Page Text
________________
शाकटायमण्याकरणम्
[५. ३ पा. ३ स. ७०-७५ यत्तदः ।।३।३।१०।। यत् तद् इत्येताम्यां परस्य घतोपं कारस्य प्रकारादेशो भवति । यायान् । तावान् । इदमे वादेशवचनं बाप यत्तदेतदयो अतुर्भवतीति । मोगविभाग उत्तरार्थः ।
किमश्च सङ्ग्याया इतिश्च ।।३।३।७१।। संख्या यागनि तद वृत्तेस्तदिति प्रथमान्तारिक शब्दान् यसद्धयां च अस्येति षष्एपर्थ संरूपये मेथे तिप्रत्ययो भवति । चकाराद्धाश्च । का संख्या मानमपां कति र किचन्तः । या संकपा मान में पां पति, मावन्तः। सा संख्या मान पाम्, तति, तावन्तः । स्वभारत इह पतुडती अबादिवढ बननविषया देव । संह्याश इति किम् ? कियान् । यावान् । ताशा पटः । मानादिति किम् ? क्षेपविपये माभूत् । का संख्येमां यशानाम् ।
अवयवात्सयद ।।३।३।७२॥ तदन्येति वर्तते संख्या पा इति च । न मानादिति । अब यवादवयवे वर्तमानासख्यावाचितः शबरातदिति प्रथपान्तपति पयर्थे अवयिनि तपट प्रत्ययो भवति । चत्वारोऽवयवा अस्पा चतुथ्यो तुः । योशा पृष्:ि: . REE: सपी नपवृत्तिः । दशतयो धर्मः।
द्वित्रिभ्यां ग्वा ।।३।३।७२॥ द्विनि इत्येताम्यां परस्य तम डादेन सारस्म लुम्बा भवति हावयवारस्य यम् । द्वित यग । विसय: । त्रयः । त्रितयो मोक्षमार्गः । द्वी, द्विसपो रजगुः । प्रयो, वितमी गुः । श्रयाणि पानानि । गेटणेन समुदायभियानाद बहाधनम् । नये पदार्माः जोया अजोयाश्च । जीवाजीयतया
रास्वापानानाद बनामपि प्रावधमत्रो भवत: । उभयो म । उभय देवमगुष्पाः । उभयं दृष्टरित्पुभयशब्दः स पूभवादिति पठयमानः शयान्तरमैत्र विज्ञेयम् । तथा चास्य जस: शि विकल्यो न भवति ।
यादेर्गुणान्मूल्यक्रेये मयट ३३७४| दृघाटेर्गुणवृतेः सहपाशातयोति प्रधान्तादस्पतिक पश्य मयप्रत्ययो यति स पठायों मूल्यं यं या भवति। दो गुगो देपा मूल्यभूताना पकानामुश्वितो द्विमया या उदश्विलो मूल्यम् । त्रिमयाश्चतुर्मपाः । हो गुणावस्योदश्वितः ओपभूतस्य द्विमयमुश्विद्यवानां श्रेयम् । निमयम् । अनुगम् । चारिति किम् ? एकगुणा पवा उदश्वितो मूल्यम् । एकगुणमुदस्विधवानां क्रेयम् । गुणादिति किम् ? उदश्चितरूपयाण' भागानां दो भागो यवानां मूल्य भूतानां गयानां त्रयाणां भागानों द्वो तो भागा उदश्वितः नेयस्य द्वो गुगापिति केयम् । मूल्पञ्चकगुणं कुत्ला तदपेक्षया भूल्यकैपया विस्तातोय। मनोन इति किम् ? हिगुगं सारं तेलस्य पाकस्य । केचित्यूल्य तोय इत्यपि प्रकृतिविशेषणपन्ति मयट यागुणवृत्तिः संह शब्दातदिति प्रथमान्ता दस्बंति पाठप मपट्प्रत्ययो भवति । स चे: पारदो मूल्पे क्रेये वा वर्तते । अव मूल्यं क्रेयं च गुण एव वैगुण्यादि चास्यति के मूल्यभूतं प्रत्ययाधभकमेकामुणं कृत्वा तदक्षं तदपेक्षं देदितव्यम् । यवानां द्वौ गुणो मूल्पमस्यौदश्रितः अगम्य दिनयाद दिवस माना। मियः । चामंचम् । उनश्यितो को गुणो माया यवनां गिना गया उदश्चितः । सिमानामयाः। अत्र इमादिशब्दस्य सशस्वामि गगवान तिः। प्रचारित किम् ? यवाना हो मुल्यमत्योपदवतः । नवविवत एको गुणः मग एपां गवानाम् । गुगादिति नि ? दो दियो। भूल समस्यदरिया: । दकिती व पचानाम् । पोय पति का ? रस्तो inो तर पार ।
अधिकमस्मिन् शतसह तत्संख्यं शतिशदशान्ताद ।।२३।७५।। अदिति वति । तरिति प्रथमान्ता जति दान दत्पनातात् संख्यादा वात् तस्मिन्निति सप्तम्ब शसे सहसे नायियं डिस्प्रत्यया भवति । परथमाना तन्यतःहामधि भति तं सहसमिति च यायः। तदेव यायिकमा भवती
१. विज्ञापकम् । २. जाशिक्रियामुणगन्यभेदेन घनुपी शब्दाना प्रातिरिति जघना म. टि. । ३, दयं निजमुमयं यमलं युगलं युगम् । शुग्मं न युग त पादयोः पातु जनयोः ।। इति धनञ्जयः । मिथुनं हितयं तं द्वयं बन्दं युग यमम् । अमलं युगलं युग्म थुताज योग ॥ इनि जयन्ता मदि। ४, निर्धारण म०० | ५. दिसायत्तोच्यते म. 1 ६. वृतेः म ।
| SR No. | 090412 |
| Book Title | Shaktayanacharya Vyakaranam |
| Original Sutra Author | Shaktayanacharya |
| Author | Shambhunath Tripathi |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 14 MB |