Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ shriisuutrkRtaanggcuurnniH| bahuzruta kiMvadantyA zrIjinadAsagaNivaryavihitA mudraNaprayojikA - mAlavadezAntargata ratnapurIya (ratalAmagata) zrI RSabhadevajI kezarImalajI vetAMbara saMsthA. mudraNakarttA - sUryapurIya zrI jainAnaMda mudraNAlaya vyApArayitA zA0 mohanalAla maganalAla badAmI. zrIvIrasya 2468 vikramasya saMvat 1998 paNyaM rUpyakapaMcakaM sarvekA mudraNasya mudraNakArakAdhInAH 20 krAiSTasya 1941 prataya: 500.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANITARIAT aatiyppaayaapaarpppptttt pooppaarr pppurraa pyaam pypptt maatt maayaikppaappmymaa yppmrrrr poppaa paappaappaa paapaa maapprrai ktttt appaavaakp paati ..zrIjainagranthaprakAzakagranthamAlAtaH mudritAni grantharatnAni / / 4 / sambodhaprakaraNam [ kartA-haribhadrasUriH ] "x 13 jainatattvaparIkSA prathamoM varga. 2 aSTakaprakaraNa saMvRttikam [mU haribhadrasUriH TI jinezvarasUri ] 3-0-0 x 14 stotrabhAnuH . : 2 aSTakaprakaraNa mRlamAtra 3 tattvaprabhAvRttisametaM nyAyAlokaprakaraNam [ mUlakartA 15 aSTasahasrItAtparyavivaraNaM--AptamImAMsAtadbhApyasavalitaaSTasahayazovijayajI upAdhyAya] strIsaMjJakavRttisametaM [nyAyavizArada-nyAyAcArya-mahAmahopAdhyAya4 4 syAhAdabindu vidvatkulAvatasa-zrIyazovijayajIgaNipraNIta 5 navatatvavistArArthaH yaMtrapariziSTAdyaneka-upayogiviSayasametaH 3-0-0 . 16 syAdvAdarahasyapatra saTIkam mU0zrIyazovijayopAdhyAyAH0-12-0 - 6 daDakavistarArthaH vRttyavarNistavanAdisAhityasameta. 1-0-. 17 nyAyakhaDana-khaDakhAdyaprakaraNam-savRttikam 7 hamadhAtumAlA [vyAkaraNopayogi sarvasAhityasametA mudrayitumArabdhAni 8 dhAturatnAkaraH bhAga, 1-2-3-4 11-0-0 1 dhAturatnAkara. bhAga 5-6 / 2 syAdyantasnAkaraH x 9 dravyalokaprakAzaH bhA. 1 [yantracitrAdisameta vistArArtha 3 zrIsiddhahai mazabdAnuzAsanam 1. jainanyAya-muktAvalI [saTIkA] [vibhUSitazca] 1-0 [vRddhavRtti-vRhannyAma, laghunyAsAdisametam ] x 11 prAkRtarUpamAlA 12 samudghAtatattvam / 0-8-0 4 mahAmahopAdhyAyadhIyazovijayagaNipragItA dharmaparIkSA 12 jainanyAyamukkAvalIsavRtti-samundvAtatatva ca svopajJavRttisametA vRttiTippaNasamalakRnA ca evamAdayaH 5 stotramaJjarI zrIjainagraMthaprakAzakamabhA, dhI kAMTAvADI-amadAvAda. paM. hIrAlAla haMsagaja-jAmanagara. CUT) (TRALE TETO LETTATO- COTTATTI C H ETISCUIT
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 kAvya ( gyA | | ) bhA. 2 2 nagArA, Aranaga 1-12-0 uttarAyanahi 9 nA kAtrika 5 divyAMga, tAra tatva mAcArabhArIkA 9 dhImA dina: rIkA bhAga-1 L bhAgara !! 9 gaNAveyAnaka sTIka S's ; 5 18 taMtravAkaprakAza ha ~ 10 bhavabhAvanA saTIka bhAga 1-2720 11 pracataparIyA bhAga 1-2 12 DAmAlA (puSpamALA) saTIka 13 kalpanAAdhikA 14 utpAdArzaii 15 kampa|mudI 16 ta AmaMtra sAmpa paryApta 3-6-0 22 kayAMkAya Y-00 1-13deg 24 sADAvayakatra (savidhi) 5-0-0 | 25 siddhacakramAhAtmyam 30 3-120 26 zrInamaskAramAe' saMskRta 27 zrIzreNikacaritra, (saMskRtapadya), 28 zrIkRSNacaritra (prAkRta) 2-4-0 2-8-0 10-0-0 6-0-0 3-00 2-5-0 2-00 1-0-0 pustakA 19 5 babyuzanaka 20 mukhisAgara 21 DagaprakaraNa sarIpha 11010 23 kapasamarthana 29 pUjAprakAza 30 svAdhAyaprakAza 31 supAtradAnaprakAza 32 zrApa cavastukabhAvA gu 33 5cArAkamatravRtti 34 aMgAkArAdi viSayAnukrama 35 jyaMtilakara Daka 36 tatvatara'giNI gita 0.20.0 2-8-0 37 tavAtRnirNaya hindI 01810 11010 1-4-0 01710 , 7-(-0 1-0-0 10-l-p 01-0 0.20.0 013-0 01710 7-6-0 v-2-p -0-0 4-0-0 3-0-0 01710 pustakA 38 navapada buddhitta 19 maraNumaMdAha 40 pariNAmamALA 41 pacavastu marIka p.100 42 pacAzo,i ATha mUla 43 daza akArAdi 44 pravacanasArAhAra bhAga-2 45 pratyAkhyAna-sAravatavibhramavizeSaNuvatI-dAnayatriMzikA mita 801-0 49 madhyamasiddhaprabhAvyAkaraNa ga 50 yuktiprAdha 51 lalitavistarA 10-0 a*1*o 31010 4-0-0 -. *4*7-7 1-4-7 46 prakaraNusamuccaya 47 bRhatasiddhaprabhAvyAkaraNu ma 48 zrI bhagavatImUtra sarIka bhA. 1-2 1-~~ 0-6-0 1-12-0 -100 7-5-0 para vavaSNusaha 53 vizeSAvazyakagAyAnukrama 54 savAme, DhasA, traNase gAthAnuM ta. 0-8-0 55 rUSibhASitatrANi 16 zrAddhavidhi hiMdI prAptisthAna :----zrI jainAnaMda pustakAlaya, gepIpurA--surata. 1-00 a-7-0 0-4-0 1-12-0
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ KIRTANIHINDE RA shriisuutrkRtaanggcuurnniH| NSHUPAMRUITARUNBHARMIUISTRIMURTI RMSAINTIMATERIAL A OM namaH siddhebhyH| Namo arihaMtANaM Namo siddhANaM Namo AyariyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savyasAhaNaM, maMgalAdINi maMgalacarcA satthANi maMgalamajjhANi maMgalaavasANANi, maMgalapariggahiA sissA avaggahehAvAyadhAraNAsamatthA satthANa pAragA bhavaMti, tANi ya satyANi loge virAyaMti vitthAraM ca gacchati, tatthAdimaMgaleNa, sissAAraMbhappamiti NibbisAyA satthaM paDivajiUNaM aviggheNa satthassa pAraM gacchaMti, majjhamaMgaleNa tadeva satthaM parijitaM bhavati, avasANamaMgaleNa sissapasissasaMtANe paDivAenti, Aha-IN AcAryA ! maMgalakaraNAcchAstraM na maGgalamApadyate, athaveha maGgalAtmakasyApi zAstrasyAnyanmaGgalamucyate atastasyApyanyat tasyAnyanmagalamAdeyamityato'navasthA, na cedanavasthA pratipadyate tato yathA maGgalamapi zAstraM anyamaGgalazUnyatvAt 'na maGgalaM tathA mngglmpi| anyamaGgalazUnyatvAdamaGgalamiti maGgalAbhAvaH, ucyate,, yasya zAstrAdarthAntarabhRtaM maGgalaM taM pratyeSA kalpanA bhavet , iha tvasmAkaM JammuMAHINICAINME MINARIBudTMITTPUTAIMIM
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalacarcAH sUtraka"cUrNiH 2 // zAstrameva maGgalaM? yanmaGgalamupAdIyate kimatrAmaGgalaMkA vA'navastheti ?, nAyamasatpakSaH,kintu yasyApi zAstrAdarthAntarabhRtaM tasyApi nAmaMgalaprasaMgo na vA'navasthA, kutaH, svaparAnugrahakAritvAnmaGgalasya pradIpavat lavaNAdivadvA, Aha-maGgalatrayAntarAlayaM na maGgalamApadyate'rthApattitaH, yadiveha sarvameva zAstraM mAlamiti pratipadyate maGgalabayagrahaNamanarthaka, ucyate, samastameva zAstraM tridhA vibhajyate, kuto'ntarAladvayaparikalpanaM yadamaGgalaM bhavet ?, kathaM punaH sarvameva zAstraM maGgalamiti cet ?, ucyate, nirjarArthatvAt tapovat , Aha-yadi svayameva zAstraM maGgalamityataH kimiha maGgalagrahaNaM kriyate ?, ucyate. nanUktaM naiveha zAstrAdarthAntarabhUtaM maGgalamupAdIyate, kintu maGgalamidaM zAstramiti kevalamuccAryate, Aha-taducAraNaM kiMphalaM?, yadi maGgalamiti na saMbadhyate kiM tad ?. maGgalaM bhavati, ziSyamatimaGgalaparigrahArthaM tadabhidhAnaM, iha ziSyaH kazaM zAstraM mAlamityeva maMgalabuddhayA parigRhIyAditi, yamAdiha maGgalamapi maGgalabuddhyA parigRhyamANaM maGgalaM bhavati, sAdhuvat , Aha-tataH sarvamevedaM maGgalamityetAvadastu nArtho maGgalatrayabuddhigrahaNa, ucyate, nanu tatrApi kAraNamuktaM-yathava hi zAstraM maGgalamapi sat na maGgalabuddhiparigrahamantareNa maGgalaM bhavati sAdhuvat , tathA maGgalatrayakAraNamapi avighnapAragamanAdi na maGgalatrayabuddhyA vinA sidhyatItyatastadabhidhAnamiti, magergatyarthasya alapratyayAntasya maGgalamiti rUpaM bhavati, maMgyate'nena hitamiti maGgalaM, maMgyate sAdhyata itiyAvata , athavA maMgo-dharmaH, 'lA AdAne' maGgaM lAtIti maGgalaM, dharmopAdAne heturityarthaH, athavA nipAtanAdiSTArthaprakRtipratyayopAdAnmaGgalaM, iSTArthAzca prakRtayaH-maki maNDane, mana jJAne, madI harSe, madi modasvamagatighu, maha pUjAyAmityevamAdInAmalapratyayAntAnAM maGgalamenannipAtyate, maMkyate anena manyate vA'neneti maGgalamityAdi lakSaNazAstrIyayA'nuvRttyA yojanIyamiti, athavA maMgAlayati bhavAditi maGgalaM, saMmArAdapanayatItyarthaH, athavA aning SHRINA RIDDITIHAAlimit -AIRMIRISHIPHATAltanniPRIL RamaithiReminion RTIHARRARIA // 2 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthasiddhiH | zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 3 // BIRTHUNUHUIRIENDHIANA zAstrasya mA galo bhUditi maGgalaM, galo-vinaM, mA gAlo vA bhUditi maGgalaM, galanaM gAlo, nAma ityarthaH, samyagdarzanAdimArgalayanAdvA maGgalamityAdi nairuktA bhASeta iti / taM ca nAmAdi caturvidhamapi jahA Avassae tathA parUveyavvaM jAva jANagasarIrabhaviyazarIravairittaM dabbamaMgalaM dadhyakSatasuvarNasiddhArthakAdi, bhAvamaMgalaMpi taheva, athavA bhAvamaMgalaM NijjuttikAreNaM ceva vuttaM 'titthagare ya jiNavare suttakare gaNadhare va NamiUNaM / suttakaDassa bhagavato Nijjutti kittaissAmi // 1 // | iha tIrthakaraNAtIrthakarA vakSyante, tatra tR plavanataraNayorityasya tIrthamiti, taM ca nAmAdi caturvidhaM, tattha davvatitthaM mAgahAdi, | ahavA sariAdINaM jo avagAso samo NirapAyo ya, tiJjati jaM teNa, tahiM vA tariAitti titthaM, evaM davatitthe pasiddhe taritA taraNaM tariyavvaM ca pasiddhANi ceva, tattha tArao puriso taraNaM bAhoDDuvAdi tariyavyaM NadI samuddovA, taM ca dehAditaritavvatAraNato | dAhovasamaNatto taNhAchedaNao bajjhamalapavAhaNato aNegaMtiyaM phalato ya, svayaM ca dravyAtmakatvAt dravyatIrthamucyate, apica| dAhovasamaM taNhAe~ chedaNaM malapavAhaNaM ceva / tisu atthesu NiyattaM tamhA taM davvato titthaM // 1 // bhAvatitthaM cAucaNNo saMgho, jao sutte bhaNiyaM ?-"titthaM bhaMte ! titthaM titthakare titthaM ?, gotamA! arahA tAva NiyamA titthakare, titthaM puNa cAuvvaNNAiNNo saMgho, tammi ya pasiddhe taritA taraNaM tariyavvaM ca pasiddhANi ceva, tattha taritA sAdhU taraNaM sammadaMsaNaNANacarittANi, taritavvaM bhavasamuddo, jato NANAdibhAvato micchatta'NNANaviratibhavabhAvehito tArayati teNa bhAvatitthaMti, athavA kohalobhakammamayadAhataNhAchedakammamalAdavaNayaNamegantiamacaMtiyaM ca teNa kajatitti ato bhAvatitthaM, apica-kohaMmi u Niggahite atulovamamo bhave maNasANaM / lobhammi u Niggahite taNhAyocchedaNaM hoMti // 1 // aTTaviho kammarao bahuehiM bhavehiM saMcito TAITHILI B HITISHTHIMAIGARHIRIEIALISA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH 118 11 jamhA / tavasaMjameNa vocchiJjati tamhA taM bhAvato titthaM // 2 // athavA daMsaNaNANacarite (hiM) NiuttaM jiNavarehiM savvehiM / tihi atthehiM NiuttaM tamhA taM bhAvato titthaM // 3 // taM bhAvatitthaM jehiM kathaM te titthakare, titthagaragrahaNena atItANAgatavaramANA savvatitthakarA gahiyA, 'jiNe'tti davvajiNA bhAvajiNA ya, davvajiNA jeNa jaM davvaM jiyaM, yathA jitamanenauSadhamiti, saMgrAme vA zatrujayAt dravyajinA bhavanti, bhAvajiNA jehiM kohamANamAyAlobhA jitA, jiNagahaNeNa uvasAmagakhavagasajogijiNA tiSNivi gahitA, tadaNaMtaraM suttaM suttakayaM te gaNadharA ekkArasavi, avigrahaNeNa sesagaNadharavaMsovi, sUyakaDassatti uvariM bhaNNihiti, attha| jasadhammalacchIpayattavibhavANa chaNhametesiM 'bhaga' iti saNNA, so jassa asthi so bhaNNati bhagavaM, ato sUyakaDassa bhagavato, 'Nijjutti' ti nizcayena vA Adhikyena sArthAdito vA yuktA niyuktAH- samyagavasthitAH zrutAmidheyavizeSA jIvAdayaH, tathAhisUtre ta eva niryuktAH yatpunaranayopanidvAsteneyaM niryuktAnAM yuktiH niryuktayuktiH, yuktazabdalopAnniryuktiH, Aha-yadi sUtra eva niryuktAH samyagavasthAnAt sukhabodhA eva te arthAH kimiha te niryuktAH 1, ucyate, niryuktA api santaH sUtre'rthAH niryuktyA punaravyAkhyAnAt na sarve'vabuddhyante ato NijjuttiM kittaissAmi / athavA bhAvamaMgalaM gaMdI, sAvi NAmAdi caturvidhA, davve saMkhavArasagatUrasaMghAto, bhAvaNaMdI paMcavidhaM NANaM, 'NAdaMsaNissa NANa' mitikAUNaM daMsaNamavi tadantargataM cetra, daMsaNapuvvagaM ca carittamavi gahitaM; maMdiM vaNNeUNaM sutaNANeNa ahigAro, uktaM ca- etthaM puNa adhikAro sutaNANeNaM jao suteNaM tu / sesANamappaNo'viya aNuoga padIvadito // 1 // jato ya sutaNANassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuyogo ya pavcatati, tatthavi uddesasamuddesaaNuNNAo gatAo, iha tu aNuyogeNa ahiyAro, so caturvidho, taMjahA-caraNakaraNANuyogo niryuktimaMgalaM 118 11
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ MS - anuyoga zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 5 // dhammANu0 gaNitANu0 davvANuyogo, tattha kAliyasuyaM caraNakaraNANuyogo, isibhAsiottarajjhayaNANi dhammANuyogo, sUrapaNNattAdi gaNitAnuyogo, didvivAto davANujogotti, athavA duvidho aNuyogo-puhuttANuyogo apuhuttANuyogoya, jattha ete cattAri dvArANiH aNuyogA pihappihaM vakkhANijaMti puhuttANuyogo, apuhuttANujogo puNa jaM ekekaM sutaM etehiM cauhiMvi aNuyogehiM sattahi NayasatehiM vakkhANijati, keciraM puNakAlaM apuhuttaM Asi ?, ucyate, 'jAvaMti ajavairA apuhuttaM kAliyANuyogassa / teNAreNa puhuttaM kAliyasuyadidvivAe ya // 1 // keNa puNa puhuttaM kayaM ?, ucyate-'devindavanditehiM mahANubhAgehiM rakkhiyajehiM / jugamAsaja vibhatto aNuyogo to kao catudhA // 1 // . ajarakkhitauTThANapAriyANiyaM parikatheUNa pUsamittatiyaM vijhaM ca viseseUNaM jahA ya puhuttIkayA tahA bhANiUNa iha caraNANuyogeNa adhikAro, so puNa imehiM dArehi aNugaMtavyo, taMjahA-'Nikkheve 1gaDha2 Nirutta 3 vidhI 4 pabattI 5 ya keNa vA 6 kamsa 7 taddAra 8 bheda 9 lakkhaNa 10 tadarihaparisA 11 ya suttattho 12 // 1 // tattha Nikkhevo-NAso NAmAdi, egaTThiyANi sakapuraMdaravat , tANi puNa suttegaTThiyANi atthegaTThiyANi ya, NicchiyamuttaM NirutaM / NijvayaNaM vA NiruttaM, taM puNa suttaNiruttaM atyaniruttaM ca, vidhI-kAe vidhIe suNeyavvaM ?, pabattI-kathaM aNuyogo pavattati ?, kevaM vidheNa AcAryeNa attho vattavyo ?, etANi dArANi jahA AyAre kapye vA parUvitANi tathA parUveyabvANi jAva evaM vidheNa AyarieNa kassa attho vattavyoti ?, ucyate, savvasseva sutaNANassa, vitthareNa puNa suttakaDassa, jeNettha parasamayadiDio parUvijaMti, kasmatti vattavve jati suyakaDassa aNuyogo, sutakaDaM NaM kiM aMgaM aMgAI suyakkhadho sutakkhaMdhA ajjhayaNaM ajjhayaNAI uddeso uddepA ?, ucyate-sUyagaDaM NaM aMgaMNo aMgAI No suyakkhadho suyakkhaMdhA No ajjhayaNaM ajjhayaNA uddeso uddesA, HIRISHMIRIRAMImatitilitSIMIHIR AinmamiAINIDHIPARSTIN NAGARMATHARAMIDARITANAMImmig
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgacUrNiH ekArthAni mUtraM ca Sh a MRIDASTIRINISTOODaltonemun yaRAINIMILAIGATIRITAINALI a um tamhA suttaM NikkhivissAmi kaDaM Nikkhi vismAmi sutaM NikkhivissAmi khaMdhaM Nikkhi vissAmi ajjhayaNaM NikkhivissAmi uddesaM NikkhivissAmi, 'muttakaDaM aMgANaM vitiyaM tassa ya imANi nnaamaanni| suttakaDaM sUtakaDaM sUyakarDa ceva goNNAI // 2 // ' suapurusassa bArasaMgANi mUlatthANIyANi, sesasutakkhaMdhA ubaMgANi kalAcyaMguSThAdivat , tesiM bArasaNhaM aMgANaM etaM vitiyaM aMga, NAmANi egaDhiyANi iMdrazakrapurandaravana , taMjahA-suttakaDaMti vA sutakaDaM ti vA sUyakaDaMti yA, NAmaM puNa duvidhaMgoNNaM iyaraM ca, guNebhyo jAyaM gauNaM, jadhA tavatIti tavaNo jalatIti jalaNo evamAdi, tatthetANi egaTThiyaNAmANi goNNAti, tattha sutakaDaM 'ghUG prAginamave' so pasavo duvidho-davve bhAve ya, dravyaprasavo strIgarbhaprasavavat , bhAvaprasavo gaNadharebhya idaM prasUtaM, athavA 'atthaM bhAsati arahA' tataH sUtraM prasavati, 'suttaka 'tti yathA gRhaM vAstusUtravat tadanusAreNa kuhUM kriyate kaTTha vA suttAnusAreNa karavattijati, bhAvasUtreNa tu sUtrANusAreNa nirvANapathaM gmyte| sUtakaDaM NAmAdi caturvidhaM, vairittA davyasUyaNA jahA loyasUyagA NalagavasUcagA lohasyagAdi vA dabyasUyagA, bhAve imaM ceba, khayovasamie bhAve sasamayaparasamayamayaNAmettaM, ahavA suttaM NAmAdi caturvidhaM, dabbasutte imANi 'jai addhA gaathaa'||3||dvvN tu boMDagAdI bhAve suttamaha sUyagaM || NANaM / ' dabbasutaM aMDaja voDajaM kIDa vAgajaM bAlajaM / / se kiM taM aMDa?, haMsagambhAdi, yoDa kampAsAdI, kIDa kosiyAdi, vAgaja saNaavasimAtI, bAla uTTiyAdi, bhAve imaM ceva bhavati, sUyagaM NAma NANaM, NANaM NANeNa ceva sUijjai, athavA imeNa NANeNaM NANANi ya aNNANANi ya sUijaMti, taM puNa jadhA 'bujhijatti tiuhijar3a' taM sUtraM caturvidhaM-'saNNAsaMgahavittejAtiNibaMdhe ya katyAdi // 4 // ' tattha maNNAsutaM tividhaM-sasamae parasamae ubhayetti, samamae tAva vigatI, paDhami(mAli)yA, je chede
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH karaNAdhikAraH sAgAriyaM Na se seve, sadhyAmagaMdha pariNNAya NirAmagaMdho parivvae, evamAdINi, parasamae yathA pudgalo saMskAro kSetrajJaH sattA, ubhaye jaM sa mamae paramamae ya saMbhavati / sahasUtramapi yathA dravyamityAkArite sarvadravyANi sagRhItAni, tadyathA jIvAjIvadravyANIti, jIvatti saMsAratthA asaMsAratthA ya savve saMgahitA, ajIvatti savve dhammatthikAyAdayo, vittijAtiNibaddhaM suttaM jAva vRttabaddhaM silogAdibaddhaM vA, taM cauvidhaM, taMjahA-gadyaM padyaM kathyaM geyaM, gadyaM cUrNigranthaH brahmacaryAdi, padyaM gAthAsolasagAdi, kathanIyaM kathyaM jahA uttarajjhayaNANi isibhAsitANi NAyANi ya, geyaM NAma sarasaMcAreNa jadhA kAvilijje 'adhruve asAsayaMmi saMsAraMmi dukkhapaurAe' evaM suyaM gataM bhavati / idANiM vitiyaM payaM kaDetti, tattha gAthA 'karaNaM ca kArago ya kaDaM ca'5 gAthA // tatra 'kaDa' ityAkArite karttA karaNaM kAryamityetatritayamapi gRhyate, tattha kArago kaDaM ca acchaMtu, karaNaM tAva bhaNAmi, taM karaNaM NAmAdi chabdhihaM, NAmakaraNaM jassa karaNamiti NAma, athavA NAmasta NAmato vA jaM karaNaM bhaNNati, ThavaNAkaraNaM ka NaNAsAdi akkhaNi khevo, jo vA jassa karaNasma AkAravisesotti, dabassa davveNa vA davvammi vA jaM karaNaM taM davyakaraNaMti, taM duvihaM-Agamao ya NoAgamao ya, Agamao jANae aNuvautte, NoAgamaojANagasarIrabhaviyamarIgvatirittaM duvidhaM-saNNAkaraNaM nosaNNAkaraNaM, || tattha saNNAkaraNaM aNegavidhaM, jaMmi jaMmi dabve karaNasaNNA bhavati taM saNNAkaraNaM, taMjahA-kaDakaraNaM addhApharaNaM pelukaraNAdi, saNNANAmameva taba matI hojA taMNa bhavati, jamhA NAmaM jaM vatthuNo'bhidhANaMti, jaM vA tadatthavigale NAma kIrati yathA bhRtakasya indra iti NAma, davbalakSaNaM tu dravate drUyate vA dravya, dravati-svaparyAyAn prAmoti kSarati cetyarthaH, yate-gamyate taistaiH paryAyavizeSaiH, athavA gacchati taoNstAn paryAya vizeSAniti dravyaM, pelukaraNAdIti puNa Na tadatthavihaNaM, Na sametaMti bhaNitaM hoti, MARAT HITAUDHAITANIUMBAIRAATRINA SAILITHING
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 8 // karaNA dhikAraH Aha-jai Na tadatthavihINaM to kiM dabakaraNaM ?, jato teNa davvaM kIrati, saNNAkaraNaMti ya karaNaM rUDhIto, Aha-jati tadatthavirahitaM Na bhavati to kiM davyakaraNaM bhavati ?, bhAvakaraNameva bhavatu?, ucyate, jato teNa davvaM kIrati, jahA pellIo NANiyAo, tAo kIrati evamAdi, saNNakaraNaMtiya ruuddhiito| idANiM NosaNNAkaraNaM, tattha NijjuttigAthA 'dabve paogavIsasa payogasA mUlauttare cev| uttarakaraNaM vaMjaNa atthe u uvakkharo sabo // 5||nnosnnnnaadvkrnnN duvidhaM-payogakaraNaM vissasAkaraNaM ca, payogakaraNaM duvihaM-jIvapaogakaraNaM ajIvapayogakaraNaM ca, hoti payogo jIvavAvAro, teNa jaM viNimmANaM sajIvamajIvaM vA payogakaraNaM tayaM ca duhA, tattha jIvapayogakaraNaM duvidhaM-mUlappayogakaraNaM uttarappayogakaraNaM ca, mUle karaNaM mUlakaraNaM, AdyamityarthaH, uttarao karaNaM uttarakaraNaM, saMskaraNAdityarthaH, athavA uttarakaraNassa attho NijjuttigAthAcatutthapadeNa bhaNNati, attho u uvvakkharo samvo, uvakArItyarthaH, yena vA kRtena tanmUlakaraNaM abhivyajyate-uvakArasamarthaM bhavatItyarthaH, yathA hasta iti, kalAciaGguSThatalopatalasamudayaH, tasya ukkhevaNAdi uttarakaraNaM, athavA saMDAsayaM kareti muliM vA, athavA zarIra eva garbhatA mUlakAraNaM, uttarakAraNaM tu caMkramaNAdi, athavA mUlakaraNaM zarIrANi paMca, gAthA // 6 // urAliyAdINi paMca zarIrANi | mUlakaraNaM, uttarakaraNaM jaM NipphaNNAo Nipphajati, taM ca etesiM ceva orAliyaveubdhiyAhArayANaM tiNhaM uttarakaraNaM, sesANaM Natthi, orAliyAdINaM tiNhaM mUlakaraNaM, aTuMgANi aMgovaMgANi uttarakaraNaM, tANi ya taMjahA-sIsaM uro ya udaraM paTTI bAhA ya do ya uruuo| ete aTuMgA khalu sesANi bhave uvaMgANi // 1 // hoti uvaMgA aMgulikaNNANAsApavaDaNaM ceva / NahakesadaMtamaMsU aMgovaMgevamAdINi // 2 // athavA urAliyassevegassa imaM uttarakaraNaM-daMtarAgo kaNNavaddhaNaM NahakesarAgo khaMdhaM vAyAmAdIhiM pINitaM // 8 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIsUtrakraGgacUrNiH 1-0 11 karoti, eyaM orAliyamsa, veubviyauttarakaraNaM uttaraveubviyarUvaM viubveti, AdhArae Natthi etANi, imaM vA AhAragassa gamaNAdINi, athavA paMcendriyANi - soiMdiyAINi mUlakaraNaM, soidiyaM kalaMbugApupphasaMThitaM, eyaM mUlakaraNaM uttarakaraNaM tu kaNNAvehavAlAIkaraNAdi, athavA yadupahatasyopakaraNasya tadupakAritvAt ya upakramaH kriyate viseNa osadheNa vA, evaM semApi, yAvantIndri yANi santANi zobhAnimitaM arthopalabdhinimittaM vA uttaraguNato nivarttayati, zobhA varNaskandhAdi, arthopalabdhistu vAdhiryatimiraprasudhyAdInAM upakramataH punaH svasthakaraNaM, athavA dabiMdiyANi pariNAmiyANi viseNa agadeNa varNaupayogaghAtAya bhavati, athavA vimameva vidhiNA upajuJjamANaM rasAyaNIbhavati, auSadhagrAmAzca ye zarIropakAriNaH pathyabhojanakriyAvizeSAH sarva eva vA''hAraH, 'athavA svarabhedavarNabhedakaraNAni / idAnIM etesiM cetra paMcaNDaM sarIrANaM tividhaM karaNaM bhavati, taMjahA saMghAyaNAkaraNaM parimADaNAkaraNaM saMghAya parisADaNAkaraNaM, teyAkammANaM saMghAtaNavajaM duvidhaM karaNaM, etANi tiSNivi karaNANi kAlato maggijaMti, tatthorAliyasaMghAtakaraNaM egasamayiyaM, jaM paDhamasamayocavaNNagasma, jahA telle uggAhimao chUDho tappaDhamatAe Adiyati, sesasamaesa siNehaM giNhaivi muMcavi, evaM jIvovi uvavajrjato paDhame samae egaMtaso geNhati orAliyama rIrapAuragANi davvANi, Na puNa kiMcivi vimuyati, parisADaNAvi samao cetra, so maraNakAlasamae egaMtaso ceva muMcati, majjhime kAle kiMci geNhati kiMci muMcati, | so jahaNaNeNaM khuDDAgaM bhavaggahaNaM timamayUrNa, ukkoseNaM tiSNi paliovamANi samayUgANi, kiha puNa khuDDAgabhavaragahaNaM tisamayUrNa bhavati ?, ucyate, 'do viggahaMmi mamayA samayo saMghAtaNAeN tehUNaM / khuDDAgabhavaggahaNaM savvajahaNo ThitI kAlo || 1 || ukkoso samaguNo jo so saMghAtaNAsamayahINo / kiha Na dumamayavihINI sADaNasamaye'vaNItaMmi || 2 || bhaNNati bhavacarimaMmivi samae. saMghAtAdi 11911
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 10 // saMghAyasADaNA caiva / parabhavapaDhame sADaNamato tadUNo Na kAlotti // 3 // jai parapaDhame sADo Nintriggahato ya taMmi saMghAto / Nu savvasADa saMghAtaNAoM samae virudvAo // 4 // 1, ucyate, jamhA vigacchamANaM vigataM uppajamANamuppaNNaM / to parabhavAdisamae mokkhAdANANa Na virodho // 5 // cutisamae gehabhavo ihadehavimokkhato jahA'tIte / jar3a Na parabhavo'vi tahiM to so ko hou saMsArI 1 || 6 || NaNu jaha viggahakAle dehAbhAve'vi parabhavaggahaNaM / taha dehAbhAvammivi hojehabhavo'vi ko doso ! ||7|| jaM ciya viggahakAle dehAbhAve'vi to parabhavo so / cuisamae uNa deho Na viggaho jai sa ko bhotu 1 ||8|| idANiM aMtaraMsaMghAtaMtarakAlo jahaNNao khuDayaM tisamayUNaM / do viggahammi samayA tatio saMghAyaNAsamayo // 1 // tehUNaM khuDDabhavaM dharitu parabhavama viggaheNeva / gaMtUNa paDhamasamae saMghAyayao sa viSNeyo || 2 || ukoso tettIsaM samayAhiyapuNya koDiahiyAI / so sAgarovamAI aviggaheNeva saMghAtaM || 3 || kAUNa puvyakoDiM dhariDaM surajeTTamAyugaM tatto / bhottUNa iha tatIe samae saMghAtayaMtassa ||| 4 || idANi veucciyassa - veuntriyasaMghAyo samao so puNa biuvvaNAdIe / orAliyANamathavA devAdINAdigaNaMmi // 1 // ukkoso samayadugaM jo samaya viuctriuM mato vitie / samae suresu vaccati niviggahato ya taM tassa ||2|| ubhayaM jahaNa samayo so puNa dusamaya viucciyamatassa / paramatarAI saMghAtasamayahINAI tettIsaM // 3 // veucciyaparisADaNakAlo'vi samaya eva / idANi aMtaraM, vevvayasarIrasaMghAtaM taraM jahaNaNeNaM egasamayaM, so padamasamayaviudviyamayasya viggaheNa tatiyae samae ve viesa devesu saMghAteMtaspa bhavati, athavA tatiyasamayaveuciyamatassa aviggaNaM devesu saMghAtaparisADaNaMtaraM jahaNeNaM samaya eva, so puNa ciraviudditassa | devesu aviggaNaM saMghAteMtassa bhavati, sADamsa aMtaraM jahaNeNaM aMtomuhuttaM, tinhavi etesiM aMtaraM ukoseNaM anaMtakAlaM vaNassatikAlo / saMghAtAdi // 10 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ED zrIsUtrakatAmancUrNiH idANiM AhAragassa-AhAre saMghAto parisADaNA ya samayaM samaM hoti / ubhayaM jahaNNamukkosaya ca aMtomuttassa // 1 // baMdhaNasADubhayANaM jahaNNamaMtomuhuttamaMtaraNa / ukkoseNa avaI poggalapariyaTTa desUrNa // 2 // teyAkammANaM puNa saMtANANAdito Na sNghaato| bhavvANa hoJja sADo selesIcarimasamayaMmi // 3 // idANiM jIvauttarappayogakaraNaM, tattha gAthA 'saMghAtaNA ya parisADaNA ya mIse taheva pddiseho| paDasaMgvasagaDathUNAuDatiricchANu(i)karaNaM tu||1|| tattha saMghAyaNakaraNaM jahA paDo taMtusaMghAteNa Nivyittijati, parisADaNAkaraNaM jahA saMkhagaM parisADaNAe Nivvattijati, saMghAtaparisADaNAkaraNaM jahA sagaDaM saMghAtaNAe paDisADaNAe ya Nibittijati, Neva saMghAto va parisADojathA thUNA ur3A tiricchA vA kIrati, jIvauttarakaraNaM gataM / jIvapayogakaraNaM sammattaM // idANimajIvappayogakaraNaM jaM jaM NijIvANaM kIrati jIvappayogato taM taM / vaNNAti rUvakammAdi vAvi tamajIvakaraNaMti // 1 // vaSNakaraNAdi jahA vatthANaM kusuMbharAgAdi kanjati, rUbakammAti vatti kaTThakammAdirUvA kajaMti, ajIvappayogakaraNaM gataM, payogakaraNaM parisamAptaM // idANiM vissasAkaraNaM-visraseti ko'rthaH?, vitti viparyaye anyathAbhAva ityarthaH, athavA sR gatI, vividhA gatirvizrasA, ettha NijjuttigAthA 'khaMdhesu a dupadesAdiesu abbhesu vijjumAIsu / NipphAvagANi dabvANi taM jANavIsasAkaraNaM' // // taM vismasAkaraNaM duvidhaM-sAdIyaM aNAdIyaM ca, aNAdIyaM jadhA dhammAdhammAgAsANaM aNNoNNasamAhANaMti, NaNu karaNamaNAdIyaM ca viruddhaM, bhaNNatI Na doso'yaM, aNNoNNasamAdhANaM jamitthaM karaNaM, Na NibattI, athavA parapaccayA dupacAramAtraM karaNaM yathA gRhamAkAzIkRtaM, utpannamAkAzaM vinaSTaM gRhaM, gRhe utpanne vinaSTamAkAzaM / idANi sAdIyaM vissasAkaraNaM, taM || duvidhaM-cakkhuphAsiyaM acakkhuphAsiyaM ca, jaM cakkhumA dIsati taM cakkhuphAsiyaM, taM abbhA abbharukkhA evamAdi,cakkhusA jaMNa dIsaMti
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAMITALIRAHUHIROMANIMA zrImUtraka bandhanAdi pariNAmAH tAGgacUrNiH // 12 // MARAHI iframmamminalNARImammiNIRAHTIHnimammon suman simmun rumen, taM acakkhuphAsiyaM jahA dupadesiyANaM paramANupoggalANaM evamAdINaM jaM saMghAteNaM bhedena vA karaNaM uppajati taM Na dIsati cha umattheNaMti teNa acakkhuphAsiyaM, vAdarapariNatassa aNaMtapadesiyasa cakkhuphAsiyaM bhavati, tesiM dasavidho pariNAmo, taMjahA-baMdhaNagatisaMThANe bhede gaMdharasavaNNaphAse ya / agurualahupariNAme damameviya saddaparINAme // 1 // baMdhaNapariNAme duvidhe paNNatte-NiddhavaMdhaNapariNAme ya lukvabaMdhaNapariNAme ya, 'niddhassa nidreNa duAhieNaM, lukkhassa lukkheNa duAhieNaM / Niddhassa lukkheNa uveti baMdho, | jahaNNavajo bisamo samo vA // 1 // samaNiddhatAe~ baMdho Na hoti samalukkhitAeviNa hoi / vemAyaNiddhalukkhattaNeNa baMdho tu khaMdhANaM // 2 // gatipariNAmo tiviho ukkosajahaNNamajjhimo cetra / logaMtA logaMtaM gamaNaM egeNa samayeNaM // 3 // tahaya padesi pademA jahaNNasamaeNa hoti saMkaMtI / ajahaNNamaNukkoso teNa paraM khetakAle ya // 4 // emeva ya gaMdhANaM gatipariNAmo jhnnnnmukkoso| kAlo jahaNNatullo ukkoseNaM asaMkhejo // 5 // samayAdI saMkhejo kAlo ukkosaeNa u asNkho| paramANUkhaMdhANa ya ThitIya evaM parINAmo // 6 // parimaMDale ya vaTTe tase cauraMsa Ayate ceva / saMThANe pariNAmo sahaNitthattheNa chammeyA // 7 // payaraghaNA savvesi seDhI mUdI ya Ayata viseso| savve te duvihA ( jummaoja) padesukkamagajahaNNA // 8 // mANu parimaMDalassa u savvesi jahaNNamoyajummagamA / ukkosa jahaNaM puNa padesa uggAhaNakameNaM / / 9 // gaMtapadesukkosaM | taha ymsNkhppdesmogaaddhN| vImA cattAlImA parimaMDali do jahaNNagayA // 10 // paMcaga vArasagaM khalu satta ya battIsagaM ca | vardRmi / tiya chakkaga paNatIsA cattAri ya hoi nasaMmi // 11 // Nava ceva tahA cauro sattAbIsA ya aTTha cauraMse / tigadugapaNarasa chakkaM paNayAlA vA carimayassa // 12 // eso saMThANagamo pesoghnnaapddiddittttho| dugamAdIsaMyogo habati aNitthatthasaMThANaM TODMITHIBIAPalmniaNARIHAR RANAPAR
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 13 // // 13 // medassa tu pariNAmo saMghAtavihUyaNeNa davvANaM / saMghAteNaM baMdhI hor3a triyogeNa bhedotti || 14 || bhedeNa suhumakhaMdho saMghAteNaM ca bAdaroM khaMdho / suhumapariNAmamIsakkameNa bhedeNa paramANU / / 15 / / aha vAyaro u khaMdho cakkhuddese ya NaMtagapa| deso / saMghAtabhedamIsaga paDasaMkhaya sagaDamadhammA || 16 || khaMDagapayaragacuNNiya aNutaDiokkAriyAe taha caiva / bhedapariNAmo | paMcaha NAyanbo savvakhaMdhANaM ||17|| khaMDehiM khaMDabhedaM payarasabhedaM jahanbhapaDalassa / cuNNaM cuNNiya bhedaM aNutaDitaM vaM sakalaM taM // 18 // buMdasi samArohe bhede ukkeriyAe ukeraM / vIsassapayogamIsaga saMghAtaviyoga vividhagamo / / 19 / / jati kAlagamegaguNaM sukkilayaMpi ya haveja bahuguNaM / pariNAmiti kAlaM sukkeNa guNAhiyaguNeNaM ||20|| jati sukkila megaguNaM kAlagadavvaM tu bahuguNaM jatiya / pariNAmiti sukkaM kAleNa guNAhiyaguNeNaM / / 21 / / jati sukkaM egaguNaM kAlayadavvaMpi egaguNameva / kAvoyaM pariNAmo tullaguNatteNa saMbhavati // 22 // evaM paMcavi vaNNA saMjoeNaM tu vaNNapariNAmo / egattIsaM bhaMgA savve'vi ya vaNNapariNAme // 23 // emeva ya pariNAmo gaMdhANa ramANa taha ya phAsANaM / saMThANAMNa ya bhaNio saMjoeNa bahuvivikappo // 24 // agurUlahupariNAmo paramANUo Arambha jAva asaMkhejapadesiyA saMdhA suhumapariNayAMci khaMdhA agurulaMhagA caiva / tata vitate ghaNA sire bhAsAe maMdaghoramissA ya / bhedasmavi pariNAmA evamaNegA muNeyavvA / / 25 / / chAyA ya Atave yA ujjoto taha ya aMdhagAro ya / esosvi poggalANaM pariNAmo phaMdaNA jA ya / / 26 / / sIyA NAdipagAMsA chAyA NAicciyA bahuvikalpA / unho puNappagAso NAyavvo Ayavo NAmaM // 27 // Navi sIto gavi uNho samo pagAso va hoti ujjoo| kAlamaDalaM tamaMpiya viyANa taM aMdhayAraMti ||28|| davtrasma calaNAdaNA u sA puNa gatitti nnidditttthaa| vImasapayogamIsaga attapareNaM ubhayato'vi / / 29 / / andradhanvAdInAM caM medAdipariNAmAH // 13 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRGgicUrNiH / 14 / / pariNAmakaraNaM, davvakaraNaM gataM / idANiM khettakaraNaM-'Na viNA AgAseNaM' gAthA | 1 | yatkiciditi utkSepaNApakSepaNAdi ghaTAdikaraNAdi vA na kSetra maMtareNa kriyate, kSetraM- AkAzaM, tassa karaNaM natthi, tahAvi vaMjaNapariyAvaNNaM ucchukaraNaM, sAlikaraNaM jahA vA sAdhUhi acchamANehiM khetIko gAmo nagaraM vA, jaMmi vA khette karaNaM kIrati bhaNijati vA, kAlakaraNaMti 'kAlo jo jAva|tiyo' gAthA | 10 | jAvatA kAleNaM kriyate, yasmi vA kAle kriyate, evaM oheNa, NAmao puNa ise ikArasa karaNe (10-11-12) citraM ca cAlavaM ceva, kolavaM thIviloyaNaM / garAi vaNigaM viTThI, suddhapaDivae NisAdIyA / pakkhatidhayo duguNiA joNhAdau sodhaye paNa puNakA | satahie devasiyaM taM ciya svAhiyaM raci || 1 || 'sucarASTa divaikarapUrNa divAkRtirAma divAdarabhUta divA' esu viTThI, suddhI paMDivayarati divasasa ya paMcamadumI ratiM / divasassa bArisI poNNimAe ratiM bavaM hoMti // 1 // bahulacautthIeN divA bahulassa ya sacamI havati ratiM / ekkArasiM ca bahule divA vavaM hoti karaNaM tu / / 2 / / sauNi catuSpaya NAgaM kitthugaM ca caturo dhuvA karaNA / kiNdaca udasirati sauNI sesaM tiyaM kamaso // 3 // kAlakaraNaM gataM / idANiM bhAvakaraNaM - bhAvassa bhAveNa bhAve cA karaNaM, tattha nijjuttigAthA-bhAve payogavIsasa payogasA mUla uttaraM ceva / uttarakamasutajovaNavaNNAdI bhoyaNAdIsu // 1 // bhAvakaraNaM duvidhaM - payogasA vIsasA ya, payogakaraNaM duvidhaM mUlapayogakaraNaM uttarapayogakaraNaM ca, mUlapayogakaraNaM paMca zarIrANi, tANi puNa udaiyabhAvaNiphaNNANi, kA tarhi bhAvaNA ?, udaiyo hi bhAvo duvidho-jIvodaya ajIvodaio ya, tattha jIvodaio paMcaNhaM sarIrANaM aNNatareNodito jIvaH sa tathAbhUta iti jIvodaya bhAvo, atha puNa jIvodayoditAni zarIrAraMbhakANi dravyANi tathA samuditANi tattha zarIre bhavantItyarthaH, ajIvodayiko bhAvaH, yathA ca tatra dravyakaraNopadiSTaM davveMdiyAI visaosadhAdIhiM tathehApi teSu kSetrAdi karaNAni // 14 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakaraNaM zrIsUtravAGgacUrNiH / / 15 // pariNamatsu bhAvo'bhisaMbadhyate, tAni hi dravyedriyANi visaaupadhAdidravyavizeSaH pariNamyamAnAni audayikameva bhAvaM pariNamaMti, tesu sarIresu iMdiesu vA kiM mUlakaraNaM ?, ucyate, sarIrapajattI mUlakaraNaM, sesaM tu mUlakaraNasseva uttarakaraNaM bhavati, jahA uttarakamasutajovaNavaNNAdI bhoyaNAdIsu, gambhavakkatiesu orAliesu tAva joNIjammaNaNikkhaMtassa kalpakaumArayauvanamadhyamasthAvarA. divayANi kramazaH prajAyaMte, niSekAdikramo vA yathA bhavati, tathA vRkSeSvapi aMkurapatrakaMdanAlagarbhatuSazUkakaNapAkakramAH kramazo niSpadyate, sutteti kalAdhigamo vyAkaraNAdibhASApATavaM vA sausvayaM vA yato bhavati, tiryagyonijAtInAmapi zukAdInAM bhavati, uktaM ca-"teNa paraM sikkhApuvvagaM vA uttaraguNaladdhi vA paDuca bhAsAviseso bhavati", 'jovaNe'tti punarnavaM yauvanaM bhavati auSadhA-! dibhiH, kasyacit varNakaraNaM ca bhojanAdibhiH kriyate, yathA snehaM pirato varNaprasAdo bhavati, AdigrahaNAt abhyaGgodvartanAdimirvA varNavizeSo bhavati 1, veubdhiyaM rUbaM viuvyatitti, buttaM payogabhAvakaraNaM / idANi vissasAbhAvakaraNaM tattha gAthA'vaNNAdigA ya vaNNAdigesu' gAthA / / 15 / varNAdigo NAma vaNNagaMdharasaphAsA, dvitIyavaNNAdigrahaNaM varNAdigesu damvesu yathA paramANudravyasya kRSNAdibhirvarNavizeSaiH pariNAmataH yaH pariNAmavizrasAbhAvaH, gaMdharasapharisesuvi, vizrasAmelo NAma paMcaNDaM vA vaNNANaM saMyogaviseseNaM uppajati jahA abmANaM abbharukkhANaM saMjjhANaM gaMdhayaNagarAINaM ekkaM samayaM ukkoseNaM jaciraM kAlaM, athirA utpatyanaMtaravinAzinaH, kAlAntarAvasthAyinazca saMdhyArAgAdayaH, ye tu paramANvAdiSu sthirAHte asaMkhyeyamapi kAlaM bhavaMti, tathA ca chAyAM prApya chAyAtvena pariNamaMti pudgalAH, te vizrasApariNAmAdeva, evamuSNamapi, tathaiva vizrasApariNAmAdevAprAyo|gikamapi sthiraM bhUtvA dadhimastukilAyaniSTanavanItaghRtatvena pariNamaMti, bhaNitaMbhAvakaraNaM, ettha bhAvakaraNeNa ahiyAro, tattha DRIP
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR GgacUrNiH // 16 // NijjuttigAthA- 'mUlakaraNaM puNa sute tividhe joge subhAsubhe jhaanne| sasamayasutteNa pagayaM ajjhavasANeNa ya subheNaM // 16 // sute mUlakaraNaM duvidhaM - loiyamutakaraNaM louttariyasutakaraNaM ca tattha loe tAba jo jassa satyassa kattA yathA sulasA yAjJavaklazca taMtugrIvaca, asmAkamapi gaNadharairdRbdhaM, tatkatareNa yogena kRtaM ?, ucyate - trividhenApi manasA tAvadupayuktaH, vAcA bhApate, kAyena pragRhItAJjaliH tIrthakarAbhimukha utkuTukaH, bhaMgikazrutopayuktasya vA trividha upayogo bhavati, evamIryAsamitasyApi triyogakakAle bhavati, manasA tAvatpathyupayuktoM vAcA kiMcit pRSTo vyAkaroti kAyena gacchatyeva, evaM trividha| mapi tasya bhavati / 'subhAsubhe jjhANe'tti, jaM sammadiTThI kareti, etthavi sutakaraNe sasamayasuteNa pagataM No parasamayeNa, subheNaM'ajjhavasAyeNaM, subheNa gaNadharehiM kataM, evaM tAva gaNadharANaM mUlakaraNaM, tassisANaM tu uttarakaraNaM, athavA tesimavi mUlakaraNaM ghaDeti, yaduta apUrvameva paDhaMti, vaktAro'pi ca bhavaMti 'anena sAdhunA AcAraH kRta' iti, yattu vismRtaM punaH saMskriyate taduttarakaraNamastha, uktaM karaNaM / idAnIM kArakaH, jJAnadarzanasaMyuktA gaNadharA eva kArakAH, tadeva ca kriyamANaM sUtraM 'kajamANe kaDe ' cikAU karDa bhavati, taM puNa gaNadharehiM kiM ukosakAlaGkitaehiM kammehiM vaTTamANehiM kataM 01 jahaNNaTThitIehiM 01 ajahaNNamaNuko saGkitIehiM ?, | ettha gAthA - 'TTiti aNubhAge baMdhaNa NikAya NidhattadIhahasse ya / saMkramaudIraNAe udae vede uvasame ya // 17 // Thititti ajahaNamaNukkosadvitIehiM kammehiM kayaM, tehiM puNa kiM tivvANubhAvesu0 maMdANubhAvesu 'baMdhaNe 'ti kiM baMdhatehiM kataM NijjaraMtehiM kataM ?, tadAvaraNijjAI paDuca No baMdhaMtehiM kataM, No vidhattaMtehiM No NikAyaMtehiM No digghIkaraMte hiM0 hassI kareMtehiM, uttarapagaDIsaMkarma karatehiMvi akareMtehiMvi kataM, tadAvaraNijAI kammAI aNudIraMtehiM, sesAI udIraMtehiMvi aNudIreMtehiMvi kathaM, sUtre mUlotarakaraNAdi // 16 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtrakaraNa zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 17 // 'udae'tti kesiMci udae vaTuMtehi kesiMci aNudae vadrUtehi purisavede vadaMtehiM kataM, "upasameti kaisiMci ubasamo kesiMci aNuvasame, athavA uvasametti khaovasamie bhAve vaTuMtehiM kataM, kAra eva tasyopadizyate, kathaM puNa tehiM kataM, 'soUNa jiNavaramataM' gAthA (18) tavaNiyamaNANarukkhaM ArUDho kevalI amitnnaannii| to muai NANavuddhi bhaviyajaNavirodhaNaTThAe // 2 // taM buddhimaeNa paDeNa gaNadharA geNhiuM NiravasesaM / titthaMkarabhAsitAI gaMthaMti tato pavayaNaTThA // 2 // eyaM gaNatharasaladiehi kRtaM, sesANaM mUlagaNadharavajANaM puvakataM adhijaMtehiM tadAvaraNijANaM kammANaM khayovasamaM kAUNa kataMti, evaM gaNadharehiM kRte ko guNaH 1, ucyate-ghettuM ca suhe suhaguNaNadhAraNA dAtu pucchiuM ceva / eteNa kAraNeNaM jItaMti kataM gaNadharehiM // 1 // ajsava| sANeNaM kataMti-pasatthehiM ajjhavasANehiM kataM, Na pUyAsakAravittihetuM vA, uktaM hi-"paMcahiM tu ThANehi suttaM adhiojhA, taMjahANANadatAe0, vaijogeNa pabhAsati gAthA / / 19 / / yadbhagavAn bhApate sa vAgyoga eva, na zrutaM, zrutasya kSAyopazamikaccAdityuktaM, vAgyogastu nAmapratyayatvAdaudayiko, vijJAnamapyasya kSAyikatvAt kevalaM, zabdastu pudgalAtmakatvAt dravyazrutamAtra, atona bhAvazrutamiti, ato vaijogeNa arahatA atyo pagarisehiM bhAsito pabhAsio, kesi ?, 'aNegajogakaraNA(gaMdharA)Na sAdhUNaM te ya ke ?, gaNadharA, kathaM puNa te aNegajogakaraNA ?, ucyate-jato aNegavidhaladdhisaMpaNNA, taMjahA-kohabuddhI bIyabuddhI payANusArI khIrasappimadhuAsavAo, vaijogeNa kataM titthaMti titthagarehiM baijogeNa pabhAsite hi gaNadharehiM vahajogeNa ceva suttIkataM, taM puNe gahitaM 'jIvassa sAbhAviyaguNehi'ti pAgatabhAsAe, sa sabhAvaguNaH, vaikRtastu saMskRtabhASA, AgaMtuka ityarthaH, taM ca puNa evaM 'anvaramatiguNasaMghAnaNApa' gAthA ||20|| akSaraguNo NAma ekaikamaNaMtaparyAya akSaraM, azvarAmilApo vA akSaraguNo, amauhya
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 18 // gaNadharANAMsAdasya: milApyo'rthaH, na zakyate akSaramaMtareNa prakAzayituM pradIvamaMtareNeva tamasi ghaTa ityato'milApya evAkSaraguNaH, 'mati'tti matiNAgavizuddhayAe sabvevi samA, akSarasamA akSarasaMghAtaNAe laddhiovi savve samA, athavA jahA jahA akSarANi mativizuddhatAe saMghAeMti tahA tahA NijjarA bhavati, 'tadubhayayogeNaM'ti vAieNa mANaseNa ya jogeNaMti kRtaM sUtrakRtaM, sUtrakRtaM sUtra-sUtrakRtaM sUcanAdvA sUtra, 'sutteNa sUitatti ya' gAthA // 21 // sahatA protA ityarthaH, upalabdhavyA sA, te sutapadeNa atthapadA sUitA, sUtrANusAreNa jJAyaMta iti nAsUtro'thoM vidyate, tena punayujyamAnA yojitAH, ayujjamAnAstu apArthakanirarthakAdayaH na yojitAH 'to bahuvidhappagArA jutta'tti gayaM padyaM kathyaM geyaM caubiheNa jAtibaMdheNa payuttA, athavA pratijJAdipaMcAvayava vizeSeNa prayuktA, te puNa sasamayajuttA aNAdIyA, sampatikAlaM tAvatpratItya saMkhyeyAni padAni, kathaM puNa te aNaMtA gamA aNaMtA pajjavA?, atItANAgataM kAlaM paDDacca aNaMtA gamA arNatA 'pajjabA, paNNavarga vA paDDacca aNaMtA gamA aNaMtA pajjavA, jeNa codasapuyI codasapudhissa chaTThANapaDio, gamyate anenArtho iti gamakaH, gaNadharA puNo sabve akkharaladdhito matiladdhio ya tullA yathA tulyavartisnehAH padIpAH prakAzena tulyA AdityA vA tathA'kSaramatilAbhAmyAM tulyAH, athavA yathA AdityaH svabhAvataH prakAzayati evaM gaNavarA api gaNanivartakasya karmaNaH udayAdgaNadhAritaM kurvati, ettha puNa imAovi gAthAo bhANitavyAo 'katAkata keNa kataM kesu ya danvesu kIrati vAvi / kAhe va kArao vA Nayato karaNaM katividhaM vA / / 1 // ' kathaM ?, etANi satta payAI, tattha suttakaDaM kiM kataM kajjati akayaM kajjati ?, jaM bhaNiyaM-kiM uppaNaM kajjati aNuppaNaM kajjati ?, ettha NaehiM maggaNaM-kei uppaNNaM icchaMti, kei aNuppaNaMti, te ya NegamAdI satta mUlaNayA, tatthAdiNegamassa aNuppaNNaM kIrati, No uppaNNaM kIrati, kamhA ?, jahA paMcasthikAyA NicA evaM sUtakaDaMpi Na kayAdi NAsI AIMDHONING PATRIKA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakasAGgacUrNiH // 19 // Na kadAi Na bhavai Na kayAi Na bhavissati bhUyaM ca bhavada ya bhavissati ya dhuve Nitie asvae abbae avaDhie Nice Na esautpamAdibhAvo keNai uppAyitottikaTu, jayAvi bharadheravatesu vocchijjati tayAvi mahAvidehe vAse avocchiNNAmeva, sesANaM NegamANa vicAra cauNha ya saMgahAdINaM NayANaM uppaNNaM kIrati, jeNa paNNarasasuvi kambhUmIsu purisaM paDucca uppajati, jati uppaNaM tividheNaM sAmitroNaM uppaNaM-samuTThANasAmitteNa vAyaNasA0 laddhIsA0, ettha ko Nayo ke samuppattiM icchati', tattha je paDhamabajA NegamasaMgahavavahArA te tividhapi uppatti icchaMti, samuTThANaM jahA titthakarassa saeNaM uTThANeNaM, vAyaNAe vAyaNAyariyassa NissAe jahA bhagavatA gautamasvAmI vAito, laddhIe jahA bhaviyasma kiMci nimittaM daLUNaM jAtismaraNAdigaM tadAvaraNijANaM kammANaM khayovasameNaM uppajati, ujjusuto samuTThANaM Necchati, kiM kAraNaM ?, bhagavaM ceva uTThANaM sa eva vAyaNAyario gotamappamitINaM, teNa duvidha | vAyaNAsAmittaM laddhisAmittaM, tiNNi saddaNayA laddhimicchaMti, jeNa uTThANe vAyaNAyarie ya vijjamANe'vi abhaviyasma Na uppajja-- ti, abhAvAt , katAtaMti gataM / / keNa kayaMti ya, vavahArato jiNedeNa gaNadharehiM ca, vassAmiNAtu NicchayaNatassa, sato jAto. Na'NNaM / 'kesu damvesu kIrati tiNegamassa maNuNNesu davvesu kIrati, jahA 'maNuNaM bhoyaNa bhocA, maNuNaM sayaNAsaNaM / maNuNaMsi agAraMsi, maNuNaM jjhAyate muNI // 1 // gaMteNa maNuNNaM havai hu pariNAmakAragaM davyaM / vabhicArAo sesA viti tato sabadanvesu // 2 // Na savvapajjavesu, jeNa 'sutte Na sambapajjavA' iti vacanAt , kesu davesuttI gataM / kAhe ya kArao bhavati, uddidvecciya ogamaNayassa kattA'NadhijjamANo'vi / jaM kAraNamuddeso taMmi ya kajjovatArotti // 1 // saMgahanavahArANaM pnycaasnnnntrkaarnntnnto| uddiTuMmi tadatthaM gurupayamUle samAsINo // 2 // ujjusutassa par3hato apuncasutapajjave mamae 2 akamamANo ubajuttassa vA S . 70 PIRITAIN ANEL
