayAcapavAdaH / aGgae jAtaH mAGgakaH / bApu yAdakaH / vAyudAbaMdhAH / kAmbale kAmpalaka: jinhiA nhavakaH / ajamoThepu AjamIDhakaH / ajakrandeSu AjanandakaH / kAlaraMpa kArajarakaH / vaikalizeSu vaikulizakaH / viSayagrahaNamanyatra bhAvArtham / vartanI ca vartanI ca vartanI ca itanyaH / tatra jAto vartanaH / bahuvacanamapavAdaviSa'pi prApaNAdham / gartakaH / avadha vacanam / dostu pUrveNaiva siddhm| .. .. dhuumaadikcchaagnivktrvtottrpdaat // 331138 dezAdityeva vartate / dhUmAdibhyaH kaccha ani vaktra varta ityetaduttarapadeyazca dezavAcimpaH prArijatIye kRtAdyarthe yujapratyayo bhavati / aNAyasavAdaH / ghorakaH / pANDaka: ! phancha-bhArakacchaka: 1 ppplkcchkH| agni-kANDAgnakaH / bhu nAgnakaH / vamatra-ainduvAkaH / 4-bAlavartakaH / cAkavataMka: uttarapadabhrahaNaM pahapUrNim / IpadasamAptaH kaccha: bahakancho deza: / tato vana na bhavati / dhama, paNDa, zAdana, bArjanAva, daNDAyanasthalI, mAnasthalo, ghoSasthalo, rAjagRha, satrAsAha, bhadrapula, apula, dayAhAca, 'AhAca, saraphoya, varSada, garta, bajma', vinAya, himakAnta, videha, AnataM, bAdhUra, pAraya, ghoSa, paSpa, vaNIya, ballI, ArAjJo, dhArtarAjJI, abayA, tortha, kukSI, atarIya", maNa, ujjayinI, yakSiNA", sAketa iti bhuumaadi|| daNDAyanasthalItyAdaunAmikAsantAnAM pATho'prAgarthaH / vide| hAnayo rASTra bub siddhaH sAmathyadidezArthaH pAThaH / videhAnAmAnAnAM ca kSatriyANAM svaM paideharam, Anata. kam / pAraM yAdye pAtpAda buza siddha AdezArthaH pAThaH / parerapatyaM pAreyastasya svaM pAreyakam / - sauvIreSu kulAt // 31 // 36 // soboradezavAcinaH "kulazabdAt prAjitoya vRtAdyaye vuatyayo bhavati / kolakaH socaure / kolo'nyatra / / samudrAnmRnAyoH / / 3 / 1140|| samudrazammAddezavAcinaH prAgjitIye kRtAdyarthe buJpratyayo bhavati sa cenA manuSyo norvA bhavati / sAmudra ko manuSyaH / sAmudrikA nau: / nRnAyoriti nim ? sAmudra lavaNam / . nagarAta kutsAdAdaye / / 3 / 1 / 4 / nagarazabdAd dezavAcitaH prAginatIye kRtAdyarthe pratyayo bhavati pratyayArthasya kutsAya dAkSye napugdai ca gamyamAne / ke nAyaM mupita: ? iha nagare manuSyeNa sa bhAjyate / etanAgarake corA' hi nAgarakA bhavanti / kenedaM citraM likSitam / iha nagare manuSyeNa sa bhAvyate / etannAgarakA dakSA hi nAgarakA bhavanti / kutsAdAkSya iti kim ? nAgaraH puruSaH / nAmnastu kanyAdipAThAi hanan pratyudAhatapaH / nAgareyakaH / pathyadhyAyanyAyavihAratribhe'raNyAt / / 3 / 1 / 42|| araNapazabdAzacinaH prAjitoye kRtAdyarthaM pathyAdyupAcau budhratyayo bhavati / pathi-zrAraNyaka: pnthaaH| ampaay-aarnnyko'dhyaayH| nyAye-AraNyako vyAyaH / vihAra-jAraNyako bihAra: nari-AraNyako naa| i-AraNyako hsto| padhyAdAviti kima? ArapAH mamanasaH / ArajyA oNpapa: / gomaye vA ||31|43|| aramAbdAddezavAcina: prArijatIye kRtArtha putraratyayo bhavati vA sa ced gomayo bhavati / parampakA gomayAH / ArapayA gomayA: / hasti jAto ArathyA hastinAtyapyAra pryogmicchnti| mA 30 1.jetra ke ma. / 2. -knakaH / nandudhaknakaH / ka. m.| 3. padaNDa ka0 mA / 4, zazAdana ka0 bha0 / ".-6 / bhakSAli / mar3ha-ka. m0| 6. kyAhAca ka0 ma.! sNsphiiyaa| yd| ka. m0| 8. zakunti / binApa / hi-ka0 m0| . pallI ka0 m0|10, anarIpa ka0 ma0 / 11. dakSiNApatha ka ma / 12, phUlAt ka. ma. 1.13. kula zabdAt ka0 ma0 | 15. caurA ka. ma. | .
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 vArakarAyanapyAkaraNam [zra, 3 pA. . sU. 44-5. kuruyagandharAt // 31 // 4 // kurumparamAdAmyAM dezavAcimyAM prApiTatIye mutArArtha pujana rAyo gavati vA / kauravakaH / gauravaH / yogandharapha: / yaugandharaH / muruyugandharI rASTrazabdo bhuvissyo| tatra yugaghara pani zuJ vijora di.5 pAda vikalpyate / uttaro cun manusyo nityaH / kauravako manuSya: / koravakamasya hasitam / sAlvAdgoyacAgvapattI // 21 // 45 // sAlva zabdAdezAcina: gavi yavAgvAmpattAvapadAto pa manuSye kRtArtha buzpratyayo bhavati / sAlvako gau: / sAlvakA yavAgUH / sAlvako manuSyaH / goyavAgvAttAviti kim ? sAlvA zrIhayaH / sAlvaH pattiH / rASTrebhyo buJ kacchAdipAThAdaNApodyate / goyavAgUyahaNe bipartham / apattigrahaNaM nari niyamArtham / nRnRsthagohyaM ttareNa siddha eva ghuJ / evaM ca gomayAgdorapatto manuSpaM manuSyasthe sAlvakaH / anyatra sArava iti spitam / ayaM ca vibhAga: sAlvAdadorapi vijnyeyH| anyathA hi gavAdiyo'nyatra yadi sAlvaH sAtvamityubhavamiSTaM syAt gaNe sUca' pATho'narthaka: sUtra evaM dussalya upAdeya: syAt / apattIti kacchAdegunas ityupAttaM nRnRsthaM parigrAhipyate na nRpA kacchAdezca nRnuspa iti vA jazabdaH phariSyate iti gusya rUpar3hayaM na bhaviSyati / kacchAdennasthe ||4naa vAcA ityevamAdibhyaH prArijAtI ye kRtAdyarthe mari manuSye nRsthe manuSyasye gha yujapratyayo bhavati / vAnTako manurupa:, kAcha kamasya hasitam / smitamIkSita sthitam / kATikA s| zaya ko manuSyaH / saindhava kamasya hasitaM sigatamIkSitam / sainghatrikA cUDA / kaccha, sindhu, varNa', madhumata, kambhoja, sAlva, kusa, anupaNDa", kazmIra, trinA, ajavAha, phulUttara iti phacchAdiH / kacchAdau ye bhavipayA rASTrapabdAste po ki tanapavAda uttare'Ni tadapavAdo'yaM dun / varmasindhunyAgepaNi puroyikarUpa vijJApatya kopAsyANi karachasyotsagiyANi agare mAgaviSayarASTramAH / kopAntyAccAN / / 2 / 1 / 17 // devAdideva vartate na nRnastha iti / kopAntyAt kacchAdezca dezayAcina: prAgnitI ye kRtAya pratyaye pratyayo bhavati / ttormvaayH| kopAtyAt-prApikA janapadaH, tatra jAta jAtikA: / bhAhipikaH / AzmakaH / aizvAkaH / dacchAde:-kAncha: 1 sandhavaH / bAva: / aghANapraNaM kimartham ? yojana bAdhito na prApnoti tadarthamidaM syAt / sa cANodha na badaM punartham / tathA hi buJvidhAnamanana syAt / matadastyasatyAgrahaNe ikSvAkoeNa syAt / sa hi tato rASTravuJA bAdhitaH / pRthivImadhyAnivAsAnmadhyamazcAsya caraNe // 3148 // pRthiyomadhyAdezAnivAsIbhUtAcaraNe nivastAra prAjitIye kRtAdyarthe pratyayo bhvti| mapama cAsya pRthivI madhyarAbdaspAdezAH / pRthivImadhya nivAsasya carakasya mAdhyamaH carakaH" / praya: prAcyA: / ayaM udiicyaaH| yo mdhymaaH| nivAsAditi kim ? poyabImadhyAdAgataM mAbhIyaM caraNaga | "parivImadhyaM nivAsI'sya devadatasya madhyamI yo devadattaH / sInivAsAdesyoparida kAraMpamiha kriyo khatarArthama / chaH // 3 // 146|| pavanograpAmAranAmyeti vartataM caraNa nivAsAditi / gaghi madhyAdezAta prAyivasAcanatyamo bhavati / manApAdezaH vidhAmadhye jAto bhavI vA diyA madhyamIyaH / hAdigottarapadabhyaH // 3 / 1250|| dezAnti vartate / tadgalAdInAM yathAgambhavaM vizeSaNam / ni...- - -- -------- - 1. nRstha-ka maa| 2. tadyatha ka. m0|3. sAhibakA javAna, ka. ma / 1, -jAyAdive 0 ma. .. na sAlayapAThI-ka0 ma0 / 6. vAdu'spa-ka0 m0| 7. nRmArya ka. mA / 8. cayA kama 10. vaNuka0 m| ... kamyojaka. m| 11. anUpaNDa k0m0| 12. vijAyata kalama: ! 13. kullUtAH 0 m0|11. vArNava : ke. m0| 15. hi pUrvakaM vu-10 ma0 19. nainadastya-0ma0 / 17. nivAsamUnA-ka0 m0|18. madhyazcAsya ka. ma / 19. caraNasya mH| 20. carama. mA / 21. -yam / caraNa prati kim ! guthi-ka0ma0 | 22. vA madhyamIyaH kama /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma. pA. 1 su. 51-56] samoghavRtisahitam gahAvimo yAyoge dezavAnimyA gatItarapademyazva dezavAcimpa: prAjitIye kRtArthe chapratyayo bhavati / gaNAdyapayAdaH / grahoya: / antaHsthoyaH / parvottarapadAta-vAyidgatIrthaH / gatAyaH / rohidgIya: / rAgAla. gatoyaH / abhisAraMgIyaH / zragartaka iti buDA bahuvacanAdbhavati / gaha, mantaHstha , sama, viSama, uttama, mana, mapaMdha, zuklapakSa, pUrvapana, aparapakSa, adhAzAkha, uttamazAkha, samAnazAkha, ekagrAma, ekavRkSa, ekapalAza, iSvana, dantAma, izvanIka, avaspanda, kAmaprastha, khAdAyanI, kAreraNo, mAraNI, zazirI,zauGgI, mAsurI, mahiMsA, bAmiyo, vyAya, bhojI, AdyA, azvatthI, audagAhamAnI, aupabindavI, agnizarmA, dazamI, bhauti, dhArATakI', vAmaukikSamanasvI, uttara, antara gakhatarA. pAzcatasa. ekatA -dati mahAdayaH / gahAdirAkRtigaNaH / saMga madhyIyaH, soya ityAdi siddhaM bhavati / . . doH kanyAphaladanagara grAmahadottarapadakakhopAntyAt // 31151 // yA phAlda nagara pAma hada ityevamuttarapadAt kakAropAntyAt sakAropAntyAca dusaMjJakAdde zavAcinaH prArijAtIya kRtAdharSe chprtyy| bhavati / ThapiNaThAdarapavAdaH / dAkSIkanthIyaH / dAkSAphaladIyaH / mAha kIphaladoyaH / dAkSInagarIya: 1 mAhako. magarIyaH / dAbIyAmIyaH / mahakovAmIyaH / dAkSIhadIyaH / nAhako ladIyaH / koSamtyAt-ArohaNakIyaH / dopaNakoyaH / jhASTakIyaH / pAhaNako yaH / pAlAko yaH / aashvtykothH| zAtmalokIyaH / sosukIyaH / khopAtyAta-kautiziloyaH" / gAdizinIyaH / shaayomukhoyH"| doriti kim ? ApikaH / mAipikaH / kaTAdeH prAcaH // 31:52 // dezavAcinaH kaTAH kaTapUrvapada zabdarUpAt mAgjitIye kRtAyarthe chapratyayo bhavati / aNoDAbAda: / kaTanagarImaH / kaTagrAmoyaH / kaTaghoSoya: / kaTapalvaloyaH / parNakaNAdbhAradvAjAtU / / 3 / 1 // 53 // parNa kaNa ityetAmza bhAradvAjadezavAci jitIye mRtA pratyayA gayA / yayaH / tvgiiy:| bhAradvAjAditi kim ? pANaH / kANa: 1 parvatAcare // 3 // 1 // 54 // parvata" iti zabdAdazavAcinaH prAjitIya kRtAdyartha naraM manuSo cha tyo bhavati / vikalApabAdaH / parvatIyo manuSyaH / parvatIyo rAgA / vA ||3.2055 / / garyatAditi vartate / nagara ili parvatAt prArijato kRtArthaM pratyayo bhavati vA / parvatIyamudakam / pArvata mudakam / parvatIyAni phalAni / pArvatAni phalAni / gheNukAdibhyazcchaNa // 31 // 56 // veNukA ityevamAdibhyaH yathAyoge dezavAcimpaH mAIgjatIye mRtArtha chaNyatyayo bhavati / vaNukIyaH / yakIyaH / zrottarapadIya: / prAsyovaH / mAdhyamakIyaH / guSmadasmado'khAlI vAkabaikasmistayakamamakam // 1157 / / dezaditi nivRtta / sumyAda yetAnyA pratisoye kRtAdhyayana sabha ityeto pratyayo bhavato vA tararAnniyoga ca tasAra kA cAdezo bharati / yadA tu se yuSmadasmadI ekasminne kasvaviziSTe'the vartate tadA tayorma pAsa tabaka mamavaityetArAdezI gara / pratyaya yoyadhArAmA nAsti bakAbhedAt / yodhamAkaH / bAsmAkaH / yImAnaH / gAsmAkIna: I am-taa:| gAmayAH / vAyakIna / bhaamsiin| pichaH / diiyH| yama. dImA / svadhImaH / movaH / yo't // 33258 zAkAritA yetAdya yo bhavati / arpam / sAdeSTaN / / 6 / 1155|| sAya: sapUviMzayAs prAlitoya kRtAdyarthaM ThaNapratyayA bhavati / polArA. vimAH / vaMjayAviH / AneyAdiyaH / gautamAdikaH / vaadikH| . 1. AgisAragataka; ka. maH / 2. antaHsthA ka0 m0| 3. AhiMsI ka- ma0 / 4, nyAdimaH / 5. AdAikA kA mA / 6. bATa 1 kI ka. m0| 7. -yH| mAhakIkandhAyaH ka, ma. / . dvApyAya: OM maH / 5. bAlAkIyaH ka0 ma0150. kaudizizvIyaH / mAdizizniyaH ka0 m0| 11. AyAmukhIya; ka0 ma0 | 12. tazayA-ka0 mA /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkAyananyAkaraNam [a. 3 pA. sU. 60-65 digAdesto // 31 // 60 // digAdevIt prAgjitI kRtAdyarthe to yaTaNau pratyayo bhavataH / ThaNo'pavAdaH / pUrvArdham / goryAditam / dakSiNAyanam / sAkSiNAbhim / pazcAkSarSam / pAzcAnikam / prAmara TrasyANaThaNI // 3 // 161 / / grAmasya rASTrasya ca yadA' tadeva dezavAcI yo'radastadasAdikapUrvAta prAjinIya vRttAdyarthe aN Thapa ityeto kyoM bhvtH| yayaNopavAdaH / grAmasya rASTrasya yA-povatiH / pauddhika: vAzimAH / dAdAgAdinaH / parAvarAdhamottamAdeyaH / / 3 / 1 / 62 / / para abara, adhama uttama ityevapUdintiAt prAjitoye nadhiya yatyayo bhavati / ThagopavAdaH / rAm / avarAdanam / adhmaadhaa| uttamAddhapam / parAvarayoriSachatve'pi paratvAdayameva / AdigrahaNa kim ? parAva rAdhamotamAnAmeva pratitvaM vijJAyate / antAco'caso'maH // 3 / 2 / 63 / / anta ayam ayam itmatennaH prArijAtIya balAyarthemapratyAyo bhAti / antama: 1 abAH / ayamaH | akArAdityavodhatoravAjAdilugam / samAnAdilokottarapadAdhyAtmAdibhyAuN // 3 / 1164 // samAnAmAvayavebhyaH lokottarapadebhyaH adhyAtmAvizva yathAyogaM vRtArtha TagApratyayo bhvti| samAna mAme vRtAH bhavo yA sAmAnaprAmikaH / sAmAnazivAH / .. loka guto bhayo yA aihalaukikaH / pAralaukikaH / sArvalokikAH / adhyAtma bhabamAkAriga kAm / mAdhinAvapaH / sAmAzivAm / aihiram / apatrinam / sodhyamohasinam / adhyAtmAdayaH prayogagampataH / UvAdamadevAnbhaka coryasyaipAm // 2 // 1 // 65 // UdhyazabdAta mogade tAniya mAyathaM ThagApratyayAti / arapa vAdhyasya pAnAcAyagA bhagAgamA bhAta / om / adhykssaa| boyAmamaH / audhya daiTikaH / varSAkAlebhyaH / / 3 / 1 / 66 / / varvAdAsat kAlayizevayAci pazca zabdamya: prA[sAya kRtAya ThaNapratyayo bhavati / agApavAyaH 1 donapi paratyAdRyAdava ! vApikaH / RtoyatyayaH / tadadhayavAdarapi vaiditabhyaH / pUrvavApikaH / evamurAramAmi / kAlepaH-mAsikaH / adhaimAsikaH / nizAsahacaritamadhyayanaM nizA / pradoSa sahacaritaM prApaH / tatra japa za: / prAyopikaH / kadambapuSpasahanaritaH" kadamguSpam / brIhipalAlasahacaritaH kohipalAlam Tama dearuNa yAdampuSpikam / hipalAlikam / ghAnihalamRtvA vAcanAm / sAdhyAdinyo'zvighAbhAt kAlavizeSavanimaya vidhivizArata tana bahudha vanaM yathA kathazvit kAlagRttibhyo'dhi prApaNArtham / kAlazAca kAlAdivAlAcina kAlataH / akAlAdavi kAlArthAt kAlanya iti yo vidhiH / / zaradaH karmaNizAda sh67|| guracchadAta kArava.vinaH prAjitAya phavAdyartha zrAddhakarmANa Tapratyayo bhavati / prAyanosvAdaH 1 zAraki zrAddha karma | karmaNIti kim ? dAra: dhaadH| zrayAvAn ityarthaH / zrAddha dAta ni ? zAradaM virecanam / rogAta vA dArA8|212. 8mAra pAla yAcinaH prArijaurI sAya ropa Aga prakako mAti yaa| jalavAyaH / zAradiyo saMgaH / zAradA rogaH / zAradika aataaH| zarada mAtaraH / rogAlA daliga ? zArasaMdhi 1 nizAnadopahemanvAn // 31 // AI madIpa mA pA : pArAya: pro kRtAdya) upa pratyayA bhavati / gitp.pvaad|| nezakaH / nazaH / prAyopikaH |paadoss / mantikam / hemantAm / dike........ 1. ya ka 50 / 2. vinAyata ka. ma0 / 3. sAmAnadezikaH krmH| 4. mAmAnikam kA m0| 5. janazabdasya-va0 bh0|6. -hikaH / anyeSAm / nAya-ka. ma. 15 -gonipratyaka0 m0| . aMzAhanorinyuttarAdavRddhiH / idame vApakam, sadayayavAdevi bhavatItyasya / ka. ma. tti0| 9. jayI kara ma. ... nazika: ka. m0|11. -ta: kAlaH kada-ka0ma0 /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa. pA.. mU. 70-80] agoSayasisahitam luto'Ni // 3 / 1170 ma dhya kAlazacitaH prAssiIya yUvAdyahANa FIFA gAvAta / imanam / hagantam / evayaM bhavati / sa iti kim ? antyasyada luga vikalo mA bhUta / aNIfit fikam ? ThANa mA bhUt / purANam / / 3 / 1572!! 'gurAgAmati purAsadAyastanaTa parayayaratasya vA [ Int | purANam / puraatnm| ghasastara ca / / 3 / 1 / 2 // vavam ityetasmAt kAlavAcinaH prAjitoye vRttAyaTaNa pratyayo vA bhavati tasya ca ThaNastaDAgama: nityaM bhavati / evamasya trarUpyam / zauvastikaH / vastyaH / davatanaH / pUrvAla parAsAttanaT ||32|73 // pUrvAla parAha ityetAmyAM kAlavAcimnAM prAgjitIce kRtAH tanaTa pratyayo bhavati vA / pUrvAta jAto bhavo kA pUrvAhnetanaH / aparAletanaH / pUrvAlajayI / pUrvAhatanaH aparAtanaH / athini bahulAdhikArAta vyavasthitavibhASAvijJAnAdvA nAslum bhavati / iSyate ca pakSe ThaNa / poluikaH / AparAhie / kAro yarthaH / pUrvAnI / pUrvAlla unI / aparAle tanI / aparAla sanI / sAyaMciraMpAle pro'vyayAt // 3 / 1 / 74] yogavibhAgAdvaiti nivRttam / sAyaM cira prAne praga ityatabhyo'vyayebhyazca kAlavAciyaH pArijAtIyaM kRtArtha tanapratyayo bhavati nityam / sAyantanaH / prAhe. unaH / pragatamA / vAyA1--vivAtanA / yogAtaram / namatantanam / purastanam / prAtastanam / prmtnm| sAyamiti yammakArAntamaparya tasvAdhayAyitvaMya siddham / sAyadampaMdaM pratyaya sanniyoga(na) rUpAntaranivRtya mAnA nigamako / ciragiti cirasadasya prAhe prage itkArAntatvam / ciraparutparArestnaH // 17 // vira parut parAri ityeteyaH prAgnitoye mRtArtha kAmayako bhavati / ciratnaH / parurataH / paritna: 1 ebaM cirasadasya pUrva tanada, ayaM pa staH, isi Dhesapyam / sndhyaadernn||176|bh nakSanaM tadempaH RtuzabdempaH satyAdi kAlamAcidA prAjitIye vRtArthapratyako bhavati / yo'pavAdaH 1 puSye jAto bhayo vA popaH / tapaH / mautrAtaH / manuthyaHpremaH / zaiziraH / bAsantaH / rAdi:-zAyaH 1 sAnvivela: 1 bAmAvAsyaH / ekadezavikRnastAnamatyAdamAvasyAzabdAdapi bhavati / aamaavsyaa| aparagrahaNa sthAtipaurNamAsIbhyAM bAdhanArtha gadhAvihitamityucyamAne dozccha: prApnoti / sandhyA, sandhirvalA, amAvasthA, prayodazI, caturdazI, paJcadazI, paurNamAsI, pratirat, zazvata iti rAhayAdiH / ayAzcaritpataH zAzvatikaH iti ThaNapi / 13317 // saMvatsarazabdAta kAlavAcina: prAratIthe Ayartha vaNi phale cA'Npratyayo bhavati / sAMyatsaraM parva | sAyarasa phalam / parSaphala iti vim ? sarasariko rogaH / prAvRpa emayaH // 22178|| prAvRpa ityetasmAt kAlavAcinaH prAgjitI kRtArtha eNyapratyayo bhavati / aniyaH / prAti bhavaH prAyaH / e4 iti mUrdhanyo NakAro'tinimittakaH / Urti prAvagIti mUrdhanyArthaH / payo'vadhidvIpAtazahA kAlAdhikArI nivRttaH / anyadhi madhaH samudrastaraya samIpa vAparatAnino bogasama[ prAgatoya tApa satyayo bhavati / smaanaarprH| / yo manApaH / ygrpdaastm| anyaccIti kim ? DAnunadiyo dvopastampAda pampa ko pAgaH / pArasa hsitm| . pazcAdAntAgrAdimaH // 3 / 1180 // pazcAt Adi anta nyaH prAjitIya hatA samaya bhapAta 1 hinA / TAkimaH / AtA: / animaH / / saMvatsarApana 5. lummA bha-ka0 ma0 / 2. pUjApA-ka0 m0| 3. aparAha ke sa4, pUniyA ka. maH / 5. rajaHka. m0| 6. ninimirAkaH ka ma /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 [ a. 3 pA. 1 sU. 81-62 / zrAnupratIye zAkaTAyanavyAkaraNam madhyamaH ||3|11 prAjitIyaM kRtAdya mapratyayo bhavati upayoga ||shshaakmdhystN vAya ityayaM pratyayI zati / mApavAdaH / nAtyutkRSTApakRSTo madhyamAmadhye vaiyAkaraNa, madhyAH guNA madhyApo nAti nAtihrasvaM madhyapramANam / madhyaM kASTham / nAtisthUlo nAzikazI madhyaH bAyaH 1 avasthA'trasthAnabhidavivakSAdayA (kSAvA) mayasthAprakRtyarthaH avasthAtApratyayArtha iti maH prApnotIti vacanam / sthAmAjinAcchu ||3||3|| 'sthAmAntAjjinAntAcca parasya prAgjitIye kRtAdyarthe pratyayasya lugbhavati / azvatthAmno jAto matro vA avasthAmA sihAjinaH | toTalAjinaH / vRkAjinaH / GeH kRtavdhakItasambhUte ||3|1|84 // ajAdayo daNAdayapatra svavizepasambandhAvyanuvartante / Geriti saptamyantAtkRta ladadhe krota sambhUte cArthe yathAyogamaNAdayo dagAdayazva pratyayA bhavanti / avaklui rAvApramANAvatirikta prabhANatA cAdheyasya sambhUtiH srudhne kRtaH labhaH krItaH sambhUto vA so evaM mAthuraH / nAdeyaH / rASTriyaH / pAzeSaH / Geriti kim ? devatena kRtaH / kRtasvadhakrotasambhUtiriti kim ? dAyane shete| ArAne nAste / x kuzale ||3|15|| birt| pheriti myantAt kuzale yathAvihitamaNAdayo uNAdayazva pratyayA bhavanti / snughne kuzalaH svodhanaH / mAdhuraH nAdeyaH / rASTriyaH // yogavibhAga uttarArthaH / pathokaH ||3|16|| pacizabdAtra kuza lekapratyayo bhavati / ago'pavAdaH pathi kudAla: pathakaH / komAdeH // 3187 // mayamat ityevamAdibhyaH samyantebhyaH kuzale'rthe katyayo bhavati / bo'pavAdaH / azmani kuzala: azmakaH / azanikaH / AkarSakaH / aramAdayastadvipayAyAM kriyAyAM vartamAnAH pratyamutpAdayanti / tatra kudAlArtha yogAtpratyayAntarakaraNa mikAkArAntarArthakam / asman azmita AkarSa ese, pizAca, piNDa, pAda, dAkuti, nicaya, jaya, naya, hAda, hlAda ityazyAdiH / , jAte ||3|| riti saptamyantAjjAte'rthe yathAvihitamaNAdayo dAdayazca pratyayA bhavanti / zrune jAtaH sInaH / mAyuraH / nAdeyaH / pArINaH / rASTriyaH / riti kim ? devadattAjjAtaH / jAta iti kim / prAvRpaSTaH ||3118 // prAvRS ityetasmAttatra jAte tyo bhavati / vAdaH prAvRSi jAtaH praavRpH| zarado bunnAni ||3|10|zarad ityetasmAta jAte tyo bhavati / Rtgo'nAdaH // nAtiprakRtityazcetkasyacintAjJA bhavati / 'zAradA darbhAH / zAradA mudA / darbhavizevANa gudgavizeSANAM kepacAma kA udezanIti kecidapekSante / sindhavaprakarAtkANo ||11|| sindhu apakara ityetAbhyAM tatra jAtAyeM nAhina kA aN ityeto pratyayo bharataH / goHkhavAda: pharAdIpagikANI vacagaNezaya nAsti / ferat snar diegu!" 962421 601447: 1 pUrvAhnAparAlA pradoSAvaskarAc ||3||2 // pUha avaroha ArdrA mUla pradoSa avaskara ityetebhvastava jAte tyo bhavati / uNAderapavAdaH / nAmti sajJAyAM piye / pUrvAkaH 2, 1. nAntAcchlu --0 ma0 / tAiji - ka0 ma0 / 3. asthAnika0 10 / 4. phule ka0 ma0 15. kaH / trukaH ma0 / 6. svArtham ma0 / 7 azani ma0 / 8. zAradAdarmA zAkA mugA ma0 / 2. jAte'rthaM ma0 / 10 sargakAyAH ma0 31 sendhavaH ma0 /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ a.3 pA. sU. 13-101 / amoghavRttisahitam 236 aparAlakaH / aNNa tanaTorapavAdaH / gAIkaH / mUlakAH / atra bhANa: pradoSakaH / atra ThaNaNoH / avaskarakaH / atrautsagikANa: / nAmnIti kim ? anAmita yathAprAptaM ThaNAdayo bhavanti / yakAra: sAmAnyagrahaNArthaH / vujavidhAnamAdikatyevamartham / panthakaH // 3 / 63 panthakaH iti pathinagadasya tatra mAle cun pratyayaH pancAdezazca nAmni nipAtyate / .aNo'pavAdaH / pathi jAtaH pathakaH / cAzcAmAvAsyAyAH ||3||64 // amAvAsyA ityetasmAttatra jAte'theM nAni viSaye bhakAro vucca pratyayo bhavataH / tAbhyAM murate sampAdyam / amAvAsyaH / mamAvAsyakaH / AmAvAsyaH / ekadezavikRtasyAnamyatvAdamAvasyAyA api bhavati / zraviSThApADhAcchaNa ca 113 / 1 / 15|| avidhA pADhA ityetAm tatra jAte'rthe nAmni viSaye paNa cAukArapatra pratyayo bhavataH / khaanno'pvaadH| vitthaaH| ghaniSThA: / tAm jApta: "prAviSThaH / zrAviyaH / AptAyoti: ApAH pApaH / phalgunyASTaH // 3 / 166 // phalgunIzabdAtaca jAte'rthe nAmni viSaya Tamatyayo bhavati / sAgo'pavAdaH / phalgunyoH jAtaH pAlgunaH / phalguno strI / TakArA uyarthaH / puSyArthapunarvasuhastavizAkhA'nurAdhAyahulAsvAtezmaluk / / 3 / 1167 // puSyAmyA punarvasu hasta vizAraNA anurAdhA bahalA ravAti ityetebhyazca parasya vANastara jAte nAmni suramayati / vimAlpApavAdaH / danuci spratyayasyANi luk ! puSyAt-puSme jAtaH puSyaH / tivyaH / sipaH 1 punarvastro:- . punarvasuH / husne -tAH / vizAla gonizAradaH / zamadhAma anurAdhA / bahalAH kRttikAstAsu jAtaH bahulaH / svaatii-svaatiH| citrArevatIrohiNyAH striyAm // 3 // 18 // citrA revatI rohiNo ityetebhyaH parasya khANa: tatra jAta striyoM nAmita viSaye zlaga bhAti / citrApAM jAtA pitrA mAvikA / revatyo / revatI / rohiNaNAM rohinnii| revatIrohiNIti rohiNorevatyaunakSatra iti sapratyayapAlAta ici syaupratyayasya lagna bhavati / spiyAmiti kimaraH / revtH| rohiNaH / ghAmyavasazAlAta // 3 / 1166|| praviSTAdibhpo ye'nye nakSatrazabdAstebhyaH parasya khANa: gharasazAlapAdAcca parasyotyAgikANa: tana jAte'yaM nAmni viSaye ilAkA bhavati / abhijiti jAtaH abhijita / prAbhijitaH / azzyuji jAta: azvayaya 1 aashvyujH| zatabhipaji-pAtabhiSak / zatabhipajaH / vRttikAm jAtaH' kRtikaH / kAttikaH / mugazirasi-mAzita: / maargshiirssH| vatmazAlAta-batsazAle vatmazAlApAMvA jAta: vatsalaH / vAtsa zAlaH / sthAnAntagozAlasarazAlAt / / 3 / 1 / 100|] sthAna zandAntAda mozAlAta kharazAlAnA pratyayasya sA bAsa nA ni mA / gosthaanH| azyasyAH / gozAlaH / pAla: / gogAvabhAgIyAH / "modaryasamAmodayo ||3|1101||''sodry samAnodarya iti taya jAta yapratyayAntau nityate / rAmAgodare jAta: ' sAdaraH / samAnodargaH / pado samAnasya bhAvaH / nipAtanAdabhidheyavyavasthA / nAmnIdayadhikAgacna / 1. atra mH| 2. cuna kH|3, -ti | amAvasyaH / amAvasyakaH / AmAvasyaH ma0 / 4. praviSTaH zrAviSTAya: ma / 5. paaddhyo-m0| 6. bhapAdaH / ApADhIyaH m0| 7. sivyaH ma / 8. jAtaH iti nAsti ma. pustakaM / 6. gha parasya prty-m0| 10, saudae ma / 11. saudarya ma / 12. saudarya mana
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 zAkaTAyanamyAkaraNam [a. pA. sU. 102-1" pAlArasAdhupuSpyatpacyamAne ||3 / 1 / 10 / / urityaya / saptamyantAra kAlaviyopavAminaH sAmro puNyAta papapAne nAtha mathAvihita pratyayo bhavati / hemante sAdhuH hemantaH prAcAraH / ziramanulepanam / vasanta guSyanti bAsanyo lAH / premA: pATalAH / zaradi pacyante zAradAH pAlayaH / premA yathAH / upte / / 3 / 1 / 103 / / deriti kAlAditi va vartate / Deriti saptamyatAtkAlavAdhinaH uddhe payAvihita pratyayo bhavati / zara haptAH zAradA yayAH / hemante hamantA yathAH / grodhame zreSmA zAlayaH / nidA-dASA: zAlayaH / yogabhizAga tarArArthaH / AzvayujyA dhuna // 32104|| AzvayujozabdAta sapsampantAple'rthe patra pratyayo bhavati / ThaNoDapathAdaH / AzvayulyAmuptA zAzvayujakA mApA: / AzvinIbhizvandropavAbhirvaktA pANamAsI AzvayujI nI paryAya' AzvayukzabdaH / / zrIpamavasantAdvA // 3 / 1105 / / prISma vasanta ityetAmyAM saptamyantAmyAmuple'rthe numpatyayo vA' bhavati / zravaNo'yAdaH / namaka sastham / pamaM sasyam / vAsantarpha sasyam / vAsantai sasmam / deya RNe ||3 / 1 / 106 / / riti kAlAditi pa vartate / saptamyantAt kAlavAcino deye'rthe yathAvihita pratyayo bhavati / yattaddesamRNaM ced bhavati / mAse devamaNaM mAsikamaNam / ardhamAsikam / sAMvatsarikam RNam / mAse gata devamityarthaH / praNa iti kim ? mAse deyA bhikSA / svAtI deyaM svastivAcanam / kalAppazyatyayavabusomAvyAsaiSamaso'kaH // 20107 kalApina azvatya yasa umAbhyAsa aipamasa ityatabhyaH kAlayAcibhyastana deye RNe'pratyayo bhavati / TapaNAdyapavAdaH / yasmin kAle mayUrAH kedArA ikSavo vA kAlApino bhavanti sa kAlastatsAhacaryAta kalApo / tatra deyamagaM kalApakam / masmin kAlezvatthA phAlanti sa kAlo'zvatthaphala sahacarito'zvatthaH / tatrAzvatthan / yasmin kAle yavAnAM busaM bhavati se kAla; pavabusaM tatra yavasakam. umA vyasyante vikSipyante yasminkAle sa kAla umAvyAsastra umAdhyAsakam / aipamo'smin saMvatsare deya mRNamepakam / grISmAvarasamAd vuJ / / 3 / 1 / 108 // groma abarasamA isvetAbhyAM kAlavAcimyAM taka ye Rge janaspo bhavati / ThANagopavAdaH / jilamAdyaca prAraijayaMm / progame degamRNaM gUgapakam / avarasamAyAm Avara samakam / saMvatsarAgrahAyaNyASTaNa ca / / 3 / 1 / 106 / saMvatsara AgrahAyaNI ityetAmpA tatra deye kum Tana va pratyayo bhavataH / apaThaNorapavAdaH / saMvatsarAdviphale RNa prApnoti / saMvatsare deyamaNaM sAvatsarikam / sa yasarakam / mAnahAyaNi nam 1 mAnahAyagakam / yAgrahaNamakRtyA Thazceti vacana maNa dAdhanArtham / svati mRge ||3 / 1 / 110|| riti kAlAditi ca vartate / saptamyatAtkAlavAcina: svatvarthe yaSAtihita pratyayo bhavati napacekAgo bhavati / nizA bhavanmagA nazipha: / go mug:| praadopikH| prAdIpo mmH| maga iti kig ? nizA rautsunnaaH| prabhAte roti zani: / jayini ca // 3111111 // riti kAlAditi ca vartate / jayo'syAstIti jayI tasmizca saptAyatA phAyAcino yathAvihina pratyayo bhvti| nizAyAM jayo naizikaH / naizaH / prAdovikaH / praadopH| vAsantaH / vApikaH / babalamAlaviSayajayAyogAt nizAdimacaritAdhyayanAdivRttamo nizAdayaH pratyayamutpAdayanti / cakAra: kAlAditya nukagaMgArthaH tenottaramAnuvartate / 1. ImataH ma0 / 2. haimanA ma0 / 3. AzvayujI m0| 5. yo'zvayu-ma / 5. vA iti ma. nAsti / 6. -to'yavastham ma 13-dityasyAnakarSaNAthI ma /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. pA. sU. 112-123 ] amoghavRttipadisam 243 bhave ||3 / 1 / 112 // riti vartate / saptampattAbhavanya prayAvihitaM pratyayo bhavati / bhavatiratra sattArtho na nabhyartha: / jApAna' pa pratyayo bhUta iti bhapajAtI bhivate / ghuro bhavaH sonaH / mAdhuraH / gAdeya: / rAnimaH / pArIH / : digAdyanAzAdyaH / 3 / 11113 / / dipAdimpoDozAvarorAvayavavacanAcca saptammantAd bhave' yapratyayo bhavati / aNo'pavAdaH / dizi bhavo dimaH / vargyaH / amAMzAt-dantyaH / kaNThamaH / oSThyaH / pANyaH / pyH| diA, yarga, pUga, gaga, ya, pakSa, dhArya, mitra, medhA, antara, papin, ukhA, sAkSina, Adi, anta, mukha, jadhana, megha, nyAya, va, anubaMza, deza, kAla, veza, AkAza iti digAdiH / mukhamayanayo. renagAzA gaNe grahaNam / roTAvA yAtma tatra bhaya: mukhya: / senAyA yajanadharma tapa bhavaH jaghanyaH / udakyeti* raNasvalA nAma tapodArasA sArihara yaH / bhadhyAcchAdinAma / / 194|| mavyAdAttatra bhaye chaNAdinA' ityataM pratyayA bhavamti makcAsyAgamaH / mApakIya: / mAdhyamaH / 'mapamA 1 madhyandinaH / jivAmUlAGgalezca chH||3|11115 jihvAgUla ali ityetAmyAM madhyAcca tatra bhavai chapratyayo bhavati / mApavAdaH / jillAmUle bhayaH jillAmUlIyaH / ag2alIyaH / madhyAyaH / madhyagrahaNa magabhAvArdham / vargAntAta ||3 / 1 / 156 / / vaktAttA bhava chaprasthayo bhavati / aNorAya: / mAvargIyo varNa: 1 pavargIyoM vnnH| yakhI cAzabde // 3 / 1117 // yantiAttatra bhaye yakho pratyayo bhavataH characa na zande na cetsa bhatraH rAbde bhavati / bharatavaryaH / bharatavargIyaH / bharatavargIyaH / baalitryH| baailigiinnH| baahlivrgiiyH| muSmadaryaH / suSmadargINaH / yuSAdvargIyaH / asmadvaryaH / asmadvargINaH / asmadargIyaH / adAbda iti kim ? zande cha ena / kavarmAyo vAra; tikukSikalazivastya herdaN // 3 // 1 // 11 // iti kukSi kalazi vasti mahi ityetempaH sapvampa. mtekapaH bhave'rthe tuNa pratyayo bhavati / agAyAvAdaH / ito bhaI dAteya jalam / phokSayo vyaadhiH| kAlazeyaM takam / pAsteyaM mUtram / Aherya viSam / zAsteyam // 3 // 11116 / / bAsyamiti astizaudAsiGantapratirUpayAvyayAda dhAvidyamAnaparyAyAt dRg , bhagakzabdasya vA'satyAdezAd g ca nipAtyate tatra bhaye dhane vidyamAne / bhamRji vA bhavamAsteyam / . grovAyA aN ca ||31 / 120 / / grIvAzadAt saptamyantAd bhave''N pratyayo bhavati huNa ca / pApayAdaH / grIvAya bhavaM rotram / vepanam / caturmAkhAzAmina // 32 // 121 / / aNiti vtii| catusizadAtA bhave'pratyayo bhavati nAmni sagudApazcelA ma bhavati / cAturga gAraMga gavA cAtumio / porNamAsI / ASADho / kArtikI / pAlgunI popate / mAmnIti ni? agara cetUmaH / bhaya ityaNaH ludhi"goglukonapatye jyAyAritika / asya' vidhAna palagAyA. * / / yo jyaH // 6122 / / caritra bhara yajJe bhyaratyayo bhavati / caturpa mAseSu bhavAni cAtumAni / gambhIrapaJcajanayanirdavAna // 311 / 123 // gambhIra paca jana bahirA deva isyalebhyasta bhaye ma. pratyayo bhavati / aNAderamAvaH / gambhIra bhavaM gAnoryam / pAzcajanyam / vAhyaH / devyaH / '.. - camatya--ma11 2. rugayaMH ma.1 3. vaMza ma . udayati ma0 / 5. di-mH| 6. mAdhyamaH / maadhymaa| mAninaH m0| 7. azadhdana cesa m0| 8. rasidadhimandhanaghaTa: ma. Ti. / 3. aMgam pa0 / 10, anugdhi----maH / 11. asya tu ma /
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarakaTAyamarapAkaraNam [a. 3 pA. sU. 194-110 parimukhAdaravyayIbhAvAt / / 3 / 1 / 124 // parimukha ityevamAdimmo'vyayIbhAvabhyastama bhaye dhyapratyayo bhagati / aNo'pavAra: / parito muI paribhAram / ataeva nipAtanAdadhyamIbhAvaH 1 varjana evAtra pariH / parimapi bhavaH pAri mukhyaH / pArihanadaH / pAya4i-naH 1 parimuvAderiti kim / aupayUlam / aupamUlam / bhopathArUm / oSakumbham / aupakha lam / anukUlam / 'anukumbham / anukha lam / avyayIbhAvAditi kim ? pariglAno mukhAya parimutastatra bhavaH pArimukhaH / parimukha, parimanu. paryoSTha, paryulUpala, pariratha, parisari, upasaura, anusIra, upasthUNa, upakapAla, abhUpaca, anupaga, anutila, anu sIta, anumASa, anuSava, anupUrva', anuvaMzaiti parimukhAdiH / paryanomANa / / 3 / 26125 / / pari anu ityetAbhyAM paro yo grAmazabdastadantAvyayIbhAvAtatra zve Thapa bhavati / gaNo'navAraH / AmAt pari parigrAmam, grAmasya samIpamanugrAmam tatra bhava: pArivAmikaH / shaanugraamivH| upAjAnunIvikarNAtmAye / / 3 / 1 / 126 / / upa itmetasmAtpare ye jAnunI vikarNazabdAstadantAdapayobhAvADhapratyayo gati taya bhaye prAye paratatra bAhulyena bhayati atra kadAciddhati / jAnunaH samIpamupajAnu tatra prAyabhaya aupajAnuka: sevakaH / aupajAnu zAkaTakam / aupanIvikaM kApiNam / mopanIvikaM grIvAdAma / aupakarNakaH gucatraH ya iti nim ? kiyA bhUt / bhopajAnavaM mAMzam / opajAmavaM nizabdo nAyagayo gopatino bhavati / antaH / // 3 / 11127|| antaHzadapUrvapayAdavyayIbhAvAt tara bhave va pratyayo bhavati / Nosa. bAdaH / agArasvAntaH anta gAraM taya bhavaH AntaramArikaH / aanthikH| AntarimakaH / AntaHpurikaH / bAdhyayIbhAvAditi kim ? mArgatAmagArasya antaHsthaM vAgArasya antaragAraM tatra bhavamAntaragAram / Anta:puram / AntaH pAraNam / Tho'ntaHpurA shii| 3 28 asAgara zabdAt tatra bhave Thapratyayo bhavati sto vipaye sa cedntH| purasampaH kacinaH ekApAriya: smosamurApaH / ataHpure bhavA AtAparikA hvii| hatAviti kim ? purasyAntargatam antaHpuram ! yathA antarajAlo nakhaH iti tatra mayaH Anta:puraH / purasyAntyo'ntaHpuramityamayI. bhAvAmRNa bhavati / AntArivAmiti / karNalalATAkaH // 331412611 mahAyiti vartate / seha rUr3hi: samudApasya vizeSaNam / karNa lalATa ityetAnyaM tatra bhave pratyayo bhavati ho| pravRtipratyayasamudAyazcetyavacino bhavati / kaNikA karNAbharaNavizeSaH gayAvayazca / lalATikA / lalATamaNDana / dAviti kim ? karNe bhavaM kAryam / daso vyAkhyAne ca manyAt / / 3 / 03 / U iti pachayantAvArUpAne the riti saptamyantAd bhaveya granyAyAcinI yAnihitaM pratyayo bhavati / anca: zabdasandarbhaH sa vyAlyA yazvapatramAH karapate yena tanapA- ) pAna / supA pAnAnaM sauram / kiDA vArUpAnaM tadA / kArtam / prAtipadikIyam / cakAro deva ityasya sAcca pArthaH / ananyArUpAnapovA : sva iti niugAdiINAdizva pratyavaH tatrAyamubhayoyugapadAvAdaviSAnArthaH prkaaH| yogavimAna uttaratra dhoradhikArAH / apavAdavidhivAvayatAsya kayogaH cAgaSTavAda bhaMva itparama sataH mAnata: / boviyAge tumAna vRttiranayiketi dvayogasa ravAnuvRttirgavati / udAharaNo. pamAsastyanuvAemAH / myAdi ki ? pATalipampAvyAspAnomu komalamathurAgA bhavaH / aba balava iti ThaNa na bhavati / 1. Azugadam / zAnyelam / maH / 2. anugaga ma0 / 3. anuzIta ma / 5. anuyUpa maH / 5. zATakam ma / 6. mAyAdAma ma0 / 7. gaTa bha. 8. parigrahe ma. 1 9. purika ilim0|10.knnikaa kaNikazyAya pasAkSaM patAkadA yati dhaijayantI / kaNikA karihastAne karamadhyAAlAvapi / mamukAdiSTAMcI cakarNikA RbhUSaNa / iti zama0Tika / 11. bahasaH sva ici ca si--m|
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ ORMA M ma. 5 pA. 1 sU. 131-138 ] amoghavRttisAhitam 243 RgvadhajrijyAbhyATaNa / / 3 / 1 / 13 / / p ityetasmAd, pacamAda, barakArAtAra ijyAmpo yAgazabdempayantra banyavAcibhyastasya vyAsapAne tara bhane ca pratyayo bhavati / Ro pApAnam adA bhavaM vA jAcikam / dvadhana:-Atim / poSikA sonikA hisAra - haatkg| yhov| mAmilAmA / rAjazUpakam / paayaayaa| naaykm| pAyoda. nikam / dAzodanikam / ijyApraNaM bahuca: prAya ityasya prapaJcaH / peraNyAye / / 3 / 11132|| gampo granyAdhistasya vyApapAne narabha pApA Tagyasmayo "... bhavati / yAzivAya pratyApa pArUpAnaM tatra bhayo vAziSThako'dhyApa: / zvAminobhAyaH / adhyAya iti kim ? . vAzilo ra / bahvanaH prApa iti prAya banA bhATi.kamAnAyAM vinAzApadhyAya veti nipapArtham / banAcaH prAyaH // 3 / 1 / 133 / / baha vo andhavAvinastaspa vyAkha pAne satra bhatre ca prAyaH ThaNpratyayo bhapati / pAtranikam / tAtAnikam' / va maNikam / pAyamikam 1 AvArakam / poravacaraNikam / mAmAdhyAtikam / prAyavacanAt yatracinna bhavati / sAhitam / pauroDAzapuroDAsAhaTThI / / 3 / 1 / 134 / / poroza puroTAza ityetAmyAM panya yAcimyAM tasya vyAkhyAne tatra bhaye 5 ThaTa 4 ityeto pratyayo bhavataH / kaNoSTha gojvaadH| vacana dAdyAthAsa yA uThayoH sthiyAM vizeSaH / purohAmA pipiDAste saMskArako mantra : paurozistasya vyAkhyAna taya bhayo vA pauroDAzikaH / pauroDAzikI / gorogaziroDAsahacaritI mamaH "paroDAzAtasya pArupAnaM satra bhI vA purolASikaH / puroddaashikii| puromAzikA / chandaso yaH / / 3 / 1 / 135|| dasjadAd anyAyAcinastasya pAkhyAne una na ca yasyayA bhavati / chandaso vyAlyAnaM tatra bhayo yA chandasyaH / zvANa ||32|136: zikSA ityevamAdinyaH chandazzadAra anyatrAcinastasya vyAkhyAne tatra bhave cANapratyamo bhavati / rnnopaayaa| zikSAyA vyAkhyAnaM tatra bhayo vA dokSaH / ArgapanaH / chandarA:chAndasaH / evaM andazanamaya darUyaM bhavati / agya harNa chapAthanArtham / nepApamna paaym)| pAsmuvidyam / zikSA, cAyana, padapArapAna chandomAna, chandAbhApA, chandodhiciti, pAya, manana, nistA, vyAkaraNa nivApa", pAstuvidhA, avinA, manavidyA, trividyA, vidyA, utpAta, utpAda", saMvarasAra, mahataM, nimitta canipada, iti zikSArita / vAm adanAnudAna prAya prahaNasna prpnycH| ___GasaH sve||3|1|137 [.aa iti paya jAt sya sambandhini ya prAvihitagAdo DhaNAsazca pratyayA bhavanti / upgoridmopgvm"| sonam / mAdhuram / cAmuna: prasthaH / gAyanama: / bAI zAkhA / naadeym| raassttriym| pArINam / bhAnavIyan / zyAmAboyaH / pATalIpuSaka: / AmraguptAnera patyamAmraguptApani: / bharatI bhAvatApani rati dinapipatyAdAgya / ronaNAdayo dapa napAmamamuhAphijAce vacanAta mAnInotinonagrahaNAdvAjanyAdi devAnaganahagAvana bhavanti / bhAda hidoicha: gonAzi : ca sidayatIti tadana svaat| devadAspAnamtara: grAma sopaM, vizAraya payaH, eka: zatasto sahayAtya polpanabhidhAnAna bhvti| vidita va pvi|kiirihaasy niyaMta halasIrA?Na // 31 // 138 // hala saura itpazAmyAM it iti 55vasAmasyai diye sambandhiAna ThaNpratyayo bhavati / avadhAraH / hAlikA, rikAm / 1. si / mArapavAdaH / ma / 2. nAti ! 11 | 3. yamAsika-ma | .. - yAm / ma0 / 5. jAtAnanikammaH / 6. TuyAH ma / 7 vyAkhyAna: ma. [4. pAroza. ma. / 6. vyAkhyAna: maa| 10. nairA m.| 11. dhyAna, sandIpAsavAna ma / 12. nigama la. 1 13. ratpAdA maH / 14. sakIya samtra--101 15, -bam / kAraTavam ma0116. mAthuram ma.1 17.-:prAkArama-1 18. devayAtana ma.! 19. -yani- m0|
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 pAkaTApanaNyAkaraNam [a.3 pA, 5 sU.13-14 samidha AdhAna nyaNA / / 3.11136 / / samidha ityetasmAt paTyAtAra sva sambandhiAna ASAne mAdhoyate yena samitasmina Tensanatvapo gayati / agopvaadH| TakAro hAthaH / samidhAmAdhAno mantraH gAmiyanyo mantraH / sAgidhanI aTaka / sAgi nIrasvAha / pazyadaza sAmadhenyaH ___ AgnIdhaM gRhe // 3 / 1 / 140 // naudhAgati aglo izasmA 'pratyagI 'vAbhAyazca svaM samyAdhana yaha nipAtyataM / agno vigyazetaspa gRhama AgnIdham / rathAtsAdezca voDhoM / / 3 / 114|| niyamasametat / ra yazadAtsAdeH sapUrvAna rathAbdAt svArthaM yaH pratyayaH sa rathapa bori rathAja eva bhavati / rassyAyaM vohA 25 / dviryH| niyaH / . rathaspada rathya ckrm| rathyaM yugam / azvaratha cakam / asya (thaM yugm| vor3ha evaMti niyamAdanyatra bA3yameva na pratyayaH / rathaspadaM sthAnam / azvarathasyArya svaano| yaH // 3 / 1 / 14 / / rayAm Upsa sI pannAt sAdeH sa pUrvAcana rayAnnAt stha rAmyandhini yapratyaya bhavati / aNAcapavAdaH / rathyaM canAm / paramarayam / kAjazyam / vAhanAdarama // 11 // 543 / / bAhagAde ra sAntAda masaH roja 31ya ko mAta / yA vAdaH / Azvara, cakrabha / oSTraratham / yasabhara yam / vAhanAt // 3 / 1 / 14 / / vAhanacAdinaH praSTayAtAn sva sambandhini apratyayo bhavati / agAyapavAdaH / dhoSTraH / rArAza: / hAsto rathaH / vAhyapathyupakaraNa // 3 / 1 / 145 // nipabhogam / vAhanAcojyaM pratyaya uyata: sa yAsArathyupakAraveSa sthavizeSe vaMditapa: / Ando ra yaH / Azva: panyAH / mAzyaM pampayanam / pArI kazA / vA pathyupakaraNa eveti niyamAvapatra vASaya meva bhavati na pratyayaH / azvAnAM puNsH'| bahesturita ca // 3 / 1146 // vahastRpatvazAntAd i.sa iti paThacantAda an po bhavati tasya ca turiDApamo bhavati / voduH svaM vAntrim / saMyoH svaM sAhitram / saMyoDhA sArathiH / / dvandvAdvivAhe ca / / 3 / 1 / 17 / dvandvAt paTyantAt syai sambandhini vivAhe vaivAya mathunikAyAM ghusatyatro bhavati / aNAdya yAdaH / atribharavAjAnaH vivAhaH atribharadvAjakA / vazie kAzyapiyA / bhRgyAGgarasikA / nuskuzikinA / gAyikA / mAdigA | mutAzikA / vucita prakAra: boraka iti sAmAnya grahaNa vidhAtArthaH / vara'davAnurAdibhyaH / / 33941.48 // prAt pazyatAm vAgarAdivazatA sye dhAna mere guna pratyayo bhavati / NAsa pavAda: 1 anilasya svaM dharaNa AinalikA / khabara |baamaalaa kasA / pAtravazAlakAyakA / adevAsurAdibhya iti kim ? devAsAm, rAmosuram / vAgurAdayaH pryogmpaaH| caraNAcana // 31146 / / caraNabI aMdazAmbAnimittAH tadavyApi vartate / paraNAt pazyantAt sve'rthe vuzyatyapo bhavati / sabArI"nubandhaH annaavdhikH| kaTAnAM svaM kATakam / caranANAM cArakakam / 'yAlApAnAM kAlApakA / maudAnAM mAdakam / palpalAdAnAM paippalAdakam / cabhAgAm Abhikam / bAjasAyanAM nA jasanavikam / KARE . ..... ............. . ... 1. smAdaNa pratya- m0| 2. jastvA - 10 / 3. AzvArtha cakram / avasthaM yugam - m0| 4. kram | AzcarathaM yugam- ma / 5. pUsA m0|6. yazipatha- m0| 7. -haNAnidhA-ma01EstrAvarAhikA ma. / 6. zAnthinikA m0| 10. rAnu ba- m0| 13. kAlApAnAM ma / 12. vAjasaneyakam ma. .... .. ...-- -.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA. 1 sU. 150-156] amoghavRtisahitam *** 3 dharmAmnAye || 3 |1| 150 || niyamo'yam / caraNAdyo vuJpratyayo vihitaH sa dharmAnnareva bhavati / kATaka: kAlApakaH / dharmAmnAya eva niyamAdanyatra vAkyameva na pratyayaH / kaTAna kSetram / kAlApAnAM gRham / chandogakthikayAzikabacanaTAyaH ||3|1|151 // chandoga laudhika yAjJika bataityetebhyaH ||1vaadH sa ca dharmAmnAyoM dharaNebhyaH tasya rbhavati / chandogAnAM dharmaH AmnAyo vA chAndogyaH auviyayaH / pAzizrayaH / bAhramyam / nAyam / dharmAntAya ela vAkyabhedena niyamAd anyatra vAkpameyeti na pratyayaH / nadAna gRhaM kathaka nRttaM nATayam / naTastha bhAvaH karma vA nATyam | h AtharvaNo'N ||3|11152|| AyarpaNa iti mAparvaNikazabdasya caraNavAH aNiti 'aNNansaracaM nipAtyate svaviSaye / caraNayugo'zvAdaH / sa ca dharmAstAvayoreva veditavyaH / AmAcarvaNo dharmaH / mAthaNa AmnAyaH / AtharvaNI vidyA" / aNNantatrA "tyumbhAvAbhAvazca / 44 zAkakhAt saGghaghopAGgalakSaNe vA // 332 // 153 // zAkalazabdAccaraNavAcinaH paThanAt svasamba apratyayo vA bhavati tacce evaM poSaka lakSaNo vA bhavati / zaHkalena prazeSatasyAdhyetAraH zAkalAsteSAM svaM zAkalam / so ghoSo'Gko vA / zAka lakSaNam / yAvacanAddharmAmnAyatiyamito'poha pa buddh bhavati ko bhedaH / lakSaNaM payasvaM yathA dikhAdi gayAdI sthitaH svAmiyo'pi svaM bhavati / yathA svastikAdi / gotrAdayaH || 3|1|154 // anandAntAdijantAcca yogavAcinaH paSTrayantAt svaM nityamaNapratyayo bhavati / nojavAH / taccetsvaM saGghoSa lakSaNaM vA bharthAta / ANi vedAnA' svaM baMda: so ghopo vA | lakSaNaM vaidaH / yaJ-gANAM svaM gAgI so ghoSo' yA 55 sva gArDa lakSaNam / iJ-dAkSINAM dAkSaH rAGko ghoSo'Gko vA / dAkSaM lakSaNam / goti kim ? sogatano saGghAdi / iti kim ? aupagavakaH saGghAdiH / C ziSyadaNDamA ||3|| 155 || gotrAditi vartate / gotravAcinaH paSTaghantAt svaM zivadaNDamAnavarjite pratyayo bhavati / bhavagavasya svam auvakam | kArakam / dAkSam plAkSakam gArgyakam" / gAgyapiNakam 1 glaucukAyanavam / aziSyadaNDamAnava iti kim ? kAzvasya svaM kaNvAH ziSyAH daNDamAtrA vA / govadhasya evaM gokakSAH / dAtheH svaM dAkSAH | plAkSAH / sAhakAH zidhyAH / adhyayanAyaH antevAsinaH / daNDapradhAnA mANavAH ( daNDamANakA: ) AzramiNAM rakSAparicaraNAryA / 20 1 3 R raivatikAdezaH || 3|1|156 / / vatikAdevivacitaH tasya svaM chatya nayati kaH // raivatikIya * zastratikIya saGghAdi / goragrIvIyA ziSyadaNDamAtrA: 1 najisiddhe'pi raivatikasya chaH siddhyatIti / mavRtvezva mahAdipAThAdasaGghAdAvaN" zepebhyazca saGkhAdAvasya jitvA 3. kATakam / kAlApakam / ma0 / 2. dharma AmnAyopani gr| 2. kAlApAnAM ga0 / 4. yayavi sa0 / 5. bAhaghyaH ma0 / 6. beti sa0 / 7. naH kRte kalApaH bha0 8 a (ga) to ma0 / / 12. lakSaNaM ma0 / 13. zAkasyena ma0 / 17 sautamIyaM sa0 1. mAdiHma0 / 21. revatI nakSatra rohiNazvatAnnakSatra iti vacyapi revatI, revatyA avazyaM vaiSatipha, 9. poracA bha0 10. viSaH bha0 11. vADI dhummA ma0 14. vidvAnAM rathaM ma0 / 15 vA lakSaNAmU ma0 / 36. svaH sa0 / 16. gArgakA sa0 120 AdizabdenAH parigrahaH ma0 di0 GI / revatyAM jAtItyaNi tasya citrArevatIrAhiNyAH striyAmiti abhivyata iti daNi nadImAnuSInAmno'doriti cANi prApte devasyAdeSTaNiti uNi vikasya svamiti bhagidIza tadapavAda uvi tuprAH / ma0Ta0 22. ditikAyAH ziSyadaNDagaNAH gIrIcArya zakaTam / gauravIyaH sadaH / gaurI ma0 / 23. gIrI mIcA'syeti gauramIyaH, tasyApatyaM gauraviH, ata in / tasya svam / 0024 na ima0 / 25. dusaGghAdI ma0 / 26. sA ma0 /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya [b. tim / revatiko vidhi saMmavRtvi othi revAH vyAkaraNag 1. 1. 1167 ohi caitrApi iti lihAstipadAdam || 3|1|15|| kapila hAsti ityetAbhyAM gotrAcibhyAM tasya ra tyo bhavati mAdhikaH / kupijalasyApatyaM kopilA 1 hastipAdasya hastipadAH mato nipAtanAdAyI / tayoH svaM kaupinale zakaTam / kopilAH ziSyadaNDamANavAH / hastipadaM zamadam / hAstipadAH ziSdaNDamaNavAH / jANaM kimartham ? na vAyAvihitamityevANu vijJAyeta na ca chapnoti / tatrabhISTra' raivatikAdAthaiva pazyeyAtAm / vuddhivacanamanarthakam / naitadasti ziSyadaNDamA vetsnamarthametat svAt / tatra hi pratiSiddhaH / NitvaM kopumbhAtrAbhAvArtham / kaupiJjalI sthUyA" / hastipadI sthUNA / serate ||3|4|15|| utteriti paJcamyantAd Agate'yaM yathAvihitamaNAdayo ThaNAdayazca pratyayA bhavanti / stuvAdAgataH svataH / madhurAspatyaH / nAdeyaH / rASTriyaH / pAzeNaH / suvAdAgacchan vRkSamUlAdAgata itya vRkSamUlAsAdAyavApAyAta pratyayo bhavatyanabhidhAnAt / vidyAyonisambandhAm ||3|1|156 // vidyA yotikRtazca samyanyo yasya tadvAcinaH pavantAdAgate tyA bhavati / AcAryAdAgatam AcAryakam / anadhyAyakam / vyakam | avilam 1 mAtulakam / maataamhkm|km / pitryaM vA ||3|1|16|| nimnamiti vijJayAyonisambandhavAcinaH paJcampatvAva nipAtyate / dovAdaH / piturAyataM pizvam, paitRkaM vA / uSTham ||3|11162 ||rArAmbandhavAcinaH yonisambandhavAcinazcayagale pratyayo bhavati / kuJIvAdaH / horA hotukam / prAzAstukam / prArim / yonisamba ndhAt- mAtRkam / bhrAtRRkam | svaayukm| dhikm| yAtRkam / nAtAm / mAturAyatA mAtRkIvidyA | ThaN iti GIpratyayaH / AyasthAnAt ||3|1|12|| svAmigrAI bhAga AyaH / tasyodanatideza aavsthaanm| tadvAcinaH paJcamyantAdAgate'rthe daNpratyayo bhavati / aNAdhikaH / zukazAlAyA Agate zalkazAlikam Akarikam / ANikam / gaulmikam / dIvArikam / + zuNDikAraN ||3|12163|| kAdayaH pate'tyayoM bhavati / iNAderapavAdaH / kaH zubhaH vamAtrazataM khaNDikam / dazam kAryam agrahArtham / yadyanenApyayasthAnAdN sarvAmaH kRNa parNaM ityetAbhyAca chaH syAt / vacanamanarthaM syAt na caMdA nAdihANi vA vizepo'sti / aya kAdIni sarvANyasyAnAmtra ta "kuchavAnanArdham / zuNDika, , Ca, mi, yn, ma, Eubes, 44, ve, q, fact tha IT tubhyo mayA // 31 // 16 // manuSyavAcibhyo hetuvAci pampam Agatajya marUpyatpratyayo vA bhayayaH / tasya mukhaM ythaapraaptm| vacanAtyAhavaM naasti| kAraNam / nRnnaam| devadattam / devadattam / nvm| janatam 1 janadattam / ava hetubhyAgataM sagayayam / samarUpyam / maMsam / vipamabhayam / 1. 5. syUja 1. nA0 / 2. pati-ma0 3 / 06 mathurA ma / 7. nAntarIyakApAyAnna bhavatyanabhicAnAt mama ma0 / 9. supiDaka: ma0 / 10. canamidamana ma0 / 11 man ma0 / 12 kAdima 13 devadattAdAgataM deva ma na /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha, 3 pA. sU. 165-173 ] amoghavRttisahitam 240 - HE :. - : I - ." :. -:. comp h ew viSamarUpyam / vipIyam / madipAThAya: / pApamayam / pAparUpyama pApIyam / doSaH / batra to paJcamI TakAro yarthaH / deva datta)mayo / samamayo 1 gotrAdayat / / 3 / 1 / 165 / / gotravAcina: zabdAt paJcamyantAdApate'rthe isaH svaira iva pratpayo bhavati / yathA bhavati vaidaH / gAya: / dAkSo'ntaH ityaN / taghehApi-videbhyaH AgataM vaidam / gArgam / daakssm| yayA bhavati / aupatrakam / pApaTanakam / nADAyanakam / pAryAyaNam / iti vumante phaapi| mopagobhya Agatam auragayakam / kApaTadakam / nADApanakam / gAgryAyaNakam / evaM revatikAraca' raivaptikemya AgataM raivatikoyam / gIraNIvIyam / kopijalahAstipadAdaNa kopilAdAgata kopijasamhAstipadam / prabhavati ||3 / 2166|| iseriti vartate / isa iti paJcamyansAt prabhavati prakAzamAne yathAvihita pratyayA bhavanti / prathama upalampamAnatA prabhavaH / Aye prabhavati jAyamAna ityaahH| jAta hati bhUte saptamyantAdayaM tu paJcama vArtamAne / himavataH prabhavantI hemayatI gjaa| kAzmIrI vitastA tyadAdamayaT // 3 / 116 / / tvadAdipaH paJcamyantabhyaH prabhavati mayatpratyayo bhavati / taamyii| bhayanmayam / bhynm-gii| caiDUryaH ||3|1|1688vairy iti virasAdAda ise bhayati rmaayonipaatyte| virAmavati vaiDUryo maNiH / vidure vA khayaM saMskripamANo maNitapAH tataH prabhavati vAlayAmAtu parvatAt prabhavarasona maNi: kintu pApANaH 1 apatrA vAlavAya rAmastha vidUrabhAvazca nipAtyate / vAlavAyaparyAya evaM vidurazabdaH / pratiniyata. viSayAzya rUpo bhavanti / yathA jitvaroti vazizu vArANasoti prasiddhiH / TaH proktaM // 3111166 // pravaryeNa vyAyAtamadhyApitaM vA proktaM na su kRtam / vRte granthe ityeya galatvAt / tasmin Ta iti tunIyAnvAda yathAvihitaM pratyayo bhavati / bhAinA proktAni 'bhAdravAhANyuttarAdhyayanAni, yAzavasena proktAni yAjJavalkAni prAhmaNAni / pa. ninA prAvataM pANinIyam / ApizalinA proktamApizalam / kAzasninA kAzakRtsnam / maudAdibhyaH / / 3 / 2 / 170|| moda ityevamAdibhyAbhyaH prokte mathAvihitaM pratyayo vihito'pavAdaIghitaH so na bhavati / modena proktaspa bodbhadhyetAro maudaaH| ppplaadaaH|'maadhukro vRttiH / sokabhAti brAhmaNAni / maudAdapaH prayogAmyAH / aNapayAdevAdhanArtho yogaH / __ kaThAdibhyaH zlugvede / / 3 / 11171 / / kaTha ityetramAdibhyaH prokte yaH pratyayastasya lumbhavati / sa zrIpato vedo bhavati / naTena proktama vedasya yoddhavyatAraH ktthaaH| crkaaH| vrvraaH| *gorAH / dhedena brAhmaNamiti codAyenAniyamAd ghoddhadhyeyoH pratyayasya luka "zastrAbhidhAnaM tu caraNAvityAdinA vihitena kA kAlAgAmiti / veda iti kim ? caraNa proktAH carakA: zlokAH / varako vaizampAyanaH / kaThAtyaH pratApagamyAH / tittiriyaratantukhaNDikokhAcchuNa // 3 / 1 / 17 / / tittiri baratantu khaNDika sakha ityetemprastuto. yAmpaH no prANo bhayati / agAvAH / sa ceTa proyanA yedI bhii| atirimA sadarama kodAlatAra: romaa| pAyA I mAniyA: / aushiiyaaH| ye kim ? titaraNA protA: taittirA: zlokAH / bedAdI bAdhrayonicamaH / churgAlagoNDina ||shshr73|| chagali ityasamAdaH mogA mere kina pratyayo bhavati / pAda: / galinA progAma yesa bokamA pasAra chAgale dhnH| TA / 1. sya ama0 / 2. caMdaH ma / 3. gAgaM: m0| 4.ratikAdezchaH m0| 5. vitastA / / 6. gata vA ma. / 7. sadyApumA m0| 8, mAdrayAhANyunta-ma / 1. yajJavalkena m0| 10. mo'Na mm0|1.maadhurii g0|13, gauraSTAH mH| 11.shaasvaami-mH|
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ pintam 218 zAkaTApanadhyAkaraNam [a. 3 pA. em. 174-11 zaunakAdibhyo Nin / / 3 / 1 / 174|| zaunaka ityevamAdigastRtIyAntammaH propate vaMde ginuprAyo bhvti| aNAyAtrAyaH / zonayana proktA vedasya bodhadhyetAraH shaunkinH| shaairvinnH'| 'vAjasanethinaH / vaMda iti kim ? yaunakIya zikSA / yaunaka, zArddharaba, vAjasaneya, kAgeya, zApa, skandha, sambha, vevadarza, rajjubhA', rajju kaNTha, kaThazAra, kuzAya, tala, dakAra, puruSA, zaka, harida, tumburu, ulapa, Alambi, palija kagala, anAbha, AruNi, tAraya, zyAmAyana, khAdAyana iti shomkaadyH| AputigaNo'yam / vega bhAllavinA protratasya bAhmaNaspa boddhadhvatAro bhAllavina: 1 pATacAyaninaH / aitareyiNa: ityAdi sidaM bhavati / mAgamagi baMda eva / prAkSA hi vedaH / purANe kalpe // 3 / 1 / 175|| tRtIyAntapropatetheM ginpratyayo bhavati / apavAdaH / sa covataH purAgaH kalpo bhavati / vinobA: kalpaH purANazcet paiDnI kalpaH / aruNaparAjena aruNaparAjo kalpaH / purANa iti kim ? ApaNa saH / aNDAra yena protaH alpa itarakA pebhya: "mAratIya iti zrUyate / kAzyapakozikAdavaca / 3 / 1 / 176 // kAzyapa kauzika ityetAmyAM tRtIyAntAbhyo prokne purAga kalye Ninpratyayo bhavati / chaapvaadH| ghedavavAsmin kalpe kArya bhavati / kAzyapena promatasya purANasya kalpasya boddhavyatAraH kAzyapinaH / kauzikana kozikinaH / kAzyapinA dharma AmnAyo vA kAzyapakam / "kaupikonA kozikApham / vedavaccetgati dezAt vedena brAhmaNamiti yoddhaSpatavipayatA caraNAvuna iti pratyayazca bhavati / davacezyati dezArtha bananam / zilAlipArAzaryAnnaTabhinusUtre / / 3.1177 // zilAlin pArAzarya ityetAbhyAM provate yathA. rAmya naTA minatre cAbhidheye ginpratyayo bhavati / aJapavAdaH / medayanyAgin kArya bhavati / naTA. nAmadhyayanaM naTanunam / nANAmaghyA mitram / zilAlinA propatasya bodhrapaMtAraH zelAlino caTAH / pArAzarye poya yasya yodaprayatAraH pArApAriyo bhikSavaH / "daulAlikaH / pArasazasA / nabhikSugUtra iti kim ? zelAlam / pArAzaram / kRzAzvakApileyakarmandAdim / / 3 / 11178 nabhikSugUtra iti vartate / tadyathAsambhavaM vizeSaNam / vRzAzva vileya ityetAmyAM TAntAyAM naTasUtra, karmandA bhikSumUce prokte inpratyayo bhavati / aNaThayorapavAdaH / veda yaccAriganA kArya bhavati / kuzAzvino nttaaH| kApileyino nmH| karnanino bhikSataH / kAdazvikam / kAzleiyam / kAmandakam / ekadizi // 3 / 1 / 179 / / 4 ityeva / 8 iti tRtIyAntAdekadizi yathAvihitaM pratyayo bhavati / ekA samAnA sAdhAraNI diggasya sa eka dina tulyadimityarthaH / sudAmmA ekadik modAmanI vidyut / sudAmA nAma parvataH / yasvAM dizi vidyut tadeka digucyate 1 hemena haimavatI / aMkuTI / pelu mAlo / tara // 3.1 / 80 // ra iti gRtiiyaalaade| dizi ta sityayaM pratyayo bhavati / pUrvaNa ya yAratamagAdago upAyayapaca vihitA | HEME16 sayaMgativiSayaM vidhIyate / mudApataH / hemavattaH / trikA taH / golumA"lataH / yazcoramA ||3/1281 // ram payaMtaragAna senekadiSi ya ityayaM pramaga bhAti / rAginyA prAgI maa| ulicv yaayaa| u pagi urasyaH / urastaH / ura rAtamadhyam / 1. zAsIya ma0 1 2. vAjasaneyoga: ma / 3. kuvApata labakAra m0| 4. jhapAMzaka ma+ 5, mAlacinaH m0| 6. sADyAyaninaH m0| 7. -yAntAyoke m| 4. aNArApavAdaH m.| 9.. Azmarathyena 10 | 20. bhAratIya ma / 11. kauzikinAma kauzikikam ma / 12. prAtasya naTyUtrasya ma0 / 13. zailAlakaH ma / 54, kApile yakam m0|15. sAdhAraNA m|16. tenaikadi-ma0 1 17. hameM haima- ma0 | 18. phukaTI ma0 | 12. pelTa mUlI ma1 20. pIlUmUlataH ma0 / 21. urastutasantama-maH /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 55. a. 3 pA. . sU. 182-181] amoghavRttisahitam upahAte ||3.11182 / / Ta ityeva / prathamato yinopadezena vA jAtamupajJAtam / tasminnatheM Ta iti tRtIntAd yathAvihitaM pratyayo bhavati / pANininopajJAtaM pANinIyamakAlarpha dhyaakrnnm| kApAvaranaM 'gurulAghayam / nAsti yate // 3 / 1153|| Ta iti tatImAntAt kRta utpAdita'tha yathAvihitaM pratyayo bhavati nAmni pratyayAntaM cet kasyacinnAma bhavati / makSikAbhiH kula mAkSikam / saraghAbhiH sArayam / garmudbhiH kRtaM mAtam / yuktikAbhiH pauktikam / zudAbhiH kSodam / bhramaraiH bhrAmaram / baTaraiH vATaram / vAsaH pAtapam / pAlapAThAcyA nAma na bhavati / ki tahi ? aNanta maivatyarNava bhavati na cha: / nAnauti kima ? makSikAbhiH kRtaM zavAm / samAcAde // 1.1 virArampaH pulapayo gati nAmita santAyAm / kulAlena' kolAsakam / vATikam / nAmnItyabhidheyaniyamArtham / tena ghaTapaTIza rAvo daJcanAdi. 'bhANDaM kolAlakam / nAnyat kulAla mAtam / dApapiTakapaTasikApachikAdibhANDa yAruTakam / nAnyat / evamatyaprApyabhidheyaniyamaH / kulAla, yasaTa, kAra, nipAda, caNDAla, senA, sIrana', devarAja, pariSad, vadhU", ', rudra, anaha., brahman, kumbhakAra, zvapAka iti kalAlAdiH / chandasyorasyaurasasarvacarmANasAcacarmANAH ||314185 / / chandasya urasya aurasa sayaMmarmANa sArvamaNi ityeta ghAbdA: da iti tatIvAntAt kRte yAdipratyayAntA nipAtyante / nAmnItyadhikArAbhidheya. , niyamaH / chandasA isaThayA kRtaH chandaspaH / na tu pravacanena gAyanAdinA vaa| nipAtanAta kvacidanyatrApi mayati / zrI dhAvayeti caturArama / astu thopaDiti caturakSaram / paM yajAmahe iti paJcAkSaram / yajeti vayakSaram / bapaTyAradatya ra saptadazAra: pAdasyaH / yajamavihitaH / syArthaDana' pratyayaH / yathA'naSTa bhAri"rakSarasamUhaH chandaH sadhaiSAM saptadazAnAmakSarANAM samUhapaSTavasya umpate 1 urasA nirmitaH urasya: putrH| patra yapratyayaH / tathA borasaH putraH, amANa / sarvaca mayA kRta: sasaMcarmANaH / sArva bogaH / atra paayo| sadaspatAzaraNa carma yoga smaasaaddminipaatnaadev| / anthe // 3 / 1 / 186 // Ta iti tatoyAntAt kRte'rthe granthe yathAvihitaM pratyayo bhavati / granyaH zabdasandarbhaH / dhAraNAni vAkyAni / gholU kAH ilokAH / jaina nanditaH saMgrahaH / siddhasenIyastavaH / anAmArtha vacanam / / amo'dhikRtya ||31|| kRte panthe iti vartate / amo dvitIyAntAd adhikRtya kRte'rthe pranthe yathAvihita pratpamA bhayati / adhikRtma prastute' ityarthaH / tadapemA dvitiiyaa| bhadrAmadhikRtya kuto pranyo bhaadrH| bhadraH / sUtArA sotaarH| sulocanA solocn:| bhomarathamadhikRtya kRtArUpAyikA bhmrthii| yama iti kim ? bhadrAmadhikRtya kRtaH praasaadH| vAsavadattAmadhikRtya kRtA rUpAyikA baasvdttaa| urvazIsumanoharA / baliMbandhanam / sItAharaNamityupacArAdgranthe tAbadAm / jyotiSam // 31188|| jyotiSagiti jyotiSazAd ditIyatAmitya kuro grANa patyAya otyAnAvazna nigAtpataM / jyotIpi adhikRtya kRtI prAya: jyotipam / dvandvendrajananAdibhyaH prAyaH / / 3 / 186] indasamAzAninna janajAdiyAmasamyo'bhimA sAta sayabhAga: pAyA gati / NA pavAdaH 1 prAgapAdaH kAmayasya vimyunatAmA / prAya namaH prAyaH / dvandvAta-zrImatI yogA / iyarakapAtIgam / zabdArthasamvandhIyam / vAkyapadIyam / dagaparyAyIyama / -'-.. . 1. kAzakRrisnanA upajJAtam igna ityaja ma. di0| 2. mAzimaM madhu ma / 3..bhiH kRtaM saarm0| 4. puntikAbhiH kRtaM pauttikam maH / 5. -devaMja ma / 6. lena kRtaM kIlA-maH / . vAsTakam m.| . zarAyo vadhamAnakaH ityamaraH ma0Ti / 2. sIrandhama10, vadaya mH| 11. rura iti nAsti m0puu0| 12. hA m0| 13. rAdabhidhe- ma.114. dima. 15. na yHmH| 6. -bAdirasamRhaH chandaH ma / 7. sarvazada sa0 | 15. jAlakama10. prastusyetyartha: mH|
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakiTAyanavyAkaraNam [ a. 3 pA. 1 su. 190-196 indrajananAdibhyaH indrasya janana bhijana tadadhikRtya kRtaM kAvyam indra jananIyam pradyumnapratyAgaganoyam / pradyumnodayanIyam / sItAharaNIyam / yaddRSioyam / zizukrandoyam / pheri saMzukaindamicchanti / indrajananAdayaH prayogavo'nusartavyAH / prAya iti kim ? devAsuram / rAkSasAsuram / gauNamurupram / prAgrahaNaM / ca dvandvAtprAga iti indrajanamAdimya ityasyaiva prapaJcaH / 250 paci te ca 1 gacchati pathi dUte ||3|1|198 || ama iti vartate / yamaH dvitIyAntAt gacchat yathAvihitaM pratyayo bhavati / stutaM gacchan sodhnaH maudhuraH / nAMdevaH / rASTriyaH panyA dUtoM yA pathi sveSu gacchatsu taddhetuH panyAH gacchatItyucyate / sudhyAdizatirvA payo gamanam / pathi dUta iti kim ? srutaM gacchi devadattaH / pATaliputra gacchati naH paNyaM vaNivA / abhiniSkrAmati dvAre ||3|1|169 // ama ityeva amodvitIyAntAdabhiniSkrAmati] abhigaccha tItyarthe dvAre yathAvihitaM pratyayo bhavati / ssrughnamabhiniSkrAmati srocyam / maadhurH| nAdeyaH / rASTriyaH / dvAram // karaNasyeyamabhiniSkrAmatIti svAtantryavivakSA yathA sAdhyasi chinattoti / racanAvahirbhAva vA niSnamiH / yathA gRhako niSkrAnta iti / dvAra iti kim ? sughnamabhiniSkrAmati devadattaH / bhajati ||3|11 yuSnaM bhajati 'dham mahArAjazabdAddezAlaya mile mahArAjAcittA dezakAlATN ||3|1|193 // yadacitaM tAni zabdAd apavAda jati mAhArAjika: avitA - anuvAn bhajati ApUrtikaH " maudakikaH / pAyamika: / adezakAlAditi kim ? sraughnaH pUrvatanaH / cittAditi prAptiH pratiSidhyate / 55 ama iti vartate / ayo dvitIyAntAdbhato yayAvihitaM pratyayo bhavati | nAdeyaH / rASTriyaH / vAsudevArjunAc ||3|11164 // vAsudeva arjuna ityetAbhyAM bhajati "" bucapratyayo bhavati / gogvaadH| zrAddevazabdo hi sabjAyandaH kSatriyAkhyApyasti | arjunazabdaH kSatriyAkhyA / vAsudenaM bhajati vAsudevakaH / arjunakaH / kiM vacyate na kaH ? vAsudeva bhajati vAsudevakaH / arjunomarjunakaH / . 9 gotra kSatriyebhyaH prAyo vuJ // 31 // 165 // gotravAcibhyaH kSatriyAcipazca dvitIyAntebhyo bhajati vuJpratyayo bhavati prAyaH / aNApavAdaH / lAyanIM bhamati glocukAyanikaH / mlocukaaynikH| opagavakaH", gArgakaH / gAmyaNikaH kSatriyebhyaH vAkulaH / sAnudevakaH / doryodhanakaH / zaiHzAkhanakaH bahuvacanaM kSatriyavizeSaparigrahArtham / prAya iti kim ? pANini bhanati pANinIyaH / pauravIyaH / sarUpAd breza"jyavatsaryam || 3|1| 166 || rASTrarAnaH sarUpAdrAjApatye'diriti prastutya maNAdyotaH vadantasyAntasya bhajata rASTravat sarva prakRtiH pratyayazca bhavati / rASTrAvinI yA pravRti gaH prayamaH kRtirAdrAdeva ityAdinA vihitaH vaduga ityAde viSaye bhavatItyarthaH / yAjyaM vAjyoM vRjIt vA bhajati vRjikaH / mA mAdI madrayAdrikaH / atra kaH / pANDavaM gANDA vA bhajati pANDavAH kAkaH / vaidehakaH / dhumraka bahuviSayebhya iti vuJ / kauravaH yogandharakaH / yogandharaH guga 1 1. rAmazikhIyam bha0 / 2. mitIccha ma0 / 3. rAkSAsuram ma0 / 405 mAyuraH ma0 / 6. abhinirga ma0 7. mAthuraH ma0 / 8 khannaH / madhuraH / 05. sAdena ma0 / 10. pikaH / zAkulikaH mau- 0 11. bhaireyaM pAyasaM mI paramAnaM ca sUriniH iti halAyudhaH ma0 di 32 ac ma0 / 13. ArjunakaH ma0 | 14 - kaH / dAkSakaH / gAma0 / 15. pANinaM ma0 / 16. rAva-ma 17. mahakaH bha0 15. paTanA ma0
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. zu. 157-201 | rAditi yA tum / aizvAkaH kopAntyAnityam / janapadaH / iti rASTrapyaM nAsti / rudranagati NAn bhajati pAJcAlaH / sarvagrahaNaM prakRtpavicedyArtham nArita vizeSaH / abhItisahitam 251 aditi kim ? poravayaH purU rAjA / anUSaNDo pArtham preriti kim ? bAlAn brAhma tama dAsaH prayojayati / anyatra hi soniyAlAdasya || 3 | 3 | 197 || soH prayamAntA vikAsAvinastasyeti parthe yathAvihitaM pratyayo bhavati / nivasantyasminniti nivAso devA ucyate / suno nivAso'syeti sonnaH / mAthuraH / nAdevaH rASTriyaH / docha ityAdI doryaH sustadantAditi vizeSaNaM sonitrAsAditi nyAse 'sUpapAdyate na so'sya nivAsaityeSaH prakramaH // abhijanAt // 8 // soniyAsAvasyati vartate / soH prayamAntAdabhinnAziSa so'syeti parthe yathAvihitaM pratyayo bhavati / abhijanaH pUrvAnvAH / tatra vAsa / pacAreNAbhijanavRtterabhijanatvena vAyavasitAt pratyayaH / sudhdasyAbhijano nivAsaH sodhnaH / mAthuraH / nAdeyaH rASTriyaH / cho'strAjI ||3|1|16|| jo nivAsastadabhidhAyitaH prayamAntAdatipaya chapratyayo bhavati / kSaNavAdaH / astrAjIce mAjIyaM jokhikA yasya tasmimAyudhajIviyabhidheye ityarthaH / goH parvatAbhijana nivAso'spAstrAjIvasya hRdgoloyaH / ' andhadharmIyaH / sallIyaH / bhojavalIyaH / darohitagarIyaH asmAjIyaH / asvAjIya dati kim ? azokaH parvato'bhinitI nivAso'sya Anodo": pRthuH kpiH| ariti kim ? kAya korAjIyaH / brAhANa: / tyA ||3|1|20|| di carmati ityetAbhyAM prayamAntApamabhijanavAza vAsiyAmasyetyamitrasthalo bhavati / todeya bAteyaH / 4 44 zaNDikAsindhvAdizalAtuNNyAJchRN ||3|1|201 // NDikAdibhyaH viSvAdibhyaH zalAtura- zabdAcca prayamAntebhyaH abhijananivAsa' 'vAsinyo'syetyasminnarthe yathAsaGa rUpaM anu chaN ityete pratyayA bhavanti / aNAdyapavAdaH / shnnddikH|derthH / yaH kauvAryaH / zaka kUtravAra sarvasena, sarvakeza, zaka, zaTa, raka, caNaka, zaGga voSya" iti NDikAdiH / sindhyAderan / saindhavaH / aim sindhu varNa madhumat, kambhoja, kazmIra, talba, gandhara, kiSkindha, gabdhika, uras darada, grAmaNI, kANDa, gharakA iti siravAdaH sA nRpjaab| pempo rASTralavaNasya grAmakANDavarAbhyAM sya / zalAturAt chan- pAvalAturIyaH / ma0 / iti zrutakeyAcArya nAka/kRta zabdAnuzAsane vRttI tRtIyAdhyAyastha prathamaH pAdaH samAptaH // 31 // 1. braj ma0 / 2. syAccetyaNa ma0 / 3NaM vAsarU ma0 / 4 miriti ma0 / 5. asyeti 6. sUpaparyaMte ma0 / 7. sAna yogADu ma0 / ma. ambadharmAyi ma0 / 9. kSodaH ma0 / 10. ArkSI ma0 / 13. pArthavaH ma0 / 32. vAcibhyaH bha0 / 13. ye ma0 / 14. zadiko zamaH, so'syAbhijanaH bha0 di0 / 35. kaucatrAryaH ma0 / kRcasya vAraH, kRvavAraH so'syAbhijanaH ma0 di0 / 16. codha sa0 167, vAyaH ma0 / 18 va ma0 19 nAmdhAra ma0 /
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 zAkaTAyanavyAkaraNam [bha.3 pA, 2 ma.1-11 [ dvitIyaH pAdaH] ThaNa ||3|2|1|| adhikAro'pam / yadita UrvamanukramiSyAmaH / tatra yAvat prakRti sAmAnyaviSayamanupAtaprakRtivizeSa pratyavArA samadhinipate / ya iti tAyaTuNityapavAdaviSayaM parihRtya adhikRtaM vaditavyam / ro jitajayahIvyatkhanana // 32||tt iti tatauyAntAjijate jayati dovyati khanati cArtha ThaNa pratyayo bhavati / ajitamAzikam / pAlAkikA / akSajayan AkSikaH / zAlAkika: / akSayana AkSikaH / pAlAlikaH / anayAM khanana Adhika: / khAnidhikaH |tt ivIha karaNe tatIyA veditamyA nAnyatrAnabhidhAnAt / tena devadattena jitam / dhanena jitam / ityatra na bhavati / abhrayA khanana isthA khanatItyatra satyapmAle: karaNasye muruSaH karaNa bhAvojnayA ena nAnulyA iti aGgalena bhavati / yayA grAmAdAgacchan vRkSapUlAdAgata iti / saMskRte // 32 // Ta iti vrgse| 8 iti tata tAt saMskRta ThaNa pralayo bhavati / sa utkarzadhAna saMskAraH / manA saMskRtaM kadAdhikam / 'zApirikam / mArIrikam / upAdhyAyana saMskRtiH aupAdhyAmitraH ziSyaH / vidyayA vaidhikaH / yogavibhAga uttraarthH| kopAntyakula sthAvaNa 324|| kopAntyAta bularapadAca tana svata:pratyayo bhavati / thopAntyAt-tintriNiketa saMskRta saintripakam / maraNDayana mAraNupakam / dadhurakeNa-dAdurakam / bugalasthAtakolastham / balasthetyapare prAtipadikamAhaH / tarati ||sh|| Ta iti yatate / tIyAntAtarati TaNapratyayo bhavati / "uhupena tarana opikaH / meM kANDapladhikaH / zAraplavikaH / gopucikA 1 noyanaSThaH ||32|| nauzabdAn yA rUpAta yA TA kRtImA tatAta rani pratyayoM bhavati / nAyA tarati nAvikaH / nAyikA / pAdikaH / plavikaH / dRtikaH / bAhukaH / carati ||27|| 8 iti dutIyAntAccarati gacchati bhakSayati ca ThaNpratyayo bhavati / tAtreNArthayasyApi parigrahaH / gacchati-hastinA caran hAstikaH / zAkaTikaH / AkapikaH / bhakSapati-daghnA carati dAdhikaH / shaarikH| padiSTaT ||sh|| parNa ityevamAdibhyastatomAntebhyazcarati uTpratyayo bhavati / parpaNa parati pApikaH / pApinI / AzvikaH / aashvikii| varga, azva, azvatya, ratha, vyAsa, vyAla iti pAMdiH / padikaH // 322 / 2 / / padika iti samAtena carati vyatyayo padbhAvazca nipAtyA / sadAbhyAM caran padikaH / shvgnnaadaa||6|2|10|| ghANazahAla vena varati ThaTapratyayo vA bhavati / tena madata poTapA pratyayo bhavati / evaraNena carana zvaganimaH / zvamAMgako / vAgaNikaH / ivaagnniko| vetanAderjIvati // 2 / 11 / 8 ityatra / dhetana ityevamAdiH tatomAnsamyo ma pratyayo bhavati / vasanena jIvan vaitanika: | yAhiyAH / yezana, yAha, arddhavAha, dhanus , daNDa, dhanurdaNDa, jAlavaMga, upayaMdA, preSaNa, bhAta, upasthA, upasthAna, munna, zaghyA, ukti, upaniSad, kiga, "jAla, upadeza, pAda iti vetanAdiH / 1. vikariSyA ma. / 2. kaH / kodAlikaH / khA- ma / 3. satA guNasya guNAntarAdhAnaM saMskAraH #. Ti / 5. zArikam ma. 1 5, uDyana ma / 6. audubikaH m0| 7. tanvaM pradhAne siddhAnta sUyAya pricched| ekasyaivAnayArthaye kadambadhyAgRtAvapi ma. di0 / ma. m.| hai. bhRti / upaveze upa. ma. 16. cAla ma | -.- -..--.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 3 pA. 2.mU. 12-23 ] amoghasisahitam 253 vasnakrayayikayebhyaSTaH / / 2 / 12|| bana kraya vikraya ityatam pastana jIvati pratyayo bhavati / vasnaM malyAga--janajIvana yasnikaH / prayikaH / vikAgnikaH1 apaviRSika: / bahavacanaM mapavikrayo nApavinApAkA kamAyAmA ityAzeSanAga / chazcAyudhAt / / 2 / 13 // mAyudhazabdAt tena jovatti chapaca paca pratyayo bhavataH / mAyudhena jIvan Ayudhoya: / AyudhikaH / AdhikA / AyudhAraNoH striyAM vizeSaH / bAtInaJ // 3 / 2 / 14 // vAtI naJ iti pratazamdAnena jIvati sampratyayo nipAsyate 1 nAnA jAtIyA baniyatavRttayaH zarIrAmAsajIvinaH sapA pratAH, tatkarmaNA jIvana yAtInaH / teSAmaMtrAyatama ucyate nAnyaH / nipAtana hi rUDhapartham / ni:vaM pumbhAvArtham / vAtonAcAryaH / mastrotsaGgAdaNTaTTaNa harati // 32 // 1|| tRtIyAnte po sastrAdimpa utsaGgAdimpazca haratyarthe yathAsarUpaM TaTTaNa ityeto pratyayo bhavataH / bhasthamA haran bhastrikaH / bhstriko| 'maNika, / bharaNiko / ThaNa--autsamikaH / oSTupikaH / bhasvA, bharaNa, zorSa, bhAra, asambhAra, iti bhastrAdiH / utsaGga, aSTa, utpula, giTa-za, pika surasaGgAdiH / yinIyadhAta ziravivaya vApara ityatI na harati pratyeka Thapo pratyaya) bhayataH / vivadhena huran bivadhikaH / ciydhikii| vavadhikaH / vaivadhiko / bIbadhena harana voyaSika: / ghoSadhiko / cikaH / vaiydhikii| vivavIdha-dAdI pathikAce pahare pa balete / aNa kuTilikAyAH || 3 / 2.17 / / yuTilikAzabdAsAntA haratmaNa pratyayo bhavati / kuTilikamA haran mRgo vyAgha koTiliko mRgaH / kuTilikayA gaGgArAn haran koTilikaH kaarH| . nivRttekSatAdaH // 12 // 18 // 4 ityeva / akSa dyUta ityevamAdimyastRtIyAntabhyo nibUte ThaNa. pratyayo bhavati / praznayatana nirvRttamAkSa dhrutika param / jApAna hatika param / aAdyUta, japAnahata, pAda. kSevana, kaNDamardana, gatAgata, pAtopayAta, anugakSa ityakSAtAdiH / bhAvAdimaH / / 3 / 2 / 16 || bhAvAcino bhASapratyayAntAt tena nivRtte imapratyayo bhapati / pAki. mam / rokimam / tyAgimam / dAnibham / kuTTimam / sammacchimam / nirime / / 3 / 20 // klipratyayAntaM zabdarUpamimapratyaya parameva prayoktavyam / pAkena nivRtaM pavira. gag / vApena diyA / karagana vRzcimam / vAkyanivRttyarthamantira nivRspartha dhavanam / yAcitA'pamityAkaNa // 3 / 2 / 21 // yAcita apamitya ityetAmmA TAnnAmpA nivRtta kA pratyayo | yAcyA yAcitam / tena nivattaM yAktikama / apamitya pratidhAnena nirvattamapamityakrama / saMsaptaM / / 3 / 2 / 22 / / Ta ityeva toyAntAt rAstRSTe'tha ThaNpratyayo bhavati / 'saMgRSTa gammizrakobhUtam / danA saMsA, dAdikam / zArikam / papalikam / vaidikA bhakSAH / bhAzucikamannam / cUrNa lavaNamudgAdinAga / / 3 / 2 / 23 // pUrNa laSaNa mudga ityetebhya: sandempaSTa iti loyAbhyaH ghAsana, a, ba, ityaMta pratyayA bhavanti / pUrNana saMzayAsyUNinopA: 1 cUcinyo pAnAH / layana saMsRSTa: lavaNaH gu: / lavaNa: zAkaH / lavaNA yayAH / mudgaH rAmRSTaH maunaH odanaH / maudgA yavAgaH / saMYevibhakSAyAM Thapa bAdhanArtham / ghA~divacanAbhidhAnaM dhamatikA gatiH / lavaNazakSyo"dravyazabdo guNazabdazca / yo yojanati / 1. ra izi tRtI- 10 | 2. maraTikaH / maraTikI ma / 3. bhIpikaH m0| . bharaTa bharaNa ma / 5. -ra, gAra a-m0| 6. upn0| 7. rAgimam m0| 8. yogani- m0| 5, saMgRSTaH ma / 15. namabhi- m0| 61. bdAt ma /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ D. zAkaTAyananyAkaraNam [a. 3 pA. 1 mU. 24-32 MEHRAI N iranti . . vyaJjanaspasikte / / 3 / 2 / 24 // vyaJjanavAcinastRtIyAntAdupasiyate'rthe yaNapratyayo bhavati / sUrpana upasikataH sopika odanaH / dAdhikA godanaH / pUtika: sUpaH / tailika zAkam / byAriti kim ? udakenopasibata audanaH / paJjanamAdo'yaM rUlisAda gupAdau vrtte| upasibata iti kim ? sUpena 'maTA sthAlI / jAtigatagiyomAdikamunyo / vyajanaH saTe upasiSata eva / jasako gha janareya saMgapratyayo gayA sthAditi prakRtipratyayAyavyavasthA bcnm| ghariti bahavananaM varUpavidhinirAsArthama / Ta iti kRta tujIyAnuvAda eva / ojassaho'bhasA vartate // 32 // 25 // ojas sAsa ambham ityetebhyaH tRtIyAntabhyo vartata iti / banAne ThaNapratyako bhavati / tttirraatmgaattaavaa| ojasA calena vartamAna maujasikaH / sahasA praharAnena parAbhavana saahsikH| ambhAHmbha sikaH / tatpratyanolAmakalepAt // 3. / taditi dvitIyAntAt prati anu ityetAmya paro yo loma kUla Ipa iti tadantAd vartamAna sampratyayo bhvH|| pratiloma vartamAnaH prAtilomikaH / AnulomikaH / prAti. vAlikaH / AnukUlikaH / prAsopikaH / AnvIpikaH / sarvaprakriyAvizeSaNAt pratyayaH / paramukhapAzcAt ||3227 // pari ityetasmAt parI yo mukhamAbdaH pAvazazca tadara.16 dvitIyAnasAmAna ThaNapratyayo bhavati / parimArga vajanaH pAbhimukhikaH, parivAra pAripAzcika: / parijana sayaMtIbhAva vA svAmino mukha vajayitvA vartamAnaH / parito mukhaM yato mato bA svAmino mukha tatastato vartamAna: pArimukhikaH setrakAH / evaM pAripAzcigAH / daghAne'vRddhagaya' / / 3 taditi vartate / taditi dvitIyAntAda bRddhizabdanitAd daghAne pracchati ra pratyayo bhavati / yo'pI dadAti dadhAti) sa caMdago nidho bhavati / anyAyama dAnAd dvigaNArtha digaNamena tadadhAnA guNikaH / gugakAH / muga kim / adaghayaM dadAno bAdhikaH / asya pattyA yaha jindAmAdamanyAyakArI nindyate / avRte riti kim ? vRddhi datta / vRddhizabdaina ghAvayameva na vRttiH / gahya iti kim ? dviguNaM prayacchatyadhamarNaH / kusIdAda / / 3 / 26 // taditi dvitIyAntAt kusorazabdAd dadAne (dadhAre) gahA~ TaT pratyayo bhannati / musIdaM vRdiH / tadarthamapi dravyaM musIdaM tadAdA)na: kusodakaH / kumIdako / dazaikAdazATuzca / / 3 / 2130 // taditi dvitIyAntAT dazaikAdAyadAda mAne (dabAne) garne Thazca TaT ca pratyayo bhavataH / ekAdazArthI daza dazakAdarza zAbdenocyate / tAn dadA(dhA)no darzakAdazikaH, stro dokAdazikA darzakAdaziko baa| TaTaTo: smiyAM viyoSaH / dokAdazAdityata eva nipAtanAdakArAntatvam / bacca vAkyai pryogaa| isakAdayAna ddaatiiti| anya darzakAla prayantIti vigasti / tadapyavAdhavAnyAya nitajAti bhavantaHzupaparA / rakSazchatoH // 3 / / 31 / / tadizi vasi / vitti dvitIyAntAra rikSAyuprati TaNA pratApapo bhavati / rAmA ramA gAgAjiyaH / mAmarika | gaarH| sAniyeziyAmarANu-16:"pArA zAmA11.45: / na na / monamatsyapakSigAnati / / 3 / 2 / 32 / / tadityeva 1 mAnandAt yatsyAyI pa.yA gRgA. cci zabdAH ritI vAntAdnati hantArya meM pratyo bhava ta / mInAn pnan mainikaH / marasthAna kAnana mAsikaH / % 3 D --- .-- ---:": 1. nidhAnaM namanaM tacca nyajanaM syAd dhRtAdi ca iti vaijayantI ma. Ti. 1 2. saMmaSTA ma0 / 3. pAripAzcikam / dase maa| 5. kamAMdikaH kusAdikImA 6. -zAya dshm0| 7. nIcyante ma0 / 4. rakSAcha- mA / 1. sazizI nikarSaNam ityamaraH- ma. Ti0 / 10. naziyan mH| --
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha pA.2 sU. 33-43 ] bhamoSasisahitam 255 ----- nada I zApharikaH / zAlikaH / pakSi-pAkSikaH / zAnikaH / mAyUrikaH / taittirikaH / mRga-mAgikaH / hAriNika: / saukarikaH / neyaka: / arthagraha svarUpaparyAyavizeSaparihArya / monagrahaNAdanyasya matsyaparyAyasya na bhavati / ajihmAt hanti / animpiAn hanti / paripathaM tiSThati ca // 32 // 33 // paripandhazabdAddhitImAntAt tiSThati ca gati cAdhe ThaNa pratyayoM bhavati parimAtie vA paaripaathirporH| parijane srvtobhaayaa| dvitIyAprakaraNI dvitIyo. cAragaM lAphika pradarzanArtham / tena vAkye'pi paripatyazaH sAdhuvizAyate / anyathA paripayazavaraya pratyayasadinayoge paripanyAdezo vijJAyeta / paripathama ||32|34|| siSyatIti vartate / paripathazabdAda dvitIyAntAta tiSThatyartha ThaNapratyayo bhavati / paripatha tiTana pAripathikaH / 'paripathamiti dvitIyoccAriteti pramAbhedena paripAmati dvitIyAntam / mAdhosarapadapadavyAkandAdvAti // 32 // 35 // tadityeva / mAtha uttarapadaM yasya sasmAta padayo. zabdAdAkrandazabdAca hitoyAntAddhAvati ThaNpratyayo bhavati / daNDaprAthaM ghAyad dANDamAthikaH / mAtha: pcipryaayH| padavI dhAvat pAdavikaH / Aphandam AkragdikaH / mAkandasti patra sa deza AkrandaH / Akra-dyata iti ssaa| AyanaM shrnnmucyte| anrAmahaNAmakasvA mAyottarapadetyuttarapadagrahaNaM bahupratyayapUrvamyavAsArtha mahamA zavati / pazcAtyanupadAt ||36 // tayAvatIti vartate / pazcAtoti prakRtivizeSaNa papapAdarthaH / pazcAdathe vartamAnAdanupadazabdAd dvitIyAntAda dhAvati ThaNpratyayo bhayati / padasya pazcAdanupadam / anupadaM dhAvan AnapadikaH / pratyAsAdya ghAvannityarthaH / pazcAtIti kim ? anupadaM ghAvati daye'nuH samoro gatAdira prApaya itita zAgina gyaa| paradArAdIn yati / / 3 / 2 / 37 // paradAra ityevamAdibhyo yati gacchatyarthaM pratyayo bhavati / para. dArAn gacchati pAradArikaH / gauratalpikaH / paradArAdayaH prayogagamyAH / pratipathAzca / / 3 / 2238 // pratipatha ityetasmAd dvitIyAntAd yati Thapratyayo bhavati Thap c| - pandhAna panyAnaM po'bhimukhamiti vA pratipathaM yan pratipathikaH, prAtipathiko vaa| padottarapadapadArthalalAmapratikaNThAda gRti / / 3 / 2 // 36 // padotaraNadAta pada artha lalAma pratikaNTha ityete myazca dvitIyAntempo gRhatyarthe ThaNpatyayo bhavati / pUrvapada gRhan paurvapadikaH / auttarapadikaH / mAdipadinaH / AntapadikaH / prativaNya-prAti kaNThikaH / / dharmAdhauM carati / / 3 / 2 / 40 // dharma adharma ispatAmmA hinomAnAmyAM gharatyarthe Thagapratyayo bhavati / paratirA se vAyA tAtparya gAnuSThAne / dharma varan tAtparyeNa uttichan dhArmikaH / adharma-AdhagikaH / samUhAn samavete / / 3 / 2 / 11|| samUhavAcimyo dvitIyAntabhyaH sagarvate tAdAtmyApanne tadekadezogA ThaNa pratyayo bhavamAnAyavigirAyA / emsAsa: AT: / gAMgatiyAmikaH / gokaH / saMkIgAva ganubhayanneva gumayate samayatyApamata tu samaketi pAblo nAsti / yathA suptAMtyio mugu pati bhavati / paripada rAyaH / / 3 / 2 / 12 / / paripadamiti pariSad ityetara mAra dvitIyAntAt samayete pratyayo gati / tthnno'pvaadH| paripadaM samaveta: pAripathaH / senAM vA / / 3 / 2 / 43|| senAzAd hitoyAntAt samate Nyapratyayo bhayati vA / raNo'pavAdaH / pakSe so'pi bhavanti / ronA sarvataH sainikaH / sainyamiti svArtha:pi Tapa yakSyate / 1. paripandhamiti ma / 2. dvitIyA ma0 / 3. anutiSThan m0| 4. -hika: 1 sAmAjikaH ma / 5. tyApagate ma0 1 6. samaveta ma .. suptazabda ma1. bhavati maH / 9, gheta: samayaH sanika: m.|
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [a: 3 pA. 2 mU. 45-55 susnAtAdIn pRcchati / / 3 / 2144|| susmAta ityevagAdipo dvitopAbhyaH paratyartha ThaNapratyayo bhavati / susvAsa chan sonAtikaH / sokhraatrikH| sonshaak:| saukhAriekaH! saukha paaynikH| susmAtAdayaH prayoga gamyAH / prabhUtAdibhyo yati // 32 // 45 // tadityaiva prabhUtAdimo dvitIyAntayo yubatyadhaiM ThaNapratyayo bhava / prabhUtaM bruyan 'prAbhUtikaH / 'pAryAptikaH / prabhUtAdaH gagamyAH / kriyAvizeSaNAtpratyayaH / / mAraH mityAdibhyaH // 3 / 2 / 46 / / mAzabdamityevamAdimpo vAkyebhyo bruvatyarthe ThaNpratyayo bhavati / itizabdo vAkya : samarthiH / mAsamiti bruvan mAzabdikaH 1 mA zabdaM kArporiti dhruvannityarthaH / kAryazabda iti bruvan kazikSikaH / nitya iti , gAyara syAdayaH prayogagamyAH / dAkyAt pratyayavidhAnAtha vacanam / zAbdikadArikalAlATikakaukuTikaH // 32 // 47 // zAndikAdayaH zabdAH yathAsvaM praside'yaM vizeSaNapratyayAntA nipAtyante / zabdaM kurvan zAbdikaH, yaH kazcit zAda karoti kAkamekAdiH sa sa sarkaH zAbdikaH / kastahi ? ya: zabdaM jAnAti vaiyAkaraNaH / so vinaSTa zabdamuccArayan zAndikaH / nipAtana hi rUDhayadham / evaM daarikH| dardarI ghaTo vAdi ca / tatra vAditra kurvanneyamucyate / lalATaM pazyan lAlATika: sevakaH / dRSTa svAmino lalATamiti dUrato yAtina svAmikAryeSupatiSyate ya: sa ucyate / kukkuToM pazyan koTikaH / kukkuTaghA kukkuTIpAto lkssyte| tenApi dezasyAlpatA / tena gacchan puro yugamAtrazapitadRSTiH saMyato bhizumacyate / 'dAmbhiko vA / nupakuTImAcaran phokzuTikaH / kukkuToti ha dAmbhikakriyApiAzaucAdiracyate / uso dhamya / / 3 / 4 // usa iti SaSThayantAmme Thapratyayo bhavati / dharmo nyAyo'nuvRtta AcArastasmAdanapetaM prApyaM dhamm 1 zulkazAlAyAH. ghamyaM zolpazAlikAm / mAgaNikam / Antarikam / gohimayAm / narAyato'Na // 3 / 2 / 46 // nara ityevamAdibhyaH RkArantampaca pacyanta po dharma apratyayo bhavati / narasya dhayaM nAram / nArI stro| mahiyA:-mAhipam / Rta:--nurdharya nAram / nArI strI / mAtR-mAtram / pitR-paiyam / zAs-zAstram / vikata-yakatram / 'paikI / hota-hotram / pota-pautram / nara, mahiyo, prajAvatI, prajApati, vilepikA, pralaMpikA, "bhAtRripikA, vaNephapeyikA', paNipAlI, purohita, anucAraka, jayamAna pati narAdiH / tnne| 50|| vaizastra vanAjina iti yizazita debhAjayita ityetAmya pAemAtApA bhayaM bhagante zArUpe nipAtyate / dipsituH dhamrya vaizasnam / prANa prAna itmahatyeva / padI apa nipAtyataM / vibhAjayituH vaibhAjinam / "aANi luka / vAye // 3251 / / isa ityeva / ayakriyate yanAso vakrAyaH / kiyantamapi kAlamApaNAricchAniyamitana dravyeNa grANa gavanAyaNam / pazyantAd vakraye rANapratyayo bhavati / ApaNasya pakrAyaH gaNitama / zolpazAlikam / Akarikam / gotmikam / lokapI yA dharmAtikameNApi vakraye bhavatIti dharmAdvidyate / / ...bhanaM pracura mAjyam ityamaraH ma. Ti.1 2. tiH syAparitrANaM hastavAraNamityapi ityamaraHe | 3. mAzabdami-ma / 1. TikAH mH| |m| 6. syAdammikA kI kuTiko yazca dUre iti nAmaliGgAnuzAsanam ma. Ti. bhikSAcaraH kAkuSTikaH ityabhidhAnam , ma. tti0| 8.. hi ma. 18. vikasitR-katigrama, m0|1:, .lepikA m0|11. paNika papikAma. 12. DATA miluka m0|13. bhATako vazyaH smRtaH iti ikAyudhaH maTi /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 3 pA. 2 mU. 52-61 ] raaghaat tadasya paNyam || 3252 // taditi prayamAntAdasyeti paeca TaNpratyayo bhavati / yattatrayamAntaM taccetparamaM vikreyaM bhavati / apUpAH paNyamasya adhikaH / pappArthI vRttAvantarbhUta iti parapazabdasyAprayogaH / evaM zAkulika / modakivA | lAyaNikaH / 24: kizarAdeNTaT || 3|2|53 || kisara ityevamAdibhyastasya payamityetasmin viSaye tya bhavati / kirAdayo gandhavizeSavacanAH / kiza paNyamasya kizarikaH / kizarikI stro tagarikaH / garikI kizara vagara, sthapara, nalada, uzIra, haridrA, haridra, parNa, guggula iti kizarAdiH / 3 lAlo || 32254 // bAlAluzamAt tasvaM padamityetasmin viSaye Tapratyayo vA bhavati / pakSa uNU / lAluH paNyamastha dalAlukA | cAlukI / zAlAlukaH / zAlAsukI / zalAkvarSo napuMsakapA pulliGganirdeza: / * L zilpam ||32|2355 || tasyeti vartate / vaditi prayamAntAvasyeti payo bhavati yattat prathamAntaM ced bhavati / zilpa kauzalaM vijJAnaprakarSaH / nRttaM zivamasya nAsikaH / vadanaM yAvanika | muyAdanaM girA mAGgakaH / pAcikaH / vaidikaH / vAdanArthaH zilpArthazca vRttAtrantarbhUto yathA yojane uktArtha iti zipAdayoraprayogaH / mRdaGgakara zilpamasyamAGgakaraNikaH / vennaakrnnikH| sarvotpattimatAM sAdhAraNaH karotyartho vizeSaprakRtikena tadvitotena zakyo'ntarbhAvayitumiti vRttI karaNazabdasyAnivRttiH / vAdanAditvasAdhAraNa sAdhanavizeSaviSayaM vizeSazabderantarbhAvyate / bhaDDukamArkarAdvA'N // 256 // bhaDaka jharjhara ityetAbhyAM tadasya zivamityasmin tripa iNapratyayo bhavati vA pache Tham / bhaDDukavAdanaM vilpamasya bhAdukaH / bhAdukikaH / zaraH / zArikaH / I praharaNam || 312157 // tadasyeti vartate / taditi prayamAntAdaspaiti pratyayo bhavati yattatprathamAntaM taccet praharaNaM bhavati / atiH praharaNamasya asikaH / prAsikaH / cAkrikaH / mauSTika mogarika: / maulika : 1 sArukaH / dhAnuSkaH carati vyApArasAyo yathA 'tena caratIti / zilpamiti pariharaNaparijJAnamAtre pratyayaH / vijJAnAtizaye / anena tu vyApAramA parazvadhAdvA'N ||3|24|| parazvadhAd tadasya praharaNamivasmin viSaye'pratyayo vA bhavati / pakSe yaN / parazvadhaH praharaNamasya pAradazyaH / pArazvadhikaH / zaktiyaSpIkaraNa ||3|246 // siSTi istAbhyAM sadasya haraNamityavida bhavati / paktiH praharaNamasya zAkokaH / shaaktiiko| yASTakaH / vASTIko / iTAdibhyo'nyeSAm ||3||30|| 61 evamAdibhyaH sadasya praNamivasti bhavatyeSAmAcAryANAm / iSTI praharaNamasya aiSTokaH / aittokii| kampanIkA kampanIko AgbhazokaH / ambhasIko / dADokA | daNDoko apareSAM Thagi ca aiSTikaH / kampanikaH / ambhasikaH / dANTikaH / 11 deSTikAstika nAstikAH ||26|| deSTika Astika nAstika yete zarada pravAsAdasyati panuparne dagantA nipAtyante / "tipAdanaM gharyam / diSTA haraNAnupAtito matiramya diSTaM devaM praharaNamiti vA matirasya daiSThikaH / asti paraloka pAramiti va matirasyetyastika: / nAsti paraloka 1 13 1. vikreNa ca pazyam ma0 di0 / 2. parNA guggula ma0 sadasya ma0 / 4. sa za ma0 / 5. vikaH / moracikA | vega ma0 / 6. tayodhane ma0 / 7. pazadosta ma0 thAna ma0 vyApArAbhAve'pi ma0 10. tanaM hi rU0ma0 11. pramANAnusa0 / 12. pramANamiti ma0 / 13. puNyapApamiti sa0 | 'zrAddhaH dhAnurAstikaH' iti baijayantI ma0 TI0 / 33
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanaNyAkaraNam [a. 3 pA, 2 sU. 62-69 pApamiti ca matirasmanAstikaH / astinAstizabdo nipAtau / nipAtanAdepa tariti prathamAdhikAre'pi tiintAta padasamadAyAca pratyayaH / zIlam // 3 / / 2 / / tadastAva / taditi prathamAntAdasyeti paThagharSe Thag pratyayo bhavati yat prathama zIlaM cettad bhavati / daulaM prANinAM svabhAvaH / phalanirapekSA pravRttiH / apUpabhakSaNaM zIlamasya aapuupiH| zAlikaH / maudakikaH / tAmyUliyAH / bhakSaNArthaH zolArthazca vRttAvantabhUta iti zolabhakSaNazayayora prayogaH / chapAdera / / 3 / 2 / 63|| chara ityevamAdimpastadasya zolamityasmin vipayaiHNapasyayo bhavati / chatraM bolamasya chAyaH / 'chAya iti gurukAryeSvAhitasma ziSyasya cha prakriyA tulyA gurucchidrAvaraNAdikA niyocyate / "ziyo hi pravad gurucchidrAvaraNAdipravRttazchAtra umpte| abhyAsApekSAgi kriyA kozamatyupata / ya golitA viti / zikSA zolaH zaikSaH / cukSAzIlaH paudhaH / yA zometiyAmaH chatra, zikSA, ghukSA, bhikSA, titikSA, curAsthA, vizvadhA, udasthAna, purodhA, "kRSikarma, tapas. "sasya, ata, vikSikA iti chmaari| sthAzama: 'strIpratyayAntaH / sa copasarga pUnityayaH 1 AsyA saMspeti meM cala. pATha: sazasa garinahapArthaH / tUpNokaH / / 6 / 2 / 6 // nUgovA iti tUSNIti zabdAtadasya zolamityasmin vipaye va pratyayo mavAralAparadha nipAtyate / tuSmA bhAvo. solamaya suusspokH| vRtto'papATo'nuyoge // 3 / 2 / 65 / / tadasyeti / taditi prathamAntAdasyati paya Thagapratyayo gyaa| pattatprathamAntamanuyogavipayaM vidhavazveda vRttopATo bhavati / anuyogaH / .. ekamanyadaspApapATharUpamanuyoge yutsam aikAzyika: / (ekApazabdayostaddhita viSayabhUte samAsastatastaddhitaH / vRnogAnuyoga ityasya vRttAvantabhavAdaprayogaH / atyatvaM capaya sAmya pAdApekSam / evaM vaiyayikAH / shrynyikH| yata iti viga ? vartamAna vatsyati vA mA bhUt / agapATha iti kim ? ekamanyadasya duHkha manu pogaM vRttajaye'nuyoga dhRttaH / anuyoga iti kim ? smairAdhyayana mA bhUt / bacapUrvapadAvaH / / 3 / 2 / 66!/ balapUrvapattaditi prathamAntAdasyeti payartha Tharatyayo bhavati yatprathamAntaM taccedvRttApAyAnucoge bhavati / ekAdayAnyAtyayApATha jhapANyanumoge vRttAni ekAdazAnyikaH / ekAdazAyikA svA / dvAdazAnyikaH / dvAdazAnyikA / jayAdazAndhikaH / prayodazAnyikA stro / caturdazApikaH / cturdshaanyitraa| bhakSo'smai hitam / / 3 / 26 // tadityeva / taditi prathabhAtAdasma iti catuyartha Tappratyayo bhavati yatprathamAntaM bhadAzcatta bhavati tamba hitam / apUyA bhakSA hitamasmai bhAgRpikaH / zAkulikaH / maudanikaH / bhakSA iti kis : devarasolos / nimiti kim ? aga hitamAH / asme dattA: initivipariNAmamApi caturthaH zarayo vijJAtU / / niyunaM dIyate / / 3 / 2 / 28) tavaga ityeva / taditi prathamAnArasameM itita mata patha pratpayo gati yatapayamAgniga patamayabhicAraNa nilaMbA hoyate / gamojanamo vigo mAyaro nm:| ApApakaH / dAlikAH / gaudakSikaH / mAlikaH / bhasma iti kim ? rajakasya yasya na de| apamitpargaH / bhaktodanAdvANa ThaTa // 3 / 266 // bhakta odana ityetAmA prayAsa garUpam aNa Thara hatyA pratyayo * gavatI yA gadarA niyuthane ityetasmin vipaye / apratama nivataM dIyate bhAna ti: / dinI. usmai niyamana dIyA audanakaH / omikii| uNi audanikaH / boTaniko / 1, ana m0| 2. samiti / 3: upadhAriyo -ma / 1. kR.pikarma ma.1 5 maapn| 6. -yAntam g.| . tUSNIm za- ma08: mikSAsam ma. Ti0 / 9. bhAvitakaH ma /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 a. 351. 2 sU. 3] amodhavRcisahitam . zrANAmAMsodanAH ||32|70 // zrAsodana ityetAbhya upatyayo bhavati vA / pakSaM ThaN / tasmai niyuktaM do hRdayasman viSaye / zrANA'smai niyuktaM dIyataM zrANikaH / zrANikA - ANika / mAMsodanikaH / mAMsodanikA ThaTayoH striyAM trizeSaH // navazAdayo'smin vartate ||3| 271 // navasazAdibhyaH prathamAntebhyo vasaMta izyevamupa thiyosminniti sAmyarthaM uNUna bhavati / asmin vartate nAzakaH / pAkayajJikaH / navayajJAdayaH prayogamasyAH / tatra niyukta ||32|72 || ti saptamyantAnniyukte pratyayo bhavati / niti vyApArita iti pratyayArthaH / pUrvaka niyuktamiti kriyAvizeSaNamavyabhicArI nityamiti pArthaH zulkazAlAyAM niyuktaH zokAlikA Azika Arika palikaH / golmikaH / dauvArikaH / 1 ToDagArAntAt ||32|73 // agara ittramantAt tyo bhavati tatra niyukte / devAgAre niyuktaH devAgArikaH / koThAgArikaH / bhANDAgArikaH / bhANDAgArikA AyudhagArika AyudhAgArikA / zradhyAyinyadezakAlAt // 327 // tasyeva / adhyayanasya mAyadezakAlo dvAcinaH sampa tAdAyini tyo bhavati / azvAvadhyAcI AzucikaH / smAzAnikaH / kAlAtyAyikaH kapotikaH / anavyA vikaH / smazAnAzikaH / vi kalikA pUrvAdhyAyI / candrasUryaparAgazca nirvAta bhUmikamanam / tRtIyaM garjitaM vidyurukA dAho dizAM tathA // 1 // smazAnAmyAzamazulako dazasandhyA / syAnadhyAya dezakAlAH paThitAH / bhadesakAla iti kim ? bihArasusAdhyAvI / saMsthAnamastAratadanta kaThinAnteSu vyavaharati ||3|25|| saMsthAna prasAra ityevAsyA saMsthAnAntAt prastArAntAt kaThinAntAcca saptamyantAd vyavaharatparthaM pratyayo bhavati / harati kriyAttattve yathA laukikyA vyavahAra iti / saMsthAne vyavaharan sAMsthAnikaH / prastArikaH / tadantAt -- gausaMkhyAvikaH / AzvasyAnikaH kAMrA prastArikaH / kaThinAntAt -- bAMzakaTinikaH / vArddhakaTinikaH / kaThinaM tApasabhAjanam / pIThaM vAlI ca yaThitazca te ityekaprayogeNa tadanta iti svAt / etahata kaThinAntArthI nApagamyata iti bahuvacanaM kaTinAndeti rUpagrahaNaM mA bhUditi / nikAditi // 276 // nakaTa ityevamAdibhyaH pAmyantebhyo vasatyarthe tya bhavati / nikaTeta vasan naikaTikaH / yo grAmasya samIpe vasatyAyako bhikSuH sa ucyataM" : vRkSamUle vasan bAlakaH / mAyAnika dharAdikaH / nikaTAdayaH prayogasyAH / satIH ||37| to dadi samAnatIrthAt samAhatya gamAgaH rAmAnandaya sabhAyadaca nipAtyate / samAnatIrthe vasan sarvaH / tIrtha guruyate / saGkhyAdezcArhailucaH ||32|7|| ahaMdaryA yA prakRtistaM tayAH kevalastadantAcca saGkhyAdeH sa vakSyamANaH pratyayo bhavatoti veditavyaM na cet sa yuganto bhavati / bAndrAyaNaM caratu candrAvaNikaH / 1. nikA / sanikI / ma0 / 2. senAbhede rogabhede stambha ca thalasAne / durgAdirakSagIsthAne sainyarakSaNamaMdAnA saGghAte gulmaH puMsi vivakSitaH / ma0 di0 / 4. tadantA ma0 / 5. - senili kRtrima0 / 6. nikaH ma0 / vRkSa- bha0 AmyavakAzikaH ma0 1 3. kAlikA ma0 / 7. cyate prasiddha *
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 7.1 1.2 sU. 79-87 I dve cAndrAyaNe varan cAndrAyaNikaH / pArAyaNamaghoSAnaH pArAyaNikaH / dve pArAyaNe'zrImAnaH dvaipArAyaNikaH / saMkhyAderiti kim ? paramapArAyaNamadhIte / mhaapaaraaynnmghote| cakAraH kevalArthaH / AdityaSyartham abhiviSau cAyamAkAraH / tenArhRdarthe'pi bhavati / dve saha dvisahasraM vA'rhan dvisAhasrakaH / dvipratikaH / anuca kiMs ? dvAbhyAM zUrpAbhyAM krota dvizUrpam / dvizUrpeNa kautaM dviyopikam / trizodhikam / : 260 zAkaTAyanagyAkaraNam godAnAdInAM brahmacarye // 32 // 76 // godAnAdibhyaH paThantebhyo brahmacarye'bhidheye pratyayo bhavati / nirdezAdeva panta | godAnasya brahmacayaM gaudAnikam / mAdityapratAnAmAdityapratikam mahAnAmna mAhAnA nikam | godAnAzyaH prayogagabhyAH / yebhyo'sminnarthe prayoge ThaNu dRzyate te godAnAdayaH / indrAyaNaM ca // d dvitIyAntAd godAnAdibhyazca dvitIyAnteparatyarthe Thapratyayo bhavati / candrAyaNa iti nirdezAccandrAyaNasya dvidhIyAntatA / godAnAdInAM cArthAn / candrAyaNaM caran cAndrAyaNikaH / godAnaM caran gaudAnikaH / mAdityayatikaH / mahAnAmnyo nAma RcaH tatsAha caryAttAsAM vratamaNi mahAnAmyaH / mahAnAmnIvrataM caran mahAnAnikaH " / * devatAdIn Din ||21|| devapratAdibhyo dvitIyAntebhyazcaratyarthe Dipratyayo bhavati / devataM caran devatI / tivratI / 'mAvAntadIkSi devaprasAdayaH prayogagamyAH / DvuracASTAcatvAriMzacAturmAsyaM yaluSaca // 32282 // mahAcatvAriMzat cAturmAsya ityetAbhyAM dvitIyAntAbhyAM caratyayaeN Dyupratyayo vizva cAturmAsyayakArasya lugbhavati / aSTAcatvAriMzakam | aSTAcatvAri cAturmAsyAni caran cAturmAsaH / cAturmAsa / caturSu mAseSu bhavAni cAturmAsyAni / yajJaya iti jyAntaH / turAyaNaparAyaNayajamAnAdhoyAne ||32|3|| turAyaNa pArAyaNa ityetAbhyAM dvitIyAntAbhyAM yathAsaMkhyaM yajamAnaM pAne 'cANe Thapratyayo bhavati / turAyaNaM yajamAnaM saurAyaNikaH turAyaNaM nAma yajJaH / pArAyaNamadhIyAnaH pArAyaNikaH / ra saMzayaM prApte'rthaM // 1284|| saMzayamiti dvitIyAntAt prApte Thapratyayo bhavati / ayaMta (artha) ityarthaH / yamyo jJAnasya viSaya ityarthaH / saMzayaM prApto'rthaH sAMzayikaH / sAMzayiko'yamUdraH " na jAne sthAguzta puruSaH | sAMdhaniko devadattaH na jAne jovatyuta mRtaH artha iti kim ? saMzayitari mA bhUt / so'pi hi saMzayaM prApto bhavati tasya tadbhAvAt / "koza yojanAcchatAyojanAccAbhigamA hai ||3|28|| kozazabdAd] yojanazabdAca paro yaH rAtazabdastadantAd] yojanazabdAcca paJcamyantAdabhigamAuthe uNpratyayo bhavati / krozatAdabhigamA krozati muniH / bhojanazaktiko " gojanikaH sAdhuH / taMdyAtyebhyaH // 6 // taditi dvitIyAntebhya ebhyaH kodAna yojanazata yojana ityetebhyo yAti gacchatparthapratyayo bhavati / krozataM yA krozazatikaH yojanazatika yojaniko dUtaH eka bizU ? nagara prAti devadattaH // 1. 13 pathaSTa // 31 // paya' ityetasmAd dvitIyAntAd yAtyarthe pratyayo bhavati / panthAnaM yAn strItvAcAntarAtsamAse kRte'bhibhavati / 5. dvitikaH sa0 / 2. dvizeSikaH / vizoSikaH ma0 / 3. gaudAnikaH ma0 / 4. yaNaM ca ghara ma0 / 5. mAhAnAmnikaH ma0 / 6. avAntaradIkSI ma* 7. cAturmAsakaH / caturmAsI mama cArya ma0 / 9. yajamAnaH bha0 10. UrdhvaH syAdutthite tu ityabhidhAnam ma0 di0 / 11. yojanacchAmaH / 12. guruH ma0 / 33. prathinnitye ma0 / 14. -smAttaditi dvitI- sa0 /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 3 pA. 2 sU. 88-12] amoghavRtsiddivam 261 nityaM NaH patthara ||3|2|| pavinuzabdAt dvitIyAntAnnityaM yAti Napratyayo bhavati pati svapanya AdezaH / niyamita pratyayArthavizeSaNam / patyAnaM nityaM vA pAdaH nityaM yAn paramaH panthA nityamiti kim ? pathikaH / pAnyA strI ho 1 zaGkattarAjacAristhalajaGgalakAntArAdinAhRte ca || 3 289 || janakAntAra' ityevam pUrvapadAt somantAdAhRte yAti vA tRtIyAntatAH / zaGkuparthenAhRtaH zApathikaH / zaGkupathaina mAn zApayikaH / pathikaH / vAripathika sthApayikaH jAGgapaci / uttara atra yArila tyo bhavati / nirdezAdeva evamottarapathikaH / jAja sthalAdinA'N madhukamarice // 390 // svalAdeH pathyantAtutoyAntAdAhRte''Nupratyayo bhavati / DhaNavapAdaH / tadAhRtaM madhu maricaM vA bhavati / svalapathenAhRtaM syAlapathaM madhukaM maricaM thA / madhumarica iti kim ? svApathikamanyat / s yogAdaye zakte || 3||21|| yoga ityevamAdibhyaH caturthyantebhyaH zakte'rthe ThaNuprasthako bhavati / nirdezazdeva catudhyantatA / yogAya zaktI yaugikaH / sAntApikaH yoga santApa, saMgrAha sadgrAma, saMyoga, sampeya, niyoSa, nisarga, nisrA, visarga, upasarga, pravAsa, upavAsa, saGghAta, saGkrama, sapAda, satu mAMsa, odana mazidana sAMyodana iti gogAdiH / yogyakArmuke ||22|| yogya kArmuka iti yoga karman ityetAbhyAM caturAbhyAM yathA kramaM yat ityetau pratyayanityeya zaktI yogkhaH / karmaNe zakataM kaarmukrm| evaM yogazabdasya dvairUpyam / 1 jJAna dakSiNAyAm || 3|293 // yajJavAcibhyaH SaSyantebhyo dakSiNAyAmarthe pratyayo bhavati / agnimadakSiNa Adinayoniko vAjapethiko rAjasUyako nAvayaziyo vAkyazikI yoda nikI / dAzodanako aihikii| dvAdazAko yAjayikI / yajJAnAM dakSiNA vaneSu bhavA bhavatIi RgvaghayijpAbhyaSTham vizrayamAneAna syAt / iha tu saMkhyAderacAha iti bhAveM / dvigoH syAt svavivakSAyAM cAgAti / dakSiNArthaM ca pratyayArthI yathA syAditi vacanam / 1 teSu deye || zarAhaTa || yati yatrApi sampantaM deye'yaM pratyayo bhavati pomibhaktam / vAjapethikaM bhavatam 1 vai kArya / evaMm / kAle kArye ca bhavavat ||32|15|| kAlavAcinaHsampAdvA bhavanti / yAmyaH prakRtibhyo yena vizeSeNa yetyA bhavaM bhavanti sabhya prakRtibhyastena vizeSa kArya de cAthaM te pranyayA bhavantotyarthaH / yahi sarvamAdRzyArthaH / yathA - varSA bhavaM Arthika tathA kim / evaM zAradikaM vA karma zAradikaH / zAradI roga Ayo pradoSam / prAyopikam Imantam / haimantikam / hainanam / purANam / purAtanam / davasvag 1 zvastanam / m | sAvantanam / cirantanam / viratam / palam / pIpam / phalaM vA / prAvRSeNyam / pratyayasya bhAvo'yAdizyate nAbhAva iti dvitI bhImagada kAyade yA mAsikam / premAsikam / kim / drm| 1. mahAraNye dupa kAntAraM punnapuMsakam ityamaraH ma0 di0 / 2. thikaH / kAntArapathikaH ma0 / samma / 4 3. madhu klArka yImadhukA madhuyaSTikA iti nAmali0 0 0 5. nizeSa ma0 / 6. agniSTomasya dakSiNA iti AgniSTomikI ma0 / mamavi siddhi ma0 / agnidevamAtiSTomika ma0 / 7. puNa iti Rm vidhI- ma0 1
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ ....------------- ... -----..-.. zAkaTAyanamyAkaraNam [bha. 3. pA. 2 sU. 53-105 yuSditraNa ||3 / 2 / 6 // dhAdibhyaH rAptabhyaHtamyo ga rAya pAya' pratyaye mAta / apuai deyaM kA 'yuSTa / gata / na zAhamaryAt nityazabdaH phAlapAse gRhale / tata: saptamya17 kAlAdhano. vyAptAti finii yA vidhAnA vA kAma ceti dvitIyAntAya pratyayaH / nyuTa, nitya, niSkramaNa, bhavezana, tIrtha, rAnAma, savAsa, pravAsa, upavAsa, agnIpa, pIlumUla iti duSTAdirAkRtigaNodhyam / tena hastayadhAkathAcAdyaNam // 312467|| teneti tRtIyAntAyAM husta yathApAthAca dRzyatA yAM yaNAsaha ya ispedI pratyayo bhavata: 1 pratyeka deye kAya cA yabhASAceti lipAtarANavAyonAraNetyaminartha catarI asya dutIyAntatA na saMbhavati / hastena devaM kArya kA hstyam / yathA kathAcAApareNa yathAkathAcam / sampAdini ||3|||| tati tRtIyAntAt sampAdiyaya Tappratyayo bhvti| guNotkarSaH sati: / Avazyaka gahAditrAdata ema nipAtanAhA yasari Nin / karNakA sampAdi kANabaSTakirvA galata kArNaveSTakApA vizeSataH zoHIN: / evaM cArapra pugika zarIram / aupaanvivaad| karmapAdhaH zarAha| bagapaMpa ityetAnyAMtIyAtamyA sampAdinyathai yapratyayAvata karmaNA rAmpAdi pAmaya zauryam / yati rAmpAdhi cayA gyaa| kAlAtparijavya lanyakAryAnukare // 3 // 21100 mAlayAcanaH dAdA teneti tRtIyAntAt parijampe lApakA zukare cA TaNatayA bharvAta / parito jetuM zakyaM parijamyam / lapakAryayoH zAyaM vAyaH / sakRcchaNa jiyate yattA sakAram / mAsana parijayyaH mAliko vyAdhiH / mAsikA hstii| AdhaMgArAkaH / so rikaH / mAsena lagaH mAmivAH paraH / gAsana kArya mAsikaM cAndrAyaNA / mAmena sukaraH mAziSaH prAsAdaH / bAlAditi ni ? yadana parijavyan / nivRtte // 3 / 2 / 101 / / sena mAlAditi taMte / tRtIyAntAt kAlayAcinI nivRtta pratyayo gati ! malA nivRttamAligam / mAsikag / sAMvatsarikam / yogavibhAga uttaramA nuhatyarthaH / tasmai bhRtAdhISTe // 3 / 2 / 15 / / kAlAditi vartate / tasmai iti caturthAt kAlavAcino bhRtaM. adhISTe pAya Thapa pratyayo bhani / tasA iti yadarthamiti caturSI' vetanena vyaapaaritH| aboTa sattAraya mArAya mata mAsikaH naamkrH| mAsakarmI bhara ityarthaH / epmaa,maasisH| sAMvatsarikaH / mArAyAdhIeH mAsiko'dhyApakaH / mAsamadhyApanAyApoTa ityarthaH / evamArdhamAsikaH / sAMvatsarikaH / taM bhAci bhUte ca zarA103|| kAlAditya / tamiti dvitIyAntAt kAlavAcinaH bhAmini bhUro yA prasmaso gati / svasattamA vyAptamAmaH' kAlo bhAvI / vyAptaH kAlI bhUtaH / mArI bhAvI mAsika utsavaH / mA bhUto mAsiko byAdhiH / cakAraH sena mite tambha bhRtAdhauSTe saMbhAvi bhUnI cii| prayAzAma vRtyrthH| pAmAsAThI / / 6 / 2 / 104 // pAsa ityetasmAta ''kAlayAciratana se, vara aiponTe gha, vi zUna 'cAya pa Tha ityeto pratyayo bhavataH / paDibhaginivRtta: pazuto mAronyA bhUto moTo yA pANmAsAta bhAtI va TURBEL: mAsikA 1 avayasmayaM vidhiH / yasa lu PORTAITryA irigaa| samAyAH khaH // 32105 // mamaHzadAna nivRta lAgi paJcagu vigago bhavA / samyA firguH pramANe manogya ho yA samA' bhAyo bhUlo vA samInaH / 1. ag bha7 / 2. -yaM bA - ma / 3. bhagnipada ma0 | 5. -diti ca varta- ma / 5. prAsyAnuyuma / 6. -zrI bhRtI caMsanena / 7. pAcita: maTi / 8. abhyasya binA vetanamAnena karmaNi vyApArita ucyata ma. Ti . nakA-ma0 / 10. vyAptakAlo m0|11. kArazabdAt ma / 12. nRodhI maH / 3. bhApani bhulemA / 15. -' vigya Nya m| 15. papamAmAna m0|16. saam| --- - - --- ---------------- = = = =
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amr bha.3 pA. 2 sU. 104-113] zramoghasisahitam rAjyahAsaMvatsarAca dvigorcA // 32106|| rASi an saMvatsara ityevagantAt samAsAtAsatta vigostotA in enaa vipanA sapratyayo bhavati' gaTa 1 RT vibhyAM nita syevamArikA yigRhya niyogH| virAyikAH / trirAtrINaH / rAtrikaH / aham --grAmyAm ahompA niyusa ityAdhinA gidha dUdhahInaH / "yatikaH / pahaH / patikaH / saharasAta saya canasyAnavakAzatvAt samAsAntamataM bAdhitvA'yaM sa evaM bhavati / tama samAsAntAniyoga udhyamAnaH sapAmaya saba zAdityalAdezo na bhavati / hoka iti pahazabdAt rAmAsAra goSTham / saMvatsaramadvAmyA saMvatsarAbhyAM niyata ityAdinA vigRhA dvisaMvatsarogaH / dvivitsarikaH / visaMvatsaroNaH / pisAvatsarikaH / "mAsasaMvatsa rasyati tUttarapadAdyaca AkAraH samInaH / dvezIkaH / virAmonaH / sabhI kaH / sAmAntAt pUrveNa nirame prApta vikalpaH 1 doSAdaprApta / varSAdazca // 3 / 211873 varSazayo yaH kAlavAcI tadantAda dvigostena - nita ityAdipu payara vipA gArapalama pazna zrI bhavataH / sAmya mumate tthnn| evaM rUrya bhavati / nirga: / dvivaNiH / fTE: / bhAvinyApadAya va zAre 1 dvivarSa bhASI tapapiyAH / pikaH / prANini bhUne // 3 / 2 / 108 // kAnayAcitra paMzadAntAd dvigoNate'rthe nityamapratyayo bhavati prANigi ghe bhUpaH prANI bhavAna / he varSa bhUte" dviva dAraH niyoM nAyakaH / prANinIti gim 2 divANi:- tiSikadaca yAdhiH / bhUta iti viga? dvAbhyAM varSAyAM bhRto'poSTo vA dvivrssiinnH| dviyApika: manuSyaH / pUrveNa vinaNe. prArale nisyoga bipina bhUta eva / prANinoti nimaH, vidhiniyamasambhave vidhireva / vidhI hi zAstra. manugRhItaM bhavati'' niyabhe'pani gRhIta manivAdadoSazca / mAsAdvayasi yaH // 3 / 2 / 189|| mAsAntAd dvigobhUne'yaM yapratyayo bhavati yayasi gamyamAne / dvI mAsauM bhUto dvimAsya: / zrimAsyaH dArakaH / vayasIti kim ? dvaimAsiko upAdhiH / dvaimAsiko nAyakaH / bhUta iti kima?au mAtoso daMgAsiko yuvaa|| saJcAzanA123 dvigAriti nivRtam / mAsazadAdbha vanyayo bhavati paraca vadhagi gampamAne / mAsInaH / mAsyaH dArakaH / sakAra: "pumbhAvArdha: / mAsona: duhitakaH / vayasoti kim ? bhAtiko nAyakaH / papamAsAdRzyaNyAH // 3 / 2 / 113|| ghaNmAsa zAt kAlavAcino bhUte ThaNa yAy ya ityete pratyayAH bhavanti vasi gamyamAne / samAn bhHp|maasikH| pApamAsyo dArakaH / bhUta iti kim ? padhmAsAna 'bhAvI pANmAsyaH / vApikA: / vapasIti kim ? pApamAsyaH / pAAsiko''nAyakaH / anya paTho bhavato nyrgo| so'stha brahmacaryatahato / / 32112 / / sa iti prathamAntAra pAlayAcino rA~ta samaya Tag prAgo bhavati brahmacarya rAti grahAcAriNa caabhidheye| yattadasyesi nidiSTaM taccebrahmaca brahmacArI vA bhavatIkSArthaH / pAsI kAsya sina brAhmagaryam / akSamAptikam / sAMvatsariyam / gAmA brahmAcArita: gAziko btaanaa| argamAsina: / sAM brsaarikaaH| samayAta prAdhAn // 32113 // soDasyeti vartate / sa iti prathamAntAta rAgavAradAta prAptopAdhikAra atyAta gAThalAgo bhavati / samayaH prApto'sya sAmayika kAryam / jpnaamaaggrgH| Serestancestomusicnikenusala m bur.-- -.00AMA -..-.- . . -ni pA / 10 / 2. -7 mujhe ThaNa- ma0 13. rAgnikaH m0| 4. deyahikama0 / 5. vaiyadikaH sA / 6, mataM vA-ga7. skhaera -1012. saahsnni-m0| 5. dvaMyahika iti sa| 10, saMvatsara 'za.191. maanv-m| 12. -: praamaa| 13. cAraca ma / 12. bhUto m.| 15, nyama nigRhiitmnuvaa-m'| 56. pumbhAvAbhAvArthI ma / 13, mAlInA m0|18. paNmAmiko ma0 / 10. AdhamAsikam bhaH / 20, mAsika maa|
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. 3 pA. 2 sU. 114- 123 2 RtvAdibhyo'm // 312/114 / / kAlAdi nirvRttam / Rnu ityevamAdibhyaH prAptopAdhibhyaH soyasmin viSaye'pratyayo bhavati / RtuH prApto'syAsevaM puSpaM phalam / upavastra prApto'vya aupavastram prAzitA prApya prAzitam / RtvAdayaH prayogagamyAH / 264 zAkaTAyanavyAkaraNam kAlAaH ||3|2|1153 kAma ityetasmAcchandAt prApto'dhikAt so'syetyasmin viSaye prayo bhavati / kAlaH prANojya kAlyastApaH / kAmo meghaH / dIrghAt ||32|116|| "kAlAndAd dIrghApAvikAt sometyasmin viSaye yaN bhavati dIrghaH kAlo kAlikam ANa kAlikaM vairam / kAliko sampat / yogavibhAgAdRNu / yavidhAne kAlAika ena yogaH kriyate / prayojanam ||3|2| 117 / / so'syeti vartate / sa iti prayamAntAdasyeti SaSThayarthe ThaNapratyayo bhavata yatprayamAntaM taccet prayojanaM syAt / prayojanaM prayojakaM pravartaka janakamutpAdakam / jinamahaH prayojanamasyeti jaina malikam / aindramahikam / abhipecanikam / ekAgArAcore ||32|118 || ekAgArazandAttasya prayojanamityasmin viSaye uNpratyayo bhavati caure yadaspreti nirdiSTaM sa beccauro bhavati / ekamAgAraM prayojanamasya aikAgArikaH / "cora: caure niya mAthI pavanam anyatra na bhavati / ekAgAraM prayojanamasya bhikSoH / cUlAdibhyo'N ||3|2| 116|| cUlAdibhyastadasya prayojanamityasmin viSaye'y pratyayo bhavati / cUlA prayojanasya colam / zraddhA zrAddham 1 cUlAdayaH prayogagamyAH / vizAkhApAdAnmanyadaNDe || 3 |2| 120|| vizAlA ApADha ityetAbhyAM tadasya prayojanamityasmin '' pratyayo bhvti| upavAdaH / manye daNDe cAbhidheye / mamanyaH viloDanam / vizAkhA prayojanamasya sAmanyaH / vaizAyAM gomantaH sarvagodo dadhibhUtaM tamabhimatanti manti gRhadevatAbhyo balatvAtithiH pradAmAda svayamupazute sa mantho vaizAkhaH / asya hi vizAlA prayojanam / ApAhAH prayojanamasya AvADho manyaH / ApAiyAM paurNamAsyAM veNuM chitvA sarvagandhairanulipya svayaMgatulitAH so'kRtAH kumArakAH tenAgArApyabhinanti sa daNDa ApAdaH / tasya hyApAdAH prayojanam / utthApanAdezaH // 32122 // utthApanA' ityevamAdibhyastadA prayojanamityariman viSaye pratya yo bhavati / Thapo'pavAdaH / utthApanaM prayojanamadhya utthApanIyam / manupravacanIyam / utyApana, manupravacana, anuvAcana, anupAna, anuvAnana, Arambhava" ityutthApanAdiH viziSadiruharisamApanAtpUrvapadAt // 3322122 / / dizi padi sahi pUri samAna itye tempo'napatyakAmA vidyamAnapUrvapadebhyastadasya prayojanamityasmin viSaye pratyayo bhavati / vizivAna prayoga ganIm / anupravezanIyam / gRhapravezagIya pari--godanIyam / ayam / yahi ArohaNam / prAsAdArAMgaNayan / pUri--prapApUraNIyam samApi apanI taskandharAmApanIyam / svargasvativAcanAdibhyo yaka || 3 |2| 123|| svargAdibhyaH svastivAcanAdibhyazca ca bhavataH | svargaH prayojanamasya / yasya AyuSya . tara prayojanamityaviSayatyayaH 3. upavastA maM0 / 4. prApAdhikAta ma0 / prathamAntAta kAka ityetasmAta donapA ma0 / kriyata bha0 / 8 -namasya jai-ma0 / 9 zAyAM porNa ma / 13. sagviNAM ma0 / 53. pana / 16. prAsAdArohaNIyama sa0 17. -H / nargAdigmI yaH / sva-ma0 / 1. nivRttam saH / 2. puSpaphalam ma0 / 5. kAlAdityasya dIrghAditi vizeSaNam / sa iti 6. cikAiti caTaNa pratyayo bhavati / ma0 / ma0 10 sa0 / 11. coraH core ma0 / 12. iya0 / 65. Arambha 5
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 3 pA. 2 sU. 124-129] amoghavRtisahitam 265 kAmmA iemaH / svastivAcanAdimpa: zluSA bhavati ThaNaH / svastivAcana prayojanamasya tyastivAcanam / zAntivAcanam / puNyAhavAcanam / svargAdazaH svastivAcanAdayazca prayogagampAH / . AkAlikaM TazcAdyante ||shraa124|| AkAli miti 'akAlamAdAta uThaNa ca nipAtyate / bhavatparthe Adireva yadyato gampata / yasmineya kAle yatpravRttaM tasminneva pratyAvRtte yadi taduparameta athavA yasmi. gneya vAle sajjanma tasminneva Ale pAda ta vinAzo bhadainAtmalAbhakAlAdUna tiSThadityarthaH / AkAlaM bhavanAkAliko'narupAyaH / pUrvadharyasmin kAle tutoye caturthe vA yAme pravRtaH / punaraparArapi thA tasmAt kAlAdbhavana nadhyAma AkAlika ucyate / AkAlikA vidyut / bAkAlakA vidyut / ThaNako The mAi AjanmakAlamaida bhavantI novaM rAA janmAntara-vinAzinyevamucyate / mAdyanta iti kim ? sarvakAlabhAvino mA bhUt / AdAdale ceti nivRsvayaM nipAtanam / ayayA samAnakAlAmasya 'bhAkAladezaH Adhata iti dvanda prakRti vizeSaNa masyeti paya TaNTho pratyayo nipAtyate / nipAta va kasyacidiempa pratipattyartha 'sanAlAvAdyantAvasya AkAliko'dhyAyaH / AkAliko AkAlikA yA vidyut / samAnakAlatA dantayoH pUrvavad vaiditamyA / trizadvizateI buranAmnyAt i / / 3 / 2 / 125 // triMzat vizati ityetAmyAma A ahaMdadhaMdyo'yoM vakSyate tasmin pratyayo bhavati / kaapbaadH| anAmni asamjhAyAM viSaye na restrasyayAntaM kasyacirasajJA ... bhavati / nizatA krota triMzakam / vizakam / trizatamahan priMzakaH / vizakaH / mA" ahaMdityabhividhAvAkAraH / anAmnIti kim ? vizatkam / vishtikm| . . . . . . saMkhyA'DatezcAzattiSTeH kaH ||3 / 2 / 126 / / zata paliSTa ityetadantajisAyAH rAmAyAH iti- .. .. pratyayAntAcca zabdAt trizadizatirAdAmpA cA arhato'rthe kapratyayo bhavati / ThaNo'ravAdaH / saMkSyAyAHvikam / trikam / paJcavam / saptakam / bar3hakam / gaNakam / yAvatkam / adhyakam / arthazva makam / duti / '"katikam / triMzata-trizatkam / vizati-vizalikam / iti-trizas / vizazonAmupAdAnamazattiriti pratiSAt / azaliTeriti kim ? 'cAtvAriMzalam / mAzItikam / nAtikam / SASTikam / anAdeH zatAdatasminyaTho // 3 / 2 / 127|| A ahaMdarSAdyo'yo vakSyate tasminnanAdarapUrvapadAt zabdAt paTha ityeto pratyayo bhvtH| kaapvaadH| atasmin sa cedartho vastutaH prakRtya bhinno na bhavati / tena kotaM zatyam / pAtikam / zatamati zaravaH / pAtikaH / anAderiti kim ? dayuttaraM zataM tena krota dvizata. kam / saMkhyArezcAhadatu ca iti prApnoti / atasminniti kim ? zaha mAnamasva zataka stotram / zatavaM nidAnam / vAtoSThaH // 3 / 2 / 128 / / ato: atyantAyAH saMkhyAyA arhato'rthe upatyayo bhavati / yAtikam / pAvatam / tAbasipam / ThavidhAnasAmadhyat kAdezo na bhavati / sahastrazatamAnAdaNa || 3 / 21126 // sahasra zatamAna ityetA yAmAhedarthe pratyayo bhavati / kaTago. rapavAdaH / sAhasam / shaatbhaanm| "yasamAt" ityatra saharamA zatapAna grahaNamatyAvaSanaM "yA gaNa" datya yamartham / 1. AkAla ma0 / 2. dvidhA cAdirevAnto mavasi yasmiya ma / 3. sminneva kAle pra-ma0 / 4. akAlikA ma0 / 5. TaNi m0| 6. AkAlAdezaH m0| 7. dvandaH prakR-ma0 14. samAnakAlApAyama. ! , yAvanta: ma 10. asaMjJAyAM ma / 11. A iti ma. nAsti / 12, tiSTi ma / 13. cAhatA'yama | F1. yAbarakam tAyakam ma0 / 15. dati ma / 16. rakam / pAvAzakA sApta. tikam / Anma / 1. dAn zatazabdA-ga0 / 18. -taM dvizataM tena mH| 19. dilaca 10 / 20. yo ghA ma-maH / 21. yAvakam ma0 / 22. tApanikam / tAvatkam m0| 23. sanAdIsya-ma0 /
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 zAkaTAyanavyAkaraNam a. 3 pA. 2 sU. 30-133 kaMsArdhATTaTa / / 3 / 2 / 130 / / kapta ardha ityetAmpAmAhato'rthe ThaTpatyayo bhavati / vAsikam / kasiko / adhikam / adhiko ! TakAro imarthaH / __ardhAtpalakaMsakAt ||3 / 2 / 13 // arthAda: pala vasa kapa ityevamantAdAdAhato'yaM raT pratyayo' bhavati / arthapalikam / arghagaliko / ardhakazikam / ardhasiko / adhakaSikam / ardhakapiko / kApaNAta pratizcAsya vA / / 3 / 2 / 132 // kAryApaNazadAdAhato'rthe ThaTpatyayo bhavati, asya kApiNazayasya ca pati ityayamAdezo bhavati do| kAriNikam / kASaNiko / pratikam / pratiko / ghakAra Adezaspa pratyayasakhiyogaziSTAH / ata eva vigA: iluci pratyAdezo na bhavati / dvikApiNam / adhyakApaNam / asyati sthAniprati pattyartham / anyathA pratiH pratyayAntara vijJAyate / zAda ||32|133 // zUrpa dAdAhato'rthe pratyayo vA bhavati / ThaNo'pavAdaH / zopam / zoSikam / vasanAt / / 3 / 2 / 134 // sanazabdArAhato'rthe'nyatyayo nityaM bhavati / vAsanam / mogavibhAgo nityArthaH / vizatikAt // 3 / 2 / 13 / / vizatikazadAdAhato'rthe pratyayo bhavati / vaizatikam / yogavibhAma uttarArthaH / digoH khaH // 3 / 2 / 13 / zitikadAdAgiya khAyaH mati / RispavAdaH / vidhAnasAmarthyAt phlugna bhavati / dviviMzatikonam / vi .] adhyardhavizatikonam / ardhapaJcavizatikInam / khArIkAkaNIbhyaH kaca / / 3 / 2 / 137 / / mvArI kAkANo ityeyamantAda dvigo: kevalAbhyAM va khArIvAkaNI yAmAhatArthe kA pratyayo bhavati / dvivArIkA / ginnArokam / adhyardhavAroSam / khArokam / dvi kAphaNIkam / nikAkaNIkam / adhyardhakAkaNIkam / kAvANI kam / bahavana kevalArdham / cakAro na kaconi 'pratiSedhArtham / mASapaNapAdAdyaH ||3 / 2 / 13 / vigoriti vartate / mASa paNa pAda ityayamantAda dvigorAhato'rtha papratyayo bhavati / dvimASyam / avyartha mANyam / dvipappam / trimaNyam / adhyardhapaNyam / hipAdyam / vipAdyam / adhpa pAdyam / mApapaNapAhadaryAtpAdaH parimAna prANyaGgamiti patkASihimahati ya iti pabhAdo na bhavati / zatAdvA ||3 / 2 / 13 / / zatAvAd dvigorAhato yatpayo thA bhavati / pakSe saMkhyAlakSaNa: kaH / tasya luga na bhavati / astu vimAnasAmathpami bhavati / dvizatyaH / dvizatam / abhyardhazatyaH / adhyardhazatam / zANAt ||3 / 2 / 140|| "zANAd dvita:rAhato'the" ya pratyayo vA bhavati / pakSe ThaN / tasya phluk / "apa tu vidhAna sAmAnna bhavati / dvisAm / divANam / adhyadhaMzApam / adhyardhazANam / yoga vabhAga uttraarthH| "dvicaraNaca // 3 / 2 / 143|| dvi ni 'ityajatyoM yaH zApAda: tadantAt dviporAhatethe aNa ca yazva yA pratyayo bhannataH / pakSe 40, tasya iluk / evaM prema sampadyate / dviza,Nyam / dvaipAraNam / dizANam / ziSyam / 1. -to'yaM raTananma / 2. ziTanA ma / 3. vijJAyate 2011. pratiSedhArtha ma. 1 5. 3lambha-ma / 6. yAya yasya ma2 / , viga ma. Ti. 8. dvizaram ma0 di0 / 5. zANAntAdvi-maH ttik| 10. tethe ma... yatratyayasya ma0 | 12. ramacama05 13.nizANyam , vezAgam , nizANam ma /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. 3 pA. 2 rA. 142-148] amIpavRttisahitam galaco nAmni shlukmaahaa142|| alugantAd dvigorAhatA) utpannasma pratyayasya daluga bhavati anAmina na patpratyayAntaM kasyacinnAma bhavati / dvAbhyAM kaMsAmayAM dvikasyA' vA motaM hikasam / kisam / adhyayaga yAsana bosama harayAsam / adhazcamasam / 'nisarpam / vizupam / adhyardha zUrpam / dharmazcamarUpam / aluba iti kim ? dAmpA sUryAsyAM motaM dvizUrpam / dvizUrpaNa kotaM "dvidApikam / anAmnIti kim ? paJcalohinyaH parimAyamasya pAvalohita kam / paJcakalApAH pramANamasya pAJcakalApikam / parimANavizeSasya nAma nI ero, 'pakAramA gandhau piti tadita iti pamyAgarthI / paJcagargaH / dazapargaH / yANaH ||3 / 2 / 143 / / alu gantAt dvimoH paraspAhatoDaga: pratyayasya balu bhavati vA nityaapvaaH| dvisahasram / disAhasam / anya sadasam / avyarthazAsanam / dvishtmaanm| dvizatamAnam / adhyadhasAtamAnam / adhyarpasAtamAnam / aNa iti kim ? do"loNI pavana zikoNaH / madhyardha droNaH / . suvarNakApiNAt // 32 // 44 // suvarNAntAta kAryANAsAdaya dvigoralumantAdvihitasyAhato?' paralunyA bhavati / disuvarNam / dvimANikam / avaghaM suvarNa / japatoNikam / dviApaNam / dvikANikam / dvipratikam / adhyardhakApiNikam 1 madhya pratikam / luci pratirAzo nAsti ca kAraspa sandiyogAbhavAt / dvitrivahoniSkavistAt ||3214shaa dvi vibaha ityeteparo yo nikazabdo vistazabdazca sadantAd vigAralagattAstarasyAtA'rthe pratyayasya ppalayA bhavati / dvinikam 1 dinatikakam / priniSka / nakikam" / vivistam / niyatikam / bahuvistam / vastikam / ___ mUlyaiH prIte // 62 / 146 / / mUlyayAcinastRtIyAntAt prose'rthe yayAvihita ''TaNAdayazca pratyayA bhavanti / nirdezAdeva tRtIyAnatvaM vijJApate / saptatyA bhItaM sAptatikam / AzItikam / naTikakAm / pANikam / pAdikam / nizakam / pizakam / vikam / trikam / paramam / zatikam / mUlyagrahaNaM kim ? devadattena krautam / pANinA sam / pUrNammA protam / para kratam / iti parimANamAt dvivacana bahuvacanAntAt pratyayo / bhavasyamabhidhAnAt / sUrgadayo hyazcayatArimANAnAmaryAnI vAcakaH / na ca saMkhyAbhadavAcino vibhaktijiye ina vRttAvasti 1 yatra tu saMpAbhedaH pratipattI pramANamasti / bhavatyeva / dvAyAM krota dviyA / trikam / dvAbhyAM zAmiyAM krotaM dvigRtam / trigarmam / tayA mudga: krotaM moditakam / mAvikam / na Tekena mudgena mAtraNa yA karaH saMbhavati / tasya vApe / / 3 / 2 / 147 // umpate'sminniti vaapH| tasyati paScAtAd vA'rthe yayAvihita pratyayo bhavati / prasthasya vApaH kSeyaM prAsthitam / droNikam / khArikhan / vAtapittazlepmasavidhAtAcchamanakopane // 32 // 14 // saspeziyo / tasyAMta pApA bAta jisa zleSma sannipAta ityatenyaH zamane kogane cArtha yayAviditaM pratyayo bhavati / sAmta bana 1, samAvimA rilijI ma. 2 | 2. ana [urari H / mA. pAMDisi cha / tasyAnana induka ma0 : lupagoNiti IkAraspa iluka bha0 ri0 / 3. kasamA'bhya iti vacanAdhigau samAse'dhyadhaH saMJyati taddhitadigo tataH sArdhATiti 48 ma. Ti .dA sUpadinityaH go vA ilam ma. Ti. / 5. dvizopikam ma0 / 6. pAJcalAhitikam na / taddhinadigo nimityahitArthe rANa meM0 Ti / 7. paJcakAlAyAH parimANamaya pAcakalAyikam ma0 / 8. te taM pakAre dAkArAvanu ma / 9. dvAbhyAM sahasrAbhyAM kotapitti dvinI tataH sayAdezcAhaMdaluca iti vacanAta shsrshtmaamaadgitynn| mAnasaMvAsarevyuttarapadayAta bhara tti| 10. pacapa hoNAdinan kaNa vA ma. Ti. | 51. the matyayasya ila-ma / 12. -kam / bahuvikakama m0| 63. -stam / dvistimam / vicistam / vitrai- ma0 / 15. TanTavAdayazca ma / 15. bAcakAH ma0 / 13. -pratipa-ma0 /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 zAkTAyanavyAkaraNam [ a. pA.2sU.149-156 tacchaganag / yati vena taskAna : 6.tasya mana kopana vAtikam / ttikam / ilariyAm / sAnipAtikam / viruddhayorathamoH prakaraNAdeba' vizeSagatiH / deto saMyogotpAte / / 3 / 2 / 146 // tati papThayantAda nAva yathAvihitaM pratyayo bhannati yo'so hAtaH sa para rAyAca utpAto vA bhavati / he nunimittam / saMmogaH saMbandhaH / prAginAM zubhAzu masUcako bhUtapariNAga aspAtaH / zatasya he sudayadatasaMyogaH zatyaH / zatika: / sAhasaH / utpAte-gomagrahaNe hetuH somahaNako bhUmikamyaH / sAiprApikamindra yanuH / somakSikaH sndeshH| zataspa hetudakSiNAkSirUpandanaM zatikam / sAhasam / huyabrahmavarcasAyo'saMkhyAparimANAvAdeH // 32 // 15011 saMkhyAparimANAvavAdivanitAd dvapakkAt brahmavarcasazakSAca na tasyeti paNyantAddhetAvardhe yapratyayo bhavati / ThaNAdyapavAda: / sa peDhetuH saMyoga napAto vA bhavati / pAsya hetuH saMyoga utpattio yA dhanyaH / yazayaH / AyuSyaH / vAlyA vidyut / brahmacaya / gadaya iti goco causi siddham / asaMhAparimANAtrAvariti kim ? saMsthAyAH-paJcakaH / sanukaH / parimANAtprasthikaH / zorpaH / khArokaH / azvAde:-AzvikaH / AsmikaH / bamA kilonmAnaM parimANe tu sarvataH / mAyAmastu pramANaM syAt saMsthA vAhyA tu sarvazaH / azva, amana, gaNa, umA, jagI, bhajA, varSa, yastra ityazvAdiH / putrAcyo 2151|| sAmyAttasyati pazyantAda tAyarthe / ya ispatI pratyayo bhavataH / rA cahetuH sayAga utpAto yA bhavati / purAtya hetuH saMyoga utsAto vA putrIyaH / pumaH / pRthivIsarvabhUmibhyAmana ||32|152 / / pRthivI sarvabhUmi dAmpa tasya devo yoiratnapatyakA bhavati / dhipAH vaH rAmApa utpAto vA pAyiyaH / sAmopaH / sarva bhUgeranuzatikAdisvA. dubhayapadavRddhiH / Iza / / 3 / 2 / 153 / / pRthiyosa bhizadAmpA tasyeti SaSThyasAmyAm Ize Izvarejapratyayo bhavati / pRthivyA IzaH pArthivaH / sArvabhauma: / yonavibhAgAdIpA intaramidaM na halovizeSagA vizeSaNatvaM hi pacivo. sarvabhUmi roze' cAyika eva yogaH kriyate / jJAte // 322 / 154|| pRyivoparva bhUmikA spati paSThayatA mAne'rthe utpamayo bhavati / jAtI viditaH prakAzita ityrthH| puyicyA viditaH pArivaH / sArvabhaumaH / kartRsaMbandhavivakSAyAM pATho 1 pRthivosargha. bhUmizabdA mAmiha tarUpAH prAgina upande pUrvA na ca pRthivosarvabhUmibhyAmaniti vartate lokasatralokAdityArambhA / jAti yadi prakRtimAtrANAdipratyayo vidheyaH syAt lokasarvalokagrahaNa manarthaka syAt / yadi ma pRthivI sarvabhamanyAM Tham vipa: lAbAsarvaloka" iti bigo'naryakaH / jJAta" lokasarvalokAcpatyapha eca yogaH niyt| lokasarvalokAtUna 155 / / lokAyalokapradAmyAM to patA jJAnavyaM yathAzita dagpratyayo bhavati / lokasya prAto lokaraH / mAyalakikA / rAya lokasyAnuzatakAdityAtuna yAvRtiH / tadatrAsmai vA vRddha nyAyalAmopadAzulka deyam / / 12 / 156|| tariti prapamAntAdati saptamya5ma iti caturthya vA yAnihitaM pratyayo bhavati yatra yamAnna taccadvRddhirAyo lAbha upamA mulka vA dayaM bhavati / adhamarganottamaNa dhanAniSitaM devam / dRddhiH prAmAdipa niyaM nivado grAmyo bhAga AyaH paTAdInAmupAdAna 1. deviyo- ma012. mAnapraraNasya hetu ma / 3. -iNiko bhU- ma0 | 1, mominikaH pani ma0 |-pricy vijAnIyAdupasyamagare, parivaTana mAyA parivaza manApagaH // zikAyata ma0ri / 5.- - =: / :. --F. . ,. na.1. - .. - na . dAMta yadi -ma: / 11 apAna m| 2. grAmyA ma. /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 3 pA. 2 sU. 157 - 161] abhovRtisahitam 269 bhRtyAtiriktaM prApyaM dhanaM lAbhaH / upadA utkoco utkaTa itvavi rakSakArito rAjabhAgaH zulkam / paJcAsmiJchate buddhiH paJcazatakam / paJcAhitA meM AyaH paJcako svabha 5H paTaH / ganyAsvanpAre upadA padako vyavahAraH / paJcAsmin za zulkaM paJcazatam / evaM zatamanvRiddhiyo lAbha upadA zulkaM vA deyamiti zatyam / chavikam sahasram prsthikm| caturthaM deyadattAya vRddhirAno lAbha upAdeyaM paJcako devadataH / zayaH pAtikaH / sahasraiH / prAyika I udaH ||32|15|| tyahAragRhItapratyayAntAdazandAcca taditi prayamAntAdayeti sampa yA pratyavati / pAdaH pAnaM vRddhaghAyalA bhopadAzudevaM bhavati dvitIyasminhame yA vRddhiyojanA lyA deyaM dvilokaH / tRtIyikaH / pavamAnaH pachIkaH / arthAt adhikaH / adhika strI / ardha rUpakAyaMtrAcI / bhAgAd yau / |3|2| 158 || bhAgAdyasya bhavataH / Thago'pavAdaH / tasmai vA vRddhaghAya lAbhapadAzulkaM deyisminviSaye bhAgo'sminnasmai vA vRddhapAdide bhAgya: / bhAgikaH / bhAgakA stro "bhAgI rUpakAyeMH / p 'vastrAzabhRtyasya ||32|156 // taditi vartate / taditi prayamAntAdasyeti parthe yathAviti pratyayo bhavati / prayamAntaM tasya mUlya aMzo bhAgo bhUtitanaM vA bhavati / pazvAsya vastraM paru paTaH / paJcAspAMzAH" varka 'nagaram / paJcako devadattaH / pazvAsya bhUtiH paJcakaH karmakaraH / evaM prAtyaH / zatikaH / sAhasraH / prAsyakaH I 11 55 13 5: 52 mAnam ||3|2| 160|| vadasyeti vartate / taditi prayamAntAdaspati parthe yathAvihitaM pratyayo bhavati / yatprathamAntaM taccemAnaM bhavati / mIyataM yena tammAnaM iyattAparicchedaH / prasyo mAnamasya prAsyiko rAziH / drauNikaH / kiH / vAdikaH khAvikaH / khArayatikaH (sArasahakhikaH / vartavalaM mAnamasya vArSacatiko devadattaH / vArSasahasrikaH / paJcalohitAni parimANamasya pAJcalohitakaH / pAJkalaHkam | mAnava tsarasyAzANakulijasyeti tvAtkAlo mAnagrahaNena gRhyate iti kAlAnnAnamiti pratyayo bhavati / paSTijIvitaparimANamasya pAekaH / sAptatikaH / vArdhazatikaH / vAryasahasrakaH / dvipAditrita parimANaM famfen: fariafes: Bandalas: Bigfas: fang: 1 iti jIvitavRttestambhAvibhUte iti bhavati yasya hi paSTivarSANi ovitaparimANaM paSTimAsa bhUto bhavati / saGkhyAyAH saGghasUtrapAThe || 3 |2| 162 saGkhyAvAcinastaditi prathamAntAnmAnopAdhikAtyeti papa yathAvihitaM bhavati sUtrapAThI vA bhavati / saH samudAyaH / zUnaM zAstra paJcakaH / navakaH / dazakaH / aSTavidhyAyaH parimANamarUpa aSTakaM pANinIyasUtram dazAM vainam / aSTa rUpANi vArA: parimANamasya aSTakaH pAThopatiH / navakaH // dazakaH / satravAda pani kim ? catuSpadAnAM pravRtti = 3 || granthaH / *"pATho'dhyayanam / " parimANamasya ko na bhavati bhayoreva r 1. dravyaM ma0 / 2. paJcakaM za- ma0 / 2. sAhasraM prAsthi- ma0 / 4. sAhasa ma0 / 5. dvitIyamasmi a0 / 6. nAyikA ma0 / 7. bhArUpAI ke prokko bhAgadheyaikadezayoH iti vizvaH mari0 / ma varanAMza- bha0 / 5 basne ma0 / 10 -syAMzaH ma0 / 11. kaMta ma0 / 12. prAsthikaH ma0 / akhiyAmAko khArAbAho nikucakaH / kudravaH prastha ityAdyA parimANArthakAH pRthak // -ma0 [hiM0 / 13. kopikA ma0 / 14. pAcalohitikam ma0 15. lAdhikam bha0 / 16. yo na bhava- ma0 / 17. - sahasrikaH ma0 / 18. ke pI jI ma019 ma0sya dvi- 020 kAtikaH / dvi- ma0 / 21. ma0 / 22. - sahakhikaH ma0 / 23. paSTirvaNi ma0 / adhyayana-ma0 25 24. pAThAditi gAtraH pari-ma0
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 pAkiTAyanamyAkaraNam [bha, 3 pA. 2 sU. 662-169 nAnyati samudAya iti niyagArtha gumapAyo', patravatayaM pamiti ko na bhavati / athavA sacaH prANiprabhudAya iti tayoH pRthagupadAnaM pamvAzenA saMkhyapAnAmavayavata yA sAmanivAsayado vAdhanArthamidaM vacana sudhAdI cAbhedapato payato tutapaDena yathA dvaye de|mnussyaaH / catuSTaye brAhmaNakSatriyabiTazUdrA iti / nAmni |32162 / / saGgha yAvAvinaH svArtha vihitaM pratyayo bhavati nAmni samudAyazcemAma bhavati / " paJcaiva payakAH zakunayaH / vikAH zAlakAyanAH / saptakA brahmavRkSAH / / zacatvAriMzam ||3 / 2 / 163|| tadasya mAnaM nAmnoti ca vartate / prazacatvAriMzamitti trizamavatyArimAdityetAmyAM tadasya mAnamismiviSaye Thagpatyayo nipAtyate nAmni samJAyAM viSaye / vidadhyAyAH parimANamaSAM zAni / catvArizAni brAhmaNAni kAniSid ucyte| paJcadazadvarga vA sh2|16|| pazcAt ityeto zabdo hu pratyayAntau vA nipAtyate / udasminmAnamityetativiSaye ba'bhidheye / po ko bhavati / paJca pramANamasya vargasya pavanaH / paJcayo vrg:|" darzako varga: / vizatyAdayo guNapAsa gugaM Nini ''cAyavasiGgayAera vartate / vivAtimA vizatira iti sAdhutvamedhA pRSAda NAdayo bahalamiti bAtanirdezAdvA vijJAyate / / stome - zinA164 sayAmA: stome'bhidheye uTpratyayA / sadasya mAnamityatasmiviSaye / gamvadazaH / saptadazaH / vibhaH / pacaviMzaH stomaH / paJcadazA' raassiH| / taddharaddhavadAcahattu caMzAderbhArAt / / 3 / 2 / 166 / / taditi dvitIyAntA ra bhUtArthayAcino vaMzAdehara ti bahalyAvati cArthe "mayAvihitaM pratyayo bhavati / vaMzAnbhAra bhUtAn haravahanApan bA zikaH / kauTikaH / "vAlvIbhikaH / bhArAditi kim ? eka vaMzavahati puna: vaMzAdimmaH parI yo bhArazabdastadantAmachadarUpAntA"diti dvitIyAvara vAhatyArA yA vihilo bhAta : daaNshmaarikH| kAbhArikaH / "vAlyajabhArikaH / vaMzAderiti kim ? bhAraM bahati / bhArAditi kim ? ghaMzaM harati / haratirdezAntaramApaNe coceM / / varAtibhipya dhaarnne| "Avahati sAdane / vaMza, kuru, dalavaja, mUlasthUNa, lakSa, alman, . "svad iti vaMzAdiH / vasnadravyAkam / / 3 / 2 / 167 / / "vattva dra tAva rakhapAvaratna yathAsamaya uvA satyatI pratyayo bhavataH / vana harana vahana gAvAn vA vastri.. evaM dayakaH / "paJcatpaJcadroNAt ||16|| taditi vartate / taditi dvitIyAntAd droNazabdAt 'paJcatyarthaH pratyayo bhavati / cakArAdadhikRtazca TaN / vorga pacana droNaH / drauNika: / droNikI sthAlI / zroNiko gRhiNo / sambhavadavaharatozca / / 3 / 2 / 166 / saditi dvitIyAntAtpacati sambhavadavaharatozvArthacArya yApihita pratyayo bhArati / praldhaM pacana saMbha avaharanyA prAsthikaH / prAsthiko syAlo / ko'dhikaH / "pANDikaH / , pramANAnatiraMka: sambhavaH / tapa" sambhavati sakarmako'karmakAca / saka ka ihopAtaH / sambhavasmayAgAtItyarthaH / . pATIpAdAma na pAyAH parimAmaya paja-maH / 2. - thAyaTI bAdha-ma / 3. -vacanaM sahA- ma / 4. -jopasA nu sayADe- ma0 / 5. -thaM yathA vi-ma0 | .. -zacAyA- ma0 / 7. -ya DhaNa pra-ma0 / 8. cAcA-ma / 5. nAtANAni kAnicidadhAcyanta ma0 / 10, ityty-g| 21.gaH / dazadvagaH / da-ma0 / 12..ni caukAta svali / 13. 3 / taptali-ma0114.-zaH vizaH ma01 15.-dazI rAma / 16. yathA- ma0 / 17. bAlyajikaH ma0 / 18.-zaM harati ma. 19 -rUpAtaditi ma. 120.-tIyAntAma. / 21. kobhA- m0| 22. bAlvAja nA- m0|26. rutpAdane ma / 24. phuTa ma0 / 22. akSa ma0 / 26. paTavA ma. / 27. vasna -ga0 ! 28. vasne ira- ma. 1 26. bastikaH ma / 30. pcpnmH| 31. pcaae-m0|30. ana pr-m0|33. kauTubikaH ma / 34. bArIkaH ma 25. ana ma / 36. batiH sa ma /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. 3 pA. 2 gU. 100-178] bhamopapatisahitam 271 abahAra: gaNamugasaMsaraNam / vakAraH paratAsambhava dayaharatoH samuccayArtha: 'tannosaranArthaH trayasyAnuvRttiH / pAtrADhakAcitAtto vA / / 3 / 2 / 17 / / pAtra ATha cirA ityetempastatpacambhavadhAsamu khapratyayo vA bhavati / parvA Tham / pArtha pacanasaMbhavabhayaharana pAtroNaH / pAtrikaH / pAtroNA / pAtriko sthaalii| mAphInA / bhAdavi kI / acittInA / yAcitako / pAtrAdayaH parimANamAH / dvigoThakhI // 3 / 21171 / / pAtrADha kAcitAntAt dvipostatvacasambhavadavaharatsu ThaTkha ityeto pratyayo vA bhavataH / pakSe TaNa / tasya lumbhavati vAjayorvidhAnasAmathyAt / / pAne pacana sambhayannavaharanyA dvipAvikaH / vipAtrINaH / zipAyaH / dvipAriko / vipAtrINA / dvipAtro sthAlI / paakiko| dvayAkonA / hughATakI / yAcitikI / pAvitInA / dvayAcitA / anitAntA ho na bhavati / 'acitAcitakambalyAditi pratikSAm / sTukca kulijAta / / 3 / 2 / 172 // kulijamdAntAd dvi gostatpacasambhavadavaharatsu Tapo pratyayo yA bhaataH / pajha Tham asya palaka ca yA bhavataH / evaM cAturUpyaM sampadyate "hilije pacan sambhavannavaharan vA jinulipiH / nalinIna / nulijikH| dvilijH| dinlijikii| dvikula jonaa| mulijikii| diliyo sthAlI / inuci riporiti ho / ahati / / 3 / 2 / 173 / / tadati hitopAvAdahatotdhartha pavAvahita pratyayo bhavati 1 zvetacchAmarhati zvata vhAyara: / mAbhipecanikaH / vAstrikaH / dAsyugikaH / ghalodimAH / zalyaH / pAtika: sAhasaH / bhojana. mahati pAna mahatoti bhojanAvidhdhanabhidhAnAta bhavati / dapAdiyazATyacham / / 3 / / 17 / / daNDAdibhyo mazadhAra tadaItItyarthe yathAsakya cha ityeto putpayo gAvAH / ttnniiupaay| dAda:-~dapyamahIta daNDyaH / musalyaH / madhupayarthaH / ghazAt-yajJamahaMti yajJIyo deza ! mAyaH puruSaH / yajJA nAma kriyAsamuzAyaH / kecit dadhirAyaM vA'pUrva nityAha: 1 daNDa, mumala, madhuparka, dAkA, kavA, aI. medya, mevA, udaka, vadha, yuga, ibha iti daNDAdiH / pAyAt // 3 / 21175|| pAtradAmAta dahatyarthe pachayatyayo bhavataH / pAmaH / pAmoSaH / kaDAradakSiNAsthAlIpilAcchayo / / 3 / 2 / 176|| kaiGkara dakSiNA sthAlIvila ityenyA tAItyarthe cha ye ityeto pratyayo bhavataH / kahanaramahaMti kaiGgarIvaH / kaDaGgo balIdadaiH / kAgAraM mApAdikAcham / dakSiNIyaH / dagiko guruH / syAloviloyA: 1 sthAlorilyAstaNDulAH / zAlInakopInAtvijInAH // 3 / 21177 // zAlona kopona AdhijIna ityete zAstadahatItyarthe san parayayAntA niyAtyante / bhAlIna iti zAlApravezanazabdAta khanna / utarapadasya ca lucA / zAlApravacanamaI nIti zAlInaH / thAlInA bhAyA / gAlona zabdo'ryAyaH / kopIna iti kUpravezAnazabdAt / kUpanavezanamahinoti phogAna": / yoponmazaH pApasya pApasya tadAvaraNa'ghora khaNDamA ca vAcakaH / mAstrijodaH iti masdina mAmA pApaka mAyA mampratyayaH karmazabdasya lope nipAtyate / RtvijAti AtyinIno 25 gAna; / vigAmI ni Ayoga prAlligera / chevAdanityam // 32127811 niyamityahatotyasya vizeSagan / dAdimpastaditi pritIya nityamaI yAvirita prApamo bhavati / chedaM nityamahati di m / OMva, bheda, doha, droha, varga, vikarSa, napatha, vinA paM. prayoga, visayoga, saMprayoga, "vata, prekSA", maMprazna" iti vaadiH| 1. nItastrArthanaya-0 / 2. sAcita m0| 3. AdhitikI n0| 5. avistAri-maH / 5. bhavati ma / 6. kali- ma / 7. -hitaH pratya- m0| 2. -tadabhivyayaM ma / 9. zAlInAnAtha m0| 51. kopInam m0| . cauraM khaNDakamaniyAmiti vyAdiH / cIracIvarapakSaramiti nAmalinuzAsanasamA varga-maTi / 12. ityetasmAt saH / 13. sya ca lo- ma0 / 14. haidikaH m0| 15. ma / 6. 0 / 17, samprazna ma..
