Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 237

शाकायनन्याकरणम्
[अ. ३
पा.
सू. ६०-६५
दिगादेस्तो ॥३१॥६०॥ दिगादेवीत् प्राग्जिती कृताद्यर्थे तो यटणौ प्रत्ययो भवतः । ठणोऽपवादः । पूर्वार्धम् । गोर्यादितम् । दक्षिणायनम् । साक्षिणाभिम् । पश्चाक्षर्षम् । पाश्चानिकम् ।
प्रामर ट्रस्याणठणी ॥३॥१६१।। ग्रामस्य राष्ट्रस्य च यदा' तदेव देशवाची योऽरदस्तदसादिकपूर्वात प्राजिनीय वृत्ताद्यर्थे अण् ठप इत्येतो क्यों भवतः। ययणोपवादः । ग्रामस्य राष्ट्रस्य या-पोवतिः । पौद्धिक: वाशिमाः । दादागादिनः ।
परावराधमोत्तमादेयः ।।३।१।६२।। पर अबर, अधम उत्तम इत्येवपूदिन्तिात् प्राजितोये नधिय यत्ययो भवति । ठगोपवादः । राम् । अवरादनम् । अधमाधा। उत्तमाद्धपम् । परावरयोरिषछत्वेऽपि परत्वादयमेव । आदिग्रहण किम् ? पराव राधमोतमानामेव प्रतित्वं विज्ञायते ।
अन्ताचोऽचसोऽमः ॥३।२।६३।। अन्त अयम् अयम् इत्मतेन्नः प्रारिजातीय बलायर्थेमप्रत्यायो भाति । अन्तम: 1 अबाः । अयमः | अकारादित्यवोधतोरवाजादिलुगम् ।
समानादिलोकोत्तरपदाध्यात्मादिभ्याउण् ॥३।११६४॥ समानामावयवेभ्यः लोकोत्तरपदेभ्यः अध्यात्माविश्व यथायोगं वृतार्थ टगाप्रत्ययो भवति। समान मामे वृताः भवो या सामानप्रामिकः । सामानशिवाः । .. लोक गुतो भयो या ऐहलौकिकः । पारलौकिकः । सार्वलोकिकाः । अध्यात्म भबमाकारिग काम् । माधिनावपः । सामाशिवाम् । ऐहिरम् । अपत्रिनम् । सोध्यमोहसिनम् । अध्यात्मादयः प्रयोगगम्पतः ।
ऊवादमदेवान्भक चोर्यस्यैपाम् ॥२॥१॥६५॥ ऊध्यशब्दात मोगदे तानिय मायथं ठगाप्रत्ययाति । अरप वाध्यस्य पानाचायगा भगागमा भात । ओम् । अध्यक्षा। बोयाममः । औध्य दैटिकः ।
वर्षाकालेभ्यः ।।३।१।६६।। वर्वादासत् कालयिशेवयाचि पश्च शब्दम्य: प्रा[साय कृताय ठणप्रत्ययो भवति । अगापवायः 1 दोनपि परत्यादृयादव ! वापिकः । ऋतोयत्ययः । तदधयवादरपि वैदितभ्यः । पूर्ववापिकः । एवमुरारमामि । कालेपः-मासिकः । अधैमासिकः । निशासहचरितमध्ययनं निशा । प्रदोष सहचरितं प्रापः । तत्र जप श: । प्रायोपिकः । कदम्बपुष्पसहनरितः" कदम्गुष्पम् । ब्रीहिपलालसहचरितः कोहिपलालम् टम देअरुण यादम्पुष्पिकम् । हिपलालिकम् । घानिहलमृत्वा वाचनाम् । साध्यादिन्योऽश्विघाभात् कालविशेषवनिमय विधिविशारत तन बहुध वनं यथा कथश्वित् कालगृत्तिभ्योऽधि प्रापणार्थम् ।
कालशाच कालादिवालाचिन कालतः । अकालादवि कालार्थात् कालन्य इति यो विधिः । ।
शरदः कर्मणिशाद श६७॥ गुरच्छदात कारव.विनः प्राजिताय फवाद्यर्थ श्राद्धकर्माण टप्रत्ययो भवति । प्रायनोस्वादः 1 शारकि श्राद्ध कर्म | कर्मणीति किम् ? दार: धादः। श्रयावान् इत्यर्थः । श्राद्ध दात नि ? शारदं विरेचनम् । रोगात वा दारा८|२१२.
८मार पाल याचिनः प्रारिजौरी साय रोप आग प्रकको माति या। जलवायः । शारदियो संगः । शारदा रोगः । शारदिक आताः। शरद मातरः । रोगाला दलिग ? शारसंधि 1
निशानदोपहेमन्वान् ॥३१॥ AI मदीप मा पा : पाराय: प्रो कृताद्य) उप प्रत्यया भवति । गित्प.पवाद।। नेशकः । नशः । प्रायोपिकः ।पादोष । मन्तिकम् । हेमन्ताम् ।
dike........
१. य क ५०। २. विनायत क. म० । ३. सामानदेशिकः करमः। ४. मामानिकम् का म०। ५. जनशब्दस्य-व० भ०।६. -हिकः । अन्येषाम् । नाय-क. म. 15 -गोनिप्रत्यक० म०। . अंशाहनोरिन्युत्तरादवृद्धिः । इदमे वापकम्, सदययवादेवि भवतीत्यस्य । क. म. टि०। ९. जयी कर म. ... नशिक: क. म०।11. -त: कालः कद-क०म० ।