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraku tAGgacUNiH // 20 // No sutaM bhavati, samatte ajjhayaNe suyaM bhavati, tinhaM saddaNayANaM apavve sutapajjave samaye samaye akkamamANassa piyamA sammadissi uvayuttassa No suyaM bhavati, samatte kArao sutaM bhavati, ettha 'aMgesu tAva yukto kattA saddakiriyovayuttovi / sadAdINamaNaNNo | pariNAmo jeNa sutamatio // 1 // kattA Nayato'bhihito athavA Nayatoci NItiyo NeyA / sAmAiyahetupayojayArao so gayo ya imo || 2 || AloyaNAi viNaye khetadisA abhiggahe ya kAle ye / rikkhaguNa saMpayAvi ya abhivAhAre ya aTTamayo // 3 // nayatIti naiyAyikaH gamayati ebhiH prakAraiH evaMguNasaMpaNNA ya jo sutAI deti so gAyakArI NAyavAdI ya bhavati, AloyaNA va sutova saMpayA ya dAyacyA paDicchageNaM, sisseNAvi jati mUlaguNauttaraguNA vA virAdhitA tAhe uddesAviMteNa NissalleNa hotAM / AloyaNasuddhassavideja viNIyassa NAviNIyassa / Na hi dijati AbharaNaM paliyattiyakaNNahatthassa // 1 // so viNIto kairiso ?, 'aNuratto bhanigato amuI aNuattao visesaNNU | ujjumai aparitaMto icchitamatthaM labhati sAdhU // 1 // viNIyassaviya kayamaMgalassa tayavigdhapAragamaNAya / dejA sukatovayogo davyAdisu suppasatthesuM || 2|| tattha davve sAlivIdhiyA godhumajavAdidhaNNasamIpe, Na tu tilacaNagAdisamIve, khettaM pasatthamapasatthaM vA, ucchuvaNe sAlivaNe paumasare kusumie va vaNasaMDe / gaMbhIrasANuNAe padAhiNa jale jiNaghare vA // 1 // dija Na u bhaggagrAmita sumANasuNNAmaNuNNagehesuM / chAraMgArakayArAmejjhAdI davvaduTThesu // 2 // athavA | asthi kANivi khettANi jesu sajjhAyo ceva Na kIrati jahA vaidese paNNattI, siMdhuvisae ya Na paDhijati, masANAdisu vA, evaM jo jahiM / idANiM tiNNi disAo abhigijjha uddisiyanvaM- 'puvvAbhimuo uttaramuha va dejjAtrA paDicchejjA / jAe jiNAdayo vA disAeN jiNaceiAI vA // 1 // kAleti imaM aMgaM kAleNa paDhijjati, rAtidiNANaM paDhamacarimAsu, ahavA uddisaMtA- cAuddasiM NROER 'AlocanAdayaH // 20 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ HRSH ITANI Aloca nAdyAH bIsUtraka gacUrNiH // 21 // paNNarasiM vajjeJjA aTThamI ca NavamIM ca chaddhiM ca / cautthi vArasiM ca dohaMpi pakkhANaM // 1 // pasatthesu vA rikkhemu 'mysirmdaa| pusso tiNi ya puvAi muulmssesaa| hattho cittA ya tahA dasa viddhikarAI NANassa // 1 // jassa vA jaM aNukUlaM, athavA 'saMjhAgayaM ravigataM viDDeraM saggahaM vilaMbi c| rAhuhataM gahamiNaM ca vajjae satta Nakkhatve // 1 // saMjhAgataMmi kalaho hoti kubhattaM vilaMviNakkhatte / viDDere paravijayo Aiccagate aNivANI // 1 // ja saggahaMsi kIrai Nakkhatte tattha duggaho hoi / rAhuiyaMmi ya mareNaM gahabhiNNa lohiuggAlo paNNattI didvivAoya divaDakhettesu uddisNti| guNasaMpayA NAma pundhi viNeyo jaha viNIto ime ya se guNA jar3a asthi to udissati-piyadhammo dadadhammo saMviggo bajjabhIru asddhoy| khaMto daMto mutto thiravyatajitiMdio ujjU // 1 // asaDho tulAsamANo samito taha sAdhusaMgadhagyo ya / guNasaMpadovavedo jogo seso ajogotu ||2||nneyo'bhibvaahaaro'bhibaahrnnmhmss sAdhussa / idamuddissAmi suttatthobhayato kAliasutaMmi // 3 // davvaguNapajjavehi ya bhUtAvAyaMmi guru samAdive / peDhadiTThamiNaM me icchAma'NusAsaNaM sisse // 4 // mAhuNo pasattho vA abhivAharati, 'karaNaM tavvAcAro gurusIsANaM caturvidhaM taM c| uddeso vAyaNayA tahA samuddesaNamaNuNNA ||1|| kattha lambhatitti jahA NamokAro,NANAvaraNijjassa duvidhANi phaDDugANi sabaghAtINi desaghAtINi ya, tattha savvaghAtIhiM ugghAtitehiM desaghAtihiM udiNNehiM ugghAtitoheM aNudiNNehiM ubasAmiehiM vijjhavijjhamANassa lavbhati, kathaM labhatitti gayaM, bhaNita sUtagaDaMti NAmaM aMgassa, tassa puNa sUyakaDassa 'do ceva suyakkhaMdhA ajjhayaNAI havaMti tevIsaM / tettIsaM uddesA AyArAto duguNameyaM // 1||23|| gAthA solasagaMmI jesi ajjhayaNANaM te ime gAthAsolamagA, mahanti ajjhayaNANi2 ahavA mahaMti ca tANi ajjhayaNANi2, tattha paDhamo sutakhaMdho gAdhAsolasagA iha tAva bhaNNaM tittikAUNaM HTION HAIRAINRENDERHITENIORATitARI N A PAINMOHITCHENNISTRAITAN II nAmA - ||-21 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka nAGgacUrNiH | // 22 // gAthAdi nikSepAH teNa gAthA NikkhettavyA solasa NikkhivitavvA suttaM NikkhivitavyaM khaMdho Nikkhivitavyo,'Nikkhevo gAthAe' // 23 // gAthA NAmAdi caturvidhA, NAmaThavaNAo gayAo, davve jANagasarIrabhabiyasarIravairittA pattayapotthayalihitA, bhAvagAthA duvidhAAgamato NoAgamato ya, Agamato jANae upayutte, NoAgamato eyaM ceva, solasayaM NAmAi chavidhaM, NAmaThavaNAo taha ceva, vaharitaM solasa macittacittamIsagANi davANi, khettasolasagaM solasa AgAsapadesA, kAlasolasayaM solasa samayA, solasasamayaThitiyaM vA davvaM, bhAvasolasayaM imANi ceva molasa ajjhayaNANi khayovasamie bhAve, sutte khaMdhe ya cauko Nikkhevo pUrvavat, jAva bhAvakhaMdho etesiM ceva solasaNha ajjhayaNANaM samudayasamitisamAgameNaM gAthAsolasayasuttakhaMdhoti lanbhati, gAthAsolasayANaM ime atthAhikArA bhavaMti, sasamayaparamamayaparUvaNA ya0 gAthA // 23 // paDhamajjhayaNe sasamayaparasamayaparUvaNAe adhigAro 1, vitiyajjhayaNAdhiyAro puNa te sasamayaguNe parasamayadose ya NAUNaM sasamae saMyujjhiyavvaM 2, tattigajjhayaNAhigAge saMbuddho saMto jattha uvasaggeNaM cAlijai 3,cautthajjhayaNAo itthidosavivajaNA, te'vi aNuloma uvasaggA ceva uvasaggabhIruNo thIvasassa(25) paDilomagA vA 4, paMcamaajjhayaNAhiyAro jo uvasaggabhIrU itthIvasamogaobahuyaM pAvaM ajiUNa Naraesu uvavajati 5, chadussa evaM jANiUNaM mahappA mahAvIro uvasaggANi jiNitti itthIpasaMgadosA ya dose jANittu itthigAo vajjettA NivyANaM gato bhagavAn ato Ayario'vi evaM ceva ceva sIsassa uvadisanto hakkhAti jahA samamae jaiavaM uvasaggA ya NijiNitakA itthigANi u vajetavAo evaM sIla baMbhaM ca bhavati 6, paricattaNisIlakusIla gaathaa||26|| sattamae NissIlA nihatthA dussIlA aNNautthiyA samamaevi pAmatthAdayo kuzIlA vajettA sayaM ca zIlavatA bhavitavaM 8, aTThamassa sayaM sIlavatA NAUNa bIriyadurga paMDitavIrie SamRUPTINAINIATHIHEMAmine NEPARTMARAprotumar // 22 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAdhi zrIsUtraka- payatitatvaM / sesANaM puNa imo ahiyAro-dhammo samAhimaggo0 gAthA // 27 // vitiyAvi AyANiya saMkaliyA gAthA // 28 // nAGgacUrNi' evaM vIriyapaMDitaabhigamaNaTThAe dhammo kahijai, paMDiyavIriyadvito va dhammaM katheti 9, dasamassa samAdhiM ca so uvadisati 10, kArA: up|| 23 / / INNANAdisaMjutto se maggo uvadissai so vA paresi uvadimati ekArasamassa 11, vArasamassa evaM maggapaDivaNNo gAmAyagaM (mgyN)| kramAdyAca vA ubassae vA bhikkhAyariyagayaM vA duijamANe vA parautthigA parautthigabhAvitAci gihI vivadeja tesiM paDisedhaNaTThAsamosaraNajjhayaNe tiNhavi tisaTThANaM pAsaMDiyamatANaM amabhAvakudiTThIo paDisedhijate 12 terasamasa je paDisevettA ahavA maggo parikahijati sabvevi te dharma samAdhimaggaM vANa yANaMti 13, coddasamassa samAdhimaggadvitassa vi sIsaguNadosA parikahiaMti | sIsaguNasaMpaNNeNa ya gurukulavAso vasitamco 14, paNNarasamassa AyANijje AtmArthikena AyatacaritteNa bhaviyavvaM suttantho ya pAyeNa saMkaliyANa baddho 15, etesi paNNarasaNDavi ajjhayaNANaM gAthAe piMDakavayaNeNaM attho'bhivajati darisijjati vibhASyata ityarthaH, gAthAsolasagANaM piMDattho caNNito smaasennN| etto ekeka puNa ajjhayaNaM kittayissAmi // 1 // tattha paDhamajjhayaNaM | samayoti, tassa ime aNuogadArA bhavaMti, taMjahA-ucakamo Nikkhevo aNugamo Nayo, upakramyate anenetyupakramaH, krama pAdavikSepe upa sAmIpye sasthamAmIvIkaraNaM, satthassa NAsadevANayaNamiti bhaNitaM hoti, tathA-nikSipyate'neneti nikSepaH, kSipa preraNe iti, niyato nizcito kSepo nikSepo nyAmaH sthApanetiyAvata , anugamyate'nenetyanugamaH, anugato vA sUtrasya gamo anugamaH, anurUpArtha|| gamanaM vA anugamaH, sUtrAnumAraNamityarthaH, NI prApaNe, tasya naya iti bhavati, mUtraprApaNe vyApAropAyAnayatIti nayaH, nIyate vA | aneneti nayaH, vastunaH paryAyAnAM saMbhavato'bhigamanamityarthaH, etesiM ca uvakamAdidArANaM eseva kamo, yato nANupakrAntaM ama- VALE23 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka upakramaH tAGgacUrNiH // 24 // - - mIpIbhUtaM sannikSipyate, nacanAmAdibhiranikSiptaM arthato'nugamyate, na ca nayamatavikalo anugama iti, jato satthaM sambandhAtmakena upakrameNa sthApanAsamIpamAnIyate nAmAdinyastanikSepamarthato'nugamyate nAnAnayaiH ato'yamevAnuyogadvArakrama iti, so ubakkamo chabiho'vi-NAmovakamo ThavaNA0davya khettakAla0bhAvaNNU uvakkamo, chavihovi jahA Avassae tahA parUveyavyo, ahayA upakamo | chavidho-ANupubbI NAma pamANaM vattavyayA atthAdhiyAro samotAro, ete'bi jahA aNuyogadvAre tahA bhAsitavyAjAva samotAro smmtto| evaM samayajjhayaNaM aNupuvAdiehiM dArehi jattha jatya samotarati tattha tattha samotAreyavaM, ANupudhIe ukitaNANupubbIe gaNaNANupuvIe ya samotarati, sA tivihA-puvANuputvI pacchANuputrI aNANuputrI, samayajjhayaNaM puvANupubIe paDhamaM, pacchANupubIe solasamaM, aNANupubIe etAe ceva egAdiyAe eguttariAe solasa(ga)cchagatAe seDhie aNNamaNNabbhAso durUvUNo,ettha patthAravihikaraNaM| ima-ekAdyA gacchaparyantAH,parasparasamAhatA rAzayastaddhi vijJeyaM,vikalpagaNite phalam // 1 // gaNite'tyavibhakta tu,labdhaM zepaivibhAjayet / AdAvaMte ca tat sthApyaM,vikalpagaNite kramAt / / 2 / / NAme chavidhaNAme samotarati,tattha chavidho bhAvo vaNijati,tatthavi khayobasabhie / bhAve samotarati, jato sabameva suyaM khayovasamie bhAve vaTTati / pamANaM cauvidhaM-davappamANaM khettappamANaM kAlappamANaM bhAvappamANaM ca, pramIyate'neneti pramANaM, tattha samayo bhAvAtmakatvAt bhAvapramANagocaraM, taM bhAvappamANaM tividhaM-guNappamANaM nayappamANaM saMkhappamANaM; guNappamANaM duvidha-jIvaguNappamANaM ajIvaguNappamANaM ca, tattha jIvANaNNattagao samayassa jIvaguNappamANe samotAro, jIvaguNappamANaM tividhaM-NANaguNappamANaM daMsaNaguNappamANaM caritta(guNappamANaMca),tatra bodhAtmakatvAt samayassaNANaguNappamANe samotAroM, NANappamANaM caturvidhaM-paJcakkhaM aNumANaM uvammaM Agamo, tattha samayassa pAyaM parovadesattaNato AgamappamANe samotarati, Agamo // 24 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAGgacarNiH guNanayava- / ktavyatA: // 25 // duvidho-loio loguttaroya,loguttarie samotarati,so'vi tividho-suse atthe tabhayetti,tisuvi samotarati,athavA Agamo tividhoattAgamo aNaMtarAgamo paraMparAgamo ya, tattha samayassa asthato titthakarassa attAgamo gaNadharANaM aNaMtarAgame gaNadharasissANaM paraMparAgamo, sutta(ttha)ogaNadharANaM attAgamo gaNaharasIsANaM aNaMtarAgamo,teNa paraM suttatthabhaayoviNo attAgamoNo aNaMtarAgamo,paraMparAgamo, guNappamANaM gataM / idANiM NayappamANa-tattha mRDhaNaiyaM sutaM kAliyaM tu Na NayA samotaraMti iha / Asaja tu soyAraMNae Nayavi| sArato bRyA // 1 // idANiM NayappamANe Na samosarati, purA puNa jAva cauNha aNuyogANa apuhuttaM Asi tAva sutte NayAM avitArijaMtA, iyANiM puhuttANuyogeNAvatArijjaMti / idaNi saMkhappamANaM, taM aTThavihaM, taMjahA-NAmaTThavaNasaMkhA davakhettakAlasaMkhA parimANapajjavabhAve saMkhA ceva, tattha parimANasaMkhAe samotarati, parimANasaMkhA ya duvidhA-kAliyasutaparimANasaMkhA ya diTThivAyasutaparimANasaMkhA ya, kAliya0 saMkhAe samotarati, kAliyasutaparimANasaMkhA duvidhA-aMgapaviTTha aMgabAhiraMca, aMgapaviDhe samotarati, pajavasaMkhAe aNaMtA pajjavA, jato bhaNitaM-savvAgAsapadesaggaM, savvAgAsapadesehi aNaMtaguNitaM pajjavaggaM akkharaM labbhati, saMkhejjA akkharA saMkhejjA saMghAtA saMkhejjA padA saMkhejA silogA saMkhejjAo gAthAo saMkhejjA veDhA saMkhejjA aNuyogadArA / idANiM vattavbayA, sA tividhAmamamayavattavyayA parasamayavattavyayA sasamayaparasamayavattavyayA, tattha sasamayavattavyayAe samotarati, parasamae ubhayaM vA sammadihissa sasamayo, jANato sabajjhayaNAI sasamayavattavvaNiyatAI, micchattasamUhamayaM sammattaM jaM ca taduvakAraMmi vaTTai parasiddhato to tassa tao ssiddhNto| atthAhikAro duvidho-ajjhayaNatthAdhikAro ye uddesAtthAdhikAro ya, tattha ajjhayaNasthAhigAro sasamayaparasamayaparUvaNAe, uddesatthAhikAro imo-paDhamamuddezae tAva ime cha asthAhikArA bhavaMti, taMjahA-mahapaMcabhUtA ekappayatajjIvatassarIrIya taha THMATIALA // 25 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIsUtracUrNiH / 26 // akAravAdI AtachaTTo aphalavAdI || 1 (30) || vitiyae cattAri atthAhikArA, taMjahA - vitie niyatIvAyo aNNANI taha ya NAvAdI y| kammaM cayaM gacchati caturvidhaM bhikkhumamami // 2 (31) // taie AhAkammaM kaDavAdI jaha ya te pavAdI tu / kiccuvamA ya cautthe parappavAdI ya viratesu // 2 (32) || tatiettha atthAhikAro AhAkammaM paravAdikA ya, cautthe ego ceva aghigAro kiccunamA parappavAdI gANaM / evaM samotAreNa jattha jattha samotarati tattha tatthAvatAritaM, uvakkamo gato / idANiM Nikkhevo, so tivihooghaNiphaNNo NAmaNi0 suttAlAvayaNiSphaNNoti, oho NAma jaM sAmaNNaM suttassa NAmaM taM caunvidhaM ajjhayaNaM ajjhINaM Ayo jhavaNA, ajjhayaNaM NAmAdi caturvidhaM, davvajjhayaNaM pattayapotthayalihitaM, bhAvajjhayaNaM idameva samayaMti, ajjhIgaM NAmAdicaturvidhaM, davvajjhaNaM sabvAgAsaseDhI, bhAvajjhINaM idameva samayajjhayaNaM, Na khIjjati dijaMtaM aNNesiM, tattha gAthA-jaha dIvA dIvasataM padipadI soya dippatI dIpo / dIpasamA AyariyA dIppaMti paraM ca dIveMti // 1 // idaNi Ayo, so nAmAdi caucciho, davvAo saci tAdi, sacitte duyAdi 3 misse sa eva sAbharaNANaM dupadAdINaM, acitte hiraNNAdi 4, bhAvAo idameva samayajjhayaNaM / idANiM jhavaNA NAmAdi caturvidhA - davvajjhavaNA palhatthiyAe posI jjhavijati ghoDao vivajAe evamAdi, bhAvajhavaNA duvidhA-pasatthabhAvajjhatraNA ya apasatyabhAvajjhavaNA ya, pasatyabhAvajjhavaNA ya NANassa jhavaNA 3, apasatthabhAvajjhavaNA kohassa 4, causuvi etesu samayajjhayaNaM bhAve samotarati / idANiM etesiM cauNhavi NirutteNa vihiNA vakkhANaM bhaNNati-tattha NiruttagAthAo - jeNa suhajjhaSpayaNaM ajjhappANayaNamadhiaNayaNaM vA / bohassa saMjamassa va mokkhassa va to tamajjhayaNaM // 1 // jeNa suhajjhappaM jaNeti ato ajhajaNaM, pagAraNakAralovAo ajjhayaNaMti, athavA bohAdINaM adhikeNa NajjhayaNaM, ayanaM gamanamityarthaH, ajmINaM dijjaMtaM odhanAmnI // 26 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jilline zrIsUtraka samayanikSepAH tAGgacUrNiH // 27 // avocchittiNayayo alogo vaa| AyoNANAdINaM jhavaNA pAvANa khaNatti ||1||gto ohaNiphaNNo nnikhevo| aha NAmaNipphaSNo samayotti, so bArasavidho-NAma ThavaNAdavie khete kAle kutitthasaMgAre / kulagaNasaMkarasamae gaMDI taha bhAvasamae ya // 29 / / NAma ThavaNAo taheva vatiritto davasamao jo jamsa sacittassa acittassa vA mabhAvo, taMjahA-sacittassovayogo sesANaM gatiThitiavagAhagahaNANi, adha accitteNa davANaM sambhAvA bhavaMti vaNNagaMdharasaphAsehiM, vaNNato kAlato bhamaro NIlaM uppalaM ratto kaMbalasAro pItiyA haridA sukilo sasI sugaMdhaM caMdaNAdi duggaMdho lhasuNAdI kaTuA suMThi titto jiMbo kasAyi vatUraM kaviTTha amba ambayaM | mahuro gulo kakkhaDo pAsANo sa eva guru lahugaM ulUgapattaM sItaM himaM uNho aggI giddhaM ghataM lukkhA chAriyA evamAdi, ahavA jo jassa dabassovayogakAlo so tassa samayo, taMjahA-khIrassa tAva uNhamaNuNhaM tamasItaM vA, evamaNNesipi puSphaphalAdINaM vibhAsiyanvaM, athavA-varSAsu lavaNamamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemnte| zizire cAmalakaraso ghRtaM vasaMte guDo vasaMtasyAnte // 1 // khetta| samayo AgAsassa dhammo-egeNa'vi se puNNo dohivi puNNe sataMpi mAijA / ahavA jo jesiM gAmAINaM khettANaM sasabhAvo, jahA gAme gAmadhammo NagareNagaradhamma iti, devakurAdINaM vA khettarNapi jo sambhAvo, ahavA jahA paripakassa sAlikhetassa luNitavyasamaye, ahavA uDulogaadhologatiriyalogasa vA jo sambhAvo, kAlasamayo jo jassa kAlassa sambhAvo osappiNI avasappiNI, ussappiNI ussappati tathA subhANubhAvA muditA egaMtA subhA evaM chavdhiho kAlo vaNNetabyo, jahA jvuddiivpnnnnttiie:| pAsaMDasamayo jo jassa pAsaMDassa sambhAvo thammatetyarthaH, taMjahA kei AraMbheNa dhammaM bavasitA kesiMci NAmA Na dhammo, kesiMci abhipecanopavAsagurukulavAsAdimiH, saMgArasamayo hi yasya yena yasmin kAle vidhidattaH, siMgAra:-samayo jahA pubakaasaMgAreNa ||27
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakavAGgacUrNiH // 28 // sUtrAlApAnugamo siddhatthasArathiNA baladevo saMbodhito, puTTilAe teyaliputto, pabhAvatIe uddAyaNo, evamAdi, kulasamayo jo jassa kulassa dhammo, AcAra ityarthaH, tadyathA-zakAnaM Ava pitRzuddhiH khaMDazuddhiH AbhIrANAM amAtRmaMthanI zuddhiH, gaNasamayo jo jassa gaNassa samayo, taMjahA-mallagaNassa jo mallo aNAho marati sa semamallaiH saMskAryate, patitaM cainamuddharati, gaNDisamayo jahA bhikkhUNaM gose pajAgaMDI majjhaNhe bhAvaNagaMDI avaraNhe dhammakathAgaMDI sajjhAe samitigaMDI, bhAvasamayo imaM ceva ajjhayaNaM khayovasamie bhAve, eteNa ceva ettha ahigAro, sesANi mativikovaNatthaM parUvitANi / NAmaNipphaNNo nikkhevo gto| idANi suttAlAvagaNiphaNo Nikkhevo, so pattalakSaNovi Na Nikkhippati, kamhA ?, lAghavatthaM, jamhA asthi ito tatIyaM aNuyogadAraM aNugamotti, tahiM vA NikkhittaM iha NikhittaM bhavati, tamhA tahiM ceca NikkhivissAmIti / Aha-yadi prAptAvasaro'pyasau na saMnyasyate kimihovyata iti, ucyate-nikSepamAtrasAmAnyAdasau kevalamihopadizyate, na tu nyasyate, gurutA mA bhUdityukto nikssepH|| idANi tatiyamaNuyogadAraM aNugamotti, so duvidho-suttANugamo nijjuttiaNugamo, gijjuttiaNugamo tiviho-NikkhevaNijjuttiaNugamo uvugdhAtaNijjuttiaNugamo suttaphAsiyaNijjuttiaNugamo, tattha NikkhevaNijjuttIaNugamo aNugato jaM evaM heTThA NikkhevavakkhANaM bhaNitaM, idANi uvaghAtaNijjuttiaNugamo, uvaghAto NAma prabhavaH prasUtiH nirgama ityarthaH, abbhacchanne yathA caMdo, na rAjati nbhstle| upodghAtaM vinA zAstraM. tathA na bhrAjati vidhau // 1 / / yathA hi dRSTasarvAMgo, saMvItavadano nrH| abhivyaktiM na yAtyevaM, zAstramuddhAtavarjitaM // 2 // so ya uvaghAto imehiM chavIsAe dArehiM aNugaMtabo, taMjahA-udese Nidese ya Niggame khettakAla purise ya / kAraNapaJcaya lakSaNa Naye samotAraNANumato // 1 // kiM katividhaM kassa kahiM kesu kathaM keciraM havati kAlaM / kati saMtaramavirahiyaM bhavAga PATIMI ADITATISHTRIANIMAFAITRIN HINICIAN // 28 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 29 // risa phAsaNa NirutI || 2 || etANi jahA sAmAiyaNijjattIe bhANiyavvANi, uvagdhAyaNijjattI gatA / saMpati suttaphAsiya| NijjuttI - jaM suttassa vakkhANaM tIse avasaro, sA puNa pattAviNa bhaNNate idhatti, kiM 1, jeNAsati sutte kassa taI ?, taMjahA - kamappatte suttANugame vocchiti ho hiti, tIse ya tadAvasaro atthANamidaM tIse, jar3a bho so kIsa bhaNNai edhaI ?, iva sA bhaNNati NijjuttimetasAmaNNato, NavaraM ato eteNa saMbaMdheNa, idANiM nijjuti aNugamANaMtaraM suttANugamaM bhaNAmi, suttassa aNuga me suttANumaraNamityarthaH; kimiha hINAdhikavipajatthAdIdosaduTThassa Ahu Niddosassa ya vakkhANaM Arambhati 1, Niddosassa, Na sadosassa, jato suttANuga me suttamuccArayavaM, sutte'Nugate suddhe Nicchite taha kato padacchedo sukhAlAvaNNAsaNikkhi te phAso tu, evaM suttANugamo suttAlA vayakayo ya Nikhevo / suttaphAsiya nijjuttI gayA ya vaccaMti samagaM tu // 1 // tattha suttANugame suttaM uccariyavaM ahINakakharaM aNaccakkharaM avAiddhakakharaM akkhalitaM amiliyaM aviccAmilitaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMTThohaviSyamukaM to tattha Najjihihi sasama yapadaM vA vaMdhapadaM vA mokkhapadaM vA sasamayapadaM vA NosasamayapadaM vA te, taMmi uccArite samANe kesiMci bhagavaMtANaM kei asthAdhikArA adhikatA, bhavati, kei aNadhigatA, to tesiM aNabhigatANaM atthANaM abhigamaNaTTatAe paNa paryaM vannassAmi, tattha saMhitA ya padaM caiva payattho pada viggaho / cAlaNA pacavatthANaM, chavidhaM viddhi lakkhaNaM // 1 // tattha saMhitA suttaM imaM - 'vujjhijja tiudvijjA, baMdhaNaM parijANiyA / kimAhu baMdhaNaM dhIre 1, kiM vA jANaM tiuddhati 1 ||1|| bujjhijjeti kutra budhyeta ? dharme budhyeta iti, bujjhitaM vA bujjhejA bujjhejjA tikAlagAhaNaM buddho tamevArthaM punaH punarbudhyate, buddhyamAno vA buddhyaMta, kiM punaH tae vujjhejja vA ubalabheja vA bhiMdeja vA evamanye'pi jJAnArthA dhAtavo vaktavyAH, tadyathA jaheja vA Agameja vA, samayotti adhi S sUtrAnugamAdi / / 29 / /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ trakacUrNiH bodhapari jJAne yAro prastutaH, sa ca trividhaH, tadyathA-svaH paraH tadubhayazca, samaya svabhAve itikRtvA teSAM svabhAvaM yuddhayeta, ke tu samyakpratipannAH ? ke mithyApratipannA ityevaM sarvAdhyayanAdhikAraM vudhyeta, athavA baMdhaM vandhahetuM vA budhyeta, atrAha-aviziSTamevApadiSTaM budhyeta iti, netyapadiSTaM iti evaM nAma budhyeta baMdhaM baMdhahetu vA?, ucyate, navapadiSTamatraiva dvitIyapAdena 'baMdhaNaM parijANiyA' iti, tenAnuktamapi jJAyate yathA baMdhaM baMdhahetUMzca budhyeta, tatra bandhahetuH pramAdaH saMparAyikasya karmaNaH rAgadveSamohA vA pANAtivAtamAigANi vA micchAdasaNasallapajjavasANANi AraMbhapariggahA vA evaM baMdhaheU bujjhejA, eta eva vivarItA mokkhahetavo bhavaMti, tevi bujjhiyatvA bhavaMti, ukto bandhahetuH, bandhastu prakRtisthityanubhAvapradezo vaktavyaH, tiuTTijatti noDeja, sA duvidhA-dabatroDaNA ya bhAvatoDaNA ya, dabve deze save ya, dese egataMtuNA egaguNeNa vA chiNNeNa doro truTo bujjhati sabeNavi truTo ceva bhaNNati, bhAvatohaNA bhAveNaiva bhAve troTeyavo, NANadaMsaNacarittANi atroTayittA tehiM ceva karaNabhUtehiM aNNANaaviratImicchAdarisaNANi troTitavANi, jadhudiDhe vA pamAtAdivaMdhahetU ghoDejA, baMdhaM ca aTTakammaNiyalANi noDeja, ucyate-baMdhaNaM parijANiyA, baMdhastaddhetavazcoktAH, tANi jANaNapariNAe NAUNa paJcakkhANapariNAe tiuhija,etadraMdhAnulomyAt sUtraM gataM, iyarahA hi bujhejati vA parijAANejeti vA ekaTTamitikAtuM tena suddhaH san baMdhanaM parijJAya troDeja, athavA bujjhejati jANaNApariNA gahitA, baMdhaNaM parijANejati paJcakkhANapariNA, kimAhubaMdhaNaM dhIro, kimiti pariprazne, Ahuriti ekAntaparokSe, bhagavati siddhiM gate jaMbUsvAmI ajasudhamma pucchati, kimAhu baMdhaNaM dhIre, tattha baMdho aTThappagAra kamma, cauviho baMdhahetU , atrAha-iha sUtre noktA baMdhahetabo na cAnuktamuktaM syAt evamuktamapi anuktamastu, ucyate, yaMdhane ukte baMdho baMdhahetuzca apadiSTo bhavati, dhIro iti buddhyAdIn guNAn dadhAtI dhIraH, punarAha-kiMvA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 31 // jANaM tiudyati ?, ucyate, AghAtaH ihaiva vyAkaraNe tameva baMdhaM baMdhahetu ya jANaNApariNNAe gAtuM paccakkhANapariNNAe paDisehetuM pacchA |tiuddhRtittitiudyati- baMdhaNAI toDe, so vA baMdhaNehiM minno truTati, ahavA puvadveNa uddeso pacchadreNa pucchA bitiya silogeNa vAgaraNaM, tena kAraNe kAryavadupacAraM kRtvA baMdhanamapadizyate - cittamantamacittaM vA silogo // 2 // uktaM hi AraMbhapariggaho baMdhahetU, ye'pi ca rAgAdayaH tepi nAraMbhapariggahA ca aMtareNa bhavatIti tena tAveva vAgarAhiyaM santvitikRtvA sUtreNaivopanibaddho, tatrApi pariggahanimittaM AraMbhAH kriyate itikRtvA sa eva garIyastvAt pUrvamapadizyate, paMcaNhaM vA pANAtipAtAdiAsavANaM pariggaho guruttarottikAuM teNa puvaM pariggaho buccati, tattha cittamaMtaM tividhaM-dupayaM, cauppadaM apadaM, acittamaMtaM hiraNNasuvaNNAdi, vA vibhASAyAM, mizraM ceti, parigijjha kisAmavi kisAmavIti kRzaM tanuH tucchamityanarthAntaraM tRNatupamAtramapi, athavA kasAyamapIti icchAmAtraM, prArthanA kapAyataH, asatyapi vibhave kaSAyataH parigRhyamAnAni vastrapAtrANi pariggaho bhavati, tameva no sayaM parigiNhar3a no aNNeNa parigivhAveti parigRhyaMtaM catti sutteNa caiva bhaNiyaM aNNaM nANujANati, sUcanAmAtraM sUtraM itikRtvA svayaMkaraNakAravaNAni aNumatIe gihitAI, Navago vA vedo, eva dukkhANa muccati, evaM so NavaraNa bhedeNa pariggahe vadyamANo dukkhAo na muJcati, tatra dukkhaM karmma tadvipAkatha, evaM vujjheja- sapariggahassa NiyamA pANAivAyAdayo bhavati, teNa puvvaM pariggaho bhaNio, methuNaM pariggahe caiva paDati, samatriNaNaNAse ya pariggahadosA bhANiyavvA, uktaM hi - "parigraheSva prApta naSTeSu kAMkSAmohau prApteSu ca rakSaNaM upabhoge cAtRptiH" / idANImAraMbho, so ya pariggahameva, tattha silogo-sayaM tivAta pANe (3) sayamiti svataH ativAyae neti, AyurbalazarIraprANebhyo tribhyaH pAtayatIti tripAtayati, tribhyo vA manovAkkAyayogebhyaH pAtayati, karaNabhUtairvA manovAkkAyayogaiH pAtayatIti tripAtayati, ati parigrahA raMbhau 11 32 11
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamatA zrIsUtrakRtAgacUrNiH // 32 // pAtayatIti vA vaktavyaM, akAralopaM kRtvA'padizyate tipAtayati, aduvA aNNehiM ghAtathe aduvA anyairdhAtayati tayA rAjAdayaH, haNataM vA aNujANati jahA uddiTThabhoyiNo pAsaMDA, asmi~stritaye kazciMta svayaM trividhe'pi karaNe varcate kazcid dvividhekazcidekavidhe, sarvathApi vartamAno veraM vaddati appaNo virajate yena tadvere suNagavathitiparaMpare vadRmANe mahAsaMgAme havejjA, kimaMga puNa, purisavadhe goNAdivadhe vA,etthodAharaNaM bArattaeNaM mahubiMdumi pasaMgo,athavA veramiti aTThapagAraM kamma,uktaM hi-1 pAve vere vajetti,tA veraM prANAtipAtAcairAraMbhairvarddhayanti mRpAvAdAdattAdAne api AraMbhAya gIta eva, evaM vujjhejA / tatkimarthamArabhate pratigRhNAtI vA?,ucyate-jaMsikulesu uppanno silogo (4)pariggahavizepamevAbhidhIyate jaMsi kule samuppanne, yasminniti anirdiSTe kulaiti mAtApitRpakSe jehiM vA saMbase Nare bhajjAsusarasahavAsa mittAtiehi mamAI luppae bAlo mamAtI mama mamaite bAMdhavA iti mamIkAradoseNa ye luppati uvatteti,udUDaM dhammAotti,dvAbhyAmAkalito bAlaH,aNNamaNNehi mucchiteti tesu puvasaMthutesu vA,ettha caubhaMgo-so tesu mucchito Na te tattha mucchitA, NAso tesu 4, sUtrAbhihitastu aNNamaNNehiM mucchiteti so'vi tesu te'vi taMmi, caturthaH zUnyaH, evaM bujjhejja, kiMcAnyat-na kevalaM svajanamUcchitAlupyante,anyatrApi mRcchitAlupyate,taMjahA-vittaM sodariyA ceva silogo(5)athavA javuttaM aNNamaNNehi mucchiteti epA mUrchA na trANAya bhavatItyapadizyate vittaM-sodariyA ceva, vittaM tividhaM sacittAdI, sacittaM trividhaM dupayAdi, acittaM hiraNNAdi, mIsaM tividhaM tadeva dupayAdI vaktavyaM, sodariyA NAma bhAtA bhagiNI NAlabaddhA vA samANodarikA sahodarikA manuSyajAtayo gRhyante, te'trApi na trA0, apare ca atrAtAraH saMto kathaM troTayaMti, ihApi tAva bhavejA tayoH parigrahazca na trANAya, kimaMga puNa pretyeti, pAlakavAdacchedodAharaNaM vaktavyaM, kiMca-yannimittamasau parigrahaH parigRhyate tadapyasaMjatAnAM saMghAta // 32 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka tAGgacUrNiH // 33 // paMcamahAbhUtikAH DIRRIANPIAHINIMILITIER jIvitaM ceva samastaM ghAti saMghAti maraNAya dhAvati, jIvitakAmabhogApi hi aggicorAdi vinAzAya vadheti, evaM jIvitaM kAmabhogAcAnityAtmakaM jAnIhi, mUchatAmasya karmANi badhyaMte, tebhyaH svayaM tiudvejja, tANivi toDejja, athavA na kevalaM manasA karmANi ghoDejjA, itasthApi hi karmANi ceva troDijjaMti, paThyate ca saMkhAya jIvitaM ceva kammaNAo tiuTTati' saMkhAeci jJAtvA jANaNasaMkhAe NacA aNicaM jIvitaMti, teNa kammAI kammaheUyatroDeja, ete gaMthe viumma0 silogo||6|| tatrAraMbhagrahaNena tiNNi AsavA pANAtivAtAdayo gahitA, pariggahagahaNeNa mehuNapariggahA gahitA bhavaMti, athavA samayaH prastutaH, te sAmayikAH ete gaMthe viukamma ete iti ye prAguddiSTAH cittamaMtaacittamaMta athavA vittaM saudariyA AraMbhapariggaho vA, athyate yena sa granthaH grandhamAnaM vA granthaH taM granthaM granthahetUMca vividhamutkrAntA viuktA , athavA vividhaiH prakAra ukkAmati viukkamitA, puNaravi tesu ceva vaTuMti, yathA zAkyAdayo, egeti nAsmacchamaNAH, zAkyAdayo parivrAjakAdayaH, ayANaMtA viyosiyA ayANaMtA viratiaviratidosa ya, vividhaM usitA baddhA ityarthaH, vIbhatsaM vA utsRtA viussitA, kAmAH zabdAdayaH, manorapatyAni mAnavAH, athavA | ebhatsA (bImatsA) cittAdIn granthAnatikramya asmanmatakA api eke, na sarve, samaNA liMgatthA mAhaNA-samaNovAsagA, tatpuruSo vA samAsaH, zramaNA eva mAhaNA zramaNamAhaNAH, naizcayikanayaM pratItya te hi aNayANakA eva, ye ye jJAnopadeze na tiSThaMti pAsatthAdayo te'vi paratitthiyA iva apAragA, kimaMga puNa kAmabhogapavittAgRhasthA appasatthicchA, kAmesu-icchAkAmesu mayaNakAmesu vA sattA, vuttA ohato masamayaparikkhA / idANi vibhAgeNa paratitthiyANa tiNi tisaTThANi pAvAdiyasayANi parikkhijaMti, tattha pudha| meva paMcamahasunavAdiNo bhavaMti, uddemathAdhikAre ya bhaNitaM-mahapaMcabhUta ekkappayA a tajjIvatassarIrA ya, tattha paMcamahAbhUtiyANa 33 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 34 // paMcamahAbhRtikAH samayaM parUveti bhagavaM-saMtipaMca mahanbhUtA silogo(7)saMtIti vidyate paMca mahadgahaNaM tanmAtrajJApanArthaH, bhRtAni-pRthivyApastez2o vAyurAkAzabhiti,'ihe'ti iha manuSyaloke, egesiM, Na savvesiM, je paMcamahadbhUtavAiyA tesiM, evaM AhitA-AkhyAtA, tatra yo sin zarIre kaThInabhAvo so puDhavI yAvatkici dravattaM AubhRtaM usiNasvabhAvo kAyAgnizca teubhUto calasvabhAvocchAsaniHzvAsaca vAtabhUtaM vAdanAdizca sthirasvabhAvamAkAzaM / ete paMcamahadbhUtA silogo(8)ete iti ye uddiSTAH,tebhyaH eka AtmA bhavati,piSTakiNvodanimitayoH surAyA madavat, athavA tebhyo egotti sissAmaMtraNaM evamAravyAti bho ! ti, ko'yaM lokaH?, cetanamacetanadravyaM sarva bhautikaM, athaitesiM saMyogo athetyavyayaM nipAtaH, teSAmiti teSAM bhUtamayAnAM prANinAM vigataH saMyogo2 viNAso(de)hitti dehiNaM,vinAso nAma paMcasveva gamanaM, pRthivI pRthivImeva gacchati, evaM zeSANAmapi gacchaMti, uktaM hi "jaha majaMgesu mao vIsumadiTTho'vi samudaye houM / kAlaMtare viNassati taha bhUtagaNami cetaNaM|||asyottaraM-patteyamabhAvAtoNa reNu tellaM va samudae cetaa| majaMgesuMtu madovIsuMpi Na savvaso NatthiAzabhamidhANivitaNhayAdI patteyaMpihu jahA mdNgesu| taha jai bhUtesu bhave tA tesi samudaye hojAzajai vA savvAbhAve vIsuM to kiM tadaMgaNiyamo'yaM ? / tassamudayaNiyamovA? aNNesuvi te havijAhi ||3||tss gomayAdiSu bhUtANaM patteyaMpi cetaNo asthi, samudayadarimaNAo, jaha majaMgesu mayoti heU NAsiddho'yaM, syAnmatiH-sAdhUktaM yathA pRthagapi madyAGgeSu madasAmarthyamasti, etadeva hi vyastabhUtacetanAyAmudAharaNaM-iha vyasteSvapi bhUtesu caitanyamasti tatsamudaye darzanAt madavat,yathA madyAGgeSu madaH pRthagasacAnAsti spaSTaH,tatsamudaye tu vyaktimeti, tathA pRthagbhUteSvaNIyasI cetanA bhavatIti,ucyate,yathA''stha tvaM bhUtasamudayaguNAbhiprAyato cetanAyAH tatsamudaye darzanAdityasamasiddhaH, na hi bhRtasamudayasyeyaM cetanA, yadi bhUtasamudayasyeyaM bhaveta vyastabhRtacaitanyamapi pratipadyamahi, ImmsmriHOLADhamalaunikan t MINSUPARIENDSHARIRITAMINORITIATIMIMPAIDAIIMIRMIRPATIALANISARPALImA alilaithuneumlinhindhithi
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 35 // Aha- nanu pratyakSaviruddhamidaM yatsamudayopalabhya cetanAnumAnamasti bhavata eva hi pratyakSamidaM bhUtacaitanyaM, prati jJAnaM manobhAvAda, bhUtaviziSTamAtre pudgalAnAmeva tadAtmakAnAmavipratipateH, Aha-na bhUtasamudayasya caitanyamiti, kimanumAnamucyate -bhUteMdriyAtiriktaH saMcetayitA tadupalabdhArthAnusmaraNAt, yo hi yairupalabdhAnarthAneko'nusmarati sa tebhyo'nyo dRSTaH, yathA gavAkSairupalavdhAnarthAnanusmaran tebhyo devadattaH, yazca yato nAnyo nAsAveko nekopalabdhAnAmarthAnAmanusmarttA yathA tato vijJAnaM, itacendriyAtirikto vijJAtA tadupalabdhArthAnusmaraNAt, yo hi yadupalabdhAnAmarthAnAmanusmarttA sa tebhyo'nyo dRSTaH, yathA gavAkSopalabdhAnAmarthAnAmivAkSIparame'pi devadattaH, anusmarati cAyamAtmA aMdhatra dhirAdikAle paMcedriyopalabdhAnarthAn, tataH sa tebhyo'rthAntaramiti, vyatirekaH pUrvavat, itaveMdriyAtirikto vijJAtA, tadvyApAre'pyanupalaMbhato, yo hi yadvyApAre'pi yadupalabdhAnarthAnnopalabhate sa tebhyo'tirikta eva dRSTaH, yathopaviSThagavAkSo'pi na darzanAnupayuktastebhyo devadattaH, imaM puNa NijjuttIe uttaraM bhaNNati-paMcaNDaM saMyoge aNNaguNANaM ca | ceyaNAdiguNo / paMciMdiyaThANANaM Na aNNamuNiyaM muNati aNNo ||33|| asaMkhyA IzvarakAraNikA vaidikA vaizeSikA anamigRhItA midhyAdRSTayazca gRhasthAH sarve'pi bhautikaM zarIraM varNayaMti, teSAM punarbhUtavyatirikta AtmA nAsti tat juttA paMcamahadbhUtiyA, ayamanyo mithyAdarzana vikalpaH, ye tatra kecidekAtmakaM jagadicchaMti, tatra kepAMcidviSNuH karttA kepAMcinmahezvaraH, sa hi tat kRtvA jagat punaH saMkSipati, te puryanadA paraizcodyate kathamekAtmakaM vilakSaNaM ca jagaditi, iti coditA bane jahA ya puDhavI bhUte (dhU bhe) silogo |||9|| yatheti yena prakAreNa pRthivyeva stUpo tatpuruSasamAsaH sa eka eva stUpo nAnAtvena dRzyate, tadyathA- nimnonnatasaritsamudroda| zarkarA sitAgRhAda riprabhRtibhirvizeSairviziSTo'pi pRthivItvena vyatirikto dRzyate, athavA eko mRtpiDakAropitaH zivakastUpacchanna CLIC paMcamahA bhUtikAH // 35
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAtmavA zrIsUtrakatAGgacUrNiH dinaH UPIANDEDITIONALIBAPERIEnter astalaghaTAdibhirvizeSarutpadyate, tathA coktaM -eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyvsthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // evaM bhokasiNe loe. kasiNaggahaNaM na ghanIzvarAmakaM kiMcidasti, vipaNUriti vidvAn viSNurvA, nAnArthAntaratveneva manuSyajAvikRmipipIlikAvRkSagulmalatAvitAnavIruthAdibhirvizepaidRzyate / evamegetti jaMpaMti silogo // 10 // evam-anena prakAreNa yo'yamuktaH 'egotti eka eva puruSaH, eke prabhApaMte, maMdA nAma maMdabuddhayaH AraMbhe niyataM AzritA AraMbhanizritAH, teSAmuttaraM-yadi viSNumayaM sarvaM tadA ego kicA sayaM pAvaM yadIzvaraH kartA yena yadekasya sukhaM duHkhaM vA tatsarveSAmastu, ekAtmakatve hi sati ekaH kRtvA svayaM pApaM kathamasya nu vedako vedayate?, nAnye vedayaMta iti, yasmAca ya eva pApaM karoti sa eva vedayati, nAnyaH, tata ekAtmakatvaM na bhavati, tena nicaM Niyacchatitti ya evaM karttA sa eva triH prakAra kAyikAdi karma Niyacchati, vedayatItyarthaH, athavA tribhistApayatIti tri (tapaM) kiMca tat ?, karma, kiMcAnyat-ekAtmakatve hi sati pitRputrArimitratA na ghaTate, athavA ekatve hi khalvAtmanaH na sukhAdayaH saMghaTate sarvagatatvAt , iha yatsarvagataM na tat sukhAdiguNaM yathAkAzaM, evaM na badhyate sarvagatatvAt , iha yatsarvagataM na tadvadhyate yathAkAzaM, yacca badhyate na tatsarvagataM yathA devadattaH, evaM na mucyate na karttA na bhoktA na saMsArItyAdi, naikAtmakatve sukhI bahutaropaghAtItA, iha yo bahutaropaghAto nAsau sukhI yathA sarvarogAvRtto aMgulyekadeze'rogaH, yazca sukhI nAsau bahutaropadhAto yatheSTavikalpaviSayasaMpadupeto devadattaH, na cAsau mukto bahutaropanibaMdhanAt , iha yo bahutaropanivandhanaH nAsau mukta iti vyapadizyate, na ca muktatvasukhamaznute yathA sarvAGgakIlito vimuktAGgulyekadezaH pumAn , yazca mukto nAsau bahutaropanivandhano, na ca svalpanibaMdhano yathA kIlitaH pumAn , svaparyanta PatparnDDIAPRIMETINimratlam MUSPAITINARITHMETIREMIUPACHHIPPIRedmong hilitiews Ismaa // 36 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ tajjIva| taccharIrAH zrIsUtrakatAmacUrNiH // 37 // MalinitiNI wal mAtragarIracyApI jIvaH tatraiva taduNopalaMbhAta , iha yasya yatra guNopalaMbhaH sa tanmAtrI dRSTaH, yazca yatrAsan na tasya tatra guNopalabdhiH yathA'nerabhasi, uktA ekaatmvaadikaa| idANitajjIvatassarIravAdI, te bhaNaMti-patteyaM kasiNe aayaa0silogo||11|| | patteyaM nAma pRthak pRthak ekaikaM zarIraM prati eka evAtmA bhavati, na hi sarva ekAtmakaM, kasiNo NAma zarIramAtra, natu zarIrAd vyatiricyate, vAlA nAma maMdabuddhayaH paMDitA buddhisaMpannA athavA paMDitA je etaM darisaNaM pavaNNA teSAM pratyekam ekaika AtmA | teSAM tu 'saMti pacA Na tesaMti' saMtIti saMtyAtmAnaH, kevalaM tu sarIraM AtmA bhUtveha pretya nate yAMti, pretya nAma parabhavo,kathaM,na hi | sattA uvavAtikA vidyate,yatathaivaM teNa"Natthi puNNe va pAve vAsilogo"|12zAna hi kiMci tapodAnazIlaiH api AcaryamANaiH | puNyaM badhyate,hiMsAdyairvA pApaM,Natthi loge ito paraMti na vAstyanyo lokaH yatra puNyapApe uktarUpe syAtAM,kasA?-sarIrassa viNAseNaM viNAsohoti dehiNo, syAdetat-yadi puNyapApe na bhavataH tenAyamIzvaraH anIzvaro vA na vidyate, nanvekasmAdeva pASANAta rudrAdipratimA kriyate pAdaprakSAlanazilA ca, na cAnayoH puNyapApe bhUH, evaM svabhAvAdeva Izvaro bhavatyanIzvaro vA, uktaM ca-"kaMTakasya ca tIkSNatvaM, mayUrasya ca citrtaa| parNAnAM nIlatA svacchA, svabhAvena bhavaMti hi // 1 // teSAmuttaraM-vidyamAnakartRkamidaM zarIraM AdimatpratiniyatAkAratvAt , iha yadAdimat pratiniyatAkAraM ca tadvidyamAnakartRkaM dRSTaM yathA ghaTaH, yacca na vidyamAnakarTakaM na hi tadAdimat pratiniyatAkAraM ca yathAkAzaM, yatkartRkaM cedaM zarIraM sa jIvaH, tasmAdanya iti, AdimavizeSaNaM jaMbUdvIpAdilokasthasthitiniSedhArtha, vidyamAnAdhiSThAtRkAnIMdriyANi karaNatvAt , iha yadyat karaNaM tadvidyamANAdhiSThAtRkaM dRSTaM yathA daMDAdayaH kulAlAdhiSThitAH, yaccAvidyamAnAdhiSThAtakaM na tatkaraNaM yathA''kAzaM, yazcaipAmadhiSThAtA sa jIvastebhyo'rthAntaramiti vidyamAnAdAtRkamidaM iMdriyaviSayakadambakaM HITHAISAFA LDEmonal
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ tajjIva taccharIrAH cUrNiH 38 // AdAnAdeyabhAvAt , iha yatrAdAnAdeyabhAvastatra vidyamAnAdAtRkatvaM dRSTaM yathA saMdaMzAyaHpiMDayorayaskArAdAnukatA, yaccAvidyamAnAdAtRkaM na tatrAdAnAdeyabhAvaH, yathA''kAze, yazca viSayANAmindriyairAdAtA sa tebhyo'rthAntaramAtmeti, vidyamAnasvAmikamidaM zarIraM iMdriyAdibhogyatvAt , iha yadbhogyaM tadvidyamAnabhoktRkaM dRSTaM yathA''hAravastrAdi, yacAvidyamAnabhoktRkaM na tadbhogyaM yathA kharaviSANaM, yazcaiSAM zarIrAdInAM bhoktA sa tebhyo'rthAntaramAtmeti, vidyamAnasvAmikamidaM indriyAdi saMghAtatvAt , yatsaMghAtAtmakaM tat vidyamAnasvAmika dRSTaM yathA gRhaM, yaJcAvidyamAnasvAmikaM tadasaMghAtAtmakaM yathA kharaviSANaM, yazcaiSAM zarIrAdInAM svAmI sa tebhyo'rthAntaramAtmeti, yathA'yaM kartA adhiSThAtA dAtA bhoktArthI coktaH zarIrAdanyo jIvaH tathA caivodAhRtaM, syAt-kulAlAdInAM mUrtimattvasaMghAtAnityatvAdidarzanAdAtmanAmapi taddharmatA sA tairviruddhA prAyaH, tacca na, saMsAriNaH khalvadoSAt , saMsAryavasthAyAmevAyaM sAdhyate, na muktAvasthAyAM, ayaM cAnAdikarmasaMtAno'pi nibaMdhanatvAt dravyaparyAyArthikanayAbhiprAyAca taddharmApItyadoSaH, kiMca-yo'yaM jAtismaraH saH avinaSTaH, ihArthataH tadanubhUtAnusmaraNAt , yo'nyadezakAlAnubhUtamarthamanusmarati so'vinaSTo dRSTaH yathA bAlyakA le'nubhUtAnAM yajJadasaH, atha manyase-janmAntaravinaSTo'pyanusmarati vijJAnasaMtAnAvasthAnAt , ucyate, evamapi bhavAntarasadbhAva, sarvazarIrebhyazcAvijJAtasaMtAnArthAntaratA siddhA,avicchinnavijJAnasaMtAnAtmakazcetyAtmeti zarIrAdarthAntarameva siddha tathA ca-viNNANaMtarapuvaM vAlaNNANamiha nnaannbhaavaao| jaha vAlaNANapuSvaM juvaNANaM taMca dehahiyaM // 1 // paDhamothaNAmilAso puvvaM aahaar'milsmaannss| jaha saMpadAmilAsosa puvakAlA'NubhUtIto // 2 / / so ya bhiNNo so ya dehahito, uktA hi tjjiivtcchaariivaadii| idANiM akArakavAdiNo bhaNNaMti-tepAmayaM pakSaH, kuvaM ca kAravaM ceva silogo||13||krotiiti kartA,sa'svataMtraH karte'tikRtvAna vidyate, H D // 38 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArakAsmaSaSThI zrIsUtravAcUrNiH // 39 // MINISTRATIOTEIN kAravaM cevatti na caitamanyaH kArayati viSNurIzvaro vA, savaM kuvvaMNa vijjatitti savvaM sarvathA sarvatra sarvakAlaM ceti, athavA ydpi| ca kiMcitkageti tathApi sarvakartA na bhavatItikRtvA akartA eva bhavati, evaM akArao appA, evam-anena prakAreNa yo'yamu-10 ktaH,ege NAma sAMkhyAdayaH,je te tuvAdiNo evN0silogo||14||je tetti Nisotu visesaNe akartRvAdinolokyatvAt samyaktvalogo jJAnasaMyamaloko vA, athavA yo'bhipretalokaH paro'nyo vAsa teSAM nAsti, tena punaranabhipretalokameva tamAto tetamajanti tama iti mithyAdarzanaM ajJAnaM vA tasmAt tamasaH tama eva yAMti, tamo hi dvedhA-dravye bhAve ca, dravye narakA tamaskAyaH kRSNarAjayaca, bhAve mithyAdarzanaM ekendriyA vA, maMdA uktAH, AraMbhe dravye bhAve ca, dravye SaTkAyavadhaH bhAve hiMsAdipariNAmAt azubhasaMkappA, | athavA moheNa pAuDA moho-ajJAnaM tena prAvRtAH-samAcchannAH, uktAH akaarkvaadinH| idANi AyacchaTTAphalavAdI // 15 // na | saMti-vidyuta iti tanmAtragrahaNaM mahadbhUtAH itipRthivyAdayaH,idhatti iha kupAkhaMDiloke,egesiti, Na samvesi,AhitA-vyAkhyAtAH, te tu attachaTThA puNa ege Ahu-paMcamahadbhUtiyaM marIraM marIrI chaTTho, ma ca AtmA lokazca zAzvataH, loko nAma pradhAnaH, samyaktvaM veti duhato teNa viNassaMti silogo||16|| duhato NAma ubhayato, AtmA pradhAnaM cAkSuSamacAkSuSa vA aihikAmuSmiko vAlokaH | duhiM teNa viNassaMtitti 'sa evaM AtmA na jAyate na mriyate kadAcit, nAyaM bhRtvA bhavitA na bhUyaH, abhijjho nityaH zAzvato'yaM | purANo, na hanyate inyamAne zarIre, 'nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayantyApo, na zoSayati mArutaH | // 1 // acchedyo'yamabhedyo'yamavikAryo'yamucyate / nityaH satatagaH sthANuracalo'yaM sanAtanaHzAnacotpadyate asaditi asatkAryaparigrahaH, muripaDe hi vidyate ghaTaH, savvevi sarvathA bhAvAH,sabve mahatAdayo vikArAH, niyati ma pradhAna, tAmAgatAH,sA kathaM phalavatI || // 39 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ aka skandhavA cUrNiH dina: 0 // mmmmammu bhavatIti, yatkaroti na tasya labhate phalaM AtmA, na phalavati prakRtiH, na phltiityrthH| paMca khaMdhe vadaMtege0 silogo||17|| taha khaMdhA ime-rUpaM vedanA vijJAnaM saMjJA saMskArAH,rUpaNato rUpaM,veyatIti vedanA, vijAnAtIti vijJAnaM,saMjAnAtIti saMjJA, zubhAzubhaM karma saMskurvantIti saMskArAH, te puNa khaNajoiNo kSaNamAtraM yujaMta iti parasparataH,na caitebhya AtmA'ntargato bhinno vA vidyate saMvedyasmaraNAprasaMgAdityAdi, teSAmuttaraM-aNNo aNaNNo NevAhu, kecidanyaM zarIrAdicchaMti kecidananya,zAkyAstu kecinna vAcyaM,tathA skandhamAtRkA hetumAtramAtmAnamicchanti bIjAMkuravat , ahetukaM zUnyavAdikAH hetupratyayasAmagrIpRthagbhAveSvasaMbhavAt , tena tenAbhilapyo hi bhAvaH, sarve svabhAvataH loke yAvatsaMjJAsAmagryameva dRzyate yasmAttasmAt saMti bhAvAH-bhAvAH saMti, nAsti sAmagrI, evaM aMgadapi keciddhetumat kecidahetumaditi, athavA hetumaditi viSNurIzvaro vA so utpAdaheturiti,ahetumanAma yeSAM svabhAvata eva utpadyate, tathA lokAyatikAnAM-"kaH kaMTakAnAM prakaroti taikSaNyaM0 / anye truvate-puDhavI AU vAU ya0 silogo||18|| kecid bruvate-cattAri dhAtuNo rUvaM, etesiM uttaraM NijjuttIe paMcamahadbhUtavAdiNo Arambha kathaM aphalavatitti / aagaarmaavsNtosilogo||19|| yathAsvaM etAni darzanAni prapannAH, te punaragAratve vA vasaMti araNye vA tApasAdayaH, pavvagA nAma vaNarattAdagasoyariyAdayo te savveci || etaM darisaNamAvaNNA savvadukkhA vimuccaMti, tavvaNiyANaM uvAsagAvi sijhaMti AroppagAvi aNAgamaNadhammiNo ya devA, tato ceva NivyaMti, sAMkhyAnAmapi gRhasthA: apavargamApnuvaMti, eyaM darisaNamiti evaM sakadarisaNaM vA jANi ya mokkhavAdidarisaNANi vuttAI tAI pavaNNo savvadukkhANa muccaitti vuttaM, taca Na bhavati, kathaM te dazakuzalAtmake karmapakSe sthitA na nivvaMti, yamaniyamAtmake vA sAMkhyAdayaH, teSAmarthata evottaraManeneva zlokena-AgAramAvasaMtA tu, AraNNA vAvi pbgaa| eyaM darisaNamAvaNNA, HIROI Sammmmmmmmmmm NMAMIN
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 41 // savvadukkhANa muMcati // 1 // kiM cAnyat-teNAvisaMdhi nacANaM silogo||20||tenntti upAsakAnAmAkhyAjJAnena tripiTakajJAnena| niyativAdaH te dharmavidUravidvAMso bhavaMti, jAyate iti janAH, ye te tu vAdigo evaM ye yathA''diSTAH ete ca yAn vakSyAmaH, sarve na te ohaM| tarA''hitA, oho dravye bhAve ca, dravyodhaH samudraH, bhAvauSastu aSTaprakAraM karma yataH saMsAro bhavati, na te tasya utpAdakA vA AhitA-AkhyAtAH, saMsAre ceva saMsaran mohamupacinoti, tasyApyapArakaH, tato garbhajanmaduHkhamArANi saMsAracakavAlaMmi. silogo||26|| evamasmin saMsAracakavAle bhramantazcakravad bhramamANA ubAvayaM NiyacchaMtA uccAI-utkRSTAni avayAI-nIcAni | majjhi yANi dukkhAI tAI ahigacchaMti, ahavA uccAvacamanekaprakAra, saMsArazcAnekaprakAraH, taM niyacchaMtA gambhamesaMtaNaMtaso gambhotirikkhajoNiyamaNussesu gambhAo jammaM ee mArgajaNA taM gambhaM esaMti aNaMtasotti-arNatakhutto, athavA uccAvayamiti nAnA| prakAraM kammaM taM NiyacchatA te dupayA garbhajanmamaraNAni duHkhAnyanubhavaMti, tAni tu na ekazaH, anaMtazaH, anAdIyaM anavadaggaMdIha maddhaM cAurantasaMsArakaMtAraM aNupariyati, iti parisamAptau, bemitti bhagavaMtAdezAd bravImi, na svecyA iti / samayassa pddhmo| | uddeso smmtto|| | vitiyaudesayAmisaMbaMdho sa eva sUttakaDasuttakaDaaviyoge'nuvartate sa eva ca samayaparUvaNAdhiyAro vaTTae, te parasamayA yathA svaM svaM pakSaM saMkSepataH prarUpya pratyutsRSTAH tadAsRtApAyAzca uktAH,jahA gambhamesaMtaNaMtasotti, NANAvidhAbhiggahamicchAdiTThIsu paNNiJjamANesu ayamavi abhiggahitamicchAdidvivikappo vaNijjati. tassa ime cattAri atyAdhikArA, taMjahA-citie NiyativAta atyAdhiyAro1 aNNANavAdI 2 NANavAdI 3 bhikkhusamayAhiyAro jesi cauvidhaM kammaM cayaM Na gacchati 4tti, etehiM cauhiM 41 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtrakR -cUrNiH 42 // saMsiyA ganbhamesaMtaNaMtasotti tadAdINi ya dukkhANi pAvaMti, ityatastaM nAzrayIta, tattha tAva NiyatIvAdasamayaparUvaNatthamidamapadizyate | AghAyaM puNa egesiM0 silogo // 28 // AghAtaM NAma AkhyAtaM, punarvizeSaNe, kiM viseseti ?, pUrvasamayebhyo vizeSayati niyativAdamapi, iheti asmi~lloke samayadhikAre vA ekeSAM, na sarveSAM, upapannAstAsu gatiSu 'pRthak' iti pRthak pRthak na tvekAtmakatvaM jIvotti vA egaI, vedayaMtA gANAvidhesu ThANesu pRthak NANAvidhANi suhadukkhANi aNubhavaMti, te ca tebhyo nAnAvidhebhyo duHkhasthAnebhyazca lupyaMte anubhavaMta ityarthaH, yena ca te dukkhena lupyaMte tanneyaM / Na taM sayaMkaDe dukkhaM 0 silogo // 29 // yena niyatiH karoti teNa tANa taM sayaMkaDe dukkhaM, na puruSakArakRtamityarthaH yat svayaMkRtaM na bhavati ityato Na aSNakaDaM ca NaM, anyena kRtaM aNNakarDa, ca pUraNe, anyanAmApuruSastadubhayakRtamapi na bhavati, na vA'kRtaM tatkathaM 1, ucyate - suhaM vA yadivA duhaM anugrahopaghAtalakSaNe sukhadukkhe seddhasiddhi: - nirvANamityarthaH, itazca jIvAzrayA sarve niyatIkRtAH, na vIryaM puruSakAro'sti sarvvamahenutaH pravartata iti, epANiyativAdidiTThI, akaMmikANaM ca kAlavAdINaM ca diTThI Na sayaMkaDaMNa aNNehiM0 silogo ||30||Niya tIsabhAvamettamevedaM saMgayaM tahA tesiM saMgatiyaM NAma sahagataM saMyuktamityarthaH, athavA'syAtmanaH nityaM saMgatANi iti, saMgateridaM saMgatiyaM bhavaMti, saMgateca hitaM saMgatikaM bhavati, tahA tesiMti jeNa jahA bhavitavyaM Na taM bhavati aNNahA, iheti iha loke niyativAdadarzane vA, egesiM, Na savvesiM, AhitamAkhyAtaM, na tu niyativAdiNo, evametAI jaMpatA0 silogo // 31 // evamavadhAraNe, kAni 1, etAni kudarzanAni tAni sadahaMtA, niyaivAyaM akarmAdi AkamikA ahavA parUve niyamavAdadarzanaM vA paMDivAdiNo vAlAsteSAM paMDitavAdiNo apaMDitAH paMDitapratijJAH, te hi niyatANiyataM saMtaM je jahA kaDA kammA te tahA caiva NiyameNa vediaMtitti evaM niyativAdaH // 42 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatrakatAGgacUrNiH // 43 // N niyataM, taMjahA NiruvakamAyU devaNeratiyatti, aNiyataM sovakamAyuti, etaM NiyatAjiyataM saMtaM sadbhUtaM ayANamANA abuddhi0 abuddhikAH maMdamedhasa ityarthaH, te amedhasa evametaM ayANaMtA, evamege tu pAsatthA silogo||32|| evamavadhAraNe, na jANaMtA ajANatA vipragajjhitA te naiva svayaM vikalpitamithyAdarzanAminiveze Asaja tAIvA sakarmabhistabdhIbhRtAlajanIyenApi na lajjaMte ityarthaH, evaM pubudvitA evaM nAma yadyapyabhigRhya tAni nAnAvidhAni bAlatapAMsi sve sve darzane yathoktamupAsthitA gurvAdivinayayuktAH sarvaprakAreNa yathoktajJAnAnmatito visIdaMti tathApyAtmAnaM na saMsArAdvimocayaMti, uktaMca-mithyASTiravRttasthA, syAt-kathaM tena saMsAspAragA bhavaMti ?, mithyAdarzanenopahatatvAt , dRSTAntaH, javiNo migA jahA silogo||3shaajv eSAM vidyata iti javinaH, keca te ?-mRgA parigRhyante, saMtagrahaNA NirupahatazarIrAvasthAH akSINaparAkramAH, paritanyata iti paritAnaH vAguretyarthaH, tajjitA vAritA, prahatA ityarthaH, na zakyametat paritAnaM-nissatu, sA ca egato cAgurAH ekato hastyazvapadAtivatI yathA hi bhayato se nazyati ekataH pAzakUTopagA yathA vibhAgazaH nityatrastAH, tatra te mRgAH svajAtyAdibhiH paritruTyamAnA maraNabhayodvignA azaMkitAI saMkaMti, syAta-kiM zaGkanIyaM kiM neti, ucyate-paritANiyANi saMkaMtA silogo||34|| sarvataH paritanitAni yAni vA tAni punaH vajjhapotarajjumayAni, tAnyazaGkanIyAH parizaGkitAH, ta evaM varAkAH aNNANabhayasaMviggA ajJAnabhayattA, tata evaM na jAnate-yathaimA vAgurA durladhA na adhaH zakyateti kartuM, te tataste jJAnAbhAvena saMviggA tahiM tahiM saMpalinti aNukUDilehi aNNapAsehiM aNNapAsehi, athavA ekataH pAzahastAH vyAdhAH egato vAgurA tanmadhye saMpralIyaMto pramanto ityarthaH, yAvadvaddhA mAritA vA, satepAmajJAnadopaH, te puNa avataM pavejja vejjhaM baMdheja padapAsato, padaM pAsayatIti padapAzaH-kUDaH upako vA, paThyate ca-muceja padapAsAo, bNdhghaat-I7||43|| umanAKHADImmrati SATNIPEPARATION