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkaTAyanamyAkaraNam [.3 pA. 2 sU. 179--11 vairazikaH / / 3 / 2 / 17 / / beraGgika iti - F. rAgazabdAttannityamahatotpardhe raNa pratyayo biralAdezavara cipAtyane / virAnaM nityamaIti vairazikaH / zIpacchedAdyo vA / / 3 / 2 / 180|| zopacchedazabdAttanityamahati yapratyayo yA bhavati / pakSe ThaN / zodi nitya mahati pApaleyaH / zerpacchedikaH / . . yaH ||32|18|| Niti nivRttam / pratyayAntaramadhikriyate / yadita UdhrvamanukramiSyAmaH / mAvatprakRtisAmAnyaviSayamAnupAna prakRtivizeSa pratyayAntare zAdhikariSyate tAvatA ya ityetadapavAdaviparya parihRtyAdhina veditamlam / vahati rathamA sAhAta ||3|2|182|tditi vartate / taditi dvitIyAntAdra yazadAttAsaGgazamAcca bahatyarthe yapratyayo bhavati / rathaM vahan rathapa: / prAsajyata iti prAsanaH 'kASTham, yarasAnAM damanakAle skAya / Agajyate-dAn prAsahayaH / yatsvanyattra saGkAdAgataM prAtaGgamiti na bhavatyanabhidhAnAt / radhagrahaNa kimartham ? yo hi rathaM vati sa rathasya voDhA bhavati / ra pAlAdezca voDauM ya ityeva siddham / azlucyartha taspa ya ityasya laggioralunAuna pahale yAderiti zlAmAvani / dvayo rapooDA dviratha iti / asya tu na bhavati / athArija utpAda ho rayo vAn dvirathyaH / evaM dvigo rUpadyaM smpnnm| yugye iti yugyaM nAmnIti siddham / dhuro yaDhaNa ||2 / 983 dhura ityai mAtaditi dvitIyAntAdahatya ya uNa ityeto pratyayo bhavataH / dhuraM vAn dhurgaH / dhaureyaH / atha yantraNaM kimartham ? na DhaNa cetyevodhyetu tatra yakAreNa yathAvihitaM pratyayo vijJAyate, neyaM zaya yathArihitaM vijJAyamAne tasya satvavivakSAyAM vahatyaNa prasajyeta tanivRttyartha yagrahaNam / bAmAdyAdeH khaH / / 3 / 2 / 184|| vAmAcAdeH dhur ityetadantAtahati pratyayo bhavati / vAmadhuraM bahana vAmadhurIgaH / sarvadhurINaH / jatta radhurINaH / dakSiNadhurINaH / azcaikAH // 3 / 211853 ekAdedhur ityetadantAda hatya'pratyayo bhavati lazca / ekAdhuraM vajana epha. dhurH| ekadhurINaH / zakaTAdaN / / 3 / 2:186|| zakaTAudAttahatyapratyayo bhavati / zakarTa vahan mA kaTo gauH / halasIrATTaNa ||32||187|hl gora ityetAmpAM tahati umpratyayo bhavati / halaM vahana hAlikaH / rIrikI: 4 yA vATAvalamIrAmpAnna svasvavivakSAyAmaNaThaNo siddhau--vizeSaM pratyAbhyAmabhidhApayituM bacAm / vidhyatyananyena ||32188|tditi vartate / taditi dvitIyAntA dvadhyatyatheM yapatyayo bhavati / na cetsa viyanAtmano'nyena karagena vidhyati / pAdau viSyAtyaH padyAH zarkarAH / aha viyantaH jarUyA: vANTakAH / uro vidhyanta uragA bAlAH / ananye neti kim ? cora vidhyati devadattaH / ama cAra vipandevaratI panupA pApaNega vAnyana vidhyati / dAnarAH kaNTakA vA na tayA mukhAdi ca pharaNaM tato nAmyat / pdo| goM netikaraNa prayogasApedhAtvAnna bhavati / kipA ca sAdhana prasAdhane tazcita upasajaigam / a anaghAne mugena yA vayugala kanimnati gumya kAraNAvaM pratoparo / ki tahi "pasa lAlAgAdi ( ? ) / ghanagaNaM labdhA / / 22 / 16 / / hitoyAntAdanazadAdgaNa zabdAcca lavdhenyatheM yapratyayo bhavati / dharma saccA dhanyaH / gaNapaH / labyati sunnansam / No'nnAt ||32|16|| avAramAdvitIyAntAlaghari pratyayo bhavati / annaM lagyA AnaH / padamasmindazyam // 32 / 161 // padazabdAtprathamAntAdRzyatvopAdhikAi asminniti sampartha apatyo bhavati / nirdezAdeva prathamAntatA / dRzya miti pA karmaNo gatvAt / kyaca dAvArthe / padamasmindRzya padhaH yAmaH / nAtidavo nAtiguruko yasa pratimudrotpAdanena gaI draSTuM zakyam / kA: ma / 2. ailugadha ma0 / 3, zakyaM m0| 5. ekaduga m0| 5. -dhanapradhAna saddhima0 / 6. -bhidhAgA nahi mu- m0| 7. mutrasya ma / ma. gyA, ma0 /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ E-mai.indi a n.dasie.... ................. bha. 3 pA. 2 sa. 112-2..] amoghavRttisahitam 273 nauviSeNa tAryavAye 322162 // nau viSa ityetAmyAM yayA syaM tAroM vadhye cAya yAtpayo bhavati / nAvA tAya nApapurakam / nAyA nadI / viSeNa vadhyo viSNaH / vayo vadhAIH / / nyAyArthAdanapate 13 / 2 / 193|| nyAya artha ityetAmyAM nidezAdeva pampannammAnapetatartha yAtmako bhavati / nyAyAdanapena yApam / azyam / matasya karaNe / / 3 / 2 / 164 // manamAnidezAdeva parantAtyAraNe'the yamalayo bhani / maga syA idaM zAmarziAraya pAMgaraNam / kAra; bhAvo vA / padasyeti pa pAmaH / sa maamipdaahrnnaa| vazyapadhyavayasyadhenubhyAmAI gAyananyadharmyahamaNyam ||312:165 // dayAdayaH dAdA yayA. svamarthavizepeyu papratyayAtA nipAtyanta / 15 iti vazamsad dvitIyAntA garthe yapratyayo nipAtyate | vazaM gato vazyaH / gurAvidheza ityarthaH / niyAtanaM haTavamitIha na bhavati / vazaM pataH / inchA praaptH| abhipreta mata ityarya: / para iti payim ityetasmAnapate yaH / payomapetaM pazyamIdamAdi / nipAtanAdiha na bhavati payo:napetaM zakaTAdi / vanaspati dhayara zabdAttatopAntAttulye'rtha yaH / ayamA lulyo va1spa: sasA / nigaHtanAhi na na bhavati pramA tulyaH zatruH 1 dhenuSyati dhenuzadhAdviziSTAyAM dheno yatyayaH 73vavAgamaH dhenudhyA yA gomatA pagAlAya ana bodAga aA prANa dhAnAhAhA bhenardIyate dhenuglA / gAhapasyeti gRhapatizamdAnuttIyAntAtsaMyukte mA pratyayaH / gRhapatinA saMyukto gArhapatyaH / evaMnAmA kAzcidagniH / nitanAdanyatra na bhavati / janyeti janonyAyAcino dvitIyAntA hatsu janazabdAcava paThayantAjjalpe ya: pratyayaH / janoM yahanno janpa:' jAgAprapAkA ujjante / janaspa jalayo janyaH / ninAdanyatra na bhavati / dhari dhanindAtRta yAtAya.83'yaM paJcAyata vyAnole yasatyayo bhavati / dharmeNa prApyaM dhayaM sukham / dharmAdapena ca dhamryam / yaddhamamanavAne / hote hudAzApayantAdipraya' bAdhane va vasokaraNamAthe yaH / hAyasya ni hRdyama auSadham / dUdha dezaH / idasya bandhana hudyo vazIka ra gamanyaH / nipAta nAnyatra na bhavati / haragara priya: putraH / mulyamiti mUlavAsprathamAntAvasyeti pAparye mo nipAtyate / tacca mUlyaM yadyutlATa utpAdana yogya bhavati / guramegAvATya mulyA mudgAH / mUlyA mASAH / tanoyAntAccAnAmye samai ca yaH / mUlenAnAmyaM mUlyam / galyaM paTAdyutikaraNam / tenAnAmya pattapadAdevikrayAt prApyate suvarNAdi tanmUlyam / sa ga ganI mUlyo ghara upadAnena samAtaphala ityarthaH / tuH sadRzaparyAyaH / tulyArtha tRtIyekti nipAtanAmavijJAyate / tatra sAdho // 3 / 2196 / / tati samtampantAlAghAva papratyayo bhavati / sAmani sApuH sAmAyaH / cAyaH / karmaya: 1 sammaH / zaraNamaH / rAAdhuryogyaH pravINa upakArako vaa| patithivasatistrapaterTapA / / 3 / 2 / 1971 pathin atithi vasati spati ityetebhyaH tA mAyo patvago bhvaaH| / payi sAmu pApam / prAtipam / yAsateyam / svAyata para / bhaktANa pkss2:168|| bhaktazadAtA sAdhI pratyayo bhavati / bhavo sAdhuH bhAkA: kAniH / bhaaktaarvaalaa| paripadI jyazca / / 3 / 2 / 169|| paripadAttatra sAthI patrasyapo bhavati garaSa / pariladizA: pAripa yaH / pAri padaH / sarvajanAmAtra / / 3 / 2 / 220 // sAjana zAtatra sAdho pratyayo bhanati nakAra / sAyajanyaH / sAyaMjanInaH / 1. sAmyaM ma / 2. myaM ma / 3. "upamAyo vikalI mA" ma. Ti / 5, pAya- gata 1 5. jAti yA navoDAyA anyA mnimA yarasya ya pani vaizayA; gari0 / 6. -diha na gama.. ma / 7. gR mata / 8. para10 | 1., dayAsnI -mH| ...
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [ .3 pA, 2 sU. 201-311 pratijanAdeH // 3 / 2 / 20 / / pratijanAdimpaH vA sAghau saJpratyayo bhayati / pratijane ane jane rAzuH prAti nanonaH / AnunInaH / idaMyuge sApuH aidayuponaH / pratijana, anujaga, idayuga, saMyuga, samayama, parayuga, paraspakula, amuSpala, vizva jana, paJcajana, mahAjana iti pratimanAdiH / kathAdeSTha // 3 / 202|| kathAdimpastatra sAyau Thapa pratyayo bhavati / kathAyAM sAdhuH kAthikAna kadhikaH / kathA, vikathA, vizvakayA, se RthA, vitaNDA, janavAda, jamevAda, janobAda, vRttisagraha, guNa, gaNa, Ayuneda, guDa, gulmaHsa, i . saknu, veNu, apUpa, mAMsodana, saMgrAma, saMghAta, prayAsa, nivAsa, vayAsa iti vAghAdiH / devatAstAttadarza / / 3 / 2 / 202 // devatAntAH tadarthe yapratyayo bhavati / arthAccaturyantAta pratyayaH / agidevatAya idam agnidevatyam 1 pitRdevataHvatpam / devatAzabdena deyasma havirAdeH pratigRho.. mAmI sampradAnamucyate / vasAyaTI pApAko samaya yasyArato nipAtyate / pAdArtha pAya mudatam / nipAtanAdeva padAdezo na bhavati / artha madhya ratnam / payo'titheH / / 3 / 2 / 285|| atipizabdAtadarthe Nyapratyayo bhayati / atithyartham AticyAm / halasya sAdezca karSa / / 206 // halazabdAvalArAdeca nirdezAdeza paThyatAka'rtha ya pratmayo bhavati / halatya kapaI halpA / dvayohala yAdihalyA / trihalyA 1 paramahalyA / karpo gatamArgaH / sAderiyadhikAra aapaadprismaaptH| sotayA saGgane // 1 / 21207 // sotAzamArake dalAtsAzva nirdezAdeva tRtImAntAtsalate'rthe yatyayo bhavati / sItayA rAGga molam / dvAmAM sItAmpA saGgata Disotyan / visotyam / paramapItyam / chaH // 3 / 2 / 218|| 4 iti nivRtam / pratyayAntaramadhikigate / yadina U manuzAmiSyAmaH / tatra cha ityetadadhikRta bastivyam / haviratnabhedApUpAdeyoM yA ||31|206dRssi meM davAcibhyo'nnabhedavAcibhyo'pAdibhyazca zabde ko vA yatratva dhiktiyate / chApavAdaH / haviH-mAmikSyaM daghi / nAmiDIyaM dadhi | puroDAzyAnaDulAH / purodhasocasApaDalAH / amAzAha-odanyAstaNDulAH / odanoyANDAH / kRsstinnddulaaH| kasarImA. pahalAH / anama- apUNam / bAgIyam / tarAjum 1 tADuloyam / sAdezcatyadhikArAttadantAmapi bhavati / yaghAmA / gayAbhUgoyA / uvarNAntAd haviranabhedAt paratyAnityo yo bhavati / caravyAstaNDulAH / satapA dhAnAH / apUgAdipu yasa bhedadAyA amUpAdayasteSAM kenacidAkAramAdRzyAdinAnti ravRto pratyayArthamupAdAnam / agUga, tanula, gRha, amyUpa, prayoga, adoSa, jhiNya, gumala, kATaka, karNaveTara, dargala, sgo, rAmbaH, yoga, doSa, akhAtra, tyaadi| yugAdyoryaH / / 3 / 2 / 210 // yugAdimpa antipazca yapratyayo dhiniyro| laapvaadH| yugAdeHmugyam / nidhAma / dAvya dAI / picavyaH kAsaH / para zavya mayaH / kamAlagA mRtikAH / narapAstaNDalAH / rAmAyA pAnAH / iyamANaM vAyakavApanArtham / sanaGgajyaM carga / atra hi paratvAccayanita prApnoti / sAdeyatyadhikArAta suram / asiragyam / gaThapa miti goryo'coti middham / yuga, visa, aTakA, vahipa medhA, muna', 'bIna, tUpa, radha, para, vi-iti yugAdiH / zunyazanyodhanyanabhzaH // 32211 // zundhAdayaH zamdA ApAdaparisamAptarvakSyamANeSvadhaM nipAtyanta zunyAnyati svavityetaramAdayaH55yaH / anu zan ityeto cAdhAdezI nipAtyate / zvabhyo zitaM zunyaM tyam / . . yatra- ma0 | 2. svRNAya:pa ma / 3, sUpa ma0 15. vIja maH |
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . ma.3 pA. 2 sU. 212-216] amoghavRttisAhitam 275 Udhanyeti vazabdAdyaH / nazvAntAdezaH / U hita UpanyaH / nampeti nAzibhAd yaH pratyayaH nabhabhAvazca / nAbhaye hitaM nama janam / protsagikaH edAya nabhabhAvo na prANyAGga lakSaNe, satra nAbhaye hitaM nAmya tailamiti / na bhavati / mAmaya paI nammaM dApadanaragapAm / cakramekakAeM phanabacna ta maNDalanabhyaM kASTha. madhya madhyaphalakam / itpavayavAtsamudAye vRte siddham / atramayo hi aAdhAraNa unnati zauSirmAdi-guNAntarayogAdhikRtetamaH prakRtirbhavatIti / nampArtho vRkSastadarthe tADamyAnampa ubhyate / kambalAnnAmni / / 3 / 2 / 212|| kAla zamdAnAmni saMjJApAM viSaye yapratyayo bhanatyApAdarisamApte. ratheSu / kambalasya smArakambalyam / parimANasyema saMjJA / nAmnoti kim ? kambalIyA UrmA / tasmai hite'rAjAcAryAlaNagNaH // 3 / 2213 / / tasmai iti caturpatAdAnan mArArya prAhmaNa vRSan ityetajamAhiteya yayAdhivAtaM pratyayo bhavati / upakArakaM hitam / vatsago hito vatsIyaH / pharabhoyaH / mAtrIyaH / pittIyaH / mAmizpaH / AmikSopaH / ovazya:-1 odnoyH| apayaH / apoSaH / yumyaH / haviSyaH / zunyaH / zUnyaH / arAjAnA brAhma gavRSNa iti kim ? rAjAdibhirvAkya meva bhavati / rAme hitaH, gAcAryAya hitaH, brAhmaNAya hitaH, vRSNe hitaH / rthkhtilydhmaapnuprhmpraannyaadyH||32|214|| ratha khala tila yara mAra dapa brahmanityetebhyaH prApayatrApiparaca ta hite yaratnapo bhavati / chapavAdaH / racAya hilA rathayA bhUmiH / palAya hita khalyamagnirANam / tilemdI hitastilyo vAyuH / yavaimpo hito ydpstupaarH| mApempo hito mAthyo vAtaH / vRSAya hitaM vRSrNa kSIrapAnam / praharI hitaH brahmaNyo dezaH / prAyaH -danta myo hitaM dantyan / karNyam / cakSuSpam / nAsyam / sAdezvatyadhikArAt-prazvaracyA bhUmiH / gativyaH / rAjamApyaH / rAjadatyamismAdi siddham 1 pazyo'jAve // 3 / 2 / 15 / / aja, mavi ityetAmmA hite pratpayo bhavati / jemno hitam majAm / avisyam / pakAra iti pumbhAvArthaH / ma jAmyo hitA anathyA puudhikaa| mANapatcara kAt khA / / 3 / / 216 / / mAgaya caraka ityetAmmA tasmai hita khannatyayo bhavati 1 mANavebhyo hito mANavInaH / cArakogaH / bhogottarapadAtmAbhyAM khaH // 3 / 2 / 2? bhogotarapadAramArAcca lAmai hita khapratyayo bhavati / mAtabhogAya hita: mAtRbhAgINa: / pitRbhogINaH / grAmaNIbhogINaH / senAnI bhogonaH / rAjabhaugonaH / AcAryabhogAnaH / mana jhumsAditvAdayatnam / Atmane hitaH AtmanonaH / Ananita nakArovAraNo'Avasyetilopo na bhavati / pazcasarvavidhAjanAt karmadhArayAt / / 3 / 2 / 218! paJca sarva rizva ityeta pa: paro yA janazabyastatAlamAyAta hita rApratyayo bhavati / chApavAdaH / paJcamA jamenI hA paJcajananaH / sarthasma jagAya hitaH sarva nanonaH / madhArayAdita kim ? paJcAnI jatAya hitAH pancajanoyaH / sapA jApa hita: sarva jagAyaH / vizva manoyaH / mahAn jagIya mahAjanaH tasmai hito mahAnagaH / sarvamahatANa // 3 / 2 / 216 / / sarva mahA ityetAmmA paro yo janazastadAna karmadhArayAta taga hite 4patyA gati / sAdhara nAya hina: sArvajanikaH / mahate janAya hi maanik;| caM sartha ganA pa khaH / ayaM ca gati rUra bharati / karmadhArayAditi kim ? sarvapAM janArahita: sarvamanImaH / 1.va ye na ma / 2.dAyadanagaNDaM m0|3, tantra namyaM mApaka nabhyaM madhyaparakam mRtyagha- ma0 / 4. azA bhapAnilamni syAdityabhidhAnam ! ma TiH / 5. kSAra rANam ma / 6. ra inyu mmaa-m| 7. paanno'pd-mN0|
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 zAkaTAyanavyAkaraNam |zra.3 1.2 sU. 220-227 sarvASANo vA ||1222|| vagaMdhArayAditi nivRttam / sarvasAmaprityayo vA gaH / paH / sabanyo hita: sArtha : 1 sabhaH / parigyAmini tadartha // 3 / 21221|| tasmai iti caturyantAt tadarthaM yadurya-sAtha pariNAmini abhiyeye yayAdhita prApyo bhavati / tAva: pariNAmaH / aGgArepaH kAmAni akSArIyANi kAhANi aGgArAnItyarthaH / ebaMdhAsAro yA iSTakAH / Amikhya dadhi / AmizyIyaM dadhi 1. odanyAtaduttAH / odanoyAstaNDulAH / apUpyaM piSTam / aApIya piSTam / sa dA / pinavyaH kaapsH| pariNAminoti kim ? udakAya kUpaH / arAve bogana gogoyasAgAce prinnaamino| tadartha iti kim ? bhUtrAya mAgUH / unnA ramya yathA sampadyate na tu tadartham / carmaNyam / / 3 / 2 / 122|| tambha iti caturthyantAt pariNAmini tArtha carmayabhidheye'n pratyayo bhavati / vaoNya evaM vA carma / vAs crg| rAthoSasya carma / hAlabandhaM carma / saGgabyaM cati / avantiAd yugAdyarya: mAna eva bhavati / pabhopAnahAyyaH // 32 / 223: / na.ema vasAnaha, ityetAnyAM caturantAnAM pariNAmini tadartha niyama jyAtyayo bhavati / TbhAra ayam Apado vatsaH / aupaniyo munnaH / yopAna hA kATham / . audhAna kama / cappapi paratyAdaya meva bhavati / divaleDhaNa || 24|| dim ali ityetAnyAM caturthyatAmpA parigAmini tadarthe Dhapratyayo bhavana / chAMdape imAni chAdipevAgiNa gaNAni / chAthi carma / bAlevAstAlA: 1 carma api paratvAdavameva bhavati / aupaye nityagadheya yA udAt prAzAyam svAdikaH / aupace pasAudena nopadhirenocyate / tenAdhizadAt pariNAmIna taya Dam vidhIyate / parikhA'sya syAt / / 3 / 2 / 28511 pariNAdAnAnidezAdeva prathamAntArasvati pAya pariNAmini naNa pratAgo bhavati / taditi yayAdhikRta vidhAnAcA sA parikhA sA cetsvAditi yogasambhAvyate / parivAramAviTakAnAM pAtyArile iTakA / syAditi kim ? garikhA iTakAnAm / pariNAganIti kim ? parima magara syAt / atra ca / / 12 / 226 / parivAzanAbhida zAdeva pramAtAdati sambartha DA pratyayo bhavati sA tvaritA mApate / parikhAsyA bAlArikheyo bhUmiH / vibhAga: pariNAminotyasya sAsambandhazarmaH / - rasAsva spAdita pariNAminyatra syAditi cobhayarabApyanutyarthaH / tanu ||3 || nabita prayamAnAvasyati pAucarthe pariNAmagi ameti rAkSamya ca ya yAvihita adhyayo bhavati / yatnavAna tapasyAditi arhatamA sambhAvyate / prAkAra AzAmiSTakAnAM syAt prAmA etAH / praasaadoyNdaa| parama pamaraH / samAyorimana deze syAta prAsAtazeyo desh| pAsAyA gamaH / smAditi kim ? prAkAra 24 / parigAbhinati kim ? prAsAdo'sya syAt / zutrAnayaM deva dattaH / iti abalidasAvAcAryazAyAdAyanapato sadAnuzAsana to tatIvasyAdhyAyasya dvitIyaH pAda: samAptimAnamat / 1. tantuyogyaH kApAsa vizeSaH pituH na. di0 / kRpaH pAsa ityAgAdikasUtreNa pAsapratyayaH, , asaMdezazca ma tti0| 2. asaya krIna ko- ma0 / 3. -darthe'bhidhe- m0| 4. upahArI bAMkaH smRtaH ma. ri0 / 1. alIkaninche palapAnta'dha paTAnaM diH ityamaraH ma tti.| . yAsAmiSTAnAM syAt pANviyyasya iekAH ma /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 sa .inmi.mi.. ..... .... .. niuminiindimit sA. 3 gA. 3 sU. :-] amoghavRttisahitam [tRtIyaH pAdaH] tasyAha kRtye vana ||33|1|tsvaiti pazyantAdahatotyahastasminnartha batpratyayo bhavati yattadaha tacce vAtya kartavyaM viSA bhavati / rAjJoI rAjavamasya / rAkSa: rAjatvasya vA yuktamasya vRttamityarthaH / rAjabadavana : bharata carA rAjAI mavartana ityarthaH / evaM kulonavat, sAdhunat / vRsya iti viga ? zasthA ) devadatta: / rAjJo maag| supa ithe / / 33 / 2 / / kRtye variti vartate / subantAdikArthe vastratyayo bhavati / havasAnaH sAdRzya yAtayati / tamAmaya kare briAviSaya krimAgata bhavatItyarthaH 1 kSatriya iva zAniyaghad yudhyate / madanabanda dhAvati devataH / dezabhitra devayattavanti devadattam / sAdhuneva sAdhuvadAvaritaM devarattena / bAhma gAyada yasamAga dataM devatAya / paryatAdiva parvatavadava rohatyApanAt 1 apa iti kim ? pacchavAle isa manmatvAdhIsitadezasyArAmprAtaH 1 adhInamAnA nu pani yAvikAraprAyatvAt / kRtya iti kim ? dezadatta dhAtaH / devadAra gomAga | apa guNAdivipaye rAdipaye, na bhayati / tatra // 33 // 3 // tayaza saptamyantAdivAthai vatpratyayo bhavati / madhu rAyAmiva mamurAvat sune prAraH / pAdapuitratrayAyate grikhaa| gupavad guruSo yatitavyamiti / kriSAsAdRzya pUrveNeva siddhamiti AkRtyA . jymaarmbhH| tasya ||334aa daspeti pahacantAdiyArtha baTUpati / devadattastheva devadattavat jinadattasya gAyaH / devadatta yeva devadattajinadattasya dantAH / prakriyAviSapadRzpArthe ArambhaH / yogavibhASa uttarArthaH / bhAye svatala // 3.3.!' jAyeti pAThazAntAgde'bhidheye tvalityeto pratyapau bhavataH / bhavatosmAdabhidhAnapratyAviti bhAvaH, zandapratItipravRttinimittam / gorbhAvaH gotvaM gotaa| azvastha bhAyo'zvatvam / azvatA / atra sAmAnya bhAvaH / sumahatvam / zuphalatA paTasma 1 MI guNaH / zuklatvaM zapalatA rUpasya / atra guNa. hAmAnyam / rAjayumapanam / rAjapumacatA / pAca rutatam / pAcakatA / bopagayatvam / auragavatA / atra sambandhaH / samAsa ttiddhiteSi ko zuddhopu jApabhiyAnameva / kRSNasarpasvam / kRSNasarpatA / mumbhakAratvam / kuma. bhaartaa| rajakatvam / rajakatA / istitvam / hstitaa| gharada rakhan / yasadiratA / iti jAti saGketaH / acchAzale zabdasvarUpaM sammAnisambanbaH / bAlakumArAdyavasthAnugataM' vA vasturUpam 1. viyatvam / DityatA / de dattampati yaH prAyamakalpiko dityaH takiyAguNA devadatte / bhavanaM bhUtirbhAva iti / pratyA chinA yA sattA bhAjyAyoM baMdisapaH / pRya svam / pRthatA / nAnAtvam / nAnAtati / bunI gAvisamA: TAJIT galyaM pani palAH / pistu prapAbhUta bhAva iti tasyeti yara zAma / . tyAta nAga kA. talata striyAm / prAkavAdagaThThalAdeH / / 3 / 3 / 6 / / svalitpanuvartate / brahmaNatva ityAvazanAramAvasyAlayako pratyApito aMtimo gahamArIn vAyatyA / uttarayodAharita / AhalA3 5 / / ? gA / kAmaNDalam / gAya mAgAvara TacagaNI bhavataH / apavA: samAvezArtha; vRtya biyAnAravAdhikAraH / gahula, vizAna, dAvAda, bAliga, saMvAdina, bahabhApin, zorpa yAtin , ka nA lu iti gAlAdiH / nAnApuruSAdabudhAdeH / / 3 / 3 / 7 / prAtyAnna paryApta ruSAy budhAcana jitAta tvarAno bhavataH ilpanAdhikArI ktiyaH / Taya gAvivAthanArtham / na zubala: aklaH , tasya bhAvaH azubhalatyam / azulatA / 1. anyAyamA- ma0 / 3. rUdizabdaSu ma / 3. jAtisavAnaH 101 4. gAH zucalI Diza inyAdI catuSTayA bAkAvRttiriti mahAbhASyakAraH / atra gaurati jAtiH, zuru iti guNaH, cala iti kriyA, disya iti yadRcchAzayaH, iti jJAtavyam / ma. Ti. / 5. vA vastu ma /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAkaTAyana myAkaraNam [a.3 pA.3 sU. 8-10 HIM varNa dati TyaNvAyayA tvtlo| azotyamakAyamiti vyagantena smaasH| sapAsAyaNi namo vRddhiH prasajyeta / evamapatitsama patitA / patyAta iti TyaNa bASayA / anAdhipatyaM gANapatvamiti TyaNatena samAsaH / arAjatvam / arAjatA / rAjAnta iti TyagvAdhanamA / ' anAdhirAjyam, ayovarAjyAmiti Tyagantana samAsaH / amUrkhatvam / amUrkhatA / gugAGga iti TyaNa zadhayA / amoharSam / agAma mati ra gantena samAsaH / masya. viratvam / asya viralA / vayovacana ityavAyA / asyAviram / azorImasyAntena samAsaH / ahAyanatvam / mhaayntaa| hAyanAnta ityanAdhayA / ahAyanam / agrahAyaNamiti agantena samA: / apatyam / apaTutA iganta ityagvAdhayA / apATavam / alAvanipagantena samAsa: / maramaNIyatvam / aramaNIyatA / yopAntya ityam vaaghyaa| arAmaNIyakam / akAmanorakamiti bulantena samAsaH / nangrahaNaM kim ? prAjApatyam / senApatyam / tatpuruSagrahaNa kim ? na vidyate patirasyetyAnimiH tasya bhAvaH kRtyaM vetyAparapam / evamArAjyam / AhAyanam / Apatyam / bhAramaNodhakam / atru parAderiti kim ? na dudhaH abudhaH-nasya bhAvaH kRtyaM vA Abudhyam / Acaturyam / budha, catura, yathAta bA, sthApura, saGgata, lavaNa, vadaka, tarasa, asu, Izvara, kSetrajJa, saMvAdin, "sunethin, saMbhApin, bahubhASin, zoga, ghAtin, samasya, viSamaya, purastha, paramastha, madhyastha, du:puruSa, kApuruSa, tripAla-iti budhAdiH / pRthvAdevaman // 338|| ilevamAdinyattasma bhAve vA imanpratyayo bhavati / prAktvAditi svatalo ca, vA vacanAdyAna / prApnotyaNAdiyo'pi bhavati / pRthIbhovaH prathimA / pazutvam / pazutA / pArthayam / yahimA / valatvaH / bahulatA / yAvyam / vattimA / vatsatyam / yatsatA / yAtrAm / pRthu, mRdu, mahi, paTu, tanu. laghu, bahU, sAdhu, Azu, ura, guru, khaNDa, bahula, vara, khaNDa, akiJcana, bAla, bAI, pAka, vatsa, manda, svAdu, prAju, bRna, sya, dIrtha, dhAna, kSuda, driya iti pRthdAdiH / ra hAmimaga = // 35 // avazeSavAdhimyo dadAdibhyazca tasya bhAye inan vyaNa ca pratyayo nA bhavataH prAtyAditi yA tvalalo va bAvaca nAyazca prApnotpaNa so'pi bhavati / zuklamma mAtraH zuklimA / zauvalayam / zuklatvam / zuratA | hiMgAmA / kRssnntvm| kAparyam / kRSNatA / kadimA / kAdravyam / kabutvam / kadrutA / zitimA / zatyam / zititvam / zititA / dA~tam / vAvacanAdigantasya pApamapyam / dRDhAvimyAdRDhasya bhAvaH DhimA / dArtham / vRddhatvam / dRDhatA / badimA bartham / tvam / vRDhatA / parivaDhimA / parivRDhayam / parivRddhatvam / parivRddhatA / vimtimaa| vaimaramam / vimahityam / vimazitA / vaimatam / sammahimA / smaati|| sAmmatyam / sammatirA / sAmmatam / igantasyatvA / TakAro idharyaH / AntI / aucitI / yathAkArAmI / "sAhaso / zaMgho / pArikhyAtI / vRha, vRddha, paridRDha, kRza, bhUta, cukra, zukra, Amra, laya ta, uSNa, jaDa, adhira, ka, pUma, paNDita, manura, viyAla, cinAta, vimanas, vizArada, vimati, mA zilAdiH / Birits 1 sana svarga gayA gayA / patirAjAntaguNAirAH kRtye ca // 3 // 3 // 981 patpannammo guNAnyo rAjAgiraca tatyaMti pazyanbhyaH asya kalaya...."nikAyAM ca bhAve ca TavaNapratyayo bhani / prAtvAdisi tvatako 3 / patyantabhAra:--adhigatyorbhAvaH gulya yA pityA / nAtyam / pArampatyam / prAsAgara / sNs| adhipatirayam / adhiaatitaa| rAjAnta-prAdhirAmA / yovarAjyam / saurAjyam / adhisatvam / adhirAjatA / guNA aninina yaMpA pravRtesle guNAlA gupadvAreNa guNini vartamAnAstankA-moiyA / morayam / mUhatyam / mhtaa| raajaavip:-raajym| bAvyama / zrAhmaNyama / rAjalama / rAjatA / pahAro bhAva pratye gheti samarayAH / rAjan, kavi, grAhA ga, mApatra, vAiyaM, caura, bhUta, ArAghara, virAkSya, uparASaya, apirAzya, ananasa, - 1. yAsAM maH / 2. pani cupa / 3. sama0 | 5, saMdhezina ma / 5. sAmagrI sa0 / 6 zailI ma. ! . pln| 8. sima 1 2. mAryam ma /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . . .. .. bha. 3 pA. 3 sU. 11-1"] bhamomatisahitam 271 kuzala, capala, nipuNa, pizuna, vAkSa, svastha, vizvasta, viphala, vizApati, purohita, prAmika, saNDika, daki , karmika, 'barmika, vyalIka. satakA, ajinikA, aJjalika, chatrika, sUcaka-iti rAjAdirAkRtipaNaH / / sahAyAdvA // 3.3 / 11!! mahAyazadAdAsa bhAve kRtye gha TaghaNapratyayo vA bhavati / prAktvAditi tvatalo / dAvacanAduzca / sahApasya bhAvaH kRtyaM vA sAhAsam / sAhAyakam / sahAyatvam / sahAyatA / bayaHprANijAteraja 33 // 12 // yayoSa canAtprANijAtivAvinazca tasya bhAve kRtye vA'pratyayo bhavati / tvatalo c| zumArasya bhAvaH kRtyaM vA kaumAram ! ke zoram / zAvam / vAkaram / kumAratvam / kumaartaa| azyasya bhAvaH kRtyaM vA-prAzvam / gArdamam / mAhiSam / vApino dvapam / hastino hAstam / azvatvam / azvatA / prANigrahaNaM kim ? tuNatvam / tapatA / jAtigrahaNaM kim ? devadattatvam / devdtttaa| yuvAdihAyacAntAdaN // 3 / 3 / 13 / / yuyAdimdhI hAyanAntabhyaH zAradebhyastasya bhAve kRtye pANapratyayo bhavati / tyatalI ca / yuvAde:-pauvanam / yuvatA / yuvatvam / pauvaniketyapi bhavati codipAThAt / hApanAntAt-vihAyamasya bhAvaH satyaM yA dehAvanam / hAmanam / cAhayinam / dvihAyanatyam / vihaayntaa| ani yauvanaM na sisyati / aNi pamitya gokAdAnam / yuvan, sthavira, yajamAna, kukuru, 'zrAvaNastrI, duHstrI, sustrI, hRdaya, duhRdaya, guhRdaya, duIta, subhrAtR, durbhAta, parivrAjaka, sabrahmacArin, anuzaMsa, capala, buzala, nipuma, pizuna, kutUhala, kSetrana, udgAta, unneta, prazAsta, pratihata hota, pota, prAta, bha, rathagaNaka, pati gaNaka, suSTu, duSTa, adhya-iti yuyAdiH / / ladhvAderikaH / / 3 / 314 // laghurAdiH samIpabhUto yasye kastadantAttasya bhAve kRtye ca apratyayo bhavati / zucerbhAvaH atyaM vA zaucam / pAkunam / maunam / sAmmatam / nAkharajanam / hArItakam / tatavam / pAthivam / pATavam / lAghavam / mAdhavam / paitram / zucitvam / zucitA / taitavamityava yadapapi titau ityavyavahitalavAdigarna sambhavati tacApi nakamudAharaNaM lakSaNAramma prayojayatIti zucyAdinyo'pi bhavati / lambAderiti kim ? pANdutvam / kaDUtvam / haka iti kim ? ghaTatvam / paTatvam / kecillavAderiyapi prakRtivizeSaNamicchanti / kAnivam, Aratama pArAtamityudAharanti sAmmatamitIcchanti / hRdayapuruSAdasamAse ||3|215hRdy puruSa ityetAnyAM tasya bhAve kRtye cA'Napratyayo bhavati tvatalo ca asamAse, na cet hunayapuruSazabdayo: samAso viSayabhUto bhavati / hRdayasya bhAvaH kRtyaM vA hArdam / hudayatvam / pauSam / puruSatvam / asamAsa iti kim ? paramasya hRdayasya bhASaH kRtyaM yA paramahRdayatvam / paramapuruSatvam / paramahAI paramapospamiti mAbhUt / ata eva nipAtanAtsApekSAdapi bhAve pratyayo vijJAyate te ma kAsya kAryam, balAkAra: zorajayamityAdi siddhapati / atra hi kAkAdyamezA kRSNAdiprakRti: pauruSamiti prANijAtyajAgi siddham / samAsaviSaye pratiSedhArtha puruSopAdAnam / sakhicaNikadatodyaHmarA sakhi vaNij dUta ityetebhyaH tasya bhAve kRtye va yapratyayo bhavati / khatalI ca / sakhyubhavaH kRtyaM thA sakhyam / sakhitvam / skhitaa| vaNijyA / dAgavatyam / NivatA / dUtyam / dutatvam / dUtatA / rAjAvidarzanAbANijyaM dotyamityapi bhavati / steyAntyizrotram // 33 // 17 // steya Ahatya zroti tasya bhAve kRtye ca nipAtyate / stayeti stenAdyo nalopana nigAtyate / stanasya bhAvaH kRtyaM vA ste yam / rAjAdidarzanAt stanyamityapi bhavati / Aintyeti mahato nam TayaNa ca / mahato bhASa: kRtyaM vA Arhantyam / ArhantI / zrautramiti zrotriyAraNa yasopaca / ghotriyasya bhAyaH kRtya yA zrotram / corAdipAThAda ca ! thotriykm| sarvatra svatalau bhavataH / evaM stenatyam / stenatA / arhatyam / arhatA / zrotriyatvam / zrotriyatA / 1. dharmika ma0 / 2. sirika ma / 3. yArkaram m| 6. zravaNastrI ma / tyasako m0| 5. kuku ma /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 zAkaTApanabyAkaraNam bha, 3 pA. 3 . 14-25 kapijJAteI / / 3 / 3 / 18|| magi jJAti ityetAmmA tasya mAce vRtya na hA pratyayo bhavati vAlI ca / boyiH na vA-kAgeyam / phapityam / kapitA / jAleyam / zAtitvam / jAtiyA / yopAntyAdgurUpottamAmA // 3 / 3 / 16 / / vipatonAma tyamutta gara / tatpa bhIgAyottamam / upottama guruvasya tasmA kArosyAttatpa bhAvaM tasya ca dhum yatyayo bhavati tyasako ca / ramaNIyasya bhAvaH kRtyaM yArAmagIyakam / kAmanIyakam / pAnIyakam / aupAdhyAyakam / mAghAryakam / ramaNIyasyAm / ramaNIyatA / guNrahaNAdane yaha vyavadhAne'pi bhavati / gurudaNaM hi dogha saMyogaparArtham / anyathA doSoM pottamAdirayudhyata / yopAntyAditi kim ? kApotattram / vibhaktrim / gurUyottamAditi kim ? aniyatvam / . indracorAdeH / / 3 / 3 / 20 // dvandvasamAsAcvorAdibhyazca tasya bhAve kRtye ca butrapratyayo bhavati / gopAlapazumAlAnA bhAva: vRdayaMza gopaalpshupaalikaa| zaivyopAdhyAyikA | kokozikkiA / vitro yantrikA / corAde:-caurikA / dhotikA / mAnojJakam / preyarUpakam / cora, dhUrta, yuvan, grAmaputra, grAmasaGTa, grAmakumAra, aguppa puna, AmuSpagula, zaraNa, bhaRI, priyarUpa, adorUpa, abhirUpa, bahula, medhAvin, kalyANa, bhAga, sukumAra, chAndara, chAna, zrotriya, vizvadeva iti cauraadiH|| gotracaraNAcalAdyAtyAkArAvAye ||322shaa gotrAcinataraNavAcidazca zabdAstasya bhArya mAtye ca pratyayo bhavati vAlI ca ilAghAripu vibhUtapa ! ilAghA dityanam / atyAcAra: parAdhikSeSaH / atrAyaH prAptinizcayo vA / viSayamAvaH punarepAM kriyAha pAga bhAdakRtye prati sApatvAt / gAryastha bhAva! kRtyaM vA gAgikA tathA gAgika yA / gArgikayA zlAghate / gANikayA asthAkurute / vArisakamA arapAkurute / gApikAmavaizavAn / vaariskaamvetvaan| caraNAra- kAThiyA zlApate / kAlApiyA zlAghate / kAThiyA atyA kurute / kAlApikA mAyA kurute / phAThi kAmatAn / kAlApikAmatavAn / gAHdhana va Tatve ca / ilApAtyAcArAvAya iti kim ? pAgam / kATham / prANijAti lakSaNotra / hotrAbhyazchaH // 3 / 3 / 22|| hotrAsada va vizva vanaH, RtyignizeSavAcibhyastasya bhAye kRtye va pratyayo bhavati latalo ca / hAmAyAkAraNa bhASa: vRSyaM yA acchAvAkoyam / maMtrAvaraNIyam / yAtANasIyan / ThAnchAvAkAsyam / mntthaavaapaataa| hUpate Abhiriti hogA saca hpke| tAmyedhodAharaNAni / acchAnAnArayastu RmyacanA: 1 vavacanaM svarUpavidhinirAsArtham / brahmANasvaH / / 3323|| hotrAbhya iti vartate / brahmAnityetasmAdavigvAcinastasya bhAve kRtye ca tyapratyayo bhavati / chapavAdaH / brahmayo bhAvaH kRtyaM vA brahmatvam / hopAmpo brahmaNazceti brahmaniSedhai tyasalAbapi prApnotIti brahmaNastvavacanam / hotrAkA rAumAtizabdastu brAhmagaparyAyAbrahmazabdAvatalo bhavataH / evaM janma lag / brhmaataa|| zAkaTazAkinI kSetre ||32|| tasyeti vartate / kSetra ghAnyApInAmutpatyAdhAra bhUmiH / tasyeti paSTayantAsthA'rtha zAkaTa zAkina ityeto pratyayo bhavarAH / ikSaNA kSetram ikSugAkaTam" / mArina / gulAbATa / gUlapAkinam / dhAnyebhyaH' natra ||225 / / tasyeti vartate dhAnyaviyopavAcitavati pazyantampaH kSetreya saJpratyayo bhavati / kulatyAnA kSetra kaulatthIram / maunagInam / preyazavoNam / nevArI palbalam / 1, kapaH krIDAdikaM kicikApeyamiti kathyate iti vizvaH, ma. Ti. / 2. simAnAyaM ma / 3. iyu intaM guroH zrutyA ziSyo no naramUcivAn / svabAcA kintu vaktreNa saMdhyopAdhyApikA hi yA ma. tti| 4. kautsAzikikA bh0| 5. mAmayapaTa ma / 1. hotrAdhikArAmAnizabdAna ga0 / 7. zuzAmikSaNA abhibhuvayaM panim zAkazAkamighunamadhayA zAzAkinam / zAkaraNa kSetramanyeSAMmayaM kSetre sAniH ityabhidhAnam / ma dik| #. jAtiya hubadakAvyAyAm iti sUtreNa baTuvacanam ma. Ti.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. .... a. 3 pA. 3 sU. 26-35] bhamovavRttisahitam 281 vIhizAleINa // 3:3126|| bali zAli ityetAmyAM tasya ye daNapratyayo bhavati / khApavAdaH / va he kSetra brahIyam / zAleyam / yayayavakapaSTikAdyaH / / 3 / 3 / 27|| mava yavaka paSTika ityevempastasya kSetre yapratyayo bhavati / kho'pavAdaH / yavanA yo kAm / yatra yam / paTiyam / pASTarAyaNa pacyamAnA grohayaH paSTikAH / ata eva nipAtamAmidam / vA'NumAvAt zammA aNu mApa ityatAmyAM pAThacantA kSemeya ya pratyayo vA bhavati / pakSe 'lan / aNUnAM kSetramaNakam / bhANavINam / mASyam / mApoNam / bhomAtilAt / / 33 / 29|| bhaGgA umA tila isyate yaH paThaparampaH kSetre yapratyayo vA bhavati / pakSe khaJ / umabhiSidhAgya evaSyate / bhaGgAnAM kSetra bhaGmayam / bhAgonam / umpam / aumInam / tityam / tailInag / yogavibhAga uttarArtha: / netyatrAnuvataMtra evaM / anyathA yabamAThikAdya ityasya pUrvAkaraNamakopAlaM syAt / nityavidhiprakaraNe lAbhAvAt / vAkyaM tu mahAvibhASA siddham / . rajasyalAcAraca kaTaH // 23 // 30 // malAbUvAmdAd bhAsA umA tila ityetepazca paThyantamyo rajaspardhe kaTa pratyayo bhavati / alAvUnAM rajaH alAvUkaTam / bhaGgAkaTam / umAkaTam / tilakaTam / gamye'hAzvAta khatra // 3 // 31 / / tasyeti SaSThapantAdazva zabdAdekanAlA gamya banpratyayo bhayati / azvasTakonAhA gampaH bhAzvIna: adhyA / aheti kim ? azvasya mAsena gamyaH / kulAjalpe / / 3 / 3 / 32 // tasyeti paTya tAtkulamAnalpe ye khaJyatyayo bhavati / puLaspa jalA: kokogaH / tulye kassamAprati kRtyoH // 3 / 3 / 33 / / tasyeti paTamantAttulme'rthe kapratyayo bhavati sajJApratikRtyoH sajJAyAM pratikRto ca viSaya / pratikRti: kAlAdima pratidvaindavAm / akasya tulyaH azva / / uSTrakaH / garamakaH / atrAdisazasya rAjJA etAH / azvaka rUpam / bhazcikA pratimA / azvakAni pANi / tulya iti kim ? indradeva evaM nAmA karivat nAtra sAdRzyam / sajJApratikRtyoriti kim ? gostulo gavayaH / sajAgraNam apati kRtyartham / tulyamA pratyayaH / ziya iva zivaka ityeke / na nRpUjArthavajacine / / 3 / 3134 // nari manuSye pUjArthe baje citra citrakarmaNi cAbhidheye kapratyayo na bhavati / tatra so'yamisvAbhi smbndhH| sajJApratikRtyoriti sthAsambhavaM prAptiH / nari cavA sadRzaH paJco manuSmaH / sinikaa| vara phuTo / daaso| pUjArthe- mahan / zivaH / skandaH / pUjArthAH pratigRtayaH upante / vaje-gAH / siMhaH / tAlaH / dhvajaH / citrakarmaNi-duryodhanaH / bhomamenaH / jIvane'pAye ||3331351jIvantyaneneti jIdhanam, pazyaM vijetavyam, jIva yadapaNyaM tasmin pratyayoM ga bhayasi / bAmudeva sadRzo ghAmadevaH / zivaH / skandaH / viSNuH / devalakAnAM jIvikAH pratikRtapa ucyate / jIvana iti kim ? porane mAbhUn / kAstikaH / apaya iti kim ? hastivAn vivonnote| devapadhAdibhyaH / / 3 / 3 / 36 // devasthAdipastulye sajJAprati kRtyoH kapratyayo na bhavati / devapayatulyo deyapathaH / 1pathaH / devapatha, napatra, cAripatha, ajaya, rAjapatha, matapatha, zapatha, stha paya, sindhupaya, 1. jAtivyaktyoH kapattiAdAmyAna ma0 / 2. atasI syATumA kSumA / mAtulAnI tu bhaktAyAm, nIhi gedarUna guH pumAn ma di0| 3. viSAzcInaM yadazvena dinabhaikana gamyate iti nAmaliGgAnuzAsanam ma. tti0| 5. prativimyaM pratirUpaM pralimAnaM pratikRti praticchandaH pratikAya pratinidhimAhuH pratiyAtanAM praticchAyAm, ma. di0| 5. sacisayurupo bAmnu cacApuruSa evaM ca 1 yo binApi guNaiH pAsnai nAmnatra puruSAyate // mA ttik|
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkaTAyanaSyAkaraNabhU [ a. 3. pA. 1 sU. 37-45 uSTragrI, pAmarajju, hasta, indra, daNDa, puna, mahasya- iti devapacAdirAkRtigaNaH / asyaitra pUrvaprayoge prapaJcaH / 282 vasterdam ||33|37| tasya tu iti / . tulye'rthe pratyayo bhavati / vastestulyaM vAsteyam / vAsteyI praNAlikA + zilAyA ucca ||3|3|38|| zilAnyAsasya tulye ityasmin pratyayo bhavati cakArAt hal na / zilAturathaM zim / zilevI iNTakA zaileyaM dadhi / zaileyI iSTakA / cakAra it / TiTuNDena niti sAmAnyagrahaNArthaH / anyathA hi asyaiva svAt / kecidvAntaM dravyavat striyAM nAstItyAhuH sanmatena cakArI na kartavyaH 1 priss| vastizabdAt paSThayattA zAkhAderyaH ||3|3|36|| zAma ityevamAdibhyastulye pratyayo bhavati / zAkhAyAstulyaH zApaH / mukhyaH / javavyaH / dAkhA, mukha, jaghana, skandha, megha, zRGga e, skanda, caraNa, zaraNa, urasa, magra, ziSya iti zAkhAdiH / tasya dravye || 3 | 342|| yatyayo bhavati viziSTapariNAmena bhavati iti bhavanabhipretAnAsana pAtram / dravyaM kAryANim / danyo mANakaH yathA agranyajivayaM mAma viziSTeSTarUpaM bhavati tathedaM kAryAdiNaM viniyujyamAnaM viziSTeSTamAyAyupabhogaphalam | [kazca nitIyamAno triyA udampAditAjanaM cabaDhoti pacyate / bhavya iti kim ? duNastulyaH / kuzAgrAcchuH ||3|3|41 // kuzAgrAdAttulye chapratyayo bhavati / kuzAgrasya tulyaM kuzAgroyam / tadAkAratvAtkuzAgrIyA buddhiH / tIkSNatvena NaH / ekazAlAyAH ||2||44 // a kAkatAlIyAdayaH sattulye'. toSaricIyamANa toyAdayapratyayAntAH sAdhayo veditavyAH | kAkAkAniti lakSayA patalA kAphalyaniratA saMyoga ucyate / tatulyaM kAkatAlIyam anyAya vartaka cAtyakatrakamityasya vartakAya upari ata kitaH yAvatyAga ucyate / tattulyatvIyam ajayA pAnAvaralyA kRpANasya darzanaga jJAnArtha tattulyamajAlanApoyam / evaMvidhavicicoka raNavijayAH kAkatAlIyAdayaH / nipAtanaM rUdraghartham / zarkarAra ||3|| zarkarAdimpatyo bhavati / zarkarA tulyaM zArka dadhi dhuratvAt / zArka mRtikA kaThina pArka, kAlikA kampAdhikakara, gopuccha, moTopana, puNDarIka, tapana, narAjI, nakula zikatA iti / ekazAlA dAttatulye upatyayo bhavati / ekapAlAstu mekakAlikam / goNyAdezva TaNU ||3|345 // gopAvinya ekavAlAzavyazacca tattulye Tapratyayo bhavati / govyAstulyaM gaNikam / bAGguli ekazAlAcA aikazAlikam / gogI, alI bhastrA vannu, gaNTala, lo, hari, kapi,bharA, khalu vadazvit tara pani kuliza iti goNAdiH / 3. 02. ma0 / 3. dArUpakalpyaM mAnaM ma0, sacirAdIyamAnA guNA yatra saMkAmantavyamiti vacanAn sa0 0 5 namya tulye ma0 / 6. mukhyArthabAdhe hoge dvito'tha pryojnaat| anyo'rtho lakSyate yasmAlakSaNAvatiH kriyA iti kAvyaprakAzikAyAm ma Ti. vartako vartikAdayaH irvinAmandinuvAsanam / sa0di0 kASTikA 0 0 0 10 vastu ma0 / 11. ahaM ma0 / 12. jhala ma0 I 7
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 3. bhU. 46-55 || amoghasisahitam karkalohitAhIkaNa ca // 33246 / / karka lohita ityetAmA tattulyai TokaNpratyayo bhavati / cakArASTragA ca / kasya tulyaM ka kam / kAphikam / lohitokaH / lohitiruH sphttikH| TakAro iMgharthaH / kAkIko / lohiniiko| polyAdeH kuNaH pAke / / 3 / 3 / 471 / paulu ityevamAdimyastasyeti pazyantebhyaH pAke'rthe kuNapratyayo bhavati / 'pAlanA gAyA: pIlukuNaH / karkandhukuNaH / pIlu. karkandha, zamI, karIra, baMdara, kuvala, azvatya, sadira, isa holvAdiH / karNAdipatAjAiti mule // 33148|| karNAdibhyaH pakSazabdAcca pavantAnmUlerthe jAha ti datto pratyayo yathAra :: kavi: gaNataMkavAda / masijAham / pakSAtti:-pakSasya mUlaM patiH / karNa, akSi, Asva, ka, nakha, makha, vaizA, danta, ocha / , pAda, galpha, papa, phala-- iti vargAdiH / . zItoSNamAdasaha AluH 113 / 3 / 19 // gIta uTaNa sama ityetebhyastasyeti parayantamyA sahe-arAgAne-Anuprasthayo sati / zotasyAsahaH zautamasahamAnaH zautAluH / uNAluH / tRSAluH / tRpram duHkham / himAdeluH sahe / / 333350 // himazabdAtasyeti pachayantAtsahe sahamAne elapatyayo bhavati / himasya sahaH himaM sahabhAnaH himeluH / balavAtAdutaH / 3 / 3 / 51| balazadAdvAta zabdAcca tasyeti pAThayantAt saha ananatyayo bhavati / balasya saH bale sahamAnaH valUlaH / vAtulaH / yathAmukhasammukhAddazane khaH [13 / 3 / 5 / / tasyeti vartate / yathA mula sammuna ityetA paSTaya. ntAmpA darzanerthe khAnamayo bhavati / dRzyatesmanniti darzana bAdAdiH-pratibimbAzaya ucyate / yayAmuI darzanaM yamAnajInam / yathAnAmitapata eva nipAsanAdya yAyA' iti pratipepi samAsaH / pAThyA prabhAvopa pUrvapadArthabhAnatyaM vyayabhAvasyAmapazvamyAstRtIyAyA vA saptamyA iti liGgAdagya yaunApAravibhakta yo bhavanti / yathAvasaM sAmandarapase prativimvamiti yamAmukhoga mAdarzAdika bhucyte| saM mukhaM sammukheM samaM mukhapAne neti yA sAmu prativimba mucyate / tasya darzane sammukhonam / mAdaryAdinA memocyate / indrasya nItAyavicakSuravAvAjJApayAmAsa dizA kumaariiH| aiza bhaviSyajanananImupAvaM yUyaM zivasyati cathAmulInAH / / 15 kSagari ripumA sammukhInaM na rohe iti copamAnAprayogaH / pathAdarzAzyi yayAmuglona sammAnam / abhimukhaM tiSThati mAtA simAbhimukhaM sthitA ripupakSazca / sarvAdaH padhAzakarmapatrapAnArAyAdvayApini // 3 / 3153 / / tasvaiti bno| tasyeti pAdayatA. samaMzAH payAra karma gA pAna zarAna ityetadantAcchandasvAdazApinolayasmiArthe pvaprayA bhni| sarAyapAramA cAmatI : | samAna suff sampayIna mudakam / yasakA dhyA : / papAga banA kapAlIgAH prH| sarvastra karnagaH 6vA vA kamaNa: yApI sarva kamIga: pulavaM sarvapatrINa sArathiH / sarvathAnIya aMdanaH / sarvazINa audanaH / pyAprapadam 3 / 3 / 5 / / sAdhAdagimAepanApapimpatha satyaM bhavatApapAnI AmagadInaH padaH / padasthA prAH / prata padaM prapadam / parasyopari STAtsyAlaka ityanye / maryAdAyamA tanAprapAnAtina taditi vartate ya: sa tyAdrapadauna: 1 anena paTasya pramANAmAsvAyate / 1. pAlI jur3aphalaH samItyabhidhAnam ma. di0| 2. karkazubaMdarI kolI ityamaraH, ma0 [80 / 3. darzanam ma0 / 4. yAtrA ityathA iti pra-ma0 / 5. nAmityAdarzA-sa.1
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 zAkaTAyanamyAkaraNam 19. 3 pA. 3 sU. 55-60 yathAkAmAnudhAmAtyantapArAvArapArAgAmini / / 3 / 31556 yA kAma anumA AtyamA pAra ayAra pArAvAra yArabhAra ityetaMmpo nizAdeva ditIyAntapaH iti saratyayo bhavati / yathAkA gAbhI yA mAnaH / anuphAgolaH / atyantonaH / pArINaH / avAgINaH / pArAvArINaH / avArapArIgaH / bhAgyalam / / 3:3 / 56H / anugu ityetasmAdvitIyAntAt kAla kAmini khapratyayo bhavati / kalaM paryAyamityarthaH / anumbalaM gAmo anugamono gopAlakaH / . adhyAnI yaso / / 3 / 3 / 5aa alazAminIti vartate / pradhaniyetasmAnidezAdhya dvitomAsAdalAmini ya kha ityeto pratyayo bhavata. I mAne alamAnI : : : gon| chazcAbhyamitram / / 3 / 358|| anyabhitra ityetasmAnirdAdeva dvitIyAntAdalaGkAmini chapratyayo bhavati yasau ca / anyamitramalaGgAmI abhyarmizrImaH 1 abhyamiyaH / anyamiyogaH / amiRbhimukhaM bhRmA gantetyarthaH / paroparINaparamparINaputrapautrINasarvAnInAyAnayonAnupadonAgavInArapInAthamAtIna . samAMsamInasAptapadInam / / 33 / 5 / / parovarogAdaya: zAH samAMsamonAntAH khapratyayAntAH sAlapadonaH gapratyayAnto prayAsvamarthavizeSa nipAtyan / parovarINeti parAvarAna dvitIyAsAnubhavati saH parasyotyaM ca pratyayazanimAMga nipAvate / parAMznAvarAMzcAnubhavan parovaroNaH / parIvarSanizyatra parobara mispatInAmavAcipadAntaram / paramparoyAna para paratasat nimittAdanubhavati khaH paramparAbhAvazna (1) parazca paratarAzcAnubhavAna paramparINo maano| paramparA mantraM minatAni / paramparAzabdaH prakRtvantaram / putrapautrINati puzpotrA nitImAtAdabhavati saH pazya poSAMnumAna jayaH / sarvAnI neti saryAnA dvitIyAntAd bhakSati kha: rAzinAni bhakSayan sarvAnIgo bhi: EiTHATH / agAnayoneti-ayAnayAd toyAntAye khaH / ayAna nepaH, ayAnadhAnaH shaarH| apaH praviNa gamagama / anayaH pramabhyam, marihate, dazArA; nityadakSiNaM gacchanti kecitya. sadhyam, tapaH gatiH abakatanaga agAya ityucyate tatra pasmina parazAraH padAnAmapravezasto posanavInaH 1 vipArthaH / JIta ana pAyavATUmdhArtha yaH / anumaI baddhA aAgA upAna pasyagANezvaryaH / bhAgavomati mAgIH pratidAnAlAriNA saH pratidAnazabdasya ca layA Ago pratikAravArI ApayonaH phagavAra / bhato ya A tasyAgIH pratyarANAkarma karoti sa AgavInaH / ruDhizabdogyam / katikavidhAdAya yatasya pratidAnAkarma vAra : svamucyate isyaka / avadhonati adyazvazabdayo isamAsaH, vijaniSyamANe'rthe khaH / vijanaspa pratyAsatto gamyamAnAyAma-adyayAvI yA minidhyamA adyazyonAga: / evama pratyAsanna anye pratyAsatto gamyamAnAya bhavidhya pratyayamAha: adya davA va bhavipadyazvAnaM maraNamA adhazvono viyoga dati / epamAlAmAdAtaraH, amAnA gH| adyaprAtIne maraNa / ayamAtIno vimogaH / bhamAMsamImeti rAmA samAmiti botA jidImAsamadArAta garbha dhArayatAtyarthe svaH / parSapadampattAla ra sayAmamA dhAragatI samAMsagInA / anya samAnAM samAyAM garma jimutryalonimAmInevi pUrva para manIpamAH / / sAnAsaMgati TicAyana tavAya TATE:yA Ali | 1:: "vA" sApadInaM / mAmalA sAmanapadIna mila gaMgotA / asthaay| jagAmati gIta: pazubhAna saMsthAne maha. prAtira prtyaa| gAM goran / azyAga gochamiti vigrasyApi nAvAt / evam kavitAH / agAkaTa: / agiraH / amApadaH / iti phaTa do yA / uSTrAmA / ayogaH / iti goyugarAyaH pazuto 'hastipamiti pabhAvazandaH pazupaTke / tila lamidalamiti saMlazamyopa: sneha / kacivamutpAditA api diyazAsAmanye na vartante / sadasya pramANAnmAtraTa // 6 // 3 // 65 // taditi prathamAntA pramANa nAcina: zamyAdasyati payarSe mAtra pratyayo bhavati / atyAne pramANa 1 tadriyiSam-dhyamAnaga, zabyAbhAnaJca / ajAnAt-- 1. adhyAnaM #0 Ti0 / 2. AmannaprasavetyarthaH ma0 / 3, -jasthAne mA0 / 5. pazuddhiye ma0 /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ . :.:... . . bha. 3 pA, 5 sU. 61-61] amISasisahitam 285 karuH pramANagasya amAna mudakam / UramAtra khAtA 1 jAnupAtra mudakam / jAnumASI khAtA / . samAmAne-- rajjumAnabhUmiH / tammA pozAyamAno / hastipuruSAhA'Na // 3 / 3 / 613 // taditi prathamAntAtpramANavAnito hasti zabdAtyupazabdAcca asyeti pamapratyayo vA bhavati / pakSe mathAprAptam / isto pramANamasya haastigaa| istimAtram / hastidanam / hastidArapamuda kaa| stimaatro| hstidno| hastidvayaso khAtA / paurupam / puruSamAtram / purAkAm / mApadayasamudaman / paurUpI / puruSamApro / purupadI / puruSadvayasI khAtA 1 porupii| pumpmaayonaayaa| ghoSaM dabanaDDayasaTa ||333162 / / kavaM yatpramANaM tadvAcina: zabdApAt prathamAntAyasyeti payarthe 343 dayasaT ityeto pratyayo vA bhavata: / pakSe mAad / UyaH pramAgamasyorudaghnam / ahadayasam / UrumAtramudakam / apanI 1 UrupasI / karamAno jaataa| tno| tavayaso / tanmAtro / taabnii| tAvaddyasI / tAvanmAtrI | vAhaNANamA prayAyanAtham / guna grahalAduttaratra vikalpo nAsti / Umya miti kim ? rakhanumAtro bhUmiH / zlaGamAnAt ||3 / 363| mAnavAva sAkSAdhaH pramANazabdastasmAtprastutasya pratyayasya gApAde: palugbhavati / samaH prANamasma zamaH / viSTiH / vitastiH / harUma: 1 mAnAditi kim ? aramAyapudakam / rajamAtrI bhUmiH / usarama saMzaye si vacanAdiha saMzaye lagnAsti / zama; pramANamastha syAt zamamAtram / dimAnam / citstimaanaa| dvigossaMzaya ca ||3shaa mAnAditi vartate na pramANAditi / puruSAtpramANAdvetti luco kovidhAnAt mAnAntA hiMgo: saMzaya cArAMzapeca pratyayasya mAyAdezalAbhavati / dvau zamI pramANamasya vibhAgaH / vidiyaH / dvivitaritaH / kAraDA kSetrabhaktiH / dikANDo rajjuH / dvipurusso| dvisuruSA khAtA / dvihastino / gristinI / dvau prastho mAnamasya spAt dviaasthH| dvipalaM dviSataH / cakAro'saMzayArthaH / ihU saMzayaM ceti vacanaM pUrvAzayArtham / mAtraTa / / 3 / 3165|| mAnAsaMzayeti vartate / taditi prayamAntAmAnavAcina: zabdAvasyeti pAThaya mAyaTpratyako bharyAta sNshye| prasyo mAna masra syAt pratyamAna dhAnyam / prastho mAnameSAM prasthamAyA grahayaH / kubamAtra / palamAtram / kamAtram / pavamAtrAH / zatamAtrA: / zamamApan / diSTimAyama / mAyanAni prAtipadikAnyapi santi / tA pratyayavidhAnamanubandhAsanjanArtham / tena ca striyAM vizeSaH . zana dvizateH / / 33 / 6 / / zamantAsamantAcca sAmandAdvizatizAcca mAgato: tami acagAntAramA gaMge mAmat paramo bhvti| hinomyaadaa| deza mAnamevA [ syAH / br maasaa:| sihaamaaskaa:| sbni haasaa:| minimaas / dina / / 3 / 3 / 7 / mAga / / patA dazasA ! Ifter Int gAvRttaH prayagAntAzyAMta pAya nitya bhavati / pa'vazinArdha mAsAH / mizino mAsAH / asminI devaaH| vizino bhavandrAH / ghatvidakimaH / / 6 / 3 / 68 / / tadasya mAnAditi yatate / taditi prathamAntAmAna terida dAdAtizabdAcca ati paThana meM panupratyayo bhavati / mAnaM caturvidha pramANa parimANam (u) mAna saMrUpA ceti / dama pramANAt--idaM mAnabhaspeti izAna paTaH / parimApAta-isaddhAnyam / kiyaddhAnmam / unmanAla-phiyarasuvarNam / ivaravarNam / saMhapA:--dazanto guNinaH / ki pantaH santi :NinaH / etadobo ghaH / / 3:3166II ta: parasya dhAtorghakArasva bavArAdezo bhavati / etAvAn daNDaH / evAyI parilA / etAvatyAlIkaraNAni / dhagrahaNa kim ? ma parasyAde reva bhavati ghagrahaNaM pratyayAntarasvanivatyam / savadizA vA syAt / akArAvAra gArthatvavyAsthAnAcca ghagrahaNaM laghu manyate /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyamaNyAkaraNam [5. 3 pA. 3 sa. 70-75 yattadaH / / 3 / 3 / 10 / / yat tad ityetAmyAM parasya ghatopaM kArasya prakArAdezo bhavati / yAyAn / tAvAn / idame vAdezavacanaM bApa yattadetadayo aturbhavatIti / mogavibhAga uttarArthaH / kimazca saGgyAyA itizca / / 3 / 3 / 71 / / saMkhyA yAgani tada vRttestaditi prathamAntArika zabdAn yasaddhayAM ca asyeti SaSepartha saMrUpaye methe tipratyayo bhavati / cakArAddhAzca / kA saMkhyA mAnamapAM kati ra kicantaH / yA saMkapA mAna meM pAM pati, maavntH| sA saMkhyA mAna pAm, tati, tAvantaH / svabhArata iha patuDatI abAdivaDha bananaviSayA deva / saMhyAza iti kim ? kiyAn / yAvAn / tAzA paTaH / mAnAditi kim ? kSepavipaye mAbhUt / kA saMkhyemAM yazAnAm / avayavAtsayada / / 3 / 3 / 72 // tadanyeti vartate saMkhyA pA iti ca / na mAnAditi / aba yavAdavayave vartamAnAsakhyAvAcitaH zabarAtaditi prathapAntapati payarthe avayini tapaTa pratyayo bhavati / catvAro'vayavA aspA catuthyo tuH / yozA pRS:i: . REE: sapI napavRttiH / dazatayo dhrmH| dvitribhyAM gvA / / 3 / 3 / 72 // dvini ityetAmyAM parasya tama DAdena sArasma lumbA bhavati hAvayavArasya yam / dvita yaga / visaya: / trayaH / tritayo mokSamArgaH / dvI, dvisapo rajaguH / prayo, vitamI guH / zrayANi pAnAni / geTaNena samudAyabhiyAnAda bahAdhanam / naye padArmAH joyA ajoyAzca / jIvAjIyatayA rAsvApAnAnAda banAmapi prAvadhamatro bhavata: / ubhayo ma / ubhaya devamaguSpAH / ubhayaM dRSTaritpubhayazabdaH sa pUbhavAditi paThayamAnaH zayAntaramaitra vijJeyam / tathA cAsya jasa: zi vikalyo na bhavati / yAderguNAnmUlyakreye mayaTa 3374| dRghATerguNavRteH sahapAzAtayoti pradhAntAdaspatika pazya mayapratyayo yati sa paThAyoM mUlyaM yaM yA bhvti| do gugo depA mUlyabhUtAnA pakAnAmuzvito dvimayA yA udazvilo mUlyam / trimayAzcaturmapAH / ho guNAvasyodazvitaH opabhUtasya dvimayamuzvidyavAnAM zreyam / nimayam / anugam / cAriti kim ? ekaguNA pavA udazvito mUlyam / ekaguNamudasvidhavAnAM kreyam / guNAditi kim ? udazcitarUpayANa' bhAgAnAM do bhAgo yavAnAM mUlya bhUtAnAM gayAnAM trayANAM bhAgAnoM dvo to bhAgA udazvitaH neyasya dvo gugApiti keyam / mUlpaJcakaguNaM kutlA tadapekSayA bhUlyakaipayA vistaatoy| manona iti kim ? higugaM sAraM telasya pAkasya / kecityUlya toya ityapi prakRtivizeSaNapanti mayaTa yAguNavRttiH saMha zabdAtaditi prathamAntA dasbaMti pAThapa mapaTpratyayo bhavati / sa ce: pArado mUlpe kreye vA vartate / ava mUlyaM kreyaM ca guNa eva vaiguNyAdi cAsyati ke mUlyabhUtaM pratyayAdhabhakamekAmuNaM kRtvA tadakSaM tadapekSaM deditavyam / yavAnAM dvau guNo mUlpamasyaudazritaH agamya dinayAda divasa maanaa| miyaH / cAmaMcam / unazyito ko guNo mAyA yavanAM ginA gayA udazcitaH / simaanaamyaaH| atra imAdizabdasya sazasvAmi gagavAna tiH| pracArita kim ? yavAnA ho mulyamatyopadavataH / navavivata eko guNaH maga epAM gavAnAm / gugAditi ni ? do diyo| bhUla samasyadariyA: / dakitI va pacAnAm / poya pati kA ? rasto ino tara pAra / adhikamasmin zatasaha tatsaMkhyaM zatizadazAntAda / / 23 / 75 / / aditi vati / tariti prathamAntA jati dAna datpanAtAt saMkhyAdA vAt tasminniti saptamba zase sahase nAyiyaM DispratyayA bhavati / parathamAnA tanyataHhAmadhi bhati taM sahasamiti ca yaayH| tadeva yAyikamA bhavatI 1. vijJApakam / 2. jAzikriyAmuNaganyabhedena ghanupI zabdAnA prAtiriti jaghanA ma. Ti. / 3, dayaM nijamumayaM yamalaM yugalaM yugam / zugmaM na yuga ta pAdayoH pAtu janayoH / / iti dhanaJjayaH / mithunaM hitayaM taM dvayaM bandaM yuga yamam / amalaM yugalaM yugma thutAja yoga // ini jayantA mdi| 4, nirdhAraNa ma00 | 5. disAyattocyate ma. 1 6. vRteH ma /
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma. pA. 3 sU. 76-03] amovRttisahitam sparthaH / yo janAnAM vitigAja nAni vA vizatiraghikAsminyojanazate ite yA yojaneSu virza yojanazata, vido zataM yojanAni / evaM virya yojanasahanam / vi sahasraM yojanAni / vidA kAnaviNazatam 1 vizaM kApiNatahasam / ekaviMzam / vizam / zizaptam / vizaM sahasram / ekatrizam / yojanasahasradAnizam / catvAriMzam / paJcAzam / dAn-kAdazaM zatam / ekAdazaM sahasram / dvAdazam / yodazam / vizatizatAnyadhikAnyasmin zatAnAM rAhasra iti vizam / viza: / ekaadshii| zatasahasram / vizatiH sahasaNyadhikAnyasmin sahANAM zate vizam / vizam / ekAdAm / zatasahannam / rAjadattAdipAThAcchataspa pUrvo nipAtaH / adhikamiti kim ? vizatinA'smina zate / zata sahale iti sim ? ekAdazAdhikA asyAH trizatiH / tatsaMrUpamiti kim ? zitiINDA adhikAH asmin pojanazate trizanmASA adhi kA asmiAkASaNazate / sahase / zatizaha. zAntAditi kim ? dazAyikA asmiJchate / saMkhyAmA iti kiga ? goviMzatidhikA'smin gozate / saMNyApUraNe DaTa ||3|3|7daa saMvA iti vatate / saMsthAdA mAnsA sarUpA mana pUryata tasmin saMkhyA raNabhiye ida pratyale bhanati / samasAmariSarayatAtpratyayo vijJAyate / e bAdazAna pUraNa: ekAyazaH / ekAdazarArUpApUraNa ityarthaH / evaM dvAdazaH / podazaH / cadaMza: / ekAdayo strii| saMkhyAgraha kim ? ekAdayAnAmuniSkANAM' pUraNo ghaTaH / ghatorithaH // 3 / 3 / 27] ghanantAyAH saMsapAyA: saMsthApUraNe iyatyayo bhavati / iToDAvAdaH / iyatAM pUraT: imatiyaH / igatInAM puraNo igatiyo / kipatitha: / yiniyo / etAvatiyaH / etaavtithii| yAvatitha: 1 sAyazithaH / bahugaNapUgasaGghAt tithaTa / / 3 / 3 / 78 / / bahu gaNa pUrI saMba ityetebhyaH maruSApUraNe tithapratyayo mavati / bahagAM paraNa: ahatiyaH / bahUnAM pUraNI bahuti thii| gaNatiyaH / gnntriyii| patiyaH / gatithI / saMghati yaH / gaMpati yo / sAvizeSaNa sambhavApekSArtham / pakAra: viti lazita iti pumbhAvArthaH / Te kAge paryaH / padakatikatipayAna pathada ||3 / 3 / 76 / paT basti katipaya ityatebhyaH saMrUpAparaNe pratyayo bhavati / paNNAM pUraNaH paraH / papTo / katIdAM pUraNaH katiyaH / kAtiyo / batipayathaH / katipayayo / ThI. cAcAdare dvitIyA bhAvI ti minAra paDi siddhaloti gadatya na bhati / caturaH / / 3 / 2:0aa catur ityetasmAt saGkapApUraNe yas pratyayo bhavati / caturNA pUraNaH caturthaH / catara ragI po / gogavibhAga urArArthaH / yacchI cAlukca / / 3 / 3 / 811! patur ityetasmAd yA ityatI pratyayo bhavataH, cazadaspa palus / naturgA pUraNaH tRyaH / sarvAM / turIyA 1 evaM pUrveNa ca rUpyaM bhavati / / vizatyAdestamaDyA / / 3 / 3 / 2 / / vizati ityevamAdikAyAH saMsthAyAH saGgyAparaNe tamaTpatyayo bhavati yA 14 / viza: raNa: vizatitamaH / vizaH / vihitgo| vizo strii| eka vivAtisamaH / emAvimaH / prAvinitamaH / drAvidhAH / vigtmH| vizaH / ekAttimaH / evAnizaH / catvArizarAmaH / catvAriMzaH / paJcAsattamaH | pnnaashH| zatAdimAsArdhamAsasaMvatsarAt // 33 // 3 // mAtAdibhyaH saMskArAdeyo mAma ardhagAsa saMvatsara ityetebhyazca sampApura ni tamaTyatyayo bhavati / tastha pUra: zatatamaH / shhtgo| ekazatatamaH / sahasra namaH / lakSatamaH / mAsasya pUrako mAsataH divasaH / ardhamAsatamaH / saMvatsaratamaH / paSTamAritva nityaM tamaTi sine tArigrahaNa sAdhana / 1. atha mRdabhAiTikA, inya bhidhAnam ma. Ti0 1 2. sambhArakSam ma / 3. inyAdi 100
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam paSTayAdeganAdeH / / 3 / 3 / 8 // paSTi ityeva destatyAne rAmavAzanAd sampAdi rakhaevaH saMrUpArAko mAAitA: sArA nirga kamara tyaso bhavati / vizalpAgavAda: / rAnimaH / saptatitamaH 1 ayotitamaH / / nayAta 1paH / anAvarita ni ? sAdevikalA eva / ekaparitamaH / ephapayaH / ephaptatitamaH / epharAptataH / no maT // 3 / 3 / 8 / / nAntAdanAdeH saMvAdAt samApUraNe ma pratyayo bhavati / iTo'pa yAdaH / paJcamaH / paJcamI / saptamaH / saptamo / aSTamaH / navamaH / dazamaH / na iti kim ? vizaH / anAderiti kim ? ekAmAH / dazaH / zistIyazca Rza // 3 // 3 // 73 // dvi vi ityAmpA saMrUpAzadhAbhyAM rAMpApUraNe soyatpratyayo bhavati vizadasya ca yati iti rUpaM tasya pratyayasaniyoge Rza ityayamAdezo bhavati / dvayoH pUraNoM dvitIyaH / dvitIyA / dayAI pUraga: tunIyaH / tRtIcA / takAro diti pratpAhArArthaH / zakAraH savadizArthaH / pUrvamanena sAdezcen // 3 // 38 // pUrvamiti kriyAvizeSa gAd dvitIyAnsAkevalAta sAdeH sapUrvAcca aneneti tRtIyAya kartari in utpayo bhavali / kebalAt pUrvamane na pUrvI pUvigo pRssinnH| aneneti kI nizAraNa vaikSika guphA pota yati kAciskriyApekSyate / vizeSAdhigamaratva svikAraNAcchayAntarasariyA bhnnaaH|| pUrthI pam / pUrvI bhAdanam / pUrvI susam / sA-pA pUrvAna rAma pATara / guma pUrNagarganA bharatapUrvI opanam / pIra. pUrvapane na pItapUrvI surA / vRttau tAntaM kaTAdinA na sAmAnAdhikaraNapamiti kaTAdigataM karmavagasamato dvitomA / imAdeH // 3 / 3 / 8 / iSTa ityetramAdeH prathamAntAdana ti tRtIyAdhaiM kalari inpratyayo bhavati / magena iSTo yate / purtI zrAddhe / ghaTa, pUrI, upapAdita, nigarita, 'parAdhigata, nikarita, niparita, saMkalita, parikalila, saMrakSita, parirakSita, acita, agaNita, abakI, abhukta, "ayukta, avosi, AmnAta, zruta, Ase bila, avadhAriza, ava vAlpita, kRta, nirAkRta, upAsa, upakRta, anuyukta, anugaNita, parigagita, anu. parIta, mAlita iti iSTAdiH / zrAddhamadya bhuktaM Tenau / / 3 / 3.84 | thAddhazabdAtmayanAntAdaya bhuktamityevamupAthikAt aneneti tRtIyA kasari ra in ityetI pratyayo bhavataH / dhAddhazabdaH karmanAmadheyaM tatsAdhane pravye vanitvAt pratyayamutpAdayati / zrAddhamanAhA bhuna thAddhikaH thAlo / atheti kim ? adya bhuvane pADhe zvaH zrAdvika zrAddhI iti na mAt / zuzamiti kim ? zrAddhamanenA kRtam / cotre'nyasminnAzye ghaH ||31360 // kSetrazabdAnnirdezAdeva saptampattAdanyopAghivAna nAzye'rtha papratyayo bhavati / anyasminkSaye nAzyaH kSetriyo vyAdhiH / kSeyaM zarIram / manyaditi janmAntarazarIragucyate / natra nAzyA neheni amAghyo vyAdhiyate / kSetriyaM vipam / tadvizva( satsava -zarorAdasmi -parazaroraM jhama nAcanA nimyiAcayitmyaM bhavati / kSetripANi tRNAni tAni saspo syAmapannAti nAgA. myulATyAni bhavanti / kSetriyaH paradArikaH / sa hi paradAreSu svakSetrAdasmiAkSetra pravartamAnastatra nAzyo bhigrAho bhavati / dAsada kSetram / zrotriyo vA ando'dhyAyI // 3 / 3 / 21 / / zrotriya iti pA liyo pAnI pgaa| kiniha nipAtyataM chandazzadAdAyini ghapatnayo chandavazayasya ca zrotra bhASaH / chAdaso'dhyApI ghotriyaH / bAvacamAnchAdama itpaSi bhavati // 1. zvaramA ma | 2. paridhigata ma / 3. nigarIta m0| 5. nitharI / 5. Ayukta ga0 / 6. kSetra zarIre kedAra siddhasthAnakalanayoH, iti vizvaH, ma. tti| 7. kSetriya kSetrajaNe paradArarane trigu inya. bhidhAnam / ubhayanna triliGgam / ma0 ttik|
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 5 pA. 3 sU. 12-1.1] samodhavRtisahitam 241 indriyam // 3 / 3 / 12 / / indriyamizIndrazamdAd gharapayo nipAtyate / rasidoyam, cakSurAdInAM sNjnyaa| tatra yayAyogamavalpanA indra yAtmA tasyendrasya liGgamindreNa sRSTamindreNa 'juSTam / indreNa dattam / 'indrasyAvaraNakSayopazamasAdhanamiti vandriyam / tena vitte caJcacaNo ||3 / 3 / 63 // teneti tRtIyAntAdvittetheM cuJcu caNa ityeto pratyayo bhavataH / vittaH pratIto jAtaH prakAza ityarthaH / vidyayA vittaH vidyAcuJcuH / vidyAdhaNaH / kezacucuH / kezavaNaH / Dato granthasya grAhake kazzluka ca / / 3 / 3 / 64|| niti talIyAntADDato utpratyAhAragRhotapratyayA. stAd manyaspa zAstrasya grAipa vadhAra ke kanatyayo bhavati itapaya zlu / hitIyena rUpeNa anyasma grAhaka: dvikaH / trikaH / catRpkaH / paJcakaH / grantha pati kim ? dvitoyena dinena zatrUNAM grAhakaH / grahaNAdvA / shE5|| pratpratyAhAragRhotapratyayAntAd granthasya prahaNAd grahaNe vartamAnAtakapratyayo bhavati svArtha pralaparya yAnti rAnirdezAt / itaraca ilugvA bharati dvivaM granthagrahaNamasya hito yavaM grnthgrhnnms| vikaM vyAkaraNasya grahaNaM tRtIyavaM pAkaraNamasya grahaNam / catuSka caturthakAm / paJcaka, pazyamakam / dvitIyaM granthayaNamiti / pakSa pratyayAnutpateH kRtayo mahAvibhAparyava siddhatvAt banena vAgrahaNen ta eva ilumdikalpate / granyasyeti kim ? dvitoyaM brahma pAnyasya / sasyAd guNAt parijAte // 3 // 3 // 66 // sasyarAdAd guNavAcinasteneti tRtIyAntAt parijAte kapratyayo bhavati / pa rvato bhATe / ani: zo ! sampana rijAtaH sasyakaH / zAlIyaH / sarvato guNa: rAmpanno na yastA kiJcidapi guNyamasti sa evamucyate / evaM saspako dezaH / sasyako vatsaH / sasya sodhu / sasyako maNiH / rUDhizabdazcAcaM maNivipaye / guNAditi kim ? dhAnyavacanAnmAbhUt / sasyena parijAta kSetram / pArzvakAyazzUlikadANDAjinikAnupadhanyA // 3 // 367 // pAzvaMka AparazUlika dANyAjinika jAnupadina ityete pAbdAH kaThA in ityete pratyayA nipAtmAte / anveSTA cetyapratyayArthI mAta / pAzcAt kaH / pArthamanjuyAyaH / pAveM nAmjeSTA pAryakaH / Rjuno pAyenAnveSuvyAnanyo'nRjunopAyanAndicchati sa pArzvaka ucyate / yastu rAjJaH pApa nArthAnanvicchati rAjapuruSastatra na bhavati / nipAtanaM hi prasiddhadhupasaMgrahArtham / evam ayarazUladaNDAjinAmpA tthaa| tIyopAyo'yaHzUlasAmyAdayazzUlam / ayazUlenAnveSTA 'AyazzUliphaH ! yo gunopAyenAnveSTarUpAnAn tIdagenopAyanAnvicchati rAsabhikaH sa ucyate / daNDAjinaM dambha: 1 daNDAjinenAnvaSTA dANDAjinikaH / co mithyAnatI paraprasAdanAI daNDAjinamupAdAyAninvicchati sa, dAmbhika ucyate / keci. dayAladaNDAjinAmyAM mAhuH / apAlikaH / bhayarAlikA / daNDAjinikaH / daNDAjinikA / anudAdin / padasya pazcAdanupadam / anu radamanveSTA anupado gavAm / anupadI uSTrANAm / dhanahiraNye 'milApe // 3 / 3198|| ghana hiraNya ityetAmyAM nirdezAdeva saptamyantAmpAmabhinnApe'rthe phApratyayo bhavati / ghane bhilApo ghanako devadattasya / hiraNyako devadattasya / svApu satte / / 3 / 3 / 26 / / syAGgavAcimyo nirdezAdeva saptamyantebhyaH sakte'rthe kapratyayo bhavati / ke doSu sakta: kozaka: 1 nasakraH / dantakaH / kezAdiracanAyAM sakta ucyate / bahuvacataM svAGgamamudAyAdapi yathA syAna 1 ke zakaNakaH / vayanAyakaH / udara TaNAdyane / / 3 / 3 / 10 / udarazamAgnidezAdeva saptampantAtmaste'rtha patyayo bhavati / saktapacedAnI bhavati / sadare saksa naudarikA sAhyUnaH / avijigopurityarthaH / mAyUna iti kim ? jadarako'nyaH / kamaTho ghaTaH // 3 / 3 / 101 / / karmaTha iti karman zabdAt saptammantAdRpratyaca ekAdezAbhAvazca nipArapate / ghaTaH ghaTitA cevAyo bhavet / karmaNi ghaTaH ghaTitA ghaTamAnaH karmaThaH puSaH / 1. sevitam ma. Ti. / 2. indrasyAvara ayopazamasAdhana ma / 3. pAyaH m0| 4sa bhAyailiko yasnu, sAbya syAttI ga sAdhanaiH, ityabhidhAnam, R0 Ti /
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 zAkaTAyanavyAkaraNam a.3 pA.3 sU. 102-101 ... aMza hAriNi // 3 / 3 / 12 / / aMzamiti dvitIyAntAd hAriNyartha pratyayo bhavati / aMzahAro aMzakAH punaH / aMzatro mAyAyaH hArItyAvazyake Nin / zItakoNAko kAriNi ||3 / 3 / 103 // zItaka uSNaka iti zItoSNazamA mandazoprArthayAcimpA kriyAvizeSagApA kAriNAthai phapratyayo nipAtyate / dhotavAro zotakaH / kriyAsu manda ityarthaH / saNakArIkha uSNaka: / kriyAsu zona ityarthaH / nipAtanaM kamyamiti sparzavacanAmyAM pratyayo na bhavati / __ tanvAnnayoddhRte ||23 / 104 // tantrazabdAnirdezAdeva paJcamyantAnavauddha meM pratyayo bhavati / untrAvanoddhRtaH tantra kaH prAdhAraH / tantraka: padaH / tatra vastram / pratyamityarthaH / kamitaryanvabhyabhIbhyaH // 313 / 105 // anu abhi prabhI itya te nyaH mamitari kAmaya mAne pratyayo bhavati / anukabhitA anukaH / abhikamitA abhikaH / amokaH / nipAtanAdeva pakSe doghattam / tadartha meM dAmyabhoti dvisadAnaM baDhavattane hi ekavacane ca dIvasthAzruti: syAt / adhikaH khAryA droNaH / adhikA khArI droNeneti adhikamasmin zatasahana ityAdinirdezAt siddham / * vizAlavizaGgaTavikaTasaMkaTotkaTaprakaTanikaTAyakaTAkuTArAvaToTAvanATAvaTanidhi - inivirIsacivacikinacipilapilabulopatyakAdhiApakAH // 23906 vizAlAdayaH samudAmA vyAdibhyaH zAlAdityA yazAsvaM prasi'rthavizape nivAtyante vigate vizAle shR| vizAGkaTe ne / vizAlo gauH / vizaGko go: / viSTo dezaH / vikaTaH kaTotaraH / ama vaiH zAlAzaGkaTakarAH pratyayAH / rAMgataH saMkaTaH panthAH / udgata utkaTo gAya: / prAtaH prasATo'rthaH / niyataH nivATo grAmaH / aba saspanimna kaTaH / avaga: aprakaTaH / avakuTAraH / ma avAkaTa kuTArazca / avanatam avttottm| ananAdam / avaghraTam nAsikAyAH / ayanatA avaToTA / avanATA / ababhraTA naasikaa| nAtikAyAmavanataH avaTITaH aba nATa: / , avanaTo devdttH| ana avAnnAsikA mataviSaye ToTanATanaTAH / nija niSidham / niviroraam-naasikaayaaH| niviDA nibirIsA nAsikA / nivido bhitriroso devadatta: / niviDA vivirItAH kezAH / nivi nibirIsaM vastram / atra neviviroso nAsikAnataviSaye'nyatra ca ninataM vivayoM cikina cipiTa nAsikAyA: / vikakA, cikitA, cipiTA nAsikA / cikaH, cikinA, vijiTo devadattaH / aba ne sikAnatavipaye kinapiTA pratyayAH vigha ne rAdezaH / klinne cille zirale culle cakSuSI klinckssuH| cillA, pillaH, cullo devadattaH / atra jilAzamAcakSupiye lavalyapaH vilanazarasya ca cila pila cala ityAdezAH / upatyakA, apityakA parvatasyAsanAdhiruhI pradezau / atra upa adhi ityetAbhyAM tyaka pratyayA nipAtyate / nipAtanaM sTyartham / rUddhazamdAicata bayA kati hAdase / bin| nAti svarAdipAThAsiddham / tasminprAyo'naM nAmni // 33 // 207 // samiti prathanAstAsmititi satamya pAvatyo pani nAnA bhurAyAMcA yA ma taccatmAyoun bhavati / prAyam / tammAna sAmAnAdhikaraNa niSa: 1 guhAprAgoDA gudAnika pogmaayo| tilApikA / privaa| vipaTikA poyAmI / nAmnIti kA ? "I: sonmnti| kolamANIvakinyo 23 / 108 phoramovaTaphino ga ta nipAya prAyo# nAmnomi / nAgApamAna kolmApo paurNamAso / basino paurnnmaaraa| brAhmaNa koriNa // 3:206 / nAgake uNika iti kannatya cAso nipAtyo nAmni samudAyo nAma 1 brAhmaNA zrAyudha nIbinaze na brAhmaNako dezaH / AyudhajI yA prAhmaNa evaM bAjAra itpanne / upiyakA alpAvA yAgaH / 1. yathA mapati ma. Ti. / 2. tannaM pradhAne siddhAnta sUnyAya parikA-i-samaraH / tantraka tu nAvare 1 madi0 / 3. zilakSasya ca maH /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ a, 3 pA. 3 sU. 110-116] amoghavRttisahitam kAlaH prayojanamasya roge // 3310 tamitikatara roge kapratyayo bhavati / yattasthAntaM tatretkAla: prayojanaM vA bhavati / prayojanaM kAraNa kArya c| satataH kAlo'sya satatako jvaraH / dvitIyo divasaH kAlo'spa dvitIyaphaH / tRtIyakaH / caturtha:: jyaraH / viSA yojana kAraNamasya viSapuSka; / kAcapuSpakaH / parvatako rogaH / uSNaM prayojanaM kAryamA uSNaka: 1 khotako jvaraH / roga iti kim ? dvitIyo divasa: kAlo'sya bhojanasya / mukhyaH // 23121 / / tadasyeti vartate / taditi prakamAntAdasyeti SaSThayarSe kapratyayo bhavati / yatprayamA tajvemadhyaH pradhAnaM bhavati / devadatto musmo'pa devadatakaH / devadatto mukhya epAM devapattakAH / jindttkaaH| gRhalakaH karame // 3333112 // zRGkhalakazandA karatyayAnto nipAtyane kara uSTravAlo yadi vApro bhavati / bAlakaH karama ucyate / vayaHzabdo'pam / zRGkhalabandhanaM bhavatu vA mA vA / unmanasyutsoH / / 3:31113 / ut uttu ityetAmyAm astra manasyabhidheye kA pratyayo bhavati / udgataM mano'sya utkaH / anu gataM na to'sya utsukaH / unmanA ityarthaH / saMjAtaH tArakAdibhya itaH / / 13 / 114 // taditi prathamAntampaH saMjAtopAdhibhyaH asyeti pachyante (tha) isapratyayo bhavati / tArakA asya saMjAtaH"tAkitaM nabhaH / puSpANyasya saMjAtAni puSpitA vRkSaH / tArakA, puSpa, karNaka, bhujipa, pUtra, niSkramaNa, puropa, uccAra, vicAra, pracAra, kuDmala, kusuma, gugala, klabaka, pallava, kisalaya, vega, nidA, tannA, yaddhA, bubhukSA, vipAsA, ana, svadhra, roga, akSAraka, parNaka, droha, sukha, duHkha, utkaNThA, bhara, taraGga, mAdhi, tUpa, kapaTaka iti tArakAdiH / AphUtigaNo'yam / garbhAvANini // 33 // 11 // garbhazabdAttaditi prayapAtAsa jAtopAdhikAdasyeti paScyA ita. pratyayo bhavati aprANini, sacet SaSThayarthaH prANoM na bhavati / garbhAya saMjAto garbhitA mohiH / garbhitAH zAlAH / aprANiyoti kim ? gabhipI gauH / garbhiNI va vaa| astyasmindhoti matuH // 3 // 3 // 116|| tadasyeti vartate / tadipriyamAntAdahatItyevamupAdhikAdasveti SaSThavarthe'smimiti saptamyarve vA matupratyayo bhavati / gAbosya santi gomAn / yavamAn / asti-dharamasyAsti aslimAn / vastyArogyanasyAsti svastimAna, asti svasti. avarayo, vizeSAstezva sAmAnyAstinA sAmAnAdhikaraNamamupapadyata eva / vRkSA asmin santi vRkSavAnparvataH / lakSavAn / astoti kim ? gAosya vinAstinAzcadizepaNe svAda, ( ? ) gAvospA san / gAyo'sma bhktiaarH| bhUta bhaviSyatsataM ghorapi sAt / gAvo pAnantarAH / gAyo'yAsamopA / anantarAdiSvapi syAt / paraguH / dazaguH: marAliyAM bahunodi. dvigunA' parAi bAdhyata / tatazca manuH samAsAntaH syAt / sati tu paya gAyojyatyatAti prAptiAntaraGgo bahanohastitmandira prAptiH / (?) dhim / mAtarAdipu sApa kA sAdhate / tatra pa tenAnArthatvAmaturna bhanita vAzabda : / anya prAsminnitye ca prAyaH syAt / tapAraNA virazAsana bhUminimdAvasAmu nityayoge'tizAyane / saMsagasti piyakSAyAM prAyo masyAdayo matAH || bhUmna-pAna, yamAn / nindAyAm -bAlATako / kkudaavtoN| prazaMsAyAm-patrA, varNavAn / nissapone-riNo vRkSAH / atizAyana--udAraNI kanyA / sama-daNDI / sano / prAyikota mAdidarzanam / sattAmAproSi pratyago dRzyate / vyAyAvata: / rUpArasa gandha trayanta: pudglaaH| parasa gandhasparzavatI pthiyo| rUpavAnyAtruH / matvaryAyAnmIMya: sarUpo na bhavati / hAva eSA santoti bImanna: 1 gomantopatra 1. kAya hA prayojanam --ma0 di0 / 2. koyate pratipAdyate bAlya eva tasmin dAmagrIvasvAdivasa.nya prajApatinati karamaH mahi0 / 3. kutt| imala ma. 1 4. maga ma / 5. hidviguNaparatvAd vAdhyata ma0 / 6. saMsajhaM ma0 / 7. saMsale ma /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanampAkaraNam [a. 3 pA. 3 s. 117.124 santati maturna bhavati / 804 epa toti daNDakA:-tatra satIti Tho na bhavati / virUpastu bhavatyeva / daNDi. matI zAlA / virUpo.bhimaravIvaH mAnAyA soga garati / porapuruSA prasmin grAme sati satra yohireva bhavati / yorapaNAta prAma iti bhavati / gAyarayadaraNyam / kRSNa tApAyA-mIka: / lohitAli. mAnyAmaH / aikagAyakaH / sarva nivAramgAdeva bhavati / guNe guNini pa ye guNa zabdAtamyo matyarthIyo na bhavati / zuSalo yo'stArita, tisto royaasti| teSAmeva tadabhidhAne sAgaya'm meM gaNamAye tempo bhavasya / rUpAtam / rarAvAn / pAriyA / kAyAn / pAyAt // 3:3 / 117|| gugAdibhyo yaH rUpAndrastAhatAdityA etasmAdyapratyapAdyA prakRtayo nidizyante tAmyo matupratyayo bhamati tadasyAsti tdsmitstotsmivipye| vAtavAn / cuhAyAn / "sidhAvAn / phenavAn / guNavAn / abhividhAvAkAraH apavAde dhio mAbhUditi vacanam / sena yapAbhidhAnamuttaratra maturapi bhavati / vAtadantavalalalATAdulaH // 3 / 3 / 118 / / vAta danta bala lalATa ityetempo matvartha Ulapratyayo bhavati / vAtUlaH / dantulaH / balUla: / lalATUThaH / matu:-~-vAtavAn / dantavAn / balavAn / lalATayAn / prANyaGgAdAto laH // 23 / 11 / prAGgAcitaH nAkArAtAmaravarthe lapratyayo bhavati / cUDAlaH / javAla: / maH-cUDAvAn / jamAvAn / prAgyazAditi kim ? zikhAvAn pradopaH / zAkhAvAna vRkSaH / cikodhAvAn / lolayAvAn devadattaH / kaNikAla ityatra kaNikAzanaH prAgyazAyada vAcaka ityAhaH / Ata iti kim ? hastavAn / paadyaa| sidhmAdirukanuMdrajantoH // 3 / 3 / 120 // simAdiyo rUpayAcimyaH kSudra jantunAcibhyazca matvarSe lapratyayo bhavati / sidAdiH / simalaH / gataH / pArTIla: / dhAmanolA / pANadhimanauzabdo dIrghAntAveda gaNe paththete tena dIrdhAntAbhyAma laH / hrasvAntAbhyAM matureva / ruka-macchIlaH / vici kAlaH / visUcikAlaH / zudvajantu:--yUkAlaH / makSiAkAla: / zudajantumAnagulAla / ma :--sidhmavAn / paDumAn / ma vAn / yUkAdAn / siMghama, dhrma, gaNDu, tuNDo, maNi, nAbhi, boja, nivArTa, pAsa, hanu, pazu. pANI, dhamano, "santu, mAMsapatra iti sidhmAdiH / vatsalAMzalakuzalapezalA: rUddhi zabdAH nAma kazcitsAyartho'sti / te yathAkavimyutpAdyAH / prazAparNAdakaphevAllelo / / 3 / 3 / 12 // prajJA varNa udaka phena istemmo matvarSe la ila isvatI pratyayo bhavata: / prajJAlaH / prazila: / prajJAvAn / parNalaH / pagli: / parNayAn / upakala: / udakkilaH / upakavAn / phainalaH / phenila: / ponavAn / kADAjaTAghATAtkSepe // 13122|| kaa| jaTA pATA iratabhyo gattrala i. to prAyo bhayataH so pratyAga diyA ga yA / bAhAlaH / jaTAla; / ghaattaalH| kADila: 1 jarila: / ghATilaH / pa iti kim ? kADAvAn / jaTavAn / ghATAmAn / kSetro manunA na gampata iti zvApe maturga bhavati / cAmAlATo / / 3 / 3 / 123|| pAca ityetasmAtprathamAntAdastyuyAdhiyAt bakSyAmini tyasayorayAH, mAla bATa ityeto bhavataH / gmino'pavAdaH ko gamyamAne / vAcAla: / vAcATaH / yo baTunissAraM bhApate sa evaM kSipyate / kSepe iti ki ? vAgmoM / vAgman / kSepo matunA gamyata iti kSepe maturna bhavati / gmin ||3 / 3 / 12 / / vAgasmAstarayasmin vatyasmin vipaye vAco mminpratyayo bhavati mAzca / vAgmo / vAgvAn / gakAro'nunAsikanivRtyarthaH / 1. atra ma0 / 2, sarvadani-maH / 3. stemagaina ma014, nidazyante ma0 | 5. sidhmavAn ma / 1. vipAdikAla ma. 1 7. yadama ma / 8. niHpATa ma / 6. pAMsu ma / 10. sana bha /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha.pA. 3 sU. 125-130 ] amoghavRtisahitam 1 1 madhukRpiloma picchAdibhyoravalazelAH ||3|3|125 // madhvAdibhyaH kRSyAdibhyo lomAdibhyaH dibhyazca matvarthe yathAsaMkhyaM ra vala za ila ityete pratyayA bhavanti / madhvAdibhyo raH / madhuro rasaH / madhuraM madhu | madhuzabdaH, svAdutvaM guNasAmANeca vartamAno ramutpAdayati / dravyavRtermatureva / madhumAn ghaTaH / evaM khaM mahatkaNThavitraramasyAstIti kharo gardabhaH / ravavAnanyaH / mukhaM sarvasminvavatape'syAstIti mukharo vAcAlaH / mukhavAnanyaH / kuJjAvasya staH kuro hastI | kujazabdo'smin hanuparyAyaH / kuvaannyH| nagaraM puram / naganainyat / UparaM kSetram / upavadanyat puSkaraH pazuH / muSkavAnanyaH / zuSiraM kAm | zUpimadanyat / kaNDuraH / kaNDUmAt / pANDuraH / pAmA zuraH pAMzumAn / kRSyAdibhyo vala: / kRSIvalaH kuTumba / kRSimatkSetram / sutIvalaH adhutimAn / pariSaDbalaH / pariSadvAn / pariSadvalam | paripat / rajasvalA strI / rajastrAn grAmaH / dantAvako nAma rAjA / zikhAvalaM nagaram / zikhAvalo mayUraH zikhAvalA sthUNA / mAtRbalaH / vitRvalaH / bhrAtulaH / utsAhaH / putravalaH / utsaM gAvala / lomAdeH zaH lomazaH 1 romazaH / lomavAn / romavAn / picchAderilA / picchilaH / picchavAn / urasilaH / varasthAn / itikaraNaH sarvatra bhivAnaM vyavasthApayati, madhyAdayaH kRSNAdayazca prayogagacyAH / loman roman babhru bamlu, hari, kavi, muni, viri iti lagAdiH / pincha, urarA, dhruva iti vacchAdiH / no'GgadaH ||33|1263 // maGga ityevamAdibhyo matvarthanapratyayo bhavati matuzca / aGgAnyasyAH santotyaGganA / triyam / kalyANAno syucyate / anyatrAvAn paadpaamnH| dhAmavAn / ghAman / vAgagaH 1 vAmavAn / aGga pAchan, vAmanU, heman zleSman sAmavU, kadu bali ityAdayoga vibhAga uttarArthaH / 263 zAkIpalAlI davA hasva ||3|3|12|| zAkI palAlo dadU ityetyebhyotyayo bhavati hrasvapApaprAdezo zizAkomAn / palAlImAn / dadrumAn / mahacchAke zAkI / nAnAzAkasamAhAra ityanye / mahatpalAla palAlo / palAlaM 'kSoda' ityanye / dahUrnAma maradhiH / vipuNalakSmaNI ||33|12|| vizuneti vizvac ityetatmAtmatvayeM napratyayo vipu ityaM cAsyAdeza nipAtyate / lakSmaNeti lakSmodAntapratyayakArazvAntAdezaH / vizvavo vizvaggatAni vA'sya santIti vipunaH bAdityaH / vipuyo vAyuH / trizabdo nipAto nAnAvartate / lakSmIrasyAstIti lakSmaNaH / bhavati / zraddhAvRtterNaH ||33|12|| zraddhA ardhA vRtiityetebhyo matvarSeNa prAjJaH / zrAddhaH / ArcaH / bArDaH matuH - prajJAvAn / zraddhAvAn / macavin / vRtimAn / jyotsnAdibhyo 'N ||3||13|| jyorAdibhyo matvarthe'pratyayo bhavati / jyotirAmastIti jyotsnA candraprabhA / ata eva nipAtanAnapratyayaH / upAntyasya ca luk / sAsminnastIti jyotsnaH pakSaH / jyotsnA" rAtriH / tamo'syAmastroti tamisrA" rAtriH / tamisraM tamaHsamUhaH / tadasminnastoti tAmisaH pakSaH / s 1. ghaTaka ma0 / 2. kukha dante'pi na striyAm ityamaraH bha0 Ti0 3. kandaM svastrI citradaNDa ula: kaNDurapUraNa-- iti vaijayansI ma0 Ti0 4 yajvA ca phalpapAlazca dvAvimAvA sutIvalI -- ityabhidhAnam maTi / 5. smRtisvatItaviSayA matirAgAdigocarA / sucitAkAlikI mokkA prajJA traikAlikI matA ma0kri0 6 zrasampratyayaH svahA - iyamaraH ma0 Ti0 7 zrAddhaH zraddhAlurAstika iti baijayantI ma0 di0 8. vRSTimatirajo bAloM vArtamArogyalgunoriti vizvaH ma0 Ti0 9 upAntasya ma0 10. NimidhyAdinA vazyayaH ma0 vi0 / 11. tamisrA vAmasI rAtrijyotI candriyA'mitratA - ityamaraH ma0 Ti0 /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 zAkTAyanadhyAkaraNam [a. 3 pA. 3 sU. 11-143 tAgiso rAbhiH / tAmitrANi gulAmudhAni / vaiSI vyAdhiH / vaiyAdhikaM kucham / kotapaM gaTham / koNDalo yudA tApasa: / pASago sAhasrI devadattaH / matu:---.pomAn / pisAbAda mAranAmoTika da. piye matuna bhavati / vu gahalo sahanoti zikhAditvAt / jyotsnAdayaH prayogagampAH / sikatAzarkarAt / / 3331131 / / sikatA zarkarA ityetAmyA matvarthe'Nyatyayo bhavati / saMkata odanaH / zAra: odana: / matuH-zarkarAvAn / si katAvAn / ilazca deze |33 / 132|| sikatAzakaMrAmyAM dezo matya ilazca aN ca pratyayo bhavataH matuzca / sikatiptaH / rokata: / sikatAbAna dezaH / zarilaH | zArkaraH / zarkarAdhAna deza: / sikatA deshH| zarkarA deSA ityabhedopacAsat / ' zudromaH / / 3 / 3 / 13 / / yudrazamdAmpo matvartha mapratyayo bhavati / dhaurasya asminyAtoti gumaH / zuzabda ukArAnto': paryAyaH / prakRtyansaramityAre / TUyaspAsminyA dumaH / zikSAvimo / rUhiyiSaye matunaM bhavati / anyatra matureva / jhumAn / drumAn / / kANDANDamANyAdIraH ||26||13kaanndd AphTa bhANDa ityetebhyo mavarSe Irapratyayo bhavati / matumaca / kApaDIraH / kApaDAvAn / aaannddorH| (vAn / bhaannddiirH| bhApahAyAn / kacyA DuraH ||3 / 3 / 135 / / kacchU ityetasmAnmasvayaM durapratyayo bhavati / phachura: / kamAn / danta unnataH / / 3 / 3 / 136 / / danta rAnAdunnatopAdhikA matvarthe u ra pratmayo bhavati / yatA unnatA asya santi danturaH / unnata iti kim ? dantavAn / medhArathAdveraH / / 3 / 3 / 137 / / medhA ratha itmatA- masarthe irapratyayo vA bhavati / madhiraH / medhaavii| medhAvAn / rathiraH / rpii| rathikaH / rathavAn / rUpAhRdayAdAluH / / 3 / 3 / 138 / / kRyAhRdaya zabdAbhyAM matvartha mAlupratyayo vA bhavati / pR. / kRpAvAn / hRdayAluH / hRdayaka: / hRdayo / hRdayavAn / kezAdvaH / / 23 / 13 / / kezazabdAnmatyarthe vapratyamo vA bhavati / kezavaH 1 ke zo / kezivaH / kezavAn / maNyAdibhyaH // 3 // 3 // 140 // magyAdinno matvarSe vapratyayo bhavati manuzca / mnnivH| maNimAn / simAdigAThAmaNilaH / hiraNyayaH / hirapyavAn / dimbAvam / kurAyam / rAjIyam / iSTakAvam / gANDIvam / ajakAram / rUDhiviparya maturca bhavati / mAdayaH prayogagamyA: / iha vati nAsti payagArambhAt / svAsAdvInAdaH ||3|3|141|hiinopaadhi mAlyAlAnmatyarthe'pratyayo bhavati / khaNDaH ko'syAsyAti varNaH / chinnA nAsikAsyAstIti nAsikaH / hInAditi kim ? vaNavAn / nAsikAyAnityAyana bhavati / anAdibhyaH / / 3 / 3 / 142 / / anna ityevamAdibhyo matyarthaHpratyayo bhavati / aApapasminsanti anna nabhaH / asyasya santi aryAso devadattaH / urarAH-yAvara (?) mArapi bhavati / utsvAn / jaTAyAn / ghATAdhAn / kAmavAn / balavAn / abhra, armAt, uras. guNDa, catura, palita, jaTA, ghATA, bardama, kAma, bala ityanAdirAkRtigaNaH / zRGgAdArakaH / / 3 / 3 / 143|| zRmAmadhyartha Arakapratyayo bhavati / zRkSArakaH / zRgavAn / zikhA 1. mayAkANDabAstu kAhIraH, ityabhidhAnabha ma. Ti. 1 2. bhaNI khagAdhikoze syAnmuka yIye'pi ca saciA ma. Ti / 3. bagiGmUladhana pAye mAI bhUpAzvabhUpayo, ma. Ti. / 4, damanuraM bAcyavana vidyAd vipImita dAyorisyabhidhAnapizAyapi ma. tti.| 5. kurasamma ma / 6. Ima. 1 7, yathA daz manmaturapi bhavati ma /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha, 3 pA, 3 sU. 144-53] amoghattisahitam 295 ditvAcGgo / vRndAraka isa vRndArakanAgakuna reriti nipAtanAtsitam / matunA vRndavAn / zilAditvAta vRndii| : phalavahAccenaH ||3 / 3 / 144 / / phala vaha hanyetAmyAM zRGgAcca matvartha inapratyayo bhavati / phalinaH / bahiNaH / zRSiNaH / manu:--pAlavAn / bahavAn / zikhAditvAt-phalo / bhiiN| - malAdImasazca / / 6 / 3 / 215 / / mala zabdAnasvarthe Imasazca inazca pratyayo bhavataH, mAtuzca / *malo masaH / malinaH / malAn / mayatparvaNastaH // 3 // 3 // 146|| marut parvan ityetAm matyarthe tapratyayo bhavati / marutaH / parvataH / marutvAm / parvavAn / valituNDivaTebhaH // 333 / 147 / 3 vali tuNr3i vaTi ityetebhyo matvardhe bhapratyayo bhavati / yalibhaH / valina ityaGgAditvAt / tupiDabhaH / maTibhaH / pravRddhA nAmistu ho / UhiMzubhamo yus // 313 / 14 / U ahaM zubham ityetempo maravarSe yugaprazyayo bhavati / afg: / yu:--- karapA / yuH pAlyANaddhiH / ___ kaMzamastiyustuyastavamAH / / 3 / 3 / 14 / / kaM zam ityetAmyA matyarthe ti yum tu yas ta va bha ityate pratyayA bhavanti / kantiH / zAntiH / kaMyuH / zeyuH / kantuH / zansuH / kNyH| saMyaH / kantaH / zantaH / kaMvaH / saMvaH / pAmbhaH / 1 yusmazoH sakAra ityatvArthaH / tapasnagmAyAmedhA'so vin // 333150|| tapasa saga mAyA medhA ityete myo'sante mpazca matyarthe vinpratyayo bhavati / samastrI / trgbii| mAyAvI / meghAvoM / asa:-pazasvI / tejasvI / arcastrI / matuH-sagvAn / mAyAvAn / medhAvAn / yazasvAn / yazasvatI / srsvto| jyotsnAdyaNA bASA mAbhUditi tapaso grahaNam / mAyo / mAthikaH iti brohyAdipAThAt / tamisrArNavojasthalorjasvinnAmayAvingomin // 33 // 15 // tamitra marNavaH Urjasvala Usvin AmayAvin gomin iti matva nipAtyantai / tamazabdAra upAntyasya cetvaM taminA rAtriH / tamitrANi guhAgutAni / argamo vaH pratyayaH avasya ca lopH| margavaH samudaH / karja ityetasmAdala vin ityeto pratya yo asacAgamaH / UrjasvalaH / uurjstrii| AmayazabdAdin doghazvAsya AmayASI / gauzabdAmina, gAvo'ya rAnti gobho / matuH-tamatvAn / 'asvAn / gomAn / svamaizvaryamasyAstIti svAmIti svAmozvarAditi nipAtanAsiddham / nauzilAdibhyAM Thenau / / 3 / 2152 / nAbAdimyaH zikhAdimpazya matvarthe yathAsaMkhya Tha ina ispatI pratyayo bhavata: matuzca / nAbAdibhyaH / mAvikaH / nomAn / kumArikaH / kumArImAn / yavakhAdikaH / yavasAdavAna | zikSAdinyaH in| shikho| zidhAvAna 1 mAlo / maalaavaan|naavaadystry udaartaaH| diyA mAlA, khakA, zAkhA, voNA, sajanA, va havA, akA, dalAkA, patAkA, kaman, varman, caman, bala, satsAha, udAsa', sAsa, ula, mula, AyAma, vyAyAma, prayAga, bhAroha, abaroha, pariNAha, zRGga, vRnda iti zikhAdirARtigaNaH / tena karuNo, karugAvAn ityAdi siddham / bIhAyato'nekAcaH // 3 / 3 / 253 // yo hyAdimpokArAntAccAne kAco matvarthe / ina pratyeto pratyayo bhavataH, matuzca / trIhinAH / doho / himAn / mAyika: / mAyI / mAyAvAn / mAyAvIti vin / bohyAdayaH prayogagampara: / ataH dagir3akaH / daNDo / daNivAn / ivikaH / chtrii| chatravAn / takArAdiha na bhavati / khaTvAvAn / 1. ugavAn ma0 / 2. gAdhikAra saG grAmavAdhitaraNe prasthitA nAvikA iva iti jima senAcAryaprayogaH / ma.Ti / 3. uddhAya m.| 4. uka buka mula mH|
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 zAkaTApana yAkaraNam zra.3 1.3s, 155-16 // mAlAvAn / anekAra iti kim ? khavAn / svAn / kArakavAn / hArakavAn / vRkSavAn / lakSayAn / sihatrAn / vyAghrayAn / daNDavatI zAleti kripAjAtizabdAbhyAM saptampardhe va nau bhavataH / ityAha / tathA rasarUpasparzagandhazabdasnehebhyazca guNavAcimpo duvA de cit / 11T. kaa|::) hA / bhogI / bhogikaH / taNDulI / taNDulikaH / khalinI bhUmiH / zAlino bhUmiH / rasiko naTaH / rUpiNI knyaa| rUpiko dArakaH / rUpiSva vadhaiH rUpisamavAyAcvAkSuzapi, spaziko mAyuriti tadanAbhitrAnato, vyavasthA beditavyA iti karaNazca sa tadA'nuvartate / meziraso'zIpazca // 3 // 32154|| aziras ityetasmAnmatvarye Ta in ityeto pratyayo bhavataH mAtuzca tatsanniyoge cAzirasa: azIrSa ityayamAdezo bhavati / azorSI / asossikH| azokAn matAvaziraso zIrSabhAvaH, nostu zIvoti cidyata eva / arthArthAntAdbhAvAt / / 3 / 3 / 155|| arthazampAdayantiAcca bhAvayAcino bhatvadhaiM nAveva bhavata: to ca tato bhAsyAcina eva / samaya yA vAyaM niyamo vAkyabhedena kriyte| arthI yAjJAyAm / arthanamarthaH, sosyAstoyadhikaH, arthI / pralobha arthI / pratotrama pratyarthaH, sosyAstIti pratyavikaH / prtyyoN| TenAti niyamAdatomatuna bhavati / bhAvAdeveti niyanAdato vyavAcigaTenI na bhavataH / athoM hiraNmAdirastItya vAniti maturaMya bhavati / nIhitundAderilazca ||313156 // yohiyAvinyastundAdibhyazca matvartha ilapratyayo bhavati / ghakArASTTeno ca, yAditi maturava / nohe: kalamila: / kalamikA ! kalamo / kalamavAn / brohizabdAtviko na bhavati pUrvayopAdAnAt / bhAye hi topAdAna manaryakaM syAt / itareSAmapyanena siddheH tundAdimyaH-sundilaH / tumpika: 1 tundI / tundavAn / udarilaH / udrikH| udro| uda ravAn / piNDilaH / picaNDikaH / picaNDI / picaNDayAn / padilaH / yatika: / yatro / yavamAn / / syAGgAdvivRdvAn / / 3:3 / 157 / / svAGgAhiyuddhopAdhikAnmatya) ilapaca Theso 1 maturaMga pratyayA bhavanti / yivRddhI mahAnto karNAvasva sta; kaNilaH / kaNikaH / karNI / karNavAt / bhoTilaH / soSThiH / osstthii| maochayAn / trivRddhAviti kim ? anyolo ga bhavati / guNAdibhyo yaH // 3 / 3 / 158|| guNAdimpo matvarthe mapratyayo bhavati / guNyaH puruSaH / himyaH parvataH / matuH--guNavAn / himavAn / rUpAt zastAhatAt / / 3 / 3.156 / / rUpAla zastAhatopAdhikAmitvarSe papratyayo bhavita / zastaM prazasta rUpamasyAstIti rUpyo gauH / rUpaH puruSaH / AhataM rUpamasyAstoti heppaH kApaNaH / nidhAtikA tADanAdonArAdiSu sapamulpadyate tadAhale rUpam / zastAhatAditi kim ? rUpavAn / prazaMsAyAma, rUpavatI kanyeti maturapyAyAditi bhavati / nataH para mAnAsti / gavAdeSTaNa ||3|33160|| gorAbdapUrvAdakArAntAnmatvarthe ThaNpratyayo bhavati / matvAdonAmapavAdaH / gozatika: / gosahasrikaH / ata iti kim ? goviMzatimAn / kathaM gozakaTikaH ? zakaTizabdena samAnArtha: zakAramA bamorita / zaka dAmAjabhiyAnAt pratunai bhavati / pAzcidata iti gAnuvartate gArikaH / gaumAsika iti hi bhavati / goviMzatimAniti tvanabhighAnA na bhavati / evaM citralalATikAvatItyAdau cetyAhuH / niSkAdeH zahasahannAt / / 3 / 3 / 161 // niSko ya mAdistataH paraM macchataM sahasaJca tadantAmmatvarthe 1. yA m0| 2. spAkozazca hiraNyaJca hamarUpye kRtAkaro / tAbhyAM yadanyatta'kupyaM, rUpyaM tadyamAnam-iti nAmaliGgAnuzAsanam / rUpyaM syAdAitasvarNarajate ra jale'pi ca-ti mitraH ma. tti| 3. yA nikSipya kuTena hanyate sA nighAtikA ma Ti0 / 5, akaTizabdA-ma / 5. ityAdi hi ma | 6. sASTe zate suvarNAnAM hemnyurobhUSaNe ple| dInAre'vi ca niko'strI, iti nAmaliGgAnuzAsanam ma. Ti. /
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ : a. 3. pA. 3 sU. 162-73] amoghasisahitam 297 ThaNagrasyayo bhavati / navAgatikaH / nemaaraahgitH| nikAderiti kim ? daato| sahaso / AdigrahaNAt suvarNAdiniSkA tamasyAstItyA na bhavati / - ekAdeH karmadhArayAt // 3 / 3 / 162 / / emAdeH karmadhArayAdakAsAtvarthe ugpatyayo bhavati / ko go: ekamayaH, sopAstolaMkagavikaH / kAlikAH / aikazatika: / aikasahaniraH / karmadhAramAditi zim ? ekasya goH ekagavaH, mo'syAstIti na bhavati / ata iti kim ? ephavizatirasyAsmina vAstIti na bhavati / sarvAderin ||3 / 3 / 16 / / rAdhadirakArAntAkarmadhArayAdin pratyayo bhavati / matyAdInAmapadAdaH / baiM dhagaM tasmAtIti sarvadhaH / sarvazI vo / sarvakezI naTaH / indrasagnindyAmANisthAdasvAGgAt // 3 / 3 / 164|| bandaH samAso sayogo Darj ca yatpANisthamA kAma tamAmatvarthe impratyayo bhavati / dvandvAt-Tikavalagino / pArilo / yaja:-culTho / kolAyo / vidyaar-daadko'| mAdAvartI / kaaltaalukii| prANisyAditi kim ? puSpaphalavAn vRkSaH / asvAGgAditi kim ? stanakezavato / pANipAdayatI / ata iti kim ? citra lalAhikAvatI / vipATikAvato / kaalaa| lugataH / anekAca ityeva sinne vacana mAra nivRttyartham / ghAtAtisArapizAcAtkaka ca // 33 // 16 // pAta atisAra pizAca ityetemko matvarya inpratyayAM bhavAsa kara cayAmAmo bhavati / vAtaka / atisArakA / pizAca ko / vAtAtisAra yomapatyA pUrveNenu sima: / kagarthamupAdAnam / pizAnasya tUbhayArtha / vayasi itaH // 33 // 166|| DaspatyAhAragRhIla pratyayAntAnmatvartha inneva bhavati vayasi gamyamAne / paJcamo mArAH saMvatrA rI bAsyAstIti paJcamI uSTraH / navamI / dazamI 1 sukhAdeH // 3 / 3 / 167|| gusvAdibhyo matvarthe inleva bhavati / gumbI / duHlo / sukha, duHkha, tapa, kRpA, atra, alIka, kupaNa, soha, pratApa, zIla, hala iti suhAdiH / mAlA'kSepe / / 3 / 3 / 168|| mAlASsminyAstIti mAlAzamAnineva bhavati zere gamyamAne / bhAlI / kSega rati kim ? mAlAvAn / mAlAsadaH zikhAdistataHope matunismathaM thacanam / dharmazIlavarNAntAt // 3 // 3 / 16611 ghazIta varNa ityetadAtAmatvartha inneva bhavati / tpsvimii| tpsvisholii-| bAhmaNavarNI / zUdravI / bAharvAdevalAt ||3 / 3 / 170|| bAhu jara ityevamAdevalazamdAntAnmavartha inneva bhavati / bAhubalI / urubalI / manmAnAmni // 3117 // man ma ityevamantAmatvartha ineva bhyati samudAyada vetAma bhannati / dAminI / yabhidhI / capiNI / [:- sominI] kaMsomino / prathaginI / yAminI / nAminI / mAnIti ni.m ? dAmatrAn / homavAn / hastadantakarAjajAtI // 3 // 172 / / hasta datta kara itya tembo matyartha igneya bhavati jAtI, samudAgena bhejAtirabhidho yata / tasyAstIti hstii| dstii| karI / jAjAviti kim ? istavAn / kasbAna / dattavAn / puSkarAdedeza / / 3 / 3 / 173 // puSkarAdibhyo matvartha inneva bhavati deze'bhidheye / puSkariNI / pagninI / deza iti kim ? puSkara bAga hasto / puSkara, padA, utpala, tamAla, kumuI, mala, kapittha, bisa, mRgAla, karama, zAlUka, bibaI, karIpa, ziroya, yavAsa, hirapa iti puSkarAdiH / 1. zavAdhakI ma0 / 2. ityeveti siddhe ma / 3. tapo'syAsIti, tapasvidharmA'syAstIti / tti.| 1. mAminI bh0|
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 zAyaTAyanamyAkaraNam [bha. pA. 3sU. 174-101 varNI brahmacArI ||3 / 3.174 / / varNoti varNazabdAntAnmatvartha inipAtyate brahmacArI cedabhidheyo bhavati / varNazabdo nasA paryAyaH / yI rasa carya masyAstIti ko brahmacArItya ke| varSayAndo braahmnnaadivrnn| yavanastara hAmArItyanena sadvyavacchedaH kriyate tena traivaNiko varNImucyate / sa hi vizAgrahaNArthamupanIto brahma carati na jhUdra ityanye / sUkasAgnicchaH / / 3 / 3 / 105 / / tadasyAstyasminvayAtmaviparya sUkte sAmani cAbhidheya chapratyayo bhavati / matvAdInAmapavAdaH / anyAyapAdo:sminnastotdacchAvAkoyam / maivAvaraNIyaM mUtratam / sAmni-majJA. yajJIyam / amAnavimIyam / vAgna naroyam / adhyabAlIyam / kayA mauyam ityama aspa bAmAdImi sUktasAmanyAnAmanu kAryAgAmAyAnukaraNamA tapadikAni nAtra sthAditi ssuciti iluga bhavati / prathamAntanA vopazyane / nuktAdayo granthavidhAH / bA'dhyAyAnuzAke 1976 / mAyenubAka cAbhidheye matvA yazstaspa slumvA bhavati / ataeva ilAkaca nAdampAyAnuvAkyorapi cha' numoyr| gardabhANDAgdo'sminnadhyAyeM mubAke vAsti gardabhANDaH / garda bha.DIyo vA adhyAgo'nuvAko yA / yo jIvitaH / doghaM nIvitIya: 1 palitastambhaH / palitastambhIya: 1 drumAH dumatIyaH / panchiAH / janTrIToyaH / palitaH / palitoyaH / kammaH / skambhoyaH / vimuktAderaNa / / / 3 / 177 // vimuktAdinbo matyartha rUpamyAnuvAkayorabhidhezyoraNa pratyayo bhavati / muktaH / devAsuraH / adhyAyomapAnI : vi, va.pura, rahara, rasa, siraka, vasu. marata, sasyat, pazAI, bathama, pipati, mahipI, ga, pUn, iDA, agni, viSNu, vRtrahan-iti vimuktAdiH / ghoSaDAdevuca // 3 / 3 / 17 / ghora itthetramAdibhyo matyarthaM pAyAnuvAkayorabhidhemamorbu malpayo bhavati / ghopaTI-cha) zabdo'sminnastIti ghoSaikaH / ityaka / vuzcakAro voraka iti sAmAnya grhnnaaviss| tArthaH / ghoSara, ghoSad, ipevA, mAtarizvan, devasyavAde, vorAya, kRSNasyA, khareSTA, devondIya, rakSohaNa, ajana, pratUta, uzAna, vRzAna iti dhopaDAdiH / prakAro jAtIyara ||613176 // tadamyeti vartate / taditi prathamAntAdaspati paSThavarSe jAtIyapratyayo bhavati yattatprathamAntaM tantrakAro bhavati sAmAnyasya bhidyamAnasya yo vizeSo vizeSAntarAnupravRttaH sa prkaarH| paTuH prakAro'ya pAtImaH / mRdu jAtoya: / tAtoyaH / yajjAtIyaH / nAnAbhUtaH prakAro'spa nAnAjAtIya: 1 evaMjAtIyaH / tathA jAtIyaH / yathAjAtIyaH / karya jAtIyaH / ityajAtIyaH / yAyamoH prakAramA jAtIyaH / prakAravatIti tadantAdapi manati / jAtIvariti reka in aritsvArtha iti paryudAsArthaH / ko'NayAdeH ||3shraa agu ityevamAdibhyasta dasya prakAra ityasmiviSaye kapratyayo bhavati / jAtIyaro'pavAdaH / anuH prakAro'sya aNuru: para: / sthUnakA padaH / bhaNukA mASAH / sthUlakA mApAH / mApaka hiraNyam / igumA golikA / aNu, sthUla, mApa, ipu. izu, tila, vAgha, kAla, patra, mUla, patramUla, kumAroputra, kumArI, zvazura, bhamaNI, yamanat, vRddhA ityAdiH / RgAyabajoNasurAvadAnagomUtrAtilabIhizAlyahi surAnchAdane / / 3 / 3 / 181|| .ga yaya jIga surA agadAna gare / pa ir gamiii iranigurApAsI pAdhyaya sadasya prakAra. tyasamAvani .yayo bhavati / gi.cAti-vRSNaH prakAro peSAM te, kRSNa kAstilAH / vRSNa jAta mo'nyaH / evamuttaravAmi yavAda jIviyatana kA ga yasakA zrIdayaH / jIpacchiAmila-jIpakArA jIrNakAH pAlayaH / surAcA alI-- guga praaprH| guraviNa: surAda: rA: / ava dAtAramurAdAm-~adadAtaprakArA avadAtikA suraa| gomabAda.87, ne-gomUtrapakAraM gonU kgaacchaadnm| iti zrumake palidezIyAcAryazAkaTAyana kRtI zabdAnuzAsane vRtau tRtIyarayAdhyAyasya tRtIyA pAdaH samAptaH / 1. pAcArirakSaNam upanara naM kyacaryam ma0 Ti0 / 2. bhaH kRtAvakSare rUpe vAhANAdipu jAtiH / mAlyAnulepanece va varSazanaH padabhAk / ma. zi0 / 3. azanAyApipAsIyam ma / 4. sa cen /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299 a. 6 pA. 5 sU. 1-10] amoghavRtisahitam [ caturthaH pAdaH] bhUtapUrva gharaT // 3 // 41 // ataH paraM prAmaza: svAthikAH pratyayAH tatropAdhiH prakRte vijJAmate sa pratyayaspa dyotako bhavati / pUrva bhUto bhUtapUrvaH 1 bhUtapUrvasve yatamAnAslubantAcchAda mAt pvATpratyayo bhavati vaaii| Alyo zUtapUrvaH AnadhacaraH / darzanIyavara: / vATyA bhUtapUrvA mADhya barI / drshniiydhrii| bhUtazabdo vartamAne'pyasti pUrvazarado dinAdAvApa ityatikrAntakAlapratipatyarthamubhayorupAdAnam / pakAra: pummAvArthaH / kAro uyarthaH / iha kasmAgna mavati / arjuno mAhiSmatyAM bhUtapUrva iti / pratyAsate; zabdapravRttinimittasya bhUtapUrvasve pratyayaH / goSThAt khaJ ||6||2|| goSThazandAd bhUtapUrve san pratyayo bhavati / goSTho bhUtapUrvaH goDIno dezaH / paThyA rUpyapcaraTa / / 3 / 4 / 3 // SaSTayantAdbhUtapUrva' rUpyAbAT ityatI pratyayo bhvptH| bhUtapUrva itoha pratyagArthaH / deyattasya bhUtapUrvaH devadatta rUpyo mauH / devadattacaro goH / vyAzraye tas // 354 // nAnAyakSAtha yo vyAdhapaH / paSThamansAd vyAzraye gamma mAne tampratyayo bhavati / devadattazcayato'bhavat, gurudatto maitrataH / caitrautrayovighaTAnayozcatastra pakSe devayataH maMtraya pakSe gurudatto'bhavadityardhaH / evaM satomavat / tatto'bhavat / tvatto'bhavat / mtto'bhvt| . vyAdheH pratIkAre ||34|5|| vyAdhicinaH paScannAspratyayo bhavati pratIkAra gamyamAne / pravAhikAtaH kuru / pradadilAtaH kuru / tasya vyAya pratIkAraM kuvityarthaH / / paryaH sarvobhaye / / 3 // 66 // pari jhabhi daryatAmyAM yathAmA bhiSArthe yatAmA gagayo bhapAta parataH / rAya-: ityarthaH / agita ubhaSaH ityarthaH / sarvobhaya iti hi parizciti / abhivinyati / abhiyAti / AdhAdibhyaH ||3|7|| jAdAdimmaH sambhavati bhavatyante satyayo bhavati / bhAdAvAritaH / antataH / manata: / pRSTaga-pRSTano gita / gataH / prataH / duSTaH pAda: stharato varNasI ssaa| yataH, arthataH, abhidhAnataH AdyAdayaH prayogagamyAH / kSepAtigrahAvyathe'kartustRtIyAyAH / / 3 / 4 / 8]] sRtIyAntA karAvAcinaH kSetipahAdhyaghAviSaya tapasyo bhavati / kSetro nindA;. tara vRttena kSipto vRttataH kSitaH, vRtena nindita ityarthaH / atikramya grahaNamasipahaH / vRttenAtigRpate parAto'ntamAte rAdhuvRtto'nyAyazivAya te gRhane mAyA vAra iti sammAnayata ityarthaH / analagagakSobhamanyathA gamistyinte tatra vRttena na 45 mate--vRttatA na byathate -sena na calati na vinivezaH / dhogatigrahApaya iti kim ? vRttena bhinaH / zarirAta vim ? vayasena ti: / sRtIyA ft ia: ? dezarana miti / pApIyArAnaMga ||shlaahaa| tAdikartRvAcina: pApahI yoga tara tyo' bhavati / vRttena pAra: tataH pApaH / cAritreNa hotaM vArisato hIyate / ganyato honaH svarato varNo bA ! pApahIyamAneti vi ? cAritraNa zuddhaH / akariti vim ? devadattena homate / ata: yAmA iti fm ? grAmo hoyate / adhi kSetrArtha vacamA / paJcamyAH prati nA ||3 / 118 // pratinA yoge yA pakSamA vihitA tadantIttama patra vA bhavati / pradyumnI vAsudennAt prati vAsudevataH prati, vAsudevasya pratinidhirityarthaH / 1 camyA pati vig ? vRkSa prApti vidyogate / uttarArtha c| 1. pratyako vAma0 | 2. akSepArtha vacana ga ma /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkasayanavyAkaraNam [a. 3 pA, 4 sU.15-17 ahIyarahosAye // 31 / / hoyamitasya dhAtorapAye'vadhA pA paJcamI vihitA tazzAtta. pratyayo bA bhavati / yAmAdAgacchati / grAmata Agacchati / upAdhyAyAdadhIte / upAdhyAyataH apIta 1 mahIyasaha iti kim ? sAddhiIpate, sArthAddhInaH / parvatAdavarohati / svAditi karturapAye'vadhivivakSA / hI mate hAMta varmakata sandhe hometi vikaraNena jahAtinirdezo jihItinizA : tena tatra pratighI na bhavati bhUmitaH ujite / apAya iti kim ? Rte dharmAtkutaH sukham / pATalIputrAd vRSTo devaH 1 advayAdivapulyAtsarvAdikiMbahoH sas // 3 // 41 // syAdijitebhyaH sAdibhyaH kimzabdAdavaputvavAvitI bahuzabdAcya paJcamyantAt ptampratyapo bhavati / sarvasmAt sarvataH / vizcataH / yataH / tataH / kutH| bahAH / bahutaH / syAdini vevaH kim ? dAmpatyA nimitAna svataH bhattaH bhavattaH ityahI yaruhopAtha iti bhavati / vaipulya prativaH vi.m ! vahIM: sUpAt / sarvAdikiMbahoriti kim ? vRkSAt plakSAdvinA / kimo paditvAtpa yA mAnam / tahi savAdisimbahoH nasAvaSaye'pi paratvAdapameya bhavati / yataH prati, tataH prati, rArA AgIta, sa a / pAra: bhAvArthaH / bahInyaH, bahutaH / ito'taH kutaH ||3|4|13|| davA samat kunam inole kA pAgale ta yati mA plapti izAdezAM. nipAtyate / asmAn itaH / yAsmAt itaH / ata iti enadaH azAdezaH / etasmA ekAsmAt zA: / 'T EFTH ] pradeza: kasArataH / idamyA iti nAnubatI lakSaNAntareNa saptamyAdezamA vidhAyarI / te| bhavadiyAna mavadi / isI bhavAn / ato bhavAn / bhavAyuSmadIrghAyudevAnAmpriyakAryAt / / 3 / 4 / 14 // bhavat Atmat dorghAyum devAnAMpriya ityetasmAdhikaraNAdAyaH davaipulpAt sarvAdikiMbahoH sarvadhinattayantAt nusatyayo bhavati vA / rA mavAn / tato bhavAn / to bhvto|ttaa bhavantI / taM bhavantaH / tato bhavantaH / taM bhavantam / tato bhayantam / tena bhavatA / tatA bhannatA / tasmai bhayo / rAso bhvt| tasmAdbhavataH / tato bhavataH / taspa bhannataH / tato bhavataH / tasmiA bhavati / tato bhavati / evamAyuH morghAyudevAnA priya ra pyudAhAryam / maditi pratiroktavijJAnAnmatuzAntadAsaH / nAca zivA15|| bhavat AgruSmad dIrghAyus devAnAmya ityetatsamAnAdhikaraNAdadvayAdivemulyAsarvAdhika mahoH sarvavibhaktayantAmca pratyayo vA bhavati / sa bhadAn / tAM bhavAn / taM bhavantam / tatra bhavantam / roga gavA! / natra bhavatA / tamna bhavate / tatra bhayale / tasmAdbhavataH / tatra bhavataH / tasya bhavataH / tatra bhavataH / krimnbhvti| taya bhavati / evamAyudhamado yudevAnAviyarapyuvAhArmam / yogavibhAgaraca kAraNa punaH svidhaanaam:| na saptamayamA bhayadhi 1 tato bhavatIti / arpayA hitataH paratyAra patra sAta / #. ge, il: bhavanAcyA samudAyAH pUjAzcanA yathA thaMcid vyuttAdhArI / ataeva punarApadAdara majagata / rA sAn / taM tapabhayantam / kAtrAha shissttaa6|| gAva mana iha iti prA lI / gata 1diza: cAyAH / mata vima eva ku-ityAdezaH / kasminniti, guma / ameti--sA : | Ena etasmiAtra / hatavama izAdevAH arazca hAdezaH / asmin iha / imrimjhihai| ama sammAna Adezo vidhIyate / tena bhavAdiyAMga:navadAdiyoga ca bhavali / saptamyAH ||3|17sptmyntaaddvyaadivpulyaat sarvAditimcahosvap pratyayo bhavati / sasmin sayaMtra / ta / la / bahasamA batra / papAraH pumbhAvArthaH / ba hUM / bahutra / 1. sa devAnAM priyaH prAjJA mandI dhInAma jita:-iti dhana majayaH maTika / 2. abhavAn , tatra. mAtrA pAye ca bhApaniti / tyabhidhAnam / annamavAn magavAnini zabdo vibudhaiH prabudhyate pUjye iti caigaratI / ma di0 /
