Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 83

शाकटायनश्याकरणम्
[.. पा. ३ सू. १०६-११२
दिनः करण या १।२१२६॥ न करोति दयालणव्यापार कारव करना, दौत्यर्थस्य यासर मामा मोदकको भदन्ति वा । अक्षा दी । शलाना दीवति । अत्यति । पालमाजिलि । दिव दकि किम् ? दामेण लुनासि । करण इति किम् ? हे दीव्यति। पारस्वाद तनीयाया , बाथा मान हितमान धानम् ।।
कमच रारा दाव्यत्कार तत्कर्म व करणं ५ मा ददेक कारक यथायोगं तदुभयजागि भजनोत्यर्थः । अाप देवनन् --- कर्मस्ले परस्मार्ट करप.तृतीया फर्मलक्षणा' एष्टी बाधित्वा भवति । दचना अा:, अम कारण लक्षणानट् । अदायते देवदत्तो नगदत्तेन, अन्न करणत्वात् तुतीया, कर्मवाचन प्रगोयत्य मय समति पेयश्च न भवतः। अद्भुतं देवदत्तेने त्यत्र विक: सकर्मकत्वे निवृतोऽक्षयतादारति जारका दाई काः । वकारः सायशार्थः ।
___नविनिमन्यातपणम् ॥१३ विनिमेयोपनिय नपणं-द्यूतजेयं तनयं दियः प्रास कमन भयसि । कर्मकानकरोतीत्यर्थः । शसस्य'यति । सहस्रस्य दोश्यति । क्रय विक्रये तस्य पणत्वे धातनियुटबत इत्यधः । कर्नयाभाचे पछी-शतस्य दीपदी ! शतस्य शुतम् । शतग्य देवितव्यम् । शशा गुदेव' । 'ग. लगभग मायः : गास्य सूतो देवदत्त., नारि स. । विनिमयपण ति वि.म ! देयान् दोव्या, सतीत्यर्थः । एतरण किम् ? भूमि योग्यति, शन्धिना विजिपीपन इत्यर्थः । रान्धिपणास प्रतियोम" भवति । पपग्रहणं किम् ? दतं दीव्यति। अक्षान दीव्यति ।
चोपसर्गात ॥१1३।१०६गरागः परसय यिनः प्रायद जिनमे जायणं र दिकरपे या न भवति । पग प्रसव गर्म कर्म का प्रावत । एतं प्रदोश्यति । तीव्पत्यादि ।
पणत्यवलोः ॥११३।११०॥ पगतज्यमय च हरतः प्राप्यं यद् विनिमेयं चूतपणं च मा कर्म न भवति । सस्य वगने, रारा पगते । शतस्य व्यवति, शतं व्यवहरतीत्यादि । चिनिने नगगग मिति किम् ? साभांश, र तोक्यः । शलाका व्यवहरति । विगणयन् गोमारतीत्यर्थः ।
स्मृत्यर्थदीशां कर्म ॥१३११२१॥ रार्थानां यातूनां पतेरीटेश्च यत्यार्म तत्वार्म वः भवति । मातुः स्मरति, पामर स्मरति । मातः स्मयरो, माता स्मयंते । मातु: स्मर्तव्यम्, माता स्मनः। मासुः मतम, माता मत । ना] गुल्मरम्, माता गुमरा 1 माला स्मृता देवदरेन ! मातुरप्रेति, मारारमन्येति । साधिपो दरसे, सपदयो । पानी लोकानी। फर्मग कसंबन्धील घ । सामान्यावशे पापाभ्यां स्वनी विधावस्थितस्य विदमवस्थापन नियमार्थन । सनश कारकान्तरं तागायत्या नोच्यते मात्र स्मतम् । मनता स्मतम् । अयानादिति नगमानापार्थ च नेत्यवृत्या सिद्ध कर्म ग्रहणमुत्तराईम् ।
कृमः प्रतियने ।।१।३१११२/पुनर्यन प्रतियत्नः ! सतो गणात रसधानयागायपरिहाराय वा समोह, तप वानस्यारोने: कर्म गर्म या भवति । एधी दकस्योपस्कुरुते, धावतमममुगः । सशस्त्र पस्योपस्सू की शामुपलकुदमादि। प्रतियार किन ? कुम्भं करोति । नगर पाति ।
1. अक्षास्नु देवताः पाशकाश्च से, इत्यमरः क. म. टि०। ५. सनौपकरणं हालाका, क. म. हि। ३. -यहविधानम्, क. महि०। , अन्न भावन , . म टि.। ५. पररवार, 4. म. टि। ६ कामयेगापिका-म. टि. । ७. दीयन्त मिरिशिदेवनाः, प. म. टि। ८. दत्तस्य क. म. टि० । ५. नित्याकमत्यादिना प्रासम्, क. मट० । १०. न प्रागिन्यपिग व्यादिना प्राप्तो न भवति । दिए भार: सकभकस्यात् । क म टि० । तं प्रतिपेधा क० म० । १६ प्रतिदानं कृत्रः शतं स्वाकरे यथः। क. म. टि०।१२. अपवादविनिमुकाऽस्य विषयः ।
का म टि.। १३. साप्येगा यति क. म. दि. 11, नास्ति, क. म.1 १५. विगणयनापा क. 'मारि०१६. नोक.न.टि । १७. सुस्मसमानुः स्मृतो देवदत्तः माता न०।1८, -मासोऽभाषाअंश्च, कम।