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ F AMITRAPATIHARIES ICATIMINISTRI caka- rNiH niyativAda: __4MN ITENA mAraNAni, taM ca maMde Na pehatI(ti)sa bhAvamandaH na prekSati taM sa evaM varAkaH, appA'hitapaNNANo silogo||36||vismNnnaam kUTaiH pAzopagaiH AkIrNa taM dvAraM taM visamaM samaMvA teNa gataH upAgataH se baddhe payapAsehiM 'se'tti sa mRgaH vadhyate sa vadhyaH padaM pAzayatIti padapAzaH sa ca kUTa: upago vA, tattheti tehiM pAsAdiehi baddhe,ghaMtaHghAtakaH ghAtaka evAMtappaMtaH yAtanAmeva sa karotIti ghaMtaH niyatamadhikaM vA ghetaM gacchati niyacchati / evaM tu samaNA ege silogo||37||evmvdhaarnne turvizeSaNe nirgranthatvAtiriktA eke na sarve, ke ca te?, niyativAdinaH, je ya aNNe NANAvidhadihiNo,micchAdihitti viparItagrAhiNAH aNAriyaMti NANadaMsaNacarittaaNAriyA te asaMkaNijjAI saMketA, NANadaMsaNacarittAI asaMkaNijjAI tAI anye jIvabahutvAdibhiH padairnAtra zakyate ahiMsA niSpAdayitumiti saMketi-Na saddahaMti, saMkitAI kudaMsaNAI tAI asaMkiNo saddahati pattiyaMti, syArtika zaMkanIyaM kiM neti ? ucyate-dhammapaNNavaNA jA tu0 silogo||38||yaavaan kazcit jJeyadharmaH samayena prajJApyate sA dharmaprajJApanA, ahavA duvidho dhammo-sutadhammo carittadhammo ya, dasavidho ca samaNadhammo AgAramaNAgArio dhammo, sajeNa paNNavijaisa dhammapaNNavaNA etI, sesaM kaMThathaM, vajjhatti dukkhaM kajati, ahavA Na sadahati, ahavA kimevaM Na vatti vA saMkaMti, pRthivyAdijIvatvaM zaMkita, mUDhA ajJAnena-darzanamohena AraMbhAya Na saMkaMti, davyAraMbhe bhAvAraMbhe ya vadaMti kupAsaMDiNo, tameva AraMbhaM bahu mannaMti, aviyattA NAma avyaktAH, gAraMbhAdisu dosesu visesitabuddhayaH, akovitA avipazcita ityarthaH, micchattakaDadoseNa sambhUtaM NiragaMthaM padayaM Na saMkaMti-Na bujhaMti, syAd buddhiHyathA mRgAH pAzabaddhAH pracuratRNodakAt vanavAsasukhA cyavaMte evaM mithyAdRSTayaH, kutaH cyavante ?, ucyate-savappagaM viukkassa0 silogo||39|| sarvatrAtmA yasya sa bhavati sarvAtmakaH, athavA je bhAvakasAyadosA tevisavve lome saMbhavaMtIti savyappagaM, uktaMca PH - ATIHAR HIP...... // 44 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ I ROMANTIANELPGOR matlamla zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 45 // ajJAnimA "lobho sambaviNAsao0"vividha jAtyAdimirmadasthAnarAtmAnaM ukkassatti, nUmaM gahanamityarthaH, davaNUma duggaM apagAsaMvA bhAvaNUma mAyA, ee tiSNivi kasAyA, vividhaiH prakArai dhuNiya vidhuNiya, kiMca appattiyaM NAma rusiyavvaM tadapi appattiyaM, akammaMse sAdhI akammaMse, emiH sarvaividhRNitai akammaMso bhavati, na vA'sya bAlabuddhiNo appattiyaM-akarmatvaM bhavati, siddhatvamityarthaH, ahavA appattiyaM koho, teNa jaiyA akammaMse bhavati, aMsagahaNaM tiNi 2 kasAye sese kAUNa khaveti, evaM semANivi kammANi khavettA jIvo akammaMso bhavati, taM puNa sammadaMsaNacarittAo viNaehi khati, Na micchAdasaNaannANa'viratIhi, etamaDheM mie cutetti jo miyadiTuMto bhaNito yathA mRgaH pAzaM pratyabhisarpana pracuratRNodakagocarAt svairapracArAt vanasukhAd bhraSTaH mRtyumukha meti evaM tevi NiyativAdiNo je te taM(ena)NAbhijANaMti silogo||40|| kaMThayo, NiyativAdo gto| idANi aNNANiyavAdidarimaNaMaNNANakato kammovacayo Na bhavati tatpratiSedhArthamapadizyate-mAhaNA samaNAege silogo||41|| mAhaNA NAma dhIyArA,samaNA | samaNA eva, ege NAma Na savve, jo aNNANiyavAdI, ahavA amhaMtaNae mottUNa te savvevi appaNo sapakkhaM pasaMsaMtA bhaNati, saba| logaMsi je pANA Na te jANaMti kaMcaNaM asmAnmuktvA sarvaloke'pi vAdinaH sarvaprANabhRtovA ye'smadarzanavyatiriktA Na te jANaMti saMsAraM mokkhaM vA, te hi micchAdiTTiNo sadbhAvabuddhyApi yathA svAna 2 kusamayAn prarUpayaMtaH te tatra sadbhAvaM vadaMti, dRSTAntaH-milakkhU amilakkhussa silogo||42|| yathA kazcinmlecchayuvA kenacid vidvadvargeNAcAryeNa pathi gRhe vA'padISTaH-putra ! kutaH Agamyate ?,Na hetuM se viyANAtitti vacomihitaM dRSTimukhaprasAdAdibhirAkAraiH parizuddhAkAraM jJAtvA kiMtu tameva bhASitaM pratyanubhASate,athavA | pRSTaH kiMcitacaM pRcchatAM so'pi tathaivAha, AryakumArako vA pitrA'padiSTaH-bhaNa putra ! siddhaM, eSa dRSTAntaH, evamaNNANiyA nANaM0 HIRARELalitySHIRALL i mummythmanduDIARI GHPiIIRAMAIRAMRITAINITALIMARRIAMMAIMERITAMATA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ HIMALAYA PURNATOP ajJAnikAH sUtrakaacUrNiH 46 // ARINLANNILITARAMITAPAINIDHY P silogo||43|| evamavadhAraNe, nizcayArtho nAma yathA bhAvo'vasthitaH taha AtmAdipadArthAn darzayaMto'pyanyeSAM acitrakalAbhijJA iva na sadbhAvAttAvaditi, tadevodAharaNaM milakkhuba abodhie, abodhirajJAnamityarthaH, sa evaM teSAM-aNNANiyANa vImaMsA silogo // 44 // saMzayaH saMdeho vitarkaH oha vImasetyanarthAntaraM, teSAM hi asarvajJatvAdasau vImaMsA pratyakSeSvapi, na cet pRthivyAdiSu saMdihyate kiM punarAtmAdiSu apratyakSeSu?,tadevaM sA vImaMsA,iha nizcayajJAnena niyacchati-nayuJjate na ghaTata ityarthaH,sa evaM saMdigdhamatistAvadAtmAnamapi na zaknoti pratyayayituM, kutastarhi paraM?, saMsArato vA samuddhatuM, evaM te micchAdiTThiNo tadupadiSTaM vA micchAdasaNaM paDivajati, udAharaNaM-vaNe mUDhojahA jaMtU silogo // 45 // jahA koi mahati vaNe disAmUDheNa bhaNNati-bhrAtaH katarasyAM dizi pATaliputramiti, tenApadIzyate-ahaM tatra nayAmIti, tato so teNa saha padvito, tau hi mUDhAnugAminau duhatovi akovitA, duhatoNAma tAveva dvau, athavA ubhayAci Na yANaMti-kuto gamyate Agamyate vA? kiMvA gatamavaziSTaM vA?, akoviyANAma ayANagA, tivvaM soyaM NiyacchaMti, tI nAma atyartha parvatAsasaritkaMdarAvRkSagulmalatAdinA gahanaM, sati teneti zrotaM bhayadvAramityarthaH, niyattamaniyattaM vA gacchaMti niyacchaMti, athavA khaMdhAvAreNa mahAsatthavAheNa koi aggimadesao gahito, so ya disAmRDhatAe aNNato Nei, tattha te majjhimapacchimA te jANaMti, aggimagANa jANaMti paMthamiti, te'vi mUDhA sugAyA, duhato disaamuuddhdittuNto| idANiM aMdhadiTuMto bhaNNatiaMdhe aMdhaM pahaM Neti silogo||46|| jahA koI aMdho addhANaTThANe ca kaMci aMdhaM mattaM vA sametya brIti-ahaM te abhirUyitaM gAma NagaraM vA Nemitti teNa saha padvito gacchati dUramaddhANaMti,nAsau jANAti, yatra vastavyaM yAtavyaM vA ityatra tasya tadaparimANameva adhvAnamityato dUrAvAnaM, ahavA jao aMdha jaMtosa evaM patheNaM patthitovi kSaNAntaraM pAdasparzana gatvA utpathamApadyate yatra vinAzaM BIBINTIMANALIBAPPANDIR MRIDATARA // 46 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAnikA zrIsUtrabAgacUrNiH // 47 // THAHEITNA NE prApnute prapAtakaMTakAdizvApadAdibhyaH, athavA yadRcchayA paMthAnamevAnupatati, athavA aJcalaehiM bahuge hi diTuMto-buggAhetUNa accalayA pavvayaM parIyaMcAveUNa aggillaM pacchillayassa lAuMmutto, te'vi icchitavvaM vayaM bhUmi vaccAmotti tattheva bhamaMti, sa sataM ceva Avajje uppaghaM, jaMtUghuNAkSaravat ,ete diTuMtA davadisAmUDheNa vuttA anniyyvRttii,tssmvtaar:-evmegenniyaayhosilogo||47|| evamavadhAraNe, egeNa savve, bhAvadisAmUdA bhavavAyasAH, niyato nAma mokSaH, niyato nitya ityarthaH, vayameva dharmArAdhakAH nAnye, te evaMpratijJA api dhammamAvaje'piH saMbhAvane, mUlapAThastu adhammamAtraje, aduvA NAma saraNArthameva, apyevaM adharmamApadyate, yathA zAkyA AraMbhapravRttAH dharmAyotthitA adharmameva Apadyate, ye'pi ca kaSTatapaHpravRttAH AjIvikAdayaH te'pi dharma adharmAnuvandhanaM prApya punarapi gozAlavatsaMsArAyaiva bhavaMti, Na tesavvujjugaM vae, savvujugo NAma saMjamo sarvato RjuH akuTilaH nirupadhaH na kasyAMcidavasthAyAM akalpAnujJAnamalino bhavatIti, punarapi vizeSopalaMbhAt sa evArthaH upasaMhiyate-evamege vitakAhiM. silogo||48||ukto hi silogo,uktaM hi-"punvabhaNitaM tu jaMbhaNNatI tattha kAraNaM asthi / paDisehamaNuNNAkaraNa heuvisesovalaMbho vA ||1||athvaa dvau dRSTAntAvuktau,upasaMhArAvapi dvAveva,evamavadhAraNe,ete iti ye uktAH,paraM tatra tIrthakarA vitarkA mImAMsetyanAntaraM, evaM syAditi, te tu nAnyaM paryupAsitavantaH, anye nAma ye chadmasthalokAduttIrNAH sarvajJAH sarvadarzinaH tAnupAsya appaNo ya vitakAhiM cazabdAdanyamatezca,yathA vyAsaH-amukena RSiNA evamuktamiti,hAsamAnayaMti, yathA kaNAdo'pi mahezvaraM kiMcid ArAdhya tatprasAdapUtamanAH vaizepikamakarota , etairAtmavitaH paropadeauzca yathAkhaM ayamasinmArgaH RjuH, arijunA zepAH praduSTamatayo durmtyH| | evaM takAe sAdhetA silogo||49|| evamavadhAraNe khamativitarkAbhiH, sAdhayaMto yojayantaH kalpayanta ityarthaH, dhammoM HAmitthy FLIGHTTAMILLL // 47 // MUNICHANMORA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka bauddhakhaMDana gacUrNiH // 48 // M-HRAWAN, AlapurmanTINAR RAHIMIRE nAma yathA dravyaparyAyavastubhAvAvasthAna, viparIto'dharma iti, athavA kAraNe kAryavadupacAraM kRtvApadizyate-saMsAraduHkhakAraNamadharmaH, tatra kovidA dharmAdharmakovidA asaMbuddhA ityarthaH, duHkhaM Neti duHkha-saMsAro taM nAtivartate na uttaratItyarthaH, athavA kAraNe kArya|| vadupacAraM kRtvA'padizyate saMsAraduHkhakAraNamadharmaH, diluto sauNipaMjaraM, yathA zukakokilAmadanazalAkA dravyapaMjaraM nAtivarttate, evamime paratitthiyA dukkhavimokkhakAraNaM bhAvapaMjaraM nAtivarttate, viuTuMti troTayaMti ativartante vA, ta evaM parataMtrAH-sayaM sayaM pasaMsaMtA0 silogo||50|| khaM khaM nAmAtmIyaM 2 prazaMsaMtaH stuvaMtaH khyApayantaH idamevaikaM satyamiti, nAnyaM, na tAni garhanti, pareSAM vacanAni prakaTIkurvati,evaM te parasparaviruddhadarzanAH kusamayatIrthakarAH mumukSavo'pi na saMsArapaMjaramativartate,ye'pyanye tato'zritAste'pi, yathA je u tattha viussaMti, viseSeNa ussaMti-idamevaikaM tacamiti vizepeNa udghopayaMti gavveNa ussaMtIti, te saMsArato viussaMti / aNNANiyA vAdI prismttaa| idANI yatkarma caturvidhaM cayaM Na gacchatitti NijjuttIe vuttaM zAkyAnAM tatprarUpaNArthamapadizyate athAvaraM parikkhAya0 silogo // 51 / / athetyayaM nipAtaH pUrvaprakRtApekSastebhyaH samayebhyaH prakRtebhyaH atha idamaparaM pUrvamAkhyAtaM ukkhAyaM, ta evaM bravate-gaMgAvAlukAsamA hi buddhAH, taiH pUrvamevedamAkhyAtaM, athavA purAkhyAtamiti pUrveSu mithyAdarzanaprakRteSvAkhyAtaM, athavA prakhyAtaM kriyA karmetyanarthAntaraM, karmavAdidarzanamityarthaH, dhigataM bIbhatsaM vA darzanamazobhanamityarthaH, kammacintA NAma yathA yena yasya yeSu ca hetuSu pravarttamAnasya karma badhyate tato karmaciMtAtaHpranaSTaH, athavA atikabhiIrutvAttaiH kazrivAH keci| didaM abandhatvAyApadiSTAstatteSAM kudarzanaM duHkhakhaMdhavivarddhanaM karmasamUhavarddhanamityarthaH, teSAM hi avijJAnopacitaM IryApathaM svamAMtikaM ca karma cayaM na yAtItyataste karmaciMtApaNaTThA, syAt-kathaM punarupacIyate ?, ucyate, yadi saccazca bhavati satvasaMjJA ca saMciMtya jIvitAt Imagmaintentinetmmen JAHIROINORTHEATRITESTIMATHA MARISTITIHAR i tTIN I Heaumar // 48 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ RA zrImatraka-2 vyaparopaNaM prANAtipAtaH, atra bhaGgAzcatvAraH jIvo jIvasaNNA ya, prathame bhaGge baMdhaH,viSvabandhaH, athavA saJcazva bhavati 1 saccasaMbA vAra || patidoSAH tAgacUrNiH saMcitya saMcitya 3 jIvitAd vyaparopaNaM4, catusu padesu solasa bhaMgA, paDhame baMdho sesesu abaMdho, athavA jANaM kAraNa'NAhika // 49 // | silogo||52|| jAnAnaH satvaM yadi kAyeNa NAuTTati, kAuTTaNaM nAma jighAMsikA utthANaM hatthapadAdivyApAro, sa evamaNAumANo |jaivi hiMsati tahAvi abaMdhago, abuho jaM ca hiMsatitti mAtA prasuptA putra mArayati, stanena mukhamAvRtyAnyatareNa vA gAtreNa, athavA sa eva abuhocAlako yadA pipIlikAdIn sacAn ghAtayati, mAtApitarau kiMcidavacanaM bravIti, na cAsya kammopacayo bhavati, yadyapi ca kazcidbhavati sa tadyathA'smAkamIryApathaM tathA puTTho vedeti, paraM puTTho NAma spRSTamAtra eva taM karma vedati, muMcatItyarthaH, avyaktaM nAma sakSma taMtubaMdhanavat zIghrameva chidyate, saha avadyena sAvA, athavA jAnaMtitti SaDabhijJasya buddhasya hiMsato'pi yat badhyate, kAraNa Na AudRtitti svamAnte ghAtayannapi saca na kAyena AudRti, na samArabhate ityarthaH, abuho nAma alpabuddhIndriyo bAlA, so hiMsAdikarmasu vartamAno'pi abaMdhaka eva, athavA abuddho bAlaH ajJazca pathi varttate, na ca pathyupayuktaH, asAvapi abudhyamAno yAni saccAni vyApAdayati, nAnayoH pApocayo bhavati, puTTho vedeti paraM, etAni caurovarjayitvA yo'nyaH sa spRSTaH karmaNA bhavati, vadhyeta ityarthaH, taM NiyamA vedayati, catubhyo bandhahetubhyaH parata ityarthaH, taccAvyaktaM sAvA, amRtamityarthaH, athavA vyaktaM teSAM trikoTIzuddhaM mAMsamapi bhakSyaM anyathA tvabhakSyamityato vyaktaM syAt , kathaM pApaM badhyate ?, ucyate-saMtime tayo AdANA silogo // 53 // saMtIti vidyate, AdAna prasUtirAzrayo vA yaiH kriyate pApa karma, taM ca amikammAya pesAyA, abhimukhaM kramya abhikramya svayaM ghAtayatvetyarthaH, preSyanAma anyaH kArayitvA, hataM hanyamAnaM vA manasA'nujAnati / ete tutato AdAnA silogo // 54 // | // 49 // I NMainamaAHARAMITI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH MaltHINRHMIRIm HalalawariLIRI HTTEmaiI AMBAREIRay Dainiane - HTHEICHARITAITHLETI maAIRANITHALINICHIRAINRITA MATIL TientitmlnNARIESeriHINNARINITIATION M BHARATALAINEESLIME puccaddhaM kaMThaNaM, evaM bhAvaNAsuddhIe, bhAvayati tAM bhAvyate vA'nayeti bhAvanA, zuddhirnAma nAtra vicikitsAmutpAdayaMti, kiMca-evaM tasya pUtidoSAH bhAvanAzuddhAtmanaH trikoTIzuddhabhojinaH yadyapi kazcit puttaM pitA samArambha silogo||55|| api padArthasaMbhavane hi,uktaM hiprANinaH priyatarAH putrAH, tena putramapi tAvatsamArabhya, samAraMbho nAma vikrIyAyAmArabdhatvAt , mAMsena vA dravyeNa vA, kimaMgaMNaraputraM zUkaraM vA chagalaM vA?,AhArArtha kuryAdbhaktaM bhikkhUNaM, asaMjatoNAma bhikkhuvyatiriktaH, sa punarupAsako'nyovA, taM ca bhikSuH trikoTizuddhaM bhuMjAno yo medhAvI kammuNA Novalippati, tatrodAharaNaM-upAsikAyAH bhikSuH pAhuNaogato, tAe lAvago mAreUNa uvakkhaDittA tassa diNNo, gharasAmipucchA aho NikkhiNi(kiva)tti, tAhe teNa bhivakhuNA kRtakazca kRtaH, mA, kappareNa hastAbhyAM gRhItvA svedaya imegArAniti, tvameva dAse, nAhaM, evaM matkRte ghAtaka eva vadhyate, nAhaM,eSAmuttaraM-maNasAje pussNtisilogo||56|| pUrva hi satveSu nighRNatotpadyate pazcAdapadizyate-yaH paraH jIvavahaM karoti na tatra doSo'stIti, te hi puNyakAmakAH mAturapi stanaM chicyA iti, apraduSTA api manasA duSTAH eva mantavyAH, ya uddezakakRtaM bhuMjate, evaM te saMghabhaktAdiSu, matsyAyiteSu ca mUchitAnAM / / grAmAdivyApAreSu ca nityAbhiniviSTAnAM kuzalacittaM na vidyate, azobhanaM cittaM vyAkulaM vA, tadacittameva yathA azIlavati, loke'pi dRSTaM vyAkulacittANaM bhavati avicittattaM, evaM teSAM sAvadhayogeSu vartamAnAnAM aNavajaM-anayaM(ha)tesina,na tyatItyanahaM nAstItyarthaH, kA tarhi bhAvanA ?, na teSAmanavadyayogo'sti, nityameva hi te asaMvuDacAriNo baMdhahetupu vartate, asaMvRtatvAt , te hi tatpradoSanihavamAtsaryAdiSvAzravadvAreSu yathAsvaM vartamAnAH tadanurUpameva ca yathApariNAmaM kammaM baMdhati, dabyasaMvuDA pAvasiyAlacaurAdayaH, bhAvasaMvuDA sAdhavaH, saMghRtacAriNo nAma saMvRtaH saMyamopakramaH, taccaraNazIlaH saMvRtacArI / iccetAhi diTThIhiM0 silogo // 57 // iti m atlamDINTITIHAAHITIANIMALPRACES DHIANANDERINAIIMONETIWARIALMITRIPAN
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka tAGgacUrNiH // 51 // upapradarzane, etAhiMti ihAdhyAye yA apadiSTA niyatikAdyAH, sAtAgArako nAma zarIrasukhaM tatra niHsRtAH, ajjhovatraSNA ityarthaH, hiyaMti maSNamANo- evamasmAkaM hitaM bhaviSyatIti sukhAni eva ahitameva sevate, athavA asminnarthe'yaM dRSTAntaH- jahA AsAviNi NAvaM silogo // 58 // AzravatItyAzraviNI akatakaTThA puNNakoTTA vA, jAtyandhagrahaNaM nAsau nAvo mukhaM pRSThaM vA jAnAti, yo vA alapatrAderupakaraNasya yathopayogaH, sa evamicchannapi pAraM samudrapAraM vA, aMtarA viSIdati, sadya ca eva pite, nimajjate vA, sohaNichipi Na sakei vajjiuM teSu, kimaMga puNa sayachiddaM, esa dito, uvasaMhAro eso evaM tu samaNA ege 0 silogo // 59 // evam anena prakAreNa, turvizeSaNe, asmAn muktavA micchAdiTThI aNAriyA NAma carittANAriyA aNAriyANi vA kammANi kurvati te saMsArapAramicchaMti saMsAreca aNupariya haMti, avi NAma so jAtiaMdho devatApabhAveNa vA aNNeNa vA kei uttArijjeja, Na ya micchAdiTThI saMsArAduttaraMti | bitio uddesio sammattI 1-2 // samayAdhikAro'nuvarttata eva tatra prathame dvitIye ca kudRSTidoSA abhihitAH, tRtIye teSAmevAcAradoSA abhidhIyate, atha dvitIyAvasAne sUtraM- 'puttaM pitA samArambha AhAraTThamasaMjate' AcAradopa uktaH, ihApi sa eyA cAradoSo'bhidhIyate, dRSTidoSAzca teSAmeva terAsigavattaM ca bhaNihitti, ityato'padizyate-jaM kiMci u pUtIkaDaM 0 silogo // 60 // yaditi aNiddissi Niddeso, kiMciditi yadAhArimaM uvadhijAtaM vA, pUtigrahaNAdAdhAkamrmApi gRhItaM, AdhA karmikaM eva hi pUrti, yadapi ca tadavayavo'pi na varttate kathaM tarhi AdhAkarmma 1, tagrahaNAcca sarvA avizodhikoTi gRhItA 'egagrahaNe gahaNaMtikAuM tajAti| yANa savvesiM' tiSNi visohikoTIvi gahitA, zraddhA asyAstIti zrAddhI, AgacchaMtItyAgaMtukAH, taiH zrAddhairAgaMtukAnanuprekSyapratItya uvakkhaDiyaM, athatrA sahitti je egano vasaMti te uddizya kRtaM tat pUrvapazcimAnAM AgaMtuko'pi yadi sahassaMtarakarDa bhuMje, pU.tidoSAH // 51 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUtidoSAH zrIsUtraka- sAgacUrNiH // 52 // dupakkhaM NAma pakSau dvau sevate, tadyathA-gRhitvaM pravrajyAM ca, amhaMtaNaovi jo asuddhaM bhujati sovi dupakkhaM sevati, kathaM?, dabbo liMga bhAvao asaMjato, evaM te pratrajitA api bhUtvA AdhAkarmAdibhojane gRhasthA eva saMpadyate / tameva avijANatosilogo // 61 / / tamiti Niddeze, yathoddiSTa meva tadartha, evamanena prakAreNa mUlaguNe uttaraguNe tadupaghAtaM ca ayANaMtA, avizuddhabhogadosega || jahA 'AhAkammaNNaM bhaMte ! bhuMjamANe kiM pakareti kiM ciNAti0, visamA NAma baMdhamokkhA kammabaMdhovi visamo, ekeka kaMmamaNega ppagAra aNegehiM ca pagArehiM bajjhate ato visamaMti, akovikA asaMbuddhA ityarthaH, te ayANagA pratyutpannagRddhAH anAgatadoSadA| rzanAt AdhAkAdibhidoM paiH karmabaddhA saMsAre duHkhamApnuvaMti,macchA vesAliyA ceva vizAlaH samudraH vizAle bhavAH vaizAlikA:bRhatpramANAH athavA vizAlakAH vaizAlikAH, paThyate ca 'bhacche veyAlie ceva' vaitAlI kUlamiSyate, loke siddhameva tadabhidhAnaM, yathA pUrvA vaitAlI dakSiNA'parotareti sAmudrakUlodbhavo, sa vaizAliko vaitAlIkUlo vA matsyaH sAmudrakairvA viprahArairmatsyaizvAnyairvRhadbhinaM bAdhyate sa kathaMci devatAto nirupasargAniSkaMTakAtsamudravelayA nisRSTakAyaH yato, rUDha iva pumAn paraprayogena anUdyamAnaH sudUramapahRtAH udagassa abhiAgametti udagasya abhyAgamo nAma samudrAnissaraNaM, kecittu punaH pravezaH, sa evaM zarIrasukhAya ajJAnAt , sUtrApAyAt / udagarasappabhAvena silogo|| 62 / / appabhAvo nAma udagassa alpabhAvaH, pratyAvRtte udage zuSkA eva vAlukA saMvRttAH paMko vA, athavA appasvabhAvaH appabhAva, stoka ityarthaH, saca mahAkAyatvAt na tatra zaknoti, na parivarttamAno vA nadImukhe | lagyate, evaM appakAo vidhAtayatI ghanaghAtena vA, ghAtaM karotIti ghaMtaH, akarma ca karmakartetikRtvA'padizyate-khayameva asau ghAtAraM eti prAmotItyarthaH, athavA ghetoNAma maccU taM maccumeti, kaiH?, ucyate-DhaMkehi ya kaMkehi ya silogo||62|| pacchadaM, ete cAnye
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 53 // AmiSAzinaH zRgAlipakSimanuSyamArjArAdayaH kappaMti tatraiva yadRcchayAvi, kecitpunaH vIcamAsAdya varddhamAne codake samudrameva vizaMti, duhiti taistIkSNatuNDaiH pizitAzibhirasyamAnAstItraM duHkhamanubhavato aha (i) duhasahA maraMti, esa diTTaMto, evaM tu samaNA ege0 silogo // 63 // evamanena prakAreNa varttamAnameva jihvAsukhamicchaMti, aNNautthiyA pAsatyAdayo vA ege, samudramuttarituM, avisuddhANi AhArAdINi gavesaMto jahA macchA egabhaviyaM maraNaM pAveMti evamaNegANi jAitantramaritavvANi pAvaMti, evaM pAsatyAdayovi joeyanvA, iNNamaNaM tu aNNAnaM silogo // 64 // idamiti jaM bhaNihAmi jahA loko uppajjati viNassati ya, iheti ihaloge, egesiM, Na saccesiM, athavA ege NAma na jJAnamahA, etaM kahaM 1, devautte ayaM loge 0 silogo ||35|| ke bhaNati devehi ayaM logo kao, utpatti bIjavat vapitaH Adisarge pazcAdaMkuravat nisardhamAnaH kramazo vistaraM gataH, devagutto devaiH pAlita ityarthaH, devaputto vA devairjanita ityarthaH evaM vaMbhauttevi tiSNi vikappA bhANitavyA, baMbhauttaH baMbhaputta iti vA / issareNa kate loge0 silogo ||66 // Iza aizvarye, IzvaraH prabhuH sa mahezvaro'nyo vA'bhipretaH, tathA pradhAnAdanya icchaMti, pradhAnamavyakta ityarthaH, jIvAzcAjIvAva | jIvAjIvAstaiH jIvAjIrvaiH saMyuktaH, sukhaM ca dukkhaM ca sukhadukkhe sa ekIbhAvena anvitaH sukhaduHkhasamanvitaH, anugata ityarthaH, tathA| 'nye icchaMti sayaMbhuNA kate loge0 silogo // 67 // svayaM bhavatIti svayaMbhUH, sa tu viSNurIzvaro vA brahmA vA iti, vRttaMti, ititiitiriti upapradarzanArthaH, uktaM kathitamityarthaH, mahaRSinAma sa eva brahmA athavA vyAsAdayo maharSayaH, yo vA yasyAbhipretaH sa taM bravIti maharSimiti, evaM yo yasyAbhipretaH sa sa taM taM lokakartAramiti / kecitpunastrayANAmapi sAdhAraNaM kartukatvamicchati, tadyathA'ekA mUrtistridhA jAtA, brahmA viSNu, kAraNikA bruvate viSNuH svarlokAdekAMzenAvatIrya imAn lokAnasRjat sa eva mArayatIti kRtvA 74 | kartRvAdanirAsaH // 53 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 54 // kartRvAdanirAsaH mAro'padizyate, tatastena mAreNa mAraNe saMsRnA mAyA, eka truvate-yadA viSNuNA sRSTA lokA tadA ajarAmaraNatvAt taiH sarvA eveyaM mahI niraMtaramAkIrNA, pazcAdasAvatIvatarAM krAntA mahI prajApatiH (m)upasthitA, nAgArjunIyAstu paThaMti-aniviTTiya jIvANaM mahI vaNNayate pazuM tato se mAyAMsajuttakAralogassa bhItvA tatastena paribhIya svayaM mahyA vijJaptena mA bhUllokAH sarva eva pralayaM yAsyaMtIti bhUmerabhAvAt , tAM ca bhayavihvalAMgI aNukaMpatA vyAdhipurassaro mRtyuH sRSTaH, tataste dharmabhUyiSTAH prakRtyAH jIvayuktAH manuSyAH sarva eva devepUpapadyate sa, tataH khargo'pi atigurutaro kAntaH prajApatimupatasthau, tatastena mAreNa saMstutA mAyA, mAro NAma mRtyuH, saMstavo nAma sAMgatyaM, uktaM hi-mAtpuvvasaMthavaH, mRtyusahagatA ityarthaH, tatastena mAyAvahulA manuSyAH kecideke mRtyudharmamanubhUya narakAdiSu yathA kramaMte-upapadyate sma, uktaM ca-'jAnataH sarvazAstrANi, chindataH sarvasaMzayAn / na te hyapakariSyati, gaccha svarga na te bhayaM // 1 // " yena vA mAreNa saMstutA mAyA vitiyA teNa loe asAsate / atra-mAhaNA samaNA ege silogo||68|| mAhaNA dhiyArA,samaNA sAMkhyAdayaH, ege, Na savve, aMDAt kRtaM brahmA kilANDamasRjat , tato bhidyamAnAt zakunavallokAH prAdurbhUtAH, evamete sarve'pi lokoptavAdavAdinaH khaM khaM pakSaM prazaMsaMto vate-asau tattamakAsI ya,ayANaMtA musaMvade,asAviti asAvekaH yo'sadabhipretaH viSNurIzvaro vA, tatvaM nAma asAveva, nAnyo, lokamakArSIda , zepAstu lokoptavAdamajANato musaMvade, athavA vayaM brUmaH-te carAkA lokasvabhAvaM ayANaMtA musaM vade, kathaM ?, jaMte vadaMti devA maNussA tirikkhA NAragA suhitA dukkhitA rAjA yuvarAjAdi suTTANi vA viggahANi vA subhikkhANi vA dubhikkhANi vA savvametat viSNukRtaM, ye vA'nye te sarva ayANaMtA musaMvade, kiMca-jaMte. sapaNa pariyAeNa, loyaM bUyA kaDe silogo||39|| vidhiH-khaparyAyo nAma AtmAbhiprAyaH appaNijo gamakaH, ya evaM svena
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ HIN zrImatrakatAGgacUrNiH kartRvAdanirAsa: N OM SIDHIR paryAyena bruvate logassa kaDa vidhI, vidhividhAna prakAra ityarthaH, teSAmuttara-tattaM te Navi jANaMti, tasya bhAvastaca lokamadbhAva ityarthaH, yathA utpadyate palIyate ca khakarmabhiH tacaM najANaMtIti, uktaM hi-aNaMtA jIvaghaNA uppajicA NiliaMti, evaM parittAvi ityarthaH, karmabhirutpadyamAnaH pralIyamAnazca, saMtatIH prApya nAyaM nAsIt kadAcidapi, nityaH dabaTThayAra sAsao, pajjavaTThayAe asAsao, athavA savva evAyaM uttarasilogo, teSAM kaDavAdInAM viprasRtAni nizamya saeNa pariyAeNa vRyA lokakaDe vihiMti appaNiyAeNaM pariyAo NAma vItarAgAgamavaktavyatA, yA loe kaDe vANavitti, te u savve kuvAdiNo, tattaM te Navi jANaMti-NAyaM NAsi kayAivi, tavaM yathA bhagavadbhirupadiSTaM ?, kimupadiSTaM, kimidaM bhaMte ! loketti pavucati ?, paMca asthikAyA, tattha dabao NaM logeNa kayAi NAsi | jAva Nice' evaM 3 bhAvao je jahA bhAvA-pajavA uppajaMti viNassaMti ca te paDucca aNicco, paThyate ca-lokaM bUyA kaDeti ca, cazabdAdakaDetti vA, nitya ityarthaH, bhAvaM paDucca kaDe, kiM cAnyat-te hyasarvajJA naivaM dukkhaM jANaMti Na ca dukkhuppAyaM naiva taMnirodha, kathaM tarhi lokotpAdaM jJAsyaMti?, kathaM-amanuSaNasamuppAyaM silogo ||70||amnnunnnno NAma asaMjamo, na hi kasyavi saMjamatvaM pari| NAminyAtmani kriyamANamiSTaM ityataH asau duSTAsIviSayat sarvasyaivAvamanyaH asaMjamaH, teSAM ca yatpUrvaM nAsIt pazcAd jJAnaM tatsarva | dukkhaM, jaMpi kiMci sukhasaNNitaM taMpi dukkhameva, caMkamitaM dukkhaM pavaTTati AsitaM sayaM dukkhaM dudhAvi vAtagattaNaMpi dukkhaM evamAdINi, puvvaM NAsI pazcAjAyaMta iti dukkhAni, tAni cezvarakRtAni nAmAbhiriti, ta evaM tasya duHkhasya samutpAdamayANaMtA kiha NAhiti naM varAkA, tarhi bhAvanA-tadvidhairAtmA, naiva pUrva kRtaM, pazcAd dvaitaM, tataH teSvapi eka, tadyathA nAma kRSyAdIni karmANi svayaM kRtvA / natphalasupa,jAnA bruvate yadasmatsu kiMcit karma vipacyate tatsarvamIzvarakRtamiti, evaM tassa dukkhassa samutpAdamayANaMnA kaha- AHIM MEANISHTRIAINITALIRAMAIRARI NESSIVaisiltiaINSTHAHRISTRIBHA 55
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ C SHILA zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 56 // H ARINITIANRAHARIYANIRUPAImanoranditun mamimiliallmmillinur timinant initia IMERHITISATIRITERNMptimHIRGINITIHASHISHTRA maNipuNA saMsAragatA yAsavaM jJAsyaMti, saMsAradukkhaNIsmaraNovAyaM ca kaha NAhinti saMvaraM, bhaNiyA kaDavAdiNo, terAsiiyA idANiM, trairAzikAra | tevi kaDavAdiNo ceva, terAsiyA NAma jesiM tAI ekavIsasutAI terAsiyAsuttaparivADIe, te bhaNaMti-suddhe apAvae AyA0 silogo||71|| teSAM hi yathoktadharmavizeSeNa ghaTamAno'yamAtmA iha suddhAcAro bhUtvA mokkho, appA eko bhavati, akarmA ityarthaH, 'ihe'ti iha loke mithyAdarzanasamUhe vA sa-mokSaprAzo'pi bhUtvA kIlAvaNappadoseNa rajasA avatarati, tasya hi svazAsanaM pUjyamAnaM dRSTvA anyazAsanAnyapUjyamAnAni ca krIDA bhavati, mAnasaH pramoda ityarthaH, apUjyamAne vA pradopaH, tato'pi sUkSme rAge dveSe vA'nugatAntarAtmA zanaiH zanaiH nirmalapaTa iva upamuMjamAnaH kRSNANi karmANi payujya sa gauravAttena rajasA'vatAryate, tataH punarapi / iha saMvuDo (iha saMbuDe muNI jAyA) bhavittANaM suddhe siddhIeN ciTThati iheti iha Agatya mAnuSye ca yaHprApya pravrajyAmabhyupetya saMvRtAtmA bhUtvA, jAnako nAma jAnaka eva AtmA, na tasya tajjJAnaM pratipatati, yatazcaitat zAsanaM jvalati, tata evaM prajvAlya kiMcitkAlaM saMsAreca sthitvA pretya punarapApako bhavati, mukta ityarthaH, evaM punaranantenAnantena kAlena svazAsanaM pUjyamAnaM vA apUjyamAna vA dRSTvA tattha se avarajjhati-avarAdho NAma gagaM dosaM vA, tataH sAparAdhatvAt coravat rAgadvepotthaiH karmabhirvadhyate, tataH karmagurutvAt punaravatAryate, tenaiva krameNa zAsanaM prajvAlya nirvAti ca, uktaMca-dagdhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhAritabhIruniSTham / muktaH svayaM kRtabhavazva parArthazUrastvacchAsanapratihateviha moharAjyaM / / 1 / / yatazcaivaM-etAnubIyi medhAvIsilogo ||72 / / evaM trairAzikamate cAnye prAguktAH kuvAdinaH taizca gacchati svacchaMdabuddhivikalpaiH pUrvAparAdhiSThitaH matI, na tu ciMtya, jJAtve| tyarthaH, naite nirvANAyeti, dravyabrahmaceraM 'na taM vase' vasetti Na ta roejA AyarejjA vA, Na.vA tehiM samaM basejA, saMsaggi vA kuryAt // 56 // smitmethunmint pm M I NS
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 57 // te ho hiMti, mA bhUt sehamati, buggAhejA uktaM hi "zaMkA kAMkSA jugupsA ca0" savvaivi ete puDho pAvAdiyA sacce akkhAtAro sayaM, puDho NAma pRthak, yathAmati vikalpazo vA svaM svamiti svaM svaM siddhAntaM prazaMsaMti parasidvAntaM ca nindaMti sae sae uTThANe0 silogo | // 73 // sve sve AtmIye upatiSThati tasminniti upasthAnaM siddhiriti nirvvANaM, evamavadhAraNe, nAnyatheti nAnyena prakAreNa mucyante sarvA, anyeSAM tu svAkhyAtaM caraNadharmAvizeSAdihaivASTaguNaizvaryaprApto bhavati, tadyathA - aNimAnaM laghimAnamityAdi, ahavA abodhi hoti ca vasati, abohinAma abodhijJAnaH, vazavarttI nAma vaze tasyendriyANi varttate nAsAvindriyavazakaH, savvakAmasamapiyo NAma sarve kAmA: samarpitAH tasya yathecchAtaH upanamaMte ityarthaH, tasya sarvakAmA arpitAH, sarvakAmAnAM vA smrpitH||' siddhA ya te arogA ya0 ' silogo ||74 || te hi riddhimaMtaH zarIriNo'pi bhUtvA siddhA eva bhavaMti, nirogAca, nIrogA NAma vAtAdirogerAgaMtukaitha na pIDyante, tataH svecchAtaH zarIrANi hitvA nirvAti, evaM 'siddhimeva puro kAuM saehiM gaDhitA rA' - siddhiM puraskRtyaite siddhA eva vayaM, anena vA''cAreNa siddhiM yAsyAmaH pUjApuraskArakAraNAt, hiMsAdiSu gaDhitA NAma mUrcchitAH, saMsaktabhAvAt, tata evaM 'siddhA:' siddhavAdinaH ye vAnye AzravagaDhitA vAdinaH te "asaMbuDA0 silogo // 75 // aNAdIyaM bhamihiMti puNo puNo, etatkaMThathaM, 'kappakAluvavaaMti ThANA asurakivvisA' kalpaparimANaH kAlaH kaSpakAlaH kappa eva vA kAlaH tiSThatyasminniti sthAnaM, AsureSUpapadyante kilviSikeSu ca tato uccaDDA anaMtaM kAlaM hiMDaMti saMsAre / iccete kusamaye bujjheja tiuTTeja || tatio uddeso sammattI 1-3 // udesA'bhisaMbaMdho 'kiccuvamA ya cautthe' NijjuttIe uttaM, kicehiM - kRtyairupamIyate ityataH kRtyupamAH, sUtrasya sUtreNa saha saMbaMdhane mokSArthamupasthitaH Atmano'pi tAva - saraNaM no bhavati jeNa kaSpakAluvavaaMtA, kimaMga punaranyeSAM ?, kRtyopa gatvaM / / 57 / /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpatrakavAcUrNiH // 58 // kRtyopa gatvaM ityato'padizyate 'ete jitA bho saraNaM0' silogo / / 76 // ete' iti ya uddiSTAH, zrayaMti tamiti zaraNaM, 'bho'! iti ziSyAmaMtraNaM, jitA nAma viSayakaSAyaiste jitA, na bhavaMti zaraNAya, durbalA ityarthaH, athavA ete bho asaraNaM, parIpahajitatvAt , attaNo ya paresiM ca, syAt-kathaM azaraNAya bhavaMti ?, ucyate, yena 'bAlA paMDiyamANiNo,' athavA payaNapayAvaNAdiAraMbhavihAradhaNadhaNNagomahisasayaNAsaNAdiparicchaMdA, NANAvidhehiM dukkhehiM abhibhUtA AtmanaH saraNaM maNNaMte te kathaM aNNesiM saraNaM bhavissaMti, te asaraNe saraNabuddhiyA bAlA paMDitamANiNo, saMjamo ya bhAvasaraNaM, attaNo ya tAva paresiM ca taM prati jitA, jahitA puvvaM saMyoga, ke te?, kutitthA liMgatthA ya, puvyasaMyogo NAma svajanadhana ityAdi, taM ca hitvA 'sitA kicovagA' sitAbaddhA ityarthaH, sitAnAM kRtyAni sitakRtyAni, tadyathA-pacanapAcanAraMbhaparIgrahAdIni, upagA nAma yogyAH, athavA 'sitakRtyopagA' iti sitAgRhasthAH nityamevAraMbhopajIvitvAt asubhAdhyavasitAH pApopagA bhavaMti, tatazca narakopakA iti, ettha diTuMto suivAdivoddeNaM, aMtaradIve ekassa bhiNNavAhaNiyassa puvvapaviTThasta ucchukhAiyassa samudrakUlAvaskarasthAne mukaM saNaM gulamaTTiyaMtikAUNa bhakSayati, itaradarzanaM, sambhAve kathite Nasthi kiMci suitti sagihaM ceva havvamAgate, yatazcaivaM teNa 'taM ca bhikkhU pariNAya' silogo / / 77 // taditi tepAM AraMbhAdi sitakRtyopagatvaM cazabdAtkudarzanagrahaNaM anyaca chaumatthaM caupajjavaM jANaNApariNAe parijANiyA (paJcakkhANapariNAe) paccakkhAtuM tadAcArasya vijaM nAma vidvAn saMskRtApabhraMzaH na mUrchA teSu kuryAt , yathA etevi NivvANAya, athavA yattepAM paraiH kriyate Na tattha mucchae, amUrchamAna eva ca 'aNukasAe aNuvalINe' aNukkasAyo nAma taNukasAo, yathA'NutvAtparamANu nopalabhyate evamasyApi yadyapyakSINAH kapAyAH tathApyaNutvAnnopalabhyate, nigRhItvAnodIryata ityarthaH, MANISHAIRAMAmENEPALI.Impsee anmnmanNS / / // 18 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH / / 59 / / paThyate cAnyathA sadbhiH aNukose aNuvalINe, tatrANukoso NAma na jAtyAdibhirmadasthAnairutkarSaM gacchati, apalIyate sma apalInaH yo hi jAtyAdirahitaH pUrvvamAsIt sa nApalIyeta, na gRhayedAtmAnamityarthaH, tata AtmotkarSatvApalInatve varjayitvA majjhimeNa muNi jAvae, Na - notkRSyet lajyeta ityarthaH, athavA rAgadvepau hitvA tayormadhyena muniryApayet, araktaduSTa ityarthaH, athavA madhyamiti 'sapariggahA ya sAraMbhA ya0 ' silogo // 78 // parigrahAraMbhAvuktau prathamoddeza ke, 'ihe 'ti ihaloke, eke na sarve, AhitaM - AkhyAtaM yadeSAmAraMbhaparigrahau vyAkhyAtau nirvANAya atatvaM sAdhavastadviparItAstanmadhye aparigrahe aNAraMbhe jJAnavAn jJAnI bhikSuH pUrvoktaH samaMtAd vrajet parivrajet syAdetat- anAraMbhAparigrahavato aparicayasya ca bhikSoH kathaM zarIrayApanAprakriyA syAditi 1, naivAzarIro dhammo bhavati, tataH ucyate- 'kaDesu ghAsa mesejjA 0 ' silogo // 79 // athavA jAvaetti vRttaM sA ceyaM yApanA- kaDesu ghAsamesejA, tairevAraMbhaparigrahavadbhiH pacamAnakaiH arthAya kRteSu prAsukIkRteSvityarthaH, grasyata iti / grAsaH teSu kRtavatsu sa bhikSuryAceta, yaduktameSaNIyaM caret, cara gatibhakSaNayoH, bhuMjItetyarthaH, evamAhArauvadhisejjAovi, tadapi bhuMjAnAH agiddhe vippamukke ya, agiddho arakta ityarthaH, bAyAlI sadosavipyamukaM, esaNaM carediti gavesaNA gahaNesaNA ya gahitAo, agiddheti ghAsesaNA, viSpamuvetti na teSvAhArAdiSu mamIkAraH karttavyaH, yatra vA iSTo AhAro labhyate tatrApi kule grAme vA na saMga: kArya ityato viSpamuko ya, 'ummANaM parivajie'tti sapakkhaparapakkha ummANapelliyaM ca khettaM vajjetavyaM mA bhUt evaM doSAH syuriti, ubahisejAhivi joijA AdiggahaNA, kiccuvamAhikAro gato, samayAdhikAro'nuvarttata eva, lokasya ca - pAkhaNDalokasya ca tadadhikAre'nuvarttamAne idamapadizyate logAvAyaM NisAmeja 0 ' silogo // 80 // lokA nAma pApaMDA gRhiNazca, lokasya kRtyopagatvaM // 59 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 60 // lokayorvA vAdaH lokavAdastAn 'anapatyasya lokA na saMti, gAvAntA narakAH, tathA gobhirhatasya goptasya nAsti lokaH, tathA jesiM suyA jakkhA, viSpA devA, pitAmahA kAyA, na logadubbiyar3o dukkhamokkhA vibodhituM, tathA puruSaH puruSa eva, strI strItyeva, tathA pApaMDalokasyApi pRthak tayoriva pravRttAH, kepAMcitsarvagataH asarvagataH nityo'nityaH asti nAsti cAtmA, tathA kecitsukhena dharmmamicchaMti, kecidduH khena, kecit tAnena, kecidAbhyudayikA dharmmaparAH naiva mokSamicchaMti, 'ihe'ti ihaloke AhitaMAkhyAtaM, paThyate ca 'lokAvAdaM NisAmettA' NisAmettA - jANittA ya Na sadaheja, lokakhabhAvo nAma ajJAnitvAdyatkicidbhASitA, uktaM ca- "evaM svabhAvaH khalu eSa lokaH, na svArthahAniH puruSeNa kaaryaa|" atha kasmAnna zraddheyA parasamayA iti ?, yasmAtte 'viparIyapaNNasaMbhUyA' trayANAmapi jJAnAnAM viparItayA prajJayA saMbhUtAH uktaM hi - 'matizrutavibhaMgA viparyayazca' ( taccA0 a0 1 sU0 ) viparItaprajJA saMjAtA yeSAM te viparItapaNNasaMbhUtAH, anyo'nyasya buitaM aNugacchaMtIti aNNoSNavuitAzuMgA, tatkathaM 1, vyAso'pi hi itihAsyamAno yat anyasya vacaH pramANIkaroti, tadyathA-amukena RSiNA evaM dRSTamanyenaivamiti nAnyo'nyasya vacanamativarttate, prAyeNa hi vArttAnuvArttiko lokaH, tathA coktaM- "gatAnugatako lokaH," asyAmeva lokacintAyAM kecitpApaMDA tacchrAvakAcaivaM pratipannAH - 'aNate niyate loe0 ' silogo // 81 // ananto nAma nAsti parimANamasya kSetrataH kAlato'pIti, Nitiye nitya ityarthaH, nanu ke ?, sAMkhyAH, teSAM sarvagataH kSetrajJaH kUTasthagrahaNaM yathA vaizeSikANAM pratipannAH paramANavaH, zAzvatatve'pi sati visAetti, na teSAM kazvidbhAvo vinasyatyutpadyate vA anye tu bruvate 'aNaMte ca Nitie loe' yathA paurANikAnAM sapta dvIpAH sapta samudrAH kSetralokaparimANaM, kAlatastu nityaH keSAMcidantavAnnityazva, evamevadhAraNe, vIro jAMvakaH, adhikam - anyebhyaH, sarve loka vicAraH // 60 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 61 // bhyo'nyatIrthakarebhyo vA pazyatyadhipazyati, kiMcAnyat-'amitaM jANati vIreM // 82 // na mitaM amitaM, kA tarhi bhAvanA-10 amita kepAMcitsarvajJavAdinAM anaMta jJAnaM sarvatrApratihatamiti, athavA lokameva amitaM jANaMti, amito nAma aparimANo lokaH, tcc|| jJAnAdi | sarvajJo vIraH tathaiva jAnAti, anye punaH savvattha saparimANaM iti, vIrotti,'sarvatre'ti tiryagU madhazceti kSetrataH, kAlataH keSAMcid divyaM varSasahasraM keSAMcidanyathA, iti upapradarzanArthaH vIra uktaH, adhikaM pazyatIti, evaM yasya parimANamiSTaM sa tenArthAbhipretena parimANena, nAnantalokamicchanti, tatra ye bruvate 'aNaMte Nitie loe' ta evaM bruvate-yo hi yathA bhAvaH sa tathaivAtyantamavikalpo| bhavati, tadyathA-yastrasastrasa eva sthAvaraH sthAvara eva sarvakAlaM, na trasatvaM jahAti na sthAvaratvaM jahAti, evaM devA devA eva, manuSyeSu strIpuMnapuMsakA iti, athavA yaduktaM 'lokAvAdaM NisAmeja' te ca lokavAdA uktAH, athavA strI strI eva, evaM trasastrasa eva, sthAvaraH sthAvara eva, bhaTTArago bhaNati-micchA eyaM, jo jahA so taheva, avyattaM bhaNNati, ayaM tu svabhAvo-'je kei vi tasA pANA'silogo ||83||'je'tti aNiddidve Nidese, keciditi na sarve, vasA na sthAvarAH, tatra trasatIti trasAH tikuMtIti sthAvarAH, 'pariyAe asthi se jAyaM' paryAyo nAma paryAyaH prakAra ityarthaH, atha ko'rthaH, astyasau kazcit prakAraH yena te vasA bhavanti sthAvarA vA, tatra tAvat | sanirvartakAni kANyupacitya sA bhavaMti, evaM sthAvarA api, nAgArjunIyAstu paThanti-vasanAmaudayeNa vasaM na tu sthAvarodayanAmena, uktaM ca-'aNiccamAvAsamuviMti jaMtavo, paralo0 soca sameca iMtayaM tathA coktaM 'ThANI vividhA ThANA0' anyacoktaM 'azAzvatAni sthAnAni', yo hi yathAkAsa tathA bhavatIti, tadyathA-nArago tiryagmanuSyo devovA, tathA strI puM napuMsakaM vA, na tu jAtimanuSyo'sti jAtistrI vetyAdi, yatazcaivaM tenAyasanyaH paryAyo bhavatIti vAkyazepaH, yena te vasA bhavantIti ON DIPPERIOLNEPALI MOTINATI nayA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 62 // sthAvarA vA, kiM cAnyat -- ihaiva tAvaddAso bhUtvA rAjA bhavati rAjA bhUtvA dramakaH, tathA bAlakaumArayauvanamadhyamasthAviryANyanyopamardena prApnoti, gatisthAnanayanAsanakhaprabodhAdayo'nye'pi vizeSA vaktavyA iti, kiMcAnyat - pratyakSeNa parokSaM sAdhyate taccAmI saccA 'urAlaM jagato jogaM' silogo // 84 // orAlaM prAgaDaM sthUlaM jagato yogo, tadyathA - garbhabAlakaumArayauvanamadhyamasthAviryANyorAlANi prAgaDAni juaMti vijuaMti, tathA ca tasminneva vayasi kazviddAso bhUtvA rAjA bhavati, Izvaratha bhUtvA nirddhano bhavati, 'asa bhuvi' viparItatAmevaiti viparyAsaH, viparyAsena pralIyante, anyathAbhAvagamaNenetyarthaH, cazabdAnna sarvathA pralIyaMte, dravyato hi avasthitA eva, anena pratyakSadRSTena sAmAnyenAnumAnenaiva sAdhyante, yatheha jAtissaraNAdvA bahavo vizeSA dRzyante evaM bhavAntaragatasya apratyakSAH, gatikAyendriyaliMgatra sasthAvararAjayuvarAjaIzvarAdidAsabhRtakeMdra makAdayazcottamAdyAH viparyAsAH, bhavAntareSvapi pratyetavyAH, ete tu pratyakSa parokSAH tA~stAn paryAyavizeSAn pariNamaMtaH 'sabve akaMtadukkhA ya' sarvve ityaparizeSAH kAntaH priya ityarthaH na kAntamakAntaM dukkhaM ani akAmaM appiyaM jAva amaNAmaM dukkhaM, anukUlamapi caitat jJAyate, tathA savve iTThA subhA kaMtA subhA jAba maNAmA subhA 'ata' iti asmAtkAraNAt ahiMsagAH, evaM jJAtvA sarvasaccAnyasya sAdhorahiMsanIyAni, kiM kAraNaM ?, taducyate - ' evaM khu NANiNo sAraM ' silogo / / 85 / / ' etaditi yaduktamucyate vA sAraM viddhIti vAkyazeSaH, yatki 1, ucyate, jeNa hiMsati kiMcaNaM, kiMciditi trasaM sthAvaraM vA, ahiMsA hi jJAnagatasya phalaM, tathA cAha- 'yo'dhItya zAstramakhilaM 0 ' evaM khuNANiNo sAraM jaM Na bhAse aliyapayaM, evaM adattaM, mehuNaM, pariggahaM ca, jaM ca rAgAdi ajjhatthadose vivakheti tadapyucyate evaM khuNANiNo sAraM, syAtkiM kAraNaM saccA na hiMsanIyA ?, ucyate- 'ahiMsA samayaM ceva' ahiMsAsamayo nAma paryAyaparAvartaH // 62 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ thurmilam ALLERUPAINITA R samatAMdi zrIsUtratAGgacUrNiH // 63 // mamimini m iamarMarinanimms AI NITIOMPITITANTRI tulyatA, yathA mama dukkhamapriyaM evaM savvasavAnAM, etAM ahiMsAM samatAmAtmanaH sarvajIvaiH etAvantaM viyANiyA na hiMsati kaMcanamiti varttate, etAvAMzca jJAnaviSayaH yaduna sarvatra samayA bhAvyati, tathA mRSA'dattAdAnAdiSvapi AzraveSu yathAsaMbhavamAyojyamiti, uktA mUlaguNAH, uttaraguNasiddhaye vyapadizyate 'vusie ya vigatagehI AyANaM'silogo ||86||'busitetti sthitaH, kasmin ?, dharme, vigatA gRddhiriti aluddhaH, 'AdiraMtyena sahiti'tti akruddhaH amAnaH amAyAvI, paThyate akasAyI, sadAdhigatabodhI, kapAyAH krodhAdyAH, gRddhiobhaH, egaggahaNe gahaNamiti 'Adirantyena sahiteti' vA gRddhigrahaNAtsarve AkRSTAH, AdANaM sArakvae'tti AtmAnaM sArakkhati asaMjamAo, AdIyata ityAdAnaM-jJAnAdi, taM sArakkhati mokkhahetuM, kiM ?-'cariyAsaNasejjAsu bhattapANe ya antaso' sArakkhati iti varttate, cariyatti iriyAsamiti gahitA, cariyAe paDivakkho AsaNasayaNe, ettha AdANaM sArakkhati, athavA cariyAgahaNeNa samiIo gahitAo, AsaNasayaNagahaNeNa kAyaguttI, ekaggahaNeNaM gahaNaMtikAUNa maNavaiguttIovi gahitAo, bhattapANaggahaNeNa esaNAsamiI, evaM AdANapariTThAvaNIyAI sUiyAo, 'antasa' iti jAva jIvitAntaH / | 'etehiM tihiM ThANehiM silogo // 87 // etAnIti yAnyuktAni iriyA egaM ThANaM AsaNasayaNaMti viDyaM bhattapANeti taIyaM, ahavA etesu ceva iriyAigesu maNovayaNakAeNaM, ahavA iriyaM mottUNa sesesu uggamauppAyaNesaNAsu saMjameja sayA muNI, sadAsarvakAlaM / iyANiM etesu saMjamaMto imAnanyAnadhyAtmadoSAn pariharet , tadyathA-'ukkosaM jalaNaM NUmaM' silogo / / 88 // ukkasyate'neneti ukkoso-mAnaH, jvalatyaneneti jvalana:-krodhaH, nUmaM NAma aprakAzaM mAyA, ajjhattho NAma abhipretaH, sa ca lobhaH, | sa evaM parasamayAH, na sadbhAva iti matvA samyagdRSTijJAnavAn yathokteSu mUlottaraguNeSu yatamAnaH 'samite tu sadA sAdhU' silogo - IAMLAIMIEROINITISE PATHIPHitment // 63 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 64 // | // 88 // samite tu teSAmevottaraguNAmAM pUrvoktAnAM parisamAnanaM kriyate sadA - nityaM, turvizeSaNe, sAdhayatIti sAdhuH, paMcAsaMvarAH prANAtipAtAdyAH tatsaMvRtatvAnna pApamAdatte iti, sa evaM saMvRtatvAt sitehiM asite bhikkhU, sitA baddhA ityarthaH, gRhikupASaMDA| dibhirgRhakalatramitrAdibhiH saMgaiH sitAH teSu siteSvasitaH, avaddha ityarthaH, tairyAcyamAnaH tAnAzrito vA aNasitaH, evaM kathaM ?, uktaM hi 'jaNamajjhevi vasaMto egaMto 0 ' AG maryAdAbhividhyoH pari samaMtAt AdimadhyAvasAneSu yAvanna mucyase tAva AmokkhAe parivaejAsitti bemi ziSyopadezo / gataH sUtrANugamo, idANiM NayA- 'NAyammi givhiavve 0 ' gAthA || || 'savvesiMpi NayANaM0' gAthA || // iti zrI sUtrakRtAMge samayAkhyaM prathamAdhyayanaM samAptaM // ajjhaNAbhisaMbaMdho sasamayaguNe NAUNa parasamayadose ya sasamae jayamANo kammaM vidAlejjAsitti veyAliyajjhayaNamAgataM, tassuvakamAdi cattAri aNuyogaddArA ajjhayaNatthAdhikAro kammaM viyAliyavvaMti, uddesatthAdhikAro puNa "paDhame saMbodhi aNiccayAya" gAhA // 40 // paDhame uddesae hitAhitA saMbujjhitavyaM aNiccatAya ' Dahare bur3e ya pAsadhA' evamAdi, vitie uddesae 'mANavajaNatA' mANo vajjeyavvo, 'je yAvi aNAyae sidA' evamAdi, "udde sammi tatie " gAhA // 41 // tatie micchattAdicitassa kammassa avacayo 'saMvuDakamsassa bhikkhuNo' evamAdi, NAmaNiphaNNe Nikkheve veyAliyaMti tattha gAthA | veyA liyaM mi vaiyAlago ya beyAlayaM viyAlaNiyaM / tiNNivi caukkagAIM viyAlago ettha puNa jIvo ||36|| tattha vetAligo NAmAdi caturvidho, NAmaThavaNAo taheva, davvaveyAlago jo hi jaM davvaM veyAliyaMti rathakArAdiH, bhAve NoAgamato bhAvaviyAlago sAdhuH jIvo kammaM vidAlayati kammaM vA jIvaM, vidAlaNaMpi NAmAdi caturvidhaM, tattha gAthA "davaM ca parasumAdI" gAthA ||37|| vidA samatAdi // 64 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidAraNAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH laNamiti karaNabhRtaM, tatra dravye parazvAdi, jJAnAdyAtmakena bhAvena bhAva eva mithyAtvAdirUpo vidAryate, bhAve vidAraNaM NANadasaNa- carittANi, vidAlaNiyapi nAmAdi caturvidhaM, NAmaThavaNAo taheva, davva vidAlaNiyaM dArurga, bhAve aDhavihaM kamma vidArijati, veyAliyassa gAthAe NiruttaM bhaNNati-"veyAliyaM ihaM desiyaMti veyAliyaM nato hoti|"etdev karaNabhRtaM veyAliyakamadhyayana, ki vidArayati ?,tadeva karma,Aha-yadyevaM sarvANi karmavidAlaNAni,vizeSo vA vaktavyaH,ucyate,ayaM vizepo-"veyAliyaM ihaM vittamAthi teNeva ya NivaddhaM // 38 // vetAliyaM nAma vRttajAti tayAvA baddhatvAt vaitAliyaM / asyopodghAtaH"kAmaM tu sAsatamiNaM kathitaM | aTThAvayammi usameNa / aTThANautisutANaM soUNa ya te'vi pavaiyA / / 39 // " bharaheNa bharahavAsaM NijiUNa aTThANaUtIvi bhAyaro bhaNitA-mamaM olaggagha rajANi vA muyadhatti, aTThAvae bhagavan usamasAmI pucchito, evaM bharaho bhaNati, kimettha amhehiM karaNIyaMti ?, tato bhagavatA tesiM aMgAradAhagadidvaMtaM bhaNiUNa idamadhyayanaM kathitaM, yadyapi cedamadhyayanaM zAsvataM tathApi tena bhagavatA putrAH saMbodhitAH itikRtvA sa eva vizepastIrthakarairapyasya upodaghAte'nuvartate sma iti / evaM uvagyAtaNijjuttIe 'uddese niddese ya Niggame'tti akkhANagaM samotAreyavaM, sa bhagavAn tAn tatsaMsAravimumukSurAha-bho! 'saMbujjhaha kiNNa bujjhaha' vuttaM, (89) samyak saMgataM samastaM vA budhyata saMbujjhaha, syAt kahiM budhyate ?, dharme, kibhiti pariprazne, syAmki kAraNaM budhyate?, saMbodhI khalu pecca dullabhA, saMbodhistrividhA-NANadaMsaNacarittANi, khalu vizeSaNe, cAritrasaMbodhiradhitriyate manuSyatve, na zeSagatiSviti, athavA vujjhaha, ki rajehiM visaehiM kalacehiM vA karessaha, prasuptasya saMbodhirbhavatItyataH suptA eva vaktavyAH , ettha NijjuttIgAthA-dave NidAvee darisaNaNANatavasaMjamA bhaavo| adhikAro puNa bhaNitoNANe taha dNsnncritte||42shsuttodviho-dvsuto
