Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 137

--'-...
.--.
.
'-:.
-
कायमस्याकरणम् [अ. २ 'पा. १ मू. १.६-१०२ पशुव्यञ्जनानि ॥२।२१९६॥ पदव्या पानावस्ययच द्वन्द्व एकार्थी या प्रत्यभेदे । पशु-गोमहिपा । गोम!यो । दृष्णिताम्यम् । गिरतम्यौ । महायोर पम् । महापौर श्री । गम्जनम्--दधिधृतम् । वधिकृते । शाक तूपन् । शास। बहुवचनं पशुद्धन्द्धे रोनाङ्गकत्वबाधनार्थन् । हाल्पश्यम् । हस्त्यश्नः । ५ बहुवचन सावकारामिति नित्य औरषु नित्य एप विधिः । अयमहिपम् । अभेद इति किम् ? गौनरी । बधियारिणी। , . तस्तृणधान्यन्तृगपतिबद्धर्थाशः ।।२।२१६७॥ बहवोऽर्थी मभिधेरी येपा से वहाः ( से ) अंशा अवयवा यस्य स ( बखशः ) ययययः तृणणायगयो पान्यवयवो मृगावरवः ययययश्च द्वन्तु एकार्यो वा भवत्यभेदे 1 तह-लक्षाश्य क्यग्रोधारवान्यग्रोधन् । प्रक्षेन्यग्रोधाः । पप:श्यकम् । घबाश्वप्राः। तण-कुशकाशम् । कुशवायाः। रक्षाम् । शरशीयः : चान्द-ब्रीहियनम् । ब्रोहियाः। जिलमापम् । तिलमापा। मृग-रुयगुप्तम् । परम्पराः । पारम् । पति-हंस चक्रवाकर। सपायाकाः । तित्तिरिफपिजलम् । तित्तिरिक्रमिजलाः । बाशि हलिभि ? प्लक्षच न्यग्रोधश्च । जयग्रोधौ । अर्थग्रहणं किम् ? धनयवस्य न स्म । इस च स्याद पवार सादिरश्च एलासर धवशादिरपलाशा: । अंशाह किम् ? घवश्व संदिरश्च पानवखदिरपसारा: । आप स्मात । वह पयाद । लक्षौ च न्यग्रोमो प सायनोबाः । अनेर ३ किन ? ग पृषत: । प्लसयाः । मृमाणां पशुत्वात् पूर्वेणेत्र सिद्ध होपाधनममृगरे। बहपाशस्ये नकत्यासावार्थम् ।
सेनाममुद्रसन्तु ||२३१:२८ | तेति निवृत्तम् । रेनामा अज्ञापनमत्राः क्षुदजन्लयोऽस्पकायाः प्राणिनः आनअल स्मन नामावयव: शुगरवस्वर योगो द्वन्द्व . एकार्थो भवत्य भई । सेनाङ्गम-अरबरच रथश्च अदवरम् । रथिवाश्यारोहग् । शुजन्तु-यूकालिक्षम् । कामकृणम् । देशमाकम् । शत्तसूत्पादकम् । कीटपिपीलिकम् । बलश इति विम् : अश्व रथी । अभेद इति किम् ? हस्तिनशकाः ।
फलं जातिः ॥२:१६पाल जातिस्तन्यदयो बलशो द्वन्द्व एकायों भवत्यो । बराणि च आमलकान च वेदमिला 1 फलमिति जि? जलपक्षत्रितः। जातिरिति रिम् ? द्रव्यपरचौरमायां ना भूत । एतानि परामरजाति तिमि । बारमारत गि? बदरं चामलकं भवरामलके। अभेद इति किम् ? बदरलाः ।
शेषोऽप्रापी ||२।१।१००॥ बलश इति निवृत्तम् । शेषो ऽयजनादिन्यो योऽन्यः अत्राणी प्राणिजिला प्रश्य जातिस्तों को भयो। आराशस्ती(रित्र) धागालि । सुगवरणम् । कुण्ड बदरम् । शेप ददि किम ? दयिते । प्लान्योधः । कुशाशी। प्रीहियो । मप्राणीति किम् ? ब्राह्मणक्षत्रिय-विशताः । अप्राणीति पयुवासेन द्रव्यजात्यावरणादिह न भवसि रूप-रसनाद-स्पः । उत्क्षेपणापीपणाचनमानानि । जातिरिति गम्भकरवायो। आतिपरिचोदनायामयमे याद्रायः । अत्र न भवति-मी गाराशयो सिएल: । आनंद इति किम् ? वदरगालो।
माणितूर्याक्षम् ॥२११०१ ॥ शलदः प्रत्येक परिसमाप्यते । प्राङ्गाय ययस्मी मामयश्च हन्द एकाथों भवत्यदे। शशादिसदायर्यग। अमवयवः । पाप-दन्तीएम 1 पापिसादम् । शिरोनीयम् ! यापनारि कम् । जिस मापदम् । इदं भेरोनशम् । माणिस्यगावकम् । घोणाधारकरिवादयान । कति नापिगप्नो : पाणपटही।
घर घणोई हा अनुवादे ॥२:२।१०२॥ चरणसम्यो पदासानिमित्त करतण्यायिउ पुरुपेतु
२. नियधः, क० म० । २. अन रशम कम० १ ३. मृगैरयतांशव्य- क० म०। ४. अश्याश्च स्थान(एल)- फ० म० | '2. -मलका, कुयशामलकम् , पहल- 2० म० । ६. इन ० म० । ७. इम, आरा-क० म०। ५. "स्वाच्छाडिकः” इत्यमरः । ३० म० दि०। ९. हिकमाणरिकम् | १० गई। 10. कदाधिोकामायनविशेषः शाखा । यदान रणशब्दो वर्तते तदा जातिमाणिनामित्येव हितः । यदा शासानिमित्त पसे तदा प्राणिनामित प्रतिपेश्राम सिध्यतीति इदमारभ्यते ! क० म. टि. ।