Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 223

पाकिटायनम्याकरणम्
[. २ पा. ४
.१९३-२०॥
बेहिमतम् । यवमत्या यात्रमतम् । अन निवास: बङ्गाः । वङ्गाः । लिः । गुह्माः । मगधाः । पुण्ड्रा: । कुरवः । पञ्यालाः । मत्ागाः। बारोगानागारभयं नगरं पारोगाः नारम् । शिशाकालयोमः । गोदो ग्रामः अलिस्थामनपर्णाः । पण्डो, जलपा, मथुरा, पिना, गदा, तक्षशिला, उरा, बदरी, तुटुकबदारी, खलतिक बननीति प्रत्यपान न देशनाम किहि? प्रकृतिमामिति न भवति ।
।
सोऽपारिताशार६३॥रा पति प्रगान्तादति सप्तम्यर्थ पयाविहितं प्रस्पयो भवति यः प्रथमान्त: स चेस्तामिति । सलमानविसंसायमार्थमा विवक्षितम् । देश नाभि प्रत्ययान्त दशस्य नाम भवति । इतिकरणो विवक्षार्थोऽनुवर्तत एव । उदुम्बरा अस्मिन् देशे सन्ति ओबरं नगरम् । ओनुम्बरो जनपद: बावजः पवतः ।
तेन निवृत्तं च ॥१६॥ तमति तृतीयान्तानिवृत्तमित्येतस्मिन्नथें ययाविहितं प्रत्ययो भवति देश मानि प्रत्ययाचद देशरय नाम भवति । तनति कर्तरि तो वा सुतीया । नितमिति कर्मणि कतरि वा पत: । नुशाम्येन निता कोशम्मी नगरी ३ वाकन्दैन निघुत्ता काकन्दी । मकान माकन्दो । सगरैः सागरः । राहरण निबंता राखी परित्रा। चकारः चतुगी पोगानामुत्त रवानुवृत्यर्थः । तेनोत्तरेच प्रत्यया मयायोग चतुरन्दपु भयन्ति ।
नद्यां मतः॥२॥४॥२६५॥ तस्य निवासस्तस्यादुरभवः सोऽनास्ति तेन निर्वतं त्यतथ्वा यथायोग मनुप्रययो भवति न ददो नाम्नि, प्रसयान चेनदीविषयं देशस्य मामधेयं भवति । नदीनामेत्यर्थः । उभ्यराब ! ir मानसी 1 पुरुषालायती । दुमयत।। । भागीरथेन नि भागीरथी भीमरथी। जामवीर मौवास्सयोनि । अस्यानि एतानि नदीमामानोलिन भवति।
मध्यादेः ।।४।१६६मन्वादिया मनु प्रत्ययो भवति चानुदिनो देशे चाम्नि प्रत्ययात चदेशस्य नाम भवति। मनुमान । विभवान् । अनार्थमारम्ग: । मधु, विस, स्पा, टि, इमाणु, नुव, शमी, शरीर, हिम, शिरा, शार्माण, भुवत्, यदि, किस, इटका, शक्ति, आमुनी, आसन्दो, शकली, वेद, पीना, अक्षशिला, आमिपो इनि मयादिः ।
कुमुदनयतसमहिपाड्डित् ।।४।१९जा कुमु नड़ वतस महिष इत्पतेम्पो डिस्प्रत्ययो भवति चातृथिको देशे नाम्नि । मुद्वान् । नड्नान् । वतस्वान् । महिपमान् नाम देश: तप भका माहिष्मती नगरो । डित्यादत्माजादिलोपः 1.
नइशाडादवलः ।।२।९।१९८] गड शाउ इत्येताम्यां रि पल प्रत्ययो नि। चारविको सानानि । नवः ।।। साचला।
शिखायाः १६६।। बोधि गतिविनि निवृतम् । माया बलप्रत्ययो भन देश . नानि चातुरीयसः । शिलावलं नामनगरम् ।
शिरीपाइकण शहार००| गिरीशराट का इस्तो प्रत्ययो भवत: चाथिको देखें नानि । शिरो पालामदुरभवा ग्रामः शिरी शेरोगकः ।
शर्करायाप्टा छाण च ।।२।४।२०११ शकसमन्दा कण ठप छ अन् इत्यंत प्रत्यया भयान्त चारदिका देश नाम्नि । बरा अस्मिन् ग्राम सन्तोति दारिकः । शरिकः । शकीयः 1 शाकरः । शिरोयाः शकस इत्पयोगिता गोपमित्यभिसम्बन्धाद वा ।
-.
-
-
१. वराणान कम। २. रामाः क० म। ३. शास्मलयो क०म० । 'न, -पाकण क. म. 1 ५. दाइकण कसा । ६. शर्करका क. म.