Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 147

शादटाथनन्याकरणम्
[अ, २ पा. १ सू. १६२-१२१
हिगोरखनोद श१६२|| अन्नन्तायन्शब्दाच्च द्विगो: समाहारे वर्तमानावट समासान्ती भवति । (पच शक्षणः समासा इति) १ञ्चतक्षो। पञ्चतम् । दशाक्षी । दशाक्षम । द्वमहः । यहः । अहोऽस्याटीसि पर्यंदाराादवारस्म लुग न भवति। द्विगोरिति किम् ? समाहृतास्तक्षण: सन्ताणः । समलाः । समाहार इति किम् ? दाभ्यामुधाम्यां : भुक्षा। अक्षा । योरलोभषः मह्नः । यतः। अल इदमड्धिान सभाहारे लादेश वाधनाम् ।
द्विरायुपः ।।२।१।१६३|| "द मि इत्यताम् परो म आयु पाउदर तदन्ताद टिगो: समाहारे वर्तमानादट् समासान्तो भवति । यो रामो: समाहारः द्वधायु पम् । न्यायुधम् । द्विवेरिति किम् ? चतुरायः । समाहार इति किम् ? तयार: प्रियः । यामुः प्रियः ।
अजलेश्चालुधः रा९६४ जिम्नां परो योऽजाल वायरतापाता विभौरद रामासात्तो भवति ने चत् स द्विगुद्धिसलुगन्छो भवति । स्योर जल्यो: समाहारः द्वयनलम् । यदलम् । सारामजलिभ्यामागरान् द्वयञ्जलगलम् । जलरुप्यम् । व्यञ्जलगयम् । यलरूप्यम् । दायञ्जली प्रयो यस्व रामलिनियः । व्यरलिनिय इत्येवं तेषामुत्तरे वा ग्रहण मिहापि सम्बतयते । चकारो दिरित्यस्यानकर्षणार्थः। अलुच इति किम् ? दाम्यामचलिम्मा कीतः दूधम्मलिः । यजलिः । हिंगोरिति किम् ? योरनलिक पशि | यजलिः ।
खार्था वा ॥२।१।१६५। पारोशासार द्विगोरटु योऽद् सगासातो भवति था। दिनरम् । द्विसारी। पिञ्चवारम् । पम्पसारी । शिष्टारमनन् । डिहारेगयम् । पञ्चखारहप्तम् । पञ्चसारीरुदम् । हिसारप्रियः । द्विखारीजिंगः । सभ्यतारमाः। पदमारोधनः। अथ सुमनविसेपः । तत्र लुच्यगोणीमुतन्योः यत इति लुनि पुमनामाकमोदितारः । निशामा दियो दिगोरितीकारे द्विखारो। द्वि गोरिति किम् ? जगतारी: कविशारी।
अर्धाच ||२||१६६॥ अर्थात् परो यः सारो शब्दस्तदातात् समासादलुचोट् समासान्तो वा भवति । समामिदस्म २: प्रतिपदं समासस्तत्र' विधि:1 अर्ध खार्याः अपंखारम् । अध्खारो। योगांवभाग उतरीय द्विगोश्चय भयोरस्यानार्थः ।
भावः ।।२१।१६७॥ दति नितम् । दाईशब्दात् परो यो नौशब्दस्तदन्तात् समासादहिगीय नोशब्दारचोट समासासों भवति। अनाव: अर्थवावन् । अर्धनावी। द्विगो:--दिनाथम् । पञ्चनावन् । द्विनावस्यम् । पम्मनाम्यम् । दिनावरप्पा । मिति : । द्विनामधनः । अलच इति विनाभ्यां नोभ्यां फ्रोतः विनोः । पानीः । दार्थाच्चरिंग किंग ? ६.५.1.1 परमनः । कारो ज्यर्थः। मनावम् । भर्पनायोस हि स्त्रोमाया श्यते ।
गोस्तत्पुरुषात् ॥२।२।१६८|| गं:शब्दान्तास् तर पुरुषाबलचोट समासान्तो भवति । राजगनः । राजगयी। पुशनः । योगगो । सिंगरः । अचगनी । पञ्चमयम् । दशगवान् । पञ्चगयमयम् । प्यम् । पपगशियः । म . ! विषगुः । शगुः । अमुच इति पि.ग् ? पञ्चभिः मौभिः कोतः ory: । दशगुः ।
__ राजन खलः ॥२२:१६६ ॥ आनुस त नितम् । रामन सन्ति इत्येतदन्तःत् तत्पुरुषाद समासाम्लोनाल। देवसः। महाराषः । दिनम: । पहादी राजां समाहारः पच्चराजी। दशराजी। दशभिः भि: मोतो नाराजः। भारत । एवं राजशखः। महाराखः । अतिसखः । अतिसखो।
१. साहिति- 201३. य:, चलप्रियः, द्वा-० भ०। ३. इत्यायेके, क. म. । १. मुलापा-50 सः । ५. सर हिल- म०। ६. सत्राविधिः कन० । ७. सखेक० म०