Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 279

वाकटायन म्याकरणम्
[अ.३ पा.३ सू. ८-10
HIM
वर्ण दति ट्यण्वायया त्वतलो। अशोत्यमकायमिति व्यगन्तेन समासः। सपासायणि नमो वृद्धिः प्रसज्येत । एवमपतित्सम पतिता । पत्यात इति ट्यण बाषया । अनाधिपत्यं गाणपत्वमिति ट्यणतेन समासः । अराजत्वम् । अराजता । राजान्त इति ट्यग्वाधनमा ।' अनाधिराज्यम्, अयोवराज्यामिति ट्यगन्तन समासः । अमूर्खत्वम् । अमूर्खता । गुगाङ्ग इति ट्यण शधया । अमोहर्षम् । अगाम मति र गन्तेन समासः । मस्य. विरत्वम् । अस्य विरला । वयोवचन इत्यवाया । अस्याविरम् । अशोरीमस्यान्तेन समासः । अहायनत्वम् । महायनता। हायनान्त इत्यनाधया । अहायनम् । अग्रहायणमिति अगन्तेन समा: । अपत्यम् । अपटुता इगन्त इत्यग्वाधया । अपाटवम् । अलावनिपगन्तेन समास: । मरमणीयत्वम् । अरमणीयता । योपान्त्य इत्यम् वाघया। अरामणीयकम् । अकामनोरकमिति बुलन्तेन समासः । नन्ग्रहणं किम् ? प्राजापत्यम् । सेनापत्यम् । तत्पुरुषग्रहण किम् ? न विद्यते पतिरस्येत्यानिमिः तस्य भावः कृत्यं वेत्यापरपम् । एवमाराज्यम् । आहायनम् । आपत्यम् । भारमणोधकम् । अत्रु परादेरिति किम् ? न दुधः अबुधः-नस्य भावः कृत्यं वा आबुध्यम् । आचतुर्यम् । बुध, चतुर, यथात बा, स्थापुर, सङ्गत, लवण, वदक, तरस, असु, ईश्वर, क्षेत्रज्ञ, संवादिन्, “सुनेथिन्, संभापिन्, बहुभाषिन्, शोग, घातिन्, समस्य, विषमय, पुरस्थ, परमस्थ, मध्यस्थ, दु:पुरुष, कापुरुष, त्रिपाल-इति बुधादिः ।
पृथ्वादेवमन् ॥३३८|| इलेवमादिन्यत्तस्म भावे वा इमन्प्रत्ययो भवति । प्राक्त्वादिति स्वतलो च, वा वचनाद्यान । प्राप्नोत्यणादियोऽपि भवति । पृथीभोवः प्रथिमा । पशुत्वम् । पशुता । पार्थयम् । यहिमा । वलत्वः । बहुलता । याव्यम् । वत्तिमा । वत्सत्यम् । यत्सता । यात्राम् । पृथु, मृदु, महि, पटु, तनु. लघु, बहू, साधु, आशु, उर, गुरु, खण्ड, बहुल, वर, खण्ड, अकिञ्चन, बाल, बाई, पाक, वत्स, मन्द, स्वादु, प्राजु, बृन, स्य, दीर्थ, धान, क्षुद, द्रिय इति पृथ्दादिः ।
र हामिमग = ॥३५॥ अवशेषवाधिम्यो ददादिभ्यश्च तस्य भाये इनन् व्यण च प्रत्ययो ना भवतः प्रात्यादिति या त्वललो व बावच नायश्च प्राप्नोत्पण सोऽपि भवति । शुक्लम्म मात्रः शुक्लिमा । शौवलयम् । शुक्लत्वम् । शुरता | हिंगामा । कृष्णत्वम्। कापर्यम् । कृष्णता । कदिमा । काद्रव्यम् । कबुत्वम् । कद्रुता । शितिमा । शत्यम् । शितित्वम् । शितिता । दाँतम् । वावचनादिगन्तस्य पापमप्यम् । दृढाविम्यादृढस्य भावः ढिमा । दार्थम् । वृद्धत्वम् । दृढता । बदिमा बर्थम् । त्वम् । वृढता । परिवढिमा । परिवृढयम् । परिवृद्धत्वम् । परिवृद्धता । विमतिमा। वैमरमम् । विमहित्यम् । विमशिता । वैमतम् । सम्महिमा । समाति।। साम्मत्यम् । सम्मतिरा । साम्मतम् । इगन्तस्यत्वा । टकारो इधर्यः । आन्ती । औचिती । यथाकारामी । "साहसो । शंघो । पारिख्याती । वृह, वृद्ध, परिदृढ, कृश, भूत, चुक्र, शुक्र, आम्र, लय त, उष्ण, जड, अधिर, क, पूम, पण्डित, मनुर, वियाल, चिनात, विमनस्, विशारद, विमति, मा शिलादिः । Birits 1 सन स्वर्ग गया गया ।
पतिराजान्तगुणाइराः कृत्ये च ॥३॥३॥९८1 पत्पन्नम्मो गुणान्यो राजागिरच तत्यंति पश्यन्भ्यः अस्य कलय...."निकायां च भावे च टवणप्रत्ययो भनि । प्रात्वादिसि त्वतको ३ । पत्यन्तभार:--अधिगत्योर्भावः गुल्य या पित्या । नात्यम् । पारम्पत्यम् । प्रासागर । संस। अधिपतिरयम् । अधिातिता। राजान्त-प्राधिरामा । योवराज्यम् । सौराज्यम् । अधिसत्वम् । अधिराजता । गुणा अनिनिन यंपा प्रवृतेस्ले गुणाला गुपद्वारेण गुणिनि वर्तमानास्तन्का-मोइया । मोरयम् । मूहत्यम् । महता। राजाविप:-राज्यम। बाव्यम । श्राह्मण्यम । राजलम । राजता । पहारो भाव प्रत्ये घेति समरयाः । राजन्, कवि, ग्राहा ग, मापत्र, वाइयं, चौर, भूत, आराघर, विराक्ष्य, उपराषय, अपिराश्य, अननस,
- १. यासां मः । २. पनि चुप । ३. सम० | ५, संधेशिन म । ५. सामग्री स० । ६ शैली म. ! . पलन। ८. सिम 1 २. मार्यम् म ।