Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 84

मई
अ१पा. ३ सू. ११३ - ११७ ]
अनोधवृतिसहितम्
राजोऽज्यरसन्ताप्योः कर्तरि भावे ||१३|११३३ स्थ रुजा, पोड़ा सस्यादभ्यामदे
माया चल कर्म वा गवति कर्तार भावे भावदत् अस्या रुजः कर्ता भवति । चोर जति रोग" घोर राति गोराम घोरादिरूप्रति विम्? वृद्धि जमान्य अर सन्ताप्योरिति किम् ? कदारिकेति । ययातिं सन्तापयति । करीति थिन् । देवदत्तं स्त्यस्यासने पत भाव एति किम् ? देवदतं रुति इलेमात्र कश्चित् इह पष्ठी न भवति चोरी अव्यतिरेकेोऽयं विचितिं । व्यतिरेकना
रोग इति ।
इत्याह ।
हिंसायां जासनाटकापिपनिनाम् || १३|१६४ ॥ जादि जय हिंसायां जोड़ने, नाति नट मदने, मुरादी गृहीते, न जरा मोक्ष, न तावित्य हिंसार्थत्वात् क्राति क्रय पचण हिंसा: पटादि: पिंपसंचूर्णनेन इत्येवंपूर्वस्य च हसायाम् वर्तमान कर्म वा भवति । चोरस्यारापति चोरमुज्जासपति । चीरस्वोसाटयति चौरसुनापति । चोरस्योत्कथयति चो मुक्रावति । चोरस्य पिनष्टि, चोरं पिनष्टि । चोरस्यन्ति चीरं निहन्ति र प्रतिको प्रति । चोरस्यन्ति बोरं निप्रवृत्ति । चोरस्य प्रणिहन्ति चोरं त्रणिहन्ति इत्यादि । नित प्रयोगोतारतोत्येते : बहुचचनं सम्भवि "सर्वभरिग्रहार्थम् । नित्युपादानादि भवति धीरे हन्ति चोरमा हिंसायामिति किम् ? देवदतं बन्धनाज्जायति मोक्षयतीत्यर्थः । नटन्तं नाटय नर्तयतीत्यर्थः । रागादि निहन्ति निवर्तयतीत्यथे । जात्याचाकार निर्देशो यथा स्यादित्येवमर्थः । तेनेह न भवति इस्युमु दस्दीनट इस्पद भोगादिति । अत एव चोरस्योत्राचयतीति प्रतिपेपरः । अर्थववदम् ।
ओजरा
श्राशिषि नाथः ॥१३९९५ ॥ नाव राशी वर्तमानस्य यत्व तत्कर्म का भवति । सर्व नावते, नित्यादि । सविभूगदिदि (अ) शास्तं इत्यर्थः । काशिपति किम् ? भागय भुवनाथ अनुकादिविति नाचत इयर्थः ।
.
farafe || १ | ३|११६|| सीति तासांमेति ताभ्यामहिटी डकारेण प्रत्याहारः । गश्वतैरभिवादयतेश्च यो स्थित भवति तस्य प्रयोज्यः प्रकृतिः कर्ता कर्म वा भत । पश्यन्ति भूत्याः राज्ञानम् । दर्शयते भूयात् राज्य भूरिति या अभिवदति गुरुदम् । तक्षिमाशिपं प्रयुक्त प्रत्यर्थः । अभिवादयते गुरून् देवदत्तः गुरुणेति वा आत्म्याशिवं प्रयोजयतीत्यर्थः । अथवा अभिषद दत्तः मम्यः प्रयुङ्मते - अभिवादयते गुरुं देवस जिस पक्षपात्मा भवति । दर्शय मानो भूत्यान् राजा भृत्यैरिति वा । धाभिवादयमानो गुरुं देवदत्तः गुणेति वा । अथवा अभिवादयनामो गुएं देवदत्तं जिनदत देवतेने कार्या
देवदतिया | राति
क
रूपम्। अगिरावति देवः । अथश अभिवादयति गुरु देवगिरिति नि? दर्शयते कार्याणं रूप" अभिवादेशेन जिनयत इति । गुरुकारिणयोः प्रतिषेधो न भवति ।
I
कर्मकात् || १३|११७. अविका उषा
funk, mwafu kazan, 244daan laulu &
गच्छति देवदतः गणयति देवदलम् । देवदत्तमिति वासस्य एवं विधिः । कि
रोप Rarafir
देवदतं
3. रोग इत्यस्य अफरीति नावे घट सोऽपि कर्ता, क० म० दि०२. विकल्प क०स० टि० । ३. श्री श्यनन्तरमष्टाक्षराणि तानि प्रायः-म० दिथ । अभावकर्तृशंभू क०म०० 2. अनात्मन्यनाच्या क०म०दि० । २. व्यस्तत्कर्मभूतः परमप्रकृतेः कर्तृक०म०टि० । ७. अभिवादन क०स० । म अभिवदति गुरु पदः ० ० ० अ दर्शयतीति न पश विवक्षितः नापि प्रकृतकर्मणि, ६० भ० दि०.१० सीवर्णिके रूपक्षी रूपतर्क कभ्यते इत्यजयः । ०म० दि० । ११. एवं तर्कयति रूपर्कः सौवर्णिकः, क० म० टि० ।