Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 152

मन त के क
. २ पा. १ सु. २०० - २०४ ]
अमोधवृत्तिसहितम्
14
लम्यकणैः । द्विनयादिति किन् ? परमः स्वोस्थ ( स ) रमस्वधर्मः । कृतः सर्वधर्मो मेन सः कृतसर्वधर्मः । धर्मादिदेऽपि बोहोरागवियविज्ञानान्न भवति ।
सुहरितगुणसमाज्जगत् ॥ २१२०२॥
हरित तृग सोम इत्येतेभ्यः परो यो जम्भ स्तदन्ताद्बहुवम् राजशाको भवति (शु)शोमतो जम्भोsस्य सुमना । हरितजम्मा तृप्पलम्भा । सांगजम्मा । कुरिनुपशमादिति दिनु ? चारुजम्भः । पतितजम्भः । जम्भदाददोभ्यवहार्यवचनः
ष्ट्राची वा ।
दुग दक्षिणे बास्यैति कृत
मी व्याधेन वा दक्षिण
॥२२.२०१२३ मिति वीरो निपात्यते सुन व्याघेत गो।दक्षिणमृगः । वेद्धुकामस्य व्याधस्य दक्षिणभागं बहुकृत्यव्ययनसुखं स्थितः । उच्यते । सुन्नेति किम् ? दक्षिण में शकटम् । दक्षिणेः पशुः ।
जाते सामान्यवति ॥ २२२॥ जातिप्रश्माचान्तो भवति सामान्यवति रामःन्याधवैऽञ्यपदार्थे | आण अतिरस्य ब्राह्मणजातीयः । क्षत्रियजातीयः । शुजातीयः । दुर्गातोय: नानाजातीयः । किजातीयां भवान् । सामान्यवतीति किम् ? बहुजातिग्रमः । अत्र ग्रामं न सामान्यवाक् । कि हि ? अापाप्रतिषेधस्तु नः । सामान्यग्रहण किम् ? 'जतिः पुत्रस्य तथा दशारानस्य ५३' as शिशे जन्मपर्यायः । न सामान्यमर्थः । विद्वेष स्थानीयः पितृस्थानीयः । स्योयतेऽस्मिमिति स्थानीयः यथास्थान दुर्गमिति भवतीति स्थानान्ताद्विगाया स्वानेति चेदिति नरपते ।
१०
सृतिप्रत्ययान्मासाः ॥ १.२२३॥ भृतो वर्तमानाद्यः प्रत्ययो विहितस्तदन्तात् परो यो मासव्यावन्तात् हुए समासान्तो भवति पन्वभृतिरस्य पञ्चकः, पञ्चको मासोऽस्य पञ्चकमासिकः । सप्तकमासिकः । त्रिष्मातिकः शत्यमात्रिका शतिकमासिकः कर्मकरः । भूतिप्रत्ययादिति किम् ? सुमासः भृतिग्रहणं किम् ? वर्षागु भयो नाविकः । वार्षिको मासोय बार्षिकमासिकः । प्रत्यग्रहणं किम् । भूमिभूतिमासकः । मासादिति किम् ? ञ्चक दिवसोत्य पथक दिवसः 1
t
मुत्पुतिर मेन्यादिद्गुणे ॥ २१२०४ || मूर्ति सुरभि इत्येतेभ्यः परो यो शब्द गुदा टेरिट्मावाली भवति । (सु) शोभतो गम गुणों 'इस्मेति सुगन्धिः । नतो उन्नधिः सुरभिपन्धिः । मूलूतिगुनेरिति किम् ? सीव्रगन्धो हिङ्गुः । नार्दित किम् ? सुरतः गुण इति किम् ? शोभना गन्धाः कुष्ठतमशदयो यस्य स भुगग्ध आपदिकः | दिति निर्मार्थः ।
१२
1. धर्मो यरय(सः)- क्र० म० । २. धर्मान्ते द्विपक० म० । ३. 'गूगल जलजम्भरसीन्मुख' इति धर्मशमदिन दि० । ४. दन्तपक्षे नृयमिय जम्भः जन्मा वाऽस्य (स्वः) गुणजम्मा | सोमश्चन्द्रस्तद्वन्भो जम्मा वास्य(सः) सीमजम्भ इति महोपाध्याय वर्तमानः । क०स० दि० ५, "व्यामइ जम्बीरेणेपि च इति विश्वः । क० म० दि० । ६. "दक्षिणास्लुब्धगारक्षम कृ॥ ० ० ० । ७. ब्राह्मणो जा ० ० अनेकासु करकलापादिव्यक्तिषु अनुत्तत्वाद माह्मशशे जादिशब्दः क ८. जातिस्सामान्यजन्मनोरिति वर्णसम्भूतितिः ॐ०म० दि० ६. स्थानीय फ० म० । १० का विंशकमासिकः । त्रिक० म० । ५५. गुणा स्वागानिको नाराको गुणस्तर्हि पिकं महोपाध्यायमानआगन्तोषी स्वादिभ्यः परान्तः कन्पस्य छा न भवति । आमन्दुरादार्थः सुगन्धिः सुगन्ध छवि वि । क० भ० डि । १२. अव्ययामिति न भवति गान्धिका कम०वि० ।
० टि० ।
1