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ suptAdi zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 66 // PARDA bhAvasuttoya, tattha dabbasutto duviho-uvacArasutto NiddAsuttoya, upacArasuptaH patita odakaH, nidrAsutto nAma nidrAvedodayAviSTaH svapitI, paJcAnAmapi viSayANAM tatkAlamAvanno, bhAvasuptastu jJAnAdivirahitaH ajJAnI mithyAdRSTiracAritrI ca, jo davvasutto so bhAvao'vi bhatio, evaM jAgariovi, dravyajAgaritA bhAvasuptena caadhikaarH| syAt kathaM saMbodhi dullabhA ?, ucyate, mANussa desakulakAlA' gAthA / / itazca saMboddhavyaM dharme yasmAt 'No hUvaNamaMti rAtio No sulabhaM puNarAvi jIviyaM,' nayatikrAntarAtrayaH punarupanamaMte, kathaM ?, na hi vAlarAtrayo yauvanarAtrayo vA'tikramya punarupanamaMte, kA tarhi bhAvanA ?, na vRddho bhUtvA punarutAnazAyI kSIrAhAro bAlako bhavati, navA zilpakakalAgrahaNasamarthaH kumArako raktagaMDamaMsu bhavati, navAbhinavazmazrubhUSitAdharoSThakapolaH kAmabhogolvaNamanA yuvA bhavati, atrodAharaNaM laukikaM, nandaH kila mRtyudatairAkRSTa Aha-koTImahaM dadyAM yadyekAhaM jIvet , tathApi na labdhavAn , ityataHNo sulabhaM puNarAvi jIvitaM, jahaNNeNaM aMtomuhuttAUhi ukoseNaM puSakoDIAyugehi ahiyAre Uhie etthaMtare kassai upakkamo hoja, taM puNa jiNaM Na sakkati puNo vaDAvetuM, sadopakramoniyato, tadyathA "DaharA vur3A ya pAsadhA gambhatthA ya cayaMtI mANavA" (90) manorapatyAni mAnavAH, mAnavagrahaNena manuSyANAM kathyate, athavA sarva eva mAnavAH apadizyate, 'seNe jaha vaTTayaM hare' 'yatheti yena prakAreNa, vaDagA nAma tittirajAtita IpadadhikapramANA uktA vArtakAH, evamavadhAraNAyAM, AyuSaH kSayaH AyuHkSayaH, sa tu upakramAdanyathA vA 'tuDa'tti truTyate jIvaH zarIrAt vA zarIraM jIvAt atha manuSyajIvitAttavyati svajanAdibhirvA, yo'pi nAma kazcitsvajanapramatto na budhyate yathA mAtApitarau me vRddhau, tAbhyAM mRtAbhyAM dharma kariSyAmIti, etadapyakAraNaM, kathaM ?, tarhi ucyate-'mAtAhi piyAhi luppa' vRttaM (91) mAtRbhya iti sarvamAtRgrAmo DIPAHIMIRAIMIT
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakavAGgacUrNiH // 67 // gRhyate, pitRbhya iti pitRgrAmaH, lupyata iti chidyate teSu jIvAt, svayaM kadAcit pUvvataraM mriyate, na ca saiva mAtA'nyatrApi bhavati pitA vA, athaikendriyAdiSu prakSiptaH naiva mAtApitRsaMbaMdhaM labhate, na vA sugatiH pretya sulabhA bhavati, sugatirnAma sukulaM, pretya yonisthitireva, nAgArjunIyAstu paDhaMti 'mAtA pitaro ya bhAyaro vilamejasu keNa paccae' nArakadevai kendriyAsaMjJiSu ca yatazcaivaM | teNa etANi bhayANi vehiyA etAni yAnyuktAni - No hUvaNamaMti rAio, pekkhiyA - dehiyA passiyA, AraMbho nAma asaMyamaH anuktamapi jJAyate, parigrahAca, kathaM 1, AraMbhapUrvako parIgrahaH, sa ca nirAraMbhasya na bhavatI tataH AraMbhagrahaNaM, syAdAraMbhAdanivRttasya ko dopaH 1, ucyate, 'jamiNaM jagati puDho jagA' vRttaM // 92 // 'yadi'ti yasmAtkAraNAt asmin jagati, puDho nAma pRthak, kammehiMti yathAkarmmabhiH lupyaMti narakAdiSu vividhairduHkhairlupyate, sarvasukhasthAnebhyazrayavaMte, kiMca- 'sayameva kaDe mi (va) gAhatu' Na isarAdikataM eva, yena yathA karma kRtaM asaMbaMdhidoSAt aSTaprakAraM Atmani avagAhati, AtmA karmmasu vA, akAralopaM kRtvA tameva avagAhati 'No teNa mucceja aTThavaM' nAsau teNa karmmaNA mucyate'spRSTamasyAstIti, Aha hi 'pAtrANaM ca bho ! kaDANaM kammANaM' | kiMca-na kevala mihAnityatA bhavati, anyatrApi eSA bhavatyeva, tathA 'devA gaMdhavara vasA asurA' vRttaM (93) athavA mA bhUtkazvidevasukheSu saMgaM kariSyatItyatastadanityatAjJApanArtha apadizyate 'devA gaMdhavvarakkhasA' devaragahaNAt vANamaMtarabhedo, asurANAM pratipakSaH, | surA vaimAnikAH, bhUmigatA asurA eva, athavA bhUmigatA bhUmijIvA eva, athavA bhUmigatAH sarisRpA gRhyante, ihApi ca 'rAyA para seTThi mAhaNA' rAjAnaH- cakravarttyAdyAH narA-pRthagjanAH seDigo-gamAdyA, adhipAstu adhikaM pAMtItyadhipAH, te tu maMtrimahAmaMtrigaNakadauvArikAdayaH, mAhanagrahaNAt jAtibhedaH, ta ete sarvva eva svasthAnebhyazyavaMte, duHkhitA nAma, navA syAtkasyacinmaraNamiSTaM, uktaM karmavyathA 1180 11
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakasAGgacUrNiH // 68 // kAmasaMsta vAdi ca'maraNamiti mahadbhayaMtadapi ca kAlavazena kiM ?, ye'pi kAmAnimittenodyamaMte tAn pratyupadezaH,'kAmehi ya saMthavehi ya vRttaM(94) ettha icchAkAmA appasatthicchAkAmA mayaNakAmA ya,aviziSTA vA zabdAdayaH,kAmopagrahAzca svyAdayaH saMstutA vartante,athavA saMstutA iti pUrvAparasaMstavo gRhyate, sa evaM tebhyaH kAmebhyaH saMstavebhyazca 'kammasahi'tti karmabhiH saha tuvyatIti, ko'rthaH, na te kAmAH saMstutAzcainaM gacchaMtamanuyAsyaMti, 'kAlene ti sopakrameNAnyatareNa vA, jAyaMta iti jantavaH, 'tAle jaha baMdhaNaccuto' tAle jAtaM tAlaM, tAlaM hi gurutvAd durapAtAca zIghraM patatItyatastadgrahaNaM, tAlasyApi dvidhA pAtaH-upakramAt kAlena ca, evaM Aukkhaevi tuTTati jIvo'pi sopakrameNAnyathA vA, kiMca-na kevalaM kAmeSu saMstuteSu ca sattvA gRhiNastAvat paDhaMti, anye'pi hi tathaiva, tNjhaa| 'je yAvi bhave bahussutA dhammiya mAhaNa bhikkhue // 85 // bahussuyA dharma niyukto dhArmikaH, bRhanmanA brAhmaNaH, mikkha NasIlo bhikkhU, suciriti yathAvatsvadharmavyavasthitaH, parivrAjako vA, abhinUmakarehi mucchiyA' nUmaM nAma karma mAyA vA, amimukhaM nUmIkurvantIti abhinUmakarA-vipayAsteSu mUcchitA-gRddhA, lobho gRhItaH, egaggahaNe gahaNaMti sesakasAyAvi gahitA, kathaM taM necchaMti , patthaMti patthijaMti , aNNehi tehiM AhArAdisu kAmesu sacAH, iha ca paratra ca tIvameva tadupacitaiH karmabhiH kRtyante kAmajanitarityarthaH, svAta-kathaM te karmabhireva kRtyante na ninti ?, ucyate, 'atha pAsa vivegamuTTite' ghRtaM // 96 // 'atheti prakRtiapekSaM, athavA karmavivAgo yatra, kiM na pazyasi vivegaguTTite', vivego nAma svajanagRhAdibhyaH pravajyAsthAnamanyataraM, athavA karmavivAgo yatra sthitAH karmanirvANAyetyarthaH, vividhaM tIrNA vitIrNA na vitIrNA avitIrNA na kAmabhogAbhAvatIrNA; 'iha' aKilloke, athavA iheti pUraNArthaH, dhutaM NAma yeNa karmANi vidhUyante, vairAgya ityarthaH, cAritramapi, kecidbhaNaMti READOHITIHANI PATHIMITATALAIMEINEMAHIMA SIRHITOR-ANIMALSSIFAIRAMIBHAPA 68 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArapArAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 69 // vayaM svataH viratA, viratAH apApakarmANaH, athavA api saMbhAvane, tIrgA api gRhAdisaMgraMthaM kevalaM bhApate, na tu kurvanti, sa evaM bhApamANaH pAkhaMDI pAkhaMDagaNo vA, aNegesu ca ekAdezo bhavatyeva 'NAhisi AraM kato paraM' jJAsyati AraM-gRhasthatvaM paraMpravajyA, kimuktaM bhavati-na tvaM jAnI, kaiH-kirmabhiH gRhI bhavati pravajito vA, ajAnan kathaM kuzalAni vetsyasi', athavA AramityayaM lokaH parastu paralokaH, ayaM sautro'rthaH-Ara:-saMsAraH paro-mokSaH, taditi AraM pAraM vA na jJAsyati, kutaH?-kumA zriyAt , athavA 'NaNAhisi' ti na jAniSyasi mokSamAtmAnaM paraM vA, tatrAtmA AraM paraM para eva, athavA NAhisi gihI Na panca| io, Aro pavvaio, Aro gRhI paraH prabajitaH, vehAsaM nAma aMtarAlaM, na gRhitve nApi zrAmaNye, aMtarAle varttate, te hi AhArAdiSu | saktA iha paratra ca tIvameva tadupacitaiH karmabhiH kRtyante, kAmajanitarityarthaH, Aha-ete tAvadavitIrNatvAt mA bhavanirvANAya, | atha ye ime uiMDikAH cUrNikAdayazca ete katha na tannirvANAya ?, ucyate, "jaivi NigiNe kise care" vRttaM / / 17 / / yaditya| bhyupagame NigiNo nAma nagnaH, kRzastapobhiniSTaptatvAd AtApanAdibhiH, mAso saMkhyAtapratibhAga itikRtvA mAsasya aMte sakadbhuktaM iti mAsAntazaH 'cautthachaTThamadasamaduvAlasamehi sa evaM niSTaptazarIrovi 'je iha mAyAdi mijati' aNiddivaNiddesA mAyA AdiryeSAM kapAyANAM, AdIyata ityAdiH, mAG mAne, 'kathaM ?, mIyate, pUryata ityarthaH, mAyAdInAM kaSAyANAM yojanaM, athavA mIyata iti-yathA dhAnyasya kuDo mIyate evaM mAyAdibhiH kapAyaiH sa mIyate, pUryata ityarthaH, sa evaM kapAyANAmAkaMThaM mitaH maraNamito 'AgaMtA gambhAdaNaMtaso' AgamiSyatIti AgaMtA, garbhaH Adiryasya saMsArakramasya bhavati sa garbhAdiH, tadyathAgarbhaprasavabAlyakaumArayauvanamadhyamasthAviryamaraNanarakaduHkhAnta iti, uttIrNasya ca narakAt sa eva dhruvaH, punaH sa eva krama iti,
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApoparamaH zrIsUtrakRvAGgacUrNiH // 70 // yatazcaivaM mithyAdarzanopahataM tapopi na durgatinivArakamityato maddarzitamArgamAsthAya "purusorama pAvakAmuNA" vRttaM // 98 // puri zayanAt puruSaH, he puruSa! puruSA vA upetya uvarama-uparama pAvAni-prANAtipAtAdIni micchAdaMsaNasallaMtANi advArasa ThANANi, syAt kAmabhogajIvitanimittaM noparamasi ityato'padizyate 'paliyaMtaM maNuyANa jIvitaM' pari-samaMtAt Adiyati jIvitasya paraM varSazataM, athavA pralIyaM-karma yAvadAyurnirvati tatparikSayAntaM, athavA yasyAnto'sti tatprAptameva veditavyamiti, Aha hi dUrasthamapi bhAvitvAt Agatameva, tathA udadhInyapi divyuSito, je puNa asaMjamajIviteNa kalatrAdIpaMkAvasannA 'iha' manuSyaloke zabdAdiviSayeSu 'mRcchitA' adhyupapannA 'mohaM jaMti narA asaMvuDA' moho nAma karma taM jaMti, mohatazca garbhajanmamaraNAdiH sa eva saMsArakramaH, asaMvuDA hiMsAdiehiM iMdiehiM vA, yatazcaivaM tena 'jayataM viharAhi jogavaM' vRttaM // 99 / / jayayaM nAma gAme egarAIyaM nagare paMcarAiyaM yatnataH, yogo nAma saMyama eva, yogo yasyAstIti sa bhavati yogavAn , jogA vA jassa base baTuMti sa bhavati yogavAna , NANAdIyA, athavA yogavAniti samitiguptiSu nityopayuktaH, svAdhInayoga ityarthaH, yo hi anyat karoti anyatra copayuktaH sa hi tatpravRttayogaM prati ayogavAneva bhavati, loge'pi ca vaktAro bhavaMti-vimanA ahaM, tena mayA nopalakSitamityataH svAdhInayoga eva yogavAn , syAta-kimartha nityopayogaH, ucyate, 'aNupANA paMthA duruttarA'aNavaHprANA yeSu te ime bhavaMti aNupANA-mUkSmAH, yaduktaM bhavati tAnavirAdhayadbhiH, duHkhena uttIryanta iti duruttarAH, ataH aNupatthi pANA | aNupatthi bIyaharitAdi, aNusAsaNameva parakame anuzAsyate'nenetyanuzAsanaM-sUtraM tadyathA sUtropadezenAnuzAsyate yaccAcAstadantarA ananuzAsanameva parAkrame:-bhRzaM krameH, syAtkenedamanuzAsanaM, ucyate, 'vIrehiM sammaM paveditaM nityamAtmani-guru
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIratvAdi zrImatrakatAGgacUrNiH puruSeSu ca bahuvacanaM, tena vIrehiM, sammaM paveditaM, athavA sarva evArhanto vIrAstai praveditaM, syAdetat , ke vIrA iti?, ucyate, 'vIrA viratA hu pAvakA' vRttaM // 10 // yo virataH sa vIraH, kuto, pApAt , athavA virAjamAnAH vidAlayaMtIti vA vIrA:samyagutthitAH saMjamasamuTThANeNaM, syAtki pApakaM yataste viratA:?, ucyate, 'kodhakAtariyAdIpIsaNA' kAtariyA NAma mAyA, krodhaggahaNAtmAno'pi gRhItaH, kAtariyAgrahaNAllobhaH, pIpaNA NAma krodhakAtarikAdayaH kapAyAH kiM pIpayaMti ? jJAnadarzanacAri| vANi, athavA ta eva vIrAH pIpaNA, pIsaNA davve bhAve ya, davve kuMkumAdi pasatthadavyapIsaNA, vappAdi appasatthapIsaNA, bhAve | pasatthabhAvapIsaNA ya appasatthabhAvapIsaNA ya, apasatthabhAvapIsaNehiM ahikAro, ta evaM pIsaNA 'pANe Na haNaMti savvaso savyaso nAma sabappakAreNa yogatrikakaraNatrikeNa, pApaM nAma karma, yena ca hiMsAdikarmaNA tatpApaM badhyate tasmin kAraNe kAryoMpacAraM kRtvA'padIzyate 'pApAo viratAbhiNibuDA' abhimukhaM NivbuDA abhiNivvuDA abhiprasannAH, yathoSNamudakaM sItaM bhRtaM |NibuDamityapadizyate evaM, athavA kapAyopazamAcchItIbhUtA abhinivvuDA vucaMti, syAt tasyAbhinivRttAtmanaH sAdhoH parISahopamAH prAdurbhaveyuH, tatastena idamAlaMbanaM kRtvA ahiyAsetavvaM 'Navi tA ahameva luppae' vRtte / / 101 // nAhameka eva zItoSNadaMzamazakAdibhiH parISahopasaggailRppetti, anne'vi asaMyatA putradArabharaNAdibhiH klezailupyante, tathA ca caurapAradArikAdayaH parAdhInA lupyante, anaparAdhino'pi karSakAdayaH karabharaviSTayAdibhirupaklezailRpyante, 'evaM sahite' evam-anena prakAreNa, sahite NANAdIhiM, Atmano vA hitaH sahitaH, adhikaM pRthagjanAn pazyati adhipazyati, aniho nAma parIpahopasagarna nihanyate, | tavasaMjamesu vA saMtaparakkama Na Niheti, 'se' iti Niddeze sa eva bhikSuH, kathaMcitparIpahopasagaiH spRzyate tataH so puTTho'dhiyA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 72 // sae, akAralopo dravyaH, sa evaM parIpahasahiSNuH "dhuNiyA kuliyaM ca levavaM" vRttaM // 102 // dhuNiyA NAma dhuNejA kammaM, kathaM ?, jahA karaNakuDaM ubhayopAse littaM cireNa kAleNa juNNalevaM, satataM lipyaMte va jogaM vA leImaM, upamAne vati, 'kasae'tti kRzaM kuryAt, dihyata iti dehaH yathA kuhuM lakuTAdibhiH prahArai: lepApagamAt kRzIbhavati evaM sAdhuranazanAdibhiH tapovizeSaiH kRzaM dehaM kuMNaMti, dehe ca samyaktapobhirevaM kazyamANe karmmadeho'pyapazyate eva, dravyakarSaNA kuDDe zarIre vA, bhAvakarSaNA rAgadveSau karSayati, ta evaM anazanAditapoyuktAH rAgadveSApakRSTAH 'avihiMsAmeva paJcae' na vihiMsA 2 atastAmavihiMsAM paccae, kathamahiMsakaH syAditi, 'anudhamrmo' anu pazcAdbhAve yathA'nyaistIrthakaraistathA varddhamAnenApi muninA praveditaM, anudharmmaH - sUkSmo vA dharmaH, puSpavat vRttaM, appasatyabhAvaghuNaNaM, taMmi vidhue kammarayo vidhuta eva bhavati, syAt kathaM dhUyate ?, 'sauNI u jaha paMsuguMDitA' vRttaM // 103 // uNi kAulI, dhUlIe vA leTTituM tadrajaH pakSAto dhuvvati-dhvaMsayati sitaM baddhaM, raMjayatIti rajaH, eSo dRSTAntaH 'evaM daviovadhANacaM' davio rAgadosarahito, dravyamAtrameva, uva upadadhAtIti upadhAnaM tadasyAstItyupadhAnavAn, karma kSapati, 'tavassi mAhaNo' samaNetti vA mAhaNetti vA, atha taM kacit "uTTitamaNagAramesaNaM" vRttaM // 104 // uDato NAma dharme pravrajyAyAM, nAsyAgAraM vidyate anagAraH, anagAratvamepati, athavA mokSameva epati, samaNANaM ThANe ThitaM caritte NANAisuvA, tapaHsthitaM tapassiyaM, bArasavihe tave, tamevaM dhamme dRDhapratijJaM "DaharA buDDA ya patthae" Daharitti puttanattu AdayaH, tesu bisesato ho bhavati, kAluNiyaM kAraMtesu vaDamAipitimAtulapitRvyAdayaH 'patthara'tti uppavyAtuM icchati, te AjammaeNa ThitA taNhAai chuhAe ya aMvi susse Na taM labheUNa, avi mareja Navi upapanyAvetuM sakeMti, janAnAmadharmavyavasthitaccAjjanavatsa tAn pazyati, karmadhutAdi / / 72 / /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAvacUrNiH // 73 // na tu khajanavat, "jar3a kAluniyA se kae" vRttaM // 105 // kAluNiyA NAma 'nAha ! piya! kaMta ! sAmiya! usaNa Nippa-. gata varNami sabvaM suNaM paNaiNi puttA te pitu viyogavelappA // 1 // saNNA gAmo goTThI gaNo va taM jattha hosi saNihito / / | dippati sirIe supuriMsa ! kiM puNa NiyagaM gharadAraM ? / / 2 / / putrakAraNAd ekamavi tAva kulataMtuvarddhanaMH pipiMDadaM dhanagoptAraM ca janayasva putraM tato yAsyasi, evaM kaluNANi rudaMtA 'daviyaM'ti davio - rAgadoparahio, bhikkhaNazIlo bhikkhU, samyagutthitaM samuTThitaM saMjamuhANeNa samuTThitaM No lagbhati NaM' ti Na sakketi 'saNNavettae' tti ANetuM 'jai NaM kAmehi bhA (lA) viyA' vRttaM // 106 // 'yadItyabhyupagame, kAmA- saddAdi ghaNAi vA 'lAviya'tti NimaMtaNA, jai kAmehiM ghaNeNa vA bahuppagAraM uvaNimaMteja, baMghittA vA ghara Aja 'taM jIvitaNAvakaMkhiNaM' tamiti taM sAdhuM jIvitaM asaMjamajIvitaM nAvakAMkSati nAvakAMkSiNaM 'No labbhaMti Na saNNavittae' nokAraH pratiSedhe labbhatitti Na te labhate saNNavettae, kiMca- 'sehaMti a NaM mamAr3aNo' 'vRttaM // 107|| asaMjamaM mamAyaMtitti mamAyinaH te mAtipitistripatibhAyAro 'sehaMte' tti se hAventi, kathaM sehAveMti ?-- 'posAhi Na pAsao tuma' tumaM atIva pAsao jaM atIva passasi, bhoganirikkhito bhavAn, jato eka evAtmA pAyamIru, pAsaeti pravacanavayaNeNaM, kahaM amhehiM dukkhitANi Na pAsatitti, yadi tvaM evaM dIrghadarzI paralogaMpi jahAhi uttamaMti, imo tAka tvimo logo jaDho, amhehiya tujyA nimi-teNa addhitIya kilismamANehiM amha ya vuddhattaNe sussusAe akIramANIe puttadAre ya abhariamANe ya paralogovi te Na bhavi"ssaMti, uktaM ca- 'yA gatiH klezadagdhAnAM gRheSu gRhamedhinAm / putradAraM bharatAnAM tAM gatiM vraja putraka ! / / 1 / / ' uttamo nAma tatra eva mAtApitRsuzrUSayA uttamo loko bhaviSyati, anyathA tvadhamaH, evaM tairupasagaiH kriyamANaiH kiMcidevaM dharmmakAtaraH 'aNNe' kAruNya kA dIni / / 73 /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakanAgacUrNiH // 74 // aNNehiM mucchitA' vRttaM // 108 // anyo'nyeSu mUcchitAH, tadyathA-kazcidbhAryAyAM kazcitputra kazcinmAtari pitari vA 'mohaM jaMti Naga asaMvuDA' muhyate yena sa mohA-karma ajJAnaM vA tatkRto vA nAnAyonigahanaH saMsAraH, athavA khajanasnehamohitAH kRtyAkRtye na jAnaMti, na saMvRtAH asaMvRtAH-indriyanoindriyataH saMvararahitA 'visamaM visamehi gAhiyA' visamo NAma asaMjamo tamasaMjamaM asaMyataireva grAhitA, 'te pAvehi puNI va gambhitA' pApAni-chedanamedanavizasanamAraNAdIni prANivadhAdIni vA teSu pApeSu vartamAnA punaravi gambhIbhRyA unmArgamAcaraMto na lajaMte, purANazmazAnaciMtakamAMsakhAdanapizAcahastAvasAraNaM, ahaM saMmArassa Na vIbhemi, kutastarhi ?, taba yatazcaivaM 'daviNa va samikkha paMDite' vRttaM / / 109 / / davika uktaH evam-anena prakAreNa yo'yamuktaH samyak IkSya samIkSya pApaM-hiMsAdi, anyathA pAThastu 'tamhA daviikva paMDite' tasmAdevaM jJAtvA viratANaM aviratANaM ca guNadose pAvAo viratA aTThArasaTThANAo sayaNAo va virato bhavAhi, abhiNivvuDo' asaMjamauNDAo sItIbhRto 'paNatA vIrA mahAvidhi' bhRzaM natAH praNatAH praNatAra ityarthaH, kataraM ?, jo heTThA saMbohaNamaggo bhaNito, vIrAH uktAH, vIhI nAma mArgo cakravIthivat mahatI vIhI mahAvIhI, athavA bhAvavIhI eva mahAvIdhI, tatra dravyavIdhI nagaragAmAdipaMthAH bhAvavIdhI tu siddhipaMthAH 'NeAuaM' zivaM, pAThavizeSastu 'praNatA vIdhImetamaNuttaraM, etaditi bhAvavIdhIM jaM bhaNihAmi aNuttaraM-asarisaM aNuttaraM vA ThANaNANAdi, sehanaM siddhiH, padyata iti paMthAH, nayatIti naiyAyikaH, zivaM nirogaM, dhuvaM vAdhuvo sAsao sa evaM praNataH 'veyAliyamaggamAgato' vuttaM // 110 / / caitAlikamuktaM, athavA vidAlayatIti vaidAlikA-bhagavAneva-vaitAlikasya mArgaH vaitAlikamArgaH taM AgataH, prApta ityarthaH,'maNasA bayasA kAraNa saMkhuDe'tti gutto 'ciccA vittaM ca NAtayo' cicA NAma tyatvA vittaM bAhyamabhitaraM / / 74 / /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavarja nAdi zrImatrakatAgacUrNiH 2adhya0 2 uddeza // 75 // HTANIHINILAULI ca, bAhyaM gomahiSyAdi ambhitaraM hiraNNasuvaNNAdi, athavA abhyantara vidyAbuddhikauzalyAdi, zepaM bAhya, 'NAtayatti puncAvarasaM| stutA, AraMbhastu pacanachedanAdi prANAtipAto vA cazabdAta zeSA avayavA api, ciccA api vartate, saMvuDe iMdiedi, carediti anumatArthe, athavA parivyaijAsittivemi // veyAlie paDhamo uddesao smmtto2-1|| uddesatthAhigAro mANo bajetavyo, tattha gAthA-tavasaMjamaNANesuvi jar3a mANo vajio mahesI hiN| attasamukkasaNaTTA kiM puNa hIlAmaNu annnnesiN?||43|| mahAtavassiNA-saMjame atIva appamatteNaM atIva bahussuteNa jai tAva mANo vajio tena tapakhitve apramattatve bahuzrutatve vA gavvaM na yAti, kimaMga puNa nAtikRtsnatapoyuktena pramAdavatA alpazrutena vA gabbo kAyanyo ? parovA hIlenabbo ?,kiMcAnyat-'jai tAva Nijjaramato paDisiddho aTThamANamahaNehiM / avasesa mayahANA parihariyavA payatteNaM // 44 // bhaNio ya uddematthAhiyAro, suttAbhisaMbaMdho puNa uktaM prathamasyAnte-cicA vittaM ca NAtayo. evaM vittaM svajanAraMbha vihAya || tapasi sthitatvAt 'tayasaM va jahADa se ravRttaM // 111 / / tayA NAma kaMcuo, svamityAtmIyAM, upamAne pati uragavat , 'sa' iti sa .pUrvavivakSitaH sAdhuH, rajyata iti rajaH, natkena jahAti ?-apAyatveneti vAkyazeSaH,apAyasya hi sarpatvagiva ca hIyati rajaH, 'iti saMkhAya muNI Na makAe' iti-upapradarzane 'evaM saMkhAe'tti evaM parigaNettA, evaM jJAtvetyarthaH, 'Na majjae'tti na madaM | kuryAt , tatkena maJjate ? 'goyaNNayareNa je vie' gotraM nAma jAtiH kulaM ca gRpyane, anyataragrahaNAt kSatriyaH brAhmaNaH ityAdi, athavA anyataragrahaNAta zeSANyapi madasthAnAni gRhItAni bhavaMti, ikhiNI NAma khimaNA jiMdaNA hIlagA, anye vate riktatA, athavA gotaNNatareNa mAhaNe-sAdhU, ahiMsago sundaro aNNe asobhaNA, syAt ya eSA madAnAM ekena nekairvA madasthAnamattaH paraM paribhavati
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 76 // tasya ko doSaH 1, ucyate- 'jo paribhavati paraM janaM' vRttaM // 112 // paro nAma AtmavyatiriktaH sapakSaH parapakSo vA, athavA paraH - asvajanaH, paribhavo nAma jAtyAdizreSThastvaM hInajAtiriti, evaM kulAdiSu nAnyatrApi, so aNAdIe yapajjete aNavadagge 'saMsAre parivahati ciraM sarvato varttate parivarttate, 'cira' miti anaMtakAlaM, viseseNa kutthitA sukutthitA tAsu jAtisu egiMdiyavediyAdisu, yatazcaivaM tena 'adu iMkhiNiyA tu pAviyA' adu iti yaduktakAraNAt iMkhiNikA prAguktA pAtayatIti pAtikA, vAnarapiTikA iha sudharIdRSTAntaH, paraloke kokilakaca paribhaTThau saDUsuNao jAo, iti upapradarzanArtha, 'evaM saMkhAe' evaM parigaNya muNI 'Na majjae' madaM na kuryAt, 'je yAvi aNAtae siyA' vRttaM // 113 // jetti aNiddiTThaNise nAnyo nAyako'syAstItyanAyakaH - cakravartti baladevo mahAmaMDalio vA, vAsudevo Na pavvayati, nidAnakRtatvAt ; tena nAdhikAraH, pesagapesago NAma tesiM caiva cakrimAdINaM jo paTTigAvAhago pravajitaH syAt asAvapi taM cakravarti pratrajitaH pUrva dAsadAsaM vArasAvateNa caMdaNeNa vaMdati, vaMdaNamANo'pi vA 'idaM moNapadamuvaTThie'tti idamiti AruhataM muneH padaM maunaM paJjate'neneti padaM - mokSaM gamyata ityarthaH, upetya sthitaH uvaTTito; na tena pUrvakhAminA lajjA karttavyA jahA'haM puvvadAsadAsaM vaMdAvijjAmi, itareNApi na garva, ahaM sAmigasAmiNA pUr3ajjAmi, 'samataM 'ti arAgadveSavAnityarthaH, 'sadA' sarvvakAlaM caredityanumatArthaH syAt kathaM tAbhyAM lajjAmadau na karttavyAviti ?, ucyate, 'samagraNNayarammi saMyame' vRttaM // 114 // te hi sayaM tatraM prati samA ceva, athavA'yamapi chedopasthAnIye, evaM parihAravizuddhikAdiSu zeSeSvapIti, arissa mi0vRttaM tau hi saMyamatvaM prati samAveva, atha sametti ekasminneva tau saMyamAne varttayetAM, aNNayare vatti vimame vA chaTTANapaDitassa, tesu, samyaktvAdiSvasaMjama itikRtvA anyatare adhike vartamAnaH mAnavarjanAdi / / 76 / /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 77 // | pUjyaH, saMyatatvAdeva, athavA je yAvi bhave aNAyage, jeviya pesagassa pesaetti, egigo mANe'I uktaH, iha tu 'smannnntrNmi| vA sute same'vi sueNamimaM paricitataraMtikAuMsa mANo Na kAyayo, lahuM vA me adhItaMti, aNNayaraMtu ego gaNI egovAyago, pUrvagataM vAcitaM yena sa vAcakaH, na ca vAcakena mAnaH kAryaH, saMzuddho sa eva, saMyamaH zuddhaH yatrAsau vartate, athavA sa evaM lajAmadadosAdiehiM saMsuddho 'samaNe'tti samyak maNe samaNe vA samaNo, pari samaMtA savvAtiyArasuddho sabao vA parivae parivvae, syAtkiyaciraM kAlaM?, ucyate 'jA AvakathA samAhite' yAvadasya kathA pravartate devadatto yajJadatto vA, davio NAma rogadosarahio, syAnmRtasyApi kathA pravartate tata ucyate 'kAlamakAsi paMDite' yAvatkAlaM na karoti tAvanmAnAdidoSarahitena bhavitavyaM, syAtkila kimAlaMbanaM kRtveti yatitavyaM ?, ucyate 'dUraM aNupassiyA' vRttaM // 115 / / dUraM nAma dIrgha anupazyati taM dhammamaNAgataM, tathA dharmaH svamAva ityarthaH, vartamAno dharmo hi kAlAnAditvAd dUraH, sa tu aviratatvAnmAnAdimadamattasya dukkhabhUyiSTotikrAntaH, ki ca imeNa khalu jIveNa atItaddhAe uccaNIyamajjhimAsu gatisu asatiM uccagote asatiM pIyagote hotthA, tathA ca atItakAle prAptAni sarvaduHkhAnyanekazaH, evamanAgatadharmamapi, athavA dUramaNupasmiatti daDhaM passiya, athavA mokSaM dUraM passiya durlabhavodhitAM passiya jAtyAdimadamattasya ca dUrataH zreyaH evamaNupassiya ityevamAdi atItAnAgatAn dharmAn anupassitA aDhe pharasehi mAhaNe' pharusA nAma snehaviyuktaiH vAcikAH kAyikAzcopasargA kriyante, tatra vAcikAH AkrozahIlanAdyAH kAyikAstu vadhabaMdhanatADanAGkanacchedanamAraNAMvAH, athavA pratilomA pharusA, tairudIrNaiH 'avi ya haNNU' apihinyamAnAH avihaNNU yathA gvandhakaziSyA:,na tu khandakaH,'samayaMsirIyati'tti yathA samaye'tidiSTaM tathA rIyate prasanna ityarthaH, paThyate ca avihaNNU // 77 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIsUtrakatAGgacUrNiH // 78 // |praznasamA ptAdi samayAdhiyAsae'asyArthaHavihaSNU-avihanyamAnaH samyak ahiyAsae,athavA avihaSNU iti hanyamAno na hanyAt kiMcit, athavA dharmamasyopadizeta sa kITakadharmakathika ucyate, 'paNNasamatte sayA jae' vRttaM // 113 // pracchaMti tamiti prazna: yAvatpraznAn paraH pRcchet taM vyAkartuM samarthaH, paThyate ca-'paNhasamatte sadA jae' samAptaprazna ityarthaH, sadAjaetti jJAnavAn apramattazca, ayatasya hi kSIraM paricikitsikasyeva na vacaH pramANaM bhavati, uktaM hi-"advito Na Thaveti paraM" samitA NAma sammaM dhammaM udAhareja, jahA puNNassa katthati tathA tucchassa katthati, suhame husayA alUsae' suhumo nAma sa hi suhumeNavi aticAreNa lUsijati, kathayato vA sUkSmeNApi AtmotkarpaNa parahIlayA vA lUsijati, pUyAgAravasakAraheuM vA kathayato lUseti, ahavA suhumetti sUkSmabuddhiH kathayet , alUpakastu sa evamanAzaMsI, na ca mArgavirAdhanA karoti, apariyacchaMte ya pareNa kuppejA, Neva kathaNaladdhIsaMpaNNatAra mANI mAhaNo hojA, athavA kathayaMto Na paraM kovaye--anyataraM kapAyaM gamayet , sa evaM 'bahujaNaNamaNami saMvuDe' vRtte // 117 // bahujanaM nAmayatIti bahujananAmane, avA nabhyate-stUyata ityarthaH, sa dharma eva, sarcaloko hi dharmameva praNataH, na hi kazcitparamAdhArmiko'pi bravIti--adharma karemi, tatrodAharaNaM-seNio rAyA, tassa atthANIe dharmajijJAsAyAM ke dhammiyA iti, tato parisadehiM bhaNNati-dullabhA dhammiyA, pAyaM adhammio loo, abhayo bhaNNati-logassa bhAvapAeNa esa paiNNA jahA vayaM dhammiyA iti, parisAe asahaMtIe abhao bhaNNati-parikkhAmo, tatorAyANunnAe sitAsitANi duve bhavaNANi kAraveti, paurajaNavayA bhaNiyA-je tumhaM dhammiyA te dhavalaM gihaM pavisaMtu, adhammiyA asiyamiti, tato te manve paurajaNA dhavalagRhamaNupaviTThA, adhigArigehi pucchitA-kiM bhavaMto dharma karahiMti ?, tatthego bhaNati-artha karissago, tattha me aNegehiM mauNasahassehi // 78 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhItrakavAGgacUrNiH // 79 // ( | dhaNaM uvajIviati, aNNo bhaNati-ahaM vaNijjo, kalopajIvi baMbhaNo me NicagaM bhuMjatitti, aNNo bhaNati-ahaM kuTuMbabharaNapavittobahujananakilesabhAgI, kiM bahuNA ?, soyariyAdayo'vi kuladharmAnuvartitvAdvayamapi dhammiyA, evaM dhavalagihamaNupaviTThA, uktaM ca-"sota-10 manAdi | sutaghoraraNamuha0" atha tattha duve sAvagA sakRtmadyapAnanivRttikRtabhaGgA asitabhavaNamaNupaviTThA pucchitA bhaNanti-susAhuNo sumAvagA ya dhammiyA je sayA apamacA, amhe puNa pamAdiNo svakRtamadyapAnanivRttikRtabhaMgA Na dhavalagihAruhA, ato asita. bhavaNamaNupaviTThA ityevaM bahujananamito dharma iti, tasmin bahujananamite saMvRtAtmA bhavediti vAkyazeSaH, anye tvAH -bahujananamano-lomaH, sarvo hi lokastasin praNataH, asaMyatAstAvat sarve zabdAdiviSayapraNatAH, pramattasaMyatA api tenaiva kecitpraNatAH, bItakapAyAstvapraNatAH, je ya jayaNA appamattA iti ne'pi na praNatAH, uktaM ca-'kodhassa udayaNirodhA vA udayapattassa bA phohassa vihalIkaraNaM' evaM yogendriyANAmapi vaktavyaM, saMyato nAma virataH nivRtta ityarthaH, 'sabaDhesu sadA aNissite ti savvesu iMdiyatthesu yAvaMto vA asaMyamArthAH athavA aihikAmuSmikeSu aNismito nAma nAkAMkSati 'harade va tume aNAilo' haradetti, mahAsamudraH, sa hi takrAdibhiH mahAmatsyaiH sphuradbhirapi nAkulajalo bhavati, na kSubdhajala ityarthaH, padmamahApabhAdayo vA idAH svacchaprasannagaMbhIrajalAH gaMbhIratvAdanAkulAH, evamasAvapi pUrvAparajJeyaparizuddhasvacchajJAnavAn prasannavAGmanAH na ca parapravAdibhiH zakyate || vikSobhayitu ityanAkulaH, krodhAdIhi vA aNAilo, athavA aNAila iti niruddhAzrayaH anAturona glAyati dharma kathayan , 'dharma prAdurakAsava'tti prAduH prakAzane sa bhagavAn AryasudhabhaH aNNataro vA gaNadharoda ivAnAkulaH dharma prAdurakArSIta , evamanye'pi sthavirAH prAdurakArSIt prAduSkurvanti kariSyati ca, kasyapazyAyaM kAzyapaH, sa evaM lakSaNakaM dharma kathayati, taMca vA // 72
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRvAGgacUrNiH // 8 // sukhapriya vAdi 'bahavo pANA puDho siyA0' vRttaM / / 118 // athavopadeza evAyaM, bahavo prANA puDho sitA, bahava ityanantAH, pRthak pRthak sitA puDhositA, taMjahA-puDhavikAiyattAe0, teSAM tu pratyekAnantAnAmapyeko dharmaH samAna eva, sukhapriyatvaM 'samiyaM uvehAe'ti samitA NAma samatA, pratyekAzraye'pi sati abhISTasukhatA duHkhodvegatA ca samAnametat , athavA samiyA iti samaM uvehitAH je moNapadaM upaDhie, muneridaM maunaM, viramaNaM viratiH teSAmatipAtAdInAM akAsitti kariSyasi, pApADDInaH paMDitaH, kA bhAvanA ?, yathA tabaite iSTAniSTe sukhaduHkhe evaM pANANamavi ityevaM matvA viratiM teSAmakAsi paMDite, sa eva viratAtmA 'dhammassaya pArae muNI.' vRttaM // 119 // dhammo duviho-sutadhammo carittadhammo ya, tayoH pAraM gacchatIti pAragaH, zrutajJAnapAraMgataH codasapunvI, pAraM vA kAMkSati, evaM pAraMgataH kAMkSati vA apAyaH, tasya ca cAritramadhikRtyApadizyate, AraMbho nAma jIvakAyasamAraMbhastasyAMte vyavasthito, nArabhata ityarthaH, je ya puNa AraMbhapariggahe vaTuMti mamAyaMti vA te taM pariggahaM NaTThAviNaTuM 'soyaMti ya NaM mamAyaNoM' alabhyamANamapi yatheSTapariggahaM soyaMti NaM mamAiNo, uktaM hi-"pariggaheSvaprAptanaSTeSu kAGkAzoko, prApteSu ca rakSaNamupabhoge vA'vRttiH" No labbhati NiyaM pariggahati aggisAmaNNattAe corasAmaNNattAe Nitao Na bhavati, ayamaparakalpaH tamiva, dhammassa ya pArae muNI, AraMbhassa ya antiadvitaM soyaMti yaNaM mamAiNo amhe suhitA, tumheM saMtavibhavo'vi atidukkaraM tavacaraNaM karesi, jeNaM mamAyate teNaM mamAyaNo-mAtAputrAdayo No labbhaMti pariggahaMti, sa teSAM nityaM vazakaH AsIditi nityaM parigrahaH paraH, tatastatpratyayikaMNo labhati NitiyaM pariggaha,amumevArtha nAgArjunIyA vikalpayaMti-soUNa tayaM uvahitaM kethigihI viggheNa uhitaa| dhammaMmi ihaM aNuttare, taMpi jiNeja imeNa paMDite iha loga duhAvahaM vidA paraloge ya duhaMduhAvahaM // 120 // kRSibhRta APIE GUT // 80 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhA vahAdi DHSAHISHASTRISATIMAD zrIsUtraka caurAdInAM ihaloge eva duhAvahaM dhaNaM, uktaM hi-amamA janayaMti kAMkSitA, nihitA mAnasacaurajaM bhayam / viTRti janA hi0" paratAGgancUrNiH | loke'pi ca duhaM asmAddhanopArjanaduHkhAt sumahattaraM duHkhaM samAvahatItyato duhAduhAvahA, athavA duhAduhA vA punaranante saMsAre pry||81|| TantaH zarIrAdiduHkhaM samAvahaMti 'viddhaMsaNadhammameva yA' aggicaurAdyupadravaiH kAlapariNAmatazca viddhamaNadhammameva yA ityevaM vidvAn matvA ko nAma AgAramAvase, kiMcAnyat-panyaiteNavi na matkAravaMdaNaNamasaNAu bahu mAgitayA, uktaM ca tattha-'mahatA paligoha jANiyA0' vRttaM // 121 // parigoho NAma pariSvaMgaH, dave parigoho paMko bhAve amilApo nAhyAbhyantaravastupu, parasparataH sAdhUnAM jAvi baMdaNaNamasaNA sAvi tAva parigoho bhavati, kimaMga puNa sadAdivisayAsevaNaM?, athavA prabajitasyApi pUjAsatkAraH kriyate, kimaMga puNa rAyAdivibhavAsaMsA?,'suhame salle duruddhare' sUcanIyaM sUkSma, kathaM ?, zakyamAkozatADanAdi titi|kSituM, duHkhataraM tu bandhamAna pUjyamAne vA viSayairvA vilobhyamAne niHsaMgatAM bhAvayituM, ityevaM mUkSmaM bhAvazalyaM duHkhamuddhat hRdayAditi vAkyazeSaH, ityevaM matvA vidvAn 'payaheja saMtha' samyak stavaHsato vAstavaH saMthavo, nAgArjunIyAstu paThaMti-palimaMtha mahaM vijANiyA jAviya caMdaNapUyaNA maha / suhumaMsalaM duruddharaMtaMpi jiNe eeNa paMDie"egecare ThANa Asage.' vRttaM // 122 // dravye egallavihAravAn bhAve rAgadveSarahito vItarAgaH, ThANaM-kAussaggo AsaNaM-pIDhaphalagaM bhUmipariggahovA sayarNati HE NuvaNNo, ego rAgadveSadomarahito, sabvattha pavAdaNivAdasamavisamesu ThANaNisIyaNamayaNesu egabhAveNa bhavitavya, NANAdisamAhito. caredityaNumatArthe, bhikkhU 'ubahANavIrie' upadhAnavIryavAniti tapovIryavAn , 'vaigutte'tti vayaguttigahitA 'ajjhappasaMkhuDe'tti maNoguttI gahitA, pUrvArddhana tu kAyaguptiH / idANiM jo so egallavihArI taM dRcaghare ya NikAraNeNa bhaNNati-'NopIheNa yAva HAVIRUSHTINA aunty
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka- apidhAnAdi // 82 // RECIP baMguNe' vRttaM // 123 // pihitaM NAma DhakkiyaM, avaguttaduvArie suNNavare vA bhinnaghare vA, zUnAM hitaM zUnyaM, zUnyaM vA yatrA'nyo na bhavati, puTTho Na udAhare vayiM, cattAri bhAsAo sottUNa udAharati vayiM, avassaM saMbujjhittukAmassa vA eganAyaM egavAgaraNaM vA jAva cattAri, NisIyaNaTThANe mottUNa sesaM vasadhiM 'Na saMmucchati'tti Na pamaJjati, No saMthaDe taNe'ttiNa vA taNAI saMthareti, | kimaMga puNa kitti potti vA ?, sa evaM sarIrovassayAdisu apratibaddhaH aNiyatavAsitvAt 'jattha'tthamite aNAile vRttaM // 124 // jattha se atthamiti sUro jale thale vA tattha vasati, aNAilo NAma parIpahopasargaH naH samudravat nAkulIkriyate, samavisamAI ThANasayaNAsaNAI muNI'dhiyAsae, na rAgadveSau gacchet , tattha se acchamANassa 'caragA ahavAvi bheravA caraMtIti carakApipIlikAmatkuNaghRtapAyikAdayaH bheravA-pizAcazvApadAdayaH sarIsRpA-ahimUpikAdayaH savve ahiyAsaetti, evamanye'pi 'tiriyA maNusA ya dibiyA' vRttaM // 125 // tiriyA caturvidhA uvasaggA tivihAdhi seviyA nAmAsevitvA aNubhUya 'lomAdIyapi Na hArise' lUyata iti lomA lomahariso dudhA bhavati-pratilomairbhayAt anulomaiH praharpaNa hAsataH, AdigrahaNAt dRSTimukhapramAdo dainyaM bA, 'sunnAgAragate mahAmuNI' sa taibhairavairapyupasagairudIrNaizchidyamAno mAryamANo vA 'No tAva miva jIvitaM' vRttaM // 126 / anulomai udIrNaiH asaMjamajIvitaM Na vA pUyAsakAraM pattheja, tenaivaM jIvitamanAkAMkSatA pUjAmatkArI ca, bhayAnake bA''vasathe vasatA 'abbhatthamuvati bheravA' abhyastA nAma AsevitA asakRd asakRtsahamAnena jAtA uditA AsevitA abhyastA ityataH upenti-upayAnti bhayAnakAH, paThyate ca-'apputthaM uti bheravA' alpAna bahavaH pizAcazvApadavyAlAdayaHjIvitAntayikA uti, zItoSNadaMzamazakAdayastu udIrNA api zakyA'dhipokhamiti, abhyastatvAnnirAjitavAraNasyeva bhairavA eva bhavaMti, 2 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH / / 83 / / tasyaivaM 'uvanInatarassa tAiNo0' vRttaM // 127 // bhikSoH dharmamupanItaH parIpahajayaM vA, ayaM copanItaH 2 ayamanayorupanItatara: jJAnadarzanacAritreSu yasyAtmA upanItataraH sa bhavatyupanItataraH, trAyatIti trAtA, sa ca trividhaH - Atma0 para0 ubhayatrAtA - jina|kalpikAI gacchavAsinaH 'bhayamAnamma vivittamAsanaM' itthIpasupaMDagavirahitaM vivittaM AsanagrahaNAdupAzrayo'pi gRhItaH 'sAmAiya| mAhu tassa taM samabhAvaH mAmAiyaM AhuH tassa taM samabhASaM sAmAiyaM tassevaMguNajAtiyassa sAmAyikaM, kataraM 1, cArittasAmAiyaM, Ahu-uktavAniti titthakaro aasuhammo vA tissANa katheti, tasya cAritradharmaH, kiM karoti 1, yaH AtmAnaM bhaye na darzayati, na kSubhyata ityarthaH kiMcAnyat- 'usiNodakatattabhoyaNo0 ' vRttaM // 128 // umiNagrahaNAt phAsugodagaM sovIraga unhodagAdINi gahitANi, taptaggahaNAt svAbhAvikasyAtapodakAdeH pratiSedhArthaH, dharmeNa yasyArthaH sa bhavati dhammaDDI, hI lajjAyAM, asaMyamaM prati hIryasyAsti sa hImAn tasya hrImataH, sa hi loke zItodakaM pivana lajjate, hIyata ityarthaH, tasyevamapramattasya AsataH saMmaggi asAdhu 'rAyihi' rAjAdibhistasyAsAdhvI, kathaM ?, riddhiM dRSTvA taM mA bhUnmUrcchA kuryAt, mUrcchatatha asamAdhI bhavati 'tadhAgatassavi'tti vairAgyagatasyApi, athavA yathA'nye, yathA jinAdayo gatA vItarAgaM tathA so'bi apramAdaM prati gataH, idAniM pramattA ucyante'adhikaraNakarasma bhikkhuNo0 ' vRttaM // 129 // adhikaraNaM karotIti adhikaraNakaraH, 'prasahye 'ti Akramya paraparibhavAt saMbaMdha snehasaMtatiM dArayati tataH dAruNaM, 'aDDe parihAyate dhruvaM' artho nAmA mokSArthaH tatkAraNAdIni ca jJAnAdIni parihAryaMti, "jaM ajaya mamIkhallaehiM tavaNiyamacaMbhamaiehiM / mA hu vayaM chaDDehi ya bahutarayaM sAgapattehiM // 1 // eteNa kAraNeNaM adhikAraNaM Na kareja saMjate svapakSaparapakSAbhyAmitivAkyazeSaH, tasyaiva adhikaraNa mukurvANasya 'sItodagapariduguMchiNo' vRttaM // 130 // sItodagaM NAma avi upanItatarAdi / / 83 / /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 84 // pratijugupsAdi uemufanIMILEN ANIRDISTRIdanaHA gatajIvaM aphAsugaM pratI, pratidguMchati NAma Na pivati, yo hi yanna sevati sa tat jugupsatyeva, jahA dhIyArA gomAMsamadhalasunapalaMDu duguMchaMti, na kevalaM dhIyArAgomAMsaM duguMchaMti, sadAzino'pi jugupsaMti, appaDiNNo NAma apratijJaH, nAsya pratijJA bhavati yathA mama anena tapasA itthaM NAma bhaviSyatIti, taMjahA-No ihalogaTThatAe tavaM karoti0 jahA dhammivayaM bhadantA, AlayAhArauvadhipUyANimittaM vA apratijJaH, lavaM-karma yena tatkarma bhavati tataH AzrayAt stokAdapyavasakati, tasyaivaMvidhasya 'sAmAyikamAhu tassa' jaM tadevAsya sAmAyika-caritrasAmAyika, yatki, na karoti, jaM gihimatte asaNaM Na bhakkhati, mA bhUt pacchAkammadoso, bhavissati gaTTe hite vIsarite, sa eva sItodagavadhaH syAditi / kiM ca 'Na ya saMkhatamAhu jIvitaM' vRttaM // 131 / / Nahi chinnataMtuvat ihaM jIvitaM punaH zakyate saMskata, 'tathe ti tena prakAreNa, bAlajaNo NAma asaMyatajanA, pragalbhIbhavati prANAtipAtAdiSu pravarttamAno dhRSTo bhavatItyarthaH, sa eva vAlaH pApeSu karmasu pragalbhIbhavan taireva vAle pAvehi majati hiMsAdIhi, tajaNieNa vA karmaNA mAnabhaMDamiva mIyate pUryata ityarthaH, mAryate yA saMsAre, 'iti saMkhAya muNI Na majati' iti saMskAryate, evaM parigaNagya Na maJjatitti-na madaM kuryAt-na kupyeta, mAnAdhikAra eva asminnuddezake varNyate, teNa iti saMkhAe muNI Na majati, krodho mAne(mado)'pi gRhIto, lobhastu 'chaMdeNa paleti mAyayA' vRttaM // 132 // chaMdoNAma lobha icchA prArthanA, teNa chaMdeNa pralIyate yaM prajAH tAsu tAsu gatiSu bhRzaM lIyate-gacchati, paThyata ca'chaNNeNa paleti mAyayA' chaMdeNeti DaMbheNovahiNA kUTatulakUTamAnAdibhiH tathA hiMsAdipu karmasu pravartate dabheNeva, palAyitumicchati karmabandhAt , yathA mArato'vi ya devassuvari chubhati, maharSipraNIto'yaM mArgaH, tathA cittaM na payitavyaM iti, pApaMDino'pi zAkyAdayaH chaNeNa palAyitumicchati karmabandhAt , tadyathA-saMgha aon m amitaIDIEta AADHANSUTRAIMAHISAPANImama // 8 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH 1164 11 saMtagA grAmAH, dAsIdAsa hiraNyAdi ca te upAsagasaMtA vA, bhAgavatA bruvate - savvaM devo kareti, yathA chaSNeNa tathA lobhAdibhirapi 'bahumAye 'ti utkaMcaNAdi, pAkhaMDino'pi mAyAbahulA kukkuDehiM loaM ubacaraMti, uktaM hi - kukuDasAdhyo loko nAkukkuTataH pravarttate kiMcit / tasmAt lokasyArthe pitaraM (avi) sakurkuTaM kuryAt ||1|| cittaprAmANyaM varNayanti, moho nAmAjJAnaM tena prAvRtA / chAditA ityarthaH, zAsanAzritAstu 'viyaDeNa paleti mAhaNe' bhAveneti vAkyazeSaH, tenAkuDilenAvi avikutthitenA jimhena, kutaH palIyate ?, saMsArAt, na kevalamAtmA zuddhyA palIyate, bAhyenApi palIyate, tadyathA - 'sIunhaM vayasA'ghiyAsae' sIte aprAvRtaH uSNe AtApayati, athavA sItA anulomAH uSNAH pratilomAH, vayaseti vAcA, yathA vayasA tathA manasAvi, evaM sesiMdiyadanovi, kiMca-jaM bahupasaNNaM taM gevhAhi ciTThate, 'kujae aparAjie jahA0' vRttaM // 133 // kucchito jayaH kujayaH dhUteNa thotraM vippati, yadyapi aparAjito akkhehi devatAprasAdena vA akkhahitatteNa vA aparAjito tathApi kutthita eva jayaH akkhApAsagAdiSu krIDAvyavahArAH, akSairdIvyati divyaM divyaM cAsyAstIti divyavAn krIDAvAn, jaha so divyaM ca kaDameva gahAya, No kaliM No tretaM No caiva dAvaraM, upasaMhAraH 'evaM logaMsi tAiNo0' vRttaM // 134 // evam anena prakAreNa asmi~lo ke pApaMDaloge vA 'tAiNo' tti AtmaparobhavatrAyiNo - jinatIrthaMkarasthavirA: 'buhate' uktaH 'ayaM'ti imo jahadhammo sutacarittadhammA ya 'anuttare' bahuphale, atulye ityarthaH, 'taM gevha hetati uttamaM ' tamiti taM dharmaM geNhAhi ihaloe paraloe ya hitaM, ihaloe Amosa hilaDIo paraloe siddhI devalogasukulapaccAyAdi, 'te' iti tasya grahe, kasya nirdeza: ?, uttamaH - pradhAnaH, dharmma iti varttate, kaDamiva dyUtakaravat sesA tiSNi AtA, pAsatthA aNNatitthiyA gihitthA ya, avahAya - chattA, ko bhavati ?, ucyate, paMDito bhavati, kiM | kurkuTakAdi 1164 11
