Shaktayanacharya Vyakaranam

SR No.: 090412
Original Sutra Author: Shaktayanacharya
Author: Shambhunath Tripathi
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 1971
Total Pages: 487
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 14 MB

Page 109

105
भाकररायाप्याकरणम्
[t..पा. ४
.६५-६८
च
या ।। १४६५ ।। बैट् गा अद्द आयम् आयस् परिपु र चिमसि पद यति-त्योभ्यः प न्नाशमनः नितीन धागुम्पः परस्य गिजा मारा। पाओगे जिया म.न:1
। दमा प्रतोते फरेब या भवन्ति । स च फलेशों पत्फलं प्रियायाः पाकादेरोदनाविप्रधानं यदर्थः स क्रिया प्रारम्भः लस्वेशो यस्य तत्फलभारताश्वमा यते स विज्ञायते न यमक रादिः । धेट-धापरले शिर । पा-पाययते देवदत। द्-भादमले देवदत्तेन । दग-दमयने हस्तिना। अय-गायाम यते सपं आया-बाबासयते देवदत्तम् । परिमुह-परिमोहयते देवदत्तम् । रुचि-रोचपले देवदत्तम् । मुसि-नयते देवदत्तम् । वद्-वाश्यते यदत्तम् । यसि-वास्यते देवदत्तम् । कत्यर्यादिजित प्य.- जारपते । गोपनं पावपते 1 पदादा ते तु दा-त्वं पुत्रं धारयते । स्वं पुत्रं धापति । स्वं पुत्रं पाययते । स्वं गुवं पाययति । धेटादिाहण मचामधीमति च म प्राणिन्यांणन इति न प्रतिय प्राप्पा इति पाहणं पातस्तु पाति देवदत्तो नादास्ते पालयति देवदत्तमित्येव भवति । बसीति वशतेहप.म। वस्तस्तु बस्ते देवदतो नमनः । वासयति देवदत्तमित्येव भाति । इत्यर्थादिप्रतिषेध किम् ? चल्द-लयति शासाम् । कम्पयन शास्त्रान् । गमयलि प्राम वदत्तम् । वत्परिवलनार्थाः । अर्थ-निगारयति या देवरत्तम् । अन्यवहारयशि अदनं देवदत्तम् । ग्रासरति रकम् । नाशयति । भोजवति । पद-गुमगध्यायति । -भाय यास राज्यम् । प्रासयतीत्यर्थः । द्रु-प्रावगम्पयः । पिलायगोचरः । सुसायगति धिरगाम् । स्पन्दयतीत्यर्थः । बुध-बोध दाम् । बोधयति सामाग् । पुथ-पोषात काष्टम् । योधयत्यूय॑म् । नम्-तिसरति दुःखम् । जन-जनयति सुगम् । प्रदरणामचलनार्योथं । महणम् । चत्वद्य दोनाममाणिकर्त कार्थ सब कार्य च । फलेश इति किम् ? पावत नियोगो । वस्तुतः फले शेऽपि तपनिवक्षायामशिन भवति प्रदान नु ति पदान्तरेण धोतिरी फलियो टहन प्राप्नोति इति प्रापफार्थन् । कदाचिदेयना धाय ने पदाचिन वा यथा अत्रि - याधि इति पदानरपि धोतले प्राप्नोलोति प्रसि पत्तो निवत्यर्थम् । अब पदाकरात फले शप्रतिपत्ता पासा सामान्यधिशेष-विवोति विकल्पशिशिवस्पष्टार्थम् । तराब्दी व दार्थः । देवानां विध्य यादोला प्रतिषेधार्थ १६ वचतम् । कारयते पाचरते इति देव सिखन् । बरपति चिन्तयतोति णिचि बकारामबान भवति ।
निदिदपवदानुपरसर्गशः ॥११॥६६॥ नितः इदितः अपपूर्वक और नुपसर्गस्य च जानातीतोलंकारस्य फलेशे वर्तरि वर्तमानस्य तडो मन्दि पदाद् गते तु ा: जित्-का-कुरु । सुशान-यो । पदित मौज-मजतं । पचि-पचते । लशि-लसकते । अमद-धनकामो न्याय नपबदते । नुकसान:-तस्य जानौते । १दागते-रवंदाबते । स्वं दयाल । म कटं करोति । स्वं कटं करता : स्वनादन पचते । धमादनं पचति । अपपूर्वग्रहण कि.म? नि । अननसर्गस सिन ? स्नानाति । पत्याने प्रजानाति । फलेश इति किम् ? यश याजकाः । पचतिकराः । नियामकराः । याजनादिल दक्षिणादिन च्यिा फलं क्रियानाः पूर्व सा च भाव का सोशः मियाकन्दाः ।
यमः समुदाष्टोऽग्रन्थ ।। ११४१६५।। स . आप दस्यं तपः ११. मैले गरता पार पर अमानस्य सटो भवन्ति । वियर प्रयोग भवति । पदाद् गते नु वा । संवछत नाहीत् । उपते भारम् । आयमा सम् । पदागते-पान श्रीहीन संयच्छति । स्यान्त्रहीन सयपटते । सगुदाई इति बिग ? निसानाति बागम 1 जागा हत्याकार्यम् । अभापति? सि चिरिस्गित चियिदि ग्रन्थ । असाम यर्थ: । फलश ?r in ? संयम ब्रोहान् ।
न पर्यानवेरमः ||रामा परि आज यि इत्येतेभ्यः परस्य रम पार हो न भवन्ति । इदिति
...:.:-.--
.-.
-.
.
.
५, -शे पदा-4.. म। . "इम च पुरापासगृध्रान: चिद पायरन । भएन्तः सारमेयाश्च भीपयन्ते तसमिसे ॥". म. टि। ३. पापयते-२०म० ! ४. -क्ष्य - कमः । ५. चल्य द्याक० म०1 ६. स्यूमिम्- ३० म० ।- प्रतीक म० । ८. -च्छाति क. म. !