Page Text
________________
शाकटायनव्याकरणम्
[भ.
पा. २ सू. ७२-८०
: यम्म्न माता समच ||४|२|७२।। यम् रम् मम् इत्येते म्प आकारातियश्च घाउम्पः परस्य सेरतडाने पर इड,गनो भवति सगागमचैतपःम् । यसेत् । अयंसिष्टाम् । अयंसियुः । अत् । अरंसिष्टाम् । संपुः । मासीत् । अनपटाम् । अनसिपुः । तिमिपोश्चेश्यासारो न भवतीति विशेषः । प्रात:-श्रमासात् । यासि । अयाnि: { अवासीत् । अवा सिदाम् । अगासिपुः । अदरिद्रासीत् । अनिमाता । अदरिद्रासिपुः । अदरीद्रीत् । अदरिद्विष्टाम् । अदरिदिपुः । इति लुसक्षे। अतद्धान इति किम् ? सायंस्त । मआरंस्त । आगस्त दण्ड; स्वयमेव । अमास्त धान्यम् । बहुवचनं च लाक्षणिकार्यम् । अग्लासिटाम् । अग्लासिपुः ।
घुपाभूस्थैतेश्श्लुक । ४.२।७३।। धुम्पः पा भु स्पा इस्योम्यः एतिम्यां च परस्य रोतकाने परे इलुरभवति । अात् । अधात् । अस्थाः । अयात् । अध्यात् । एम्य इति किम् ? अदासीत् केदारम् । अदासीद भूमिम् । पा इति पा पाने इत्यस्य, न पा राणे। पं वै शोवणे इत्यनयोरदादित्वाल्लाक्षणिकवाघ, अपासीद यनम्, अवासीद् वस्त्रम् । भू इति भवत्यस्त्यानेशपोरुभयोनंहगम् । एतीति तिनिर्देश इणिगर्थः । अतङान इति किम् । व्यत्यभविष्ट । उपास्थिपत ।
प्राधेट झाच्छासो वा ||४ा२।७४।। ब्राधेटाछास इत्येतेभ्यः परस्य से रसकाने परे इलुग्भवति । सनात् । अत्रासीत् । अदात् । अदासीत् । अशात् । अशासीत् । अछात् । अच्छासीत् । अमात् । असासोत । अतहान इति किम् ? अघ्रासाताम् स्तनो देवदत्तेन । धेट: पूर्वेण नित्य प्राप्त शेषेम्पोऽपाप्त विकल्पः ।
तन्भ्यस्थास्ते ॥४ाना || तनादिम्पः परस्य से; थासि ते च प्रत्यमे परे एलुमा भवति। अतत । अतथाः। अगिए | अनिष्ठाः। असाल | असाचा: । असनिष्ट। असनिधःअक्षत । अक्षयाः । अक्षणिष्ट । अक्षगिटाः । कक अतछान इति निवृत्तम् । थासाहचतोऽपि तव परिगृह्यते । तेनेह न भवति । अनिष्ट धूयम् ।
जल्हस्वाल्लुकसस्ती ॥४।२।७६|| जन्माभ्रस्वान्ताच्च धातोः परस्य सेः सकारस्थ तवर्गादों प्रत्यये परे लुम्भवति । ज न्मभत्ताम् । बभत्त । अभित । अभिस्याः। अच्छताम् । अच्छेस । अच्छित्त। मच्छित्स्थाः । हस्थात्---मकृत । अकृपाः । अहत । . बहुधाः । अल्हस्वादिति किम् ? अमस्त । परंस्त । मच्छोष्ट । अप्लोष्ट ! लुचः परोऽपि नित्यत्वादे । अस इति किम् ? मवादिष्टाम् । अवादिष्ट । ताविति किम् ? असन् । अभंत । अभिसाताम् । मभित्सत । अकृपालाम् । अकृयत । घातारिति किम् ? . मलाविष्टाम् । अपाविष्टान् । यलु गधिकारे लुम्म व स्थानिकार्यम् । अवाताम् । अवात्त । चतः सेलचि हलमित्याकारः रा नित्पत्यानलुचि सत्यो गौ विधायमानो न स्यात् 1 - ईटोटः ||२|७|| इट उत्तरस्य से: सकारस्येदादी प्रत्यये परे लग भवति । अलावीत् । अपायीत् । सेलृचः स्थानियद्धावान् । ईटोति किम् ? अलाविष्टाम् । अलाविपुः । इट इति किम् ? प्रमादि । महाषर्षीत् । - धि वा बाराम|| घासार्थका रादी प्रत्यय गरे सारस्म लुग पा मषसि । अलविनम् । अलयित्वम् । पाधि | चहाद्धि | धोति किम् ? चास्ति । याग्रहणमसिः प्रयोजयति याग्रहणात् हन्मन्यमिति लोपविषयेऽपि न भवति । अनन्त्रम् । अमषम् ।
तासस्त्योः नि ||४| | स पेतस्य प्रत्ययस्य अस्तश्च घातोः सकारस्य सकारादो रेफादी च प्रत्यये पर लुग्भवति । करी । कमि । करोि । तरः । अस्तै:-असि । पतिसे 1 अकारसकारयो. लोपे से इति प्रत्ययमात्रं पदं सेनास्त्युदाहरणम् ।
एति हः ||२०|| तासरत्योः सकारस्वकारदो प्रत्यये परे हकारादेशो भवति । पातहि । व्यतिगाव यामहे । फारयारहे।
| SR No. | 090412 |
| Book Title | Shaktayanacharya Vyakaranam |
| Original Sutra Author | Shaktayanacharya |
| Author | Shambhunath Tripathi |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 14 MB |