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 86 // ca - eSA hi zabdAdInAM tvamparIpada eva garIyAn ata evocyate 'uttaramaNuyANa AhitA' vRttaM / / 135 || uttarA NAma zeSaviSayebhyaH grAmadharmmA eva garIyAMsaH, yathA mayA'nuzrutaM sthavirebhyastaiH pUrvaM zrutaM pazcAttebhyo mayA zrutaM, uktaM hi - "sukhasyAtirasaH svargaH, svargasyAtirasaH striyaH / gavAmatirasaH kSIraM, kSIrasyAtiraso ghRtaM // 1 // sarvva eva vA viSayagrAmadharmaH, athavA uttarA:zabdAdayo grAmadharmmA manuSyANAM cakravartibaladeva vAsudeva maMDalikAnAM tesu uttaresuvi 'jaMsi viratA samuhitA' jAsu itthigAsu samyak uDatA samutthitAH, 'kAsavassa anudhammacAriNo' kAzyapo - varddhamAnasvAmI kAzyapacIrNAnucaraNazIlAH kAsavassa aNudhammacAriNo, athavA RSabha eva kAzyapaH tena cIrNamanucaraMti yathoddiSTaM 'je eta careMti AhitaM' vRttaM // 136 // je iti aNuddiNise, je aNudhammacarittaM kurvanti, AhitaM-AkhyAtaM keNa ?, 'NAeNa mahatA' jJAtakulIyena mahatA iti, jJAtve'pi sati rAjasUnunA kevalajJAnavatA ca, mahA~zvAsau RSizca maharSiH, athavA mokSesiNA, te uDitA, utthitA nAma mokSAya, samyagutthitAH samutthitAH, na jamAlibat, zAkyAdayo'pi hi mokSArthamabhyutthitAH, 'anyo'nyaM ca sIdaMtaM sAraMti dharmmata' iti dharme sIdaMtaM, athavA dhammiyAe paDicoyaNAe, athavA dharme sAlitaM skhalaMtaM vA dhammiyAe paDicoyaNAe dhammieNaM, paDoAreNaM, dhamrme samyagavasthita bhUtvA 'mA peha purApaNAma' vRttaM // 137 // amAnonAH pratiSedhe, mA prekSasya, purA nAma pUrvvakAlie puJcarataputrakIlitAdi, praNAmayaMtIti praNAmakAH duggatiM saMsAraM vA prati dharme sthitaM, saMkSepArthastu puNyakIlitaM Na sumarejA, dhammaM vA prati praNAmayedAtmAnaM, uvadhiM davve hiraNNAdi bhAvovadhiM aDDavidhaM kamma, abhimukhaM kaMkhejA sitti abhikaMkhe uvadhiM ghuNittae, mAnAdhikAre'nuvarttamAne 'je dUvaNatehi No NatA' je iti aNidiDaNise duSTaM praNatAH dUpanatAH zAkyAdayaH, te hi mokSAya pravRttA api sparzAnAmuttamatA // 86 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAMA kAthikAcabhAva: zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 87 // viSayeSu praNatA rasAdiSu, neti pratiSedhe, AraMbhaparigraheSu ye na natA te jAnati samAhitaM, ta eva jJAnavantaH ye samyamAzritAH, natu ajJAnino, na vA samAdhiM jANaMti, samAdhirnAma rAgadveSaparityAgaH, sa evaM samAdhimArgAvasthita, 'NokAdhieN hojAsaMjate'vRttaM | // 138 // kathayatIti kathakAH akkhANagANi goyaraggagato upassayagato vA apratimAnAni kathayati kathikaH, pAsaNIoNAma gihINaM | vyavahAreSu paNiyagAdisu vA prAzniko, na bhavati, apAyA tattha jo jivati tassa appiyaM bhavati, saMpasArako nAma saMprasArakaH, tadyathA | | imaM varisaM ki devo vAsissati Navatti, ki bhaMDaM agghihiti vAna vA ?, ubhayathApi doSaH, adhikaraNasaMbhavAt , agghihiti Na-1 vatti, 'naccA dhamma aNuttaraM evaM vidhena na bhAvya, katakirio NAma kRtaM paraiH karma puTTho apuTTo vA bhaNati zobhanamazobhanaM vA evaM karttavyamAsIt naveti vA, mAmako NAma mamIkAraM karoti deze gAme kule vA egapurise vA, kiMca-ayaM cAnyaH karmavidAlanopAyaH, tadyathA-'chaNNaM ca pasaMsa No kare0' vRttaM // 139 / / dravyacchannaM nidhAnAdi bhAvacchanna-mAyA, bhRzaM pasaMsA-prArthanA lobhaH ukkoso-mAnaH prakAza:-krodhaH, sa hi antargato'pi netravAdibhirvikArarupalakSyate, uktaM hi-"kuddhassa kharA diTThI" ya evaM kaSAyanigrahodyatAH tesiM suvivekaH gRhadArAdibhyo viveko bAhyo'bhyantarastu kaSAyavivekaH, AhitaM-AkhyAnaM, suvivegotti vA suNikkhaMte vA supabbajatti vA egaTuM, bhRzaM natA praNatAH, kutra natA, dharme vA 'sujyositaM'ti juSI prItisevanayoH, dhUyate'ne// neti dhRtaM-jJAnAdi saMyamo vA yeSAM sujjhositaM-svabhyastaM tesiM suvivegmaahite| sa evaM vidAlanAmArgamAzritaH 'aNihe sahite susaMvuDe.' vRttaM / / 140 // aniho nAma anihataH parIpahaistapaHkarmasu vA nAtmAnaM viMdhayati, jJAnAdiSu smygaahitH| NANAdIhi 3 Atmani vA hitaH svahitaH, athavA yastriguptaH sa samAhito, dharmeNa yasyArthaH sa bhavati dhammaTThI tavovadhANavIrIya 1187 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 88 // AtmahitAdi saMyuktaH tave bArasavidhe, sa evaM guNajutto 'vihareja samAhiteMdie' aniyatavAsitvaM gRhyate, samAhito, nigRhItendriyatvaM ca, uktaM hi-"saddesu ya bhaddayapAvaesu, sotabisayaM uvagatesu / tuDeNa va rudveNa va samaNeNa sayA Na hoyavvaM // 1 // " evaM sesindiyavisaesuvi, syAt-kimartha evaMvidhaH prayatnaH kriyate atiduHkhazca ?, ucyate, 'AtahitaM dukkheNa labbhate' taMjahA-'mANussakhetta jAtI' gAthA // syAt-kathaM anAdimati saMsAre ayamAtmA na pUrvamevAnena pathA prayAta iti ?, ucyate 'Nahi guNa purA aNussutaM.' vRttaM // 141 / / neti pratiSedhe, hi pAdapUraNe, nUnamanumAne, purA iti kramAt atikrAntakAlagrahaNaM, anugataM zrutaM anuzrutaM, kiMca tat ?, ucyate, vakSyate hi-muNiNA sAmAiyaM padaM, athavA muNecAvi avitahaM go adhidvitaM, avitahaM NAma yathAvat , adhidvitaM NAma karaNe, tadidaM muninA sAmAiyaM padaM AkhyAtaM ityarthaH, samatA sAmAiyaM, taca anekaprakAra, katareNa muninA tadAkhyAtaM ?, 'NAtaeNa jagasavvadaMsiNA'jage savvaM passati jagasavvadaMsI, evaM mAtA(mattA)mahantaraM0'vRttaM // 142 // evamadhAraNe, mahantaraM matvAjJAtvA, tat kasya kayoH kepAM vA ?, ucyate, suttassa ya asuttassa ya, viratIe aviratIe, mokkhasuhassa saMsArasuhassa ya sacchAsananayasya mithyAdarzanAnAM ca, athavA imaM dhammaM mahattaraM matvA kupravacanebhyaH, sahitA nAma jJAnAdibhiH, bahavo janA iti aNaMtAtItakAle siddhAH saMpadaM ca, 'guruNo chaMdANuvattagA' guravaH-tIrthakarAdayaH chaMda:-abhiprAyaH viratA bhRtvA viSayakapAyebhyaH tIrNA bhavaugha taraMti ca, dravyodhaH samudraH bhAvauvastu saMsAraH, AhitamAkhyAtaM kathitamityeko'rthaH iti vaitAlIye dvitiiyoddeshkH2-2|| sUyaNAdhikAre prastute vidAraNAdhikAro'nuvartate, uktaM hi-'uddesagaMmi tatie aNNANaciyassa avacayo hohi / sa ca suhasAtassa Na bhavati, parIpahasahiSNorbhavati, sa kathaM?, ucyate 'saMvuDakammassa bhikkhuNo' vRttaM // 143 // saMvRtAni yasya prANava INDI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMvatAdi zrIsUtraka tAgacUrNiH // 8 // dhAdIni karmANi sa bhavati saMvuDakammA, indriyANi vA yasya saMvRtAni sa bhavati saMvRttaH, niruddhAnItyarthaH, yasya vA yatnavataH caMkamaNAdIni kammANi saMvRtAni, athavA mithyAdarzanAviratipramAdakapAyayogA yasya saMvRtA bhavaMti sa saMvRtakarmA, mikkhaNasIlo mikkhU, jamiti aNiddidussa Nise, dukkhamiti kamma, puDhe NAma baddhapuTThaNidhattaNikAitaM, abodhie NAma aNNANeNa dhamma avujjhamANeNaM, yAvanna tAva suyudhyate sa taM saMjamato vivajati, taM paMcaNAlivihADitataDAgadRSTAntena, niruddhesu ca nAlikAmukheSu vAtAtApenApi zuSyate, osiccamANaM ca sigdhataraM sukkhati, evaM saMyameNa niruddhAzravasya pUrvopacitaM karma kSIyate, Aha-tapaH abhyantaraM, evaM uktaH, dazaprakArendriyAdisaMlINatA uktAH iMdriyapaDisaMlInatA jogapaDisaMlINatA kasAyapaDisaMlINatA, saMvRnAtmakastu anazanAvamaudaryAditapoyuktasya utsicyamAnamivodakaM kSipraM karmApacIyate, selesiM paDivaNNo ukoso saMvuDo, maNussasaMtiyaM 'maraNaM heca vayaMti paMDitA' mokkhaM, athavA mriyate yena tanmaraNaM, tacca karma saMsAro vA, taM hitvA bajaMti mokSaM tenaiva bhava| ggahaNeNa vrajati tAn pratItyAdizyate-'je viSNavaNAhiM jhUsitA' vRttaM // 144 // vijJApayaMti ratikAmA vijJApyante vA mohA turairvijJApanA:-striyaH, juSI prItisevanayoH, ajuSitA nAma anAdriyamANA ityarthaH, vijJApanAsu hi paMcApi viSayAH svAdhInA | zabdAdayaH, uktaM hi-'pupphaphalANaM ca rasaM surAe~ maMsassa mahiliyANaM ca / jANaMtA je viratA te dukarakArae vaMde // 1 // " saMspRSTA | vA tAbhiH, kaumArabrahmacAriNaH te 'saMtiNNehi samaM viyAhitA' samyaktIrNAH saMvRtAtmAno bhUtvA saMsArauyaM tIrNAH mokSaM jiga-1 mipayo'pi hi atIrNA api tIrNA iva pratyavaseyAH, vividhaM AhitA viyAhitA 'tamhA ur3ati pAsadha' tamhAditi tasmAtkAraNAt yasmAdvijJApanAsu ajupitA saMtiNNA hi saMmaM viyAhiyA, tIrNamabandhakatvaM ca prati samAH, Urddhamiti mokSaH tatsukhaM vA, taM MAILRAMINARADAISANLALBUPR CHISHIRumale HIMIR / / 89 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndime zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 9 // agradhAraNAdi dRSTvA kAmabhogA draSTavyA, ekAvudaparizrAvaNavat vraNAlepanabadvA, paThyate ca-'uDU tiriyaM athe tadhA' ur3a divyA kAmA adhe| bhavaNavAsiNaM tiriyaM tirikkhamaNussajoNivANamaMtarA, te tividhevi ya dRSTvA kAmANi rogavat adhikaM atyarthaM vA, yathA rogaa| dukkhAvahA evaM kAmA api, advavidhakammarogApatteH, so bhavati evaM, sesAvi AsavadArANi joeyavyANi, eyaM saMvuDattaNaM viraI ca kahaM tareja ?, diluto 'aggaM vaNiehi ANiyaM' vRttaM // 145 // yaduttamaM kiMcittadaggaM, tadyathA varNataH prakAzataH prabhAvatacetyAdi, tacca ratnAdi, tattu dravyaM vaNigbhirAnItaM rAjAno dhArayati tatpratimA vA, tattu vastramAbharaNAdi vA, tathaiva cAzvo hastI strI puruSo vA, yo vA yasmin kSetre pradhAnaM dravyaM dhArayati, zabdAdivipayopagataH paribhuMkta ityarthaH, rAjasthAnIyA jIvAH, jehiM micchattAdi dose khavittA khayovasamamANitA vA vArasavidhA vA kasAyA te paramANi mahavvatarayaNANi rAIbhoyaNaveramaNachaTThANi rAjAna ivAgrANi ratnAni vaNigbhirAnItAni dhArayaMtIti agraM prAdhAnyaM, pUrvIMdagnivAsinAmAcAryANAmayamarthaH, aparadignivAsinastvevaM kathayati-te je viSNavaNAhiM ajositA saMtiNNehi samaM vihAyitA tena sarva evAyaM lokaH mahAvratAni pratipadyate, ucyate, 'aggaM vaNiyehi AhitaM', aggANi-varANi rayaNAti vaNigbhirAnItAni dhArayati zatasAhanANyanANi vA rAjAna eva dhArayaMti, tattulyA tatpratimA bA, kiyanto loke'sti vaNijaH krAyikA vA, evaM paramANi mahavyayANi ratnabhUtAnyatidurddharANi teSAmalpA evopadeSTAro dhArayitAraca, 'je iha sAyANugA NarA' vRttaM / / 146 // je iti aNiddivassa Niddese sAyaM aNugacchaMtIti sAyANugA-ihalogaparaloganiravekkhA, evaM iDirasasAyAgAravesu'ajjhovavaNNA' adhikaM upapaNNAH anjhovavaNNA tasminneva sortidiyAdie icchAmadaNakAmesu vA mucchitA-giddhA gaDhitA ajjhovavaSNA,'kimaNeNa samaM pagambhitA' te hi aiyAresu pasajamANA yadA ANDIDATERNITIDDHARTH FromiTANI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 91 // | paraizcodyate tadA bruvate - kimanena svalpeNa doSeNa bhaviSyati ?, vitathaM vA duppaDile hita dubbhAsita aNAuttagamaNAdi, evaM thove thovaM pAvamAyaraMtA pade pade visIdamANA subahUnyapi pApAnyAcarati, uktaM ca- 'karotyAdau tAvatsaghRNahRdayaH kiMcidazubhaM0' dito jahA egassa suddhe vatthe paMko laggo, so ciMteti kimettiyaM karissatitti, tatthevAjjhavasitaM evaM vitiyaM masikhela siMghANagasiNehAdIhi savyaM mailIbhUtaM, athavA maNikoTTime ceDarUveNa saNNA vo siritA, sA tattheva ghaTTA, evaM khelasiMghANAdINivi katANi, kiM karissaMtitti tatthava tattheva ghaTTANi jAva taM maNikoTTimaM savyaM lekkhAdIhi zleSmAdibhiH malinibhUtaM duggaMdhigaM ca jAtaM, bhaddagamahisoviettha dito bhANitavdho, Acalakkho rAyA didUMto ya, evaM pade pade visIdaMto kimaNeNa dubbhAsiteNa vA stokatvA|dasya carittapaDassa maliNIbhavismati jAva savvo carittapaDo mahalito, acireNa kAlena carittamaNikoTTimaM vA 'Navi jANaMti samAhimAhitaM ' te hi NicchayaNayato aNNANiNo ceva labbhaMti, pade pade visIdattaNA jayA sAdhammiehiM parehiM vA coitA bhavaMti tadA 'vAheNa jahA va vicchate' vRttaM // 147 // vAho nAma luddhago teNa sareNa tAlito mRgo'nyo vA sa teNa tAva paraddho yAvat zrAntacatvArivi pADhe vinyasya vyavasthitaH tato maraNaM cAptaH, ayaM tu sautro dRSTAntaH, vAheNa jahA bacchate, vAhatIti vAha:zAkaTikosnyo vA 'yethe 'ti yena prakAreNa tena vAhena vipamatIrthazrAnto vA avahan pratodena vividhaM kSataH, abalo nAma kSINabalaH, bharohanaM zrAnto vA gacchatIti gauH, bhRzaM coditaH codyamAno'pi na zaknotyudvoDhuM, jeNa tasya tarhi appathAmatA 'tasye 'ti tasya goH tasminniti pAMzunikare viSame vA, appathAmayA NAma jeNa avahaMto tAMttagappahAre sahati, jai thAmavaM hoto to Na tuttagappahAre sahato, sancatthApyacayaMto khalu se tIkSNaiH pratodAgraiH tudyamAno avasIdati, athavA se 'anta' antyAyAmavyavasthAyAM antazaH malinIbhAvAdi // 91 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 92 // 'NAticae' Na sakketi, avaso visIdati, evaM sovi saMyamAdinirudyamaH ' evaM kAmesaNA vidU' vRttaM // 148 // evamavadhAraNe, uktA 'kAmapaNA' kAmakAmamArgaNA, viduriti vidvAn, kAmavipAkaM vidanniha paratra ca kAmapizAcapIDyamAnazcintayati 'ajja sue payahAmi saMdharva' saMthavo nAma puccAvarasaMbaMdho taM saMthavaM adya zvaH parazvo vA grahAsyAmi sa hi taM saMthavaM utsisRkSurapi mumukSurapi kuTumba - bharaNAdiduHkhaireva hi vivakSato gauriva na zaknoti utsRSTuM, athavopadeza evAyaM - ' evaM kAmesaNaM vidu' vRttaM, evamanena prakAreNa kAmyanta iti kAmAH, epaNA mArgaNaiva, viduriti vidvAn, nAvidvAn, kuTumbabharaNe dustyajAn matvA tatra vA zaknoti gaurivAvahan tuyyate kRSipazupAlyAdiSu ca karmmasu varttamAno vAdhyate, evaM bahupAyAn kAmAn matvA aja vA sute vA saMthavaM zrutvA ca saMthavaM 'kAmI kAme Na kAmae' kamaNIyAH kAmyaMte vA kAmAH inbhesuvi jahA paNDumadhuruttaramadhurAi bhAyA saMyogavippayogA, nimaMtijamANo vA jahA - kaNNAe ya dhaNeNa ya NimaMtiyo jovvaNaMmi gaddvatiNA / Necchati viNItaviNayo taM vairarisiM NamaMsAmi ||1|| ala-asaMte pattheti uvajiNittA bhuMjIhAmi 'kaNDui' tti kvacit grAme vA pure vA, athavA hINottamamadhyame upadezaH kriyate tesu tesu pamattassa 'mA paccha asAdhutA bhave' vRttaM // 149 // mA seti iyaM asAdhutA, lapsyate nAma hiMsAdikarmmapravRttiH maraNakAle tasyate, paratra vA uktaM hi - "jahA sAgaDio jANaM, sammaM hecA mahApahaM / visamaM maggamotiSNe, akkhe bhaggaMmi soyate // 1 // soyae caiva bahu, apatthaM AmakaM bhoccA, rAyA rakhaM tu haare|" evaM jJAtvA 'accehI aNusAsa appagaM' atIva atIhi atyantaM krama ityarthaH, kutaH ? - pramAdAt, AtmAnamevAtmanA anuzAsti, kiMca 'adhiyaM ca asAdhu soyatI' jadhA asAdhutA tadA tahA'ghigaM soyati, ihApi tAva corAtI asAdhUNi kammANi kAuM gahitA soyaMti, kimu paratra ?, sUtaMti ca zarIrAdibhirduHkhairbAdhyamAnAH, zocanaM kAmaiSaNAdi // 92 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka bAGgacUrNiH // 93 // mAnasastApaH, nistananaM tu vAcikaM kiMci, kAyikaM ca, sarvatamtapyate paritastapyate bahiraMtazca, kAyavAGmanobhirvA bahuMti-aparimANaM jIvitAlpa tvAdi paMkosaNNanAgavat , kiM ca 'iha jIvitameva passadhA' vRttaM // 950 // 'ihe ti iha mAnuSye jIvati yena tat jIvitaM, evamavadhAraNe, taruNago NAma asaMpUrNavayA vA anyo vA kazcita , paThyate ca duryalaM vA, vAsasayaM paramAyuH tato 'tiudRti' chidyate pratyapAyabahulAt , vakSyati hi-gambhayamitijatitti gabbhayA, 'ittaravAsaM ca bujjhathA' ittaramiti-alpakAlamityarthaH, taM budhyataavagacchata, evamalpe'pyAyupi bajjhapAye vA, tathApi nAma gRddhA narA kAmesu cippita AkrAntA, na punaruttiSThati tadullaMdhanAya, kica'je iha AraMbhaNissitA' vRttaM // 151 // je iti aNiddiTTaNise, iheti iha manuSyaloke, pApaMDino'pI bhRtvA zAkyA-10 dayaH AraMbhe hiMsAdi taNNissitA paradaMDapravRttA AtmAnamapi daMDayaMti, athavA Na tesiM imo logo na paralogo, tenAtmAnaM daNDa-| nayaMti, 'egaMtalUsagA' egantahiMsagA ityarthaH, ye'pi svayaM na ghAtayanti te'pi uddizyakRtabhojitvAdvadhanamanumanyante, evaMvidhA 'gaMtA te pAvalogayaM gaMtAro nAma gamiSyanti, pApAni pApo vA logaH narakaH, 'cirakAlaM ti bahaNi paliovagasAgarovamANi, AsurikA dave bhAve ya, AsUriyANi na tattha sUro vidyate, athavA egidiyANaM Natthi jAva teidiyA asUrA vA bhavaMti, disanti dizyata iti dig diggahaNAdRSTAdazaprakArA bhAvadika, evaM gihiNo viva itthaM AraMbhaNissitA AtadaMDAegaMtalUsagAte, na khaMtiyA, || 'Na ya saMkhayamAhu jIvitaM' vRttaM // 152 // asaMskaraNIyaM asaMskRtaM, ukta hi-'daMDakalitaM karentA vacaMti hu rAiNo ya divasA y| AyuM saMvellentA gatA ya Na puNo Niyattinti / / 1 // tahavi ya NAma bAlajaNo hiMsAdiSu pApakarmasu pravarttamAnaH pragalbhI| bhavati dhRSTIbhavatItyarthaH, yadApi ca pApakarmANyAcaran pareNocyate-kiM paralogassa Na bIbhesi ?, tato bhaNati-paccuppaNNeNa kA- // 93 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ adakSadarzanAdi zrIsUtrakagicUrNiH 194 // ritaM, ko daTuM paralogamAgate ?' pratyutpannenaiva saukhyena kArya, ko hi dRSTvA svarga mokSaM vA tatsukhaM vA paralokAdAyAtaH1, kathaM vA sAkSAdadRzyamAnaH paraloko'stItyadhyavaseyaH, ucyate-'adakkhuba dakkhu AhitaM' vRttaM / / 153 / / na pazyatIti adakkhu adakkhuNA tulyaM adakkhuvat , dakkhU NAma draSTA, dakkhUNA vyAhRtaM dAvAhitaM zraddadhasva, he adakkhudaMsaNo!, yo'pi kAryAkAryAnabhijJo so'pi aMdha eva, na dakkhudarzanI, 'hanhi hi khu niruddhadaMsaNe' haMdIti saMpreSaNe, hi pAdapUraNe, dRzyate yena taddarzanaM, niruddhaM darzanaM yasya sa bhavati niruddhadarzanaH, tatkena ?, mohanIyena karmaNA niruddhaM, micchAdiTThI, evaM cAritranirodhena caritte acaritte vA bhAvanA, niruddhaM taba jJAna-sannikRSTaM, kena jJAsyasi paralokaM 1, athavA niruddhamiti jJAnaM taM, na cakSurdarzanaM, tatkathaM paralokaM drakSyatIti, AtmAdIni vAJcAkSupANi, "dukkhI moho puNo puNo' vRttaM // 154 // duHkhamasyAstIti duHkhI taistairduHkhaiH pIDyamAnaH punaH mohamupArjayati, mujjhati jeNa mohijati vA sa mohaH karmetyarthaH, saMsAramanuparIti, yatazcaivaM tato nidhideja silogapUyaNaM' silogo nAma zlAghA yazaHkAmatA, pUjA AhArAdibhiH, doNNivi Nibindeja-garaheja, sakArapurakArI na prArthayedayamarthaH, evaM sahite dhipAsiyA' evamanena prakAreNa, sahito NAma jJAnAdibhiH, adhiyaM passiyA Ayatule pANehi bhavijjasitti, yadAtmano necchasi tatpareSAmiti, yo'pi tAvat 'gAraMpia Avase Nare' vRttaM // 155 / AgAratvaM, apizabdArthaH sambhAvane, kimutAnagAratvaM, AvasatItyAvase, anupUrva nAma pUrva zravaNaM tato jJAnavijJAne saMyamAsaMyamazca, iha tu saMyamAsaMyamo adhikRtaH duvAlasavidhaM sAvagadhamma phAsito 'samayA savattha subate' samabhAvaH samatA tAM samatAM savvattha bhAvasamatA, kaDasAmAie hi sapattha samatAM bhAvayati, tadanu cAkRtasAmAyikaH, zobhanavataH suvrataH, 'devANaM gacche salogatAM' samAnalogata salogataM, // 94 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakadevatvAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 95 // ammelne mari viviktavabaMbhaceradevANaM salogataM, kiM puNa jo mahabbayAI phAseti ?, yatazcaivaM zrAvakA api devalokaM gacchaMti jinendravacanAnu zAstAH, teNa 'socA bhagavAnuzAsanaM' vRttaM // 156 // anuzAsyate yena tadanuzAsanaM zrutajJAnamityarthaH, athavA anuzAsanasya| zrAvakadharmasya phale 'sace tattha kare uvakkama' satye-avitathe sadbhayo vA hitaM satyaM satyavacanaM nAnRtaM saMyamo vA, tatra kuryAdupakrama, upakramo nAma yathopadezaH, athavA satyamiti satyaM, tattha kareja uvakamaMti, na vitathaM, 'savvattha viNItamacchare' sarvatreti sarvArtheSu yena vinIto matsaraH sa bhavati vinItamatsaraH, mattharo nAmAbhimAnapurassaro ropaH, sa caturdA bhavati, taMjahAkhettaM paDucca vatthu paDucca uvadhi paDaca sarIraM paDucca, etesu samvesu utpattikAraNesu vinItamatsareNa bhavitavvaM, tattha jAtilAbhatapovijJAnAdisaMpanne ca pare na matsaraH kAryaH yathA'yamebhirguNairyukto'haM neti, tadguNasamAne ca, dabbucha ukkhallakhalagAdi bhAvucha ajJAtacaryA, vizuddhaM nAma uggamamAdIhi kalpitaM 'Ahare' AdadyAt , evaM 'savvaM NacA ahiTTae dhamma' vRttaM // 157 // sarva jJeyaM yAvat zaktirvidyate tAvadadhyeyaM, jJAtvA ca akRtyaM na karttavyaM, kRtyamAcaritavyamiti, uktaM hi-"jJAnAgamasya hi phalaM."adhiTThae dhamma, NANAdINi vA, dhammeNa jassa attho sa bhavati dhammaTThI, tapopadhAnavIryavAn , 'gutte jutte sadAjate'tti triguptaH, jutto NAma NANAdIhiM tavasaMjamesu vA sadA-nityakAlaM jateta yatnavAt syAt , kutra yateta ?, tadidamAtmapare, Atmani pare ca Atapare, No attANaM ativAteja No paraM ativAtejiti, AtmanaH paraM Atmesu vA paraM, kiM taM ?, AyatArthikatvaM, attho NAma NA| NAdi, Ayato NAma dRDhagrAhaH, AyatavihArakamityarthaH, 'vittaM pasavo yaNAtayo' vRttaM // 158 // vittaM-hiraNNAdi pasavogomahisAjAvigAdi NAtayo-mAtApitAsaMbaMdhiNo, bAlajaNo saraNaMti maNNatI, etAn bAlajanaH zaraNaM manyate, ete hi mAM duHkhA IS Email AMINS lAmA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ "ATTARATHI atrANAdi TITIONSimmittantHm anmamalanimal tparitrAsyati iha paratra ca, taM ca na bhavati, kathaM ?, iha tAvat-sayaNassavi majjhagato rogAmihao kilissae ego / sayaNovi tAGgaNiya se roga Na viriMciti Neva NAseti // 1 // savvaNayahetusiddhaM appANaM jANa NicchaeNekaM' yathA te mama na trANAya tathA'hamapina // 96 // teSAM trANAya zaraNaM ca, itazca na bhavati zaraNaM, yataH 'abbhAgamiyaMsi vA duhe' vRttaM // 159 // abhimukhaM AgAmika abhyAgamiga-vyAdhivikAraH, sa tu dhAtukSobhAdAgaMtuko vA, upakramAjAtamityupakramikaM, anAnupUrvyA ityarthaH, nirupakramAyuH karaNaM, bhavaMto nAma bhavAnte maraNameva, kA bhAvanA ?, taddhi yadvAlamaraNaM na bhavati, jarAkAmAdyupakramato vA phalaprapAtavat , tasyaivaMvidhamRtasya | 'egassa gatI ca AgatI' ekasyeti pazujJAtihInasya, evaM viduH matvA na tAM vittapazunAtiM ca zaraNaM manyate,'sabve sayakammakappiyA' vRttaM // 160 // sarve ityaparizepAH, svaiH karmabhiH kalpitAH pravibhaktavizeSA ityarthaH, tadyathA-pRthivikAyikatvena0, kRtI cchedane, na vikRtaM acchinnamityarthaH, aviyattena vA adhigacchaMtenetyarthaH,'duhiNe'tti du:khinaHprANino jIvA 'hiMDaMti bhayAkulA saDhA' bhayaiH AkulA bhayAkulA, bhayAni sapta, bhayAni vA duHkhaM, teNAkulAH, saDhA nAma tapazcaraNe nirudyamAH zaThIbhUtAvA, pApaka mabhiH otaprotA ityarthaH, 'vAhijarAmaraNehi bhiDutA'nArakatiryagmanuSyeSu vyAdhiH jarA tiryaDmanuSyeSu maraNaM catasRSvapi gatiSu, 'iNamo khaNaM viyANiyA'vRttaM ||161||'innmotti idaM kSIyata iti kSaNaH, satu sammattasAmAiyAdicaturvidhasyApi, ekkekA | sa caturvidho khaNo bhavati, taMjahA-khettakhaNo kAlakhaNo kammakhaNo rikkhakhaNo, ete cattArivi jahA logavijae paDhame uddesae | 'khaNaM jANAhi paMDie'ti sutte bhaNitA tathA bhaNitavA, vividhaM jANiyA vijANiyA, No sulabhaM bodhI ya AhitaM' bodhI NANAti tividho AhitamAravyAtaM,uktaM ca-"laddhelliyaM va bodhi akareMto'NAgayaM ca ptthNto| aNNaM dAI bodhi lambhisi kayareNa molleNaM // 1 // " mipam MINUTRITUATI TIMILAIMIMARATERS // 96 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNi: 118011 virAhitasAmaNNassa hi dullabhA bodhI bhavati, avaDaM poggalapariyahaM ukkoseNaM hiMDati, evaM sahitehi passiyA' evaM matveti vAkyazeSaH, NANAtIsahito adhiyA (bA) sae parIsahe, paThyate ca 'evaM sahite adhiyA (vA) sae' adhiyA vAsae adhivAsae, yaduktamevametat ka evamAha - 'Aha jiNe iNameva sesagA' risabhasAmI bhagavaM aTThAvae puttasaMboNatthaM evamAha idameva, je vA'jitAdyAH zeSakA jinAH te prAhuH, kimatikrAntA anAgatAcaiva jinAH kathitavantaH kathayiSyati ca 1, omityucyate 'abharvisu purApi bhikkhavo' vRttaM // 162 // abhaviSyannatikAntAH mikSava iti AmantraNaM, 'AesAvi bhaviMsu suvatA' AdezA iti AgamessA 'etAI guNAI Ahite' ete ye uktA ihAdhyayane apramAdAdiguNA siddhigamaNasaphalA kAzyapo usabhasvAmI vaddhamANasvAmI vA anugato anukUlo vA anulomo vA anurUpo vA dharmmaH anudharmmaH kAzyapasyAnucaraNazIlAH, dvidhA samAsaH kriyate kAsavo jaM aNudhammaM carati jo vA kAsavasta aNudhammaM caraMti te ca guNA uktAH, puNarapi cocyante - 'tividheNavi pANa mA hRNA' vRttaM // 162 // trividhena yogatrayakaraNatrayeNa, prANAH AyuH balendriyAH prANAH te mA haNa Atmano'hitaM, aNidANo Na divyamANussaesu kAmabhogeSu AsaMsApayogaM kareti, iMdriyaNoindriesa saMbuDo, 'evaM siddhA anaMtaMgA' etaM maggaM aNupAlitA atItakAle anaMtA siddhA, saMpataM saMkhejA sijyaMti, aNAgate anaMtA sijjhissaMti, avare nAma ye varttamAnA AgamiSyAceti, 'evaM se uAhu aNuttaraNANI aNuttaradaMsI // 164 // evamavadhAraNe 'sa' iti so usamasAmI aTThANautIe sutANaM 'Aha' kathitavAn, aNuttaraNANI aNuttaradaMsI aNuttaraNANadaMsaNadharI, eteNa ekatvaM NANadaMsaNANaM khyApitaM bhavati, 'arahA NAyaputte' pUjAdIna|ItItyarhan nAsya rahasyaM vidyate vA arahA jJAtasya putraH, jAtakulapate siddhatthakhattiyasute bhagavAn aizvaryAdiyuktaH, 'vaisAlI - jJAnAdisa hitatvAdi // 97 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka uddezArthAdhikAraH tAGgacUrNi upa01 // 98 // e'tti guNA asya vizAlA iti vaizAlIyaH, vizAlaM zAsanaM vA ikSvAkuvaMze bhavo vaizAlIyaH, 'vizAlA jananI yasya, vizAlaM kulameva vA / vizAlaM [pravacanaM cAsya, tena vaizAliko jinaH ||1||'viyaahito' vyAkhyAtaH, iti-evaM jaMbUsvAminaH vRddhabhagavAnAryasudharmA kathayati evaM se udAhu jAva viyAhito, 'iti:' parisamAptau, athavA evamarthaH, evaM iti bemi, sudhammasAmissa vayaNamidaM, bhagavatA sarva vidA uvadiTuM ahamavi bemi, nayAH pUrvavat / / iti caitAlIyAkhyaM dvitIyamadhyayanaM smaapnN||| idANI uvasaggapariNatti ajjhayaNaM, tassavi cattAri aNuyogadArA parUveyavyA, adhiyAro duvidho-ajjhayaNasthAhiyAro uddesatthAdhiyAro ya,ajjhayaNathAdhiyAro sabve uvasaggA jANittA samma adhiyAsetavyA,uddesatyAdhiyAro paDhamaMmi ya paDilomA' gAthA // 19 // paDhame uddesae paDilomA jahA puDhe daMsamasaehiM taNaphAsamacAitA AyaparatadubhayasamatthA uvasaggA bhaNaMti, vitie tu mAyAdi aNulomA uvasaggA aNNe ya rAyamAdI pAeNa aNulome ubasagge upAyaMti, tatie uddesae ajjhatthavisesovadaMsaNaM bhaNihiti, ke jANaMti viuvAtaM? itthIo udayAo vA, paravAdI vayaNaM saMbuddhA samakappAo aNNamaNNehi mucchitA parasamayikA paratitthiyabhAvitA ya uvasaggA uppAenti, 'heusarisehi gAthA // 50 // cautthuddesae hetusarisA ahetU bhaNNihiti, jahA maMthavaI NAma sIlakkhalitakutitthiyA evaM parUvinti hetvAbhAsAdi, ahetavo bhUtvA hetumivAtmAnamAbhAsayaMti hetvAbhAsassa 'samayapaDitehiM sasamayajogehiM, jo tesiM samayA juJjamANayA NiuNA bhaNitA, atha Ayario masamayapaDitehiM NiuNehiM diTuMtehiM tesiM sIlakhaliyatANaM aNNautthiyANaM paNNavaNaM kareti cautthe, evaM duvidho'vi atyAhiyAro bhaNito / idANiM NAmaNipphaNNo Nikkhevo. tattha gAthA 'uvasaggaMmi ya chavaM.' gAthA // 45 // NAmaThavaNAo taheva, vairitto davyovasaggo duvidho-cetanadavyovasaggo ya Similim HIROHDHARAMITHILI // 98 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 99 // acetanadadhovasaggo cetanadanvigaM jaM tirakkhamaNuA NiyagasarIrAvayaveNa AhaNaMti, acetaNadacvigaM taM caiva lauDAdIhiM, athavA | abhighAto taDimAdi uvariM paDati, athavA uvasaggo duvidho- AgaMtugo pIlAkaro ya, AgaMtugo cauppadalauDAdIhi, vAtiya pettiyAdi, khettovasaggo 'jaM khettaM bahu oghabhavaM' gAthA // 46 // ogho bahugaM uppaNNaM bahUpasaggo, jahA bahuuvasaggo lADhAvisayo, jahiM bhahArago paviTTho Asi chaumatthakAle suNagAdIhi tattha NiddhammA khaveMti, ohabhayaM bhavati jahA bharavAse, kAlovasaggo egaMta dUsamA, sItakAle vA sItaparIsaho vA nidAgha usisiNakAle uNaparIsaho vA, evamAdi kAlovasaggo bhavati, bhAvovasaggo kammodayo, so puNa duvidho-ohato ubakkamato vA, ohato jahA NANAcaraNaM daMsaNamohaNIyaM asuraNAmaM jiyAgotaM antarAyikaM kammodayitaM, uvakamiyaM jaM vedaNijaM kammaM udijjati / 'daMDakasasattharajjU' gAthA 'uvakkamie saMjamavigdhakArae0' gAthA // 47 // je saMjamA ukkAmenti uvasaggA tehiM ahigAro, jeNa vA davvehi vA taM kammaM udIrijati, jeNa saMjamAo uvakamAvijjati teci adhiyAro, te caunvidhA - divyA tirikkhajoNiyA mANussA AyasaMvetaNiyA, divyA caunvidhA -hAsA padosA bImaMsA puDhovemAtA, maNussAvi cauntridhA -hAsA padosA vImaMpA kusIlapaDi sevaNatA, tiriyA caunvidhA-bhayA padosA AhArA avaccaleNasArakkhaNatA, AyasaMvetanIyA caunvidhA - ghaTTaNatA lesaNatA thaMbhaNatA pavaDaNatA, athavA vAtitA petiyA saMbhiyA sanbhitrAiyA, evaM 'ekkeko cauviho0 ' gAthA || 48 || aduviho kahaM hoti 1, ekkeko aNulomo paDilomo ya, athavA sabve'vi solasa vidhA | uvasaggA, cattAri caukkagA solasa bhavaMti evaM uvasaggA jANitacyA jANaNApariNNAe, paccakkhANapariNNAe adhiAsetavyA, pariharaMteNa tahA tahA ghaDatantraM parakamiyavyaM jahA parIsahA Nijjeti / gato NAmaNipphaNNo / suttANuga me suttamuccArayavvaM, 'sUraM upasarga - bhedAdi // 99 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zizupAla zrIsUtrakRrAGgacUrNiH // 10 // vRttAdi maNNati appANaM.'silogo // 165 // kazcitsaMgrAme upasthito svAbhiprAyeNa sUramityAtmAnaM manyamAno vAgbhivisphUrjannupatiSThati jAva jeyaM Na passati, jiyati jinAtivA, garjate kalabhastAvad , ghanamAzritya nirbhyH| guhAntaraviniSkrAntaM, yAvasihaM na pazyati // 1 // tAvadgajaH prazrutadAnagaMDaH, karotyakAlAMbudagarjitAni / yAvanna siMhasya guhAsthalIpu, lAgUlavisphoTarava zRNoti | // 2 // NidarisaNaM 'jujhaMtaM dRDhaM dhanuryasya sa bhavati daDhadhanvA taM 'sisupAlo va mahAradhaM' madhAratho-kesavo zizupAlena tulyaM zizupAlavat , sa kila mAdrIsutaH caturbhujo jAtaH, bhItayA pazcAt tayA naimattI pRSTaH-kimidaM rUvaM ?, tenApadizyate-mahAdbhutame| tat , yaM dRSTvA'sya etau dvau bhujau svAbhAviko bhaviSyataH tato'sya mRtyuriti, tataH sA mAdrI dArakajanmavarddhApakAnAmAgatAnAM taM | dArakaM darzayati sma, yathAhaM ca pAdevapAtayat , vAsudevasya cAgatasya tamAlokya tau bhujau naSTau, pazcAttasya mAtrA vAsudevo'bhayaM yAcitaH, tenApadizyate-aparAdhazatamasya kSamayiSyAmi, tato'sau pravRddhaM vAsudevaM samakSaM parokSaM vA gopAlavatsapAlAdimirAkrozai| rASTavAn , AjJApratiSedhAdIcA~parAdhAn kRtavAn , tato'parAdhazate pUrNa kvacideva abhimukhamApataMtaM AkrozaMtaM matpatho'sarpasva iti, nAhamapathA gacchAmi, alpenaivAyAsena cakradhuk sudarzana cakradhArAtipAtena zirazchinnaM kRtavAniti parokSo dRSTAntaH, ayaM tu pratyakSaH 'payAtA sUrA raNasIse' vRttaM // 166 / / bhRzaM yAtAH prayAtAH, zayati zayyate vA zUraH, mahata ukiTThisIhaNAtabolakalakalasaddeNaM prayAtAH, raNasIsaM NAma aggANIkaM, samastaM grAsyate grasyante vA tasminiti saMgrAmaH, upasthito NAma anyo'nyavaleSu saMgrAmAyopasthiteSu, mAtA put Na yANAti, amAtAputrI yadA saMgrAmo bhavati, kA bhAvanA, tasyAmavasthAyAM mAtA putraM muktaM uttAnazayaM kSIrahAramajaMgamaM bhayodghAntalocanA accAdaNNA Na yANAti-nApekSate, na trANAyodyamate, hastAkaTIto vA bhrasyamAnaM bhraSTaM vA // 10 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAdi zrIsUtrakava tAGgacUrNiH // 11 // | vA na jAnIte 'jeteNa parivicchite' jayatIti jetA atastena jetrA, teNa jayaeNa, pari sabato bhAve samaMtA vANAdibhirAyudhaistaiH kRtaH parivicchite, sabbato chiNNamityarthaH, evaM sehevi appuDhe' silogo // 167 / / apuTTho NAma appududhammo, aspRSTo vA parIpahai, adRSTadharmA ityarthaH, mikkhUNaM cariyA bhikkhucariyA, kovido vipazcit na kovido akovido, na tAvatparipahopasagaiH vikovidaH, so pavyayaMto ciMtei bhaNati ya-kiM payajAe dukara kAuMti ?, kiM Nicchiyassa dukaraM ?, NaNu sIhabagghehiMvi | samaM jujhijati, saMgAme ya pavisijati, aggipaDaNaM ca kIrai, evaM adiTThaparIsaho sUraM maNNati appANaM tapaHzUraM, jahA dabasaMgAme kuMtAsivANagahaNesu, yuddhe ubavite kei paravalasadaM soUNa ceva NassaMti, kei pravRtte prahatAH agrahatA vA, kei mAriaMti, evaM bhAvasaMgrAme'vi sUra maNNati appANaM jAya lUI Na sevaetti, rUkSaH-maMjama eva, rUkSatvAt tatra karmANi na lipyaMti, rUkSa|| paTe rajovat , tatra kecit dRSdaiva sAdhUna jallAdIhiM liptAGgAn kecidarddhakRte loce kecitparisamApte kezAn utsraSTuM gatAstata eva / yAMti, uktA oghaupasargAH / idANiM vibhAgazaH upadizyante, tatthovasaggA parIsahA ya egaM ceva kAuM uvadissaMti 'jadA hemaMtamAsammi' silogo // 168 // yatrAtIva zItaM bhavati varSabaIlAdayo vA tIbravAtA bhavaMti, vAtagrahaNAt sIghabagghavirAlopAkhyAna, yathA pose vA.mAhe vA 'tattha maMdA visIdati' tasmin kAle tatra maMdA uktAH, vividhaM sIdaMti visIdaMti, aho imA sudukkarA pavvaA, bahavo parIsahovasaggA visadhitavyA, te evaM ciMteMtAsIyAbhibhUyA 'radvahINA va khattiyA' jahA paracaleNa ucchAdite rahe hitasAre ya paravalakaMne vilupyamAne vA, khattio NAma rAyA, so jahA soyati, evaM seho'vi giraggige raNNe guttAvaguttAvasadhIsu mItAmiduto viciMteti-kimevaMvidhAe payajAe gahiyAe ?, bhaNito sItaparIsaho, eSa evopasargaH, tatpuruSo'yaM // 101 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatrakatAGgacUrNiH // 102 // abhitApAdi All samAsaH / tadidANI uNhaparIsaho'padissati 'puTTho gimhAbhitAveNaM' silogo // 169 // abhimukhaM tApayatIti amitApaH, azobhanamanAH vimanAH karpUravAsitodagaM kaMdharAgharAdi vA ciMteto, athavA tapaM prati vigataM mano'sya sa bhavati vigatamanAH, pAtumicchA pipAsA, suThu pivAsito 'macchA appodae jahA' tadalpatvAdatIva tapyante bahirudakatApena aMtazca manastApena tapyamAnAH yathA sIdanti evanasAvapi jalamalakhedaklinnagAtro bahiruSNAbhitaptaH zItalAn jalAzrayAdyAn dhArAgRhANi candanAdIzroSNapratIkArAn anusmaran bhRzaM anuzocate vyAkulacetA bhavati, vutto uSNaparIsaho / idANiM jAtaNAparIsaho-'sadA dattesaNA dukkhaM' silogo // 170 // sadeti savvakAlamavizrAmena dattagrahaNAt jAtitaM dattaM ca, jAiyadattamapyesaNIyaM ca, dukkhaM khudhAtisAbhibhUtehiM taM pariharituM, dukkhaM ca paDisehinjati aNesaNijaM, sAmpratasukhAbhilASI paDuppaNNabhArio jIvo ditagA ya rUssaMti 'jAyaNA duppaNoliyA' duHkhaM praNudyate jAyaNA baladevavat, vattAro ya bhavaMti-kammattA dubbhagA ceva0 kRSIpazupAlyAdibhiH kauntarairArtA abhibhutA ityarthaH, strImitrajJAtikhAminAM dubbhagA iti, AhuH pRthak pRthak jano vistarA vA janAH pRthagjanAH, 'ete sadde acAaMtA' silogo // 171 / / zandathate aneneti zabdaH, acAeMtA NAma azaknuvantaH soDhuM, kvodIryante ?, ucyate, 'gAmesu nagaresu vA vA kheDavikalpe kabbaDAdIsuvi, 'tattha maMdA visIdati saMgAmaMmi va bhIruNo' bhIruvo hi saMgrAme prApte maraNabhayAdviSIdaMti, UrU khaMbhAijaMti, khinnacittA bhavaMti, 'appege khujjhi(mbhite)bhikkhuu'silogo||172|| api eke, na savve, khujjhito NAma kSudhitaH pipAsurvA, taM kSutRSNApratiyogArthamaTataM 'suNI daMsatI'ti suNI lUpayatIti lUpakaH bhakSaka ityarthaH, 'tattha maMdA visIdaMti' saMyamodyama prati sIdaMti, diTuMto'tepuTThA va pANiNo' tejonAma agnistena davAgninA RITESTHATIALAIMERITAMITan TamanmIMIRMIRRITALIMITIANDITIHASHAADIMIRE
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNi: // 103 // anyatamena vA tejasA zazabhUpakamArjArakolavRkakSupakalatAvitAnavRkSAdayo dahyamAnAH saMkucaMti, prANino'pi dahamAnA visIdati / 'appege paDibhAsaMti' silogo // 173 // samantAdbhApante paribhASante, pathyate'neneti paMthAH panthAnaM prati yo'nyaH panthAH sa pratipathaH pratipanthA vA tena gacchatIti prAtipathikaH taM gAmAnugAmaM rIyaMtaM kei pADipaMthagAH paDibhAsaMti, athavA yo yasya vilomakaH sa tasya prAtipathiko bhavati, te, na tu sarve eva kutIrthA-sanmArgavilopakAH, kathaM 1, aNusoyapaTTie bahujaNaMmi, sAdhavo hi pratizrotasA mokSamami prasthitAH kutIrthAstvanuzrotasA, kiM bhASate - 'paDiyAragayA ete' karaNaM kRtirvA kAraH kAraM prati yo'nyaH kAraH pratikArastaM gatAH paDiyAragatAH, paDiyAI kammAI vedaMti, ete hi aNNAe jAtIe paMthA ucchUDhA teNa NiDNA hiMDati Na ya dattAI dANAI tena na labhaMti, ladve'pi ya Na gevhaMti, Na codagANi dattANi teNa tANi Na pivaMti, 'je ete eva jIviNo'tti je etevaM jIvaNasIlA, taMjahA kaMjigausiNoda gAdIhiM antAhAreNa jIvaMti, paThyate ca- 'taddAraveyaNijje te' jehi ceva dArehiM kitaM tehiM caiva vedijatitti taddAraveda NijjaM, jahA adattadANA teNa Na labhaMti, sesaM taheva / 'appege va juMjanti' // 974 // apyeke, na sarve, vAcaM jujjaMti vAcamudIrayantItyarthaH, aho ete 'caragA piMDolagA' piMDesu dIyamAnesu ulleti piMDolagA, adhamajAtayaH brAhmaNA uttamAH kSatriyAH vaizA madhyamAH zUdrA adhamAH, brAhmaNasya kila mikSA iSTA kSatriye kRSI, avazeSAstu acalaganti-klezaM kurvanti tena tat piNDolagAH, muNDetyaziSTAH, svedamalamatkuNAdibhiH khAdyamAnA aGgulInakhazuktizalAkAdInAM | kaNDuitamaMgaiH viNaDuMgA'uvajjalaMti' uvacitajallA malasakaTAcchAditAGgatvAt, ujjAyaMti vA, paThyate ca-ujjAo mRgo, naSTa ityarthaH, | ujjAtamRgasamAH 'asamAhitaM'ti azobhanA vivRtAGgatvAt athavA asamAhitA- duHkhitA 'evaM vippaDivaNNege0 ' / / 175 / / pratipanthi - kAdi // 103 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamo'nta zrIsUtrakacUirNiH // 104 // rAdi FAMILITIENTIST silogo, evamanenaprakAreNa na samyak pratipannAH vipratipannA ege mithyAdRSTayaH, svayamajAnakAH na ca jJAnavatAM zRNvanti, ajJAnaM hi / tamo, te tato aNNANatamAto tamantaraM vA yAi, ukkosakadvitIyaM mohaNijaM kammaM baMdhaMti, evaM NANAvaraNijaM dasaNAvaraNijaM, egidiyAiyAisu vA egaMtatamAsu joNIsu uvavajaMti, NicaMdhakAresu vA Naraesu, buddhIe maMdA moho-aNNANaM pAutA-chaNNA, athavA | matimaMdA itthigAo ya, maMdaviNNAo strImoheNa, uktAH shbdaaH| idANiM phAsA 'puTThoya daMsamasaehi' silogo||176|| siMdhutAmalittigAdisu visaesu atIva daMsagA bhavaMti, aprAvRtAstaiH bhRzaM vAdhyamAnAH zItena ca attharaNapAuraNaTThatAe taNAI sevamANA tehiM vijjhaMti, acAiyA adhiyAsitumiti vAkyazeSaH, idaM ca duHkhamadhisahyate yadi nAma paraH lokaH syAt , sa ca 'na me diDhe pare loe, kiM paraM maraNaM siyA' na hi mayA'nyena vA sAkSAtparaloko dRSTaH yannimittaM klezaH sahyate, klezAn sahamAnasya hi paraM maraNaM siyA, tadapyaniSTaM, maraNamihecchet yadyasau paralokaH syAditi, saMdigdhe tu paraloke kiM duHkhena tapasA kRtenetyayamadarza| naparIpahopasargaH, kiMca 'saMtattA kesaloeNaM' silogo // 178 / / samastaM taptAH llizyanta emirAkraSTA iti klezAH, duHkhabhIravo | hi kvacit kesaloyaparAjitA vippaDivajjaMti teSAM sa evopasargaH, 'baMbhaceraM' itthiparIsaho teNa parAitA-uvasaggitA aNuvasa| ggitA vA 'tattha maMdA visIdati macchA paviTThA va keyaNe' keyaNaM NAma kaDavallasaMThitaM, macchA pANie paDiNiyatte uttAri| jjaMti ityarthaH, khuGamAdI, tattha te paviTThA barAgA soyaMti visIdati-parigholaMti jayA va pANiyaM NighulitaM / AyadaMDasamAyArA' | silogo // 178 // AtmAnaM daMDayituM zIlaM yeSAM te bhavaMti AtmadaMDasamAcArAH, micchattasaMThitA bhAvaNA jesiM te bhavaMti micchAsaMThitabhAvaNA, te tu kathamAtmAnaM daMDayaMti ?, ucyate, te sAdhUna dRSTrA hatpradopAdvA'pi piTTeti jahA so purohitaputraH, keyitti Raheemaratha TAIIMIMIMIRMIRMIRTHDADIMALANILIT //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatra- tAgacUrNiH // 105|| paryantopadravAH Na savve, lUyati akosaMti piTTeti ya anAryAdasaNAdIhiM / 'appege pliyNtNmi'silogo||179|| vA api eke, na sarve, 'paDi-|| yaMnaM' samaMtAdaMtaM pariyantaM, kasya ?, dezasya, tasin 2 dezaparyante kecidbhApate-cAriko'yaM cArayatIti cArakaH, yeSAM parasparavirodhaH te cArikamityenaM saMvadaMte, cora vA, taM 'suvvayaMpi' saMgataM-zobhanaM vrataM. saMkitA vA NissaMkiyA vA bhRtvA baMdhanti bhikSuyaM bAlAH, jahAgosAlo baddho AsIt , 'kasAyavasaNehi yatti tatpuruSaH mamAsaH dvandvo vA'yaM, sabhAvata eva kecitsAdhun | dRSTvA kamAijaMti, basaNaM kesiMci bhavati, kappaDigA pAsaMDiyA vA hoti, NaccAti vA, teSveSa paryanteSu madhyadezeSu vA kaMci riyamAnaM kazciddhAlo 'tattha daMDeNa saMvIte' silogo // 180 // daMDo NAma khIlo daMDappahArovA, muTThI muTThIreva, phalaM-caveDAprahAraH saMvItaH-saMgrahata ityarthaH, 'NAtINaM saratI bAlo' jai NAma NAtayo kayi ettha hotthA bhAtimittAdayo NAhamevaMvidhA Avati | pAveto 'itthI vA kuddhagAmiNI' jadhA sA acaMkAritabhaTTA, kuddhA gacchatIti kuddhagAmiNI jahA sA 'ete bho pharasA phAsA'silogo // 181 // pharumA nAma snehaviyuktairudIritA, dukkhaM adhiyAsijaMti duradhiyAsagA appasattehi, te aNadhiyAsemANA hatthI vA sarasaMvItaH zamprahArairityarthaH, yathA raudrasaGgrAme hastinaH zarasaMcItA nazyanti, evaM bhAvasaMgrAmAdapi parIsahaparAyitA klIvA, 'varAkA' nAma parIpahe varAkAH punarapi gRhaM gacchaMti gamiSyaMti ca, paThyate ca 'tivasaDhagA gatA girhati vemi, tIna zaDhAH tIvrazaDhA tItrairvA zaDhAH tIvrazaDhAH, tIvaiH parIpaheH pratihatA / / iti tRtIyasyopasargAdhyayanasya uddezaH prthmH||3-1|| ma eva upasargAdhiyAro aNuvattata eva, 'atheme suhamA saMgA' silogo / 182 / / 'artha'tyAnantarye paDilomovasaggA |gatA, idANiM aNulomA. uktaM hi-paDhamammi ya paDilomA NAtI aNulomagA vitIyaMmi' / suhamA NAma niuNA, na prANavyaparo ||105 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 106 // anulomopasargAH alitDINAMIndimmunita paNavat stharamUrtayaH, upAyena dharmAcyAvayaMti, uktaM hi-zakyaM jIvita vighnakarairapyupasagairudIrNaiH mAdhyasthyaM bhAvayituM, aNulomA puNa pUjAsakArAdayaH bhikkhUNaM duruttarA bhavaMti, vakSyati hi 'pAtAlavaduruttarA' sajate yatra sa saGgaH, saMgotti vA vigdhotti vA vakkhoDitti vA egaTThA, alpasattvAnAM dustarA, natu saccavatAM,'jattha maMdA visIdati' maMdA uktA, viseseNa sIyaMti ca, caettANAma asakiMtA javaittaetti vA lADhittaetti vA egaTThA, 'appege NAtayo dissa'silogo // 183 // apiH padArthasaMbhAvane, eke, na sarve, jJAtayo-mAtApitrAdi pavyayaMta pucapavvaitaM vA daLUNa ruyaMti, kidha, kavaNakaruNANi, 'nAdhapiyakaMtasAmiya0' parivAriyA davvato bhAvato ya, vayaM vRddhA karmAsahiSNavaH tadidAnI posAhi Ne, AvAlyAta puTTho madAdibhiH, pitAte theraotAta "silogo // 184 // tAta! ityAmantraNaM, uktaM hi-"pitA te sthaviro tAta !, vayaM ca gtyauvnaaH| na ca tatkarma jAnAmi, yajAnAtyaparo janaH // 1 // " tvAM hi muktvA(gataH)asyAM dazAyAM ko'nyaH popayiSyati ?, taM tu sadbhAvato brUte kautukAdvA, anyeSyapi putreSu vidyamAneSu bravIti-posa Ne tAta! puTTho si, kassa NAma tuma amhe aNAhAI paricayasi, kiMca-kazcid janaiH suhRdbhivA niSkAmamevamupadizyate-'pitA te therato tAta!' therago daMDadharitaggahattho atyantadazAM prAptaH, yuktaM tvayi jIvamAne mallapiMDamaDato?, kathaM ca tava dharmaH syAt asminvilavamAne ?, khasA nAma te bhaginI, sAya khuilliyA bhadraM, vRhattamA kanyA vA, ko'syA nirvahaNaM kariSyati ?, evamAdINi kAryasahasrANi saMtANi asaMtANi vA udIraMti, bhAyarota sagAtAta!' aNvaMtIti zravA-ANAuvavAyavayaNaNidese ya ciTuMti, samAnodarAH sodarAH, sodaragrahaNAt anye'pi tAva ekapitrAdayo chaDijaMti suI, na tu sodraaH| 'mAtaraM pitaraM' silogo // 185 // mAtApitarau hi suzrUpAhAvetAvidAnI puSNAhi, evaM loko bhaviSyatItyayaM pAzca, asmi~stAvadyazaH kIrtizca KAR I PPIN A LIANIMALTIODPAHARITR SAIRATRAMEmailAUDIRTIC // 106 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtazu zrUpAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 107 // bhayati maGgalaM ca, uktaM hi-'guravo yatra pUjyante, yatra dhAnyaM susaMbhRtam / adantakalaho yatra, tatra zaka ! vasAmyaham // 1 // paralokazca bhavati guruzuzrUSayA, ete hi padIvatthiyA samaNagA bhavaMti je mAyApitaraM susussaMti, teNa tesiM gurupaDiNiyANaM kato logo | dhammo vA bhavissati / / kiM cAnyat-'uttarA muhurullaayaa'silogo||186|| uttarA nAma prativarSamuttarottarajAtakAH samaghaTacchiagAH, paThyate 'itarA madhurollAvA' itarA NAma khuDDallagA avyaktamahurollAvakAH 'puttA te tAta! khuDugA' tAta ityAmaMtraNaM, khuDagatti aprAptavayasaH akarmayogyA vA 'bhAriyA te NavA tAta' bharaNIyA bhAryA, navA nAma navavadhUH aprasUtA garbhiNIvA, |mA sA aNNaM jaNaM gameja, umbhAmae vA kareja, jIvaMtae tumaMmi aNNaM pati geNhejA, tato tujjha addhItIyA bhavismati, amhavi | ya jaNe chAyAghAto avaNNao jaNe bhavissatIti, kiMca-jo jahA pundhamAsI tasma hi ma eva uvamaggo pAyo bhavati, yenAnyathA bravIti, tadyathA-yaH kRSyAdikarmaparAjitaH taM dRSTvA bruvate 'ehi tAva gharaM jAmo' silogo // 187 // jANAmo jahA tumaM atikammA bhIto pavvaito, idANiM vayaM kammasamatthA, kammasahAyagA ya kammasamatthA, kammasahAyagA ya kammasahAyakatvaM prati bhavataH, tadidAnI kumAraH prati bhaNNai-Na caMpa goNivi, hattheNa mA chiyA, NitteNa vA ukkhivAhitti, dUragataM ca NaM dadruNa bhaNati-AsaNaM | vA gRhamAgaccha, vitiyaMpi tAta! pAsAmo jAmo tAva sayaM gihaM' vitiyapi tAta! pAsAmo sve gRhe tiSThantamiti vAkyazeSaH, vitiyapi tAva pecchAmu savvAiM nniyllgaaii| 'gaMtuMtAta puNo gacche' silogo / / 188 // gatvA svajanapakSaM dRSTvA puna: rAgamiSyasi, na hi tvaM tenAzramaNo bhaviSyasi, yastvaM svajanamavalokayitvA punarAyAsyasi 'akAmaM te parakkama' ko nAma a-| |Nicchio 'parakkamaMtaMti parijAyaMtaM athavA yadA tvaM paraM prApya niSNAto bhaviSyasi bhuktabhogatvAt tadA akAmakaM parAkramaMtaM // 107||