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ ir ' A. pA. 4 sU. 1-2.] bhamAghatisahitam kiyattatsa3kAnyAkAle dA // 34|18|| ki yat tat sarva eka anya ispate myaH saptamyanteyaH kAle parI mAnA: dAmalayo gati 1 rusmin nmaa| yAtAmAyA / hAla iti nim ? yaya desho| sadetI dhunedAnIntadAnIMsadyaH // 3 // 16 // sadA etahi adhunA idAnoM sadAnoM sadyam ispate zavyA kAle nigAhamante / sadeta sarvazabdAra satamyantAt kAle yatamAnAhA pratyaya: sabhAvazca nisArayate / sarvasmin kAle sadA / savayati pUrvatridharbhavati / etahA~ti idamahipratyayaH etAdezazca / adhuneti dhunApratyayaH bhazAdezazca / idAnImati dAnam pratyayaH izAdezazca / asmin kAle rAti adhunA, idAnIm / tadAnAmiti tado dAnom / tasminkAle sanom / tadaMti pUrvavidhaH / sadyaH iti samAnazabdAt yas sabhAvazca 1 samAne kAle sadyaH / kecitsa mAne ini saca ityAhuH / teSAM sadyaH paredyapahrotyuttara prakSepaH / paredyavyati / / 3 / 4 / 20 / parAvati parazabdAta sampantAdati kAle vartamAnAve dayavipratyako nipAtyate / parasminnati gati / ahnati kiga? parasminya / anyeti zrAddhamAna lo iti nipAtanA siddham / pUrvApagadharottarAnyAnyataretarAdevas // 3 / 4 / 21 / 1 mi para apara uttara aga manpatara itara ispatA: ahi gAle hAne yuga pratyayo bhvti| pusminnadAra pUrveyuH / ma pare / adhare / uttarekhaH / anye yuH / anyata thuH / ( itarezuH ) ubhayAca ||shkssaa2|| jagAtsaptamyanAdati kAle pratyaya evam vyaya / ugAyasminani gayAH, ubhayeyuH / . 'parutparAyapamo varSa ||3:423: paran parAri aipamam itmA zabdA varSe saMvatsaraM kAle nipAtyante / pati pUrvazabdAt sa pannAt saMvatsare yatamAnAnutapratyayastasya parAdezI nipAtyate / pUrvasmin saMvattare padA / parAti pUrvatarazadAdAripratyayastasya ca parAdezaH / pUnina saMvatsaraM parAri / aipa iti idaMghAndA masiN ida caipAdezaH / asmisaMvatsare e :maH / imasmina aipamaH / anadyatane hiH ||shkss.24|| sAtamyatAdinadvatane kAle yatamAnAdya yAma bhavamayAdiva pusmAtsaryAdiviho hipratyayA bhavati / yasmina nadyatane kAle yhi.| tahi / anyahi / amuhi / kahiM / kAma iti kim ? yasmina navadyatane bhAjane pp| agadAna iti kim ? yasmin kAle pdaa| anasane kAle kAlamAnavivAyAM dAdipratyayo bhavadiza / yadA / tadA / tadAnIm / saptamyarthe mAtravikSAyA ani bhavati / abhupra kAle / prakAre thA ||3|aarshaa saptamyA iti niyatam / yathAsaMbha mibhaktiH / sAmAnyApa aMdI gaMdAntarAnupravRttaH prakAra: / asminvidhanAnAmahAdivalyAsaryAdikimbaho: yApratyayo bhavati / sarveya prakAreNa mAthA / yathA / tayA / voratu paratvAddhA bhavati / kaamitvmuH||3|6|| ya6i iti prakAre niArayo / phayagiti kimaH thApabAda: thAnAtyate / kena prakAreNa kayag / ityagati idamaH etado vA thamupratyayaH / idAdevAzca / lAne etena prakAreNa vA ityam / ukAra it ptano vAdati pratyAhArArthaH / sahacAyA dhArAhArA rAhatamAcina: supaH prakAre vartamAnAta dhAnamayo bhavati / ekena prakAreNa ekadA / dvidhA / vidhA / caturthA / paJcadhA bhuktaM / poDhA dravyam / bahudhA guNo bhavati / 1. ubhaya yuropagam / 2. umagAra saya / maTi / 3. samAkSiNa ma / 5, ma () zAde ma / 5. parAri maMtrima visaM pAsapramabhogataH / aipamazcIyara yAnAn tataH kiM yA maviSyati / sATika
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanaNyAkaraNam [bha. 3 pA, 5.18-25 vicAle ca / / 3 / 4 / 28 vicalana vidyAlaH / vyasya pUrvasAdhAyAH pracyutiH shpaantraapttiH| ephasmAnekIbhAvaH, anekasya caiko bhAvaH, tasmin gamyamAne saGkhyAyAH mupaH dhApratyayo vA bhavati / eko rAziH dvo kriyate dvidhA kriyate / eka rAzi dvau karoti, dviSAkaroti / tena zatadhA / unmattazataSAmpardhA tabaSo'dya phaliSyati / ( ? ) anekaH ekaH kriyate ekA kriyate / anekamekaM karoti ekaghA karoti / cakAra usaratra prakAre vidhAle cetyubhayoH smuccyaarthH| caikaamdhym||3|4|26|| eka isyetasmAsaGkhyAvAcinaH prakAre vartamAnAdvicAle vA ganyamAna ghyaM pratyayo bhavati yA ena prakAreNa aimAdhyaM bhuebhate / anekamekaM karoti aikamyaM karoti / ekapA karoti / vAgrahaNaM dhArtham / dvirdhamedhI ||343 vini ityetA salayAvAcimmA prakAre vartamAnAmmA vicAle vA gamyamAne dhA yA to pratyayo vA bhavataH / canabhedAdiha pAthAsaghaM neSyate / dvAmA prakArAmyA dham / dham / vedhA / tredhA bhuyate / bAvacanAddhA / dvidhA / tridhA karoti / tadvati dhaNa / / 3 / 4 / 31 / / dvitriyAM saDyAyAcimpA tati prakAravati vicAlati cAbhidheye dhAna pratyayo bhavati / dro prakArI vibhAgo eyAM yAni / dhAni / dvaghobhAva: / vAre katvas / / 31432 / / samacAyA iti vartate / vAro dhAtvarthasyAyogapadyena vRttistatkAlo vA tasminvatamAnAt saGghadhAzabdastadvati vAravati hAsyartha kriyA yAmatheM kRtva spratyayo bhavati / paJca vArA aspa pazca kRtvo muvate / paSkRtvaH / dAtakRtvaH / sahalahatvaH / bhupayoM vAravAniti bhujyasyedaM vipoSaNam / sastIti vi.m ? bhojanasva paJca vaaraaH| caturitradvestuc / / 3 / 4 / 33 // catura ni dvi ityatempo vAre vartamAnebhya: sAvaghAzabdamyaH tadvati sumpratyayo bhavati / bRtva mo'pavAdaH / catvAro vArA asya caturbhuDvate / nidaite / dvibhuGkte / cakAraH suno vaiti vishessnnaarthH| sakRt // 3 // 4:34|| sAdityakazabdAdvAre vartamAnAttadatyabhidheye sucpratyayaH sakRditi pAspAdezo nipAtyate / ekayAraM bhuyate sa mukte / yahordhAsanne ||3535 // bahu ityetasmAsaGghayAvAcina asane'dUrezvaprakRSTe kAle vAre kriyApravRttI, aviprakRSTau vA tatkAle vartamAnAtati dhApratyayo bhavati / bahAsannayAraM bhupate bahudhA bhurayate / bahudhA pivati / 'vRNAnahadhA sabhAgaM layAnupAtaH / Asanna iti kim ? pahukulo bhuzvate / mAnavAre'pi vAramA dyotye kRtva spratyayo bhavatyeva vakRtvoma bhuiyata iti / tayAsannatA prakaraNAdigamA bhavati / anyo'pi dRzyate / gaNanA bhuGkte ityeke / dizo digdezakAle tRtIyAyujaH // 336|| dizaH divazakSAt bho dizi svastasmAd dizi deze kAle ca yatamAnAta tRtIyAjitAdavibhakta yantAt svArthe dhAyatyayo bhavati / prAcI digamaNIyA / prAgrapraNogam / prAgdizo rmnniiyaaH| prAgramaNIyam / 'prAk kAlo ramaNIyaH / prAgamaNIyam / prAcyA diza pAgataH prAgAgataH / prAcI dezAdAcataH prAmAgataH / prAyaH kAlAt prAgAgata: / prAyAM dizi / prAci deze / prAca kAle basati / deza iti kim ! aindrI dik / digdezakAla iti kim ? prAyazaH / atRtIyAguja hati kim ? prAcyA dizA prajvalitam / prAcI dizaM prapazyati / prAcya dize dehi / prAcyAH dizaH svam / zlapaJceriti dhApratyayazlugaH / stAta vidhAya yadi tasya luka kriyeta tathA viciyoge stAttA iti prApnoti / . ... ..... .. 1. punajAnahudhA samAgama tadAnuyAta: ma0 / 2. prAGgAlo ma0 / 3. pazyati maH / - -
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2M .. a, 3 pA. * sU. 3-43] amoghavRttisahitam 303 parAvarAtstAt ||3141371 ra avara hatyetAmyAM videzakAleSu vartamAnAspAmatRtoSA yugvibhaktayantAbhyAM svAtha stAt pratyayo bhavati / kaapvaadH| parastAnasIman / parastAdAgataH / parastA vasati / aparastAdramaNIyam / aparasAdAgata: 1 aparastAda vasati / - dakSiNottarAccAtas // 3 / 4:38 / dakSiNa uttara ityetAbhyAM diradezakAleSu vartamAnAmpA tRtIyAvarjitAyuvibhakta tAnAm ata s natyayo bhavati / cakArAtarAvarAmyAM ca / dakSiNa gandaH kAle na sambhavatIti dipAvRttiAne 1 dakSiNatI ramaNIyam / dakSiNata AgataH / dakSigato vaitati ! utarato ramaNIyam / uttarata AgataH / uttarato va rAti 1 parato ramaNoram / parata jagataH / parato vasati / aSarato ramaNIyam / avarata mAgataH / avarato vasati / akArasta so'sya bhedArtha: 1 tenAta: navahAmAtastrAtyajiti tyaja na bhavati / parato bhavaM pAratam / adharAcAt // 3 / 4 / 39 / / agharAbdAdidezakAlavRttestRtIyA'yUritra bhavatacantAdAtpratyayo bhavati / cakArAkSiNottarAyAM ca / agharAdramaNIyam / agharAdAgataH / adhagadasati / dakSiNAdramaNIyam / dakSiNAdAgataH / dakSiNAsati / sattarAdramaNIyam / uttarAdAgataH / uttarAdvasasi / pazco'parasya digAdevAti / / 3 / 4 / 40 / / bhavaramAdasya dipAcinaH pravRte rAdhayayamAt parasya ca Atipratyaye pare pazcAdezo bhavati / dhApavAdaH pratmayo'taeva nimitta tvanopAkSAnAta / vijJAyate aparA digdeza: kAlo yA pazcAdramaNIyama pvaadaagtH| pazcAnasasidigAde:-dakSiNAparA videzo dakSiNaparavAhamaNIyam / dakSiNapazcAdAgataH / dakSiNa pazcAdasati / utarapazcAdramapoyam / uttarapazcAdAgataH / uttarapazcAdarAti / yottarapade'rdhe ||3|4|11|| aparazadasya kevalasya diyAcina: samAsAdya vayavAtparasya cAzabde uttarapade ,pazcAdezo vA bhavati / aparamadham aparAdham / pazcArtham / dakSiNAparasyAH dakSiNapazcArdha / dakSiNAparAdhaH / uttarapazcAdhaH / uttarAparAdhaH / uttarapada iti kim ? aparAdhaH zobhate / asamAso'pam / samAse etadbhavati / pUrvapadamuttarapadamiti dizo dindeshkaale| tRtIyAyuma iti pratyayavidhI vidoSaNaM nAdeza ityardhazabda AdezaH avizeSeNa vijJAyate / pur-purstaadvo'vstaaddho'dhstaadupryupripaat||34aad2|| puras purastAt abas astAt adhas adhastAt pari upariSTAt ityate sadA nipAtyanve / puraH purastAditi pUrvazabdAdimdeza kAlavRttaratRtIyA. yugvibhaktyantAt / ghApavAdaH / asa astAdilyai to pratyayau tasya ca purAdezo niyAtyate / puro ramaNIya purastA. dramaNIyam / pura bhAgataH purastAvAgata: / puro pati purastAvasati / avovastAditi atra sabdAt asa astAdityatI pratyayo avAdezazca / yo ramaNIyam avastAgamaNIyam / ava bAgataH mavastAdAgata: / avo vasati avastAdasati / evamavarazadasya cAturUpyaM bhavati / agho'vastAditi aparazabdAdasastAto adhAdezazca / agho ramaNIyama / adharatamaNIyA / Apa maart:| adhastAvAgataH / atho yasati / athavAdasati / evamagharamAma rUpyam / uparyupariSTAditi / avaMzabdAd riridhAdisyato pratyayo taspa va upa ityayamAdezaH / upari ramAno yam / uparisaramaNIyam / upryaagraaH| upariSTAdAgataH / nagari vasati / upariSvAda bAsati / stAdyastAditi pratyayAntarakaraNamadharArtha stAdavAzo nAsti / astAt tizunu bhayatotyaya rastAvitAditi na sika bhavati / anyathA hi parAvarAna stAdityavara rAhaNamuttarArthaM syAditi rUpabhedo na lampate uttaratra cAkRtiruttaratrAnanuvRtmaryA syAt / upariSTAditi dvitakArako nirdezaH / tastakAra it stAttA iti pratyAhArArdham / dakSiNAdvA'paJcasyAH ||34|43 // dakSiNazadAtpaJcamotRtIyAvajitAda ayugvibhavatmantAhigdezavRttarApratyayo bhavati vA / dakSiNA ramaNIyam / dakSiNA vsti| dakSiNato ramaNIyam / dakSiNato vasati / dakSiNAd ramaNIyam / dakSiNAdasati / paJcambA: sAvakAzAvastAt stAtAvapaJcamyAgAkArI bAteti vA grahaNam / apaJcampA iti kim ? dakSiNata AgataH / dakSiNAdAgataH /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [zra. 3 pA. 4 sU. 4-50 pAhi dUre / / 3 / 4 / 44 / din sadA apekSAstatrAyadhaMdUre dizi deze vA vartamAnAt paJcamotRtIyA jitAguribhaktyavAdakSiNarAvyAd A Ahi ityeto pratyayo bhavataH / mAmAdurA dakSiNA tim ramaNIyA dezo yA, grAmAd dakSiNA ramaNIyam / dakSiNAhi ramaNIyam / dakSiNA vasati, dakSiNAhi vamati 1 dUra iti kim ? dakSiNata:, pakSiA dakSiNA ramaNopam / dagizadAdApratyayo TUratAM prAradini(ra peso na dyotayati / sAmAnye'mi cinnAnAt / prakaraNAdyapekSAyAM sAmAnmazabdatve'pi siddhati / tatrAkAragrahaNaM sAmA. nyavAdhAyAM dUrArtha muttarArtha ca / apaJcamyA iti kim ? dakSiNata AgataH / dakSiNAdApataH / uttarAn / / 3 / 2 / 45 / / uttarAdAtpaJcamautRto yAvarjitAyuvibhaktyantAdA Ahi ityetI pratyayo vA bhavataH / uttarA ramIyam / janarAhi ramagoyam / uttarAhi vasati / uttarataH uttarAt / vAgrahaNa matasAdabAdhatArthaM vartate / apavamyA iti kA ? utarataH / uttarAdAgataH / yogavibhAgAdiha dUra iti nAsti / pano'dure / / 3 / 4:46 / / didezakAle tRtIyA yuja iti vartate / apa-yamyA iti ca nottarAditi dicha. yAdavadhe raDUre didAkAle vartamAnAta paJcamItatIyAjitAyagavibhaktyAnAta svArtha ena pratyamo bhavati asmAtpUryA adUrAdi grAmagIyAdezaH kAlo vA / pUrveNAtya ramaNIyam / pUrvaNAsya vasati / apareNAsya ramaNIyam / apareNAtya vasati / dakSiNa / katAraNa / adUra iti sin ? puro ramaNIyam / purI vasati 1 apazyamyA iti kim ? pura AgataH / are'pi digdezakAlamA dyotye sAmAnyapratyayA bhavantyeva / tatra adUratA prakaramAdigamyA gati / slagaJceH / / 3 / 4147| pavamantAdiyA chAyAhi deze kAle vartamAnAratanomAthibhamatyantAdhaH pratyayo vihitaH yA eno vA tapa phlura bhavati / prAcI digadUrada vA ragaNomA veza: kAlo vA / prAga, ramaNIyam / praagaagtH| prArapasati / pratyayaH / agara / udacha / vivRtte: strIpratyayasya lucyagoNo sUcyoSyata iti lak / tIyazambayIjAt kRpI yAmA DAca / / 3 / 4aa / tIyapatyayAntAt vAmma bIja ityetAmya pa subantAmyA kRSI yaMge kRtiviSaye TAn pratyayo bhavati / dvitIyAkaroti kSetram / dvitIyaM vAraM kuSasItyarthaH / sRtoyA karoti kSetram / tRtoya vAraM kRpatItyarthaH / zambAkaroti kSetra gunastiryaka kRpatItyarthaH / zambana krupatItyeke anye zambAkaroti kulovamityudAharanti / lohaM kumvI barddhakupanalikA vA zAmba tatkulIvasya karotI. tyarthaH / bIjAkaroti kSetraga | upte pazcAd bIjaiH saha kRpatItyarthaH / anye kSetrasya bIjaM karoti patItyartha: ityAha: / dvitIyAkarotI tyAdayo muNDapatItyAdivat kriyAzabdApA kSetrAdikarmatvena vijJAyate / kRpAviti kim ? dvitIyaM karoti padam / iti kim ? dvitIya pAraM kRpati 1 jagajita kAraH DATayUryAditi vizeSaNArthaH / sahayAdeguNAt / / 3 / 446 salapApA: AcayapavAt paro yo gunnshstdntaan| yoge kapiviSaye DAca pAyo bhavati / dviguNAkarAti kSetram / triguNAkaroti kSetram / kSetrasya dviguNaM triguNa 1 vilekhanaM karotItyarthaH / kRpAviti kim ? dviguNAM karoti rajjam / sapananiSpAdatipoGane ||34|5|| sAta niSpana ityetAmpAmatipIDane gamyamAne hA yoge DAcpratyayo bhavati / sapAkaroti mRgam / patraM zaraH: saha patramaneneti sapatraH taM karoti zaramAya zarIre pravezayatItyarthaH / nidhAyA karoti gigata patramasmAditi niSpanaH karoti zaramasyAparapArveNa niSkrama. yatotparthaH / rApatrAkaroti vRzaM vAyuH / nikSatrAkaroti vRkSaM vAyuH / matra pazAtana mevAtipIDanam / upatrAkarolItyAga maMgalAbhiprAyeNa vRkSasma niSAkaraNa meM vArUpASata / yathA dopo nandatIti vidhvNs:| atipAina iti kim ? saranaM nAroti va jalaseka: / niganaM karoti vRkSaM bhUmizodhanaH / 1. sahastra patramananeti R0 ma0 | 1. vRkSatalaMka m0||
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ a / pA, / sU. 51-55] bhamopavRtisahitam madbhadrAnmuNDane ||3|4|51||md bhadra ityetAmyAM muNDane vartamAnAmyA kRmA yoge DAnpratyayo bhavati / madra muNDanaM karoti manAkaroti ziraH / bhadrAkaroti ziraH / madra bhadra zabdI mAnalyavacanI / muNDana iti kim ? ma karoti / bhadraM kroti| priyasukhAdAnukalye // 3 / 4 / 2 / / priya sukha ityetAbhyAmAnukUlmeM vartamAnAmpA kRtrA yoge hAca. pratyayo bhavati / priyAkaroti devadattam / sukhAkaroti devadattam | devadattasyAnukUlyaM karoti anukUlamAcarati / tamArAdhapatItyartha: / AnukUlya iti kim ? priyaM karoti sukhaM karoti tivApadhApAnam / duHnaniSkulazala smystyaatpraatikuulynisskosspaakthaapnaa'shpthe||3|4|53|| duHkha niSphula zUla samaya satya ityetebhyo yathAsarUyaM prAtikUlye niSkope pAke yApanAyApazapathe ca viSaye kutrA yoge chAcpratyayo bhavati / duHkhAtyAtilpe-duHlAkaroti devattam / devadattasya prAtikUlyaM karoti pratikUlamAcarati taM nitte'nabhimatAnuSThAnena pojytiityrthH| prAtikalpa iti kim ? duHkhaM karotyazanam / nikulAnikope-milAkaroti dADimam / nikugAtItyarthaH / antaravapadAnAM bahiSkaraNa nikopaH / niSkopa iti kim ? nilaM karoti zatrum / zUnAt pAke-zUlAkaroti mAsam / zUle pacatItyarthaH / pAka iti kim ? zUlaM karoti kAdanam / samayAdyApanAyAma-samapAkaroti tantubAyaH / adyazvaste paTa 8 syAmIti kAlApa karozItyarthaH / yApanAyAmiti kim ? samayaM karoti / satpAdazapa-satyAroti vaNik bhANDem / kAryApaNazanena bhANDaM grahojyAmIti nishcaaymddhiityrthH| azapatha iti kim ? satyaM karoti yadIdamevaM ne| spAdidaM me iSTa mA bhUdaniSTa kA prayaviti zapatha karotItyarthaH / anekAco'nyatAnukaraNAt bhvastibhyAM dvizca ||34|14|| aneko'c yasya tasmAdayavataspAnukaraNAtvRja bhU asti ityetAnyAM pa dhAtumnAM yoge DAnpratyayo bhavati vA dvizcAsya prakRtirucyate pratyayasya dvirSa banAnayAt / DAmadAditi vacanAccha prakRte va dvivacanam / paTararoti / paTapaTAkaroti / paTapaTAbhavati / paTapaTAsyAt / dapatkaroti damadamAkaroti / damadamAmavati / damadamAsyAt / masatkaroti matamasAkaroti / masamasAbhavati / masamasAdhyAt / kharadakaroti jaraTanarakSAkaroti / kharaTamaraTAbhavati / kharaTakharaTAsyAla / anekAca iti kim ? thatkaroti / khAskaroti / anyatAnukaraNAditi kim ? dRSatkaroti / atra vyavanavarNa manukAyam azyaktA vastrApi kaJcit vanimAtra sAdRzyAta vyaktavarNa manukaraNaM bhavati / kRAmnastimyAmiti kim ? paTaM (To) jayate / bhUzva astizva | kR ca asti ca kRmvastinI tAmmA kRmvastimyAmiti dvitvanirdeza.i utaratra karmakartRmyAmiti yAthAsaMmArthaH / paditi karoti ityatra paTa ityasyeti nAyogo na karotinA, etistu karotine tina bhAta / karmakartRbhyAM prAgatattattve ciH || 35| kRkarmaNo svastika baca prAva pUrvamatasya tattva gamyAge kANA parikAmnAM ca yoge pratyayo bhavati / zuSalokarAti gaTa 4 prAganala paTamidAnI zuklaM karotA tayaH / zusmIbhayakti paraH / zagazukla paTaH / idAnI dAlo bhavatItyarthaH / dAvalo syAhAraH, prAgazutaH idAnoM zavala: syAdityayaH / evaM kArakIkaroti devadattam / kAravIbhavati devadattaH / kArako syAt devadAH / dAikaroti devasara / daNDIbhavati devadattaH / daNDosyAt devadatta: / ghaTonaroti mRdam / ghaTobhadhAta mRt / paTo syAt mRt / paTokaroti santUn / paTobhavanti tmsnH| paTosyuH tantanaH / saMghIkaroti gA: / saMghobhavanti gAva / saMghosmuH gAvaH 1 karmakatamyAmiti kim ? prAgadevakula imAmoM devakule karoti / nAmadevayule karoti / prAgadeva bAla idAnI devakule bhavati / samobhavati / ampAyo bharatoti / tAcchandyAdbhavati / prAgatattva iti kim ? zuralaM karoti / zuklo bhavati / zukla: syAt / prAgrahaNaM cim / 1. vaNimUradhane'mane bhAgaDaM bhUSA'zvabhUSayoH iti jayanto, ka0 ma0 di0 2, hATa karoti ka0ma0 /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 306 pArakaTAyana vyAkaraNam' [.351. 4 sU. 91-92 azuklaM karoti dupabhu ekakAlagatasyena bhavati / bhavati hyeko mAtraH kazcidekakAlaM zuklo'nuvalazca dezabhedena | miti kim ? pazubale sampAdayati / azuklaH zulaH sampadyate / tomanorahorajo'ruzcakSuSo lukccau ||3|4|16|| tas manam raham rajas asU cakSu ityeteSAM ca pare lumbhavati / cetIkaroti / cetobhavati / cetosyAt / viceto karoti / vicetIbhavati / vicetosyAt / manIkaroti / manobhavati / manosyAt / unmano karoti / unmanobhavati / unmanIsyAt / rahIkaroti / raho bhavati / rahIsyAt / virahIkaroti / virahIbhavati / virahIsyAt / rajIkaroti / rajobhavati / rajIsyAt / virajokaroti / virajo bhavati / virajIsyAt / arUkaroti / arUbhavati / asyAt / mahArUkaroti / mahAbhavati / mahArUsyAt / cakSUkaroti / cacabhavati / cakSUsyAt / ucakSUkaroti / uctrabhUbhavati / uccakSusyAt / cAviti kim ? manaH karoti / cividhiH / sarvavizeSaNasaMve'pecitakaroti itvA na syAt / ceta dona vRtipadAnAM ccita tsaMbandhAbhAvAt / tadantavijJAnaM kevalAnAM na smAt / upAzanAt kevalAnAM tadantavidhinA ca tadantAnAM ca pratipattigauravaparihArArtham / isorbahulam ||3|4|27|| i u tyo pare bahulaM lumatisati vayacolam / dhanubhayati daNDaH / na ca bhavati sarbhivati / dhanurbhavati / bahula prayogAnusaraNArtham / iglaH || 3|4|18|| hAya re bahulagigAgano bhavati / supakSebhavati / zilAsa miSobhayati kAm // bhavati parAbhibhavati / vyAptI sat // 3456|| kRpatibhyAM yoge karmakartRbhyAM prAgatattatva ivirtate / etasminpa sAtpratyayogavati vyApI prANatattatvasya caMdraghAtiH sarvAtmanA ivyeNAbhisambanyo gamyeta / rAva kAeM prAganakarAMti agnisAtkatheti kASTam | agnisAdbhavati / agnisAtsyAt / udakasAtkaroti lavaNam / udakasA dUti / udakAyAt / vyAptAviti kin ? agnIkaroti kASTam / agbhavati kAcham satyAmapi vastuni vyAptau prAgavattatvamA dvirbhayatyeva / tatra vyAptiH prakaraNAdigamyA bhavati / jAteH sampadA ca || 3 | 4 | 60|| kummastibhiH samadA va yoge kRkarmaNo svastikartuH sampaditi kartuca prAgatattastre jAteH sAmAnyasya vyAptI sApratyayo bhavati / asyAM senAmA sarva zastram agnisAtkaroti devam / asyA~ senAyAM sarvaM zastram miti agnisAtsyAt | agnisAtsampadyate / varSAsu sarve lavaNamudakasAtkaroti devaH / udakamati udakasyAt / udakasAtsampadyate / yathaikasya dravyasya sarvavayavAbhisambandhe prAgatattattrasya vyAptirbhavati tathA jAteH / sAmAnyasya sarvavyayabhisambandhe bhavati / kRmbastiyoge sAtsiddhaH / prAptAviti sAmAnyadAnAt kampArthaM vacanam / cakAra uttaratra ubhayoH rAmucayArthaH / tatrAdhIneM! | 2|4| 61 // karmakartu pragatata iti nivRttm| stabhyAM sampadA ceti vartate / tatheti saptamyantAdakI Ayate'rthe mastisampadibhiryoge satpratyayo bhavati / rAjandadhInaM karoti rAjasAtkaroti / rAjasAvati / rAjarAtsyiAt / AcAryAtkaroti / AcAryasAdbhavati / AcAryayAtsyAt / AcArya / deye nAca ||3||62|| tatreti prAyopAdhi apane kRtyo bhavati / rAjanyadhIgaM devaM karoti karoti dravyam / rAzi dAtamiti yAcitaM tadidAnIM rAje dadAtotyarthaH / rAjayadhInaM devaM bhavati rAjanAbhavati / rAjasva raajaasmpte| gurutrAkaroti / gurunA bhavati / guruyaasyaat| guruvAsammale / deva iti kim ? rAjasAdbhati rASTras / de vastundadhInatA mAjhe 1. samvandhene ka0 ma0 / 2. varti ka0 ma0 / 3. lugchopo bhavati ma0 /
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Pr' : a. 3 pA. sU. 63-67 ] pUrva tenAMtaratra nAnuvartate / svArthe devAdibhyaH saptabhIdvitIyAt ||3|4|63 || devAsI vAbhayati / vasati devazAsati / devAn gacchati devtraagcchti| manuSyeSu vasati manuSyayArAti / manuSyAn gacchati naSpatrAmacchati / purupeSu vasati purupatrAvati / puruSAn gacchati purupatrAgacchati / puStu vasati vRttrAtrayati / purUn gacchati puruSAgacchati / matyeSu vAti martyayAtramati mana pacchati satyaMzrAgacchati / bahudhu vamati hubahu gacchati devAgatayAH / grAmeSu vasati / tuvaM bhUrizaH valpArthAtkArakAcchasI zani ||3|4|64 || barAca kArakAbhidhAyinaH zabdAra stAcchasi pratyaze bhavati yayAkramaminiTe ca viSaye / kArakaM kriyAnirvartaka karmAdyute / bahudhanaM dadAti / bahuzodhanaM dadAti vA / bahU kApaNAn dadAti bahuzaH kAraNam dadAti divA / vbhirbhutmtiyibhiH| pazupati potino dadAti / bahuzo thiyo dadAti / bahuH Agacchati / bahuzI grAmasya Agaccha / bahuSu prApu vati / bahuzo prabhUtazaH // anArthAt-arUpaM dadAti modati canam / zrAddhe aba zo yuktam / alpebhyo dadAti za dadAti / apekSA bhAga azA aspeSu vasati rAti evaM vazaH / kAra kAditi kim ? bahUnAM svAmI iSTAniSTa iti kim ? bahUni dadAti zrAddhAdiSvaniSTheSu / alpAni prAzidiviSTheSu karmasu / keciyona adhivAcinorgrahaNaM na vai pazyaMtrAcinorityA sadyo dakSata dhanamiti dadAharaNena viruddhaye / pAsIti ikAraH "tasvanmadhavi" iti pratyAhArArthaH / saMkhyaikAdvIpsAyAm ||3|4/65|| saMkhyAvAcinaH ekasvAvacchinnArthakA zo kArakAmivAyinaH zabdAtsubantAdvAyAM dyotyAyAMzapratyayo bhavati / vAdhikArAt dvivacanamapi bhavati / ekaikaM dadAti ekazo dahI do dvizaH / trizaH / tAvaccha katizaH / ekaikena dIyate ekazAM dIyate / dvAbhyAM dvAbhyAM dvivAH / trizaH / tAvacchaH | katizaH / ekArthadAcinaH / mASaM mApaM dehi bhASazo dehi / karaNazaH / pAdazaH paNazaH / prasthAH khaH / krameNa krameNAgati kramaza yAgacchanti / saMkh kim ? mAthI mApIti / vAyati kim ? vo dadAti / mAyaM pAti / tAnevazaH pRcchadekako dakSati batAyA gAnArthAditi zam | zrI kArakAditi kim ? asaha gumAvasya mApasya svAmI amoghavRtisatam 307 vizemaprakaraNAdinA bhavati / cakAraH kRmpastisampadA netyANArthaH / ra saMkhyAdeH pAdAdibhyo dAnadaNDe va culuSaca // 4/66 // saMzayAH prakRyAmA pare ye pAdadayAnaMda zrIjJAyAM ca viSaye vRcyo bhavati niyoge prakRtezva dugbhavati / hoti vipadikAM dadAti vipadikAM dadAti / dvitikAm / vizatikAm / dvimodazikA | da kikAm daNDe-chopA daNDi vipadikAM daNDitaH / tripadikam / dvizatikAm / trizikAmgAda kikAm / trimodakAsahI ho pAdI bhum / tridikAm / vitiSAm / vizatikAm dvimodavinodanikam saMkhyAderiti kim ? pAdadAti / pAdaM daNDi sarda pAdaM bhuGkte / pAdAdibhya iti vim ? ho ho mA dadAti / dAnadaNDe ceti kina ? ho pAdI bhuTTo kArovAyAmityasyArpaNa | vazcakAraH yarika ityatra sAmAnyagrahaNAvighAtArthaH / luvaceti lupavanaM padaH padam / eriti luk paranimitteti tatra sthAnivadbhAvAna syAt / pAdAdayaH ziSyeo'nupalabhyaH / prakRte mayaT ||3|4|67 || prAcuryeNa prAdhAnyena yA kRtaM prakRtam / prakRle'rthe vartanAt svArtha tyo bhavati / dezaM prakRtaM annamayam / ghRtamayam / dadhimayam / pUjAyAmyagUnavam / vAmI / sthAnikAnAM pratyayAnAM prakRtivinAzavRtirapi bhavati / prakRta iti kim ? annam / ghRtam // 3. bhyo'dhigantavyAH ka0ma02. parakItyayaH / sampradAnamapAdAnaM karaNAdhikaraNaM vA svAvAdikarmakartA ca seyaM pakArakI smRtA ka0 ma0 Ti0 / 3. -zaH bhUrizaH, prabhU - k0m0||
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. 3 pA. 4 sU. 68-72 asmin ||3468 || prakRte'rthe vartamAnAcchAdasmimiti saptamyarthaM mayapratyayo bhavati / anaM prakRtamasminnamayaM bhojanam / dhRtamayo pUjA / 308 tayoH samUhavacca bahuSu ||3|4|66 || tayoH prakRte mayaT asmin ityetayorviyo vartamAnAtu samUhavacca pratyayo bhavati / mayaT ca / opUrAH prakRtAH adhikam / ApUpamayam / maudakikam 1 modakamayam / ApUSAH prkRt| asmin ApUpikaM / ApUpamayaM parva / modakako pUjA | modakamayoM pUja | gaNikAH prakRtA asyAM yAtrAyAM gauNivayA / gaNikAmayo yAtrA / 'azvIyA / bhaktramayo yAtrA / tayoriti yogeMdvaSayanirdezA rtham / nyathA asminvicaiva syAt / mindhe pAza // 347 // mAturantAsvArthe pAzapratyayo bhavati / nindyo vaiyAkaraNaH vaiyaakrnnnaashH| tArkikAH pratyAsatteH zabdapravRttinimitta nindAyAmayaM pratyayaH / daha na bhavati / kuzIlo vaiyAkaraNaH / pakAraH zumbhASAtheH / kumaarpaataa| kizorapAzA / kumArAdayo vopanAH, na kumArapAkSAdayaH / ete hi nindAvacanA iti ho na bhavati / vizva prakRSTe tamap // 334.71 // tiGantAt subantAnva prakRSTa prakaryavatyarthe vartamAnAtsvArthe tamapratyayo bhavati / tiGa sarva ete pavanti ayameSAM prakRSTaM pacati pacati devadattaH / pacatastamAm / ecantitamAm / supaH sarva ime zuklA ayameSAM prakRSTaH zukruH zuklatamaH / nADhayatamaH / sukumAratamaH kArakatamaH / sAdhakatamaH / gotamo maH zakaTaM vahati sauraM ca sUkSmavastratamo yeSAM sUkSmatAni vastrANi / pradhAnanayaM grAma pradhAnatamo'yaM grAma 1 AdyaM nagaraM catamo'yaM nagaram | pAkasIkavAdayaH prakapatravantaH, taMtra prakarSajati pratratyaH pratyayAntAtprakRSTakaryeSu punaH prakarSapratyayo bhavati / yathA yudhiSThiraH zreSThatamaH kurUNAmiti / tarabantAttu tara na bhavati / abhiyAnAt / tathA yathApUrvapadAtizayaM pUrvapadAdbahuvrIhezvAtidArthikaH / sUkSmata bhavastra sUkSmamayastra iti na tayottarapadAtizaye bahuvrIheH bahna udyatamo bahuvacanakaH ityatikAnha 1 pakArastamaH punAvArthaH / zuklatamA pATI 1 . 1 dvayorvibhajyaM ca tara ||3||32| postadguNayorarthayormadhye yaH prakRSTastasmin vibhajye vibhavatavye kRSTe'rthe vartamAnAt subantAcca tapratyayo bhavati / lamapoyAdaH / dvAvimo pacataH ayamanayoH prakRSTaM patrati pacatitarAm / paThatitarAm / pacatetarAm adhotetarAm / dvAvimo paDU ayamanayoH prakRSTaM paTuH pataraH | amana kumArataraH / cataraH / govarI yA zakaTaM vahati zIraM na gautama yA samasa vijAyate / svAgata / dantasya dantAH snigvatarAH / pANivAdasya pANI sukumAratarau / samAhAre'vayazrI svArthAmupAdAna saMkhyAdamiti dvayoreva prakaH asmAkaM ca devadattasya va devadato'bhirUpataraH, asmAkamityaikasyaiva bahuvArAsItpaTutara aipamaH / paryAyA vim / vibhajyeti GaH / rAgitazyayebhyaH paattliputrkaambhiteH| vntitm| patitam / guNa:- pATalIpuSa AdayaurAH / abhirUpatarAH / sAMkAzyakebhyaH pATalIpRyakempadaca mAthurA AvArA abhirUparAH / saMkAzyabAdidu pATalIputrakAdInA vizeSAvibhAgaH / tadvizeSaNamAyAdyartham / prakRSTaM vibhajyam / dvobhavati kim ? kRSNA gAM rAmpasakSorakSamA kAkAnAM pATalIputrakAnAM ca pATalIputra amitA | rAyapekSayA dvitve'pi zabdena bahuropAdAnAnna bhavati vibhajyagrahaNArtham / ata eva nipAtanAdyatratyayaH / ma0 di0 / 2. vidiza 1. AdhUpamAdAya kareNa kazcit kumayAntaHkaraNI manISI ka patra - ityabhidhAnam | 0 ma0 Ti0 / 3. gaNikAyAM vayaH ka0 bha0 di0 / 4 choDacAlU ka0 ma0 Ti0 / 7. nidrAdivacaka0 5. prakRtayad asniziti sUtraye ka0ma0Ti0 / 6. nityamatrai0 ma0 / ma0 / 8. isa ka0 ma0 / 9. parimodapUrva pUrvatare iti nAmaliGgAnuzAsanam ka0 ma0 di 60. anirUpakAH ka0 0 11 pravezAhi-ka0 ma0 /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 3 pA.sU. 03-...] amoghasisahitam prakRSTa iti kim ? apamanayoH paTuH / sAMkAzyakampaH-pATalIputrakA abhirUpAH / pakAraH pumbhAvArthaH / suraklatarA shaa| tau GaH // 3 / 4 / 73|| ta kArAditarapsamapo chasamjau bhavataH / zreyasitarA / dheyaastmaa| tAviti kim ? paTizA / poyaso / To pradezA: rUpakalpatyevamAyayaH / avyayatkiti Do'satve tayogam // 3 // 47 // anmayebhyaH ekArAntAtkimzabdAttiGantAcca parayottayostaragatamaso mAdezo bhavati / na cettI satve dravye-idaM taditi parAmaryAyogya prakRSTe vartate / ustarAM jalpali / jastamA japati / nocairasarAM kathayati / nocaistamA kathapatti / et-pUrvAle urAM bhuvo / pUrvAle tamA bhuizte / ArAhe rAgacchati / aparAhenamAmAgacchati / egrahaNa sAmapparikAle sattve'pi DAm bhavati / nAnyasminne dantAbhAvAt / athavA vibhavatadhartho'yaM na myaM tatpazna tarapUtamapo / kim-phintarA pacati / kintamA pavata / vintara karoti 1 kintama karoti / tima-jalpatita rAm / jaspatila mAm / mAya. kitaH iti kim ? zIghrAraM ta / asattva iti kim ? sudhcastaro vRkssH| kiMtara dAru / tayoriti syAnyartham / sAdhakataraH / ddhkaaro'ntaadeshaa| guNAzAdveSTeyasU / / 3 / 4 / 73 guNamabhidhAya ma: zabado the vartate tasmAdguNAt parapotArapa tamap ityela yoryathAsaMkhyaM iSTha Ivasu ispatAvAdezo bhavataH / visa / paTutA / pavAra yAna navitA / lacugaH / laghIyAn / laghugaraH / pravitA'pAdacchaNa veti nirdeza diesyeka na bhavati / guNA lAditi kim ? motamaH / gosara: / sApakatamaH / sAdhakataraH / aGgamA gaM kim ? zughalatama zubalataraM pam / asatyaGgagrahaNe'tra spAt prazutA mahAdhibhApA pratyayAbhAvAmarthA / 'yA grahaNamAdezAbhAvArtham / ata eva kAmanityaH / iyatorusAra ugitvArthiH / prazaste rUpae // 3476 / / tihuzceti vartate / tiutArAcantAna prazasta meM vartamAnApA pratyayo gati / prazastaM pacAta pacatirUpam / paca to rUpam / pacantirUpam / prazastoM vaiyAkaraNa: yAkaraNaspaH / naiyAyika rUpaH / paNvita hapaH / prakRtyarthasya spazTyaM paripUrNatvaM prazastatA / tenehAmi bhavati dhUpalarUpo'yamapi palAnA surAM gin / cArApo'pamapyakSisyama jana haret / dasturUpo'ramapi dAvanyAH lohitaM piyet / paTutamarUpaH / paTunararUpaH / pakAraH pumbhAvAryaH / zobhanarUpA / drshniiyruupaa| IpadasamApte'DAdeH kalpadezyandezIyar // 3 / / 77|| tiGantArasubattAcca hAyajitAdISarasamApte'rtha vartamAnAt kalpa deNyam dezIyar ityete pratyayA bhavanti / IpayasamAptaM pati ptivlym| patidezyam / pattatidezIyam / pacasaH kalpam / paca to dezyam / pacato dezIyam / pacantikalpam / parantidezyam / pansidezIyam 1 tinch| yadvAditi I kriyAyA babhedakatvalakSaNAM saMpAM napuMsakaliGgaM cogAdatta iti surambhA vazna / inameva ca niyahAgaM jJApakamanyastaddhitaH sustAdeva na siddhAntAdi / Ipada samApnaH paTa. paTu kApaH / paTudezyaH / paTudezIyaH / iMpadasamApta: kArakaH kArakakalpaH / kAradezyaH / kArakadezIyaH / dazarasamAptaM bhukta bhuktakalpam / bhuktadezyam / bhupadezIyam / IpadasamApto guDo guikalpA drAjhA / guDadezyA / guradezI / paya. skalamA savAgaH / tAtyA prapanA / guDAdidhamaNAM mAdhuryAdInAM drAkSAdiyo padama mAtatyAs gumAditvanaiparasamAptA drAkSAdaya evam / vAdyantamupameye vartamAnamupamaiyalilAmabhayam / bahupUrva prakRtiliGgasaMsmeva svabhAvAt / akAderiti kim ? tamAdimmo na nvnti| prakAdIpaisamAptiviziSTa vivakSAyAM pahaptAdibhya evaM tamAdayaH / gadkalpasamaH / paTakalpataraH / paTudezyataraH / paTudezyatamaH / paTukalparUpaH / paTudagarUpaH / rUpanto 1. -TipradezAH ka. maa| 2. vAyadanyA ka. ma0 1 3. myAgraha-R0 m0| 4, tisajhotyAdi vibhakalpanA ka0 ma0Te / 5. suvacana ka0 mA tti0| 6. aso'm iti abhibhAvaH ka. ma. Ta /
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 vAkaTAyana vyAkaraNam [bha. 3 pA. 4 bhU. 74-85 AdiH / sAra: pumbhAvArthaH / vAnI yAlpA / darzano yadezyA: / kecidarzanIyA dezyetyeva bhavitavyamiti dezyapaH pakAra chanti / dezIyA rati retaH marisvArtha iti payudAsArthaH / sodhnadezIyA / paJya dezoyA / supaH prAgnadurvA / / 3 / 178!! IpadA mAtetheM vartamAnAt subamA darU pAt prAka purastAda bahupratyayo yA bhavati na parastAt / iMpadasamApta: paTuH baha paTuH / bahumaduH / bahubhuktam / bahAhA drAkSA / bahupayo yavAgUH / bahutailaM prasanA / vAthacanAt kalpavAdapo bhavanti / supa iti kim ? titAmAbhUt / naThAdiH kapo'cmiAdibhyaH ||3:476|| chinnAdiya vAdyaH pa.gapratyayastakSanAd DAdiH pratAmI na 11:T | Al: HTTE: I': / mAgo: ira: paTakaH / pramA: 'T'ka: / prazastAdigussitasvAdiviziSTayAM tana eba yo bhavati / apamezA paTutamakaH / ayAnayoH paTutarakaH / paTu rUpakaH / padukarUpakaH / paTudevAvAH / madezIgA kapa iti kim ? suTIratamaH / pakAraH kim ? lohitakatamA maNiH / lohitakAmakSikoni / zikSAdimyata biga?hita: ajJAto vA cina:ntikaH / ayopAM chinnabAlamaH / ayamana yovichannakatara: 1 chinnara: / chilakAkalAH / chantAdayaH pryoggmyaa:| sanarayante ||314mA agatva yaH kapa sadAsAd chAdina bhavati / anatyanta chinnakam / anasyantaM bhinna bhinagAm / iyameSAM bhinna kam / idame yA vASTaM chinnakam / yamanamoH prAeM chinnakam / prAkRSTa bhinapAe / praSTAsannatA va pakSAyAM jAdigrahaNAttata eva ko bhavati dviArAmakA / bhinna tamAm / chinna tarakan / bhimata rakam / prAkkAtkrapa ||3 / 4 / - lomitAmaNo kaH iti bazzyate iti avatata: pra yo'dhikRto yeditavyaH / pUrasitamojAto vA'svaH abakaH / garva bha: / gakAraH pumbhAzarbha: / masinA bandai dAra vikA prAkAvityarthama / anyathA yAdavAdhito nottaraSAnuvI / parato'pi vA vataM3 / tiGasAdirasvantyAt pUrvA'kA // 3 / 42 zigantaspa sadizelA va makSa anI ma yo'ntyodaca tasmAtA: atyayo bhavati / prAyakA kAyApavAH / zusitamarUpamazAta vA pacati pacataji / pacatakaH / pavantaki / rAvaye / vizvakA gapitA / ta ptpitaa| kavitA / makatirAtA / paramatva ktitaa| prmmtitaa| paramasayo / para riyo: rAya deragiti tapamAna / asanta mAvika mizila rAdiH pUrva: syAt / pUrva iti kim ? paraH syAH / yuSmadasmadoH supo 'sobhi // 3 // 43 // yugamasmadoraka subantarUpA ra pAtyU vo bhavati / yu-mamorayantyAt pUrvapApAdaH / amobhi / na zubhama pA sakAra gareko bhakAro vA paroM gati / strayakA / mayA / vayaki / ma yunAm / asmAkam / paramatvayakA / paramamayatA / yupadAmadoriti yi ? takamA / yasapA / savaya / vizvakena / makena / amukena / imaraH / abhukaiH / bhavantI / gantaH / ki ? sAyamyoga ra gAn / If zobhiniSedhA 1 gogI ? sutAyo / aragamaHgu / guruyo| mAyayoH / gabanA gam / nAva kAbhyAm / yurAkAbhiH / asnakAmiH / kodizcAtyayasya // 3:4|| satyasya gosvatyo't cora pratyayo navati prazmiAt / paay| rAtAmma / tmyaadaabhiyo| vArazcAntAyeAre bhv| sigajA kA ucaH annagAH / nIceH goSaka: / dhi-krisa ! hirika-hira nit / pRbara--pRthakAt / viritIkArovAra syAnsAdezavibhAgA / yugamAt / cakArovAna yeta / na sarvasyAgbhavati / kArAnta didana yogavibhAga. sti| riyAbhAvArthaH / 6552sarato / yadaka / laT...prazAsana / aki azAza / tRNIkAm / / 3 / / SNAkAmiti tamAmakAm vipAtyate / prAyakAdako savAdaH / kuslimalpamajJAta mAnI tUSNokAnA daNakA titi / 1. prakapAna-8 mA /
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 3 pA. 4 sU. 86-91 ] amodhavRttisahitam kutsitApAte ||3||6|| kutsitaM hitam / malpaM mahatpratiyogi vajJAvaM prakRtyugAtapavyatirekeNa kenacitsvatyAdinA dharmeNAjJAtam / anyathAyogAt / etadupAdhike vartamAnAdyayAyogaMkavAdayaH pratyayA bhavanti / kutsitaH aruSaH ajJAto vA azvaH azvakaH / gardabhakaH / ghRtakam / tailam | pacataki jalpataki / sarvake / vivake / ucca nIcakaiH / tuSNIkA phultikaH / alpakaH / ajJAtakaH / kutsitAdInAM bhedopapatteH / kuttAdibhyaH kutsitAdI ca pratyayaH / rAdhakaH pUrNakaH / mUdrakaH iti saMjJAyAM kutsAyogAt / kusthita ityetra kaH | vyApakena nAma tvaM paritaH / yAjJikyakena nAma tvaM gati ityeva kSetramA kusilamaMtra | nAnAp 311 anukampAtanItyoH ||3|4|| anurupa kArApreAmyupapattiranugrahastasya nItistannotiH / anukampAyuktA nItirityarthaH / nItiH sAmAdiprayogaH / tAnukampAdana eva na daNDavoranu kampAyamogA | anukampayamanukampAyuktAyAM ca noto gamyamAnAyAM yathAyogaM kavAzyaH pratyayA bhavanti / anukampA tI pratakSa veditavyaH / puSakaH / vatsavaH bAlakaH / bubhukSitakaH / jvaritaH / pacataki | jalpata ke / svazikSaka anukampamAna evaM prayuGkte to usake upA krdmken| sidhiH yoSThi hUnta se tilakAH / h ta guDakAH / tate dhAnakAH / eka apArka pAleranukampyamAnAdaH syAt / nAnyasmAdutsaGgAdeH tathA gayA svAditi tannotigrahaNam / gha ho nRnAmno'jAteSTavelA vA ||3|4|| bahanI tRnA manuSyAmadheyA ina ityete pratyAsa anukaraNAyAM gamyamAnAyAm | ajJAteH na ceharA zabdo jAtiyat / anukampito devatA devikaH / deviyaH devilaH / devavattaka / jinika: / jivilA / jitiyaH / ditaH bahvaca iti kim ? nAmakaH / kaH / nUna iti kiMga ? suzonakaH / zomAmurA / yahAM kim ? anukampatI devato to devadattakaH / nAmagrahaNaM kim ? kumArakaH / bhadrabAhukaH / vizeSaNametannAma 1 ajAteriti kim mahiSakaH / varAhakaH / zarabhaH / zukarakaH / gardabhakaH / etaM jAtivandhana manuSyA na nAmani / kecidajAteriti prAmiko niSedhaH / vyAnilaH / siMhila ityapi hi dRzyate ityAGgaH vAgrahaNaM kavajartham / bujadI copAdheH ||3|1186 // bahnano nRnAmno'jAte rUpa ityevamAdeza daityetI belAraca pratyayA bhavanti anukampAyam ThAnukampita upendradattaH upakaH / upada: utikaH 1 upiyaH / pila | upendradattakaH / cazcakAraH sAmAnyagrahaNArthaH / uko'co luk prakRtyA ca ||3||60 // ugantAtparasyAnukamyAyAmajAdeH pratyayasyAgbhavati / taccomantaM dAvyarUpaM prakRtyA bhavati na vikArApadyate / vAyudattako vAlukaH / vAyuSaH / vAyuH / guruH / guruNaH / gurulaH / bhAtR / gAdiH zivaH / vitRlaH / prakRtibhAvA bhavanti / yaduvaM prayogAde hasati mAti kAdivazI bhavati kim ? devikaH / deviyaH / devilaH / pAjika vAjiyaH / vAjilaH / ani kim ? I bAhukaH / zvacyuttarapadasya kan // 324|11|| nAnna tan pratyayIbhavAta / kadrAdInAmapavAdaH / anukampAyAM devadattaH devaH / anukampito devaH devakaH | jinakaH / devadattA devI 1 jinadattA / jinA | anukampitA devo devA / jinakA / uttarapadasyeti kim ? devatA / dattA | atukampitA dattaH dattikA kAra bhAvArtha: / nakAra: icchA puMso nikoti pazasAtha kapi tasyAditi dhanvacanam / 1. kAya ka0sa0 12. 000 / 3. ki0 na0 vi02. sphaTA 0 0 | 5. udA manuSyanAmAni ca 60 40 /
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 zAkTAyanavyAkaraNam [bha, 3 pA. sU. 12-10 // zlukacAjinAt ||34|62 / / ajinAntAtsamAsAnanAmnaH na bhavati anukampAyAm / kyaadiinaambaarH| uttarapadasya ca ilayaH vyAnAjino dhyAna mahAjino kA nAma manuSyaH / so'nukampitaH yAtrA / siMhakaH / vRkaH / kuSNakaH / ulakaH / AkampitA ghAghrajinA pAnamahAjinA vA vyArakA / siMhakA / akRtabad byUTe nAyanAndhe sattarapadasya ratura / sakAraH sardalopArthaH / ___ apaDekA pUrvapadasyAci / / 3 / 4 / 23 / / pamitaM yasya kApUrvapadaM tasya yaduttarapadaM tasyAnuvAmpAmA vihite'jAdau pratyA karamayati / dvitIyAdava ispasthApavAdaH / anukampito vApAgoH pAdatto vAcikaH / vAciyaH / vAnila: tvavikaH / tvaciyaH / cila: / trucikaH / ciyaH / sucitaH / ApakApUrvapadasmeti kim ? upendreNa dattaH upendradattaH so'nukampita: upakaH / upadaH / upikaH / sapiyaH / upila: / SaTpatiSedhaH kim ? pAliH | pazcika: / paDiyaH / SaDila: / aba dvitIyAdacaH paluvi eriti luvaH sthAniya dAbAt padavamAnivRttejaztvaM na nivartI / acIti kim ? vAgAzIda vAgdasakaH / dvitIyAdacaH ||24|| anukampAyAM vihita' nAdo pratyaye parata: prakRtadvitobAraraH uttarasya zabdarUpasya elumbhavati / zitvAttavasya bhavati / anukampito devadattaH denika: 1 deviyaH / dethilaH / upendradattaH upakaH / upadaH / jApaphaH / sapiyaH / upilaH / pApudattaH / vAyukaH / vAyupa: / vAyula: / pitRdattaH pitRma: / pitRpaH / pitanaH / senecaH / / 3 / 4 / 95|| anukampAyAM vihite' nAnI pratyaye parataH prakRtaddhitInAcA saha tasmAdattarasya pAdarUpasya dalagabhavati / madi sadvitIyo'jenmayati / anukampitaH bahoraH ahikaH / ahiSaH / ahilaH / amoda:-mamikaH / amiyaH / apitaH / kpotromaa-kpitH| kapiyaH / kapilaH / ema iti kim ? guyadatta-gurutaH / zevalasuparicizAlavaruNAryamAdestRtIyAt // 3 / 4 / 96 // zevala supari vizAla vahaNa ayaM mana ityevamAzmanukyanAmno'nukampAyAma nAdI pratyaye parata: tRtIyAdava uttarasya zlagabhavati / dvitIyAdava ityasyApavAdaH / anukampitaH zevaladattaH zebalikaH / zaivaliyaH / zelikaH / suparikaH / supariyaH / suparilaH / vizAlika 1 vizAlaya: 1 vizAlilaH / vahaNikaH / vamaNipaH / varuNila: / amikaH / ayaMmiyaH / amilaH / azvadvyUhe nAvRttasandhereva nogaH / zelendradattaH zevalikaH / suparyAzodattaH supariphaH / zevalAyakaH / supapika iti na bhavita / payAcA turyAt ||34i6 / anuhAgA vihita nAdo prarapaye pare citturyAcavaturthAzya uttaraspa zanA zlu' bhavati / anukampito vaha ratidattaH vRhaspatiyAM vA vRhatikaH / bRhaspatiyaH / vRhaspatilaH / .. tiruH / prajApatipa: / prajApatilaH / kvaciditi prayogAnusaraNArtham / ugendradattaH upaka: / upadaH / garamaH / upiraH / apilaH / pUrvapadasya ghA ||34aa / pUrva yasmAkampAyAgajAdau pratyaye paraM pacit islu gyA bhavati / anukarito devadattaH dattikaH / battimaH / dattilaH / vAyAcanAvikaH 1 deviyaH / devilaH / harace / / 3 / 66 loga pratiyogi haravaga, hasye'rthe vartamAnAma.gAyoga pAcArayaH pratyagA bhavanti / hastraH paraH paTakaH / puSpa : hraya parati / pacatAka / alpatAkA hastrakAlayogAt krimA lmbrpucyte| hrasvAH sava sarvaka / vizvake / unakaH / nocakaiH / tuSNIkAm / dezakaH / yeNuka: / malakaH / carakaH / iti samvAyAM lasyatyayogAnasya izva kaH / yogavibhAga uttarArthaH / kuTIzuNDAdraH // 3 / 4 / 100|| phuTI zugdA ityetAmyAM hrasva vanamAnAmyAM pratyayo bhavati / kAbapanAdaH / hasyA nATo kuTIraH / guNDAraH / zamyA rUrI // 3 / 4 / 106 // zamodAdAddhasve'rthe vartamAnAka ra ityeto pratyayo bhavataH / hrasvA zamI samoraH / dAmIraH /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 3 pA. 4. sU. 102-10.] amoSavRttimahisam 333 kutupaH // 324282 / / kutuma iti anuzabdAdasve'rthe / vartamAnAt pratyayo nipAtyate / lasvA kutUH kutupaH / carmapayaM snehabhAna kurityAyapanam / kuTapAdapaH syAlimA kuTIrAdayastu pulliGgAH zabdazakti. sthAbhAyAt / * kAsU goNyAHptaraT ||32103|| kAmU gogo ismatAmA hrasva'rthe vartamAnAzaM sarapratmayo bhavati / hastrA kAsaH kAsUtaroM / go gotro| kApUsarA gItaraH iti pulliGgaH zyoM ityeka / kAraH zaktinAmAyudham / goNyavipanam / pakAra uttaratra pummAnArthaH / bstrtrii| garbha mazvataro yssaa| kAsU goNyA iti kAmuzcAsau gomo cAso kAmugoNoti samudAya ucyate / samudAyena cAyapaSalakSaNAdavayava kAryayogo dvanda katve'pi cAcAryANAM sUtranivandhane pulliGgabhicAro dRzyate / vasotabhAzvAsAse // 314 / 104 // barasa uzan RpA aya ityetempaH vA ptarapratyayo bhavati hAse / prasra pAgateyasya guNastra bhAvAdvye zanivezaH, tasya svAyasyApacaye gamyamAne / hasito vasa: vatsataraH / vanaH / prabhavayAsApa hAso dvitoyavayaHprAptiH / hasita kakSA uptrH| takSA dvitIyabamAstamaNastaspa hAgarAtoya gati: / husita prArabha japAtaraH / monAn yalI yAstasya hAto gArayahane madha-liziya. azvataraH / azvatthAmAyA jAtozma: tasya hAso gardabhaktikalA / AmugamanAdaSaH, tasya hAsI gamane mandimatpeke / sarvadA'vatarazado jAtizabdaH / ra||34|105|| yAda kiA anya harayetaMyoporezamitIye batAne bhanyaH sarapratyayo bhavati / samudAyAdekadezasma prakRtyA niSkRSya pAraNaM nirdhAraNam / yataro bhavatoH kaTaH paTurgantA daNDo devarato vA tatara Agacchatu / kataro bhayoH kAThaH prAdurvA / anyataro bhavattoragaJchatu / mahAvAdhikArAtpratyayo na bhavatyApa / yo bharato: paTuH sa bAgacchatu / dvayoriti kim ? yo'smin grAma pradhAna : sa Agacchanu / nirdhAca iti kim ? yo'nayoniyoH svAmI sa maagcchtu| caikAt / / 3 / 4 / 206|| ekAzadAda dvayorekasminirdhAyeM vartamAnAitarapatyayo yA bhavati / ekataro bhavatoH kayaH SaTuH / vAvacanabhagartham / ekaruH ! mahAvAdhikArAnna bhavatyani / eko bhavato paTaH paNDitaH / bahanoM prazne unamazca / 3 / 4:107|| yattakimanyaditi vartate / nakAdityuttaratra pRthage kaMgrahaNAta praznagrahaNA'kana / yad tad kima anya istemmo bahUnAM madhye nirNaya vartamAnapaH praznaviSaye uttama pratyayo bhavati itarazca vA / yatama mata ro vA bhavatA kadaH / tatamastataro tapAchatu / katama: kataro vA bhavatAM kaThaH, bahudhAsoneSu kazcit kazcitpRcchani katamo devadataH kataro devavattaH / anyatamaH satyataro yA bhavatAM nAThaH / gApi yaha samasyAmi piho bhapata: / yasaruna pApilo yA rAmA gAyaparantAnAmanyAno bIjapAdapada / yasapanArtham / yako bhavatAM na.Ta: rAka Agacchatu / mahAzakkiAsana gavatyaSi / yo sarasakaTaH ga agacchatu / bahanAmiti kim ? yo'smin grAme kaThaH sa Amactu / praga iti kim ? kSo mAgat / ko bhayatAM vaThaH 1 kurisata ityarthaH / prazna grahaNaM kimo vimopaNam / nAnyarUpArAmbhavAt / pattakipI jAtAyeva unI itamazca / baranAM vidhAyeM kima eva jAnAvidha / anyazadAdapi baDhaviSaya itama eva / gataro na nidhAya apadAnityAvetyeke / andhe tvavidogheNetyapAbhidhAnAmanu martavyam / savAdiSu vAnyatarasAdaspa pRrava pAThArva mazabdena gRho / anyatamAyAnyatamaM vastram / 1. vAsUsAmathrya yo: zani risyamidhAnam ke ma. tti0| 2. savamAvapanaM bhANDam ka. ma. Ti0 kumbhaH sUpa striyAMnI zrIgoNI vAhastu tadayam / tI dvau khArI ke0 ma. (20 | 3. sUniyandheSu ka0ma0 / 4. sarvathA 30 ma0 / 5. ve zatrA ka0 m0| 6. sAmantA rAjya sandhisthA ka0 ma. Ti. 13. kSetra paranI zarIrayoH ka0 ma0 di0 /
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. 3 pA. 4 sU. 108 - 115 pakAt ||3|4|108|| ekazabdAdbahuta niryAtamapratyayo bhavati vA / ekatamo bhavatA kaThaH parurgantA vA / yAcanAdakU, ekakaH / mahAvAdhikArAna bhavatya eka: ekaditi pRthagmomo utaranityarthaH / kAGAdezcAtyante ||4|106 // trantAtkevalAddeAmAntAccAnnatyante'rthe vartamAnAp prAyo bhavati / anakhantaM bhinnaM zikSakam | chinnam chinakam zivakA ghttii| chinnakA rajjuH / ayantAt matrAt / anatyantaM bhirutaraM bhitarakabhitamaM mitamakam | frame nikalpakam / chinatarakam / chinnatamakam / chinna kalakam / bheAdeH svenAzrayeNa sAkalyenAbhisambandho'tyantatA / do vAntA nAstIti digrahaNam / asojjAderityatrApi ktAdityasya sambandhArthaH / tena saha na bhavati / anatyantaM zuklatamam | J 314 nAmiva // 34110 // sAmivacane upapade atyantai vartamAnAtvatAntAt kevalAt destaratamadyAna kapratyayo na bhavati / sAmi artha nematyantaMbhitaM kRtaM bhuktaM patimam / sAmyAdibhiH samudAyaviSaye kriyAyA anaspakSatA pratIyate na svaviSaye / taya kaH prApnoti pratiSedhaH / lohitAnmaNI kaH || 24|11|| lohitazabdAt suge maNo vartamAnAtprasvo bhavati vA / lokhie lohitako niHzeSaNayeAgAdhikArAta bha lohI maNiH | kRSi prakRtaM vadAdiH ko'sidibhya iti pratiSedhanivRtyartham / lohitatamo saciH / zrakitamaM vastraM kRnirAgaMNa / lohitakamakSikodena / pumbhAvanivRttyarthaM ca / lohitikA maNiH / lohAghATa kumiNa lotinakA kanyA kopena / lohitikA gaNiH / lohitikA zAdI kRmirAgeNa / lohitikA kanyA koveti / pAkSikaH / 1 raktanityavarNayoH kAlAcca ||3|4|112 || rakhate dravyAntarega lAkSAdinA vantiramApAditenityaM ca varSe vartamAnA lohitAtkAla sadAcca kapratyayo vA bhavati / rakteokaH paTaH / kAlakaH paTaH / niva / lohitakamakSikopena kATakaM mukhaM vailakSyeNa | bAdhikArAta bhavatyapi / lohitaH kAlaH paTaH / lohitaM kAlaM mukham / niyo'pi rakto varNo'sti yathA kRmirAgAdiravate paTe iti svaNam / nityagrahNaM kim ? lohitA goH / kAlo mahiSI satyevAzraye dravyepapannAnitya ucyate / anyathA raktagrahaNAnAt / grahaNaM nivRtyartham / pati vaha strIgAmAta dravye syAt saddhi satyevAstriyAM kadAcinna bhavati lohita / zItoSNAtI ||3|4|113 // patato vartamAnasyasyAyeM kapratyayo vA bhavati / zorA evaM zrotakaH RtuH / uSNa RtuH / RtAviti kim ? zoto vAyuH / uSNaH sparzaH / lUnaviddAnAtpazI ||3|4|114 // lUta vijJAna ityetAbhyAM padamavAkavayo bhavati / lUna va lUka pazu vihAna eva vihAnakaH pazuH navina ityevAnyatra / tanuputrANusnAtavRhatI rAmyAtsUtra kRtrima nipuNasamAvedAcchAdana rikte ||3|4|115|| putra aNu snAtakRtI zUnya ityetena yathAsaMkhyaM sUtre kRtrime nipuNe samAjave AcchAdane vibhi kaMpratyayo bhavati / tanoH anukaM suvam / tadityevAnyat putrAvRtri-putrakaH zriyaH putraH kRtrima iti kim ? aurasaH putraH / aNe- azuko niityarthaH / anyo'puH / snAtAtsamApta vede snAtakaH / yasya sama.plo chedaH sa ucpate / samApta iti kim ? nayAM svAtaH / vRhatyA AcchAdane bRhatI ghATI vRtikA AcchAdana iti kim ? bRhatI chandaH / vRta auSadhiH / zUlyAdriyate zUnyakaH tuccha ityarthaH / zUbhyo'ya, mUtrA dirityarthaH / pratyayamantareNa na pratIyatetyasti piye nityaH pratyayaH / kumArIkrIDane yo'vyAdibhyaH ||3|4|116|| kumArINAM yAni kroDanAti tadvAvinya iyantebhyaH gavi ityevamAdibhyadaca svArtha kapratyayo vA bhavati / kumArokoDAtundureya kandukaH utkaNThakaH / Iyat zreyAnevazreya ekaH / jyAyakaH / bhUyaska: / avyAdi - avireya avikaH / pAtra evaM pAvakaH / maNideva maNikara
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. pA. 4 sU. 197-127] amoghavRttisahitam kumArIko raneyoM mahaNamampAdereva prapathaH / athi, pAtra, maNi, asthi, posa, sampa, zAla, ajJAta, puSya, nitya, satvat, dazAha, vayas , ityazyAdirAkRvigaNaH / tena abhinnatarakaM bahutarakara ityAdi siI bhavati / lohitAmaNI ka ityAdyasyaiva prapaJcaH / tIyATTokaNa vidyAyAm // 3 / 4 / 117 / tIya pratyayAntAttvAI TokaNapratyayo vA bhavati na cet toyAntaM vidyAyAM varteta / dvitIyaM dvaito tIya havAm . Ta ma bhI dIvIko, zATikI shaadii| mavidyAyApiti kim ? dvitIyA vidyaa| tatIyA vidyaa| avidyAmamiti prasajyapratipedhoDayam / vena vidyAyAmeva na bhavati / anyatra tu sarvatra bhavatyeva / muhatIyaH, pArvatIyaH / ityatra tIyo'narthakaH / ayayaya evArthavAniti na bhavati / mo'STamAdbhAge // 3 / 4 / 128 // aze vartamAnAsvArthe ma natyayo vA bhavati / aSTama eva aSTamo bhAgaH / bhAga iti kim ? aSTamA jilazcandradhabhaH / paThAt / / 3 / 4 / 122 // pAThazadAdamAge vartamAnAtsyA pratyayo vA bhavati / pATha eSa pAcho bhAgaH / yopavibhAga uttarArthaH / mAne kazca / 3 / 4 / 120|| mIyate yena tanmAnam, sahimAnAne bhAge vartamAnAta pahAbdAt kazva azva pratyayo vA bhavataH / gae patra ssaayaa| pAcho bhAga: mAnaM pret / mAna timi 7 pacha evaM pATho bhAgo'yaH / ekAdAkizvAsahAye // 3 / 4 / 121 // ekazabdAdazahAyArthayAcina Avinpratyayo bhavati kazva vA / eka etra ekAko / ekakaH / ekAkibhiH kSudrajitam / asahAya iti kim ? eke AcAH / ekaH dvau bahavaH / tilAt piapejo niSphale // 24|122 // niSphale'rthe vartamAnAttilazabdAripana peja ityeto pratyayo bhavataH / niphala: tila: tilapinaH / tilapejaH / mRdastikaH // 3 / 4 / 123 // mRcchandAtsvA tikapratyayo vA bhavati / mRdeva mUtikA / tikaM kRtvA Aditye ziyamANe prakripAgauravam / paJcabhittikAbhiH krotH| pazyattikaH / ityA bhAve ityAbhAvAra syAditi ko vidhiiyte| sasnI prazaste // 3 / 4 / 124 // mRda ityetasmAtsuH prazasta vartamAnAt sa na ityeto pratyayo bhayattaH / prazastA mRd mRtsA / mustA / rUpami prAppaM vidhiH / tatra kepisAdhane mechaagnu| satrolaraM pahala. grahaNamatrApi sambAdhyam / mRbhUpA / bahulaM ghatoyasamAnada / / 3 / 4125 / / patyantAtsvA dvavasaTa mAtra, ityeto pratyayo bahulaM bhavataH / yAtradeva yAvaddha param / yAvanmAtram / tAvadeva tAbavApasam / taamaatrm| etAvadeva etAvadayArAm / etAvamAtram / bahulagrahaNaM prayogAnu paraNArtham / varNAkAraH 64126 // varNavAcinaH kArapratyayo bhavati svArtha / a edha avAraH / / ghakAraH / bahulamityeva tenAminiTAna ityAdI na bhavati / evakAra ityAdI ca bhavati / repha iti riya; pha6 siddham / rakAra datyapIyate / bheSajAdidotrAdevebhyaSTayA chatala // 3 / 4 / 127 / / bheSajAmpiI honAdeza ityetAmya ca svArtha payArAsya vyag 4 sal ityete pratyayA bA bhavanti / bhapana meM bhapajyam / ananta enalam / navarAdha eva:varAgam / iti ityeva aitikham / itiheti nipAtasamudAyaH / upadezapArampaceM vartate / catvAra eva varNAzyAnuvarNyam / bArAmyam / bAjucAm / vidA / prailokyam / ekabhASyam / prabhAvAm / bhAnsamAmpam / sArvavaidyam / sAIlokyam / zolameva zailoyamAcAryaya / bhaipajyAnAtyAvasatiyAvA yadi striyAM syura nAdi prakSyante / bhaipa jAdayaH ziSTebhyo'dhimantavyAH / hotrAyAcchA hotrava-hotrIyam / devAttala, deva eva devatA / bahuvacanaM bheyamAderAmApti gaNatyA thA / pakana re'pi cayAkhyam / anyayA hotrAdevI bhaganAdo eva vivAgAvAm /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 zAkaTAyanavyAkaraNam [zra, 3 pA, 4 sU. 120-15. nAmarUpabhAgAddhayaH // 34 // 128 // nApan rUpa bhAga hatyetempa: svArtha dherapratyayo vA bhavati / nAmamAmadheyam / rUpa-rUpadheyam / bhAga-bhAgadheyam / matAdibhyo yaH ||4|126|| mataM itvamAvimyaH smArthe yAtpayo vA bhavati / mataM eva mayaH / evaM sUrya; / kSebhyaH / yiSThayaH / bhAgyam / labdham / ravyam / martAdayaH prayogagamyAH / nayAtnatanakhaM ca na ca // 34 // 13 // navazabdAspAyeM na tana kha ityete yazca pratyayA yA bhavanti tatsanniyoge ca nayasya na tyAdezaH / navam / nUnam / nUtanam / navInam / natyam / prAtpurANe ||34|131 // pravAvyAtpurANethe vartamAnAt svArtha la taga kha ityete pratyayA thA bhavanti ! pragataM kAlena purANaM pralam 1 pratanam / proNam / prazAdibhyo.' // 3 // 2132 / / prajA ityevamAdimpaH svArthe'Napratyayo vA bhavati / praja-prajAnAtIti prajJaH / prajJa eva prAjJaH, prAjJI kanyA / prajJAsyAstauti prAjJA kanyA / vaNija-bANijaH / zija-auzijaH / prana, vaNija, zija, uSNiha, pratyakSa, vidam , vidat, poData, vidyA, manasa, juhvat, cikIt, vasu, masta, satvat, dazAha, kuva, vayasa, asura, rakSas , zatru, nora, yodha, cakSupa , pizAca, azani, kapiNa, devatA, bandhu, anujAvara, anupUka, catuHprAzya, rakSAna, vidhAta, vikRta, paravaskRta, aprAyaNI, agrahAyaNI, santamasa iti pranAdirAvRtigaNaH / tena tIno / AmA vA zAlA / sAdhAraNI sAdhAraNA vA bhUmirityAdi siddham / kRSNopadhinAnmRgapajazarIre ||3 / 4 / 13 / / kRSNa auSadhi zrotra ityetebhyo yathAsaMkhya mRgabheSa nazaroreSu vatamAnebhyo'N pratyayo bhavati / kRSNAmAge, kRSya eva kAparNo mRgaH / kRSNa evAnyaH / oSadherbhapaje oSadhirava auSadha bhayAnam / oSadhirevAnyA zrotrAccharIre-zrotrameva bhotraM zArIram / dhAMprameAnyat / karmaNaH sandiai // 3 / 4 / 134|| sabiTezya vargabhAnAt pharman zabdAraNabatyayo bhavati / anyanAnyaH syAtmanyapisAmanyasmai vyAha tvayedaM meM kartapiti tenoktamiti tatsandiSTa kama kAmaM karoti sadiSTaM karma karotItyarthaH / vazIkaraNamapi vRkSAramparopade zArizrayate iti kAmapA mu ya / sadiSTa iti kim ? karma karoti / satyapi mahAvA'dhikAra viziSTa pratmayAntareNa na pratItirivi asminvipaye nitvameva pratyayaH / yAcaSThaNa ||34|135 / mandinthe vartamAnAd ghAra zabdAt TaNapratyayo bhavati / anya nAyakaH / svAtmanmapitAmanyara yAmAha sA sandiSTA yAvA vAcikam / vAcika kathayati / sandiSTAM vArna kathayatItyarthaH / rAdiSTa iti ni ? citrA vAgdevadattasya / vAdhikAra nitya eva pratyako'nyathA tadizepA pratIteH / vinayAdibhyaH // 3 / 4 / 166|| vinaya ityevamAdibhyaH svArtha ThaNpratyayo vA bhavati / sinaya eva bagayikam / samaya eya saamyikm| binaya, samaya, saGgati, kaya vit, akasmAt, upacAra, rAmAnAra, evahAra, rApramAna, samuttama, gaMjAma, rApUDa, vizeSa, annAya iti dina yAdirAkRtidhaNaH / zrIpayikam // 3 / 4137 // au pikami upAyazamdAt svArtha rANapatyayo' nipAtyate / tatsapiyoge ca nityaM hasvaH / upAya evaM opazcim / anugAdinaH // 34138|| anugAdizabdArayA ThaNavatyayo bhavati / agaratIlagAyI / bhAnugAdikaH / vinayaviSvasyAnopAnivRtta mahAvibhApA / ataH paraM nityA pratyayAH / anino'Na ||3 / 1 / 136 / / nahinityetatpratyayAntAt svArtha pratyayo bhavati / byAkrozI / vyAvalekhI / vyAvahAsI bAMte / jin / sAMkuTinam / sAMkoTinam 1 sAMsaviNam / sAmmAninam / cisAriNo naye // 3 / 4 / 148|| pimaratIti vigArI / visArizabdAnmatsye batAnAraNapratyayo bhavati / baisAriNo matsyaH / masta iti kim ? visArI devayantaH / - .--- .. santapana ka0 ma0 / 2. kArmA manvantrAdi yojane karmakArake, iti vizvaH ka0 ma Ti. 3. viziSTo'rthaH ma / 5. na pratIyane, iti ma / 5. sandezavAravAcikaM syAt, iti nAmaliGgAnuzAsanam ka. ma. tti| 3. yo vA nipA-ka. ma. /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... a3 pA. 4 sU. 141-156] .. amoghavRtisahitam / ___ vinyo'mukhyakArapUgAta // 3 / 4 / 14 / / nAtAjAtoyA aniyatavRttayo dharmakAmapradhAnA: saMghAH pRgAH, pUgavAdhinaH pAdhAsvArthe jyapratyayo bhavati / niH / nisNshH| sa tyUgasabdo murUpa iti vihitakapratyayAntI na bhavati / loidhvajAH / pUgo lohadhvamaH / lohatvajyo / lohadhvajAH / zavyaH / zaMmyo / zitrayaH / vivAdabahupu zluka / a mukhya kAditi kim ? devadattakaH / indAritaguptakaH / bAtamphAdastriyAm shraa142|| nAnA nAtIyA aniyatavRttayaH. use ghajo vinaH saMghA vAtAH / sAtavAcina: napatyayAntAvA striyAM vartamAnAtsvArthe dhyapratyayo bhavati / nimajJaH / kApotadArayaH / kApotapAkyo / kpotpaakaaH| prahimatyaH / himtyau| mohimatAH / ruka-kojAyanyaH / kojAganyo / kojAyanAH / bAnAyanya: 1 prAptAyanyo / pranAyanAH / astriyAmiti kim ? kapotapAkA / griihimtaa| kojAcI / vAdhnAyano stro / zastrajovisaMghAd jyar3avA ||3 / 4 / 143 // zastra nauvikAM yaH saMghastAcinaH svAtheM jyaTpratyayo vA nayati triH| zarAH zastrabhauvisaMghaH zAyayaH / zAvauM / shvraaH| polindyaH / polinyo / pulindAH / kunta ra parva bahano mApana kA anta yaH, se zAstra jIvisaMgha: kontyaH / konyo / kunta yH| vAhaNAna bhavatyapi paavrH| pulindaH / zastrajonina kim ? malA: saMga mAtra niSTha: / 2. di.. kim ? samrAT vAguraH / vAguro ghAturAH / naite zreNipanyAH / svaTi TakAro paryaH / pAvarI / polindo kausI / aavtii| . vAhIkecavAlaNarAjanyebhyaH / / 14 / 144 // mAhI ke yaH zastrajI visaMgho brAhmaNa rAjanyarSitastadvAcina: svArtha paTpratyayo nityaM bhavati diH| kuNDivisAH zastrajIvisaMghaH konnddoyispH| phaunnddiivisyo| kuNDovisAH / kSotrAyaH / kSaudrakyo / zudakA: / mAlagyaH / mAlanyo / mAlavA / yAhI keviti kim ? pAvarA: zastrajovisaMghaH zavaraH / pAvarI / pulindaH / pulindau / abrAhmAjanyanca iti kim ? gahepAli; / gopaalii| zAlaGkAyataH / shaalngkaaynaaH| rAjanyempaH, rAjanyaH / raajnmo| rAjapAH / kAmbavyaH / kaambvyo| kAmdevyAH / brAhmaNe vidoSagrahaNa pAhIkeSu zastrajovisaMghe svarUpAbhAvAdAjanye tUmayagrahaNam tadarthameva bahuvacanam / zastrajovisaMghAditi kim ? mallaH / mallI / mllaaH| zapaNDaH / shynnddau| zabaNDAH / sAmrATA vAguraH / vAguro / vAgurAH / dAmanIyodhayapAdivRkAvchAmaNa TenyaNa // 341451 dAmanpAdibhyaH yodhevAdinyaH pAdibhyaH cukazAcca jovisaMghazavinyo yathAsaMkhpaM cha an aN Tenyam ityete svArthe visaMjJAH pratyayA bhavanti / dAmanyAdipacha:-dAmanayaH zAstra jovisaMghaH / dAmanIyaH / dAmanoyo / dAmanakaH / olapoyaH / aulapIyo / aulapaya: / dAmanI, olapo, yajayApi, modaki, Apatanti, kAphandi, pAzuprapi, sArvaseni, vindutulabha, maunAyana, sAvitrIputra, kANDoparatha, daNDiko, kauSTrakI, jAlamAni, brahmagupta, jAki iti dAmanyAdiH / yaudheyAdimpan-yaudheyaH / yaudheyo / yo dhemAH / kAbhreya: 1 zobhaiyo / zubhrayAH / yaudheyAdimyoDa vacana yaudheyasya saMdhAdiyodheyamazi gotrAdayanija iyaNartham / paudheSAdayo'pyapatyapratyayAntA gotra bhavanti / apatyaM hi mozrama. apatyasyApikacApatyagrahaNena gRhAte / tA. cedayacanan / paudhe yA vibhaMgAdhanasargaNaH / . pavAdibhyo'N -pajharapatyaM vahayo mANavakAH pavi: zastrajIvisaMghaH pArzavaH / paarshvo| parzavaH / rAkSasaH / ' raakssso| rakSAMsi / AsuraH / aasurii| asurAH / striyA yerato prAg bhargAdeH iti iluka / pazuH / rakSaH / / aayuro| parnu, rakSas, asura, vahAka, ghas, vasu, mAt, satvat, dabAI, pizAca, zani, kArSApaNa iti pAdiH / vRkAvaNa-vRkAH dAstra jIvisaMghaH vAtraH / vAkayo / tRkAH / sakAro yarthaH / vaannii| cAhokara nityaM upatyavAhInatve vikarupina prApte vacanam / . thIzamAzivAzAlomitvabhijidvidabhRto gotre'No yan // 3 / 4146|| iha zastrajovi. rAMvAditi nAsti / zrI zamo zikSA zAlA UgA, itpatenmo yo matapratyayastadantAcTromadityAderabhijit vidabhRt ityetAmyAM cANantampo gone vartamAnempaH svArthe nipaMpratyayo bhavati / thomat-thomavo'ratyaM thaimatyaH / 1. meH ka ma / 2. yaudheyAH, kai0 ma0 / 3. zobheyAH, ka. ma0 /
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkaTAmanagyAkaraNam [a. 4 pA. 1 sU. 1-5 zramatyo / aMgatAH / zamavat-zAmAvatyaH / zAmIvatyo / zAmoyatAH / zikhAvat--zekhAvatyaH / sailAbatyo / zaizAvatAH / mAlA-zAlAyayaH / dAlAvatyo / shaalaavtaaH| arNAvat-kavitpaH / uvityo / UNavitA: / mbhijil--aabhijityH| aabhijityo| yAbhijitAH / vidabhUta-dabhutyaH / vaidabhRtyau / vaibhRtAH / gotra iti kim ? zrImata idaM matam / abhijito muhUrtaH AbhijitaH / AbhijitaH sthAlIpAkaH | svAthikozyaM yat pove'pAma eva yatate / iti tadAyayaH pratyayo bhavati / dhanatpasthApatyaM yuvA zramasyAyanaH / abhinityAyanaH / zramatAnAM samUhaH zramatakam / Abhijitakam / zramatyasya saMzadi aMmatam / Abhijitakam / iti zrutake validezIvAcAryazAkaTAyama kRtI zabdAnudAsane vRtau tRtIyasyAdhyAyasya caturthaH pAdaH samAna : samApto'dhyAyastRtIyaH / caturtho'dhyAyaH [pradhamaH pAdaH ] gupaudhUdhicchipanparNarAyaH // 4 / 11 // gupo racaNe, dhUpa santApe, vicicha gato, pani sutI, paNi dhyavahAre ityetebhyaH Aya pratpamo mati svArthe / nityAH zati vacanAdete vikalpitA viSayaH / guptio gyaa| jugopa / gopAyAJcakAra / gopitA, gopinaa| dhUpinA, dhuupaayitaa| nikitA, dicchA. yitaa| panitA, panAvitA / pagitA, paNAyitA / stutyarthana paninA sAhanapatpibhirapi stutyartha : 'tyaya. matpAdayati nAnyaH / te / sahanatya paNate / anye do panI epAdiSu ca / tatra to ityAdibhiH sAhacaryAdedhAdira ! tara hatyAhuH / teSAM zatasya pagAyatItyapi bhavati / evaM vichAyati vicchattItyapi / gupAvityokAroccAraNa mubhi gopana ityasya nivRttyartham / tadgrahame 'hyAyAntAdAtmanepadaM spAyathA sani jugupsate iti / ya upayunivRttyartha vaa| . kamRteNikIya / / 11 / 2 / / kamaH Rzca dhAtoyAmA piG IvA ityeto pratyayo bhavataH svArthe / kamitA / kAmagitA / atitA / parA:yitA / nityAH zapi // 41 // 3 // AyAdayo gunAdimpaH zApi pratyaye nitmA navanti / gopAyati / dhUpAyati / vicchAyati / panAyati / pacAyati / kAmayate / tImate / zapi nityavacanAcchapi bhAve'tra pUrva vidhavo vikalpitAH / tathA yovAhA / baddhavacanaM pratyapatraparigrahAvaMm anmayAnansara eva vikalpyeta / kittijgupijyAdikSamAnindye san ||4|1|sAhita tija gup ityeteyo yayAnasya bhiSajyAdau kSamAyAM nindrAmA bAyaM vartamAya: manpratyayA bhavati smaa| bhiSavyApArI bhipajyA nagAdhipatI. kAraratA jara vigirosa / cikityati / AdigrahaNAt dAse cikitsyAni tRnnaani| vinonamitavyAnItyarthaH / kSetra / cikitsyaH pAradarika: ninAva ityarthaH / vicikitsati saMta ityarthaH / tija: kSamAyAM-titiAta / guNoM nindAyAM-jugupsa / tijaguporanusandhakaraNasAgatmipadam / bhipajyAdikSamAnindha iti tim ? sa. titA / satavati / rAtakaH / sanaH / saMtam / rojati, saMjaH, tejanaM, ti, tIdagam / gopapati, gopanam, sanokAmakArI sanmANa sAmAnyagrahaNAyauM / zAndAnmAnvadhAnnizAnArjavajizAsavirUpya IcaiH // 4 / 1 / 5 // zAn dAna mAm vam payetebhyaH yayArAkhyaM nizAna Aye jijJAsAyAM vaiye cArtha vartamAnempaH sanpratyayo bhavati IkArazcai pAmikA rasyAdezoM bhavati / zIzAsati / zauzAMtate / dodAMsati / dozaMsate / bhaumAMsate / bIbhatsate / AdhAviditI tepAmanubandhana 1. tudAdiH, ma / 2. utpApitamyAnAspathaH / ma. Ti. / 3. zAsa -ma / 4. to zeSAviditI, m|
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ a] 4 pA. 1 sU. 6-7 ] amodhavRttisahitam 317 karaNasAmarthyAtsinyAtmanepadam / arthopAdAnaM kim ? arthAntare na bhavati / nizAnam ac mAnitA mAnapati 1 bAghapati / * dhAtoH kaNvAda ||4|1|6|| kaNDUn ityevamAdibhyo dhAtubhyo tyo bhavati svAyeM / kaNDUyati / kaNyate / gatuyati / vatpati | asUyati / hRNoyate / ghAtoriti kim ? phaNDuH kaNDvo kaNDyaH / mantuH vaguH / kaNTn hRNom ityevamAdInAM dIrghoccAraNAtkitkaraNAcca kaNDavAderdhAtoH evArya pratyayo vijJAyate na prAtipadikAt / tatra ghAtugrahaNamuttarArthamiha ca vispaSTArtha bhavati / maNDvAdiSu kAraIkArAvanubandhI AtmanepadArtho / kaNDu mantu vastu, asu, hRNam, mahI, veMTa lAi / irasa, is icdum vara kuga, gamapa, sakSama, empasa, sukha, du:kha, rAyara, arara, bhivana, bhiSNa, 6putha, caraNa, suraNa, suraNa, bhuraNa, puraNa, gadgada elA, kelA, kheLA, liT, loTa, iti kaNDvAdiH / 9 17 55 16 curAdibhyo Nic ||4|1|7|| yUrAdibhyo dhAtubhyo vipratyayo bhavati svArthe / corayati / luNThati / cintayati / lakSayati / lakSapate ghetayate / pAdAzyavaM kRtaM liGgaM samudAyArtham avayava kAryAbhAvAt / - vacanamAkRtigaNa dyotayati / tena saMvAdayati ityAdi siddham / NakAra AkArArthaH triSu grahaNAdeva / cAdaH sAngagrahRzAdhiSutArthaH / cura, luphTa, bilu, yatru, cUNa, sphuTa, kuTu, aMDa, miDa, sniTa, Du, bala, hujala, pIra, naTa, artha va pravardha, Urja, dala, jur3a, cUrNa, pratha, samba, bhakSa, 'caTu, chaTu. kruda cuda", aha, smiTa, ekTa va tupa, pisa, sAntva, zvalaka, valkA, dilaya, pazu viccha cha, bhaga, chda, khada, du, kaTu mRdu, anu charda, buta, cuda pasu caSaka, cukala tala, tula 1. khula, stUpa, gula, dIpa, phala, pile", kudu. jbhu, gala, gU" muTe, patra zulba, chapu sapu, zuddha, khataM, paTTe, khaTTa, pUragrasta, pu paNa, puMma, Taku dhU, koTa, sUja zuru, gaja, mArja, ghU, panu, tija, chUta, kubu, lubu, tuvu, rUpa, nakSa, mleccha, sa e, yacha, jasa, ruja tUpa, lU, varha, garda, pUrva, arka, IMDa, rUpa carca adhyyne| yuvaka " mabhASaNe / sAreca kaya nimIlane jabhu nAzane / sUda mAlavaNaM / jasa tAne / pazu bandhane / Ama roge / caTo skuTI ghaTo hantvayaH / divo madane / Arja pratiyatne / ghughu vizadane / bAnde / lasa zivayoge / bhUpa alaGkAre / arha pUjAyAm / jJA niyojane / yava nikAropaskArayoH / nirazva veda sahane | bhaja vizrANane / vasa svecchedAharaNeSu / cara saMzaye / ghyu sahane bhU kRpo'varakaraga AsvAdane / aJca vizeSa | laghu citrakaraNe mudra saMsarge savAra muca pramocane / AspadaH sakarmakAt / puSa dAraNe / dala vidAraNe paTa, puTa, luTa, tuju, pijju, bhajU, pisu, kusu, dazu, laghu, Rsu, kuzu, paTu, bahu, gupa, dhUpa, viccha, citra, darda, putra, loka, locU nada, kUpa, tarka, vRtra bhASArthAH / pUra mAdhyayane / svada saMvaraNe / sUtra, mutra, ruthA, ka, katya, citra, aMza, mizra, vidra, karNa, andha, daNDa, aGka, baGga, varNa, varNa, katha, vara, 25 24 25 gaNa, zara, svara, ghaTa, baTa, nRpa, raha, stana, go, deva zabde pata gatI vA patha anupasargAt svara A pratikala jagata htaayaam| zAra, kRpa zratha daurba cha bhana, sUtra ha loDa, goga, kumAra, zIla, rAma, baila, kAlIpadeza pat, pula, dAta, gaveSa, pAsa, nivAsa, bhaja, samAja, Una, kUTa, beta, Ama, kuNa, guNa, slaeNna, vaTu alaju, pAra, tIra, stoma, sukha, duHkha, tasa, (rasa) vyaya, rUpa, chaMra, lAbha, RNa, vijU, paTi gRhi, mRga, buddhi, zUri, bori, sthUli - vRt / ardhI, satrI, garyo, saprAmi citi, 1. guNeSu doSAropayati ma0 hiM0 / 2. saMdAyati ma0 / 3. svadu ma0 / 4. lakS ma0 / 5. pIDa, ma0 6 zragha ma0 / 7 vadha, ma | 8. cuTu, ma0 / 9. chuTa, ma0 / 10 kaTTa, ma0 / 11. cuha zrasmi - bha0 | 12, pica, ma0 / 13. chaDa, sa0 / 14 kaTubaduma-ma0 / 14. kSaka zodhakarmaNi ma di0 / 66. tula unmAne ma0 Ti0 / 17. pila, ma0 / 18. sUrya ma0 / 19.mudra sambUrNane, ma0 Ti0 20. kSad 10 | 21. ghaTTa calane, sa0 Ti0 | 22 dhUza, ma0 / 23. laha ma0 / 24. sUrya, ma0 / 25. bukka bhaSitaM zunaH ma0 Ti0
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 zAkaTAyanavyAkaraNam [a. 5 pA. sU. 8-013 dadhi, zi, dasi, dAmbha, dinA, taSi, pazi, bharisa, taji, basti, gandhi, kiTika, niki, ali, kUNi, tugi, bhra gi, zari, yati, spAmi, gUri, kusmi, zami, lakSi Alocane / kutti avakSepaNe / phudi pratApane / bhali Abhaine / yasvi pralambhane / vRSi zakti bandhane / madi tRptiyome / divi parikujane / gRha vijJApane / vidi cetanAkAnaniyAseSu / mani stambhe / yuGa junumAyA / i vijJApana 5 isa zu, yaH / yujAde ||4|| yu ityevamAdimpo thAtummo Nivatyayo yA bhrkssi| yojayati, yojati / parcapati, parcati / sAhAti, sahati / kalabhempaH paribhavam / yuja, pUja, saha, ira, lo, aji, ja, pari, . ziSa vigUrvo'tiyAye / gupa, chanda, tha, darbha, mo, bhaya, kraya, himu, papa, pIpha, zoka, Ahissada, juSa, anya, grantha, Aja, tagU. uparAdayam / vaya bhaapoN| mAna pUjAyAM gaheM / mAge, kuTu, mRnA, supA, muSi, tapi,. dadi, atri, adi, zundhi, ana, prog, ati yu jAdiH / bhuve prAptAviNiH ||4|12|| itAto dhAtoH prAptAbarthe vartamAnAdiNipratyapo SA bhavati / bhAvayate, bhavati-prApnotItyarthaH / bhavatolyAnyatra / i iti ikArastAthaH / bhuritokAranirdeze neNyabhAve. spaspa taka sUcyo / teA siyAcizArazca naH santu, dAtArazva bhavAma hai / Akro hArazca naH sAtu, kSantArazca bhavAmahe / / '' iti / adhyAkAjahalAdibhyo'rucizucibhyAM bhRzAvaNe(paye)yaGga 10 // aTayAdibhyaH ekAjamA lAditistasmAna samizAMcayanitAla bharza mAnaNye mArthe vartamAnAtyayo bhavati / guNakriyANAmadhiyaNAdInAM kriyAnta rAhayatAnAM sAkalpena sampattiH phalAtireko vA bhRzatvam / pradhAnakripAyA vizledAdeH niyAntarAvyayAyo vRttiH paunaHzunyamA bhIkSNyam / zaM punarvA / mati, aTArayate / bAmati, pati vA / agAIte / azgune, azAzyate / arNoti, U timI / sUcayati, sonUccate / sUna yati, rAtryA / mUtra yati, momUtryale / ekAuhalAdeH bhRzama bhIkSA ghA pacati pApacyate / pApazyate / devIpate / jAtyate / yatyeva / lunIhi lunI hotyavAyaM lunAti / aTayaryazauDyUrNasUcimuni mubhayo'pAdayaH / apare bhRzamaravAtatyazAsyate ityaahuH| apare jAgarterapIcchanti / jAjAnau yate sarvamAdapratyayAntAdevopAm / avAga ! dAdaridrayate / aTyAdigrahaNamanekAhalAyartham / ata evaikAhalAdigrahaNaM samuditaM sakSaNaM na pratyekA / ekApaNaM kim ? mRzaM pAcati / halAdigrahaNaM kim ? vamokSate, bhRzamohane / acizucimyAmiti kim ? zRzaM rocate, bhRzaM zocate / bhRzAbhIkSNa idi kim ? pacati / / gUlapsahaha jabajabhavadezagatyarthAbhyAM gAMkuTilayoH / / 4 / 1 / 11 / / ga lum sad daha * jav jabha . cara daza ityetempo gatyarthe pazca dhAtubhyo pacAsa rahaya garne puSTile cAtheM vartamAnebhyo mayatya po bhayati / yAthAsatyArtha eva hityanirdezaH / gahi nigirati, nigoyate / evaM lolupyate / sAsadyate / dandayate / janapyate / jAmpate / caJcUyaMte / dandazyate / dauti daMzena loyaM kRtvA nirdezaH / yAcyApi nalopArthaH / damdazoti / gatyarthepaH / TinAmati mho| randra myo| AnanIyapayogI vasyapani gatAgatAni karoti ma evamugo / nArA ] gAgoge yasalAya mArayamANaM ta vAyo / tena bhRza nigirati ma pAgayata iti pada na bhavati / jaivika gumAbhoga ityasyAnu timicchanti / rAma siDe vidhirArabhyamANo niyamAryo bhavatIti zuddha mRgAbhIkSNe na bhavati / ahama bAta lANanA sthApara vipakSamAtrAmupAdAya vartate / rUbizapoyam / zimyAca rUvivazAdeva vartante na sambandhayazAt / zluka bahulam / / 4 / 1 / 12|| yachaH islugyahulaM bhavati / yobhUyate / bobhoti, yobhavIti / rohayate, rorosi 1 roroti / lAlappA / lAlasti / lAlapIti / bahulagrahamA prayogAnusaraNArtham / acirA ani pratyaye pare yaH dalu nityaM bhavati / cecyaH / kSiyaH / lolunaH / lolaa| maro mRjaH / sanosrasaH / dhani danI dhvaMsa: / nityArtha vavanam / 1. vyapAryo vyayadhArApi, ityabhidhAnam, ya. ttik|
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Moch --- ma. pA. 1 sU. 15-16] amoghaStisahitam 4 . . jotaH / 4 / 1 / 11 mArA:RIEN podhi para sAmAna pani / mAsUmaH / roya: / prayujyApyApiyavA ||1||15praacaaryaalaalonni na pratyayo bhavati vA / prayogaH pravRttikAraNaM preragam / tatpapAdhyapa nimitabhAvAsthAnAbhinayajJAnaprAkSidairanekayA bhavati / devadattasya kaTasya pharaNaM prayante devara kara kaarmti| devadattasyAsanaM prayukta ko deyatamAzayati / devadazenaudanaraya pa. prabanate dearabauna pAcA apreSaNanAdhdhepaNena vA pramogAH / bhikSAvAsaM prayojayanti bhikSAvAsayanti / kAroponiragApati, apa vigitabhAvena / rAjAgamanaM pracurate rAjAnamAgamayati / mRgAn ramayati / rAti vivArayati kathakaH / anArUpAnena hi bAba pamanAdiprayuktaM pratIyate / kesasma varSa pramuDavate kasaM ghAta. pati / bari bandhapati zonikaH / ayAbhina yena / puSyeNa yogaM prayukte / puSaNa prayojayati / mayAbhiyo jayati ganakaH / aba zAne / u animmA: pradoSe prasthito mAhiSmatyA sUrbhedgamanaM prayukate mAhiSmatyAM gUrya nuhagama cati / pATalIputrAnasthitaH ujjayinyAM pUrva pAtAta devadattaH / atra prAppA / prayojyoti kim ? 'pA vit| AppAdizi kim ? pAkena prathama veti vAkyAtham / devadattaM pAcayati / devadataM kaTa kara ravati / devatamAmayata tyAko kriyAyAH prapojyatve karnurya laakrmtvm| devadaronaudanaM pAcayati jinadatA iti palAyAgAddeva dattaH pacikA na la kAreNopata iti tathA prayujikA tu lagAnovataH / kamyekaphakAtsannatatsanaH ||4|1116 // veti vAkyAIma nuvartate / kamerAmA tAto; mAginata. kAta sAdhAraNa kAkAta namparthe icchAyAM santratyayo vA bhavati / atatsanaH / na cerasa kamino vihitaH san sadAnto bhavati / katuM kAmayI icchati niko paMti / jihIpati / kamoti kim ? mAtuM samodhi 1 pula vipattiyati / vA mumUrpatotpAdAnAdyathA vAyaM meM iti / kulaM patitumicchati vA matumicchatIti / ekaka kAditi kim ? deva. dattasya gamanamicchati / atatmana iti kim ? cikaupitumicchati / tadgrahaNaM kim ? vikitsipatti / zizAsiti / AppAditi kim ? gananenecchati / rAno'kAra: kim ? pratopipati / nakAraH sangraha vizezyAyaH / supaH kartuH kAmyaH / / 11 / 17 // subantAkAmyApyArakarturAtmanaH kAmayiturava samvandhinaH kamyarthe kAmya pratyayo vA bhavati / AtmanaH putraM kAmayate icchati putrakAmmati / vastrakAmpati / ina kAmprati / svaH kaamyti| AtmArthI vRttAvantarbhUtaH iti Atmazabdo na prayujyate / supa iti kim ? Atmano gamanamicchati / zamAtmApApike ghAto: kAmyaM syAt / mahAntaM pumicchati / atra samudAyasamudAyinora bhedatace samudAyo'pi pharmeti phAnya rUti gyagbhUtayaH / parasparamasAmayaM samAso'nyatyattApadalakSaNamAtvaM na syAt / mahApurakAmpattIti samAsoimpratyayaH / katuriti kim ? aghamicchati, duHkhamicchati / atra parasya chali / AtmanaH putra mojyitumicchti| mahAntaM pujhinchasItyaya sApenasyAmAmAMnna bhavati / kyacakAmpAntakabhAvakA niti tasyApi mahAntamiti karma bhvti| ghAtUnAM saMvarmAsyakatviM ca prayogaH pramANam / kyaccAmAvyayAt / / 4 / 1 / 18 // mucantAdAmpAdAtmAnaH kAmme para pratyayo bhavati kAmyazna / yadyapI suga makArAntAdacyayAnva na bhavati 1 putramAtmana icchati puyIyati / vastroyati / bAdhyati / yudhyati / ghasAra kAmprArtha: / apayA mAntApamayoH / sAna kAzo bodhyeta prakRtizca mA.bhikAro vAnAH | armAmAta ki ? imichati / zipichati / svariccha1 kakAro namvara iti sAmAnyagrahaNArthaH / cakAra: sAmAnya)grahaNAvivAtAoM vizeSa kAryoM vaa| goNAdAdhArAncAcari 82 / 16 / / guNAviSayAnaramAgato gauNaH / yathA pohoca iti / smAragubantAdagnAgapAdA va respAvApArA pAcarya) kyacca payo bhavati vA / pumA carati zrI yati chAtram / vastroyati kAmbalam / AdhAra'sTyAM prAsAda Acarati 1 prAsAdayati kuTadhAm / paryoti maJcake / gauNAditi kim ? chA mAdena bhAni / AnA veti kim ? parazunA dANe vAcarasi / mitratA samaya vidhi: tAprayANe kuTamyAgiti saptamo na sa gacchate iti AghAragrahaNam /
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 zAkaTAyanavyAkaraNam [tha.pA. 1 ma. 20-28 kartuH ki.ra 2011 gogAdAma roti cIte / gauNAdAghareH partuH sugaH nAparyaya vivappratyayo bhavati vA / ayamamanoge / azva ivAcarati azvati / gardabhati / purupati / karturiti kim ? putrIyati chAtram / galbhavalIbahoDAnchita // 41121 // gala valIna hor3a ityaitedha AcarikatampaH Acaryaya vivap.prazmano di bhavArA / avamasmata / avagatamAyake / pipaThosa / yivaLIvAsthaya / pihovo / visoDAyagno / kacar3a // 4 // 22 // gonAvAvari karturiti vartate / .gANAdAcarati kartuH supa Aca payapratyayo yati / kApAH zyena ivAcarati kAkaH gAyatte / apavAyate / grdbhaayte| puruSAyase / avagalbhAyate / viklIbAbate / bihoDAyate / kviA kyoramanyavizyavAdvikalpaH / pakAraH pumbhAvArthaH / atarite'pyanubandhakaraNa sAmaripumbhAvaH / enI-etApate / zyenI-dayetAyate / taddhatyojasaH / / 4123 / / ojaH zamdAd yaH ca sa sadati mojaspini dartamAnAdbhavati / oja. svitIyAcarati ojAyate / ojasyate / manojaspI ojasvI bhavati projAyate / tadvatIti kima ? moja vAcarati anoja: ojo bhavati / paribhApeyam / idAcarIti na smbdhyte| sta iti sakAragrahaNArthaH / socA chupaca // 425|| sakArAntasya gauNasya kartuH supaH Avari yaTpratyayo bhavati lopazca vA / payAgate / payasyo / nApa siddhaH lugartha vacanam / ghaphAro lucaH kAhasanniyogArthaH / chApsarasaH / / 4 / 1 / 25 / / arArasa: vaya sanniyoge nityaM lumbhavati / apsarAyate / bhRzAdezaccI staH / / 4 / 1 / 26 / / bhuza ityevamAde: subantAkartuH ko vyarthe prAgatatA kayaG. pratyayo vA bhavati tAniyoge ca sta: sakAratakArAntasya lumbhavati / abhRpAH bhugo bhavati bhRzAyate / zobrAyate ! unmanAyate / abhimanAyate 1 resAyate / vehAyate / utsukaayte| kariti kim ? abhRzaM bhRzaM karoti / ata eva zevasya svazanoktezccI prAgatattvamA'pi lakSaNayA prAmatatta mAve kdh| arthabhedAt dipi bhavati / cyAviti kim ? yaca mA bhavanti ? aba ye bhUzAste para bhavatItyarthaH / na svabhazA bhavantoti / bhRzobhavantItyatra triya so'rtha ukta iti na bhavati / muza, zIna, capala, paNDita, utmaka, janmanas , abhimanam , tumanara , durmanas , varcas , o jas , rehat, behat, rephaTa , saMzcat, namana, bhuci, maNTara, gIla, dha, phena, harita, mana iti zAdiH / nidrAdiDAbhyo dharmiNi kalyap / / 1 / 27 nidrAdinyo hAjanmyazca miNi vartamAnenyaH surantepaH kartRvAcibhyaH uccarthe kA pratyayo bhavati / anidro nidrAvAt bhavati nidrAyati / nidrAyate / nikAzadIDaya vRttI pamicigaH / evaM kRpAyati / kRpAyate / kati / karuNAyave / alodito lohito bhavati / lohitAdhati / lohitAyane / adharma ca bhavati varmAyati / cayite / nidrAdayaH prayogagammA: / TAcaapaspati paTapaTAyati 1 paTagadAyate / damadamAyati / mnmaayte| DAjantAkaya / vacanAtkRyaTisa garina nAmAni goge rAjApati / yamiNIti ? dharmamAtravRtteti / gidrA bhavati / paryuriti kim ? nidrAbATa karoti / dvitIyAkA rAti kSetram / cyAviti kim ? nidrAvAnbhavati / lohito bhavatItvatra cinava soDoM gata tina bhavati / kamAro kaba ti sAmAnya grahaNArthaH / pakArasta davidhAtArya: vizeSaNArtho vA / NijvAlaM : dipu / / 28 gu iti yatate / suvantAjAdInAM dhAtUnAmI bahula Nibhavati / bahulagrahaNa prayogAnusaraNArtham / tena yasmAcchadAya guntAdyasmin pAvarSe dRzyate tasmAtsubantAttaddhAtvarthe evaM bhavatIti niyamo labhyate / e karoti gUgapati vyAkaraNam / carcayati pArAyaNam / muNDapati mANavatam / mizrati AdAm / i ti yAyam / laghaNapati sUpam 1 hindrayati / karmaprati / andhayati / daNDayati / apati / ataM karoti vratapati / papatra uzi para eka bhukta ityarthaH / sAyA vatayati sAvA na bhukta 1. mAzyAta ritapAlohitAhaNako naza, iti kI to na / ma tti.| 2. bhojaratu jo gha.tanA kAmAnAM paraM smRtam, ma0zi0 / 3. tamitrANa yojakhaletyAdinA sAdhuH / ma. tti|
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. 4 pA. sU. 25-35] amodhavRttisahitam 223 evetyarthaH / guru balovarda karotItyu bhayadharmavidhAne muNDa zuklaM karotItyanuvAda cAnabhiAnAmla bhAti / - kRtaM gRhAti kRtayati / vayapti / mustAni bihanti vitUstayati / hUstAnayuddhanti usasta yati kezAn, vijaTIkarotItyarthaH / pAdA vimocayati vivAzayati / rUpaM darzayati rUpayati / lomAnyanUmaSTi anumomayati / paTumA caSTe paTamati / vRdhamAcaSTe vRkSayati / tRNAnyudghatva zarateyati uttagayati / vastreNa samAcchAdayati saMvastrayati / vINayA upagAmati upavINapati / tulaM rASmAti anutU lapati / zlokarapastoti uparalokayati / senayA abhiyAti abhipeNavati / varmaNA sAnAti saMgharmayati / vAsyA chinatti bAsayati / parazayati / azayati / azvenAtikAmati satyazvayati / atihastapati / ArupAnamAcaSTe ityatra bahulavacanAna bhavati / zvetAzvAzyataragAloDitAbArakasyAzvataretakalukca // 26 // zvetAzva azvatara gA. lahita AhAraka ityeteSAM Nica ganniyoge yathAsaGkhaghama sA tara ita ka ityetavA chumbhavati / zthetAzvamAmaSTe saMtamati / azvatara-azvayati / gAloDita-gAlobyati / prA haraka-prAramati ! vakAro luco NicmagniyogArthaH / Nin tu pUrveNaiva siddhaH / / halikalyoraH / / 11 / 30 // hali kali ityetayogicsAlayoge akAdezo bhavati / hali. manahat ajalAn / kalimamahIra anakalat / halikajyoriti kim ? moTas / alIlayat / halipharalI. rapya tasiddham / haligulyo kamAntaranivRtmarthamasvavacanama / asya ko lugirayanaglanyupamAnaH sambadbhAvo na bhavati / asthAgAve tu paratyANijye Do lugvAllugiti syAt / ata eya vacanAsAyAtu patrAye'pacha / anya yathAkazyiko nivRttinupaH / dhAvizyamAneko nivRttirastIti pratipayo gavatyeva / bhIvAracIpacadityatra svAdibhAya sandhadvaspAsambhavAt / hasyAdezo nimittAne gunbadbhAnasyati bhavati luracaUH pravRttimevocchina ti eda tu sanAtaraM prApayatIti / luhAdezayoranityatApi na tulyeti lucaiva bhavitavyam / tena ajahalat / avakatat / apapaTat / ala laghadityaiva bhavatItyAhaH / tacca pratikSiptam / apIpaTat / ala.laghadityeva gajapada: 1 satyArthavedasyAH // 4 / 1 / 31 / / satya artha the| ityeteSAM jaganniyoge AyArAdezI bhAta / satyamAcaSTe satyApayati / arthI pati / bedApati ! NAvAsyavidhI yAkArAnna vipakSa / nirasyaGgabhyaH karmaNo piDA 41 // 32 // abhyaH dArodAtraya vAciH guyantambhaH karma bhUmyaH nirasimAyA gipratyayo bhavati / NicopavAdaH / hastaM niraspati zamyate 1 pAdayate / niranIti kim ? hastaM karotyAca? vA hAyati / pAdayati / karmapA iti kim ? hastena niraspati / pratyekanAbhasambandhAde kathanAnA / pucchabhANDAdassamAcau // 4 / 1 / 33 / / puccha bhANDa ityetAbhyAM kA sammA gadhAsaMpan asyatyartha samAyinotyathaM ca NimAtyayo bhavati / pucchamaspati pucchayate puccha mudatyAta pate / punche paryasyati paripucyate / pucchaM vyasati viyucyate / bhANDaM sanAcinoti zamgAvarI / pnnddiyo| cauvarAtparithAlyoH // 4 / 1 / 34|| coyarAbdAt karbhagaH paridadhAtarajeMcAI gamI gati / pIvaraM parigarI ajayati vA saMgIta ra gate / parivovarayate / sanakakSakaekacchagahanArapA cikIpI kyng||4|1|3|| rAdhA kAna itya: karmabhyaH pApe vartamAnebhyaH cisIpI sikIema.pratyayo bhavati / sa vikopAta sanA / pA tumicchato parthaH / evaM kakSAyate 1 kaTAyate / phucyate / gahanAyate / kakArI yahI bhayarthaH / pAya pati kim ? sa cikI mAta / 1. --suramya pA-ma0 / 2. zadanTa pAsa ne cA sarvAdhinAgatyAM jagatvAcA zAdezaH ma. Ti0 / 3, kokilAnakAnisthAna jijyaarpmmitH| abhizApratIyocamanobhUrbhuvanatrayam / ma. Ti. / 4. takSazastreNa 'ghAmo syAdAtakSaNi' ityabhidhAnam ma dik|
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkaTAyananyAkaraNam [a. . pA. 1 sU. 36-43 vAmoSamaphenAduddhameti // 5 // 1 // 36 // vA unma na istempaH kAnya namaH pA pratyAyo bhavati / vAmapanumati vAdhyAyate / dhUmAnake / dhUmAyanta ivAzliSTAH prajvalAtova saMhatAH / / mukhAde ji // 1137 // suvAdimpa: karmabhyo zujyarthe kyaGgapratyayo bhavati / suglAdimato'nubhayo bhujyarthaH / sukhaM bhuGgAce mukhAyateM / duHkhApate / bhujoti kim ? sukhaM vaidyH| prasAdako devadAsasya / nemamAnumAnthako vaMdanA bhujyarthaH / yathA hyodanaM bhRkta iti bhojana rasAyanubhavaH tathAvivaH sukhAdyanubhavo'tra bhujyarthaH / sukha, duHkha, tRbha, vA, Apla, aloka, karuNa, kRpaNa, sAdha, pratIpa ici sukhAdiH / zabdAdeH kRtri yA / / 4 / 1:38 // zabdAdibhyaH karmamyaH kRSi karotyarthe kyaGpratyayo vA bhavati / sandaM karoti dAdAyate / vairAyate 1 zabdayati / vairapati / zabda, thara, kalaha, abhra, kaNDa, megha, zudina, dudina, nauhAra, aTA, aTTA, aTATayA, zokA, koTA, poTA, sokA, soTA, praSTA, doghaM , vega, yuddha, iti zamAdiH / romanthAduccarvaNe // 4 / 1 / 3 / varmA vartamAnAd romanthabdAt karmaNaH karotyarthaM para pratyayo bhavati / abhyabahutasyodgorya carvaNamuccarvaNam / romanyanaM samanyaH / taM karoti romanthAyate mauH / ucca. deya iti kim ? romandha karoti koTaH / gayAdInAmugINa yA TranyaM vartayatItyarthaH 1 namovarivastapasaH kyaca / / 4 / 1940 // namas pariyas sapara ityeteya vAzaya pathapratyamo bhavati / namaskaroti ta maspati devAn / pUjayatItyartha: / varivasyati murun-saparyati, parigharatItyarthaH / sapasthati, paratItyarthaH / namaH karoti / cariya: karoti / tapaH karoti / nama itpAdizabdarUpa muccArayatatvavAnabhiSA nAgana bhavati / putra yAtrAmyAdayaH 1 sudhantopAdAnAH kripArthA dhAtako jIvatyAdivat tirohita tApasAdhana vibhAgA yathAkaJcid mutpAdyante / tatra purAnAbhAvAnnamaspati devAniti namaHzabdayoganiyandhanA caturyo na bhavati / antaragatvAdupidavibhakteH kArakavibhaktibalIyaso bhavati / tathA devenyo namo'sviti caturthI, sAdhakAneti UrIkarotyApityAdivadvAkye'gi namaskaroti devAniti dvitIyA bhavati 1 citrako vismaye / / 4 / 1542 // cipaGa ityetasmAtmaNo vartamAnAt artha vac pratyayo bhavati / citraM karoti citrIyate / vismayaM karota sArthaH / vismaya iti vim ? ciyaM karoti / DakAra AtmanepadArthaH / hasvasya taka piti kRti dhaaraa4|| hAsyasya piti kRti pare tagAgama) bhavati 1 agnicit / somamukta / pratya / prhaa| mutvA / sutyaadii| navAgaH / 'hamvara yati kim ? lolU / pitIti kim ? cim / stutam / toti kim ? pacati / grAmaNIkulamitkArAiddhaM bahiraGgamancara the, iti na bhavati / tuH| upazUya / pipariyAdo paratvA vivIdhAdi bhavati / dvirdhAtuH iluTilaGapratyaye prApatyacyacaH // 4 / 1643 // elupi liTi hai. gha pratyaye pare dhAtubhigavati prAyatyacyaca: / majAdau tu sannimittA3ckAraprAge bhavati / juhoti / bibheti / iyAya / mAra | pAca / pApA / prAliyara / aguvA / dhAturiti kim ? prAzI zripat / yArayAncakAra / yataH vipanAdAmi na bhavati / damana meM 1 vidAUpacAra / guTabananAdiha na bhavati / vibhavAzcakAra / bhi. rAzyakA reti / iluphilama iti viAra ? grAmaNoliTayati / prAgya carga kim ? ninAya / lulAva / vinitha / lulavitha / niyatuH / niyuH / cAtuH / yaH / papI 1 papatuH 1 ppuH| jmmtuH| jagmuH / dhat 1 tuzabdo vizeSaNArtha: / prAmAvasyaci na tu virbhAvaH sAhyavizeSagati / acIti kim ? didIvan / zipovan i / jenI gate / demIyate / ana iti kim ? shushaay| zuzuvataH / zuzuyuH / Apipye 1 praapipaate| prApicirai / acikoData / titayItvAnimitta tvAnna bhavati / avalu tAgipati 'auH puyajya' iti vacanAt puajavadavargapare NinimittAdapi bhavati / jasle / mamla ke ityAnimitta kamAtvam / maSijaga iti biSaya AdezaH / prAvaracyA ca iti yAnad dvivacanamadhiniyata banyathA hA TITa ityAdi na siddhayati / 1. suddhami bha0 1 2. dIva ma0 / 3. susvA svabhipavAdUrdhvam ma0 di0 /
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 5 pA. 1 sU. 44-54 amoSasisahitam 325 AdyakAca // 444 // yo'ne kAca dhAtussasyAdirekAyo'vayayo liDDhe dvirbhavati / jajAgAra / acA. pharat / ajIharat / pUrvaNa sadasya prApte yacanam / - sanyazca ||zAsanantasya paGantasya ca dhAtoravayana AdhekA durbhvti| didhakSati / pipkssti| pApacyate / pekrIyate / deSmIpate / sratestorya te / nipopUryate / prAyavacyaca iti yAvad dvivacanamadhikriyate / SaSThInirdezA uttarArthaH / pakAro liDDe ceti samuccayA uttarArtha eva / supaH / / 4 / 1146 // ekAgrahaNamanuvartate / nAdigraNamAdeH pUrveNeva sijatvAd / mubavayavasya dhAtoH sanyattasya lieH parata: payasya ca yaH kazvidekAjayamayaH sa eko dvibhavati / puputroyiSati / putrIyiyiSati / putrIyipiSati / putrIyAM (yasta) prAyukta apupuprIyat / aputitrIyat / adhunauyiyat / ___nAdyaca / / 1 / 1 / 47 // mukhyAtorAdira ca na dvirudhyate / azizvoripati / avIyiyipati / asvIyipipati / pUrvaNa prAptiH pratiSiSyate / ata eva pratiSAt paramapi subaghAlostaH itpatanna bhavati / tataH / / 4 / 1 / 48|| tata pratyAyac parAmRzyate na sUpa iti nAzapa iti pratiSedhAt / uAne kApA ghAto. rajAH sampantasya ca lidhasva cAdaravaH para ekAca vibhavati / AdidvivaMcanApavAdaH / adhipati / azIzipati / gaTATa gate / asArayate / prArasvacyaca ityeva / proNuna vipti| morcanAya / pro nayat / bhATiTat / Azizat / ajAyI samiti vijJAnAdiha na bhavati / dudyUyati / ajAko sani pare tata ekAgati vizAmAdiha na bhavati / arIripati / garIropati / nayandrA cali azA tata: Aderaca; pare bakAranakAradakAra rephA: balmarA: sanyantasya ca liDDe pUrvasya ca na vibhavanti / ujijIpati / jijIpati / indidhIpati / unvidopati 1 divIpati / aciviti / proNunAva / progAnuyate / proNunavipati / maujijat / Ajijat / aindidhat / aSTrirat / 'Aidat / Aci nat / proNunavat / candrA iti kim ? the cikSipate / valoti kim ? ariripati 1 arAya / / tata iti kim ? divAsati / indridrogipati / atra dakArI nAcaH paraH iti tasya pratiSedho na bhavati / dvirakepAm / / 4 / 1150|| ekeSAmAcAryANAM dvidvinaM bhavati / dviruktasya dvicanaM na bhavatItyarthaH / lolamipate / popUyiSata / anprepA bhavatyeva / susopuSipate, abhisumausupipate, ( abhisupopUyipate ) / prANininiSat / yakastRtIyaH // 41 // 51 / 3 yagantasya kapyAdetoH sanyaintasya liDDe ca pUrvasya tata bhAsciAtRtoya ekAca vibhavati / tata ityasyApavAdaH / ayiyipati / asUyiyat / ke.pAzcit tata iti nAnuvartate / kaNTu yiyipti| IyaH // 41 // 52 // Izyate; rAmyAntarupa liNDe pUrvasma tRtIyo halekAca dvibhapati ! adhAtRtIyasyA. sambhakAra tRtIyAlparidhaH / gato yasya vargamA rekadirva ghananipetrAt siddham / ipignipati, edhyirat / sanyA // 4 / 1 / 5.3|| Fri: rAm pAtIya ekA vira Flure, anus / caritrapatipado'ci // // 54 // pari cali pati yadi ityete pAtoci pratyaye pare dviryA bhavanti / caratIti gharaH / carAcara: 1 calatIti blH| dalAcala: 1 patatIti pataH 1 patApataH / badatoti vadaH / shvyH| banAvanapaddhapaTam / / 4 / 1 / 55 ghanApanapaTapaTo nipAtyate / dhanAdhaneti hantaraci dvicanaM ghatvaM ca nipAtyate / AkA rastyAcyAgityeva siddhaH / insoti ghanAcanaH / ghanaH / paTudeti pATeraci NeH sA dvivacanam / pUrvasya cAgapayAyaH / jyAgamaH / pATayatIti paTUpaTaH / pATa: kyAJcit pATUNTa iti dIpoM nipaatyte| 1. sAhiDan, ma /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAkirAyamadhyAkaraNam [bha. pA. sU.56-63 ciklizcaknasamAzyatsAhanmIdayat / / 4 / 1156 ciyikadAdayaH zabdAH kAdo pratyaye pare dvibacanAdibhAvAbhAyAnyAM nipAtyante / ciklidesi piladhatauti cibiladaH, igupAntyalakSaNaH kaH / knasyatIti ghanasaH / gvAca / ubhayatra dhana dA kH| vyH| 'dabhurityAdInyammutpannAni / dAzvaditi dAna dAna ityasma ktra sAviG dvivacanasya cAbhAtraH / dAvAn / sAhaditi saheH parasmaipadopAntyadIpatvaM ca sAhvAn / movaditi mIhe dvitvamanityamupAntyadopatyaM tvaM ca mITbat / sIpIpasanyadhAcajhapena ca / / 15 / UdhU Ap japi ityeteSAM ghAtUnAM sakArAdI sani pare yApta chyam I zop ityete AdezA bhavanti / na ca dviH dvizcapAme kAja na bhavati / na tyAdeze kRte linana prApnoloji nipeyaH / Isati / isati / josati / soti kim ? adiSIpati / jijJapayipati / Adezasaniyoge zivacanaM pratidiyo / tadabhAve bhavatyeva / sanIti kim ? nApsyati / dhinadhIpadambhaH / / 4 / 1 / 58 // dambhe: sakArAdo sani pare dhip Sopa ityatAvAdezI bhavataH / na cAsya vibhavati / miti / ghopsati / sIti kim ? simripati / caunguco'nApye'caH ||1 / 59|| bhuve . sakArAko sani pare aca okArAdezo vA bhavati / na cAsya dviH| anApyama ce dasa pApyaM karma vikSa: kSate drsH| mumukSate vatsa: svayameva / Adezasabhiyoga dvimanaprItraH / annApara iti kim ? antyama mA bhuut| . ghumImArabhalagazampatpAmis 41160|| susajJAnAM bhI mA rabha labha zae pat pad ityeteSAM cAvaH sakArAdo sani gare ilAdezo bhavati / eSAmekAca na dvibhavati / mo iti mimIJmoDA grahaNam / mitro va hi sani ? mo iti rUpaM bhavati / ghu-dANa-praditsati dAnam / de-disate putram / DudA-hita / visa vastram / do-disati daham / dheTa-ghiramati stanam / sudhAJ-dhitsati / vitsate zrutam / bhi-nitsati zatam / pramismati zam / nauja-mitsate / mA iti meGamADagrahaNam / nimitsate / pramiyate / na mArAvAdikattArA-sImAMsati / anye trayANAmapyavizeSamAhaH / milati / rama Aripsase / labha-liptaroM / shshikssti(n)| patpitsati / pad-prapittate / sauti kim ? pipati. pati / aca iti bim ? sasya mA bhUt / rAdharvadhe ||dazA rAdharvadhe hisAyAma vartamAnasya sakArAdau sani pare aca isAdezo bhavati / na ghAsya diH / pratiritsati / aparilati / vaya iti kim ? ArirArasati gurum / liToDapyet / / 4 / 12 // rAyade vartamAnasya iTi .inAdau api apiti ca liTi pare aca ekArAdeso bhavati / na cAyaM dvirgavati / remanaH / rcH| reghiya / aparedhaH / jagaredhuH / apareSidha / pratireghataH / dhirenuH / pratiredhi ya / garireSAH / pariredhuH / pariredhiya / lidoti kim ? aparArAdhyate / nIti nim ? agara raay| isaNaM piMdardham / vadha iti kim ? ArasapatuH / ArarAdhiya / naphalibhajanabhATyAjavAdidadizAsitasyA'nta haloH // 4 // 63|| vA phali bhaja na utpAM dhAtuno yo jakAra: yaba jhaTakavargAnAkAralakArAdidadizatinAtayAjasaspa dora sahAyayohaloratamadhye vartate tasyApi iDAdo ca liTi pare ekaar|desho bhavati / na ca dviH / / pAte / pire / pAlatuH / pheluH / phelitha 1 phIti nippatI visalA dizaraNe ityubha yograhaNam / ntuH| bhaMjuH / bhaijima / teratuH / ruH / taritha / samatuH / ye muH / mitha / reNatuH / reNuH / reNiya / le / le maate| lejhire / mene / mainAte / menire / namatuH / namaH / nemiya / jebhtuH| jebhuH / jegiya / dematuH / demuH / demiya 1 ce ratuH / caraH / cerigha / lematuH / tenuH / mitha / pevatuH / yenuH / peciy| zekanuH / zekuH / zekiya / sehai / sehAte / 1. cA anuH, ma / 3. yacari-ma0 / 3, viNo dvi-ma0 / 1. manAppana bhedasyApyaM karma viSakSyate / . ma. ! 5. mAnumicchati maTi0 /
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ A ai / / a. IT. 6. 65 rogasimiyA 327 sehire / apagrahNamadvihamanyArtham, phalibhajagrahaNam saDAdyartham / tRgrahaNaM kRtArtham / jhaTkvaja hvAdidadizasikutapayudAya: kim ? jhadhAdiH-jasaratu: / jajhaduH / jaTiya / babhaNatuH / babhaNaH / babhaNiya / kvAdi-cakaNa tuH / cakaNuH / cakaNiya / agdtuH| jgduH| jagadiya / bajAdi-ijiya / upidh| uvahipa / uvyith| utith| uvadiya / uvasiya / hAdi-jahamatuH / jahasuH / ahasipa / vAdi-pravaNatuH / vavaNuH / vaNiya / vavale / blaate| blire| padi-dada / dadadAte / dadadire / zakhi-vizazasa tuH / vizazasasuH 1 virAzasipa / phut-vishaar| viSAra: / yisthi / nipaparatuH / nipaparuH / nipaparitha / lusavidha / pupavitha / ata iti kim ? didiknuH / didivaH / dideviy| raase| rraasaa| rarAsire / antahaloriti kim ? AratuH / AhuH / yATiya / haloriti dvitva nidezAdiha na bhavati / tatadAtuH / tatazuH / tatakSiya / tsrtuH| tatsakaH / tatrArikha / liToti kim ? pipadAti, pApacyate / pIti kim ? papatha, aI papaca / phaNAdijanasvasvamA vA // 4|16|| phaNAdInAM saptAnAM ja ra bhrama ghama ityaM teSAM cAca . hAdApapiti ca liTare, ekArAdezo kA bhavati / na ca dviH / poNAtuH / po.tuH / pheNiya / paNatuH / paphaNuH / gapANipa / spaigAH / sya guH / syegiya / rAsyamataH / sasyamuH / rAspamie / svetaH / svanuH / syaniyaH / srvnaatuH| sasvanaH / sasthaniya / rejatuH / rejuH / rejiy| rraajtuH| rarAjuH / rAjiya / bheze / dhezAte / zire / bnaa| badhAzAte / bhAzire / yo / sleshaate| leshire| bamlA / bamalAzAte / blaashire| dheje| ajAte / bhejire / ja -jeratuH / jeruH / jeritha / jajaratuH / gajasaH / jajaritha 1 -prestuH| tresuH / zresitha / tarAtuH / tatraguH / tasipa / nematuH / bhrmuH| bhramitha / babhramatuH / banamaH / bamidha / bematuH / yemuH| bamitha / uddhemustA rudhiraM rayino'nyonyayIkSitAH / vayamatuH / vavamuH 1 ghanidha / andhagranthonlaeNpaca / / 4 / 1 / 6513 zramya granporiDAdApiti ca liTi pare aca ekArAdezI vA bhavati / na ca vica nakArasya cAna yorkhagbhavati / zreyatuH / zreyuH / dheghida / zazranyata: / dAzrandhuH / zavabhidha / patu: / neyuH / meyiya / jannandhatuH / jagranthuH / jananyitha 1. iDapIti kim ? zazranya / jagrasya / danmaH // 4 / 1 / 66|| dAbherapiti liTi pare'tra ekArAdezo bhavati / na ca dviglabaca / debhatuH / gogavibhAgo'sya nimArthaH / the vA ||4aash67|| bageH the pare ekArAdezo vA bhavati / na ca dvinaM lak na / degiya / dmbhim| ghohi // 4 / 8 / / maJcakArUpa pAtAha kA rAdI pratyama di iyatasmin leAko pare atra epArAdezo gayati / ga na diH / hi / phi| ga ca dvirapoti / itApi nivRttiriti yamunA maga / hIti 2 ? pattAn / patA / daLiTIgiH // 41 // 66 // deva rakSA ityetasyAco liTi para igi ityagamAdeSo bhavati / na gha diH / api 1 TET | apanagare / pivasyele // 4 / 1178|| pA pAne ityatyAcI ke parata Im ityaramAdezo bhvti| na pavaH / anaupyat / apIpyatAm 1 apIyan / zanideza: kim ? apApayatuH ( apApayata ) / ke prati kim ? pAyapati / hipnou kuH puurvaataaraa71|| Dajite pratya parato yo hin ispeto pAnU, taponivi pUrvamAn' paramorAde: duH kavadizo bhavati / hi-prajighAya / prajidhapati / prajipoyate / prajiSeti ! hanajapaniya / ahaM jaghana / jighAMsati / jAyate / jaGghanIti / aha iti kim ? nAmohayat / apa dvivacana nimite pratyArenanta rasma vijJAnAdiha bhavati / hananImitumicchati jihanano yapati / uparyudAsAtu vidhA. nepi bhavati / prajiyAyagipati / pUrvAriti kim ? paraspa mathA spAt / 1. hi nanivRddhagoH, ma. Ti.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zAkaTAyanavyAkaraNam [bha. pA. / sU.73-62 seliTasani / / 4 / 72 // ji ityetasya liTi sani ca pare virbhAva pati parastha kurAdezo bhavati / jigAya / jimyanuH / jigyuH / vijiye / jimIpati / vijigopate / liTsanauti kim ? je nIyate, jijyatuH, jijyuri dinAjimA lAkSaNika svAdA bhavati / cervA / / 11766 minotiliTsa no: parato vivi pUrvasmAt paraspa phurAde vA bhavati / cikAya, pighAya / ciko pati, cicIpati / jiTsanIti kim ? cecoyate / samjeppiSpaNi raaj?|| paJaH sA saGga ityetasya pyantasya paNi pAva bhUte sani sarita dvirbhAve pUrvAt parama pi bhavati / sirAjapipati / sipamvapipati / . na svidiscadisANistoH / / 1 / 05 / / svidi yadi sahi ityeteSAM prayantastotijitAnA na ghAtUna paNi pratyAbhUta sani sati dvirbhAya pUryAsparasya pinaM bhavati / sisvedayiSati / sirupAdaviSati / sisAhayipati / supapati / sisikSati / svidisvAdisahigrahaNa pansArtham / aNistoriti kim ? sisecayiSati / . susvApayiSati / pIti yi ? sipeca / patvaM kim ? sipArAti / supumsati / nakAraH kim ? yati puSiSe / pUrvAditi kim ? pratIpiti / ayodhipati / paNA pUrvavizeSa kim ? musopiyate / purvasyAsvavIyuzya rAjada nAMva ya: pUstasya yo: iyarNa uvarNastasya ca asye'ni pare yathArAlA i lat ityAtrAdezI bhavataH / iti / iyataH / iti / iyeSa / udoSa / iyAya / ariyati / ariyarIti / ayaMti 1 aparIti / ityeke / teSAM pUrvasyeti yorityasya samAnAdhikaraNaM vizeSagam / pUrvasyeti kim ? pUrvAta parasya na bhavati / tathaivodAhRtam / pUrvamyatyadhikAra; / asva iti kim ? IpatuH / UpatuH / acIsi bim ? pipati / avivIpati / iyAja / uvAya / yoriti kim ? ubApa / iyepa / hakArasya uva kAra i syAttasya ikArAdezI bhavati (?) / ANjavalApaH ||4|177|| vivi pUrvaspa ya RvAna: yozca yazca sapa teSAM yAsaMdaram mANU ca ( azca ag ca ) jadaca bhavanti / cakAra / jahAra / papau / ninye / lulapati / sine kipA / tunaukipate / jaz-jijJakArodhipati / babhAra / mulaukipate / 6yo| vRtteriH||4|178]] surbhAive yA pUrvasyAca tasma ekArI bhavati / vyadidyutat / yidi tipate / vididyotipate / vidyutyate / svararacar ||6|virbhAva pUrvasya ca yaH khara tasya carAdezo bhavati / papANa / paphagAtuH / paphaNuH / ciccheda / nicchidaduH / ninchiH / diThakArodhipati / tihAsati / khara iti kiM ? jijanipate / mANadityatrAsyAkaraNa muttamam / zivoTo cA||1|11 chiryAdivi pUrvasya kharaSTakArAdezI vA bhavati / ziva 1 Tiva / te choyate / TehI / aica iti kim ? bau / tihAsati / Tukranayi ||4|11|| dviyi pUrvasya ya: bara khayparaH tasma lugbhavati / anAdiluco'pavAdaH / suzyotipati / tihAsati / spindipale / khapIti kim ? sasnau / halo'nAdeH || virbhAve pUrvasya yo'nAdihala tasma lugbhavati / jAlI / mamlo / papAca / papATha / bATa / AratuH / AtuH / pApacarate / pAThapate / DuTokiyate / tunokipate / maTATa cale / adidipate / / acicchipati / hula iti kim ? papAca 1 aco mAbhUt / bhanAderiti kim ? prAdermAbhUt / 1. cauH, ma. 1 2. vicchedtH| viccheduH / 10 / 3. taSTyo, timhAMsati / maH /
