Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 142

अ. २ पा. : मू. १२३-२०] अनोधगृप्तिसहितम्
न्यग्गोप्यतोऽनंशीयो बानी ईस्वः ॥२१११२३॥ न्यगुपरागर्न यो गोशब्दो यश्च प्यत्प्रत्या हारगृहीतरत्ययान्तरसदस्य समासस्य हस्यादेशो भवति अनेशीयो बहुपी हेर्न चेद् अशावको समासः | यस या शेवारदार बाहिति । विमानायो यस्य स निमुः। श्यलगुः । पञ्चभिगोभिः मोत: पदमः । दशगुः। खट्वायलिन्तः अतिखद् वः । अतिमाल: । प्रिया बट्या यस्य सः प्रिनषदवः । प्रियगालः । गौशाम्ब्या: क्रान्त निरौशाम्बिः । निकारापतिः । तिब्रह्मबन्धुः । अतिदेवबन्धुः । कतिनक्षत्रमाला निस्तिलपाड़ानः । म्यग्रहण किमलगौः । अतिगौः । नक्षत्रमाला । राजकुमारो। गोष्यहणं किम् ? अक्षिती। तिलक्ष्मी: । अतिश्री: 1 - अतिभूः 1 अशीयो बडयोहेरिति किम् । अर्धपिपली । तुर्य भिक्षा । बदायशी । विधामनोगसी । यनीहेरिति किम् ? नियतिः । प्र.प्तवासः । मायसिः । तदन्तस्य सभातस्यति किम् ? गोकुलम् । वन्यापुरम् । सुगोः पुमः । सुगोपुनः । राजकुमारीपुनः । पञ्चकुमार्यः त्रिया यस्थ (स:चमारप्रियः, इत्यायोग्य प्रतिन्यहडा प्रत्यासत्तेस्तदन्तस्य विज्ञानान्न भवति । बहकमारीका ब्रह्मवधू इत्यय परवाः हस्वादेशात् पूर्व समासान्त मुद व्यवन्तता नास्तीति न भवति । समासार्थाच्च समासान्तः । अतिखटवाय । अखिकाट्वान् । अतिखट्वेन्द्रः । इति खट्वेन्च इयत्रासिकं बहिरजनन्तरङ्गे।
अन्तः ।२।३।१२४॥ समातस्येति पसे 1 समासस्यान्त इत्मसमयिकार: अपादपरिसमाप्तः । मदित अमनुकमियागः (समानान्तः अयशवयवो भवतीति पेदितव्यम् । समासान्तत्यायोजन बहुमो छव्ययीभावहिन्दसामनन् सुजम्मानौ स्त्रियो-भातो वहनीसिपहन ग्रहणाद, नाइनि निधः । उपधुरम्', उपशरद गोऽव्ययी भावप्रहगेन ग्रहणात् सुपोऽम्भान: 1 हिधुरी। विधुरी-अत्र विसरणेन अहणा हो। योशनिक्लिी। संयोपानहिनी-१५ सन्दहणेन ग्रहणादिन । तथा नुराज्याच्चाहत्याः पादस्प लुक् --याबगान, हिमाद्---अत्रान्त इति वचनादन्तस्यैव भवति अन्यथा पादस्यादेः स्यात् । मासस्थति का ? अपव्ययुः पञ्चभूमकः ।
मनमः ।।२।१२५11 नपात रामासाद् पक्ष्यमा समासाती गवति। न ऋत्र अन्यः । अराजा । दाता। अपस्याः। समिति सन्धरदस्य यथा कृपयम् गरिति प्रतिपशेयतसमासातिपत्ते रिह प्रतिबंधो न भवति । न कि दूरस्य इति अधुरं शकटम् । राजामभायः अरानं वर्तते ।
पि.मः पे ॥६।३.११५६|| हो माया यः फिशब्दस्तस्मात् परे में प्रागादो कागुपादाय समासान्तो विधास्यते वस समासाद यापापः समासान्तो भवति। ता झिार्थी तथा गुभी। स किगोषों न पति । करिना ना . रा स किस सामोभियत । म पति कि ? युगजः दुःराषिः ।
गपति कि : करा सका राज | कस्सः। पगल्लक्षण प्रतिपदोकापरिभान नास्तीति विज्ञायरी । सनया यूरस्य दादा यरं गुः । किंः शकटम् । किमक्ष प्राह्मणः इत्यत्रापि प्रतियः ।
प्राकटात स्वतेः पूजायाम् ।।२।२।१२७पृजायां यो मु अति इति तान्या परं चे ऋभादयस्तमन्तात् समासः बद्रोह का प्ठे उ इट" प्रलयात् प्राग् यः समासान्तो वक्ष्यते स न भवति । गु- शोभना धुः
.:. प्रियया) सट्या यस्य स इनि- क. ग.। २. कौशाम्या . म | गिरायो निशंसनाथ पमा सय शयाः निगगनाथ पम्या सह यन्त्र समस्या स समास स्तरपुरुषसम्नी मात कौशाच्या निर्गतः । Eि )- निष्काशम्पिरित्यादि - लघुपत्ती। क. म. दि० । ३. निष्काशम्विः । क्र० म०। ४. कोहम्'-ce | . प्रिया अस्य इति क० में। ६. -न्य प्रत्या- क. भ. । ७. -रीका यत्राह्म-40 ग० ।- र बि-क०म०। ९. निषेधा 3-2 मः। 2.. "धुरा नमस्त्रक० मा टि । १५. 'शारवामितः ऋ० म०टिक । १२. दस्यस्य म-क. म: 1 १३ क्या वासटायाया ट इति. १० भ० दि० । १४. साम्तो भव-क०म० । १५. दुःससस:- क. म० । १६. तिस-साना ।