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtazu zrUpAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 108 S / r ammammeetitutmmunituantiITIMIndain PremRIANIDHimITAMIRIDAIHIRIDICTIRITINITIODIRAINRITUPTAH 'ko taM vAretumarihati' dharetuM kaM vA / pavvaiyagaM bhaNaMti-"ja kiMci aNagaM tAta! taMpi sacaM samIkataM' uttAriyaMti vA / vimokkhitaM vA egaTTha, hiraNaM vavahArAo, jo vANiyagokhINabhaMDamullo pavvaio taM bhaNaMti-hiraNaM te katAkataM dAsAmo, AdigrahaNAt suvaNaM vA bhaMDamulaM vA dAsAmo jeNeva vavaharissasi, vyavahArArtha vyavahArAya, api padArthAdiSu taca te dAsAmo, anyaca yadvakSyasi, 'icevaM NaM susikvaMtaM'silogo // 189 / / sAdhukriyA suTTa sikvaMtaM susikkhaMtaM pAThAntaraM susehiMti vA-ussikkhAveMtItyarthaH, 'kAluNato uvahitaMti kaluNANi kaMdatA ya ruyaMtA ya NirikkhaMtA ya taM ubasaggeti, samuTThitA uppavAvetuM, sa ca tehiM NANAvidhehiM 'vibaddho NAtisaMgahi, tatogAraM pahAvatI'gAraM nAma agAratvaM, bhRzaM vA dhAvati padhAvati / kiMcAnyat 'vaNe jAtaM jahA rukvaM' silogo // 190 // kaMThayaM, evaM pariciTTha(veDhaM)ti dravyato bhAvatazva pariveDhaNaM asamAdhIetti, taM taM bhaNati kareMti ya yenAsyAsamAdhirbhavati, athavA amAdhutAte dravyato bhAvatazca sa taiH karuNAdibhiH 'vivaDhe NAtisaMgehi hatthI vAvi nnvggho||182|| kaMcitkAlaM kAsArocchukhaMDAdibhiranuvRttya pazcAt AhAraprahArairvAdhyate, te'pyenaM punarjAtamiva manyamAnAH tasyAbhinavAnItasya piTThato parisappaMti, ko dRSTAntaH ?,'sUtigovva adUrato' yathA tadinasUtikAgRSTirvatsakasya pItakSIrasya itazcetazca paridhAvato IpadunnatavAladhiH sannatagrIvA raMbhAyamANA pRSto'nupappati, sthitaM cainaM ullikhati, adUrato'syAvasthitA snigyadRSTyA nirIkSate, evaM baMdhavA apyasya udakasamIpaM cAnyatra vA gacchaMta mA NAsissiAhitti piTThato parisappaMte, ceDarUvaM vade, maggato denti zayanamAsInaM cainaM snehamivodriMtyA dRSTyA adUrato nirIkSamANA avatiTThate / 'ete saMgA maNussANaM' silogo||193|| ete iti ye uddiSTAH, saJjate yena sa saMgaH, manuSyAdhikAra eva varcate tena manuSyagrahaNaM, pAtAlA nAma valayAmukhAdyAH, sAmayiko'yaM attiminatiNISTR ANEINDIPHARITINA TRImperimmaa A T IMAMITHILITATI MOTION // 108 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH 5109 // dRSTAntaH, ubhayAviruddhastu pAtAla: samudra ityapadizyate, na tArimA atArimA na zakyate bAhubhyAM tartumiti, 'kIvA' kAtarA jattha 'visaNNesI visaraNaM esatIti visaNNesI 'NAtisaMgehi mucchitA' visaraNNA vA AsaMti, visaNNesiM NAtisaMgehi mucchitA, athavA kIvA jatthAvakIsaMti, apakrudhyante mokSaguNAto dhammAto vA, kiMNimittaM NAtisaMgehi mucchritA 1, 'taM ca bhikkhU parikRSNAya sadhe saMgA mahAsavA' silogo // 194 // taditi yadetaduktaM athavA tamupasargagaNaM duvidhAeM pariNNAe pariNAya, savve ityaparizeSAH, saMgA eva mahAMti karmANyAzravaMtIti / 'ahime saMti AvaddA' silogo // 195 // aho dainyavismayAmaMtraNeSu, athavA ime saMti AvaTTA, athetyAnantarye, ime vakSyamANAH, saMtIti vidyante, dravyAvarttA nadIpUro, bhAvAvarttA yaiH prakArairAvarttante saMyamabhIravaH, kAsaveNa paveitA - pradarzitA ityarthaH, 'buddhA jatthAvasappanti' buddhA duvidhA- davve bhAve ya, davve NiddAbuddhA bhAve NANAtibuddhA, avasarpanti nAma avagacchaMti, 'sIdaMti avudhA jahiM // kiMca yaH kazcitsaMyataH kassati raNNo putto vA arAyacaMsiovi ko'vi rUvasaMpaNNo vijAmaMta kalAguNasaMpaNNo vA, taMjahA- 'rAyANo rAyamacA ya' silogo // 196 // rAyANo cakkavaTTimAdI, tattha baMbhadatteNa citto nimaMtio rAyamaccA - issaratalavaramADaM vigAdi mAhaNA-bhaTTA khattiyA nAma gaNapAlagA gaNattIe vA bhraSTarAjyA, je vA arAyANo arAyavaMsiyA NimaMtayaMti bhogehiM 'bhikkhuyaM sAdhujIviNaM' ti sAdhuvihIe phAsu eNa paDoAreNa jIvatitti sAdhujIvI, athavA sAdhviti prazaMsAyAM zobhanena jIvanena jIvatIti, saMyamajIvitenetyarthaH ke ca te bhogA ?, ime, 'hatthassarahajANe hiM' silogo / / 197 / / hatthiassarahAdINi pasiddhANi, jANANi sIdAsandamANigAdINi, taM puNa 'jale tha ya, jale NAvAdi, thale sItAsaMdamANigAdI, vihAragamaNA iti-ujjANiyAgamaNAI, cazabdAdanyaizva zrotrAdibhiH jJAti saMgAdi // 109 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNi : // 110 // indriyakSamai rviSayairyatheSTataH 'bhuMjA himAI bhogAI' imAnIti vidyamAnAni pratyakSANi vA maharisitti, evamapi asAvasmAbhiranyairvA pUjanIyazca kiMcAnyat-tamevaM NimaMtayaMti 'vatthagaMdhamalaMkAraM ' silogo // 198 // vatthANi - ayiNagAdINi gaMdhA- kuSThAdayaH alaMkArA-hArAdayaH, striyaH ahaM te dhUtaM bhagiNIM vA demi, aNNaM vA jaM icchasi, sayaNAI atthutapaccutthutANi, cazabdAt lohIlohakaDAhakaDucchugAdINi savvo gharovakkharo, sahINe jAriso caiva mama paricchato tArisaM caiva dalayAmi tenopacito jAhimAI bhogAI yA vidhIyamAnAni, Auso ! pUjayAmi te, sAmpratamebhirvastrAdibhiH pUjayAmi, pUjayISyAmazca tvaM sarvasaccavazayitA bhaviSyasi kiM cAnyat-na ca tavAsmAbhirabhyarthyamAnasya kRtatapaH praNAzo bhaviSyati, kathaM ?, 'jo tume niyamo ciNNo' silogo // / 199 / / iMdiyoIdiehiM cIrNo- kRtaH bhikkhubhAvaMmi uttamo, bhikkhubhAvo NAma pavvajjA. uttamo asariso, agAramAvasaMtassa savvaso ciTThI, tathA saMvijate vA, na vinazyatItyarthaH, lokasiddhameva sasukkayassa vipulattA / kiMcAnyat- 'ciraM dUijamANassa' silogo // 200 // ciraM tume dhammo kato, dUijatA ya NANApagArA desA diTThA, tovaNANi tityANi ya, 'dopa idAnIM kutastava ?' kiM tvayA cauratvaM kRtaM pAridArikatvaM vA ?, athavA doso pAvaM adharma ityarthaH sa kutastava 1, kSapitastvayA kRtaM sumahattapaH, Na ya te upavyayaMtassa vayaNijjaM bhavissati, kiM bhavaM coro paradArigo vA 1, nanu tIrthayAtrA api kRtvA punarapi gRhamAgamyate, evamAdibhiH hastyazvarathavastrAdibhiH nimantraNaitha te aNiyalagA vA 'icceva NaM NimaMteMti NIyAreNa va sUyaraM' NIyAro NAma kuMDagAdiyA, sa teNa NIyAreNa dvito ghare sUyarago aDaviMNa vaccati mArijati ya evaM so'vi asArehi nimaMtito to bhotuM maraNaNaragA diyAI dukhAI pAveMti / 'codinA bhikkhucariyAe ' silogo || 201 // coditA nAma vedhitA tajiyA bAdhitA vakhAdi pralobhanaM // 110 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdavihAdaH zrIsUtrakasAjhayUrNiH 1111 // D A | ityarthaH, caraNaM caryA-cakkavAlasAmAyArI, javaittaetti vAlAdettietti vA egahu~,'tatthamaMdA visIdati ujANaMsi va dubbalA' | kei AyasamutthehiM keI paramasamutthehiM keI ubhayasamutthehi, Urddha yAnaM udyAna, tacca nadI tIrthasthalaM giripambhArovA, tattha puMgavAvi ya | ArubhaMtA sAtiaMti, kimaMga puNa dunbalA duppadA catuppadAvA ?, evaM kepi pavyayaMtA ceva bhAvadubalA sIyaMti, kiM ca-'acayaMtA | ya lUheNaM' silogo // 202 // acaetA-azaknuvantaH, lUhaM dave ya bhAve ya, dave AhArAdi, bhAvalUhaM saMyama eva, tavovadhANeNa tajitA avahatthitA, tattha maMdA visIdati, paMke jIrNagauH jaradvavat 'eyaM NimaMtaMNaM ladhu silogo // 203 / / etaM NimaMtaNaMti jaM heTThA bhaNiyaM, la -prAptuM mucchitA visaesu, giddhA isthigAsu, ajjhovavaNNA kAmesu, kAmA-icchAmadaNakAmAH, coijaMtA NAma NibbhatthiaMtA parissahehiM, NimaMtijamANA vA, gihagayatti bemi, punargRhaM gatvA punargRhasthAbhUtvA ityarthaH, NijjuttIe vutto duvidhA uvasaggA ohe ovakkame ya, ajjhatthavisIyaNA ya, sa ca bAlapavvaito taruNIbhRtazcintayati-cirakAlaM pravrajyA duSkarA kartumityato visIdaMti, dRSTAntaH 'jahA saMgAmakAlaMmi' silogo // 204 // yena prakAreNa yathA, sazAmakAlo nAma samabhicAritaM yuddhaM, tattha koi vacaMto bhIru pacchato uvehati 'valayaM gahaNaM NUmaM' valayaM NAma ekaduvArA gaDDA, parikkho vA valayasaMdvito valayaM bhaNNati, gRhyate yattadgahanaM-vRkSagahanaM latAgulmavitAnAdi ca, nUmaM nAmAprakAzaM, jattha NUmeti appANaM gaDDAe darie | vA, 'ko jANeti parAjayetti daivAyatto hi parAjayo, 'muhattANaM muhuttassa' silogo / 205 // mIyate'neneti muhUrtaH, vahUnAM hi muhUrtAnAM ekaH muhUrtoM bhavati yatra vijayo bhavati parAjayo bhavati vA, jayazcet ityataH zobhanaM, parAjayazcedityatovaraM || parAjayato avasarpiSyAmaH, avasapito iti bhIrU uvehatI, esa dirseto, ayamarthopaNayo-'evaM tu samaNA ege' silogo||206|| UDISERAIBUPAHIRIMMEDPAITRIAN // 111 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 112 // evamanena prakAreNa 'tu' pUraNe, ege, Na savve, saMjame taistaiH prakAraiH abalaM jJAtvA appagaM'aNAgayaM bhayaM dissa' aNAgataM NAma anAgata bhayAdi appattaM, mA NAma evaM hojatti, tataH 'avakappaMtimaM sutaM' ava carakSaNAdi, avakalpayaMti adhIyaMta ityarthaH,'imAnI'ti arthopArjanasamarthAni gaNiyaNimittajoimavAyasaddasatthANi, 'ko jANati viyovAyaM' silogo // 207 // viuvAto NAma vyupAtaH, so uNa itthIparIsahAto bhavati, hANapiyaNAdiNimittaM udagAo vA, vA vikappe, jo vA jassa paliovamAdi, parisahajitA amukeNa liMgeNa koMTalaveMTalAdIhiM kajehiM ajjhANeNa codijaMtA ya vakkhAmo, codijaMtA-pucchijaMtA, prAyazaH kuNTalaTThIo logo samaNe pucchati, tattha caressAmo, vijAmate ya pauMjissAmo 'No Na atthi pakappiyaMti Na kiMci amhehiM puyovajitaM dhaNaM peiyaM |vA, evaM NacA pAvasutapasaMgaM kareMti, 'iccevaM paDilehaMti // 208 // iti evaM iccevaM, paDilehaMti NAma samIkSate-saMgrahAreMti, bhAvaggahaNaM bhAvaNUmAI paDilehaMti, 'vitigiMchAsamAvaNNa'ti, kiM saMjamaguNe sakkessAmo Na sakkessAmotti, uktaM hi-"lukkhamaNuNDamaNiyataM kAlAikaMtabhoyaNaM virsN|" didruto paMthANaM va akovito, jahA desito vigalapathe citeto acchati-kimayaM paMtho icchitaM bhUmi jAti ?, egattovi Na Nivvahati, akoviyA ayANagA, uktAH appasatthA, idANiM pasatthA-'je tu saMgAmakAlaMmi' silogo // 209 / / jetti aNiddiTuNiddese, tu visemaNe, jJAtA NAma pratyabhijJAtA nAmataH kulataH zauryataH zikSAtaH, tadyathAcakravattibaladevA vAsudevamANDalIkAdayaH, prAkRtAzca vIrapaTTagehiM baddhagehiM saNNavaddhavammiyakavaya uppIliyasarAsaNapaTTiyA gahiyAudhapatharaNA samUsiyadhayaggA sUrA evaM cakravAdInAM purato gacchaMti, surapuraMgamA na te balayAdINi paDilehanti, te tu saMpahAreMti "taritavvA ca paiNiyA mariyavya vA samare mamatthaeNaM / asarisajaNaullAprayANa hu mahitavyA kule pasUpaeNaM / / 1 / / parabalaM jetavvaM / / // 112 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 113 / / samutthAnAdi PAITHAITASTUTII mariyavvaM cA, Na u piTThato pehaMti, apatte juddhe juddhamANe vA, kiM paraM maraNaM bhavet ?, maraNAdapyaniSTatama azlAdhyatvaM, maraNAdapi viziSyate bhagnapratijJajIvitaM, uktaH prazasta dRSTAntaH, tadupasaMhAraH prazasta eva / evaM samuTTitaM bhikkhaM silogo / / 210 // samyag utthitaM samutthitaM davyasamutthANeNa bhAvasamutthANeNa ya, AgAravaMdhaNaM chicyA ajjhattho, avasItayANaM 'AraMbha tiriyaM kaTu'tti davve bhAve vA''raMbhaH, tiriyaM NAmAdi, tiriccha boleMti, anulomehiM dukkhamatikAmyate nadIzronovat parIsahopasargA, NiuNo povvANarajakaMkhI, attattAe-AtmahitAya sarvato saMbajet , siddhigamanodyatena manasA, athavA Ato-mokSo saMjamo vA asyArthaH, AtatthAe, athavA AptasyAtmA AptAtmA AptAtmaiva AtmA yasya sa bhavati appAtmA iSTo, vItarAga iva bajedityarthaH, ajjhatthavisIdaNatti gataM / idANiM paravAdavayaNaM, taM attaTThAe parivyayaMta 'tamege paDibhAsaMti' silogo / / 211 // tamiti taM attaTThayAe saMvuDaM rIyamANaM, ege Na savve, samaMtA bhAsaMti paribhAsaMti, AjIvaprAyAH anyatIthikA, suttaM aNAgatobhAsiyaM ca kAUNa boDigA, 'sAdhujIvaNaM'ti NAma sAdhuvRttiH apApajIvanamityarthaH, je te evaM bhAsaMti 'aMtara te samAhite' aMtae nAmAnAbhyantarataH-dUrataste samAdhie, NANAdimokkho parasamAdhI, atyante asamAdhau vartante, asamAhie akAralopaM kRtvA, saMsAre ityarthaH, kiM prabhASante ? 'saMbaddhasamakappAo' silogo // 212 // samastaM baddhAH saMbaddhA-putradArAdibhirgranthairgRhasthAH, saMbaddhaiH samakalpAH tulyAH ityarthaH, jahA gihatthA mAtA me pitA metti evamAdibhiH saMgaibaddhA, aNNamaNNasamutthitA NAma mAtA putte mucchitA puttovi mAtari evaM bhavaMto'pi ziSyAcAryAdibhiH parasparasaMbaddhAH, anyaccedaM kurvatA 'piMDavAtaM gilANassa, jaM sAredha dalAdha ya' piMDasya pAtaH piMDapAtaH bhikSaM, evaM piDAvAyaM gilANassa ANettA dav, yacca pararaparataH sAredha vAredha paDicodedha sejAto
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 114 // anuvazatvAdi Imummifilmithumma uhavehani, jaM ca gilANassa AyariyavuDamAmAesuAhArauvadhivasadhimAdiehi ya uvaggahaM kareha evaM tumbhe sarAgatyA aNNamaNNamaNuvvasA' silogo / / 213 / / rAgatthitA sarAgatthA sadosamohA, anyo'nyasya anugatA vazaM aNuvyasA bhaTThasappadhasabhAvA' zobhanaH paMthA satpanthAH jJAnAdi, sato vA bhAvaH sadbhAvaH, satpathasabbhAvo nAma yathArthopalaMbhaH,'saMsArassa apAragA' pAraM gacchaMtIti pAragA na pAragA apaargaaH| evaM bhAsamANesu 'aha te paDibhAsenjA' // 214 // athetyAnantarye tAn pratibhASate 'bhikkhU mokkhavisArado' visAgdo nAma siddhAntavinAyakaH, sa kiM paDibhAsati ?, evaM tujjhe'vabhAsaMtA duvakkhaM ceva sevadhA, dupakkho NAma saMparAIyaM kamma bhaNNati gRhasthatvaM ca, kiMca 'tumbhe bhuMjaha vAesu' silogo||215|| tubbhe jehiM bhikkhAbhAyaNehiM bhikkhaM gehadha tehi AsaMgaM kareha, AjIvikA parAtakesu kaMsapAdesu bhuMjaMti, AdhArovakaraNasajjhAyajjhANesu ya mucchaM kareha, gilANassa piMDavAtapaDiyAe gaMtumasamatthassa bhattamaMtehiM kulageNa vA aNNatareNa vA mattehiM amiharDa bhuMjeha, evaM tumbhehiM pAdaparibhogehiM baMdho'NuNNAo bhavati, antaga ya kAyavadho, so ya tubbha NimittaM ANato bhattimaMto'vi kammabaMdheNa lippati, pANipAyapi Na kAyavvaM jati pAde doso, sa ca kiM tumbha detoNadvasappadhasabbhAva udAhu sappadhi vaTTati ?, aviNNANA ya migasarisA tumme jeNa asaMkitAI saMkatha saMkitaDhANAI Na saMkathatti,'taMca vIodagaMbhotta'tti kandamUlAni tAva sayaM bhuMjaha, sItodagaM pibadha, evaM puDhaviteuvAuvadhe vaTTaha, jaM ca chakAyavadheNa Nippha uddesiyaM taM bhuMjaha, tumme ceva gihatthasarisA, pAvatarA vA gihatthehi, yena te gRhasthA anabhigRhItamithyAdRSTayo'pi bhavaMti, na tu bhavaMtaH, jeNa abhiggahitamicchadiTThiNo sAdhuparivAyaM ca kareha, davvaM khittaM kAlaM sAmatthaM ca puNo viyANittA kItakaDacchejAdisuvi dosA bhANitavyA, te evaM asaMjatehiMto'vi pAvatarA NaInHTOTHAIIMINAPaintinedminimal // 11 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIvAmitApAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 115|| N P katA samANA mahatA apattie 'littA tivvAbhitAveNaM silogo // 216|| tivvAmitAvo NAma tIvo'marSaH dasaNamohaNija- kammodaeNaM kodhamANakasAyodaeNa ya littA, ujjhitA NAma zUnyA, etadeva vyAcaSTe-aNNA, NANadaMsaNacarittehiM asamAhitA, taireva vihINA,'NAikaMDuiyaM sAdhu'tti jahA kaMDuiyaM sAdhutti taM arukassa avarajjhati paccuyapIDAhetutvAt , evaM sAdhuhIlaNAvi apasatthA, athavA 'littA tivyAmitAveNaM ti teNa micchAdamaNAvaleveNa littA guNehiM zUnyA buddhyAdIhiM asamAhitA AturIbhRtA bhaNaMti-juttaM NAma tumbhehiM amhe gihatthasarisA kAuM pApatarA vA, tena ta ucyante 'NAtikaMDUitaM sAdhu' sAdhu NAma suTu, aru hi rujjhamANaM khajai, taM jati Na suTTha kaMDUijai tato NAtikaMDuiNo mAdhu avarujjhati arugassa aruiagattassa vA, arthAt prAptaM | atikaMDuiyaMti bhRzamaparAdhyate, nAtirUDhavaNasya, evaM yadyahaM tvayA NAtiniSTuraM ukto bhaviSyati tato'hamapi nAtiniSThuramevApadizyAt , tvayA vA'haM yatkicanAlApinA'saMbaMdhasamakalpo vyapadiSTaH, na cAhaM tairguNairyukto, bhavantastu kandamUlodakabhojinaH uddizyakRtabhojinazca sacchAsanapratyanIkAzca tena na kathaM gRhasthaiH pApatarA ityevaM 'tatteNa aNusahA te ' silogo // 217 // tacaM tathyaM sadbhUtaM nAnRtamityarthaH, aNusaTThA NAma aNusAsitA, te iti AjIvikA voDiyAdayo ye coddizyabhojinaH pAkhaNDA, 'apaDipaNeNaM'ti visayakasAyaNiyatteNa jANaeNa evaM vuttA bhaNaMti-'Na ya esa Nitie magge' Nitio NAma nityaH avyAhataH eSaH 'asamIkSya vati kitI' kRti ma kuzalamatiH paurvAparyasambandhasambhAvArthopalambhastu sarvajJajJAnAt yuktaH, athavopadeza evAyaM, tatteNa aNusaTTAe apaDiNNeNa jANaetti, kamaNusaTThAe?, Na esa Nitira magge, na epa bhagavatAMnItiko mArgo, mItiko nAma nityaH, eSa hi asamIkSya bhavadbhireva vAcA caTakarasA(bhrA)vA vA kRtiH-kRtH| kiMcAnyat 'erisA jAvaI esA silogo / / 218|| MEDITAPURIRANAPUR // 115 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAnacUrNiH // 116 // saMbaddhasamatvAdi IA in mniaS erisA NAma yeyamuktA tumbhe saMbaddhasamakappA vayaM neti, epA nirvAhikA, kathaM ?,'aggiveluba karisitA' vello hi mUle sthiraH agge karSitaH, evamiyaM vAk bhavatAM saMkalpasthUlA-nizcayakRtA na hi bhavati, na saMbaddhakalpA, tathA coktaM, kaMdamUlAdi, uddizya| bhojitvAcca, yatazcaivaM tena naipa bhavatAM vAnizcayaH sundaraH, athavA erisA jAvaI esA agge velubya karisititti jahA dhammI, kaDille vaMso mUlacchiNNo na zakyate anyo'nyAsaMbaMdhatvAt na zakyate'dhastAt upariSTAdvA karpituM, athAsau vaMso na Nivdhihati, evaM bhavatAmapi iyaM vAk na nirvAhikA, tatra anirvAhikA gihiNo abhihitAH, zeSaM bhavaMto hi sampratipannA nirmuktatvAtsaMsArAntaM | kariSyAmaH, tanna nirvahati, kathaM ?, yadbhavatAM glAyatAmaglAyatAM gRhasthaH kandAdInAM mAtreNAnayitvA dadAti, tatkila bhoktuM zreyaH, na tu yadbhikSuNA''nItamiti, epA hi vAG bhavatAM na nirvAhikA, kathaM gRhasthA IryAti zodhayaMti, Agacchato cAsya kazcid vyApAdaH syAt , kazcAnukta evaM brUyAt yathA 'gRhINaM abhihaDaM seyaM, bhuMjituM Na tu bhikkhuNo' kiM ca-'dhammapaNNavaNA esA' silogo // 219 // dhammassa paNNavaNA esA sAhiyA, idANi dhammapaNNavaNA gihatthANIyaM seyaM Na pavvaitANItamiti 'sAraMbhANa visodhiyA' sAraMbhA NAma gihatthA teSAM pApavizodhikA, na hi bhavadbhayo dadato vizuddhyante, na tu pravrajitAH dANadhammeNa saMyujyaMte, yasAdAnayaMti te gRhIbhUtvA yatayaH pApena saMbaddhyante, 'Na tu etAhiM dihIhiM' neti pratiSedhe, dRSTimi graho, Na bhavadbhiretAbhidRSTibhiH pUrvaprakalpitamAsIt , prakalpitaM pradarzitamityarthaH, kA dRSTayaH?, yAdRzaM kila gRhasthAnAM tAdRzamasAkamapi anyo'nyaM kila sArayitvA stheyaM, na cAnukaMpatAmalubhavanto'pi glAnakRtyaM gRhasthaiH kArayanti, atra tAvadAvayoH sAmyaM, yena bhavanto gRhasthaiH kArayanti prAguktaM glAnasya tatkArya, mA bhRt saMbaMdhasAmyakalpA, na syuriti abhiviSyat , idAnIM sa eva glAno gRhasthaiH kArayan I TER thICROI AN :
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ JAL zrIsUtrakanAGgacUrNiH // 117 // anuyuktyAdayaH MAHARASHTRA IMA tatkRtamanujAnantaH bhavaMtazca tatkAriNaH tadveSiNazca etAM dRSTiM bhAvayantaH kathaM sambandhasamakalpAna syuriti, kiMcAtaH?, evaM 'savAhi aNujuttIhiM' silogo // 220 // yojanaM yuktiH anuyujata iti anuyuktiH anugatA anuyuktA vA yuktiH2 sarvaiH hetuyuktimiHtarkayuktimiLa, ata eva acayaMtA azaknuvantaH 'javittae'tti NijaTTamityanAntaraM, kathaM Na caeti ?, yathA kazcidralIbaI bhagnaM vA uvamae, sa ca taM vicikrIpuH pareNocyate-utthApyatAM tAvadayaM gauH, tato yadi zakSyati tata eva grahISyAmi, sa jano naiSa zakSyatIti bravIti-yadi te rocate evamayaM gRhyatAM, nanveSo'vyaMgazarIro nirupahatavapurna dRzyate ?, evaM sAmayika Aha parUko vA, samaya iti parairucyate, yena parIkSAmahe tato te kimatra parIkSayA ?, pratyakSa evAyaM dRzyate bahujanaparigRhItaH, IzvarasvAminaM pratipannAH, yadi naivaM tatvaM syAt naivAtra bahujano'tiprasajjate, lokikA api bruvate-'AjJAsiddhAni cattAri' na hantavyAni hetubhiH| bhArata mAnavA dharmAH, sAMgo vedazcikitsitaM // 1 // epAmuttaraH-eraMDakaTThagasI jaheha gosIsacaMdaNapalassa / molleNa hoja sarise kattiyametto gnnijNto?||1|| tahavi NigarAtirego so rAsI jaha Na caMdaNasarittho / taha NibiNNANamahAjaNo'vi sojjhe visaMvadati // 2 // eko sacakkhugo jaha aMdhalayANaM saehiM bahuehiM / hoti pahe gahiyA vA bahugAvi Na te apecchaMtA // 3 / / evaM bahugAvi mRDhA Na pamANaM je gatiM na yANaMti / saMsAragamaNaguvilaM NiuNassa ya baMdhamokkhassa ||4||"'tto vAdaM NirAkicA' tataH iti tataH kAraNAt , vAdo NAma chalajAtiniggahasthAnavarjitaH, nirAkiccA NAma pRSThataH, vAdaM nirAkRtvA, te iti te AjIvikAdyAH sAmayikAH maskarAzca vividhAH pragabhitA dhRSTIbhRtA ityarthaH, 'rAgadosAbhibhUtappA' silogo // 221 // rajyate yena AtmapakSe sa rAgaH parapakSe dvepaH, amibhUtAH parAjitA ityarthaH, rAgadvepAbhyAmabhibhUto yeSAmAtmA te, marugAdosAbhibhUyappA, micchatteNa abhi AMINETRA 17 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH, // 118 // huyA' abhibhUyA ityarthaH, ta evaM uktAH ropAnalalohitAkSAH bhRzamamarSodgamapraspaMditAdharoSThAH jitA avadAtairhetubhirnirgranthaputraiH parAjitAH 'akose saraNaM jaMti' prAyeNa durbalasya roSo uttaraM bhavati Akrozaca, ruditottarA hi striyaH bAlakAzca, kSAMtyuttarAH sAdhavo, dRSTAntaH 'TaMkaNA iva pavvataM' TaMkaNA NAma mlecchajAtayaH pArvateyAH, te hi parvatamAzritya sumahantamavi hatthivalaM vA assabalaM vA Agalinti, parAjitAstu zIghraM parvatamAzrayaMti, kutIrthAH parAjitAH AkrozayaMti yaSTimuSTimivottiSThanti na te pratyAkroSTavyAH idamAlaMcanaM kRtvA-"akkosahaNaNamAraNadhamma bhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM maNNati dhIro jadhuttarANaM alAbhaMmi // 1 // ' bahuguNappakapA silogo // 222 // guNA pakappiti jehiM tAI guNappakappAIM, guNappakappo NAma yenAtmapakSaH prasAdhyate, parapakSazrobhAsIyate, athavA sarvaparIkSakAviruddho dRSTAnto'bAdhyo heturvA, uktaMhi - "laukikaparIkSakANAM yasminnarthe buddhisAmyaM sa dRSTAntaH, hetupratijJAdayaH, AtasamAhito vattae, AtmasamAdhirnAma davvaM khittaM kAlaM samatthaM cappaNo viyANittA iti, athavA ke ayaM puruSe kaM ca Natetti, evaM tathA yathAtmano samAdhirbhavati, uktaM hi - "paDipakkho gAyavvo0" athavA AtmasamAdhirnAma yathA parato ghAto na bhavati bAdhA vA, kiMca- 'jeNasoNe Na virudveja' yena coktena aNNassa uvaghAto Na bhavati, tathA pratijJAdayo vaktavyAH yathA ca siddhAntaviruddhA na bhavaMti, kathaM virudhyate ?, yo brUyAn ta eva hi kRtoddizyabhojitvAd gRhitulyAH sAdhavastu mUlottaraguNodyatAH zarIre cAnapekSAH, tatazcAtiprasaktasya lakSaNasya nivRttaye tvapadizyate 'imaM ca dhammamAyAya' silogo // 223 // athavA taiH paratatrairapadiSTaM - dhyAnakRtyaM hi na karttavyaM mA bhUt saMbaddhasamakalpaH, tadenamapadizyate 'imaM ca dhamma ' na yathA bhavatAM niranukaMpo dharmaH asmAkaM hi imaM ca dhammamAdAe kAsaveNa paveiyaM, athavA ye te uktA upasargA ete hi aglAyatA soDhavyAH, glAyato hi AkrozazaraNAdi // 118 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAgAcUrNiH // 119 // dharmAdAnAdi dravyaparIpahA bhavaMti, na glAyamAnasya na karttavyaM kathaM-'ima' idaM ca dhammamAdAya iti ydvkssyaamH| taM dharmamAdAya-gRhItvA 'kAsaveNa pavedidaM' kAsavagrahaNAttIrthakaraNaivedaM praveditaM, na tu sthaviraiH, kiMcAnyat 'kuryAt bhikkhU gilANassa' glAyate rogeNAnyatareNa vA prathamadvitIyAdiparIpahAdinA, agilANeNa-anAditena avyathitena rAjAbhiyogavat 'samAdhie'tti AtmanaH samAdhihetoH karttavyaM, glAnasya vA athavA samAdhIe kAyavvaM, Na maNodukkaDeNa, kiMca-na kevalaM uvasaggA eva ahiyAseyavyA jJAtvA soDhavyAH 'saMkhAya pesalaM dhamma' silogo // 224 // saMkhA aTThavidhA, taMjahA-NAmasaMkhA ThavaNasaMkhA davasaMkhA uvammasaMkhA pariNAmasaMkhA gaNaNAsaMkhA jANaNAsaMkhA bhAvasaMkhA, tattha jANaNAsaMkhAe adhiyAro, saMkhyAya-jJAtvA, pesalaM dabbe bhAve ya, davve jaM davyaM pItimutpAdeti AhArAdi, bhAvapesalastu sarvavacanIyadoSApeto bhavyAnAM dharma eva, so dharmo duvidho-sutadhammo caritta| dhammo ya, kasya tau prItimutpAdayeyAtAM ?, dRSTimAniti dRSTimataH, samyagdRSTiH parinirvRttaH sItIbhRta ityarthaH, upasagge adhiyAseyavve upasargA ye uktAH ye ca vakSyamANAH tAn sannidhiyAsayan sahannityarthaH, AmokSAya parisamApteH samantA 'vayejAsi' parivayejAsi, mokSo dvividhaH-bhavamokSo savyakammamokkho ya, ubhayahetorapi AmokSAya parivrajediti bravImi / upasargaparijJAyAM tRtIyoddezakaH 4-3 // vuttaM nijjuttIe hetusarisehiM aheuehiM, hetvAbhAsarityarthaH, kathamahetavo hetusadRzAH?, vakSyati hi suheNa suhamajemo0 vaNijavat , tathA ca 'jahA gaMDaM pilAgaM vA' evaM sIlakkhaliyA aNNautthiyA tabbhAvukAzca 'AhaMsuriti // 225 // AhuH, ke te?mahApurisAH pahANA purisA, rAjAno bhUtvA vanavAsaM gatvA pacchA NivyANaM gatAH, 'puTviM tattatavodhaNA' punyamityatIte kAle STHANIASISATIREEN FREE TOTALE // 119 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR cUrNiH 4 uddezaH // 120 // kacitretAyAM dvApare ca tapa eva dhanaM tapodhanaM, taptaM tapodhanaM yaiH ta ime tattatavodhaNA, paMcAgnitApAdi loiyANaM te te mahApurisA, AsmAkaM tu yadA sAmannaM pratipannAH tadA mahApurisA, 'bhoccA sItodakaM siddhA' sItodagaM NAma apariNataM, teNa soyaM AyaraMtA hANapANahatthAdINi abhikkhaNaM soeMtA tathA'ntarjale vasaMtaH siddhiM prAptAH siddhAH, evaM paraMparazrutiM zrutvA asnAnAdiparISahajitAH 'tattha maMde visIdati' tatreti tasminnasnAtakavrate phAsugodayapANe vatti, tatthi me 'abhuMjiyA NamI vedehI emAutte ya bhuMjiyA / bAhue udayaM bhoccA tahA nArAyaNe risI || 225|| Asile devile ceva, dIvAyaNamahArisI / pArAsarA dagaM bhoccA, vANi haritANi // 226 // ' 'ete putriM mahApurisA ||227|| pradhAnAH puripAH mahApuraSAH AhitA-AkhyAtA, 'iha saMmata'tti ihApi te isi bhAsitesu paDhijaMti, NamI tAva NamipavvajjAe sesA sacce aNNe isibhAsitesu, asile devile caivatti lome gataM, itarathA hi devala Asila iti vaktavyaM, etesiM patteyayuddhANaM vaNavAse caiva vasaMtANaM vIyANi haritANi ya bhuMjaM - tANaM jJAnAnyutpannAni, yathA bharatasya AdaMsagihe NANamuppaNNaM, taM tu tassa bhAvaliMgaM paDivaNNassa khINacaukammassa gihavA se uppaNNamiti, te tu kutitthA Na jANaMti kasmin varttamAnasya jJAnamutpAdyate katareNa vA saMghataNeNa sijjhati ?, ajAnAnAstu bruvate 0 te namI AdyA maharSayaH bhoccA sItodagaM siddhAH, bhocceti bhuMjAnA eva, sItodagaM kandamUlANi vA, jor3eM ca samAraMbhaMtA, 'jahametamaNussutaM' ti bhArahapurANAdisu evaM etAhi kusutIuvasaggehiM uvasaggajamANe, Na kevalaM sarIrA eva uvasaggA, mANasA api upasargA vidyaMte, yAM zrutiM zrutvA manasA vinipAtamApadyaMte, kathaM ?, ucyate 'tattha maMdA visIdaMti' / / 228 // tasmi niti kuzrutiupasargAdaye maMdA- abuddhayaH visItaMti - kAsuesa Nije chakAesa a pariharitavvesu, dihaMto 'vAhacchiNNA va gaddabhA' namyAdayaH // 120 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka vAcUrNiH // 121 // sAtadetasAtAdi bhAreNetyarthaH, khaMdhena pRSThena vA, evaM te parasAmayikA karmagurugA lukkhamaNuNhamaNiyataM eriseNa lUheNa ajavettA asnAnAdi tAva | | saMjamaguNe ya gurue acahattA voDhuM tvaritamokSAdhvagAnAM sAdhUnAM laghubhUtAnAM pIDhAbhyAM parisapatIti pIDhasappI, saMbhramaMti tasminiti saMbhramaH, janasyAnyasya tvaritamaggibhayAt NassitukAmo kila pIDhasappI dUrAtojjhito'pi jaNaM vA vacaMtaM piTThato'Nuvayati, evaM te'vi kila saMsArabhIrakho mokSaprasthitAH sItodagAdisaMgAMt saMsAra eva padaMti / idAnIM zAkyAH parAmRzyante-ihamege tu maNNaMte sAtaM sAteNa vijjatI / / 230 // sAyaM NAma sukhaM zrotAdi taM sAtaM sAteNeva labhyate, sukhaM sukhena labhyata ityarthaH, vyaM sukhena mokSasukhaM gacchAmaH, dRSTAMto vaNijaH, tumbhe puNa paramadukkhitatvAt 'jitattha AyariyaM maggaM' jitA nAma duHkhapratrajyAM kurvANA api na mokSaM gacchata, vayaM sukhenaiva mokkhasukkhaM gacchAmaH ityato bhavaMto jitA, tenAsadIyAryamArgeNa 'paramaMti samAdhitti manaHsamAdhiH paramA, asamAdhIe zArIrAdinA duHkhenetyrthH| 'mA etaM avmnnnnNtosilogo||229|| amANoNA. pratiSedhe, atha taduddhapraNItaM sukhAtmakaM mArgamavamanyamAnAH AtmAnamAtmanA vaMcayaMte ityarthaH, dUraM dureNa sukhAto, lupaha chindadha, diTuMto 'etassa amokkhAe ayahArIva juretha' ta evaM vadaMtaH pratyaMgirAdopamApadyate, kathaM ?, 'ihamege tu maNNatAsAtaM sAte Na vijate,' iheti iha nigraMthazAsane, sAtaM sAte na vidyate, kA bhAvanA ?-nahi sukhaM sukhena labhyate, yadi cevamevaM teneha rAjAdinAmapi sukhinAM paratra sukhinA bhAvyaM, nArakANAM tu du:khitAnAM punarnarakevaiva bhAvyaM, tena sAyA sokkhassaMge na; jitAnAma zirastuNDamuNDanamapi kRtvA samyagmArgamAsthAya mokSaM gacchaMti, paramaM ca samAdhi tA mokkhasamAdhi, iha vA jA'saMgasamAdhi, uktaM hi"naivAmti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / yatsukhamihaiva sAdholokavyApArarahitasya ||1||"maa eyaM avamaNNaMtA amAnonAH
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhuraNAdi zrIsUtrakatAgacUrNi // 122 // pratiSedhe, 'etaMti etaM AruhaMtaM maggaM avamaNNaMtA AtmAnamAtmanA bahuM paribhavijada-luMpaha bahuM, ko dRSTAntaH ?,'eyassa amokkhAe ayahAriba jUratha' kathaM 1, jeNa tumme vA 'pANAtivAde vaDhuMtA' silogo // 232 / / syAt-kathaM prANAtipAte vartAmahe ?, yena pacanAni pAcanAni cAnujJAtAni, uktaMhi-pacaMti dIkSitA yatra, pAcayaMtyathavA praiH| auddazikaM ca bhuMjaMti, na sa dharmaHsanAtanaH // 1 // " musAvAdevi asaMjatA saMjataMti appANaM bhaNadha, adattAdANe ca jesi jIvANaM sarIrAI AhAreMti tehiM adattAI Aeha, dhenUnAM vatsavRddhyai niyujituM methune'pi preSyagopazuvargANAM, parigahepi dhanadhAnyagrAmAdiparigrahaH, evaM kodhamANa jAva micchAdaMsaNasalle iti, evaM tAva zAkyAH anye ca tadvidhAH kutIrthAH, 'evamege tu pAsatthA' silogo / / 233 / / evamavadhAraNe 'ete' iti zAkyAH anye ca tadvidhAH, pArve tiSThantIti pArzvasthAH, keSAM -ahiMsAdInAM guNAnAM NANAdINa ca sammaIsaNassa vA, kiM ?paNNaveti visayaNigyAte suheNa suha, athavA imaM paNNaveMti dagasoyariyAdayo, sukhalinbhavo ajitendriyA itthIvasagatA bAlA jiNasAsaNaparammuhA' kiM paNNaveMti-visayaNigyAtaNe tu kanjamANe Natthi adhammo apaNo parassa vA sukhamutpAdayataH, appevaM dhamoM bhavati, natvadharmaH, ko dRSTAntaH ?, 'jadhA gaMDaM pilAgaM vA' silogo||234|| jahA koI appaNo parassa vA gaMDaM pilAgaM NippIletA puvvaM pUrva soNitaM vANissAvetitti ko adhammo ?,evaM jo koI itthizarIre zukraviSayanirghAtaM kuryAt tatra ko dopa: syAta, 'evaM viNNavaNItthIsu' evamanena prakAreNa vijJApanA nAma paribhogaH, ekAthikAni AsevanA, doSaH tatra kutaH syAt , kiMca 'jahA madhAtaie NAma' silogo // 235 / / maMdhAtaI NAma meso, so jahA udagaM akalusentoya jaNNuehiM NisIdituM goppaevi jalaM aNaduAleMtovi piyati, evamarAgo cittaM akalusento jai isthi viSNaveti ko tattha doso, uktaM ca-"prAptAnAmu ANNIOR // 122 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 123 // pabhogaH zabdasparzarUparasagandhAnAm" kiMca 'jahA vihaMgamA piMgA' silogo // 236 // vihAyasA gacchaMtIti vihaMgamA, piMgA pakkhiNI, AgAseNa caraMtI, udage anilIyamAnA avikkhobhayaMtI taM jalaM caMcUe pitrati evaM viSNavaNitthIsu, evamarajamANo yadi saMprAptAn bhogAn bhuMjIta atra ko doSaH 1, uttaradANaM - NaNu tesiM AsevaNA ceva saMgakaraNaM, meghuNabhAvaM AsevAmitti, 'jaha NAma maMDalaggeNa sIsaM chettRNa kassaI puriso / accheja parAhutto kiM NAma tatto Na gheppeja 1 // 1 // athavA visagaMhasaM koI bettUNa NAma uNhiko / aNNa adIsaMto kiM nAma tato gavi marejA 1 || 2 || jaha vAvi sirigharAto koI rayaNANi NAma ghettaNaM / accheja parAhutto kiM NAma tato Na gheppea 1 || 3 || evaM tu samaNA ege silogo || 237|| evamanena prakAreNa tu visesaNe, nAsmadIyA, pare, ekketti pareSAmapi na sarve, eke, midhyAdRSTayaH anAryA micchAddiTThI aNAriyA, athavA mithyASTitve'pi karmmami ranAryAH, ajjhovavaNNA kAmehiM, duvihehivi kAmehiM, dihaMto 'pUaNA iva tapaNae' pUyaNA NAma uraNIyA, tasyA atIva taNNage chAvake snehaH, tato jijJAsubhiH katarasyAM 2 jAtau priyatarANi stanyakAni 1, sarvajanAnAM chAvakAni anudake kUpe prakSiptAni, tAtha sarvAH pazujAtayaH kUpataTe sthitvA sacchAvakAnAM zabdaM zrutvA raMbhAyamANAstiSThati, nAtmAnaM kUpe muMcati, tatraikayA pUtanayA AtmA muktaH, ta evaM pUtanA iva taruNe (e)mucchitA giddhA kAmesu 'aNAgatamapAsaMtA' silogo // 238 // anAgatakAle kipa kaphalAhAravat viSayadoSAnapazyantaH 'paccuppaNNa visayagavesaNA' NANAvihehiM uvAehiM visayasuhaM uppAyaMtA 'te paMcchA aNusoyaMti' | te iti aNNautthiyA paralokaM prAptA anuzocaMte devadurgatau yatra vA'nyatropapadyate, dRSTAntaH 'khINe AUMmi jovaNe' yathAtikAntavayasaH kSINeMdriyazarIrabuddhibalaparAkramAH nAnAvidhaiH krIDAvizeSaiH taruNAn, vayamapyevaM krIDitavantaH, tIvramanuzocayanti, strIvijJapanA // 123 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka kAlaparAkramAdi tAnacUrNiH // 124 // / evaM te'pi paralokaM prApyAnuzocanti, iha ca maraNakAle, na asmAbhijitendriyatvaM bhAvitaM vairAgyaM vA, uttaM hi-'hataM muSTibhirAkAzaM, tuSANAM kudRnaM kRtam / yanmayA prApya mAmuSyaM, sadarthe nAdaraH kRtH||1|| uktaM bahu caritraMca, svArthazca na prhaavitH| te caivamanvazocanta, A yathA ke ?, ucyate, 'jehiM kAle prerikaMta' silogo / ) 239 // je itiNA aNidivaNidese, kAlo nAma tAruNyaM madhyama vayaH, yo vA yasya kAlo dhyAnasyAdhyayanasyaM tapasovA, tepAmekeSAM sukRtaM nAma zrAmaNyaM, ta eva ca zramaNAH ta eva mokSAkAMkSiNasta | eva sAdhavo sAdharmikA vA 'te dhIrA baMdhaNummukkA ta.aiva dhIrAH taH eva baMdhavimukkA, baMdhanaM kalavAdi karma vA, ye kiM kurvanti, 'jeNAvakhaMti jIvitaM' puncatarapuvyakIlitAdi aseMjamajIvitaM navAMchati / 'jahA NadI ceyaraNI silogo. // 240 // 'yatheti yena prakAreNa vegena tasyAM taraMtIti vetaraNI nAme parokSAH avAdipuH sA hi tIkSNazrotastvAt -vipamataTatvAcca, duHkhamuttIryate iti dustarI, sarvalokapratIta evAsau, pAkhaNDinAM ca kepAMcit , 'ihe ti iha pravacane, vakSyamANamapi ca 'jaha taM NadI vetaraNI'-duttarA evaM logaMsi nArIovi duttarAo, evamanena prakAreNa sarvopasargebhyo'nulomebhyaH pratilomebhyazca dustaratarA nAyaH, tA hi nAnAvidhairhAvabhAvavilAsaruttitIrjUnabhibhavaMti, vaitaraNyAmiva tatraiva tatraiva nimajApayaMti, tA hi dukkhaM dravyabhAvataH parihiyaMte, 'amatImaya'tti na matimAn amatimAn tenAmatimatA, 'jehiM te NArisaMjogA' silogo // 241 ||je ityanirdiSTa nirdezaH, " trividhA nAryaH, nArIbhiH saMyogA nArIsaMyogAH maithunasaMsargAH ityarthaH, 'pUyaNA piTTato kata'tti pUyaNA nAma vastrAnapAnAdibhiH snAnAGgarAgAdibhizca zarIrapUjanAt , uktaM hi-"No sAyAsokkhapaDibaddhe bhavejA", athavA ta eva nArIyogAH pUtanA pAtayaMti dharmA | pAtayati vA cAritramiti pUtanAH, pUtIkurvanityarthaH, pRSThato kRtA nAma ujjhitA, 'sabamevaM NirAkricA' sarvamiti ye'nye upasargAH S ASTHIRTIANEmatalab Anmuntaimmaltimantaintain ANILITAIPISTANILAISINHERITAINMHIANDIHERONITA MAIIMSHAMITAMARITRIP mil- MATHStiminaMINI // 124 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 125 // kSutpipAsAsItoSNAdayaH nirA nAma pRSThe kRtvA, athavA'nulomAH pratilomAzca, sobhaNAe samAhie Na uvasaggehiM khohijati, kiM oghataraca ete ohaM tarissaMti' silogo // 242 / / ete NAma jehiM ete itthiparIsahAdayaH upasargA jitAH, dravyaudhaH samudraH bhAvau-1 NAdi ghastu saMsAraH, tarissaMti te, nAnye, na vA bhAvena, dRSTAnte 'samudaM vavahAriNo' samuddatulyaM samudravat , vyavaharaMtIti vyavahAriNovaNijaH potaistaraMti, 'jattha pANA visaraNesI' yasmin-yatra ete pApaNDAH gRhasthasvabhAvaM gatAH viSayajitA vipaNNA AsaMte gRhiNazca, iha paratra ca"kiccaMtI saha kammuNA' kRtyante vipadyaMta ityarthaH, 'naM ca bhikkhU pariNAya' silogo||243|| duvihAe pariNAe parijJAya jANaNApariNAe ubasaggaparIsahe jANitA pacakkhANapariNNAe uTThito te ahiyAsemANu 'subbate samite care' samitigrahaNAt uttaraguNA gRhItAH, mUlaguNA puNa ise 'musAbAdaM vivajeja' kasmAnmRpAvAdaH pUrvamupadiSTaH? na prANAtipAta iti, ucyate, satyavatavato hi vratAni bhavaMti, nAsatyavato, anRtiko hi pratijJAlopamapi kuryAt , pratijJAlope ca sati | kiM vratANAmavaziSTaM ?, taM musAbAdaM viseseNa vajae vivajae, adiNNAdi ca bosire, adiNNamAdi yasyAzravagaNasya mo'yaM adiNNAdyAzravagaNaH taM adinAdi vivajae, taMjahA-pANAdivAdAdi jAva parigraha, prANAtipAtaprasiddhaye vapadizyate 'ur3e ahe tiriyaM vA' silogo // 244 // Urdhvamadhastiryagiti kSetraprANAtipAto gRhItaH,je keI tasathAvarA iti dravyaprANAtipAtaH"sarvatre'ti prANAtipAtabhAvazca sarvAvasthAsu 'vijaM' vidvAn sarvatra viratiM vidvAn kuryAt iti vAkyazepaH, virati eva hi 'saMti NivANamAhitaM' viratIu vA viratassa vA saMti NiyANamAhitaM, zAntireva nirvANamAkhyAtaM saMti vyANamAhitaM, ahavA saMtitti vA NivyANaMti vA mokkhotti vA kammakhayoti vA egaTThA, tenApadizyate saMti NivvANamAhitaM, uktA upasargAH, te ca sarva eva soDhavyAH, aatm-IN125|| S
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ParamISTER nikSepAH S zrIsUtrakatAGgacUrNiH strIpa0 a04 // 126 // saMcetanIyopasargApavAdastu no'zarIro dharmo bhavatItikRtvA 'imaM ca dhammamAyAya, kAsaveNa paveditaM / kujA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie // 245 / / saMvAya pesalaM dhamma, dihimaM pariNicuDe / uvasagge NirAkiccA, AmokkhAe parivaejAsi // 246 // ttibemi upasargAdhyayanaM samAptaM 3 / / (granthAgraM 3000) idANiM itthipariNatti ajjhayaNaM, uvakamAdi cattAri aNuyogadAre parUveUNaM atthAdhiyAro, so duvidho-ajjhayaNatthAdhiyAro uddesatyAdhiyAro ya, ajjhayaNasthAhiyAro jANaNApariNAe tividhAuvi itthigAu jANiyavyatti, paJcakkhANapariNAe tAo pariharitavyAo, uddesatthAdhiyAre imA gAhA 'paDhame saMthavasaMlAvAiehi' gAhA (56) paDhame uddesae yathA-yena prakAreNa saMvAsasaMthaveNa saMbaddhavasadhimAdIhi ya dosehiM gamaNAgamaNamAdi pucchAhi ya ullAvasaMlAvabhiNNakathAhi ya itthIhiM saddhiM sIlakkhalaNaM bhavati, paDhamuddese vilaMvaNA u labhati codijjate, vitie uddesae khaliMto samaNadhammAu vilaMvaNA pAvijjaMti liMgasthao honto, sa vA liMgAo appaM vA liMga vA sapakkhaparapakkhAto ya hIlaNaM pAvati / NAmaNipphaNNe Nikkheve itthi pariNNA ya dupadaM NAma, tatthitthIe 'danAbhilAvaciMdhegAthA // 54 // jANagasarIra0 bhaviyasarIra0, patirittA duvidhA-mUlaguNaNivattaNANivyattiyA ya uttaraguNanivattaNAnivittiyA ya, mUlaguNe itthisarIragaM jalaM jIveNaM, uttaraguNe kaTThakammAdisu, athavA davitthI tividhA-egabhaviyA baddhAU abhimuhaNAmagottA, abhilAvatthI jahA sAlA mAlA velA siddhI ityAdi, vedi(vidhi)tthI avagatavetaM itthizarIragaM, taM puNa chaumatthassa kevalissa vA, veditthI itthivedaM veyamANI, bhAvitthI AgamatoNoAgamatoya, Agamato itthivedajANao taduvautto, (NoAgamato) itthivedaNAmagotAI kammAI veyamANo jIvo, itthi bhaNiyA / idANiM pariNA, sA jahA HIKNamaunsanuTRAMANANHARImpanies bAgASUPATIL
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 127|| nikSepAH satdhapariNAe, jahA saMjatANaM itthipariNNA tathA saMjatINaM purisapaDiNNA, itthIpaDipakkho puriso, teNa tassaviNikkhevo bhANi-10 tavyo 'NAmaM ThavaNA davie'gAthA // 55 / / NAme jahA ghaDo paDo kalaso, ThavaNApuriso kaTTakammAdikatA jiNapaDimA vAsudevapaDimA evamAdi, dabve jANagasarIrAdi jahA itthI tathA bhaNiyavyaM, khette jo jattha khette puriso, jahA sorahosAvagomAgadho vA evamAdi, yasya vA yat kSetraM prApya puMstvaM bhavati, anyatra na bhavati, kAlapuruSo'pi yAvaMtaM kAlaM puruSo bhavati, jahA "puri| se NaM bhadaMte ! purisotti kAlao kevai ciraM hoMti ?, jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM sAgarovamasayapuhutta" yo vA yasmin kAle puruSo bhavati(jahA koi egaMmi pakkhe puriso)egammi pakkhe NapuMsago, prajanyate aneneti prajananaM tadyasyAsti, kevalamasti na puMstvaM sa prajananapuruSaH, kammapuruso nAma yo hi atipauruSANi kammANi karoti yathA vAsudevaH sa karmapuruSaH, bhogapuriso cakavaTTI, guNapuriso NAma yasya purupaguNA vidyate ime, tadyathA-vyAyAmo vikramo vIrya, satvaM ca pauruSA gunnaaH| kAntitvaM ca mudutvaM vi(ca)vidhaka(ba)tvaM ca yoSitAM // 1 // bhAvapuriso Agamato NoAgamato ya,Agamato puriso purisajANago taduvautto, NoAgamato purisaNAmagotAI kammAI vedayaMto, dasa ete purisaNikkhevA iti / 'paDhame saMthava' gAthA // jebhihitA paDhame saMthavasaMlAvAdigehiM puvvuttaM / | 'sUrA mo maNNaMtA'gAthA // 57 / / sUrA mo maNNaMtA ithihiM apaDiviratitti vAkyazeSaH, kaitavaM nAma mAyA kaitavayuktAH kaitavikAH, | uvadhI nAma anyeSAM vazIkaraNaM,adhikA kRtiH nikRtiH niyaTTI tatprayogAt gahitA tu abhayapajotakUAdhArA(kUlavAlA)diNo [sUro pajoto ketavayAro tavassI] evamAdiNo jIvA itthidoseNa iha parabhave ya NANAvidhAiM dukkhAI pAvaMti hatthapAyachedAdINi, 'tamhANa u vIsaMbhogaMtavo Nicameva itthiinnN| paDhamuddese bhaNitAje dosA te gaNaMteNaM // 58 // susamatthAvi'sama- | // 127 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUravicAra: zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 128 // tthA kIraMti appasattiyA purisaa| dhanma pratyasamartho, apasaliyA nAma parIsahabhIruNo, 'dissaMti sUravAdI NArIvasagA Na te sUrA // 59 // raNamaravAdiNo'vi NArIvasagA dIsaMti jahA te pajodAdayo, ko puNa sUro ?, ucyate-dhammami jo DhamaI so sUrosattioya viiroy|nn hu dhammiNirucchAho puriso suurosubliovi||60|| jo dhammami daDho sUro sattigoya,Na u | jo dhammaNirutthAho dharma prati sUro bhavati, yadyapi balavAnasau sarIreNa tathApyasau durbala eva, ete ceva ya dosA purisapamAdevi | itthigaannNpi| tamhA u appamAdo virggmgNmitaasiNpi||61|| purisottario dhammottikAuM teNa itthIpariNNA vuttA, | itthINavi esA ceva vivarItA purisapariNA, gayo NAmaNipphaNNo / suttANugame suttamuccariyavvaM akhalitAdi jAva paMcadhA vittilakSaNa| miti, suttassa sutteNa saMbaMdho-'AmokkhAya parivbaejAsi'tti paDilome uvasagge adhiyAsento 'ime ityanye anulomAH, upodghAta eva tasyopadizyate-pUrva pravrajati pazcAdupasargAn sahatIto'padizyate 'ye mAtaraM ca pitaraM ca' vRttaM // 247 // 'ye' iti aNiddiTTaNiddeso cazabdo'dhikavacanAdipu, bhrAtaraM bhaginItyAdi, vividhaM pradhAya vipradhAya tRNamiva paTAMtalagnaM, pUrvasaMyogo gRhasaMyogaH, athavA jAtaH san yaH pazcAtsaha saMyujate sa saMyogaH, sa tu bhAryAzca putraduhitrAdi, athavA sarva eva pUrvAparasahasaMbaMdhaH pUrvasaMyogo bhavati, athavA dravyabhAvataH pUrvasaMyogo, dravye vajanasaMthavo nokhajanasaMstavazca, svajane pUrvAparasaMmtavaH, nosvajanasaMstavatrividhaH-sacittAdi, sacitte dupadacatuppadApadaM,dvipade dAsIdAsabhRtyamitravargAdi, catuSpade hastiazvagomahiNyAdi, apade ArAmodyAnapuSpapAlAdi,acitte hiraNNAdi mizre sAdhAraNAlaMkArapraharaNahastyazvAdi, bhAve micchattAviratiaNNANA 'ege sahite carissAmi' ego NAma rAgadosarahito, sahito NANAdIhi, Atmano vA hitaH svahitaH, carati-gacchati vartayatetti eko'rthaH, viviktAnyepatIti vivittesI // 128 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ viviktaipi tAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 129 // A NUMEarli PENAHATTISMEDICILL mArgayatItyarthaH viviktAnAM sAdhUnAM mArgamepatIti viviktaipI, AratamehuNo nAma uparatamaithuna:, katara ArataH ? 'vivittesI' vivittaM dravye zUnyAkAraM strIpazuvarjitaM bhAve tatsaMkalpavarjanatA, athavA karmavivitto mokkho tamevameSatIti vivittamesI, suhameNaM taM parakamma' vRttaM // 248 // suhameneti-nipuNena, ucyate yeneti vAkyazepaH, parakamma'tti parAkramya abhyAsametya vaMdaNapUrvakena sUkSmenopAyena 'channapadene ti anyApadezena, puttakiDagA ya NattuyabhAtIkiDagA ya pItakiDagA ya / ete jovvaNakIDagA pacchanapatI mahiliyANaM / / 1 / / athavA 'channapadene ti channatarairamidhAnarAkAraizcamaM abhimarpati, tadyathA 'kAle prasuptasya janAInasya, mehAMdhakArAsu ca sarvarISu / mithyA na bhASAmi vizAlanetre, te pratyayA ye prathamAkSareSu // 1 // jANaMtitA uvAyaM ca, upAyo nAma viviktavizraMbharasohi kAmaH, sa tu eko AtmadvitIyo vA, gacchagatasya kiM kariSyati ?, tasyaiva dezakAlaM chaka(na)ca 'jaha lissaMtiti yena prakAreNa lizyante saMbadhyaMta ityarthaH, eke, na sarve, anye hi strIjanAliGgitAH api na tAbhiH saMbadhyate, pavanavalasamIritA vahijyAlA iva cainAM manyante, te tUpAyA ime-yathA yathA hyagniH sannikRSTo bhavati tathA tathA dahati, ityevaM matvA 'pAse bhisaM NisIyaMti' vRttaM // 249 / / bhRzaM nAma atyarthe, prakarpaNa uruNA UrUM akamiyA, dUragatA hi nAtisnehamutpAdayanti vizraMbhadA, teNa addhAsaNe NisIdaMti, sannikRSTA vA paribhujamANA pusA puSyante'neneti poSakaM tannimittaM vA kAmibhirvastrAnapAnAdimiH puSyata iti popakaM-posaM, vatthaM NAma NivasaNaM, tamabhIkSNaM abhIkSNamAyAsabaddhamapi zithilIkRtvA parihiti, NiviTThA udvittAu ya AsannagatAu ya hoiUNa kArya adhividaMsenti' jaMghA dunnivi huddhakkhaNe vA jaNaNeNa dvitA vA saMtI NiveyaMti guhyamiti prakAzya punarvAlamaveti, bAhu uddhaTu nAma utsRjya kakSA parAmRzati, evamAdIni anyAnyapi bhrakaTAkSavikSepAdInAkArAn karoti, mmamimana USAHITINARA AMACHAL // 129 // I NS S
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ anICITH strIkRtanimaMtraNAdi zrIsUtrakR cUrNi: // 130 // MARAT kiM ca-'sayaNAsaNehi joge' vRttaM // 50 // tamekAkinaM vyAkulasakhAyaM vA matvA sayaNe NimaMteti, sayaNaM NAma uvassayo, sItaM idANiM, sAhu aMto, atIvagimhe vA matvA sayaNe NimaMteti, dhUliM vA katavaraM vA uvasaggAu NINeti, aNNataraM vA saMmajaNavarisIyaNAti uvasaggaparakama kareti, 'AsaNeNaM ti pIDhaeNa vA kaTThamaeNa vA AsaMdaeNa Nimiteti, 'yogya'miti yasin kAle hitaM nivAtaM pravAtaM vA syAt , kimAsAM bhikSuNA prayojanaM ? nanvAsAmanye kAmataMtravidaH tatprayojaninazca gRhasthA vidyante, ucyate hi kuyoSito vidhavA vipravasitadhavAH, tAsAM hi virUpo'pi tAvadvayostho'tikAmyo bhavati, durmukho'pyaghArthiko'pi ekAntarucirapi, kimu yaH saralaH surUpo vicakSaNaH, uktaM hi-"mAdhurya pramadAjane ca lalitaM." tA hi sanniruddhAH sadhavA vidhavA vA, Asannagato hi niruddhAbhiH kubjo'ndho'pi ca kAmyate, kimu yo sa kovidaH, uktaM hi-"aMbaM vA nitraM vA abhyAsaguNeNa Arubhati vllii|" dUrasthaM cainaM matvA brUyAt-amhe hi Na sakemo sakammA diNao vaMdituM NamaMsituM vA, imANi amha sayaNANi vA, athavA yogyagrahaNAt uccArapAsavaNacaMkamaNatthANajjhANaoyaNabhUbhIo gheppaMti, sA jai kadAi sar3I bhavejA jANai jAI sAdhujogAI 'itthI egatA NimaMteMti' ekasmin kAle ekadA, yadA yadA sa ekAkI bhavati vyAkulasakhAyo vA, athavA varisArattAdisu jattha sayaNAsaNovayogo bhavati, sayaNamiti saMthArago gheppati, ubassaovi, etANi ceva se jANe pAsA uvirUvarUvAI' etAnIti yAnyupadiSTAni zayanAsananimantraNAni sa bhikSuH pAsayaMtIti pAsA ta eva hi pAsA ducchedyAH, na kevalaM hAvabhAvabhrUvibhrameMgitAdayaH, na hi zakyamulaMdhayituM, na tu ye dAnamAnasatkArAH zakyante chettuM, uktaM hi-"jaM icchasi ghettuM je puci te AmiseNa giNhAhi / AmisapAsaNibaddho kAhI kajaM akajaMpi // 1 // " 'vividharUvAI tAI puNa pAsANi virUvarUvANi, saMvadhanaupagRhanaAliMganA H artimhlimitPIRITEthi TRAINISATIRITTENSIOMMAR // 130 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRSTiparihA zrIsUtrakatAGgacUrNiH rAdi dINi, mahA tANi pariharaNIyANi tathA tanmayAdeva sayaNAsaNaNimaMtaNAdINi pariharitavvANi, tANi puNa kahaM pariharitavvANi ?, ucyate 'No tAsi cakkhu saMdhejA' silogo // 251 / / cakSusaMdhaNaM NAma didvie didvisamAgamo, akuTThau vikaTaovi ya tAsu NicaM bhavejA, kArye'pi sati asnigdhayA dRSTyA asthirayA avajJayA caitA IpanirIkSate, 'sAhasamiti paradAragamanaM, nahyasAhasikastatkaroti, saMgrAmAvataraNavat, tatra hi sadyo maraNamapi, syAt hastAdichedabaMdhaghAto vA, khadAramapi tAvaddIkSitasya sAhasaM, kimu paradAragamanaM ?, athavA sAhasaM-maraNaM, prANAntike'pi na kuryAt , athavA yadasau strI cApalyAt sAhasaM kuryAttadasyA na samanujAnIyAt , uktaM hi-"puruSe vidyate saca"miti, 'na sajjhiyaMpi viharejA neti pratiSedhe,'sajjhiyaMti tAhiM saha, gAmANugAma Na vihareja, jattha vA tAo ThANe acchaMti tattha Na cidvitavvaM, kayAi puci Thitassa jhatti ejjA tato NiggaMtavvaM, kSaNamAtramapi na saMvasyAH, 'evamappA rakhittu seu'tti Atmeti sarIramAtmA ca, sa iha pareca loke atirakSito bhavati, ye iha maithunA| nAcAradopAstasya na bhaviSyatItyato nirIkSito bhavati, punaridAnI pAzAH 'AmaMtiya osaviyaM vA ghRttaM // 252 // kAcita sannikRSTagRhavAsInI sejAyarI prAtivezikI vA ahani virahAdyalaMbhAt brUyAd-ahaM nizyAgamiSyAmi, nAsti me'hani kSaNo viraho vA, tad asyA na samanujANIyAt , dharma zrotumitaraprayogena yA, yadi cet mama bhartuH zaMkase tata enamahaM Amanvya nAma pucchiuM tatprayojanA casi taM sthApayitvA, athavA yAt-asAvahani kRSyAdi karmaparizrAntaH bhuktaH san nipannamAtra eva mRtavacchete, bhadraka evAsau, na mama russihititti, jaivi meM parapuriseNa saha gacchamANi pecchati tahAvi navi rUsejA, athavA saMketeta, nanu te bhAna virUpyeta?, sA bravIti-AmaMtiya osaviyANaM, AmaMtiya osaviyA ca tamahamAgatA, tubbhe vIsatthA hoha, viviktavizraMbharasohi HILIHINDIHIROHIBITEDAALATHI // 13 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIrApa NAdi . zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 132 // SAHISAMARTHIANA THIRIGAMIRTILITIENT kAmaH, yacca pRcchasi kimAgatA'si akAle iti? taM dharma zrotuM, brUyAdvA mamA''NattiyaM deha yanmayA karttavyamiti, zuzrUSApAdazaucamrakSaNAdi, yadvA kiMcidasmadgRhe'sti tatsarvamahaM ca bhavatsaMtakaM 'AyasA' nAma AtmasA, appaeNavi NimaMteti tubhaM cayaM imaM zarIragaM, ahaM te calaNovadhAnakAriyA, evaM bhinnakahAdIhi sambandhaH, sambadhanAliGganaupagUhanakaMThavalaMbaNAdINi vA kurvatI nivAritA yAta-'kutra vA mamAnyatrovayogo, 'etAni ceva se jANi saddANi' etAnIti yAnyuddiSTAni 'se' iti sa bhikSuH, zabdA nAma ye zabdAdiviSayAH kathitA, na kevalaM gItAto zabdA varjA, AtmanimantraNAdayo hi sudustasaH zabdAH, athavA yAni sItkArAdIni saddANi kajaMti tAnyevaitAni viddhi nimantraNAdINi zabdAni, par3hati ca-'sadANi virUvarUvAni tAsu hi paMcalakkhaNA visayA saMti vibhAsiyabvA, vividhaM visiTTha vA rUvaM, virUvANi rUvANi jesiM tANimANi virUvarUvANi-'NAha piya kaMta sAmiya daita vasula holagola ! guNalehi / jeNaM jiyAmi tumbhaM pabhavasi taM me sarIrassa // 1 // imAni cAnyAni zabdAni 'maNabaMdhaNehi Ne'vRttaM // 253 // manaso. baMdhanAni manobaMdhanAni, tAni tu gatayazca nirantarA rUvamaMdA yasmin karuNamAkArato vAkyatazca, vinItavat vandanapUjanaM pAdAdisaMbAdhanaM 'upakattA' alliittA 'adumaMjulAI bhAsaMti' maNasi lIyate mano'nukUlaM vA maMjulaM, madanIyaM vA maMjulaM, mitamadhurarihitajaMpullaehi IsI kaDakkhahasitehiM / savikArehi virAgaM hitayaM pihitaM mycchiie||1|| bhedakarI kathA bhiNNakahA, taMjahA-tumaMsi kiMvattavIvAho pavvaito Na vatti, vRttavIvAha iti cet kathaM sA jIvati tvayA vinaivaMvidharUpeneti, kumAra iti cet , anapatyasya lokAna saMti, kiM te taruNagassa pavvajAe ?, dArikA parijasu, mayA vAsaha muMja bhoe, syAtkathaM vairAgyaM vA? kAmabhogaparaMparAjJaH, bhuktabhogaH kumArago vA tatprayojanAtyantaparokSaH Anamyate, kathaM? 'sIhaM-jahAva kuNimeNaM' vRttaM // 254 // ISHIP mAyA all altuRI 12 / d an