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. 5 pA. 1 sU. 3-90 ] amodhavRttisahitama anyAka / / 4:2 // 3 // ci pratyaye dvirbhAve pUrvasya mAgAgamo bhavati / craacrH| ghamAcalaH / pakSApataH / satradaH / AnityAgamavidhAna sAmAdatra halo'nAdelugna bhayati / anyathA himA ityAdeza eva vidhoyeta / kuhozcaH / / 4 / 1 / 4 / / dvirbhAbe pUrvaspa yaH kavargo hakArazca tasya cuH cavadezo bhavati / ku-pakAra / pakSAna / jagAma / jaghAna / juve / jilphArIyipati / ha-jahI / jahAsa / jihI paMsi / yo'vateH // 4 / 1 / 85 / / yadantasya virbhAve pUrvasya hoH kAtivajitasya cuvati / cekI pate / jailIgate / yA iti kim ? uSTrAcupate / vAkavatariti kim ? eSTra: koka pate / vikaraNanirvaNaH kautikuvavinivRtArthaH / cauyU yate / kavatiravyavate zabde / kuvtiraartsvre| kotiH pAbdamAne pAThe dAbdArthatye'pyeSI raGgatyAdi patyarthavadarthabhedaH / yanuci ca pratiSedho na bhavati / cokavoti / kavateH pratipArtha vacanam / eDamidAhAko 4186 / / yattasya dvirbhAva pUrvasyAmitaH, amiddhAvinaH, AkArAnta hArajitasya AkAra: eG cAdezI gavati / pApacyate / asArapate / ce coyate / vebhidyate / loluupte| bobhujyate / hoThokyate / totrokyate / paapciiti| vebhitAni / lolavIti / iluci miyamastanimittakasya idantyayadantasya dvivi garvasvAnimitta vidhAnam / abhidAyakoriti kim ? saMyamyate / raMramyate / jahAti / biheti / nirapavAdavAd aico bAdhako bhaviSyati / tatra midgrahaNaM dviyi pUrvavidhau bAdhako na pAdhakaH iti jJApakam / tena halo'nAde. riti na bASpate / banmathA bhiyata ityAdI dakArAderaG syAt / AkAra vizeSaNaM kim ? jihoyate / cazvasaMsadhvaMsa_zakasapatapadiskandAnIm // 37 // yat sa dhvaMsa aMpa kapa pat pad skand ityeteSAM yAntAnAMveM dvirSA pUrvasya nomAnamo bhavati / vanovacyate / vanovazyati / sanIkhasyate / sanIna rAzi / danIyasyo / panI goti / vanIza pate / jogI nIyamale / mophasIti / panIvatyate panI gati / ApanI paayte| ApanISadIti / ghanIskayate / banosvAndoti / do?ccAraNanIm na vikriyate / ato'nunAsikasya mam // 41 // akArAntAtsaro po'nunAsikastaratasya dhAtAyaSTasampa dvirbhAva pUrvasya mamAmo bhavati / pampate / paMpamIti / raMramyate / ramIti / jaGgamyate / jaGgamoti / bhaNpate / bambhaNIti / tantanyase / tAtanAti / caJcalaH / jannayaH / ma yate / lAdInAmamanunAsikarakhe pagAla., (paaplH)| tatApaH (tAtapaH) / gAgamyate / ata iti kim ? tetImyo / sesimpate 1 joyupapate / bAbhAmyate / anunAsikasyeti kim ? paapcyte| ___ jayajamadahadazabhajapasAm / 2 // jajabha daha daza bhanna pata ityeteSAM yannAnAM dviti pUryasya bhagAgagI bhapati / janappo 1 jajapati / jalabhyate / jayati / dahyate / pandahIti / dampazyate / dandazIti / dhammajayate / bambhajoti / patasyate / pampasoti / dazeti lupta nakAra nirdezAd yadaH balupaSi daMzokAro na yo / gamiH saulo ghAtRH / caphalAm // 4|1|8|| tara gatibhakSaNayoH, phala niSpatto, triphalA vizaraNe ityeteSAM dhAnUnAM yajantAnAM dvirbhAva pUrva sva mamAgamo bhavati / candUrvate / caJcurIti / pamphujhyate / pamphuloti / dhAnyaM puSpaM cA / bahuvacanaM lipAlA vizaNe ityasya parigrahArtham / anyathA hi niranupandhaka grahaNe na sAnubandhakasvaiti phalanikapattAvitpara yeva syAt / 1. paricaspativada?'cIti dviH| ma. Ti. ! 2, zabda, ma. tti| 3. hakAramAtmana harasi ( iti )-bha0 di0| 4. vanazrumAH parapadacIra vRndavilupyamAna prasavArthasArAH / cokUyamAnA ina mAdhyamusmin samuzvarakokilaniHsvamena ma. Ti0 / 5, paMco ma / 6. senelA ma / tena ato'nunAsikasya mam ityanena puGa na vAdhyo / yo halaM:nAderiti na prAdhyate, iti prAntare pAThAntarama ma. Ti0 / 42
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanamyAkaraNam [bha. 4 pA. . sU. 31-17 ticAtoyut ||4|1161|| calo yadantAnAM rephalakAraparasyAkArasya ti pa taphArAdau pratyaye para ukArAaizo bhavati / camacaryate / carIti / pamphulyate / paphuloti / caraNaM cUtiH / brahmacUti: / praphultiH / praphultaH / praphultavAn / praphultA: sumanasaH / AdityAdvizaraNArthasyaudabhAvaH / aditi takAra: caJcUti / pamphulita itye nivRttyarthaH / dIrthastu parazAstra pravartamAna svayamasamiti na bAdhyate / ata iti kim ? phAlayata: viyapi tataH kaH vivap / yng-pmphaalyte| pamphAlIti / ekadezAvikRtasyAnanyatvAt phala ucyamAnaM phAlo'pi prApnoti / lIti pUnivRttyartham / . romRtyatAm ||dhaash|| kAravato ghAtoya hattasya virbhAva pUrvasya romAgamo bhavati / vaG 1 varIvRlyate / varIvRtIti / vRdhUGa / bagevyate / barI dhIti / gRtai---jaronatyate / narImRtIti 1 dara-darIdRzyate / darIdRzAHti / darIdRjyate / darIdatIti / paropacchyase / paropucchoti / varodRzyate / varI vRzcI ti / praccana icyoryaH / kAre kRte pratyatna m' / RtAmiti cima ? 'bkriipte| jahIyate / kRmakhulArA bhAve kRte dviSayamiti nAtvatA nAsti / bahuvacana lAkSaNikArtham / ram rim ca ci za63|| mahatva to bAloryakaH luci rAsyAM dvirbhAve pUrvasya ramarimo rom cAgamA bhvnniaa| kR-cti| critrtti| naraM kati / i ti / jarihati / jarohati / nata ! naritati / garInAti / pani / bhanita / erona viA / varSadosi / varipuracoti / yasavaracIti / ramo'kAra uccAraNArthaH / cakArI rAmabAba nArthaH / zlacoti kim ? rontyte| tAmiti kim ? momotti / kR-cAkati / cAkaroti / cAkotaH / cAktirati / gu-jAmati ! tu-tAtati / nijAmet / / 4|164 nijAdInAM iluci hunAdeH zlabalugiti dviAre paH pUrvastasyai kAgadezo bhavati / neyita / naniyataH / nijati / dviva pUrvavidhau bApa ko na bApaka iti halomATelapetvam / evaM vedekti / gheveSTi / lucoti kim ? bhigeja / niniti / anInijat / Ni junn viz2an vipatra hati yo nijAdayaH parato vivAdayaH / pabhRhAGmAGAmit ||2|16 pa hAi, mAi ityeteSAM zlupi lupi vihite virbhAva yaH pUrvastasya ikArAdevo bhavati / pibati / iti / viti / jihote / mimiite| hAGiti sAropAdAnAta AhAta. tyAga ityasya na bhavati / jahAti / zlucoti kim ? papATha / parvati / prigtiH| parIpasi / yadantasya dvivina lucIti na bhvti| sanyataH // 431196 // ghAtoH sani pare dviI pUrvasyA kAraskArAdezo bhavati / pipakSati / pipAsati / pratIkSipati / sanoti kim ? papAca 1 ata iti mim ? lulUpati / pApacipate / sano'pyati nirdizya sanhampandhibhitri; itvamiti takAra zAkyamavatuMga / titakanoviyatoti pathA syAditi tyuttarArthaH saptamInirdezaH vartavyaH / oH puracye // 4 / 1 / 17|| rAgi paraM dvirbhAve pUrvayovarNasya puyaye pavarge pani jakAre nAvaNe para IkArAdezo bhavati / pU-pukha-vipayiyati / pipAvayiti / bhU-vibhAH / mUDa-mimayipati / yAyu-ciyaviti / riyAvayiti / ---zivayiti / lu-lilAvayiti / jakAre ju: soko dhAtuH / jinAgigAsa / chA gambhAgiAnA dhAnamAdhIyate / oriti ki ? pApazi / loldhiaarte| gubamjIti vig ? avatutAdhipati / idAvadhipati / nAyiyati / zazAyapipatti / musAyiyati / jujaunapiprati / trujhAvayipati / tuSTAyapiyati / puSTAyaviti / ida meM vetvavacana jAravA NinimittAdapi prAga dvirSa canamiti / anyathA pUrvI va 1. Rttatvam ma0 / prattasamaka0 / 3. juSAya tipati, ka. ma0 / 3. puspArayipati, ka. ma. / 5. samyata ityanena yUnaNa kmtti|
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4. su. 68- 103 ] amoghavRttisahitam 331 siddham / etadhva putra evaM zArka veditavyam / anyathA hAcikoditi na ziSThameta e iti kim ? bubhUSati / lulapati | jujdrAvavipati sanoti kim ? khulA | anucyorcA ||4|1168 // zru sru dru plu cyu ityeteSAM sani pare dvibhavi yo pUrvasyavarNasya patri e avarNare ikArAdezo vA bhavati / zizrAvayiSati / zubhAvapipati silAvayipati mukhAvavipati / dAviti / dudrAvapiti pitrAvapiti / putrAvayiSati / piplAzrayiSati / pulAvaviSati / cicAtraditi / cuccApiti | e iti kim ? suzrUSataM / moriti kim ? zozravivati / sotraviti / svarNAH ||4|1|66|| svapetoNoM para bhitre pUrvasya yati cakArAdezo bhavati / susvAravipa | adhvAdhipat / dalo anAderiti vikArasyokAraH / svoriti kim ? viyAjayipati / nAviti kim ? siyAva kI vipati svAyaM karotIti svApayati / svApayateH sanpayiSati ispezipu vyavadhAnAt / yajati kim ? sopapati | 2 samvatla Denaci ||4|1|100|| na vidyateko luka yasmin Nau pare yo dvibhavaH tasmin pUrvamA pare sani dvirbhAve pUrvasya yathA tathA kArya bhavati / sanyata itItvamatrApi / avIkaratu / ajoharat / oH puje iti t abhavat / momabat / apopavat / zarIravat / alIlavat / ajojavat / 'zravAdi' vikalpaH / mazizravat / azutravat / asisaMvat | asravat / adivat / adudat / aprivat / aputravat / apicchanat / apuplavat / acit / anucyavat / laghAviti kim ? dhAtavAt / ararakSat / anajAgarat / acikSagat / acikramat / ityAdo hala saMghAtavadhAne va donAmavacanAd bhavati iti kim ? paca / dade mayAmakiyat / anaglucIti kim ? avakamat / matasvanat / ajagadat / dRpAipa dUpatvA meM prayukta aditi| nijAtenimittatvenAzrayaNAt tato'nyathAko prativadati bhavati Adityapivat ajitu pratyAdI pUrvarUpa sanmAnAzravaNaH / kAryasyAdedovettvasthAzravaNAt dIrghAdinaM bhavati / IrSyA dezI hina pUrvasya / khIti vizeSazcAzrayate / 1 ghojAdeH ||4|1|102 // vArtodvibhave pUrva dhAtvajhare pare dIrgho bhatrati / banakarat / ajahurat anuSat / anuubhujt| layoriti kim ? acikSaNat | avikramat / acit / anajAderiti kim ? proguMtavat / aurizvat / laghAviti kim ? atatAt ararakSat iti kim ? paramapriti / amlucoti kim ? acakamat / ajagat / pat / smRtatvamR'dapradhaspRzo't ||4|11102 // smRdU stuvar mRda pratha spRza ityete ghAnAM isa lutri kI paratoM dvibhaviM pUrvasyAkArAdezo bhavati sadbhAvApavAdaH / asasmarat / avadat / atasvarat / atastrarat / amadan / agaprathan / apaspAt aditi taparakaraNAt dadaradiva lona de riti dIpoM na bhavati / veSTiSTo vA ||24|1103 // STaSTaityetAM pare'naduci Nau parataH pUrva svAkArAdezo vA bhavati / aSTadmacaceSTat | aviceSTat / 5. 9. corakA tataH kvac yAhideti dIrghaH / tataH san kai0 ma0 Ti0 2 zasvanAs dita iti dusvA 1 ka0 ma0 Di 3. pR 0ma0 di0 / 4. smrAdInA kA svAdInA-ma0 (zIdapUr3IkanTrAnaM ghaiti ka0 ma0 di0) / deva kyAdiH ka0 ma0 di0 / 5. ajIrAmakIyat ma0 / anagamakoyam, kaH / 6. stana gardA vAdAnAM prayukraH na0 | 8. viri sambhrame / 9. ipare, 7 kra0ma0
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarkiTAya navya kiraNam [ a. 4 pA. bhU. 104 - 110 gaNaH || 4 | 3 | 104 || padvibha pUrvasyekArAdezo vA bhavati / ajIgaNat / ajagat 1 zabdo vA'nukarSaNArthaH / carAJcad bhUrivAvizyataM yatvaMzAtvamacIkatha ityeke adantatvAdisvasyAprAptI vacanam / 332 liyAdAderataH ||4|1|122 / / TiTi dhAtodvinave pUrvasyAderakArasyAkArAdezo bhavati / ATatuH / ATuH / Titha / bAdaluH / AH / Adiya / lityutarAm Adariti kim pAca ata iti kim ? IpatuH / ISuH / takAra uttarArthaH / eda luvo bAdhanArthaM vacanam / nakcAdAdyanekahalaH ||4|1| 106 || azI vyAptAvityasya RkArAderane pahalazca kartoliTi dvirbhAve pUrvasyAdekArasyAkArAdezo bhavati naktrAsthApamaH aznu - Ana AnazAle / anazire / anu iti vikaraNopAdAna (daza bhojana ityasya na bhavati / AdA AzatuH / AzuH / RdAdi RtU AnRdhatuH / AnRdhuH / Rddhi-je AjAte Ajire / dakAra RkArAbhiraktyarthaH / aneka-anaca / manatuH / bhAnarjuH / mAdacchaM | bhAgacchetuH / bhavaH / Ata AGgaH / zravaJjatuH / / AnA | AnakSatuH / jJAnakSuH / anekagrahaNaM kim ? bATa ATatuH / mAduH / vidhIyamAnA kAra sanniyoge'yaM kva cAkAraH ata iti takArAdAkAra bhUtapUrvasya na bhavatIha na bhavati / Azu AyA / aJcha / bhAnchatuH / bharityeke / I bhUvyathodina ||4|1|10|| bhU vyatha ityetayoridvibhavi pUrvasya yathAsaMkhyam at it ityetAvAdezo bhavataH / babhUva | barve devadatena anuvabhU calo devadattena / vivyathe / vidyate / vivyathire / liTiti kim ? bhUSati / vAdhyadhyate / kecit bhavati vyayo'cit iti nirdezamicchanti tatra kila na bhavatIti kartRnirdezAt / karthe liTi bhuvo akAro bhavati / na bhA / babhUve devadattena / anubhUbe kambalo devadattena / imyaJassAco'vyam ||4|1|10|| bhajyAmiti AjyA ityato yo nirdeyate dhAtustasya liTi dvibhavi pUrvasya sAcaH paraMNAcA sahita ayi ca apekSapakAraparasya yatraH sthAne igAdezo bhavati / uvAsa / usi | vAda udaya imAna dayaniya / uvA / upiya / bvAha / uhi / uvAya ubasi / saMvi upAya vivAyi / sUnAna / suSvapiya uvaac| uvanitha uvAvA / uvazitha vizyazca / vivyacitha / vinyAya / vivya-vivyatha zijyo jijyitha sAtha iti kina ? yajJo'cadacobhayasya sthAne eka inyathA svaHt / na yatnAtrasya ayati kim ? vivyAya / vitryAca / vivyAdha vakArasya mA bhUt / niSedhasAmarthyAdyakA rasyeki kRte'pi pratidevaH / atIdameva jJApakaM halo'nAderiti luvaM bAdhitvA bhavatIti / ragrahaNamuttarArdham / vRzcati / vRtaM / bhayamiti kim ? sasyAya | sasyamatuH / sasyabhuH / gravicicchi miki satyuram / pati halo'nAderiti lugiti nAsti vizeSaH svAnezvAm bhavati / liTIti vipasyanidhi bhavati / zivavANazizviyaH / ziviH / granata appir fas 1 na vaH // 42110 nirmApUrvasyeti nivRtam / vaH varijAdezasya yo yo ya liTi pare tasyezAdezo bhavati / pyaM ceninam / tena vayorya ityasyegbhavati trAya / U iti kim ? api / aniSyati / abhidire| uttarArtha ca / prabhuH / va vA ||4|1|110 // vaH vajAya voyare yaJ liTi pare tasyegAdezo vA na bhavati pUrveNa nitye niSedhe prApte vikalpaH 1 patuH kaH vtuH| UcuH niSedhaviH kim ? upAya / uciya / uya | 1. agugala ka0 ma0 Ti0 / 2. ka0 ma0 3 decaM vA ka0 ma
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4521 sU. 151 - 121 ] amodhavRttisahitam ma ye ||4|1|1116 yA yaMtra dhAtoH ye ca niTi pare yatra ig na bhavati / praya upAyo yaH pUrvasvaMyasthAvi pemAdezasya varaprati I bhavati / jyaH ||4|11112 || jyAsyaye pare yatra na bhavati / prajyAya / anujyAya | vyaH // 113 // vyeja pare yatra na bhavati / parivyaya / upavvAya yogavibhAga uttarArthaH / pare ||4|1|14|| pareH parasya yaH paye pare ca yaJa igAdezo vA bhavati / paridhyAya / pariSoya / vyAdiSvavacaH kiti ||4|1|125|| ti nivRttam / gAtraH iti vartate / dInAM svap vac ityetayozca kiti pratyaye sAcaH ayaMnarasya yatra imAdezo bhavati / nanavAn / utiH pitavAn / uditaH / uditavAn / 61: / iSTavAn | uptaH uptavAn UDhaH / UdravAn / utaH / utvaan| saMvItaH / saMvatavAn / hUtaH / hUtavAn / strap-- tuptaH suptAn / vac - vac bhASaNaM-do vciH| uktaH / uktavAn Iitika ?tA te ati kim ? trotaH / vakArasya bharata ghAtoriti pratyayatridazeSaNam / dhAtoH rAkhpagrahaNe tatpratyayavijJAnaM bhrUNahatyeti nipAtanAditi cAtra na bhavati / vAcyati Toditra, vasa, vada, yajI, Duvapo, bahI, J, n, hveJ iti vyAdiH / zivyanivyadhijyAddivacicija Giti ||4|1| 126 // vazi ci vyadhi jyA gri brAdicacchi astra ityeteSAM dhAtUnAM kiti Giti ca paraM sAco'parasya yatra gAdezo bhavati ziSTa / uSTaH / uzanti / uzitaH / uSitavAn / vyadhi-vinati vevissyte| vicitaH / vicitavAn / vyadhi-vidhyati / vidhyate / sa viddhaH viddhavAn / --jinAti / jejIyate / joga / jiinvaan| hihAjirIgRhyate guhItaH 1 gRhItavAn / pazca vRzcati / varIvRzthyate / vRSaH / vRSaNatrAn 1 pri pRcchati / pRcchate / pRSTaH pRssttvt| bhrasja-bhRjjati / barIbhRjyate / bhRSTaH bhRSTavAn jayati kim ? vidati / vidvadyati / vRzcati / 1 svApa // 41 // 117 // svAti ityetasya Nyantasya ke pratyaye pare sAyana zAAdezo bhavati / svapeNa -- asUputat / amuguptam / apa svApa iti cajavANI-mutsukutAm | asupuSavat / Ga iti kim ? svAppate / soropyate / svApeH kartuH vivapi // co na yaGi // 118 // vazedhAtoryaGi pare yatra ina bhavati / vAdayate / yaGIti kim ? vaSTaH / uzanti / svavvyAsyamaH ||4||116|| moti vartate / na neti / strapsyam ityeteSAM yahi pratyaye sAco'rya ras yajJa igAdezo bhavati / khopupyate / saMvevoyate / sevite / yati kim ? pati artha iti kim ? vevIyate / cakArasya mA bhUt / 1 I nAyaH kI ||14|4|120 // cAyuj ityetasya dhAtortha kI ityayamAdezo bhavati / caikoyate / ceko yantaM / dIrgho garthaH / nekItaH 1 dvayuktI hraH ||4|11 121 // dvektI asminniti dvaghuSataH / tasmin dvirvacananimite pratyaye viSayabhUte. hA ityetasya dhAtoH sAcI ma igAdezo bhavati / juddA / juhUti 1 jote dvirvacanapratyaye parataH igvidhI, juhuvatuH / juhuvuriti / paratvAdanduci satyA sAco yatra igvidhoyamAno na prApnoti / viSayabhAva mAdhoyate yadi lutaH sthAnivadbhAvaH syAtpare'pi na doSa: 1 1. pradhyAya, ka0 ma0 / 2 dIva'cI'yaH iti dIrghaH ka0 ma0 di0 / 3 zunaM vAcyavacye, idhi vizva ( chUne ) ka0ma0kri0 / 4. upitaM yupite'pi ca ityabhidhAnam ka0 ma0 Ti0 / 5. "jinaH svaiti ca yuddhe cAheti jibare" iti kaciddhastraH / ma0 di0 26 sodhyAya ka0 maM0 // 7. durA, pha0 sa0 18. cAcatra pUjAyAm, ka0 ma0 Ti09 iTi cAto luk iti ka0ma0 Ti0 /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 zAkaTApanampAkaraNam a. 4 pA. sU. 122-13 NI san ||4r22|| sanapare Upare ca No pare hA ityasya dhAlo; sAco yantra gAdezo bhavati / guhAmipati / bhavaTayam / sa iti vim ? hAmmati / gAvityuttarArtha / zvervA sA123|| ziva ityetasya dhAtoH sanpare upare ca zo sAco va gAdezo vA bhavati / zuzAvayipati / vizadavAvayiti / asUzavat / azizva yat / liuyadi 111124 / / varSAtoliTi maDiH ca pare sAco yanna igAdezo vA bhavati / zuzAva / zizvAya / zuzavitha / vizvavitha / maha 'suzAra / shivaay| zuzuvatuH / zizcipatuH / zuzuzuH / zizyiyuH / zorayate / sheshvopH| . __naa1|125|| vAziojiDadhaDoH parataH sAco yA igAdezo na bhvti| zidinayatu: zizyiyuH / zivA / zizvayiSa / vikalpaH pita sAvakAzaH ityApati paratvAt vidvadabhAvena nityamevevasyAt / pUrvasya ceti pratipeyaH / pyAyaH 11126|| pyAnityasya dhAtoliMDyaGo parataH sAco paja izAdezo bhavati / AmiSye / ApilAte / Apikire / atIyate / ApepIyante / AkAreNa saha parasya yA rastyaki kRte pUrvasyeka / nAyiti kim ? pratiSedho'yavadhAnAt / ktayoranupasargasya // 41127 / / anupasargasya pyAyaH etayoH vAyata batrIH pratyayayoH parataH sAco yA imAdezo bhavati / pAnaM 'mukham / ponavanmulan / pAnase 1 pIno'ndhuH / pona mUdhaH / kyoriti kim ? pUryate / aparArgasveti kim ? prAcyAvadhaH / aaddne'ndhsoH|||128! AiH parasya pyAyaH ktayoH parataH anyUyasoramidhevayoH sAco mana igAdezo bhavati / Apano'dhuH / AponavAnanyuH / Apo namUdhaH / mApInavadUdhaH / Ai iti kim ? praapmaanbhuudhH| prAyAvirana pasarga AyUrvaH mAisopasargasamudAyapUrvI vA prayujyate / tapAGa ityAdi kuntoSasagaMsamudAyapUrvasya ninivRttiH / anyUyoriti kim ? aappaancndrmaaH| jhApyAse / andhuNa mUdhasa eva paryAyaH / kyoriti kim ? ApyAyya / sphAyaH ||11:126|| yaiGityetasya dAtoH ktayoH parataH sAraH pUrveNAcA sahitaspa yajJa igAdezo bhavati / sphotaH / raphItavAn / sphotaH / rAsphItavAn / vatayoriti kim ? sphAtiH / styaH prapUrvasya / / 4 / 9 / 130|| apUtroM yA hA iti dhAtumtasya batayoH parataH sAco yatra : igAdeko bhavati / pAstItaH / tAtotavAn / praastiimH| prAstImavAn / prapUrvasyeti kim ? saMstyAnaH, saralyAnavAn / prarUpa ityeva pratIta hamArA prAdagrahaNa pra evaM pUrpha yasmAttaspa yathA syAdadhikapUrvasya mA bhUdilye. vamarthama / salamAna, sammAna pAna / ananya) trAdhipUryasya bhavatyeva / abhinivizate / kapAzcittapasya pAtupa gaMbhUdAyamya moTava gAyaH syA do sya kAyorthana charabhavati / tata:, prastItavAn / withr: | prasaMstIta kA iti / dravamUrtI zyaH / / 1 / 13 / / dravarUpa gatiH kATiramam / davya mUrtI vartamAnasya jhokityetasya bAtoH pasAyoH parataH sA vo yajJa damAzo bhavati / zIna, sonava(da)-pRtam / zazIna maMdaH / zonA, maanvtiivsaa| davAvasthAyAH vATimgatA iyarthaH / dravamUviti kim ? saMsAno vRzcikaH bhanina / zItaM vartate / goto vAyuH / zIta mudagini guNe zItoSNa tayAsaha Aluriti nipAtanA siddham / -..-...... .... . ... .. - - .. ahaM zuzaba, ka. ma / 2. zizcaya, ka ma / .:. nAyiti pratiSedho vyavadhAnAn , ka. maa| 4. dIrghA'cA'ya iti dIyaH ka. ma. tti| 5. khiyAM chin , ka. ma. tti.| 6. gatiH kATinya kAyayoH, ka0 ma. Tika / 7 naM tyAnaM taM pakvaM gilInaM vibhUtaM ghRta, iti vaijayantI ka. ma. Ti0 /
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ : d: bha 4 pA, 1 gU. 132-131] amoghavRttisahitam prateH / / 4 / 2 / 132 // prati tasmAtparasya zyA ityetasya patayoH parataH sAco igAdezo bhayati / pratidAnaH / pratidInavAn / adra yabhUtyaidha AramaH | vA'bhyacapUrvasma 421133DAbhi aba ityetatpUrvasya payaH patayoH [parayoH] parataH sAco yatra gAdezI ghA bhavati / abhizInaH / abhizonavAn / abhiyAnaH / abhizyAnavAn / avazInaH / avazIna. vAn / avazyAnaH / ayazyAnavAn / Traiva mUtrapi paratvAdayameva vikarUpa: / avazInaM ghRtam / avazyAna ghRtam / amyavaspekhi kim ? saMzyAnaH / saMzmAnavAn / pUrvagrahAM kim ? samabhizyAnaH / samabhizyAnavAn / samavazyAna: / samanadayAla vAn / itya ke / abhisaMzonaH / abhisaMzonavAn / abhisaMzyAnaH / abhisaMzyAnavAn / abasaMzonaH / annarAMzInavAn, / avasaMzyAnaH / avasaMzyAnavAnityapare / zRtaM pazye haviH kSIre // / 1 / 134 // pazabdena ekIkRto'rthaH payaH / pace: karmakartA karmaca tasmin pate zAmiti nityata yo'sau pakvArthaH sa piH kSIra vA bhavati / thAilyasya apayatazca pramaNyantasya zubhAvo cipAtyo / zrA iti hi vArmakartR pacyartha mAha / yiH prathamapanta: karma kartaviSayAm zRtaM haviH / zUrta dhIra svayameva / zo htiH| zUna kSAra devadattena / payatra isi kim ? yinaM havi: voraM yA devoga / paacismityrthH| dvitIyAntAt ktaH / haviH zora iti kim ? dhAgA yavAgU / apitA yavAgUH / diirtho'co'cH||4|1135|| anantaspa veJbanitasma pAtI: sAbo mana ikpratyaye pare dIrghA bhavati / jInaH / saMvIta: / hUtaH / dAna: 1 apa iti kim ? suptaH / upataH / uzitaH / vijitaH / uttarArtha ca / aba iti kim ? utaH / utavAn / niratam / dRtam / kvijali kityanunAsike 14 / 1 / 136|| yo kiti dviti ca jalAdau pratpaye parato yo'nunAsika. stasmin pare po'ja ghAtostasya donoM bhavati / prazAn / pratAn / pradAn / pratAmo / pratAma: / pradAmau / pradAmaH / pratAnimaH / pradAnbhiH / prazAniti svAdiH / jali kiti, zAntaH / zAntiH / tAntaH / dAntaH / Diti zaMzAntaH / tanvAntaH / dandAntaH / vitra nalI hi kim ? yamyate / rampate / yampate / rarampate / viDatoti kim ? yantA / rantA / anunAsika iti kim ? pakvaH / paravAn / odana eka / sani raash137|| ajantasya dhAtorNa lAdo sani pare dIghoM bhavati / vittIyati / tuSTrapati / nisamosati / cikIta / jipati / aca iti kim ? riraMsate / / inaH / / 4311138 / / eriNi gilAdezasya gantezcAvo jalAdo rAni pare do? bhavati / jigAMsyate / sAMsyate / adhijimsyte| mAtA adhijigAMsyate / jigAMsati / yena nAyavaghAnaM tena vyavahite'vI. tyupAntyaragatAmvo do iti gampriANAgacyatene gavati / saMjigasate vatso maayaa| jalIti kima ? jipanipatti / adhijiniyati / tano yA // 4:13136 / tanU vistAra ityasya dhAtoryo'ca tasya jalAdo sani pratyaye pare dooM vA bhavati / santitAMzati, rAtisati / jalauti vim| santitaniSati / ya ilucaH tAgiSati / kramasvi 4148 // kram ityetasya dhAtoraca: jalAdo vA pratyaye pare doSoM dA bhavati / jAnvA / kanvA / jaslIti vig ? prArUpa / kramitvA / zUnchayo'nunAsike ca // 149| ghAtoyI chakAravakArI tathoranunArikAdo vicapi jalAdI pratyaye yayAsa yaza an ityetAvadezI bhavAH / prazna: 1 vizna: / zannATa / shbdmaasho| zabdamAzaH / . anya FAT: sa dhAtavaH, ka0 mA Ti / 2. sAnnATayamapaTa syAratamA: (?) dona tAle 5pa para nityAndAdiyau / niHpaka kathitaM pAke kSIrAjya haviSAM Rtam, ka. ma0Ta | 3. zUnaM yAcyavAnTI vizvaH ka0 ma. Ti. |
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 zAkaTAyanaNyAkaraNam [.. pA. 1 sU. 152-100 govida / godhizI / goviMzaH / praSTA / praSTum / praSTavyam / pRSTaH / pRSTavAn / pRSTvA / Un- akSayaH / hira0vaSTU: / sUtaH / sUtavAn / syUcA / syUti: / syUmaH | sponaH / susyomA vaniporvakArasyAnunAsikale susyodA susyUvA hasvasya haila ityato nityavAGi dityadaH / nADAnantayoM vahiHprAli, nivRttapamadhUnAderiti nirdezAditi 'paGa / nAti cakAra ejucca jati vizeSagAthaiH / ghAvoriti kim ? dhumyAm / dyubhiH / iha kepAznita jali viDatItyanuvartate / teSAM divedhazani derzata / dedepi / pAM nAnuvartate teSAM dedyoti / dedyopi / tvarjamavyaviniyo'vazca ||dhaaraa132|| vara jar mari avi khim ityetepAyaco vakArasya ca anunAsike vo jali ca pratyaye U hAdaso bhavati / cakAraH sthAnIya sambhavati / tena kAro'trAdezo na bhavati / svara -tuH / suurii| durH| tatiH / sUrNaH / tUrNavAn / tAtUti / jvara-jUH / jUrI / jUraH / jUtiH / jAjUtiH / madi-maH / muyo / muthaH / bhUtiH / api omaado| duromANam / U / udo| uvaH / UtiH / motu / --guma / / / / / / sUtavAn / sUsthA / mUtiH / vargamadhyavisiyo'pa ityucyamAnena gAiluci pUrvAnaraH svAdanunAsike celpako vidoSaNAt / rAlluka // 4 // 43 // rAtparayotiozchakArabakArayoranunAsike vo jali ca pratyaye pare luglopo bhavati / zvo'pAya: / harza-ha: / hau~ / hurH| sUrNa: / hUNavAn / hUtiH / mU -mUH / murau / murH| mUtaH / mUrtavAn / mmiiH| turve-nH| turii| turaH / turgaH / tUrNavAn / itiH / dhurva-~H / ghrau| dhuraH / dhUrgavAn / tiH / gADyuTAM ditiyA ||2||144 // gAhityetasya kuTAdInAM ca dhAtU nAM praNiti pratyaye pare dvit Didiva kArya bhavati 1 gAi-apagoSTa / apagopAtAm / dhyagIpata / asyagoSyata / adhyagoSyetAm, adhyagISyanta / kuTAm-'kuTitA / rastum / kuritamyam / kuttitvaa| puTitA / ghuTitum / ghuTitrA / gADiti kAra; kim ? ke ga zabde / gAtA / anabhidhAnAd vyApAnAdAdeza kAraspAnanyArthatvAdaca iti adhikArAdA na gAda patAvityasya praNAm / tasyAni rAhaNamityake / manoti kim ? 'usphoTaH / suNakoTaH / utkoTayati / satkoTakaH / saGkaTati / uccu kuTipati / micuTiyati / uraapacA ityoyaadikH| muTa, ghuTa, kuca, vyagha, guha, guja, Dipa, Tura, cuTa, chuTa, buTa, guTa, muTa. tur, jud. kara, luda, phUda, kuda, puD. nuha, thuSTa, raDa, skara, sphura, buDa, jhuDa, guDa, hui, zuja, sphala, phala, ''. dU, gu, ku, guraiG, t iti gudAdiH / karaspharaphalAM kuTAdikArya nAsti / kaTakaH / sphara: / sphalakaH / itizvo: kuTAdipu pAThasAmaryAd AkArAbhAyameke sanyante / idi vijaH ||4|1 / 145 // vija ityetasya ghAtoriDAdI pratyaye hidutkArya bhatati / anijitA / ujitam / samigina | sToti kim ? ugaH / uheM jniiyH| voNoH 11211 / 146|| jaoNrihAze pratyaye pare DiskArya bhavati vA / provitA / proNaritA / provitu g / porNacitu! | kavitA / proNavitavyag / rakyAlo / / 4 / 1 / 157|| za iti zakArAya yayAH zit / evaM pa iti pit / loti liliTograhaNam / dhAnovihita pratye ziti lAdeko pAnillo pare itIna pUrvasya kArya bhavati / nita: / niyanti / vipatti / vRzcati / shinaati| gRti | jAgRtaH / jAmati / jAgRhi / jAgRtAt / kurutH| yurvanti / hataH / ghnanti / zAnta: / tamtAnta: / loti kim ? katI / kartum / anThAviti kim ? jAgati / hanti / karoti / karoSi / kromi| paTa / varipITa / vatinaSTa / vddhipott| liTi savase dadhvaMse vyavale lo liTi. plavanta iti eTi kRo ra iti lugA, sthAnivadbhAgadA eka sATo hitvAdayAthAmayam / - - - 1. ati salagnA , iti ka0 mA di0 / 2. kuTi kauTilye tudAdI, bhannagaNa-ka0ma0 Ti0 / 3. bhakartarIti vA kAma. Ti0 | 5. yukihAbhiH , iti NyuH / ka. ma. Ti. / 5. aMyijyaGa bhavacalana yoH, 20 ga0 di0 / 6. plame uhega udmame, ityamaraH / ka. m.di|
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ a. pA. 1 sU. 114-154 ] amodhavRttisahitam / killiTIndhezvAsaMyogAt ||148 // indheranyasmAd dhAtorasaMyogAdapiti liTi dvit kitIda kAyaM bhavati / samIdhe / sabhodhAte / samIdhire 1 ninyatuH / nimyuH / tribhivatuH 1 bibhiduH / cakratuH / cakruH / vavRte / vavRdhe / ataH / UnuH / supuratuH / suSupuH 1 liToti kim ? indhitA / netA ! ukAraH kim ? indhipITa / nepoSTa / indhariti saMyogApam / zabdo'nyArthaH / anmayadhirevAsaMyogAnto'pi vijA. maMta / asaMyopAdita vim ? sanase / dadhyase / apitIti kim ? ninAya / nividha / vibheda / vividha / yAja / iyajiya / chidroti prakRta kitavarna imyAdauti yogathaM jAgateratha c| Diti hi tatra bhavati / strapita: / svanti / jAma: / jAgrati / . svajervA / / 1 / 146 / / svaja ityetyasya liTi pare vidvat kitIdha kArya yA bhavati / pariSasvaje / priptr| narajasti svi nyuzannyaM / / 4 / 1 / 150|| nazaH jAtAca dhAtIna kAra; pAtye sati takArAdau ratvApratyaye pare biTutvAyaM bhavati / / naSTavA / maMSTvA / makvA / mad vatvA / raktvA / raGa vA / bhavatvA 1 bhaktyA / loti kim ? vibhajA / prasujya / pariNajya | sviti kim ? naSTa / bhadatA ! mukAsya iti kim ? guvayA / ipTvA / bhRpyA / apAtya iti kim ? nisstvaa|| thAJcilucyutiSimmRSipa iTi |14|1151 // nakAra upAntye sati pakAraphakArAntayoH vaJci jhuzvi prati tRti dhi kRSa ityeteSAM ca iDAdau yatvAyatyaye pare kidvatkArya vA bhavati / svoti pratiSedhe vikalpaH / zrayitvA / dhanyatvA / prathitvA / granthitvA / guphirnaa| gumphit / vacitvA / pazvitvA / lucisvA / luvitraa| Rtityaa| atitvaa| tRSitvA / taSitvA / muupityaa| maSitvA / kRSitvA / kapitvA / nyupAntya iti kim ? kutha'-kodhitvA / purya-pothitvA / ripha-phitvA / nyupAntya iti epha. vizeSaNaM nAnyeSAM sambhavanyabhicArAbhAvAt / svIti kim ? praSitaH / prathitavAn / iToti kim ? vaktvA / mRSTvA / ma (bagna mRt iti Udito paramA viklpitettau| yo halAderalaH saMstvoH / / 4 / 2 / 152 // do hakAre ukAre ca upAntye sati ralantasya halAderdhAto. riDAdo sani tvAyAM ca pratyaye pare kitkArya vA bhavati / lilikhipati 1 lilekhipati / likhitvA / lekhitaa| didyutipate / didyotipate / dyutitvA / yAtidayA / yAviti kim ? vivatipate / vatitvA / halAderiti kim ? epicipati / ecittA / rala izi kim ? didetripati / devitvA / iTIti kim ? bubhuksste,| bhuktvA / iti zapaH ktayorbhAvArambhe / / 4 / 1 / 153|| zabyAn zapa yaH zlele za mutpAdayati / tampa ghAtorAti sakAra upAntye sati bhAra ARER aAdikarmagi ca iDAyoH tayoH patarasa vokitkArya vA bhavati / kuca zabde tAre-kucitamanena / kovitamanena / prakucitaH / prakocitaH / prakucitavAn / prakocitama n / yuti dIptIpradyatita: / dyutitamanena / dya:titamanena / pratitaH / luTitamanena / loTitamanena / praluTitaH / praloritaH / kaditamanena / roditamanena / praditaH / praditaH / praruditavAn / parIditavAn / satIti kim ? vitita. mAnena / prazviAMtataH / zana iti kim ? guditamanena / prAditaH / yataporiti kim ? pradhotiSITa 1 bhAvArambha iti kSim ? ruciH kApiNaH / iTIti zima : manena / prahaH / pratavAn / zI DI pUsviggididivadvaSo na // 51 / 154|| zIra, DoDA pUDa, svidi midi vid dhRta ityetaMpAmiAdhIH yAyoH parata: kiArya na bhavati / yita: / sapitavAn / DayitaH / ipitavAn / pavitaH / pavitavAn / prasvataH / prativAn / pramaMditaH / prameditavAn / pradarvaritaH / pravaditavAn / dhssitaaH| dhaSitavAn / zo kA pUra, anubandhoccAraNaM yata luni vRtyartham / kozyitaH 1 zauzyitavAn / DeDiyataH / DedhitavAn / paMgukhitaH / popavitavAn / iTAmaya / pUnaH / pUtamAn / svinaH / svipnavAn / 1. kuzra pUtIbhAve--ka. ma. Ti0 / 2. pudha hiMsAyAma-ka0 ma. tti| 3. ripha katthanekA. ma. Ti0 / 4. dIdhI bhrahalainozca ityetayorapatrAdo'yam / pratyaye'sudhANa ini yaz / ka0 ma. Ti. / . --- --
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 zAkaTAyanaNyAkaraNam [.. pA. 1 sU. 155-165 - mRpaHkSAntI ||1155 / / mApa itmatasya kSAto vartamAnasya iTi yatayoH pirakAya na bhvti| marSitaH / bhapitavAn / zAntAviti kim ? apanRSitaM vApasamAha apamriSTam ityarthaH / iTIti kim ? maH / mRvAn / tvi 431.156 / / iAdI ktvApratyaye pare kitkArya na bhavati / devitvA / sevitvA / pratiyA ! vaddhitvA / vasitvA / svasitvA / vRzcitvA / iTotyeva / phUtvA / hutvA / dRSTvA / zAyA / skandamandaH // 1157 kAntio : tatvApratyaye kikArya na bhavati / kirayA / syanvA / svIti sakAraprazleSaH / sa hArtha eva / tena takArAdAvevAyaM pratipayo na praskandha prayantya ke / anya apaskancha / avasyandya iSapyusaharanti / anirartha badhanam / mRDmRdgudhakuSaklizavadasaH // 4 / 0158|| neti nivRtam / mRd mRd gudha kum pilaza vad vas dasopA ktvApratyaye pare kirAyaM bhavati 1 mRrityA / mRdayA / mudhitvA / kupitvA / klizivA / vaditvA / amityA / svIti prasidhai go halAderala: styioriti vikalpa ca prApta vacanam / rudvim mupinahi svapapracchAM sani ca // 4 / 1 / 159|| iTauti nivRttam / gad vid muSi mahi svap eccha dattayAM sani nakArAta balApralayaM ca pare svikArya bhavati / ruditvA / mudipati / viditvA / vividipati / mukhatvA / mumugipati / gRhItvA / jighumati / 'supupsati / pipachipati / havigupoNAM kli vikarUpa grhai| prati prADo vacanam / svapinyAH sanartha meM ya / vasyA hi kiTeva / - siikH||4|9|160|pntsy dhAto: sakArAdo mani pare kidvatkArya mayati / cicoSati / tinoti / tumTrapati / cukUpati / ciko-ti / jitIti / sati kim ? shiyipte| ika iti kim ? pipAsati / tihAsa | sanAti vim ? yati / neSyati / kuTAdivotyavAghAyamI (mI) iti sAmAnyapaNe na yA sanIti vIrSaH kRtANa na dilI pAtyAkSiNa garau vAdharI inavaM vacanam / hali || 161 // sakArArI rAni pare yo hala sahimapare 8 ik tasya kidarakArya bhavati / vibhatsati / cubhutsate / viyttte| vitsati / sauti kim ? visiSale / vivadhipate 1 ika imi kim ? piyakSati / viSAyati / sanauti kim ? tyati / bhorapate / silI tchi|4|1|12|| taha pare sakArAdau sipratyaye sakArAdI lo liDiH ca pare yo hal taspireM ivA tasya kihakArya bhavati / mabhitta / mayuddha / yasaSTa / bhitsoTa / sRbhISTa / liTi kidvArasya siddhatyAllIti liDo grahaNam / silAviti kim ? bhetsyate / bhotsyate / tahIti kim ? bhanAkSIt / adAkSIt / tahIti savizeSaNaM sAnstu liTA viSaya eva / sIti kim ? alisstt| vatiSISTa / ika iti kim ? ayaSTa / yakSISTa / halIti kim ? kaceSTa / capoTa / uH / / 4 / 1163|| avantisya dhAtostAI sapArAdI si lo pare kikArya bhavati / akRt / ahat / coTa / hapoSTa / AstoSTa / nyagRSTaM / mAstopoSTa / gmanyarSo / soti kim ? akAripAtAm / kAriyoesavariSTha / yariyo / gamo vA za165|| gamatoH sani sakArAdo silau pare vidvatkAya vA mapati / samagata / rAmasta devadatta: / agasAtAm / agaM sAtAm prAmo devadatena . Ta / saMmaMsIra / yamaH so vivAhe // 1 // 65 // yam ityetasya dArakagi pANigrahaNe vartamAnasya nAi mAdI sinalAye pare kiMvat kArya vA bhavati 1 upAyata kApAm / upaAyasta kanyAm / upAyatA 1. nyadhyATa km|
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 1 sU. 166-173 ] amoghavRtiptahitam jAsta gAyAm / sAniti kim ? upAgasoe pAnyAga / miAha iti kA ? AyaMta pAyo / bhArata andhane ||4|1166| deti niyattam / gandhana sUcanaM pareNa pracchAyamAnasyAvadyasya prakaTIkaraNam / tasmin vartamAnasya yametaddhiH sakArAdo sipratyaye pare rikArya bhavati / bdaayt| udAyAtAm / cdaapst| sucitavAn ityrthH| - naH // 4 / 1167 / / han ityetasya ghAtostAra sakArAdo sipratyaye para vidvat kArya bhavati / Ahata / bAisAtAm / bhAisa ta ! dhusthori ca // 168 / / ghusajJakaspa sthA hatyetasya ca ghAzostaDi sakArAdo sipratyaye pare ikArAdezo bhavati / kicca / ghu-dANa-patya dita / adiSAta vasne / deG-dita putram / udA -adita . .. dAnam / do-vyatyadita ! adita / adiSAtAM daNDau / dheT-vyatyadhita / adhipAtA sanau / dudhAja-adhita bhAram / sthA-prAsthita / prAskipAtAm / prAspiSata / dhusthoriti kim ? dAccebo; dAbdayauH-patyadAsta / adAsata / cakAramA dvivacanamela vAghanArtham / itvavacanaM lApadhArthamapi syAt / sohi kim ? aghAsIda stamam / saMti kim ? adhAdhipAtAm / __ antyopAnnyAmira / / 4168 / / dhAtoraspasyopAntyasya ca nAkArasya pratyaye pare irAdezo bhavati / kirati / girati / soNam / aamaannm| cikorSati / upAntyasya-kotayati / kIrtayataH / kIrtayanti / bahuvacanaM lAgi kArthan / idameva jJApama-lakSaNapratipadostayoH pratipadoktasyaiva grahaNamiti / anyopAntya iti ki ? kAroyati / dhAtoriti kim ? pita NAm / puvAhara !!!1!17 / pArA ghATAta sadA paraNa antyasyopAntyasya ca RvArasya usadezo bhavati / irovAdaH / pipurati / bubhUti / mumUrSati / curpata / prApaMti kambalam / paripUrNaH marimUrlDa ( ? Na: } / mAstara gam / AstarakaH / niparaNam / nipAeka; 1 prAraNam / prAbAraka-ityatra paratvAdar bhavati / puvAditi kin ? tIrNan / vizeSaNAdiha na bhavati-samoNam / kate'nidacajaH kudhiti // 2117 // kteniTo dhAtozcarAntamya kavadizo bhavati ghiti pratyaye / pAkaH / yomaH / pAkyam / yogyam 1 varta'nigrahaNaM kim ? socaH / vUgaH / karjaH / sarjaH / garjaH / udAjaH / samAjaH / parivAjaH / zocaram / kta iti kin ? arthaH / ma / yAcyam / rocyam / arka; yAJca] hAmitvaniyodhapa / yatte seTaH ArokadannipAtanAt / ghAkyArghanidAghAcadA nAsni ||4|1|172 / / pAyaya parSa nidAgha aApa ityA zabdA: mRtazulvA: nAni cipAtyante / vAkyam / adhiyaHkyam / varSa: / 'aIte / nirAyaH / avAAdhaH / yadi dahej / nAmnIti ki ? pApam / adhivaacym| arhaH 1 nidAhaH / apavAhaH / vaniyagArtha vaaynigaar| udgAdayaH 41 / 173 / / u iti umgAdomA phUlapAri pise / unamaH / sanma: 1 samudgaH / unale kuzva nipAtyane / zokaH / zuceya ji ku: rase seTsAt / zyayAka: / mAparAkaH / pipaDa vAkaH / ulUkapAkaH / kapotapAkaH / sAmapravAkaH / goyogaH / karmaNo Ne, vyatisaGgaH / sarga: 1 abasargaH / meghaH / anu. 1. utsAhane ca hiMsAya sucane cApi gandhanam-iti ramasaH / ka. ma. Ti0 / 2, matihata gatihiMsAzabda igi sUtreNa ta / ka. ma. Ti.! 3, karagAdhAre cAna(i) ityanaTa ka0 ma0 2i | 4. sAvaraNa saMvyAnaM pracchAdanamutarIyaM ca, ibhyabhidhAnam ka. ma. di0| 5. tisubantaccaya! yAvaM kriyA yA kArakAndhitA, ityamaraH ka. ma. di0 / 6, ahaM pUjAyAm-ka0 ma. Ti. / 5. samudgakaH saMghaTaka ityamaraH0 ma0 di0|
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkaTAyanamyAkaraNam [a. 4 pA. 1 sU. 100-15 bAkaH / nIce pAkaH / dUre pAkaH / phalepAkaH / kSaNeyAphaH / vanac / paceH karmakartari doghazca / gaNe nipAtanAyeva / nIcapAkuH / dUrepAkuH / phale parAya: / kSaNa mAnuH / nyathaiH / madguH / bhRguH / auSaNAdika uH| taka va tazvivanyoraH avihitalakSaNa kurupa mudgAdipu draSTavyam / tena nyokaH / - zakuntaH / nyoko vRkssH| divaukas ityAdi siddham / nyagrodhaH / avarodhaH / vIruditi runnddhiH|| nagato vacaH ||4|1174|| paJcergato vartamAnasya kuna bhavati / vacaM vamananti vANijAH / gantavyaM gacchantotyadha: / gatAviti kim ? varka kAyam / phuTilamityarthaH / .. yAjAdayo yajJarahe // 4 / 6 / 15 / / yAjAdaya kulvAbhAvena yajJA bhavanti / yAjaH / prayAjaH / anu. yAja: / upadhAjaH / upAMzuyAja: / trAgAjaH / evaMprakArAH yAnAdayaH / yajJAGga iti kim ? 'yogaH / prayApaH / bhunaktIti bhujaH / kaH / na ghaJ / dhyaNyAvazyaka / / 4 / 1 / 17 / Avazyake ghyANa kutvaM na bhavati / ayazyapAcyam / avazya pam / Avazyaka iti kim ? pAkyam / sekyam / niprAyajaH zaki ||177|| ni prAbhyo para 4 sujaH pApamaNe gAne hAmi tvaM ga bhavati / niyojyaH / prayojya: / dAkAta kim ? niyogyaH / pra yogyaH / bhujo'dI ||4|1158) bhUcimpavahAre vyaNi kurna bhavati / gojya opanaH / mojyA yavAgUH / adAviti kim ? gopaH vAmbalaH / gpA apUpAH / gAnA isparthaH / tya yajaH // 317611 va yaj ityetayoNi kulaM na bhavati / svAyam / yAjyam / paco'zyAH ||4|11180ejantasya dhAto sakArAdezo bhavati mazi azakArAdo pratyame viSayabhUte bhaviSyati buddhisthite bhavati / tena AtvaM kRteM pratyayo bhavati / bencAtA / vAnI yam / shaataa| zAnIyam / gla-palAtA / glAnIyam / suyH| sumla: / su; / sutrAgA ! sumlAnam / muglAnam / eca iti kim ? ma / hatA / sazoti kim ? vayanti / glApanti / jAle / mmle| itye' na zAdiriti bhavatyeva prAgevAnimittatvAt / ghAtoriti kim ? gomyAm | naumpAm / isa lAkSaNikatvAsa bhavati / cetA / stotaH / vyo'liTi sh182| yaH bAja ityetasya dhAsoraliTi azi viSaya AkArAdezo bhavati / saMdapAtA / saMtryAe / saMyAsISTa / aDiToti kim ? saMyiyAya / saMvidhAyatha / saMvidhaya / aliTi gaNava siddham / liTi pratipathArtha vacanam / __ sphuraskulobhi / / 1 / 12 / skura sphu la ityaMta yo doracaH pachi pare bhaakaar|desho bhavati / vistAraH / [varaphAlaH / dhajoti kim ? visphorapha: / viskolapa: / abhyapaguro vA / / 449 / 183 / / apayUrvasya guTa udyamana ispasma dhAtoracaH syAne abhi khamuni Nami ca pratyaye para AvArAdeyo vA bhavati / asAramapanAram / bAgoramapamoram / aspapagAraM yudhyante / aspapagAra yudhyante / doDassani / / 4 / 5184|| doDa: sanyAkAro vA bhavati / didAsata / didIpata / adivAsate / upadidIyate / pyAviGa ||18| dI ityetaspa dhAtAnitvamA kArAdezo bhagati pye kiti Diti ca pratyaya viSayale bhaviSyati buddhisthita epetyarthaH / tenAve kRte pratyayo bhayati / pdai upAya / abdaay| viddha / 1. yogaH prayogaH ka. ma0 / 2. parAdhvaM yaddhanaM loke tadyogyaM pRthivIbhujAm / ma dhanurodazI bhogyA kandamAlaphakAzibhiH ka. ma. Ti2 / 3, kAra zrAde. ka. m0| 5. tannusantAne, ka0 ma0 | 5. idhyen , ka ma /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 za, pazu. 146 - 162 ] mosisahitam upadastA / upadAnum / jagadAtavyam / upadAyaH / avadAyaH udApo vartate / avadAyo vartate / IdupadAnam / padavadAnam / akTIrina ta donaH / upadoyate / upadezeyate / sAnubandha nirdezAd yaduci na bhavati / upadeza / * misorakhA ||4|11 186 // mitra moj ityetayoH sa ac ityeva jitepyAviGa viSayabhUta AkArAdezo vA bhavati / nimAvataH / nimAtA / nimAtRm / nimAtavyam / nimamI / pramAya gataH / pramAtA / prabhAtum / pramammI avAkIti kim ? ISanimayaH / duzmayaH / aci niminoti nimAnaM vA nimayaH 1 AmonAti AmAnaM vA amaya: / vyAvaGoti kie ? 'nimimyatuH 1 niminyuH / memoyate / sAnUpAni bhavati / kAreAdAna moGa hiMsAyAmiti dAnuvanyasya daivAdikasya na bhavati / melA, metum / lIlanAyorvA ||4|11167 || pyAkiGa akhAcoti vartate / lolinAyopasvoH khAjyajite ye aditi ca pratyayaM viSayabhUte akArAdezo vA bhavati / vilApa / vilIya vilAsA / viletA / vilAyatete vilaasyti| vilepyati bilalo vilalAya vyApi iti kim ? viloyate / vilelIyate / lilopate / silIpati | lonaH / akhAcIti kim ? Ipallaya vilaya iMsiG(a) nirdezAd yadi na bhavati / leleti / lopatinityopAdAnAllI dravIkaraNe iti yunadenaM bhavati / vilayati / 1 pUjApralambhAbhibhaveNI ||4|1|18|| nANaM parataH pUjAyAM pralambhe vane'bhibhave bArthe niyamAkArAbhavati / jaTAbhirAyate pUjayati AtmAnam / pUjAM prApayatItyarthaH / vaJcanekastyAmullApayate / lopalAya trilambhaM prApayatItyarthaH / abhibhavezyeno vartikAmapalApayateabhibhavati / nyAbhAvaM prApayatItyarthaH / jAlambhAbhibhava iti kim ? vilAyayati / krIGajeH ||4|1|18|| koi ji ityeteSAM No para AkArAdezo bhavati / krApayati / adhyApayati / jApayati / sidhyaterajJAne ||4|| 160 // viSyateNa parata eca mAkArAdezo bhavati ajJAne, na ghetala jAnArthI bhavati / balaM sAdhayati / pakSaM sAdhayati / devadattaM jinadataH kAmpilye sAvayati / rAjani sAdhayati / azAna iti kim ? tapastapasvinaM se svAvenaM karmANi sedhayanti / siddhayati tapasvI jJAnena sambaddhamate, AvibhUtaprakAzI bhavatItyarthaH / tama jJAna prayojane vitri tatrAtvaM na bhavati / sAtoti saH siddhaM yatra ropayatIti prayoganivRtyarthaM vacanam / anUpandhanirdezenApi nivartayituM pazyataM taMtra siddhagtIti dayaM nirdezaaiAdinivRtyarthaH / prayossmiGaH ||4|11166 // smio ko para AkArAdezo bhavati prayogaH sa ce kAravAdbhavati nAnyasmAt / bhavatoti smidopito (?) bhavatItyucyate / muNDo vismApayate / jaTilo vismApayate / prayoriti kim ? kuna visnApayati / karaNAvatra vismayana ina bhavati / vipati | anuva nirdezAd bimeterbhIpU caM ||4|14162 // vibheterNI parata bAkAradezo mopadezazca / prayovatuH sa ceditiNikartuH kArakAd bhavati / guNDo nApate / jaTilo bhaapyte| mujhe bhISayate / jaTilo bhoSayate / prayokturiti ? kujya bhAyayati / atra karaNAdbhayaM na prayoktuH / kuJjikAhi matvA bAlasto cimetIti vinirdezana bhavati / vibhAyayati / 1. bhimyatuH (mam ) / ka0 ma0 / 2. karmaNi, ka0 ma0 / 3 cazabdo'nyAcayArthaH, ka0 ma0 Ti0 / 4. muNDa muNDa ke tripu muNDita ityabhidhAnam / ka0ma0Ti0 / 5. "jaTilastu jaTAyukte" iti vizvaH ka0ma0 di0 1
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 zAkaTApanamyAkaraNam [a. 4 pA. . sU. 199-201 cispurovA // 4 / 11163|| vi sphura ityetayordhAtvoreco sthA bho para AkArArezo bhavati vA / pApayati / cAyati / phArayati / sphorayati / ceteH prajane // 41 / 16 vI gatiprajana kArayazanamvAdanepityadAdiSu pacyate, tasya prajane'rtha go para AkArAdezo yA bhagati / puro' yAto gAH pratra / pravAyayati / garbha grAhayatotyarthaH / prajanI janmana upakrama: / garbhagrahaNam / vAtiH prajane na dRzyate iti 4.1 embhaH / lIlonaglakasnehadave // / 1 / 165 / / snehaverthe vartamAnayoH lo lA ityetayordhAtvoNoM para yayAsatyaM lava nak ityetAvAsamau vA bhavataH / lau iti lI dravIkaraNa / lA iti lA aadaane| athAsma snehadaye na dRtiH| lo itparameva kutAtvA / taM vilonayati / vilAlapati / ghRtaM vilAlapati / ghRtaM vilApayati / kRtAtvasya logahaNena mahaNe valakA mukte pakSe anAtve sAvakAzaM nakaM parasyAtmaka bAdhate / snehAya iti kim ? ase bilAma yati / jaTAbhirAlApanate / pUrvAntakaraNa 'hrasvArtham / vRta lIlot / ghalolalat / evmuttryaami| rahaH eH |166 / / ityetasya pa pare pakArAdezo yA bhavati / ropapati bohIn / rohamati * bohon / Aropayati / mArohyati / rohatapaya rupatinaM dRzyata iti yogArambhaH / kathAdipAti skAyo'glambam // 413167 / / ddhi niyuttam / kapAdanA, papa rakSaNe, sphAyeG dIpAka, sAvityeta yoyozca jo gayA pam amlagAgamAyArAdeva bhavati / kaSagati / pazyati / acamAthas / aba varat / azazArat / azubharat / "vaTApayati / lajamAyayati / pAlayati / apopalat / skArapati / kathAdayaH prAgarthevisahaviga hi artha yate satrayatai gardayate ityeva bhavati / apare puna rAhuH / Agati, anya vana sAmallui nAsti / arthAyayo / samApayate / garvAzpate iti mavato tyAhaH / pAsalIyayanaM rUpAntara nivRttyartham pala rakSaNa iti curAdigu pazyate eva / laki akAra mAraNArtha: / kakAro deza vidhyarthaH / pAtoti tinirdazo'nAdipratipattyayoM yA zlu niyulArthazca / pApAcati / pIadhUpronaka // 4 / 1 / 16 / / prona ittapoNI pare nagAgamo bhavati / progamati / apitogat / . dhUnayati / adunas / prImiti akAroccAraNaM yamugnivRtyartha dhuvatinivRttyartha ca / cAzadyorvidhUnanAgatyorjako / / 1 / 166!! vA sad ityetayoo para yayAkramaM vidhUnanaM gato cArya jagApamastAdezazca bhavati / puSpANi pranAjati / pakSakeNopavAjayati / upAyovajat / phalAni zAtayati / vidhUtanAgatyoriti kim ? ke zAnAvApayati / sopa yatItyarthaH / yaTyA gAH zAdapati samayati kAlebatItyarthaH / vAjayatIti baja gatAbityasyApi siddhayati / vAte rUpAntanivRtyartha vAgrahaNam / vyApAhAzAcchAso yika / / 4 / 1928 // ve vyA pA hA mA pachAsa ityeteSAM No pare yigAnamo * bhavati / ve-vAyayati zArakam / avodhayat / ve iti vado nAtvena niza va itpasya nivRtyarthaH / .AvAyazi phezAn / vyA-rAMvyAyayati / gAne...-:yayatyudakam / -4 ityastApipA iti grahaNaM yaSidicchanti / apare tu lAkSaNi tyAne pAhuH / hA-hAya / zA-nizAyamA 1 chAavacchAyayati / sA-avasApayati / hIklIrIktayomAyyAtAM pak 11211 / 20 / / ho hI ro vasUcI imAyo Ati ityeteSAmA. kArAtAnA va dhAtvavayavAnAM NI parai pugAgamA ( bhavati ) / hohaSayati / lo---lepati / rIrepayati / bahuvacanAtmAnubanyaH niranubandhaparimApeha nAtrIya-iti rorocoyorapi grahaNam / panUpI 1. prajanaM syAdupasaraH, ityamaraH ka. ma. Ti0 / 2, gogandhanaH puro vAsaH, ityabhidhAnam ka0 ma0 di0 / 3. vilma nayA~rdhA- kama | 4. vaTa vimAnane- ka. ma. Ti. 1 5. laja prakAzane. ka. ma. di0 / 6. vibhUnane bidhUnamityamaraH . ma. tti0| 7. kala agatI, caurAdiko dhAtuH / ka. maTi0 /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha, . pA. 1 sU. 202] amodhavRttisahitam knopayati / mAyI-mApayati / api---arpa yati / mAtIti R gatiprApaNayoH, R gatAvityubhayo grahaNam, adhikaraNanirdezAt / tinidezad yayAlugmivRttiH / parArayati / arirayati / AtAma-dApayati / madorda(ba)pat / jahAbhirAlApayate / mApayati / adhyApapati / jApayati / satyApayati / praryApayati / paidApa: yati / lakSaNapratipadoktaparibhASA ca bahuvacanAdeva nAthIyate / / ghadAdikagevana janajappana sUradhyamo'kamicamyamyapapariskhada upAntyasyAcoDaNamsI tu doghI bA 202 / / apaparipUrvaskhadayanitAnAM paTAdInAM kaMge vanU unae kanasU raji ityeteSAM kami camyanirvAjatAnAM cAmantAnAM ghAtUnAmupAntyasyAcI Nau pare aNpare laNhasvo bhavati / ani tu No asthAva: sthAne donoM vA bhavati / ghaTAdi-ghaTapati / ghaTaMghadam / ghATaghATam / maTi / aghATi / patha papti / apamaM dhyayam / vyAyaM vyAtham / avyathi / amAthi / hiSyati / hidahiDam / hoTaMhIDam / ahihi / mahohi / phage-kagayati / kagaMgA / kAgaMkAgam / agi| akAgi / vanU--upavanayati / upavana pavanam / pAyAna | upAvAni / janeDa - janayati / janajanam / jAnjAnama / majani / ajaani| nadha-garamati / jaraMjaram / bAra bAram / anari / anAri / manamU-knamayati / kasaMbana mam / knAsaMbanA.. sam / aknasi / manAsi / becijaH sviti paThanti SNasu nirasane iti pAtyantaraM devAdika manyante / raji-rajayati mRmAn vyAdhaH / rarajam / rAjarAjam / araji | marAmi / ami--gamayati / gabhagamam / gAmaMgAmam 1 agama / agAbhi / pramayati / damaMdamam / dArmadAsam / madapi / adAmi / dvaghajalotrAmam / maGgaloyAmam / antara atyAdaNi kRtaM aNeva vA dIrgha iti heDAdAdoSaH / ghaTAdi grahaNaM kim ? pArayati / pAraM pAram / apAri / ka.ge ityakAra editakAryArthaH / rakagIt / vana ityUdidupAdAnAhanUDa, mAcana utpasyaiva bhayati / vana paga sambhavatAvinyasya tu vAna yati, vAnaM vAnam / avAnItyeva bhavati / phagAdibihAthavizeSAnupAdAnam / ghaTAdayaH punaH paThitA eveti tepA pRthagupAdAnam / tena udghATapati | rATayati / nAdayati / rApayati / samArayati / dhArayati / zrApayati / cAlayati / chAdayati / lAlayati / pramAdayati / cAnayati / svAnayati / pANayasotyanyatra bhavati / akamipampamyaparariskhada ti kim ? kAmayate / kAmakAmam / saphAmi / AcAmapati / AcAmamAcAmam / Amayati / Ama mAmam / Ani-apasvAdayati / apasmAdamayaskhAbam / apaarvaadi| pariNAdayati / parivAda priskhaadm| paryAyAdi / (5)paripAhaNaM kim ? spadayati / praspati / upApasyeti kim ? apapatti / prapaMdharam / zrathAm | bharapi / adhApi / bhandakandam / kAndaMkrAnyam / akrandi / anAndIti kandarasjidakSINAM ghaTAdizu pAyasAmAna bhavati / ramajarajam / arajotyaMtra ramne lucyupAdAnaM sAvakAzamiti na bhavati / ana iti kim ? upAyastha halo mA bhUt / tuzabdo vizeSaNAH / sena vizeSa yo lasara / dostu ani pareNAviti vishessyte| korSa prati kim ? naha(svaH) (1) eva vikalpeta / maMzamama / zAmaMzAmama / aAmi / pazAmi / shmshNshmm| zaMzAmazaMzAmam / asaMzami / mshaami| patra Ni pAtAyAta palAyAko gopimallamaH ca dIpavidhI nA sthAnivariti dogH| paTipa pAgA, vyathA bhayaralanamoH, prathi prasmApana, sipa vistAra, pradie mardane, rUkhadina banane, tvarita rAmbhama, pradie RcukA vaikalavye, kSantaja gativAdanayo:, dakSi gatihInayoH, gupi pAyAm, chiditaH jvararoge, gaDha se cane, hesa veSTane, vaTa bhaTa paribhASaNe, naTa nRtI, staka pratipAte, caka tRpto, pa, kakhe hasane, 3ge zaGkAyAm, lage sale, lage ne sage sthage saMvaraNa, maka aga kuTilAyAM gato, kaNa raNa caNa gato, paNa thaNa dAne, thaya braya kalazA caNa hisAH , hala hAla calane, jvala dopto ca, sa AppAne, dR bhaye, bhA pAke, cala kampane, chada Urjane, laDahimmanyane, madai harparalapanayoH, dhvana zabda, svana avataMsane, phaNa gatI, vRtte gharAdayaH / 'phaNa meM ke ghaTAdi neti / gatAvapi phAgayatItyAhaH / teSAM tata: pUrva cutakaraNaM draSTavyam / 1. ariyArayati, ka0ma0 / 2. ganidAnayoH ka0 m0| 3. khage, ka0 ma0 /
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 zAkaTAyana vyAkaraNam [bha. 4 pA. 1 sU. 203-21.. zamo'darzane ||4|1 / 203 / / zama: pradarzane 'rthe vartamAnasopAntyasmAcI gau pare hrasvo bhavati / agni pare tu do? yA bhavati / zamayati rogam / nizamati zlokAn / zamazamam / zAmapAmam / azami / adazanam iti kim ? nizAmayati rUpam / zamaH dona ityevepAmavagrahaH / teSAM pratyudAharaNaM mUlodAharaNam / / yamo'pariva Nici ca ||4||204|| yapaH apariveSo'rthe vartamAnasyopAntyasyAco Nici cANi 'ca hrasvo bhavati / ani pareta do lA bhvti| gamayati / yamayamam, mAmayAmam / ayami / ayaami| apariveSa iti kim ? yaammtytiyon| mAmapati candramasam / yamapariveSa ityekeSAM pAThaH / tayAM pratyudAharaNa: bhUlodAharaNaM pratyudAharaNam / nAciti siddhezyaNici ceti pacanAdanyeSAM Nici na bhavati / sthami vitrkge|' syAmayate / syAmasthAmam / asyAmi / zami Alocane / zAmayate / nizAma nizAmam / pizAmi / 'mAraNatoSaNanizAne zazca ||4|12.5| mAraNe topaNe nizAne cArthe vartamAnasya jAnAtarUpAntyasyAcaH gici cANi cino lambo bhavati / mammi pare doSoM vA bhavati / mAraNe-sApayati mRgAn vyAghaH / topaNe-dArayati gurUna ziSyaH / nizAne-zapati zarAna prAyaH / jJayajJapam / jJApaM jJApam / ajJapi / agApi / nizAna tejA--nokSaNakaraNam / Age rimAmana Iti paThantaH nizAmanamAlocanapraNidhAnamAH / mici cANi citraNo pUrvamAtra ca samAna rUpam / larthastu, bhiyate gine prayuji picakArasvArtha kraH / ata eva baMcanAccakAraH / nidhi dheravasthAnukarSaNArthaH / - cahA sAmya // 4206 / / rahedhIto: zATyethe vartamAnasyopAvasyAca: Nici gosvo bhavati / ambi pare tu doSoM vA bhavati / cayanti / cavaham / cAI cAham / ahi| acaahi| zAmadhe iti kim ? nahaMcaham / avAha / cahatottayAdisvAdakApi siddha dIrtha vacanam / - vA'nupasargAjvalandralamalabanavamanamaglAnAm / / 1 / 207 // jvala hara hAla vanUja vama nama lA snA ityeteSAM dhAnUnAmupAsyasthAcI hasyo vA bhavati / na cedupasate pare bhavanti / jvala yati / jyAlayati / valayati / valayati / samayati / hAlayati / vanapati 1 pAna yasi / bamayati / vAmayati / namayati / nAmayati / glapayati / palAyati / snAyati / smApayati / jvalajvalam / jvAlaMjvAlam | ajvali / majvAla:ti dovikalpaH siddha evaM / anupasA diti kima ? prajvalayati / prahvalati / prahmalayati / prabanayati / pravamapati / praNa gaCi | prayA~ / prApiti mAraprApta visa: zeSANAM prAptipUrvaka yA haNaM dorikalpAmidaM nu sani pApam / veti ca yogavibhAgaH kartavyaH / tena sAmayatotyAdi siddha bhavati / khaci / / 1 / 208 / / ani pare yo jisa sman gare dhAtApAyavAcaH labAdezo bhavati / sipaapH| parantapaH / purandaraH / yugndhrH| vasundharA / cakAraH kim ? duvi bhAvam / suvibhAvam / chadermanako / / 11 / 206 / / chaSAMto gare picapare ca bupAntyasyAco hasvAdezo bhavati / chadma / dAmacchan / paragAva / samiriti chokreNiti niyAtanAvidham / chamiti chana.derajoti / .. ghe'nyAdApasargasya // 4 / 1 / 210|| chaye rupAntyasya pratyaye pare No parataH hasvI bhavati na cettasya dvayAdava upasargA bhavanti / chAnateneneti chadaH / sapta chadA ra saptacchadaH / urasakdaH urazchadaH / pracchAdyate'nenati pracchadaH / japacchadaH / paricchadaH / gha hAtI kim ? pracchAdane pracchAdaH / bhavApasaspeti kim ? sampAdaH / samupAbhivAdaH / yadyapi tasya tyAdayaH santi tamya dvAvapi staH, tathApi saMyottaro. pajAyapAnA satyapi tatra saMkhyAmAre saMpAntaramanA myAga niyati / nahi loke hipa anausata mitmate viputra mAnorata tpAdigrahaNam / 1. piGa pra. ka. ma. 1 2. syAdezo mayati, ka0 mA /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ a.pA. 1 sU. 211-216] amoghatisahitam ... shaasvgnaashyaaditH|1:212|| zAs jako nAzo nivRttiryasyAsti soanAvI kAra isa yasya sa vadita, etaddhajJitasya ghAtoryo'yastasya chapare jo parata: pUrva bhAgopAntvasma hasyAdezo bhavati / apopacat / apopaThat / ayoka rat / anIharat / akolavat / apopavat / adIdadat / anIpat / gonAvAmAjyat agugunat / nausapanAiyat anUnarat / kiparaNiparatvena na dhAtu vizeSyate - ki tahi tanoti poH pUrvasyodhAtatve'pi vo bhavatva / iti kim ? phArapati / hArayati / ghaTAdyAdInAM hutvavacanA. yatra na bhavati / anoka rada jo haradityatra bhavatIti dunim / asAzvagnAsyakti iti kim ? zAsu-anya. zazArAt / AzazAsara / amAzo-zuzArat / azuzUrat / mAlAmArapat amamArata / mAtaramAsAt apamAsas / rAmAnamavikrAntavAn matpara rAjat / lomAnyanumRSTavAn anvalulomat / agdhalsamUdAyabAze 'yanAzo'sti / atrApyayaya vAvavinorabhedanaye pataH prAvaH ityeva siddhe'gnAzigrahaNa pArivAyA bhAvArthama | nena bajegAnAdityAdi siddham / Rdit----aca bApat / yAca--jayayAvat / hauka-- aho kAna / mA bhavAnIbhivat / mA bhavAnIpiNat / mA bhavAnajijat / zAma isyukAro yazanivRtparyaH aparena De zAsvAnAzotyena pAda: / ; zAsvatiH zAsu anuziSTo AGaH zAsuTinchAyAmityubhagorapi grahaNam / samAvasyeti kim ?. avakAkSat / apavAat / upAntyasyetyudityevamartha papyanu. vartanIyam / yena nAvyavadhAnamityetazvirapekSamihApi vyavasthApayati mA. bhavAnaTiTat ityAdAdoNyAdaiRditkaraNAmityAdapi dvivacanAtpUrva haspo bhavati / / vAdI prayojitavAn . adoSadad vINAM pari. vAdati gi nAtipariNAs siddham / NAviti kim ? Da pAnyA hAya itogati, no-anonayat / la-palU kannat ityAdo bhayavAvezaM bAdhitvA hrasva: syAt / adopadityAdI ekuu| apopacaditpAdo na syAdeva / bhAjabhAsamApadIppomoljIyakaraNazraNabaraluTAM baa||1|212|| zrAja bhAga bhApa dIp poi mola jIva kaNa raNa vA baN luT ityeteSAM dhAtUtAmapAntsyA va pare No parataH hrasvAdezo bA. bhavati / avina jat / avadhAjan / . atrI bhasat / anabhAsat / abobhayat / avabhApat / avodipat / adidopat / apIviDat / api pITat / amomilat / amimaulat / ajIjivat ajigovat / acI kaNat / anakANat / / baroraNat / ararANat / azrigat / azANat / abInaNada / avavApat / alluTat / aluloTat / pUrveNa 'nitye prApte bacanam / ut // 11 // 213 / / Upare go pare dhAtoH Rva pogAntyasya kAradizo vA bhavati / acIkRtat / acikotaa| agIvRtat / avatA / ame munat / amamArjana 1 akAraNAntaraGgAyapi hararo vacanAdvApate / sapAntyasyati kim ? acIka ran / jinazeriH 921 : dattopAsyarasAra: zAre po parataH ikArAdezI yA bhAvati / filini | ftenm / Thiso mAdalumniyU tyarthaH / jAra[1 tiSThaneH // 215|| ti sthA ityetasyopAntyAca: upara jo parata kArAko bhavati / atiTigara / antipuratAm / atirin / hinizI yaTralugiravRttyarthaH / ajJApan / yogavibhAgo nityArthaH / Udayo jo // 1916 | duperdhAtogAramantrasyAcI go para ArAdezo bhavati / itpati / dupayataH / dUpayanti / jokizi ni ? doSaH / zupamAcaSTe TupayatItyatra dhAto: svarUpagraha tatpratyaya vijJAnAna bhavati / pAviti vargamAne punargI rAha karama nivArtham / aditi takAro nidezAH satrayApanArya: iko--- adupaditi / -.- --. .... 1. adIdavat , acIkapana , ka. m0| 2. yasyAdutve'pi- ka0 m0| 3. zAsU, ka0 maH | 4. anyUnanA, 5 ma / 5.zAmu-tyUkAro ka. m0| 6. sAsU ka0 ma0 / 7. tyA'pi ka0 m0|
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [bha. " pA. 1 sU. 215-226 citte cA ||1217|| citte nittaviSapAya cittakartakasya dupergoM para upAntyasyAca; kakArATezo ghA bhavati / visaM yudhyati tadanyo dupati dopapati vA / mano dUSayati bopayati vA / pramo dUpamati dopayasi thaa| laliTi bhuvaH // 218|| bhU ityetasya ghAtarUpAntyasyAco luDiH liTi ca para akArAdezI bhavati / abhUthan / abhavam / abhUva / babhUvatuH / babhUvuH / ubavAdezayoH kRtayojakAraH / luGa liTauti kim ? vyativicASTa / guva iti ki ? sulAva | mundu vatuH / luluyuH / upAntyasyeti kig ? antyasyaiva vidhyAtarabAghanA mA bhUt / aca iti viga : prabhAta / abhUtAm / abhUvana / / goho'ci ||4|11216 / gAto bhUtasya herajAdI pratyaye parata upAsyasyAba jhakArAdezo bhavati / nigUhayati / nigUhakaH / sAdhU nigahi / nigaham / nijugRha / nigRho vartate / goha iti kim ? nijurAhatuH / tijuguhaH / acIti kim ? nigauDA / niham / nigaDhanyam / gamahanajanakhan yaso'nanuci lupha piDati 220 // gam han jana khan ghas ityeteSAmupAntvasthAna: kiti ni cADa tisAdI pratyaye parataH bhavati / kiti--jagmatuH / janmaH / jaghnatuH / januH / jajJe / jAjAte / jajJire / carana tuH ! gharunuH / jAtuH / akSuH / Diti-nanti / katIha nimnAnAH / anaDIti kim ? agamat / aghasat / adIti kim ? gamyate / hanyate / ihAca ityuttaravAnanuvRttyArthaH / viDatIpti kim ? gamagA / hananam / halono'nAgcyudito vaaraa223|| halAtasya ghAtopAntyasya na kArasya viti pratyaye pare laggavati anInyudito:, garma pUjA tasyA yA mAnamazvamuditaJca vargamitvA / vastaH / dhvastaH / khasyate / yate / sanIpratyate / danIvyasyate / masta mat / aglucat / hula iti kim ? nIyate / nenoyate / na iti kim ? vRkyate / varI vRzyate / annanimuditoriti kim ? anitA guravaH / nandyate / mAnandyate / agrihaNaM tim ? udakta gudakaM bUgAta, uddhRtamityarthaH / upAntyasyeti kim ? nate / nAna hyate / viDatIti kim ? saMsitA / dhvasitA / laGgikampyorapatApAGgavikRtyoH // 4 // 222|| gulagviti lagi paTharate; kapuGa, calane anayorupAntyana kArasya viiti pratyaye pare yathAsaMkhya muktApe'vikRtI pArthe lubhivati / vilagitaH / vikapitaH / upatApAGgavitAviti kim ? bilnggitH| vikampitaH / laGgikampyo rAditvAdupatApAGgavikRtyorupAntyanivRttyadhaM vacanam / bhaJjanauM vA / / 1 / 923|| bhaja ityetasya ghAtopAntyasya nakArasya no pare luggA bhavati / abhAji / maJji daMzasAH zapiH // 24 // | daMza samna ilaye sayona kArasya zapi para lug bhavati / prApti / sajati / dazantI / santo / pApaM vidhAya hava va vanaM nityazayartham / . rasaH / / 22 / / rajaH hagi nakArasya ugamayati / rajati / rgtH| rajasti / yogavibhAga bsraarthH| NI mRgaramaNe ||4|11226|| 2 rupAntyasya kI parato mRgANAM ramaNe jhoDAyAma) lumbhavati / rajayati mugAn vyAdha: / garamaNa iti ga ? rajanamata yahAM rajakaH / rajayati naH paripakSam / 1. samudalAte same, ityamaraH, ka0 ma0Ta / 2. namathama (bhanuzodhitaH ) kA m0|
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ bha.. pA. mU. 227-236 ] amoghavRttisavitam 34, dhabhibhAcakaraNe sArA22 mA ramnehapAntyasya nakArastha bhAdhe karaNe ca pani parato lAbhavati / * ranana rajyateneneti vA rAgaH / poti kim ? rajanam / bhAskaraNa iti kim ? rajatyasminniti rk| rajanaM, rajaH, rajanI ityuNAdayaH / syado jave / / 4 / 1 / 22 / / syada iti spandeni malopa AkArAnAvazca nipAtyale jave kege gati. ...pe.bhidheye / gosyadaH / asyaspadaH / jaba iti kim ? pRtasyandaH / telaspandaH / . prazrahimazrathaidhAyodaupadazanam / / 81226 / / pranaya himazra ya edha aboda boman dazan ityeta pAndA panadI kRtanalopAdayo nipAtyante / prathayaH / himazrayaH / prahimapUrvarUpa dhandhezi na lugAtvAbhAvazva nityate / edha indheni nalopa etvaM ca ! avAda: 1 pravapUrvasya undezi nalora: / modyan / candermani nalopa protvaM ca / dazanam / dazeranoTa mlopH| miNatyasyAH nAza230|| niti Nini ca pratyaye pare ghAtohAtsyA kArasya nAkArAdezo bhavati / apAvi / anApi / alaavi| akAri / pAcapati / lAna yati / kArayati / pAvakaH / nAyakaH / lAdakaH / kaarkH| NitIti ki ? pati / karoti / asyeti kim ? age| dkH| abhauji / bhojakaH / pigaThiMgakA: / nakArAMkaH / jAgudhiNe za231|| jAgR ityetasya dhAtorjI miti ca pratyaye para upAnamasyA kAraspa AkArAdezI bhavati / ajAgari / jAgAriSyate / ja nAgAra / triga iti zam ? jAgarayati / jAgarakaH | sAdhu jAgarI / jAparam / jAparaH / jAmaro vA / nigamArtho yogaH / mRjuH tthiaaraa232|| ambeti vartate / na jhoti / maje tovargastha syAne yo'kArasnusya AkArAdezo . bhavati / mASTi / mAdI / sammArjaka: / sammAnam / uriti kim ? sraSTA / maham / adimA / mujorapyamachinti / yattvasyAmna dRzyata ityAhuH / teMpAmurityuttarArtham / bhAvAci shaar33|| muriti vartate nAsyeti mRja kAraspA'jAdo pratyaye pare AkArAdezo vA bhavati / parimbanti / parimArjanti / parimRjan / parimArjan / parimananuH / parimArjanuH / anoti kim ? naSTaH / mraSTavAn / variti kin ? mArjanam / mArjakaH / vizramo dhani ||4|11234 / viryastha meM praji AyA hArasya:55 dezo 6, bhavati / sUryavidhAmabhUmiH / vizrAmahatoH / bizramaH / avimarma yAvadidoram / bhisUryagrahaNaM kim ? pramaH / mAghamaH | nIti kim ? vizrAma / nodyamoparamaH 1 / 23 / / udyakaparamezva pani upApalyA kArasyAsakArAdezo meM bhavati / ucaga: / uparamaH / sAraNa ni ? yAmaH / saMgAmaH / guNAH / samI birAmaH / ___ majanvadho'yaranaMgavaMyamaH kRyo sh236|| miraminamAmiyamikaminamititva mAnAsya dhAtanikyoravopAntyasyA kArasma kRti jo Niti ca pratyaye para AkArAdezo na bhavati / zAraH / tamaHmaH / shmii| tmii| go| saH / tamaH | damakaH / zami / ataaNm| agi / nmH| janmaH / janakaH / ani / vadhaH / vapaH / bdhkH| avadhi / badhirahanAdeno sajanAnta: pratyanta ramasti / yamAdipratipencaH kim ? niyanikaH / abhirAma1 vinAmakaH / AgAmakaH / kAmaH | kAkaH / AcAmaka: / kecidaHcama iti panti / camaka: / vipakaH-iti pratyudAharanti / aAmayati jiyaakaarH| kRnAviti kiga ? nAma / tasAma / dadAma / vAgha / Amayati / nizAmayate / 1. cakAsaH, ka. m.| 2.Nizi ca gini, ka. ma / 3. jAgariSyata, ka. ma. I .. mRSTaH, pRssttH| uri ka0 ma0 Ti0 / 5. niyAmakaH paMsaha karNadhAre niyantari, ke. ma. Ti0 / . AgamukaH, ka0ma0 7. iti pATiH manyu-ka. ma. |
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 [, pa 1. 27-241 Ato yam ||4|1| 237 // kAtaraghAtoH kRtipratyaye pare samAgamo bhavati A; DATO LAPTE & MOTTO | CRIME: I wife fe for focal aUinyAdacaH paratvArthaH izohopAntyasyeti nAsti / zAkaTAyanasyakarUpA no nastotra ||4|1|23|| trizca vajiteti pratyaye pare nakArasya sakArAdezo bhavati / ghAtapati / ghAtakaH sAdhudAtI ghAtaMvAlam / ghAto vrtte| dhana iti yAMnavibhAgAkAraH / iti kim ? ani aniSTa javAna dhAtoH kArya tattratvaye vijJAya toha na bhavati / pAnam / upAntyAdhikArAnantyasya syAditi na ityucyate / ho ghaH // 14/1/236|| niiti| hamItriNiti pratyaye hakArasya dhAro bhavati / aghAni / ghAtayati / cAtakaH / sAdhudhAtau / ghAtam / ghAto vartate / jyoti kim ? hantA / ghna iti kim ? hArakaH / 14 -1. ! zAsaH GityaddIt ||4|1|24|| zAsa ityetasya dhAtorahi viDatilAdI ca pratyaye pare nAntyasyekArAdezo bhavati / vaDiAziyat / AziyatAm / Azipat / viGati hali- ziSTaH / ziSTavAn ziSTiH / diSvA anuziSyaH / ziSyaH ziSyate / ceziSyate / ziSyaH ziSTha / zizivaH / citraH / ziSyaH zAbhie viti kin ? zAstra asi kim ? zAzAsuH zayati / / / ||4|1|24|| zAsityetasya dhAtoH kvapadasyekArAdezo bhavati / Aryama : AGaH ||4|1|242|| niyamArthI yogaH / iha na bhavati | rAste tinyapacAyaH ||4|11243|| hAdeH kiH ||4|1|244 || i nnaH / nnavAn / hRttiH liGgaM prakRtiyahaNe tApatyakArAdezI AdhIH / pUrveNa siddhe AzAstrahe / mazAstrahe / AzAsyate / ' tena pratyaye upAyasyatvaM bhavati 1 apacitiH / svata takArAdau kiti pratyekArAdezo bhavati kim ? ditvA kakAraH kim ? mAtti | | jAhvAttaH / idameva co'pi praNamityasya takAraH kim ? zrahlAd / nihAyate / jahlAdAtaH / RRtyAdeH katinAM no'yaH ||4|1|245|| RkArAntAtvAdibhyazca parayoH kitana zvAdekArAdezo bhavati - apraH ityetadvarjayitvA toNI torNavAn / zrINiH | kauNaH / kIIn / kIjiH 1 nigIrNaH / nigIrNavAn / vigoNi: / naH | lUnavAn / niH dhUnaH / dhUnavAn / dhUni 'apra iti kim ? pUrta: 1 pUrtiH / svAdiSkArAntAnAgU ityeva siddhamakArAtAdigrahaNam / svAdiSvRcArAntapAThaH lan, dhUn, ratana chan, a, ka, bhU. pU. bhUdR nRvR, jyA, blI, lvo, 1 kAryAH / nRt iti svAdayaH / :-* : ... sozyAdityAtyAderdasya cAmansUrcchaH ||646 // ktoH nAphAlAsi tatraroganakA rodezo bhinnavAn 1 chin / chinnavAn / caroditaH sutyAdezca manmUcchinaddhAtoH parayoH sakArAdyo bhavati / tatsanniyoge pUrvakArasya ca nakArAdezo bhavati / daH- bhinna ra:- gUrNa | mAMgUrNatrAn dayA-zInaM ghRtam / ( anapekSaNAdalikhita mevaitatyevaM sthitaM na pratyAmAtyA ) pratizInam 1 abhiyanam / avizanam / avanam / apayazInam / zItaM vartate zrotamudakamiti guNe zodhaNa 'turiti nipAtanAnna bhavati / boditaH aura naH 1 vAm / oSi-udvignaH / udvignanAn / opyADa - pIga: ponavAn / duavi sUnaH shudhaan| pazvAdayaH / prasUH / prasUtAlU dUnaH / drutavAn hIna | donoH navAnna motavAn roNaH / ropavAn // lInaH / lInAn / brnnH| zrIvAn / ete tyAmaH ktayoriti kim ? mitiH bhUtiH / hai dvivacanAdarthavadgrahaNAnapekSaM kvatvam / zvodIt / sUpasyAderiti trim - rAi
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ modhavRphisaddivam 4.1.247 - 214 ] 243 vyavadhAnam / RkArasya hamAre pUrvapacAJca sUryajbhAgaH pratijJAyate / NaM dhArayatIti / 'R' iti nipAtanAt ziddham / toti zyanirdezaH sUryAtisavatinivRtyarthaH / toti kim ? viditm| caritam / amansUrcchI iti kim ? bhataH / mattavAn / mUrtaH / mUrtavAn / kRtasyApatyaM kArtirityatrAsiddhaM na bAharaGgamantaraGge bhavaddhiriti pratyayakArasyAsAvAdAcca (na) bhavati / 1 dalo yatra Ato'dhyAyaH ||1/1.247|| vyAdhAjitasya dhAtorhaH parAyanaH paro yo'kArasta smArayostakArAcI nakArAdezo bhavati saMstvanaH / saMstyAnavAn / nidrANaH / nidrANavAn / mlAnaH / mlAnavAn / glAnaH / glAnavAn / hala iti kim ? mAdaH / devarAjaH / yatra iti kim ? prabhAtaH snAtam / zramAtam / Aja ikhi kiMg ? cyutaH / syujAn / iti kim ? dhUtaH / dhUtravAn / dhAtUnAM halAvizeSa pAdiha na bhavati / niryAtaH / niyaMtivAn / bhiyAtaH / bhidyAtavAn (niSyataH / nipAtAn ) 'pi jityAzrayAvatinezvata / ktIti kim ? daridratam / daridvitavAn / il divyazcenazAjigISApAdAne ||4||24|| tU divi mavi ityabhyo dhArAMkhya mAjhe amvikAdeza bhata / pUnA saa''| pari vastram / samasta kuteH pakSI nAvAjigoSApAdAna iti kim ? pUrta dhAnya dyUtaM vartate / udastamuda kUpAt / sUpAdi jigIpaNA ca kriyate iti nipArtho bhavati / / vy seH karmakartari grAse ||4|5|242 || bindha ityetasmAtparayoH tayAMnakArAdezo bhavati yati karmaNi kartRtvena vivadiyo / sInI grAsaH svayameva karmakartarIti kim ? feat go / khito prANo devagativAnA devadattaH / sa iti kim ? siddhAM karma svayameva / nirvANavate ||4|1|250 nirmANa iti nirvAdatira natvaM nipAtyate kartari vAtazcenniti kriyAyAH kartA na bhavati / nirvANo muniH / nirmANa prIH / iti kim ? nirvAto dAlaH / niryAtaH / niyataH prAzyatra ghAto hetuH karaNaM dAnakartA kei nivAteneocchanti teSAM bAteH kartari pratye sati pratiSedhaH / / y .... dugbodara ||4|1|21|| dugu ityetAbhyAM guroH tathA tAnniyoge pa darghA bhavati / AH / AnavAn / vitaH vinUnavAn / are: / teravye ||4|1/222|| kSiityetasmArayoH takArAdezo bhavati tatpratipacArAdaSoM bhavati adhyaM pratyayasyArthI bhAvakarmaNI tato'nyaya yeto to bhavataH / zrINAM devadattaH / kSINamidaM devadattasya / abhikaraNe'yaM vaH / aga isa ki ? zivamasya mAtre ataH kSipa hiMsAyAmityetasya sAnubandhatvAdityeke / zrutapA grahaNaM manyate / na bhavi denyAkroze vA ||4|1|293 // kSipetamadhye ktayogakArAdezo vA bhavati / kSeobhava dega Akroze va pAne (kSitastapasvI chopastu strI kSINakaH / Akroza jAlmaH zamaH / kSINAyujaliH / apa iti kim ? citaM tapasvinaH 1 kSitaM jagarUpa | dhyaNyasto nAsti / mAyAyAniti dhutapAH / samaniyome zikSakaH / hI vAghodabuddhiH ||12|| ho pAyA undanu memyo vizva vicAraNAryAcca videH parayoH kRtayogakArAdezo vA bhavati tatsaniyoge pUrvasya va dakArasya nakAra hogaa| hoNavAn / vAn / RNavAn jAtaH / trAtavAn / prANaH / drANasan / bhrAtaH / drAtavAn // i 1. prazAsitaM zubhyaM kRtam, ivinAzAnuzAsane ka0ma0 Ti0 / 2. nigIpaNA kri- ke0 ma0 / 3. mAdI nirvANamAgataH ka0 na0 di0 / 4. nirvANamastaM gamane nirRtI rAjamajjane Dix
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [ a. 4 pA. 1 sU. 255-261 ghANavAn / prAtaH tAn vinnaH tavAn samuH samutrAn / rAmutaH / samuttavAn / chaH / nuvAn / nRH / vanavAn vittivAn vitatairzita namA nirdezaH vi vicAraNa pratpastha pratipatyarthaH / tena vidhyantarasya na bhavati / vida sattAyAm / viznaH / vinnavAn / vyavasthita tribhApayam tena trAyasAyAM na bhavati / trataH / devaH / anya naravam / zrANaH / ubhayamityeke / prapUt styAmateH vatayormakArAdezo bhavati vA / prastomaH / prastImAn | 350 prastyo maH || 1 | 14255 // prastotaH / prastItatrAn / kSaH ||425 // kSaya ityasmAt ktayostakArasya nityaM makArAdezo bhavati / zrAmaH zAn vibhAga nilArtha / zuSpacaH kavam // 11- 50 paca ityetAbhyAM vAyoryathAsaMkhyaM kArayakArAvAdezau bhavataH / zuruH zudhAnaH kvAn / anupasargAH kSovollAghaparikRza phulotkulasamphullAH ||4|11258|| anupasargAH kSo ullA kuza parikRza phula phulla samphulla ityete padAH ktAntA nipAtyante / kSIti zrImada ityetasmAt sya yatastra iDabhAvaH lopazca nipAtyate / zrIH ullAgheti 'lAghuGa sAmathye "izyetasmAdutsvarasya vatasyedabhAvaH talopazca / jalaHvaH / vRza pariSkRzeti kRza tanUkaraNa ityetasmAt kevalAt paryupasRSTAcca yate yattasyedabhAvaH talopazca / kRdAH / paritaH / phullolphulla sampulleti kilA vizaraNa ityasmAt lAdutpUrvAt sampUrvAcca parasya kta iubhAvaH AdedAzva dhAtodavAkArasthokAra | phullaH / utphullaH / saMmphullaH | anupasargAditi kim ? prakSoSitaH / prollAcitaH / vyu kevalabhyudAsArthaM syAt / kRzaya sopasargayorapi pRthagupAdAnAdanupasayonipAtanaM zakyeta vijJAtum / zrIbAcyaH zabdasaH kenAcApi siddhayanti / kSIti ityAdyaniSTarUpanivRttyarthaM nipAtanam | are kSobavAniyAcAmicchanti / tadarthaM vAstavatvottazabdAvayenipAtanaM vijJAyate / bhittaM zakalam ||1||25|| bhittamiti bhideH tasya nAbhAvo niyate zakalaM kalaparyAyI yadi bhittazabdo bhavati / bhitaM zalamityarthaH / zakalamiti kim ? bhanne kalam bhibhittam / maMtra bhinnazabdaH kriyAviziSTakArakavAco ata evaM kale niriti ca vizeS C vittaM dhanapratItam ||4|1260|| dharma pradataM na prItam vittamiti videkamAyastirasva vratasya katvAbhAvo nipAtyate / sa cedritazodhanaH pratodaparyAyo vA bhavati / vittaM dhanamityarthaH / vittaH pratova ide bhanapratItami e ? / vi (va) viditaM vintevignaM vittaM ca / vidyannaM vittaM dhanapratIte na vindataM vinnamanyatra / I hanmanyamram gamanam vanatitanAderlugJjali ||4|1| 269 // Giti / han man yam ram gam nam ityeteSAM vanatanAdInAM ca jalAdI vaprapare sugbhava hunu hataH tatrAm / hatvA / hatiH / adbhuta / bathAH / bham mataH / tAnmamadiH yam - yataH 1 yatavAn / gatvA / yatiH / ram -- rataH / ratavAn / ravA ratiH / gam idaM sUtraM tadvRttizca tAnurutake lekhaka pramAdataznu ( cyute to lampate rAtrI likhitam / ) gatiH / tam - natdA | natiH / avanatiH / tanAdi -- tanU - tataH / tatA tasyA | tatiH katata / tayaH / santra arivaM vakSyate / kSaNu - zataH / kSatravAn hatvA kSatriH akSata akSayAH / RJRn / azvA / zrAtiH / gAte / ArthAH / tRgu / vRtaH / kRtyn| tRlA tRtiH| anu anuyAH / bhRgUJ / ghRtH| upAnkRtvA bhUtiH amRta adhUpAH baGtaH / tAn / baravA | catiH / avata avayAH / manuH / matavAn / mantrA matiH / ava mamayaH / hanAdInAmiti kim ? 1. vitta k0m0||
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA.1 sU. 262-271] bhamoghatisahitam zAntaH / dAnAH / Ninitira mAluci na bhavati / baMdhAna / samAntaH / anyatra bhavati-jataH / mammataH / saMyataH / raMgataH / kAnamA mAya: manutistu tanAdItyeva bhavati / jalIti kim ? tanyate / tantajyate / piDato kim ? sA / gantA / pye / / 4 / 1 / 262 hanAdona dhAtUna pye paratI lugbhavati / prahatya / pramatya / pravasya / pratatya / prakSatya / mo vA ||4|1 / 26 / / hanAdogAM makArAntA pye parato lugvA bhavati / niyatya : nimama / virasya / viramya / Agatya / Agama / paNatya / praNamya / enAdInAmiti kim ? upadAmya / gamAdInAM kyo / 1264aa nAdInAM gamAdInAM po lugbhavati / janagat / kaliGgagat / saMyan / subat / mum / parotat / pratItA / sat / sukSat / agregUH / bhUriyoNAdiko DUH / na to dIrghazca / / 4 / 1965|| anAdInAM to pratyaya lugdI padava na bhavataH / hantiH / mantiH / yantiH / ranti: / namiH / nantiH / tantiH / zAntiH / hanAdInAM luci pratiSikSAyAM vivajali viDarapAnApiyA' iti doSaH prApnoti saMni kinyo / nAvityekAnubandhagrahaNAdyanubandha ke pitani pratiSedho na bhavati / hugArI. cAgiti kim ? zAnsigavAn / . dhanyanunAsikasyAt || bhatAra kAra na me hai. mAzA dezo bhavati / jn-vijaavaa| sn-'visaadhaa| kam-davikAvA / gam -aMgregAvA / puNa-yAnA ! nityatvAdeH nAkAra: / prAdhi--cUrAga 1 bhoga -atrayA / iyu-yAtrA / balilopena ma Ane aaadeshH| tila ityanunAvikopadezo'nya bhAye'nunAsikArthaH / iha tu ubhayorupadezAt ubhayo'pi / jansanavanAm ||4|1 / 267 / / jala viddhatI vartate / jan san khan ityeteSAM jalAdI viiti pratyaye pare AkArAdezI bhavati / jAtaH / jAtavAn / jAtiH / sAtaH / sAtavAn / sAtvA / sAtiH / khaatH| khAtavAn / khAtrA 1 jAtiH / sani zara38 jana rAnAvanAM jalAdo sani pare bhAkArAdezo bhavati / sipAsati / jaloli kim ? jigAnipate / miniSale / cinipate / evaM ca rAdIsi rAnameva / yevA ||11|266maa jan tatvAM ye miti pratyaya para prAkArAdezo vA bhavati / jAyate / janyate / jAjAyate 1 janajanyate / gAyase / sampate / sAtApase / saMsanyate / vAcate / khnyte| cAkhAyate / pamanyate / 'jana: ye jAdezana risya jAta iyeva bhavati / viDataMti phim ? janyam / sAnyam / ya iti pratyayanizI na varNanirdezaH tena rAvyAta, satyAt ityAtyaM na bhavati / kecidatrApi bhavatyevenyAhuH / sAyAt / khAyAt / tano ki 1270|| tanaurotAmaka para AvAgamo yA bhayati / sAgate / tanyate / kIti kim ? jasammo / ce.pAcin tanota yakIti sUrya tedAmapi dhAtubhizArtha va tim na yalupina ra payaH / / sanastau tau ||27|| sanityato ghAtoH citapratyaye to lugAkArI vA yataH / satiH / gAtiH / sntiH| samiti , kI sagAbhaya-vikalpArtham / ati sakAra eyAnatarI vipi kara siA sAti: / santiH / mAntiritna syAt na rAtiH / da zrIna ke lidezI gAcAryazAkaTAyanakRtI zabdAnuzAsane vRttI canudhyAyasya prathamaH pAdaH samAsaH / / 1 / .. - -- ---- 1.trisakhAvA, 20 mA /
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35.2 [ dvitIyaH pAdaH hriNo'cIkararalele yaJ // 112|1|| pare 'yatrAdezo bhavati / yuvA vyatmajA / vyAyata / yan / yantau / yanvayantu yati yoyuvanti / ayoti kim ? juhutaH / juSaH / hataH itha | ka juhUvatuH / bRhatruH / IF : zAkaTAyanavyAkaraNam sNs| soti kim ? yh .... ..: kaH ||22|| ityetasmAdI ilele pare yatrAdezo vA bhavati / iyapavAdaH / i I katoha adhIyAnAH / adhIyantu / adhiyantu / vyAyadhIram / adhiyanti / aviyantu / mAsmAdhiyan / mAsmAdhIyat / eH zIDaH || 4|23|| soTa ityetasya dhAtorika: ilelepara ekArAdezo bhavati / katIha zayAnAH | zrotam / zayAtAm | zeratAm / / yAtAm / dAyoran / zete / zayAte 1 dazerate / azena / azayAtAm / zera sAnubandho na bhavati / gItaH / dozyati / pala iti kim ? saMzItiH i zizyate / zizire / 1 .. vyaya ||2|23|| zo iyArA [ a.pA. 2 sU. 1 - 11 iN ityetayoriyorikaH ziti leTi leDi laTi leDi ko julAnAH ' 'junu / tijuGkhoran / juhvati / hama yn| dvi iti kim ? muvanti / ! ? ajuhavuH / ilele iti kim ? = i yAdezo bhavati / te kim ? doyam / anubandhAd " ina bhavati / te / cayaH / upasargAH || 4|2||| upasargAtrasya terikaH kGiti yakArAdau pratyaye pare ukArAdezo avadhi mujhte| paryuhyAt / upasargAditi kim ? hAte Uha iti kim ? pati ki ? samUhitaH / vichatIti kim ? samUhAH / abhyUhmArthaH ika iti kim ? A te / hyte| samasa r " yeterit ||32|6|| upasargAtparastha eve iNa gatAvityasna pAtoriti yakArAdau lilAdeza para ikArAdezo bhavati / sabhiyAt / saniyAstrAn / samiyAmuH / udiyAt | udiyAstAm / udiya (suH / anviyAt / anviyAstAm | avivAH / yakRticaI corI dIrghAvati dIrgho hrasvaH / lIti kim ? samauyate / udIyate / upasargAditi kim ? IyAt / i iti kim ? ISA - eyAt / sameyAhU 1 racayatyasvacpato'Ggumpam ||4| 2 || zvayateriko'syativaca parato yathAsaMkhyan a, thak um pa pradezAgamA bhavanti / zzyatera:- at azvan / azvaH nasyatestham -- Asthat / AsyatAm / Asyan / sezasthaH / vaca um avocat / avocatAm / avocan / avocataH pavat / apAtaH / papta davayatIti di nirdezoM azizviyat / azazuvat / azityastai grahaNamanyasyAGa'sambhavAt / gunavRtyarthaH / novem ||4|| nazedhazoGi imAgamo vA bhavati / banezat / anazat / anezam / anazam / Rzo'ra ||4|2|6|| RntAd dRyazca dhAtoriko'Gi pare'rityayamAdezo bhavati / mA bhavAnarat / bharatAm / aran / asara | ajarat 1 jarA | adarzat / adarzatAm | adarzan / jAguH kiti ||4|2| 10 | jAgR ityetasyeH kiti pratyaye pare'rAdezo bhavati / jAgaritaH / jAgaritavAn / jAgate / jAga : 1 kitIti kim ? jAgRta jAgrati jAgRhi / jAgatyuttareNa / zUprAM livA ||412 | 11||dU pU ityeteSAM dhAtUnAmako liTi RkArAdezo vA bhavati / vizayatuH / zizathuH / dizazatuH / vizeSaH / vidadratuH / vidaH / vidadaratuH / vidadahaH / nipapratuH / nipaH / nipatuH / nipaparuH / zRyAt / zizIrvAn / dadRvAn / didIrvAn / papRvAn / pupUrvAn / za
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 2. mU. 12-17] amoghavRttisahitam 152 prAmiti kim ? nicapharatuH / nicakaruH / liToti kim ? dIrNam / dorNam / nipUrNam / skcchtH||2|12|| arasuvartate / sa sa itmesayo kA rAstAnAM ca dhAtUnAmiko liTi pare'rAdego bhavati / ---rAvaskaratuH / saMcaskamaH / Rccha-Anancha / mAnachatuH / Rt-nica kara tuH / nivakadaH / gu-nijagaratuH / nijagahaH / ska iti kRtaH sasakasyopAdAnAdiha na bhavati / pkrtuH| cakruH / sattAreNeva siha grahaNanyatra impAmuktarityopadezikahalnu paparigraheNa kRto'parigrahArtham / zrama iti takAra RkArArthaH / anyathA hi gAyiti RNAle reva syAt / kivadbhAve'rAdezaH sAvakAzaH basI zivanAdhinApiditi pratipidhmata / tijorvAn / __ ilbhyAgRvataH / / 4 / 2 / 13 / / haldayAt 'paro ya ba kArastadantasya pAzca ghAtoriko liTi paradezI bhavati / -sakSamaratuH / sasmaruH / da-daharatuH / dAruH / vya-davaratuH / dadhvahaH / ha-jaharatuH / jhruu| rUpa-sasvaratuH / rAstraH / ata:-Arata: / bAma: / hama pAmili kim ? ckrtuH| ctH| jahanuH / jahuH / Rdariti ki.ma? cikSiyam / yato hasyAmiti vizeSaNat atigrahaNam / takArastini dazazvottarArthaH / yayakkyAzaze // 14|| hanumAt paye 4 kArastadantasyAzca dhAtoriko yaG yak papAsa vA itpateSu parato'sadezo bhavati / ya-sAsmanate / dAryate / dAdhvaryate / jAsayate / sAsvayaMte / arAryite / yak-smayate / svaryate / arthate / kyAs-smati / sparmAt / aryAt / zagrahaNamuttarArtham / cautyanumAyA pak sAnubandhopAdA kim ? pyUyAt / saMsthAna iti / hiTi pathaka paNa! | bhavati / yistIryate / vistIryate / vistIryAditi nAsA / bhAregA, ( ariyara ) / priyAt / apriyAt ( aryAt ) / iti vinirdezAt / riH ||2|15|| aSTaga iti yati / dhAtoH maha kArasya yamakyAzepu parato rizabda Adezo bhavati / kriyate / hiyate / kriyAt / hinA / 'tundaparA:' / mR-priyte| ghRna-Anogate / dR-driyate / pai-mA. priyate / rividhau rIcAdhanA rApraNAli satibhAvo na bhavati / yayayapAyA iti kim ? pippAt / vibhRyAt / .popTa / dApoSTa / girIkRtyate / nityate / nikRtvAt / nikRntatotyato vAvadhAnAnna bhavati / Rta iti sata kAravAdakArasya na bhavati / nikai.date / nikoyate / nikIryAt / nikirati / / . jaspakye Dara ||4|16|| dhAtoriko jusi paki gha para ero bhavanti / avibhayuH / ajilayuH / aguvuH / adhibhataH / ajAMgakaH / paki-papati / legayati / repapati / pApati / cAvayAsaTo: viDatvenedindrAvaM bAdhitvA sAyakAzamavietIti pratiSidhyate / yuH| snuzuH / stuyuH / IpAsuH / stUpAsuH / :- viduH / aneniripatrakAnuso vyavadhAnAmA bhavati / jumA kati homiyopyate na dhAnuH gantasya dhAtorita kA potuM vizeSayituM na zakyate : sadidAyarA jAta / apichallaggheto // 4 / 2 / 17 / cArAvihile pratyayaM paraM pUrvasyeka ero bhavanti na kiti luggheto cha / jesA / jati / bhavitA / bhavati / sunoti / prtaa| karoti / taritA / tati / pAtunA-koDa. vizeSaNAt pratyayaMtro'pi bhavatyeva / apillumdhetAviti kim ? citH| citavAn / kRtaH / kRtavAn / mazibhiyat / anuvat / ninye / luluthe / isa:--tumutaH / turaH / jAgRtaH / jAgrati / loluH / popuvaH / dedyaH / cecyaH / cozciyata : 1 alAvIt / idgrahaNa kim ? vivekaH / eka: / bhekaH / krkH| henuhaNaM kim ? rettaa| dheTA / prasajya pratiSedho'yam / tena titInityAyo na bhavati / bhAjavihite pratyaye vidhAnAdiha na bhavati / agnitvam / agnikAmyati / - - - 1.ni pUnama , ka. ma0 / 1. aprAdhAnya vidhairyatra pratiSedhe prdhaantaa| prapajya pratiSedho'sau kriyayA saha yatra nan / ma di0 /
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ VANDALALPE bAkiTAyanayyAkaraNam [bha. pA. 2 mU. 18-21 hasvasya hala paa2|18|| halantasya dhAtoH matyaye para pUrvasyeko lasvasyaharo bhavanti avillu. dhetau / bhetA / goptA / varzanam / vaDA te / svaspeti kim ? pokle| pUrayati / kIrtapate / aviralugghetAviti kim ? bhinnaH / bhinnAn / sutvA / suttvAno / sutvAnaH / bebhidaH / maromana: / prasaprativeSAdiha na bhavati / AnucchvAn / hala ityutarAmiha hi pUrveNAzyavahitasya siddheyaMvahitArthametaditi vijJAyate / ekavarNavyavadhAne vAtArthatvAdvideranekavarNazyavadhAna na mA ! zite / sandhamade / vRkSate / bhinatti / iko pAtuneha vizeSayAdiha na bhavati / akaNiSam / bhara NiSam / kaNitAsva: / raNitAsvaH / yakta cisyalI ||4|2|26|uktii AvRtI yasya sta: tasya dyutiruvanasya hulantasya dhAtoriko'jAdI lijitalAdeyo pare eiro na bhavanti / bebhinoti / abhidae / momudIti / amomudam / nenijAni / anenijam / vaitripANi / ave viSam / nantati / anantam / dvayuktariti kim ? veda / vedAni / avai dam / acIti kim ? mainekti / momoti / narmati / loti kima ? vasipate / vidhiSate / balAviti kim ? ninaja / viyaM ca / bhidipoSTa / hala ini ki ! julAni / ajuhuyam / bhuuso'34|2120|| na to dve mAvRto yasya tadviH tasyAH / bhU sU ityetayoradviruktayoriko lijisa lAdenoM para eG na bhayasi / abhUt / abhaH / zubai / suvAvahai / muvAmahai / bhUpratipeSAdadobhot / adveriti kim ? yobhoti / sosoti / bobhavoti / sosavIti / lIti kim ? bhavati / aAyiti kim ? vyatibhavipIpTa / ADhayena bhavipoSTa / yogavinApo'vItyazanivRttyarthaH / hasyorIt // 4 / 2 / 21 / / aviDallugdheto pala triti vartate / bavantima dvitasya dhAtorapiMDalaggheto hamAdo lijitalAdeza para ika aukArAdezo bhayati / yoti / roti / stIti / yauSi / rauSi 1 stauSi / yomi / raumi 1 stomi / ayot / arot / hulIti kim ? pravIti / pavAni / ravANi / oriti kim ? eti / madhyeti / aviDallugvetAviti kim ? ite| yutaH / rutaH / api stuyAdrAjAnam / lIti kim ? stotA / stotum / alAviti kim ? cyocoTa / popoSTa / madveriti kim ? yoyoti / juhoti / ihokArAntasya dhAto. vidhAnAdiha na bhavati / sunoti / sunopi / tanoti / tanopi / boNoM naar|| karNo seniruktaspA'dilluggheto halAdau lijitalAdeze para ika aukAroM bhavati vA / prIiita / pro ti / promapi / promi| progAmi / progbhi| mariti kima? proonoti / pUrveNa nitye prApne vikalpaH ! - alyota ||raa23|| kati(toranigalanasyA'niDallugdhetI halAdo livajitalAdezelmAne ika okAro bharati / bolvApavAdaH / morNot / progaa| alauti kim ? proNoti / rANena ||4naaraa gahiti gRhi hi hisAyAmityetasmAdabitidalA liganitamAdeze pare nami mI nakAra evaM nipAtase / tuka / gati / tomi / tuNehu / atRNeT / akkimIti kina ? tRNataH / ca / haloti kim ? tRgahAni / aNam / vuva ITa 4 / 2 / 25 / / bra ityetasmAdigantAtparasyA'piDato halAdelijitalAdezastra IDAgabhI bhavati / bravIti / anavot / vra:pi / vo mi 1 anna noH / ika iti kim ? Araya / aviDatIti kim ? vrataH / cUte ! hala iti kim ? anavam / dravANi / yaanurustorvahulam / / 4 / 2 / 26 // yazAlagantAturustu ityeta prazna dhAtubhyaH parasmA vinohalAde. vajitakAdezapreDAgamo bahulaM bhagati / priyaM mayUra: parinatoti / yazca tvaM na rakhara natopi hRSTaH / nanati / manasi / bobhavIti / bomoti / lAlIti / lAlapti / tauti / tamoti / uttauti / utsavoti / roti / ravati / paroti / uparavIti / toni| tavIti / upastauti / tassavIti / suduSTa pAkaraNaM stanomi /
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ a. 4 pA. ra sU. 27-35] bhamAghattisahitam 215 bhUyo bhUpaH stavImi hitecchayA / du vRttihaspamAraNevityAdidhu smaranti / achita iti kim ? lAlaptaH 1 stutaH / stumaH / hala tiM kim ? lAlapAni / stamAni / bahulagrahaNaM prayogAnusaraNArtham / syastesso'laH ||27|| si ityataH pratyayAvastema dhAtoH sakArAta parasyA'paDato halAde. lijitalAdezaspAramAtrasya IDAgamo bhavati / akArSIt / makArSIH / alAvIt / alAvIH / AsIt / mAsIH / sa iti kim ? ase vet / abhUt / sa iti vizeSaNAt siH pratyayo rahAte na ghAtuH / asa iti kim ? akArpam / asti / zrado'Ta 4aaraa| pradarbhAto; paraspAviDato hamAdelijitalAdezasyAsmAnasmA'DAgamo bhavati / Adat / AdaH / ala iti kim ? ati 1 asti / ITa cAjakSarudbhyaH // 46 // AjakSa akSityatempo rudAdimyaH parasya piDato halAdelibajitalAdezasyAmAtrasyATITo cAgau bhavataH / ( arodat' ) arodot / asvapat ( asvIta ) / prANat / prANot / azvasat / azvasIt / akSat / ma nakSIt / aAjakSiti kimu ? ajAgaH / rudamya iti kim ? mahan / ala .iti kim ? roditi / svapiti / bala iT // 4 // 2 // 30 // rudAdimpo dhAtubhyo valAdelijitalAdezasye DAgamo bhavati / roditi / saditaH 1. rodiSi / diyaH 1 rAdibhi / rudivaH / dimaH / svapiti / prANiti / svasiti / kSiti / vala iti kim ? sadAnta / aAjahIti kim ? jAgati / ya iti kim ? hanti / laM.ti kim ? svaptA / malAvita kim ? suSvapa / bapatisvAsoTa / IzIbhyAM rudhce // 431 // I II ityetAmyAM parasya sapArAdeH , ityetasya ca libajisalA. dezasya DAgago bhavati / iidiye| iziSva / Izidhye / iziSyam / upe| iMDiva / ihi / iDivam / vacanabhedAdyA mAsaMkhyaM nAsti / dhva iti kRtatvasya praNADi na bhavati / aiDvam / leTi tu evaM ekArasya amAdeza ityekazavikRtasyAnanyavAd bhavati / jalbohoM dhiH // 4232 // jalantAt ha ityetasmAcca dhAtoH parasya lijitalAdedo hakArasya ghakArAdezo bhavati / ikAra uccAraNArthaH / jala-addhi / viddhi / hindhi / bhindhi / hu-juhudhi / jaldoriti kim ? vAhi / ha iti kim ? chintAt tvam / ahutAt tvam / alhoH paratyana hakArasya vizepaNAdiha na bhavati / yadihi / svpihi| zAdhyadhijahi // 32 / 33 / / zAdhi, edhi, jahIti ho nipAtyante / sAyati zAsteH prakRta yamagantasya na ho zAbhAvaH ho prazna nipAtyate / edhIti astehI evaM hA dhazca / jahoti hAhA~ jabhAnaH pazlagantasyApa 1 anya samuThAlagantasya necchnti| janIti bhavatopAhuH / ato hU iti ilugdhAtoH pakAra. dakArAntAtmatsyAt parasya vidhIyaH / mAnavyataH ||34|| dhAtAvidhile makArAdo yakArAdau ca liyajitanAdeza parekArasyAukArAdezo bhavati / yAvAmi / dhAyAvaH / vAyAmaH | pvaami| pacAya: / pacAmaH / vaamh| pyaami| pakSyAmaH / pakSyAmaH / pakSyArahe / pcmaamhai| dhAtoH prapana sambandhI nAkAraMpati pratyayasthAmArasyApyAravA / mavIti kim ? pacati / pacAH / panti / pacadhaH / payataM / pacavam / atra iti kim ? cinutaH / cinumaH / takAra uttarArtha: / Aditi tAraH plutAnivRttyarthaH / senAspa plunanirNaye pluto na bhavani / yyaH // 4.2 // 35 // dhAtopo livarza jAlAdezastaspa yo yazarastasyAtaH parama dayAdezo bhavati / pacet / gacetAm / payeSuH / dIyez2a / dIvyatAm / dodhyecuH / tudeva / tudetAm / tudepuH 1 jusyAhAralopespekadeze 1. tu vRttihiMsApUraNevi- ka. ma / 2. tenAsya pluta vinaya pluto ma mabati / ka0 ma0 /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanamyAkaraNam bha, 4 pA. 2 sU. 33-74 vittisyAnanyavAd bhavati / ata iti kim ? vinyAt / pAmAt / yAyAt / la iti kim ? ayAt / mayAsIt / . zrAto'paH // 42 // 3 // dhAtoryo'pi libamitalAdezastasya ya AkAratasyAtaH paraspa iyAdezo bhavati 1 pacete / pacethe / pacetAm / paceyAm / apacetAm / apace pAm / pakSyate / pothe / apakSyetAm / apatyethAm / Ata iti kima ? pacataH / apa iti kim ? pacAvahai / pcaamhai| ata iti kim ? mimaate| mimaathe| ilagusi // 4 // 22 // pAtArya um tasmin parata AkArasya lugbhavati / bhiAtuH / chiyuH / aduH / anuH| usIti kim ? bhindyAt / dhAtoritpanenAkArasthAvizeSaNAt yAdInyAkArasma bhavatyeva / zisva. muttarArtham / aMH ||42138|| dhAtoyoM ziratataH parasma lijitalAdezasya lugbhavati / abhAvi | akAri / loti kim ? kAriSyate / aphAritagAm / apAviti kim ? kAripoSTa / sakAraH sarvAdezArthaH / ato hA // 4.2361 dhAta: garo yo'kArAntapratyayastasmAt parasya ikArAdelijitalAdezasya palugbhavati / bhava / danph / tuda / ata iti tim ! hi 1 rahi / yAhi / vAhi / ataH pratyayAditIha na bhavati / pApahi / vAvahi / ha iti kim ? bhannatAta tvam / sasaMyogAdoH 4240|| mAMgogAsaro ya ukArastadanto maH pratyayo dhAtoH tataH parasya hakArA. deziyagitalAdezamA paramayati / sa rA / 17 / sacina / asaMbhogAditi kina ? a hi / aNuhi / tAhi / morityA vizeSaNAdihApi na bhavati / aApnahi, rojnuhi / oriti kima ? koNIhi / pratyayavizeSaNAdiha na bhavati / yuhi / hi / ti kim ? tanutAt / sunutAt tvam / svi lugyA // 4 / 2 / 41|| asaMyogAgaro ya u kArastadanto maH pratyamo dhAtostasya makArAdo vacArAdau cApiti lijitalAdeze pare lumyA bhavati / tannaH / danuvaH / sunyaH / sunuvaH / tanmaH / tanumaH / summH| sunumaH / tanvahe / tanuvahe / subahe 1 gubaha / tanmahe / tanumahe / sunmahe / sunu hai / mvoti kim ? tnutH| sunutaH / moriti kim ? proNIyaH / ko gomaH / pratyayavizeSamAdiha na bhavati / yuvaH / sumaH / asaMmogAditi kin ? aNuvaH / anaH / aguvaH / gaNayaH / Aplu daH / AplumaH / bApa:mi kim / suna!mi / sanomi / kuryi ca // 42 // kA roteH bharapA kArastha makAravakArAvapiti pasArAko ca vijitalAdeze pare nitya lumbhavati / kurvaH / kurmaH / kurvahe / kurmahe / kuryAt / kuryAtAm / kuryuH| ullu ba: syAnivadbhAvAdakArA dezaH / kRmi hiMsAyAmpu raH / NumaH / RNupAdityatrokAro na ku para iti na bhavati / iti kim ? hustA / apitAti kim ? kArAbhi / omiti kim ? kAriyAgaH / ataH zi cot / / 5 / 2 / 63|| lipi pica liyanilAdeze ca ya jAstalimittakastasya kAryabhUto yonAraH vRjayayavastasyodAdezo bhavati / murvAgaH / guruta: / pUrvanti / kurvaH / kurmaH / muryAt / utta: kAyavena vizAAdukAlApana yati / yA 203:| isvapana bhayati / bhakustAm / arastatmAgamastha na bhavati / uditi takArakaraNAdasyokArI na bhavati / yata iti sthAyartham / takAra uttarArthaH / zi peti lotyanuvRte rattarAya ca / anIti kim ? pharoti / kropi| karomi / lAdeza polvaM prati nimitta vijJAnam, kintu kuru agApi yayA syAt / paratve hoha na syAt / yuriti kim ? ataH / tarNataH / magAne // 4aa ghAtAvidita sAne gareko kArAya maga gamo bhavati / pacamAnaH / pavamAnaH / zikhaNDaM vahamAnaH / krissymaagH| Aja iti kim ? pacan / anta iti kim ? apaha nudAna: / 1. kuspara ka0 m0| 2. girvA gamataM ganane nighRta gajamajane / apavA'pi kurvANo vRSyakArakayorapi- iti vizvaH / R0 ma0 di /
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ na. 4 pA. 2 sU. 45-5.] amoghavRttisahitam 35. zrAsInaH |4|45|AsIna iti Asa: parasyAnasya IkAro niyate / AptInaH / namastyolaka ||haa2|46|| namo vikarApAste vAkArasya zilpapiti pipa lijitalAdeze pare lugbhavati / rugdhAnaH / rAdhaH / vanyanti / madhyAt / nindAna: / pritaH / bhrindanti / bhindyAt / santi / sthaH / stha / stra: / smaH / syAt / anIti kim ? kadi / maNasi / kami / masti / asi / asmi / ata iti kim ? antyasya mA bhUt / takAraH kim ? prAstAm / lAman / - inAmerAtaH ||raajaainaaprtyysp avarSa pate daridrAtezca ghAtorAkArasya apisi yi ca livajitalAdeze pare lugbhavati / kroganti / koNa / bhakoNan / lunate / lutAm / alu nat / punate / punatAm / apunat / dadati / daztu / dadyAt / mimate / mimatAm / amimata / unihate / jitAm / udajihata / yAyati / yAyatu / bAti / bAbhatu / daridrasi / daridratu / inAjoriti kim ? yAnti / bAnsi / Ata iti kim ? jakSati / bibhrati / apIti kim ? akoNAm / ajahAm / lauti kim ? yAyAnam / hatyaborIH / / / 48|| nAmazeSarAghu kalya dhAtorAkArasyA'piti mi 5 halAdo livajivalAdedo para IkAro bhavati / lanItaH / lunIyaH / lutovaH / lunomaH / lunIte / lunope / lunIve / lunovahe / munImahe / lunIyAt / mimote / bhimA / mimI / mimabahe / mimAmahe / dAbdaporyaTanuvi / dAdosaH / dAdIyaH / dAdIpa / haloti kim ? lunanti / mimane / ayoriti kim ? dataH / cattaH / dadaH / dadhaH / dadyAma / sapIti kim ? lugAti / dadAti / . daridraH ||4|| daridAte rAkArasyApiti pipa halAdI livitalAdeza para ikArAdezA bhavati / daridritaH / daridriyaH / daridrivaH / daridimaH / daridriyAt / apIti kim ? daridrAti / daridrAmi / daridrAmi / halati kim ? daridrati / loni kim ? didaridAsati / bhyo vA // 45 // bhI ityetaspa ghAtorapiti gi ca halAdI lijitalAdeze para ikaaraadesh| vA bhavati / bibhitaH / vibhItaH / vibhiSaH / vibhISaH / vibhivaH / vibhAvaH / bibhimaH / vibhaumaH / zibhiyAt / vibhImAt / apIti kim ? bibheti / haloti kim ? vimyati / lIti kim ? bhItaH / hAkaH // 42:51 // mohAna tyAga ityasya :torapiti yi ca hasAdI lijitalAdeze para ikAradezo bhanati vA / jahitaH / jsotH| jasthi: / jothH| jAhie / jahoya / jahivaH / jahInaH / jAhimaH / jahomaH / gIti rim ? jahAti / halIsi kim ? jahati / sAnusatyanirdeza ohAipradAyalu nivasyarthaH / vijahote / rojihote / jahItaH / yogavibhAga uttraa:| thA ca ho ||12||haako hopAta ikAgakAro vA bhavataH / jahihi / jAhi / jahIhi / yi chuka // 42 // 53|| hAkA lijitalAdeza yakArAdo pare lugbhavati / baMdhAt / jAhyAtAm / jahAH / ghasasyAci ||4|rATA pAtoH yasapratyayasthA nAdo liyajitalAdeze pare zumbhavati / adhuzzAtAm / adhUtAyAm / ani / avikSAtAm / aghikSAyAm / aghidhi / aghoti kim ? nadhupAl / adhikSA | adhukSantepantAdezasyAlthipo sthAnivadbhAvArAlA nAdAdezaH / duhidilihaguhastaDhi tuvi zlaga vA // 4 // 255 // dui di liha guha ityetempo dhAtubhyaH parasya kA pratyayasya tavAMvarArAdhI tAMDa pare lubA bhavati / adugdha / adhukSata / adugdhAH / adhukSayAH / anugam / akSamyam / amahi / apukSAvahi / adigdha / adhikSata / mdigdhHH| vavikSayAH / adhisya / adhikSadhvam / adigbAha 1 adhikSAvahi / alada / alikSata / ale DhAH / alidAyAH / alilvam / alikSadhyam / alihahi / ali mAtra / nyATa / dakSata / nyagUDhAH / pukSayAH / yinUvam / samayam / nyaguhvahi / tysudhaadi| duriti vim ? pratyAta 1 taddhoti kim ? aghumat / adhikSas / tupoli kim / adhukSAmahi / luni vartamAnAmAM islu yaNaM sacina /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkAyAmAkaraga . 2.2 sU. 55-5 otazzye ||4|2|16|| ghAtora kArasya zyapratyaye pare elura mavati / nizyati / avachyati / avasyati / avadya ca / zpa iti kim ? goricAcarati gavati / yamagamipozizacchaH / / 4 / 2 / 5 / sa gama iSu ityeteSAM ghAtUnAM zipratyaye pare chakArAdezo / bhavati / yacchati / gacchati / icchati / zoti kim ? pantA / gantA / edha / ye meM / jAne / Ive / / / kadito grahaNAniha na bhavati / ipati / iSNAti / . pAnAdhmAsthAmnAdANazyatithItidhinvukRNvuzadasadaH pibajinadhamatipyamanayacchapazya- . chadhikRzIyasodAH // 4258|| pAdaumAM dhAtUnAM zipratyaye para yayAsaMkhyaM picAdaya AdezAH bhavanti / paH piya!-yati / yata: / piyanti / piran / utapiban / pivaH / adAtalyAt picarITa na bhavati / pro jilA-zighrati / jighnataH / jinvanti / jinan / ujijnnH| nijinaH / dhmo dhamaH-ghamati / dhamataH / dhmnti| dhaman / udayamaH / vidhama: / syA---tiprati / tiSThataH / tiSThanti / tiin / no mana:-Amanati / Amananti / pANI ya:-yanchati / gataH / yacchanti / dRSTeH pazya:--pazyati / pakSyataH / pazyanti / utpazyaH / nipazyaH / arte cha:-machati / ataH / chasi / zrota: zR--jAti / 'gutaH / zupati / dhinvI dhi-dhinAzi / dhitutaH / dhimvanti 1 kRzyoH --kRNati / pRnnutH| dRzyanti / dAde: pIyaH-zIyate / zIyante / zIyate / rAdeH sNrH-siidti| sodataH / sodanti / pAipanadAdehapAm / zAdeH pANa dAN iti pakArI yalugdhAtvantaranivRsvayaMH / dAdata, dAna, dRSTyatti prItIti dRzaiH ityasya ca ityasya ca tipA nivezo manivRtyaya: / dadRzat / Arat / zobruvat / eya ekarAt ( ? ) ! dedi-van / carIkRNvan / pAdi. sAhacaryAvarteraneyaH bhavati / iyat / zavata eva nirdezAnna bhavati / zrudhiyukuNdayaH svAdI dayA nayAdI / prakRyantarANAM tihI pasaranitya vacanam / sattI vege || satAo; ziti pratyaye dhAyAdezo bhavati vaMge gamyamAne / dhAvati / pAvataH / ghAvanti / zreSa ili kim ? sarati / zAjano jAH / / 12 / 62 // jJA jana 3ttayordhAtvo; ziti pratyaye pare jA ityayamAdezo bhavati / jAnAti / jaayte| pamidoDakaH za61|| vida vizaNa dhAtorAH kSipramaya pare ekAsaMdezo bhavati / madyati / medhataH / manti / a iti phin ? halo mA bhUt / zauti yiAm ? pidyate / menidhI / ameriyaTo viprakAgi bhavati / evamuttatrApi / ghAlasvaH / / / 2.62 / / / ityevamAdAnA bAnUnAmaka; zipratyaye hasyo bhavati / pa-punAti / dhU-nAti / stana -snupAti / va-gAti 1 za --gAti / / --guNAti / ---gRNAti / be-vRSNAti / bhU-bhugAti / da-deNAti / ja-jagAti / na-nRNAdiH / R-RgAti / da-vRNAti / jyo-ninAti / -linAti / sro-lvinAti / ro-rigAni / lo-linAti / pvAmiti kina daNAti / pUrvA na kara vAdinAdiparisamAprapathamika 1 teSAM karaNAregApi na bhavati / graapaati| naMgAti / a (pAgANAntA pyAdayaH teSAM jAnAtItvA jJAjano jAti docciAraNAnasvo meM bhavati / jAyata isa tU yarale. kutiya nori doghAviti dIpaH sijali / aka isa yandhAdInAM na bhavati / bamAti / zyAta / zarmA dIrghoTAnAm / / 13 / / zamAdovA yA dAdipratyArahasmin parataH zamAdInA vANAnAmako doryo bhavati / zAmpati / dAmpata / tamyati / thampati / zrAmyati / sAmyati / valAmpatti / mAyati / maTA. nAmiti kim ? aspati 1 mAribhiH zivizegApi na bhavati / amati / sa evottara kalA mahAna yogavibhAgazma ilAye pi mitam / dIgrahaNamusa rArthan / 1. zIyasIdama , ka0 ma0 ! 2, iha ityapi, kaam|
