Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 301

शाकसयनव्याकरणम्
[अ. ३ पा, ४ सू.१५-१७
अहीयरहोसाये ॥३१।। होयमितस्य धातोरपायेऽवधा पा पञ्चमी विहिता तश्शात्त. प्रत्ययो बा भवति । यामादागच्छति । ग्रामत आगच्छति । उपाध्यायादधीते । उपाध्यायतः अपीत 1 महीयसह इति किम् ? साद्धिीपते, सार्थाद्धीनः । पर्वतादवरोहति । स्वादिति कर्तुरपायेऽवधिविवक्षा । ही मते हांत वर्मकत सन्धे होमेति विकरणेन जहातिनिर्देशो जिहीतिनिशा : तेन तत्र प्रतिघी न भवति भूमितः उजिते । अपाय इति किम् ? ऋते धर्मात्कुतः सुखम् । पाटलीपुत्राद् वृष्टो देवः 1
अद्वयादिवपुल्यात्सर्वादिकिंबहोः सस् ॥३॥४१॥ स्यादिजितेभ्यः सादिभ्यः किम्शब्दादवपुत्ववाविती बहुशब्दाच्य पञ्चम्यन्तात् प्तम्प्रत्यपो भवति । सर्वस्मात् सर्वतः । विश्चतः । यतः । ततः । कुतः। बहाः । बहुतः । स्यादिनि वेवः किम् ? दाम्पत्या निमितान स्वतः भत्तः भवत्तः इत्यही यरुहोपाथ इति भवति । वैपुल्य प्रतिवः वि.म् ! वहीं: सूपात् । सर्वादिकिंबहोरिति किम् ? वृक्षात् प्लक्षाद्विना । किमो पदित्वात्प या मानम् । तहि सवादिसिम्बहोः नसावषयेऽपि परत्वादपमेय भवति । यतः प्रति, ततः प्रति, रारा आगीत, स अ । पार: भावार्थः । बहीन्यः, बहुतः ।
इतोऽतः कुतः ||३|४|१३|| दवा समत् कुनम् इनोले का पागले त यति मा प्लप्ति इशादेशां. निपात्यते । अस्मान् इतः । यास्मात् इतः । अत इति एनदः अशादेशः । एतस्मा एकास्मात् शा: । 'T EFTः ] प्रदेश: कसारतः । इदम्या इति नानुबती लक्षणान्तरेण सप्तम्यादेशमा विधायरी । ते। भवदियान मवदि । इसी भवान् । अतो भवान् ।
भवायुष्मदीर्घायुदेवानाम्प्रियकार्यात् ।।३।४।१४॥ भवत् आत्मत् दोर्घायुम् देवानांप्रिय इत्येतस्माधिकरणादायः दवैपुल्पात् सर्वादिकिंबहोः सर्वधिनत्तयन्तात् नुसत्ययो भवति वा । रा मवान् । ततो भवान् । तो भवतो।तता भवन्ती । तं भवन्तः । ततो भवन्तः । तं भवन्तम् । ततो भयन्तम् । तेन भवता । तता भन्नता । तस्मै भयो । रासो भवत। तस्माद्भवतः । ततो भवतः । तस्प भन्नतः । ततो भवतः । तस्मिा भवति । ततो भवति । एवमायुः मोर्घायुदेवाना प्रिय र प्युदाहार्यम् । मदिति प्रतिरोक्तविज्ञानान्मतुशान्तदासः ।
नाच शिवा१५|| भवत् आग्रुष्मद् दीर्घायुस् देवानाम्य इत्येतत्समानाधिकरणादद्वयादिवेमुल्यासर्वाधिक महोः सर्वविभक्तयन्ताम्च प्रत्ययो वा भवति । स भदान् । तां भवान् । तं भवन्तम् । तत्र भवन्तम् । रोग गवा! । नत्र भवता । तम्न भवते । तत्र भयले । तस्माद्भवतः । तत्र भवतः । तस्य भवतः । तत्र भवतः । करिमन्भवति। तय भवति । एवमायुधमदो युदेवानावियरप्युवाहार्मम् । योगविभागरच कारण पुनः सविधानाम:। न सप्तमयमा भयधि 1 ततो भवतीति । अर्पया हिततः परत्यार पत्र सात । #. गे, il: भवनाच्या समुदायाः पूजाश्चना यथा थंचिद् व्युत्ताधारी । अतएव पुनरापदादर मजगत । रा सान् । तं तपभयन्तम् ।
कात्राह शिष्टा६।। गाव मन इह इति प्रा ली । गत 1दिश: चायाः । मत विम एव कु-इत्यादेशः । कस्मिन्निति, गुम । अमेति--सा : | Ena एतस्मिात्र । हतवम इशादेवाः अरश्च हादेशः । अस्मिन् इह । इमरिमझिहै। अम सम्मान आदेशो विधीयते । तेन भवादियांग:नवदादियोग च भवलि ।
सप्तम्याः ।।३।१७सप्तम्यन्तादद्वयादिवपुल्यात सर्वादितिम्चहोस्वप् प्रत्ययो भवति । सस्मिन् सयंत्र । त । ल । बहसमा बत्र । पपारः पुम्भावार्थः । ब हूं । बहुत्र ।
१. स देवानां प्रियः प्राज्ञा मन्दी धीनाम जित:-इति धन मजयः मटिक । २. अभवान् , तत्र. मात्रा पाये च भापनिति । त्यभिधानम् । अन्नमवान् मगवानिनि शब्दो विबुधैः प्रबुध्यते पूज्ये इति चैगरती । म दि० ।