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ / |ekacAri tAdi zrIsUtrakasAgacUrNiH // 133 // yena prakAreNa yathA sahasriko'pi skandhAvAraH siMhenaikena bhaate, kvacicca panthAH siMhena durgAzrayeNa niHsaMcaraH kRtaH, sa ca taddhahaNopAyavidbhiH purupaiH chagalakaM mArayitvA tadgocare nikSipya pAzaM ca dadyAt , tena kuNimakena badhyate, ekacArI nAma eka evAsau carati, na tasya sahAyakRtyamasti, uktaM hi-'na siMhavRndaM bhuvi dRSTapUrva"evetthiyA baMdhaMti' bhAvabaMdhena, dravyasaMvutto hi samudrakUmoM, pihitA AzrayA yasya bhAvataH, sa tu saMvRttaHbhAvakacaraH, dravyato bhAjyAH, pAzAH kUTAdayaH, bhAvapAzAstvime-gativibhramegitAkArahAsyAdayaH, yairbhAvo pAzyate, saMvRto'pi tAvadvadhyate,kinnu yo'lpavRttiriti, aha tatya puNo nmyNtisilogo||255|| tasminniti tatra, mUJchita iti vAkyazepaH, asaMjamanataM punaranekairupAyairnamayanti yadyadicchaMti tatkArayanti, yathA rathakAraH nemikASThaM takSan kramazo, yadi sa evaM nataH 'paddhe mie va pAseNa' yathA'sau mRgaH pAzena baddhaH mumukSuH spandamAno'pi na mucyate evamasAvapi vipayadAnaddhaH kukuTumbakutattIhiM vyApriyamANo'pi punarvijihIrSurapi na zaknotyavasarpituM kravyagRddha iva siMhaH, bhAvagAya, kukuTumbavyApAraiH kRSyAdibhiH vyAptaH, karmabhaJchitAH 'aha sa'nutappatI pacchA' vRttaM // 256 // yathA kazcijano jAnan ajAnan vA vipamizraM pAyasaM bhuktvA tatpariNAme vedanodaye bhRzamanuzocate, evaM vivAgamaNissA' evamiti yo'yamuktaH vivAgo dArabharaNAdipariklezaH, vivega iti cet bhavati vivecyate yena bhavaH karma vA sa vivegaH-saMyamaH evaM vivegamAtAta, strIbhiH saMgamo na kAryaH, kASThakarmAdistrIbhirapi tAvatsaMvAso na kalpate, kimu sacetanAbhiH ?, davio nAma rAgadosarahito, egato vAsaH saMvAsa: tadAsaNe vA saMvasato saMthavasaMlAvAdi, dosA asubhabhAvadarzanaM bhinnakathA vA syAt , uktaM hi-'tadindriyAlocanasaktadravyAH0"tamhA u vajae itthI' vRttaM // 257|| tasmAtkAraNAt itthI tividhA, kathaM vajae ? 'visa litaM kaNTagaM NacA' vipeNa digdho vipa eva vivAgamaNissA evamiti vA iti cet bhavati vivecyate na kAryaH // 133 // SUBINISTER TRAIN
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vazavatti shriisuutrk| tAGgacUrNiH // 134 // tAdi digdhaH AgaMtunA sahajena vA, avipadagdho'pi tAvat parihiyate, kiM punaH saviSa iti, sa tu maraNabhayAt parihiyate, striyastu saMyamamaraNabhayAt , kiMca-'oye kulANi vasavatti' oyo NAma rAgadosarahito, vase varcata iti vazavartIti, pUrvAdhyuSitvAt yaducyate tatkurvanti dadati vA, striyo vA yeSAM vaze vartante, kiM punaH khairastrIjaneSu, vazyendriyo vA yaH sa vazavI, gurUNAM vA vaze varttate iti vazavartI, AghAti nAma AkhyAti gatvA 2 dharma niSkevalAnAM strINAM asahitAnAM puMsAM, asAvapi tAvanna nirgrantho bhavati, kimu yastA bhinnakathaM kathayati ?, yadA punarbaddhA sahAgatA purupamizrA vA vRndena vA gaccheyuH tadA strInindAM viSayajugupsAM anyataraM vA vairAgyakathaM kathayati, kadAcid brUyAt-yadivA gRhamAgaMtuM na kathayasi to bhikkhapANagAdikAraNeNaM ejaha, dRSTivizrAmanAmapi tAvaccAM dRSTvA kariSyAmaH, apazyaMtyA hi me tvAM zUnyameva hRdayaM bhavati, evamuktvA vA 'je evaM icchaM aNugiddhA' vRttaM // 258 // je iti aNidiTThaNideso, etaditi yaduktaM gihiNisenje, je vA evaMvidhANi icchaMti gavasaMtetyarthaH, aNuprayAyaMte, etadapi tAvadbhavatu yadi raho nAsti samAgamo vA, aNNayarA u te kusIlANaM' pAsatthAdINaM kutsitasIlA kuzIlA pAsatthAdayaH paMca pAva vA, paMcatti sa pAsatthaumaNNakusIlasaMsattaahachaMdA, Navatti ete ya paMca ime ya cattAri-kAthikA mAmakaH prAznikaH saMprAsArikaH, strIsamAgamAdvA ko dopaH?, ucyate, 'sutavassievi bhikkhU' athavA anyataro vA bhavati kuzIlAnAM suSTu tapassinaH sutapassinaH yopi tAva taponiSTaptavigrahaH syAt mAsopavAsI vA dvimAsopavAsI vA athavA zrutamAzRtaH sutamahijjaMto gaNI vAyago vA, no pratiSedhaH, vihAro nAma naktaM divA vA zUnyAgArAdi pairikajaNe vA svagRhe 'sahaNa ti desIbhAsA sahetyarthaH, evaM jJAtvA strIsaMbaddhA vasadhI barjA, kUTacAro dRSTAntaH, katarA striyo varjA ?, ucyate, asaMkanIyA api tAvadvarjAH, kimu zaGka- PimiminI TRA TITUTILABISHMIRMIRTANIMHIDIARRITATURDURAT I ON // 134 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAjacUrNiH // 135 // nIyAH, tadyathA - 'avi dhUarAhiM suhAhiM' silogo / / 259 / / avi visesaNe dhUyaro puttiyA tAhiM puttavahuNo suNDA, jar3a nAma suNhA, dhIyata iti dhAtI, dAsIgrahaNaM vyApAraklezovataptAH dAsyo'pi varjyAH, kimuta svatantrA khairasukhovetA, 'mahallIhi vA | kumArIhiM' mahallI vayo'tikrAntAH vRddhAH, kumArI hi aprAptavayasA bhadrakanyakAH, saMthavo ullAsamullAvahAsyakandarpakrIDAdi, mAtRbhirbhagiNIbhizca narasyAsaMbhavo bhavet / balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muhyati // 1 // syAtkimatra', 'au NAtINaM ca suhINaM ca vRttaM || 260 || aduriti athavA gAtINaM vA NAtayo NAma kulaghare vasaMtIe pitRbhrAtrAdayaH, athavA strI yeSAM dIyate ta eva tasyAH sagotrA bhavanti jJAtakAtha, suhiNo NAma je sannAyakA mitrAH, tepAmapriyaM bhavati, yadyapi pratiSedhayaMti 'ekadA ' kadAcit ugrAmikeyaM uktA vA brUyAt eva putramastako yathA, naitatsatyaM sA ca tasminnara evAtimUrcchitA brUyAtmA me punarevaM vakSyasi, giddhatti pAsatti vA muchietti vA egaTThA, brUyAditi vAkyazeSaH, brUyAt aho imIse vayaM rakkhaposaNe karemo, imo puNa sesamaNuo maNussakajaM karei, bhaNija vA- he khamaNa ! imIse rakkhaNaposaNaM karehi, tvamevAsyA manuSyaH iti, esa tume saddhiM divasa ullAviMtI acchara, ayamaparaH kalpaH - he khamaNa ! rakkhaNaposaNe maNusso bhavati, na kahAhiM, kiMca - anyenApyudare kRte / | daMDAyAH so'padizyate tacvamevAsyA rakSaNapoSaNaM kuru, manuSyo'si, rAule ca te kaDAmo, athavA bhaNejja he sAdhu ! esA amhaciyA giddhA sattA tumaMsa amhe No ADhAti No parijANati, narakastvaM, enAM rakSaNena popaNastvameNAM, popaNena manuSyastvamasyAH, kiMca- 'samapi dadAsINaM' vRttaM / / 261 / / kadAcidasau tasmin rUpavati sAdhau gRddhA svarasauSThavopete vA gRddhA taccittA tammaNA accheja, abhikkhaNaM vA abhikkhaNaM tammi teNa dIseja paDicodijaMti vA acchIyamANI tathaivAha - sayaNaM dadAsINaM, ekAntaviSamatA // 135 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Trementi zrIsUtrakR // 136 // tamapi tathaiva taccittaM tammaNaM svAdhyAya dhyAnapratyupekSaNAdisaMyamakaraNodAsINaM tiSThantaM dRSTvA jAnAnAzca yathaipo'syAH nimittena saMyamatAGgacUrNiH karaNodAsINo ciTThati, tatthavi tAva ege kuppaMti, bhaNati vA - kimevaM aja lakkhasi ?, anyathA ca payyate 'samapi daTTUdAsINi udAsINI NAma yeSAmapyasau bhAryA na bhavati, vAndhavIyA api padArthAdiSu tAM ca poSituM, kimu yasyAsau bhAryA bAndhavI vA tAmagaNayaMtI, athavA 'udAsIna' miti udAsInamapi bhAvAt zramaNaM dRSTvA strIsahagataM eke kupyaMte, kimu savikAraprAyamiti, 'adu bhoyaNehiM NatthehiM' nyastAni - upanItAni upetya nItAnItyarthaH, na gRhiNo, tassa hatthAo - vA, so ya dhaNagasamaNago gihiNIsevAhI vA bhikkhAe Agato, athavA nyastamiti tadgatamanasaM daTThe kUro datto na tAvad vyaJjanaM, savA''gataH sa tatrAtisaMbhrameNAturIbhRtA sAvAtakasyAnyasya vA dAtavyaM taM na prayacchati, anyasmi~zca dAtavye karttavye vA anyatprayacchati karoti cA, nidarzanaM jahA - kahiMci gAme padose gaDDhe NaTTeNa tAlite maddale kAi vadhU sasurAdIe parivezaMtI bhAyaNesu diNNesu kUramAneti, taDulA itikAUNa rAiAu avassIyAu, tato gAe kUrottikAuM sasurasta ukkiNNAu, so ya ANakkhettuM tusiNIo, mahatyA saMciti, patiNA se assAdetuM piTTitA, evaM taMpi sAdhuNimittaM saMbhaMtaM daNa gRhiSu Atmasu vA nAdyatAM tasyAH bhotakAyA itthI dosasaMkiNo bhavati, itthIdoso NAma vyabhicAriNI, syAdevaMvidhAH api doSAH kasyacit dRSTA abhUvan bhavanti cA?, omityucyate, 'kuvaMti saMthavaM nAhiM' vRttaM || 262|| saMthavo NAma gamaNAgamaNadANasaMprayogaprepaNAdiparicayaH, 'tAbhi'riti tAbhiH khIbhiH, pabhaTTA NAma NANadaMmaNacaritajogehiM, jao ete dosA 'tamhA samaNA u jahAhi' tasmAt kAraNAt zramaNa ityAmantraNaM athavA zramaNastvaM kiM tatraivaMvidhairvyApAraH ?, ete gArhasthAnAmeva yujaMte, turvizeSaNe, jahAhi, paThyate ca 'tamhA audAsI nyAdi // 136 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sUtra kRtAGgacUrNiH // 137 // | . samaNA Na saminti Atahio' na iti pratiSedhe, samiti samantAt, na samagramityarthaH, athavA Na samenti-Na samupAgacchaMti, Atmane hitaM AtmahitaM Atmani vA hitaM AtmahitaM, 'tAsiMpi' aviratiyANaM taM hitaM iha paraloge ya, saSNisejA NAma gihisejjA saMthavasaMkathAo ya, syAt pravrajyAmupetyApi evaM kuryAt ?, omityucyate, 'bahave -gihANi avaTu' vRttaM // 263 // prabhRtAH apahatyApahatya utsRjyetyarthaH, dabaliMgeNa samaNAvi 'missI bhAvapaNDayA' mizrIbhAvo nAma dravyaliGgamiti, na tu bhAvaH, ' athavA paJcajAe gihavAse'vi paNhatA NAma gauriva prastutA evameSAM karmabhayAdvA mizrIbhAvaH, priyatacce kataraH pakSaH ?, visayasAyAsokkhapaDigheNaM bhAMti - liMgacheyaNamera, avadhANaM ciraM, paNhomittAvi kaMkhAmohaNijakammadoseNa kayAi - adhesattamIo a baMdheja iti, aNNe puNa aMTTaduhaTTavasaTTA asamAdhigatAta evaM paMDitattaNeNa dhuvamaggameva bhAsiMsu, dhuvamaggo NAma saMjamo. vegamo vA, taMjahA - bahumoheti NaM puvyaM viharittA aha pacchA saMbuDe kAlaM karejA ArAdhae bhavati, taM tesiM vAyAvIriyameva, kevalaM DhakkariputtaNaM, na tu karaNavIriyaM, uktaM hi - 'jo jattha hoti bhaggo ovAsaM0 'gAthA, vAyAvIriyaM NAma jo bhagati Na ya kareti milagajakunavat * athavedaM vAyAnIriyaM 'zuddhaM ravati parisAe' vRttaM // 364 // suddhamiti veraggaM, athavA zuddhamiti zuddhamAtmAnaM, tataH prajAmatkAra hetoH pariSadi rauti - bhApata ityarthaH, 'atha-rahassami dukkaDaM kareMti' tti evamuktvAM rahassaMmi dukar3e kareitti, dukkarDa grAma pAvaM, athavA dukkhaM taliGgasthaiH kriyata iti dukaDe, kiMca 'jANaMti ya NaM tathAvelA sa hi jANIvena mAM kathit jAnAti, atha cainaM tathAvedA jAgati, tathA vedayatIti tathAvedAH, kAmataMtravida ityarthaH, te hi kAmayamAnaM AkAravikAraijanaMti, ukta hi -" akAminAM kAmavipAMDugaNi, janUni gAtrANi ca kAmukANAM / " nakhadazanaccheda nairvA sUyante yathaite'kRtyakAriNaH, yathA : mizrI - bhAvAdi ! // 137 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka duSkRtA vadanaM tAGgacUrNiH // 138 // 'dha uccArAdyutsRjan dRzyamAno'pi parairmanyate na mAM kazcitpazyati evamasAvapi rAgadveSAndho jAnIte na mAM kazcitpazyati, jJAyate ca parIvajan , jalabhRtavata , athavA yo yathAvasthito bhAvataH taM tathAvedAH-pratyakSajJAninaH, te hi AvIkammaM rahokammaM savvaM jANaMti, ye punaste tadvidhAH te bruvate-aho imo mAillo mahAsaDho jo NAma icchati amhevi pattiyAvettuM,'Navi loNaM loNijjati Na ya topijjai ghayaM ca tellaM vA / kiha sakA baMcetuM attA aNuhRyakallANI? // 1 // 'sayadukkaraM avadate' vRttaM // 265 / / evaM tAvadasau khayaM dukaDakAriNaM AtmAnaM na badati yathA'haM dukkaDakArIti, jo'vi ya gUDhAyAraM pravacanavAtsalyAt taddhitamicchanvA codayati tatthati NiNhavati, AkruSTo nAma coditaH AghrAtaH abhizAsto vA, kattha zlAghAyAM, bhRzaM katthayati zlAghatyAtmAnamityarthaH, ahaM nAma amugakulapamto amugo vA hotao evaM karessAmi ?, yena mayA kanakalatA iva vAteritA madanavisavikaMpamAnA bhAryA parityaktA so'haM punarevaM kariSyAmi ?, "yadi saMbhAvyapApo'hamapApenApi kiM mayA / nirvipasyApi sarpasya, bhRzamudvijate janaH // 1 // " apApe brUyAdvA-ko bravIti ? yathA'hamevaMkArIti, sa bhAvena ca hyevaMkArI, uktaM hi-"khenAnumAnena paraM manuSyA:0" rAule vA NaM kaDDAmi, 'vedANuvIyI kAmAsi' vedaH veda iva vedaH tasyAnuvIciH-anulomagamanaM maithunagamanamityarthaH, tasyAnulomaM mA kArSIH pratilomaM kuru, evaM codito mANukkaDatAe sammaciTTho'vi ca kilAmijati, glai harpakSaye, dainyamAyAtItyarthaH, kimepa mAmevaM codayatItyarthaH, usitAvi itthiposehiM vRttaM // 266 / / usitA nAma vasitA, popayatIti popAH-bhagaM striyo vA puSNaMtIti popakAHbhuktabhoginaH, itthivedo hi phuphumaaggisamANo avitRpto, nAgnistRpyati kASThAnAM, nApagAnAM mahodadhiH nAMtakRtsarvabhUtAnAM, na puMsAM vAmalocanAH // 1 // striyo vA yena vedyante sa vIvedo bhavati, vaizikatantre'pyuktaM "etA hasati ca rudaMti ca arthahetoH, vizvA // 138 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ khIsvabhAvAH AD / zrImatraka-0 sayaMti ca naraM na ca vishvsNti| striyaH kRtArthAH puruSaM nirarthakaM, niSpIlitAlaktakavat tyati ||1||"tthaa aNNe bhaNaMti-purato aNNaM tAnacUrNiH pAse (aNNaM piTe) nnivjmaanniio| aNNaM ca tAsa hiae jaM ca khamaM taM kareMti mhilaao||1||" prajJayA samanvitAH loklo||139|| kottarazAstravidaH utpattyAdibuddhiyuktA, eke, na sarve, NArINa vasaM uvaNamiti, dRSTAnto vaizikapAThakaH, ego kila juANo vesiya ahijaNaNimittaM gihAto Niggato, pADaliputaM gacchaMto antarA egaMmi gAme egAe itthIe bhaNNati-sukumAlasarIro tumaM kattha baccasi ?, teNa bhaNNati-vesiyasatthaM sikhago baccAmi, tAe bhaNNai-adhijituM majheNa ejAdhi, so taM adhijiuM tIe samIvamAgato, sA ya saMbhameNa udvitA, tatprayojanArthIni cAkArANi darzayati, abhaMgubbalaNaNhAgANi ubarage kAuM jahiTThapANabhoyaNaM bhuMjAventI te AgAre kareti, teNa maM icchatittikAuM hatthe gahitA, tIe dhAhA kato, jaNo pucchito, gatAulo, galaMtiudagaM tassuvari pakkhiviUNa bhaNNati-esa gale laggaeNaM maraNaM Na gato, pacchA jaNe gate bhaNati-ki te adhItaM ?, ko itthINaM bhAvaM jANituM sama-1 tthotti visajjito gato, 'adu hatthapAdachejAI' vRttaM // 267 / / athetyAnantarye paradAraprasaktA hi narA nAryazca api tacchedaM 'aduvA vaddhamaMsati pRSTI baddhavANivatkRtyante mAMsAni cotkRtya kAkiNImAMsAni khAdhijaMti, au teyasAbhitavaNAI tejaHagniH tenAmitapyante, tacchettuM vAsIe satthaeNa vA khAreNa ussicaMti kalakaleNa va 'au kaNNaccheja'vRttaM / / 268 // kaNNA chijjati NAsAu chijjaMti kaMThe chijjaMtitti galacchedaH, titikkhaMti puruSo vA tAvA striyaH sahaMta ityarthaH, evaM vilavijjaMtovi, 'iti ettha pAvasaMtattA' amin pApe saMtaptAH, pApaM maithunaM paradAraM vA, Na yati puNoNa karissAmo' kA tarhi bhAvanA ?api maraNamapyupagacchaMti na ca tataH pApAdvinivartate, aparaH kalpaH-yadA'sau strI kenaci uktA bhavati tvamevaM akArSIriti pazcA JASTHANISAB // 139 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ snehavipAkA baapan zrIsUtraka damau bravIti-au hatthapAdache jAI ime me pAde chidAhi, jIvitasthApi, mA ca me taM vayaNaM vahi, paDhivaddhANi va me utAhi, nAGgacUrNiyAgaNimasANi ca ma kAgaNibhaMsANi ca me khAvehi, mA ya me asambhAvaM bhaNAhi, auteyasA tA tivaNahi kaDaggigA ca me DahAhi ummueNa vA me DaMbhehi, // 140 // kuMbhiyAeNa me payAhi, taccheUNa vA me gAtAI khAreNa siMcAhi, kaNaM NAsaM kaMThaM vA me chiMdAhi, mA etaM vitiya bhaNAhi ettovi me viyaMgaNAo vedaNAo vA khaliyataraM abhAikkhaNaM, tRtIyo vikalpaH-abhizaptA bA'sau brUyAt-hastau vA me pAdau vA me chiMdAhi pRSThovadmANi vA me utkRta kAkINimAMsANi vA me khAvaya vA, auteyasAbhitavaNAI, teyasA vA mAM tRNairAveSTya amitAvaya, zastreNAnyatareNa vA me gAtrANi takSitvA khAreNa siMca au kaNoM cheda kaNoMSThau vA nAmAM vA chinda kaNNaM vA chinda iti, 'ettha pAvasaMsattA' pApaM nadeva paradAragamanaM tatrA''saktAH, striyaH, Na ya venti puNo na kAhaMti, atIva hi mamAsau mano'tukUlaH, tasya vAha, nAhaM teNa vinA kSatramAtramapi jIvitumutsahe, taM puNa me vasayaMsi jaMjANasi taM karehi, emeva puruSA api kAmasaMtaptAH nivAryamANA apate 'suyamevamegemiM' vRttaM ||269||shruuyte sma zrutaM, zrutamiti vijJAnaM, lokazrutiSvapi tat zrUyate yathA striyazcalambabhAvA durbhagaH saMcayA adIghaprekSiNyA lahusikAH garvitAH, evaM loke AkhyAyikAsu AkhyAnakeSu ca zrUyate, itthibedo nAma vaizikaM, tatrApyupadiSTa-'dunijeyo hi bhAvaH pramadAnA miti, "dAya hRdayaM yathaiva vaDhanaM yadarpaNAntargataM, bhAvaH parvatamArgadurgaviSamaH strINAM na vinAyate / cittaM pRSpharapatratoyacayalaM nakatra saMtiSThate, nAyaryo nAma vipArairiva latAdopaiH samaM varddhitAH ||" api ca-"sukRSi jiyAgu sudRr3havi piyAsu suvi paladdhapamarAsu / aDaIgu mahilAmu ya vIsaMbho bheNa kaayvyo||1|| haphyubau aguliM nA purimA sambaMmi jIvaloaMmi / kAmentaeNa loe jeNa Na pattaM tu vemaNasaM / / 2 / / aha etANaM pagatiyA savyasrA mus // 14 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNa zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 141 // rAgatvAdi INSP HPAHARI MORA karati vemaNassAI / tassa Na 'kareja maMtua jassa alaM ceva kAmeNaM // 3 / / evaMpi tAvadittANaM yadA tu prasthitA nivAriyA bhavati maivaM kApIH tadA na tu bhUyaH kariSyAmIti 'evaMpitA vadittANaM aha puNa kammuNA avakareti' apakRtaM nAma yathA pratipanna pratijJAtaM vA na kurvanti, tAmAM hi ayameva khabhAvaH, aNNaM maNeNa cinteMti'vRttaM // 270 // kathaM ?, kSaNarAgatvAt , tadyathA-'AcAryA markaTA vAlAH, striyo rAjakulAni c| mRrkhA bhaMDAzca nivA(viprAzca, vijJeyAH kssiprraaginnH||1|| yatazcaivaM tamhA No saddaheyavvaM, yadi | nAma hAvabhAvAdInAkArAn kuryAt , vAyAe vA pattiyAveja, evamAdi tAsAM vijJApyaM zraddheyaM, datto vaizikaH kila ekayA gaNikayA taistaiHprakArairnimatrIyamANo'pi neSTavAn tadA'sAvuktavatI-tvatkRte'gni pravizAmIti, tadA'sau yadyattayocyate tatra tatrottaramAha-etadapyasti vaizike, tadA'sau pUrva suraMgAmukhe kASThasamUhaM kRtvA taM prajvAlya tatrAnupravezya suruMgayA khagRhamAgatA, dattako'pi ca etadapyasti vaizike, evaM vilapannapi dhUrtervAtikaizcitakAyAM prakSipta eva, tamhAtu No saddahiyavvaM 'juvatI samaNaM bUyA'vRttaM // 271 // citrANi anyataravarNojjvalAni anekavarNAni vA, sA hi vastrAdyaGkAravibhUpitA zramaNasamIpamAgatya 'viratA carissa'haM lUhaM NibiNNA'haM samaNA gharavAseNaM, bhartA me na prazaktaH, tasya cAhamaniSTA, sa ca mameti, tena viratA bhUtvA cariSyAmyahaM lUha, lUho nAma saMyamaH, taM dhammaM tAvadAcakSasveti, bhayAtrAyatIti bhayaMtAraH, evaM saMbhApamANA prIti vizrabhAvutpAdayati, 'adu sAviyA pavAdeNa' vRttaM // 272 // thAvikAsu vizrama utpadyante, nISidhikayA'nupravizya baMditvA vizrAmaNAlakSyeNa saMbAdhanAdi kUlavArakavat, kAi tu liMgatthigA siddhaputtI vA bhaNati-adhaM sAdhammiNI tubhaMti, sa evapAsannavartInibhiH zliSyate // 273 // dRSTAnto jatukumbhaH, jatumayaH kumbhaH jatukumbhaH, jatulitto yA jyotiSaH samIpe upajoti galatIti vAkyazepaH, evaM saMvAseNa vidarapi sIdati, kiM MIndian anAR
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 142 // punaravidvAniti ?, uktaM hi - tajjJAnaM tacca vijJAnaM, sa (tat) tapaH sa ca nizcayaH / sarvamekapade naSTaM, sarvathA kimapi striyaH // 1 // " evaM tAvadAsannebhyaH prativezmakastrIbhyo doSaH, ekatastu saMvAse zIghrameva vinAzaH, jahA jatukumbho jotiM upagUDhaH agnAvAhitaH agnimadhyamito vA samaMtato bhasrAmiH prajvalitenAsu atitapto nAzamupayAti, 'evitthigAhiM aNagArA' Atmaparo bhayadoSaiH AsucAritrato vinazyaMti, kiMca- 'kuchaMti pAvakammaM // 274 // pApamiti maithunaM paradAraM vA, egapuriseNa, saMghasamitIe vA Ahasyuriti AkhyAnti-NAhaM karemi pAvaMti, epA hi mama duhitA bhagiNI nattA vA, aMke seta iti aMkazAyinI, pUrvAbhyAsAdevaiSA mamAMke zete nivAryamANA paryakena, 'bAlassa maMdayaM vitiyaM' vRttaM // 275 // dvAbhyAmAkalito bAlo, maMdo davve ya bhAve ya, davve zarIreNa upacayAvacae, bhAvamaMdo maMdabuddhI alpabuddhirityarthaH, maMdatA nAma bAlataiva, ko'rthaH ? - tasya bAlasya vitiyA bAlatA yadasau kRtvA'vajAnAti - nAhamevaM kArIti, Na vA evaM jANAmi, duguNaM kareti se pAvaM, methuNaM pAvaM, vitiyaM puNo pUyAsakAraNimittaM, aviya abalamiti sakAraNimittaM, mA me paroparA bhavissati, visaNNo-asaMjamo tamesati visaNNesI 'saMlokaNijamaNagAraM ' vRttaM // 276 // saMlokaNijjo NAma draSTavyo darzanIyo vA, tattha koi mucchitA AtagataM NAma appANaeNaM NimaMteti, athavA AtmagataH tasyA azubha bhAvaH, saMbaMdhAmi tAva NaM, tato kAhati vayaNaM- AhaMsutti Ahu 'vatthaM ca tAti pAtaM vA' trAyatIti tAtI aNNaM vA pANaM vA yaccAnyadicchasi tattadahaM sadaiva dAsyAmi ityevaM saMbaddho Na tariti uccarituM, bhagavAn bhaNati - 'NIyArameva bujjheja' vRttaM ||277|| nikaraNaM nikAryate vA nikaraH, yaduktaM bhavati-nikIryate gokhi cArI, jahA vA sUkarassa ghaNNakuDagaM kUDAdi Nigirijjati, puTTho ya hijjati, galo vA matsyasya yathA kriyate evamasAvapi manuSyasUkarakaH vastrAdinikaraNena NimaMtijati pacchA saMya jatukuMbhadRSTAntAdi // 142 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgArAvAdi zrImatrakasAGgacUrNiH // 143 // 4 strI0 2 uddezaH majIviyAo vavaroiati, vakSyamANAnyapi ca nAnAvidhAni akRtyAni kArayaMti, yatazcaivaM teNa saMsArabaddhaM saMsArapAsaMca bhAvanikarametat buddhvA dUrataH tadrAma NagaraM vA jattha NimaMtijati taM pariharaMto'No icchejA agAramAgaMtuM' iti agAratvaM athavA AgAramAvattaM AgAramevAvataH AgAramAvartaH kAraNe kAryavad upacArAt saMsArAvartaH, yaH punaratra saMbadhyate, saMbaMdho ksiyadAmehiM, mahisamayUrAdINaM vadhrAdIni dAmakAni vA, narasUkarANaM tu visayadAmagANi, dAmyante ebhiriti dAmakAni, bandhanAnItyarthaH, taiHbaddhaH, 'mohamAvajati puNo maMdo mohaH-saMsArastamevAgacchatIti, athavA'nukampayA mandaH sa barAko mando viSayaparAjitaH prApyApi pravrajyAM punarapi mohamAgacchatIti caturthe iti prathama uddeshH|| | sa evAdhikAro'nuvartate, prathamodezakoktairAkArairAkRSTA ihaiva skhalitadharmANo NANAvidhAi khalIkaraNAI pAvijaMti, vakSyamANamapi suhirImaNAvi te saMtA, saMbaMdho hi dvividhaH, tadyathA-anantarasUtrasambandhaH paramparasUtrasambandhazca, NIyAramantaM bujjhejA, buddhaH oyAbhUto| bhavijAsitti, ojo-viSamaH yadA baddhastu bhogakAmINo virajeja, paraMparasUtrasambandhastu saMlokaNijamaNagAraM kadAcinnimatrayati, tatra yaH ojaH sa sadA na rajejA, anoja itarastu kadAcit rajjeja, dravyabhAvasambandhasya tu ihaiva vAhanatADaNAdayo vilaMbanAprakArA bhavanti, tAsasya vA bandhanAdayo doSAH karmabandhAca narakAdivipAkaH, evaM vipAkaM matvA 'oe sadA Na rajeja' vRttaM // 278 / / dravyojo hi asahAyatvAt paramANuH, bhAvojo rAgadosarahito, sa evamojaH rAgadosarahitaH pUrvAparasaMstavaM jahAya Na tesu aNNattha vA puNo rajjeja, bhogakAmI puNo virajjejja-gijjhejjA, athavA yadyapi bhogakAmI syAt tathApi puNo virajjejja, mA bhUta atyantarAgavAn syAt , te ya "bhoge sapaNANa suNeha' bhogA na kilaiSAM te nizcayena, gRhiNAmapi bhogApilabanA, kimu liMginAM ?, C // 143 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ liMgabhedAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 144 // LATITISimmindaianSTimmitmmeaniraimithuMI te ya suNeha, ege na sabve, ege kila jahA bhuMjate, kei AukkAyariyasAyAsokkhapaDibaMdheNaM liMgagacchattaNaM kareMti, Na tu mohadoseNaM / 'atha taM tu bhedamAvaNNaM'vRttaM // 279 / / athetyAnantarye, tu vizepaNe, bhAvabhedaM-caritrabhedamAvaNaM, Na tu jIvitabhedaM zarIrabhedaM liMgabhedaM vA, mucchiyaM kAmesu dayabhi, kAmesu atiaTTa-kAmesu atigataM kAmesu anivattamANaM palimindiyANa-paDisAreUNa mae tujjha appA diNNo sarvasvaM janazcApamAnitaH, Na imo logo jAto Na paralogo, tumaMpi NavaraM khIlagaghAto, majjAya jAti vA Na sAreti, appayaM tAva appaeNa jANAhi, kassa aNNassa mae mottUNa tu kajaM kataM?, luttasireNa jallamailitaMgeNaM duggaMgheNaM piMDolaeNaM kakSAvakSovastisthAnayukAvasathena, sa evaM paDimiNNo tIse calaNesu paDati, tAhe sA paDataM mA me alliyasutti vAmapAdeNaM mudvANe paNahati, aNoyiMdhaNo'vi tAva tasinkAle hanyate, kiM puNa uciMdhaNo?, uktaM ca-"vyAbhinnakesarabRhacchirasazca siMhA, nAgAzca dAnama rAjikazaiH kpolaiH| medhAvinazca purupAH samare ca zUrAH, strIsannidhau vacana kApurupA bhavaMti // 1 // kayAi sA AgArI bhaNeja puvvabhajjA va se aNNA vA kAyi 'jai kesiyAe mae bhikkhU' vRttaM // 280 // kezAH asyAH santIti kezikA, jai mae kesaittIe he bhikkhU! No vihareja 'sahaNaM'ti saha mayA, ko'rtho ?-jai mae savAliAe lajjasi tato 'kesevi ahaM lucissa' tattha tvaM mae saha viharejAsitti, mA puNo imaM chaDeUNa aNNattha viharejAsitti, evamasau tAva eva baddho tadanuraktaH tIse Nidese ciTThati, tato'sau 'atha NaM se hoti uvaladdhe'vRttaM // 281 // uvaladdho nAma yathaipo mAmarakto Nicchu bhaMto'vi Na Nassaitti 'tato NaM deseti tahArUvehiM tahArUbAI NAma jAI liMgatthANurUvAI, na tu kRSyAdikarmANi gRhsthaa| nurUpANi, alAucchedaM NAma pippalagAdi, jeNa bhikkhAbhAyaNassa mukkhaM chijjati, jeNa vA Nimoijja vAhirA vA tayA avaNi IPTION HINigHITIATI HINICHIMSHAHIMA CHamannanometun samropantial TIme // // 144 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ KKAI . . . nAdi zrIsUtrakA tAGgacUrNiH // 145|| jjati, vagguphalANitti vagguNAma vAcA tasyAH phalANi vagguphalANi, dharmakathAphalAnItyarthaH, tuma divasaM logassa bolleNa galaeNa dAruyAcadhammaM kahesi, jesi ca kahesi te Na tarasi maggiUNaM ?, athavA joisakoMTalavAgaraNaphalANi vA 'dArugANi aNNapANA yA' vRttaM // 282 // dArugANi ANaya, AnItya vikrINIhi, aNNapANAya paDhamamAliyA vA upakkhaDijjaitti, docagaM vA paritAvijjihiti sItalIbhRtaM, tehiM 'pajjoto vA bhavismati rAto' bhRzamudyotaH, dIvatellaMpi Nasthi tehiM ujjoe suhaM acchihAmo, viyAvehAmo vA, pAtANi ya me rayAvehi, kA mama aNialliyAe ihaM pAtANi te, teNa tumaM ceva AlattagaMANehi, athavA pAyAiMti bhAyaNAI, levo chAdago, evaM kassai Nemi sayaM chANataraMgehiM liMpAvehi ThANaM, ehi ato me paTThi ummAhe, purillaM kAyaM ahaM | sakemi uvahetuM, piTTha puNa Na tarAmi, 'vatthANi ya me paDilehe' vRttaM // 283 / / imANi vatthANi peccha suttadariddayaM gayANi NiggiyAhaM jAyA, ahavA kiNNa passasi mailIbhRtANi teNa dhovemi rayagassa vA NaM Nehi ya, ahayA vatthANi me pehAhitti jao lameja, ahavA eyAI vatthAI veMTiyAe paDilehehi, mA se ugAriyAI khaljeja, tahA rUvagavAtaeNa vA bhaNeja-mama vatthANi 'paDilehehi, aNNapANaM vA me Ahaehi, NAI sakemi hiDiuM,'gaMdhaM carayoharaNaM ca' gaMdhANi tAva koTThAdINi AhohicuNNANi jeNa gAyAI bhurukuMDe ttA, paThyate ya 'gaMthaM ca rayoharaNaM vA' grantha iti granthaH saMghADI rayaharaNaM sundaraM me ANehi, kAsavagaM-hAviyamANayAhi, Na tarAmi loyaM kAravettae, au aMjaNi alaMkAraM' vRttaM // 284 // aMjaNavANiyaMmi aMjiyaM ANehi, alaMkAre hArakezAdhalaGkAraM vA, sakesiyANa kukuhamo NAma taMbalINA 'loddhaM loddhakusumaM ca lobhraM kapAyaNimitta, loddhasseva kusumaM taM tu | gaMdhasaMjoe uvavajati, velupalAsI NAma velumayI sahigA kaMpigA, sA daMtehi ya vAmahattheNa ghettUrNa dAhiNahattheNa ya vINA iva vAi- || // 145 // SA I NA Muramme aheHIN HINrmati
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ MmmaNDITIE PrasliARDITIONOR zrIsUtraka- tAGgacUrNiH // 146 // mamalni PTION THEIRD TIMI AUTELATTORNANTOSHIARINEETINDIANSIRIDIUMINERAL IITAINEETINDI jai, piccholA ityarthaH, ekatA va osahaguliyA asthaguliyA agataguliyA ca 'koDaM tagaraM agaruM ca' vRttaM // 285 // hirivaraM / koSThapurAdi NAma usIraM, sesANi kaMThANi, etAni hi pratyekazaH gaMdhaMgANi bhavaMti, samaM hiribereNaMti saMyogazca bhavati,'tellaM muhabhilaMgAya' muhamakkhaNayaM tellaM ANehi, milaMgAyatti desIbhAsAe makkhaNameva, veluphalAiMti-velumayI saMghalikA saMkopeliyA karaMDako vA, saNNidhANAetti-tattha saNNidhessAmo kiMci pottaM vA pattaM vA // 286 // gaMdIcuNNagaM nAma jaM samoimaM uDamakkhaNagaM yena tena cA prakAreNa bhRzaM AharAhi, athavA cuNNAI vaTTamANAI, varisAratte vA gimhe vA chattagaM jANAhi uvAhaNAu vA, nANAhittiANehi, jato jANAsi tato, te kiM mae etamavi jANetavvaM jahA Nasthitti, satthaM ca sUvacchedAe' satthaM AsiyagAdi, sUtra NAma patrazAkaM, jeNa taM chijati, AnIlo nAma guliA sAthAliyA, eteNa sADigA suttaM kaMcugaM vA rAvihi, NIle rAge vA imaM vatthaM chuhAhi, athavA kusuMbhagAdirAgeNa jANati vatthANi rAvetuM teNa appaNo vA kaje vattharAgaM maggati, jesi vA raissati molleNa 'suphaNitaM sAgapAtAe' vRtnaM // 287 / / phaNitaM NAma pakaM raddhaM vA, sukhaM phaNijjati jattha sA bhavati suphaNI, lADANaM jahiM kaDuti taM suphaNitti vuccati, suphaNI varADao pattullao thAlI piuDago vA, tattha appeNavi iMdhaNeNaM suhaM sItakusuNaM uphaNehAmo, svapAgAetti sUvamAdi kusuNappagArA sijjhihinti, sukkhakUro NAma hiMDaMtehivi labbhati, AmalagA sirodhovaNAdI bhakkhaNArtha vA, uktaM hi-"bhuktyA phalANi bhakSayed villAmalakavarjAni, dagaharaNI NAma kuMDo kalasigA vA, dagadhAraNI alugA araMjarago vA, cazabdAttellaghataharaNiM ca, tesiM vA uddhAiyANaM savvaM Navarga saMThavaNaM kAyavyaMti teNa sadhassa gharovakkharassa kAraNA taM bar3ei, so ya taM savvaM haTThatuTTho kareti, 'tilakaraNiM aMjaNi salAgaM'ti tilakaraNI NAma daMtamaiyA suvaNNagAdimaiyA vA sA royaNAe // 146 // MPiPIRITA TRITISTICITH THETITamilima
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 147 // | aNNatareNa vA joeNaM tilago kIi, tattha cchoDhuM bhamugAsaMgatagassa uvariMThavijjati tattha tilagA uTTheti, athavA rocanayA tilakaH kriyate sa eva tilakakaraNI bhavati, tilA vA jattha kIraMti-pissaMti vA, aMjani- aMjanameva zrotAMjanaM jAtyaJjanaM kajjalaM vA, aMjanasalAgA tu jAe akkhi aMjijjaMti, 'dhiMsuri' ti gimhAsu mama gharmmArttAyA vIjanArthaM vidhUvaNaM jANAhi, vidhUyate'sau vidhUyate vA aneneti vidhUvanaH - tAliyaMTo vIyaNako cA, 'saMDAsagaM ca phaNigaM ca sehalipAsayaM ca' vRttaM // 288 // saMDAsao kapparukkhao kajjati sovaNio jassa vA jAriso vibhavo, athavA saMDAsago jeNa NAsAromANi ukkhaNaMti, phaNigAe vAlA jamijjati ullihijjaMti jUgAo vA uddharijjaMti, sIha lipAsago NAma kaMkaNaM, taM puNa jahAvibhaveNa sovaNNigaMpi kIrati, sihalI NAma sihaMDao, tassa pAsago sihalIpAsago, AtaMsagaM payacchAhi, AyaMsagaM nAmeke jaNA pArivesigagharAu vA jattha appANaM maMDettA muhaM pesAmi, pecchaMtI vA suhaM muhaM maMDehAmitti, daMtapakkhAlaNaM vA iheva pavesehi, varaM muhaM khAituM nigacchaMtIhiM 'pUyAphalataMbolaM ca' vRttaM ||289|| pyAphalagrahaNAt paMcasogandhikaM gRhyate, 'sUciM jANAhi suttagaM' suttagaM NAma sivvaNAdoragaM, appaNo kaMcugaM sADi vA sivAmi kadAi sA kaMcugA sIvigA ceva hojA te paresiM, kose NAma mattao, mucyata iti moyaM-kAyikI, miha secane, mehaM mocaM ca amoyaM moyaM mokkhaMtaM kAsako moyamehArthe moyamehaM, sUpaM NAma sUpaM, ukkhalaM musalaM ca, khAraM ca khAragalaNaM ca jANAhi, 'caMdAlagaM ca karagaM ca' / / 290 // caMdAlako nAma taMbamao karoDAo yenArhadAdidevatAnAM accaNiyaM karehAmi sA madhurAe vaM( caM) dAlau buccati, karakaH karaka etra, so ya karako madhakarako vA cakkarikarako vA vacagharaM pacchannaM karehi ki catthakkhaNAhi Ausotti AmaMtraNaM he AyuSman !, sarapAdagaM ca jA tAe saro anena pAtyata iti zarapAtakaM, dhaNudullakaM, jAyata aMjanAdi // 147 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 148 // iti jAtaH putraH jAtArthaH, jAtAyA varaM me esa putto dhaNudullaeNa ramaM, gorahago NAma saMgADilA, bhelliyA puttigA, zrAmaNasyApatyaM zrAmaNeraH tasmai zrAmaNerAya kuru, rathe suddhaM, tattha vilaggo ceDarUvehiM samaM ramato, evamAdirathakArakatA bhavati 'ghaDikamme hiM DiMDimaNaM' ||291 || gaDigA NAma kaMTulliMgA ceDarUvaramaNikA, DiMDimago NAma paDihikA DamarUgo vA, celagolo NAma celamau golao tantumao, sa tenApyAdizyate kimeso rAyaputto ?, sA bhaNati - mAtA hatA rAyaputtassa, eso mama devakumArabhUtoM, devatApasAdeNa caivAhaM devakumArasacchahaM puttaM pasUtA, mAhu me evaM bhojjAsu, 'vAsaM imaM samabhiyAvaNNaM' abhimukhaM ApannaM abhiAvaNaM teNa zivAyaM NiSpagalaM ca AvasahaM jANAhi bhattA !, jeNaM cattAri mAsA cikkhillaM acchaMda mANA suhaM acchAmo, uktaM ca - "mAsairaSTabhirahvA ca pUrveNa vayasA''yupA / tatkarttavyaM manuSyeNa, yasyAnte sukhamedhate || 1 ||" idhaI vA imo Avasaho saDitapaDito etaM saMthavehitti | 'AsandiyaM ca NavasuttaM ' // 292 // AsaMdigA NAma vesamaNagaM, Navasuttago gavaeNa sutteNa uNaDiyApaTTe cammeNa vA, pAulagA iti kaTTapAugAo, tAhi suhaM cikkhille saMkamijjati, rattiM virattesu saMkramaM vA karemi cikkhallassa Bafi 'au puttadohalaTTAe' jAhe sA guntriNI taIyamAse dohilaNigA bhavati to NaM dAsamitra ANaveti AgalaphalANi ca maggaitti bhattaM Na me rucar3a amugaM me ANehi, jai NANehitA marAmi, ganbho vA paDihitti, sa cApi dAsavatsarvaM karoti ANattiyaM, jevi iha Na karijaMti te'vi saMsAre NANA vidhAI dukkhAI pAvijaMti vilaMbaNAo ya, 'jAte phale samuppaNNe 'vRttaM // 293 // phalaM kila manuSyasya kAmabhogAH tepAmapi putrajanma, uktaM ca- " idaM tu snehasarvavaM smmaaddhydridraannaam| acaMdanamanoziraM, hRdayasyAnulepanam // 1 // yattacchapanaketyuktaM, bAlenAvyaktabhASiNA / hitvA sAMkhyaM ca yogaM ca tanme manasi vartate // 2 // loke putramukhaM nAma, dvitIyaM gorathAdi // 148 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 149 / / mukhamAtmanaH / sA'dha jAhe kiMci aNatA ANNasattA bhavati tAhe bhaNati, dArake vA mahatthe tumaM caiva karehitti NibaMdhavA, tassa aNeNa bhaNNati- esa te geNhAhi va chaDDehi va NaM, aNNagattha va rositA bhagati-esa mae NatramAse kucchIe dhAritao taM dANiM esa te giNhAhi va NaM chaDDehi vA NaM, etassa peyAlaM gahiellayaM, evaM buccamANo ema bhitthimANo vA Na NAsati 'aha puttaposiNo ege' putraM poSayatIti putrapoSaNaH, jAhe gAmaMtaraM kayAi gacchati tAvadaMtAragaM utrakkharaM vA vaIto 'bhAravAho bhavati uDo va laTThittao' gAmatarAo ghaNNaM vA bhikkhaM vA vaDDAhiM karaMkAhiM gorasaM vA vahaMto laTThitago bhAravAho bhavati uDDo vA, aNNe puNa kei anaMta saMsAriyA taM purisaM sADeuM uTThaveDaM vA appasAgAriyaM Nikkha NiuMkAmA vA vahaMtakAmA khaMdhA bhavaMti, pUrva hi pratipAlaNoktA, idAnIM tatpratikSabhRtA apratipAlanA, etaM puNa paDipakkheNa gataM, aha puNa posiNo egetti, 'rAovi uTTitA saMtA' // 294 // dAragaM saNNAveti, dhAvai vA yadA sA ratibharathAMtA vA prasuptA bhavati, itarahA vA pattalakkheNa vA acchati, veyentiyA vA gavveNa lIlAe vA dAragaM rUaMtaMpi na pahANeti tAhe so taM dAragaM aMkadhAvividha NANAvidhehiM ullAvaNaehiM pariyaMdanto u soveti, 'sAmio me nagarassa ya Nakaurasta ya hatthavagghagirivaTTaNa sIhapurassa ya uSNatassa nizNassa ya kaNNaujjaAyA muhasoriya purasya 'suhirimANAvi te saMtA' hI lajjAyAM, lajjAlugAvi te bhUtvA koTTavAtigAmaspRzino vA zaucacAdikA gRhavAse pravrajyAyAM vA suvi | AtaTThiyA hoUNa egaMtasIlA vA sUyagavatthANi dhoyamANA vatthadhuvA bhavaMti, 'haMso vA' haMso nAma rajakaH, dArugarUveNa vAuhaNNaciuhaNA saMmaddamANe dhuvamANo ya etaM bahUhiM kaDaputraM vRttaM / / 295 // etaditi yaduktaM tIse NimitteNa dAragaNimiteNa vA tIse NimitteNa jAva caMdAlayaM ca karagaM ca sarapAdayaM ca jAtAeci dAragaNimittaM, tathA puttassa dohalaTThAte, jAe phale samuppaNNe, putra poSA dayaH // 149 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRgicUrNiH // 150 // vyabhiprAptiH TouriAPRIMIRANIK aha puttaposiNo ege, rAovi udvito saMto, suhirImANAvi, etaM puttaNimittaM, ahavA savvaMpi taMNimittameva, 'yahUhiMti bahUhiM kRta- / / pUrvametat tathA kurvanti kariSyanti ca, te tu ke ?, je 'bhogatthAe itthiyAbhiAvaNNA' abhimukhaM AvaNNA, so puNa jo tAsu abhitAvaNNo so tesiM 'dAse mie va passevA' dAsavaddhajjate, mRgavaca bhavati, yathA mRgo vazamAnItaH pAThyate mAryate vA mucyate vA, preSyate NANAvidhesu kammesu, pambhUtA iti pazuvat vAhyate, na ca madAMdhatvAt kRtyAbhijJo bhavati, pazubhUtatvAnmRgabhUtatvAca 'na vA keyi'tti ebhyo'pyasau pApIyAn saMvRttaH yasya na kenacicchakyate aupamyaM kartuM, athavA 'Na vA keti'ttinAsau prabajito na vA gRhastho jAtaH, nApi ihaloke nApi paraloke, 'evaM(ya)khu tAsi veNaddhaM(tAsi veNappaM)' vRttaM / / 296 / / etaditi etAn jJAtvA ihalogaparalogie dose teNa saMthavaM saMvAsaM cattA hi bhaveja, saMthavo NAma ullAvasamullAvAdANaggahaNasaMpayogAdI, saMvAso egagihe tadAsanne vA, etadeva tAsi veNappaM jo tAhiM saMthavo saMvAso vA, saMthavasaMvAsehiM ceva itarAvi viNNattI bhavati, 'tajjAiyA ime kAmA' tajjAtiyA NAma tabidhajAtiyA, caturvidhA kAmA, taMjahA-siMgArA kaluNA rodA bIbhatthA, tirikkhajoNiyANaM ca, pAsaMDINaM ca, etaduktaM bhavati-bIbhatsa sevemAnAnAM teSAM vIbhatthA eva kAmA, akArI hi vimamaM taM ceva, athavA tadeva janayantIti tajjAtiyA maithunaM hyAsevate, tadicchAe ca punarjAyante, uktaM hi-"AlayaM maithunaM nidrA, sevamAnasya varddhate / 'vajakari'tti vajamiti kammaM vajaMti vA pAvaMti vA coNaMti vA, tatkurvantIti vajakarA, evamAkhyAtaH tIrthakaraiH 'evaM bhayaNNa seyAe' vRttaM // 297 // ihaloke'pi tAvad bhayametat , kutastarhi paraloke ?, yata eva ca bhayaMkarA ityato zreyase na bhavaMti, tena zreyaH kAmebhyaH appANaM nilaMmittA, ihaloke'pi tAvad NiruddhakAmecchassa zreyo bhavati, kutamtarhi paralokaH?, uktaM hi-"navAsti // 150 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayAdi MPSIHINNERIES IMBUPARHIT zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 15 // rAjarAnasya tatsukhaM naiva devarAjasya / yatsukhamiheva sAdholokavyApArarahitasya // 1 // taNasaMthAraNivaNNo'vi muNivaro bhggraagmydoso| jaM pAvati mutisuhaM Na cakavaTTovi taM labhati // 2 // sa tu kayaM nirudhyate AtmakAmebhyaH?, ucyate, 'No isthiNo pasU bhikkhU' itthI-maNussI, pasUtti savvA eva tirikkhajoNIo, 'No sayaM pANiNo Nilejejatti hatthakammaM na kuryAt , vilaMbanaM nAma karaNaM, athavA khena pANinA taM pradazamapi na lIyate, jahA pANisaMharisovi na syAditi, kutastarhi karaNaM?,'suvisuddhalessa'vRttaM // 298 / / suvisuddhe lese suvisuddhalese, suvisuddhalese nAma sukaleso, parikiriyA nAma no itthiyAe Amajeja vA | vA pamajjeja vA saMvAhaNati jAva chattamauuMti, cazabdAdAtmakriyAM ca varjayet , siyA se itthI pAye Amajjeja vA pamajjeja vA tahAvi doso 'maNasA vayasA kAyeNaM ti orAlie kAmabhoe maNamA Na gacchati Na gacchAveti gacchaMtaM NANujANai evaM vAyAe kAeNaci, evaM divvevi, ete aTThArasa bhedA, evaM jahA itthiphAsaM maNamA vayasA kAeNaMti vajeti evamanye'pi phAse sItosiNadasaNamasagAdi adhiyAsejAsi 'iccevamAha se vIre'vRttaM / / 299 / / iti evaM iccevaM, evamAhuH sa bhagavAn vIraH svyAdipu rAgavastupu dhUtameve(rae)ti dhUtarAgamArgamevAhu, sobhaNo bhikkhU sabhikkhU , athavA bhikkhaggahaNe asAvapi bhagavAn, na tu yathA paMDaraMgANaM mahezvaraH sarAga AsIt sabhAryazca, te kila niryuktAH, uktaM ca-"kSitau vAsaH sureSvAjJA0" yatazcaivaM 'tamhA sajjhatthavizuddha' ajjhatthaM NAma saMkappato vizuddhaM saMkappavizuddhaM-rAgadvepavimuktaM samo mAnAvamAnepu samaM duHkhasukhe pazyati AtmAnaM paraM ca manyate tulyaM, tathA coktam-kasya mAtA pitA caiva, svajano vA kasya jAyate / na tena kalpayiSyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 / / AmokkhAe parivaejAsitti bemi yAvanmokSaM na prAmopi tAva viharejjAsitti vemi / / strIparijJAdhyayanaM samAptaM 4 // oilhanlan fllamyawa THATISAHITHINR // 151 // INTOSH
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 152 // narakAdinikSepAH Nirayavibhattie ajjhayaNassa cattAri aNuyogadArA, te paraveUNa ajjhayaNasthAhigAroNaragAvAso jANitavyo meraiyA ya, jo NaragANaM NirayAgamaNaM, sa vA uddesatyAdhigAro dosuvi uddesaesuNeraiyANAM NANAvidhAo vedaNAo, NAmaNipphaNNo Nikkhevo Naragassa chakko, tathA cAha-'Nirae chakaM'gAthA (62) davvaNirao tu iheva jo tiriyamaNuesu asuddhaThANA cAragAdikhaDAkaDillamaTaMgAvaMsakaDillAdINi asubhAI ThANAI, jAo yaNaragapaDisUciyAo viyaNAo dIsaMti, jahA kAlasoayario cAragAdi maritukAmo vedaNAsamaNNAo aTThArasakammakaraNAo vA vAdhirogaparapIlaNAo vA evamAdi, athavA kammadavvaNaragoNokamma0 vA, tattha kammadavraNarago NaragavedaNijjaM kammaM baddhaM Na tAva udijjati taM puNa egabhaviya baddhAuo ya abhimuhaNAmagoyaM, NokammadavvaNarago ya, tattha Nokamma0 NAma je asubhA iheba saddapharisarasarUvagaMdhA, khetaNarago NaragAvAsA caurAsIti NarayAvAsasatasahassA, kAlaNaragA vA jassa jeciraM Naragesu dvitI, bhAvaNarago je jIvA NaragAuyaM vedaMti NaragapayogaM vA jaM kamma udiNNaM, athavA sasattasahassA kAleNa, garagA vA rUvarasagaMdhaphAsA iheba kammudayo NeraiyapAyoggo jahA kAlasoyariyassa iha bhave ceva tAI kammAI neraiyabhAvabhavitAraM bhAvanarakaH, soUNa NirayadukkhaM tavacaraNe hoi jaiyavyaM, uktA nrkaaH| idANI vibhattI, sA NAmAdi chavidhA, taMjahANAmavibhattI ThavaNAvibhattI0 NAmavibhAsA kaMThyA / ThavaNavibhattimmi bhAsAvattavyatA, davyavibhattI duvidhA-jIvavibhattI ajIvavibhattI ya, jIvavibhattI duvihA taMjahA-saMsAratthajIvavibhattI asaMsAratthajIvavibhattI ya, asaMsAratthajIvavi0 duvidhA, davve kAle, dabato ya titthasiddhAdi paMcada(ma)bhedA kAlaovi paDhamasamayasiddhAdi,saMsArasthajIvavibhattI tividhA,taMjahA-iMdiyavibhattI kAya0bhavato vibhattI, sA samAsato egidivibhattI puDhavikAyiyAdi, bhavato poraiyabhavAdi / ajIvavibhattI duvidhA-rUvayAjIvayavibhattI arUviyA0 ya, an SAHITIANENDRAISIRAIMIRID R ISimplinentathmanmanPITOMEDIAS IO SAIDPREPutiminay AIRTIME Imminamur // 152 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhaktiH zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 15 // rUviyAjIvavibhattI cauvidhA, taMjahA-khaMdhA khaMdhadesA khaMdhapaesA paramANupoggalA, arUviyajIvavibhattI dhammatthikAyassa dhammathikAe deso padesA evaM adhamma AgAsa addhAsamaye dasavidhA, khetavibhattI caubihA-ThANAo disao dabaosAmittao, ThANa oti logavibhattI vimANiMdagaNiraiMdajaMbuddIvasamuddakaraNAdivibhAsA, disao pUrvasyAM dizi0, kSetraM caturvidhaM, davyao sAlikhettAdi, sAmito devadattasya kSetraM yajJadattasya ceti, athavA kSetraM-AyariyaM aNAriyaM ca, aNAriyaM sagajavaNAdi, AyariyaM addhachabbIsati| vidhaM rAyagihamagahAdi, kAlavibhattI tItANAgatavarttamAnasusamasusamAdio divasaratti yugapadayugapat kSipramakSipramityAdi, athavA samayAdi vA, samayassa parUvaNA tuNNAgadAragAdi, bhAvavibhattI duvidhA-jIvabhAvavibhattIya ajIvabhAvavibhattIya, jIvabhAvavibhattI | udayagAdi, tatthodaio gatikasAyaliMgamicchAdasaNa'NNANa'saMjaAsiddhalesAo jahAsaMkheNa catucatutiNNiekekekekachamedA, gatI NAragAdi caturvidhA, kasAyA kohAdao, liMgabhedA thIpurisaNapuMsagA, lessA kaNhalessAdi 6, sesA egabhedA, so ekavIsaibhedo udaio bhAvo, uvasamio duviho-upasamioya uvasamaNipphaNNo ya, upazamazreNyAdayaH, jJAnAjJAnadarzanadAnalabdhyAdayazcatusthitipaMcabhedAH samyaktvacAritre saMyamAsaMyamazca, NANaM caunvihaM matisutAvadhimaNaNANANi, aNNANaM tivihaM-matisutiaNNANavibhaMgANi, desaNaM tribhedaM-cakSuHacakkhuohiMdasaNANi, laddhI paMcabhedA-dAnalAbhabhogopabhogavIriyalabdhiriti, saMmattaM cArittaM saMya| mAsaMyama iti, esa aTThArasavidho khaovasamio bhAvo, jIvabhavyAbhavyatvAdIni, jIvatvaM abhavyatvaM bhavyatvaM cetyete trayaH pAriNAmikA bhAvA bhavanti, AdigrahaNeNa astitvaM anyatvaM ca kartRtvaM ca bhoktRtvaM guNavaccaM ca asarvagatvaM ca anAdikarmasaMtAnabaddhatvamasaMkhyapradezakatvaM arUpitvaM nityatvaM evamAdayo'pyanAdipAriNAmikA jIvasya bhAvA bhavanti, saMnivAtiko dusaMyogAdio, gatA // 153 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhaktiH zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 154 // SINI HTRANSATTISMa SAHIBITENAMEnarATRINTINDIADMINIMILAR r iama jIvabhAvavibhattI, ajIvANaM muttANaM vaNNAdi 4, amuttANaM gatiThitiavagAhAdi, etAe eva chavidhAe vibhattIe jaM jattha jujati taM tattha joitavvaM / kerisaM tattha vedaNaM vedeti ?, ucyate 'puDhaviphAsaM annnnnnnnkksN'gaathaa||67||kerisN puNa puDhaviphAsaM, se jahA NAmae asi0 vibhAsA, tIsu puDhavisu NeraiyA usiNapuDhaviphAsaM vedeti, aNNaNNuvakamo NAma moggarasusuMDhikarakaya0, athavA lohitakuMthurUvANi chaTThIsattamIsu puDhavIsu viuvyaMti, NirayapAlA NAma aMbe ambarisI ceva0, te puNa jAva taccA puDhavI, sesAsu puNa aNubhAvavedaNA ceva vedeti, aNubhAvo NAma 'imIse rayaNappabhAe puDhavIe NArayA kerisayaM phAsaM pacaNubbhavamANA viharaMti ?, se jahANAmae-asipatteti vA, se jahANAmae ahimaDeti vA gomaDei vA, vaNNA kAlA kAlobhAsA, evaM ussAse, aNubhAve savvAsu puDhavIsu, NirayavAlabaMdhaNaMti vuttaM, te ime paNNarasa paramAdhammiyA NirayapAlA, taM0-aMbe aMbarisI ceva, some sabaletti yaavre| ruddovaruddo kAle ya, mahAkAletti yAvare // 68 // asipatte dhaNu kuMbhe, vAla vetaraNIti yaa| kharassare mahAghose, etA paNNarasAhite // 69 // jo jArisavedaNakArI soteNa abhidhANeNa abhidhIyate,'aMbarAdINaM'ti tattha aMbaraM-AgAsaM viuvvaMti, tattha geraie 'dhADenti' gAthA / / 70 // vidhaMti NassamANe ya sarehiM NisuMbhaMtitti, Apa dUrapatidvANe aca(ndha)tamase, kei puNa sAbhAvige ceva AgAse aMbaratale vA sattadvatalappamANamettAI ubihittA pADinti aMbarisAo, hata uvahate ya Nihate. gAthA / / 71 // upetya hatA-tADitA, NissaNNA nAma mUrchAvazAniHsaMjJIbhUtAH, bhAve NiceyaNe ceva bhUmitalagate kappaNIhi maMsamiha kappenti sAgaTikA vA sthakArA vA jahA kuhADehiM tacchaMti, vidalako nAma vidalaM jahA phoDeMti digdhacaugaccheeNa kaDeti / 'sADaNapADaNatoDaNa'gAthA // 72 // te aMgovaMgAI sADenti, saMdhIotroDaMti, tuttaeNa tudaMti, saI hiM vijjha Tamani PalmiRINTIMAMIRITamantPratiltime MATRISINGARIHITS STATINEKHIMILARSHISHEDIKHIL SHIL I TARATHIMNE // 154 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ PORNANN vibhaktiH zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 15 // M gIhi ya vidhati, rajehiM baMdhaMti, tADenti lattAhi lauDehi yA, karatalakopparapahArehi ya saMbhaggamahie karei, sabalA puNa sabalaguNarUvAI viuviUNa, viuvvei vA nnerie| aMtagayaphipphisANi y0'gaathaa||73|| kaMThyA, ruddANAma asisattikoMtatomarasUlatisUlasUIsu halI (ciyagA)su / poeMti kaMdamANe Neraie (ruddakammA u narayapAlA) tahiM tahiM ruddA // 74 / / uvaruddA NAma bhaMjati aMgamaMge urubAhusirANi tahaya karacaraNe / kappaMti kappaNIsu(hiM) uvaruddA pAvakammarayA // 75 // suMThIsu | mirA // 76 // puNa kAlaM kAlo kAlobhAsaM aggi viuvvittA suMThaesu ya kaMDsu ya payaNagesu ya payaMti kuMbhIsu ya lohIsuya payaMti | kAlA uNeraie khIlageNa NikkhivittA Neraie mIrAsu payati / mahAkAlA puNa 'kappeMti kAgiNImaMsagA' chidaMti sIsapu cchANi / khAveMti ya Neraie mahAkAlA pAvakammaratA ||77 // mahalle tavage cullIsu yadahaMti, acchiNNe abhiNNe ya Neraie tatthArubhattA | mahadavaggAviva dudhigeva paullettA pacchA kappaNIhiM kappeUNa kArA(gA)Ni maMsANi khAveMti, kAgiNimaMsA NAma kAgiNimettaM maMsaM chettuM pauleuM khaaveNti| asI NAma 'hatthapAde urU'gAthA |78 // te asI viuvvettA tesiM NeraDyANa hatthapAdamAdINi chidaMti, asipattA NAma 'kapaNohaNAsa'gAthA // 79 // te asipattavaNaM viuvittA tao tattha chAyAbuddhIe pavisaMti, pacchA vAtaM viuvyaMti, pacchA vAtakaMpitehiM asipatte chijaMti, Na kevalaM tattha asisarisANi ceva pattANi, aNNANivi khurUppaparasukarusamAdisari| sAI, temiM kannaNAsauTThi(oTTe)chindaMti, uktaM hi-'chinnapAdabhujaskandhAH, chinnkrnnosstthnaasikaaH| bhinnatAluziromeNdAH, bhinnAkSihRdayodarAH // 1 // kuMbhI NAma 'kuMbhIsu payaNesu lohIsu ya0'gAthA ||80 // te kuMbhakAroviva NANAvihAI kuMbhilohimAI bhAyaNANi viuvittA kIlagaratao apunnesu neraie pkkhivNti| vAlugA NAma 'taDataDataDassa bhajati' gAthA // 81 // te PANDHIHINORIHIPTAINSaans // 155||