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ a, 4 pA. ra sU. 64-71 ] bhamodhavRttisahitam SThiyUklamyAcamaH 114 / 2 / 64|| TiyU palamu mAghama ityasaiSAraka: ziti pratyaye doSoM bhavati / / TIvati / kalAmati / AcAmati / naga mArapatrasya nadaNa dina na bhavati / camati / vicamati / . prAmo'taGAne / / 4 / 2 / 65 / / kramako'taDAne zipratyame doSoM bhavati / kAmati 1 kAmatu / kAmet / anAmat 1 anAga iti rim ? gAvAmane candramAH / AkramamANaH / ataGAna ityetarichanimittatvana vizeSaNa na parana, tena kAmati tasmin lupte'pi bhavati prasajyapratiSo vA / sAbAraicaH / / 4 / 6 / dhAgoraka: ataGAnapare so parata: Areca AdezA bhavanti / akApIt / ahAn / anI / ameyaa| alAyIt / apAya t / sAviti kina ? eti / yena nAprAptimyA charo'yaM sAdhakaH / samAdezaitAnta ra saravAd yAyate / nyamutIt / manUvIt / jIrNonuryAt / atajhAna iti kim ? acyoSTa / aplASTa / aka iti kim ? gorivAcArIt magavIt / adhikAdityataH paratvAllun / halAm // 42 // 37 // halantasya ghAtoryo'k tasyAtAnapara sau paratA A mAraco bhayanti / apArit / maghAkSAt / asApsIt / adAptot / abhatsIt / arotsIt / bahuvacana jAtyartham / tejAnekahalavyava. dhAne'pi bhavati / asAMkSIt / arAMkSIt / atAkSIt / asvAkSAt / aca iti kim ? udabodhA(DhA)m / udbodh(3)| ghavalo'taH // 7 // 2 / 68 // vad vraj ityetayolakA rAmtasya raphAntasya ca dhAnorakAra syA'tahAnapare so parataH AkAra zAdezo bhavati / avAdIt / ayAjIt / ajyAlot / mahAlIt / acArot / akSArIt / vanagalA iti [kam ? yA nirazot / mA niradot / ata iti vim ? nyamIlot / nyaravArot / azvallIt / abadhIdityatrAtaH saMbacAzcAne vana paMdhyavadhAnamisi na bhavati / vorNara halAdele yoriTi rAhA putrI halAdezca ghAtohalantasya laghorakArasya iDAvAvatAnapare ho parata kA rai umadezI yA bhavati / 8.-praurgavat / proNurva t / elAde:-ava ta / akAnI / araNIt / arANot / gaurivAcarIt bhagavIt / agAvat / U[brahalAderiti vim ? mA bhavAnazIla / mA bhayAnaTIt / sAnubandhopAdAnaM yA nivRttyartham / prorNonAyo t / prorNonUvIt / koNoM narityA tvanusandhAbhAvAd yadAnumantAsyApi praNam / evaM ca prakRtastrayam / yamalagantasya rUpyaM bhavati / poriti kim ? atakSIt / arot / halAmiti jAtyupAdAnamiti laghupahaNam, anyathA'nekavarNavyavadhAnAdevAya na bhavati / acakAzIdiyA ajjhalasamudAya na vyavadhAna miti na bhavati / iTIti kim ? apAkSot / adhAkSot / ata iti nim ? tyApalIt / pakhorot / argum ata ityasyAsambandhaH / sambandhe vAvacanAdeThacanAdezo'yaM vidhivijJAyate / na taNazasizvi jAgredinmahAzca // 412170! kSaNa zara ni jAga ityetepAmaMdito bhayAntasya halantasya ca dhAtorisAdAvatahAnapare so parata bhAraico na bhavanti / kSa-akSaNot / zam-jyazamot / divaazzya t / jAga-bhajAgarI / evit-kara-akAkhIt / phaga-akAgat / ma-asyagot / makramIt / -ajana hIt / agrahIt / ya-ajayot / avyayIt / halAni-akot / adevot / base vot / aphApot / amopIt / kSaNAcaunA ya iNDugatAna pratipaMdhaH / manakSagot 1 azApaset / paditastu yadya pratipayaH / ajAhasIt / jAhAsI / ata eva kSaNAkSyo maditaH kriyante, anyathA yedita: pratyeha saNAdhigrahaNa ga kriyeta / kSaNAdigrahaNaM kim ? bhalAvIla 1 apAt / iTIti kim ? arAdhot / adhAkSIt / zRjanamtubhyaH iTa ||4|2171 / / dhUna sustu ispatamyA dhAtubhyaH parasya se lAne para iDAgamo bhavati / ayAnot / avAdiSTAm / athA| puH / asAvIt / asAdiSTAm / asAvipuH / vAsAyIt / prastAviSTAm / astAvipuH / dhUjityanuyanyopAsanaM dhuvatinivRtyartham / anyathA hi dhuvata reva grahaNaM syAt tatra niyamo vijnyaaye| tAryavizeSAsambhavAt / huvacana sumAprArtham / ataGAna iti kim ? aghopTa / asoSTa / astoSTa / pUtro thikalpe itarAyAmamA vacana /
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [bha. pA. 2 sU. 72-80 : yammna mAtA samaca ||4|2|72 / / yam ram mam ityete mpa AkArAtiyazca ghAumpaH parasya serataDAne para iDa,gano bhavati sagAgamacaitapaHm / yaset / ayaMsiSTAm / ayaMsiyuH / at / araMsiSTAm / saMpuH / mAsIt / anapaTAm / anasipuH / timipozcezyAsAro na bhavatIti vizeSaH / prAta:-zramAsAt / yAsi / ayAni: { avAsIt / avA sidAm / agAsipuH / adaridrAsIt / animAtA / adaridrAsipuH / adarIdrIt / adaridviSTAm / adaridipuH / iti lusksse| ataddhAna iti kim ? sAyaMsta / maAraMsta / Agasta daNDa; svayameva / amAsta dhAnyam / bahuvacanaM ca lAkSaNikAryam / aglAsiTAm / aglAsipuH / ghupAbhUsthaitezzluka / 4.2 / 73 / / dhumpaH pA bhu spA isyomyaH etimyAM ca parasya rotakAne pare ilurabhavati / aAt / adhAt / asthAH / ayAt / adhyAt / emya iti kim ? adAsIt kedAram / adAsIda bhUmim / pA iti pA pAne ityasya, na pA raanne| paM vai zovaNe ityanayoradAditvAllAkSaNikavAgha, apAsIda yanam, avAsId vastram / bhU iti bhavatyastyAnezaporubhayonaMhagam / etIti tinirdeza iNigarthaH / ataGAna iti kim / vyatyabhaviSTa / upAsthipata / prAdheTa jhAcchAso vA ||4aa2 / 74 / / brAdheTAchAsa ityetebhyaH parasya se rasakAne pare ilugbhavati / sanAt / atrAsIt / adAt / adAsIt / azAt / azAsIt / achAt / acchAsIt / amAt / asAsota / atahAna iti kim ? aghrAsAtAm stano devadattena / dheTa: pUrveNa nitya prApta zeSempo'pApta vikalpaH / tanbhyasthAste ||4aanaa || tanAdimpaH parasya se; thAsi te ca pratyame pare elumA bhvti| atata / atthaaH| agie | anisstthaaH| asAla | asAcA: / asnisstt| asanidhaHakSata / akSayAH / akSaNiSTa / akSagiTAH / kaka atachAna iti nivRttam / thAsAhacato'pi tava parigRhyate / teneha na bhavati / aniSTa dhUyam / jalhasvAllukasastI // 4 / 2 / 76|| janmAbhrasvAntAcca dhAtoH parasya seH sakArastha tavargAdoM pratyaye pare lumbhavati / ja nmabhattAm / babhatta / abhita / abhisyaaH| acchatAm / acchesa / acchitt| macchitsthAH / hasthAt---makRta / akRpAH / ahata / . bahudhAH / alhasvAditi kim ? amasta / paraMsta / macchoSTa / aploSTa ! lucaH paro'pi nityatvAde / asa iti kim ? mavAdiSTAm / avAdiSTa / tAviti kim ? asan / abhaMta / abhisAtAm / mabhitsata / akRpAlAm / akRyata / ghAtAriti kim ? . malAviSTAm / apAviSTAn / yalu gadhikAre lumma va sthAnikAryam / avAtAm / avAtta / cataH selaci halamityAkAraH rA nitpatyAnaluci satyo gau vidhAyamAno na syAt 1 - IToTaH ||2|7|| iTa uttarasya se: sakArasyedAdI pratyaye pare laga bhavati / alAvIt / apAyIt / selRcaH sthAniyaddhAvAn / IToti kim ? alAviSTAm / alAvipuH / iTa iti kim ? pramAdi / mahASarSIt / - dhi vA bArAma|| ghAsArthakA rAdI pratyaya gare sArasma luga pA maSasi / alavinam / alayitvam / pAdhi | cahAddhi | dhoti kim ? cAsti / yAgrahaNamasiH prayojayati yAgrahaNAt hanmanyamiti lopaviSaye'pi na bhavati / anantram / amaSam / tAsastyoH ni ||4| | sa petasya pratyayasya astazca ghAtoH sakArasya sakArAdo rephAdI ca pratyaye para lugbhavati / karI / kami / karoi / taraH / astai:-asi / patise 1 akArasakArayo. lope se iti pratyayamAtraM padaM senAstyudAharaNam / eti haH ||20|| tAsaratyoH sakArasvakArado pratyaye pare hakArAdezo bhavati / pAtahi / vyatigAva yAmahe / phaaryaarhe|
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. 2 sU. 81-81 ] mosisahitam 361 tassiyala ||4281 // dhAtodezI' zivajite lAdeye va zivajite sakArAdau pratyaye sakArasya takArAdezo bhavati / pavitsISTa batsISTa devatena vahati [avatsyat / vivatsati / jighatsati / avAtsIt / avAtyam / avAttam / avAsa silyazuli iti viSayasaptamI, tena nityAja jalvArAstAtriti lobhAvapi so tAro bhavati / sAMti kim ? sapATa vasiSyate / upazyAti kim ? asse / sse / levena pratiSedhe prApte pratham / zitpratiSedha uttarArthaH / na hi zit sakArAdirahita / sa iti kim ? pakSISTa / pazyati / I ||2|| mahAdezasya yAdI pratyaye pare takArAdezo bhavati : Attha yoti kim ? zrAha / AhatuH / AH t dIGa ca ||4123|| do bAtorajAdo Giti pratyaye vigAgamo bhavati / upadi dIye 1 upa upadidovire / upadidoSi / upadidoSAce / upadidayiSye / upadidIyive 1 dI iti kim ? uDIDaye / ikAraH kim ? upaditiH / tritoti kim ? upadAnam avoti kim ? upadedIyate / iTi cAto luk // 4.2|| AkArAntasya dhAtoriDAdAbajAdo ca viiti vyazprityaye lugbhavati / iTi-- patisthiya | cipapatuH / papuH / tasyatuH / tasthuH / pradadhat / t / iTi ceti kim ? calAtA | iTIema triidartham / vidatIti kim ? rAnam / acoti kim ? jAyate 1 lyazlIti kim ? yanti / yAnti / vyatyare / vyatpale / liye ||4|2||5|| to hatmyAM parasparasta liGi pratyaye rAdezo vA bhavati / rayAt / lAyAt / mleyAt / kalAyAt / sneyAt / snAyAt / halbhyAmiti kim ? . yAyAt | pAyAt / liGoti kim ? kAyate / piGatIti kim ? lasoTa | ghumAsthAgA pAhAksaH // 4286 mA sthAgA pAhA sA ityeteSAM Giti liGi pratyaye nityam ekArAdezo bhavati / deyAt / gheyAt / meyAt / speyAt / geyAt / peyAt / ddeyAt / bavaseyAt / eteSAmiti kim ? dAyAt kedAram / avadAyAt bhUmim (pA) ityAdikasya grahaNaM na pAraNa ityAdeH / pAyAt | hAgiti kakAro nisvarthaH / vitIti kim ? dAsISTa / I ilyaye // 4287 mA sthAgA pAhA sA ityeteSAM dhAtUnAM vyavajite lAdI viti vipratyaye IkArAdezo bhavati / ghu- dIyate / dedIyate / dhoyate / deodate / ghota | ghItavAn / dhokhA stana | mA--- gomate / memoyate / svAsthIyate / teoyate / gA gIyate / jegIyate / gItaH / mItavAn / govA adhyaSTapAte pItaH pItavAn / pothA / hAkU - hIyate / jehIyate / honaH / hInayAn / hArdi--hAyate / jAyate sA zrayate / saMyate / loti kim ? vastuH / tasyuH | appa zivam ? pradAya prabhAva pramA prAya pragAya prasava aSahAya avasthAya / lIti viga ? azatAg / adhAtAm / asthAtAm / apAlAm / vitIti kim ? zatA / pAtA 1 mAkArAntasya dhAtortha pratyaye pare IkArAdezo bhavati / deyam / dhevam / peyam 1 ye // meyam / AzeSam / ghAmoryaGi || || ityetayoryaGi pare IkArAdezo bhavati / / devIyate / yati kim ? prAyate / dhyAyate / jAnAti dAruNAvIti -- yaDobhAvAna bhavati / 1. ki liT, ka0 na0 0 2 hAdhiH k0m0|| 46
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. pA. 2 sU. 90-90 nonI hiMsAyAm ||20|| han ityetasya pAlohitAyAM vartamAnasya yaGi dhnoti Ika anuSa nipAtyate / nIyate dviSaH / jepISTavaH / hiMsAyAmiti kim ? gato jaghanyate / kecidimaM vikalpenAnuH / tvaM tu rAjan ghaTakamapi na jacanyase / 362 || 22|0.1 || svazkoti vartate / ataMrityaviprasyayaviSaye yathAsaGgharSa bhU vaca ityetAvAdezau bhavataH / babhUva / bhUSAt / bhavitA / abhUt / bhaviSyati / abhaviSyat / bhavyam / bhavitA / bhavitum / bhavitavyam / uvAca / Uce uccAt | yakSoSTa | avocat / yati / vakSyate / avasyata / vAcyam / vayatA / vaktum / vaktavyam / parilati kim ? asti / staH / bravIti / vyAsIt / zravIt astu / navItu / svazt / brUyAt / svIti tripayasaptamI tena tadutpatteH prAgeva sthalAdezeSu kRteSu pazcAdyathAyathaM pratyayA bhavanti / =dezo'stinivRttyarthaH / vaccAdezo nivRtyarthaH / mAtmanepadArthazca / dvivacanAt syazlItyanena yathAsaGkhyaM na bhavati / cakSaH zAJ vAci ||4262 // taca vartamAnasya yaditye viSaye zAn ityaya mAdezo bhavati / ca- AvazAyAt 1 AvazeyAt / ayazAlA | AvazAtum / Avazativyam / khyatve - AzA. yAt / asmAt / AsthAtA azAtum / bAkhazAtavyam / vAcoti kim ? cakSuH / nimaMtra bodhe | avasaMcayAH / parisaMcayAH / atra varjane / nRpakSaH rAkSasaH / yatra hiMsAyAm / vyaloti kim ? AcaSTe / AnraSTa | AzriSTAm / AcakSIta / ruzAmiti nakAro nityAtmanepanivRtyaryaH / liTi vA // 43 // 63 // cakSI liTi zAzAdezo vA bhavati / Avalo! acamyatuH / AcakhyuH / AcacakSe / AcacakSA | AcacakSire / zora 464 || zAjA dezasya saH zakArastasya yatra // 2 // dezo vA bhavati / mAdhmAtA / mAtum / AsthAtavyam / janam / vyavadAtA | akzAgu AvazAtavyam / mAkzAnam / zo yatvavidhAnaM polu. ghorayamartham / bhrasso'r ||4|2295|| tasya yo rasiti bhAgastasya parisapratyayaM viSaye ar ityayamAdezo vA bhavati / dhamarja / babharjatuH / babharjuH / banajja / banajjatuH / banajjuH / bhartISTa / akSISTa 1 abhArthIt / babhrAkSat / bham 1 bhavya / bhraSTam akSam / vibhati / vizrakSati / vibhajapati vibhrajipati sarvam / bhramam / bhargaH bhramaH bharjanam / jjanam / bhrasjoti kim ? zraSTA / pravizvatA / ra iti kim ? sarva sthAt / pazloti kim ? bhRjjati / bhRjja / rasocane katham ? zuddhaH / bhuTavAn / bhRjyAt / bhRvyate / barobhUyate / babhUjjitaH / irAde kRte pUrveNAcA sAckasma dhagbhavati / luGi lugdaridraH ||4/2/16|| daridro buddhi vyakti vA lugbhavati / daridrat / adaridrAsIt / adaridri / adaridrAyi / assanvane || 4|26|| ridrAdipratyaye vibhUte nityaM bhavati / sakArAdimanamuyu anat ityevAMzca varjayitvA daridrayAt / daridradyate / daridrayati / adaridroha / daridratA / darida hum / NIyam / rAdhu daridro asampanane iti ? daridrAsati / daridrAyako vrajati / daridrAgakAH / daridrArthikA / daridrANam / sanaH sAdivizeSaNaM kim ? viridvipati / idameva vikloneviti / vugyoH pRctacuni-daridraH / "anI na bhavati / 1. 0 di0 / jJAnakam -- daridraH sano jJAnaM kim ? durdadvim / 12. upanam 0 0 3 bhagaH adgaH / ka0ma04 bhAtI na iti,
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma. . pA. 2 sU. 98-105] amoghavRttisahitam / halo yaH ||426) halantAddhAtoH parasya pakArasya lpazli pratyaye vipaye nityaM lagbhavati / bebhidiSISTa / vaibhiditaa| mriimniisstt| maromaTakA 1 loTitA / loTakaH / hala iti kim ? lolayitA / kaDUyitA / saurAcitA / mopUSitA / zAzacitA / pubhitA / magadhakaH / iti yalluci itAyAm ayAdepo gha halantatA / ghAtasita kim ? t|| bhAjyA / purAnA 1 FERT kim ? bebhidyate / magadhyati / kyo vA ||TARVEE|| dhAtohala uttaraspa kya: kyApakoyaMkAraspa vyatipratyaye pare lugvA bhavati / samidhipISTa / samidhyipoSTa / samidhitA / smipitaa| duSadiSoSTa 1 dupadhipoSTa / dRSaditA / dupadyitA / baghac kyaG vA'yam / hala iti kim / puropitA 1 kAkAyitaH / kya iti kim ? bibhisakaH / kakAra: kim ? ipitA / bhiditA 1 mA vAraNaM kim ? kuzubhitA / maaykH| antaccAraNa iha syAt / samidhitetyAdo na syAt / kecita-yA ityApi vikalpamAhuH / ya ityanakAta paSThI / bhato luci kRtAyA gugA anya yA hyato gupazcAdI vijJAyata / tyastIni kim ? samiti / samidhyate / dupayati / padyate / ataH 108 // akArAntAhAtopihile pahila pratyaye pUrvasyAkArasya lumbhavati / kasyati / kuSumnati / manaspati / cikIpIn / cikIvitA / vikIpate / pracikoya / samipitA / dRpaciThA / yogavibhAgAddhala iti niyusam / halAtAdAtodijAyamAne vikoparpata harayAdA syAt / magamyatItpAdau na smAt / atau vihitavijJAnAta tataH, tatavAn, taravA, tatirityaSa na bhavati / poriktAniDAmAlvantenvAyye // 42 // 101 // dhAtoravayatraspa gariDAdyo; kyoriSThamAlavAtetanyAyyajita ca lyazlipratyaye lubhavati / gaNitaH / gaNitavAn / kAritavAn / kAryAt / hAryAt / atatakSat / mATiTat / kaarnnaa| kArakaH / kAryate / prakArya / josji| ani hAmAlavanta nyAyya iti kim ? iTAkArayiSopTa / hAravipoSTa / kArayitA / hArapitA 3 mAm --kArayAvakAra / hAramAJcakAra / Alu:spaDhyAluH / gRhabAluH / anta:---zrayantaH / maNDayantaH / nu-stanaviratuH / gadayitnuH / Apa-spRhayAptaH / mahayApyaH / iktagrahaNamiDatham / ikArAditi(Ti) kRle lopa: na prAya:zA kitaH / zAkitavAn / anya heTa meM syAt / kakArAdiha na bhavati / hArayitavyam / kArayitavyam / ata epa para pratyayasya tavadayamavasya cArthabato'ryakasya ca dvayorapi grahaNam / dAntazAntapUrNadastaspapracchanna zAtA vA // 421102 // dAnta dAta pUrNa dasta spaSTa channa jJapta ityesa zabdAH kta bAtagilagAyo nipAtpanta bA / dAntaH / damitaH / zAsaH / gamitaH / pUrNaH / pUritaH / atra Ni nipAtpate / dastaH / dAsitaH / spaSTaH / zitaH / channaH / chAditaH / zraya svazca / jJaptaH / jApitaH / bApita: / atra navavi svara ibhAvAya mry| vRtto guNo devadasena 1 vRta pArAyaNaM devadazeneti progya rAmartha; / vRtteH taH / yathA tena nivRttamiti / ayamAtu pate-tito guNo devadase netopyate / sana para dhyayane vRttagityasyAnAramaH / - laghohalaH jyeyaH / / 4 / 2 / 1-3 // ghAta laghustataH parI yo hala tasmAtparasya hA pye nityAbAyegI bhavati / prazamana / prANa / pragavidarapa (bhippa ) / pradipa / prakathayya / prANagha gataH / laboriti kim ? pratipArA pazaH 1 iti bhUtapUrva pratiStAmAga | Bghoriti saca mAne hana tyati laporAvahito girna sambhavati / taya kibhekena varNana pavadhAnamAzrayeya muta bhUtapUrvagatiriti sandi ho ta / tava bhUtapUrva gato prAyavetyAdA ya syAt na prazana TotyAdo cikIyetyAdI ca syAt / yA''noH // 4 / 2 / 104|| aApnu yAnAvityetasmAhAtA; paraspa; pya parata upAdezI yA bhavati / prApA gataH / prApya gataH / vikaramanirdezaH kim ? kavyApya gataH / i meUH // 1.5 medaH pye para ibArAdezo vA bhavati / apamitya / apamAya / 1. ciki(kI)patyathAdAyena ka0 ma0 /
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanamyAkaraNam [.. pA. 2 sU. 106-115 . kSerIH / / 4 / 2 / 106|| kSi itmatasya dhAtoH pre parata IkArAdezo bhavati / prakSoya | upakSIya / yogaviziH / kSayyajayyo zaktI ||4 / 2 / 107|1 kSampa navya iti zakto gamyamAnAyAM yapratyayo amAdezI nirAyate / kSayya iti / kSitiSoyaH / kSayyaM devadattena / kSacyo devadattaH / jampaM devadattena / ayyo devapattaH / kaTapa iti krIDA / zaktAviti kim ? pratipAdya gataH / zaktAviti kim ? aha---kSeyam / jeSam / kayyaH kyAthai haa88|| vArapa iti kroNAteyaM pratyaye ayAdezo nipAtyate yArthe krayAya cat prasArito'bhidheyo bhavati / krayaH kambalaH / kraraNA goH| yArtha iti kim ? premaM no dhAnyaM na tu kayAya prasAritam / dosomAsthAM kti / / 4 / 2 / 109 // datispratimAsthAM kti kiti takArAdau pratyaye pare ikAradeizo bhavati / do-nirdizaH / niditavAn / sitvA / titiH / mA--mitaH / mitavAn / mismA / mitiH / sthAsthitaH / sthitavAn / sthitvA / sthitiH| so ityokAra nirdezo nizcayena dobakhaNDane po'ntyakarmaNi tipatyartha: / dAsA ityAtyaniyo hAnnasthAta / dAdAdirapi hidArUpaH / kSeja se zaye hatyapi sArUpa: / mA iti mAme mAlo rasamAnyagrahaNam / tatoti kim ? avadAya / avasAya / kAraH kim ? avadAtA / avsaataa| pore dAvasyApa baadH| zekSaNAmitvasya / tenAyam ktIti .samdhisAmAnye'piikArI vinAyata / zo nate ||4 / 2 / 110 // yatetaviparya nakArAdo kiti pratyaya ikArAdezo bhavati / saMmato natI / saMzitaM varam / saMzitazabdo'nyatrAdhyastIti vratavizeSaNaM na duSyati / drata iti kim ? nizAtaH / uttareNa vikarUpe prApta nityArtha vacanam / chazca cA / / 4 / 2 / 111 // zA chA ispeta posviosvakArAdau kiti pratyaya ikArAdezo vA bhannati / pitaH / nizitavAn / nizAtaH / nizAtavAn / abacchItaH / avacchotavAn / amacchAtaH / ayacchAtavAn / nAva:, nizAta iti zizAtyorapatasinam / tatra svata vikalpavacanaM sanmAdibhinnai rityevamartha zAtA / zIlam / dadghodaH / / 4 / 2122|| dA ityetasya dhAnorbusaMjJakasya takArAdo kiti pratyaye pare dat ityayaM takArAnta AdezI bhavati / dattaH / dattazam / danA / datiH / poriti kim ? dAtaM barhiH / avadAta mumbam / da iti kim ? peT-dhIta: / cIrAvAn / dhAtvA / ghotiH / zto'ca upasargAt // 4 / 3 / 113|| asantAdupasargAduttarasya dA ityetasya dhAno saJca kasya takArAyo kiAMta pratsye zatAdezo bhavati / zakAraH sarvAdezArthaH / prataH / prattavAn / parItaH / parIttavAn / paritrimam / praNiNimam / ava iti kim ? niittam / durdattam / nirditam / durditam / upasargAditi kima ? dadhi dattAra / latA ditA / ghoriti ? avadAtaM mukham / prAddAmaste yA''rambhe / / 4 / 2 / 124|| dAm ityetasyArambhe AdikarmaNi vartamAnasyAntAgarmAyAduttarastha nakArAdo miti prattye te ste para itAdezo vA bhavati / prattam / pradatam / prApiti kim ? parItam / dAja izi zin ? yo'vasa NDane - prattam / dharityam-dasthApAdana sAvaka zastena paravAnAdhyata / ta iti kim ? prattavAn / Arambha iti kim ? pratta: / nivisvanyavAt / / 115 // ni vi sa anu aba ityete mya: prAvinya uttarasva dAna: yatapratyaya patAdezo vA bhavati / nitam / nidatam / vitam / vidattam / sUtam / sudattam / anutam / anudattam / avattam / zavavattam / mudattamityeva ke / tatra vyavaspinAvibhApA rijaayte| kepAcavihArambha eva vikalpaH / 1. ghadevadAva-ka0 ma0 |
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 41.2 su. 116 - 121 ] amoghavRtisahitam teSAM vibhAva vaicitrayaH / prAdeH vivAntaropAdAne pradattamityAdi siddhayati / yogavidhAnAtkriyogAdAneva citIti vikalpapacanam / dhAtrIhiH ||116|| dhAJa ikArAdau kiti pratyaye paratoM hirAdezo bhavati / hitaH / hitavAn / hitvA hitiH / karo dheTnivRtyarthaH / ghotaH / dhItavAn / bovA potiH / yacA hiT syAt / atha svanityamAgamazAsanamiti na syAt tannivRtyarthazca / dAzrItaH dAdhItavAn / 365 hAkavi ||4|2| 117 // hAka: mahAku tyAga ityetasya takArAdau kiti vatvApratyaye pare hi ityayamAdezo bhavati / hatyA rAjyaM vanaM gataH / RkAro hAnivRpaH / hAtyA tauti kim ? vihAya gataH / svIti kim ? honaH jagdhadaH ye ca ||4/2/118|| ada ityetasya dhAtostakArAdau kiti pye ca pratyaye jaba hamayamAdezo bhavati / jagdhaH / yamena bhavati / ceti kim ? adanam | tIti kim ? athAt kivoti kim ? attum | tyeva siddhe praNamantarateo'pyo bhavatIti vijJApanArtham / tena prazasya prapRcchagha pradIpa prakhanya pramAya pradAya praNAyetyAdaye dorghAdi na bhavati / annamiti No'nnAditi nipAtanAd bhavati / mana prANana ityasya koNAdiko naH // } gharaghalusana ||4|2| 166 || ataH bac ghaJ luG san ityete pratyayeSu slR ityayamAdezo bhavati / prAtIti prathamaH pradAnaM ( prAdanaM ) vA prathasaH / ghaJ- ghAsaH / luG - aghasat / san-- jighatsati / lurbhiH / liTi vA // 4120|| aliTi pratyaye pare vastU ityayamAdezo bhavati / upAsa jakSatuH | jakSuH / Ada | bhAtraH / AH / ghaslR adana iti ghAsvantaraM nAma jJAyate / ghasmara ityadereva anujJAnena cAso sarvaviSaya iti gucanArthI vikalpaH / ceryam ||11|2| 121|| verve liTi va ityayamAdezo vA bhavati / ucAya / UpasuH / kaH // cavau | vavatuH / vavuH ' vayastaGi luGi ||4/2/222|| naH ina ityetasya dhAtosta bhavati / nisyApavAdaH / viSTa | AtA Avadhi | avadhi AhUta pAni teti kiMga ? ava nirapa evaM vidhiH / luGoti kim ? Aja vadhako'pi na vidyata iti yaciH prakRtyantaramantradha ityAkArI vardhate / vigha ityayamAdezo asatAm / mahati / bhavana vita liGi ca ||4|| 123 // liGi dipaye vadha ityayamAdezo bhavati nityam / avaghIt adhiSThAnAt / pAstA bappAsuH | AvadhipoSTa / AvadhiyoyAstAm / Avadhipa / itpadanto'yamataH do halAderityakAro na bhavati / tyoH ||12|| epe SaNaH ekaca luGigA ityayamAdezo bhvti| tAm / guH anitA adhyaa| agAtAm / yaH / adhvagAyi bhavatA itolazAsanAsliDIti na vati / NI gamazAne ||4|| 125 || yoNI pratyayena gam ityayamAdezo adhigamayati / ajJAta iti kim ? arthAt sampratyAyayati / ajJAna iti iNavizeSaNa etadarthameva dvivacanam / - yeterit bhavati / gamaprati / nekaH asambhavAt / sanIGazca ||42626|| sani idaca etyodaya gam ityayamAdezo bhavati ajnyaane| adhi jigAMva | jiganipati adhijigamiti / ajJAna iti kim ? arthAt pratIviSati / ajJAna itINa eva vizeSaNaM naMtara pIrarAmbhavAlu, anyabhicArAcca /
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 666 zAkTAyananyAkaraNam [a. 4 pA. 2 sa. 12-134 gAliTi / / 12 // ido liTi gAiH isparamAdezo bhavati / adhiname / aghi nagA / adhinagire / aghi nagipaM / isArA gAphuTAmiti vizeSaNArthaH / / lalaNI san vA // 4 / 2 / 12 / / iGo luDiH sRSTi sanpare ipare ca po gAG ityayamAdezo vA bhavati / luddhi-adhvarga:STa / adhpagopAtAm / janmagIpata / adhyaSTa / adhyaSAtAm / adhyapata / luddhiadhyanIyata / adhyagodhyetAm | adhyagopanta / adhyakSyata / adhye yetAm / adhyaSyanta / No sani-adhijigApayiSati / adhyApipayiSati / No OM--adhpajogapat / adhyApipat / Ni grahaNaM kim ? adhijigAsane / san iti kim ? adhyApayati / san iti gAparatvena kupize varNana luDaluDora sambhavAt / luGluNipare sani ceti liGlaGamA vittattano vizego lakSaNavirodhAt / lu ilu gAviti pUrvamupAdAnAcca / lane 'jo vi2|126|| aj' ityatasya pAnoryalAdo ana ispetasmizca pazlipratyartha viSayabhUte vi ityaramAdezo kA bhavati / nisrApavAdaH / prosA / prave num / pravetamam / prAjitA / prAni tum / prAjetavyam / prathayAgo rAiH / prAjo daNDaH / akSayAci prA3. sItA: mamI lpazlipratyaye vi ityayamAdezo nitya bhavati / vIyAt / voyAstAm / voyAsuH / vidhAya / vindhatuH / divyaH / thorate / pracaMyam / prava(ya) goyam / pravAyakaH 1 prayoya ! akpaSama voti kim ? samajyA / samAjaH / udAjaH / samajaH pazUnAm / udajaH pazUnAm / ajatotyaja: 1 mjaa| lnglymaaddaattaa|2|13|| dhAnole bAla viSaye'DAgamo mati amAna cainmAdAsya yogo bhavati / akarot / aharat / nAkArSIt / ahArSIt / akariSyat / bariSyat / viSavijJAnAdikaraNavyavadhAne'pi bhavati / paravizAne hi ahannityAdAyeva syAt / amAti kim ? mA sma bharAna pharot / mA sma bhavAn harat / mA sma bhavAn vArSIt / mA spa bhavAn hA t / mA dopa(gha)manti vayanAni samAni bhUSan / ArevAyacaH / / 2 / 132 / / laGluGlUviSaye dhAtorAderasa; A-Ara ityeto aiccAdezA bhavanti, amaaddaayogeN| mA--ATas / AznA / jhATe / Aznot / bhATipyat / AmiSyat / bhAraArcha / 'RNAte:-prANI / at / chimyat / aica-aihataH / ailayat / aijyata / aihiSTa / aililat / aihiSyata 1 ailayiSyat / o--auba(jot / bommat / mauta / bhotro (o) / ombhIt / oviSyat / aumbhiSyat / usrAmaicchat ausroyat / aukAroyal / A UddA adA 1 tAmacchat prauDhoyat / amAIti kim ! mA sma bhasanarat / mA bhavAnI / mA sma bhavAnucchat / mA bhavAnRcchot / / yasaH // 4 / 2 / 133|| e. iMgA ivaHzca asa navIrayetasya ,ghAtorAyaH laGluindra viSaye prAraM nA sanna aikAra vAsAravAdezo bhavati / abhAlA yoge / yAlaga pavAdaH / Ayan / adhyAyan / vAstAm / Asan / amAti g i ? mA sma bharantatA yan / II sa bhavantaH san / Adeze pute luci ca--grAdira nAtIti pUrvaNAraM na bhavati / iti vacanam / mAga / masUt / iti namAyajAdezo vasya tahi dhAtoriti na vAdhyete zvameva jJApakam-lamla yapanAle pi nidhAnne dampanimA dhAtupratyayakArya pazcAdAna bhavatIti tana-acI. karat / anIharat / an / amalA aimahAratyAdi siddhaM bhavati / paravijJAna viparIzyabadhAne na bhavasoti vipavijJAnam / calAderiDatravapuNAdeH 4 / 2.13 dhAtolAde : pratyayasya ivAgamo bhavati / aya yaguNAdeH na ce sau tro vapAdiyAziva gavati / zulaviya / kulathi / lu lavizve / lavipIe / patripoSTa / lavitA / pavitA / balAdariti kim ? lavyam / lavanIyam / dhAdigrahaNaM kim ? lAvakaH / pAvakaH / atra va gAderiti kim ? - pa pogam / patram / vArasya pApam / vA---IzvaraH / doSam / parama / yatnaH / upAderiti 1. aJ gavikSA kSepaNayoH, iti dhAtuH / ka. ma. Ti0 / 2. RNAte-ANI , ka0 ma0 /
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma. 4 pA. ra sU. 135-139] bhamoSavRttisahitam tu, tha, tU, ma(vA), ka, pa, sa, sara, ku, ta, tya, tika, taka, tana, yo, si, su, phara, pola, tri, ca, ra, kha, sika, spa, ti, pa, hai, 8, tum, sma, tama ityatra na bhavati / tu-zAnu: / sntuH| 4- g / phoram / tR-saMsvA / zAstA / snA-snA 1 paNaH / abhIkSNaH / toSNam / kA--kAlkaH / zalka: / pakA: / pravapaH / sa--vatsaH / vRkSa: / snuSA / sara--matsaraH / akSaram / asrH| akSaraH / ku--riskaH / rA--hastaH / cakrItam / 'pustaH / sma- zeyaH / paraspam / tika--tikA / kRtikA ! tayA---ekA / aSTakA / tana--paTTanam / yi--asthi / zik--kukSiH / adhiH / sum--zuH / akSuH 1 kara--karpharA / pAlazepAlam / ni-jAra yaH puucii| rk--maar| kha-zaGkhaH / sika---makSikA / spaDa:--matsyaH / ti-- satiH / vitastiH / pha--gulpha: / zaphaH / zopha: / Ta-jaTAH / --lohaH / tum-prAntum / kSAntum / sma-- zugA / bAra--(ma: / yi / kaditi smAdiniyAmA bhayati / sthalIti kim ? sAste, pote / tenahyAdibhyaH|4A 134aa grahAdibhyaH parasya balAderalaH pratyayasya tariDAgamo bhavati / gRhItiH / apastihitiH / vicitiH / viditi / didi: / devapa nigamAya banA lenAnyatestena bhavati / dhAntiH / dautiH| pAditaH / yASTiH / prAptiH / tereva mahAderiti niyamo na bhavati / uttaravAliTIli pratibaMdhAt / graha ekAco'liToTaH / / 4 / 2 / 136 / / ekAcI pratiauriTaH idAgamo bhavati / aliTi na cetsa iTa liTi bhavati / grahItA / grahItum / grahotabyam / agrahIt / agrahIyam / graha iti kim ? bhavitA / ekAgha iti kim ? jarIgRholA / jarI gRhItum / jarIgRhItavyam / uttarArtha caikAgrahaNam / aliTIti kim ? uguhiya 1 jagahima / nityatve'pi dviyaMcanatyaikAca iti vihitavizeSaNamityaliTgrahaNam / iTIti kim ? nahi. poSTa / iTa' iti kim ? grahaNam / mAhapha: / ahiSAsAm iti / jibaneT / ghurghAlataseH / / 4 / 2 / 137 / / marakArAntAd t iti vRSTa vRdamyAM ca iTa: iT bhavati vA ala. taseH / na trasta la liliTorataDpara eca se bhavati / (sari)mA / tarItA / titaripati / titaropati / jaritA / arItA / jAritvA / jarItvA / jijariSati / jijaropati / v-vrit|| varItA / vivaripati / trivaripate / prAvaritA / praatrotaa| prAvivaripati / prAviparIpati / Ryuriti kim ? kariSyati / hariSyati / Rmiti tapAro varNanidezArthaH / anyathA RNAti vijJAyata / alatairiti kim ? terie / varipa / teriya / tarima / vizaripoSTa / AstaroSoSTa / varipoTa / atArizAma ! atAripuH / prAstAriSTAm / AstAripuH / prAvAridhAma / prAvAriNaH / ataiti vizeSaNAdiheda bhavAryava / Astari / mAstarISTa / ayari avaroe / prAyarie / praabriisstt| halbhyAM cossaTa taseH ||42 / 138|| dhAtohatamyA halyAt paro pa RkArastadAtAt adkhuzca dhAtoH paraspa saTassaiparasya ca sero bAgamo vA bhavati / DhavISTa / varipoSTa / smRSI / smaripoSTa | maroyo / tapoSTa / tara poSTa / aastposstt| mAstarItoSTa / poSTa / varipISTa / prAvRttI / prAvariyo / taiseH-apAtAm / avaropAsAm / asmRpAtAm / smRrISAtAm / bAsyoTa / mAstarISTa aavRt| AvariTa / prAyA / prAvarISTa / halamyAmiti kim ? kRssiitt| akRta / pAtoriti vizeSaNAdi na bhavati / gijyAe / mA nikRtA / 'skanchan' iti skRgrahaNAsaTa / hattyAmiti nizyite / taneha na bhavati / saMskRpIe / samaskRta / uriti RkArArtham / cakAra RdvarthaH / tagrahaNaM kim ? adhyApIt / asmA. pIt / asArot / astArot / prAcArot / prAdhAriSTAm / prAyAripuH / radhAdyaudidhuH / / 4 / 2 / 136!! ramAderodito dhUnazca ghAtoH parasya balAdesyala: pratyayasya vAgamo thA bhavati / rava-raddhA / rdhitaa| naza-nae / nshitaa| tRp-taptA / tapitA / ipa-daptA / pitA / duhu-drogyA / drodaH / dohitaa| muhai-bhogyA / moTA / mohitA / ssnnh-mogdhaa| snottaa| nAhitA / nihasradhA / snehA / snhitaa| modit:---gupo-goptaa| gopitA ! guhA-nigoDhA / 1. pAda ka0 ma0 / 2. iTI kim , km| .
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3.68 zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. 4 pA. 1 sU. 140-148 I nigohitA / gAho vigADhA / vigrAhitA - svartA / svaritA | sera Rdana se iti nitya eveT / sUDa -- sotA / savitA mAdAdiko daivAdikazca / bhodita na vya preraNe iti taudAdikaH / vyaGgrahaNe iti taudAdiSaH / SaDgrahaNaM adAdyanadAyo gadAdedeSa grahaNamiti to dIdito kiyete / raSAdInAmeditkaraNAdraghAdigrahaNa maiva laghu manyate / dhUJ- botA / zracitA / ; ajo'seH ||4|2| 140 // ana ityetasmAddhAtoH parasya sivajitasya valAdeH pratyayasya iDAgamo bhavati (vA) | bhaGktA / aJjitA / amerzita kim ? jIta / majiSTAm | jipuH / niSkuH || 4|2| 141|| nimpUrvAtkuSa ityetasmAddhAtoH parasya valAdeH pratyayasya iSTAgamo vA bhavati / niSkoSTA / niSkopitA / niSkoSTum / nisskocitum| niSkoSTavyam / niSphoSitavyam / nipUrvamA kevalAdamyatpUrvAccamitya eva / kopitA / proSitA / yogavibhAga uttarArthaH / kayoH // 42 // 142 // niSkuSaH kayoriDAgamo nityaM bhavati / niSkuSitaH / nikkupitavAn | yogavibhAgonityArthaH / " 6, naDIyavyaiditaH ||4/2/143|| DI zivaityetAbhyAm aikArAnubandhAd veMTa: yatra vacidvikalpitezca dhAtoriDAgamo na bhavati, apataH pativajitAt DIya viDonaH / niDonavAn / uddInaH / uDonavAn / Doyeti dayanirdezAt zabbikaraNAdiD bhavatya iyitaH / itiyat / trizUnaH / zUnavAn / aidita:- olaje lagnaH / yAn / udvignaH / udvignAM / veda - aparaddhaH / aparaddhavAn / atrataH / avazAn zAntaH shaantvaan| soDhaH soDavAn / bhraSTaH bhrssttaat| vizvaH / vinnavAn / tunaH / tRnavAn / apata iti kim ? patitaH / patitAn / suni vikalpitetvAt pataH paryudAsaH / ekAca ipe daridritaH daridvitavAt / zvidIyayorodititsutyAdisvasAmarthyAt ktayoriTayapi na karaH syAditi grahaNam / kRtatyAdeH kRtacbacchadaH iti vikalpiteTtve'pi aiditvaM yaGlugardham / carIkRtaH / carIkRtavAn iti aidivasAc na tatraikAca iti vizeSaNam / SE 1 ardarasanniveH || 4|2|144 // sanivotyetebhyaH parasyAdaH ktayoriDAgamo na bhavati / samarthaH / vyarNaH / varNaH / iti kim ? samedhitaH sanniriti kim ? aditaH / duraditaH / avidUre'H ||4||14|| attarAH kyoravidUre'viprakRSTe'ye iTAgano na bhavati / abhyarNa(ga) - aviduramityarthaH / amparNA zarat / ampa Asane / avidUra iti kim ? abhyaditaH zatena / bAdhita ityarthaH / : zasi dhRSaH pragalbhe ||4/2/246 || zasi dhRp ityetAbhyAM ktayoH prabhe'rthe iDAgamo na bhavati / vAstaH / vivAstaH / dhRSTaH - pragalbha ityarthaH / pratbha iti kim ? vizasitaH / gharSitaH / vAsiSIveMTaH bhAdita isa pratiSedhe siddhe niyamArthaM vacanam / bhAvArambhayozcetra ghuSirnAsti / / kRSaH kRcchragahane // 412147 // kR duHkhaM duHkhakAraNaM ca tasmin gahane cArthe kapeSataH 'kyoriamamo na bhavati / kaSTaM vartate / kaSTaM gaNitam / kaSTaM vartanam / kRcchragana iti kim ? kavitam / po'vizande ||4/2/148| (vi) - nAnAzabdamaM vizanda: pratijJAnaM vA tato'nyatrAvizande'rthe vartamAnAdyuSeSataH tayoriDAgamo na bhavati / ghuNTo rajjuH / ghuSTo pArdA ghuSTAsambandhAvayavetyarthaH / madi zaiti kim ? avadhupitaM vAkyamAha / ameya vizabdane pratipedho jJApakam / anitvazcurAdinijiti, tenedamadhya ( pa ) paranaM ghuSaH SyamANAH / 1. antaratamacAnAM yahiSkaraNaM niSkoSaH, ka0 bha0 di0 | :
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. ! pA2 sU. 646-155] amodhasisahitam saha sthalabalinoH 11212 / 146|| dusi dRteH dahI pAyoH pratyaye sthUle balavati cArthe :: zipA mA raheko sa rakAra : pApaDI knyaa| sthUlabalina riti kim ? tim / hitam / sudhasvAntavAntaparivRDha lagnamlipravirindhaphANTavAda mandhamanastamaHmabhusattAspaSTasva. . rAnAyAsabhRze 82 / 150|| zunya sthAnsa dhvAnta pariyana lAna milaSTa pirikSa phANTa bAta ityetAni yathA. saMrUpaM manyamAnaHtamaHprabhusata praspaSTasvara manApAsabhUzevayu nipAtyante / kSubdha iti kSubhe: phte manye iDabhAvo nigaatyte| mandhanaM manAte vA yaH rA garayaH / tadabhidhAne zubadha devadatta macitamityarthaH 1 kSubdhaH samudraH, kSudhAgo nadI / mathitaH madhyamAno yA san kSobhaM gata ityarthaH / sakatuH samRSTa' yA dravadravya manthaH, tadvyAbhivAna kSubdho manya ityarthaH / saMcarito mantha ityanye / manya iti kim ? kSubhitaM samudreNa / kSubhita madhena / kSubhitaH sa mudraH / kSubhita: samudro manyena / svAnteti svaneH, svAntaM manaH, viSayeSvavikSiptamanAkulamityarthaH / tannAmadheyaM thaa| anyatra svanito mRGgaH / svanitaM manasA ghaTTitaM dRSTamityarthaH / vAnteti baneH, dhyAntaM tamaH anAloka gambhauramityarthaH / tamo nAmadheyaM ghaa| anyatra dhvanito mRdaGgaH / danita tamasA / pari. yureti paripUrvasya ha havA vate DAvAdi / parivRdha: kuTumbo, prabhurityarthaH / parivaraya gataH / pAribuDhI phryaa| anyatra parivRhitam / parihitam / lagneti lagata: 'lagnam , samata(ma)-parthaH lagitamammat / lipTeti, mleccha teriDabhAva itvaM ca / liSTamavispaSTam / mlecchitamanyat / virindheti ribhai: rebhRzabda ityetasya vA vipUrvasya yatra ciribdhaH svaro dhvanirityarthaH / viribhitam 1 virobhita bAmate ribhiH / sautroM dhAtuH / phANTe zi ko kANTamanApA satyApitamapiTa mudaka samparkamAtrAdvibhaktarasaM pAyaM taducyate / agninA taptaM yatkiJciduSNaM tatkASTamityanye / pANitamanyat / bAdeti vAhe: vAda bhRzamityayaH / bAhita manyat / keci.. lAsAdiyAtvarthasya samAdeviSayabhAye nA bhavata tyAhaH / yathA lomi hRSTamiti / zrAditaH / / 2 / 151!! gAdito dhAto natarivAgamo na bhavati 1 nimidA-pinaH / sinnavAna / nividA-zivagaH / vipaNavAn / veTa iti yadupagika pastadupAkSeH pratipeyaH / vitiH / viditavAn / hRpitaH / hRSitayAn / tuSTa ityarthaH / tuSTayartha dhimenUdita nAhuH pratyayo'vakArAtvA dravati / bhAvArambhe vA 42 / 152 / / AditI dhAsodhi Arambhe AdhikarmaNi cAya patayoriDAgamo vA na bhavati / minnayanena / meditamanena / prabhinnaH / pramekSitaH / pramilavAn / prameditavAn / viNakanena / vaMditamanena / praviNaH / prazviNavAn / prakSveditaH / prakSveditavAn / bhAdita iti kim ? vidisama nena / praviditaganena / praviditaH / bhAvArambha iti kim / minna: 1 mintavAn / pUrveNa nitya pratiSedhe prApte vikalpaH / zake karmaNi ttaa2|253|| pAke: ksayoH karmaNi iDAgamo vA na bhavati / zasto ghaTaH kartum / zaktio baraH kama / karmaNi ktavaturnAstIti basa enodAhipate / karmaNIti kim ? zarato devadattaH / homavismayapratighAte ttaa2|154|hup ityetasmAsAgavismayati pani parApora DAgano vA na bhavati / lomaviSayA lomasyA kriyA lometyucyate / loma cAGga mUryajaM ca gRhyane / dRSTa lAma / ipita loma / hRSTAni lomAni / hRSitAni lomAni / hRSTaM plomabhiH / hupitaM lomabhiH / hRSTAH 6.zAH / hRSitA: zAH / hATa kezaH / hRpitaM ke dauH / vismaya:-haSTo devadattaH / hastio devadarAH / vismaya (mmitaH) ityarthaH / pratighAta-hudhA dantAH / pitA dantAH / pratihatA ityarthaH / lomavismayapratighAta iti kim ? hokIke / hupitastu tto| 1. dvihuca miti bhAve karmaNi ca ghana , ka. ma. tti.| 2. bhRSTA yavAH punarbhAnAH dhAnA cUrNa tu satra ini vaijayantI, ka0 ma0 Ti. / 3. militam, ka. ma. Ti. / 5. la. rAgrudaya ne sanAsakjitayArapa, kA g.di| 5. vo ipitavaddogAvisayismRtayorapi, karama ttik|
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanadhyAkaraNam [a. 4 pA. 1 sU. 155-11 jatazyastApacinam / / 5 / 2 / 15 / / gata payasta apacita ityete yAmAH mate vA nipAtyate / japtaH / jASitaH / parataH / yatiH / pratyarataH / ||shitH / bhArataH / bArita / 155staH / viraastH| mantra pakSe iSTubhAvaH / apacitaH / apcaaditH| atra cibhAvazca cinote. pUjAyoM nAstIti idai nipAtanam / athAsmin vipaye pUjApacayazca vijJAyeta 1 zakyamakatuM kriyamANaM vA vismayaM bhaviSyati / camarupyamatvarasaGghuSAsvanaH / / 4 / 2 / 156 / / yama kapi amavara saGghuSTa Asvan ityetebhyaH ratayoriDAgamo vA na bhavati / vAntaH / vAntavAn / dhamita: / amitavAn / ruSi-haSTaH / ruvAn / hapitaH / rUSitadhAn / masya vaTIti nitye pratiSedhe grahaNam / am-abhyAnta: / ampAntavAn / abhyamitaH / ampamitavAn / dvarNaH / tUrNavAn / tvaritaH / tvarita yAga / saGghaSTaH / sa Ta vAzyam / sAghupitaM vAkyam / sapuSTau dmyo| sapapitA dmpo| adhizabda me'pi parazadayameva vikAsaH! bAspana-AsvAnto devapattaH / Asvanito devadataH / AmA ! 1 motiva! gapi vikalpa eka / javazvAmitva // 4 / 2 / 157|| ja vRzya ityai tAbhyAM patyApratyaye pare saspa havAgamo bhavati / jarityA / jarItyA / vRdevatyA / jU ityetasyopastatvAtpratipeye vRzcerodityAdvikalpe prApte vacanam / ja iti nira nuvAraH krayAdika upAdIyo / yastu jugoti sAnu gamyo devAdikastaspa jIvaH ityeva bhavati / na.patvAM kSadhavasaH / / 2 / 258|| kSudha bubhukSAyAM va nivAse ityetAmpA parayoH patayoH patyArAca balAderi DAgamo bhavati / kSudhitaH / kSudhitavAn / zudhiyA / (kSopityA !) / pitaH / uSitaSAn / upiyA / vastara pratipedhAdiustyeva / labhyaJca rimohAce / / 4 / 115. // lubha azyi ityetAbhyAM dhAtum yayAkrama vimohe cAyAM ca, vartamAnAnyaH parayoH patanoH ktyAvAzva valAderiDAgamo bhavati / vilubhitaH somantaH / lubhivAH phezAH / vilubhitAni padAni / cilubhitavantaH / lugizvA / lobhittA kezAn gtH| azye:-pracitA guravaH / gurUnacitavanta: 1 aJcitvA gurUn svargamApnoti / vimohAca iti kim ? sumyo jAtmaH / lucA / lumitvA / lomityA / udaktamudakaM kUpAt / astraa| azvinA 1 vimohaH-vimohanamAkulIkaraNam / argA pUjA tatra yathAprAptameva bhavati / pUGakilazo vA // 4 / 2 / 160|| pUiliza ityetAmyAM parayoH ktayoH pavAyAzva valAderihAgamo vA bhavati / pUtaH / patavAn / pUvA / pavitaH / pavitavAn / pvityaa| pilaraH / kliSTavAn / bilaavaa| mizitaH / vizitavAn / nizitvA / klizitaH / pUditi kAraH pUnivRttyarthaH / tasya hi zoha DIGa pUDa sthi bhidizvipAH , iti pratipeyAbhAvAt pavitamityaniSTamApadyate / patiredhe cAnubandho bAraNe popavitaH, popuvisavAn iti yaha luci prativanivRttyartham / tyaditaH / / 16 / / agato dhAtoH satyApratyaye valAderiDAgamo yA bhavati / zama--zAyA / samityA 1 tam--vAyA / tabhittA / daga--dAnavaH / gitvA / / sahalagecchamAripasti / / 4 / 2 / 12 // saranechahapariSa ityeteparakAre parato valAdelyA dala: pratyayA ghAgamo 41 / sara--01 1 / / sovayam / sAhitA / sami / sahitavAn / luga'lobdhA / lodhum / lobdhatyam / lobhitA / lobhinum / lobhitavyam / iccha-e / eSTum / eevyam / epitA / epituga / epitavyam / iccheti hapaH zavikaraNopAdAnam / ipa gato ipa Abhopazye iti devAdika. vAdivAyonivRtyartham / tAmyAM nitya etred bhavati / pressitaa| preSitum / kecidiSNAtarapi vikalpamAH / rupa-roSTA / rapitA / ripa-reSTA / rapitA / tIti kim ? sahiSyate / 1. rogI, ka. ma. Ti / 2. yathAsaha tyam, ka. ma. 1 3. pudita, pha. ma /
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 2 sU. 363-168] bhamoghavRsisahitam __ bhajadhadambhatan sanpati kSapiniyUNu bharasvRdrivataH sani / / 4 / 2 / 163 / / bhraja Rdha dambha tan sana phta jJapi dhi gu U bhara svani bR ityetempa iva ityevamantabhyaH prakArAntebhyazca dhAtubhyaH parasya balAdelyAlA pratyayasya iDAsamo vA bhavati sani / bhrasja-vibhramati / vimakSati / vidhipatiH minipati / bhAva-isati / adidhipati / dambha-dhipsati / ghopsati / didambhipati / tan-sisati / titAsati / titanidhi / sana-siSAsati / sisaniyati / saniti sanataH sanautezva grahaNam / pati-pitsati / pipati. pati / jaSi-sopyAti / jitapadhipati / zapIti kRtahasvasyopAdAnAta jJAjijJAparipatItyeva bhavati / zrizivIyati / vicipati / yu-yUpati / guyaviSati / karNa-prarNanapati / proNunaviSati / bhara-bubhUti / vitaripati / bhareti zAnirdezo dhAraNagopa gArthavRttavibhatermAbhUta ityevmrthH| Adhe bharatavibhatazca mAsyartha. bhedaH bharatyarAde zanipAtagamaitarA / vibhati yayA syAdispeSamamiramAhuH / sva---muravUti / sisvariSati / svaraterI vilakSaNasyogantatyApratiSedhe prApta grahaNam / ---yuvUrpata / vivaripate / prArSati / prAvivariSati / prAvivarISati / vR iti vRzyujo grahaNam / iya-diSati / dideviSati / sumyUti / siseviSati / iviti 6vantagrahaNam / na ibu vyAptAviti dhAto:, ta aa divAdigdha iti nidishyt| Rtu -tisIpaMti / titari. pati 1 titaropati / Atistoti / mAtistariyati / AtistarIpati / AcikIpati / AjihIpati / tI dIrdhe kRte kAro lAgi kA iti na bhapatti daridra terarAtaH sakArAdI sani na lumiti vizeSaNAdi kasyo vijJA* . yate / didaridipati / ddhiritAsati / phAdAtaramyajyazAH 12 / 11 // va nikSepaNa ityAdibhyaH pazcanyA Rpaismi anji azilyatespada sana iTAgamo nityaM bhavati / nAdipiriti / nigariti / didharipati / didharipate / picchipakSi / paccheH parato vRhakara pAtAatipatteH saNAtaH cikaniti / gRlAte ga gAte :) jigIpati / dharate:vidhoti / itI na bhavati / R-riripati / pRhH-pipripte| pUja:-puSati / smi-sismayiSati / amijopI / azi- prazizipate / azizyAzauiityasya grahaNam / azAtariDastyeva / na kidAdhugrahaguhaH 34 / 2 / 165|| kidAdimya ugantAd grahagRhAsyAM ca sani, iDAgamA na bhavati / cikitsni| titikSati / zizAMgate / rUpati 1 lalapati / jighRkSati / jughukSati / phitija guNazAdAbadhA: kivAdayaH / emo'bhipajyAdo sandhiIyate / praznaH sye dhArA163|| RArAntAddhantezca parasya sparalaH pratyayasyAgamo bhavati syai / kariati / ariSyat / hariyati / ahariSyat / svariSyati / asvariSyati / haniSyat / aniSyat / svarate. rodito'pi paratvAdayameva nityaH / takAro varNanirdezArthaH / kyasyai kAGaghasaH / / 2 / 167 / AkArAtAdekAcaH pasaya va dhAto: pasya lpazla: pratyayasye DAgamoM bhavasi svayo / mAtA-pivAn / rAsthiyAn / ekAca:-prAdhabAta / AridaHn / zAdiyAn / anu pivAn / / pesi.n / privaa| upaseMdiyAt / yataH -- jAjJavAt / kyosi biga biniya / vidiga 1 kAyama iti kim ? vibhidvAn / nizchin / banavAn / upazuna vAn / nimatvAd dhine kRte satyane kAcatvaM vihitaviyovaNaM ce grahaNaM zrIyase ? igaH-yavAn / samoyivAnityama nibaMcane kRta'pi do satyekAjedAma bhavatI Tel:: prAdigAI pAnihA iti pUrvagheva bhavati paraprAganekArtha mAniniya gAriTi prAro niyamArtha vacAra / gamahandhiddazcizI vA // 412:168 // gam han vid dRz viza estheta paH yasa iDAgamo vA bhavati / jagavAn / jagmiyAn 1 jaghanvAn / jAvAn / vividvAn / vividiva.n / yadazva n / dadRzivAn / vivizvAn / vivisivAna / adAdhana dAhoreva grahaNamiti lAgAna thidemaMdaNam / jJAnArthasya vidyAnityaMgha bhavati / saptAvicAraNAyAH kva sureva naasti| . . . . . . ... - 1. -goci TaH prAtikSAyAdiH, ke0 ma0ri /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 zAkaTAyanasyAkaraNam [a. . pA. 2 sU. 169-73 kRttannRccacchadassyasau // 4 / 2 / 169|| kRtaM cchedane, kRta saMveSTane, dvayorapi mahaNam / ina hisAnAdarakoH / na gAvanimaye / nasAvanyanayoH / hA saMdIpane--empo dhAtumA garasya tyAlA pratyayasyeDAAmo yA bhavati skaar|do sinita / kula-kasyati / akasya't / cikRtsyati / katiSyati / battiSpat / citipAta / vRd-tatsyati / atsyat / jina-ti / tariSyati / atdidhyt| titadipati / nt-tspti| anatyat / nigRtsprati / gatiSyati / anasip5 / nimatipati / cat-casyati / acayaMt / cinRtsyati / cati pati / acatiSyat / viziSata / chuT-chatsyati / matsyat visati / dipyati / acchadivyat / cicchadiSati / sohi kim ? katitA / taditA / natijA / catitA / chaditA / asA pati kima ? akartIt / ataryAt / anatIMta / avatIn / achadAt / / gamaH ||8|2|10|| gardhAtoH pararamA sayarala: yA RIT / khojiikhaa| saMniyamipitA / adhijigAsitA / adhijipipitA / sIti kim ? gantA / __ matakaH // 4 / 2 / 179 // atanimitA gauH parasya sakArAdelyapala, pratyamasya DAgamo nityaM bhavati / gamiSyati / anamiSyat / jigamipati prAman / avinigamipati mAtuH / jigabhipitA / jigamipitum / adhi. nigamiSitA / adhijimiditum / adhijiganipittavyam / na vRdabhyaH / / 4 / 2 / 172 / / anai iti yati na soti / vRtAdibhyo'tani gittemma: parasya pratyayahayebAgamo na bhavati / tanimitaM / vayayaH / spasano: tAsi cha kRpiH / vAi-vatsyati / avasya't / viyarasati / vittiAm / yadhU-vasta basyat / trivatsati / vivRtsitum / mRdUTa, pAsyati / jAtsya't / zizRtsati / pissitum / samAyo-yasyati / sampansyat / sisyasyati / sisyAspatu / bAsasyAtsyat / sisvanaspati / sisyantyatum / apIDa -hasvatiH kasyat / viklapmasi / ciknRdiltaa| citralapmu. tatam / katA / kaptArI / kalAkAra: / balaptAsi / kahaptAsthaH / kahaptAstha / sthandika: odillakSaNo vikalpo'nena paratvAvRtAditvasAmacci bAbyate / ataha, iti kim ? yatitA / kahipataram / syAdAvapi pAkSika nepAmAnimittalvam / yatrAta nimittatA nAsti tada bhavatyeva / batiSpraheM / atiSyata / pivartipate / vicatiSitA / viyasipim / visipitamyam / yaviSyate / saddhipyata / vishpte| vidhiSitum / zaddhiSyate / addhiSparA / ziddhipate / zimAddhivihum / syandiporodityAdikalaH / syAtsyate / spandipate / asyAsyata / * asyandiyata / sissda / sisthandiSataM / sisyannisAtum / sisyandiSitum / kalpsyate / kAlipyate / akalpsyata / aliprat / cipsa / vikaspite / cikahitam 1 cikapipitum / kalptA / kalitA / kastAse / karitA / vivRstito yate ( vivRttAta ) ityatra bappI nimittaM tirata eva / vRtUi budhUGa, zudhuDa, spandoGa, balapoGga vRta pate patra vRtAdayaH / dhRlkaraNaM dyutAdivalAdirisamAtyartham / gAsnIrasuptaGAne ||2|13|| gam snu ityAmnAM parasya balAdesyala: pratyayasya ihAmamo na bhavati / anutahAne / atumyAsAH sambandhini tAne sati / gaspate grAmaH ! saMgaspate kaso mAmA / gasyamAnaH / gaMgasyamAnaH / agasthata / sagamyata / gNmott| saMgasITa | saMjigarAte / saMjigasamAnaH / samikSipyate / *jimiSyamANaH / abhijigarAte / adhijinAMlamAnaH | adhijiviSyate / adhijigAtipyamANaH / ma iti prAptaH / stu-prasnotA [ prastotA / prasnopyate / anaupyamAna: / prasnoDanase 1 ( prAsnopyata ) / prasnopI / prAsnoSTa / asunajAna iti kina ? rAjhilamipitA / apinigamapitA / prasnanitam / pratnavitavyam / bhavaNaM kim ? jigagi popate / prarUpaviyogale ! amanapAtakAnapare'pi saklAnabhAtramAne pratipedhaH / 1. katanaM chedane pAhunariNAM tUlalaMca, ityabhidhAnam , ka. maTi0 / 2. dRzabda kutsAyAm (pardana gudara patha: ) IITiM |
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ I I 1 1 A. 4 pA. 2 sU. 174- 180 ] amoghavRttisahitam z-2 kramaH || 4|2| 17|| krapaH parasya valAdedaH pratyavasthAnAne sati iDAgamo na bhavati / pramoTa unakeSISTa prakrantA unakantA prakRntAse / upakantAse / prakraMsyate / upakraMsyate / prakrasyamAna: 1 uparkasyamAnaH / prAsyata / upAsyata / prAkrasTa upAsta prathitaM pracisiyale asuptAna iti J kim ? kramitA / nirakrapIt kRtiH / basupgrahaNaM kim ? kamitrIyate 1 tuH ||42175 || asuptAna iti vartate / anuptAne yaH kramiH / asuptAnaviSaye ityarthaH / tasmAtparasya tu tU ityetasya pratyayasyeApamo na bhavati / prakratA upakrantA asuna iti kim ? mikSA | niSkAsitA akim ? kramitrIyate / zakrapracchivindrahanyasidhasyaco'zvidhizIGDI paTkovRdataH ||4/2/176|| ekAca iti vartate / zak pracchi vindu vizva hun vasi ghasi ityetebhyo'jantebhyazcakAbhyo dhAtubhyo vihitasya pratyayayeAgamo na bhavati / ziva zrI zaG GaH ityevAn SaTkamUkArAntaM putra nakArAntamakArAntaM ca varjayitvA / zakU zaktA | zabnum / pracci - praSTA / praSTum / vinda- besA / vettum / vidya-vattA sum / vizvidyeti nazyavikaraNopAdAnaM jJAnArthavyudAsArtham / veditA zAstrasya / vibhAgenopAdAnaM sAyyArtha vindateravi vyuzase'rtham 1 kecidAhuH / vaMditA dhanasya / hantA / hantum / dasi vastA / vastum / vasIti vasategrahaNaM, na vasrAditvAt / vasitA vastrANAm / ghati ghastA / ghastum / ghastavyam / ajantebhyaH pAtA / cetA netA strotA | kartA hartA / vivizIGa spaTakovRdrata iti kim ? zvayitA / zrayitA / zayikA ucitA / rUpakam - ravitA / dAvitA / daNavitA / prasnavitA navitA yavitA / UtU - lUvitA / pitA vR-ritA varItA / prAvaritA / prAvarItA / iti vRvRzaH sAmAnyagrahaNam / Rt taritA tarIvA / astarItA at-avadhot / AvadhiSTa / AvadhipoSTa / zakAdisAcayati tantasya pratiSeva itoha na bhavati / virivAdAt amAyot / agavot / gAbIt / ekAca iti kim ? droNaritA prAvitA / zAkitA paripUddhitA ekAco vihitasyeti vihitavizeSaNaM kim ? trivRtsati / cikhti| pazcAdaneA'pi prativedhabhayatva 1 L L sva-saritA / murisidhipAtraH ||42177ri sivi patra ityetebhyaH paro yadacakArastadantAdekA vo fafque teritor la gari aggi fa-kali kagni fase-brari augu a fastvaiktAmmurisipikAditi kim ? zocitA / ca iti kim ? pramoditA / bhramasya vinityabhukhamAjjaH ||4/2/177 || asmam tR yu ya vinitya bhurabha ityetebhyaH paro yo kArastadA / devavo dhAtovihitasyeDAgamo na bhavati / bhrasna- bhraSTA bhaTa masja - maktA | manum / sraj -sadA / sahum / yujyoktA yoktum / yajuSTA yaSTum / vijvalA vaiztum 1 boti vIj pRSanAtha iti dhAturasti / tasmAdayaM pratipedhaH / koriGa bhayacalanayeorityetasmAtvaditavAna all if i el cadangau i Ba-inat (drag ( tyam - (makatA) yA vaktA bhoktum / rAj-doSatA roknu bhajanavatA bhaktum / elebhya iti kim ? jim iti kim ? rocitA / ramastrAH ||421729 // rabhasa ityeya iti tasvAdekAco dhAtarihi manabhari bArambha bhakta bhaktum / sam svamJ-svaGgarutA / sthauktum / rasasvAditi kim ? zijitam / iti kim ? rakhitam / anukampichi vizaprasAdaH // tebhyaH paro yI dakArastatAkAbI ghAtavihitasyeAgamo bhavati / yaHtug / ud-gaMdhA || totlum / svantskantA 5. dAsa 0 0 2 vivalati ka0 ma0 / akSu tu tu skan bhichikhiyA sah iyeMdmatA bam / tA / skantum bhid-bhettA / bhettum /
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTA ..yAkaraNam [ a. pA. 2 sU. 186 - 178 ' chid-tAchettum / khid-khetA tum / zabzatA zazum padttA / pattum / sad-sattA / manum hRd - hattA | hattum / etebhya iti kim ? roditA / kecidiha vigrahNamapIcchanti / vettA / tsyati / aparaMpAm-zveditA | divyati iti kim ? azitam / 30 dhanUrAsAyubukuzuruvyAH // 218 // ban zasayu bukruzukSurUyaityetebhyaH paro yo dhakArastantAdekAco dhAtovihitasyaiDAgamo na bhavati / bandha-vRddhA / rAdhe - sAdha-sAddhA yudha - yoddhA / budha - boddhA ko zu-zoddhA rUpa-rohA zubha-zoddhA yaddhA / etebhya iti kim ? bAdhitA / va iti kim ? roditA / AvalilukSicchu sRsvatizatAtpaH 24/2018 mA vali lusi chu su svatiyA ityetebhyaH paro yaH pakAratArekAco dhAtotrihitaspeAgamo na bhavati / pUjAptA Anum / trapptA | lum / lip leptA / leptum / lu-chotA lolum / zipuptA kSeptum / hup-choptA / chopnum / sRS- khaptA / saptum / svatapta tenum / zad zaptA | zatrum / tap uptA taptum / etebhya iti kim ? pitam / iti kim ? avilam yaralA 13 ra yo kAratudantAdekAco dhAtovihitaspeDAgo na bhavati yAvatrA ambum / labhU-uccA / bdhum | saralAditi kim ? gitA iti kim ? racitam ranagAnmaH ||4/2/184 // paro yo makArastadantAdekAco dhAtovihitasyaivAgano na bhavati / m-rakSA | randun / yantA / yatum nam - dantA tum / gam- gantA | gantum / rathana gAditi kim ? kamitAiti kim ? raNitam / ravetyAdikeSaNaM bhrasnasityAyo yatthAditraNAna bhramitA, svagitA ityAdI pratitraH / danchativistRmudisaNAre H ||22165|| bandU livismRrurityetebhyaH paro yaH zabdastadantAdekAco vAhitAgamo na bhavati / daMza - daMSTA (baMSTum ) / dRga - ( ) draSTum / viz-- praveSTA pravesTa spraSTum / bhRz AmrA AmaTI | ASTm / gam / dideza / deSTu chan royA roSTum / kuz- kroSTA / kolTum / riyAidrA 1 reSTum 1 etebhya iti kim ? pitA (zA) iti kim ? ruditam / zizudvitvipiSidoSaH // 186 // zizu dvi svikRpi vitudu ityetebhyaH paro yaH pakArastadantAdeAcI yAtovidAgamo na bhavati / ziS-zeSTA / zendum / suSu zoSTAm / faq-Borgy -- fa-asigura viSTa |STum / eSTavandum / duSTa doSTun / ete iti kim ? amocitA / pa iti kiM ? sonitA / et * canamidurudilidAH // 42/17 vamiduru didi ityetebhyaH paro yo hArastadantAdekAco dhAtovihitasya DAgo na bhavati / vaha do bodum / na tadvA / tam | duhu~ - dogbA do rUha -- AroDhA / Age lihaleDhA | ledum | dahazavAdabhug etebhpa kim ? ruditam / iti kim ? patrikarapelA vihina veditA / manikA vidman sidhilipiSupazzyAt ||5|2|18|| vidman vivi iste / melA sevA Adi poSTA / diti kiM ? pitA
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. pA.2 sU. 185-155 ] bhamoghavRttisahitam kityukRyUjaNuH / / 2 / 1823 // magantAt bhi ityetasmAcce kAca Ujapaca kiti pratyaya vihita isAmA navati / 'saMtam / dAm / yudyaa| to / zikSA (vitvaa)| aNusvA vihitavizeSaNavijJAnAsavAdagugalasvAbhi prAdhA na bhavati / ekAca iti kim ? jAgaritaH / jAgaritavAn / jAgarityA / Urgu. grahamAnanavAjarthan / sAnubandhanirdezayapi na bhavati / UonayitvA / nityAnidatAso'tvadacsRjaddazasthevAvRtyAH / / 4 / 2 / 19,0 // nityAniTa tAs yasyAsti sa nityAniTa tAga tasmAcArapatIjantAt mUjiziyA va pa.tumA vihile ghapratyAga inAgamo yA na bhavati / pU RSyA ati ityetAn barjayitvA / etemmo bhavatyevetyarthaH / aspata-parazya / pecitha / zazakya / zekiya / jagantha / jagamitha / zyA / iyajiya / aca-payAtha / yayiSa / bavAca / vaviSa / cipeya / cicayitha / nivetha / ninamitha / juhotha / juyitha / pra-samrA / ssjith| dA-dATa / dazitha / nityAnidatAsa iti kim ? jaghasitha / uviSa / nAsya tAsasti liTo dezavidhAnAt / nityAniTyahaNaM kim ? jagrahiya / luluvitha / nitya grahaNa kim ? Anajitha / duvitha / asadasaudRza iti kim ? vibhediya / takAraH kim ? raadhiy| ca iti kima : aiciva / pecima / avadhyAriti kim ? vivriy| maariy| saMbivyavitha / aadith| yUlyAretatpratiSepalAmapAlotaro'pi pratiSedhaH / cunaH svabhuva iti ca prAptiH / vihina vizeSaNaM kim ? kpith| - RtaH ||4 / 2 / 10.1 // RkArAntAdekAco dhAtovihitaspa ya ispetasya pratyayasya igAgamo na bhavati / sasmartha / sasvartha / vijahartha / bhUtyai / ya kima? smarima | sasvarima / trAta iti kim ? ninAyatha / ekAca iti kim ? jjaariy|| phUlo'saH / / 12 / 192 // vRno'sakArAdvihitasya dhasveDAgako na bhavati / cakartha / asa iti kim ? saMbaskariSa / sasakArAt pUrvaNa pratipaMdhe prApta iDayaM vacanam / rasRbhRvRstudruzrusrozca liTi ||3|23193|| sa bhU vastu dru zu su itpetamyaH kRtrazca sakArakAdvihitaspa liTa iyAgamo na bhavati / sa-sarAya / sasama / bha-bhUva / bama / na iti-vRSyagoH sAmAnyena grahaNam / ( vavRtrahe ) / vamahe / vavava / navama / stu-tuSTo meM / tuSTuva 1 tuSTuma / du-dudrotha / dudruva / duma / -- zayoya / nuva / zuthama / su-soca / sUsukha / esa ma / kR---vAya / pakRma / pasvArthapathameva pratipeyo na viklpH| asa iti kim ? saMskariva caskarima / sihe satyArambhI niyamAryaH / tena liTi sAdibhayo'nye seTa eva / saskariva / sasvarima / vibhediya / vibhediv| vidima / vRtroH pratyayAzrayaH prakRtipratyAzravazva pratiSedhaH / zeSasya pratyAdhayazca tattaspa sarvasyApyayaM 'prativaH / sRjadazo'm jalyaki / 4 / 2 / 194 // svaralIti nivRtam / subha daza ityetayordhAtrI lAdI pratyaya pare'nAgamo bhavati / avi-aviti / aSTA 1 srakSyati / asAkSot / asASTAm / draSTA / pati / adrAzIt / gadrASTAm / gami kRtajAvAkAraH / jaloti kima! sarjanam / drshnm| akoti kim ? dRSTaH / saSTaH / rirAvati / diksst| prasajyaprasidho'yam / pratitethe jalauti nAthIyate iti silucaH sthAnivadbhAvAdihAni pratiSedhaH / asacha / asRSTAH / samadRkSaH / samadRtaH / ghAnupratyaye kArya vijJAnAceha na bharati / rajjusamyAm / devadRrapAm / upatRpasupapispRzsapo cA // 4 // 2 / 195 // dRpa tapa sRpa kR (pUra muza ityeteSAmamiti jalAdI pratyaya nAgamo bhavati / / da1i aptA / japta / sptaa| sdd| RSTA / khii| prazasparza AmA / AmA 1. liTayAdeze vidhA-ka0 m0| 2. niyamaH |.m.|
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [ a. 4 pA. 2 sU. 196-206 nazmaraja sornam ||442/1596 ityetasya lobhI sakArasya sthApi nAgaSTiyati / nindati / mAmaSTam mata timiti / jajIti kim ? garine kArasthAne ma nayAgama Adezazca / AdezakaraNam / mantaH magnavAn bhavatyA / mamAyata iti nalopArtham / bhavatiprabhUtena 376 uditaH ||12|197 // udito rAti ma prathamo bhavati uditvaM ca hI noditoriti vizeSaNArthaH / nimpati fac::fear glosar goes goat i 1 - 1 I 1 1 1 lipAdita phaTapha guphobhazubhazze // 42 // 198 // lipAdInAM tRka dRpha gupha ubha zubha ityeteSAM va pare namAgamo bhavati nipAdi limpati li siti viyate mui pati nandati bindate yati kRte bindati vidyti| tumphati / vRpha imphati gupha gumphati uma umbhati zubhazumbhadi lihiNaM kim ? sudatita nara sumati kAdInAM gadacanam iti kim khApnulipi vici dakSa iti vidi 1 mula tena vyAH ||42204|| gaugolika ? bA ATU iti kim ? labhyam / namAgamo bhavati / jambhayati / shmyi| rapayati kaH yApura jabho'ci // 4 // 19 // jabha ityetasya dhAtorajAdau pratyaye bhAbhI mmbham jambho partI ati kim ? jaya radhaH || 22|200]] ityetasya dhAtorapriye na bhavati dharI va anoti kim ? rkhaa| 1 I neTabaliTi ||42201 ra isAlinam bhvti| racitA racita iti kim ? yati liToti kim ? ravi ranthima redhivAnitra gore poliTavAra nAt thitetyAdI syAdeva / siddhArtha rabhaH || 42 // 202 // ram ityetasya livajite'nAdau pratyayena bhavati / Arambhayati / ArambhakaH / sAdhvAramdo / aarmbhmaarmbhm| Arambho vartate / aliToti kim ? Are acIti kim? AlyA Arabhate iti tudAditvA ca na luk / 1 i labhaH ||4 |2| 203 // labha ityetasya liDvajite'jA pratyaye namAmo bhavati / lambhayati / lambhakaH 1 bhajIta anIti kim ? ) iti diche / zAma niyo num sambhatIti bhAvaiti pasthidyavibhAyA staM gopavibhAga uttraarthH| parasya labhevivahArAdIpa namAmo bhavati / AmmyA - miyA 06 // nImaca pratyabhavati / ai rUmnam / yam / tAvAda ||4|21205 // upattasmAt parasya bhImakA pratya yA bhagata upalambhaviyAnAditi kim asmAd 1. ninditaH ka0 102 naditaH ka0 ma0 / 3. sampati ka0 ma0 / ka0ma0Ti0) T 4. jana madhune /
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ mobattisahi 207 dhatra copasargAt ||412 207|| bhica pratyaye upasargAtrasya labhernamAgamo bhavati / pralambhaH / upalambhaH / IpalambhaH / ISadupalambha / dupralambham / prAlambhi / pralambham / upasargAditi kim ? lAbhaH / IvallAmaH / vyamanityArtha panle uparAgaviva cakha iti niyamArthaM ca yacanam / a. pA. 2 sU. 200 - 214 ] suduH ||4/2/2068 || gum ityetAbhyAmupasargAmyAM vyastAbhyAM samastAbhyAM copasargAvirAya parayala se pare namAgamo bhavati / atizumbhaH atidurlabhaH / atidurlabhaH / atimulambham / aticurlambham / ati sudurlabham / upasargAditi kim ? sulAbhaH / durlabhaH / sulabham / durlabham | atisulabham / atrAcAmatikrame vA'tiH / upasargAdeva sudurbhya iti niyamArthaM vacanam / krIJatamyacasyAderlugvahulam ||4 |2| 209 || atra ityetasyopasargas krInyoravoH parayorAdehulaM lugbhavati / 'vakapaH / vayaH / tadupadaspRhAH / vataMsaH / vyavataMsaH / vartayanti sahakAramanjarIm / bahulagrahaNaM kim ? prayogAnusaraNArtham / dhAnApeH ||2||10|| ani ityetasyopasargasya bAhyarthAtyoH parata AderbahulaM lugbhavati / nihitam ahitam / vatra saMtAyAM vihitaM nAbhyAm / pinaddham / apinam / pinaratnAGgakoTipa samparyyupAtkRnnassaD bhUpasamavAye ||42211|| sam pari upa ityetebhyaH parasya kRtrI bhUpe bhUSAyAmalaGkAre samavAyeM samudAyeM taDAgamo bhavati / saMskaroti / pariSkaroti / upaskaroti kanyAm / bhUSayatItyarthaH / tatra na saMskulam / tatra na pariSkRtam / tatra na upaskRtam samuditamityarthaH / samparyupAditi kim ? sukRtA kathA | kRNa iti kim ? saGgatam / bhUSasamavAya iti kim ? saMkRtiH / saMkAraH / parikRtam upkroti| saMskRtaM vacanamiti bhAvatAM nirdezaH / saJvaskAra saJcakaratuH / saJcaharUH / savikIryaMti / saciSkrayate / sagarakarot / samaskArNIt / samaniskaradityatra para pradantaraGgatvAcca sadi kRte pazvAdvirbhA vAgI pratyaya iti hi nivRttm| saMskriyAt / saMskriyate / saMskRpopTeti saTaH kRdAdisvapiste / smaryAt / samaripISTa / vApariToskRcyUta iti skRprahaNAdvatsyAmityaparigrahAntra bhavataH / sahita] dvisakArako nirdeza:, tena kAra evaM sad bhavatIti rAmacikaravilyA va bhavati parikarotItyATsyAmiti yamanAdudbhavati / upAdikArapratiyatnavAkyAdhyAhAre ||4|2| 212 // prakRteranyathAbhAvI vikAraH / punaryatate prativa! bayA yetAvasthA vAsamora / vASaye visvaSNopAdAnaM vAkyAdhyAhAraH / eteSva vartamAnasya upa ityetasmAdupasargAt parasya vRSyaH sAgamo bhavati / vikAreupaskRtaM bhuGge / upaskRtaM gacchati / vidyutamityarthaH / pratiyatne-dhodakasyopaskurute / kANDaH zarasyopaskurute // amita ityarthaH / pAkyAdhyAhAre upakRta upaskRtaM jalpati sopaskArANi guNi savA "vayAdhyAhArAmItyarthaH / kiravane ||2/213|| upaityetasmAdupasargAtrasya kR trikSepaNa ityetasya dhAto: sAgamo bhavatilako lagapidharabhavati unakA madrakA lunanti / ugarI mahAnti viziSya sunvoH / layana iti kim ? upakaravi dhAnyam | pratezca vadhe ||4||24|| prAccot parasya karato hiMsAviSaye sAgamo bhavati / pratiskIrNa hai sela bhUyAt / upaskIrNa te nRpala bhUyAt / hiMsA tubandho vikSetraste bhUyAdityarthaH / 1. bhATako smRtaH iti halAyudhaH / ka0 ma0 vi0 / 2. sAvataMsAH karNapUre'pi zekha, itivaijayantI, ka0 ma0 di0 / 3. apavArita pihitaM saMtrota saMvRtaM sthagitam ityabhidhAnacintAmaNiH ka0 ma0 Ti0 / 4. pratiyatnastu saMskAre vIsaMgamayorapi ityabhidhAnam ka0 ma0 Ti / 5. sAva dhyAhArItyarthaH ka0 ma0 / vRjimadvAdazAkA ka0ma0 1 48
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanadhyAkaraNam [ a. 4 pA. 2 sU. 215-121 catuSpadyapAt ||412/21|| bapa ityetasmAdupasargAt parasya kirale DAgamo bharati / hUpavitra tadartho bhavati / apaskirate nRpabhaH / harSAdvilikhya vikSipatItyarthaH / catuSpadIti kim ? apakirati bAlo huSTaH / avAditi kim ? vikiti vRSabhaH / harSAditi kim ? apakirati eSA harSAdityata eka nirdezAta pavamI / 308 vizuni bhakSAyA || 4|2| 216 || apAt parasya kirateH sad bhavati vapakSiNi bhakSAya suni vAzrayAya tava bhavati / kirate kukkuTaH madAya | vilirupa vicitratotyarthaH / apaskirati zvA Azra yAya / vilirupa vikSipatItyarthaH / bhakSAdhyAyeti kim ? apakirati vA modapiNDamAzitaH / vo viSkirovA ||421297|| bikira iti yo pakSiNi zakunAbhidheye vipUrvasya ritaH kapratyaye pakSe saT (D) nipAtyate / viSkiraH vAkUni vikiro vA / eka vikiraH zakuniH vikiro veti / pare tu AviSkaromenoti prayoganiyamArtham / prAttampateva ||2/218|| ityetasmAdupasargAt parasya tu lumpa ityetasya dhAtorgana phari rADAgamo bhavati / prasya'mpati goH / prastumpati vatso mAtaram / prastupako vArAH / payati kim ? pratumpati vanaspatiH / kapIti gavItyatra pATha kapi hiMsAyAM kavi kavi vA samAsAntaityAha / prAdusazcAjyyastepiH || 4 | 21219 || upasargAditi vartate / upasaridurAzva parasyAsteraci yakAre ca paraM vikArAdezo bhavati / vivannaH sapiH / zarta iti ceoptisstthte| abhipanti / nipanti / vyaktikRtyAtidiSyAt / viSyAt / prAdupati prAdhyAt / prAdumazceti kim ? dadhIni santi / dadhi syAt / jyoti kiM ? mitaH / prAtaH asteriti kim ? anusaraNam / anustropasyam / *anuroyam / sumsasostustubho'pyaH || 4|2| 220|| upasadityeva / puJa abhipatre pU preraNe po karmaNi STuta / STbhU stambha ityeopAdvirUpANAM sakArasyo sagarasya pirAdezo bhavati na ayAgame antare satyatyapi apipugoti / niHpugoti / abhipAvayati / paripAvayanti / abhyayugot / su-abhiduvati parivati / apa so abhivyati / pariSyati / abhyat / paryaSyat / abhiSyati / pratiSTauti / suSSatam / suduSTa / vyAkaraNaM svImi / aspaSt / pratyathait / stubha | abhiSTobhate / pariSTabhate / zrannaSTot / paryaSTot / paryaSTota upasargAditi kim ? sunoti / padAt parasyAprAptervacanaM ktritraH saH pizama iti viniyamyate tatra / diti SaNadita prApnoti grahaNaM apizabdAdArthaH / anyathA deva syAt / aneriti kim ? abhipatibhyamupat / parisulapati / paryamupat / abhisiyoti 1 ampa sizoSat / sthAseni seyasisajAM daTi ||4/2/221|| yA seni se mi rAjjityete rAkArasya pirAdezo bhavati / drayoH satovibhAne adi ca satyasatyapi / syA adhiSTAsyati / abhitI / adhyachAt / adhyAsyat / anuprAsyate / anuto / anyachAt / abhyAsyat / seni - sevA abhiyAti abhiSeSayati / abhipiNamiti / yat kampapiSebhaviSyat / saMgha-pratideSati / pratipati pratyaSedhat / pratyavimedhipat / zi- abhidhiti / supitaM nAma kitAva 1 abhiSiditi / asyaSiJcat / apavizat / sajja -- abhipati abhissjny| abhiSipaGkSati / atrjt| abhyaSipat / matdhAdiparigrahaH / vighnati divaH / grahaNamityata eva pratipediyoti dezArthaM vijaya pratipenArthaM vacanam // 1. parantu atuH ka0 ma0 / 2. AnusaMyam, ka0 ma0 / 3. kaNavir iti ka0ma0 nAsti / 4. nIvyagraha--ka0 bha0 / 5. kokinakaniHsvArnarakhijyAravajugbhiH / abhiSeyatIoccai nobhUrbhuvanazrayam / ka0 ma0 di0 /
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha, v pA. 2 mU. 222-221] gopanihitam stambho'Da pratistaradhanistabdha ||222|| upasargAlAraspa stambhaH sakArasya moraTi (satya) -satyapi pirAdezo bhvti| na pedaso stambha pratistavaghanistabdhe na bhavati / viSTamnati 1 pratiSThAnAti / viSTamma | pratimAebha / ramA / prahammAta / apratistampanistApa iti vim ? vyatastammat / pratyataratambhara / prazistabdhaH / nistabdhaH / avAccAlambanAvidokSa / / 4:2 / 223 / / mAlambanamAzrayaNam / avidUrabhAvaH Aviryam / ojityabhUkaH, erovA, mApa stamme ra ityetasmAdupasargAtArasya sakAraspa dvayoraTi ca satyasatyapi pirAdezo bhavatyaGi jhAlanmane / duvayambhaH / TurgamavaSTamnAti / avataSTambha / avATanAt / Avirya avaSTabdhA, zarat / avaSTakAre rone / Uni aho vRSasthAnamaH / avaSTabbo ripuH dAreNa / avAditi kim ? prastabdhaH / ghakAraH adhi ityasyAnu karpaNArthaH / avAtastambhat / pAlambanAvizviAMta kim ? avastabdho vRpala: zotena / vezca svano'zane // 4 / 2 / 224 // vi ityetasmAdayAccopasargAparasya chan ityetasya dhAtora za'rtha vartamAnasya sakArasya duyoraTi ca satyasapapi pirAdezo bhavati / viSvapati / bipaSvANa / viSamyate / vyapyaNat / abaNati / zavayANa / abavaSyate / avApatraNara / bhojanamaka svanarathaH / viruvAtya vayaNati / bhubane ityarthaH / anye sazabda bhojanamAhuH / apara bhojana svanam / bhazana iti kim ? visvanati / avasyanati bhUvanaH / sado'pratelAvA 2 prativanitApamApAraya sa moradirAsayaviparadezo bhannati lo liTa tu dvayoH satorAderbhavati / niSAdati / vipodati / niSApadyate / vipASadyate / yaSosata / apratariti kim ? prtisiidti| lotvAderitikim ? paranivatparyaH / nipasAda / vipasAda / vipaNArthaH / atyAvizeSaH / sTiga vizeSa iti / svajezca // 42226|| upasaraparaspa svossakArasya dvayorapi ca satya satyapi pirAdezo bhavati loliTi tu yo: satorAdeva bhavati / abhiSnajate / pariSvajate / pratibajate / abhissidhyksste| paridiSTadakSate / pratipipvAkSata / apavajA / paryaSvagata / pratyAva jt| abhistha / abhiSasvam / prtipsyo| pratipasvaye / yogavibhAgAdateriti nAsti / cakAro lotvAderityasyAnukarSaNArthaH / parinivesseya // 4 / 2.227 / pari nivi ispesenya upAbhyaH parasya rovataH sakAraspa dvayoradi ca rAtyasatyapi pirAdezI bhavati / parivata / paripiveviSate / parpapevara / vipecate / nipibiyate / yavat / vivate / biliviyo| yocata / sayasite // 12 / 22 // parinivimmaH parayo: sasita iyaM tapo: sakArasya pirAdezo bhavati / paricaya: / mipaya: / vipayaH / paripina: 1 niSitaH / vipitaH / saya iti sinorjntH| sita iti jnyaan| aparaMtu spaterani grahapachinti / kSe parinivipa eva yathA syAdanyempo mA bhUditi niyamArthama / yogani. bhAgA (t pani bholi nirAm kAna bhavati / mA viSasayan / yasa sIyat / paryAsaMtAgata / sadasnusvajA cA svaTi / / 4.2 / 226 parinivibhyaH parasya pasturabakAzava pArayoH virAso bhvti| vacana dyAyArohamAbhAvaH / aTita sati vA bhvti| parikaroti / vivaroti' zaniH / griyoti| niTIti liTauti / paripatrako / divajate / vAvaTi 1 paryaskarot / paryakarot / pardastIt / paryaTaut / mastot / yaSTot / yastIta / vyaSTot / paryasva jata / paryavamata / yasya jata / satranasa / vyasvajata / jyavyAjata / --in-a - kinduindiaNe 1. ko'yaM prabhurabaSTambhI Alasyo ( hi ) kiyadakaH / palayAnitya nAlocya nAbhipeNyaH kathamdhana, ka0 m0shi0| 2. svatam ke0 ma013. medhaH, ka0 m0|4. saMghate, ka. maH / 5. paripedhate, ka0 m0| 6. paripipecizte ka.na. / 7. pryssedhn-k.mH| 4. siniiti-k0m0| 9vyasayIrata ka m0|10.virikrH kaam| w s diseamin
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 / zAkaTAyanamyAkaraNam [ma. pA. 2 sU. 230-237 stuvajigrahaNamavivalpArtham / tudo vizeSaNArthaH / adhikavikalpo nAnyati / parinirvariti kim ? pratiskI te vRSala zUyAt / soyosaho''soH / / / 2 / 230 // parinivibhyaH parasya lokAte:-saubhUtasya ca saho'ci pirAdezo bhavati vA tvaTi / garipAyati / nidIpati / vipoSyati 1 prighte| niphte| vissrte| maTi paryaponyat / payaso yat / povyat / nyazovyar3a / vyapovyat / vyasoyata / payaMsarata / parpapahata / svasahata / nyaSahata / vyasahata / vyapahata / bAnubanyaH kim ? pariSivIti / aTIti kim ? mA parisipIyat / parvasipovat / mA parizipahate / paryAtahata / parasya kRtaspeti bhavati / asoriti kima? parisodaH / parisoDhanyaH / niso somAH / vinodH| bhisoramA syandateo'bhyanozcAprANini // 4 / 2 / 231 / / abhi anu ityetAnyAM pariniviparacopasabhyaH parasya spandataH pirAdezo vA bhavati jANini aANikartazcedoM bhavati / abhiSyandate telam / abhisyandale sailabha / anuSyandate / anuspandate / paripyate / parisyandate / viSpada / visyandase / tipanirdezAdiha na bhavati / abhisArapandIti telam / prakRtimaTi sitIti vA grahaNam / ampanIraceti kim ? matityandate talam / atrANinIti kim ? parisyandate matsyaH adke| paryudAso'pam / na tu prANini pratipeSaH / tenehApi bhavati / anuSyandeta matsyodake / anusmanne matspodakaM / vesskando'ktayoH baaraa232|| verupa saraparasya skande to pirAdezo kA bhavati aktayoH na / ceta ktavatavataparato bhavataH dvivacanAdabhAparigrahaH / vikantA / visvantA / astaporiti kim ? viskanna / viskanavAn / paraH ||42 / 233 / / palpayAtiparaspaka: dirAdezI vA bhavati / priktaa| parisvanasA pariskanaH / parikAH / pariSkAravAn / parisannavAn / aktayoritoha naapeksspte| parismAndaH prAcyabharatebiti naarmyte| tatra vicitra parikanda iti patvaM nipAtayanti / anya pariskanda iti paravAbhAvaM tadubhayamiti parigrahI vikalA evAyaM sa ca pare yeva siddhH| anyataraniyama vA vyavasthitavibhASA vijJAyate / sphurasphuloninaH 34 / 2 / 234 // nis ni ityazAmpA parayoH sphura sphula ityetayoH dirAdezo bhavati thaa| ni:sphurati / nisskurati / nipphurAta / nisphurati / nisphulati / niSphulati / niphulati / nirasphulati / veH ||2.235 / / vesaNa sArayoH spAraraphulo, pirAdezo vA bhagati / vippu rati / virapura ti / Franks [ ti pilAta / viraphulati / nipulaDinara lii| bhogavibhAga utraa| skanaH // 4 / 2 / 236 / / patagAMgarasya skammAnitya dirAdezo bhavati / vinaati| vikasitA vikasminA / vibhaH / vimbhkH| panAnita: makaromiya: 1 vipr| maMgavibhAga : Frt: 17 niDhuMstuvessamamRtisthapo'vaH // 4 / 2 / 237 // nis dum su vi ityeteSa upasarga:paH paraspa samazandrasya sutivAzyasya svapazcApakArasya dhAto: pirAdezo bhavati / nidAH |pmH / guSabhaH / viSamaH / vippUtiH / duHpUtaH / gupUtiH / vipula: / ni: 1 yupapuptaH / suguptaH / vipuptaH / vipanaH / ""guyuH / aba iti kim ? nisvapna: / dusvapnaH / visabApa ! samastIti zAtipadikagrahaNam / tadaha na bhavati / nissamati sabhAta / nissUlam / dutam / anye dhAtugrahaNa mevAhuH / taipa niyamati / duSpagati / nilam / duSNatAm / 1. vinAbhyo ma0ma0 /
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. pA. sU. 231-252] mamoSantisahivam - hinumonANino'nuro'ntarAdha NaH / / 2 / 238 // dunitApa nistApAya parasya pAsohanumAnAvAna if gAramA kArAdezo bhavasi / prAjhoNa iti paribhApamA yyaa| praNiozi / prmaannaat| prgaa| prvaa| prApayANi / praNamati / pariNAmati / praNayati / pariNati / praNAmakaH / pariNAmaka: 1 antayati / antaNAMyakaH / hinumonAniNa iti kim ? pranatyati / pranandati / nRtinandinazinadikimATinAthaNA jogadezAmAvAnna bhvti| pravAni mAMsAnItyAnIvanayakama / leDAdezo'rdhavAna / kim ? durgvH| dunatam / anta razcaMti kim ? muni pati / sAdhuna yati / pragato nAyako'smAt pranAyako dezaH / prAde raba pratyayArthena yogo na dhAtunatya nupasargatvam / parinadanamityA nadanazabdasya kSumnAdipu pAThAnna bhavati / sh:423||aadur tapasargAdataraca parasyazakArAntasya dhAtorNakArAdezo bhavati / praNazyati / pariNazyati / antarNazyati / praza: / pariNAdAH / praNAzakaH / pariNAzakaH / zAntatvAdiha na bhavati / pranaSTaH / pranayati / pAtyAvasatvAnna bhavati / nazeraNopadezatyApUrvepAsiDhe vidhyartho yogaH / nardhamAnadagadapatyadisyatiyAtivAtidAtipasAtiintipica (hi) hozamUcimadegdho // 4aa2 / 240 // adura upasargAdatarapaca parasya neryusaMze mAnad gad patyadi syati pAti vAti dAti pyAti hanti bapi vahi samU pin devipu ca parato gakArAdezo bhavati / praNiyacchati / pariNiyacchati / praNidayate / / pariNidayate / praNidadAti / pariNidadAti / praNidyati / pariNiti / prajidayati / pariNidayati / praNidadhAti / pariNidhAzigimagate / praNigigIte / praNimAsA / praNinadati / garimiti / prnnigdti| parigiekati / praNipAta / pariNiti / praaNgp| pariNa madyata / zrANazyati / praNiyAti / pariNiyAti / praNivAti / parizivAti / anidrAti / paripidAti / praNitAti / pariNipsAti / praNihanti / pariNihanti / praNipati / parijiyapati / pravihati / parigivahati / NizAmyati / pariNizAmyati / prativimoti / gariNicinoti / praNidedhi / pariNidedhi / jaNdeigdhi / tinirdezo yaizlAniyatyarthaH / tena pratisAsAtipranisAse ti itmAdo na bhavati / apana bhavati / praNidAdAti / praNimAmAti / praNijAgadoti / mA iti meimADohaNam / mArUpeNa dhAtUpalakSaNA sAhacanmiAnasya / pranimAtA / prama bhAdityAzabAgamo dhAtubhakta iti bhavati / praNmAsyatotmAdAyAbasara pratipedhAbhAvAd bhavati / upasaditi kim ? vAri nidadhAti / zeSe'pAlakakhapAThe vA [4]2 / 242 // zeSe dhAdibhyonyasmin dhAto pAThe dhAtUpadeze'pAnte. khAdI paratura upasargAdattAca parasya kAgadezo vA bhavati / praNipati / pratipacati / parigipacati / parinipacati / :Nigiti / pranibhinatti / pariNibhinatti / parinibhinatti / antaNibhinatti / antanibhinatti / vadati kina ? praNidarale / pratiyate / ghumA nadaH ityadigrahaNa yaluci sAvakApAm / vAstavasa isa for ? prAnapie / prnikaaraati| anila nti| pATha iti kim : nigAtAsi / pravipApacIti / pranicakAra / praniyApada prtipkssyti| atrA vidhi bhavati / praNi / praniSTA / prnniyaa| pranideSTA / pareraniteH ||42 / 252 / / garekapasargAparaNArdhAtorNa pArAzI bhavati vA / paNiti / paryaniti / gare 2 tin ? prANa / ani hAta pAkistoti si()nimaH / nizApavAdo'yam / ante caa2|243|| adura kAdintarazca parasyAdita kArasya padasate'naze ca vartamAnasya NakArAdezo bhavati / prANita / parAmiti / he prANa / he parANa / hai paryat / antaHzubhnAdInAmiti nithA. dantena vikalpavipiriti parayante'yameva vidhiH / paryaniti paryanityevaike tAnA prazleNApare ranitterante caityeka evaM yogaH / aze vidhAnaM pratipedhavAdhanArtham / ata evAnta iti padAnto gRhyate / 1. diTa upada kA mdi0|2, mAnyasya ka. maa| 2. prAyadA-ka. m| 5. karikha ke maH 5. sAnika. m0| 6. pAkarmaNi, ecI'zyA: yaha luga / hiH| pazcAt kriyAoM dhaatuH| 4.1.1201
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. 4 pA. 2 sU. 244 - 251 dvayoH ||42244 // dura upasargantirazva parasya anayornakArayorNakArAdezo bhavati / pratyekam / praNiNiSati / paryagiNapati prANiNat / paryaNiyat / prANiNiniSat / illustAviti pratiSedhAna svarasya na prApnotIti vacanam / paripUrvasya pakSe pratistadarthaM ca / 2 zAkaTAyanavyAkaraNam maH ||4/2/245|| adura upasargAdantarazca parasya hanternakArasya NakArAdezo bhavati / prahRSyate / pate / nirguNyate / parituSyate / praNanam / parAhaNanam / antarhaganam / pradhanavidhAnapi iti pratipavAla bhavati / kivA ||42246|| atura upatadantarazca parasya hante maiM kAravakArayoH parato nakArAdezo vA bhavati / prahRNvaH / prahRmaH | mahatva: / prahRmaH / prANa / prAhRtya / prAma / prAhatmahe / antarhaNya: . antarhanvaH / antarhaNmaH / antarhanmaH | na deze'ntaro 'yanaghnaH // 42247 // bantara ityetasmAt parasyA'nazadasya hantezca nakArasya NakArAdezo na bhavati dezAbhidhAne antayato dezaH / antarhatano dezaH / deza iti kim ? antarayaNaM vartate / anyaheNanaM yatate / antayataM / ansara iti kim / prAyaNa deza: / praNano deshH| ayanaghna iti kim ? atanamano dezaH / nisaninindA kRti kA ||42248|| adura uparaca pareSAM nisaniyanindAM dhAtUnAM kRti pare NakArAdezo bhavati / praNinam / prtistm| praNikSaNam / prnikssnnm| praNinam / pranindanam kRtIti kim ? miste / praNiti / prikssiti| praNindati / pariNindati / hinubho (na) nIti nityameva bhavati / apo'coDamA bhUpUjakam yAyiyeSaH || 4|2| 246 // kRtIti vartate / apakArAntAdadura upasargadantarazca parAtmA bhUpUz kam gandhyAyi veda ityetadarjitAddhAtoH parasya kRtpratyayasthasya nakArasyAcaH parasya NakArAdezo bhavati / prayANam / pariyANam / nirmaannm| prayAyamANam / parimAyamANam / prayANIyam pariyaNIyam / apANiH / aparimANiH / prayAviNo / pariyAmiNo / mahINaH / parikSINaH / atha iti kim ? niSAnam aca iti kim ? janaH nirbhugnaH / abhA bhU guJ kam gaMgU vyAyi veva iti kim ? prabhAnam / pra bhavanam / prakramatnam / pragamanam / prAdhyayanam / pravedanam pUjita prakArAnubandhopAdAnAd GakArAnubandhasya bhavati / pravaNam / pravamANaH / zrutIti kim ? | nagIjAdereva ||4||20|| abAntAdadura upasargAdantararAca parasya dhAtorna nami gati ijAdedeva bhAdivajitAtkutsthasya nakArasthAnaH parasya pakArAdezo bhavati / preGkSaNam / preGgaNam pareNam / namoti kim ? tampasati niyamoM nAsti / pravaNam / ijAderiti kim ? manam / pramaGganam / evakAra iSTAvadhAraNAya namove jAderiti hi niyame ihU No na syAt / prehNam / praNam / nnamityatra pacahastAviti pratipedhA bhavati / pUrva prApte niyamArthaM vacanam / SyantAdbhutareNa vikalako bhavatyeva / pramaGgaNA, pramaGganeti / evaM niyAnAtiviratvam / hilijupAntyAchA |||2251 | hAilaH paro ya in pApAtIbhadivamivAlU kRtsyaspAvaH parasva nkaarsy|pkaaraantopsrgsyaanimitaatprsy NakArAdezo vA bhavati / prayApaNam / prayAganam / pracAyamANam 1 prANavan prabhASaNIyam / prayApanIyam / aprayApaNiH / aprayApani pramAviSaH / prathAvinaH / haliyA prakopa pragoyamANam / proSmAnam haNaM kim ? mAhanam / rAhaNam / ilyAbhicArAhUnaH paro ya ic tadubhatyAditi sambadhyate / jupAntyAditi kim ? praNam / param / apa iti kim ? nidhyaapnm| dRSyApanam / agAderiti kim ? prabhAvanA prabhAvanA paayaa| kAnanA / pragaganA / prAjJAyanA pragata ubhayatra vibhaajite|
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha, 4 pA. 2 ru. 252-26.] amoghavRtisahitam 383 nirviNaH / 4 / 2 / 252 / / niviNa iti niSpUrvAdiH sattAlAbhakttiArAparyAparasma ktanakArasya kArA. dezo nipAtyate / niviNaH prAya jApitA / 2 / 253|| upasAviti vartate / usadiya gato pare upasargasya rephalya lakArAdezI bhavati / ilAyate / pAlAyate / palpayate / amA iti kim ? prAyaH / parAyaH / iNo'ca, asyAyAdeze kRte'yatirUpasya lAkSaNikatvAsATha ityavikArAcca / kAsviyoti pratipadoktaM gRhyate / niSyate // 4 / 2 / 254. nim prati ityetayo rephasyAyatI para lAdezo vA bhavati / nilayanam / nila. yate / nirayaNam / nirayate / palazpayate / pratyayate / dulayanam / tulayata iti dura:-durayanam 1 durayate iti / dusa-saH dRSTana duriyana mityevamaya hImo dAbapya yupagamyate / pareghAGakayoge / 25 / pare rephalya ghaanuyoga ityeteSu parato lAdezo vA bhavati / pariyaH / paliyaH / palyajhaH / parga:iH / paliyogaH / pariyogaH / izcaphiDAdInAm / / 2 / 256|| RphiDAdInAM rephasya DakArasya ca lakArAdezo dA bhavati / luphiDaH / RphiDa / ltkaaH| praatkaaH| zapilakaH / kapirakaH / tasbirIka taspirIka (?) lomAni / romANi / pAMmulam / pAluram / katamaH / karmaH / Taspa---RphilaH | RphiDaH / uhaa| cuulaa| piilaa| pIDA / balizam / vadizam / puligam / puddhinam / abhAgamadhyagatarepha varNaH pratijJAyate / abhAgamabhyagatalakArazca luvarNaH / tatra pravarNa rephasma lakAre kRte lavaNe: sampadyate / ghAturityanuvartamAnamapIhAsammavAna sAdhyase / RpiDAdaya: ziSTaprayogAdanusatayAH / / gro'ci 4ArAma57|| gU ityetasya pAlovihita'cicya ajAyI pratyaye pare rephasya lakArAdezI bhavati vA / nimilati / nipirati / niglnm| nigaraNam / nimaalkH| nigArakaH / acIti kima? nigINama / nigoti / nigaalpte| nidhAryate-ityatrAntaraatyAllatye kate jilakA garI gira ityAna dhAtoH pratyaya iti na bhavati / yadiH / / 4 / 2 / 258|| vati nivRttam / mo yaddhiH rephasya sakArAzI nityaM bhavati / nijegIlyate / nijegolpate / nijegIyante / garagalaM viSaprANyaGge // 2 / 256 / / gara gala iti vipe prANyaGge e yathAsaMkhyaM satyAbhAyo latvaM ca nipAtyete / maro viSam / galaH prANyAm / niyamArthamidam / vipe gara eva / prAdhyanne gala eveti badIze (1) tubhayaM dRzyate garo gala iti ca / rUpo'pIDAdiSu dhArA260|| pApe to rephasya kRpIDAdivajita samdelapArAdezo bhavati / palUptaH / valuptavAn / civalasati / acivalunat / kalpate / klpitaa| kalpakaH / akupohAdiyiti kim ? kRpozAH / kRpaNaH / kRpANaH / kpurH| zrAdeSNo'pyATayASThIvarasnam / / 26 / pAiti vartate / pyArA pAyojitasya dhAto: pakArarUpa kArasya ca dhAtupAThe AdibhUtasya yathAsaMbhava sakAro nakArazcAdezo bhavataH 1 paho-( hi shte| vici-siJcati / Nin-jayati / gAma-gati 1 Aderiti kim ? praNilapati / prniprekssyti| praniniSTi / yaNati / maNati / avakaTamASTova iti vim ? pakkate / dhyAyati / chovati / pATha iti kim ? poTI yati / jAkArImati / ajadantyaparasAdayassapi suji ssyAsta susepha varjaH mizca pattyavyavasthAtha dinayadhvakAeyAyatighata SAdayaH paThyante / nadinATinAthavarmAgAdamaH paThapante / nAdayazca NatvAvasthArtham / nati nazidinandi javika to daMvidhAnam / iti dhIcata kara lidezIyAcAryazAkaTAyana kRtI zabdAnuvAsane vRttI catudhasyAdhyAyasya - dvitIyaH pAdaH samApAH / / 12 /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' zAkaTAyanavyAkaraNam [ tRtIyaH pAdaH ] vArasyo loH ||43|1|| zrAvoriti vartate / tadetatprabhRti paJcamyantaM veditavyam / lulati saptamI / pAtyetayoH paratI vayAsaMkhyaM madhye tAmasya ityetau pratyayo bhavataH / lu iti luTo praha luGi syApavAdaH / nRpati To: sAmAnyena grahaNam / evaM ka kraaye| kartAraH kartAsi / karttAsthaH kasya / yariSyati / kariSyat / 384 [ bha. 4 pA. 3 sU. 19 siluGi // ||3|| dhAtorluGi pare madhye sipratyayo bhavati / makArthIt / mahAt / pAdevaH ||4||3 // vRdibhyaH sUpiyajateo hi pare madhye siH pratyayo vA bhavati / kyArapavAdaH / dRp tRp pa kRSi smRzo veti sUtrapAtAH dRvAdayaH / yadUSat madAta madrAsIt / atut / atAsIt / atrApsIt / akukSat / akArthIt / akrAkSiIt / maspRkSat / aspArkSIt / asmAkSIt / amRt| amArthIt / anAkSIt / agUpa iti kim ? asRpat / 1 ikaH zaloDazaH kso neT cet ||4|3 | 4 || ikaH paro yaH zala tadantAddhAtodRzivajitAlluGi paremadhye kaH pratyayo bhavati na cecastha basasthebhavet / liha-alikSat / alikhatAm / alikSan / dvipadvikSat / ahitAm adrintu madhukSat / adhukSatAm / adhukSan ika iti kim ? aMdhAkSIt / atakSIt / zala iti kim ? yatsIt / avRza iti kim ? adrAkSIt / neT cediti kim ? aMkAt / amArSIt / vikalpiteTo yahItuM / yathA na bhavati tadA bhavatyeva / nyaghurat / ziSaH || 4 | 3 |5|| peito iyaso bhavati na cettasyeD bhavati / AzlikSat kanyAM devadatta' / neTa cediti kim ? pU zilpU prapUppU dAhe / azleSIt / zilapo'sya puSyAditvAttaGA vasasya vilepa karanA devadazenetyatra tUtaro nirbhavatyeva / nAvAline ||4|| 6 || mAliGganamupagUhanaM pariSvajanaM parirambhaNam / anAliGgane'rthe vartamAnAcchitoH sapratyayo na bhavati pUrvAbhyAM mogAmyAM prAptaH pratiSidhyate / upAzilapajjatU kASTam | rAmAdirukulam / samAzliSTAH plkssaanyon| anAliGgana iti kim ? AdilakSat kanyAM devadattaH / makSita karayA devadattena / AliGgana ityupamAne zivA vijJAyeta na niyama iti pratiSedhatracamam / kam zrIdraGaH kartari ||43|7|| kam dhi dru sru ityetebhyo Nyantebhyazva dhAtunnaH kartari luGa paremadhye pratyayo bhavati / acakamat / azizriyat / zradudruvat / at / Ne - acokarat / majaharat / acIkamat / ajIharat / acIkarat / kaTaH svayameva / kamitrahaNamaNintArtham kartarIti kim ? akamiyAtAm akAradiSAtAM kaTo devadattena / TaveryA ||4|18|| peTaH zvayatezca kartari luGi pare madhye tyo vA bhavati / adat / adhAt / apAzIt / oza devayat / azvat ayayIt / karIti kim ? abhipAlana | bhU bhU vij stanbhUmlucUmluccannUra uttUmluccU vijro'G ||4|3|1|| sambhU ityetebhyo dhAtumpA pheri gare tyo bhavati vA mastabhat / stambhanat / bamrocIt ayupa | agrocIt / aglucat / aglovIt / bhaglucat / bakumbhIt / ashvt| azizviyat / azvayat / gajarat / ajArI | guJcairavi gurugupAdAnasAgarthyAti lugna bhavati / vidArcitora bhedAt / dvayorarthayorupapAdAnamiti teSAM lugbhavatyeva / 1. yo gate'nAgate'GgiH paravastu pare'hani -ityamaraH / ka0ma0 di0 / 2. aka0 ma0 / 5. akopI amot ka0 ma0 / 2 nam AzpIti kanyA ka0ma05. cimUcyoH k0m0||
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. pA.3 sU. 10-1.] amovavRttisahitam Rdito'ttaGiH ||4|10|| Rdito ghAtoH katari aGi luci pare madhye pratyayo vA bhavati / arudhat / narotsIt / abhidat / asot / amichadat / acchetsIt / paryavizat / paryavikSat / atar3oti kim ? aruddha / abhita / manchita / satizAstiliyatpuSyAdeH // 4 / 3 / 11 / / satizAstibhyAM lUdisaH dhutAdibhyaH puNyAdimyakSa phartaryatati ludhi pare'Ga pratyayo bhavati / azarat / aziSat / ladipaH - agamat / asRpat / azakt / bhApat / zutAdibhyaH-agutat / dyutAdaSo Dummo luGi ityatrodAhRtAH / puSpAdibhyaH, puSa-apupat / zuSabhArata | tum-anupam / duSa-praduSat / dilapa-gArilaSas jatu ca kApaJca / zaka-prataphat / vidA-asvivat / adha-akrudhat / -akSayat / zudha-azudhat / vidhU-asiSat / zamU-zAmat / damU-adamat / tamU-atamat / thama-mazramat / bhrama-annamat / kSama-akSamat / klama-aklamata / mada-amadata / asu-prAsvata / yasaavasat / jagU-ajasat 1 nava-atasat / dasU-adasat / vasU-avatat / plupU-aplupat / pusa-asat / kusanust| vusa-asat / musamusat / masa-ama sat / luTa-aluTat / uca-ocata / bhRza-abhRzat / bhraza-- abhRzat / bubha-avazat / kRza-kRzat / jitRp-atRSat / hRSa-apat / rupa-aruSat / dipa-adipat / kupaakupat / gupa-agupat / yu-ayupat / rUpa-arUpat / lura-malumat / lubha-alu mat / zubha-azubhat / - jagat / tu mat / kAMDa- it / jemikA-amidat / nividA prakSidat / Rd-Adata 1 gadhUaguSat / ratha-arathat / nA-anazat / tR-atRpat / dRpa-apat / duha-ahat / muha-amuhat / DaNuhaanuta / liMgaha-astihat / vRtaH / zyena nirdezaH kim ? apopot / akRt / akhApIt / pauSatipuSNAtyAdimyo nati / toti kim ? pracotie / vyatyapakSana / yogavibhAgo nityAryaH / . vaktadharana khyaate||4|3|12|| matIti paca bhAge nAdezazSa, masU doSaNa, samAsIti yA prakarane cakSAdezazna empomAnta pAra luka apratyayo bhavati 1 avocat , azocata / pasthita, paryAsthatA buNDe svayameva / Apat / sa sapata / asubhahaNa tairtham / malaDi puSpAdityArisadam / tibanirdezoM yAlu ni. vRtyartham / avAba cot / acArUpAsIt / ignizodAdyanadAdyoranAderisyasyAnityatvAt / 'ruupaagrhnnmstyaadeshaarthm| abhUt / bAsI dhAdidhAturati bhivRtyarthamitye ke| lipsijahA'taH / / 4 / 3 / 13 / / lipsima bAti ityetebhyo dhAtummaH kartari luddhi pare madhye'matyayo bhavati / alipat / asicat / gAhrat / Aran / yogavibhAga sttraarthH| taGiyA / 4 / 3 / 15 / / lipsinahAitimro dhAtumpaH kAri luGi tADi pare'Ga pratyayo bA bhavati / alipat / alipta / akSicat / asikta / Ahata / AhvAsta / samArata / samASTaM / pUrveNa nitmai prApte viklp| dipurajana yughatAyapyAyaste JiH |||3 / 15 // die pura jana budha tAra pyAra karane mya: kartari luni tadita pare mitraspayo / bhavati / adodita adIpiSTa / apUri / apUriTa / bani / ajatie / aghopi / abuddha / atAyi / atAviSTa / adhyApi / apAviSTa / sa iti kim ? adIpipAtAm / adIpigata 1 kartarIti kim ? api bhavatA 1 vaTro ta kim ? budhi bodhane-avodhiSTa yUyam / padaH // 4316|| mojilgayo bhani katari luTi ta pare / jApAri bheTAm / rAgudadhAdi pam / ta iti kim ? rAtAm / tadArapata / yogavibhAgo nityAyaH / karmabhAve 17 // dhAtoH gaMthi bhAve ca luGi te pare madhye nipratyayo bhavati / akAri kaTo devayasena / ahAri bhArI devapattena / nAza bhavatA / azAyi bhayatA / 1. khyAgrahare'styAizArthaH, k0m0| 2. A(a) sItyevAdidhAturasti tamivRtyarthamizya ke, karama / 3. samayAdi, ma / 49
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkaTAyana vyAkaraNa [bha. pa. 3 sU. 18-22 jayazca maha chanda zigrahabhyassitAssyasAM jivA lAi dhAtubhyo dadarma mAnaviyAM sitArA spasa ityeteSAM pratyAgata pitA:- aziyAtAm akSAtAm hAlA avitA apAdAmvatAm adiviSatAm amiSA hAtAm / tAm / tAnaH pAnitA sAvRza: dAyitA / dAtA zamitA / dharmAyitA / svasya Hdshissyte| prateza-i vASpite avidhyata anya dAvi prAhitA brahItA acaH cAditA cetA hnissyte| adhAnidhyata / anutiSyata duza:| grahISyate 1 mAhiSyata / agrahopyata / ataHdAsyate adAvidhyata adAsyata shaamissyte| 1 vimiSyate ( gita ) bhAnavita amiSya saTa nAbhipoSTa vadhiSTa dRza:-dadhiSISTa vRoSTaSTiSTiH cAdiSISTa poSTa dAyipoSTa dAsISTa zAbhipoSTa / zamipoSTa / zayitrISTa / handRzigrahaJbhyaH iti kim ? apariSAtAm / avaghiyAtAm / phAritA / kariSyate / kAriSyate / ( ) tyaya nityAdarAdeze kRte'pi tAssyAvaca eva vihitAviti ni bhavati / syAmiti kim ? pIyate karmA iti kim ? Ahata aceSTa bahuvacanAdyAyA sadasyA 1 bhAvaH / yadi chAvAdevacamena nirdidatu ubhaya bhuvcnm| nAdibhyaH svAdonAM sarveSA tena pAtipoSTeti na bhavati yadi sthAt nidhAnamanarthaka svAt nivRsvartham / badhAdezo / / pradeza ekazeSaH / pUrvastiraspA zlele yak ||43|16|| dhAtoH karmaNi bhAve ca vartamAne zi zidAdI mere bhavati pitA kaTa kaTa kaTa vaTI adita kaTA asyAM] madatA Asta bhavatA jAyate bhavataH muttarArtham iti ? ziSTa I 186 pratyayo bhavati dhArayaH kartari zapa ||43|20|| pAThI vartari vartamAne parata madhye pAyAlAyati aglAyad jayatu jayatu jayati ajayat / kartaroti kim ? payo / uttarArthaM ca / zlela iti kim ? papAca / paccAt / paktAsi / payati / apakSa atra vAsAdirvaka sAyakAya parAbhUtibhirvA L havA luka ||4|3|21|| mAdizyadAvizva parasya kartari ilevikaraNasya patyasya vAyavA luka ca / zillopo vAcakabhinno bhavati / juhvAnaH / juhotu / juhuyAt juti ajU ati hantiSTatvAtyaSTi kati nizanAmi vibhi hudAm DudhAJ vijUna. vijUna chavi hlAdayaH 1 bada Qing bhRgu, gor3a, mAU, duzu P a jAgU, daridra cakArAdAtu sasu jasa 1 viTi huna asa, bhUvo jaba dakSiNa, ana 40, 5, 5.34 ... 7. ,,,,, wife, toffea *, fr,,,,,,,,,, fer, fe, fe, tla, la, la, J Rift 13, [2% hang quang, Tu gat, Mil, 55, 6.3, G4, Doi, Viet, ton gia ttunnuumpdaaH| divAdeH zvaH ||4||22|| dayaH kartari pare madhye dogyamaya do dIvyat dayati adavya dibU, divU sida le le leDa leTi laDu laGi ca akriya kiyetA Aspada bhavatAi va varI, kucha gutha, gudha, cipa, budhU dila zaka marpaye, vidA, 1. papaca, ka0 ma0 / / / / / pratyayo bhavati / pyUsa, jUte, sU t ta, ma Tima, TopI,pu, rAghavRddho vyadha pur, p, tupa, zutru, zudh, zibU samU, damU, tamU, zramU, amU, amU ( kramU ), 0
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. 4 pA. 3 mU. 23-30 ] amoghasisahitam phalamU, mada, arA, yasU. jasU, tasU, dmuu| basU, lu, zupU. pusU. bisa, kusa, cusa, susa, mI, luTa, uca, bhRzU, bhrazU, lA, vRSa, kRpa, bitapa, hupa, rupa, dIpa, phUpa, gupa, yUpa, rupa, lupa, lubha, zubha, Nabha, tubha vilo jimidA, nividA, pradhU , gR, rapa, napA, tapa, dupa, daha, mudra, zuddha, viNada, yat, japa, hasa, zo, cho, So, janaiGa, kAzi, paraida, turaiGa, pUra, jUraiGa, durai, gUraG, zUraiGa, pUraiGa, tapi aizvarya, vA vRtuGa yaraNe, pila, sI, dAzi, padi, vidi, mudhi, budhi, mani, yani, ano rudhi, kAma, yuji, ji, lizi, pUne, duG, doG, ghoT , bhIDa roDa, loha, mada, vRt, poG, IGa, proD, mRSI, zU, ne, nahI, rajjI, zapi iti divAdayaH / bhrAzalAzabhramikramiprasiTilapo vA // 323 / / bhraHza, mAza bhrami kami asi buTi laSa ityeteyo ghAtapaH katara rele pare madhye pratyayo vA mavati / bhraashmaanH| bhrApamAnaH / na zatAm / bhrAzyatAm / mlAzatAm / mlAzyatAm 1 bhramatu / bhrAmyatu / krAmatu / krAmyatu / prasatu / asyatu / buTA / yatu / chapatu / laSyatu / bhardevAdisya kye za-dIrghoDAnAmiti dIrgho nepAdikasya / klameM:-balAmati / klAmyatIti zamA doghoDaSTAnAM STibU klamcamAn iti doghaMvidhAnAt apazyau bhavataH / yaso'nupasargAt // 4 // 24 // anupasargAdyasityaso pAtoH patari lelepare zyapratyayo vA bhayati / yasamAnaH / yasyamAnaH / yasat | yasyatu / anasargAditi kim?yAyaspali / pryaapti| samaiti sama evI. pasaryAditi nim| samaH ||4|3|2shaa saga ityu sigAn parAt yasiyato dhAto; kartari ilelepare zyapatyayo vA bhavati ! saM(ya)samAnaH, saM(4)syamAnaH / saMparAtu, saMyasyatu / sopasartha ArambhaH / akSAH inuH 118|26 // akSau ityetasmAdAtoH kartari pratyaye zlele madhme inpratyayo vA bhavati / akSamANaH / adaNubAnaH / mAtu / amItu / takSastanakatau // 4 // 3 // 27 // tanU kRto vartamAnAtakSerdhAtoH kari pratyaye palelepare danupratyayo vA bhavati / takSamANaH / sANuvAnaH / sakSatu / taraNotu kAcham / tanUkRtAvitti kim ? saMtakSati vAgbhiH / nibhaMsapatItyarthaH / svAdeH / / 4 / 3 / 28 // yeti nivRtam / svAdibhyo dhAtumpaH kartari zlaile pratyaye pare inupratyayo bhavati / susvAnaH / sunotu | sunuvAra / munoti / yamunot / puna, vij, zi, mi, cin , stam, kRJ , , dUna, da, dhu, zru, hi, pa, spR. apla, pAgala, rAdha, sApa, sika, tiga, magha, viSA, dambhU, RbhU, dibu. kRvu, asoDa, STivi, iti svAdayaH / / stanbhUstubhUskanbhUskunmaskoH shnaacH||4|3|26| stambhU stubhU skanbhU skunbhU sku ityetempo ghAbhyaH patari ghalele pare gayye nApratyayo bhavati nuzva / stammAnaH / svabhAvAnaH / stnaa| stanoja / stulAtu / hunautu 1 NFIIT hotu / snAtu / hAmotu / snAtu / sunautu / sautrA ete ghAtavaH / stujastu stunAti, stugIta ityeva bhavati / UkAra it / stabdhA, stambhitrA iti ipiyala pArthaH / krayAdeH / / 4 / 3 / 30 / / juna kam ityevamAdibhyo dhAtubhyaH kartari lele nApratyayo bhavati / 'koNAnaH / koNAtu / koNIyAt / kroNAti / akroNAt / huJ, proja, the. main , zaMkha, yuna, skuja, knu , dUna , 4. laza, dhana , stana, baja, vRJ , dAna, ga, pa, bha, dha, ja, na, bhU, ga. jyA, lI, lvI, rI, lo, vRt, no, bhI, di. jJA, candha, zranya, manya, grantha, kultha, ma, mRTa, gura, kuza, zubha, bha, tubha, dilazo, aza, dhUpU, ipa, vipa, yUpa, plupa, muca, puSa; khava, yUT, iti krapAdayaH / 1. samUka raNe, ka. ma. 1 2. nAti, skumItaH, ka. mH| 3. AmraphalaM koNAnaH zizuromukya majate, itti prayogaH / ka0 ma0ri / 4.data bhAra save phakAravizidhA dhArAya:, 40 ma. / 5. kunya saMkleza, ka. g.| 6. raba pi ka0 ma.]
