Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 322

Moch
---
म.
पा. १ सू. १५-१६]
अमोघष्तिसहितम्
४
.
.
जोतः ।४।१।११ मारा:RIEN पोधि पर सामान पनि । मासूमः । रोय: ।
प्रयुज्याप्यापियवा ॥१॥१५प्राचार्यालालोणि न प्रत्ययो भवति वा । प्रयोगः प्रवृत्तिकारणं प्रेरगम् । तत्पपाध्यप निमितभावास्थानाभिनयज्ञानप्राक्षिदैरनेकया भवति । देवदत्तस्य कटस्य फरणं प्रयन्ते देवर कर कारमति। देवदत्तस्यासनं प्रयुक्त को देयतमाशयति । देवदशेनौदनरय प. प्रबनते देअरबौन पाचा अप्रेषणनाध्धेपणेन वा प्रमोगाः । भिक्षावासं प्रयोजयन्ति भिक्षावासयन्ति । कारोपोनिरगापति, अप विगितभावेन । राजागमनं प्रचुरते राजानमागमयति । मृगान् रमयति । राति विवारयति कथकः । अनारूपानेन हि बाब पमनादिप्रयुक्तं प्रतीयते । केसस्म वर्ष प्रमुडवते कसं घात. पति । बरि बन्धपति शोनिकः । अयाभिन येन । पुष्येण योगं प्रयुक्ते । पुषण प्रयोजयति । मयाभियो जयति गनकः । अब शाने । उ अनिम्मा: प्रदोषे प्रस्थितो माहिष्मत्या सूर्भेद्गमनं प्रयुकते माहिष्मत्यां गूर्य नुहगम चति । पाटलीपुत्रानस्थितः उज्जयिन्यां पूर्व पातात देवदत्तः । अत्र प्राप्पा । प्रयोज्योति किम् ? 'पा वित। आप्पादिशि किम् ? पाकेन प्रथम वेति वाक्याथम् । देवदत्तं पाचयति । देवदतं कट कर रवति । देवतमामयत त्याको क्रियायाः प्रपोज्यत्वे कर्नुर्य लाकर्मत्वम्। देवदरोनौदनं पाचयति जिनदता इति पलायागाद्देव दत्तः पचिका न ल कारेणोपत इति तथा प्रयुजिका तु लगानोवतः ।
कम्येकफकात्सन्नतत्सनः ||४|१११६॥ वेति वाक्याईम नुवर्तते । कमेरामा तातो; मागिनत. कात साधारण काकात नम्पर्थे इच्छायां सन्त्रत्ययो वा भवति । अतत्सनः । न चेरस कमिनो विहितः सन् सदान्तो भवति । कतुं कामयी इच्छति निको पंति । जिहीपति । कमोति किम् ? मातुं समोधि 1 पुल विपत्तियति ।
वा मुमूर्पतोत्पादानाद्यथा वायं में इति । कुलं पतितुमिच्छति वा मतुमिच्छतीति । एकक कादिति किम् ? देव. दत्तस्य गमनमिच्छति । अतत्मन इति किम् ? चिकौपितुमिच्छति । तद्ग्रहणं किम् ? विकित्सिपत्ति । शिशासिति । आप्पादिति किम् ? गननेनेच्छति । रानोऽकार: किम् ? प्रतोपिपति । नकारः सन्ग्रह विशेश्यायः ।
सुपः कर्तुः काम्यः ।।११।१७॥ सुबन्ताकाम्याप्यारकर्तुरात्मनः कामयितुरव सम्वन्धिनः कम्यर्थे काम्य प्रत्ययो वा भवति । आत्मनः पुत्रं कामयते इच्छति पुत्रकाम्मति । वस्त्रकाम्पति । इन काम्प्रति । स्वः काम्यति। आत्मार्थी वृत्तावन्तर्भूतः इति आत्मशब्दो न प्रयुज्यते । सुप इति किम् ? आत्मनो गमनमिच्छति । शमात्मापापिके घातो: काम्यं स्यात् । महान्तं पुमिच्छति । अत्र समुदायसमुदायिनोर भेदतचे समुदायोऽपि फर्मेति फान्य रूति ग्यग्भूतयः । परस्परमसामयं समासोऽन्यत्यत्तापदलक्षणमात्वं न स्यात् । महापुरकाम्पत्तीति समासोइम्प्रत्ययः । कतुरिति किम् ? अघमिच्छति, दुःखमिच्छति । अत्र परस्य छलि । आत्मनः पुत्र मोजयितुमिच्छति। महान्तं पुझिन्छसीत्यय सापेनस्यामामांन्न भवति । क्यचकाम्पान्तकभावका निति तस्यापि महान्तमिति कर्म भवति। घातूनां संवर्मास्यकत्विं च प्रयोगः प्रमाणम् ।
क्यच्चामाव्ययात् ।।४।१।१८॥ मुचन्तादाम्पादात्मानः काम्मे पर प्रत्ययो भवति काम्यश्न । यद्यपी सुग मकारान्तादच्ययान्व न भवति 1 पुत्रमात्मन इच्छति पुयीयति । वस्त्रोयति । बाध्यति । युध्यति । घसार काम्प्रार्थ: । अपया मान्तापमयोः । सान काशो बोध्येत प्रकृतिश्च मा.भिकारो वानाः | arमामात कि ? इमिछति । शिपिछति । स्वरिच्छ1 ककारो नम्वर इति सामान्यग्रहणार्थः । चकार: सामान्य)ग्रहणाविवाताों विशेष कार्यों वा।
गोणादाधारान्चाचरि 8२।१६।। गुणाविषयानरमागतो गौणः । यथा पोहोच इति । स्मारगुबन्तादग्नागपादा व रेस्पावापारा पाचर्य) क्यच्च पयो भवति वा । पुमा चरति श्री यति छात्रम् । वस्त्रोयति काम्बलम् । आधार'स्ट्यां प्रासाद आचरति 1 प्रासादयति कुटधाम् । पर्योति मञ्चके । गौणादिति किम् ? छा मादेन भानि । आना वेति किम् ? परशुना दाणे वाचरसि । मित्रता समय विधि: ताप्रयाणे कुटम्यागिति सप्तमो न स गच्छते इति आघारग्रहणम् ।