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ TEE zAkaTAyanavyAkaraNam [ .. pA. 3 sU, 31-35 Virailentymaratistian e halaH zno hAyAnaH ||4|3|31|| halantAddhAtoH parasya nApratyapakSya ho pare AlAdezo bhavati / stbhaan| stubhAna / kuupaann| mupAga / ila iti kim ? kroNohi / vana iti kim ? stamnuhi / stumnuhi / ina iti sthANinirdezaH AdezasampratyavAyaH / itarathA hi sarva viSayaH krayAdipiyo vA pratyayo bijAyata / hAviti kim ? stannAti / tujhyaHzaH 4232 / / tudAdibhyaH Rtari ghalele pratyaye pare madhye zapratyayo bhavati / tudamAnaH / tudatu / tudet / tudatAm / tudti| atudat / nudi, dikSi, drajI, kSipo, kRSI, lipI, vicI, mullu, luplu, viplana , kRta, khida, giza, 1 / ri, pi, pi, adhipa, ma, ke, gR, dRda, dhUDa, praccha, vRt / mRna, mAjI rujI, bhujo, chupa, spRza, ruza, riza, bhUza, viza, liza, vida, guda, palla, yodaraco, ca, cha, micha, carca, saja, joM, tvaca, Rca, sabja, ujjha, luva, riga, , , , , , gu, gusa, sama, ibha, zubha, bha, cUta, R4, juna, pAna, vida, para, mUha, pRga, mRga, tuNa, puNa, muNa, kuNa, dRNa, puNa, ghUrNa, sura, kura, kSura, pira, mura, ghura, pura, vRho, tuhI, ratRho, tRnhI, pU, miSa, kila, tila, vila, cala, yila, ila, cisa, mila, hila, zila, sila, khila, likha, kuTa, puTa, kuca, paca, guja, guDa, dIpa, hura, caTa, chuTa, tRTa, sphuTa, muTa, tuTa, jura, u, kaDa, luha, ku, ghuDa, tuDa, thui, syUDa, sphara, sphura, 34, budha, muDe, tuDa, haDa, sphala, sthula, Na, dU. gu. dru. kuGa, kuka, gUra, vRt / pRGa, japa, odiG , yaula jaiG, panji, rabhi, Dula, mipa, iti tudaadyH| tanAdaraH / / 4 / 3133 / / jastanAvipazva katari ilele para madhya utpratyayo bhavati / kuNiH / karotu / kuryAt / karoti / akarot / tanmAnaH / tanotu / tanupAta 1 tanoti / atanot / kRtrotmaaditvaad| grahaNa tanAditve'nyadapi tanAdikApAt / kutaH / kRtavAn / tanU, Sa . RNUn , tRNU , ghRNa, bnuudd| manUGa iti tnaadyH| rudhAMnam nukc||4334|| yAdInAM yAtanAM kartari palele nam bharati nakArasya ca lavA anyAcoyate / mitvAdayo'nyAcaH parAvaditavyAH / zapasvakAryatvAd bAdhakaH / rundhAna: 1 ruNadhu / handhAt / di| aruNat / bhanmo-bharaktu / hisu-zivastu / undha-una / anja-vyAnavatu / sanju-prAtamayatu / namo'kArastha vidhAnamAmAlluiggavati / bhRn, midRn, chinna, ricatra, vi, chudA , dRDha , tijana, ji indhana, vidi, vidi, kRta, ziSlU, pitR, bhanjo, bhuja, saha, hisu. undha, anja, tangU. movija, cUce, pUrva iti syAdayaH / karmaNyastrAdInAM karmavali 43 / 35|] dhAtoH kasyavisphazvidartha bhAga; bAmastha: pradhAnam phalampo vikalaMdAdiH kazcitkayo puNo bharadArUpodhiyaNAdiH, tra yabakamasya syArthabhAme sukAraspena thA karmavacAropitAyAM bhavagAyAM dhAnubIne tayA tatkarma kA bhavati / lagin navatyAdivajitamya dhAtoH kAri lakAra sati tadantasya kavaramArga bhavati / kAmINa lakAra sati yayA jisanastAnA bhavanti sadhA'trApi te nayantItyarthaH / pacamodanaM devAsa: vitralesvatItyarthaH / pacyate audanaH svayameva / viklidytiikssyrthH| gilatti kugulaM devadattaH / ddhAbhAvayatItyarthaH / mite amUla: stramaina / TrevAbhavataHtyarthaH / evaM larate kedAraH / gamAna: vAra; svayameva / kira kara: / kriyamANaH kara: svayameva / apAcyodanaH svayameva / ameri kRtaH svayameva / yo laviSTa kedAra: svayameva / vRpoTa kArikhora kaTa: svayameva / lulo redAraH svayameva / vibhidaM kurutaH svayameva / karmaNIti ki.ma ? grAmaM gata devadataH / sAdhyami: hinatim sthAlI pati / panatyA devarattaH / sadhyayodanaH svayamena bhidyamAna: tugala; 1. jacche acaM, ka. s0| 2. bhRta, ka. ma063. nirvAgamastaMgamane nitI gjmjaane| apacanapi kAgA bhRtykaarkyaagi| iti vizvaH ka. mhi| 4. bhannAcayo naH prAdhAnyanA. bhidhiiyte| parI gunnmaanaat| mAmA gAmAnaya / atra bhikSA pradhAnam / gavAnayanamupasajaga, ka. ma. Ti. | 5. sadA ka0 m0| 6. lavidhieka bha0 /
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ tha, va pA, 3 . 36-43] amoghavRttisahitam . pANi bhinatti anyonmamAzliSyata: / hatyAtmAnamAtmanA ityatrApi na rApatItyAdipada varmakartari, tasya kAtuH karmavaM pacaspodanamityAH sadAnta strasoyamAna bahiraGga pratyAsattezca dhAtukriyAkAraka bhaidena bhavati / dugdhe go: payaH / udumbara: phalaM pacyate iti paya.phalayoH karmatve'pi devadattAdivyApArApekSayA gayodumbarayorapi kamatAstyeva / godogdhi payo devavataH / udumbaraM phalaM pacati baariti| asdrAdInAmiti kim ? svatyudaka kumbhaH / savatyudakaM svayameva / galatyudakaM kumbhaH / galatyudakaM svayameva / lauti kim ? bhindAnaH kusUlaH svayameva / pRthak pratyaye mAbhUt / tapastapasi // 433 maNiopetamidamasa hodhArasasi karmaNi satiyaH katI tasmilakAra tadantasya karmavatkArya bhavati / tapyate tapAMsi dhIra: tape tapAsi ghora: / tapirana karotyarthaH / sA iti kim ? kurute tApani dhAraH / tapasosi kim ? uttapatti guvarNa suvarNa kAraH / karmaNIti kim ? tapAMsi sA{ tapanti / dukhayatItyarthaH / sRjaH zrAddhe // 4 // 3 // 37 // rAgeAto: "zrAddhe zraddhAvati kartari lakAre sati tadantasya karmavarakAya bhavati / rAjyate gAlA dhArmikaH / ani mAlA ghaamik:| zrAda iti kim ? rAjati mAlAM mAlikaH / bhasAkSInamAlAM gaaliyaa| karaNe kvacit / / 4 / 3 / 38 // dhAtoH karaNe kartari lakAra sati kvacita karmavatkArya bhavati / parivArayanti kaSTaka: puruSA vRkSam / parivArayanne kaNTakA vRkSaM svayameva / kvaciditi kim ? sAdhvasiH chitti / . (ku)rapirajAzyAnna cA // 13 // 39 / / (kukaSirajimmA zyAtparasma karmaNi kartari lakArasya karmakArya taDAna vA na bhavati / kuSNAti pAdaM devadattaH / kuSyati pAdaH svayameva 1 kuSyate pAda: svayameva / kuSyanpAdaH svayameva / pUSyamANaH pAdaH svayameva / rajanti vastra rajakaH / rajyati va svayameva / rajyate vastra svayameva / rajyadvastraM svayameva / rajyamAna vastra svayameva / mAditi kima ? cakUSe / kocipoSTa / raraje / raMkSIpTa / kopitAse / akopi / raktAse / marajija / kopipyate / koyiSyamANam / makopipyata / ra ikSyate / raDyayamANam / arakSyata svayameva / ata eva vacanAdya ko'pavAdaH zyo vijJAyate / tega puSyanti rajyantIti nityaM nam / neti kama viti vidhinivatvardhamatta rArthaM ca kato kRSNAnAH pAdA ityAyaH kamavatva eveti na bhavati / jyaja duhaH // 43 // 40 // ajantAd duhezca dhAtoH kartari jipratyayo yA bhavati / agRta kaTaH svayameva / akAri phaTaH svayameva / alapisTa kedAraH svayameva / alAvi paM.dAra: svamameva / adaba gauH svayameva / adohi goH strayameva / vikalpa karmaNi kari prApnoti iti niSedhavikalpaH kriyte| karoti kim ? akAri kaTo devarattena / adohi gogoMpAla kena / sadhaH shr2|| rupAla: vartari bina bhavati / aruja gau| svayameva / karoti barodhi gaugopAlakega / yogavibhAgo nityArthaH / tapo'nutApe ca ||4|3:42 / / tatiA : yari anuttA ca vipaye jina bhavati / atapta tapAMsi dhAraH / anvavAtapta nAgena kAMgA / anunAle gati ni ? jatApi pRthivI rAzA / anutApagrahaNaM karmabhAvArtham / mizristutakarmaNaH // 4 / 3 / 4 / / ntAnAM ca visnu dasyatayozca tahi vinatavya yarmayAH yebhyaH karmaNyarAti tada ridhIra, degA ca dhAnudA kAri bina bhavati / Ni-svayaM pacyamAna odana: pArka prAmupata iti apopavato.dana: svayatra amatrA pacatyodanaM radattaH / tena apIpacadodanaM devdttH| tasya punaH tatve apIpacatodaraH svayame 3 / svasa mevAmAna tyarthaH / udapupucchate gauH svayameva parcha vA / dhi-udazi 1. mumani gita yoH prApa, pu, mUtaM ca nimite / iti rutam / ka0 m0ttiN| 2. zrAu zraddhAlurAstikaH, iti vaijayantI, ka0 m0ttiN| 3. vidhivikalpa, ka0 ma0 /
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 zAkaTAyanavyAkaraNam [bha..pA.3 sU. 44-4. zriyaN devadataH / udaya zidhiyata daNDaH svayameva / -prAstAvIda mAM devdtH| prAskoTa gauH svayameva / tahakarmaNa:-dhyarata rodhava: syayavara vyakta kaTaH svayameva / Ahata gauH svayameva / vyatapta thiyo svayameva / udatana suvarNa svayameva / karotipakSanetabhASite papardhaH karmasyakkiyo bhavati / ji:-pogacitodanaH svayameva, pApaMciodanaH svayameva / ucchA mata daNDaH svayameva / ucAAgapoSTa da svayameva | prAstAviSTa goH svayameva / aghAniSTa pAniSoSTa gauH svayameva / yogavibhAga cattarArthaH / bhUpAsantudAdInAM ca ni yaka / / 4 / 3 / 4 / / bhUpAta sanasAnAM duhAdaunAM NivistUnAM tadapakarmaNAM ca vari nijiT ya ca pratyayo na bhavati / atrubhUpatkanyA devadattaH / abubhUyata kanyA svayameva / amamaNData kanyA svayameva / bhUyayiSyati kanyAM devadattaH / bhUpayiSyate kanyA svayameva / maNDayidhyate kanyA svapamena apayati hdevrtH| bhUgagI kanyA svayameva | 45 myA tyaya meva / anikoripATaM devadataH / utpAdayitumapodityarthaH / pranikopiSTa phaTaH svayameva / 'utpattubhaSodityayaH / evamabhisITa kurAlaH svayameva / abhizIra TH va ' mAgame / duhAdi-dugye goH svayameSa / jhivikalpa sgaaH| basI devataH | Ni64: svayaka nagarI dazaH svayameva / pariNamamAna pakSAna bhavati 1 padAlabhaktiNyA kamistadA kAMsyakriyeti karmakatatA, yadA tu nAntarbhAvitavyoM namistadA na karmakartatA bhavati bhAvavazAtpariNamatyevamiti evaM vidhAnAnamata ityAdIni gANi pAkSikANi vaditavyAni / athayod grantha devdttH| zramiyara anyaH svayameva / acammiA meMzalA svayameva / zrAyate prAdha: svayamantra / zranyo mekhalA svayamaya / zramA mekhalA starameya / zranya grandhi ghAze gujAdau ca / avocatkathA devapattaH / avocata kayA svayameva / te svayameva / akITa svayameva / kopae svayameva / kirate svayameva / boTa svayameva / girate so| gidhinu khaTa: vargaNA jidAvaH / gaka-pAyayaspodanaH svaad| utsuNyasa yAtrA pucyA lakSAyate go smameva / BE : svacadha / prastute goH svayameva / virvata nyAH svayameva / thAhate gauH svayamedha / karoti kim ? abhUmi / bhaviSyate / bhUpate kanyayA / atra ziDapi pratipizyate / kRllo'tutvAm / / 4 / 3 / 45|| tuMbalyA an itperujijJAH kRto chaphArazca pratyayAH kari bhavanti / kapA vAcana vidhIyate / katA / kArakaH 1 pavati As / la grahaNa bhAvakarmamyA bAdhArtham / atasvAmiti kimakataM vanati / atyAvati / kAraMkAraM vti| cora kAramAkrozati / atithiyedaM bhojayati devdttH| anididA : pratmayAH svAya bhAya pa bhavanti / ghanAdayastu dhAtvavAd vhindi| bIca pradhAnavipAyA adhyAdeH kartari tAdinAbhihite tumAdyanta kriyAkartutvaM na bhedena vivakSyata iti devadatte kavisavina bhavati mibAvezasya tvamastundAsAhavaryAsvaripebo nepyate sa tu pharIda / ghurakelimaraNAcyaM karmaNi / / / 3.46|| pura phelima ityeto pratyayo kR5 pacyazca karmagi katAra bhavantIti veditamyam / puro vakSyate / kalimo'eva va danAdvijJAyate / kRSTAcca mazca bharU guraM kATam / bhidura kAm / chidurA ra mRH / pacelimA mApAH / bhidelAni kAmAni / kRSTe papanta iti naSTapacyA zAlayaH / bhAsamidiyA nAtava puraH, karmakA: asamAbAt / sajhate 'jayam // 43 // 47 // saGgamA rAGgataM tasmina katari ajayaM bhavatIti vaMditavyam / ataeva vacanAnaJ pUjitaH pratyako nivAgane / zamaya sjaa| ajaya no'stu samAnam / sajA dvArA kim ? ra: para: / bajAra kAmbana: / sa ? ja sakatena / --. . ... ..... . . 5. veH kRtaH zarva-ka0 ma. Ti0 / 2. pAvitodanaH svayameva / kama / 3. pAcipIpTodanaH svayamaba, ka. ma / 1. uccAbhitA dupadaH, ka. m0| 5. prAstApipITa, ka. m0| 6. utpattA vityarthaH, kA mH| 7. sAdhu dAmta yAganti 5yyH| kama tti| 8. syAma pApA-ma0, - yaamaacaadhaa-20| 9. bhAsamidividA, ma. /
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 3 sU. 48-55 ] pUrvAcvayyateH devadataH / yAvyayI ||43|1karabhavataiti die pratyayo vijJAyate / rocata iti rudhyo modako devadattAya / na vyadhyata ityadhmayo bhUge yo yA ||413449 // bhUyAttAbhyAM pratyayaH kartari vA bhavati bhAvakarmaNoH prApyoH gapazvena vicoyate bhanyo devadattaH / bhayaM devalena geyo mANavako gaathaanaam| gaMva vanagANA | rAmanavaHpratyayaH kartari vA bhavati prazno upasthApanIyaH ziSyoM guroH upasthAnanIya ziSyeNa guru janatApato yaN // 43 // 52 // bhAsmaH kartari vA bhavati / manena pArayo'yam AvAtyamanena praNIti kina ? jo anya devaga guruHzAsanasya pravacano - yonI ||43|20|| sahitam 1 | L I zilapazI sthAjUpAsvasa dvArambhAt kaH || 4|3|52 // liDa sthAjU bAva janaH bhrAtrAtubhyo yaH taH sa kartari vAka devadattaH kiyadevalena Azvina pratizayito guruM saH itidyaviruda dasena atipatiM devadatena sthA-upasthitI guru devavataH upasthito gurudalena upasthita devadarzana anujIrNo vRpatI devasa upAsa guru devvtH| nadina upAkhitaM devadatena anUditaM vadate an anujJAto mAviko mAgadakaH / anujAtA mAvikA mANavakena anujA maraNavanavajAta ra gauH vijAtIyasI gayA dijA gayA ho vRkSaM devadattaH mADho vR Ae devadattena bArambhaH prakRtaH kaTaM devadattaH prakRtaH kaTo devadalena kRtaM devadatena prabhukta zrodanaM devadattaH pragukta odano devadatena prabhuktaM devadattena / armakA api ca itiripAdI grahaNam / 1 minUSito devadattaH anUSito gu I saH sakarmakA bhavanti --- . moja ka0 ma0 hiM0 / 341 . 1 gazyakarmaNyAdhAre ca // 423|43|| tAvakarmake cArthe vartamAnAThAtoH 1 AdhAre cakArArakartari vA bhavati / idamaH suptam / idaM yatam / idaM gataM devadattasya / gato devadatto grAmam / gatoM devadattena grAmaH / vanamAkhitam idameSAM pitam Ahito devataH dAyito devadataH bAsitaM pAyitaM devadana] aoti yasya kALAdika nArita nidezaH tena phulo devadataH vii karmakAtyavIra na bhavati / bhuktA brAhmaNaH / pItA gAva iti matvarthIyo'kAraH / sa devadattaH gAyapi kA svAditi I ida adI ||43|24|| divyavahArAvaDAtoH pratyaya AdhAre vA bhavati maida bhuktam / idameSAM potam / bhukta modanaH / potamudakaM devadattena bhuktaM potaM devadattena / yogavibhAgA kartarIti bhaart| sAdhyAnAdhyAkhavadhyArthAH karmabhAve || 4|3355||tini karmaNi bhAve ca bhavanti / evaM lakArANAM kArakarmakAcaca ghAtoSpatvArthaH pratyayA yayAsaMkhyaM yo piTatA pAnI darzana | zate devadattena ziye devadattena kRtaH kaTo devadattena / zaktiM devadattena / kAryaH kartavyaH modano devadattena pe codano deva 1. 0ma0 Ti 20 ma0Ta03. bhuJjate sma / odanaH ja tAH pIDA, ivitI /
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdAyanavyAkaraNam bha, 4 pA. sU56-32 phaTo devadattena / zavinayaM deradattena / sakara: kaTo deradattena / suzayaM devadattena / mubaIkarANi dhIraNAni / dAradhAma devadatena / gunaH tatvaM devadatena / suglAna devadattena / sAmpAnApyAditi kim ? sakarmakA.ddhA mA bhat / cAra kriyate devadati / avicazite tu karmaNyana kA pati bhavanti / bhujyate devadatteti / godohamAsyane / kutan supyata karma ceti vacanAvati 1 dvikarmakANAM ghAtUnAM guNamumpakarmaNo. tulyakakSatAgAvAgAdabhidhAnayoge mukha pakripA bhAvakamagi bhavanti / bajA nIyate grAmam / godAte payaH / mAyakI vopate ghAn / mANavakaM bodhyate zAstramiyatra tu bakSisapagameM vartate ityupagantuM zAstrameva pradhAna kriyA karma tapriyate / bhImAdayo'pAdAne 4356|| apAdorate'smAdityapAdAnaM apAyo'dhirucyate / tatra bhImAdayaH zabdA bhavanti / pimpatyasmAditi bhomaH / evaM bhImaH | bhayAnaka: 1 bhayAnakaradaH smudrH| suvaH, sraka bhraSTiH rakSa: saMkusukaH khalAtaH / - sampradAnAcAnyatroNAdayaH praa3|57/ ghampadIyate'smai iti sampradAnam, vasmAccakArAvapAdAnApacAsopArayaH pratyayA bhvni| katIti kaarH| kapito'sAviti kpiH| pracamti tayeti Rka / vRtaM sapreti vagaM / carma / bharma / / dahalam ||4 / 3 / 5 tyo nirdiSTAdadanyAppa bahalaM bhvti| pAdAmyAM hiyata iti pAdahArakaH / gale copyata iti gale yopaka: / dAzyate tasmAditi daashH| gAMti tasmai dAtumiti gonoM braahmnnH| halAnti seneti stAnIya ca / doyate tasmA iti dAnIyo'tithiH / samAvasAne tAmAditi samAvartanoyo guruH / use..yo rAjA / mohAtyAtmAnaM pAtyanenAmeti mohanIyaM / niradasti taditi niracanA / avarocanam / asthAyaNam / rAjabhojanAH zAlayaH / rAnAcchAdanAni vAmAMsi sampradIyate tasmA iti sampradAnam / anAdocate tasmAdityapAdAnam / prAkadinam / prapatanam / nidiSTe'rthe kRto niyogato bhavantyanyatra tu yathAdarzanamalpazaH bahutvavacanAvareSTaH manaso hanaH sajAyAmitye ke / manoharI manostinayo'tibalasya ca / adhikArazcAyaM tena vakSyamANAH pratyayAH yAlakena bhavantyabhidhAnAnusAreNa / samaH / 4 / 35 ta unI striyAM stimityataH prAmpo viSayastasminprAptazcAnamaH autsagikazcAsarUpaH pratyayo bhavati / apanAdena vAghisaspotrArgasyApavAdaviSaye'nena samAvezaH kriyate / avazyalAvyam / avazya kavitavyam / avazyalayanIyam / jeyam / jetavyam / jayanIyam / jhaa-jaataa| jJAyakaH / vikssiptH| vikSekSA / nikssepkH| ghAbastroti kim ?kRtiH / ghiti: / rakSitam / rakSaNama | baJAdina bhavati / cikii| jihIrSA / kina bhavati / IpadayAnaH / zumAnaH / so na bhavati / prApta iti kim ? mubhagaDa karaNam paNAdiH / khanadAdiviSaye na bhavati / amama iti kim ? utsivaH / nipiraH / ko na bhavati / nAnucakana. marAmyam / tAmiga vicana / dhyaN ||4|3.60 // ghAtopratyayo bhavati / kAryam / hApam / pAm / pAThayam / pANisamavAta sajaH // 4 // 3 // 62|| gANa gamava ityetAmyA parAmadhAnAdhya pAyo bhayati / pAyayogavAda: |jni a| saga paragaH / pagi pAdini kim ! saMrajapaH / sagatimA gurAga vijJAgate lAyA gampANyavAdispabhivAt / orAvazyaka // 4 // 3162 / / uvantiAddhAtoravazyabhAye dyotye dhyAtma po bhavati / yAyavAdaH / lApam / lAparavazyam / avalam / pAyam / pAyAzyam / avazyamAnam / samAso mayUrakSyakAdi. syAt / Avazyaka irA kina ? lapam / pandham / avazvastulA ityatra paravArazyakabhanati / ------ -- 1.vaHgunamAMgapako mikSA syAd grAsamAnakam-ka. ma.Ti / 2. pAvyam, ka.ma.Ti.1
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ movRtisahitam vAdhAre'mAvasyA ||4/363 // amApUrvAdvasaterAdhAre pratyayaH zatoH / pakSe hrasvazca nivAt / agA nomiti amAvasyA amAvAsyA vA rUDhizabdAyama tithivizeSapacago / agAzrANazabdasya pakSahasyanipAtanAdezavikRtasyAvayavAd vArayAmAvasyAyA ityatra aAvAhanAmAvasyAzabdasyApi grahaNaM bhavati / kuNDapAyyasaccAyyarAjasUyAH katau || 4|3|64 || kRpA rAjasUya ityete zabdazaH nAbhi dhvani pogasmin sona iti kuNDapAyyaH kratuH / kuNDavAno'nyaH / yata intri saJyaH RtuH / rAmaH rAjJA sotadA rAjA thA sUyate'sminniti rAjasUyaH kratuH / a. 4 pA. 3 sU. 63-72 ] pAyyadhAyyasAcAyyanikAyyamANAyyAnAyyaM mAnArdhavinivAsAsammatyanite ||43|15|| pAvAdayaH mAndiSu yayAsaMkhyaM vyagantA nipAtyanta / mIyate yena tammAnaM tatra pAli mAjhe paNa mAnam / meyamanyat / dhArayeti ghAtraH ci aNU chAyA RcaH / haDindro'yam / kAdideva upa mAnnati samyo haviSidhya / upasargadatvaM ca / sAmnaH yyaM hviH| ayami rUDhizabdaH / kimideva | vikArI nirvAcana nivAse vynnaavaadeshaaditvaatinitr|yo nivAsa ityarthaH / yasminniti nivAsaH / prANasyeti prapUrvAniyo'yammato sammatiricchA rAjobhilASaH so'sminnasvatvasammatiH smpraannshvrH| tatra sammatyabhAvazat / prANo vAsa va svAtta icchAbhAvAt AvAti Azrayo'nitye, AnAyo dakSiNAgniH rudi zabdo'yam gArhapatye nirayaM jAgrati yA dakSiNAvartane / anitya iti ya rUDhidezAmarzaH / Ayo godhugiti ke niyaMte / agnI paricAyyopacArasamUhAcityAH || 4|3|66 || anauparicayyAdayaH zabdAyante / paripAtiriyAM gaNAnAdezo nipAtyete / paricayaH / priceo'yH| upacAdhya upayo'nyaH samUhatisampU sahitathyoH / citheti citraH vaya cit viH payaHsamUhe va tice niyamArtham / samUhatrA mA bhUt / doSANAM ye prApte nipAtanam / 1 tavyAnIyI ||23|6|| bAta vayat / vanauyaM devasya iti taddhati vastuni parSAta iti / ityetau pratyayo bhavataH kartavyam / karaNIyam / 393 vaccata kizakaza siyAsahiyA suparapalapatrapadipadabhacamuryaH ||4|3|6| dattaka yAsi yan rAhiibhva pAyo bhavati yu Ayu pa pa pa cama ityetAn pApu-zaye / lamyam / gamyam / ramm / ayam / yala / patrayam cAdibhyaH campam zasvam tvam sambhavam svajyamiti vacanAd dhanurNAH / bhrAjyam / nAviti nim? zAm Asabhyam / bAdhyam / 23pyam / lAgyam / atrApyam // deSNam / dAmyam / AvAda kAryam / vAryam / Dipe dAvityAdya ephAro na labhyata iti prA mo'nupasargAt ||43|66|| gadmad yam ityete 'nupasargebhyo yatro bhavati / dyam / maham / vamyam / anudita kim?dyam / mAcan / AyAmyam / carAH ||43270 // caratoti / caryam | yogavibhAga uttarArthaH / thAGomuro ||43|71|| tu careo bhavati agurI / Acaryo dedAH / anurAviti lie ? AnAgoM dAgada po'pavAdvayatumape ||43|02|| paga apam bhata vikrepamAgandharyeSu pamaH kambalaH 50 atra ityete gauH viSa ityarthaH / *
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ RoamilyH4 zAkaTA panaiyAkaraNam [bha. 4 pA. 3 sU ,73- 1 upasaryA gauH| upasa vaDavA / nAtumanI kA pranA ityarthaH / zatena va strii| sahameNa baryA strii| upeSA sambhavatavyA midhokarItyarthaH / avAM pApam / avadyA hiNsaa| gotyyH| avadeti nanarvaspa vanirdezaH / viyatumatyupemAgAyeti tim ? pANyaH maadhuH| upasAyaryA zaradi mathurA / vRtmA gauH| anUdyA janavArtAH / avAdyA iti nihApAdAt / yagi pazcAnna ma mAse bhavati / upeti strIliGganirdezAdiha na bhavati / varyA RtvicaH vRdi eSa paNa / vasati dhunaH kaya / / svAmivaizye 'saH // 4 / 3 / 73|| svAmini vakSye cAbhidheya R gatAviyelAmAdanupasargAyaH pratyayo bhavati / ayaH svAmo / arka vaizyaH / svAmivazya iti vim ? sApoM devadattaH / yadaH supaH ka ya ca ||3174 // anupagagodita vasaMte / anupasamipa: parAdarsa: ghAto; pa parapratyayo bhavati / cakArAvaraca / brahmodyan / rApacA sakosa / sAyadyam / mupa iti kim ? vAdyam / anupasamiti vim : praghAgara / ityAbhUyaM bhAve ||4:375|| anusantAt paraM tyA bhUya ityetadartha yAbasaM nipazyate / strobhAve yayA takArazcAnTAdezaH / brahmahatyA / bhruunnhtyaa| daridrahatyA / azyahatyA / bhUyeti muvanapuMsa bhAve vapam / badAbhayaM gataH / devayaM gataH / grahAvaM devatvamityarthaH / bhAva iti kim ? vadhAtyA yupalI / gupadati vimati / anupanaravi ki ? sahantiyatate / zyA tu viDAbhidhAnAnIdAhile / tathA ca bahulAdhikAra: 1 agnicityaa||376|| pragneH parAcinaH probhAve kaya nivArayate / agnshmnmmicityaa| kheyamupodyam // 4377 // saMcabhUto pani kayAM nipAtyate / sneyeti banaNAvAdaH katham / antyasya ca ikAra: / khera / uttagram / niyam / mRpaudheti mRpApUrvAdaH pakSe ye prApta nitya vAm / mRpAdyam / ma bhAva itiauvibhAgaH / kuNyAjyabhidhoddha basidhyagrugyaM nAmni // 4 / 3 / 7 / / kuSya bhAjya bhinna udhya si nAma ityetAni zabdarUpANi kayantAni nAsti nipAtyo / gonAra ( iti kuSyaM dhanam / Auyata ityAjyaM ghRtam / bhinatti kakamiti bhiyaM nAma nadaH / apatya kamiti udayo nAma nadaH / siddhacasyasminnayAM iti siddhayo nAma nakSatram / yujyata tagamana iti gugyaM yAnaH / nAmnAni rUDhayartham / ata: gopyam / Aiyaram / bhedyaH / anya 1 rodhanaH / yogyaM puTa rasU / puNyA punarvasujmAtie sUgistyayozche ceti nipAtanAsiddhI / . - zAsrajarajapasvetyadapAntyAdabalapavRtaH / / 4 / 3 / 72|| zAs na dUjA snu pani ityayaH kanyA 11 maga. mAnapayo bhavati / emo kAraNa ne| ziSyaH / prAvRtyam / mAtR / supyam / stutgam / ityA / apAttam / vRtyam / vRkSam / Syam / jakAra: kim ? vA RtvijH| nanavalupta-dasi .? mam / kasman / cutpan / upepini ka: 1 jicipUnyo halimujakarake / / 1 / 38011 jiyAgAdipU pUni ityetAmyAM ca dhAtu ya grAsayaM hali mukhnakalkegu karmapU vAcA kapa sparSa ti / mahadalaM haliH / musta gathiyoSaH / hakaritraphalAdInAm / nilyA haliH / bipI mujhataH / rinopaH kamaH / haliguraka ina kim : jem / vilyam / vinayam / ___grahaH padAsvaigviAhyApanaye / / / 31 / / - paI va miti) iti se svatantraH, jasse paratantraH / baah| bahirbhayA: / pakSa kI prArthaH / etegu yahe: kaba pratyayo bhavati / pahAvAda: / -pragRhyam / avagRha padam / asArabhi-lakA meM gAH / pr| arthaH / bAbAsA-mAmA mA / nagara. 1. vRSabhapaGgama ityrthH| ka. ma. tti| 2. jana vAtA: ka0 ma0 / 3, vahatyA , ka. ma / 1. ka yaj ni0 bha0 / 5. ..-dhIya iti kya...ka0 mH|
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 3 su. 82-93 ] amoghavRtisahitam 395 hyA senA / babhUtyarthaH / brAhmetistholiGganAliGgAsare na bhavati / pakSe - dgRhya madguhyaM guNa gRhya vacanetipakSAti ityarthaH / anyatra grAhyam / onAti // 4382 // bhUjo dhAtoranAmni kathapratyayo bhavati / bhRtyAH karmakarAH bhavAH poSyA ityarthaH / anAnIti kim ? bhAryA nAga kSatriyAH / bhAryA devadattasya / samovA ||4|38|| sampUH kacapatyayo vA bhavati / sambhRtyAH samAH / kRmRjyRpazaMkhaguddaduddajapaH || 4 | 3204 || mRdUzaMsa gur3a dui jap ityetebhyo dhAtubhyaH kap "pratyayo vA bhavati / kRtyan / kAryam / mRjyam / bhAgyaMm / vRdhvam / vayam zasyam / zAspam / guhyam / gohmam | du'hNam / bohyam / jayam / jAdhyam / vacapA mukte dharaNa ye vikaNanAbhAvAt / -- yAda patra lihAdibhyazca // 4385 // dhAtorihAdimyazca tU ac ityete pratyayA bhavanti / kArakaH / kartA / kara hArakaH / htii| hara pAcakaH / paktA / pacaH / vAcakaH / vadatA / vcH| brApakaH / dilA do popuvaH / marImRmaH / evaM cama utsargAH / lidvAdibhyaH-- lehaH 1 doSaH 1 mepaH / saMdhaH / kopaH / meghaH 1 nartaH / darzaH / darbhaH / sarpaH / jArabharAica / pacaH / bajagaraH / kAmArthaM lihiNam AkUtigaNazvAyam / naTI bhayo / palavI ro garI / to corI | gAhI / sUtrI devIti gorAdiSu draSTavyAH / I nandyAdibhyo'naH ||1|3|86 // nanvAdayo motya(diprAtipadikapATAta veditavyAH / sa ca pratyayavAdI viziSTavipayAthI / rUpanigrahArthadaca / nandanaH / nAzanaH / madanaH / dUSaNaH / sAdhanaH / nrdnH| zobhanaH zeSana sahanaH / tapanaH / damanaH sarva taM snaayaam| jasvanaH / darpaNaH / gaNaH / krandanaH / caNaH saMrpayaH / vibhISaNaH / yavanaH / lavaH / nipAtanAtvam / janArdanaH / madhusUdanaH / vittavinAzanaH / kuladamanaH / avaniSyate / grahAdibhyo Nin // 437 // grahAdisvantyayo bhavati / grAdayazca prAtipadikapAThAdevApoddhRtAH veditavyAH grAhI | utsAhI | udAsI / unAsI / sthAyI mantro samaddha prajJAdirAkRtigaNastena dimAtyAdisiddham / nepathuzA vizarakSaH 43 bhavati / nivApI / nizrAvI / nizAcI niveza | nirakSI / I zruzA zirakSa ityetebhyo dhAtumyo i yAvyAhavyAhavrajavadavasaH // 43 // 86 // namaH pareze yAcU va saMvAda yaja vadavasa inipratyayo bhavati / ayAcI / adhyAhArI / adhyAhArI abAo | avAdI | avAsI / co'citte ||4|36|| naH padantAdvAtoravikara / bhavati / akArI parazuH / bahAro gandhaH / avirA iti kim ? akatI / ahartA devadattaH / naJa iti kim ? kasA hartA / kecidiha nanaiti nAnuvanti / kAro, hArolyuzaharanti / rudharAgho'pAt ||4|3.61 // rurAdha ityetAbhyAmapUrvAbhyAM zivatva bhavati / aparodho / .. avarAdhI / inca paribhvaH ||4.322 // paribhU ityetasmAnnityayo bhavati cakArAt Nizva paribhavo paribhAvaH / zani de ||43|13|| vipUDa vizva pratyayo bhavati debhidheyediya deza | videzaH / pija itaha nipAtanAdeva tvam / 1. bhUrtI sAdhakaH ka0 bha0 vi0 1.2. pUraNaH ka0 sa0 di0 /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 bArAkaTAyanabhyAkaraNam [ .. pA. sU. 95-101 HS zAkamAgupAntyAkaH ||13|24jJA kupro ityetempa imAratempaca dhAtubhyaH kayatyayo bhavati / ' | vi.ra: / makaraH / vikaraH / nilaH / nigila; / priyaH / sampriyaH / vijisaH / budhaH / yudhaH / vitaraH / kATo prtvaad|| upasargAdAto'nik / / 3 / 95|| upasaraparasadAkArAntAddhAtoH kapratyayA bhavati anika ikvAtra na bhavati / prasthaH / pala / zukaH / sura: 1 vyAlaH / upasaditi kim ? vA / Ata iti kima ? prahartA / anigiti kim ? aakhH| grahaH / prAyaH / andhA hombanaH syAt / yathA juhuyAtuH / juhaH / daMDa: upadAyaH / avadApa iti / kityAtvaM taka isakI bhavata / pUrve'pavAdA AjArAniyona bAdhata notarA-. niti NA bApa, naa'| gorAdAyaH / baravArAdayaH / pAnAmAdhezaHzaH / / 4 / 5 / 16 / / pAtrAmA dheda daza ityetaMmpo dhAnya upasagAMparabhyaH zapratyayo bhavati / kApavAdaH / pAiti pivata grahaNa na pAtaH / upikaH / nipina: 1 minaH / vijinaH / umaH / vidhamaH / uddhapaH / vidhayaH / atpazya: / nipa: capatadinAnuyazyam / pakSya diyata ityAhaH / mAno mAninityAsiAhitaddhaH / vyAyaH sabjJAyAmanyatra vyAjina iti viparyAnayamI lokAt / dhAripArivedyadejicetisAtisAhilimpapindo'nupasargAt / / 4 / 3 / 27) dhAri pAri vaidi uji ceti sAti sAhi ityete ko pyanta palimpatIva . pasagainyaH za: pratyayo bhavati / dhArayaH / pArapaH / dyH| nadenamaH / syH| sAtavaH / sAhayaH / lim: / vindaH / anupasagAditi kima? sNdhaaryitaa| praliyaH / chapavAra: / bAhacalepa iti / madhyAvAdA: pabipIna bAyante nottarAnihiNa bhArati / nilimA nAma devA: / govindhH| aravindaH / guruvinda iti / rAma etA / ara lipipidizyAM vevalAmyA pratyaya: 1 pazcAtyAdinAganAdipa prAdaya ityAdigA samAsaH / limpavindoH sammanirdezaH samapadezAvasthAyAme ti jJApanArthaH / taMna kuNDA haNDeti siddhaH / dayA, damaH, dati dadidadhyoran / dAyaH, dhAyaH, iti dAbAyorNa: 1 sena vadAtinapAnAvibhAga naarmpse| . dhunyo NaH / / 4 / 3 / 28 / / no isyatAbhyAmana parAgaNipratyayo bhAti / ghAyaH / nAyaH / manapasaditi kim ? prmyH| praNayaH / sahAdigrahAvA 129 / / saha ityevamAdinye graha ityetasmAcca pAtArapasANapratyayo vA bhavati / saha: / sAhaH / ramaH / rAmaH | budhH| codhaH / vala: / cAlaH / cala: / cAlaH / grahaH / grAhaH / anupalAditi kim ! ujjavalaH / praubala: / bahalAdhikArAdipayaniyamAdi vijJAyate / jyotipi prahaH iti / jala para grAha: iti / gRhaM gatA iti guhyarat / pahirami, budha, jvala, cala, Tala Tvala, sthala, hala, jala, bala, pula, kula, zala, bala, phala, palU, pathe, hala, bace, maI, TuvAmU, kSara, padnu, zadda, hama, kuca, vahai, vAra, na vRt shaadH| zyAtavyadhAstusaMsmavasAyahayatIrAyasaH 1 / 3 / 10 / / zyA at san 58 Asu saMtu bhavalA avaha atA dayam ityaitanmo pratyayo bhavati / anupasargAdati ce nitta / ipA--pravazyAyaH / pratizyAya: 1 zyAgraha sogasa gariMga 1 Ata-dAmaH / prAyaH / nApaH / santa taH / utAnaH / ayatAmaH / vyayaH / upAdhaH / AtrAvaH / saMsA: abarAra avahAraH / atyAyaH / isamaH / mAzyAsa: / : zilpini 4:321013nat khan raja ityetatraH zilpini vartari badasyayo bhavati / zimaM kriyAja kauzalaM tahAn shilpii| nartakaH / nartako / khanaka: / khnkii| rajakaH / rajako / ata evaM nizAda rijAlopa: / zilpiyoti minaayaa| kAro huyarthaH / -- - 1. jAnA tiH , sardhataH / 20 ma0 Ti0 / 2. gArati niH-10 ma |
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ zra. pA. 3 sU.102-11] amoghasisahitam ": pANighaTatADaghaTa ||3102 // pANi ghaT tApaTiti pANitApUrvasya inteH zilpini kartari / apratyayo pAdezaka nipAtyate / hatAro brthH| pANi hantIti pANinA hantIti vA pANiyaH / paanniyo| tAI hantoti tADavaH / lAgyo / zilinIti kim ? pANighAtaH / taamghaat:| gasthaka: 4 / 3 / 103 / / gAyata: zilpini kartari thakapratyayo bhavati / gAyakaH / unaNa // 4 // 3 / 184|| gAyata: zilpini katarinaNapratyayo bhavati / vAmanaH / gAyanI / -TakArI iyarthaH / pakAro yArthaH / yogavibhAga uttarasadhaiH / ho nIhikAle // 4 / 3 / 1853 // hA ityetasmAddhAtoH Tanagmatyayo bhavati graho kAle ca kasari / jahatyuda kamiti hAyanA nAma bohayaH / jahAti bhavAniti hAyanaH sNvtsrH| prasalvarasAdhI cuca / / 4 / 3 / 106|| pU sulU ityetamA sAdhutvayiyo'meM vartamAnayo vucpratyayo bhavati / sA pravata yati pravaka: / evaM sarakaH / layamAH / sAdhAthiti kim ? prAdhakaH / sarakaH / sAdhakaH / cakArI boraka iti sAmAyagrahaNAH / Azipi can 187 / abhIesma prArthanAzIstasyAM gamyamAnAyA dhAtova'npratyayo bhavati / - jIvatApityAzAsyamAno jIvakaH / evaM nandakaH / bhavakaH / nakAra icchApuMso nikAyasupa iti paryudAsArthaH / jIvakA: / nandakAH / bhavakAH / nAmni ktiH ||4|11|| ziri gamyamAnAyAM dhAto: bita pratyayo bhavali nAmni samudAyazcennAma bhavati / tanutAt tantiH / rantiH / sAtiH / zAntiH / bhUtiH / kamaNo'Na // 4 // 3 / 109 // karmaNaH parAdhAtIraNapatyayo bhavati / ajaaykaaraapvaad|| kumbha karototi kumbhakAraH / gagarakAra: / kANDalAvaH / zaralAvaH / vedAdhyAyaH / cApAThaH / chtrdhaarH|dvaarpaalH / uSTra praNAyaH / bhArahAraH grAma syAditya pazyati himavansaM zRNotIti prApyAkamaNo mahAnta kumbha karA. tIti cAnabhidhAnAMna bhvti| tathA ca bhlaadhikaarH| zolikAmibhanyAcarIkSiAmo NA raa110|| zAli kAmi bhakSi Acara ikSa ama ilpetayaH karmaNaH parampo patyayo bhavati / aavrityaamshvrtiH| dharma zolayatIti dhrmshiilH| dhrmshaalaa| dharmakAmaH / vAyubhamaH / bAbhakSA / kalyANAcAraH / klyaannaacaaraa| sukhprtkssH| sukhapratIkSA / paruzakSamaH / klezakSamA / kamaNi zolAvidhIhiNA'pyete sidhyanti / aNa mApanArtha tu vacanam / aNi hi striyAmIkAraH syAt / pAkAmotyampanle payasya kAmeti mA bhata / iti kA marNavacanamata eva kAmIti pyantApAdAnA kamIvaNyantagrahaNam 1 anAti gAmasmA iti bAni bhavati tatra bAhulakAdambhodigAmI ti tatrANeya / go'nupasagAhaka ||7|3.111|vrmnnH pAdanupamAdigA itasmAddhAto: Takapratyayo bhavati / ityaNa yAda: / vatAH / vkaagii| janasagAvita kim ? vakyarAGgAca: / khAsa gAyaH / smsjhaayaa| surAzIdhoH piyAt / / 4 / 2 / 11 / / sugamadhu ismaMzA vAyAM parAsinate ramaparAgI pratyayo bhavati / mRgI / zInuSo / gumazIporiti kim ? por| Ato'lAyAmo'DU / / 4 / 3 / 13 / kamaNaH parAt hAvAmAvanitAdAnA rAntAdanupasaddhiAtoraDiti DirakAra: pratyo gati / agAvAH / godaH / kambaladaH / gAdizapam / ali pam / brahmAjyaH / achAma datiyA ? svAliyaH / santuSa, ya; HIFABi: / anupAdita kim ? gosandAyaH / bayAmandAyaH ! dAzaH 42114] karma"T: paya dA jJa ityedAmyAmanuSasAmpA dhAtumA pre upasarga:pratyayo bhavati / aNo'pavAdaH / sarvapadaH / payinaH / prati kim ? gomAdAyaH / /
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam [. pA. sU. 115 - 126 saMkhyaH || 4 | 3 | 115 || karmaNaH parAdanupasargAt rUpa ityetasmAt samyupavarge'pratyayo bhavati / aNo'vavAda gAH saJvaSTe gosaMkhyaH azvasaMkhyaH / 328 AziSi naH || 4 | 3 | 116|| adhiniyamyamAnAyAM karmaNaH parAddhanterapratyayo bhavati / timi * badhyAdityAzaMsita: timihaH / zatruhaH / pApahaH / zatamasope ||43|11 baleza tamat ityetAbhyAM karmavAcibhyAM parAddhante upasarge sati adpratyaze bhavati / klezApahaH / tamo'pahaH / anAzorya ArambhaH / zIrSakumArApiNan ||4|3|11| kumArasyetAbhyAM parAddhantaNinpratyayo bhavati / zoSaMpAtI / kumAraghAtI / nipAtanacchiraH bhavatyeke / zira.paryAyaH zrodAkArato'stariya dRzyataMtra prayogaH-zIpatiM punaH zIrpApahArAdibhirAtmaduHkhAdi / zramanuSye ttk||43||146|| karmaNaH parAdvantaramanuSye kartari kupratyayo bhavati / vAtAva zrIram / pitanaM mApaM payaH kaTukam / zazadhNaH zakuniH / jAyAghnaH tilakAlakaH / patighnI pANilekhA / aganurupa iti phima ? AtA prANaghAtaH RssiH| ghoraghAto hastI / nagarapAto hastI | bahulAdhikArazca bhavati / jAyApaterlakSaNe // 43 // 120 // jAgA pati ityetAbhyAM karmamyAM parAddhanterlakSaNe lakSaNavati kartari Takapratyayo bhavati / lakSaNaM zubhAzubhasUcaka zarIrasya kinycitilkaalkaadi| jAyAghno brAhmaNa: pI tyA manuSyArthaM ArambhaH | hastikavAdAcchI // 43 // 121 // hastikabATa ityetAbhyAM karmabhyAM parAddhanteH zaktI gamyamAnAyAM pratyayo bhavati / nihanti iti hastinaH puruSaH / hastinaM hantu ityarthaH / evaM kavATaghnazvoraH / hastikavAdAditi kim ? capAtI manuSyaH zAktAviti kim ? hastinaM hanti vizepeNa hastivAta devaH / manudhyAya ArambhaH / rAjaghaH ||4|3|122|| rAjava iti rAjJaH karmaNI naSTatyo pavedAzca nipAtyate / rAjA hanti rAjadhaH / bharho'H |||33123|| bharha ityetasmAddhAtoH karmaNaH patyo bhavati / vAdaH / pUjI | pratimA / zaktilAGgalAGkuzatomaradhanurghaTAgrAhaH ||4|3|124|| zaktikA kurA sAmara dhanuSa ghaTaityetebhyaH parAbhavAH / vigrahaH kAGgalagrahaH / aGkurAH / RgrahaH / tomaragrahaH / dhanuH / deriti kiMtu kaNDavAH / prAdiliGgaviziSTasma grahaNamasi ghaTogra sutradhAra ||4|| 125 // parAvartanAnAdapratyayo bhavati / sUtragrahaH / dhAraNa iti kim ? govi yo ||3|126 // karmaNaH parAm ityetasmAdvAtaviyasyanudyane ca gamyamAne'pratyayo bhavati / aNo'pavAdaH / prANinAM kaalaathaaynaadiy| udyamamAkAzasthasya vA dhAraNam / asyiharU kavakSatriyakumAraH / aMza duSaH / viSahAM maNiH / vayo'nudyama iti kim ? bhAra hAraH / vayasi mANa: sammAnyamAno vocasa ucca va gamavatItyudyamArthaM vayam / 1. payaH pakSiNi bAlyAdI kyoM thIvanamAtrakaM ke0 ma0 Ti0
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 3 sU. 127-136] amodhavRttisahitam 191 ADi zole ||3|127|| zIlyata iti zole svAbhAvikam 1 pharmaNaH parAcchIle uthai yatamAnAno. ghAsorAGapasarga sati apratyayo bhavati / puSpAharaH / phalAharaH / sukhAhara: 1 duHkhAharaH / yasma katuH puSpAdyAharaNena sya nAvAdanyo heturasti sa evamucyo / mADIti kim ? puSpANi htaa| zola iti kim ? puSpAhAraH suvAhAraH, ityazole'nudyama iti pUrveNAkAraH / itinAthAtpazAciH ||3 / 128|| dRti nAya ityetAbhyAM karmabhyAM parAmRnaH pazo kartari pratyayo bhavati / dRtiriH pazuH / nAthahari: pazuH / pazAditi kim ? dRtihAraH / nAthahAraH / phalegrahyAtmambharikukSimbhariH // 4 / 32126 / / phalepahi Aramabhari kSimbhari iti ipratyayAntA zabdA nipAtyante / phalAni gRhAtIti phograahiykssH| nipAtanAdeva phala karmaNa ekArAntanam / AmAnaM migatyAtmambhariH / yukSi bibhartIti kuzimbhAraH / nipAtanAdeva kamaNo mam / zakratustambAdatsavIho maH / / 4 / 3 / 130|| zakRt stamba ityetAmpA pararAkRmaH yathAsaMkhyaM vatse boho ca katari pratyayo bhavati / sakRt karivatsaH / stambhakaritohiH / vasanohAviti kim ? andhaH hAtkAraH / stamba kAraH / . kiyattabahoraH // 4 // 3 / 131 // kim yat tat bahu itye umyaH karmamraH parAtkRzo'pratyayo bhavati / aNo'svAdaH / kikrH| yatkaraH / taskaraH | bahukaraH / bahukarA 1 bakarIvi saMdhyApanAta pareNa daH / jAtiridAnIm / kirIti saityAdau da. / divAvibhAnizAprabhAbhAskArArukantAnantAdinAndIlipilicibalicitrakSetrajayA. bAvadhanubhaktasaMsyATTaH 4 / 3 / 132 / / divA vibhA nizA prabhA nAma kArA ahasa karta anta ananta Adiko lini limila kiyA gayA va hukA panus bhavata ityeta myaH saMkhyAmAzca karmamyaH parAhakarote zyatyayA bhavati / saMpepathapaNam / tene hAdiparigrahaH / divaakrH| vibhAkaraH / nizAkaraH / prabhAkaraH / bhAskaraH / kArAkaraH / asTakaraH / karpakaraH / antakaraH / anantakara: / aadikrH| nAndokaraH / lipikaraH / licikaraH / valikara: / pivkr| kSepakaraH / jadhAkaraH / bAhakaraH / ahaskaraH / dhanuSkaraH / bhaktakaraH / saMkhyA-eka kara: / dvikaraH / mikaraH / pratyayAntarakaraNaM striyAM iyartham / bhktkro| hetutaccholAnukUle 'zadazlokakalahagAthAvaracADhasUtramantrapadAt / / 4 / 3 / 133 // heturaMkAnsika karagama, sacaDI yastaHsvabhAvaH, anukUla: AyacittAnuvartI / zabda iloka kalaha mAyA vara cATu sUtra mantra pada ityatajitAn kaH parAskarota ItvAdiSu kalayu Tapratyayo bhavati / heto-yazaskarI vidyaa| zokakarI kanyA / khulakara dhanam / tacchole-pUjAkaraH / zrAddhakaraH / anukUle-preSagakaraH / vananakaraH 1 hetacchI lAnukula ikSi kim ? gumaakaarH| nagarakAra: / sammAdhiprati pedhaH kim ? dakAraH / lokAra: / phlhkaar| gAthA kAraH / brkaarH| naattukaarH| shusskaarH| mantrakAraH / pdkaarH| taccholo tAcchAlikA tamaHyama umaahaaryH| bhRtI karmaNaH / / 4 / 3.134 / / yama: karmandAnAo to pamyamAnAyo kasari Tapratpayo bhavati / bhutivetanam / kama karo bhRtakaH / bhRtAviti kim ? karmakAraH / kSemapriyamadrAkhANa ||4|3|13shaa kSema priya mada ityetebhAra varmanyaH parAtanaHkha, maNa, ityetI pratyayo bhayata: / kSemakara: / kSemakAraH / priyngkrH| triyakAraH / madraMkaraH / madakAra: / hezadivivakSAyAmapi paratvAdimAveca pratyayI gavanaH / yogakSemakaro lokaspeti tadanta vijJAnAmAyAdbhavati / khakAro mamarthaH / meghata: khaca / / 4 / 3 / 136 // megha Rti ityetAmmA karma parAt zana: khaca pratyayo bhavati / medhakaraH / prAti ikAraH / cakAraH sarvAti vizeSaNArthaH /
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanamyAkaraNam [ma. 4 pA, 3 sU. 135-149 bhayAt / / 3 / 137 // iha karmaNa ityetadarAdityatena vizeSyate / tena bhavAntAcca pharmaNaH parAvRtaH sacpratyayo bhavati / bhayaMkaraH / abhyNkrH| priyavazAda badaH / / 4 / 3 / 138 / / priya vA ityetAbhyAM karmampA parAd SaderdhAtoH rakhac pratyayo bhavati / . priyaMvadaH / vadAvadaH dviSataH RRIER yatta kArAntAcca dvipacchAkarmaNaH parAttAperdhAto: sapanatyayo bhavati / ..pa: / parantapaH / ta iti didizeyaNa kima? dvipato tApayati dviSatotApaH / vipattAH / paratApaH / iti zora pantaspa rUpam / tAperiti yojAdika aidhAdikaraca panta parigRhyo / mitanakhaparimANAtpacaH // 4 // 3 // 140 // mita nakha ityetAnyAM parimANazabdebhyazca karmabhyaH parAtpardhAtoH khanapratyayo bhavati / rAto gAnaM parimANaM prasthAdimidampacA ghAhmaNau / nakhampacA yAgaH / prasthampacaM kulam / dropacA sthAlo / khAroMpacaH kaTAhaH / karIpAbhrakUlAtkaSaH / / 432142 // karISa ana kUla ityeta myaH karmaspaH pararAva perdhAtoH khac. pratyayo bhavati / karIpaGkapA vAyA / 7.bhaMkapAH kadalIdhvajAH 1 kUlapA nadau / / sarvAtsahazca / / 4 / 3 / 152 / / sarvazabdAkaNaH parAtsaheH kava dhAtoH saca patyayo bhavati / sarvapahaH / sarvakapaH / bhRtyadhArijidamita pazca naamni|4|3|143|| karmaNaH paramyo bhRtaM ya dhAri ji dami tapa ityetempo pAtampa: rAhazca karmaNo nAmita khAtyayo bhvti| vizvambharA vasudhA / ramatara saam| pativarA kanyA / vasundharA pRyitro / AdhuMjayaH patiH / barindamaH / zakuMtapaH / zatrusahaH / evaM nAmAno rAjAnaH / nAmnoti kim ? yuddhamyaM vibhari kumaarH| . yArcayamo vratI 14 / 31144 // vAcaMyama iti vAcaH karmaNaH parAdha megharSAtoH bacapratyayo'mazvAluga nipAtyate bratI ceduspate / vrata zAstroyo niyamaH / vAce yacchati vAcaMyamaH / zrIti kim ? vAgyamo'nyaH / manyApiNan // 4 / 3.145] / karmaNaH parAtmanyate toNinpratyayo bhavati / paNDitaM manyateso paNDitamAnI / darzanArya mAnI / vika ra nirdeza uttarArthaH / .. kartuH zakhaH 14 / 3 / 146 / / pharmaNaH parAnmanyateH zujapratyayo bhavati / pratyayArthaH kava cet tatkarma bhavati / paNDitamAtmAnaM manya pnndditmmnyH| shniiymsnyH| sarvajJammanyaH / asamasva jinnapi bhavatyeva / paritamAnI 1 darzanIyamAnI / kariti kim ? darzanIyamAnI devadattasya / vAphAro vikAraNArdhaH / ejeH // 4 // 3 // 147 karmaNaH paradejayocatozatrapratyayo bhavati / aGgame nayaH / ghanamejayaH / - zunIstanAbreTaH / / 4:3 / 148 // munI stana ityetAmmA kA parAddheH rakha pratyayo bhavati / zunidhayaH / stanandharaH / dheTA sthAna TI / stanvayI sajAtiH / nADImuSTrighaTIvarInAsikAbAtAd dhmazca ||4 / 3.149 / / nATo muSTi ghaTI kharo nArAkA yAta ityetemya: kAmaH dheTazca dhAtoH pratyayo bhavati / "nADindhamaH / nADindhayaH / muSTondhamaH / mssttodhpH| ghaTI. paTogdhayaH / khrocmH| kharI dhamaH / nAsikandhamaH / nAsikandhayaH / vAtaMdhamaH / vAtaMdhayaH / cakArA dho'nukarpagArthaH / 1, kadalI karI jayantI syAditi vaijayantI 10 mtti| 2. kRpA niriNI rodhIpAtrA parasvinI ka0 mA Ti.1 3. kuTumbhacintAkArakaH kaH ma. Ti0 / 1. darzanIya manoje ca cittaparyAyahAri ka0 sa0 di0| 5. devAdika: iyaH, ka. ma. Ti. 6. stanapAstu sananyayI, ka. ma.di0 / 7. nAtI nAlaM vAyumakhaH, 10 ma. Ti. |
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 3 khU. 150-158 ] amoghasidditam pANeH // 4133150 || pANeH karmaNaH parAtmA ityetasmAddhAtoH zvobhAti / pANi zramatIti mnnimH| jigmagAH panyAnA iti tadyogAt / yathA vRkSA hasantIti kulAdudijvaH ||15|3|151 / / kulAdikarmaNaH purAbhyAM rAjahi ut bhavati / kUlagujaH cAbhrAhiH || 4 | 3 | 142 / / yaha atA garAsiya loga alaga prAyAdaH / vizvastAH ||43|153 || bila ityetebhyaH karmabhyaH parAt dudhAta kha pratyayo bhavati / vidaH / tudaH / tilastudaH / 40 zalalATacAnAt hAtapAH || 4 | 3 | 154 || varSa lalATa vAla ityetebhyaH karmabhyaH yayAsaMdarbha hAka, tap, aj ityete tumyo bhavati vAlA savitA yAva bhAtakArIha purandara bhagandaram madoyaMpazyA sUryapayA ||4|3|155|| purandarAdayaH zabdAH rakhAntA nipAtyate / puraM dArayoti pRmbhavaH zakraH zapUrayateH khacpratyayeo'mazcAslugu nipAtyate / purapUrvAttu puradAra iti bhavati / bhagaM dArayatIti bhagandaro vyAdhiH / atra khac / dasa surA tathA mAdyanIti idaH irAkaraNa mAyateH khac / ugraM pazyataMzyaH / ugrakarmaNI dRzeH ikhaH sUrya na pazyantItya sUryapakSyA rAjadAzaH // sUryapAta gukhAni sUryako tAtkhaH naJo dRzinAtha | misambandhaH na sUryeNa guptiH parametadeyaM nAmAparihAryadarzanaM sUryana pIti / subhagADhayasthala palita nagnAndhapriyAt supo'cvezcvI khasnukhukaJa bhuvaH ||4 | 3 | 256 || subhaga ADhya sthUla palita anya ityeteyaH acyantebhvarUpa vartanAnebhyaH subanteyaH parAdbhU ityetasmAddhAtoH sUstU khuda ityeto pratyayo bhavataH anubhagaH subhago bhavati subhagaMbhaviSNuH / subhagaMbhAvukaH / evamadRidaMbhaviSNuH / AmAH / syUnaviNuH / sthUlaMbhAvukaH / palitaMbhaviSNu / palitaMbhAvukaH / bhaviSNuH / nbhH| ayaMbhaviSNu andhamA priyaMbhaviSNuH zriyaMgAvukaH / mRgrahaNahi zubhAbhiH subntvishessaan| tena subhagAdyantAdapi bhavati / abhIbhavata mubhagaM 'bhaviSNuH, abhabhAvaka ityAdi ariti vibhagobhavitAviti kim ? zubha vi kRJaH karaNe khana ||12|3/157|| suna Adha sthUlatA andhatriya it partamAne tu kRJaH karaNe vanasyo bhavati / karaNe iti kartAvAda: evavApi azubhagaM tuma karotyaneneti subhagaMkaraNAM manyaH / subhagaMkaraNI triyA / evamAda karaNam / svaharaNam / patiMkaraNam karaNam andhaM saraNam trikaraNam / guga bhavati / subhagamantyaneneti anukaraNa mantraH / evamanAkaraNamiyAdi / anyatra tu karmacA tasya vizeSaNaM vijJeyam aberiti kim ? kuna naTaH pratiSedhasAma dinaDapi bhavati / dantapUrva vizeSo'sti / acyerityekepa tAnuvartate / ccAviti ? subhagaM kurvanti tailenAbhya janam anatipUrvAvastho vA prAdurbhAva iha kRzo'rthaH / bhAve cAzitaM bhavaH ||33|15|| ziva ili AzitAdabhavado karnucanAtArAdravateH satyayo bhAye karaNe va nipte| zivasya bhartiyo vartate / AzitvamitvarthaH / bhazito bhavatyanenAbhiH / ata eva nAdaznAH kartari ko doSastra | 1. pANeH ka0ma0 51
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkiTAyanamyAkaraNam [ma. 4 pA. 3 sa. 159-17 // gamaH khakhaDDAH 432256 subantApagame toH sakhada / ityete pratyayA bahalaM bhavanti / hA-sutanamaH / turaGgamaH / bhujnggnH| pravAhamaH / mitnggmH| amitaGgamA hastino hayatamA vAcaH / khar3a-turamaH / bhujaGgaH / eta-turagaH / bhujagaH / plavaga: 1 patagaH / antagaH / anantagaH / atyantagaH / adhvagaH / drmH| pAragaH / sarvagaH / sarvagaH1 grAmagaH / syAhAragaH / gurutalpapaH / bahulASikArAdyAprayogadAna vyvsthaa| vihAyaso vihazca / / 4 / 3 / 160|| vihAyas ityetasmAt subantAraparAdgamaH khasahAH pratyayA bhavanti . disAgasazca vihAdezaH / vihAyasA gacchatIti vihaGgamaH / vihaGgaH / vihgH| . uragaH / / 4 / 3 / 161 / / uraga ityurasazabdAt parAdgame IpratyayaH saplusa nipAtyate / tarasA gcchtiityurmH| suzadurgasAdhAre / / 3.166, suradurga meM pratyayAnto nipAtpate / mukhena gampate'sminniti sugo dezaH / duHkhena gamyase'sminniti durgoM deshH| sugamano durgamana ityasarUpatvAdanAdapi bhavati / AdhAra itikim ? sumona gacchIti suganatA / sugamaH durgamaH iti karmaNi' / nirgo deze // 4 / 1 / 163 / / nigaM iti mAghAre deze nipAtyo / nirgamyate'smindeze iti nigoM deza / deza iti kim ? nirgamanaH / nAmnyaH zamaH [14 / 3 / 164 / / zamityetasmAtsubantAtparAddhAvonAmi saMjJAyAmakArapratyayo bhavati / zaGkaraH / zambhavaH / pAMbadaH / hetzavAdapi nAmni paravAdayamevAkAgena pratyayaH / zaGkarA nAma zakunikA / karA nAma parimAjiyA. sapacholA ca / nAmnIti kim ? zA / pAzcAdibhyaH sAGaH / / 13 / 165|| pAdibhyaH parAt zohaH akArapratyayo bhavati / pAzrvAbhyAM zete pAtraMzayaH / udaradAsaH / puuzayaH / digdhena saha zekha, sahAyaH / diprAtahAttIyA samAsApachI ko'kAraH / pAzvadiyaH prayogagamyAH / anAghArArtha ArambhaH / . uttAnAdibhyaH kartuH // 43166 / / uttAnAdinyaH kartRvAcimpaH parAvachoDo'kArapratyayo bhavati / sattAnaH zete uttAnaNayaH / atramUrdhazayaH / uttAnAdayo'pi prayogagamyAH / AdhArAt / / 4 / 1167 / 1 AghArAsadAcina: subantAcchIko'kAraH pratyayo bhavati / che zete zazamaH / khezayaH / bilazaya: / rilezayaH / gRhAzayaH / giriza iti giri zabdAllomAditvAcyaH / / bhikSAhogadAyAcca caraSThaH / / 4 / 3 / 16 / / bhikSA senA AdAya ityetebhyaH prAdhAravAcimpazca subantampaH parAccarevati pratyayo bhavati / bhinAM carati bhikSAvara bhikSAcarI / senA carati senAbaraH / senArI / AdAya carati AdAyacaraH / AdAyacarI AvAyeti pyAntaH / kuSpu parati kuruyaraH / kurucrii| madracaraH / mdrcrii| bhikSA nAdAyAcati kim ? kurUzvarati / 17pAlAMcarati / bhakAro iparthaH / puro'grato'greH sattaH // 4 / 3.169|| puras agratas ana ityetebhyaH subantampaH parAtsatarghAtoya. pratyayo bhavati / ekArAntasya pAye iti pUrvapadasya nipAdhyate / puraH saratoti purassara: / agrata: saralIti agrataHtaraH / agreNa sarati agre sarati agraH sarati iti vA agresrH| pUrvotkaH // // 3 / 170 / / pUrvazabdAvatuH parAtsatapatiSTapratyayo bhavati / pUrva: sarati pUrvasaraH / karnuriti kim ? pUrva dezaM sarati pUrvAraH / sthaH kaH // 4 // 317 / sucantAt parAttira: kAtyayo bhavati / same tinIti sapasthaH / vissmsthH| parasvAdayaM nAmnyaH zama hatyakAra bAgha / saMspo nAma kazcit / vicapA samatvAisamAce zaH saMsthA iti / 1. bhikSAcara kaukkRTikaH, ka0 ma. tti|
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ na. pA. 3sU. 172-176] amodhavRttisAhisam duddo ghazca // 4 / 3 / 172 / / surAtAtparAda duherdhAtoH phapratyayo bhavati ghamAsyAntAdezaH / kAmAn dugdhe kAmadupA / dharmAya dugdhe dharmapA naH / zokApanudattandaparimRjastambaramakarNejapAssusmAharAlasyahastisUcakAH / / 4 / 3 / 173 / / zokApanuda tundaparimana stambarama kaNa japa itvate kAtyayAntA nipAtyanta yathAsaMkhyaM sukhAharAlampahastisUcanA. zceta kartAro vAcyA bhavanti / so kamapanudatoti zokApanudaH / susaairH| sukhasyAhartA / zokApanodo'nyaH / tundaparimRgo' sa: / tundaparimAno'nyaH / stamberamo hstii| stambarantA'nyaH / karNa japaH sUyakaH / karNejapitA'nyaH / muulcibhujaadyH||43|174|| mUladhibhunAdayo niyatArthadhAtUpapadAH kapratyayAntA yayAziSTa prayoga sAgho veditavyAH / mUlAni vibhujati mUkavibhuno rayaH / nanAni muJcanti makhamucAni dhanaSi / kAmpo gamItamyA: kAkagRhAstitAH / ko bhovate kumudam / dvAbhyAM piti dviSaH / anekapa: / kacchapaH / paadpH| kaTAipa: / dharmApa pradAtoti ghgNprdH| kAmapradaH / svargapadaH / zAstreNa prajAnAtoti zAstraprajJaH / aagmshH| zibhajaH ||32175| surantAdbhAtIviSpratyayo bhavati / ( ardhambhamoti ) adhabhAk / paadbhaak| prabhAka / vakAro vizvipoH sAmyAthaH / teneha svipa na bhavati / spRzo'nudakAt ki // 4 // 3 / 176!! anudakAta subandhAt spazerdhAtoH kippatyayo bhavati / ghRtaM spRzatIti ghRtaspRka / manTega spRzatIti manvayaka / anuvAdityudakasadRzo'nupasargaH / suga parigRhyate / seneha na bhavati / upaspRzati / anudakAditi kim ? udakamarzaH / udakena samaSTA / aTosnAta // 43 // 1771 anajitAta mubantAparAdadhAtoH sipapratyayo bhavati / Amamati grAmAta / sasmAta / anannAditi kim ? anAdaH / anna pratiSedhArtha vacanam / RvyAkavyAdAvAmapakyAdau / / 4 / 3 / 178 / / kravya!t kavyAda ityeto kanyakarma pUdivaH kivarNantI 'sAya bhavataH yathAsaMrudhaM yadyAmapanadAbhidheyo bhavana: / krayatti kalyAta-- aAmamAMsabhakSaka: pramyAdaH pavamAMsamAnAH / vRtAvadhAna mAse paEE: / siddhI pratyayo viSayaniyamArtha vacanam / ____ manvanyacanindhizca dRzyate / / 4 / 3 / 17 / / subantAtparAddhAtoH mana van zvanipa vic kvim pratyayo dRzyate / man-suzarga / sutAH / zarma / thaimeM / hema / dAma / dhn-vijaapaa| "agaayaa| dhanip-- prAtaritvA / kRtvA / dhoyA / povA" / vic-reT / 28 / nAgaH / zubhaMyuH / kolAlapAH / viyam-manta. rikSa sat / prAt / capasat / aNDanUH / zatamUH / prasUH / mitrasT i / pradviT / dviponI / yiSiSTayaH / mitrabhUs / pradhaka / vidhra ka / godhruva / kAmadhura / pradhun / azvayuka / prak / yuGa / yujau| yujH| tatvavit / pravid / nimide / viparaH / kAmid / prabhid / tamazchida / bhaktonInaM bhavacid 1 durdharaM tapaH prati / aman 6. dharmAya dugdhe dharmadu yA ka0 m0| 2. NakAraH rikAryArthaH / ikAra uccAraNArthaH / pakAraH vikipI: sAmAnyArthaH / teneha kina bhvti| 3. ardha bhAjIti vigrahaH, ka. ma. / 1. pratyayAnta. ka0 ma0Ta / 5. trm| sush| carma, ka. ma. / (suSTha gAtIti) suzama, nya gita doghH| na luk| muTu sarAti sutama, nRNAti duHkhamita zAma sukham / ka. ma. Ti. 1 6. ghRNAti zarIramiti vama tanuyam, ka. ma.Ti / 7. hinoti vyavahAramiti hema, ka. mtti0| , dadAti (iti) dAma ka0 ma. tti.| ( zigrahaNAvirupapadAdapi pratyayaH) ka. m.ri.| . vijJAyata iti vijAvA, danyanunAsikasyAH, iti nakArasyAkAraH / ka0 ma. tti0|10, agre gacchattIti bhane gAvA tatpurupe kRti bahulamiti ailuka, ka. ma. ri0|11.pkaarstgrthH / kicyAdekharabhAvaH / ikAra uccAraNArthaH / ka. ma0 di0| 2. prAtareti ( iti ) prAtaritvA, ka. ma. tti.| 13. karotIti kRtvA, ka. ma. tti| 14. pyAyaca iti zrIvA, ke. ma. tti| 15. pyAyate iti pIvA, kr.m.tti.|
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 zAkaTAyanavyAkaraNam [.. pA... . 180.187 zatrujit / prajit / prasenajit / apraNIH / grAnaNoH / prnnii| nauH| niyo| niyaH / pak / chin / bhid / virAT / samrATa / rAjarAT / pratibhUH / mitramaH 1 ukhAsat / paryavat / mahAbhRT / praaiH| dadhyat / atuM to to tuprayojano vA yajata iti Rtvik / dhRSNoti dak / dadhApariyAmiti nipAtanAdvitvakUtvaM / utsnihyasyunnA voti vA uSNika / ananuNigiti nipAtanAt kutyAdi / 'sRjyata iti ak / didayata iti digiti / sampadAdi kiMvA / tapaH sammAyAmeghA viniti nipAtanAt sujeramAgama: kutvaM ca / dRzigrahaNaM prayo. gAnusaraNArtham / tena saryasmAdete pratyamA bhavanti / nikSapadApi bhanti / sAdhu dharmazIle'pi kathita vipa bhavati / vibhrATa / bhA: / dhUH / vidyuta / u paH / grAvastut / viSyantaraM ca bhavati / vayaciddoghazca / jUH / sUH / saMH / AyatasnuH / kaTapU / bacidIrghayajigabhAvau ca / vaak| prAT / zabdamAna / tattvaprAT / kaciddviryacane cha / dizrut / jagat / juhoniyaMcana doghatve ca jara guNAtehasvarbiyane ca / dadrut / dadhAtAyatA dhI: 1 iti dRzyata ityapi maane| tyadAdyanyasamAnAdgauNAd dRzerApyekvikaTaksAH / / 4 / 3 / 180 // yadAderatyarAmAsamAna. sAmAnya gogAdapameyavRttaH suyantA tirerApye kamagi vida kada pasa ityete pratyayA bhavanti / sya iya dRzyate tpAdaka / tyAdRzaH / shyaadRsho| sAdhAH / sAdara / tAdRzaH / taadRshii| tannaH / anyAdRk / anyAduzaH / anyAdudhI / agyAnaH / sanaka / sadRzaH / sazo / sadakSaH / samapi ditaM manyate / vacanabhedAdayAthAsaMkhacan / tyasadesamAnAditi kim ? vRkSa ina dRzyate / goNAditi kim ? sadRzyate / Apa iti kim ? mA iva pazyati / }:. kartugin // 4 / 6 / 181 // kavAdhio gaugAtsu panta.tparAmAtINinpratyayo bhavati / aSTra ida krozati isgarif yAkSarAvo / rAsapAtrI / snAdI / hinauM / katu riti kim ? zAloniya bhuivate koinAn / aniva nakSapati mApAt / goNAmiti kim ? aSTra kozati / . zIle jAteH / / 4 / 3 / 12 / zalA basamAnAddhAtoH subantAda jAtiyAvinaH parAgin pratyayo bhavati / ujya mAnI / zolabhojI / udAsAriyoM nAva: / pratyAsAriyo gAya: 1 praspAyo / pratiyogho / prayAyo / pratiyAyo / la isa phin ? bhocha / ajAtariti kim ? brAhmaNAnAmantrapitA ! zAlimAratA / upabhoktA / sambhAratetyabhidhAnAna bhavati / matAbhIkSAye / / 13 / 183 // subantAhArAdAtAhata nAbhIkSNye , gampamAne gin pratyayo bhavati / ataM zAnyoyo niyamaH / zAnodAya pIna:punyam | tAtparya nAvAvro-zAnI / sthaNDilazAyI / azrAddhabhAnI / zramaga bhAjI / tayasa svijana gidaM yata gamyate / grAmIravye / kapAyapAyizo gAnyArAH / chora pArie uzInarAH / soporthigiinaamaa| balAdhikArAnullApasAdA ina bhavati / azAlA jAtparya ca vacanam / khAdhau ||3|18|| sAmArtha parAM mAnA: subantAtpararANinpratyayo bhavati / sAdhu kaaro| 113Tri | - brahmavAdI ||4|5|185brhmvaashesh brahma meM dvidaNinpratyayo nipAtyate / azolAmasagitsya ca / agyAdinI vanti brahmAza padinam / - yo yo bhUte / / 4 / 3 / 186|| vi abhi dayatAmyAM surantAmana parAd / ityetasmAddhAto bhUte'yaM vartanAgApaNinpratyayo gati / vibhUtamAna vibhAtrI / abhibhUtavAn abhibhAtrI / bhUta dakSi vi.m ? vibhavati / bhagavAna karaNAyajJaH // 3 / 187|| kAraNa yAcina: subantAt parAdyAtIbhUta'yaM vartamAnANI. pratyayo bhavati / goganeyAn amitaamyaatii| gomayAjyasya putro janitA / vizvavasya putro janiti
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 'a. pA. 3 sU. 5ER-195] amoSayaSisahitam 14.5 'bhaviSyatAsya vizeSyeNa sambadhyamAnamagnaSTomayAjyAdipadaM vizeSaNaM bhUtArtha bheya / agmiSTomena : yakSyamANo janitati hi prayogAntarameva sampate evametadutaM bhavati paThana gataH / parangamiSyati / bhaavikRtymaasiit| bhAvikalpa bhavati / gomAnAsIt / gomAn bhaviSyatIti strakAmeva vizeSaNe vizeSyeNa sambadhyate / indhiyaH karmaNA phurasye // 4 // 31988 / kabhaMgA supa: padriyaH vipUrikoNAterarthe vartamAnAtrasye kasari dantyayo bhavati / tailaM yinI tamAna tailayiAyI / ghRyikayo / rsvikrmii| somvikryo| putsya iti kim ? ghAnyathikAvaH / / no Nin |12|3 / 18611 pAna yaH subattAparAnta te'yaM vartamAnAratsya kalari Ninpratyayo bhavati / vipAkI / gAmAtA | bhimA: / mAtu yA / phurasma iti kim ? poraM hatavAn / samuM mRtavAn / brahmaNavRtrAskyipa / 4 / 3 / 160 // brahma bhrUNa vRtra ityetebhyaH parAddhanterbhUtetheM niyeca pratyayo bhavati / , brahma hatavAn brahmA / bhUdA / vRkSatA / ayaH pratyayo Nin yA na bhavati / punaH brahmaNavRtrAdeva hantebhUse vivap bhavati / iha na bhavati / puruSa hatavAn / akhaDA bidAla ityabhUte punaH brahmabhUNa dhAdante reva bhUte vivapa bhavati / iha na. bhayati brahmAdhotavAn / punaH brahmabhUgavRtrAddhanterbhUta evaM vivA bhavati / iha na bhavati brahmANaM hanti brahmANaM haniSyati / tanmeNa ime catvAro yogA manvan vanivinityeva siddha niyamArza disAH / sukarmapApamantraghuNyAta kRmaH / / 3 / 191 // su ityetasmAt karma pApa mantra puSya ityatambhazca pharmabhyaH subantebhyaH parAt kRmo bhUte vizbeda pratyayo bhavati / puSTa kRtavAn mukRt / karmakRt / pApakRt / mantrakRt / puSpakRt / anyaH pratyayo na bhavati / punaH sukabhapAyamaca puNyAt kula eca' bhUte viyap / daha na bhavati / mantra madhotavAn / punaH eka maMgApamAtra mAskRjobhana eva vip / karma karomiriSyati / surumamAtrapApapaNpAdevati dhAnaniyamo pyate / zAstrAta tIrthaRmimati vihibAnamA zAsmakRttodityabhUta ityAhuH / ime'pi pUrvavat vivapi siM tanga prayazcatvAro vA niyamArthA yogA veditvyaaH|. - somAtsuH / / 4 / 2 / 19 / / sImAkarmaNaH sucantAparAt zunaute bhUta viyadaya pratyayo bhavati / soma sutavAn somasut / pUrvavadApi caturvidho niyamaH | nAnyaH pratyayo'tra na bhavati / ipi vip na bhavati / zurAM sutavAn / somaM paran / sAbhaM sunotIti / . agnezca / / 3 / 163 / / agneH karmagaH subantAtpacivanotarbhUta vivappratyayo bhavati / agni citavAn agnicit / atrApi catuvidho niyamaH tenAnyaH pratyayo na bhavati / ihApi zivam na bhavati / iSTakAcitavAn / agni harAyAn / agni cinotIti / madhye'ravAza: pUrvAnvighona bAdhante nottAniti hantyAdibhivANAdireca vadhyate, na ktavatuH / . . karmaNyanyadhaiM / / 4 / 3 / 164|| vanagAH parAt cinautebhUta karma-pabhiyaya kyip pratyayo bhavati / zyena iva penaH / garivataH zanAcata / agama ekA vaya ucyate / bahulAdhikArASTraDiviSaya e praSTayaH / zaH ni / / 4 / 3.195 // karaNaH parazA bhUte kvakipapratyayo bhavati / mere dRSTavAn merudRzyA / paralokadRzvA / gavAnimityeva siMde yAnarani pratyayaM vacanam / dRzivaraNaspetra prapanA 1 rAjasadAbhayudhibhyAm // 4 // 3 / 166 // rAjan ityetasmAkamaNaH sahazabdAcca pakanaH yudhezva dhAtA | kamipratyayo bhavati / vacana dAyAcAsa rUpamatra nabhyate / rAjAnaM kRtavAn rAjakRtvA / rAjAnaM mAMdhitavAna rAjaguvA / 16 kRtavAna satvA / saha pujavAna sahayucA / mudhirmopAtera sakarmako bhavati / akakA adhihi dhAtavo payartha vartamAnA: sakAkA bhavanti / yathA mintoti| pratyayAntaranivatyartha ghanAm / 1. kRla eka zUrva .. maH /
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. 4 pA. 3 sU. 127-28 jano'nau ddhaH || 4 | 3 | 197 // karmaNaH parAJjaneo'pratyayo bhavati / anavAdaH / pumAMsa manujAtaH pumanujaH / saptamyAH || 4 | 3 3 198 | sAla rAjjaneorbhUtyayo bhavati / upasare jAtAH upasarajAH 1 mandurAyo jAto mandurajaH / apsu jAtam abjam / sujam / ajJAte paJcamyAH // 423 // 166 / / paJcamyantAdanAtivAcinaH supo janebhUte tyo bhavati / buddherjAto buddhivaH saMskAra | zokajaH / duHkhana: / vipASajaH / bazteriti kim ? avAjAtaH / hastino jAtaH / 406 zAkaTAyanavyAkaraNam kvacit ||4|3|200 || vavadanyapi viSaye yo bhavati / lakSmAnusAreNAnyasmAdani gubantAt parArthAtorbhUtaM pratyayo bhavati / kijAtena kijaH / alaM jAtena kalaMjaH / na jaato'nH| pravijAH / upajAH // parijAH kezAH / zazAsa kRtyAdiSu karmasu pramAH / anujJAvita dalabhaH strojamanRtam / brAhmaNajaH pazuvadhaH kSatriya yuddhan / alam | anyasminkartayepi kavacidarthe bhavati / puMsA manujAtA puMsAnujA / nyasmAdapi dhAtorbhavati varamAhanti varAhaH / pariyAtA parikhA / AyA / ukhA aH / kaH / kham / bham / tU ||4|3|2016 | nRpeobhUteo bhavati / jaran | jarantau / jarantaH | jo ni | 4|3|202 // sa yaj ityetAm dhAtu bhUte nityo bhavati / sutyau / sukhAnI / suvAnaH / yajvA yajvAno yAta yajvasutvanantasiddhayo niyamArthaM vacanam / pihRNasyaiva prapaJcaH bhasmAdayaH ||4|3|203 // bhasmanityevamAdayaH zabdAnAdityayAntA bhU dhAravarSe sAghavo vaidi taSyAH / bhasitaM taditi bhasma / caritaM tatreti carma / vRtaM tatreti varamaM bhasmAdayaH prayogo'nuzyAH / taktavatU ||4|32|204 // ghAlAveM vartamAnAt mata banU ityetau pratyayo bhavataH / kRtH|| kRtavAn / prakRtaH kaTaM devadattaH / prakRtaM kaTo devadasena / ityAdi karmaNi tasya bhUtazvAdabhUtatve'pi samudAyasya bhavati / luG ||4/3/205 // bhUte vartamAnAdvAtotyayo bhavati / akArthIt / mahAt rAtrI vaso'tyayAmAsvApe'dya || 4 | 3 | 206 || rAtrau bhUye vartamAnAdvarApratyayo bhavati / laGo'ravAdaH / agravayAmAsvApe / yasyAM rAtrAvaso vativartate / tadrAravayAmamastraprakartI varSo bhavati / bhavAnupitaH / amutrAvAtsam / rAtrantayAme tu muhUrtamapi svApe ldd'e| amutrAyasam / pratiyoniyamaH / tena yavAsAyI sAmastadahareva prayogo na divasAntare / anadyatane laG ||4|3|207|| anyAyyAtyAtaH vAnyAtsaMvezanA dezo'yatanaH kAlaH / abhayata i dharAnaM vA na trijyanta vartamAnAtItyayo bhavati / anavat / apayat / bahu hiparigrahaH kim ? adya bhumahIti vyAmi bhUtasAmAnye va mA bhUt / adyatana muhUlAdisAmAnya bhavatoti adyatane na bhavati / avamAna nAma payaH / jambUdvIpe videhe'bhUditaH saptamajanmanIti bhUtAnadya tane'pi bhUtAvivakSAyAM luG / khyAte'dRzye ||4||20|| bhUtene pAte lokavijJAte dRzye prayoktuH sadanaM vartamAnAdyAyo bhavati / lipAtraH / aruNadeva pANDayam / ahRdamoghavarSo'rAtIn / rUpAta iti kim ? kAra TaM devadattaH / dRzya iti kim ? jaghAna sa kila vAzudevaH 1 anadyatana iti kim ? udagAdAdityaH / 1. saspAdakaH kija vastra nirardhakam ka0 ma0 Ti0 / 2. kRpyAdiSu ka0 ma0 / 3. suvA vabhiSavAdUrdhvam itivaijayandhI ka0 ma0 Ti0 /
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 .' a. 4 pA. 3. sU. 203-115] amoghasisahitam ||43 / 206 / / smRtyarthe dhAtAvupapade sati gutAnadyatane'yaM vartamAnAddhAtolTpatyayo navati ayadi na vettatra yacchadaH pryujyte| abhijAnAsi devavattaH kAmorepu vatsyAma: / gamiSyAmaH / abhijAnAti na mastilakaparvatam / smara si cupase ceyasi kaliGgeSu vatsyAmaH / ayadIti kim ? abhijJAnAsi devadata yatkaliSvasAma / sAkAje yaa||4|3|210|| apekSA prAkAGkSA tadvAn sAkAGkSaH, sAphAkSe bhUtAnadyatane'yaM vartamAnAddhAtoH smRtyartha upapade luTnatya yo vA bhati / ayoti nAnuktate / tena yadyadi ca paratvAdaya meva vikalpaH / abhijAnAsi devadata phaliGgepu vatsyAmaH tatrodanaM bhokSyAmahe / abhijAnAsi devadata kaliGgeSvavasAma tamodanamabhumahi / abhijAnAsi devadatta pAkalineSu vatsyAmasta codanaM bhokSyAmahe / abhijAnAsi devadatta yatkaliGgedhasAma tatrodanamanumahi / tatra vAsaH bhojane lavalakSaNatayA parasparAkAGjhe / vAmena hi bhojana lakSyata / atyantApahna liTa 11 / 3 / 21 / / apallavo nihatiH, apalApo'nabhyupagamaH / atyantApallayo parasadasavA na kizvidamyuti sarva mUlato'palapati tatra bhUtAnadyatane'rthe vartamAnAtoliTpratyayo bhavati / lo'pavAdaH / ki tvaM gatvA kalipu sthito'si ? ka: kalilAn jamAma / nAha kaliGgAn jagAma / nAhaM kaliGgAna dadaryA / atyantagrahaNAdenadezAlaye 4 / nAhaM kali netravAsiSTam / 32212 // parokSe bhate'nayatane meM vartamAnAdAtoliTpratyayo bhavati / parIkSaM yatprayoktrA. na sAkSAdadhigatam / cakAra / jhaar| supto'haM kila villaap| matto'haM kila vicacAra / cintayan kilA ziraH kmpyaammbhuuv| ali sphoTamAmAsa / mabhUvatApamAH kevilpAhupatrapalAzinaH pAriyAjyaM tadAzta marIcizca tupaditaH iti / bhUtAnadyatanaparokSe'pi bhUtamAtrasya bhUtAnadyatanamAtrasya ra vivakSAyAM luGlo bhavataH / ma hi vastuni sambhavino dhamAH sa vivakSita vyA bhavanti / yogavibhAga uttarArthaH / . hazazvatpazcAndayantaHpraccha ye laG ca / / 4 / 3 / 213 // hu zazvadityetayorupapadayoH paJcAvanyantaH pracchye ca bhUtAnadyatane parokSe'rthe vartamAnAzAtorlaGga liG ca pratyayo bhavataH / paJcAnAmabdAnAM varSANAM samAhAra: paJcAbdI tasyAmantarthaH pucyate sa paJcAyata:pacchapaH / abhinAnAsi devadatta iti hAkarot / iti ikaar| zazvadakarot / shrvcnkaar| kimaganchan devadataH? magacchad devadatta: / ki jagAma devadatta:? japAma devdttH| hazazvatpaJcAndyantaHpracchya iti kim ? jaghAna kasaM kila vAsudevaH / laG parokSAparokSayoH sAmAnya zabdo na parokSaM vizeSa yoghayati tatra vizeSapratipattAvarSAdyapekSamiti pUrveNaiva siddham / smRtyarthaM laDvAyanArtha vacanam / asa eva lagrahaNamanmayA netyucyate / / puri luGvA / / 4 / 3 / 214|| parokSa hati nivRttam / bhUtAnadyatane'rthe vartamAnAdAto: puruzanna apapare stu vA bhavati / avAraha purA chAtrAH / bAsagniha purA patrAH / parokSa liT / apariha purA chAtrAH / iti 6 purAkApati / zazvatpurA mIt / puri luGvacanAt smRtyarthe hazatrazu sAmAnyavivakSAyAM luTna bhavati / sme ca laT // 4 / 3 / 215 / / bhUtAnayatartha vartamAnAdAlA smazAbde purAza bhopapade laT pratyayo bhavati / paJchati sma purokSasam / varAtoha purA chApAH / evaM purAzamde paravAro lakArA bhavanti / sma purAyoge tu paratvAlaDeva / gAyana sma purA dIpa / nanI pRSTottau / / 4 / 3 / 216 / / anadAtana iti nivRtam / pRSThapoSitarutaraM prativacanamityarthaH / tama bhUtadarthe vartanAnAddhAtInaM nudAbda jAve laTpratyayo bhavati / kimakArSIH kaTaM devadatta ? nana karomi bhoH / kimavoca: cimcada devadata? nana vomi bhoH| daTAvatApiti kina ? nanvakArponmANavakaH kaTam / vrtmaanaa| 1. vAyape-ka. mH| 2. vezyaM ceta ka. m.|
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ HI r i. RON .. zAkaTAyananyAkaraNam .pA. saM. 217-225 . .. . . ... vivaviya tathAjhi pAnAsAyagi dRzyate / nanu purvantaM mA paMpa / manu kurvANaM mA pazyasi totareNaSa sitam / bhUtavirakSAvyudAsAtha yacanam / anyathA hi luGAdyapi prasajyeta / yadhA kimakArSIH kaTaM devadatta ? na karomi / nAkArSam / ahaM na karomi / ahaM nvakAmiti / . sati [4 / 32917 sanniyamAnI vartamAna ityarthaH / vartagAnAkSAtIla pratyayo bhavati / pUrvAparIbhUtAvayavA kriyA samudAyarUpA pAkA distasyAH sava sattA sAvatA'payavasasyam / pacati / paThati / pUDyajaH zAnaH ||4|3218|| baDo yazca dhAtoH satyarthe vartamAnAt zAna pratyayo bhavati / pavamAnaH / yajamAnaH / anazAnaH / pachI / na ca saraze ni manam / .. kyaH zaktizIle 4aa3 / 216|| dhAtoH satyarthaM vartamAnAd vasi saktI zole pa gumyamAne zAnapratyayo bhvti| varaH pANinAM kAlatA'vasthA yauvadAdiH zaktiH sAmarthyam zIlaM svAbhAvikam / yami-katIha zikharaDaM mAnA: / kanoI kavacaM paryApamAnaH / katIra kAbhimAnAH / yasminvasi zikhaNDi. sahanAdi bhavati tadiha kyo gamyate / zaktI-katIha pacamAnAH / katIha samapanAnAH / katoha pAke samAze nasamA ityarthaH / zole-sohAgAnAH / kator3a gapamAnAH / amanazolA bhaNDanazolA ityarthaH / dhAroGaH zatracchra / / 4 / 3 / 220|| prakRcchaH sukhasAdhyA akRcne satyarthe vartamAnAddhArairizca dhAto: zatapratyayo bhavati / dhArayannAcAraprakalpam / adhoyan puNDarIkam / akRccha iti kim ? kundreNa dhArayati / kRSNAghoyate / ... sudvipArhassanyariprazasye // 4:31221 / / sun dviSa maha ityetempo dhAsumyaH satyarthe vartamAnempo mathAma samiNi aro prazaSya na kartari pratyayo bhavati / sarve sundhanto yajamAnAH satriNa upante / di zatrurityarthaH / bahana vidyAm / ahaM pUnama | viyApU jAtiyA kartA prAspate / sapariprasasya iti kim ? sugaM sunvanti / pati dveSTi / cAra yadhAhati / - tu sAdhudharmazIleSu / 32221 // sAdho dhana zo le ca satya vartamAnAdAtosta pratyayo bhavati / dharbhAnuvRtta AcAraH / rAtrI-nartA vikaTaH / vArtA meM kaH / sAdhu karoti / sAdhu gacchatItyarthaH / dharma-vahAM muthisAraH / vidhAyanAH / zrAre siddhe'na napahAra AhUkArAH / muNDAce teSAM kuladharma ityarthaH / zole-kalA kATAn / yaditA janavAdAn / bAram vadanaM cAsma zolamityarthaH / nattaneSTatyaSTakSatahotRpotaprazAstAra augAdikA patramAdivat / gataeva napA jath / svasUnaptaneSTriti dorpavidhI pRSagupAdAnam / vahuvana lapapaspada ityAdAvasthA svArtham / bhUvRtUvRdhUmrAjasahavararucApatrapAluvA nirAzana prajanItpotpatotpadonmadAdiSNuH / / 3 / 223|| sAdhudharmazole satya vartamAnamaH vRddha yA 'prAja saha para ruca apanA alaMbuna nirAku prajana rasvata basata uttara unmAda ityetaiNupratyayo bhavati / bhaviSNuH / sarveSAM pramAviSNuH / rAjanyAnAM nanu sayogyaH / yatima: / ddhitaH / brAjiSNuH / bhrAjiSNunA lohitacandanena / sahiSNuH / cariSNaH / rAciSNuH / bApatrapiNaH / ala variSNuH 1 nirAkaraNaH / aniHNuH / utpacisuH / utpatiSNuH / utpadiSNuH / bhRjeH stuka ||4||3224saadhuemiile satyaH yatamAnAmyA bhU ji ityetAmyAM pAtumyAM sTraka pratyayo bhavati / bhUSNuH / jiSNuH / glAsthaH stuH / / 4 / 3225 // mAdharmazole rAhatArthe vartamAnAmmA glA sthA ityetAmyAM pAtu snu. pratyayo gati / lAsva: / syAmnuH / pratyayAtarakara havAI tasya hi kidhIkAra: sthaan| 1.namnu karomi ahamandhakArpam, iti ke. ma / 2. yAdutAva yasa svam, ka. ma.di. .. 3. pariNItAmityarthaH, ka. mH|
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 3 sU. 196-621] bhatI ziviram 401 gRdhidhRpimitrasaH kanuH / / 4 / 3 / 226 / / sAghuparmazIle patyarthe vartamAnempo gadhi dhRSi kSip prAra ityetempo ghAtumyaH panapralpayo bhavati / ganuH / dhRSNuH / zipnuH / prastuH / sanbhinAzasvindIcchAduH / / 4 / 3 / 227 // sAdhudharmazIle satyarthe vartamAmebhyaH sanpratyayAntAdikSa Ados vida ina ityetepazca upratyayo bhavati / cikIrSuH / jihI ghuH / bhikSuH / AzaMsuH / vinduH / icchuH / sanniti pratyayapraNaM na dhAtoH / AzaMsiti AGaH yAsuDa icchAyAmityasya grahaNaM na zaMsU stutAvityetasya 'vinditi vida jJAna haspatarUpa pratyayasaniyoge nipAtanAna kAraH 1 iccheti icchatezchakAraH / bandAdAruH // 43228 / / pR vanda ityetAmyAM sAdhudharmazIle satyarthe vartamAnAnAm Adhapratyayo bhavati / vAsaru / bandAraH / sadAzaDhuMda saMsaH // 4 // 3.229|| saddA zad dheT si ityeteyaH sAdhudharmagIche satyarthe vartamAnempaH 9 sayo bhavati / saH / dAmaH / saH / dhAraH / seyaH / nidAtandrAzrahospRhigRhipatizIdayAdAluH / 3 / 230 // nidrA, tandrA, ghasA, pahi, madi, pati, zora daya ityetebhyaH sAdhu dharmazole rAsyarthe vartamAnempa Alupratyayo bhavati / nidrAlaH / tandrAlaH / ghaddhAluH / sphUhamAluH / grahayAluH / patapAluH / zamAnuH / dayAluH / nihAndreti nisanpUrasUti prAyate kAraspa nakAro nipAtanA thakSeti zratpUryo dhAJ / sphUhigRhapatayazcurAdipu kapAdayaH / sahivadvicalipApato yaha raa3|231|| sahi yahi cali pApat' itpatampo paDanta ra sAdhudharmazIla satyayeM vartamAnebhyaH ipratyayo bhavati / sAsaha cAvahiH / caavliH| pApatiH / pApaditi pateryaha prakRte nirdezo niyamabhAvAH / dadisanijizinemiH / / 4 / 3 / 232 / / dadi sani cakri jati nami ityete zazA pratyayAntAH sAdhupramazIle satyartha nipAtyante / dadhIti dupAvaH ikid dvivacanaM ca / dadhiH / evaM 'sa' ityetasya sniH| mulaaNphr| janaziH / nemoti nameretvaM ca nemiH / bhUvRSasthAzuhan kamgamAdukaNa / / 4 / 3 / 233 / / bhU yapa spA kA han kam gam ityetebhyaH sAdhugharmazIle satyarthe vartamAnebhyaH ukaMga pratyago bhavati / prabhAbukaH / vaSukaH / pravakaH parjanyaH / upasthAgataH / mugAnapichA. yukaH / prazAyaka: / AghAtukaH / kAmukaH / agAmukaH / lapapatpadaH ||4|3|234|kp pA pada ityetebhyA dhAtubhyaH sAdhudharmazole satpatheM vartamAnebhyaH ukaNa pratyayo bhavati / amalApu kA bRplo| apalApuko vRSalaM saGga prAtukApaH, upapAdukaH muttaH, yogadimAga uttarArthaH / adbhadhArthanagRdhamAlajuzubhazcAnaH / / 4 / 3 / 235 / / vrata kromo bhUSA'savArazcArthI paMpAM dempaH rA mRgha jyal ju zuga ityAmpaH lapAsapadizva dhAtubhyaH sAdhudharmapIle satya vartamAnampaH anapratyayo bhavati / kodhanaH / ropnnH| bhUpagaH / maNDanaH / saraNaH / 1rdhanaH / calanaH / jayanaH / zobhana: / lapaNa: 1 patanaH / padanaH / japati saMskAra vartate / paderinonaya vanama karmakAryamuttaramAnavacane hykrmkaadhikaarH| eke'payAdaviSaye sAdhyAdirya utsa meM samatvAja bhavato ti jJApanArtham ukaNA hAsya bAdhAyAM prAptAyAmidaM vacanam / tena vikI vitA kaTama, jAti kanyAni na bhavatIti prAyika cedaM jJApaka vijJeyam / gantA khela bhavitA, jAgaritA pararAvAn / bajAvayAlamaddhanAn / vikRtyanaH / bhAsanaH / kamanA yuvatiH / kampanA zAkhetihi dRzyate tathA ghottaratra dIvigrahaNa / anyathA reSAno'sya bAdhyata iti tadarthaka syAt / - .. .-. . .--- belA, ka0ma0 / 52
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 zAkaTAyamacyAkaraNam [.. pA. 3 bhU. 236-247 rucalAdakarmakAt / / 4 / 3 / 236 // ruvAde bala kampana ityetadampo'karmakamyo'vidha mAnaka mammo'. vivakSitakarmabhyazca dhAnum gAyudhazIle satya kI yo'napratyayo bhavati / sH| pAdakaH / AkrozanaH / kAyanaH / calanaH 1 jApataH / akarmakAditi kim ? patA vidyAm / ' . halAdyantADiditaH / / 4 / 3 / 237|| ti iti tazva pAtohalantAdakarmakAt sAdhudharmazone satyarthe vartamAnAdana pratyayo bhvti| ltt-vrdnH| vardhagaH / zardhanaH / padi-pardhanaH / gumi--jugupraanH| miimaaNsnH| cetana: / halAyantAditi kim ? edhitaa| marga / hidita iti kim ? paktA / hajAdyanta eka epa prijnyaayte| tena yathAsaMdhya pa na bhavati / akarma tApiti kim ? yasitA yastram / ekeDApharma kAmiti mApekSante / na dIkSadIpasUdaNi vyaH / / 4 / 3 / 23 / / doSa dIpa sUd ityetembo Ni janmyo yakArAntempazca ghAtubhyaH sAdhudharmazole satya vartamAna bhayo'napratyayoga yati / dIkSita! 1 pitA / suditA / Niva-dastayitA / utccha yitaa| idai prAptimata rUpalakSaNam / pena bhAvayitA / yaH-kavitA / nAmitA 1 madhusUdanaH / ritUdanaH / yalamupanaH / iti nandyAdiSu dravyAH / namkamo yaGaH / / 4 / 3 / 239 // dram krama ispetAnyo yantAmyAM dhAtumyAM sAdhudharmazole samaya pAMgA. nAbhyAmanapratyayo bhavati / candramaNaH / ckrmnn:| samakAthai yati prasidhagi vRtyama acanam / ato luSi. pratyame viSayabhUte eva bhavati / yajbaddazajapAdakaH / / 3 / 24011 yaja para daza japa ityetempo podho dhAtubhyaH sAdhudharmazIle satyartha vartamAnama aparayayo bhavati / yA pajUkaH / vAyadukaH / dandasUkaH / jamnapUruH / jAgaH // 4 / 322410 jAnu itye nAddhAtoH sAdhudhamaMzole satyarthe vartamAnAdU pratyayo bhavati / yaGa iti niyutam / jAgarUkaH / zamaSTakadupadvipadrahaduhayuatyajarajagajAbhyAinA'zurudhodhinamA 4 / 3 / 242 / / zamAdibhyo:sAmyo puSpa dvipa druha duha gruja tyaja raja bhA adhyAhana anurudha ityatemparata pAnubhyaH sAdhUvarmazIle satya vartamAnebhyaH dhinam pratyayo bhavati / shmii| do| smii| thmii| nmo| dhAmI / palamo / bandI / prbndii| dosso|pii| drohii| dohI / yog| tyaagii| raago| bhogii| kalyANamAyo / ampaapaatii| bnrodhii| mujiti yujyati sunakamohigam / rajeni nipAtanAnna lulaH / anurudhetpanI rughi kaame| ADanIyamyaramuraH ||3 / 243 // AdhaH parampaH kIdyam yam gupa ityetebhyo dhAtumpa: sAdhudhamai zole satvartha vartamAnempo cinaja pratyayo bhavati / aakroddii| chAyAgo / aayaaso| lAmoSo / sAvA. doSA: dayaH) pAyega rUDhivakAsaH prayogAnusAreNa pramAne ityupasargAdhiSayena bhavati / evamuttaratrApi / samaH pRcasRjajvaro'karmakAtU / / 4 / 3 / 244 // sagaH parampa para gaNa ra hatyamomyo dhAmaH sAdhuparmazIle vartamAnako ghinan pratyayo bhavati / sammako / sNsauN| saMjanArI / akarmakAditi kim ? sampRNakti zAkam / vIvicakapakasthatanbhalasaH / / 1 / 3 / 24 / / vizabde upapade vica kapa kasya sanbha lasa hatpatebhyo dhAtamamaH sAdhudharmazole satpathe vartamAnamo ghinana pakSapo bhavati / viveko / vikaapo| vikarayo / vismbhii| vilaaso| lapo'pe ca / / 43 / 246 // a copade lapedhAtoH sAghudharmazIne satyarthaM vartamAnAda ghinana pratyo bhavati / apalapato apalApI / vilaapii|| caro'to ca // 4 // 3247|| bhAtazApe mopapade pareyatoH sAdhupamaMzole satyarthaM partamAnA ghinapratyayo bhavati / aticArI / apacArI1
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ PAN bha.pA. 3 sU. 23-260] bhamoghavRttisahitam khapsma thavavasaH / / 3 / 2483 pra upapade laya sR dru maya vada vana ityatebhyo cAtummaH sAdhudharmazole satyarthe vartamAnebhyo ghinana tyo bhavati / prlaapii| prsaaro| pradAbI pramAyo / prmaadii| pravAsI / vasamrahaNam, na vrH| pareH sRcavahamuhaH / / 4 / 3:242|| paripUrvambhaH sa bad daha muhU ityatamghassAdhudharmazIle satyarthe varta. mAnebhyo dhAtukare binA pratyayo bhavati / parisArI / pariyAdI / paridAhI / parimoho / devo Nazca |4r50 parivAda vAkyetasmAt yantAkavalAca sAghudharmazole satyarthe vartagAnA bhigajapratyayA bhavati / garidevatati prikssetrii| NaH paridevayanIti pridevii| kSiparaTaH / / 1 / 3 / 25 / / paripUrNamA kSipa raTa ityetAbhyAM dhAtubhyAM sAdhudharmazIle satyarthaM vartamAnAma ghinA pratyayo bhavati / pariyo / parirATI / cAdezva sutra // 113 / 252 / / paripUri dAdi ityetasmAt pannAt kSiparaTimyAM ca sAdhudharmazole satyarthe vunatyayo bhavati / pariyAdata: / haripakaH / tI guna gannAt pAdayo'pi sAdhyAdivipaye asamatvAna bhavantIti vijJAyate / / nindahisakilazalAdavinAzivyAbhApAsUyAt / / 4 / 3 / 253 // ninda hiMsa kliza khAda vinAzo dhAnApa avaya ityetebhyaH sAdhadharmazAleya vartamAnempo vajapratyayo bhavati / nindakaH / hiMsakaH / balezakaH / khAdakaH / vinAzakaH / vyAbhASakaH / asUmakaH / upsrgaadevdeviRshH|14|3|254|| masaliremo deva devi kruza ityeta yo dhAtumpaH sAdhudhamazIle satya vartamAna vanapayo bhavati / Adevata' iti AdevakaH / paridevakaH / AdevataM tyAdevakaH / pari AkrozakaH / parikrozakaH / upasargAditi kima ? devanaH / devayitA / koTA / kuTTiyuNTirajalpabhikSAdAkA ||4,31255 // kuTTi luNTi vRkSa jAla bhikSa ityetempaH ghAtubhyaH sAdhudharmazIle sara parthe vartamAnebhya AkTmatsapo bhavati / kuTTAkaH / luNTAphaH / varAma: / jalpAkA / bhirAphaH / TakAro uparthaH / yuTTAko / suTAyo / varAko / bhikSAko / dakSINyamatyavyathAbhyaparibhUvidherin / / 4 / 3 / 256 / / dakSi in vama ji madhama ambam paribhU vizritya leMpo pAtubhya: sApAle rAhapatha kAmampiinpratyayo bhvti| mAyAvAdaH / moti niranukAghaspa praNam, namaH / apati yanaMra puryastha praanng| shaadrii| kssyo| udyii| ayo| yamI / jyo| avyazrI / acmii| parigatI / vishmii| prAtsUjoH / / 4 / 3 / 258: pUjana ityatAmya sAguparmanIla rAya yAnAmpApAsumpAminaaslamo bhAti / praayo| prthii| gu iti yahiNaM nasUtisUyasyAH / prasavitA / maraka sabasaH // 432) sR ad es ityetenpo ghAtunyaH madhurmazole satyarthaM vartamAnamyo bhAbarayayo bhavati / gRmrH| mahAra: smaraH / bhavabhAsamido ghugaH / / 4 / 3 / 255/| bhajana nAma mid ityatebhyaH sAdhudharmazIle satpathaM vartamAnenyo dhAtumyo purapratyayo bhavati / gaGgu kAm / bhAsuraM vapuH / meduro naraH / tichibhidaH kila / / 3 / 260|| vid mAne chid mid ityatemyo dhAtubhyaH sAdhudharmazIle satyarSe vartamAne : kit jurapratyayo yati / viduraH / jituraH / bhiduraH : vattIti tibaniza itara vidhivani rAsArthaH / kityamane nm| 1. vyuzAsArthaH, ka0 ma.!
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 zAkaTAyanacyAkaraNam sarvoNdazjJeSTavarap ||4|3| 261 // diti dharmazIle vartamAnebhyaH kit varapratyayo bhavati / tvaraH jitvaraH / jillaro / TakAro GayarthaH / pAragaH / [ a. 4 pA. 3 sU. 261 - 204 na jiityetebhyo dhAtubhyaH sAdhusUtvarI / itvaraH / itvaro nazvaraH / nazvarI / sati t gatvaraH ||4|3|262|| gatyaraH iti gameH sAdhudharmazILe satyarthe vartamAnAt varaluk ca nipAtyate / gatyaraH / gatnI yavanazriyaH / nakamyajaskarUpasmiddisadIpo raH ||4/3/263|| nam kami ajas kampa smi disa doSa ityetebhyo dhAtusvaH sAdhudhargazole satyarthe vartamAna pratyayo bhavati / na mukhan / namrA yuvatiH / ajasraM zravaNam / kA zAkhA / sraM mukham / triH pApaH / doSaH pradoSaH / ajasiti jas mokSaNe nanurdhaH sarapratyayAntaH kriyAsAtatyeM dRzyate / svaSo na ||4||26|| svapatRSi p ityetebhyaH mAtuH sAghurmIle satya varta mAnabhyo naJpratyayo bhavati / svapna tU / hRSya / bhyaH kukukalukAH ||413 | 265|| bho ityetasmAtsAdhUSarmazole satyarthe vartamAnAda dhAtoH krU kUka lukaityete pratyayA bhavanti / bhIruH / bhoraka: / bholukaH / iti phiDAdiyAlu ruvacanaM laghu / sthezamAsapisakaso varaH || 4 | 3 |266 || syA Iza bhAva pikasa ityetebhyo dhAtubhyaH sAdhudha maMgole satyarthe vartamAneo varapratyayo bhavati / svAcaraH / IzvaraH / bhAsvaraH / pesvaraH / kavara i yAyAvarazca ||4|3|26|| yA ityetasmAdyaGantAt sAdhuvazaLe satyarthe vartamAnAd varaprasthaya AkAralugabhAvazca nipAtyate / yAyAvaraH / cakAraH sAdhutrajholetriyasyAnukarSaNArthaH / tenottarAnanuvRttiH / saMviprAdbhuvo'nAssyuG ||4|36|| vipra ityetebhyaH parAno thAtoH satparthe vartamAnAdduGpratyayo bhavati / anAmni samudAyazvezA na bhavati / sambhavatIti sambhurjanitA / vibhuH sarvagataH prabhuH hAmI anAstIti kim ? vibhUta kazcit / pU mitavAdayaH ||4|3|269|| mitra ityevamAdayaH upratyayAntAH sAdhavo veditavyAH | AdizabdaH prakAre matimatAmbhuH / svapabhzuH / dAmbhuvaH sadRzaH / svayambhuvA bhUtahitena bhUtaleneti cinta vo daivate ||463270 // ityetAH devataiva tasmin kartari pratyayo bhavati / samza karaNe ||4|3.272 / / yo dhAtoH karaNe ipratyayo bhavati saMjJA cAbhidheye ? darbhaH pdm| pavitram / yajJopavItaM pavitram | bodhopakaraNaM pavitram | pavitrA nadI / R pavitro'yaM vApiH / pavitro'rhan rAma punaH / lUdhUkhanasahacaraH ||4/3/272 // laghU mukhana saha cara ati ityetebhyaH karaNe itya bhavati / pavitran / savitram khaniyam / samriyam ai vyayordhanaH ||13|273 // vidrutyetebhyaH parAddhanteH karaNeoghanabhAvazca nipAtyate / vihanyate'neneti vighanaH | ataH naH dudhaya iti dhaNatirajantaH paNigrahaNArthaH prakRtyantaramasti ariha dig stamvAdUna nipAtyate / stambha harayati stambaghnaH / stambadhanaH / svabhAvAtpuMsi napuMsake ||4|zarastambaH kaH pratyayaH cakArAduStadaca karaNe kArake zabda ka 1. sadazam ka0 ma0 / 2. dharmaTikA kUTaH duvaNastAGakakSamaH ka0 ma0 di0 /
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 4 pA. 1 sU. 275-2103 ] amovRtisahitam stambaikA asamatvAt vinAdirapi / svambahatiH / samhananI karaNasya kartRvivakSAyAmugapi / stambaghnISokA / N98 parigham // 1.3 / 275 // prasyaH paripUrvasya ca hanterapratyayo ghAdezazca karaNe kArake nipAtyate / hatyaneneti hyam / pariSyate'neneti paridhaH pU cal loDamukhe T ||4/3/276|| tasmAddhAtoH lagule kroDamukhe karaNe zrapratyayo bhavati / phroDa : 'sukaraH 1 potram karasyotram / mukhavizyarthaH / TakAro nIti parthaH / vAgnIzasyujyu sisistutu mihanaidaMzapataH ||43|27|| bhI na yuj yu si zistu tuhina patrakAra yo bhavati / dAnti lunanti yeneti dAm / netram | dAsyam 1 yoktram yotram / sevajan / sezram / stotram / totram / meTm / ndudhii| daMSTrA dAdA(p) patram | yAtriti dAlana ityasya grahNam, na dezodhana ityasya daMNyagAditvAdAp / bajAdi dhAtrI ||43|27|| ghaMTo dhAnazca karmaNi va nipAtyate / dhayanti tAmiti dhAtrI stanadAyinI / dadhAti tAM vyAdhiSyiti ghAtrI Amalako 1 pUjArthabhyaH lImAH dvAbhvaH -- rAza matipUjArthIcchIlyAdibhyaH // 2/3.276 // sarvataM vartate / matvarthe zrotyAdibhyazca dhAtubhyaH satyarthe vartamAnebhyaH ktapratyayo bhavati / matiricchA jJAnaM ca mataH / rAjJAmiSTaH / jJAnArthebhyaH- rAjJAM jJAtaH / rAjJAM buddhaH / rAjJAM viditastavApi pUjArthebhyaH- rAjJAM pUjitaH / rAmacitaH / jata: midA-minaH 1 jidevadA - viSNaH / vibhUSA-vRSTaH / zIlyAdibhyaH valokaH zIlito rakSitaH kSAnta AkRSToM juSTa udyataH / saMyataH zatistuSTa ruSTa rupita AsitaH // kAnto'bhivyAhRto hRSTo vRtastutI mRtastathA / liptastadaca darpita ityAdyA sati lakSitA // kaSTaM bhaviSyatItyAH sagamyAdiSu dRzyatAm / kevi bhUtakAlatAta basa itIdaM nArambhale uNAdayaH ||4|3|20|| yamiti vartate / dhAtoH satyartha vartamAnAdutpAdayo bahulaM bhavanti / kAhaH 1 "pAyuH / zaraNyaH / : araNDaH / RH| siSi yajUMSi / tas 1 pis / kRterH| dhUsaraH / zaGkhaH / vaH / bahulagrahaNaM kim ? prayogAnusaraNAryam / tena yeodhAtu yathA dRzyante te pasta mizra tathA bhavantoti pAvakAryaniyamaH siddho bhavati / lRT ||43|| gamyAdirvatsryati ||43|281 // gamyAdigaNaH itAdipratyayAnto vahati partha sAdhurvedinaH / gamI / Ama / bhAvI prasyAyo / pratibodhoM praNAmI / pratiyAyI pratiyAcI samanvayarthAt karapAdAtrivizeSapratipattirbhavati / yo gamI grAmamiti rA vAkyArthaH / vartamAnAdvAtapratyayo bhavati / kariSyati / hariSyati / paridevanAnadyata luT ||4|23|| bhaviSyatyarthaM vartamAnAtotyayo bhavati / garidevate anadyatane ca / paridevanamanuzoSaNam / paridevanazcetprayuGkte / anadyatanazca iti dhAtvarthI bhavati iyaM nRA gAyegAdI niti anu bAdhyetA ya evamanabhiyuktaH / banadyAne vo gantA / trAtA / nityamanyeAdhanArthaM paridevanam / zvaH kariSyati mAse na kariSyati iti padaM bhaviSyatyAmAdhya evaM adyatana iti bahuvrIhiH / teneha na bhavati / adya davo vA gamiSyati / yaH 3. nyapatyAni sUkara kamari 2. ka0 ma0 pustakathanasti / 3, bAtrI stanadAyinI, iti dhvanivarI 0ma0 di0 / 4. vAyuH ka0 ma0 / 5. udgAdisiddhaM kRtamityabhidhAnam, ka0ma0 Ti0 | mukhya tilAnne kasaratRvarAtratha viTakaH, iti vaijayantI, ka0 ma0 die /
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAkaTAyanavyAkaraNam [ma, 4 pA. 4 sU.1-2 PhaguASRRIA purAyAvatolaT / / 4 / 3 / 24 / / atyatyeiva vartate / vatsyatyarthe vartamAnAddhAtoH purAyAvadityeta yo rabdhayayorupapadayolapratyayo bhvti| laTalaToSika; / purA'dhIte / prA bhaGako / praashvodhaave| purA zvo bhuGkte / yAvadguphte / yAvadhIte / yAyacchyau gumA / yAbacyo dhote / lAkSaNikatyAdiha na bhavati / pratyudyAtayA purAmAna iSyate nagaregetyarthaH / yAkthApate tAdayate yatparimANamityarthaH / kadAkahyAcA 43285|| kadA kahi ittayorupAdayovatsyatyartha vartamAnAddhAtolaTpratyayo vA bhavati luTdAvapi bhavataH / vAdA zuddha ko, kadA mokssyte| kasA bhoktaa| kahi mayate / kahi mokSapase / kahi bhoktA / kadA bhujhyate 1 vahi bhuGa bane iti vatsya dvivakSaveyam, rAdvivakSAyAM hi zAnazAvapi prasajye mAtAm / kiMvRtte'thitve // 4 // 3 / 286|| yasya'tyarthe vartamAnAddhAtoH kiMvRtta upapade athitye pralipsAyo gamma. mAnAyAM lar3avA bhavati / polara laTAyapi bhavataH / ko bhayatAM bhikSAM dadAti / ko bhadatA bhikSA dAspati / ko bhavatAM zikSA dAtA 1 ke bhavato bhojayanti / bhoyiSyanti / bhojyitaar:| kataro bhikSA dadAti / dAsyati / daataa| katago bhiSAM davati / dAsyati / dAtA / vRttagrahaNe tadvibhavatayanta itaraitamau ca iti vaiyAkarapA smRtiH / tena kitarAn / kitamAm / kiNmauH| kiMyuzya ityAdI na bhavati / yitva iti kim ? kaH pATaliputraM gamiSyati / pantA / aryasiddho 87|| a dAtA deyaM vA / asya ani siddhiH asidiH phalaniSpattiH phalAnAti tasro gamyamAnAyAM yA kivRtaM barasyatyarthe vartamAnAzAtolapatyatho dA bhavati / anugamana bhavataH / yo bhaktaM dadAti sa sva gcchti| yo bharataM dAsyati sasvarga gamiSyati / yo bhavasaM dAnA sa svarga gantA / dAtudInAtvarga:samAcakSaNo dAne pravartayati / rito hAzamA ke upade leTo leDantarthasya hetI nimitta yaspatyarthe vasaMmAnaddhAtoludapratyayI vA bhavati / palaTalaTAvani bhavataH 1 mAdhyAyarace sAmarati AgamiSyatyAnantA, atha tvaM sUtramadhISva, aya vamanu bomabhAdhAsva / adhyAyAgamanamadhIdatyAdyasma nimittam / cordhvamohartika / / 3 / 28 / / OMdhya muhUrtAda aba pUrva maulatikam pratyAsAmipyarthaH / nipAtamAra siddhiH / le inta upapaye leTo leDantArthapa helo UmohUtikarvaspatyarthe vartamAnAdAtoleGa laT ca yA bhavataH / pakSe juTluTAyapi bhavataH / aba mulapari muhUrta para muhatInamupAdhyAyazcedAgacchet bhAgacchati AgamiSyati, mAnantA / aba tvaM jUjanopva anumogamAdhas / iti zutaphecalidAyAcAryazAkaTAyanI zabdAnuzAsane vRttI caturthasyAdhyAyasya tRtayaH pAdaH smaaptH| [caturthaH pAdaH] padrajo dhana ||4|4|1|| para haja ityetAmnAM dhayatyayo bhavati / parata'pAviti pAdaH / natya sAvisi rogaH / dezerapA pApiH / so vyavasa: kampalasyati livAdyacA sin| sussthiravyAdhimatsyayale 15:2 / / gR ityetasmAddhAtoH sthiramAninasyabasara kartRpu paJpatyayo bhavati / vire--candainasAraH dirasAra / ava yA-'saM naH saMhataricarasvAze padArtha ucyate / vyApAdokSatIsArA gaa|i visArI gaH / sAga balam / 1. pUrva kAlavizeSa pratyayA u. asaH sAmAna vidhAnam / kama di0 / 2. vaizasvIka0mA 3. saratIti sAraH, candanasya sAraka nadi / 1. pada-saMne-kama 1 7. sahasadhi-ka. ma. /
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. 45.4. 3-11] akartari // 443 // bhAve rAgaH kArakeprAsyaniti prAtaH bAharanti vasyAhAraH kRtaH Ta bhavati / tathA ca vicAraH / dhA saMkhyAyogI dravyAdinyaH / prempo kim ? patraH / lava: / navaH / ravaH // 1 444|| kartari patyayo bhavati vaadH| badhyAyaH upetyAcIyate ja yAdhyAya: upAdhyAyeti baddhAvi upAdhyApikA bhayati / tho vAyuvavRte // 45 // karadAya va nivRte samiti nivRtaM nivarNagataramityarthaH / zAro vAyuH / zAroM varNaH shvlH| nizAro dinam gaurivAkRtanizAra prAyeNa shishireshH| vAm za pUlumironiMrabhyavopasarge // 4446 // ninyami bhavati nizvayaH anivAya nau amaryAzisahitam jicakArake bAtopratyayo pacanaM pAyA praveza: / dAya dattaH sAbhAva iti daaH| va bhAraityAdI nadiyA karake papAMnabhidhAna dhAtunotvAcca kRdvAcyastu bhAze dhAtvarthI dharmaH siddhatAnAma liGga bhUyyado'c ||4|4|7|| upasarga iti vartate / upasarga upapade bhU zrI itye / ghanA vo bhavati / cAra -7 prayaH / yo 415 ityetepadeSu yathAsaMkhyaM tU ni anAma saMrAvaH nirAyaH niramyavopasargaiti 1 / / / | nItigrahaNArthaH prabhavaH vibhavaH sampa pramasaH viSayaH saMsaH upasarga iti kim ? bhAvaH dhAyaH pAsaH | eveti niyamArthamurAdAnam / pazcAdaH // // akartari pratyayo bhavati / aba nyAyaH / niSasaH 1 patrAdezaH svAditi nam azvAthA mAbhUditi cakAraH / dadgatpaTho vA // 44|2|| svagadgad maraNa pAvasakara atyayo vA bhavati papa nisvanatyaneneti nisvanaH visvAnaH ninadaH ninAdaH / nigadaH / nigAdaH ninipaTa karate mukte calA gtim| tatazca kartarItyeSa sidhyatItyavikalpo vijJAyate / vivAha yy yamaH sacithyupe || 4|4|10|| sam ni madati / saMyamaH yAma: / nivamaH / nivAsaH / viyamaH / viyAmaH upayamaH upayAmaH / I kyaNo gheNe ||4|4|11 // vINAnAM ca bhavo vaizaH vartamAna upakara progAmamA imliya anupa sargAt svanRpo vA" iti vai bhavata / ghoH kaH // 4422 nivRtta kApaDa upapade'kartari nityayo bhavati / "pradhiH / vidhiH / upapiH / nidhiH / rAmAdhiH / abhiH| ghoriti kim ? nizeyaH kedArasya agadI mukhasya / 1 pa ityepU dasargeSu upapadeSu vartato vA 1 ApyAdAdhAre ||4|4|11 // madhyAkarmaNaH parAdvAtorakartA kipratyayo bhavati / da ghayamiti jaladhiH / zarathiH / idudhiH / vAladhiH / 1. madhyanti vam prAkArA ka0ma0Ti0 / 2. dAsaH svAdAnapAtre'pi yamidhAnama0 bha0 Ti03. isyu 0 ma0 Ti0 / 4. upAdhyAyastu pAThakaH ityabhidhAnacintAmaNi, ka0 bha0 da0 / 5. ghoSapadeka0 ma0 di06. prayosnunayaH sama ka0ma0Tiva 7. sazAlA pratizrayaH iti halAyudhaH ke0 ma0 di0 pradhAnaM pradhoyate iti vAde / dodhAno vA kiH / iTi cA mithyAkAralopaH / pradhiH / 9 AdhIyate'smAditi caturthI cArUpANAmanyatamasmAtkiH / OM0ma0 Ti0 10. rAvIka 60 2011. svAmiti samAsaH ka0 ma0 di0 /
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a. 4 pA. 4 sU. 14-11 ityetadantebhyo gam vazu, yu ragvR graha ityetebhyazva dhAtubhyora acUyo bhavati / yaH yaH / jayaH kSayaH / u-tavaH / yatraH / staH / lavaH / 1- varaH / daH / zaraH karaH samAdi:- gamaH / vakSaH varaH / raNaH / nAdaraH / grahaH / cakAraH kyA coti grahaNArthaH / 416 zAkaTAyanamyAkaraNam yugamvadantUraNagraho'c ||4|4|14|| samudyaH pazI ||14|4|15|| sam ut ityetayorajetoraMnpratyayo bhavati / pazopazuviSayazcet sAi manaityarthaH / udajaH pazUnAm / preraNamityarthaH / samuditi kim ? vyAjaH zunaH / pazAbiti kim ? samAjo manuSyANAm / udAjaH kSatriyANAm 1 sartigpaNaH prajanAkSeyatve ||4|4|16|| satigpaNiyo dhAturUpo'karttaryacpratyayo bhavati yathAsaMkhyaM prajanAzeyakheSu janaviSaye pArthe sarve:- gavAmupasaraH pazUnAmupasaraH / prazano garbhagrahaNam / sadayaM strogavISu puGgavAnAmupasaraNamupate / avipakSasya H grahaNamityarthaH / mahesvanipAtanam / ballatriH prakRtyantaraM vA / iyagadhyamAne peNa:- mUlakapaNaH / zAkapaNaH / mUlakAdInAmiyatApariSThinaH samyava hArA muSTite / prajanApatya iti kim ? upasAraH / glAhaH / pANaH / mammI ||14|4|17|| pramadasamma dAvityetAvajanto nipAtyete harSAbhidheye / pramadaH kanyAnAm / sammadaH kokilanAm / harSa iti kim ? pramAdaH / samprAdaH / samprAtmado harSa ityanukvA nipAsanaM rUpavigrahNAm / tenopatirAdhina bhavati / prasammAdaH / abhisammAdaH / deze'ntarghanAntaNI ||4|4|18|| antaH pUrvaddhinte deze'bhidheye'pratyayo bhavati ghanaghaNI cAdezo nipAtyete / antabhyate'sminniti antarghanaH manto vAdezaH / vAhIkeSu dezavizeSasya sajJe ime / deze iti kim ? anyatrAntavati; anta iti / dhaNiH prakRtyantaraM vA tasmAdac / praghaNapraghANo koSTakAM ||4|4|16|| prapUryanteH kokAze dIrghakuTamA ekamadhe acpratyayo ghaNAcaNI cAdezo nipAtyete / praNaH / pramANaH / ko ke bAhyapradeza ucyate / koSTakAMza iti kim ? pramANo'nyatra / ghanodUdhanApaghanopaghnanighoSasAmUrtyavyAdhAnAGgAsannanimittaprazastagaNAH ||4|420 // dhana udddana apacana upazva 'nica udUdha ityete zabdA ajantA nipAtyante yathAsaGkhyaM mUtyAdiSu vAcyeSu / bano mUrtiH saMhatiH kAThinyam / anaghanaH / dadhiSanaH / ghanaM dadhIti dhanyabhidhAnam / guNAndo'yaM suNinyapi vartate / udyanyate'smignigRdmanItyAcA paripAThe sthApayitvA kASThAni tatvate / karmANAmadhikaraNamityeke / pAdo kA na sarvamupahatya samIpamiti jJAyate ityupaSnaH ac ghvabhAvazca / AsannaH rAgINa chapate / zrAptaH / niddamya nidhiyogizcayena vA zAyata iti triH / ajUSabhAvazva gatiH / samAroha pariNAha ucyate / nidhA vRkSAH / nighAH zAlayaH / vadvanyate utkarSeNa jJAyata ityuddhaH prazastaH / saMNi prANimudAyaH / kathaM saGghAto manuSyANAmiti ? rAGkhAzabdaH samudAyamAtre nipAtanAdeyogAttAmavizeSeti vijJAyate / yadi ho yibhyupe // 42 // vini abhi upaityeteyUpapadeSu nRpaterakaryacpratyaya uzAdezazca pati | vivaH / nivaH / abhiH / upa / vinyapupa iti kim ? saMhRyaH / hvA iti kim ? iti ci.m ? mAbhUt / cakAraH sanniyogArthaH / zakArI yA ityasyAdezArtha: / huva ity| vijyH| vRtti hRtezva pani rUpAntaraM prApnotIti vacanam / vA zavda nivAya nipAtanaM 1. Avidoviyata na tatra vizvak sa meM nighaH, iti nAmaliGgAnuzAsane ka0ma0Ti0 12. uddhaH syAtpApakaM svapuTake vedajAnile iti vizvaH ka0ma0vi0 / 2. kamariyAvyayakhAra ityamidhAnam / kab 0 / vikaraNIyeka0 sa0 12. prAmodhnaH ka0 ma0 / 6. vRtti ka0 ma0 / .
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacaprApAta amucA A. 4 pA. sU. 29-33 ] AGi yuddhe ||4|4|22|| bAda yuddhe'bhidheye / ahUyante'sminparasparamityAhavo yuddham / yuddha iti kim ? AhvAyaH / AhvAnam / nipAnamAdvAcaH ||4||23|| pUrvAdyateracpratyayo bhavati hAvAdezazca nipAtyate nipAnaM cedabhidheyaM bhavati / nipitranyameti nipAnamukAdhAra: pazuzakunInAM pAnAya kRta ucyate / mAhUyante pazavaH pAnAyAti mAvaH pazUnAm / mahAva: zakunInAm / nipAnamizparthaH / nirAnamiti kim ? ahnAya : AhvAnam / 1 bhAve'nupasargAt ||4|4|24|| hratetira vidyamAnopasapadikartari bhAve'ca pratyayavazAdezazca vA zabdasya bhavati / hvaH / bhAva iti kim ? anyatra hrAyaH / anupasargAditi kim ? ahnAyaH / madrajaH ||1||25|| sad vyadh jad ityetebhyo'nupasargeo'kartari apa bhavati / madaH / yaH || anupasargAditi kim ? unmAdaH / adhyAdhaH / upajApaH vadha iti yasya janva ityAi peH sasya dharmi ruupm| hadayaghAta iti yadi vadha ityasyAnupasargasyeva bhAva evaM prayoga so'nyazrAnabhidhAnaM zrayitavyam / pani prAyeNAbhidhAnAthana eva / tathAhi dAyo dastaH / lAbho dadhaH iti karmaNi bhavati / kartavyaH kaTa ityAdI va zayati / kaNyamUhasvanyo vA ||4.423|| yam has svana ni ityetebhyo'nupasargebhyo dhAtubhyo'kartari acpratyayo vA bhavati / vRtraNaH / kvAyaH // yamaH / yAma: 1 hasaH saH / svanaH / svAnaH / namaH 1 nAyaH / anupasargAditi kim ? mahAsaH viSvANaH praNavaH / yavAnAM pani namateraci prAp vikalaH / amoghusasahitam ngrng hamaterakartari anupratyaya uzAdezazca vA zabdasya bhavati Adi ruloH ||4|| Ayupaderutkartari acpratyayo vA bhavati / nAradaH / alAvaH / maneti kim ? vizva: / viplavaH / yateci nityaM ArAtraH / Ajaka prApte viklpH| grahove varSe || 4|4|28|| vipayazceddhAtvarthI bhavati / aya varSasya bhAyo dhAtvartho na dharmaH / varSa iti kim ? ityetasminnupapade hetorakartari pratyayo vA bhavati varSa varSa varSasya / pratibandhaH prAptakAlasya varSasya phulacimni milAdapadasya / atra nizpameyAc / upagraheSavorako vA bhavati turuH praH rathAdinAdisaMga rajjuH / iti kim ? anya pragraha eva / s ||4|1|30|| vRityetasmAdakartari atyayo vA bhavati vastravite cAbhiSeyaM / pravaraH / yAcA vastra iti kim ? pratra vatiH / nizca prApte vikalpaH / tulA ||1||2 // cApi yugaM canyuH alodavA tulAgrahaNasu cAbhidhIyate / palA udinaH || 4|4|11|| kada upapade no viityetAm dhAtupAmA | ApaH / unnAthaH / ucpaH / ucchrayaH / nityamani prApte vikalpaH / nivRttamyampoko di ||2||32|| acIpapAda utpAH udbhAtra udyAvaH / grahaH ||4|4|13|| kim ? ahaH / digrahaH / 53 ityetasmAdudyupapade'kartari ghaJpratyayo bhavati / jogavAda udyA uditi 1 bhavatIti ka0 ma0 pustakayornAsti / 2. ghani ka0 ma0 3. pacasya ka0 a0 4. vRdhu. vRddhAdhita pradazansa ka0 ma0 Ti0 /
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zApaTApana yAsaraNam [bha. pA. 4. 65-45 . . . .......... sami muSTI TAsATa gamyugapaye mahAvira gAvAsAri pampapI ta! 'gueina raMgulA iit | rAnam ! | sl jivA / maho mAmAya ii / mAhI gauSTipAra saMpAdaH / muSTelinArupAyataM / guThaviti kim ? saMgrahasta svArthasya / / yuddoH rAmAzA yu du duH ityetempaH samyugapade kartari pazyatyayo bhavati / saMyAya: 1 saMdrAyaH / rAMdAyaH / samoti kim ? yavaH / prayaH / upadravaH / davaH / storyaze / / 4 / 4 / 16 / / sampUrvAt stote kasari yajJaviSaye ghaJpratyayo bhapati / saMstuvantmaveti saMstAvaH chandogAnAm 1 yatra deze yogAH satya stuvanti se deza: saMstAva ujyate / yajJa iti kim ? sNstvo'nydRssttH| parI grahaH / / 4 / 4 / 37 / / paripUrvAda grahe rakara yajJaviSaye ghapratyayo bhavati / cattaraparimAhaH / gharaparigrAhaH / yajJa iti [ma ? parigrahaH / nyave zApe ||3|| ni aba ityetatpUrvAda grahera katari ghavatyayo bhavati zApa Akroze gamyamAne / nigAho ha te jAlma bhUyAt / avagrAho hu te nAlaga bhUyAt / zApa iti kim ? grahazcoraspa / athagrahaH parasya / lipsAyAM pre 4|4|39|| praud grahera kartari ghaJpatyayo bhavati lipsAya gampamAnAyAm / pAtratAheNa carati pisAtAryo / yuvapragnAhega carati dakSiNArthI / limmAyAmiti thim ! masaH pragrahaH / drastutroH 44140 // prapUrvako Tu stu tu ityeteyo'kartari ghana pasyayo bhavati / pradrAyaH / prastAvaH / prasAdaH / prati kim ? dravaH / stavaH / sradaH / no'yo sArA prasUti ta ityetasmAdAtorakatAra papratyayo bhavati ayazena dyAgaviSayaH prayomA bhavati / prastAraH / mAMganastAra: / vimAnaprastAraH / nayanastAraH / aya iti kim ? bahiHprattaraH / bhAvane sa pa tipasAdhAtoH prathana vistIrNatAyAM vartamAnAda tari ghazyatyayo bhavati agadena tatpana zabdaviSayaM bhavati / vistAra: paTasya / vistAro gRhasya / prayana iti kim ? vistArasta garama chAnamityarthaH / azabda iti kim? aho dvAdazAGgappa vistrH| viSTAra: pahivatachandaH / viSTAraH bRhattIchandaH iti viTArAmini dhAnamiti nipAtanArisasam / juyoH / / 443 / / vipuafeti rmpAmakatari pam bhavati / rikSAvaH / viznAvaH / vAviti kim ? kSata: / thavaH / yupezIGaH krame 44aa ti upa ittayopapadayoH roDakari gharatyayo bhavati kii| pramazigavipAzAyayoM gti| tana vibhAgaH / mama vishaayH| tava rAjopazAya: / mama rAjopAya: | bAmaprApta paryAya sAyaM zabanamunA / anya zAmina paryAya unmate ityAhuH / zrama iti kim ? vimAyaH / upadamaH / ara kecita triviSaye vajera mavatyAH / sapare tadvA tadeva tadaniyamAnanAdaraNIyamityAhuH / istAdeye'steye'nudAceH45] hastAdeya haste nopAmAranirapekSa yadAdAtuM zakyate tadviSapAcinotiranutpAdakata ghajapratyayA bhavati asteye / sa cadAtyartharasta ve na bhavati / steyaM cauryam / hastAdeye izi va pratyAttirucyate / tena tatvatyAsannaviSaye pAtva vidhAnam / puSpa cAya: / phalanacAyo 1. muSTiH praharaNasya iti, ka0 ma. Ti / 2. asniyAM guhimastU dvau samAho mucitiH striyAm , iti jayantI, ka. ma. Ti0 / 3. rahAilisazasaH, ka. ma. Ti0 / 5, saMyAtro yannapAtittaH, ka0 ma0 ttik| 5. animiSTAnaza visarjanImA (3) mataH iti vizva, ka. mhi0| 6. nigArI hAra vikSAvonAhA nigaragAdipu. 321maraH, ka. mtti0| 7. vizrAvastu prasisvAtiH, isyamasa, kama / 8. apazAyo pizAyazca paryAyazayanArthako, etti nAmajiGgAnuzAsanam kapa ma. Ti0 / kamaNa kriyAyAH padArthAnAM samghaH prAptikAlAnativRttiH paryAya: kAma. Ti.1 5. pussplaavr| ka. m.tti.| 1", pAlakAyaka: / 3.0 3. Ti. /
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. pA. 4 sU. 46-55] amoghavRttisahitam maTa gusmAt / hAdeva iti kim ? puSpapravayaM karoti / phalapravayaM karoti ta mazikhare / asteya iti kim ? puSpapracayaH sadhena / anudati kim ? puSpoccayaH / phloccyH| mAne niyamArtha caMda vizeSamasteya evNti| hastAvapamiti hitena pramANa vAcyate yajala sampati paripata / tena hastAdeyaM ceH steya mAne'pi puSpANAM hastapracaya ityeva bhavati / cityupasamAdhAnAvAsadehe kazcAdeH 46 cIyata iti citiH, agnvAdhAraH viprakoNAmAmekatro paryuparirAzImAvena pharaNamaesamAdhAnam / aavsntytretyaavaasH| deha zarIram / eteSvabhidha yaH cinotaravArtari patra pratyayo bhavati zAdeva kakArAdezaH citau AkAyamagni citrIta / upasamAdhAna-mahAn mAmayanikAya. gAgamaparipAya: / AvAro-mahApatikAyaH / dahe-jAyadadhaNi kAyAH / etati pim / namaH kAni ca yaH ityatra bahatvamucyA darAbavana na rAziH / sahanuparauThA na vidyate kasyacidupari kivimoinuparismin sadadhe prANi magudAya. bAra ninopajAyA bhavati / Adezva kA / vaiyaakrnnnikaay:| tAkinikAyaH / rAdha iti kiga ? sArasamuccayaH / sarvasamuccayaH / anuparAviti kim ? mukrnikaayH| sUkarA uparapari nicoyante / mAne || gAne iyattAya gamyamAnAyAM ghAtoraphartari ghanatyayo bhavati / jAnarapavAdaH / iyattA ca saMpata parigANaM ca / eko nighaaptH| doniyAsI / ekastaNDulAvakSAyaH / . ekAstaraDulanizcAyaH / emaH kAraH / tI kArI / ayaH kArAH / rAmitsaMgrAhaH / sanTu lasaMgrAhA / muSTirityarthaH / . nyudi naH ||4|4|46 ni sad ityetAmyA parAd ma ityetasmAda katari dhayatyayo bhavati / nigAraH / udgAraH / nyuditi kim ? garaH / saMgaraH / / ko dhAnye // 4 // 4 // 50 // ni ut ityetAmyAM parAtka ityetasmAlAsorakatari dhAnyaviSaye'rthe vartamAnAd ghanatyayo bhavati / nikAro dhAnyasya / utkAro dhAmpasya / raashirityrthH| ghAnya iti kim? puSpotkaraH / phaalnikrH| novaH ||4|4.51 // pAnya iti vartate tatsamudAyavizeSaNam / ni hatyetasminnupapade yu ityetasmAdakatari ghanatyayo bhavati / dhAnye pratyayAnte na cedAnma vizeSo'bhidhIyate / mitriyante iti nAthArA nAma mohamo bhavanti / dhAnya iti kim ? nivarA knyaa| 4452 // nipAdiNI pAjAra pe vipaye'rtha yatamAnAdakatara pratyayo bhavati / zreyaH svarUpAlanam pracyutiH ! epoitra nyAyaH / etadana sAdhu ityartheH 1 madhera iti kim ? nyayaM gataM pApam / - parI krame // 14 // 53 // parAmapade iNaH prAmadhiSare vartamAnAdakatari ghaJpatyayo bhavati / rAva paryAyI bhognum / krapeza padArthAnAM kipAsambandha paryAya: / krama iti vi.ma ? paryayaH kAlasva atigAla ityarthaH / dyate nyaH // 454|| paripUnniyate to taviSaye'3 vartamAvAda kartari paJ sthapo bhavati / 'pariNAyana zArI hanti / samantAtraya netyarthaH / dyula iti kim ? pariNayaH karavAyAH / bhyo'vajJAne ghA ||4|4|4i! paripUrvAdbhavatepardhAto: atrajJAne vartamAnAdakatari ghanaprahAyo vA bhavati / paribhAvaH / pari bhayo devadattasya / atrajJAna ti kim ? samantAlApa: paribhavaH / 3. phalapuSpAdigulamA , ka. ma. Ti2. karalavanAdinA upAyAntareNa phalapuSpAdIni lagAtIti yAvat / kimpuppAyacayaH sAya: phalakAle samAgate iti zannaghuDAmaNI / 3. makhiyo maSTimastUdvI saMgrAhI mucuTiH siyAm ma. ma. Ti. I. pariNAyaratu sArINAM samavAyace, kama. ttik|
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanamyAkaraNam zra, . pA. sU. 56-6 sthAdibhyaH kH||4||5caa (damaviyA) syA ityevamAmimmo'tari kapratyayo vA bhavanti / santipaThano'zyAmiti saMsthA 1 upacatiSThannayati vyvsmaa| prastAnta(R)niti prastaH / pranirantyasyAmiti prapA vidyate'neneti vidaH / 'Avidyate'nenetyAvidyaH 1 nihanyate'nenAhimapriti bA nimH| AyuSyante'. nainatyAyadhaH / karaNAdhikaraNayoranaTi prApte kH| besyeva AbyAdhaH / paatH| vidhAtaH / upadhAtaH / TuDvito'thuknI / / 4 / 4 / 57 / / Tu du ityetadito ghAtoryamA saMrUpam akAra abhu pitra ityeto pratyayo bhavataH / Tvito'yuH-- pazuH / zyayaH / kSavathuH / DimataH triH| pariSagam / uptimam / kRtriyam / vihithimam / yAcithimam / yajyatmacchasvatrakSo naH ||4|4|18|| maj yat praccha sthapa rakSa ityetembokatAra napratyayo bhavati / yajJaH / yatnaH / prazna: / svapnaH / rakSaNaH / bicchenaG // 4:4156/ vicchepAtArakartari nachAtpamo bhavati / vidanaH / ekAsabhAyArtha na chi ( nabba ) vcnm| vyApto bhAce'najin // 46 // pAlobyAko kriyAyAH svasambandhinaH sAkalpanAbhisambandhe gamyamAna bhAve ana bina itpatI pratyayau bhavataH / saMkuTinaM rAkoditamevAbhU / saMravaNam, sArAviNam / senAyAM vartate / mAtAviti kim ? sNkottH| saMsatraH / bhAvAhaNaM karmApratiSedhArtham / anagrahaNAdasama iti nAdirna bhvti| khiyo ktim / / 4 / 4 / 6 / ghAtorakatari striyA stina vatyamo bhavati / pjaavrpvaadH| dRssttiH| sRSTiH / citiH / vRtiH / vRttiH / nakAro vedAtino'Diti pratiSedhArthaH / striyAmiti kim ? srgH| jayaH / labhAdibhyaH // 4162 / / labhAdibhyo dhAtumyo'tari striyAmarthe klinpratyayo bhavati / labdhiH / albdhiH| dhApti: / rAsaH / dorijH| sastiH / vastiH / kugipatiH, na:-ziro'ttiH / pitAdaapi bhavati / upalayA / sviSyajastoH karaNe // 44|63 // tu isa yaja stu ityo yo dhAturokatari striyAmarthe karaNe kAra vitanpratyayo bhavati / apavAdaH / sayantyanaSeti srutiH / icchApanayati iSTiH / yajantedanamA iti iSTiH / stuvantyanayaMti stutiH / gApApaco bhAve / / 4 / 464 / / gA pA pac ityeteyo dhAnummori striyAmadhe bhAve vitanpratyayo bhavati / ahamavAdaH / sNgotiH| upyotiH| pItiH / paktiH / stho vA // 4|4|65 / / sthA ityetasmAdakatari striyAmartha bhAve ktinpratyayo vA bhavati / prasthitiH / upasthiti: / dhAvacakAdapi bhavati / AsthA / vyvsthaa| avAdhAyAM prAptAyAM pakSe prANArtha vacanama 14 bijabhyAM tu paratvAdyAdhyate / vyatihAre naam66|| vyatihiyata iti vyatihAra: tiliyamANe'theM vartamAnAdAlorakatari stripAmade mAya marAyo navati vA / vyaditiratra parasparaspa phUta pratikRtim / mAkrozo vartate / vyAvRSTi se / parasparamAkozasya prayujyate / evaM vyApalelI / vyaaplaako| pApahAso vartate / amino mitaNantasya prayogaH / striyAti kim ? tihAro vartate / .: - . .... ... .. -.:... idaM tAupatrapurAka nAsti / 2. bhAvidhyayasminityAviSaH, ka0 ma0 Ti0 / 3. pophastu zvayathuH zothA, iti nAmalizAnuzAsanan / ka0 ma.Ti... zuSpo'nunAsika ca, ka. maH / iti kArasya zakAraH ka0 ma. Ti0 | 5. DisvAdama bhavati ka0ma0 tti0| 6. udalabhA ka ma | ..-riha kai0 ma0 / -- -.-.
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ .insistant a. pA. su. 678.] bhamodhayattisahitam NyukSaH // 47 // pAdukSezca dhAsonyasihAre'rthe vartamAnAdartari striyAmartha bhAve apratyayo bhavati / anAkArApasadaH / 'yavacorI / nAvacI : syAtyukSo vartate / yogavibhAgo nisvArthaH / bajyajaH kyA / / 4 / 6 / san yaja ityetAmyAM dhAsumyAma katari striyAM bhAvArtha kyappratyayo bhavati / jyAjanA / viguttarArtham / / nAmni bhRtaH 44.66|| zuoM dhAtorakartari striyAM bhAve'rthe nAsti payatyayo bhavati / bhRtyA / nAmnIti kim ? bhRtiH / zAki ? bhAyA / samaniSadAna para vidroNapugazAGaH // 47 // yogavibhAgAra bhAva iti mivRttam / / saj nipada nipad ga vida iNa patra zAha ityatamyo'kartari spinAmartha dhayatyayo bhavati mAni / rAmajanti tasyAmiti rAmajyA / piyaa| nipadyA / mnmaa| vidyaa| rayA / mulA / shrnn| vicit nipada ziti pani ripanti talpAmiti nipatyA mAMtaH / smitiH| bAsutiriti bahalAkArAt / nazaktin ca shaa72|| kuno'katara sliyAmartha za pinan ityeto pratyayo bhavataH / cakArAtmap ca / kriyA: / mutiH / sthaa| sampadAdibhyaH tin vipaashaa72|| sampadAvinyo kAra priyAgarthe kin piyA ityeto pratyayo bhavataH smpttiH| vivi 1 jatiH / prtimtiH| sNvittiH| vi--sampat / vipat / At / pratipat / saMbira / pariNat / aayo| yUtijUtisAtihetikIvaMTATayAmRgayecchAyAmAhapAH pApA 33|| yUtyAdayaH bandA patari striyAmartha nipAtya chauta bhAye rIti sAmAnya tAdhikAreNa bhivAgatArthapatha / yUtiH / atiH| atra do nipaatyte| raatiH| avtritvaabhaayH| haisiH| tirinaanbhaavH| raaiipaa| kaati:| vItaM yate: vizan / asAra arthH| yatA hirvaca p| mgyaa| inhaa| guNavatariteza dAma bApavAdaH / yAtrA naH / kRpA vAtarajvajigaca / glAjyAho niHpA!! gla jyA hA hatyempo striyAmarthe nityayo bhavati / glAniH / jyAniH / hAniH / NiyetyAsazranyaghaTTacandrotaH / Nyantamyo bali-mAmaya mandimpadaca yA morakartari sthiyAmAnayatyayo bhavati / kAraNa / haarnnaa| kAmanA | lkssgaa| bhaavnaa| paMdanA / ArAnA / zranthanA / padanA / bandanA / asyati pyaNA zina ! toti vinirdeza saanaarthprihaayii| ipo'gicchAyAm / iyonicchAyAM vartamAnAt avatAra striyAma) anapratyayo bhavati / epaNA / gaNA / agiyAvAmiti ni ? pata iti hi bhaaye| paraM pa rA chAyAmartha vartamAnA. -yA yA nA! | parvapaNA / pr| sagaro yaH / / 47 // garisakA ga cara ityatAkAra rimAmaya yAtrA gati / 'pris| paricaya / pareriti cim ? saMgatiH / jUtiH / jAgurazca // 44 // 72 // jAga ityetasmAdakartari strimAmadhatpayo 85ca / jAparA / jAgaryA / pratyayAta TAkA pratgavAsAsamorakatari striyAna pratyayo bhavati / gopaal| cikiramA / titikSA / cinI / / lolakA / guyonA / putro kAmbA / picciAtItyAdinezayogena divA yastA kArava kamAnAsyanisiyArthA / Fr. . -. . 1. cyAnidhArIka0ma0 / 2. zuSaH prAsAviNiriti imi: 1 pUrvakArastatha: 12 maTi /
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 - zAkaTAyanaSAkaraNam [bha. pA.4 sU.81-88 - - - - -- - -- guroIlA sAdA pusamato halantAdAtIrakatara striyAga yatro bhvti| gaDA / | / zikSA nidhaa| IlA / nAguroriti.kim ? niparitiH / nigoti:| hala iti / nItiH / saMzotiH / labhAditvAt aptiH / rAdiH / dIptiH / sRptiH / dhvstiH| piccintipUjikathimbhicaya'nto' pttaayaa| NitaH cityAdibhyaH antaHpUrvAcca + ghAJ dhAtorapatIra sipAmarthe'nyatyayo bhavati 1 ja-jarAH / kSipa-kSA 1 ghaTip-ghaTA / vythi-pthaa| prthip-pryaa| cisyaade:-cintaa| puujaa| kathA / kA / / parcA / cintiji kambhivigrahaNa manabadhArdham / ansacI antaddhiriti siro'samiti sitm|| upAdAtaH // 4 // 4.83 upasargAtparAdAkArAntAdAtorakasari striyAmapratyayo bhavati / prajJA praa| uyayA / spadhA / aadhaa| upasargAdita kim ? dattiH / zraddheti prajJAyadA vRtterNa iti nitinArikhamam / bhivAdayaH kvcit||4aamaa bhivAdayaH zabdAH antA: cidatara striyAmartha sAdhanoM paMditavyaH / bhidA vidaarnne| mittiramyA 1 vidA ghokrnne| chttrnyaa| vidA vicAraNe / vittiranyA / ArA zAm / zAtiralA / dhArA prapa:ne / atirazyA / guhA gipiyoH / ddhirnnyaa| evaM kssipaa| thaa| hAkA / ka... / rA / kSiyA / rkhaa| lekhA / cUDA / pohA / 441 1 basA / mRpA 1 padiha lakSaNenAnutpanna tasarva mipAtamAtirAditavyam / sAbhAve paraH8485|| pAtArakartari striyAmartha rAmadAsa bhAve gha vyamita prayoga bhavati / yadikA / prAhikA / skandikA / vicacikA / evaM nAgAno vyAzyaH / uddAlApuSpa mAnanA / bAramnunidhikA , bhannA : naamyop-yaadikaa| biipsvaadikaa| enAmnyaH 1: / gAye nA nAma gita / anyevomAne kA nAma kA / anyevapoyamAna pu nAcidita banA sacina bhavati / ziro:tiH / zirobhijJaptiH / iikssaa| iihaa| praznAcyAne caMJca 4486|| dhAnora kartari striyAmarthaprazna AlyAne ca nasya prativacanaM ca iyatyayo bhavati pyurada / tatrabanAyAmAptaM ca / kAM kArim, ko kAriyAm, kA kriyAn, katim, ko kRtyaamkaaH| sarvA: kArI:, sarvAH kArikAH, sarvAH kripAH, sarvAH vRtI:, evAH kRyAH, akArpa 1 evaM gaNim, gaNikAn, papanAn / pacin, pAcikAn, paktim / paThim, pAThikAm, patim / . paryAyotpatyahaNaM NvuH // 44 ghAtorakartari striyAmartha paryAyospatyahI gampayana nityaM phA mayobhanati I nArApamAnaH / paryAye-bhavata AkSikA / bhavataH zAyikA / bhvto'mikaa| AsApani paryAya itparyaH / upatI-anakSikA meM umaadi| payApikA meM spaadi| aga: amAiti bhavAnizumakSikA / ani gavAnorA mokAm / ahati bhavAndaridAyitAm / arago-mAjakA meM paayaa| asamAbhAnA yAcikA dAdAsArthavijJAnAdiyAghanArtha vacanam / kecidvetyanuvarya vikI pattiyoM jihopoMtyo itypyubaarsti| nayo'nizzApemAnanaH parAsataurakari striyAmazAra Ago basamAna prAno bhavati / zinAva bAdaH / araNiH / apamANiH / agamaniha te pala bhUpAt / gama iti vim ? mRtiste jAlApa bhUyAt / zApa iti kim ? akRtiH kttsp| satra kakSa kRAhanAtyApe / cikIrSA caricayatimadho (1) nizzva gataH rAtinAstilipsihakAteriyAdinA nirdezAvatA: svApAcInaze rAti vogaa| divikaraNastaramAyana vijJAyaroM / -.. - -. 1. saritaH 10 ma0 / 2. maTazorisyarAdevAH, ka. sa.Ti. 13. iTi pAnI luka, km.tti| 4.sAyikAka. mA0 / 12
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ FRESHSANS A a, 4 pA. 4 sU. 89 atisahitam ko bhyAdibhyaH || 4|4|1||yAdijaga navati / dhanapAdaH // iditam Azita chAtrasya ghanam ? hayA dASaH abhyAdibhya iti kim ? bhayam / vartam / karaNAdhAre cAnaT ||4|4|10|| dimyo dhAtubhyaH karaNe AdhAre adhikaraNe cakArAbhAve cArthenaTpratyayo bhavati / ghaJAdyapavAda: / karaNe-vicayatI iSmanazcanaH / phalazAsanaH / avilayanaH / gaH pAzastho'smitriti ) dAgammAnam adhikaraNam / godogii| raamaanii| rAjadabhAva - rAnam / janvatam | zayanam Asanam / rAjamojanAH zAlayaH / rAjAsisi kRmiti siddham payaHpAnaM sukham odanako sunityatra payaHpAnamiti dRzye: zarIramutramiti nArabhyate STivisiyorevena TikArasya pa dIpaH / niSThayatidhena nizI nivanamiti kecit / 4 pucAnti prAyaH || 4292 // tumI nAGginAdi pAyo karAcaraNa bhavati prAyaH cinna bhavatyotyarthaH / karaNe - pracchAseneneti "pracchadaH / uracchadaH / datacchadaH / lava karaH / adhikaraNe evamakurvantIvAkaraH AH AH punnAmnoti kim ? haraNo daNDaH kim ? prasAdanan / prAya chavi kim ? dohanaH / prasAdanaH / ghakAraH beyupasargasyeti graha vizeSaNArthaH / vyr pU gocarasambara pani kapAlabhagavahama jayapajApaNajigamam // 421152|| gaucarAdayaH zabdAH ropavAdaH / gAvazvaratyasminiti gocaraH rantyaneneti savaraH kaSanti tasmin kapaH / niSadhaH khlH| bhavaH / bahu / ajaH / ubhaH paNaH / nigamaH / padamiti mudapina siddham / halo can ||4|4|13|| to karaNArayoH putrAni pratyayo bhavati pAdaH // veda: veSTaH | sundaH | negaH / vegaH / akSamArgaH / vimArgaH / ArAmaH prasAda: / ApakaH / prAya ityeva / AkaH dona sutro'vAt ||14|6|| tu stu ityetAbhyAM karaNApArayoH putrAnivatyayo bhvtitaaH| avastAraH / samazca naH || 4|4|1995 parAkaraNAdhArako prAvibhajati saM avahAraH / 1 jAradArAdhyAyasyAyonyAvAnAyAdhArAvAyAH ||4|4|16|| jA zabdAH karaNApArayoH patiH dIyate pumAneniriti dArAH / apo'spiyaH / dAnIyasyApAra pAya atiupAya etyavayatyasminvivAyaH / ka0 / 1. madhukRtyaneneti 0 209 parasminniti zayanam ka0sa0 [hiM0 3. A smikSiti, Asanam, ka0 ma0 di0 / adhikriyamiti pha0 ma0 Ti0 5 miti godInI 000 6. vijAH pamiti ka0ma0Ti00 savadhIyate'svamiti ka0ma0di0 8 rAjAno dhIyante'syAmiti, ka0 ma0 di0 | 9. savinam, sevanam OM0ma0 di0 / 10. trijantAdaH ka0 ma0 di0 / 11. mArgaH 0 0 0 12 vA ghaTatIrtha ka0 ma0 Ti0 / 16. niyati aneneti nyAyaH, ka0 ma0 /
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 zAkaTAya navyAkaraNam zra, pA. sU. 90-103 unamo'jale ||27|| iti utpUnibhnatenoM kA yA nigAtpate karaNAdhArayoH punAmni, ajale jayaniyana ne pApoM bhagati / jalaM ttena nocyata ityarthaH / tailod| mRtotAH / ajala iti fr'AlopA / u sanaH / jalapratiSedhArtha ArambhaH / caloDasojavA ! khAto: karaNAdhArayoH punAsni aha, Dara, ika ikvaka ispate pratyayA bhavantita cakArAdhaJca / AsanaH / AkhaH / ArasaraH / mAkhanikaH / AkhanikavakaH / caji-cAlAnaH / bahuvacanakArAbhivatyartham / dussthIpataH kRcchAcche khaH ||4|4|66mAraNAdhAra iti nivRttam / vR. duHsam / a. vRja sukham / karmapRta raH, anAvRtti su IpadityetAmpo parAdhAtoH khapratyayo bhavati / palAyanabAdaH / sammavApekSA vishessnng| 6Hkhena zayyata iti duHzayaM bhavatA / sUkhena dAkhata iti samayam / Ipaccha bharatA / duSkaraH / shukrH| para kaTo bhayatA 1 dussvonta iti vim| puSaNa kAryA / pRmAkRccha iti kim ? Ipahalama, alpa lAmipyataH / khakAra uttaratra nagartha: / khAti vizeSaNArthazca / cco ko'dhyAd bhUTAnaH // 4 / 4 / 100|| cvAilAI yo dusstrIpadbhyaH parAkAyAcinaH AppAjAvAdAraca sayau partha batamAnAta paro yayA bhavataH kRtrazya sanatyayo gavati / duHkhegA. nAiyenAyena mAnya dupAyayaM bhavatA / susenAnAsa yenADhayena bhAtya svAyambhavaM bhavatA / IpadADhayambhava * bhatA / TugogA mAmA AuSaH gite durAdayaro deva datto bhavatA / sukhe nAnAdazaH ADhayaH kriyate iti sthAyarA / parAzaro dekhataH bhaganA / sukarArANi voraNAni / gururaH kaTo vIrariti vIratAnA karaNapatriyatA / vApidikam ? du.khemapaH kriyate / zrAto'naH ||shaadaa10|| nArthamyo dulvopadayaH parAdAkArAntAddhAtoranapratyayo bhavati / khAgapAdaH / gulim / suglAnam / padarajAnAm ! dumlanin / mumlAnam / IpadmalAnAm / zanim / munnAlA / IjjJAnA / guH / gurAga / IpatyAnam / durzana ghoH / gupAnA / IpaddhAnA / zAsyudhizivRSibhUSeH ||44|102|vRcchiaa kurAko dustIpadbhyaH zAsa sudhi dvApA pRpi pi ityaMta yo'nago gati / duHzAsanaH / duryodhanaH / durdarzanaH / durdharSaNaH / hRdi durbhayapa mudan saropaH / yogavibhAnAmanirayo vitavyaH / yA dampyupapannaM bhavati / duvaMzoM hi rAjA kA kArya viparyAsamAsAne: kAryo / arthaviSTa garbhapabhogaTAnonmukhatyamiti / ghA'zaMsye sadbhUtavat // 4 / 4 / 103 / / prApnumiSThamAzaMsyamabhipreta prazAritamityarthaH / tasmAutheM vartamAnAbAThoH sadabhUta vA pratyayo bhavati / Aspasya bhaviSyamAdayamati deshH| vAcanAvayAsa c| jApAna Aga, Aga3:, Alimpani, ApannA, yuktA abImaha AgImati, pAnA asaam| gAmmAnidezo'yaM na vizeSasyeti laliTo na bhvtH| prAya iti ni? nAyaniyanita sadA devadatta jhAmatomi ayabhAganahAmi, Apanasameta mA vidi| jayagAmAga gayA tAniyAsi, apa51mi , Agantumeva gAM riti / apamAmAta dazi samIpa simAmA vRsiyA pAyAM popa iti nAraNa kArya yo kApikA iti yamAna. sAno banAnamArampa / devaro niSnAH gAnAH iti midaM vRtvamabhidhAnam rAma yayAnAsameva pratyaH / bAmagA gAvAta, po bhavitA, kUpo'bhUn, kUpa Ata. sapA babhUva tatvAlA tApamA pratyayAH / 1. janamudacyate'nati ka0 ma0 di0 / 2. asyumiti jAni nirdeza iti durAvya yasyunAmiri samudAyasya smAraka miti samasa: / pha. ma.hi3. - zarada guttiyaMdA ka0 mA / 4. kAraNopacAra kaan|
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 1. 4 vA. 4 sU. 104 - 100 ] zramISavRttisahitam kSiprAzaMsArthaM lUTa le || 4|4|104 || zaMsye'rthe vartamAnAddhAtoH AzaMsArtheopapade saMkhvaM nRT le ityeto pratyayo bhavataH zaMsye sadbhUtayadityetasya luTazcApavAdaH / upAdhyAyazcedA gacchati Agagat AgamiSyati bhAgantA niyamAzu svaritaM zodhamAyAdhyeSyAmahe / AdAMse "saMbhAvayevakatoya | dvayorupapadayorleMD bhavati / zabdataH paratvAdAzaMse ya 425 zravASavidhi kammatIyenAvyavahitakAla: avicchitti pachi pratibandhavAn santataH / vAsane avacchito vAyane vartamAnAddhAtozcaiva pratyayo bhavati / nAgadyatanaH / vyAsanne -yeyaM porNamAsyatikrAntA etasyAM jinamahaH prAvadiSTa prAvartata / yevaM paurNamAsyAgAmini (mA) etasyAM jinamahaH pratrayate / yAvajjIvaM vRSamannaM dattavAn / yAvajjIvaM dhUpamAdannam dAsyati 1 jo yuvaapyissyti| adyatanAnuvAdena padyapi na kazcitpratyayo vihito'sti tathAca dRSTo d DAdirbhUtabhaviSyatsAmAnyatmano vidhIyate / ivazabdo yathAvihitArthaH / tena yathAkAlaM vidhirna bhavati / adyatana pratyayavAdhanArthaM vacanam / mAge vastya tyarthaH / ahorAtraviSaye cano'vadhI ||4|4|106 // avadhI sati bhokSyAmahe dviH sUtramadhyeSyAmahe / huna bharzataditi 1 t tasminrtamAnAdAtara pratyayavidhirbhavati nAnadyatana: janahorAtre na caMdatI bhavati / AviSTapurA gantavye'sminnadhvani podanasyAvarastAd dvirodanaM jJAnAmiti vastAda virodanaM bhokSyAmahe dvisUtramA kim ? viSTapurAdye'sminnani paudanasyAstAd dvirIdanabhuna dviH sUtramadhyemahi / to saMpatsarezvarastAvAgrahAyaNyAdvinamazumahi / dviH sUtramadhye nahi manahorAtra iti kim ? AgAmino naHsasyAtrarasmin evandazaye driH sUtramadhye hama hai / AgAminastri zAtrasyAvara sminnama se dviH sUtramadhye tAsmahe / trizadra zrAvayavArthamAsaviSapoSaviSaya etreti tatrApi pratipedhaH prasajyapratiSedhaHt / mAhorAtrA pratipeye pazatapratiSedhayorasti vizeSaH / ava iti kim? nApiSTapurAd gantavye'sminnadhyani trima AgAmini saMvatsare dvi: suSamA avayiti kim ? yo'yamavyA niravadhiko gantavyastasminpodana spaH mAhitAsmahe / yo'yaM niravadhikakAla AgAmI ekasminnavastArA zrAyAH sutramadhye aprAvicchityarthaM vacanam / basanta vihi pUrva siddham / dezakAlayasyaM vidhirogrAdbhutaratha ca "kAlA 1 L vartamAnAlAsora / avii kAle pare vA ||4|4|17|| aba sati parasminkAle vArale AgAminaH saMvatrArasya AgrahAyaNyAH parastAd hi sUtramahe / kAla iti kim ? purA tasmini purastAdava niMmutramA varastAdAbAdaNyA rAtravatI kim ? atI / ahorAtra iti kim ? AgAminI mAnasya paratA ati kim ? co'yaM niravatrika kAla: AgAmI ehiman parastAd Amavicchityorapi asmiviSaye'yameva vikalpa iti sUtram / para iti kim ? AgAmini saMvatsare prstaadaayyaa| nirantaramadhyata dazarAtre nirantaraM AgrahAyaNNA nirantaramA 2. sUpo'vakalpane khurAdiH / 2 bhUtAnadyatane mavidhyadyatane'nayatane hI vihitI | tayoH pratiSedhaH kriyate / ka0 ma0 di0 / 3. prabandhavAn saraH 60 ma0 / 4 porNamAsprantareNa avyavahitA yA paurNamAsI vAmadhikRtyAha zreyamiti / sA hi yadyapyamAvAsyayA anyAbhizca vidhibhivyavahitAdhyApi tulyajAtIyena paurNamAsyAkhyena kAlena avyavahitatva sAmIpyaM nAtivartate / ka0sa0 di0 / 5 bhUtAyatane laka0ma0 di0 / 6. ka0ma0 pustakayornAsti / 7 nAyathA ka0ma08. aneka ka0ma0 di0 9. maviSya luDka0 ma0 Ti 10 iha sUtre dezA maryAdA uttarasUrya kAlakRtA maryAdA tyarthaH / tatra ca vizeSa pazyati / ka0ma0Ti0 / 54
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanamyAkaraNam [ zra. pA.4 sU.100-11 leni gare 'nuttI bhUte clkraa4|10|| seto 15 kAraNasAmagro nAmita gAva nAtigata 17 | leTAro'vRto bhUte paraspati pApalagAnAlAsorAyo / padi samunumAnita bAstrAtamAmipyata / dakSiNena cedayAspada na zakaTa pa bhiyiSyat / yadi 'kamalakamAhyAmpara na zaTaM paryAyaniyat / padi matAmopa Asiyata ghRtenAbhoyata / hetubhUtaM gurUpAsanAdiphalabhUta ca zAstrAgamanAvibhaviSyatva ta kamupalampayaM pryujyte| kAra phalaM jA le nimitta bhane na kSamo na zro tatra bhavAtAmAdAya kRtamAthipyata / aglAmazriddhe dRdhe mamA bhaztaH putrokArthI cakramya mAgaH aparazvAtidhArthI yadi sa tena duSTI bhaviSyAt aya bhokSyata utAbhoghamata na tu dRSTo'nyena payA gataH atra vADhe'pyute na paryA bhaviSyat / pratenAbhAya to iti naJ cutaviriSTasyAvRttiH / bhUne ceti bhaasvRtyrthH| yA zepAt // 4||106 // bhUte iti vartate / zeSazAdita UvaM lenimitta etasmin gale vRtti ke bAgAnAddhAtornu iyatyayo vA bhavati / nitya prApta vikalpaH / tena pUrvega bhute yAdepute le ityAdI gati / kathaM nAma nAyaH mAnApAra tatra bhapAnAdAya ku.tama viSpata dhi / thAvana naaypaapr.paal| bAthaM roveta vo ghimAgahe / sAyopAditi kim ? kAlo'yamabhApata bhavAn / bhUta iti vi.m ? bhaviSyasi nityameva / gahe'pijAtvorlana ||4110|| api jAtu harayeta yorAmadayotI gaheM kSepa gamyamAne laT pratyayo bhavati / nAle sAmAnya saratyAkAla vizeSavihitAnapi pratyayAna bAyate / evamuttatrApi / api tatra bhavAn gatAni hinahila jAnu tA bhavAna jAni hinasti yati saMyataH sannAnAgAre tA bhavAnAdAya kRta sevate jAta pra dAya vRttaM robodhigahImahe / anyAyyametat iha leDa nimito lada na bhavati / kathami leGca vA // 1 // 4.1111 kazabda upapade dhAtaHgaheM, gamyamAne le lae ca pratyayoM vaanrtH| bAvacanArayAtrA gh| kaI nAma tatra bhavAn bhUnAni hinasti / kathaM nAma taka bhavAna bhanAIna 'hisyAt / hisiSyati / sirilA / ahisIt / ahit / jidisa / atra lenimitta mastItyavRtto lUTa bhavati / ka.thaM na tu bhavAn zAhiripat / kiMvRtte leDlaTo / / 4 / 4 / 1.12|| kiMvRtta samapade pAyAM gamyamAnAyAM prAtonityaM le lUTI pratyayo bhavataH / ki tAbhavAnanRzaM vagAt / kiM tatra bhavAntaM vakSpati ! ko nAga kataro nAma kalamo nApa yasmai tatra 1. gAvacyA kaalaadipymaanm| mAyavyadaparyAbhAnam / haguhaM tumasAnubhUtaM ghapa.malakAhAnaM linena buddhyA tadati patti ca pramANAtagavAmya, vanA vAkyaM prayukta-yadi kamalakamAvAsyanana zakarTa pAMgaviNyAta / gomatogalagatApAMgapana yo mariSyaviSayoH atipajistio vAyagAra gamyo / klina yA yodhyo- ara pAka kamalakAhAne sati zakaTasya paryAbhavanaM hA mAyinaH'pi kamalakAhAnasya zakaTAparyAbhavanAta bhUtanvaM limana yudadhvA liGga punaH kamalakAdvAnasvasAmAnyadharmadatipatijeci galakAhAyasya vAkaTAparyAbhavana cAtipattihatanna kamalakAdAnasya cAtipatti kamalakasya dezabharAgamanAdinA rAnAvagamya zakaTa paryAbhavanasyAtipattimari zakaTasya tu gurutaramAgarIpaNAdinA itto vAkyAniti / adi kamalakamAkharasya visyavamAdivAkyAt ka.. ma. Ti. / 2. vaya'ti phalakAraNa, ini vakSyamAgatyAn kamaTi / 3. annAmadhidve'nya prApi, ka. ma.di / 1. laza ka. maTi / 5. mAMdAyAmAha / nAbhi vidhI / lUTApe yAciti vakSyati / prAgetasmin sUtrAvadheyaryAnIta UcamanukamizyAmaH / ka. ma. ri|6. varnamAne hunchaH kAra sAmAnme na prApnAtIti vidhaM yate kAvavizeSanihitAnapi pratyayAnayaM paratvAdasmintripaya baakii| ka. ma. tti.| 7. kAlasAmAmya ityanena bhaviSyatItyAdaH kAlAMvamati darzayAta / 8, zUne kAlayiope kara diyA minAH / aviSyati lali ho tAn sA-(m)yAdheta) ityarthaH / ka. maTi / 3. sarvakakArANAma pavAdaH / eMgrahaNa laTa! nivRtyasaMm / vRttamANena tadigamyantImAda- DAra-itamau ceti / ka0 ma0 Ti.1
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ a.pA.su. 113 - 165] bhovRttisahitam bhavAnanRddhaM brUyAt / anRtaM yakSapati / lenimittaM tatrAstItyattI luG bhavati / kiM tatra bhavAnanRtamatrakSyat / arpAve'nyatrApi |||4|13|| vrtte| amardo'kSamA azraddhAbhAvanA 1 anya ase zabdazat kivRtte'nupade'thadvayorgamyamAnayodhanoTa pratyayo bhavataH zrata dAdyAcApaM nAsti nAsti kiM tatra bhavAna gulIyAta ki ta bhayAgataM prahISyati / ativRttena kSame mama meM SimiSyA naivadasti tatra bhavAnAmAdataM guDoyAt hotA kiMvRtena zrayena sambhAvayAmi nAvakarUpayAmi kiM tatra bhavAnadattaM gRlAda grahISyati / akivRtena zraye tatra bhayAnnAmAdasaM gRhoyAMd grahISyati / anyatrApIti kim ? arthAt prakaraNAGkA'mazvadvayorgamyamAnayanirupapadAtI bhUtAm / avRttI bhavati / na kSamena savAgAmIpat 427 I kiMkilAstyarthayolTa ||4|4|11|| kalaza ya goganyadoSavaMzAgata vA vacanAdyAni me kina gAya tatra bhavAnarUpaNaM prasaMviSyataM / asti nAma bhavati nAma dile nAma satra bhavAnaka atra le nAstIti lRG na bhavati / yadyadidA jAtI le ||4|4|115|| yad yadi yadA jAnu ityetepade abhiyo mAnotayo bhavati / lUTopavAdaH / na kSame artho meM na zranapratyayo meM yattatra bhavAnakalya saMbait, yadi tatra bhavAnakalpyaM seveta, yadA tatra bhavAnakalyaM seveta jAnu tatha bhavAnakarUpyaM seveta nimittavAstyavRtta vRddha bhavati / yadi tatra bhavAnkalsevita / ga'pi ca yaccatre || 4|4|116 // yacca yatra ityetayostadayogI gammAnayo jiyo bhavati / anapayodapavAdaH / sarvalakArANAm / na kSame na hi yacca tatra bhavAnAkarot / tatravRto bhavati / dava tatra bhavAnAkrodhayat / tatra bhavAnnAkot / ki vidhyate / citre ||4|4|11|| vinA vismayanoyam / yaccayatropogamAne 1 dazeSe'pI ||4|11 dhAtorleMD bhavati / camAzvaryaM gacdatI bhavayaM seveta / yatra tatra bhavAn akalyyaM seveta / ayuktI lU citra bacva tatra bhavarAtra tatra bhavAnapyana seviyata ghoSavibhAga uttarArthaH / pade vatre gamyamAne pAtI bhavati yadi zabdazcetra prayujyate / azvapanyo nAma paryatamAropati vaSiro nAma vyAkaraNaM zrapyati mUko nAma dharma kayaviSyati / zeSa prati kim ? yo / yo pUrvayogaH sAvakAzaH dyaye tumacyatrayorapi pattyAdayametra syAt iti kSepagrahaNam / apadAtriti kim ? mAzcarya yadi sa bhuJjIta - zraddhAsyastIti leni bhittaM nAstIti na lu / vAyule ||4|16|| vAparata ityetayonityayA bhavati / bi kujata kuvaarii| eyadhIyIta vADha iti kim ? Apa dAsyati dvAraM tadaNDa patiSyati / atra pracchAdanaM praznArthI | utAyalasya balabAnUta bAlasya paNDitaH / uttAnutrasya vedajJaH putra janaka jAyate / divaH / avRtta / bhota utAmodapata 3. etena kiMzakilo pratyekamudavaM nirasyati kasmAtpunastayoH pratyekamupapada na bhavati kevalasya zivdasya kilazabdasya vAmapatridvayorvRtvasambhavAt / samudAyasya ca samyA | kehi| 2. pUrvasya nibhitami nAratIti dRDha evaM vidhAna maMtrAn tatra bhavAn pU ca bhagavAniti / 4. vAzevAdisvArasya etasmAt sUtrIya zepaH kama0 die / 5 atra azrAyazriyaM gamyate / ka0 ma0 di0 / 6. rAsyaH ka0 ma0kri0 / tra
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zAkaTAyanavyAkaraNam [.. pA. 4 . 11-166 sambhAvye 'lamparthAt ||12|| sambhAdhye prave yatamAnAddhAtoH lepratyayo bhavati balampAvarSAccaidalaM bhavati na sthApataH / 'api parvata zirasA bhindyAt / api droNapApaM. bhuJjIta / api mAsamupavamat / api puNDarIkAmavAmihAghIyota / sambhAvyata etacchata ityarthaH / adhamarthazcehAlaM parigRhyate / * jalamoti kim ? nidezasthA meM prANa gamiSmati 'grAma nagaraM vati devadatto jinadato vati vA pratIpate / apiti ki ? avaratto dharma kariSyati / zabdasya dvAbAtmAno avaH svarUpaca tara svarUpavyudAsAthaimartha grahaNama / malenimittamastItyavatI laDapi pacahato nApatiSyata / "aashNs|bhilaayo bhaviSyakAlAsambhAvanA punaH zramAnaM mAtrikAlAvipazyAspasambhAramovizeSaH / dhAtRko vA yadi // 121|| dhAnUnA sambhAvanAva va netra sambhAvanAyA kI pratipAine rAti samgAya vartamAnAvAvaralampazyati le pratyayo vA bhavatiH adidazvenna pryujyte| pUrva nitye prAle vigaH / sagAvavAmi zradaya pratyeni abakalpayAmi bhugota bhavAn, aAkta bhavAn / dhAnuna bim ? maga gata zirasA bhinyAt / bhayarIti kim ? sammAnamAmi sadbhujIta bhavAn / ma vRso padasambhApayAmpabhokSyata bhavAn / satIcchAryAt / / 1 / 4 / 122 // sati vartamAne vartamAnAdicchAryAzAtIlaGpratyayo bhavati vA / icchet / enchati / sazyAt / vaSTi / kAmayeta / kAmayate / vAJchet / vAJchati / go'pi jAtyolaDityAdAvapi paratvAyameva vikaramA / bhane ceti vacanAda lAina bhavati / / pArasa kalakAralI // 30116 / / kA kArya hai / karotIti kAraNa hanimittam / ana nipAtanAvano yordhazva / vasyati pharakAraNe pArthe vartanAnAda ghAtoDa pratyayo vA bhavati / yadi gurUnupAsIta zAstrAntaM gacdain / yadi rUpAsiSpade zAstrAntaM gamiSyati / dakSiNeta caMdyAghAt na zarTa yA bhavet / dakSiNena hAsthatima zaka paryAvaviSyati / vasya toti kim ? dakSiNana vedyAti na zakaTaM paryAbhavati / avato leDa, / dakSiNena ced yAsyate na zakaTa paryAbhaviSyat / ___kAmAviSkAra citi // 44124 // yasyati beti nivRttam / kAma icchAmiprAya:' / tarayAcikAre pravaMdane prAtIla pratyayo bhavati adhiti kacicchadAcenna prayujyate / kAmo me bhujajota bhavAn, icchA masta bhavAna, abhivAyo meM bhunIsa bhavAn / anena parasya svAbhiprAyo nirvdhte| akacviti kina ? kAMca janovati te mAtA kavi movati te pitaa|| icchArtha lei leda / / 4 / 4 / 1956 / icchArthe upapade kAnAyikAre ghAtaleGa, leTa ityeto pratyayo bhavAH / inchAmi kAmaye prArthaye bhujota bhavAn bhuktAM bhavAn / kAmaviSkAra iti kim ? 6cchan karoti / atrAvRttI para bhyAleTA mala, bAdhyate / kevala hi levidhau luGvacanaM sAvakAza mevamuttatrApi / vidhinimantraNAmantraNAdhITasammaznapArthane // 414 / 126 / / vidhiniyogaH / tAmiyA / gAnantrarNa yakAmadArata: karAvyama, kataISvajJApanamityeke / apIg:-kArapUdhikA vyApAramA / samparana: sampradAraNA musA vedanam / prArthanA yaatraa| eseca pratyayAvizeSaNe dhAtoDaleTo pratyayo bhvH| vidho-da mAyAm jagat,i kodu / grAma bhavAn gacchet, gacchatu / nimantraNe-sadhyAsu bhavAn niyameM kurbhAta 1. ma yatpatabhedana sAmAnya puMli saMbhAvyate tasya vidhata e ye sthayitatharamAraparyApta sammApanam / na ma di0 / 2. yA samAgam mAyazavdatIyamAnam / amaratu nAsi / tena bhaviSyatkAlavivakSAyo bhavati / kamaTi / 3. ko'dhA, 30 ki| 4. dakSina mAna hetu', paryAbhavana henugan, hA kAryavadhaH, 20 mA tti0| 5. hetumadetubhUtaka0ma0 di0| 6. ityanAntaramiti dopaH, ka. bha.Ti . salakArANAmapavAdaH, ka. mtti0| 4. sarvalakArApAsapavAdA, ka. bh.di|
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. sU. 12-134] amoghavRtisahitam 425 sUyaM bhavAn yathAkamamadhIgIta, adhotaam| AmantraNe-ha bhavAmAsota, AstAm / devadattaH paThet, paThatu / adhI? tattvaM naH prapodezaH pAdAH / prasIdantu pAdAH / saMprasne-kinu khalu bho vyAkaraNamaSIyIya, dhrmshaastrmdhiiyoy| kina khala bhoH kiraNamaya, dhrmshaastrmdhyy| prArthane-bhavati medhyAkaraNamaghIyIya, adhyaye / bhavati me'dhyAtmazAstramadhIyoya, madhya / leTA bAdhanAdavRttAviha luGana bhavati / pAnuzAvasare ledhyap ||14:17 // prepaNaM prathaH / calAniyogaH-anuzA / asisarjana matisargaH / avasaraH prAptakAlatA-nimittabhUla kAlIpanati: 1 eteSu gamyamAneSu dhAtoleTa dhyapa pratyayA bhavanti / bhavAn kaTaM karotu / bhavatA khalu kaTaH kAryaH, kartavyaH, pharaNIyaH, kRtyaH / bhavAniha preSitaH, anujJAtaH, bhavato'vasaraH kaSTakaraNe leGa, vidhIyate cAgrahaNa leTA papAmabAgha nArthaga, anujJAyAM keciraleGamayAhuH / ati sRSTo bhayAna prAya gacchet, dAraM gan / pUrvasUtre'tisarjanaprahaNamadhIyate / prape'leTi vihita'pi prepagrahaNa dhyartham / / lepa cIna muhatI pAnuzAlAsare pampamAnepu jana muhUrtAdupari muhUrtasya vartamAnArthe vartamAnAzAtIlaGpratyayo bhavati leT 55 ca / adhya muhUrtAccha bhavAn kaTaM kuryAt, kastu, bhavatA khAlu phaTa: kArya:, kartavyaH, karaNIyaH, mRtyaH / bhavAnhi preSitaH, anujAtaH, bhavo'vasaraH, ssttkrnne| leTa sme ||4|4|126 / / smazAne upapade pAnujAyasarepu gamyamAnepu Urca mohUtive 'rthe vartagAnAsAtArleTa pratyayo bhavasi 1 leyarapatrAyaH / OM mahatavAn kara karotu sma / bhavAnhi preSito'nuzAto bhavatozvasaraH kaattkrnn| ___ adhISTe 4130| UcvaM muhartAditi nivRttam / sna upa pade'dhopTai gamyamAne dhAtorlepratyayoM bhavati / lehobAdaH 1 anusAra rAjana aNuzatAni rakSa, zikSA pratipadyasva / / kAlayelAsamaye'yasare tuM vA // 4|4|131 // kAla yelA samaya ityetepU papaveSu, abasare gamyamAne dhAtIstumasayo dhA gati / phAlo bhokam / belA bhoktam / samayo bhoktum / ava mahAt kAlo bhovatum / vAyavanaHdya yApra.pnaM ca / kAlomojamasma, baMlA bhI janasya, avasara iti / kAla: pacati bhUtAni, kAla: zaharati prajAH / pAla: supte jAgati, bAlo hiduratinamaH / / le yadi // 4 / 4 / 132 / / yadi sati bAlabelAsamA upadeSu abasare dhAtAle pratyayo bhavati / tumo'pavAda: / kAla: padguno bhavAn / velA yamunota bhavAn / samayo yantrIta bhavAn / 41133 / ati prakRtyarthasya kA viropaNam / samyamAne ghAtoleM.Dapatyaso bhavati papau ca / bhavAna sala ha na khalu panyA vata, kanyAdA baunaa| bhavatA khalu kanyA caDhalyA / bhavAn vata. ka. khalu chedasUna dahet, bachedana nAya / bhavatA khalu cchedasUdhe boDhavyam / bhavAnetAhati / leGga, vipIya tRvyagrahaNa le sudhyapo ra bAdhanArtham / NindhyapAvAvasyakAdhamaNyaM / / 4 / 4:134 // mAvazyaka mApamaNyaM ca yamAne dhAtoNim dhyapa ca 1.kimarthaM prepAdizu thyapI vidhIyante / sAmAnyena bhAvakamajavihitA yete gopAdinanyatra ca bhvissymtiisyaashpaah-dhymityaadinaa| 2. vizeSaridvitana TATA) 'nena bAdhya tanmAdityavamarthaH ka0ma0ra0 / 3. vidhipayoH ko vizeSaH ? kecidA:- ahAtajJApana vidhiH / apravRttapravatana pAka0 sa0 Ti | . kAlo mAMjanasyezuna rasmAda bhunA bhavAnasiprepo gampo / satazca nepAdikamiha mAnAtavyavinAyaH, pa.. madiH / 5. ahaMtItyahA bhaya 65rthaH, sasmin 1 20 ma0Ti / 5. bhaya phasmAt nRthyapI nidhiiyo| yApatA sAmAnyanda vihAtyAna tenaiva bhaviSyanti / yo'yamiha vidhIyate tana vAdhA mA bhUditi / 7.poSA. tyAda guruSottamAna yuniti buma / upAdhiraya bhAvakadvAndo nopapadaH / upAdhiriti pratyayAvizeSaNa ityarthaH / upapadAce vikAryahArIti ninApara na syaaditybhipraayaa| bhArAvazyaka tyA pratipAdinagana / Avazyakamu dhina padamiti tadihAtidevopacityamAvazyakasya veditavyam / tena saha nidezAn adhamapayaMmapyupAdhireya nopapadam / yadhAyaka mudhiracaM satyapi upapadamasiha iti samAso na syAt / sidhyati na cAnyavakSamasti / yana sa samAsaH syAtayo bhanyata taM pratyAha-samAso mayasyasakAditvAzita kama di0 /
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. 4 pA. 4 sU. 125-140 pratyayo bhavati / avazyambhAvaH Avazyakam / RSe'dhamaH jayamarNaH, yavamarNasya bhAva Azramam / vacanabhedAdyA thAsaMkhvaM nAsti / Avazyake-phArI hArI | avakArI | avazhArI avazyaMlAvI / avazyampAvI | samAto eyUravyaMsakAditvAt avazya karotyatvasyazabdasvakAro'nto'pi vazyazabdo'sti / vyam- navanAyyaH / avazyaH / AdharmaNye - zataM sahasraM dAyo / kAroM me'khi kaTam hArI me'si bhAram / yat geyo gAvAnAm / ninvidhoyate grahaNaM binA mAnArtham / bhavyAdayo hi kartari bhavanti / adhamarNagrahaNamuttamarNavdArArthaM / zakau leGghyap ||4|4|135 // | yasto gamyamAnAyAM ghAto va bhAraM hetu bhavatA bhArI uhyeta / vAyavodabhyaH / vahanIyaH nivItepaNaM svabAdhanArtham / / pratyayo bhavati / bhavAn bhavAn hi zaktaH / le liG leDazipa || 4|4|13 AnAzIH AG zAmU indrAyAm azipi gamyamAnAyAM dhAtorleDleTo pratyayo bhavataH jIyAt / joyAstAm joyAsuH / jayatast / jayatAm / jayantu / dhAtorluG pratyayo bhavati / sarvalakArApavAdaH / mA bhUt / mAGi luG ||4|4|137 // tanmA jati puSpavat / laG ca me ||4|13|| deva samAyupapade ghAtorlaT ca pratyayo bhavataH / mAma karot mApakAt devadattaH smarat / mA devadattaH mahArSIt / : bhRzAbhoye leTa tasmiMstathAyeM ||4|4|139 || avayavakriyANAmadhizrayaNAnAM kriyAntarera dAnAM sAkalyaM phalAtireko vA gRzArthaH / babhodayaM paunaH guNyam pradhAnakriyAyA bhUza AbhokSye cArthe vartamAnAtayo bhavati / sarvalakArApavAdaH / tasmin pAtI lapAyeM upapade yathAvidho'yaM leDantasAthatopatra ityarthaH / nahi lunIhItyevaM lunAti / sunItaH / lunanti / sunAsi / sunIthaH / lutoSa / lunAbhi / sunIvaH / lunImaH / alAvIt / alAviSTam / alAviduH | malAvIH / balAviSTam | malAviSTa viSam / alAvizva alAviSya / laviSyati / viSyataH / laviSyanti / laviSyasi / laviSyayaH / chaviSyatha / lavi0 vyAmi / laviNyAvaH / laviNyAmaH / adhova aghoSyetyevAtrIta apayAte / aghoyte| adhISe / adhIyAye / atre | abhI | kadhIvahe / adhImahe / adhyagoSTa madhyagISAdAm / adhyagISata madhyagISThAH / kaSpagIpAmAm / avyagotram / avyagopi / adhyagISvahi / kadhyatImahi / adhyeSyate / adhyeSyete / adhyante / adhyeSyase / adhyeSyethe madhyedhyadhye madhyedhye adhyeSyAya he adhyeSyAmahe / vadhIyastra | abhIyasyadhIyate / adhIyate / avyAni adhyAthidAtAm / adhyAmiyata madhyAvidhyAyiSyate / adhyAi pante / vyasvasvati rAya azAdi zAmidhyate / evaM sakArevAhAryam / tasmilita kim ? sunIhi khunIhIti cintIti bhUt / tayaiti ? lunIhi lunIhIti lunIle adhova ayodhye bAdhIyate devadatteneti mA bhUt / chupeyAdisi laT I | t gratakAra jyudAsArtham / anyathA hi nAzyalugA sunAtu syAt / bhAvI suvAda vipyati lacitA, alaviSyat supArjita pratyayAntaraM na syAtU / pracayaM vA sAmAnyArthe |4|4|10|| namaH samuccayaH svataH sAdhanabhedena vA bhidyamAnasyaikAnekasya dhAtvarthasyAnyAropaH / sAmAnyArthe zatabuvande prazye gamyamAne dhAtorlepayA bhavati / zrIhI sunIhi nahotyeva yatate ceTate, samIhate, patte, nete, samIte / trInvati suti 1. Ni0ma0 / 2. zatAdhiti prakRtyarthavizeSaNametat / etenApapadanirAkRtaM bhavati / upapadakhe hi prayujyamAne zaktenaM syAditi bhAvaH ka0ma0 Ti 3 dhyAvApaH ka0sa0] di0 /
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha, yU.::.. amorAyatisahitam panAtItyeva yatate, gatyate / grAmamA vanamaTa garimaTetyevAti / ghaTate / ceSTate / asyate / ghaTayo / yte| ghttnte| gAmamati giri gadAdi banamaTa totyaSa aTati / ghaTate / vATyate / pyte| 'devadatA itya bhujyate / devadato'tti jinadatto'ti gurudato'ntItyada bhukaTate / bhujyate / kodanaM bhuDava, rAvatUn ciba, dhAmA: khAdetyeva apavaharasi, apahiyate / prodanaM bhukta, sakna sviti, pAnA: sAvItyevAmpabaharati, ambavahirate / mugAyacova, niryuktoropa, vaaydhojdtydhiine| paThati / adhIyate / pnycte| mUtrAvate niyuktoradhorA bhApyAyadhokhe / ityadhale, paThati / adhoyate / paThyate / sAmAnyArtha iti kim ? nirUpapa: savizeSopapado vA pramogo mAbhUt / niSedhe'laM khalo ktyA 1413 veti vartate / niSedhe vartamAnayoralaM khalu ispetamokSapadayordhAtoH batvApratyayo vA bhavati / vAvacanAdyayAprAptaM 5 / alekRtvA / khalu kRtvA / ala hAle ruditvA / ala bAle haritena rodanena mahAna pramogaviSayo niyataviSayAzca bhavantIti tvAviyara khalazabdo niSedhArtho draSTavyaH / niSedha iti kim ? alaMkAraM sikhala / alaMkhalAviti kim ? mA bhAvi nArtho ditena / parAvare ||4|4|142|| ghAto: ktvApratyayo vA bhavati parAvare pare'bare ca gamyamAne / parvatamanukramya naMdo / nadomprApya parvata: 1 do parAvara: parvata ityarthaH / nadIpAyoH parAvaratvena vyavasthAmA pratIyate / asti prApyata izi yA na dvitIyA kriyeti vacanam / vAvikArAdya pAprAptaM ca parvatAtikrameNa madI nadyaprAptyA parvata ityapi bhavati / vyatihAre meGa stulye kata ke // 4 / / 143 / / tulyaH sAdhAraNaH kartA yasya tasmin yasmAd dhAtoH pratyayo bhavati / sasta pAtoyaH kartA sa yasya kartA bhayati tarimana pAtAyupapade upatIhAre vartamAnAna meM ho pAtoH patyApratyayo vA bhavati / apamitya yAcate yAcitvApamayale / pamitya harati hatyApanarata samitya yA patta itvapamA mAcata ityartha: / prAyaphAle prApta prApakAle'yaM patyAra myate 1 8tAya meDa; patvA yAM yAce tyAne bhavati / yatihAra iti kim ? arthAntara mAbhun / manekArya hi dhAlaya bhavanti / tulyavartaka iti kim ? devadattasthA'pagAne guruvatto yaacte| . prAkAle thaahaa144|| prAkkAle aparakAlena tulpa dartamAnAdAto: bavApratyayo vA bhavati / bhuvatyA jati / bhAsitvA bhuGkte / snAtvA bhuktvA poravA yajati / vAnuvRtte rAsyate bhocatumipapi bhavati / uttarArtha ca vaanuvRttiH| tulyakAka iti kim ? prapINA bhojane jAta sati bhuyateM devdttH| vyApAya svapiti / sammolya hasati iti vyAvAnAttarakAlasthApAcapezasa pratyayaH vyAdAya yattarakAlaM kinycitsvpiti| sammotya cotarakAle ziniddhasati / yadajyate tato gancha ta yaghIyate tataH zeta itvA bhujyate dhIyata iti na padaM prAkakAle yatanyAM kramapratAtiriti na gati / yacAya bhukte tato yajatoti gadAtyA vrajati / adhota evaM tA: parimiti karavAjyAyAH prArakAle yattadbhyAM drajyA'dhyayanayoH kramaH pratIyate / prAyamAna ityetaduttaramAnavasthitam / abhidhAnatI vyavasthA / pUrvAgne prathamAbhIdaNye samupa ||4|41145|| pUrva agra prathama tyatedUpapadepu.bhAbhINyaghAtyarSotAoM gamyamAne tumkAvartR'rtha vartamAnAddhAtoH khamujapratyako vA bhavati / pUrva bhojavajali / purva bhuktvA yajati / agre bhoja prati / a bhuvalAlati / prathama bhoja vati / prathama bhuktvA prAti / bAmodaya-bhoja bhoja yati / bhuktvA gustyA yajati / pAyaM pArya balipItvA pItyA jati / samuA bhukte ktvA / laDAda yastu 1. grAmamati vanamati girimaTAdhyavAyamarati / imAghaTanaH / ine bhadantIti / grAmamaTasItyAdi svapaTasi yudhAmazaH yasamaTaza ini sapiyopAnuprayogani syarthaH / lAghavaM cIki ke vyavahAra pAradaraya nAdriyataM / grAma banamaTa girigaTa ityavATatIti atrApi kAraNabhedAt kriyAbhede sati sAmAnyavacanAsasmaya. gina / ka. maTi / 2. devadatto'ddhi ityeva gujate bhujyate kama /
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdAyananyAkaraNam [bha. 5 pA. 4 bhU. 146-151 naiva samartha gamayanti / tApa kAryA bhaviSyati pUrva bhunanti tato va ti pUrvamAdo'tra prAkAlena tatpadaM pUrva bhAtyA tato vamotyA tu ajyAyo prAkkAle traa| vyApArAntarApekSe puurvshH| yApuna: punarbhujyate tato aMmatIli yattayAM janaH pratIyate punaH punarityata AbhIdapyam / bhujyate mujma iti va dviruktAvaviccheda pratImate nAbhIcappe / prAvakAme nitvam gorazAramAkrozati svAduGkAraM bhuGkta ityuttarArtham / anyathaivaM kathamitthamaH kRto'narthakAt / / 4 / 146 / / anyathA evaM katham ityam ityetebhyaH parAtulyakatre 'rthe vartamAnAt karote ratayaMkAddhAtoH apratyayo bhavati vA / zAna vayaM karota rampayAdimpaH pRthaga - bhAvAt / yatra hAnyayApamocyA tulpakalakA pratikriyA bhavati / tatprakAramAyale / tatra vRlapi taviziSyamANastameva prkaarmaac| dAtyathAkAraM gudd'te| hAthA bhukta ityevArthaH / evamevAra padvAraM bhuGa pate / itthaGkAra bhuvate / vAdhikArAt khamutrA mukte yathAprApta matvA'pi bhavati / anya yAkRtvA / evaMkRtvA / kathaMkRtvA / itthaMkusvA / evamuttaratApi / anaryakAditi kim ? anyayAtRtvAM ziro bhuivata / anyathAzabdaH ziraHprakAre bujazva ziraHkarma tanna vinA (?) no gammate / __ yathA tathAdorSyApratyukto / / 4 / 4 / 114 // yaghA nayA ittAbhyAM parAtalyakatare'rthe vartamAnAdanakAta koleH khamunA nA bhanani Ipityavato haryazvetapaTaH pratikti / ISryA akSamA / kathaM bhavAn bhoyate * yathAkAramaI modaNe, tathAkAramahaM bhope ki tavAnena ki te mayA / yathAI bhokSye, rAyA'haM bhokSye ityarthaH / I. pratyunatAviti kim ? yathA karavA tilAn khAdati / yamAkRravAha bhoye tamA payati / anarthakAditi kim ? yathAkRtyAhaM ziroM mokSe sakSAkRtvAhaM ziro bhokSye ki tabAnena / ApyAdAmoze ||4|4|148 // AppArakarmaNaH parAttulyavartake'rthe vartamAna.e karote: kha mujapratyayo bhavati yA Amoze gamyamAne / coraMkAramAkrozati cora svA corazabdAnArya krozati choro'sItyAkropatItyarthaH / evaM vaskAramAkozati / vyAyakAramAmozati / Akroza iti vima? coraM kRtvA hetubhiH kathayati / sAdhuM kRtvA stoti| . svAdorapyanveH / / 4 / 4 / 149 // svAdApyAerAt naH tulyakatabejya kha mun pratyayo vA gavati / atyAcneH dhyadantaM jayantaM ca yayityA / svAduGkAra bhunakte / sampanna kAraM bhuyate / lavaNavAra zukte / svAdorityarthaH grahaNam 1 yaditi pratyAhAraH / apavaritivim ? svAda kRtvA sampannaM kRtvA yavAgU bhuta / svAhatya bhuyate / sampasakAra mAga bhuyate / asvAduM svATuM kRtvA bhuDkA svAduddhAraM bhuvane iti svAdulamAya vivakSita na liGgam / ripana vikalpata iti bhavati / vizibhyaH kAtsnyaM Nam / / 4 / 2 / 150 / / ApyAyo didimyo dozca prApakAle tulpa pAre Nampratyayo vA bhavati / kArasnya sAkalyaM gamyamAne nizivastriyo vidayo gahAle / viclimvkrmshH| atithibaMda bhojayati yaM yapatimi yati labharI vicAragati vA tata sarva bhojapatItyarthaH / phamyAdA pazyati / yAMdA mAnyAM pazyati ta tA sayauM va rayatItyarthaH / vaha bacanAtyayANAmapi vidonAM praNam / anyayAudAdhanadAcI. ranadAdeva grahaNam / niranuvansana sAnuzyakaspaiti vA lamta / kArasya iti kim ? atithi viditvA bhojayati / kanyAM dRSTvA varapati / yAcato jIcindAt / / 4 / 151 // yAvat ityetasmAdApyAta parAbhyAM jo vinda ityetAmyAM tulya kataka 'tha Nampratyayo bhavati kAranye gamyamAne / viditi lAbhArthasya samikarana nirdeshH| yAvajjIvamadhIte / yAvagovati tAyadadhIte ityrthH| yAdaveM mahAti, yAvala tAvarasa gallAtItyartha: 1 jovaH vApasa ho mAttpapUrva eva vidhiH / 1. -yaM vAkAthyoma-ka0ma0 . 2. bhujpati kA maH / 3. prakArapena ka0 ma. 1. pratyAhArAt ka0ma0 / 5. sampanatvamA ,10 ma
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ a. pA. sU. 152-159 , bhamodhavRttisahitam yaudArapUraH / / 4 / 4 / 152 // dharman udara ismatAbhyAM kamaimpa parAt pUrayateH prAkakAle tulyavato ' Nampratyayo vA gavati / carmapuramAste / bama pUrayitvA'sta ityarthaH / udarapUra pote / udaraM pUrayityA zeta ityrthH| vRSTIyattve'syolugyA / / 446153 / / mAppAtra yataNampratyayo vA bhavati asya pUrerUpArasya calayA majati yaSTIyarave vATeriyatvaM gmymaane| goSpadapro yaSTo devaH / goSpadapura vaSTo devaH / sItApraTo devaH / sItApUraM dRSTo devaH / yAratA mokSadAdipUraNA bhavati tAvadRSTa ityarthaH / asyeti kim ? mUSikApilapUra yo devaH / upapadokArasya maabhuut| goSpadapramiti prAradA kena vA kriyAvizeSaNe siddhayati / goSpadapuramityaNAcA vaa| evaM mAvajajIvamityAdayo'pi tama pambidhAna goSpadapratAraM goSpadapratamA poSpadaprarUpamityApartham / anyathA hi goSpada pratamityAdereva' syAt / ghelaarthaatvnope:||4|3154|| celA dApyAt parAt nope to: tulyakartRkepraya Namayatyayo yA bhavati vRSTIyattve gamyamAne / ce laphnopaM vRSTo devaH / vastranopaM vasanano paridhAtaknopaM vRSTo devaH / mAratA celaknolita samunagaM bhavati tAvad vRSTa ityarthaH / tRtIyopadaMzaH 155|| upapUrvAzatestulyakatake 'rthe vartamAnAsatIyA sena yoge Nagapratyayo yA bhavati / mUlakopadazaM bhuGkte mUlakenopadazaM bhuyate / ArdrakopadaMzaM bhukte / AI keNopadI bhudarA / mUlakA. yupadaMze: karmabhujeH karaNam upadaMzerapi vA karaNa meva kArmaNazca karaNavivakSA'sti / yathA sAlAnyacati taNDulaH paca toti / hisArthAtulyApyAt ||4|4|156 / hiMsA prANyapakAraH / hisAryApAtoranulyApyAd yapAso tulyakartRkastat kripAtulpakarmaNastRtopAyoge Nam pratyayo vA navati / daNDAghAtaM gAH kAlapati / daNDenApA gA: kaalyti| khaddhaprahAraM zavana jayati / hiMsAditi kim ? candanenAnulipya devadattaM paridhApayati / tulkApyAditi kim ? daNDenAsya gopAko gAH kAlayati / tatsatamyopAtpIrudhakRSaH ||4|4|1571 ta tRtIyayA saptamyA ra yoge upa ityetasmAtparampaH pID ra kRpa ityete mpastulyakartRke'rthe jagapratyayo vA bhavati / pAzvora poDaM zete / pAnopapIDa zete / bhu jopapII parirabdhayostamoH / ajoparoyaM vrajenAparothaM mAH sthApayati / pANyurarUpaM ghAnA gAti / pANAvapakapa ghAnA gRhNAti / tRtIyAsaplammokyivizeSaH / upAditi kim ? pAivena nipodhya tiSThati / pramANasamAsattyoH ||4|43158|| AyAmamAnaM pramANam, saMrammAt sanikarpaH samAsattiH, pramANasamAsatyorgamyamAnayostatoyAsaptamImyA yoge pAtostulyakartake'rtha Namtyayo vA bhavati / pramANa-ghaDagalo. kapa gaNDikAzichanatti 1 ugha gulenotkarSam / paphula utkarSa gahikAzchiti / jyAmulokArpaga / baGgulenolapam / vyaGgula utkarSa gddikaashninti| samAsa tau-za nAI yudhyante / me pogrAhima / peze mAga / hastagrAhaM hastAmmA grAham / hastayohimA asyapanodam / asibhirapanIdam / asiSvapanodaMDyante / evaM nAma yuddha saMrabhAta sanikuSya yudhyanta itmarthaH / tUrNe'pAdAnena ||4|4|156 // sparaNe pUrNa svaretyarthaH / svarAyo gamyamAnAyAmapAzananApAye'vapinA yasmAdvAtvarthe pravartate, tena yoge dhAtora tulyakatake'yaM Nampratyayo vA bhavati / gyotthAya pAvati / zampAyA utyAya cAvati / evaM nAma tvarate padanyAni kataMpAni parityajya nAdutthAnamAvApekSo dhAvati / evaM raprApakarSa prAdapakarSa payaH pibati / prASTrApako bhATAdAkarSam / pragAna bhakSayati / hUNa iti kim ? pAAsanA. sthAya gcchti| 1. -misyAdeva syAt, kama | 2, antarIyopasaMnyAnaM paridhAnAnyo'zuke, ityamaraH, ka. mA Tika / 3. bhAIm, ka. ma. Ti.1 1. kala Agatau curAdiH, ka. m.di.|
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana vyAkaraNam [ a. 4. su. 160 - 166 mAne ghAsa pratyayo vA bhavati / dvitIyA ||4|4|160 // samAnna yo ke lokAyutaM / loSTAn grAhaM gupte yahi yudhyante yaSTahiM yudhyante / daNDodyAmaM dhAvati / daNDamu dhAvati / evaMnAnAtvaramANA yudhyante yadAyudhagrahaNamapinAdriyanta ityarthaH / yogavibhAga uttarArthaH / svAyAyena ||4|4|161|| saMyogopasyAdi yatra saGgamuktakSaNaM yamisapadi jIvati tadatram akSayaH sarvato vivASanam, pariklezaH svAtatreNa AvAdhana dvA na yoge dhAtostulyakartRkeyaM Namutyayo vA bhavati / akSikANaM jalpati / akSiNo kA jannati / bhU jalpati / dhruvo: dIpaM jalarati / AvAdhyena uraHpratipeyaM yudante / sarAMsi pratipeyaM yudhyante ziradachedaM subante / zirAMsi cyuruprante / svAGgeneti kim ? huna tiSThati / adhuvAvAdhyeneti kim ? ziraH samutkSipya jAti | mAdhyagrahaNaM vArdham / 434 . vizipatipadikandAdvIpsA''bhIkSye ||4|4|162 || vizipati pada : skanda ityetebhyo dhAtubhyo dvitIyAntena yoge bArAmA bhoye ca gamyamAne pratyayo vA bhavati / gehaanuprveshmaaste| gehUM gehamanupraveza bhAratenupAlAI mAyAtAste grehAnuprapAdamaste gehUM manuprapAdAste / gehamanuprapAdamanuprapAdamaste / gehAvaskandanAste / gehaM gema skandamAste / mandamatraskandamArate / akSamAse dvirvacanaM sabhA samAsastatra rUDha iti na bhavati / tatra bIpsAyAM dravyasya AbhokSNaye kriyAyA abhIkSNye NamvacanaM samAsArtham / yatra hi tvAt samAso bhavati / pUrvAgre prayamAbho munivAdhikArAtu vA bhavatyeva / gehaM gehamanupravivamanupazyAnupravizyAste / tRSyasaH kAlenAntare ||4/4/263 // kriyAmantarayatIzvantaraH kriyAyA kismannanAt tRSyate rastezva ghAtoH kAlavAcinA dvitIyAntena yoge viche pratyayo vA bhavati / gAvati gAva: vidhihAtyAsaM gAvaH pacanti dvayasyAH pibanti / anya hatyA samyaspazyati antarmuhUrvamA sampamapazyati / badhAdeH pUrvavanAntare nRpaspatI | tRSyasa iti kim ? drghaSacya bhuGkte / phAseneti kim ? yojanaM tRSitvA gAvaH pivantiyojanamatyasya gAvaH picanti / antara iti kim ? ahattvasyeSyam mataH / kriyA krizameAntarayatIti kriyAgrahaNaM na kriyate / grahAdizo nAmnA || |4| 664 || pradizezva nAmnA nAmazabdena dvitIyAntena yoge Namupratyayo vA bhavati / nAmagrAhamAcaSTe / nAmAdezamAcaSTe / asamAye nAmanigrahaM nAmAni grAhaM nAma devadatto grAmAcaSTe / 1 mo'vyayenAniSThoko jampatya ||4|4|165 // kRtro dhAtoravyayena yoge NamuktvA vistI pratyayo vA bhavataH aniSTAyAmukto gamyamAnAyAm | brahmaputraste jAtaH / kiMtahi vRpala nIceH kAramAcakSe / ki sahi zrISa kAramA basiha ivala nIcaiHkRtya nIcaH pRzvA'thakSe priyamAya brahmaNa kanyA ta garbhiNI jaataa| tarhi vRSa : kAramucpala kAramAcakSe uccaiH kRtya uccaH kRtvA''tra kSe nIcenamapriyamaH preym| aniSTazeSatAditi kim ? vatvA brAhmaNa putraste jAtaH / noceH kRtvA brAhmaNa kanyA garmiNo jaataa| abhyayeneti kim ? brAhmaNa putraste jAtaH / kiM tahi vRSala mandaM kRtvA ? brAhmaga kanyA se garbhiNI jAtA kinnahi vRSa vAraM kRtyAca ? NAgrahNambhayoH samAsArtham / atyamA hiM vAdhikArAdyAprAptaM tvAbhyanujJAne Tovata iti samAso ma eva syAnna yatvAyAH tadvidhI ToktyabhAvAt uttaratra tuma tirazcApavarge || 166 / tirazna ityanenAnyena yogena gamyamAne vRtraghAtI ityetau pratyayo vA bhavataH / apavargaH samaniSThA samartiko virAma ityeke tyAga isa kAram tiryakkRtya, vigataH / samAnya virampa vA utsRtvA gata ityarthaH / apavargaiti kim ? tiryaNa kRtyA kAgadaH / bhatvA nirma
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. a. 7 pA. 5. sU. 167-17.] amoghavRttisahitam bhuvo'nUcAnulomye // 4 / 4 / 167 / / bhU ityetasmAdAtoranUjityanenAvyayena yoga Anulomye gamyabhAne Nam ktyA pratyayo bhavana: / AnulomyamAnukUlyaM paracitArAdhanam / annagbhAvam, anyAbhUpa, anbarabhUtvA tiSThati / anukUlo bhUtyaityarthaH / . . tUSNImA raa4|168|| tUSNImA yoge nuko dhAtorNam-paravApratyayo vA mvtH| tUNImbhAvam, tUSNImbhUya, turuNIbhUtvA tiSThati / jopaM tisstthtiityrthH| svAhAttasA kRbhyaH / / 4 / 4 / 16 / / jyAna tasityArampa yastampratyayaH vAGgAdvihitastadantena mAMge bummA ghAtubhyAM Nam svApratyayo vA bharataH / svAGamaktalakSaNam / ghacana meM dAdyAthAsaMsyaM nAsti / tenobhAbhyAgubhAvapi pratyayo bhvtH| pagAra, mAtImAnam, mukhatAbhUya, mukhasobhUtvA sthitH| svAcAditi kim ? sarvataH khA gata: / tati kim ? mukha kRtvA gataH / tase ti niranurAdhakasya pratyayastha grahaNaM na bAtoH sAnubandhakasya tasya upakSaya iti / cinA gAnA ||4|4|17|| pANiti saMzayA thA ismAramA tati ghaNaH pratyAhAraNa dhAna vyA va (4) eSa medhAH parigRhyantai ghaNasvavyayene ti yudAsaH / cyAviti vyanirdezodhaHNatena 2 yarthavRttinAtyayena vinA nAnA ityetAmmA ca moge kUbhUmya, matvA-pampratyayo vA bhavataH / madviSAbhUtaM tyA mataH / dvidhAkAra, dvidhAkRtya, dvidhA kRtvA gataH / advighAbhUtaH vidhAbhUtvA sthita: / dvighAmAvam, dvidhAbhUya, vidhAbhUtvA sthitaH / evamaikamakAram, aika.dhya kRtya, aika.dhyambhAvam aikadhyaM bhUya, aiSa dhya bhUtvA, dvedhazAraM dveSa kRtya, hai yammA. vam, dhambhUSa, dhambhUtvA / dveghAkAraM dveSAkasvA, devAbhAvam , dveSAbhUpa, dveSAbhUskhA, dinAkRtvA, binAbhAyam, vinAya, vinA bhUtvA, nAnAkAraga. nAnAkRtya, nAnA kRtvA, nAnAbhAva , nAnAbhUya, nAnAbhUtvA sthitH| cAvAta kim ? dvidhAtyA kAmAni gataH / zuSkacUrNarUkSAdApyAspipastasmin Nam / / 4 / 4 / 171 / / zuSka cUrNa rUkSa ilyalebhyaH karmampaH parApiperyAyorNampratyayo bhavati tasminyadi sa 13 dhAturUpapadaM bhavati / yAkapepaM pina iAya pinaTIdarzaH / zubha pa piSTa: / zuSka: viSTa ityarthaH / evaM cUrNapepaM pinaa| rUkSa pinaasstt| vAdhikArAcchukasya peSaM pinaSTIti ghanAdayo'pi bhavanti / prakRtyupapadayoH kriyAbhedAbhAvAt prAkkAya' nAstItyanatyAprasaGga evaM nidhiH / graho'hatajIvAt vaa172|| akRta jova ityetAmyAma AyAnyAM yathA sahavaM parAmpA kRJ paha ityetAmma dhAtumyA jAsmayo vA bhavati tasmin ghAlAyupapade / atakAraM karoti mataM pharAtItyarthaH / jIvanAhaM gRti jIvantaM gRhmaatiityrthH| limUlArakapaH / / 4 / 4 / 20 / / niyUlAdApAtparAt phAtampratyayo vA bhavati tasmindhAmA pare / nimUlakAcaM ya.pati 1 nimUlaM kapanItyarthaH / samUlAyanazca // 4 / 4 / 17 / / sagU rasadAdApyAt ga rAjantaH ya ca 55 yo pA bhavati tasmidhAtAyupapade / rAla pArA hanti / sAtoyarthaH / sabhUlAI kapA / rAmUlaM yApatItyaH / karaNAta 441753 karaNavAcina: parAddhantai myatyayo bhavati / tasmindhAnAtha ppii| pANiyA ginA trip gaNamAnAmA / sipAhanti / 15pAtahati / himAla karaNAta pAsvAdana viliH / asminnati nityasamAsaH sa eva ca dhAturUpapadaM bhavati / hastArthAd mRtuvartigrahaH / / 4 / 4 / 176 / / hastArthAskaraNa vAcinaH parempo vanutirahempo dhAtumyo Nampatyayo vA bhati to parade halavarsa vartate / pharavata pANiva bahutana yAMta ityarthaH / hastavarta ati karavataM pANivarta stena drtytotyyH| hastamAhaM gRhNAti ! kArabAhaM pANigrAhaM mRllAti / hastena gRlaattyrthH| sthasnehamArthAt puSpipaH ||4|4|177 / svAsnihanAcca karaNavAcino yayAsaMkhya pAtyupeH vipeca pAtAstasminnupapade Nampratyayo vA bhavati / AtmAtmIyaM jAtirdhanaM ca svArthaH / nighate na sa sneha
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanamyAkaraNam (bha. 4 pA. 4 sU. 170-10 / nArthI dravIkaraNArthaH / svAtpuipaH-syapopaM puSNAti / AtmapoSaM puSa gAti / gopoSa puSNAti / mahipa goya puSNAti / pitA puruNAti / mAtaporSa puSNAti / soynnaati.| dhanopaM puSNAti / svAdibhiH puSNAto. tyarthaH / snehanA spipaH- udapepaM pinaSTi / ghRtapeyaM cinaSTi / tailapepaM pinaSTi / udakAdibhiH pinaSTotyarthaH / ' nAmita dhandhaH ||4|4|178 // bandha iti prakRti vizeSaNaM ca baghAyasya babanasya yannAma tadvipayAt baraNavAcinaH parAdvagdhestasminnupapade Nampratyayo bhavati / aTTAlikAbAdhaM baddhaH / caNDAlikAbadhaM baddhaH / kromcA ddhaH / mahipikAbandha baddhaH / mayarikAbandha bddhH| makaMTabandha bddhH| bAlikAdIni banadhanAma dheyAni tairvandhabaddha ityarthaH / anye nAmnIti pratyapAtopAdhi manyante pratyayAntaM cannAma bhavatIti teSA madrAlikAvanyamityevamAdoni bandhanAmadheyAni / AdhArAt / / 4 / 4 / 1761 / AdhAravAdinaH parAd bandhe tasminnupapade gampratyayo vA bhavati / cakabandhaM baddhaH / marikAnandha baddhaH / kUTamandhaM badaH / guptiyAdhaM baddhaH / cakrAdiyu is8 rthaH / nAme bandha iti bahulAdhikArAnna bhavati / nAmnoti vA'nuvartate / karjIvapuruvArazivahaH 280 // kartavAcino jIvAdAs puruSazamdAca yathArArUpaM parAnazehozca ghAtostasmindhAtApapade Nampralayo vA bhavati / jIvanAtaM nazyati jiivnshytiityrthH| puruSavAI vahati / purupa: preSyo bhUtvA yatItyartha: 1 kariti kim ? jIvena naSTaH / puspaM vahati / UrdhAtpUrazupaH // 4 / 4 / 181 / / ayazandAraruta vAcinaH parAtreH zuSezya tasminyAtAyupapade Nampratyayo yA bhavati / UrdhvapUraM pUryata / OM pUryata ityarthaH / jhajyazapa maSyati / arva zuSpatItyarthaH / zrApyAncece // 4 / 4 / 12 / / ApyAtkamapAH kartuzca parAdAtAstasmindhAtAtrupapade Nampatyayo vA bhavati / ve ivArtha aupamye gamyamAne / mAyAta-patanidhAyaM nihitH| ghatamiva nihita ityrthH| kAkavale lie| ka :-bhilanAko nshyl| mahAmatinAzaM ginasvinaH . sApiyAmA yti| nanAza zagajannAzamAna . samarthAstyarthakRpakSAzakaglAghaTa saddAhArabhalabhakame tum / / 4 / 4 / 13 / / samarthAvastyA vRga jJA zaka galA ghaTa saha aha rabha labha krama ityeteSu copayadeSu ive ghAtastumapatyayo bhavati / atadarthopapadArtho'yamArambhaH / samartho bhoktubha / paryAptI bhoknum / ale bhoktum / pArapati bhoktum / atra bhojane sAmadhye pratIyate / asti bhoktum / bhavati moktum / vidyate bhoyatum / atra sambhavamAtram / dhRSAdipu-dhRSNoti bhoktum, dAknoti bhoktuma, patra prAbodhyamAtram / glAyati bhoyatuma, atrAzamitaH / ghaTate bhovatuma, tahate bhoktum, arhati bhoktum / aba yogyatAmAtram / lamate moktum / aba syAnamApan / prArabhate bhovatum, prakramate bhISatum / atra bhujeravAdyAvatyA na kriyAntaram / zaktihaNa samartha zaka yamevaM kamiti hi sokarya pratIyate sambhAyo vA pAvatyA bhujyata ityAdAvanabhidhAmAna bhavati / kriyAyAM tadardhAyAM caNa lada ca 4484|| dhAtostum kaNa luT ca pratyakSa bharati niyAyAM tadarthAmA / samAyoH sa zumpratyayo bhavati tadabhidheyArtha gheta kriyAntaraM gamyate / kAmati / anati / bhovatuM dadAti / pAtuM dadAti / bhojako vati / bhojakA vrajanti / mojaka kula pramati / samau zvabhUmupAcikA / kariSyAmIti prajati / adivyana vasati / primiva kathayiSyannAliliGga sphurantIm / bivAyA. miti ni ? bhikSipya ityasya jaTA: / tadaryAyAmiti kim ? dhAvataste patiSyati daNDaH / pratyayAntaraNAma vaackaaH| pAkAya rati, jayAya prati, bhUlaye va jati, jyAya tiSThati, bhojanAya titIti caturyAstra tAdarya gampate / sthANi ghugna pati neti bhavati / - - - - -...-...- - - 1. saran sarasi samphullakAhArasvAdudhAriNi / matsyI parizamAMsAca jIvanAzaM prnnshyti| ka. 'mttik|
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma. 4 pA. 4 sU. 185-86] bhamoghavRttisahitam pharmaNo'Na // 4 // 4 / 18 / / karmaNaH parAyAtoH kriyAyo sayau gamyamAnAyo aNzyayo bhavati / (mumbha pArotIti) kumbhakArI prati / godAyo prti| yugluToH prAptagovaMcanam / parasyAdRgAcInapi mApate / letumicchArtha tulyakartRke // 4|4186aa pAtoleMDsumo pratyayo bhavataH tadaryA kriyAyA vartamAna icchArthe tulma ke upapade yasmAlAtomumAvRtpadyate tadarthasya cetkartA icchAsyApi kartA mavati / bhujIyetIcchati bhujIyati yAJchati / bhovatumicchati / bhophnu dhAti / bhoktuM aSTi / bhoktumabhiruSati / bhoktuM phAmayate / le turbha bAta iti tulyaka ke niyamArtha pa sumprahaNam / icchArya iti kim ? bhojako gacchati / tulpamatRka iti kim ? icchAmi bhusA bhavAn / kriyAyAM sadaryAyAmiti kim ? hapaThan bhavate / iti zrutakevalidezIyAcAryazAkaTAyana kRto zAndAnuzAsane vRttau caturthasyAdhyAyasya dhanurthaH pAdaH ( samAtaH ) 1 mamAsamidaM zAsam / 1. thAdheti gu-ke0 m0|.
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. pariziSTa-1 satrANAmakArAdikramaNikA ato hA aNi .2 / 3162 anuho nam / 2 / 113 aka: 21 // 206 aN kuTilikAyAH . 312 / 17 . anaDuyaduThiNagdiAdRya spagdhUva paakartari 443 . ataH 4 / 20100 riyAda 112:70 akarmakAt 153 / 117 - ata iM . 2.421 / anatyante 3.480 akalpAta sUtrAt 2 / 4 / 175 asaGaH 421171 - ana dyatane hi: 3 / 4 / 24 akAme'mUrdhamatakAtsvAGgAt bataGAgazatususthAdhusaraNazyamAH amadyatane laG 4.3 / 207 2 / 2 / 12 14.101 anaparaye 2 / 3 / 64 akyabadhi 4 / 2 / 130 matom 12 / 4 anAsvAdanAjjAteH pUrvapadAt apilla gheto 4 / 2 / 17 atariza cot 4 / 2 / 43 batAdajAtakRtamita pratiapaNImAppo 2 / 1 / 148 AtonasaH / / 168 gamAt 13 / 24 akSazvanu: 4 / 3 / 26 ato'nunAsikasya gam 4 / 1 / 88 dhanAtmanyanAcyAne 13461 azunutaskamnicchizvizapasahAhaH ato'dasyuH anAzvAna 1482 4 / 2 / 180 4 / 2 / 39 anAdeH zatAdatasminyaThau agnezvaiH 421193 anaca 3 / 2 / 226 3 / 2 / 120 agnicitmA 4.3276 atyantApa have liT 4 // 3 / 211 anukampAtannotyoH 1487 agnI paricAyyopacAyyasamUhala- adaurdhAta 111118 anugAdinaH 3 / 4 / 138 cityA:415/66 mado'natAta 4 / 3 / 177 anumvalam 3 / 3 / 56 agrAnta zubhazubhra vRSavarAhA himU- adoda 41228 anuzatikAdInAm 2 / 3 / 108 pikAt 2 / 1 / 211 amanyataH 4 / / 34 anusargAH kSobollAzapariaci 1 / 2 / 121 4 / 3 / 54 kRzaphullotphullasaMkullAH 4.113 navAsanavicchiyo:441105 410258 baco'citte 406310 . addhyA diyaM mukhyAtsarvAdivihoH anekAco'ndapatAnukaraNAtvAmbaaco ho'havaH ptas 3412 stibhyAM dvizca 31454 acyAmA 4 / 1 / 83 adhaH 1280 antaH 2 / 1 / 124 acyaspazca 1 / 1 / 154 bhadharmazaya saMsAGga vidhAyAH antaHzubhnAdaunam 12154 ajAyAH 101 / 126 204:176 ammoseH 4Asa140 ajAte. paJcamyAH // 3:199 yagharAcyAt 31439 aJjalezcAlacaH 116164 ajAdibhyo dhegoH 14.24 adhikasmizatasahasra tasaMharA anta:pUrvAta amAdyatAm 1 / 3 / 13 zativAdazAntAdar3a 3 / 3175 anyopAsyAmira 4.16169 ajjhaMH zatuH adhI 4 / 4 / 130 bantavahinyI lomnaH 21 / 192 adhyAyekAna halAdibhyo'rzana- adhyAminyadezakAlAra 3 / 274 antadhAma 3 / 1163 zuvimyAM bhuzAgIrUpaye caG adhvAno sakho ante ca 4 / 2.243 4 / 11. anaH 2 / 1 / 153 aMza hAriNi 3 / 3 / 102 adau aci ka .
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 sUtrANAmakArAdikramaNikA azikSA mAt 2 / 2 / 31 / 327 aMzAte: 213094 mapAvadhI 1 / 3 / 156 apUrvapado ut 1 / 112 apsarasaH 4 / 1 / 25 aprayogIta 1 / 15 aprANini 21175 bandhI codavAn 42.99 abhijanAt 3111118 abhinivizazca 193 / 124 abhiniSkAmazi dvAre 31 / 191 abhinna 12 / 56 abhAnita :42 amanuSye Tak 4 / 3 / 119 bamapaJcamyAH 1157 amazriddha'nyatrApi 4 / 4 / 113 amo'dhikRtya 6 / 1 / 187 amotyAH / / 183 ambapagurodhA 41183 arthArthAntAddhAvAt 3 / 3 / 155 ayaMsiddhau 4 / 3 / 287 ardasananirvaH 4 / 2 / 144 arthapUrvo hat 111 / 12 aryAca 2 / 13166 arthAtpalakasakarSAta 3121131 / // 3 / 123 barhati 3 / 2 / 173 alugvA zarA baluco nAmni luka 3 / 2 / 142 2 / 2 / 122 alpAcca bhaidhAgAH 1198 aspot 4 / 2 / 23 avasdAyAm 2111213 avapavAlaya 6.3.72 avasvayaMbhuvaH sa382 avAta 1 / 4 / 40 abAcAlambanAvidUryo 4 / 2 / 223 avidUrabhaH . 4 / 2 / 145 amocanaze adhyayamsa 14 .. zrA yasya 1 / 2 / 154 bAkAlikaMThazcAdyante 3 / 2 / 124 avyayIbhAvasya 1 / 2 / 155 mAkhyAtaeNpayoge 113 / 157 avyayAt svIjas. 13.97 AgnInaM gRhe 31 / 140 amasphitiDoTasattvetayo ma bhAgrahAyaNyazvatthATug 2 / 4 / 204 3 / 4 / 74 ApadAdRzaH 22:107 AGaH - 411242 aziraso'yorSazva / 3 / 3 / 154 ___ AGaH koyamyasmuH azo'ni naTa 222664 4 / 3 / 243 apacakAdeH // 2 // 185 bhAr3A . 113 / 158 azvAde:.phan 2 / 4 / 43 Ahi yuddhe 4 / 4122 azvaghaDavapurvapirAgharotarA: . . ADi zole .4 / 3 / 127 Adi haploH / 44027 asahamaDiyadyamAnAnAnikodarodha- Aho garo ___ jayAdantakarNazRGgAga-. Aho'nyUSasoH 4311128 . gAtrakAThAbahvaca saMyogopA Ai styAtsyAGgAt samAsAt A . A ca hI 42252 asevite'goSpadam / 22 / 27 Azcoto bhoH 102 / 11 aso'nadhAdeH 1521138 aajthjspH4|1177 asmin 3468 AtonaH 44101 astiyudhobhUSacau 412 / 91 Ato'paH 4.2136 as prajAyA 2 / 11197 mAto'nAha: zluk / / 2 / 151 yastaM puro'vyasam 11529 mAto yam .. 4.11237 asva 11173 mAtohAvAmauuD 4136113 arAyogAdoH 42140 AparvaNo'Na 31 / 153 assantubaje 4297 mAditA 4421151 astyasminnati matuH 3 / 3 / 116 Adijante 2 / 2 / 87 apaDekAcyUrvaparasyAci 3 / 4 / 93 AdeH SNoSyavATa pAThIvaH ranam aSo'cobhAbhUpUtra kaMgapyAthirvapaH 4 / 2 / 261 41249 Adezchandasa: pragAye 2 / 4 / 215 kaTAta Addhipo jharjusvA 14 / 106 aSTrovaccakrovarakakSIvadharmavadruma- AdmavyataH 4 / 2 / 34 : Nvat 12 / 18 AdyAt 24.19 maSTa aura .11153 mAdyAdibhyaH 3147 ahIyarahorA. 3 / 4 / 11 mAdyAmApaM sammatvasUyAkoneallA 21 / 179 ... 'ghanatyapa plutaH 2 / 2 / 17 gahomATi 2 / 3 / 75 AyekAca 4 / 1 / 44 anyAyamityamaH kRmogna- . AdhArAt 4 / 3.167 rthakAta :.:44.146 AdhArAja 4 / 4 / 179 alye
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanaNyAkaraNam .7 yasaH .. rA130 iiropaantyaa3|134 IyaH . . 41952 IzImayAM hadhye 42 / 31 iithe| 3 / 2 / 153 IyadguNavacanaH 2 / 1 / 35 IpadasamApte'DAH kalpAdezya dezoyara 3477 haldapye 412287 uttarAt saambaa ibhyArtha le leda 44.125 AppAJcaye 4 / 4 / 182 isamAso'nitsyAsyamupaH / pApyAdAkroze 414148 11386 pyAdApAre 4 / 4 / 13 ijAyAyAttaditaH |42 mApadam . 313254 AvAdhe 213013 3 / 1 / 22 mAmaH kRtaH 14/47 rAza92 sAmanye za3299 ino liluGA ghoDa; 15281 AyAt / 3 / 117 iTi pAto luk / / 2 / 84 AyasthAnAt iTi vijaH 41145 bhArAdarthaH giib // 4 // 52 AraMjAdhamaH 4 / 2 / 132 ito'niHza457 Arano'dhyAdeH 2 / 3 / 84 ito'taH kutaH 34.13 ArtatIyAyA Rte 1989 itra: pyo devate 43327.. AryabhAriyAdvAn | idamaH / 204 sAci 411233 iduto giAvovo'stro 12 / 22 AvalilakSisvatizatAtparaH / idiH 42249 12 / 182 indrAsomAdizu devatAnAm AziSi manaH 4135116 raa2|33 AziSi vun 4 // 33107 indriyam Azithi nAthaH 1 / 3 / 115 / / jAzvayujyA buJ 3 / 1 / 104 hana: kaca 201226 mAsanaH indha parimvaH 443392 mAsanmAdurAdhikAdhyardhArdhAdi- invitayaH karmaNaH 4 / 31988 dvitIyAdyanpArthe 2013 inhanyUyaNazo 1 / 21136 AsaunaH 4 / 2 / 45 meDa:. 4 // 2 // 1.5 Astakam 3 / 1 / 119 AssyanaH 12 / 111 iyyaH 4 / 2135 Ahi dUra 2444 ilavara deze 3336132 imuso hulam 3 / 4 / 57 imusopekSAyAma / / 171 ivAsAlo'dRzaH padI neT met moticchAyAm 4476 1314 333188 iko luka 1127 aSTAdimmonya kAma inTha : ikyera 1 / 1182 igyajaHsAco'jyim 4 / / 108 3458 ina: 4 / 1 / 138 IToTa: 4 // 2 // 71 4|4|4 ITcAjavAdamyaH 4 / / 21 41163 2 / 2 / 142 uko'yo lukprakRtyA ca 3 / 4 / 90 cadiyo'neghAdeH 12 / 114 uNAdaya: 4 / 3 / 280 64/45 utA svaH 11 / 2 uttAnAdibhyaH kartu: 4 / 3 / 166 uttiApaH patayo vArambha 4 / 1 / 153 utkRSTe'napena 1 / 3 / 104 utkaSikarpayoraH 31582 urathApanAdecchaH 3 / 2 / 121 utpAtana jJApye 1 / 3 / 147 utsAdera 2 / 4 / 10 112 / 147 udaggrAmAdhAsTomnaH 36119 udare yAne 3 / 3 / 100 udasyAsamma: uditaH udinI bhitaH 414 / 31 udo'gabahe 1 / 4 / 35 udojale 4 / 4 / 17 udgAdayaH 4.1173 unmanasyudutyoH 316 / 113 upasagAt 2214220 upasargAdudruhaH 4 / 215 upasadinamaH 2 / 1 / 142 baa 3 / 1 / 182 yAdeH
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikramaNikA 41 eje: RtAM vidyAyonisambandhe 2 / 2 / 28 eTitaH eNNA dam etado bodhaH -...--.kisadasisammelanmanoindiaadiinsigati upasadizataH 4 / 4:83 upasadicad devikt:4|3|254 upaparArgAdAtA divaH 4 / 3 / 95 upAt upAta upAdvikArapratibanavAzyA yAhAre 402 / 212 upAjjAnunI vikaNaprAye 3.1.126 upenAdhikini 13 / 175 3 / 1103 ubhayadyazca 3 / 4 / 22 uraHprabhRtyuditvAraH // 1227 uragaH 4 / 3 / 161 uraso'gre 2 / 1 / 178 411 / 213 ETU : uSNa 3 / 1 / 161 udimpaH kAlAt 3 / 1 / 27 oy'e / 4 / 158 pariyAdiyoDa 3 / 2 / 114 tyApasargaca 1 / 1091 assakhIduzanaspuruvaMzopanaha sarasoH 12:19 dRzohara 4 / 9 Rddanasya 412 / 166 pabhopAnahAyaH 3 / 2 / 223 paradhyAya 3 / 1 / 132 aSI mi etogA etyaga: edAiH 4 // 3 / 147 24.93 / 43156 3 / 169 4 / 2 / 80 1 / 4 / 116 / / 157 1.21124 102 / 106 4 / 2 / 61 3 / 4 / 46 1187 4 / 2 / 3 upte elidoDakaH enore evaM niyoge eA zoka pe sadanossAra 1176 Rditohi 4 / 3 / 10 culita se: 4 / 2 / 135 putvA tikitanA novaH 4282 OM nojaH 1111104 u. dukoNo 4111216 sh3|20 karatoDamANinazcAyurajvA dibhyaH 113 / 71 UhattarapadAdIpamye 1672 jAbhimA yuma 3 / 3 / 148 UdhvaniH zugaH 4 / 4 / 181 Udi mahAtmA cArya rahapAna 331465 UhmasobAsa gat 11453 aima bhiso'dazaH 12164 o ojaHsaho'mbhasA vartate 3 / 2 / 25 mojomasahomasta garASTaH 2.2 / 8 jotaH 201 / 102 ota au 1126117 otaH zye 4 / 256 odautovAvya raa3|36 o: purazye 4.1597 omaH prArambha 2 / 3 / 21 momAdi para: 111186 aurAvazyaka 4.3 / 62 AtrAvAH 2 / 3 / 81 oNa 3 / 1 / 32 213174 ekadizi evAnAlAyA 33 / 44 ekadivahIM 1 / 3 / 98 ekAta ekArya ca 21115 ekAdagnAdnau 202162 ekAgArAkacaure 3 / 2 / 118 ekAdAkizcAsahAya 364121 * ekAdaH karmadhArayAt 3 / 3.162 ekAdasApaDasApoTApA 2 / 2 / 101 4,484 ejamidAhAkoH 4 / 1986 eDito luna 1 / 4 / 105 eDolaka eco'zyA: 411 / 180 eco'vyavAyA 1 / 171 ejUccaca 11183 om 2 / 168 auSadhikam 64137 moramulavA cAdamo'noH 1 / 2 / 212 kAnapHpathyApo't / / 139 Rddha jajyAmaThaNa 3111131 RcyA 1 / 3 / 11 phUNe 1 / 3 / 155 kAta: 4 / 2 / 191 knyaayaannd|1|12 pa.mahalAnAni 3:21212 kaMzamastiyustuyastayabhAH 313149
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 zAkAyanamyAkaraNam ke nidrago: pari 4 / 317 kaMsAiTa 3 / 2 / 130 jasoyAja jya: 204 / 152 phachAnnaldhe 31146 kacchvAduraH 3:3 / 135 kanna nAsi11129 sTAra prApaH // 152 kaTAdibhyaH ilugve de 3 / 5 / 171 kaTArAdayaH karmadhAraye // 1.117 kahAnarabakSiNAsthAlIbilAcchayau zasa176 kaNemanazzraddhAnchele 128 katarakatama jAtiprazne 2 / 1171 kAtri raa2|120|| kATyAneca haka 3 / 1 / 4 kamayamaH 34 / 26 kAthami leGa ca vA 4.4.111 kathAdipAtilkAyolagnam sATobAya 346 .jlanAsAkAra 6513529 ga.dipakSAnA hatimale 3 / 3 / 48 katari zapa 413420 kaI dhamatAnazivahaH 4 / 4 / 180 kartugin kartuH khaH 4 / 3.146 phatuH vip 4.120 kaI sthajanAvApye 15 karmaca 1133107 karmaNi kamariNa guNe karmavaivAdha: 3 / 2 / 99 zarmaNyatravAdInAM kanayaTila hAlasAloyAdaga: sAloyAdaga: 3 / 3 / 42 nArayo po 2 / 2 / 124 kAka lekApAkinagArethanATaya camiyAmanazca va 2 / 488 kAkAdibhizca kSepe 20156 kAjaTAghATAt kSepe dA3123 mAvAdakSane 38 vANDANDabhANDAdaura: 3.31134 kAmAviSkArakaniti 44 / 124 kArAmadhye vAle paJcamo ca 1 / 3 / 186 karisenAntalakSmaNAdiJca 2 / 4 / 82 vArikAlamado'ntasmarasasthitmA dibhUpAnupadezAparigrahAdarakSepe 11 / 27 kAre prAdhAM ili 2010 kApaniNAtpratizcAsva vA kAyAdeSaNa 3121102 kadAka honA / / 285 kanyAviNyoH vanonatriveNI ca bAla: 2 / 1 / 31 kAla: prayojanamasya roge kamvAllyunoH 23.46 kapijJAteI 3 / 3398 kapicheSAvAhirase rA440 nApegAne 2.21144 kavaramariNavipatharAt 113:30 pamitamaMndhampa bhImpaH 3 / 3 / 105 kamRNiyaH 4:12 kamye navarAbArAtatyAH / 4116 karaNAha 4:41175 karaNati ko tAt ?.3 / 14 karaNAcajaH .4 / 3180 karaNe kvacit 43:38 karaNAdhAre cAna 4 / 4,9. karaNe zo'jJA 12 / 165 karoSAbhakUlA kapaH / / 3 / 141 va gaNarAyano 16454 karmaNodazcaraH 1.48 karmaTo para: kanakarjA prAgatatattva diH 3 / 4 / 55 karmaNastadiSTe 3 / 4 / 134 karmagoiNa karmamA 4 / 3 / 194 karmaNo'Na 4 / 4 / 185 karmaNi pAca 2 / 1.48 karmabhAve karmabhAve 14.77 kalAsvatya yava gamAvyAsaMpa. . manokAH 31.107 vasana kalyANyAdaDinca rA462 kacaratyacittAcca ThaNa kAlabelAsamayAvAre tuMbA 4 / 4 / 131 kAlazayalazArAvizanapiGgala kalmApAt // 364 phAlApha lagavApimyopA 211111 kAlAsAdhupayatyayamAne 3 / 1 / 102 kAlAivavat 2.4 / 214 kAlAd utanaTa kAle 2019 kAlAdhyabhAva dedo yA kama cArma kANAm 1 / 3 / 125 kAlAghaH 6 / 2 / 115 kAlAhAri jarAyalamya kArya zukare 3 / 2 / 100 kAlAdhyanoptiI 1 / 3 / 126 kAraH jipahane kaisaMgAsavyarthaH phasonATTayapaga kAsvAdigu 4 / 2 / 147 11 / 11 2 / 4 / 212 1614180
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikamaNikA 443 kuTorAdaH 14.100 kahilaphTivRddhAjalibhikSAdAkaTa 3 / 4 / 102 kRtsitApanAte 3.486 kutsisikArakasyApi 13160 kumahato naH 201172 kumadagaDatasamahipAdita / kRjo'ma: 421192 mo'dhyamenAniSToktau Namyatvau 44.165 kRja graho'kRttajIvAt 4 / 4 / 172 kRtanA deruH 4 / 3 / 33 kRtakA mukAsyAcuNlayatapasvArthAvya yaSyaNena; karmakoM: .MiriktiBAR kuro ...... kAle kAya ca bhavavat 3 / 2 / 95 kAle bhAdvA dhAre 1 / 3 / 131 kAle pare vA 4 / 4 / 107 kAlo higau ca meyaH 2.1.28 kAttIyaH 2.2189 kAzyapakauzikAvedavaccha 211176 kAzcAdivAhIkatAmAta 3 / 1 / 29 kArAgoNyAH saraTa 2 kAMskAn sosaka 11149 kikilAstyaryayolUda 4 / 4 / 114 kige 21172 kiyattabahorasa 43 / 131 vi.yattasakAmyatkAle daa| 3 / 4 / 18 phiyuttethitva 431286 kiMvRtte leDleTo 44 / 112 vittimAbhipavAdidA mAniye san 4.14 kirayukathyUjaNuH thaa|289 kidantaH 1154 killiTIdhecArAMyogAt 41 / 148 kimaH phaM: 1121217 kimazca rAkhthAyA itizca 3 / 3 / 71 kimaH kSepe 2.1126 kimiramaH kIra 2 / 2 / 108 kiratalabane 42 / 213 kiradeza unnayayantaH miyaa|[ 2.4 / 105 kuddhapAyA yaluba va 3 / 1 / 5 kuJjAimA 20431 eNDabhAjagauNasyaladAnakurAkAma kakaTakAparAtpAtrayANAvapa. nAtrimasthUla yasamaithunecchu thoNikarAvaze 213147 kumbhapadya do 1.3 / 10 kuNDapAvyarAMcAdhyarAjapA pratI sacanapazpaso412.160 kRdante yA maM rAnaH 2072 4 / 3158 paahRdyaadaaluH3|3|138 kRpo'kRpIDAdipu // 21260 kamajvapazaMsaduhajapaH 4 / 3 / 84 kullo'tuM tvAm 4 / 3 / 45 kuzAzvakApilayakarmandAdina 3.1.178 kRSa: kRnna gahane 4 / 2 / 147 vRSNoSavinokAmagarbhapajagArore kumAra: zramaNAdinA 178 amArIkI ina yo'vyayAdimpaH 3 / 4 / 116 kukhyudangharAta 35144 2 / 4 / 106 kuNica 4 / 2142 kurvAdazma: 224180 kuzalAyuyanenAse vAyA 1131188 3.1685 kuzAvAccha: busIdAra 3.2129 mUpirajazzyAmna vA 4 / 3139 kuTocuH 41184 bupo" " pam 11.166 kumyAgyamiya yasidhyayugya nAmi 4 / 3178 kulAyA yA 2:4 / 63 pula viprovAradAtyalaMkAra kuzale .... - - kRSNayajIrNa purasavadAtamomUtrA tilajohimAsvahisurarAjchA dane 33 / 181 ke kamigrayupralayaspaTa vAdagiti 2 / 3 / 83 ke.paNa imaH 11383 kedArANa pazca 2,45131 kevalamAgakamAmadhevAtAvarasa___ mAnAyakRtAMgalabheSa gAt / 13 / 46 ketA 3 / 3 / 139 kaMdAtA 2 / 4 / 136 ko vA 2343 ko kadaci sh|118 koTarAmananAdImA vanagirI 2 / 2 / 95 kovAde phodipAdhyayaspa 314/84 - bundana ma 2 / 4 / 90 phulAlAdA 3 / 1 / 184 kulammA 33:32 kAlA dudirujbA 4.3:151 kRmivAsakuzAkI kumbhapAtre - to'nadhya yasya 11 / 175 bhaH zaktica 4.4.76 kulaH prathine 13 / 112 dalaH karaNe lanaTa 4 / 6 / 157 jo vA "" ------
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 444 zAkadAyana vyAkaraNam .--- - .. korAntanulasvAdaNa 3 / 2.4 kApaDAmyaMjaza: 4 / 2 / 164 popAtyAna vANa 1 / 47 kriyAoM ghAtaH1122 pA . 231187 pAyAM samarthAnAM zuNalac ca kodityAgastyayo: kuNDinAga 4.41184 stI ca 2546111 kojaH . 41189 koSijalAstipadAda bhaujanyava syAdekheMbahulam 3 / 1 / 157 4 / 2 / 209 kolmASIvaTakinpho 3 / 3 / 108 . kIDo kUje 1141. korIyam 2 / 4 / 157 adbhapArthasRgayajvalajuzubhazcAta: ktaktavatU 4 / 3 / 204 ___43 / 235 vatasya sakSacAre 1 / 3 / 167 krudruheApArya prati kopo vatattvAM zudhavasaH 4 / 2 / 158 na ca karma 1531137 ktannAdibhinnaH 231667 / advahAnopasargAta 143 / 138 vatayoH 4 / 142 kroDAribhyaH tayorAlAgasya 127 mI ghAnye . 4 / 450 kAyozyoditsUyatyAvedasya krozayojanAcchatAdyojanAccAcAman mUrDa: 461:246 bhigamA 3 / 2 / 85 catAH 21.111 proSTara tAdalA proSTIH ko 1526131 batAdAdezyAnatyante 34.109 kozalako.luka pa 2435 ktimapacAyaH41243 RyAdeH 4 / 330 frima pATezatamagIne 4 / 3 / 117 pate vizvajaniti 4.1.171 kyamutrAne 3 / 4 / 16 vartanAsatya 142 kvacita 2 / 4 / 239 kono udhoguNa 13 / 171 kvAcituryAt 3 / 4 / 17 vatA'pi 2059 kvacita 431200 balonamaH pya: 12.171 kvago beNe 4.4 / 11 knotitapalitAda 1.3 / 63 patrAhasvando dA 4 / 4,26 kyacyasavAlAlasAyam 203:37 ksa cArA145 kyaccAmAbdayAt 4.1.18 / svasTakA upasa: 4 / 2 / 167 vayAcA kvijali piDAlana nAsika kyapI yA 1 / 4 / 17 415136 kramaH 4.2.174 vighAmati 260 narikta 4 / 1 / 140 kvaMdvazatastrAtvaca 3 / 118 kramasati 1 / 4 / 21 yo 41241 krAmautadAne 42.65 kAsvAci 4 / 254 vrampaH pragAna 4.2108er: 4 // 256 nayAtmavyAzApavAdokSaprAyaH .24.16 4 // 3 / 178 parayo zaktI 4.2 / 107 kSaravarazaravarSAdA sh2|17 kSiparaTa: 4 / 3 / 251 kSipAzaMsAdhe reTa 4 / 4104 kSiyAcIH pe 216 / 20 bhuttaDga zanAyAdanyadhanAyam 2 / 3139 kSudakamAlavAtsenAnAmni 2|4|129sudraammo daNyA rA4.64 kSubdhasvAntavAntaparivRDhalanamli paridhaphANTamAda mantha. manastamaHprabhusattAspaSTasva rAnAyAsabharI 421150 zudhoH 4 / 4 / 43 kSetre'nyasmiAmAzya ghaH 339. kSepAti grahAvyarthe'RtuMmtRtoyAyAH 3148 kSetriyamadrAsA' 435135 kSeradhye 4 / 1 / 252 kSero 4 / 2 / 106 khanca sa110 gvaci 4 // 1206 va samazari vA 101114 kharacara, 4 / 1 / 79 kharabugAnam nArikAyAH 2 / 1218 salatilAlitalinavA khulAurakakayakAzca 4.4 / 98 khArIvAraNIbhyaH kan / 137 vArtha vA 201165 khito ca ekAcorama: 2.243 khityAdvipatazcAna vyayasya 2 / / 78 peyapadyam 4 / 3177 khaM24kSAzitaMmbalaMkamAlapuruSAt 2 / 1 / 137
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ svatya uH yAdRzye ga gandhane 4. 1166 gandhanAvakSe sevA sAhasaprati yatna 6.449 prakAparya gambhIrapaJcajanabahiryetAt 3 / 1 / 123 norA 421173 mhanjankhandhaso'na yaci luka cita 4. 1200 gacchati pathi dUte gavAdibhyaH gaNazcaiH matyarthavo'cchaH gatya karmaNyAvAre ca gatvaraH 1 / 2.104 433208 gaNikAyAH tAdiSu prAdayaH gate sthAniyayAntenaikaH mo'nupasargAt gamaH namaH khaDDA gaMmAdonAM kyo game pratIkSAyAm gabho vA gargabhAgana gargAdirthaJ garbhAviprANini gavA 3 / 2 / 190 2 / 1 / 114 4 / 1 / 104 24.165 2 / 1 / 21 4. 1 / 1264 ganvidvRdivazI vA 4 / 2 / 168 gamyAdirvatsyati 4 / 3 / 281 4 / 2 / 259 2.4 / 120 1 / 3 / 184 11.30 4/3.53 4. 3 / 262 423069 4 / 2 / 270 4 / 3 / 159 4 / 1 / 264 14.28 204438 33 / 115 pijAliMda 4|4|110 mapi ca yacca yathe 4|4|116 gAdibhirya 2 / 3 / 149 galbhavAt 441621 gamye'hnAzvAtsam 3 / 3 / 31 3 / 3 / 160 sUtrANAmakArAdikramaNikA 43.103 gAdigattatarapradepaH 301150 gAGkuTa dina 411 144 gAdivithikeziniNisaM gasthakaH yogAderitaH 2.3.63 poco bhAve 44164 42.127 vAD liTi gAndhArikAbhyAm 204 99 girinadIpamAsyAgrahAyaNI jayaH gila: girinadyAdInAm gilagilagilayoracA'gilakSma bhI bahup guNastvale guNAGgASTheyam gugrAdibhyo yaH guNato'kharo gugera svasthai: gupadhUcchipamparAyaH 2 1/155 16.100 2.2163 vyaGa gurohala vidhikSipatraH kaH 4.1.1 gurudayAde 2/4/224 gurUSottamasyAnA'patyeNajJaH 202277 2 / 2.46 2.2.45 3 / 4 / 75 343158 2.3 / 59 2 / 1 / 51 gatyoH guNabhA 4 / 3 / 226 104163 gRSTAdivAddbhyo J 224.69 1 / 3 / 2 4481 rUpAM kuttiyoH4|1311 4 2.124 yo'mbambavyAdvizimyagni rAjakumAGakukSaDguvahadiviparameSThaH 2 / 2 / 145 gocaracarAMda parULabhagava javyAjApa nigamam 4/4/12 goyA hasbo meye goNyAdezva TaN gokSatriyebhyaH prAtho bu gotracaraNAcchlAghAtyAkArAyAyeM govAdakavat 3 / 3 / 21 3 / 1 / 165 3248230 71 2 / 13154 1 / 3 / 3 goSAdapazamaH gotrAmadhe vRddhe godhe bahvAdibhyaH gotrottarapadAdagopA diyA jihvA 22422 haritaphAtyAt 2/4.2 gozrovarasoSTrAjora bhravRddha manuSya rAjanyarAjaputrarAjJo buj godhAyA du 2 / 4 / 130 godAnAdInAM brahmacaryaM 321279 2.4/65 43.111 3 / 1 / 43 paTTak gomayaM vA gorathavAdAkaDacolam godA goyA~ci 1 V64 riman pro'ci 3.1 / 195 2 4141 1 / 1 / 95 20413 goTA 224165 2/226 3.4.2 pratye 1.3 / 82 3 / 3 / 45 grahaH goSpadaM sevitapramANe goSThAtkhan gorakhaluruvAt gohoca 2 / 1863 gopastaMva godAmAcAri 41.19 goNAt 2 / 1 / 174 goSThIko gIta mI sUravAhIkAt 201420 3 / 3 / 124 4 / 2 / 257 granyAntAkhyAvikyA dRzye 2110168 41 / 219 202 / 112 3 / 1 / 186 414123
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zAkaTApana vyAkaraNam ghina: 1 // 2252 ghupAbhUmyatezyalukA 4 / 2 / 73 ghumAsthAgapAhAyasaH 4.2286 dumImArabhalabhazakapatpadAmis 160 purakelimakRSTapadhya karmaNi grahaH padAsvairibAghApakSye 4 / 3 / 81 grahaNAdA 3 / 3 / 95 graha ekAco'liTITa: 4 / 2 / 136 / grahAdibhyo Nim 4 / 3187 grahAdizo nAmnA 44164 grahoDane varSe 4 / 4 / 28 grAma janabandhagajasahAyAttala 246143 grAmakoTAttakSNaH 2111170 grAmararASTrasyANaThaNo 331361 grAmAjhamba 66113 grAmAprANI // 2 // 166 grAmapadvikhurasaMbhezizo strIprAyaH 2 / 1 / 30 glAjyAho niH / 4 / 4 / 74 glAsthAH sna: 4 / 3 / 225 socAyA aba 3 / 1 / 120 groSmavasantAvA 310105 / / promAvararAmAd vuna 3 / 1 / 108 ghupovizande 4 / 2 / 148 musthoripa 41168 gharamAra ghedapAzupasargasya 415210 gho: ki: 4 / 4 / 12 ghAhi 451168 ghopArchan 3 / 3 / 178 ptaH 4 / 3 / 167 janaH 4 // 2245 hanA nI hisAyAn 4 / 2 / 9. jo yaghassAiDa 42122 monarato1i7.. to Ni 4 / 3:189 dhyasagapaddhanddhapatIta 1 / 14. ipaNyAvazyaka 4 / 1 / 176 dhyaNa 43.6. dhyaptulyAkhyamajAtyA 261176 pAvazyaka dhyAtidvRt 1143 prAdheTazAcchAso vA 4ArA74 vAghamoDa 4 / 2 / 89 Tugo vyAkhyAne ca granthAt / 3 / 1 / 130 usyATayastha 1.21175 DAto huH 1 / 2 / 103 Dito yAda 22020 dirot 1 / 2 / 24 gyo 12 / 150 DogyopadiznaH 12016 vRttalabhyatIta sambhUte 11184 ubhyAMbhyasa 1 / 3 / 135 he vyakiraNe 2 / 2 / 8 zAsvagnAvaditaH 4.1 / 211 DemuTorama 1 / 2 / 180 ino gaka Dama dAri 1 / 1 / 141 2 / 2 / 105 DamAM bamora 1 / 3177 yATkyArAT 1 / 4 / 109 isa Donni 2.2183 haya 112 / 28 bhopane kAraH 2 / 2053 DyoTi noco vA 1 / 2 / 223 DyoTayUto'padasyAd 1 / 21102 ghami bhAvakaraNe 4227 papa samasya ca 2 / 2 / 88 ghanche ghopasargAt 4.21207 - ghaTAdika vanajanajAnasUraMkya mo'kamicamyamyapaparirasva- . deupAntasyAcoDapatrI tu do vA. 71 / 202 chati saMspA 1312 patorithaT 3 / 3 / 77 dhasvimimaH panApanapaTU paTaga 41655 ghanoyanApanopana nidhoddhasaMdhA mUrtya tyAdhAnAGgAsana nami taprazastagaNAH 4 / 4 / 20 gham laj ghaJ luGa mani 4 / 2 / 219 ghAdivyaJce zAjigopApAdAne 4.1248 candrabhAgAnadAm 113560 candrAyaNaM ca carati vArA. candropatAta kAle 2 / 4 / 225 cakSaH szA vAci 4ArA92 caTakA 204668 ghaTavAraNa / 4567 2 / 380 caturmAsAnAmni 3 / 1121 catunihu~ bahirAvi pAdusAm 21169 caturthI prakRtisvArthAdibhiH - - ugyo 12 / 150 irazonma nAbhyam / / 178 urA: sva 1 / 130 usAsyAsnAdyam / / 165 simpombo kAsyakatipayakR sahAdatatva 1 / 3 / 152 userAgate 3 / 11158 katI dAya 6 / 2048 uso'patye 2 / 4418 sosAm 203 / 163 - ---- - = ----------- -- capadapAsapI catuSpAdgabhiNyA catusmidvec 12.215 2174 3 / 4 / 33
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ catvArizadAdI vA 2 / 2 / 103 42 puraH carati caraNAdum caraNAva meNa dhanuvAde 2 / 1 / 102 pariSaratipadaci 4 / 1 / 54 parotIca 430247 101.125 101 / 69 421190 komasaMkoce 20370 car carjaza: barphAmU dharmodarAtpUre: 404 / 152 ya 3 / 2 / 222 1.2.200 cavAvayukte caharavATI 4.1 206 1.1.101 41 / 120 sadAvatsAmI cArabonAGa cAva: ko ciklida 3.207 46 224140 vat citIbe citeH kaci pitvamAdhAnApAsa cAdeH ce 41.56 23/23 2.2.91 44/46 sevA 4.1.217 citro vinaye 411041 citrA revatI rohiNyAH striyAm 3:198 ci 44117 mirA 3.1.75 cisphuro 4 / 1 / 193 cIrApAyaH 4134 cupahassamAhAre 2 / 1 / 161 4217 curAdibhyo Nica pUrNa 302/23 3 / 2 / 119 kAdibhyo' celomanoharajopacakSupo lumbI 3 / 4 / 56 41073 sUdrANAmakArAdikamaNikA celArthAtH 4|4|154 dvitI caturthI 1 / 3 / 187 phAlgunazravaNAdvA kuH yo pAni nAnA 4|4|170 kvAku 4|4|100 svAsyAnavyaH 203240 channe rathe chaH 2: chakAra ke chandaso yaH 3 / 1 / 125 chandasrasyaurasasarva carmoNa sArvaca mIna: 3 / 18185 dAdogoSiyakayAkimaha, nuna TAyaH 302 / 151 2.4 / 231 3 / 2 / 208 21249 202459 313173 chatrAram chadira baleNa chadevI galino chin chalaphaH pratyayasyevinAya chapamyatradazAnaH chazya vA mizram cha nAmudAt ga dAnityam vAt choTAjI 204 / 205 942288 ja ambA yA jagdhadaH pye janaparazocha 2 / 3 / 11 342063 3 / 2 / 124 jA1201 1.1.150 4 / 2 / 111 3 / 3 / 78 3 / 2 / 13 19144 22.178 214/137 3 / 1 / 199 botarapadasya 2 / 2:105 204172 42118 3 / 1 / 25 janAvatI ghya jamono jAgkhanAm 4.1.51 42 / 197 4 / 1 / 267 tavastApacitam 4 / 2 / 155 jabaja bhadahadazamaM japasAm 4 1189 jabhoi jamiti ca jaraso vA 402 / 199 3 / 1 / 111 PIRIS jarAyA isindrasya ci 112137 2.1 / 152 1010133 1 / 2 / 12 jarAyA uzca jari jaraH svaM vA lAm jalo jaz 142/75 jAsta 44276 4 / 2 / 32 1 / 2 / 167 jalhohoMbhiH jAviza: jo hI jazvAsa: zi jayi jaz divasa 447 jas jAguH jAnuH ang: ff kiti jAgurazva jAgaviNe 1010141 1 / 2 / 18 jAterasaMpadA va jAto jAto rAja 1 / 1 / 136 1 / 2 / 196 11229 4 / 3 / 241 4 / 2 / 10 484179 4 / 1 / 231 sandhivA 10484 jAtamahadvRddhAdukSNaH karmadhArayAt 2 / 1 / 158 1394 Adhizvavya 212043 jAtIyaikArtha 2106 jI 301488 jAte vA dviDA 224 / 232 jAstrot 1 / 3 / 65 jAte sAmAnyavati 2 / 1 / 202 3 / 4 / 60 2 / 3467 2 / 4 / 95
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ VE zAkaTAyanavyAkaraNam TA niyama 12:"5 Din 6 / 3 / 67 DoTarasani 4110184 DoDomizya disyaci 4 / 2 / 83 nastara sozcaH 1 / 1 / 146 ibuzcAzatvArizacAturmAsya yaluraca 3 / 2182 TIm Dhakanyo vAisamAse TemagniH Dhlu gyaNaH 2 / 3.103 24.21 2 / 44 15180 11131 TosmanaH jJAte ga jAyAyA AniHza11216 jAyAtamAga 4 // 3 / 120 Ta: porate jAradArAdhyAyanyAyogrAnAnAyA TanA 4 / 3 / 104 dhArovAyA: 2123 jinnateriH 4 / 1 / 214 TAmpabhiriMgato 1 / 3 / 125 13 / 103 TArthe'nunA jivinyo hali muMjakalko TiTuNThenagagaurAdibhyaH 4 / 6 / 80 jillAmUlAjhAlezca chaH TidAdiH 361115 14 / 111 jIvakopaniSadive 1 / 1 / 37 vito'stI 444.57 jIvanemaNye To jita jayahoThyatkhanam / / 2 jupo'nu 4 // 3 // 201 To rAgAdrarate 2 / 4 / 220 juspakyaGara 4.2016 To: padAntenAnagarInayate: ja vRzcastri 2 / 4 / 157 1111140 liT mAni 4 / 172 zarA207 zAnA zrIguzAntyAlaH 4 / 3.94 dospet 10 / 21 zAjanIjAH 4 / 2 / 60 332 / 154 jJopasthaH 2 / 4 / 55 so'ntaHpurADho 3 / 1 / 128 4 / 1 / 112 choDagArAntAt 312.23 jyAyAna 2 / 3 / 49 jyotirAyapapTogaH 2021147 jyotidgatAcA 1 / 4 / 26 itara tamo bhumAnAM syIbhAyaM jyotipam 3511188 - 2 / 3 / 4 jyotsnAdiyo'Na 3 / 3 / 130 / itiSNAM saMlpAyAM jazzasaH 112 / 152 do granthasya grAhaka sakA 3 / 3594 zontaH 14488 utyAgana. utiH ajinoDa 34 / 139 hAtaddhitakopAntyAsyAH . 2 / 3 / 9. 2 / 2 / 49 jisako 2 / 4 / 124 sazcaphirAdInAm 4 / 2 / 256 jodipava dAnuparAgazaH 1 / 4 / 66 / / DAgazasaH / / 118 je 4 / 38 TAcagavyUcakara va zi gilAnA: 4|230 1 / 1 / 26 bajnaH . 4 / 340 dAcyAdI zyAma kA 4 / 2 / 206 DAmAjopto lumito boSTamAddhAge 4|118 13 / 127 paropAta 1499 NasaH 2 / 2 / 167 jibahulaM yu.jAdigu 411 / 28 f nnaaikgaaN ___4 / 4 / 134 mithistutakarmaNaH 4 / 3 / 43 pihali jupAntyAvara 4 / 2 / 251 gariktAniDAmAlbanletanvAdhye 4 / 2 / 101 NivettyAnaMyavasvAdo'naH 4 / 4/75 golAn 312 / 190 ko manAne 4 / 2 / 125 po gagarANe 4 / 1 / 226 4 / 11122 pAyukSaH 4 // 4 // 67 yAMtiyA 3 / 2 / 205 pacAsacir3ApAna 6 / 179 apaja lilAdimyAca // 385 ta sammAnaboDale 3 / 3 / 104 taMbhAvibhUte va 3 / 2 / 103 11 / 129 takSastanukato .4 / 27 ta:: 1 / 4 / 121 22.5 .poganDe.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikramaNikA tat saDivA 4 / 3 / 14 so'nataH 1 / 4 / 90 tataH 4 / 148 tataH prAgAryavacasya 1 / 2 / 13 tat 32 / tatpurupe kRti bahulam 2 / 2 / 14 tatpratyanolomakUlepAta 312126 satsaptamyopAspoidhakRpaH 4.4 / 157 tatra te sAdhI 12 / 196 tayAdhIne 3461 tatra niyukte 3 / 2172 tapAhorAtra yatena 20155 toddhadhamomyaH 204 // 235 tathA'niNedhyeGagheD 11393 tathAbyAdeH 2 / 4 / 116 rAdaH pAdapUraNa 1 / 1 / 159 tadasya paNyam 32.52 tapAsmai vA vRddhyAya lAbhopa . dAzulka deyam 3 / 2 / 156 ladasya pramANAmayaTa 3 / 3 / 60 tadasminprAyo'naM nAmni 313 / 107 tati ghaNa 3 / 4 / 31 tadyAtyabhya: 3 / 2186 taddharahadAvahatsu vaMzAde rAt 3 / 2 / 166 tatyojasaH 4 / 1 / 23 tanumANusnAtavRhatIzUnyAtsUla kRtrimanipuNasamAptavedAcchA- narikte 3 / 4 / 115 tano vA 4 / 1 / 139 tano yaki 4 / 1 / 270 tanmyasthAste 1075 tapastapasi 4 / 3 / 36 tapasnagmAyAmedhAso vina 3 / 3 / 15. tapo'nutApe ca 4 / 3 / 42 tamtAvavAdahasaH 2.1146 57 sabhitraNa bormasthaloriyAnAmayA. vin gomin 3333151 tayAlam 2.10 tamossamUhayAca bahuSu . 3 / 4 / 69 parati tarutRNadhAnyamRgapativalayAMzaH 297 tavamamo DAsi . 1219. tanyAnIyau 4 / 367 3 / 1 / 180 tasya 3 / 3 / 4 tasvasthavasmarastAMtasaMtavamA leTa. 24.113 tasya vApe rA147 tasyAhe kRtya vat 33 / 1 tassityazila 42181 tasmAdAdeH 131148 tasmai bhRtAdhIpTe 3121102 tasmai hite'rAjAcAvA hmavAvRSNaH 3 / 2 / 213 tasvanhAmaghAtasyAMktvAtuMti muGa. ptasvAbhAsvarAdIyavyayam tiDo pesmA na 23019 tisadiravarasyAtpUrvo'k . 3.482 tinAtolyut 191 tittirivaratantuskhaddhikokhA chaNa 31172 tidurusvatyAipavanyastatpuruSaH 2 / 1920 tirazcAyavarga '4 / 4 / 166 tirasastiya raa2|67 tirasastarisa tiro'ntoM tilapapiSTAdanAmni 2 / 4 / 166 tilApinapejo niSphale 3 / 4 / 122 timata: .4 / 1 / 215 tidgvAdayaH 21.15 toyaM Diti .. 12 / 153 tIyazambhavI jAkRyo kutrA DAn 34.48 tIyATTIkaNa vidyAyAm -314/117 4.2175 TUovarmatyA uNa . 3114200 tujhyaza: 4 / 3 / 32 tubhyamA yi 12189 tumo manaskAme 2 / 2 / 69 turAyaNapArAyaNayajamAnAdhI 3 / 2 / 83 tulyAstRtoyA 13188 tulye kassaMjJApratikRtyoH tasyAgatArthAdhiparyAsvatpatimAtyupasarga: prAca 1.1025 tasyAdiH tAtAzayAsAyAMtramityahi mahie dvidinchIya saMghaNya maskRmivizaH 42 tArakAvarNakAjyotistAntava yAne tAlAnupi // 1 // 148 tAraspolisa 402179 tAssyo lulo 41351 tikaktivAdau vandu 204 / 115 tikAdeH phin 2 / 4 / 83 tica prakaTa samapa 471 tijhA vAkyam tiDi kSepe 2 / 2.61 tuhmostAdAzipi lUNe'pAdAnena tUSNIka: tUSNIkAm sUSNImA tuNe . tRnauyAyAm 14 / 122 4 / 4 / 152 3 / 2 / 64 314185 4 / 4 / 168 4.2 / 24 2 / 1549
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkaTAyanapyAkaraNam tRtIyAyA thA / 2 / 158 vI pI vibhaktiH 1 / 3 / 181 tRtIyA tatkRteH 2 / 1536 vizadisate buranAmyati tRtIyayopadaMzAH 4 / 4 / 155 3 / 2 / 125 tadhyamA 4 / 4 / 133 vicaturaH striyAM tigRcatasR tRptAdhmiyanirdhAryaDanchathAna 112 / 221 ... zmatipUjAdhAravata: 2.1950 tricaturopacaturAcaturavitarasRSyasaH kAlenAntare 4 / 4 / 163 sucaturasuprAta suzvasudiveNItasAdhudharmazorepu 433.222 pAjapadopadacaturasa tRstro'vat 4 // 4 // 94 zArikukSAH 2 / 1 / 19. tena bitte cucuco 313 / 93 / ye. yA dasyAdrI 2114 tena hastayathAkathAcA saNa tyayaH 12135 3 / 2 / 97 baiMcalArizat 3 / 2 / 163 tena nirvRttaM ca 214.194 tvamA pratyayottarapadaM ca kasmintenecaH 3 / 4 / 95 12 / 186 temayAvakratve 1121193 svAvazivA'cazva teyAna / 113 411:142 tenahAdinyaH 4 / 2 / 135 svAmI dvitIyAyA: 112 / 194 teSu deye 312194 svAhI sau 112:187 taiSaSoSa mAta 2 / 3377 tvi 4 / 10256 to: Si to'STAnAm 1 / 2 / 215 vaMdA 214 / 17 toDa: 3 / 4 / 73 haspaditaH 4 / 2 / 161 batyo'naHppaH 2 / 2 / 171 tyajya: 4 / 1 / 179 tyadAM dvitIyATausyenadetadaH yaphavavilu cyatitRSivikAza 12 / 203 syadAdiH 1 / 1 / 18 thasya yA 14 / 119 padAdiH 2 // 183 cArAsse 1 / 4 / 95 tyadAdermayaT 361167 the vA 4 / 1.60 syadAyanyasamAnAdgaHNAdadaze- yo naTa 1 / 2 / 190 rApacivakaTaksAH 4 / 3 / 180 dhyAha: tyAyadAdyata: 1 / 3 / 10 syAjAde 2 / 3 / 57 rAvidhajJAdya cham 3 / 2 / 154 asujatoSpaka pa 2 / 4 / 149 daNDihastinaH phe 2 / 3059 aphalima matrAT kvarahmAdidadi- danta unnataH 3 / 6 / 136 pAsikRtasyAtopantalI dAbhaH 4 / 1 / 63 dazasanazapi 4 / 1 / 224 3 / 415 dakSiNAdvApaJcamyAH 3444 zrapsvasRnaptaneSTutvaSTAtahota. dakSiNAnazyA rasastya potRprazAstradIrghaH 112.133 3.17 dakSiNottarAccAtat 3 / 4 / 68 dagarthe'nyasmApotRtIyasya / 2 / 2 / 57 dagukosalakArachAgavRpAyaTa ca 2484 dadisAvaki jinemiH 4 / 3 / 232 padghodaH . 4 / 2112 davAne'vRddhegaheM . 320 dadhyasthisakthyakSaNonaG 112 / 9 dandUlavispamUdirakurezaH 4 / 2185 kSyAyAskAsgurvijAdyanekAconna___orAma kRmmaliT bhAnu 1 / 4 / 83 darzakAdazAzca 312 / 30 dassaH 1 / 2 / 214 dAntazAntapUrNadastaspaSTa mata ptA vA 421102 4 / 3 / 114 dANAdhameM taha 1 deyaH 1 / 20134 dAdecAdecaH 112184 dAdhA va 1123 dAbanauzasyujyusisistutumiha nahaIzapataH 4.31277 da:manoyodhayapAzrvA divakAcchA jaNa TenyA 3 / 4.145 dAmna: dichandArasya tAro vA 22 / 140 dikacchabdAnyA rAhiritaraH 153 / 162 digari saMjJaptaddhitItarapade 2.1160 digAderanAmna: 3 / 1 / 17 digAdesto 3 / 1 / 60 digAva gAzAdyaH 31.113 ditezca daNa 2 / 4 / 54
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikamaNikA doluka nya divasthiyAM yA / 268 divaH karaNe vA 133106 diyAdeHzya 43122 divAvibhAnizAprabhAbhAskarAru karIntAnantAdinAndolivilipilicitrakSetramA bAhardhabhaktasaMhAH 463 / 132 diyo yAtrA rAsasa dizo'madrasya 23197 dizo didezakAle tRtIyAgujA pRdasyalabalinoH 4.2149 dRtinA vAtpazAviH 43.128 datiyujhikalazivastyadevaNa 31118 nyunaHkaravabhibhuvaH 131 / 39 dRyAdivasipaH 4 / 3 / 3 dRSTa pagRpkRpiAzmRzo vA 4.2 / 195 dadA; banie .. / 195 dRzyabhivAdyAstahi 1636116 dRSTe sAgni 2 / 41229 deya RNa deyenA ca 3 / 4 / 62 daliTI giH devatA 2 / 4 / 206 devatAttAttadartha 3.22203 devaprasAdIn rin 3 / 2 / 81 devapakSAdibhyaH 3.3136 devayajJacivRkSasatya murakaNThe viddhAvA 1.35 devatAdAdI 2 / 3 / 110 devAdimpatsaptamIdvitIyAta 34.63 devAdyaJca 214112 devikAdhipAda samayamA tatyApsa: 2 / 385 deno Nezca 4 / 3 / 250 deza evaM chAdI 11:20 2 / 2 / 165 - cUta gyaH dIho yivivaDatvaci 83 dostani 4 / 1 / 184 dIpparajan baghatAyanyAyastejita 4 / 3 / 15 dopti jJAnehAdimatyupasabhAporama tyaNe ghadaH 1 / 4 / 51 dona: dIrgha jihvAdA 1 / 3 / 28 dIpati 3 / 2 / 116 daurSAccho yA 11 / 124 dIrNo'coDavaH 4 / 1 / 135 duSkulATapa 204 / 92 duHsaniskulazUlasamayasatvAtprA tivAlyamikopapAkayApa nAzapathe 3453 dumbaMdhyessosamarosam 2 / 4 / 187 dugyoHzca 41251 dussyopataH kRcchAkula: 4 / / 91 duho padaca 4 / 3 / 173 dudihala guhastAGa tu vidalugA / 4.2.55 rAdAmadhyasya guracakolamut / / 3 / 28 dakSInamAmyathA paribhUvidhe. rin 4 / 3 / 256 enaTa zerapANinaH 2 / 4 / 164 dAreSa prAva do vRddhAt 2 / 4 / 86 1 / 2 / 181 dosimusugazazyadakasmAtaHkaH / 2.3 / 33 dosomAsthA kti 4 / 2 / 109 dhAvApRthivIzunAsorAgniSomamarabAstogati gRhamedhAcchayo 24290 teriH 1178 dhuDyo luGgaH 1 / 4 / 19 dhunAvRziratkAlAjje 2 / 2 / 15 dyadromaH 3 / 3 / 123 4/454 a'damAgapApratIco yaH 3 / 1 / 11 1 / 2 / 112 humkramo yakaH 4 / 3 / 239 dravamUrtI zyaH 4.1.161 dustunoH 4.4.40 muhasnuhasnihI vA 1 / 2 / 86 droNaparvata jovaantaadvaaraa4||37 dromadhye 31340 dvayoH 4.2 / 244 draviyaH dvandra vA 2 / 310 dvAdara mAdyAta prANisthAda. svAbhAt 3 / 3 / 164 dvAdRcaurAdeH 3 / 3 / 20 dvanto 2 / 180 dvandvAcchaH 224227 hungAdvivAha bun 31147 dvandendra jamanAdibhya: prAyadacha 3 / 1 / 189 171169 dezapanAntaryo 44.18 datyanomA vA 4 / 10253 cyA darakA stinAstika: 3.2.41 doH pancAyaladanagaramAmalAdotta. pada pAsopAtyAt / / 1 / 51 docchaH 3 / 1 / 26 do ma: / / 208 dorama spAdase mAdaracApinyasan / 44 dvArAdeH 2388
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam dha Pati It i dvAzatrayo'nazItI prAmazatAda ba. dupuSanAcityalo 4 / 2 / 19 / / dhUmAdikAcchAgnivarAtrottarahuboho 2 / 2 / 102 vadhuvA janapadato't 114489 padAta 31 / 38 dvigoH dvayovibhajyaM ca tara 3 / 4 / 72 dhedaravarvA 438 dviyoH khaH 3 / 2 / 136 dheTpAdamAyamAyasparimaharuSidviyorapralokT 2011162 nRtibadasyacalyadyarthe drudvigoSThaTkhau dhanagaNaM labdhA 3171 3 / 2 / 189 mucupayuvanazamana phaleze pAdvigossaMzaya ca dhanahiraNa bhilAga 3 / 3.64 3 / 3 / 98 dAd gate sudhA 14.65 dvitIyavA 4 / 4 / 160 dhanAdepatyuH 224;' chanorananaH 2 / 4 / 133 . dvitoyA khaTvA kSepe 2 / 1 / 30 dhanunAmni 2 / 1 / 217 dhanvana ihajapAhorAtranapataM. dvitIyAdayaH dharmazolavaNantAt 3 / 3 / 169 34.94 divArAvidivAdiyovaiSThodvitIyA cainenAnazneH 103 / 190 . dhAdiSu dvande 21 / 118 vapadalovAkSidhruvadAraNavam dharmAdan dvipadAta dvitricaturDadvA 2 / 15199 201427 2 / 12160 dharmAdhamauM parati 2 / 40 , dvitribhyAM lunyA 3 / 3673 dhera tapaH 12 / 79 dvivibahoniSkavistAta dharmAmnAya 31150 svaH 1 / 4 / 120 dhayAcagAvapAdibhyaH 22.145 dviverAyuSaH 1 / 3149 2016163 4 / 1 / 125 dvigreraka dhAno jali zarA" 14150 dinoM za18 dhAgo hiH / 116 1 / / 197 dviyamdhamayoM dhAnA: 4ArA210 34.30 11448 dvivastIyozca prahaz 1 / 3186 dhAnAtau vA yadi 4.4121 162 / 95 dvizvabhyo'nirikAdimyo dhAtoH kAravAdaka 416 nammya jaskampasmihiMsadopo ra! auSazadimyo vA 2 / 2 / 162 dhAto/ndojhepahalA ni 4.3 / 263 dvidaNyAzmiyaH / / 136 cATuro; 152.68 meM kye 1 / 163 dvirekepAm // 1.50 dhAtostikArakasamastAnakA nantaH pumaH 1 / 1179 dvitiH ilablii pratyaye cauhatatsaMyogAnyajyo: naM supi 2 / 2 / 10 prAtyavaca: 4183 1:2138 hrasvATa sATa: 1 / 2 / 33 dvipatparAtastApa 4.3.139 4 / 3 / 278 na kavi 1 / 3384 bhepasUtapuvavRndAraphaspa 1388 dhAyibhyaH kha 3 / 3 / 25 na katari 2 / 1147 dvau cAsmado'vizeSaNe 1395 pAripArivAjitinAti na kidAdyAmAgaha: 4 / 2 / 165 ghantAparAmAdidanAt / sAhilimpayinyo'nugamagat nacAzvRdAdhA nekahala: 2 / 2 / 138 43.97 41106 dvaghayoH 24.85 dhArIta vAya kuna 4 // 3 / 22. na to doghazca 4 / 1 / 265 dvayavAdyA 2 / 4 / 56 dhimapaMvArA vAhane / / 135 nakSaNavAsivijA dimAzca dRyacoimbArthasya 1 / 2 / 123 vidhIpyambhaH 411.58 4 / 2 / 70 huyabrahmavarcasAyo'saMkhyAparimA cikA . 4 / 2:78 na mato vazva: 416174 NAznAdeH 3 / 2 / 150 dhumyo zAH 4 / 3 / 98 nagarasya prAkSa 203 / 107 yAdairguNAnmUlyakreye makTa dhuro'nakSasya 2 / 1 / 140 nagarAkusAdAye 31141 34 dhuro yan 3.6 / 183 nagyA 12.71 dvadhutato hyaH dhUnsumsumyaH iT 412171 madhyapa: 1 / 3 / 170 dhAtrI
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUyANAmakArAdikramaNikA .53 ma svidisvAdisa hyagistoH vasaH nan nAdiH kaponchivAdibhyaH na pamiyAbhukSA 108 3.4 / 79 namaskAra 2 / 1154 najanyayAt saMkhyAmA : nArAka manyaneka ca vA 2 / / 91 2 / 1984 na paryAce ramaH 15468 nAzcezvarakSevaganuzalacapala- na plutasyAmitI 199 nipuNazuceH 203 / 104 napoco hasvaH152.1 namonizzApe 4 / 4 / 88 na prANimaNilo pinantasya no'rthAta 2 / 1228 11460 nako yAcavyAharAMkhyAhuva jayada- nabandrA bali 4 / 1 / 49, 423289 nabhAye toyAdimyaH 4.489 namo'z 22.60 namastyoraka 4 / 2 / 46 2 / / 24 namaspurasaH 11168 naJtatpuruSAdabughA 3 / 3 / 7 namIjAdereya 4 / 2 / 250 najadussoH sakmile 2 / 1 / 196 namAyariyasta pasaH vayaca 4 / 140 naJcahonacI mAgna carama jaya sAhale 1145 2 / 1 / 113 na rahnaH nAbhya 1 / 1177 zADAd balam 2 / 4 / 198 / / narAyuto'pya 3.2.49 naDAdibhyaH pha 4/32 narikA nAmikA 13.91 nazana sus / 2 / 129 naba: 4 / 1109 na TIyavya divedo'pata:422143 nava pUrvI yAdo 12 // 172 na tolyalyAyaH 204 / 127 navayajJAdayo'sminvartate na dadhipaya AdiH 2 / 1 / 105 3 / 2 / 71 nadIbhinAmni . 2 / 117 navAn misana khacna naca nadImAnupInAmnaupadoH 2 / 4 / 52 na cinimenamatapaNam 1 / 3.108 nadIkSadIpsUNicyA 43238 na dezenla rovanamnaH 4 / 2 / 247 nabadyaH 4 / 6 / 172 nadyA matu: / 4 / 195 na cAyansa na sAta 11 / 139 nadyArisarottarAlamasyA nAma 4 / 258 han3 / / 1 narajasti dhinyupAye nayuddhabaMdayasya 1 / 2 / 160 411 / 150 na dayanaH prAggaraneSu 3 / 1123 namasjayama 4 / 2 / 196 ma dhukteH 115128 mariMdaza jaka 151147 na nakhamukhAnAmni 13:32 na saptamyadhyAdiSu 11.57 na namaH 2 / 1 / 125 na saMcAI 11 / 119 ma nam ma sardhAdiH 12100 nanau puSToktI 4 / 3 / 216 nasAmi vane 3 / 4 / 110 na navajArthadhvacitre 3 / 6 / 34 nasojasthalAta 2 / 1 / 219 nndyaadibhyo'nH4|386 nasa nAsikAyAstam thuprai naH patyantasya dA40 2 / 20125 na spo'nurvagaH 138 / nahitiSibhyadhisahitanici vo tikArakasya / 2 / 90 naho gha: 15287 nAkriyakArthe / 1.172 nAjAra saddhitoDaravatavikAre 'rirasvArtha 2048 - kADItanyAravAGga 221133 nADImuSTiyaDIkharzanAsikAbAtA mazca 4 / 3 / 149 mAnaci 2 / 4 / 119 nAlA 12 / 156 nAtto'phalavayAt 2 / 4 / 168 nAtyavimvindra 2 / 2:35 nAdidvitakUdhakosalAjAdAbhyaH 2.44102 nAca 4.1 / 47 nAnAmaH 1132 nAnAliGgane nAnAvadhAraNAnupAghivaye 2063 gAniTa 2 / 1968 nAgAmina 2 / 1 / 195 . mAma duH 11 / 17 nAmapabhAgAya: 3 / 4 / 128 nAmni 2 // 1 // 53 nAmni 162 / 97 nAmni daa2|162 nAmni 2 / 2194 nAmni 2 / / nAmni 12 / 22 nAmni 113 / 23 nAmni ho 3 / 1 / 183 nAmni ktAcca vA 113 / 45 nAmni vitaH 4 / 3 / 108 nAmni bhujaH 4 / 4 / 69 nAmni bandhaH 4 / 4 / 178
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 455 pAkaTAyanabhyAkaraNam mAmyatira catuSaH 12 / 140 niraspalebhyaH va.maNo Ni nAmnyaH zamaH43.164 4 / 1 / 32 nAmnyuttarapadasya ca 2 / 2 / 136 ninAdeza 41.3 nArI sakhI paguH shyshruuH1|3|75 nirvasamasUtisvapozvaH nAva: 11.167 4 / 2 / 237 nAziSyagovatsahale 2 / 2 / 114 nidussoH seghasandhisAmnAm nAsTITa: 1 / / 27 12.149 nirAnikSaninda: ti vA nirvANIvAte 4 / 1 / 250 4.2 / 248 niviSNaH 41222 nikaTAdiSu vasati 33276 niyuse 3 / 2 / 151 ni jA 1 / 2 / 8 ni:zabhUtAdeH 3 / 2 / 18 nijAmaMt 4 / 194 nivaHsAduramAthiti dehe nAmni nityaM yaH panyavara vArA80 rA4192 nitma pratinAlpe // 116 falvasvavAta 421115 nityaM haste pANI svIkRtI nidApradoSahemantAt 31 / 69 girAyo gate 3 / 1,9 nityaM varAra 2 / 1 / 103 nimonAsevAyAM tape 1.1179 nityamanvAdeze zarA201 nipadhelakhalau balvA 44 // 14 // nityAkamagamijJAdyarthazabda niSkAdezatasahasrAt / / 3 / 161 pharmadazokha padAdikanda niSpaH 42.141 dAkhadAyahaH 1 / 3 / 118 niSprayANiH nityATo vA 2 / 2 / 55 niSprane vA 4 / 2 / 254 nityAniTtAso'tvadansRjU za nihAye 14.42 sthe vA vRzyAta 4 / 2 / 190 naulapotakam / 4.223 nityAzyapi nolAna prApnopayoH 12344 nidrAdiDAunyo dhamiNi kyap nudAspracchaH 14.27 4 / 1 / 27 nurita: 113170 ninadhAstAtaH kauzale 152 / 141 201151 nRta ryaGaH nindAhisa klipAsAdavinAzi nRtkhanajAcuda zihipani 4 / 2 / 101 ___ vyAbhApAsUt / / 3 / 254 . nagidado'stra sAdau 137 nindhe pAza 3 / 2.70 yo mAyApyo ghara nindyo'pApANana 162 3 / 1 / 164 nidrAtantrAzraddhAspuhiMgalipati- nataH pitaraka 11 / 148 zIndavArAluH 4 / 3:230 nendravaruNAt 2 / 3 / 111 nipAnamAhAvaH 4423 naMTapaliTi 4 / 2:201 niprAyujaH zAmiH 41 / 177 nen siddhasthe 22120 nimUlArUpa: 44 / 173 nemArdhaprathama gharamAlpakatipaya niyuktaM dIyate 6 / 2 / 68 tayasya vA 12168 nepAnadgadaratyAdisyatiyAti vAtidrAtippAtihantiyapivAha) hozamUcidagyo 4.1240 nepathuzAvizarakSaH 41388 nevA mAzyaM pUrvam 12125... kAraH 20358 no'jhAdaH 3 / 3 / 126 no'ta: 4.1.14 notarapadesAI 2122 nodhamoparamaH 4 / 11235 no maTa 3385 nomyAdi myaH . 12 / 101 nose 2 / 2 / 159 mo.zcAdaH 4 / 48 mauddhamapTaH 3 / 2 / 6 nauvipeNa tAryavadhye 3 / 2 / 192 no buH 41451 naukhikhAdimyo Teno 323 / 152 gyazAdAm 112 / 25 1 / 2 / 134 nyammopyato'naMzIyo banAI. hasvaH 21 / 123 nyagrodhasya prakRteH 213181 paye zAya 4 / 4 / 38 nyasmAnanAbAryakamutyutsaMga- . najJAnadhyayavigaNane nyaka syAthArthAdanapete 32 / 113 nyAyAdipada va marakSaNakratvArUpanA khyAyikA 2 / 4 / 174 yadinaH 4 / 4 / 49 luka ra zriye // 2.47 pa pavatoknetarasyAgyAdedakasmoH 1 / 22 pancadRzadurga vA 32.164 paJcamI bhayAdibhiH 2 / 141 .
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamo caleM paJcasarva vizvAJjanArakarzapAra 1 / 3 / 191 yAt paJcamyAH pratinA paNDajaNDAccAraN patthaka: 3 / 1 / 93 103 / 110 pakSAcImAnAt 1 / 3 / 31 paJcabadroNAt 3 / 2 / 168. paNavyavahro paNo'pasadAdvikretuM matyupeyA gA~ patrirAjAntaguNAGka rAjAdibhyaH 4.3 / 72 2 / 3 / 10 kRtye ca patiyatyantayAvidhavAgabhiNyoH patkASagiti 'pattirabhaM gaNakena patyuttarapadayamAdityadityadi vAdevAstre 3 / 2 / 218 3 / 4 / 10 24166 1.3 / 42 22 / 130 2 1/45 2046 3 / 2187 301186 2 / 2 / 123 pathaSThaT patho'ka: padhyakSamAH pathyatithivasatisvapaterDam pathyaSyAmanyAyavihAra nibhe' raNyAt 3 / 2 / 197 pada: padasya padasyAce nA padamasmindum pada : sadasyAjyAdigopa 3 / 1 / 42 413516 1 / 2392 2 / 293 3 / 2 / 191 2 / 2 / 129 padasamAsahUnizarAnpandopanyakannAnAvAsuTi 1.2 143 1 / 1194 padAnte'tye: padAtprathamAyA vA 1 / 2:202 padAdvAkyasya vasvatau yuvibhakteH 12.191 sUtrANAmakArAdizamaNikA padikaH padevyavirasaH padenapataddhite pade svap 2 / 3 / 87 padottarapadebhyaSThaH 2 / 4.179 padottarapadapadArthalalAmaprati pajo dhan payodrorthaH paraH kaSTAduddhAti 1.2059 paradArAdInyati parazthadhAdvAN paradAvyasya yaluka 3829 pare pareH 1 / 1 / 174 1 / 2/53 parasparAnyonyetaretarasyAM supo vA puMsi parAnoH kuH 1/2/161 1/4 72 parAvare 448142 parAveja: 1 / 4 / 7 parAvarAdharottamAdharmaH 3 / 1 / 62 1tvarAtstAt 3/4 37 parikrame karaNe vA 183/151 parikhAsya syAt 3.23225 pariNAni tadarthe 3 / 2 / 221 4|4|1 24 155 1 / 1044 3 / 2 / 27 3.2.58 24.151 pariNAkSazalAkA saMkhyAdyUte 'jaye 2 / 1 / 17 paridevanAnadyatane chuT 4 / 3 / 283 parinissevaH 42.2.27 paripatham 302 / 34 parivatyaM diti ca 202033 parimANasyAnato'dvi parimukhIbhAvAt parivat kriyaH paripazca pariSadapaH 2133101 parimANAdeva cobastAca yamavalyAt 18237 varSe 31.124 104/6 3 / 2 / 199 3 / 2 / 42 3 / 4 / 23 12049 4/2/233 yoge 442,255 paraMca. prAco'vidoghaM yadadyAsada svanumvinI parepi apazyat parernRpezca parera niteH pareva pareva paresvaddaha muhaH parokSe paropAt 455 parI krama paro grahaH paryAdeS paryomaN paryanyAH 1 1/51 304/20 .. 3,227 parovaroNaparamparoNaputrapautrI sarvAzanAyA nayanAnupadInAgavInAdyazvInA yAtonasamAMsamInasAnupadInam 3 / 3159 4 / 4 / 53 4|4|17 parNakRkaNAdbhAradvAjAt 301153 3 / 28 114.75 412242 444 // 77 4.1.114 4 / 3 / 249 4 / 3 / 212 1 / 4 / 25 3 / 1 / 125 104 / 11 paryabhessarvobhaye 30416 paryAyotpattyarhaNe truH 404/87 parvatAmare 3.1 / 54 pazuvyaJjanAni 2 / 1.96 pazcAtyanadat 32436 pazcAdAntAgrAdimaH 22180 paraparasya dimAdevAti pANDukambalI 3 / 4040 2.4 / 234 2 / 4 / 103 pAkakarNaparNAntAt 1 3 66 pAnAmadhizaH 443.96 pAnAvAsyAtAvAdRzyatizrI tithinnukRNyudasadA pibajinathamatiSThamanayacchapa I :
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 453 pAAkAbanavyAkaraNam puruSaH pANe . pacchaMzudhinazogasIdAH 4 / 58 pANaM bhAva karaNe 221164 pANisamayAt sujaH 4161 pANigrahItoti patnI 153125 pANiSaT tAr3aghaT 43.102 421150 pAtrATakAcitAkho vA 3 / 2 / 170 pAtrAta 3 / 2 / 175 pApresamitAdayaH 211457 pAmyazUTAnapuMsakAdhvaryukratvadhI tyAsahaviliGgadIpUrdeza gavAnAdi 1104 pAdAdyoH 1 / 2 / 198 pAdo yA pAdo'padastha gyasucchiApAdau pad 2 / 144 3 / 2 / 204 pApahIyamAnena 3149 pAcyaghAyasAyanikAyapraNA gyAnAya mAnandhavini yAsAsamatyanitye 4435655 pArazavaH rA4.22 pArApArAvArapArebhyaH khaH pune vA pAdyAca polAmakADhA 21453 gurAyAvatolaMTa 4 / 3 / 284 polyAdeH kuga: pAke 3 / 3 / 47 puri Da vA 4 / 3 / 14 nAmni ghaHprAyaH 4491 2 / 188 esodogya 12 / 210 purupAta pramANAdvA 13039 puMso Ga 12 / 116 puspAta kRtahitabadhavikArena 103.29 * dvan 204145 pucchabhApadAdarAmAdhI 4.1133 rupaM pAyA 2.121 puSpavapadoghaM saMkhyA kAccAdrAH puro'grato'gressarteH 4 / 3 / 169 2 / 1 / 182 padilazo yA 4.2016. putrAtyAdiputrAdinyAkoze pRGmajaH zAnaH 4531218 1 / 1 / 120 - pUjApragambhAbhibhaveNI putrapatyostatpurupe / 2 / 117 4 / 1 / 188 puvAcchAyo 31 / 151 pUjAvicArapravane cAdiduraparaH putrAntAta 2 / 4 / 87 saMdheyasyacaH 212 / 30 2 / 2 / 32 pUtaRtyagnipAphapikusitaku 2 / / 23 sadAdaGca 15350 puhaM mAtu. kaco' pudivyaJcazijigIpA'pAdAna / 2 / 126 4 / 15248 guna putraduhitananAdRmyo'na- paTTayotena 44132 ___ntare'J 2 / 4 / 28 / pUcimmagadhakaliGgazUramasAda 151 2 / 4 / 100 pumAMzcAnyato'pAni 1 / 28 pUrvAllukkAmudasva 2111212 punAdura 4 / 1 / 170 pUrya ekahalkhudakasyodaH puSkarAdedeMza 33 / 173 221133 puAdasatkAuprAnta zatakAcaH pUrvasvAsvavIyuyoH 41176 13 / 67 pUrvapadastha yA 34.98 guNyAryA punarvasujosipi pUrvapadasthAdvAntanamsumaH 21192 12 / 57 guNyArthapunarvahastavizAkhAnurA parthamanena sAdepacan 32387 ___dhA bahulAsvAtezzaluru parvaprasamAvanyanItizaya 3 / 1197 2035 purandarabhagandarerammadopazyAmUrya- pUrvakAlekarArvajararapurANanavavI pakSyA 431155 balam 2159 pura:purastAdayo'vastAyo'dhastA- patrasya vicAre 2 / 3 / 24 duparyuriTAt 3.4.42 parepramAbhIkSNye khamutra puramAmizravAsinakAzArikAko. 4 / 4 / 145 TarANam 2 / 2 / 160 pUrvAkartuH 4 // 3 // 670 purANam 3171 pUrvAparaNacagavarama jaghanya samAnamapurANe kalpa dhyamadhyamavoram 201 / 65 pumaH khadhi pAre madhyentaSazyA 19 pAm 2041138 pAcakAyadazUlibAdAmAjini___ kAnupadyanvaSTA 397 pAyaryAdiH poDa: 4 / 3 / 165 pAzAzca ya: / 4 / 142 pitA mAtrA vA 2 / 185 piti taddhite 2 / 2 / 42 pino mahada 2 / 4 / 186 pizyaM vA 31 / 160 pisyavke 41970 piTikA haipaGgabonam 2 / 4 / 167
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikamaNikA purvAparAdharottarAnyAnyavaretarAde zus 3421 pUrvAparAgharottaramekadezinAbhi 2 / 1.25 pUrvAcUnArtha: 2 / 138 pUviraM tRtIyAyoge 132.171 pUrvAhAparAhAtanaTa 3 / 173 pUrvAhAparAhmAmUlAdopAva skarAd buc 31.92 pUlanIronirasvavopasarge 4 / 4 / 6 pRthagnAnA tRtIyA ca prajJAdibhyo'Na 3 / 4 / 132 prajJApodakaphenAlalelI 3 / 3 / 121 prajJAvAcavittagaH 3.3 / 129 pratijanAdeH 3.2 / 201 pratipamATazca 3 / 2038 nidighinin dunil| pratijJAne pratizravaNanigRhmAnuzege 12.22 prateH 46 / 132 pratepaNAta sU / 2 / 152 prorasA rAptamyAH 21 / 144 pratazca vadha 4 / 2 / 214 pratyAGaH zruyAbhyarthako 133144 pratyano guNAkhyAtari 1 / 3 / 145 pratyanArazyayIbhAyAt / 2515152 matyanvavAt sAmalomna: // 1.143 pratyaya: kRto'paSThayAH 151041 pratyayanyaSyat prakRtpAdaH pramadasamado ha 4417 pramANa tamAsasyoH 44158 pramANIkapAhA 2.1 / 189 prayujyAyAmajyA 41 / 15 prayoktusmiGaH : 416191 prayojanam / 312 / 117 prazaste rUpam / 36476 prazasya zraH 2 / 3147 prazne ca pratipadam 2 / 3 / 26 praznAkhyAneca 414686 praapahimazrathaSAvodayazanam / .4 / 11229 pro'nanAmI 2 / 2 / 146 prasahane'dheH . .124/50 amitAva dosukaiH 103 / 132 prasthapuravahAttayopAtyadhanvanA - :: pRthivI sarvabhUmIyAmaJ 32 / 152 papiyomadhyAnivAsAmadhyama . cAsya dharaNe 33148 ... piyA jan / 4 / 9 pRthvAdebhan 6 / 318 pupodarAdayaH 2 / 2 / 172 pRSTho'gragAmI 2 / 21146 puSTyAhonau prato . 2 / 4 / 139 pamUhAGmADAmit 195 paGgAkSiputrAdizakrAcchadham 24.207 pailAdyavinAt 204 / 125 poTAyuvatistokakatipayagRSTi. dhenuvazAvehavAkayaNIpravakta zrotriyAdhyApakartapramAMsA. . rUI nAtiH 20173 pautrAdi buddham 1 / 1 / 13 paurAzirodhAzAdRTThI 314134 prakAre yA 3 / 4 / 25 prakAye jAtoyar 3 / 3 / 179 prakRte mayaTa 3467 pracaNapraghANo kopakAMze. 4 / 4 / 19 saMghaye vA sAmAnyA ___4 / 4 / 140 pratyaya pratyayasya va supaH ilu 2 // 2.1 pratyayAt 4 / 4 / 80 pratyaye 1 / 1 / 107 parapaye'muvINa: 1.2.40 pratvatyaH kSipa: 1 / 4 / 73 prayApAdiH prazANavatanakambalavatsaraspaNa 11.9. pradhAnaroDapopa 2016191 prapautrAstrI vazyagyAyo nAtro: sati yuvA 1114 nagnaparathonIyaH 4.3.50 prabhavati 3 / 1166 prabhUtAdimyo yuvati 312 / 45 prastyo maH 41255 pratyoDolyU hepeSye 12184 praharaNam 3257 praharaNAt saptamI ca 2011113 . praharaNAla krIDAyAM NaH rAdhA219 pratyayasya ca sRpaH iluk 2 / 2 / 1 prAvadhAle 4 // 4144 prAvakArakA 3 / 481 prANa TAt svataH yUnAyAm 2 / 1 / 127 prApApabhI 1956 pra.zivanaH 2 / 4 / 126 prAkAstro prApto'maH 43.59 pra.pAmANAm . 2 / 3 / 98 prAga nitAdaNa 2 / 4 / 4 prAradeyo prAgre'ntanizzarAnAdira kAryapomukSenulakSAt 2 / 2 / 151 1 / 4 / 46 pANini bhUte 3 / 2 / 108 /
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 zAkaTAyanamyAkaraNam ghahiSa TokaNagha 47 bahugaNapUgasaMghAt tiya 3 / 3178 bahulaM ghatodveyasa DmAtra prANitUrvAGgam 210101 pyAya: 41 / 126 prANyAlAdAto laH 3.3.119 nati 41185 prAzvoSadhayakSamyo'sya ca 4 / 1 / 262 2 / 4 / 147 4.11111 prAtyAdagaDulAdeH 3 / 3 / 6 yascattaphidAkazasiyasahiyajo. prAsaM patevi 42.218 dhyAsuvaparamapalapatrapaDiraprAtpurANe 3 / 4 / 132 dabhacamuryaH 4.3 / 68 prAtsUjoH 4 / 3 / 257 prAdinA pratyaye 11.24 pyo halakoGamukha bATa 4331276 pAsacAcyasta dhiH 4.2219 plutAt 1 / 1125 prAddAbaste bArambha 4 / 2 / 114 palakSAderaNa 2 / 4171 14574 ___ dalabakasyAdau paH 2039 prAhAhaNasya / 3.102 prAvaM bAdha 1.1138 phaNA devasbhramvamA yA prAptApannaM tayA ca 2.1 34 4 / 1 / 64 prAyo'do phi: 214689 paJphatro 2 / 4 / 122 prAvRSaSThaH 3 / 1689 phalaM jAti: 2 / 1 / 99 prAvRpa eNyaH 31.78 phasabaJcinaH 33144 prima: phalAdasaMbhastrAjinakazagapiNDAt priyAdI 2.2051 13.68 priyavazAnadaH 4.3 / 138 phale 2 / 4 / 170 priyasthirasphiroruguruhulata. phalena hyArama bharizibhariH pradIrghavRndArakasya mina ca 4.3 / 129 prAsthAsphAvargadrAgha. phagunyASTaH 3 / 1 / 96 vRndam phAnIpoTadasya nakSatram priyasukhAdAnukUlye 3 / 452 priyamukheM cA? . 2.3 / 51 phANTa timimatAva prImadhUnanik . 4.1 / 198 22477 savastAcI vuca 4 / 3 106 pre yugyatulAbhUtre 44.29 vandhe pani vA 113 preghAnunAvasare leTa pam / bacauparA 202 / 115 4 / 4 / 127 baprasAbudAcyAdaH proktAta 24.183 / 2 / 181 propAmpA samaryAspadam 1 / 4 / 25 balavAtAdula: 3351 promosaMpAdapUraNe . 2036 bala didikAtizyAt pATa poSTabhadrAjAta 23.94 kya 4 / 122 yazo bhAiparasyopakAraH taso cAt 1.22216 1 / 2176 yobhAvaH vahiHparthayATca 2:1 / 11 bahula ilupusspmuule| 204 / 169 mahuni parekA - 3 / 1.37 bahuvra haiH saMkhyAdehAyanAt 13 / 18 bahuboheH kASTheTa: 201186 bahupvastriyAm . 2 / 4 / 108 bahUnAM prazna utamapaca 3 / 4.107 baheDalvAdokaH raa2|97 2513128 boSThi bhUya 2 / 3154 bahosine . .34 35 bahavaH prAyaH 3 / 1133 bahvaSaHprAgbharataSvinaH 24.113 ghalayo nRnAmno'jAteSTanelA vA 61488 vahaparvapadATuH 3.2066 yazarapadInAM matpanajirAdeH 2 / 2 / 96 va bahatpArthaH dAmi 2.2046 baTulpArthAt kArakAccha soSTAniSTa 34.64 bahosi smyet / / 163 vAdAntikayossAdhanedo 253 / 51 mAdidhalAt 33170 bAlantamabukamAlomAna 11374 vibheobhIpa ca 4.1.192 baudmadhye voH / 4.173 brahmagasvaH 3.3 / 23 brahmabhrUNavRtAtvivap 4 / 3 / 190 grAhastirA japalyA varcasaH 201147 4 / 6 / 185 pratyaye brahmavAdI
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ syANAmaphArAdikamaNikA ----- rA brAhmam 21366 bhAhA 2 / 2 / 158 joinAni 4 / 3 / 82 brAhmaNAdA 21425 bhAnnetuH 2111194 bhUli pratyayAnmAsATThaH / 1203 brAhmaNa ko diyA / 3 / 109 bhAyoMdi / 1 / 115 tavRdhArijimitapazca nAmni braahmnnmaannvvaaivaadyH2|4|134 / / bhAvadhajoDako 2 / 4 / 217 / / 4 / 3.143 grAhmaNAcchaMtipuMsAnuja anupAndha- bhAvAdimaH 3 / 2 / 19 . bhUto karmaNaH 4 / 3 / 134 goSucaradivodAsa devAnA- bhAvArambhe yA 4 / 2 / 152 bhuzAdezyo staH 4 / 1 / 26 priyAH 2.2121 bhAva cAzitanavaH 43 / 158 bhUzAdI hi: 1 / 4 / 118 truya Ida 4 / 2 / 25 bhAra tala 6131 bhUbhAbhIkSaNmAninchede prAyadviH yubastippazcato gapaJcad bruva- bhAve'nupasargAt 4 / 4:24 2 / 3 / 2 caahH14|104 bhAvaprog 1114 bhadhAmINye leTa tasmiMstathArtha bhinAdevaca samUhe 2 / 4 / 128 4.4139 bhaDgomAlilAra 329 bhikSAsenAdAmAcda caraSTaH bhepo'd 1.2218 bhajabhAsamido ghura: 4 / 3 / 959 4 / 3 / 168 bheSajAdihotrAdevamyaSTapaNDatala bhajeauM vA 4 / 13223 bhittaM zakalam 41259 3 / 4 / 127 bhavasAgaNa: 3 / 20128 bhivAdagA mvacit 4 / 4484 bhAgavadgorimatAnAni bhaktodanAdvApa ThaT 3 / 2 / 69 bhImAdayokAdAne 4356 202154 bhahisAyAm / / 3.119 bhAruSThAnANi / / 150 bhogottarapadAtmayAM khaH bhakSo'smai hitam 3 / 2 / 67 bhI jimalyA SAkAra 1.4162 3 / 217 bhajati 3 / 1 / 192 bhaulo hoH ichuvyat 1485 bhauriva putrAyadiyidhabhaktam bhadrA gurupakSe namukhAhitArdha mano'do 41178 204 / 189 hita rAzipi 13141 bhudeH prAptAviNi 41 / 9 bhozca pratyabhivAde cAstrodre bhadroSNayoH karaNe 2 / 2175 bhuvo'nUvAnujomye 44167 2 / 2 / 29 bhayAt / / 3 / 137 bhUga yo vA 4 / 3 / 49 bhyaH anukallukAH 43.265 bhaniyo gataMbhAradvAje bhUje rUnuka styAH 4 / 3 / 224 2 // 4 // 45 1 / 2 / 162 bhUnapUrve gharaT bhasaMdhyAderaNa myo vA 341 4 / 250 3.176 2 / 3 / 55 mUluka cai bosoda bharsane'nyatarasyAm // 318 bhatvaiva saMkhyAc 201 / 121 bhUpayApara kamANa bhrAmara syuvinityabhurubhAmja: 3 / 1 / 112 4 / 33233 4 / 2158 bhavatA cham 124 nava dhanAjalaha varAtrApApA- bhramajJamADara 42.95 bhayadAyusAhoghAMvAnAMnI garirAja mosra- cAdanAtanmapati mizra* kAma 64.14 . cotpadAmbhazAdiSNuH / yUgumAskRti va kamasani bhastrorAGgAdeSTha harati 4 / 6 / 223 4 / 2.163 3 / 2 / 15 bhUgagopani 4 / 1:107 bhrAnabhAsamAdIpoTrabIcaka. bhasmAyayaH 4 / 4 / 7 Na pAyagvAluTA vA bhAgavittitAIvindavAkayA. bhUgAsaMdAdInAM ca ziyA 41.212 yAdgaheM Thaga vA 2 / 4 / 08 pratu yaH 2 / 4 / 71 bhAgAbATho 3 / 2 / 158 bhUsboha: 4.2 / 20 bhAturato 21 / 132 bhAgini ca pratiparyanubhiH bhRgubutsabasigotamAgiroH bhrAtRprAssvamRduhitRbhiH / 1 / 3 / 102 24.112 2 / 184. bhava
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkiTAyana pAkaraNam bhrAzAlAzabhramikabhitratizruTi layo vA 43.23 bhrASTromyorindhe / / 74 dhruvo'cca kuTikuse / / 81 bhruhaljhnozcayuvI 12 / 41 bhroNahatyadhavatyasAravaidavAramaineya... hiraNmayam , 2 // 33112 bhrojeyaH . . 2 / 4 / 61 mvo'vajJAne yA 4.4 / 55 mandrasya yuvAvo hamAH 1 / 2 / 185 .. manyaudanasaktuvinduva vivadhabhA. rahAragAhe 12 134 maMjho hali to 1.1.111 magAne 4 // 244 manjanvagho'maranaMgaMbakaMcamaH vRJno 4 / 16236 mara suvAsarAdvANa 312:56 maNyAdinyaH 313 / 140 mataspa karaNe 3.20194 matipUjArthajo chIlpAdibhyaH bataH 43 / 279 matspataddhitasma halo yaH 11379 madrAdaJ 3 / 118 madrabhavAmuNDane 3 / 4151 madhyaghajapaH 425 madhucapilomavicchAdimyo khala. zelA: 33125 madhubamogramaNakomike / 4 / 39 mahamAcchaNAdinA mA ca magurnabhogiro vati 151167 mApitussvasuTipaH 2 / 141 manormANa pakva 2 / 4 / 97 mAtRpitutiryulaD vyam manorvA n / 3:51 264185 mannanmamohana ca 13.12 mAtRpitrAdeNakhaNI. 2473 mammAnnAmni 3 / 3.171 mAtraTsa 3265 manyANin 4 / 3 / 145 mAyottarapadapadavyAkandAdAvati manmasyAkAkAdipu yato'vajJA 3 / 2 / 35 mAnam 3314160 manvanicicca dRzyate mAnasaMvatsaraspANalija.spA nAmni 2 / 3 / 100 mayUravyaM sakAdayaH 2 / 179 mAnAt kotavat 2 / 4 / 160 mAniskArthayostyanyato'naH maravasadgharAH 4 / 3 / 258 2 / 2 / 41 mamatA pamtaH 3 / 3.146 gAne 4|4148 mAdibhyo yaH 34.129 mAne *.zca 344120 maryAdAvitavyutkrAntiyazapAya- mAlAt kSepe 3 / 3.168 prayogarahasya : 11 bhAlepopaTakasyAM tasya gha bhUritUmalAdImasAraca 5 lacite. 202080 mahataH karaghAsa viziSTa saH mAraNatoSanizAne hAca / 2 / 104 4 / 1 / 205 mahAplAda khan / 4.93 mAsAyati yaH rA109 mahArAjagoSThapadAdRNa mitramonorakhAMci 41186 24.213 mitavyAdayaH 4 / 3 / 269 mahArAjAvittAdadezakAlAdRNa mitnkhaarimaannaatpH| . 3 / 1 / 193 . 4531140 mahendrAhA 2.41209 miyo grahaNe praharaNe ca sarUpaM mAtopAntajayo manomo vaH yuddhe'vyayIbhAvaH 2016 mipA kRto'myAse 14.64 gAMsamapAda dyaH 3421138 / nizco'ntyAt 1145 mArapAmAspacane 2 / 2.56 14 / 100 mADi lucha 44 / 10 / mithazabdaghoSaniSka vA mAilaTaramAtaDtavaJcha 2 / 2 / 132 ghAnako 5 / 4 / 08 monamayapakSimanAryAda ghanati mApanacarakAla 3216 3.2032 mAtApitaraM inheM vA / 2030 murUpa 3311111 mAtamAdamAtake yA 2 / 2 / 116 murisiviSayAca 4 / 2 / 177 mAzabdamatyAdibhyaH 342146 mUla vibhunAdayaH 431174 mAtalAcAryopAdhyAyAn ca - 1169 2 / 3252 mUlya: kote 2 / 3 / 146 miyo madhyAntAdgurI 22:11 mapAnamaH 31181 madhvAde 14.196 manasa azAyini 256 manasIkSArtha: 12199 manasyurasyu pAlezvArjamadhya paniva cane 1 / 1133 mUlAdanaH
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikamaNi Dramanentals yattadaH mRgakSorAdipu 2247 / / yogopacanAdizyAparNAntAt yskaadegaa| / 4 / 101 magottarapUrvIca saknaH .24 / 110 vAcitApamityAtkaNa 32 / 21 2 / 1 / 106 yahAdeva yu yA vAstatpurudhe yAjakAdibhiH 1144 * mRjaH 2 / 4 / 118 AjAdayo yasone 4 / 1 / 175 mudgudhapakliyamaddhasaH pasinaH .214433 pAjJikosthikalokAmatikAnubA4||158 yatro mayA 1513116 2 / 4 / 177 mRdastikA 3 / 4 / 123 pavAdikaH 121172 pAyAvaraca . / / 3 / 267 muSaH kSAntI 4 / 1 / 155 mA'pAyaTAt 1 / 3 / 15 pAvato jIvavindAt 4 / 4 / 151 mepAsa 4 / 31136 yaJyajalohitAdizakalAntakaura yAvadavadhAraNe 201 / 10 medhArathAdvaraH 3 / 3 / 137 vyAsuribhASTra phAphaT mi luka 4 / 2 / 53 goSNo'maH . 162036 yugAchoryaH 3 / 2 / 210 mo vA : 410263 2.370 sujAderza 4 / 18 maudAdibhyaH .. 3 / 1 / 170 yattarika manyAdvyayoni itaraH yujo'judaH 144 mnAM jayyapadAnte 141109 3 / 4 / 105 yujyaJcizcaH 1289 mnoznamaNaH // 3165 'yayAya . rA119 yuco'samAse 1.2 / 115 :mriyatelu liGlale: 1 / 4 / 16 yathAta yAdoyApratyuvatI yuddhe'tha yoddhRbhyaH / 4 / 216 mvi lugdA 4 / 2 / 41 4.4 / 147 ydoH4|4|35 vi vA 42246 bhayAkAmAnuphAmAtyantapArAvArA yudhiSThiraH212156 mvenAdeSTA 1 / 4 / 125 vArapasammAmini 3 / 3 / 55 yugavRddhaM kutsArca 116 mvozca mo niH // 269 yaghAmukharAmukhA darzane khaH yunAdihAyanAntAdaNa 313 / 13 guSmadasmabhyAgAkan 1 / 2 / 177 yadartham . 1531150 yuSmadasnadospo'sobhi yamaramnamAtA saraca 4 / 2 / 72 sadbhAvo bhAvalakSaNam 1 / 3 / 180 34.83 3 / 1 / 142 paddhastadAkhyA / / 3 / 130 yuSmadasmado'khI pAvaDa - 3 / / 181 phasnistaskamamakam 3.1157 yavastulI yaH badi yadAjAto leDa 4 / 4 / 115 4 / 1 / 11 'yUtijUtasAtihetikITATyAmyakhau cAya.2 3 / 1 / 117 yamasso viyAhe 4 / 1 / 165 pahale itipardacorodIpI yasa nigupe __ gayecchAyAnAkRpAH 44.10 4.4573 2 // 3 // 41 pamaH samudAyo granthe 14.67 2 / 4 / 121 yaDi 4 / 2 / 258 yamopari pici 14 / 1:204 yUnastita 2376 yddo'vaavtH4|1|85 yamo vivAda . 1.4 / 2 yUpavayoM jasi 1 / 2 / 188 yaDo'nyepAm / 78 yamgabhipozizaccha: 4257 4.2 / 88 maghnaH stra' pATa2458 yayonimatijarajeyaH 2.2015 ye vA 4 / 1 / 269 yaharUstobahulam 4ArA26 yaralAdbhaH 421183 "yenA'dadhe 2 / 3 / 61 yaDayakkyAdazo 4 / 2 / 14 yavayavakapaSTikAyaH 3 / 3.27 ye'varga 2 / 2 / 126 macho cazlaba 33381 : yavanayavAllipituSTe / / 3 / 56 yogAyo zayate 3 / 2 / 91 yajyatpracchasvamazco naH 44458 pacaurasaH / 1 / 181 yoge yajvadAjapATUka: 4 / 3 / 240 4 / 2 / 133 yogyakAmuke . 3 / 2.92 yajJAnAM dakSiNAyAm 3 / 2 / 93 yaso'nupasagAta 4 / 3 / 24 / / yopAntyAzurUpottamAla yajJe japaH 3.15122 yasyAnAdirAdaic 11319 . . 6 / 319 yaH yama:
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanamyAkaraNam . mo'rthAt 3 / 1158 rAjapaurUSyam raa3|101 renaselaghuzzyecyAzyA phitrayosi yaH 1520185 rAjasahAsyajyuSibhyAm chakchachaNakakaNyamaNo'zmaneyo halAderalassaMstvoH haatnnkaashaarohnnsupnthisu4|1|152 satsa: 12193 talamabalAhassakhipandhikoMvyam / 4 / 2 / 4 rAdhyahassaM vatsarAcca dvigo: karana shaashvryvraahkumu4|2|204 32 / 106 dAvavatyAdibhyaH 24202---- reyaH svagamvaivaraNagraho'c 4.4 / 14 rAtrI vaso'ntyayAnAsvAdya vo'puMsA 1 / 2030 revatmAdeSaNa 21474 4 / 3 / 206 rogAta vA 3168 rAghokSo yaddave rako: prANini vA 311515 rAbaMdhe ro'napo'nyuH ||raa222 4||sh61 4 / 1 / 225 ropaNyAaparApirayantare . rAyaHsmiH 1 / 2 / 220 raprim ca eludhi 441593 1.1516. rAhaluk 4 / 1 / 143 raktAnityavarNayo; kAlAcca romanpAduccaNe 41:39 rASTrarAjJasmarUbAdAdApatye aniH / 3 / 4 / 12 se loDyo 412 / 253 264.98 rakSazyato 3 / 2 / 31 rohiNavatAnakSatre 13 / 43 rASTrAmAt brAhmaNaH 2.1171 rajasya lAbvAzva phaTa: 3 / 3 / 30 vatikAdezchaH 3.1.156 rASTrebhyaH rayaghadeSu 22.119 3 / 1 / 36 pAnno NaH 1.2050 rathakhalatilayavamApavRSa brahmaprA. rApTenagA diyaH / 4 / 188 . - jyaDgAdyaH 3,2214 lakorupatApAGgavikRtyoH rAtsAdezya bohage 31141 ridguNaH sadaze vA 2 / 3 / 14 41.222 radhaH 4 / 2 / 200 romRtvatAm // 192 lakSaNenAbhipratyAbhimukhye ravAdyodijaH rospoH 4.2.139 1 / 1 / 108 2 / 1 / 12 rau zeloH rucakAdikarmakAta 4 / 3 / 236 164110 lakSmaNazyAmAdvAsiSThe. 2 / 4 / 57 ra: pakSAne visarjanIyaH 12067 ruccAyathyau 43148 laghudhya jAdyadalpAjayamekama ra: pRthamRdukazamazaDhaparivRkSasyoH / hamojdarisaMtAgyo kari bhAve 2 / 3153 sapoSio'na jAdeH rabhaH 4sa202 himmucipahisvapraccha sani pa 4 / 1 / 101 rabhasasvAmanaH 421179. 4110159 porTala: pye vyaH 42.103 rayanagAnamaH 4 / 2 / 184 lamcA derikA 2SNA pAnAm / / 34 rudhA naM luka ca 4.3 / 34 laha ca smana 4 / 4 138 ra: supsi 274 svati mRga 3 / 1 / 110 laGluGalayamADATa 421131 rAgossukAsthitotsAzAsthAzipi sahaHpa: lapopaca aza246 2 / 2058 ruciklapyarthadhAribhiH preyavikAro- lemamayavasvasaHpre: 43.248 rAjapaH 4.3 / 122 tamaNepu 1 / 3 / 143 / / labhaH 4 / 2 / 203 rAjadattAdau 216109 kahAdibhyaH 134 labhAdibhyaH 4.4 / 62 rAjanvAn surAjJi rA100 sAkalpaDapoyamatahata celamadhe lapapatpadaH 413 / 234 rAjana se haravazva bogitaH zarA52 12194 rAjanyamanuSyamonaki 2.3180 rUpAta vAstAhatAt 3 / 3 / 159 lAkSArIcanADhaN 'rAjanyAdibhyo vun / 4 / 190 ruupyottrpdaadrnnyaannnnH3|1|16 sa4221 tyaH
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUyANAmakArAdikramaNikA jayasi catusnahAyaNaH 202169 vayasyatasye 1316 varUNendramRDabhavazava drAdAna vantiAt 3 / 1 / 116 varcaskAdiSvanaskArAdayaH lidipa 4 / 2 / 123 liTAyapi liTaH vavasubAnI 1:480 simtazAsakara liTa thA 4 / 2 / 93 lihivA 4 / 2 / 120 liTIpata 4 / 162 liTyAdAderata: 4 / 1 / 105 liDyaH 41 / 124 lipAditapharUpAnuphobhanamA 4 / 2198 lipsovA 14 // 34 lipsAyAM pre lipsija hAse: 41313 lilA 11 / 142 le linAtyovA 41.187 lolonamlA snehadace zanimase'vato bhUte pala 44.108 leltumicyA tulmakatake 44 // 186 leDa codhvaM muhUtati 4 / 4 / 128 leTa: kRleTa 104587 leTi heto 4 // 32288 leTa meM 4 / 4 / 129 lele: 1 / 4 / 108 lokapaNamadhyaMdinAnamyAsamitya dhenu bhanyAH / / 76 lokajAtezyantasAhacarye 2 / 312 lokasaryalokAt // 2 // 155 lo: kRpaH 1418 lonyapuSmadasmAsu viptasthiti yasthamimasmaH . 141 logno'patyAe / 4 / 14 lorAjhADDArIras 15496 lohitAmaNI kaH 34 / 111 tyaterita 42 // 6 vatsyati phalakAraNe 4 / 4 / 123 vatsyatyanahorAtro'vadhI . 4 / 4 / 106 bajya pariNA 136159 varNadRDhAdibhpaSTapaNca 3 / 6 / 1 varNAzranupUrvam / / 120 varSAtkAraH 344126 varNI yApArI sh6|174 varNavarNaH 21177 varNI yuddha varmaNocakAt 2 / 4 / 23 varSaH lukhiya 4 / 181 luka sAya para 1.2.165 lumata Ni 31.70 lumataH lugdhyadhyavazyamaH 2 / 2 / 68 lugyocalyo luddhi lugdaridraH 4ArA96 laliTi bhuvaH 431218 lAla laNI san . vA 4 / 9 / 128 431205 lucyamoNoracyoH pata: 1 / 381 lubdhana dakSiparmA 210201 TubhyazcevigAhA 4.2 / 159 lamUkhanasahacarateM: 4 / 3 / 272 lanavihAnAspazo 114 4 / 3 / 282 laTa zepeyI 4 / 4 / 118 lakheM 2 / 2 / 128 leddhada 4 / 4 / 132 lena mohUtike 4 / 3 / 287 vaktyasurUpAta 4 / 3 / 12 vakraye vataNDAla 2 / 4 / 41 vatsokSarSabha.pavAda hAse 3 / 4 / 104 vadassuH kyaca 43174 vadyotaH 4268 vana ginurudhilihAhaH 4 / 2 / 187 vazvanaradhvansbhranzakAspApa. diskAnIm 4187 vamanunAsikasyAt 4 / 1 / 266 banAyamasvarasaMpuSAsvanaH 4.1156 yAprANijAtera 3312 vayaH zaktizIla 43.219 varA DalaH vayasi dantasya dala 211208. yaphAlepaH varyAdaraca 3 / 2107 4 / 2 / 30 balane jo ci 421129 balAderiDAyapuNAde: 4 / 2:134 dalituNDanaTerbhaH 3633147 vale zarA86 vazivyAcabyadhijyAgrahinazcipracchibhrajAM [kati 4 / 1 / 116 yazo nayA vAmapaTamamasma numyAgAIvasya. janyaghamhadhamatyA 3 / 21195 vayAsamAse 2 / 4 / 11 yasanAt 3 / 2 / 134 vasAta 2 / 4 / 111 yasurATI: 2026100 baso'nnadhyA: 1.31123 yastaidala 3 / 3 / 37 vasnAyavikrayebhyaH 3 / 2 / 12 IN
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ ve .. zAkaTAyanamyAkaraNam vasnadravyATTakam 3 / 2 / 167 vastrAMzabhRtyasya 3 / 2 / 159 dati rathAsaMgAta 3 / 2 / 182 yahAbhAslihaH 4135152 bahInarasmait sa3286 bahepolyAdikaH / 2397 yahesturiTpa vahaH praveyam 1144120 bahmaparidham // 3 / 275 badAmo gana 14 // 94 dhAnco'dika striyAma 2 / 1 / 138 bAntike . za1107 bAMnAvI dvitve 112193 bAntamAntitamAntito'ntiyAnti pad 2 / 3 / 113 ghAmasi 112 / 43 4 / 1 / 110 1 / 1182 361155 vAH 11 / 128 bAikarmakAta 114170 vAkosyo: rA213 vAkpasya parivarjane / 3 / 16 yAkyAlidAdhAvadA nAmina 4 / 1 / 172 vA gAlATo . 3331123 thAgo'yANini / 2 / 63 vAgadimAgadapatokAdaNDAra raa2|24 vApno: 4 / 2104 vAGaH 11385 vArapaNa .314135 vAcaMyamo nato 4 / 3 / 144 bAcyApi. 192132 vADaveyo varSe . raa4|70 bADheupyute le 4 / 4 / 119 vANaH 312 / 146 vANumAyAt 3128 vAtapitAlemasatisarAtAMcchama- cAhanAderaJ 3 // 1143 nakopane 3 / 2 / 148 vAhIkeSvabrAhmaNarAjanyebhyaH / vAtadantabalalalAhAdula: . rAjAja 33 // 118 vAhapatyAdipu 1 / 1 / 162 vAtAyane kSe 11198 vAhapathyupakaraNe // 13145 vAtAtisArapizAcAtkavaca vAhyAdvAhaNam 2 / 2 / 170 vizatikAta sh2|135 vAtochaH sa128 vizatastati / 175 vAdazca buJ 4 / 31252 vizatyAdestanavA 23 82 vA'dyAt 2 / 4 / 1 vikarNachAlAdvAtsyAye vAdeH . . 1.2.45 2 / 4 / 47 sAdhAramAvasyA 4 / 3163 vikarNakupI sakAkAzyape pAnAkaspa ktadvipApA katari 2 / 4.60 1 / 3 / 168 vikAre 2 / 4 / 146 ghAnupasagavilahalahmalayanUSa- vikArApatye mAhitanAmno vA . mananamlAsnAm 4 / 1 / 207 213171 vAnudhyAt 11.155 vizamiparasTalaga 2 / 2 / 143 dhAnya varasazAlAt 3 / 119 / vivAle ca 3 / 4 / 28 vAyA / / 113 viznaDa 4 / 4 / 59 vAmana 24.117 vibhajaH 4 / 3 / 155 yAbhakSyAcchAdane mayara vittaM dhanapratItam 4 / 260 2 / 4 / 162 bi ki? 486 vAmbhavapUrvasya .4.13133 / vidAdeva'nyAnantarye 3 / 4 / 30 vAmadevyam 2 / 4 / 231 / / vidica ca 1 / 2 / 174 vAmAcAdeH saH 3.2.184 vido laTo vA 1 / 4 / 102 vAyUdha pitatImaH 24 / 211 vizimyaH kAsnyaM Nam pAre kRtvam / 3 / 432 14150 vAlpeza 205 vidhAyonirAmbandhA yAye rAbhUta bat 4.41103 3 / 16159 vAzavinanAgatyojakato vidhinimantraNAmantraNAdhISTamaMpra 4 / 1 / 192 panaprArthane 14126 vAzi jilhyAyavAthavaMyUkaH phiddha- vidhyatyanamyena 3 / 2 / 188 khaThoke . 2 / 3 / 60 vizvAstilAjudaH 413653 vAzepAt 4 / 4 / 109 nindayAdimpa: 3 / 4 / 136 bAracAmAvAsyAyAH 6 / 1994 cinmAstilaH 113 / 193 vATa AH 12 / 219 vinmatola igopyasi 2 / 3 / 45 vASpopmanAdvamati 41 / 36 vipralApe yA 11453 vAsudevArjunAguc 3 / 1194 vimuktAderaNa 3 / 3 / 177 vA svAGgAt 113 / 26 virA'gidanAda cAdyabAguvAhanAn nAsikaH 1 / 1168
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikramaNikA 165 piropadrazyamabhede 2 / 1194 bujimadrAd dezAt kaH 3.1031 baSamohazvasa sh|10 vizvayIvadhAta 3 / 116 vRtisargatAmane 154 / 22 / / vottarapade'rthe / 3 / 4 / 41 vilyako isya 213178 vRtto'papATho'nuyoge 312165 yo'nAccaturoH 1 / 2 / 127 vizAkhApAhAmanyadaNDe vRndArakanAyakujaraiH 211.70 dopakAdeH 24.114 20120 vRddhasya ca jyaH 2 / 3 / 48 / / vopamAnAt 2 / 1 / 206 vizAlavikaTa vikaTasaMkaTotkaTa- vRddhAzrUni 2 / 4 / 20 bopasarmAt 1 / 3 / 109 prakaTa nikaTAvakaTAvakruTArA yuddho yUnAnanyArthapratI 201685 / / bomoNata 2 / 4 / 159 baTITAvadAdAvannaTaniviSTa vRpaH sasyAt 1 / 4 / 20 ve yuvo'striyAH 1 // 2 // 31 nivirosacivakacikinakRpayAmayamundAt phijacchazca vorakA 2 / 3 / 34 cipiTacillacullopatyakA - 2 / 479 yorgumhalAdelaMghoriTi 412169 dhityakA: 313 / 106 vRSAzvayomayune 2 / 3 / 38 vorNoH 4 / 2 / 22 vizipadihipUrisamApo'nA- poyatve'syolagyA 44 / 153 koNoM: 4 / 1 / 146 rApUrvapadAt 3 / 2 / 122 4 / 2 / 235 bocaM dadhmavayasaTa 313162 vizipatipadiskandAsAbhI- pe: khukhagAH 21221 yoti 2 / 15223 __Nye 44162 yaHpAvavikSepe 1 / 4 / 24 mozanozanannayobhagobhosvamAye - vi hAni bhakSAzrayAya 4 / 2 / 216 vesskando'ktayoH 4 / 2 / 232 kAmantraNe / / 121 vivarNa vyabhicAravAna dhA. 4 / 2 / 2 vozInaragrAmAt 31 / 30 yaca 2.1058 vaH kujaH zabde cAnAze 104.57 thonmuco'nApye'naH .. 4.1.57 vizeSaNasarvAdisaMkhyaM bahanoho vaiko'nIrahoyujyanaH 2 / 2182 / vo pradha'zabde 4|4|42 2 / 1 / 110 12282 bautikA 1 / 6 / 87 vizeSaNam 201155 beDa H 12282 do vicaSakatvalanbhalasaH vidhamo pani // 11234 veNukAdimyazraNa 4 / 3 / 245 vidha sonakhaNI 214450 vetanAderjIvati 3 / 2 / 11 vo vikiro vA 4 / 2 / 217 vizvasya nareM raa2|98 vetaH prajane 4 / 1 / 194 voThautI samAse 12188 vipuNalakSmaNau 3 / 3 / 128 desipichabhidaH kit 4 / 3 / 260 rajatarupasikte 3 / 2 / 24 biSTArAbhiniSThAna chando vaNe battI 1492 . jya: 4 / 1 / 113 2 / 2 / 154 vedastino DI vyavasavASAM sahokto 14.52 viSvagdevasadiiMdri gaMdhi vo vedendrAhmaNam 214184 pratihAra naH 4 / 4 / 66 rArA65 barva 4 / 2 / 121 yatihAra maMdaratulye kAya virAgIyasya 111161 pApAcApApAso vijA 4.4.143 visAriNo marasye 34.140 4 / 11200 vyatihute'gatihiMsAde ivavihAyaso vizva 4 / 3 / 160 vazva svanolyAne 4 / 2 / 224 ishcaaprspraammonyetrtre| yopsAyA 21358 vezIpa piko deza 43393 1476 vIspalakSaNetyabhavavabhinA yaSTiceTI dA 41103 pabhabhuvo bhUte / / 3.186 vaikAta 3 / 4 / 106 bdhayo dvodhanaH 4432273 najadIcopAH 3 / 489 traikAdvyam 3 / 4 / 29 vyAghrAdibhistidanuktI vuaziSyadaNDamANave 3 / 1155 vaiTUrya : 3.13168 2 / 164 211 / 45 bhaira nikaH 3 / 2 / 179 vyAdimya ipiNaThI 31128 4 / 4 / 30 vairedevAmurAdibhyaH 312148 jyAdAnoparAoM 1 / 471 vRkSAsana viSTaraH 2 / 2 / 155 vaizasvabhAjitrai 312150 vyAdheH pratIkAre 34.5 khunAjIye burvastra
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 066 bajAjI vyAptI sAt kayAptau bhASanajit vyAzraye sam byudaH 202139 3 / 4157 4460 344 2 / 11213 104 / 59 4444 3/2/96 411 / 180 yo vyAghomobhagoH 1 / 1 / 153 vrajamAddezAt kaH 3 / 1831 4468 4 / 3 / 183 azvaja sRja mUjayajarAja bhAja 1 / 2090 zaH pa brahmastarAmapalyAsaH dastapaH bIDaH krame yuSTAviN kyo'liTi prajmajaH maya vratAbhISye 2 / 1 / 147 zrAta kAdastriyAm 3 / 4 / 142 3 / 2 / 14 brAtInav tri: mukhya kAragAt 3 | 4 | 141 prIja : 2/4.123 mohAdyato'nekAcaH 3 / 3 / 153 prohitundAderiladaca 313 / 156 zrohizA deN 3 / 3 / 26 prerato'prAgbhagaH 2044107 za zaGkattarAjatrAristhalajaMgalakAntArAvinAca 289 zAdizalAturAjyachaN 3 / 1 / 201 4 / 2 / 239 3 / 2 / 186 zakaTAdaN zakalAdevRddhAt 301/21 makalakardamAdvA 24222 zakA vibhyazzluka 2|4|104 pAkRtsvAdvatsohI kRJaH 4 / 3 / 130 vAke: karmaNi 4 / 2 / 153 zakyacchividvidyadabhyasiSasya co:vidhizakataH zaH 4/2/176 zAkaTAyana vyAkaraNam svahitaiH piSTIka tilA jalAzayaSTitomara dhanurghaTAdgrahaH zaktI leDa dhya zatayaSTeH pacavU 24 178 mAtA ponapAdapAkSapAtastu cAlaH 2 24 208 3 / 2 / 139 rAcAdvA svAhA 1 / 3 / 142 3 / 2 / 59 dAtAdimAsArdhamAsa saMvatsarAt jijJAsatrANe 4 / 3 / 124 4|4|135 zatuH jayasuH dAnpAdvipAteH zapanA zikSabhUSAdupalambhanAzI mAM dIrghA'STAnAm rAmo'darzane 3 / 3 / 83 1 / 4 / 103 3/3/66 zampA karo zamyA luk yA zyAt zakabharadvAjAdA geye zabdAdeH kRtri vA zabdaprayAsaMpatsamRddhivRddhyarthAmAvAtpayArAMprati suSvapacAzugapadya yaasdRsh| lyAntaM'dhyayam 2.1 / 18 114/12 1/2017 2 / 4.44 41138 zamaSTakadupadviSadruduhyujatyajarajabhajAmyAnAmuruSo ghina 4 / 3 / 242 4/2/63 4 1 203 314101 214/150 zayavAsiyA kAlAt 2 2018 111 / 122 2 / 1 / 151 3/1/67 zaraH zaradAde: zaradaH karmaNi thAddhe zarado vuJa nAmni paracchuna karaNAzimaM kRSNada 6 / 1 / 90 bhRguvasiSThavRSagaNa zrAhmarAyaNe 2436 zarAdyaikAcaH 24/163 zari vA 1 / 1 / 164 1 / 1 / 115 zaro'nude zarkarAderaNa 203145 zarkarAyaN chA ca rAjA 201 pAlalATagAvAt chApAma 4 / 3 / 154 1/2/11 3 / 2 / 54 pArnamaH zalAlova zalyanusvAraH zaracho'mi zasidhupa. pragalbhe strI vidhAduba bA 1 / 1 / 110 19144 42146 TILY! 2 / 2 / 131 111858 zAndAnmAnvadhA mizA mArjavaji zAsAvaruSya Ije 4115 zAkazA phino kSetre 3394 kalAtsaGghaghoSA lakSaNe vA pAsyaca: pAsyak zAkhAderyaH zANAt 3|1| 156 zAkIpalAlIdaduvA] hrasvazca 313127 603:39 3 / 2 / 140 jihi 4/2/31 zAbdikadArikalAlA Tika kokuTikA : 3247 zAlikAmibhakSyAca zikSamo naH 430110 zAlIna ko pInA tvijInAH 3 / 2 / 177 mAya zAvacaH saH GityahI 4|1|240 zAsyudhivibhUSibhUSaH 4|4|1-2 zAsvasriyasmi kRtasyAsa sAlo bahupadAt 1 2065 zAma vRndujuSastadupAyA klRptaH zikSAdevavANa zikSA mImAMsAsAmakramapAna 4379 301936 2 / 4 / 180
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUprANAmakArAdikramaNikA 167 zikhAyA: zidahindala 1 / 1 / 49 ziraso'dhye taddhita zIrSan 2342 zirIpATukaN 2 / 4 / 200 zilAyA huca 3138 zilAlipArAzaniTabhikSusUtre 3 / 1 / 177 zilpama zarA55 zivAjhuSyanyASNikurubhyoi patvA / 4 / 46 zizudvitvikRSivitudoSaH 4.20186 pIDorat 14091 zIhasthAzo'dherAdhAra:113.122 zaDDI paDa strinidivivapo na: 4 / 1 / 154 pItakoSNako kaarinni3|103 zItoSNAdatau 34.113 'zItoSNatapAdasaha aaluH3|3.49 zoSakumArAni zIrSachedAdyo yA 32 / 180 zIci 23.44 32.62 zolikAmibhakSyAcarIzvikSamoNa: 4 / 1110 zolejAteH 4 // 3 // 188 guDagAmyA bhAradvAje 2 / 4.48 zupiMDakAdera 3 / 1 / 163 jhunIstanAddheTa: 4 / 31148 nApateH 216173 zuno dIgha: zarA85 zubhAdinyaH sa4,58 zuSmanaH pavam 4 / 1 / 257 zuSkaghargasvAdAmyAt pipasta smin Nam 4 / 4 / 156 saTdo'nunAsike pa 4 / 1 / 141 zunyazUnyodanyatayAH 3 / 2 / 211 jhApadina sUsyorapakSareyadAdhikodazvitko. . dazvitam 2 / 4 / 238 zaGkhalakaH karame 333112 nAjjharAta: jArA zRGgAdAraka: 33 / 143 zyAttagyadhAsusaMsvavasAyaha. zRtaM panave haviH kSIre 4.11134 . tIdavasa: 4 / 3 / 10. zRbandAdAruH 4 / 3 / 228 iyAyArokAdvA 2.11210 zUnAM liTa vA 4 / 2 / 11 / dhANAmAMsaudanA: yArA. rophapacchalAmalepu nAmni zunaH / thAddhamadyabhuktaM nau 3 / 381 202.25 zlAghahamAzapAM prayojye doSalasuparivizAlavaruNAryamAde. 1 / 3 / 148 stutImAt . 34 / 96 svAderI 2 / 3 / 91 hopAt sinandinaH 2.11229 pavyAdisvavyacaH kiti 4 / 1 / 115 shepe'paantksvpaattheghaa4|2.241 vAyarasado'nuva vazca kartari bhUte zeSo'prANo 2 / 1 / 100 1 / 4 / 81 kokApanudasundraparimRjaslambarama- tritAdibhiH 2 / 133 karNe jAskhAhAlasyahassi- pilapaH 4 / 325 sUcakA: 4 / 3 / 153 zliSazIsthAjaSAsvasa janarUhAzogazyetalaharitabharatarohitA rambhAt ktaH // 3252 __dvAtto nazca 1 / 362 zrozamozikhAzAloNAMmatyabhijita zo yaH 4 / 2 / 94 dvidabhRto gotre'No pan + sbii| 4 / 2110 3 / 4 / 146 zaunakAdiko gin 3214174 zrusumaplacyorvA 98 inavatI vA 1 / 3 / 22 zubo'pratyAH 114 / 44 'zpanAsuTayan 12 / 109 culTasto nAntare 251 zranthagrantholuka ca 4 / 1065 zluka zarA5 zravaNAzvatthAnAmnaH 241228 paluzca kulijAt 3 / 2 / 172 zraviSThApADhAyaca 33195 zlugaprayukte 2 / 4 / 226 ilpaglo 4 / 1 / 147 elugadheH 47 zyo'nohalvamAt / / 141 zlugusi 4 / 2137 yo'ci 12.48 phlumbahulam 4 / 1 / 12 ekaraNAddhA 3 / 2 / 10 zlugdA 2 / 2 / 167 zvasasta ca 3 / 1.72 'luga dvipArasuvo'napatye'jyAyAde; zvAra: vibhUmpa 201 // 86 2415 zvagurAyaH 2 / 4 / 94 palummAnAt 3 / 3 / 63 evakhalAdimmo'minu 4 / 144 lugdadhyAyAnuvAke 3 / 31176 zvayuvammaghonAM.vasme suppaz elucauganat 11 / 52 12 / 148 vAlupacA jinAt 34.92 zvayatyazcayato'Jcaya gumpham ilucyuttarapadasya pyAn 3 / 4 / 91 4 / 17 zce 1222139 zvaitheyasaztroksoyasanizzreyA . zreSyAmi kuvAdibhiracyo purupAyupagosvadvistAva - 211166 , tristAvA 201:183 lele. yA zolam
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyananyAkaraNam zyetAzvAzyataragAloDisAhArakasyAzvataretAlukva 4 / 1 / 29 zve 412123 zyanaMpAtAtalaMpAte 204218 ico'caH 1 / 1146 zro'no'halavamAta 112 / 147 zrotriyo vA chando'dhyAyI zto'ca upasargAt 4 / 113 tho vAyuvarNanivRte 44.5 zvo icU stvoH 11137 saMkhyaH 4 / 3 / 115 saMkhyAkAta sUtre / 4.182 saMkhyAtezvAzattiSTeH kA 3 / 126 saMkhyAtAdvA'hazca 31180 saMkhyAdeNuNAt 3 / 4 / 4 saMkhyAdecAhaMdaluvaH 3.2178 saMrUpAdeH pAdAdimpo dAnadaNDe . ca caluna ca 3 / 4 / 66 saMkhyAdhikAbhyAM varSaspAbhAvini 2 / 2 / 99 saMrUpAne 2 / 1 / 106 saMpApUraNe iT 3 / 376 rUpAyA nadaugodAvaryAH 2211156 saMrUpAyA thA 3 / 4 / 27 saMkhyAyAsaMghamUtrapAThe 3 / 21161 saMkhyAlpA samAse 2 / 1 / 122 saMkhyAvazyazca pUrvapadArdhaM 2 / 18 rAkhyAyAvisApAyalAhanDo SadakatikatipayAt yad 3.3179 paDhaH kassi paNamAsATuNpaNyA: 3 / 2 / 111 SaNmAsAyaTI 2 / 104 panhavRtarAjJo'Ni 1356 pahAta 3 / 4 / 119 pachI 113 / 189 pahI cAnAdare 1 / 3 / 183 parayayattAt 2 / 1043 paSThayAH syAne'nte'la: 151147 SaSThamAderanAdeH 33184 paThayA rUpAvaraTa 3 / 4 / 3 SaSTamA Akroze 22122 viccinti pujikathimbhicaca ta( 4482 pomavaraNegnerI: 202 / 34 TuccAgneH 2.2 / 148 1111138 vizevA 4180 chiyuktastrAcamaH 42264 SNAna mAni 22 / 153 dhyataH . 204 / 55 ghAnno NaH 12.50 saMpAdini 3 / 2 / 98 saMpradAnAccAnyagroNAdayaH 4 / 3 / 57 saMprateo'smRto 1441 saMprAjjAno ko 21222 saMbadhinAM saMbagdhe - 18 saMbhavadavaharatozca 3 / 2 / 169 saMbhAvye'lampati 4 / 4 / 120 saMme'sakRt 2031 saMyogasyAdiskolaka 12191 saMvatsarAlArvaphale 3.1177 saMvatsarAgrahAyaNyApaNa ca 3310109 saMvidhAnAta 14 // 36 saMviprAd bhuvo'nAmnyuGa 43268 rAMdAya prApte' 3 / 2184 rAMsahasva samisana 2066 saMsRSTe 3.2 / 22 saMskRte 3 / 2 / 3 saMskRta viiraa4|267 saMspAna prastAratadantakATanAntara bAbaharati 3.2075 sakRta 3 / 4 / 34 sabakAcoH sh|58 sakthyakSNasvAGga 21 / 187 ' sasita aica 12 / 130 sakhiNidUtAdyaH 3 / 3 / 16 sa rahassopatiSyazvarasaMza caso riH 12072 sIyA li 134112 sasvamnAM vA tvaTi 4 / 2 / 229 sati 8 / 6 / 217 salIyaH 3 / / 77 satImArthAta 4 / 4 / 122 sapiNDe'dhivayasthAne vA yam saMkhyAdhyamasaLazAta 2513181 saMpAyayAdara gule: 201185 saMkhyAnabhadragAnmAturddhara 1451 saMkhyAsamAhAraM ca dvigazcAnAmgya 161 saMdhyakAdvIptAyAm 3 / 4 / 65 surUSodakapANDukRSNA namaH 2 / 1 / 141 saMgatejarvam 4 / 3 / 47 dhanuparau 4 / 4 / 47 saMjAtaH tArakAdimya: ita: 3 / 3 / 114 saMjJapI karaNe 4 / 3.251 saMjJAbhAye yuH 4485 sAniye gaMpadAdimA vitan liyA 4:472 rAMgayu pAkana gasamakAyeM 4 / / 211 TIe saMkaTAbhyAm satyAgadAsto: kAra 2273 satyArthadasyAH - 4131 2 / 1 / 149
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikramaNikA satrakadA kangahanAt pApe cikopoM syaDa 411135 rApo'nale latyAdeH 41 / 225 sadeta hyadhunedAnIM tadAnIM sadyaH sani sApAseTa rokaH 4 // 229 rAjasto yaso 4271 4611268 sani 4311137 sanIDaraca sano'nanoH 1 / 4 / 43 sabjeSiSaNi 4174 sanbhikSArzasvindicchAduH 413 / 227 sammahatparamotkRSTa pujAyAm 2 / 1 / 69 sanyadAna 4 / 1 / 45 sanyataH 4 / 196 samvA 4153 sanvAlaco Denimluci 41100 sapatyAdI 13.41 sapatra niSpayAdatipIr3ane dA450 saptamI 113 // 185 saptamo zauNDAdibhiH / 1052 saptamI cAsatvArAdarthAt 163 / 194 saptamyA: 314:17 saptamyA: 4 / 3 / 198 rArAmyA: 112 / 159 rAgrahAcArI / / 110 samAnAripIThasapina lApinAthamitatalijAja lilAMgalizilAlizikhaNDisUkarasapasu- parvanopadasya 2 / 3 / 69 samaH 4 / 3 / 25 2 / / 70 samadaca dujaH samajanipadanipadamavidINa dhazauDA 4470 * samaH pUcsa majvaro'karmakAt 4 / 31244 samayAtprAptAt 121113 sarva janArakhaJca 3||raa200 samarthAsyarthadhupajJApAkalApaTasa- sapiNona 3 / 2 / 220 hAharibhalabhakrame tum sarvAderin 4 / 4 / 183 sarvAtsahaca 4 // 3 // 142 -- samamAndhAttamasaH // 13145 savi: pathAGgakarmapatrapatrizarA. samastRtIyagA 1549 yApApini 3 / 353 samaH skRsi luka 111152 sarvAdissarvo'nuni pumAn 2 / 2 / 40 samAnAmaMka: 281 sarvAdayaspeH smiramAtsmai samAnAdilokottarapadAdhyAtmA 1 / 2 / 166 ___ diyA 31664 sallahavasyAluTo bAnito samAyAH khaH 3 / 2 / 105 12479 sAsemarUgya 101 / 173 sarachAvyazari 1616166 samidha AdhAna TenmaNa 3 / 1 / 139 rasasarvAdezaluk 2 / 4 / 181 sami muthai 44/34 sasno prazasta 364124 samope 2 / 1 / 14 sasyAd guNAtpariNAta 3 / 396 samudyajaH pazo 4 / 4 / 15 saMssamAnasya dharmAdipu pa mamudrAnnunAvo 3 / 140 2 / 2 / 109 samUlAd tazca 4 / 4 / 174 sahalubheccharapariSasti 421162 samUhAnsamavete 3 / 2 / 41 sahasaphasahitahidalakSmaNavAde same'yam 201 / 26 13 / 73 samI girAt 14 // 39 sahasrazatamAnAdaN / 2 / 129 samo zo'smRtau cApya 1 / 3 / 133 sahasyAkAle'vyayIbhAve raa2|111 samotisvaratibhuzvidgamapracaTTacchA 456 sahA tulye 4.3099 samo vA sahAdigrahAtA 4 / 3 / 83 samrAjaH kSatriya 2 / 4 / 81 sahAyAvA 13.129 sahArthana samrATa sapasite 4|1228 sahiva hivalipApatoyala 4 / 3231 rArajasopazunAnugavam 2114157 sarUpAdo rAjyaparvam sahitaho'syoH 1982 sAyAkSe yA 4Aza210 rAzAvAci 1135 saronomAyasojAtinAmno sarAunAramAyasA jA sAtmatet 2 / 1177 satizAstilidAtpaNyAdeH sAdeSTha 4 / 3 / 11 sAdhanaM kRtA 2 / 137 satilahapaNaH prajanAkSeyatve sAdhunipuNenApiAm 1 / 31173 4 / 4 / 16 4 // 33184 satIg nazjeSTuvara 4 / 3 / 261 sApyAnAmyAllaktayAkhA: sartedha veMge 4/2,59 karmabhAve sarvamahataSThA 3 / 2 / 219 sAmAmaH 1||raa176 samaH sAdhI
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83. sAmora 2 / 317 sAmbhUpAmpAmita prayA hAla: 2 / 426 pravAUpraoNDayA[ 201274 govApata 321/45 sAlvAMzAzmakakalakUTapratyayA fast sAvatoca sAvAraMca: 2411 0 1 112 / 137 4266 2 / 4 / 203 3.3 / 131 182462 1 / 1 / 64 401190 zidhyAdirudrajantoH 3 / 3 / 120 sinpakakANI sAsya paurNamAsI sikatA zarkarAt sicIna miM sidvalyadhAtoH sidhyaterajAne sipi dazca vA zikuM i silau taGi sividajyorabhvaH 3 / 1 / 91 1/2/73 43/2 sIka: 4 / 1 / 160 312 / 207 sotayA saMgata sIbhyAm 140 114 sIdha zopUsanyRdhAjJaperna ca 4 / 1 / 57 somoDeDo 4/2/260 zukarmapApamantrapuNyAtnutraH khAdeH sukhAderbhuji yugadurgamApAre 4 / 1 / 162 1/4 1. 107 4 / 3 / 111 303 / 167 4 / 1037 43 162 suG padam 11:62 suco vA 1 / 1 / 170 sujaH kAle vA 1 / 3 / 177 sujvArthI saMkhyA saMkhyA saMkhyeye sunassthasani bahuvrIhiH 2012 sastustubho 4 / 2 / 220 1 / 2/63 zAkaTAyanavyAkaraNam sutubhyaH dhAtucyA rAva rudanipAdacaNDAbiyA va 20427 2032 4 / 1346 supa supaH supaH kartuH kAmyaH 42208 411 / 17 3478 supaH prAgbahuva supi vA 1 / 1 / 92 supsuvA samAso bahu 21|1 sulpasaMkhyeyaH 21882 subhagAdapasthUla palitanagnAnya triyAtsupo'nvezcasustukha 4 / 3 / 156 kan bhUyaH jo banip 4/3/202 sumanaH sauvIreSu phiJ 2 / 4 / 76 zubhakAryApat 3 / 2 / 144 gurAdhoH pibAt 4.3 / 112 susaMkhyA cAhatyAdeH pAdasya luk 21 207 dA surukopaSTriya sunAtAdInpuruchati 3 2044 susthiravyAdhimatsyacale 442 suritasRNattomAjjambhAt : 2 / 1 / 200 suhRddurddan mitrAmitre 2 / 1 / 224 sUktaM pUrvam 2 / 1 / 108 sUktaM sAmni cha 3 / 3 / 175 jadvipArhastacariprasye 43/221 sUtpUtisuranvAdiguNe 21 / 204 mULAmAMye yuvavidharrazraye / / 6 sUtrAvaraNe 43. 125 14380 sUryAgasya yoddhe ca sUryAddevatAyAm 103454 suvaromaH 484678 sR 4 / 3137 sRjadRzo'majalyaki 4/2/194 * mRvRstu susozca liTi 42.193 se: karmakartari prAse 4 14249 setaMrgata 182/64 mA senAmajantu so'yAsti so'sya brahmacarya tataH sodaryasamAnodaya somAtsuna soniyA sadasya so vA lukU ca sau sodore phulAtU so detI svataH tumbhUmlu vino'G 312 / 43 2 / 1198 2|4|193 skandasyandaH svacchrataH staM matvartha: stambho'pratistagdhanistabdha 312112 3 / 11101 43192 3 / 1 / 197 4 |1| 24 tAttA stutAvupAt syAntyotram stome ud ravI svayaH prapUryasya striyA 112/201 201439 111 / 103 4/2/236 4|11157 42/12 1 / 1 / 66 stambhU stunbhUskanbhu skumbhUsko: ilA ca stambAd dhanazva striyAmUdhasInaDu striyA vAT 4 / 2 / 222 4 / 3 / 29 443274 glU cU glu cU striyA: striyAM vitan striyAM nAmni striyAM laka striyAH puMso dvandvAcca 4319 1 / 3 / 164 4 / 2 / 205 3 / 3 / 17 3/2/165 44136 4 / 1 / 130 2.189 12142 404/61 2 / 1 / 209 24843 2 / 1 / 159 2 / 1 / 225 1:2/29
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrANAmakArAdikramaNikA 1." svarasvaryakSauhiNyAga 1 / 185 strodAm 1 / 4 / 117 - kaNe 12 / 83 halo gatitAcchIkSye . 11413 hatyAmUrya mAve 4.375 hanmanyaraMganaM ghanatitamArelagjali 4261 handazipahabhyassitAsspasaTI biDvA . 4 / 3118 harisAdenaH 224134 hasvA 22276 hrasvastha taka piti kRti||1|42 'hasvasya hala: 42 / 18 hrasvAramupasti 114178 hrasvAn imaH padAnve 1 / 1 / 123 strIpuMsAt TanajasnaDvataH 2 / 4 / 16 strIvRddhAdgaheM gazca 2 / 475 syo'yajJa 4.4 // 41 sya: ka: 4 / 3 / 171 spaNDile zete atI rA4236 sthaH pathimaMtrI devAcasaMgamAtra karaNe 114133 sthalAgiAmadhuvAmarice 3 / 2 / 90 spAdimya: ka: 4 / 4 / 56 sthAnAntagozAlakharazAlAta 3 / 1 / 100 spAni bugaH 1 / 3 / 136 sthAniSyakarmAdhAre sh3|161 sthAnovAnalAdhaye 11450 sthAmAjinAvAlaka 331483 sthAmnota sthAsenisepasinsajanAM duTi 4 / / 221 spUSNadurayuvahasvakSiprAdasya ____ lavAdere cekaH 2 / 3 / 56 stheyaprakAzane 437 sthezabhAsapisakaso varaH / 4 / 3 / 266 stho vA 4 / 4 / 65 1 / 1 / 46 spRhervA 113 / 132 spRzo'gudavAta nivap 4 / 3 / 176 skAyaH 4 / 1 / 129 sphurasphulapani 4 / 1 / 182 puraspuloniH 4 / 2 / 234 spe 's zaza205 smahataH 1521135 smRtyarthe yadi laT 4 / 3 / 209 smatyarpadavIzAM karma 13 / 111 smRdRzaH 2445 smRda lutvarmudaprazaspRzon 4|1102 sme ca laSTa 4 / 3 / 215 syado jane 4.11228 svandatervAmyanozcAprANini 4 / 2 / 231 spastestola 427 striyajasto: karaNe // 463 svakRtAsyuktam 122 svacihnasmAviSTATapaJcabhinnacchinnacchidra savasvastikasya 22.12 smazAnabhastrAdhAtukapaH 11387 svajezva 4 / 2 / 226 svaJjA 415149 svagatvapaTo vA 49 svapevu: svaptaSidhuSoDnaj 4 / 3 / 264 svavyAsthamaH svayaM sAmi basena 201:29 svarAdInAm / 3 / 72 svargasvastivAcanAdibhyo yanaluka 3 / 2 / 123 syasuvaca cha: 22472 svasRpatyo 2 / 2 / 29 svasnehanAtpu/paSa: 4 / 4 / 157 svasthAnAsvaizye svAGgAttasA kumva: 4 / 4 / 169 svAgAsInAdaH 3 / 3 / 141 svAGgAdvivRddhAt 3 / 3 / 157 svAkSepa sakte 33 / 99 svAjAtizcAmAnini 2|raa50 svAnAdhruyA vAghpena 414661 svAde 4 / 3 / 28 smAdorappaccca 4 / 4 / 149 svApaH 4 / 1 / 117 svamivaizya taH // 2073 svAmIzvarAdhipatizayAdasAkSi pratibhU rasUlaizca 1 / 3.179 svAmye adhiH 131434 svisa sidhidilapizzyAt 4 / 21188 svaze'dhinA 13 / 174 spadha hali hasvato luci cAre'G 152 / 125 hasvo'gnityATaH 111122 hasvo vApade . 16170 halataH saptammAH zarAra halasIrAham 3 / 1138 halasorA?Na 3.2 / 187 halaezno hAvAnaH 4 / 3 / 31 halatya sAdezca ka 32 / 206 halAm 4 / 67 halAdyantADiditaH 4 / 31237 4 / 14161 halikAlpora: 411030 halo'nAdaH 4 / 082 halo'nunAsi ke'nunAsikaH svaH 1 / 1 / 106 halo pan 44493 halonouna muditoH 4 // 221 hulo yaH 4 / 2 / 98 halo yami yamo vA 1132 halo yA Ato'dhyAyaH 4 / 1 / 247
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAkaTAyanavyAkaraNam halo yazcyivAnAtyApatyasya 2 / 3 / 79 halTayAGdIrghAluk 1:2 / 120 halmyAM cossaTa lar3a se 4 / 2 / 138 halbhyAM liyadvA 4 / 2185 halmpAmRdaH 4 / 2 / 13 hatyayorIH 4 / 2 / 48 halpanasamAse luktaH sAt 1958 halyorIt 4 / 2 / 21 haviramabhedApUpAdeyoM vA 3 / 2209 haviyukteSTanaH kapAlagaye 2.2293 sadAbalaka 4 / 3 / 21 suspadhe 1 / 4 / 29 hazazvatpazcAvayantaH pucchace 4 / 3 / 213 hastadantakarAjjAso 3 / 3 / 172 hastAdeve'steye'nudazveH 4 / 4 / 45 hastA_tutigrahaH 4 / 4 / 176 hastikavATActo 4 / 3 / 121 hastiguruSAdvANa 31361 hAka: 4 / 051 hAkasviIra17 hAdhikasamayAnikapoparyuparyamA dho'dho'nta rAntarAntareNata - sAbhisarvobhayazcApradhAna moTzan / 1 / 3 / 100 halAdeH kti: 4 // 1244 hino' kuH pUrvAt 41151 hi cApa 1 / 4 / 123 hitatate yA 2 / 2071 / / hinumonAniNo'ro'duntarazca NaH . 4121338 higodela sahe 3 / 3350 himAraNyAdurI 1357 hi tyAmna 111112 liNo'cIkaparalele yana 44211 hisAyo jAsanATalAyapiSanina nAm 113 / 114 hiMsAttalyApyAt 414 / 156 hIyAdrAyondanudvintaH // 1 / 254 hrIblIrIkAmokSamAyyAtA yak 4 / 1 / 201 hakoLa 1 / 3 / 121 huJo dayo'nudyame 4 // 3 / 126 hRdayasya dhArAle 20127 hRdayapuruSAdasamAse 2015 hadbhagasindhoH / 3 / 106 hapelomavismayapratighAte 4/20154 hetukartRkaraNetyaMbhUtalakSaNe - 1.3 / 128 hetusaccholAnukUle'zabdalo kakalahagAyAdharacATusUtra mantripadAt 4 / 3133 heto karmaNA 13172 so guNe striyAm 113 // 154 hetau saMyogotpAta 3 / 2 / 149 hemA ryAn mAne 2 / 4 / 153 hemAdibhyo rA4161 he: praznAkhyAne 2 / 3 / 25 heto hatvaH sarvAH prAyaH 1 / 3 / 195 hehenveSAmeva 2 / 3 / 28 ho : 4 / 1 / 239 honaH pachaH 3 / 3 / 22 homohikAle 436105 hocozvinyamyuge 4:4 / 21 iti zAkATAgIyabhUmapAThAkArAnukramaNikA samAptA --- anAma
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanagaNapAThaH DAccyU ryAdAnukaraNaM ca ti / / 1 / 1 / 26|| Uro urarI aMmIkaraNe vistAre gh| pAyyo vidhvaMse mAdhuH ca / tAlI AtAlI varNa / dhUso kAntau / zakalA, cAMsakalA, dhvaMsakarA, bhraMzakalA, AlaMdhi (bi), kevAzI; zevAlI, paryAlI, mamatA, masamasA, nasarAnA evaM hiMsAyAm / guDa gudhA pIDAyAm / sajUH shaayeN| phala, phalI, ApakI, kima kI, vikAre / zropaTa. vopaTa, vapad , svAhA, svadhA dAne at zraddhAne / mATus, vagAvisa pravAzye ese UryAdayaH / sAkSAdAdAvi zaza25 sAkSAta. mithyA, cintA, bhadrA, rocanA, amA, AtyA, prAjA, manusa, jijaraH nimA meM, pAnI bage, ekarane, prahasane, vishne,| artha ityAdayaH saptamIprati ruupkaa| lavaNaM, uNaM, zIta, udaya, AI, lapaNAtInAniha simaMzAsaniyoge makArAntasyaM nipAtyate / namarA, prAdurA, mAdhis iti rAkSAdAdiH / ' tasvan kAmadhAgatasyAMvatvAtuMtimuptasvAbhasvarAdInyavyayam / / 2 / 1639| svara, antar, prAtar, punAra gara |r, gem, gopA. sIra, dhana, parI, yugagA. bhArAt, pyapa, dhA, para, diyA, sAyaM, ciraM, pita, manAk, jogam, jyorA, dUSNIm, bahina avas, nirupA, samapA, mRpA, svayaM, naktam, chA, sAmi. vasA, sanan, sanAt, tiras. antarA, jyola, zam, sanA, nAnA, vinA, anyat, hamA, upAMzu, bihAyadhA, docA, mA, mithyA, gurA, pitho, bhikSu, mithala, DAyam, muham, pravAha, bhArya, alam, abhIkSaNam, sArtham, manama, dviruka, prazAna, ca, vA, hA, jaha, ema, evaM, mAna, zAzvata, nityama, supata, kupata, kRkti , net, cet, kaccit, yatra, maha, enja, mAkim nakim, mAna, ma. mAt, khAvata, svAvat, ve, ve, , ra, zrIpada, dhopaTa, papaTa. mAhA, svadhA, om, him, kha, phila, bhaSas, atha, sma, a, i, u, lU, ai, bo, o, mAdaha, bhAtaMbA, yAvat, tAvat. kirara . yat, gad, tad, dhihai, hai, pAT, pyAT. bAho, utAho, bhayo, andho, zA, gU. nanu, ti, tu, nu, iti, iva, cana, pu. vata, Am, hAm, kUtram. zukram, sukam, nukam, mahikam, rAtyam, tam, addhA, nohi, gacera, jAta, apa, 33, abha, ahAha sthin, bAtA, diSTa yA, pA, para, saha, anupaka, ga tAjayA, are, aye, a, ba, ghed, vAd, haima, cama, bhosa, svit, maryA, Ima, ki, siM, pra, parA, japa, san, manu, atra, nim. dun ki, bhA, ni, adhi, api, ati, su. un, abhi, prati, pari, upa, iti svarAbhyaH / AvRtigaNo'yam / noAdibhyaH / / 1 / 2 / 101 / / Ugi, bhUmi, pani, krimi, papa, kuJca, vizA, mAkA, gamat, harIt (?), jit, kapugda, zimbi, ikSu, poTa, madhu, iti UmyA~dirAkRtigaNo'yam / yastha sati nimiteM gatoryA na dRzyadai rA kAyAyA iSTAH / amkAniya // 21 / 28 / kaskaH, katiH , sanaskarNaH, sayakAlaH, maskANDaH, ayaskAntaH, jayaspigaDaH, rApiSkuNDikA, dhaguSpATam, bahiyAtram, yaguSpAnam iti kaskAdirAkRtigaNaH / aMtaHzubhnAdInAm / / 15 / kSumnA, dRpnu, AcAryAno, bhAvArya bhogona, guvana, ahat, pakvan, bana, mana, sarvanAma, naTana, dhana, vana, nadI, viveya, nivAsa, ni, anUpa, nandin, natana, gahana, nadana 1 iti zunAdirAmiyaH / sarjiyasthaH singArame / / 2 / 166 / / rA, vidaya, uga, jamanya, asyatara, hAra, utara, dama, tya, svata, nema, samarthi / pUrvAparAvaradakSiNotarAparAdharANi vyavasthAyAm / svamazAtighanA. ruSAyAm / antaraM bahiryogopasaMnyAnoraNuri / tya, tad, yad, zas, idam, etad, eka, dvi, yuSmad, asmad, bhavata, pim iti sarvAdiH / Dirsit:
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanavyAkaraNam svAdibhyaH ||34|| rUDha, jhoDa, ALa, svaha, anila, arakSita, bhUka, gUlIke, kapila, cAlAsthala, zAlAsudhAyo, ghoSayat ceTakA, zikayat, zItayat iti rudrAdayaH / bahuvacanAdAkRtigaNo'yam / kumbhapadyAdI ||1|3|10|| kumbhanado, droNopadI, sUvIpadI, jAlapadI, ekapadI, aSTApadI, zatapadI, zAMtapadI, munipadI, dAsopadI, godhApadI, sUkarapadI, supadI, vipadI, niSpadI, ardhapadI, kuNipado, kRSNapadI, kRtpadI, iti kumbhAdiH / 474 hiNtraNa gaurAdibhyaH || 13|14|| gaura, matsya, manuSya RSya, haya, vaya, mukya, zila zRSNa ghaTa, pada, guNa, droNa, harIvaraNa, baTara, uSaNa, Amalaka, phubala, badara, diva, sari, zarkara, sAlada kuNDa, gahu, zava pANDadA, Ananda, Araka, zUbATa, pASkula, sUryaguca, sUpa, khUpa, bhUpA, tAlaka, sallaka, pAlana, ghAtaka tat vRsa, atam, umA, bhajana, gaha, gaTha, deha, lavaNa, maMda, saudharma, ayasthUNa, bholiGgI, AlambI, Arya, bodAmani, bhautika, bholi ke, AraTa, kaTeTa, naTa, guTATa, adhikAra, sundara, mandara, maNDala, paTa, piNDa, nUrda, sUrda gaI, pANDa, lohaNDa, kadara, kadala, varuNa, taluna, manaDuDI, anaDvAhI, AgrahAyaNI, pRthivI, bila, viSkala, Aramarathya, kAvya, vaizya, ehi, pahi, arAla, udavida, caNDa, nada, pa, plava, cara, gara, tara, cora, gaddA, sUda, deva, pilla, kosataka, zama, hItaka, karIra, ili gaurAdirAkRtigaNaH / krIDAdibhyaH ||1||33|| kroDa, khura, gokha, ukha, pAla, zapha, guDa, ici kroDAdiH / bahuvacanAdAkRtigaNo'yam tena subhagA sukarA / sapanthAdauM ||1|3341 // sapatna, samAna, eka, bora, piNDa putra, AtU iti sapamyAdiH / hlAdeH // 1361|| bahU, paddhati, caNDa, arAla, upAdhyAya, kamala, kRpaNa, vizAla, vizaGkaTa, cikaTa, bharUja, kalyANa, udAra, purANa iti bahvAdiH / Uto'paNinazcAyurajjyAdibhyaH || 1 | 3372 || jyAdayaH prayogato'numartavyAH / atha dvitIyo'dhyAyaH tiSThadgvAdayaH ||2||15|| tiSThadgu, bahadgu, AyatIgavam / ete kAle vartate / khaleyavam, kharevusam navam, lUthamAnayam pUtayavam pUlamaHnayavam saMhRtayayam saMhRtamam evaM prathamAntA kAle deze ceyeke / samabhUmi, samaMzumi, rAmapadAti, rAmapadAti, samayanam samAnatIryam, samAnatIram adhInAbham supamam vipamam niyamam, duSpamam aparasamam Ayatisamam puNyatamam pApasamam ekAntam, prAhaNam, prAntam, pratham, pramRgan pradakSiNam apadakSiNam samprati asambati j - daNDAdaNDi musalAmUsala, dvidaNDa, fryafs, cfa farqala: prAdibhiH ||2||33| vila, atIta, gata, adhyasta prazasa, ApaNa, gamin mAnin / iti zravAdayaH / bahnavatAdAkRtigaNo'yam / te tatvabubhutsuH nabubhukSurityAdi siddhaM bhavati / pUrvAnAH // 138 // pUrva, avara, sadRza, saga, vikala, nipuNa, mitra, kSaNadati pUrvAdayaH / akRtigaNa pAThaH tena dhAnyenArtha dhAnyArtha, hiraNyArthaH, dhAnyArthI, bhAtmanA paJcamaH AtmanA paTaH ekena dravyatvAdityAdi likhaM bhavati / caturthI prakRtisvArthArthAdibhiH ||2||3|| artha, bali, sukha, hita, racita ityarthAdayaH / AkRtigaNo'pram / ten azvo mApaH azA ainaravAsa bhavanasuraM ( ? )tyAdisiddhaM bhavati / paJcamI bhayAdibhiH ||2||4|| nava bhIti, bho, nirgara, juguptA, ape kSetra, mukta, patita, avagrasta | iti bhayAdayaH 1 })
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ shaakttaaynge| yAjakAdibhiH ||2|14|| sAjapha, pUjaka, paricA(vA)raka, pariveSaka, snApaka, adhyApaka, ucchAdaka, vartaka, udvataMka, hota, bhataM iti yaajkaadiH| AphUtigaNogyam / tena tatprayojako hatu iti siddham / saptamI zauNDAdibhiH // 2 / 1152 / / zopaDa, dhUrta, kitava, sadhyAla, sabhya, prAma, samyAna, savINa, antara , gajina, paTu. paNDita, kudAla, capara, nipuNa iti zoNDA dirAkRtigaNaH / tena kAmpilyasiddhaH, AtarazuSkaH / sthAlipakvaH / cakravandha ityAdi sihaM bhavati / pAtresamitAdayaH ||2|115jA paassesminaa:| pAbahalA mana pAtra evaM samitA nAnyaya kAya ityavadhAraNAt kSepaH / udumbaramazakaH, usumvarakRmiH, phUpakacchapaH, anakacchapaH, kUpamaNDUkaH, kumbhamaNDUkaH, udagAna mArkaH, nAgarakAkaH, AminAyavaH / atropamayA kSeSaH / mAtariNa, kapa', ara pratipiTaroyanena / piNDa.zaraH / gehI melI / mehanataH / mahena / gehevicitI / geheshvjitii| gehavyAlaH / garbha daptaH / tRptaH / garbhakSIraH / mheNduurH| goSThecUraH / gorekSerA / gossttvijito| godaH / gopaNDitaH / ga maH / karNediridiri: 1 ruNecurucupaH / aba nirohatayA kSepaH iti pAnesamitAdamaH / jAkRtigaNo'yam / vyAghrAdibhigagistadanuktau / / 2 / 5 / 64! vyAgha, siMha, vRSabha, mahipa, bandana, ka, varAha, hasti, kujara, ruru, puNDarIka, kruJcA, palAdikA iti vyaayaadiH| bahuvacanAdAtigaNo'yam / teta vAgvajaH / mukhapamA / pANipallavam / kara kisalayam, pArthivarandraH, vAnarapavetyAdi siddhaM bhavati / . zreNyAdiH kRtAdibhiicvau / / 2 / 1 / 66|| zreNi, kara, pUga, kuduma, rAzi, vicaya, vizipa, nidhana, kupaNa, indra, deva, muNDa, bhUta, bhramaNa, badAnya, adhyApaka, zrAhmaNa, kSatriya, paTu, paNDita, kuzala, capala, nipuNa, iti kssepaadiH| vRna, mata, mita, bhUla, uH, samAjAta, sagAnAta, samAlayAta, saMbhAkti, ayapArisa, ayapAlpita, nirAkRta, utpAta, upAyuta, apakRta iti kRtaadiH| bahuvacanAdAkRtigaNo'yam / tena-dheyAsthitAH / zreNyAbhUtAH / zreSadhabaddhAH iti siddhaM bhavati / kumAraH zramaNAdinA // 21178|| zramaNA, prajitA, vApasI, kulaTA, gabhiNo, bandhakI, dAso, adhyApaka, abhirUpaka, mRdU, pA, paNDita, phuzala, capala, nipuNa iti zramaNAdiH / mayUravyaMsakrAdayaH // 2 / 1179|| mayUravyaMsakAdayastatpuruSasamAsA nipAtyante / bako mayUraH prazUravyasakaH / visRSTo vilulo vA aMzo masyeti vyasaH, tattulmo jyasakaH / vyasayati chalayatoti kA maMsakaH / evaM chAtravyaM sakaH / muNDa: kambhojaH kambhoja muNDaH / yadama muNDaH / atra vizeSya pUrvam / ehi DespI iti himan karmaNi vartate tadehIuma. ehi navaM vartate / ehi vANiti yasyAM ( kriyAyA) sA ehivaannijaa| apehibaannijaa| prahivANijA / phidvitiiyaa| bpehiprsaa| apehi prakala duramiti yasyAM sA agahana maasaa| emi svAgatamisi yasyAM tA emisvaagtaa| proha kaTamiti yastA prohakaTA / prohkprdaa| amlaa| AharacelA / aaribraanaa| mAharavitalA / bhilavaNA / pclvnnaa| hyantasyati bhASapradhAnAH samAsAH | puti vikSiNIhIti yasyAM zA kRmdhivibhaagaa| udarosanA / jttrotsaa| udamaviramA / upnivgaa| utpataniyatA / utsrigyaa| rupAtamAmAtama kriyAsAtatya iti samAsaH / asAtatyAmepAM pAThaH / udara avAra umAcam / una norana uganInam / Apita poparita pa aagyaa| jAnie parAni ca caparAcam / cizvina pracitaM ca nizcatam / makinA bhAkitanam / samAlyA mAlaka / pIyAsviramAH / bhutyaahitH| proSyavAnomAn / utpttymaaklaa| niptylohiyo| ma paramAlAvAvAbhAve'pi batvA nigAtyate / nipagA zyAnA jAtA nippnnshyaamaa| apaJcamI / ihAnamo / amitIyA / iha dvitIyA / ihakapa hi kabhaMgA bahula mAbhIkSNye kariM cAbhidadhAti / jahicauramityA bhI68mAha / jahijogaH / ujjadijaH / jahistamnaH / dahala calAna bhavati-patrIdanam / ArUpAtamAradAsana ni.mAsAsatye / pItapiyati rAvatabhara vartate iti azmItapicatA / DAranautapacatA / pacatagamagatA / saavnodtaa| sAdAcAmA / baarnivpaa| AtrapanikapA / pacaprakalA vartate / gatapratyAyatAdayaH gataM ca tata pra. yAca rAt gatapratyAgatam / yAtAnumAna mahAna vayaH blpaakyikaa| krayAmayaH krayaH vikAyathavaH yhaa|
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyagavyAkaraNa jayavAsI kayikA ca prayAyikA samudAyaH / evaM ghttaaghttkaa| phalaphilikA mAnAmAnikA / adhyaya. sthite paryottarapadaH rAmAnaH / zAkamAthivAdaya:-zAkamojI pAdhivaH sAmAyiyaH / kutapacArAH sauzrutaH kutapa. saushrutH| ajApayastotpali: / ajaatotvti| yaSTipracAraNo maudagalyaH dhimaudagalyaH / itapradhAno rADi: ghRtarAdiH / odnmaanniniH| dayupatina, bodanaH dadhyodanaH / pataudanaH / gudasaMmizrA zanA: guyAnAH / guDavukAH / azvayukto ratha. azvaradhaH / davipUNoM ghaTaH dakSighaTaH / atra zAkanAyivAdiyuttarapadalopaH / vRttI zAkAdiH zAkabhojyAdA tatpare vartate iti / vizeSaNasamAsa itypre| yadiha lakSaNenAnupapanaM tatsarva niyAtanAt siddham / bahuvacanAdAyaktigaNo'yaM tena vispaSTaM paTuH vistaSpaTuH / punA raajaa| puna-rAjaH / punrnvH| pAdAbhyAM liyate pAdahArakaH / gale cogyata iti galecorakaH / ityAdi virahitalakSaNastatpuruSaH ziSTaH prayujyamAno mayUravyaM sakA dariti sAdhumaMntambaH / nipAtanAdeva mayUravyaMsakAdInA ( samAsaH ) ataH paramo masUravyaM saja iti padAntareNa samAso na bhavati / pAtrazUdrAnapuMsakAdhvayukatvadhityAsannaviliGganadIpUrdazagavAvAdi / / 2 / 1 / 104|| gavAzvam, gavailakam, gayAvikam, gavelakama, bhayaka m, anAdikam, kujavAhanam, kujakarAtam, putrapautram, zvacapaDAlam, strIkumAram, dAgImANavaram, zApicchiyam, uSTrakharam, mUtrazakRta, mUtrapurISam, yakRmmedam, mAMsazopitam, darbhaparama, darbhapUtIkam, arjunapuSpam, polapam, buTIkUTam, dAsIdAsam, bhAgavatIbhAgavatam, ete gdaarvaadyH| rAjadantAdau / / 2 / 11185 / rAjadantaH, agravaNam, kisahita, pitA, nipAvara, siktAsammaSTam , bhUelucitam, pitoptam, ugAham, ulUkhanna musale, taNDulaviNyam, ArATAyanicAndhani, citrarathava(lokam, snAsakarAjAno, caikArimatama, rAjabAjA, gopAlikAvAmA pUlAsam, purANDasyalapUlAsam, uzaurabogasijAstham, zaraDArI, dhAsam, antyamakam, mAryam, vimAsthAto, bhApatI, mAyApatI, jampatI, dampatI, svarUpatI, puzpatI, putraga, karArapaJca, zirobindu / dharmAdipu dvandve / / 2 / 1195811 madirAlagaNaH / bhADhiAdiSu ||22|11|| bhAryodaH, UDhabhAryaH, artha gataH, matAH, anyAhitaH, AhitAgniH, putrajAtA, jAtaputraH, danta jAtaH, jAtapasaH, samabhugAtaH, jAtamadhuH, zocchinnaH, chinnadazIrSaH, telapItaH, pItalaH, dhRtapItaH, pItaptaH, bhAyoMdirAkRtigaNaH / sena siddha posavadhiH kaDArAdayaH karmadhAraye / / 1 / 11:1] kahAra, gAla, phUTa, kANa, khamna, kuNDa, saila, lalati, gaura, vRddha, bhi, mila, tanu, vara, nADArA dirAkRtigamaH / davicAnasyAHtigaNatAM dyotayati / . dvidA jhyAdi // 21536 / / hiNDa, himusali, bagAjali, ubhayAli, bhAdanti, ubhayAdanti, ubhAisti, ubhayAhasti, vabhAgi, ubhayAraNa, ubhAgaNi, ubhayApANi, ubhAgahu~, ubhayAbAhu, ephapadizopathi, pavi, rAmadhi, niyagi, saMtAnTi, anIvAsi iti dvivyAdiH / dAmAda shaa151|23, 2, , mada, viya, sa. giyat, sadara, kAra, gamaya, cipA, dipa, dRz, bhim, upAnaha, , aganuha, . di / :di bhAradAdiH / ana jayantApAyI mityAH / saslamAnasya dharmAdipu ca / / 2 / 3 / 109|| dharma, pakSa, gandha, deza, mAra, jAtIya, jyotira, janapada, rAtri, nAbhi, nAga, gotra, rUpa, syAna, varNa, dhayara, vayava, bandhu zakti dhamadiyaH / bahuvacanAdAdigaNo'yam / susaMkhyAccAhatyAdeH pAdasya luka rAiA hastin, kaTola, kaTolaka, kaNTola, kaNTolaka, gaNDola, gaNDolaka, mahelA, dAsI, gaNiyA, phasUla, izi hastyAdiH / uprabhRtyazilyATaH / / 2 / 1 / 22 / / urara, sanira. capAna, dadhi, ganu, sAli, pumAn, anaDvAn, pathaH, go, akSi ityuraHpragRtayaH / varcarakAdiSyacarakArAdayaH / / 2 / 36// aparakAra, apaskara, mustumpura, aparaspara, Aspada, mAzcarya, pratippAza, prakAra, harizcandra, matkAra, maskarI, kAratI ra, asturaM, kAraskara, pAraskara, ragharupA,
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkiTAyanagaNapAThaH niTaraM, vi. nyaH, kikanyA, Amanca, taskara, bRhaspati, vanaspati, prAyazcitsa, prAyazcitti, paradazanAdi, bhAgumputra, kotastuta, sunAra, sadyakAla, rAsto, kAsthAna, rApipiikA, panuSkapAla, ayanAnta, nAmasApaDa, bhedatira, bhAskara, mahaskara, yajukhyAna, pila, ityavaskarAdayaH / sAdiH sa supi pumAn / / 2 / 2 / 4011 sarvaSiya, bhavatputra, ekakSAram, ekampyam, ekamayam , tathA, yathA, tadA, hi, sarvakAnyati, bhavatkAnyAta, ekAnyati, sarvakabhAyaH, vizvakabhAryaH, sarvaganojJaH iti sryaadiH| mRgakSIrAdipu / / 2 / 21) mugakSora, mugazAva, mRgAya, kaTAi, mayUrANDa, bAkAvaTa, kAmAzAya, iti mugIrAdayaH prayogato'nurAdhAH / mRkSorAdigu strodhapada vivakSitatvAta siddha bAcanike tu puMbhAva ekAntena sthI zabdasya nitizayAna yApi vibhiniGgadasaMbanyitvenAyitvaM tatrApi vivRttiH prApnoti / bhIgaThAnAdiSu / / 2 / 21250|| goruhAna, ahAliyana, sarvaparamechin, sunchu, duSTa, apachu, gIrirAvaya, . pratiSThikA, naupaMcikA, mubhiyANa / apihita lakSaNo dRzyamAnaH pibhIyAnAdipu draSTavyaH / dviyabhyo'nirikAdibhyo vRttIpadhibhyo yA / / 2 / 2 / 162 / / irikAdhana, timirayana, zapirayana, gurapAna, havA kA to nigamaH / garinayAdInAm / / 2 / 2:163 / / garinadI, girinakha, garimAla, niranitamva, patrAnadI, matibhya, catranitamba, sUryamAna, mapaMga, Adina, girinAdirAkRtiSaNaH / porAdayaH / / 2 / 172 / / gadara, papoga, kalAhaka, jI gUta, paramAna, ulUkhala, pizAca, vRtI, mayUra, Rpitya, davistha, musala, ulUka, asvaya, bukara, divosa, Agovipa, valIna, mahiNa, manISA, bivAla, guNAla, gAla, suvAsa, paza, sUdata, dUyArodArA, dayA, dAkandha, kanyU, kulaTA, kavaTaH, iti prayodarAyo pshissttopdeshmgntvH| bahacArAdInAM matyanajirAdeH / / 2 / 296|| zara, ahi, kaSi, maNi, muni, zuci, pAlaM, veTa iti zArAdivAtigaNozyam / tena vAtAratI zogAvatItyAdi siDam / ajira, khadira, ri, khayura, sulina, kAraNya, pakravAra itmAjanAdirAtimaNaH / / cilvako Thasya ||23|78vild, bohi, muga, kANDa, masUra, godhUma, enu, bagu, gadhethu kA, kaso, pATalI, pAndhu, aura, vaitasaka, rUpotakomA, kumvakIyA, takSako yaa| dvArA: 112 / 188| dAra, sya, svara, kA, svarita, svara, payara, svAgata, svAda, . pyan idiyH| sAmAH / / 3 / 08 / svAmI zyAma mAsvAgata, svadhara, sAra, dati .sthApi anujha niyAdInAm / / 2 / 3 / 108 anumatika, anuhoDa, asaMvaraNa, pAraveNu, amihatyA, asraharUyA, jAti, nadyoga, 3212, anut, gurama, kurUpadhvAla, udaka, loga, paraloka, rAbalopA, nArUpa, saba bhUmi, prayoga, parasmoM, sUtranaTa, ityanuvAti kAdayaH / pavanagAdAkaritagago'yam / amitAntyiAnimita gugAH / aghideve bhavam AdhidaigikaM duHkham / Adhibhautikam / catama eya vidAmA camimA sinayati / dhanAdeH patyuH // 245i| dhana, azva, zata, gaNa, kSetra, kula, gRha, pazu, sabhA, dhanyan, rASTra, dhAnya, prANa, iti dhnaadiH| utsAdera || 2015sa, upasAga, vikara, vinaya, mahAnada, mahAnA, mahAprapANa, taruNa, khaluna, meM, pati, jagatI, nin, anuSTubh, janapada, bharata, uzonara, poTama, paulu, phuNa, vRpadaMza,
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAsanazyAkaraNam gallayo ya. ramandAra, mAyAma, yA, galA, gagana, satyat, nAma, pAla, indrAzana, tA. paNa, gupaNa gamAnita gotra mAhAdibhyaH sAzA bAI, upamA, mi, vAdA. upavina bAnA, balAkA, pAyA, gA, bhAlA, amahApA , samI, mizrA, puSpararAe. aramana, jA, hiraNa, lomAnadeyaza mibhaMga, yunAgan, sunAin, pavana, rAmAna, apana, svadhAvA. mApazagapina, kSemadRsvin, zRpalarAAdi, rasAdita nagaramadina prAkAramAdina ajIgat kuSNa, yudhiSThira, arjuna, sAmpigada, prahAmna, rAma, saMkarSaNa, madhyandina, satyaka, ti bAhvAirA: / jAgiNo dena sAgara : mAyAH jAtiH / saMveginaH sAMvariH / vidasya vaidirityAdi siddhaM bhavati / . vidAdeddhi'nuSyAntaye // 2 / 4 / 30|| vida, urva, kazvara, guzika, bharamAja, usamanyu, kilAta, podarbha, vizvAnara, pipeNa, zrata bhAga, dAna, pAhu, haryazva, mika, apastambha, kUvAcara, pAradarA, zunaka, dhenu, gopavana, ziTa, cinTU, tAjaba, acAvatAna, zyAmAka, zyAmAna, kyAparNa, harita, kidAsa, vasyaska, arphalura, vayoga, vRSNa, vRddha, pratibodha, rathItara, gavihira, niSAda, madhura, ti vidAdiH / madhurazabdasya gopavanAdau cakepA pATouslagarthaH / paro haritAdeza iti phagarthaH / mATharAdhunityaniyocira paThanti-mAiyaH / kucha jAdakaH // 2243 / / kuna, anna, dAla, bhasman, gaNa, loman, zaTha, gunDA, zubhA, vipAza, skanda, skAbha iti yu.jAdiH / nahAdibhyaH phANa // 24 // 31|| naDa, ghara, vara, vaka, suja, nipha, iziza, upaka, amaka, savala, bAja, yatika, prANa, nara, sAyaka, dAsa, mina, dIpa, piigala, kiGkara, kAtara, kADala, vAzyapa, kAzya, kAvya, baja. amuSya, liMgu, cina, kumAra, loha, stambha, zizivA, agra, tRNa, pAphTa, mimata, jana, Rca. indhana, jalaMdhara, sugaMdhara, haMsaka, daNDin, hastina, paJcAla, vamacin, sukRtya, sthiraka,mAjha ga, caTaka, asthala, kharapa, baidara, laGka, iMdha, assa, zoNa, durga, Aloha, kAmuka, brahmadatta, ghumbara, iti nAdirAti gnn| haritAderaJaH // 24 // 34 // haritAdiH [vadAdyansargaNaH / gargAderyaj ||24|3|| garga, vatsa, rAja, saMkRti, bhaja, nAnapAra, pitRvarSa, prAcInayoga, pulasti, rema, agniveza, zapa, zara, yUma, avaTa, namas, dhanaMjaya, vRkSa, vizvAvasu, jaramAsa, kurukada, anaDuha, lohita, pAMsiddha, , vadhru, gaNDu, mAsu, pAstu, gohalu, aligu, jigIpu, manu, atu, santu, manAyo sUga, 1.tyaka, ebha, na, taluvA, tAhira, pakhaNDa, kapi, kata, zakala, kaNva, vAbhAva, goraya, gokaza, guNDinI, yajJavalka, varNavalA, abhavabhAta, virohita, vaSagaNa, zANDilA, madagala, masala, parazara, jakarNa, maNDita, azmaratha, zarkarAkSA, pUtimApa, sthaga, ararAkA, elAnA, pisASNa, golunda, ulUpa, tilimbha, bhipaha, nipaja, bhaNDisa, patbha, kita, devahA, indrA, yajJahA, ekala, cippalU, vRlyacina, sulAbhin', kuTI, jyaya, ita grgaadiH| azvAdaH phan / 2 / 13 / / bhava, rAhu, gana, utsa, grIsa, arjuna, caitya, Azman, vida, phukuTA, puTa, rohiNa, kharcala, nATika, gaka, bhadita, prAta, rAmozAnya, grIvakA, zakANa, golAla, acina, zuna, vana, padacakra, mukula, adhiyA, pAvitra, gobhin, zAma, ghUrana, vAgmin, vizvatara, yatAnapa, gada, maha, bora, vizampa, vizAla, giri, capala, cupa, zAsaka, dhAryojAta, zUdraka, sumana, mAratha, kiya, khiya, khadara, itya. zvAdiH / zivAyaSyandhakavRSNi kumabhyo'patye'Na rA46|| ziva, proTa, proti, vajaja, kuTAra, anabhimAna, kakutstha, phauhada, kArya, rodha, balara, vataNDa, tuga, karNa, mora, hara, jAla, indra, gopila, kavalaka, jaTilaka, vadhiraka, majIraka, vRSNika, kharacAra, rekha, lekha, Arekhana, yatana, samiTAka, vRkSAka, nabhAka, janAbha, supiSTa, viSTa, mamura, vANaM, svadUra, ka, yaska, adha, dahya, ayasthUla, bhalanda, virUpAkSa,
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyana gaNapAThaH bhUrijma, gunigUna, muJcA, kokilA, sapatno, jaratkAra, utkrayA, rohikA, AyeM, zvetA, RSipeya, gannA, vinAza, takSan iti zivAdiH / T 479 zubhrAdibhyaH // 4 // viSTapura, vipara, akRta, zatadvAra, zatAhara, zatAdhika, zAlUka, kalAsa, prANa bhAga, bhArata, bhArama, kudatta, karmAra, itara anyatara, AloTa, mudatta, pakSa, tuda, zraka, zApa, dhAyana, zattala, khaddara, kuzamtra, zukra, nigra, bojAzva, ajira, mavakra, makhaNDu, makaSTu, sukaNDu, jihmAzin ajisti zakadhi, paridhi, anivi, zalAkA bhUrekhA, bhUrohiNI, vikasA, ganyapiGgalA, madonmattA, kumArikA, berikA, astrikA, adhokA en, sunAman vimAtR vidhavA, kadra godhA, gudAman iti subhrAdiH / AkRtigaNo'yam / kalyANyAderDina ca // 462 // kalyANI mubhA, dubhaMgA, bandhakI, jAto, balIvardI, jyechA nidhA, madhyamA, parastrI, anugRSTI, anudRSTI, iti kalyANyAdiH / gRSTavAdicatuSpAddbhyo na // 469 // gRSTi, ruSTi, hali, vAli, vidhi, kudri, ajavasti, mitrayu 1 iti gRSTayAdiH / revatyAdeSTham || 2|4174 // revato azvapAlI bhUmipAlI vRkakhin vRkagraha, daNDagraha karNagraha, kukkuTAkSa / iti revatyAdiH / kuryAdeH || 2|4|80 // kuru, pAkambhU padhikArin matigat pitumat zalAkA, phezinI, kavi, hastin niNDI aindratAlo, dhAnujI dAmokiNI, gANakArI, kaizorI, kApiJjalA, marnara, magupaM, aSimAraka, capavRka, kuTala, mura, darbha zurpaNAya zvAvanAya zyAvasya zmApraya, satyaGkAra, balabhikAra, svada zAka ina rathakAra, nApita, takSan zutra iti kuryAdiH / tikAdeH phira || 224|83 || tika, rudhya grAmya, naula, abhiya, kuru, devara, tala, zaikayata kSetrayata bajAvat candramas zubha iti vikAdiH / kitaSa, saMjJA, bAla, zikSA, uras. zAThya, saindhava, yAmutya, tAla, auraza kauravya khorika, khaulika, popayata, cetayata, vareNya vaNDA, baraTyA, bahmakA khalyalomatrA, udanya, yajJa / zAdibhya iluka || 22441104 // zaka, yavana, kumbhoja, ghoTa, kerala, AghAri, vidhAri, upadhAri; zakAdayaH prayogagamyAH / to'prAgbhargAdeH || 2241100 // bharga, kaza, kekaya, kazmIra, salba, suruvAla, uzara, yaudheya, zaukraya, zoya, pUrve, thAtIya, jyAhiNeya, vigarta, bharata, uzInara iti bhargAdiH / yaskAdergatriM // 2rASTa|109 // yaska lA dahA, apasthUNa, tRNa, karja, bhalandana, phala vala, hAla, zAmata, yoga, karNodaka, padaka, piNDIja, vikasakya, rakSomukha, jaghoratha, utkAsa, kaTaka, grantha, vipaTa, parimeyala, kroSTupAda, kroSTunAya zauryamAya, mRgala, kapaka padakarSaka puSkarasad, sarava, bhadila, bhaTaka, bhakti, bhaNDila, vidhi, kRddhi, ajabasti mitrayu / iti yaskAdiH / yaJaJo'gopavanAdizyApaNIntAt || 2|4|110 // gopavana, zatru, bindu, bhAjana, vAtAna damAmA, damAiAmaka, zyAparNa vidAdhara go'yam // bokAdeH || 2|4|114 // bhRSTaka, kapila, kRSNAjina, kRSNandara kRSNapiGgala, vaTAraka, aTuka, avanaka, zalAcala, patajjala, madaka, kuzItaka, kazakRtsna, manAuya, kalakaNTha dAsakaNTa pika, piGgalaka, jantuka, pratiloma anuloma apajacdha, pratAna, anabhihita, supiSTa, piSTa, masurakarNa, kAryaka, paka, jaladejalaka, badhiraka, kareriti, kharIkhan / ityupakAdiH 1 titivAdI dvandve || 24|115 // titiya ujjavalakuTa, agnivezAseraka, zAlika,
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 zAkaTAyanavyAkaraNam zAsna, upakala makA, mala, yApiTala, kRSNAjina, kRSNasundara, randhera, bhATiya, paphaka, yamAnatra, vaguda, parigaDa, laGka, zAntamukha / iti tikaktivAdiH / pailAdya viprAt / / 2 / 4 / 125 / / paila, zAladdhi, jJAtyaki, sAyaMkAya, audAja, audamRjija, modamaja, modanmI, aupazcI, audabhaidhi, audakazuddhi, devasthAli, rANi, rANakSiti, coliGgi, paisA lAdayanI, maurAhamAnI, aujahAni / iti palAdiH / na taulbalamA 1411 novali. dehali tatvalaki, dhAriNi, rAmaNi, dAlopi, devoti, deyamati, devayani, pATAhati, pradAyati, bApadRSTi, AnurAhita, Atuti. Ahisi, AsurI, naimizrI, namizi, asiddhaki, Asina:si, bAyaka, vaizi, pauSkI, pauSkarado, baraki, vailaki, dati, vaikaNi, kAraMpAli / iti taulnsyaadiH| bhikSAdeva samUhe // 2 / 4 / 128 / / bhikSA, garbhiNI, yuvati, kSetra, karopa, anAra, bharman, varman, paddhati, sahasra, atharvan, dakSiNA, khaNDika, varamA, yuga vastra, hala banda, bolU kma / iti bhikSAdiH / pAzAdezca yaH // 2 / 3 / 142 / / pAna, taNa, khala, dhUma, agAra, poTAla, giTaka, piTAka, zakaTa, , khala, hala, nala, vana / iti paayaadi| zvakhalAdibhyo'jin / / 24 / 144 / khala, UrU, pAva, iti pralAdayaH prayoga gamyAH / hemAdibhyo'ra || 2161 / / heman, udumbara, ninudAra, kohitaka, vibho ta ka, daNDakAra, gavidhu, paTalI, zyAmAka, iti hamAdayaH / hemAdirAkRtigaNaH / jharAdhekAcaH / / 2 / 4153 / / zara, darbha, kuTI, soma, tRga, balvaja / iti zarAdiH / lakSAderaNa / / 2 / 4 / 101 / / prathA, podha, azvattha, isadau, sagu, - veNa. kaznanu, bahato / iti lakSAdiH / nyAyAdipadakalpalakSaNAntakasvADayAnAkhyAyikAhaNa / / 2 / 4 / 17 / / nyAya, gyAsa, lokAyata, punarukta, paripa, narcA, krosara, 22.na, saMhitA, pade-paDe, krama, saphTA , maghATA, vRttisaMgraha, gaNa, guNa, Ayurveda, itihAsa, purANa, vipadA, jyotiSa, anugU, lakSya, lakSaNa, anulakSya, sulakSma, dasAta, varSa, zarada, hemanta, zizira, prathamaguNa, anuguNa, paramaguNa, javarvana, AcarvaNa, iti nyAyAdiH / / rASTre'naGgAdibhyaH / / 2 / 5189 // anna, vaGga, sahA, puNDa, ityAdayaH prayogagamyAH / bhIrikya pukAryAdevidhabhatram / / 24|185 / / bhauriki, bholiki, yopayata, codayasa, vaidayata, zaikamata, kSetamata, kAmeya, vAlikAjya / iti bhAripayAdi / aizakArI, sArasvAcana, cAndrAyaNa, tAmAyaNa, dAkSAyaNa, sAdhAmaNa, olayAcana, socaura dAsamitri, dAsa mitrAyaNa, zaurakAyaNa, zayapara, zAyaDAyana, sAdAyana, vaiyapAna, baMdavagAva, vaizvadeva, tuNDadeva, zAyaNahI / ityA kAryAdiH / rAjanyAdinyo cutra / / 4 / 10 / rAjanya, devagAtava, AvRta, vAraya, zAlayana, bAbhravpa, jAlandharAyaNa, kontAla, bAmaNA mekha, ambaro putra, vaisbana, lipaja, udyambara, rotala, sampriya, dAkSi, arNanAbha dati raajnyaadi.| AtigaNo'yam / ___ madhyAdeH / / 2 / 4 / 106 / / gadhu. virA, syAgu, uDi, ezu, the, mukuMnya, zamI, zarIra, hima, kizarA, zAyapi, bhutrat, yadi, kisA, iTakA, zukti, AnutI, AsandI, dAkalo, veda, por3A, akSazilA, Abhipo, iti madhvAdiH / rena selama yeUyANAha gaphAmichamachakaNakaNThaNo'nakSANakAzAraNa supandhisutaGgamavalAhassakhipandhikarNa karanaDa kRzAinadarya varAhakumudAzvasthAdibhyaH ||2|4202kshmn, yUtha, Upa, yUpa, mIna, guda, darbha, Ta, guhA, sanda, mAra, gaDa, zivA / ityamAthiH /
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanagaNapAThaH preTA, phalakA, bandhakA, buyanA, dhruvakA, kSipakA, nyagrodha, ikbATa, kaNTaka, sakaTa, garta, parivApa, yuka, yuvApa, nUpa, hiraNya / iti prekSAdiH / tRNa, nada, vusa, parNa, vaNaM, dhana, varAma, aNaM, jina, vila, pula / iti tRnnaadiH| kAza, pAza, zazvatya, palAza, babula, zopAla, pIyukSA, kapitya, visa, kadama, nada, vana, tRNa, kaNTaka, guhA / iti kAzAdiH / ___ arohaNa, sATu, duSaNa, kharado, bhUgala, bhalandana, ulunda, khArAyaNa, sAnurAyaNa, koSTAyana, raudrAyaNa, bhAsthAyaNa, paMgAyana, rAyarapoca, vitya, vipArva, uddaNDa, aidAyasa, aumcayati, zizapA, kiraNa, dhoraNa, dhauma tApana, yadatta, suyajJa, badhira / ityarohaNAdiH / supanthin, saMkAza, kampila, suparayaya, azman, nApa, kUTa, yaditA, sRSTi, Agastya, sUra, cirasta, vikara, nAsikA, pragadin, kAdIda, kAdIpa, cUDAra, sadAra, kovidAra / iti suparamAdiH / sutaGgama, gunicitta, mahAdhita, mahAputra, zukazveta, vinazyan, arjuna, bajira, gadika, vija, bApa, krnn| iti sutaGgamAdiH / bala, bula, pula, ula, kula, nala, nala, bana, iti balAdiH / ahan, lonan, vegan, gnggaa| ityahAdirAkRtigaNaH / sakhi, sakhi datta, vArA pradatta, gojhila, bhalla, para, cakrapAka, chAla, azoka, soraka, saraka, cora, vIra, sarama, samala / iti sakhyAdiH / / pariyan, pakSa, tupa, arapha, posTika, pAkacitra, atizyA, kumbhI, gokara, loman, lobhaka, rAka, sakarNa, saraka, sahaka, sarasa, kamala / iti pazyAdiH / karNa, vasiSTa, akalAza, drupada, yAnuduhyA, pAJcajanya, sphiA, kuliza, mAkano, jitlan, maitra, pANDovata, jIvana / iti karNAdiH / utkara, sakAra, sampara, sampala, sampAla, pippala, mUla, arka, mAtman, suvarNa, suparNa, parNa, itA, acira, agnitika, kitava, Atapa, aneka, palAza, naNa, picuka, azvattha, kAsa, kudrA, zastrA, vizAla, zAlA, araNya, ajina, zAjAna, khajina, caNvaNa, utkroza, zAndha, khaNDa, khadira, paMcAya, zyAvanAya, naicAkya, nitAnta, vRkSa, AIvRkSa, indravRkSa, agnivRkSa, mantrANAhIM, arihaNA, pAtAmara, thiniMgIpA, saMbhadha, rohita, nicApaka / ityutkarAdiH / / nau, lakSA, balva, yeNu, netra, bhena, rAtri, phApa, kapola, kruncha, tavAn / iti maDAdiH / kRzAzya, ariSTa, ariSya, vaizya, vizAla, romaka, lomaka, phavala, bATa, romaza, nathula, pUraNa, sUkara, dUraka, pUraka, sarasa, puragA, su, pugna, vinata, viTaghAayas', haras , arus, mogudalma / iti zAzvAdiH / Rpya, nyagrodha, zara, nilina, nivAsa, vinaddha, nitaddha, sthUlavAhu, khadira, vidagdha, vijaya, vibhagna, vibhakta / iti barAhAdiH / / kumuda, ikkaTa, nisa, vaNDaka, garta, parivAsa, yavApa, phupa, vikanta, balpaja, azvattha, syagrodha / iti kumudAdiH / azvattha, kumuda, gomara, rapakAra, dAzagrAma, purana, kugda, zAlmali, muni, spala, buTa, mugu, kUgi / ityazvatyAdiH / nadyAdirASTradUrottarADaNavetyA vya. / / 3 / 1 / 1 // nadI, maho, vArANasI, zrAvastI, kauzAmbI,
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkarAyanavyAkaraNam banakauzamyo, vanadArI, kAzyATo, nAdirI, pUrva nagarA, pAyA, mAvA, mAlyA, dAryA, snko| iti nadhAdiH / kadhyAdeza kA // 31 // 5 // kayo, puskara, puSkala, vi, kuNDigA, magara, mahiSmatI, yarmatI iti kaThyAdiH / jhakalAdevaMdvAt / / 3 / 1 / 2 / / zakalAdigaMga:yantargaNaH / uNAdibhyaH kAlaH // 3 / 1 / 27 // 3, zota 1 upNAdayaH ziSTaprayogagamyAH / nyAdimyaSThANaThI // 31 // 28 // kAlikA, vakAlikI, baiMkAlinA, AnukAlikI, AnukAlikA / ekAlikI, aidaMvAliyA / dhaumakAliko, dhaugAlikA / jhApAko, ApakAlikA 1 . kAzyAdivAhIka.grAmAt ||3|1229kaashi, cedi, devadatta, zAMti, sAMvAha, acyuta, modana..... rukha, yulAla, hastikavyAke nAma, hiraNyakaraNa, maricama, sarvamitra, sindhumitra, dArAmitra, mitra, zAvAvatAna, gauzazana, tAraGgi, yuvarAja, uparAja, devarAja / iti kAzyAdiH / - kacchAdenRsthe / / 3 / 1146 / / kaccha, sindhu, varga, madhumat, kambhoja, sAlva, guru, anupa04, kazmIra, vijAya, agavAha, bAluttara iti vacchAdiH / gahAdigattarapadebhyaH zi150|| gaha, anta:stha, rAma, viSama, uttama, aja, magadha, zukla pakSa, pUrvapakSa, aparapadhA, azmazAkha, uttamazAkha, samAnazAkha, eka grAma, ekavRkSa, emapalAyA, patra, .irakanIka, avaspanda, kAmaprastha, khAdAyano, kAreraNo, AgeragI, ziro, zaunI, AsurI, ahiMsI, AginI, dhyAdhi, bhaujI, AdyAvI, azvatthI, audgAhamAnI, bhopajindayI, AgnizamI, devazarmI, zrIti, vArATako, vAlmoki, domavRtyo, uttara, antara, mukhavasa. pArzvatat , ekanam , iti gahAdayaH / gahAdirAkRtigaNaH / tena madhyIyaH hasIya ityAdi siddhaM bhavati / bhartusandhyAderaNa / / 331 // 76]] sandhyA, sandhivalA, amAvasyA, trayodazI, caturdazI, paJcadazI, paurNamAso, pratipan, zazvat / iti sancyAdiH / digaadynaashaayH|3|1|11 || didA, varga, pUra, gaNa, dUdha, pakSa, kArma, mitra, medhA, antar, payin, ukhA, sAkSin, Adi, santa, mukha, japana, meSa, nyAya, vaza, anuvaMza, deza, kAla, veza, AkAza / pati digaadiH| parigukhAderavyayIbhAvAt / / 3 / 1 / 12 / / parimukha, parihanu, paryoTa, paryulUkhala, pariraSa, parisari, upazora, anusaura, asvala, upakapAla, anupatha, anupaga, anutila, anugIta, anumApa, anuyava, anubaMdA iti pariguNAyiH / zikSAdeiyANa ||3 / 11136|| zikSA, Rgayana, padavyAspAna, chandomAna, chandomASA, chandoviciti, nyAya, punamana, niyama, vyApAraNa, nivApa, vAstuvidA, vidyA, dhavidhA, trividyA, vidyA, utyAta, utpAda, saMvatsara, muhUrta, jipita, upaniSad / iti zikSA niH / raivatikAdezchaH / / 3 / 13156 / / revatika, gauragrIvi, svApizi, kSamalli, maudadhi, audamahi, vaMjatApi / si raivatikAdiH / gupriDakAderaNa / / 1 / 163 / / zuNDika, udapAna , pra.kaNA, parNa, tRNa, tIrtha, sthaNDila, upala, udaka, bhUmi, pippala / iti zuNDikAdiH / maudAdibhyaH / / 3 / 1 / 100 / maudAH, pappalAdAH, mAdhukaro vRttiH, solabhAni vAhANAni / modAdayaH prayogagamyAH / kalAdayaH ilugvede / / 3 / 1 / 17 / / kaTAdayaH prayogagamyA. / zaunakAdibhyo gin / / 3 / 1 / 174 / / zaunakA, zAharava, vAjasaneya, kApema, zAppeya, skandha, skAbha,
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagaralAyana-pAma: ya, rajabhAna, ra zAra, mAya, tala, vakAra, puruSA, zaka, harinu, tumnara, samaga, Alambi, patiH kAla, pAbha, gA, tAyadha, spAyana, sAdAyana / iti zaunakadamaH / bhAsigaNojya / sena bhAratasya nAgaraya bAMdAvArI bhAvana: / shaattvaadinH| aisaraviNaH / ityAdi siddha bhgti| kulAlAderbu ca / / 3 / 1 / 184|| lAla, vaTa, kAra, nipAya, capaDAla, senA, saurabha, devarAja, pariSada vadhU, raka kSamatuha, bahan, kumbhakAra, zvapAru iti phulAlAdiH / hA ekA sindhyAdizalAturANyAcachApa / / 1 / 201 / / sindhu, varga, madhumat, kambhoga, mora, rAna, gabAra, kidha, nika, gharam, 25, prANI, vADa, varayA / iti sindhvAdiH / padiSThat / / 3 / 2 / 8|| Tf, asa, azyatya, ratha, vyAsa, yAla / iti padiH / vetanAdaviti ||3|11|dhen, vAha, arddhavAha, dhanuS, daNDa, dhanurdaDa, jAla caMdA, upaza, paNa, ti, sthApayAna, gugApAyA, ki, manipada spiAya, jAla, upadeza, paad| iti vetanAdiH / bhastrAtsaGgAdeSTaga harati / / 3 / 115 // bhasyA, bharaNa poSa, bhAra, asabhbhAra, iti bhasyAdiH / usakA upa. utguna, piTa piTAyA | i-pura: hAdiH / nigoDazamAtAH / / 2 / 18|| azata, jAmA, gAyana, yamana, gAgata, mAyayAta, anugata / isakSasUtAdiH / kArya dAsadayaH prayogabhyaH / susnAtAdIna pRcchati / / 3 / 2 / 14 / / sumnAtAyaH prayogAmyAH / prabhUtAdiyo bAcati / / 3 / 5 / / prabhUtAdayaH prayogagamyAH / mAjhamillAdayaH / / 3 / 2646|| nArAyada ityAdayaH prayogaramyAH / zizaradaH / / 6 / 23 / / kizara, nagara, sthAra, galada, uzIra, haridA, harica, parNa, hagula iti kizArAdiH / imAdibhyo'nyevAma dAdA itha, nA, japAsAdita, nigadita, parigadita, parivAdita, nika. thita, niyAsisa, niti , paravalita, saMrakSita, parirakSita, acisa, gaNita, avakIrNa, Anana, gRhIta, ArasAsa, zrata, jona, avamAna, Aronita, adhArita, akalpita, nirAkRta, upakRta, pAkRta, anugaka, anaginatajyA mulita, isI mAniH / hAdarA ||3|2|kaa chana, IIT, En, fRIT, FREET, purAvA, vizvadhA, dayA, 'purodhA, kiga, sayama, gAya, aan|, pini kA | mAda: / navAdayA'zipana pati // 3.1 payAdayaH prayoga gamyAH / nikA basa ti nA ni TA. prayopaNyAH / godAnAdInAM ca // 3 / . godAnAdayaH prayogagamyA: / yahi prayoga atyane se modAnAmyaH / devatAdIna Dina / / 8 / / deva prasAdayaH prayoga gammAH / vyuSTAdiyA / 3.6) [e, nitya, niSkaraNa, prazana, tIrtha, rAna, ga, sAta, bhaya sa, upavAsa, banIpa, polamUla / iti vyuSyAdirA tigopyam / satyAdibhyoga / 118 lArayaH prayogagampAH /
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 zAkaTAyananyAkaraNam cUlAdibhyo'NA shraa11|| mUlAdayaH pramogAmyA / svargasvastivAcanAdibhyo cazzluka // 3 / 2 / 123 / / svargAdayaH svastivAcakAdayazca pryoggmyaaH| . taddharadabahadAvahattu vaMzAderbhArAn // 3 / 2166 / / vaMza, dUru, barUvana, mUlasthUNa, lakSa, asman, izu, svad / iti zAdiH / daNDAdiyajJAdyacham / 3 / 2 / 204|| daNDa, musala, madhuparka, zakA, kathA, arha, medya, meghA, udaka, vadha, yuga, ibha / iti daNDAdiH / chedAdanityam / / 3 / 2 / 178|| chaMda, bheda, doha, droha, karpa, vikarSa, prakarSa, viprakarSa, prayoga, viprayoga, rAMprayoga, vata, prekSA, rAMprazca / iti chedAdiH / cAmAdyAdeH khaH / / 3 / 2 / 18 / / [ vAgAyAdayaH prayogagampaH / ] pratijamAde ||32201shaa pratijana, anujana, idaMyuna, saMyuga, samayuga, parayuga, parasyakula, amuSyakula, vizvajana, paJcajana, mahAjana / iti pratijanApiH / - kathAdeSThaNa zarA202|| kathA, vikA, vizvakathA, saMkathA, vitaNDA, janavAda, janavAda, janevAda, janIvAra, vRttisaMgraha, guNa, gaNa, dAyurveda, guDa, gulmAsa, icchu, saknu, veNu, anUpa, mAMdana, rAMcAma, saMghAta, pravAsa, viyAsa, upavAsa, iti kathAdiH / havirannabhedAdapUpAdeyoM vA // 3226105|| apUpa, saNDula, pRthak, abhyUpa, abhyopa, adoSa, kiNva, musala, kaTaka, varNavaipTaka, irgala, sthUNApUya, samyaH, dIpa, pradIpa, azyapa / iti apUpAdiH / yugAzoyaH // 3 / 2 / 110 // duga, hadhisa, aTakA, bahiNa, maMdhA, sun, vIca, pa, rakSA, khada, vipa / iti cugAdiH / puvAdeIman // 3 / 38| pRthu, mRdu, mahi, para, sanu, tamu, bahu, sAdhu, Azu. tara, guru, khaNDa. badala, caNDa, vaDa, akizcana, vAla, vADa, pAka, vatsa, manda, svAdu, , vRpa, harava, dIrgha, digha, zubha, priya / iti pRthvAdiH / varNadRDhAdibhyaSThayaNa ca / / 3 / 319|| sUTa, vRddha, parivRta, kuza, za, cunA, zukra, Amra, lavaNa, zIta, uSNa, jar3a, vira, mUtra, pUsaM, paNDita, madhura, viyAta, bilAta, vimanas, vizArada, vimati, sammati, sammana / iti dRDhAdiH / prAkRtigaNo'n ! patirAjJAntaguNAkArAjAdibhyaH kRtye ca / / 3 / 3 / 10|| rAjA, kavi, brAhmaNa, mANava, vAiva, pora, dhUrta, ArAdhaya, virAzya, uparAbhaya, apirAdhaya, anuzaMsa, gugala, capala, nipuNa, pizuna, vAkSa, svastha, vizvasta, vipAla, vizApati, purohita, grAmika, saNDikA, daNDisa, kamika, vaSika, vyaloka, musakA, ajinikA ajAlaka, chavikA, rAnaka / iti rAjAdirAtrtigaNAH / yubAdihAyanAntAdam / / 3 / 3 / 13 / / subana, sthapi, yajamAna, kukura, bhAyaNastro, duHstro, sustrI, hRdaya, duIdaya, duIt, munnata, durbhAta, parivrAjaka, sabrahmavArin, anRzaMsa, capala, dAla, nipuNa, pidAna, kutuhala, kSetrama, udgAtR, urgata, prazAsta, pratihata hoga, podraprAta, maI, rathagaNaka, patigaNaka, zuSTa, duSTha, adhvaryu / iti yuvAdiH / devapathAdibhyaH ||3 / 3 / 66 / / devapatha, haMsapatha, cAripatha, ajapatha, rAjamaya, satapatha, zapatha, sthalapatha, sindhupatha, uSTra zrIva, dhAmarajju, hasta, indra, daNDa, puSpa, marasya / iti devapayAdirAkRtigaNaH / zAkhAderyaH / / 3 / 6 / 39|| zAkhA, mugdha, jaghana, skandha, megha, zaha, svanda, caraNa, sAraNa, urama, agra, zirat / iti zAkhAdiH /
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkaTAyanAgapAThaH 485 zarkarAderaNa / / 3 / 3 / 13 / / zarkarA, kapAlikA, kampAkikA, gopuccha, golomana, puNDarIka, pAtapatra, narAjI, nakula, sivatA / iti dArAdiH / gomAdezca TApa ||313145|| goNI, aGgalo, bhasmA, yadhru, maNDala, sAlI, hari, vApi, bharA, khalu, udazvit, tarasa, muni, kuliza / iti gopyAdiH / pIlcA phuNaH pAke / / 3 / 3 / 17 polu, karmanyu, zamI, karIra, badara, mubala, azvastha, dira / ti polyAdiH / karNAdipAzAha ti mUle / / 33 / 18 / karNa, akSi, bAsya, bakra, nasa, mukha, keza, danta, ora, bhU, ma, pAra, galpha, zuSma, paal| iti koriH / iTAdeH // 22388 / iSTa, pUrva, upapAdita, miAdita, parAdhimata, nimArata, niparita, saMkalita, parikalita, saMrakSita, parirakSita, anita, agaNita, avakorNa, abhukta, ayukta, adhIti, AmnAta, dhruta, ase vita, avadhArikha, nayAlpita, yUsa, nirAsata, upAhata, upata, anu, anugaNita, parigaNita, aparIta vyA kulita / iti iAdiH / / ... saMjAtaH tArakAdibhya inaH / 3 / 3 / 114|| tArakA, yupa, kaNaka, bhujipa, bhUba, nikagaNa, puropa, uccAra, vicAra, pracAra, kudAla, zuma, sumAla, cakra, palaya, kisalaya, dhega, nidrA, tA, zraddhA, zukSA, pipAsA, mana, svabhra, roga, aGgAraka, pamphe, droha, sukha, duHkha, urakAyA, bhara, tarana.pAdhi, tuNa, kaNTaka | iti tArakAdiH / siMdhyAviruvA jantoH / / 3 / 3120 // sighma, varNa, gaNDu, duNDo, maNi, nAbhi, bIja, nipATa, pAsa, hanu, pa, pAnI, dhamanI, santu, gArApatra | iti sidhmaadiH| madhukupilomapicchAdibhyo ravalazelAH // 3 / 3 / 125|| madhyAdapraH syAdayazca prayogamamyA / loman, roman, ma. prastu, hAra, kAma, muni, giriH / iti lopAdiH / . piccha, usa, kSuyakA iti| vidhAdiH / nA'jhAdeH / / 3 / 33526 / aza, pAman, bAman, hegan, zlekhanan, sAman, kAnu, bali / ityAdiH / jyotsnAdibhyo 3130 / jyotsnAdayaH prapogagamyA / mAyAdibhyaH / / 3 / 3 / 14 / macAyaH prayogAmyAH / anAdibhyaH ||3|3|14aas, arzas, uras, nuDa, catura, palita, TA, paTA, yAdaga, rAma, bala / nAdirAkRtigagaH / gauzilAdiyAM denI // 3 / 3 / 152 / nI, kumAra, yavasAda / iti nAbAdaH / sA, sa lA , nA koNA, rAnA, vaTavA, arakA, palAmA, tAmA, pAna , maMga, bala, utsAha, jaddhAma, ubhAsa, ula, gula, AyAma, vyAyAma, prayAga, Aroha, avaroha, pariNAha, yA vRnda / iti zikSAdikasigaNaH / prIhitundAdarilazca / / 23 / 156 / / broha, mAyA, zAlA, zikhA, mAlA, bheSamA, kenA, ambA, patatkA, camana, karman, TrA, saMjJA, va uvA, nArI, go, vINA, valAkA / iti brodhAdiH / dunda, udara, picaDa, yava, mohi, syAja / yadi tundAdiH / sukhAdeH / / 3 / 3 / 167 / / supa, duHkha, rAma, I, asda, balIkA, kRpaNa, soDha, pratIpa, zIla, hala / iti suvAdi dhu'karAdeze / / 6 / 3 / 172 / / puSkara, eya, utpala, mAla, jumuda, nala, kapittha, visa, nRpAla,
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkAyanavyAkaraNam kArdama, zAlUka, vivAha, pharIca, ziropa, yavAsa, hiraNya / iti puSkarAdiH / vibhuktAderaNa / / 3 / 3 / 15 / vimugaH, devAgura, rakSaHgura, upasad, parisAraka, vasu, bharat, pakSA, vayas, havirdhAna, mahino, tomA, pUSan, iDA, jarina, viSNu, mahan / iti vimuktAdiH / ghopaDAdecaca / / 6 / 3 / 108 / / popapa, dhaSad, ipanyA, mAtariyA, devasyatvAde, ghorAya, kRSNo'smA, kharepTA, devIndIya, rohaNa', aJcana, praturI, javAna, zAna / iti ghopahAdiH / - kopabAreH / / 3 / 3 / 280 / / aNu, sthUla, mApa, pu, ichu, tila, vAdya, kAla, pa1, mUla, patramUla kumAro putra, jumArI, zvasura, bhanapo, vaJcat, bRhat / ityaNvAdiH / AdhAdibhyaH // 3 / 47|| AdyAdayaH prayogagamyAH / . devAdibhyaH saptamI dvitIyAt / / 14 / 63|| devAdayaH ziSbhya 'vgtbhyaaH| nAdiH kapo'cchinnAdibhyaH / / 3 / 4 / 72/1 diyaH prapogagamyAH / kumArIkIDane yo'vyAdibhyaH ||3|4|116|| ani, pAva, maNi, dasyi, pota, stavya, jAta, ajJAta, pRthya, nitya, satyat, dazAI, vayara / ityaadistigaa| mAdibhyo yaH // 34 // 989 / / mAdayaH prayoga gAvAH / pramAdigA ||365.:, rAzi kA pratyakSA, vitas , vista, poTata, biyA, jalata, cikAgata. bama, rasta, satvata, dazAI. puna, ghara , agara, rakSAma, pa, dhora, yogha, cakSura, pizAca, azani, kapi, devatA, bandhu, bagujAvara, anupUka, catuHprAzya, rakSosta, vidhAt, vikRta, paraskRta, anAraNo, agrahAyaNI, samma iti pramAdirAti gagaH / tAnodhI mAgnIdhA vA shaalaa| sAdhAraNI, sAdhAraNA vA bhUmirityAdi tiddhan / dhinayAdibhyaH ||3136 / / vinaya, samaya, sanAta, kazcit, karamAt, upacAra, samAcAra, vyavahAra, sampradAna, samuskArpa, saMgrAga, rAgRha, vizeSa, anyaya 1 iti vinayAdisatigaNaH / dAmanIyaudheyapAdikAcchamANa denyaNa ||3|4|145|| dAmo, TopI, paijavApi, audaki, Acyutanti, kAkanTi, zAbhunna pa, cAva seni, vidutulabha, majAyana, sAvitrIputra, kApaDAparatha, daNDikI, jAlamAni, brahmagupta, jAnaki / ini dAmanyAdiH / yaudhayAdibhargAdyantaNaH / / - pazu, rakSara, asura, balloka, vayas , vasu, mAt, satyat, badAI, pizAca, azAni, kANApaNa / iti pavAdiH / bhRzAdevI staH / / 4 / 1 / 26 / / bhRza, zauca, capala, paNDita, uramuka, unnanas , abhimanas, sumanarA, Tumanas', varcas, roga, hat, yaha, repAna. saMdacA, narAn, zuci, aNDara, mIla, vadhra, mana, harita, mana / iti bhUzAdiH / sukhAdemuji ||4|13|| mukha, durA, sUna, maha, asa, atIka ahaNa, kRpaNa, sApa, pratIpa / iti guptAbhiH / zabdAH kRJci vA / / 8 / 1138|| pazabda, paira, ja.laha, anna, nA, ne, sudina, durdina, nohAra, aTA, aTTA, aTATayA, zokA, koTA, poTaH, zokA, goTA, prazA, dIrgha, baiga, buddha / iti zabdAdiH /