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sUtrakR tAGgacUrNiH // 156 // kevalaM ca vAlugaM viuti, kevalaM ca vAMlugA NAma kalaMbagapuSkamiva uddhasitAo, so jahA puppharuhaM siMgA mummurabhUtA, tattha ghosAe dukkhaM khuppaMti vAur3atA ya aMgasaMgesu NivayamANesu muMmureNa va aMgamaMgAI Dajjhati, pADeUNaM ca tattheva lolAvijaMti / vetaraNI NAma pUyaruhirakesaTThi0 gAthA ||82|| vegeNa taraMti tAmiti vetaraNI, te aNorapAraM gaMbhIrataraM gadiM viuvvaMti, tIse puNa pAviyaM aru hiraM / kharasarA NAma kappaMti karakaehiM0 gAthA ||83|| te jaMteUNaM va kaTuM jahA phArDeti kappeMti karakaehiMti paropparaM ca jujjhAveMti, siMkhaliMgaM viuvvittA tatthArubhiUNaM kaTuMti, aMchamANesu ya kharaM rasaMto, mahAghosA NAma bhIte palAyamANe samaMtato. ||84|| govAlevi ya gAvio Niyatteti ya ekato khutte ya kar3eti cAro ya pakkhivaMti, NAmaNiSkaNNo gato / idANiM suttANugame sutamuccAreyavvaMti 'pucchisu taM kevaliyaM mahesiM' vRttaM // 300 || sudhammasAmI kila jaMbusAmiNA Narage pRcchito, kerisA NaragA ? kerisaehiM vA kammehiM gammai ? kerisAo va tattha vedaNAo ?, tato bhaNNate- pucchisuhaM pRSTavAnahaM bhagavaMtaM yathaiva bhavanto mAM pRcchaMti, kevalamevaikaM tasya jJAnamityataH kevalI athavA kRtsnaH pratipUrNa kevalamityarthaH, saMpUNNaM jJAnI kevalI, maharisI titthagaro, kathamiti pariprazne abhimukhaM bhRzaM vA tApayantIti alopAt bhItA vA, nIyaMte tasmin pApe karmaNe iti na ramaMti vA tasmi niti narakA, purastAditi iha pApakartuste parastAdbhavanti bhAvanarakAn pRcchati, dravyanarakAstu ihaiva dRzyante, avijANato me muNI brUhi, he jJAnin ! nAhaM jAne - kaiH karmabhiH kathaM vA narakeSUpapadyante tayaiH karmabhiryathA copapadyante tamajAnato mamocyatAM evaM mayA puTTo mahANubhAge vRttaM // 301 // evamanena prakAreNa, puTTho NAma pucchito, mahAnasyAnubhAgaH, dravyANubhAgo hi Adityasya prakAzaH, tadanubhAgAddhi cakSuSmataH ahikaMTakAH agnipAtAdIni ca pariharaMti, mokSasukhaM ca anubhavaMti, anubhavanamanubhAvaH, mahAMti yA jJAnAdIni praznottarANi // 156 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH / / 157. bhajati sevata ityarthaH, idamatravIt yadvakSyamANaH kAzyapagotro bhagavAn, asau puNNeti na pucchito ciMteti, AsuM eva prajAnI te prajJa evaM pRSTo mayA-pavedaissaM duhamaTTha duggaM sAdhu vedayiSye pravedayiSye, pradarzayiSyAmIti ityarthaH, duHkhasyAthaM duHkhamevArthaH duHkhaprayojane vA dukkaDakAriNaM duHkhanimitto vA arthaH duhamadvaM, tasya duHkhasya ko'rthaH ?, vedanA, zarIrAdisukhArthI hi devalokAH, duHkhArthA naraMkAH, durgaM nAma cipamaM, AdInikaM athavA AdInaM nAma pApaM dukkaDakAriNaM duHkhotpAdakAnAM purastAditi agrataH, athavA Adi nikaM dukkaDiNaM purattheti tesiM AdINigapApakammadukkaDakAriNaM purastAtpUrvabhavadukkaDakAriNAmityarthaH, dukkaDaMti mahAraMbhAdIhiM / je kei bAlA iha jIvitaTTI' vRttaM (3 - 2) 'je' tti aNihiDuNideso, dvAbhyAmAkAlito bAlaH, ye kecana bAlA, iheti tiriyamaNuesa asaMjama jIvataDDI tatprayogajIvatArthI ca, kUrAI kammAI kareMti rodA kUrAI hiMsAdINi raudrAdhyavasAyAH raudrAkArAca raudrAH te ghorarUve tamasaMdhayAre kuMbhI vaitaraNI yatra haNa chinda minda ityAdibhirbhayAnakairghorarUpo ghorarUpA vA te narakA jattha so ucavaJjati, | tamasaMdhakAro nAma jattha ghoravirUviNaM passaMti, jaM kiMci ohiNo pekkhati taMpi kAgadUsaNiyAmaNiyA sarisaM pecchati taimirikA vA, kaNhale se NaM bhaMte! poraie kaNhalessaM NeraiyaM paNidhAya ohiNA savvao samaMtA samamiloemANA kevatiyaM khettaM jANati ? kevaiyaM khettaM pAsaMti ?, goyamA ! No bahutarayaM khettaM jANai No bahutarayaM khettaM pAsati, tiriyameva khettaM pAsati jaha lesuddesae tivvANubhAvetti anubhavanamanubhAvaH tIvravedanAnubhAvAt kathamupaiti 'se jahA NAmae pavage pavamANe' te tu kaiH karmabhiryAnti 'tidvaMti se pANiNo thAvare ya' vRttaM ||303|| tItrAMdhyAvasitA je tasathAvare pANA hiMsaMti na cAnutapyante, ye tu mandAdhyavasAyAH sasthAvarAn prANA hiMsaMti te triSu narakeSUpapadyante, athavA tItramiti tIvrAdhyavasAyAH tIvramithyAdarzaninaca tIvramithyAdhyavasitA saMsAramocakA dukhArtha| durgAdi // 157 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR AnsumandafilmmaNARAINIANTOSA bATa lUSakAdi rAGgacUrNiH // 158 // yAjJikAdayazca, thAvare puradAhagAdiH, AtmasusvArtha AtmasukhaM paDucca, yadapi hi parArtha hiMsati hi tatrApi teSAM manaHsukhamevotpadyate putradAre sukhini apyatra vA, je lUsae hoMti adattahArI lUsako nAma hiMsaka eva, jo vA aMgaM paJcaMga mindati bhaMjati vA, adattaM haratIti adattahArI, so ya vigayasaMjamaH, sikkhA gahaNasikkhA AsevaNAsikkhA vA na kiMcidapi Asevate saMyamaThANaM tassa egapANAevi daMDeNa Nikkhitto 'pagambhi pANe bahuNaMti'vRttaM // 304 // tasya taM kartukAmasya kRtvA vA kiMcana mAIvamutpadyante yathA siMhasya kRSNasarpasya vA, bahUNaM vedeti matsyabandhAdyAH svayaMbhuramaNamatsyA vA yeSAM vA'nyA vRttireva nAsti vagyasiMhanAgAdInAM, tribhyaH pAtayatI tribhirvA pAtayati manovAkkAyayogairityarthaH, evaM parigraho'pi vaktavyaH aNibuDe aNuvasaMte AsavadArehiM sa eva dAhiNagAsi gAmie adhammA pakkhiesu bahuM pAvakammaM kalikalasaM samajiNittA 'se jahA NAmae ayagoleti vA' itto cue ghAtagati uti ghAtagAminAmiva gatirvedanAgatirityarthaH, ghAtakAnAMvA gatiHghaMtagatiM gacchati, aMtakAlo nAma jIvitAnta kAlaH nidho gati radhogatiH adho bhavadbhiH zirobhiyaMgbhavadbhiH zirobhiH, taotaM aprakAzaM adho gacchadandhakAramityarthaH, antakAlo nAma jIvitAntakAlaH adhozirA iti, uktaM hi-jayatu vasumatI nRpaiH samagrA, vyapagatacaurabhayAnudeva! zobhA / jagani vidhuravAdinaH kRtAnta (granthAgraM 3400) narakamavAzirasaH pataMtu shaakyaaH||1|| dUrotpatane hi ziraso gurutvAt abAzirasaH pataMti, sa eva vicAraH ihAnugamyate, teSAM tasyAmavasthAyAM ziro vidyata eva iti, ekasamayikadusamayikagatitigasamaeNa vA viggaheNa uvavajaMti, aMtomuhutteNa azubhakarmodayAt zarIrANyutpAdayaMti, niLUnAMDajasannibhAni nijaparyAptibhAvamAgatAzca zabdAn zRNvaMti 'haNa chindadhabhidaha NaM dahaha'vRttaM // 305 / / kaNThayaM, tatastAn zabdAnAkarNya mukhAt bhairavAn zrutvA tadbhayAtpalAyamAnAH 'iMgAlarAsiMjalitaM sajotiM // 158 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgArarAiyAdi zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 159 / / vRttaM // 306 // jahA iMgAlarAsI jalito dhaNadhaNeti evaM te NarakAH svabhAvoSNA eva, Na puNa tattha bAdaro aggI asthi, viggahagatisamAvaNNaehi, te puNa usiNapariNatA poggalagA jaMtavADacullIovi usiNatarA, tatovamaM bhUmi aNokamantA tatrAyasakavallatallaM te DajjhamANA kaluNaM thaNati, kaluNaM dINaM, stanitaM nAma pratatazvAsamIpakUjitaM yallADAnAM nistanitaM, arahassarA NAma arahatasvarAH anubaddhassarA ityarthaH, ciraM tesu ciTuMtIti ciradvitIyA, jahaNNeNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI, ta evaM pratipadyamAnA na dyAM pazyati 'jai te sutA vetaraNItiduggA'vRttaM // 307 // yad tvayA zrutapUrvA vaitaraNI nAma nadI, loke'pi hyeSA pratItA, vegena tasyAM taratIti vaitaraNI, amimukhaM bhRzaM vA durgA'tidugrgA gambhIratayA paramAdhArmikaiH kRtA, kecid bruvate-svAbhA| vikaiveti, khuro jahA Nisio yathA kSuro nizAtazchinatti evamasAvapi, jai aMgulI cuMbheja tataH sA tIkSNazrotAbhiH chidyate,tIkSNatA | vA gRhyate yathA kSuradhArA tIkSNavegA, tataste tRSNAdinA prataptAGgArabhUtAM bhUmi vihAya khinnAsavaH pipAsavazca tatrAvatarantIti, avatIrya cainA mArgAtidurgA prataranti narakapAlairasibhiH zaktibhizca pRchataH praNudyamAnA uttitIrSavazca tataH zaktimiH kuntaizca tatraiva kSipyante | 'kIlehi vijjhaMti asAdhukammA'vRttaM // 308|| tato paramAdhammiehiM NAvAuvi viubitAo lohasIlagasaMkulAote tAo alliyaMtA puyAvilaggehi NirayapAlehi vijjhaMti, kolaM nAma gahuM, uktaM hi-kolenAnugataM bilaM, bhujaMgavadasAdhUni karmANi yeSAM te ime asAdhukarmANaH, NAvaM uveti uballiyaMti teti teNa pANieNa kalakalabhUteNa savyasottANupavesaNA satti pUrvameva naSTA, punaH kolairviddhAnAM bhRzataraM nazyati, bhinnati sUlAhitti mUlayAhiM trizUlikAbhirdIbhiH ahe heTato jalassa adho mukhe vA, tataH kathaMcideva cirA uttIrNAH santaH narakapAlairvikurvitAM narakabhUmimupayanti, katariyaM ?'AsUriyaM NAma'vRttaM // 310 // yatra zUro nAsti ||159 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ int HADHIPIRANSI zrIsUtraka mahAtApAdi nAGgacUrNiH // 16 // Pain witDIONRHMI itanyatiladillum H IIIrrittilalthy athavA sarva eva narakAH amarikAH mahantatAvaM NAma kuMbhIpAkasadRzaM mahAnatitApo yasinIdha tamobhRtaM yathA jAtyandhasya ahani rAtrau ca sarvakAlameva tamaH evaM tatrApi, sa tu AgAdhaguhAsadRzaH duHkhaM tattha pAveyuriti dukhantaraM, mahAnta iti vistIrNA, uI ahe ya tiriyaM disAsu Urdhvamiti uvarille tale adhe bhUmIe tiriyaM kuDesu, tattha kAlobhAsI aceyaNo agaNikAyo samAhito samyak Ahito samAhita ekIbhUto nirantaramityarthaH, paThyate ca-samUsite jattha agaNI jhiyAti samUsito nAma ucchRtaH so| puNa jaM bhaTThIcullIto usiNataro jaMsi 'jaMsi guhA jlnnaatiytttte'vRtte||311|| guhAe gato dArA viuvitA, kiNhA gaNaNA UUyamANI UUyamANI ciTThati, jalaNaM ati ato jalaNatiyaTTe, avijANato Dajjhati luttapaNNe avijANato NAma nAsau tasyAM vijANAti kuto dvAramiti, athavA'sau jAnAti abase usiNaparittANaM bhaviSyati, iha vA'sau avijJAyaka AsIta , yastu dvidhAni karmANyakarot luptA prajJA yasya sa bhavati luttapaNNA-na jAnAti kuto nirgantavyamiti, prahAsau vA vedanAbhirvA'sya prajJA sarvAhatA, athavA ahite hi paNNANe idamanyadvedanAsthAnaM-sadA kaluNaM puNa ghammaTThANaM sadeti nityaM, na kadAcidapi tasmin harSaH prahAso vA, dharmaNaH sthAnaM dharmasthAnaM, sarva eva hi uSNavedanA narakAH dharmasthAni, vizeSatastu vikurvitAni sthAnAnAni dukkhaniSkramaNapravezAni | gAtaM uNhaM duHkhovaNitaM gAdvairvA durmokSaNIyaiH karmabhintatropanItA sa vA tepAmupanItaH athavA gADhamiti nirantaramityarthaH, gADhavedaNaM atidukkhadhammaMti, dharmaH svabhAva ityarthaH, svabhAvapratapteSu teSu tatthavi 'cattAri agaNiosamArabhittA'vRttaM // 312 // athavA idameva tat dharmasthAnaM yaduta catvAri agaNIo samArabhittA cauddisaM agaNiM, samArabhittA NAma samuddIvettA, jahiti yatra krUrANi karmANi yaiH pUrva kRtAni krUrakarmANaH nArakAH, athavA te krUrakarmANo'pi NarayapAlA je Nazyaggitatevi sapaMti tApayaMti DHHIROINNAPOLITIHATI SHRISHHHITAHARSHITAPIL iniummindimammiN // 16 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgancUrNiH // 161 // yata eva hi maMdA narakapAlA maMdabuddhaya ityarthaH, narakaprAyogyAnyeva karmANyupacitavaMta iti, bhRzaM tapyamAnA atitapyamAnA, jIvaMti me jIvaM, sa eva jyotiSaH samIpe gao ya jotipattA samIpagatA bhinnA pavane matsyAstapyante, kimaMga puNa tatte, ta eva cchUDhA ayokavale vA, sItayonitvAddhi matsyAnAM uSNaduHkhAnabhijJatvAcca atIvAna duHkhamutpadyate ityato matsyagrahaNaM / kiMcAnyat-saMta|cchaNaM NAma ||313|| samastaM tacchaNaM NAma jattha viuvvitANi vAsiparasumAdiyANi taM balio jahA khayarakaGkaM taccheti evaM tevi vAsIhiM tacchijjaMti, anne kuhADaehiM kaTThamiva tacchijjaMti, mahanti tAvaM NAma mahaMtANivi tattANi tacchRNANi bhUmIvi tattA, asAdhUNi kammANi jesiM te asAdhukammI, hatthehi ya pAdehi ya baMdhiUNaM, rajjUhi ya Niyalehi ya auAhi ya kaDakaDigAvaMgheNaM | vaMciUNaM mA palAissaMti uDUMsenti vA tathA purakavAlaphalaga iva kuhADahatthA taccheti, te evaM saMtacchitA 'ruhire' vRttaM // 314 // ruhire puNo caiva samRsitaM, gorudhiraM jaMte chijaMtANaM parigalati, puvvaM ca teSAM varcasphuTitAnyaMgAni te varcasA AlitAMgAH kuhAupahAraehiM, bhaNNaMti-bhaMge ayakavallesu, tammi cetra Niyae rudhire uccattemANA pariyamANA ya payaMti, Na Neraie phuraMte ukArigA ca, dhUvaM ca jahA silisilemANA puruphurute ya, sajjo sacche va ayokavalesu payaMti sajjo maccheti jIvaMte, athavA sajjo kamacche sajjohate, adha NijjigAe cetra basAe, ayokavalINIti ayomayANi pAtrANi, evamapi te chinnagAtrA stADyamANAH pATyamAnAtha 'te tattha masIbhavaMti 'vRttaM // 315 || chArIbhavaMti vA, na mriyaMte, ticyA atIva vedanAnubandhyA na lomaM devaM gataM, itarahA tu atitivyavedaNA iti, paThyate - kammANubhAgaM sItaM usiNANubhAgaM vedeMti, bhUyo 2 vedeMtI bhUaNUvedayaMti, teNa dukkheNaM dukkhaMti, soyaMti jUraMti iha dukkaDehiM aTThArasahiM dvANehiM 'tehiMpi te loluasaMpagADhA' vRtaM ||316 || tasminnapi te punarlolugasaMpagAde aSNaM upajyoti rAdi // 161 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ lolanAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 162 // pagADhataraM suttaM taM viuvipalayaM agaNiM gADhaM ThANaM vayaMti, lolaMti yena dukkhena tallolagaM, bhRzaM gADhaM pragADhaM nirantaramityarthaH, gADhataraM suThutaraM gADhaM sutattaM, tato visAlA vigato NaragausiNagAo adhikataraM, athavA sA agaNiNA tattaM sItavedaNijAvi lolugA tesuvi poraiyA sIeNa himakaDaauNapakkhittAI ca bhujaMgA lalakAreNa sIteNaM lolAvijaMti, aNNesiM puNa NaragANaM vA, loluaggitti NAma, jahA lolue mahAlolue, tattha sAdaM labhaMtIti dugge nirayapAlo mahattareNApi tAvat Na tattha sAyaM labhati, uktaM hi-'acchiNimIliyamettaM Natthi suhaM kiMci kAlamaNubaddhaM0' atidugge vA, bhRzaM durge vA, Na ceva tattha kAsai samA bhRmI asthi, arihitA abhibhAvaH tasminnapi arihate amitAvo tahAvi taM vijaMti ayokavallAdisu teSAM narakANAM gaNDasyopari piTakA iva jAtA te te svAbhAvikena narakadukkheNa vizeSatazca narakapAlodIritena punaH punaH samAhatA hanyamAnAH svayaM vedanAsamudghAtairiva kAlaM gamayaMti, tatra punarmahAghopanarakapAlodIritasteSAM ca parasparato hanachindabhiMdamArayAtikUpitastanitazabdaizca 'se suvvatI gAmavaghe va sadde0'vRttaM // 317 // se jahA nAmae ayaghAte vANaraghAe vA sarvasvahAre ca bandigrahe vA mahANagaraDAhe vA ukirijaMtesu vA Nagaresu gAmesu vA samaMtA hAhAkArA ravA amAnuputrAH zrUyaMte, evaM teSvapi udiNNakammAe payAyati NaragapA(lAva)yAe Naragalogassa mahAbhairavasado subbate, udiNNakammANa tesiM asAtAvedaNijAdigAosaNaM asubhAo kammapayaDIo udiNNAo, asurakumArANavi tesi micchattahAsaratIo udiNNAo ityavasthe uddiNNakammA, NeraiyANaM zarIrANIti vAkyazeSaH, udIrNakarmANo'surAH, punaH punariti anekazaH,saMghAtamAraNANi saha hariseNa saharisaM dukkhApayaMti duhaMti vihaMsaMti vA, paThyate 'pANehiM NaM pAva vijojayaMti'vRttaM // 318 // prANAH zarIrendriyabalaprANAH te pApAstaistairvedanAprakAraH balabhedaprakAraizca viyojayaMti vizlepayantItyarthaH, syAkimarthaM tepAM vedanAmudIrayaMti? kIdRzI HAITHILITIEOHITIHASHISHIRAIMAHARASHTRAIGATINDIASite ITIHAR IMILARATIBAITHI // 162 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtra tAgA shriimuutrk||16|| tAgacUrNiH // 163 // vA?, ucyate 'bhe'daM pavakkhAmi jahAtahati jahitti ihaM yena prakAreNa pAvAI kammAiM te tahiM taheva veyaNAo pAvijaMti, kA tarhi | bhAvanA ?, tIvopacitaistItravedanA bhavaMti mandairmandA madhyairmadhyA narakavizeSataH sthitivizetazca, athavA jahA tahatti rAjatve vA rAjAmAtyatve cArakapAlatve lubdhakatve vA saukarikamatsyavandhatve vAvadhaghAtamAMsAparodhapAradArikayAjJikasaMsAramocakamahAparigrahetyevamAdayo daNDA yairyathA kRtAstAn tattheva daMDe tattha sArayaMti-volaMti, te ca yathAkRtairdaNDaiH smArayanti yAcyamAnAH, sarayaMtitti sArayati, na tathA chidyante eva, mAryante vadhyante sadyate, evaM yAvaMto yathA daNDaprakArAH kRtAstAvadbhistathA ca smArayati te hammamANA NaragaM uti'vRttaM // 319 / / ta evaM vAlAH hanyamAnA itazcetazca palAyamANA NilukkaNapathaM maggaMtA narakamevAnyaM bhImataravedanaM pravizaMti, jahA iha cArehiM corA cArijaMti, kaDillamaNupravizaMti, tatrApi siMhavyAghrAjagarAdibhiH khAdyate, evaM te te bAlA palAyamANA narakapAlabhayAt narakaM pataMti aNNaM puNNaM uruassa, urUNAma uccArapAsavaNakaddamo, se jahA NAmae ahimaDitti vA matakuhitavigaTThakimIeNaM, tadapi urUaM taptaM mahatti,tAva tattha ciTThati urUvabhakkhI, urUvaM bhakSayantIti urUvabhakkhI, te NisyapAlehi urUvaM khAvijaMti, tudyata iti tudyamAnAH karmabhiH, karmAvazA NAma karmayogyA karmavazagA vA, tattha dUre ceva viTThAkRmisaMsthANA viu|biyA kimigA tehi khajamANA ciTThati, guNamAragAya tattha kicchAhiM gacchaMti, parisaMtA ya tattheva lolamANA kimagehi khajaMti, chaTusattamAsu NaM puDhavIsu NeraDyA mattamahantAI lohitakuMthurUvAI viuvbittA aNNamaNNassa kAyaM samaturaMtemANAaNukhAyamANA ciTThati / kiMcAnyat-'sadA kasiNaM puNa ghammaTThANaM0' vRttaM // 320 // sadeti nityaM, kasiNaM NAma saMpUrNa, tattoSNaM kuMbhIpAgaaNaMtaguNAdhiyaM, jovi tattha vAto so'vi lohAradhamaNI vA aNaMtaguNausiNAdhiko, gADhehi kammehiM tattepAmupanItaM, te vA tatthuvaNItA avA
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRAGgacUrNiH // 164 // SHIPTINE Nitm TIPS iSTApAkAdi A mATHURAIPATHARTUPIDHIND SPIRATIONAHIRUBARARIETNADITIONARAINAINITURMITRAINITION URINA yAnIha gADhAnyupaNasthAnAni iSTapAkAdIni taistadupamIyate, upanIyatetti vA uvapadarisatetti vA egahu~, atiduHkhakhabhAvaM atIduHkhadharma, tathAvi atidukkhadhamme AgaMma parikappayaMti, vAliM hatthaM kasuM pakkhiviUNa vihaNaMti, viNihaNittA khIlagehiM cammamiva tato vitaDitasarIrANaM vedhehiM viMdhati sirANi, tesiM vadhyasthAnAni yepu vedhepu te vedhAH, tadyathA akSikarNanAsAmukhAni, adAntendriyANAM pUrvata eva etAni pUrvamadAntAnyabhUvan , sAMprataM dAmanyate, athavA sIsAveDheNa tAnti-sIsaM dukkhAveMti, kiMcAnyat-tatrAsipatrA nAma narakapAlA 'chiMdaMti bAlassa khureNa NakaM, uddevi chidaMti duvevi kaNNe' vRttaM // 321 // etAni hi pUrvamacchinnadopAnyabhUvan acchinnatRSNAni vA''san , tatsAmprataM svayameva chidyante, jibbha viNikissa vihatthimetaM, epAhi pUrva nasArittanI alIkabhApiNI cAsIt , parasparaM vikubbitehiM chindaMti, bAlassa khureNa NakaM tikkhAhiM salAhiti, lohakhIlagAH, te ca kAyaM yAvat kakA| TikAto nirgatA, nipAtayatitti vidhaMti, ta evaM viddhA to 'te tippamANA talasaMpuDa(ba)ccA' vRttaM / / 322 // vinitapyamAnAH tippamANAH pIDyamAnA herikAdipu talasaMpulitA NAma ayatabaMdhA hastayoH kRtA, yathaipAM karatalaM caikatra milati, evaM pAdayorapi, athavA karatalena kiMci joDyamAnAH, evaM teSAM ca ghaDagehiM jaMtehi ya talasaMpuDiyacA, accA sarIraM bhaNNati, rAtidiyaM tattha thaNaMti maMdA rAtriMdinapramANamAnaM kAlaM NicchaNate acchaMti, maMdA nAma maMdabuddhayaH, lInA vA samIritA, sarvato rudhiraM gAlAvitA | ityarthaH, sarvatazca mAMsairavakRSTaiH anAyabhUmIya tharatharAyato, aNNAvakkathalaM baMgAI deho'vi khaMDakhaMDAI kesiMci kAuM pajovitato, savao palIvittA veDheUNa kei khAreNa pattacchinnaMgA bAsImAdIhiM tacchetuM khAreNa siMcaMti, kiMca-jai te suta lohitapAgapAyI, teyaguNA pareNaM yadi tvayA kadAcit zrutA, loke'pi opA zrutiH pratItA, tatra kuMbhIo vijaMti, lohitasyApAkaH lohita HAIDUNIA MINS ANTIHD HERUPium // 164 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka lohitapAkAdi nAGgacUrNiH // 165|| | pAkaH pacyate yasyAM so'yaM lohitapAkapAyI, vAyabalasya hyagneH adhikastApo bhavati, parizudhkena tasyAbhinavaprajvalitasya, sa hi adhika dIpyate dahyati ca, teyaguNA ettovi paraM aNaMtaguNA, uNho-aggI, kuMbhI mahatI kuMbhapramANAdhikapramANA kuMbhI bhavati, jAhevi causuvi pAsesu prajvAlitenAgninA taptalohikA tesu, tAmrapUrNo durAsayo, evaM tAovi kuMbhikehi NisyapAlehiM viuvitAo kuMbhIo mahaMti, mahaMtIo puruSapramANAnIti adhiyaporusIo, yathA'syAM prakSipto na nArakaH pazyatIti, Na vA cakei kaNNesu avalaM| viuM uttarittae, addahitA-lohitapUyamAdINaM asubhANaM sarIrAvayavANaM puNNA, athavA kuMbhI uTTigA, adhiyA porisesu vA UNA kIraMti | tattha vicchobhaNA bhavati, pakkhippa tAsu' vRttaM // 324 // aTTassaretti Artakharamiti, AttoM hi yAvatpramANaM rasati, nAsau || lajAM dhairya vA tasinkAle gaNayati // appeNa appaM iha vaMcaittA' vRttaM // 325 / / appaM NAma AtmAnaM ihetI iha manuSyaloke vaMcaittA kUDatulAdIhiM, athavA appANaM, parovaghAtasuheNa appANaM paMcaittA bhavAdhamo, bhavAghamo NAmAdharmaH atastasmin bhavAdhame adharme puvasate sahasseti jAva tettIsaM sAgarovamAI, ciTThati tatthA bhukrkmmaa| jahAkaDaM kamma tahAsibhAre bahUNi | kUrANi kammANi yeSAM te bahukrUrakarmA, kammA je ya pajaMti, je ya paJcaMti savve te bahUtarakammA, jahAkaDaM kammeti yathA caipAM kRtANi | karmANi tathaivaiSAM bhAro boDhavyaH ityarthaH, vibhattI vijjate nAsau bhAraH, kA tarhi bhAvanA?-yAdRzenAdhyavasAyena karmANyupacinoti tathaivaipAM vedanAbhAro bhavati, utkRSTasthitirvA madhyamA jaghanyA bA, Thitia aNurUvA ceva vedanA bhavati, athavA yAdRzAnIha karmANyupacinoti tathA tatrApi vedanodIryate teSAM svayaM vA parato vA ubhayato vA, ubhayakaraNeNa, tadyathA-mAMsAdA svamAMsAnyevAniva|rNAni bhakSyante, rasakapAyinaH pUyarudhiraM kalakalIkRtaM tautavANI ya dravIkRtAni, vyAdhadhAnasaukarikAdastu tathaiva vidhyante mAryate | // 165 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakancUrNiH 166 // HTRIANHAIRTHITA ca, cArakapAlA aSTAdazakarmakAriNaH kAryate ca, AnRtikAni jihvA nakSyaMte truTyante ca, corANAM aMgopAMgAnyapahiyaMti, piNDIkRtya cainAM grAmaghAteSNiva vadhayaMti, pAradArikANAM vRSaNA chidyante aggivarNAzca lohamayyaste striyaH avagAhAvijaMti, mahAparigrahArambhaizca yena yena prakAreNa jIvA duHkhApitAH sanniruddhA jotItA abhiyuktAzca tahA tahA veyaNAo pAvijaMti, krodhanazIlAnAM takriyate yena yena krodha utpadyate, teNaM evaM rusijati, idAnI vA kiM tat krudhyase ? kiM vA kruddhaH kariSyasi ?, mANiNo hi lajaMti, mAyiNo asipattamAdIhiM sItalacchAyAsarisehi ya tautaMvaehiM pravacijaMti, lobhe jahA pariggahe, evamanyeSvapi AzraveSvayogyamityataH sAdhUktaM jahA kaDe kamme tahA se bhArayati / 'samajiNittA kalusaM aNajA' vRttaM // 326 / / jahA adhammapakkhe vucihinti adhammie adhammANuetti haNa chiMda bhiMda vayaMtaetti jAva NaragatalapatidvANe bhavati, kalupamiti karmaiva, cirasya hi tatprasIdeti, hiMsAdi aNAriyA kammA aNAriyA, iSTA zabdAdayaH, kamanIyAH kAntAH, ta eva viSayAH, athavA kAntAbaMdhe vA, tairviprahINAH, ahavA NettiA, ii hi iTThANi ya kAMtANi ya piyANi ya tehiM vippahINA, tao rasagaMdha urutakaddame ya pUgavasAruhirakadame yA, 'se jahA NAmae ahimaDeti vA' kasiNe-saMpunne asubhabhAveNa spRzaMtIti sparzAH, cazabdAt sadde rUve rase gaMdhe phAsetti, rayaNappabhAe aNiTThA phAsAdayo, sesAsu kamesu aNiTThatarA, karmayogyAH karmapayogAH, jArisA kammA kayA, tivihaM tivyA, sakuNimeti na kazcit tatra medhyo dezaH, savve ceva medavvasAmasaruhirapuvANulevaNatalAo, sthitiparisamApteH vasaMtItyAvasaMta iti prthmoddeshkH|| sa eva bhAvanarakAdhikAraH, yAni duHkhAni prathame uktAni dvitIye'pi tAdRzAnyevoktAni, narakapAlakataistu parasparakRtaizca vizeSa ) // 166 // HEATRE
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhakhabhAvAdi zrImatrakatAGgacUrNiH 2 uddeza: // 167|| ucyate 'ahAvaraM sAsatadugvadhamma' vRttaM // 327 / / athetyAnantarya, apara ityato vikalpaH, zAkhatamiti nityakAlaM yAvadAyuH 'acchiNimIlitamattaM' gAthA, duHkhasvabhAvaM duHkhdhmmaa| taM te paJcakkhAmi bhRzaM vividha prakArairvA vakSyAmi pavakkhAmi, athavA AditaH idAnIM vakSyAmi pravAcayiSyAmi, yatheti yena prakAreNa, sarvajJo hi yathaivAvasthito bhAvaH tathaivenaM pazyati, tathA tenaiva, vakti, yAlA yathA dukkaDakammakArI yena prakAreNa yathA, kutsitaM karma dukaDaM, dukkaDAI kammAI kareMti dukaDakammakAriNaH, hiMsAdIni mahAraMbhAdINi ca, vedetitti-aNubhavaMti, purekaDAiti yanmanuSyatve trividhakaraNenApi nikAcitAni, tAni tu svayaM vedayaMti nirayapAlaizca vedAvijaMti, 'hatthehiM pAdehi ya baMdhiUNaM'vRttaM // 328 // jahA iha rAyA rAyapurisA vA avakAriNo khaMdhe baMdhitvA || | sarehiM vidhati evaM tevi NarayapAlA khaMdhesu baddhANaM pADitANaM vA hatthapAdaM taDayittANaM udarAI phoDeMti khureMhiM tesiM, khurehiM vAsehi vA, asitA-NisitA tiNhA, athavA NisitA muMDA ityarthaH, kRSNA vA, tehiM muMDehiM duHkhAvijaMti mArijaMti ca, tvayA udaranimittaM hatAni sattvAni, athavA khurAsigehiM khurehiM asigaehi ya aNNe puNa geNhittu bAlassa vihaNNa dehaM gRhItveti NassamANaM vA vazamAnayitvA, vihaNNeti-vihiNittA khIlaehiM bajhaM piTThato uddharaMti sthirA nAma atroDayantaH, pRSThato nAma paNhigAo AraddhaM jAva kagAlikAto uddharaMti-uppADeMti, evaM pArzvato'pi, kiMcAnyat bAhU ya kattaMti ya mUlato se'vRttaM // 329 // bAdhayati teneti bAhu, mUlato nAma udgamAdArabhya uvakacchagamUlato prArabhya, lohakIlaeNaM caturaMgulapramANAdhikeNaM zUlaM muhaM vigasAveUNaM, thUlamiti mahat , mA saMvur3ehiMti vA raDihinti, Arasato'pi na tasya paritrANamasti, tathApyAturatvAdArasaMti ADahaMtitti vucaMti, kiMca-rahaMsi juttaM sarayaMti bAlaM sarayaMtitti gaccheti vAhetItyarthaH, pApakarmANi ca sArayanti, ta eva ca bAlAstatra yuktA ye // 167 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakagacUrNiH 168 // bhUmitApAdi cainAM vAhayaMti trividhakaraNenApi te yasya rUviNo, rathe sagaDe vA, gurugaM viunvitaM rathaM, avadhatA ya tatrArairiva Asajja vIMdhaMti, AruhA viMdhati, tudaMtIti tudA-tutrakAH galibalIvardavatpRSThe, sA ca bhUmI 'ayaM va tattaM'vRttaM // 330 // taptaM hi kiMcidayaH kRSNameva bhavati, sA tu bhUmI jvalitalohabhUtA sajyotiSA sadyajvalitena jyotiSA taptA, na tu kevalamepoSNA, tajjyotipApi aNaMtaguNehiM uSNA sA, tadasyA aupamyaM tadopamA, aNukamaMto NAma gacchaMtA, te DajjhamANA kaluNaMti te ya iMgAlatullaM bhUmiM puNo / qhudAvijaMti, AgatagatANi kAravijaMtA ya atibhAroktA DajjhamANA kaluNANi rasaMti, iSubhistutrakaizca pradIptamukhaicoditA tapteSu yogeSu yuktA, taptAni vA yugAni yeSAM sthAnAM ta ime taptayugAH, atasteSu taptayugeSu yuktAH, ta evaM 'bAlA balA bhUmimaNo'kamaMtA'vRttaM // 331 / / bAlA maMdA, balAditi balAdanukkamaMto, balAtkAreNa, athavA balA ghorabalA ityarthaH, vividhena prajvalAnAmapi sthUleNa, pUyasoNieNa aNulittA talA, vigataM jvalaM vijvalaM jaleja, vijalAviSTanena jaleNa eva soyapUyasoNiteNaM, lohamayaH pathaH lohapathaH, yathA lohamayapathaH taptaH tathA so'pi, jaMsI'bhidugge bahukUrakammA abhiduggaM-bhRzaM durga vA, daMDalauDamAdIhiM hatvA hatvA, punaH punaH preSyanta iti presyA-dAsA bhRtyA ca, purataH kurvantIti agrataH kRtvA vAhyate gogA iva aNicchantA piTTijaMti tudyante ca, kiM ca-'te saMpagAdami pavajamANA' vRttaM // 332 // nAnAmidanAbhibhRzaM gADhaM saMpragADhaM nirantaravedanamiti, athavA saMbaMdhaiH pathaH saMpragADhaH, te atibhArabharAkAntA zarkarApApANapathaM prapadyamANAH 'silAhiM hamati nitApiyA(nipAti NI)hiM' zilAbhivistIrNAbhirvikriyAdibhirabhimukhaM pataMtIti abhipAtyamAnA, nAnyatra patantItyarthaH, kiMca 'saMtAvaNI nAma / ciradvitIyA' sarva eva narakAH saMtApayanti, vizeSeNa tu vaikriyAgnisaMtAvitA ciraM tiSThati, te hi ciradvitIyA jahaNNeNa dasa // 168 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtra| tAGgacUrNiH // 169 // vAsa tahassAI ukkoseNaM tettIsa sAgarovamANi saMtapyate zarIreNa maNasA ca, amAghRNi karmANi yeSAM te ime asAdhukarmA, taha caiva saMtAvaNIsaMjJake narake 'kaMDsu pakvippa paryati bAla' vRttaM // 333 // athAkoTTa piTThapayaNagamaNAdIsuM payaNagesu pakkhippa mAlA, te ca yato bhujagA iva ujjhamANA uphiDaMti, NeraDyA puNo pattovaddavaM, paMceva joaNasayAI, te ur3akAehiM viluppa| mANA ur3akAyA NAma droNikAH, te upphiDentAvi santo ur3akAehiM vividhehiM ayomuhehiM khajaMti, khajamANA bhaktisesA bhUmi saMpattA avarehiM khaJjaMti saNaSphatehiM na zakyate dhArayitumityarthaH, siMhavyAghra mRgazRgAlAdayaH vividhAH 'samUsitaM NAma | vidhUmaThANaM' tattha te NeraiyA samUsiyA vijaMti, Usa vitaM Usa vitaM vinAzitamityarthaH, vidhUmo'gnisthAnaM, vidhUmo nAmAzireva, vidhUmagrahaNAt niriMdhano'gniH svayaM prajvalitaH, sendhanasya zeravasyameva dhUmo bhavati, athavA vidhUmAnAM hi aMgArANAmatIca tApo bhavati, yadi tvApatatu taM vA yasmin vikRtyamAnAtha kaluNaM dhaNaMti, kaluNamityaparitrANaM nirAkrandamityarthaH, saparitrANA hi yadyapi svanaMti krAMti vA tathApi tannAtikaruNaM, athavA yatra uviyaMtA vusamAnA ityarthaH, athavA jesiM uvakitA vividhamanekaprakAreNa utkrAntA | viukaMtA, adhosiraM kaTTu vigaMtiUNa adhosiraM kAuM kei vigittaMti, kei vigattiUNaM pacchA aghosiraM baMdhaMti, ayo chagalago, ayena tulyaM ayavat, yathA aya iva kappaNIkuhADIhiM kei kutsitaM kathaMci caMkrammamANaM phuruphuretaM vA kappaNikuhADIhiM hatthehiM samUsaveMti-chiMdaMti, evaM kumitaM kutsitaM vA chiMdaMti, athavA ayamiti lohaM, jahA lohaM tanellayaM chiti evaM vA / kiMca 'samUsitA tattha visUNitaMgA' vRttaM / / 335 || samRsitA nAma khaMbhesu uDDA baddhA, tattha trimUNitANi aMgANi jesiM te visRNita vedanA, ta evaM sarasavibhUNitaMgA kAkavRddhAdibhirbhakSayaMti, saMjIviNI NAma ciradvitIyA evaM yathopadiSTairvedanAprakArai kaMDUpacanAdi // 169 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakagacUrNiH // 170 // SITIININDI CHAITRISHURIdian mansitPainiRIDINARuminim SIMILAMATUREDITIONSHIARTISGARHITATITISHUPITERATULARAMETIMAHALDIPITAMITRA MILIRIUMDUNIA rbhakSyamANAzca svAbhAvikairnirayapAlakRtairvA pakSyAdibhiH chinnAH kvathitA vA mUcchitA vA saMto vedanAsamudghAtena samohatA saMto saMjIvanAdi mRtavadavatiSThaMti, yatheha mUrcchitA udakena siktAH punarujjIvitA ityapadizyante evaM te mUJchitAH santaH punaH punaH saMjIvaMtIti saMjIvinaH, sarva eva narakA saMjIvanAH, ciradvitIyA NAma jahaNNeNa dasavAsasahassANi ukkoseNaM tetIsaM sAgarovamANi, athavA ciraM mRtA hiMDaM (ciTTha)tIti ciradvitIyA, narakAnubhAvAtkarmAnubhAvAca yadyapi piSyante sahasrazaH kriya(mArya)nte tathApi punaH saMhanyate, icchaMto'pi mRti tathApi na mriyante, pApacitatti pUrva pApacetA AsIta , sA prajA sAMpratamapi na tatra kiMcitkuzalacetA utpadyate yenApApacetA sA prajA svAditi, ayaM vA paro yAtanAprakAraH 'tikkhAhiM sUlAhiM vadheti bAlA'vRttaM // 336 // lohamayaiH mUlaistrizUlaizca yathA nAmaniSpanne nikSepe vadhayatIti viMdhati, vazaM upagatA vazopagA, zaukarikA iva vazopagaM mahiSaM va vadhayaMti, paThyateca-vazopagaM sAvariyA(sAvayayaM)va ladhu, savarA-zavarAmlecchajAtayaH, te yathA kaMdotkRkATikamAdi vidhaMti, galagamAdi vA, evaM tevitaM neraiyaM chidaMti bhidaMti, atra tu saukarikagrahaNaM, te hi tatkarma nityasevitvAt nirdayA bhavantItyataH, te zUlaviddhA kaluNaM thaNaMti kaluNaM nAma dINaM, thaNaMti nAma kaMdaMti, ekatenaiva dukkhaM, duhatitti aMto bahiM ca, jamakAiehiM neraiehiM ca, na tatra samAzvAso asti, nityaglAnA iti, mahAjvarAbhibhUtA iva niSprANA nirbalA nityameva ca nArakA damavidhaM vedaNaM vedeti, idaM cAnyat-amAtaM-dukkhaM dhamma 'sadAjalaM NAma NihaM mahaMtaM'vRttaM // 337 // sadA jvalatIti sadAjvalaM adhikaM tasya (tatra ni) hanyata iti, jvaro upAnavasthitaM mahaditi gaMbhIraM vistIrNaca, yasminniti yatra, vinA kASThairakASTho, vikriyakAlabhAvA agnayaH aghaTTitA pAtAlasthA adhaHsthA, ciTThati tatthA bahukUrakammA narakapAlai prakSiptA, bahUNi kUrANi kammANi jesiM te bahukUrakammA, 11 // 17 // NARSIDAD JUMB
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 171 // kuraM NAma niranukrozaM hiMsAdi karmma yatkRtvA, kRte ca nAnutapyate, arahitaH svaro yeSAM kUjatAM uttArayati, anyaizca bahubhirvilApai- mahacitAdi vilapato arahitasvarAH, ciraM tiSThantIti ciradvitIyA, vividhena sanniruddhA vedanArditAH tAhiM tAhiM ciradviti, kiMca 'ciyA mahaMtI samArabhittA' vRttaM ||338 || cIyaMta iti citakAH, mahaMtIo nAma nArakazarIraprAmANAdhikamAtrAH yatra cAnekanArakA mAyante, samArabhaMtitti tivigheNavi Dajjhati, sanna eva prakSiptAH AvaTTaMti tattha asAdhukarmA, asAdhUNi kammANi jesiM pura AsIt te asAdhukarmmA, sappaMti - sarpIyatAM yathA sarpiH vyUDhaH jotimmi, NiddhUmae khar3ariMgAlANaM khaDDAe bharitAe agviNNe vA ayokavaleNaM catIva sarpigrahaNaM tu itaro'pi sacco gRhyate matsyo vA ayamaparo yAtanAkalpaH 'sadA kasiNaM puNa dhammaTThANaM' vRttaM ||339|| sampUrNaduHkhasvabhAvena gADhaiH karmabhistatropanItAH, tadvA tepApnupanItaM atiduHkhasvabhAvaM hatthehiM pAdehi ya vidhiUNaM caurakappAdaM baddhA satkumiva nirdayaM hanyate, vazIkRtaH yathA na jIvatIti na vA sumriyate mA bhUdvedanAM na prApsyatIti, samArabhaMtitti piTTeti, taM evaM hato NirayapAlA 'bhaMjaMti bAlassa vagheNa pa'i vRttaM // 340 // lauDAdighAtairyathA tairanyatra bhagnAni pRSThAni evaM teSAmapi bhajaMti ayodhaNehiM api padArthAdiSu, paTThipi bhajaMti sIsaMpi viMdhaMti annAnavi aMgovaMgANi saMcuNNitamoDitAni kareMti, te bhiNNadehA phalagAvataTTI ta eva bhagnAGgapratyaGgAH phalakA iva ubhayathA prakRSTAH karakayamAdIhiM tacchitA moggarehiM pahatA zItAbhiruSNAbhirvA vedanAbhirabhibhUtAstaptAbhirdIrghAmirArAbhirvindhyante, uttiSThottiSTheti gaccha gaccheti, kiMca'abhiyuMjiyA roddaasAdhukammA' vRttaM ||341 || abhiyuMjitA tivigheNavi raudrAdIni kammANi asAdhUNi yeSAM te roddaasAdhukarmA abhiyuMjate raudraiH, te ca raudrAH pUrvamabhavan, tatrApi raudrA eva parasparato vedanA udIrayantaH, hastitulyaM vahantIti hasti Happy healt // 171 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakR 1 cUrNiH / 172 // vat, hastitulyaM bhAraM vahatItyarthaH, hastirUpaM vA kRtvA bAdhyante, azvoSTrakharAdirUpaM vA yairyathA vAhitAH / kiMca 'evaM urUhitu uvetayo vA hastyAdirUpaM vikurvitaM vA evaM varAkaM anyo vA, gurutvAdavahatazca galibalivaddaniva yAtAro Aruhya kiM na vahasIti kiM kANatto sitti kukATikAe vaidhati / kiMca - bAlA balA bhUmi aNokamaMtA, vRttaM // 342 // bAlAH ityajAnakAH, balA iti na svavazA, balAdanukramyate bhUmiM pUyavasAzoNitapravijvalaM, lohakaMTakacitAM, mahaMtItyanorapArA0, na tatrAnyA bhUmirvidyate yA evaMvidhAyA na syAditi / vivaddha tappehiM anye punaragADheSUdakeSu pragAhitAH paJcAdvipacyante trepakeSu, trepyakA nadImukhe | vidalakavaMzaphalImayA piMDigAsaMThitA kajaMti, tAva osaraMte udage Thavijate heDAuttA, pacchA macchagA je tehiM atA te galite udage saMyujitA gheSpaMti, evaM te'pi bahavaH trasyaMte, tataH niSThite udake samIritA nAma pijaM kuTTitvA kalpanIbhiH khaNDazo baliM kriyante, athavA koTTaM nagaraM buccati, NagaravalI vikriyante, kiM cAnyad ||345 || antarikSaH chinnamUla ityarthaH, AkAzasphATikaM vA na dRzyate, antakAratvAdvA na dRzyate, kiMca - ArumaNamArgo na dRzyate, hatthaparimosakAe eva, tataste nArubhaMti, AruhapatheNa vilaggAzcetsarva parvataH saMhanyate, anye punaH bruvate - dRzyata evAsau, bhUmibaddha eva copalakSyate, na ca saMbaddhaH, tatastena | saMhatIbhUtena 'haMmaMti tatthA bahukUrakammA bahUni krUrANi hiMsAdIni karmANi jesiM, paraM sahasrANItyarthaH, muhUrttasya hanyante punaH punaH saMhanyamAne'nena viyujjamAne ca, te evaM te saMhanyamAnAH 'saMbAdhitA dukkaDiNo dhaNaMti' vRttaM ||346 || saMvAdhitA nAma spRSTA, ahava rAtrau ca viraho nAsti vedaNAe, tribhistapyamAnAH paritapyamAnA, egaMtakUDe Narae mahaMte, athavA adINiyaM dukkaDiNo zraNaMti atyarthaM dInaM 2, AdInaM duSkRtAni yeSAM santIti te ime0 dukkaDiNo, arahitasvaraM ciraM tiSThatIti, tattha ya hastivAhanAdi // 172 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAnta kUTAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 173 // ciTuMti ciraM saddAritA, kiMca-egaMtakUDe Narae mahaMte egaMtakUDo NAma ekAntavipamo, na tatra-kAcit samA bhUmirvidyate yatra te gacchaMto na skhaleyuriti, na prapateyurvA, mahaditi kSetrataH kAlataca, khettato jahaNNeNaM jaMbUdIvapamANamettaM ukkoseNaM asaMkhijAI joaNAI, kAlao jahaNNeNaM dasavAsasahassAI ukoseNaM tettIsaM sAgarovamANi, tathAvi taMmi nirayo kUDo tattha 2 dese 2, sauttAreMtA, Niggamapavesesu ya adRzyAni kUTAni yatra te pATayaMte, mRgA ivAsakRdvadhyante, tata itareNa kappaNikuhADihatthagatA mRtAnivaitAn kalpayanti, ye iha vyAghrAdayo AsIran , viSamaH sa eva narakaH, yatra vA tAni kUDAni, rayitApi uttAroNe(tta)re pathanirgamaNapathe vAhatA | iti taa| kiMca-'aNAsiyA NAma mahAsilAyA'vRttaM // 346 // tAn hi kUDairvadvAn baddhAn na asitaH anasitaH kSudhita ityarthaH yathA iha kSudhitAH zRgAlAH kiMcitsiMhAdizepaM mRgAdirUpaM bhakSayanti lakalakAhiM evaM te'pi, mahAniti atimahaccharIrA, | pagambhitA iti pradhRSTA, raudrarUpA nirbhayaM sadaibhirbhakSayitvA na tRptA bhavanti, sadA vA avakopA, anivAryA apratiSedhyA ityarthaH, karSApaNo akopya ityapadizyate, athavA akopyante kuppi] ityuktaM bhavati, khAyaMti tatthA bahukUrakammA bahukUrakammA ityubhayAvadhAraNArtha, ye ca khAdayanti ye ca khAdyate, lohasaMkalAbaddhA khAdaMti kevi khairA pradhAvaMto'nudhAvaMto, anudhAvituM pATayitvA khAdaMti, mahAghopA chicchIkaraMti, aNNe salakkhagaM dhAreMti / kiMca-'sayA jalA' vRttaM // 347 // sayajalA NAma NadI'bhiduggA sadA jalatIti sadAjvalA, abhimukhaM bhRzaM durgA vA abhidurgA, pravisRtajalA pavijalA, vistIrNajalA uttAnajaletyarthaH, na tu yathA vaitaraNI gaMbhIrajalA vegavatI ca, sA hi uttAnajalA, lohavilInasadRzodakA, lohAni paMcakAlalohAdIni jaMsI duggaM pavajamANA abhisukhaM duggA bhRzaM duggA vA. abhiduggA, prapadyamAnA gacchaMta ityarthaH, ekatikA asahA ityuktaM, alpasahAyA ityarthaH, // 17 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ sparzAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 17 // anukramaMtItyanukramaNaM / etAni phosANi phusaMtika vRttaM // 348 // etAnIti yAnyuddiSTAni dvayorapyuddesakayoH, phusaMtIti phAsANi, egagahaNe gahaNaM, sadANi virUvarasagaMdhaphAsANIti, sparzagrahaNaM tu te troTakAH duHkhatamAzca nirantaramiti 'acchiNimIliyamattaM Natthi suhaM Nicameva anubaddhaM / Narae NeraiyANaM ahoNisaM paJcamANANaM ||1||'cirdvitiiti uktAH, Na hammamANassa tu asthi tANaM na tatra hanyamAnaya piTTamANassa vA kiMcit trANamasti, pratyuta bhaNaMti-haNa chinda bhinda dhatti mAra tepitha paThavehatti, evaM yAM yAM kAraNAM kazcitkArayati tAMtAmanuvaMhayaMti bubhU(susma)pati ca, egosayaM paccaNuhoti dukkhaM eka evAsau svayaM azubhakarmaphalamanubhavati, anu pazcAdbhAve, pUrva tannimittaM tadanyeSu bhavati pazcAdasAvanaMtaguNaM tadanubhavati, taM pUrva kRtaM pratyanubhavati, "jaM jArisaM' vRttaM // 349 // jaMjArisaM puvamakAsi kammaM jArisANi tivyamaMdamajjhimaajjhavasAehiM jahaNNamajjhimukkiTThaThitIyANi kammANi kayANi taM tahA aNubhavaMti, saMparAgo NAma saMsAraH, saMparItyasinniti saMparAyaH, karmaphalodayena vA naragaM saMparAginjatIti saMparAgastataH karmAvazeSAt tiryamanuSyeSvapi egaMtadukkhaM bhavamajiNittA, kataraM bhavaM?, garagabhavo, pacchA so vedeti ?, goyamA! aNaMtakAlaM prabhRtaM, tamhA 'etAni socA NaragANi dhIro' vRttaM // 350 // etAnIti yAnyuddiSTAni, dadhAtIti dhIraH zrutvopadezAt tadbhayAcca No hiMsae kaMcaNa sabaloe kiMciditi savvaM, hiMsakA hi narakaM gacchantItyata:, sabaloketti chajjIvaNikAyaloke NavaeNa bhedeNa prANavadhaM na kuryAt , egaMtadiTTI apariggahe ya, ekAntadRSTiriti idameva NiggaMthaM pAvayaNaM, apariggahetti paMcamahabbayagrahaNaM tadgrahaNAt madhyamAnyapi gRhItAni, vujjhejatti adhijjeja, adhItaM ca suNeja, se na bujjheja, lobhassa vasaM Na gacchejati kasAyaNiggaho gahito, sesANavi kohAdINaM vasaMNa gaccheja, aTThArasavi pAvaTThANAI, etAI // 174 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH 6 adhya // 175|| tiryattacAdi mahantikSeyazca socA NaragAI dhIre dukkhAI maNussesuvi devesuvi 'evaM tirikkhesuvi' vRttaM // 351 // caturaMte aNaMtakAlaM tadaNubbiyagaM karmaNAM sa sabamevaM iha vedaittA 'sa' iti sa sAdhuH jo pucvaM vutto bujjheja tiudvejatti, sarvamiti yaiH karmabhiH narake gamyate saMsAro vA yAzca tatra vedanAH, sAvazeSakarmodvartanayA vA punarapi hiMsAdiprasaMgAnarako vedanAzca, evamidaM savyaM vedayitvA jJAtvetyarthaH, athavA vedayitveti kSapayitvA narakaprAyogyaM karma kaMkheja kAlaM dhuvamAyarejatti bemi, sarva karmakSayakAlaM, yo vA'yo paNDitamaraNakAlaH, dhUyate'neneti, karmadhutA cAritramityuktaM, AcAra iti kriyAyogaM Acaran Acarate veti krmcrnnmiti| narakavibhaktyadhyayanaM paMcamaM samAptaM / / __ idANI mahAvIratthavotti ajjhayaNaM, tassa cattAri aNuyogadArANi, egasaraMti kAuM ajjhayaNasthAhigAro, uddesatthAhigAro Natthi, ajjhayaNasthAhigAro tu mahAvIravaddhamANaguNatthayeNeti, NAmaNipphaNNe mahAvIratthayo, mahA Nikkhivitavyo vIro Nikkhiviyavyo thayo nikkhiviyvyo| 'pAhaNNe mahasado' gAthA // 83 / / mahaditi prAdhAnye bahutve ca, prAdhAnyenAdhikArI, tassa nAmAdi chaviho Nikkhevo, NAmaThavaNAo gayAo, davve vairitto tiviho-sacittAdi 3, sacitto tiviho, duvadesu titthagaracakibaladevavAsudevA, catuSpadeSu sIho hatthirayaNaM assarayaNaM, apadesu parokkhesu rukkhesu NAtA adukkaDasAmalI, pratyakSe ihaiva ye varNagandharasasparzerutkRSTAH, varNe tAvatpauNDarIkaM, vakSyamANamapi ca, pupphesu ya araviMdaM vadaMti ta eva ca gaMdhato, gozIrSacandanAni | ca, rasataH paNasAdi, sparzataH vAla: kumudapatrazarIpakusumAdi, acetaNesu veruliyAdayo maNiprakArAH, vanaspatidravyANi ca acetanAni varNagandharasasparzerAyojyAni, mIsagANaM saMyogeNa bhavati, athavA alaMkitavibhUsito titthagaro, khettao siddhakhettaM, dhamma TION 175 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ HIRAIMARATHI zrIsUtraka nAGgacUrNiH // 176 // vIranikSepaH caraNaM vA prati mahAvidehaM, svatantrasaukhyaM ca prati manuSyeSu devakurvAdau bhavati, kAle susamAdi, jahiM vA kAle dhammacaraNaM pava 1. bhAvamahaM khADago bhAva:. audayikabhAvamapi tIrthakarAdizarIrAdyaudayikabhAvaH, bhAvamahatAdhikAraH kSAyikenaudayikena c|| | vIraH vIryamasyAstIti vIryavAn , vIrassa puNa Nikkhevo caturvidho, batiritto dabavIro yadyasya dravyasya vIrya sacetanasyAcetanasya vA, mizrasya dvipadasya, yathA tIrthakarasyaiva asadbhAvasthApanAtaH, sa hi tindukamiva lokaM aloke prakSipet , mandaraM vA daMDaM kRtvA ratnaprabhAM pRthivIM chatrakavaddhArayet , cakkavaTTissa-do solA battIsA sababaleNaM tu saMkaliNibaddhaM / aMchaMti cakkaTTi agaDataDaMmi ya ThitaM saMtaM / / 1 / / ghettUNa saMkalaM so vAmagahattheNa aMchamANANaM / bhuMjeja va liMpeja va cakkaharaM te Na cAenti // 2 // solasa rAyasahassA savvabaleNaM tu saMkalanibaddhaM / aMchaMti vAsudevaM agaDataDaMtiya ThitaM saMtaM // 3 // ghettUNa saMkalaM so0 gAthA // 4 // jaM kesavassa ubalaM taM duguNaM hoi cakavaTTissa / tatto balA balavagA aparimitavalA jiNavariMdA // 5 // saMgamaeNavi bhagavato kAlacakaM mukaM, taMpi bhagavatA zArIsvIriyeNaM ceva soda, cauppadavva vIriyaM yathA siMhasarabhANaM, apadANaM pasatthaM apasatthaM ca, apasatthaM visamAdINaM, pasatthaM saMjIvaNiosadhimAdINaM, acittaM khIradadhighRtAhAravisAdINa ya, saMjoimaM agadAdINaM, evamAdi jassa vIriyaM asthi sa dravyavIro bhavati, khettavIro yathA yatra sa eva vIro avatiSThati varNyate vA, yadvA yasya kSetramAsAdya vIyaM bhavati, evaM kAlevi tiNNi pagArA, bhAvavIrastu kSAyikavIryavAn , bhAvavIraH asau, bhAvaH kSAyikaH parIpaharupasargarvA zakyate nAnyathA kartu, athavA davyAdi caturvidho vIro, davve vatiritto egabhaviyAdi, khettaM jattha vaNijjati tiSThati vA, kAle yasmin kAle yacciraM vA kAlaM, bhAvavIro duvidho-Agamato NoAgamato ya, Agamao jANae uvayutto, NoAgamatobhAvavIro vIraNAmaguttAI kammAI vedayaMto, teNa ahi- // // 176 // Tamil MATATHAEND PimRRAIMIMARATHIMIN SPITATION
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ stavanikSepAH MUST zrIsUtrakA - tAgacUrNiH // 177 // yAro, sa tu bhagavAneva / thayo NAmAdicaturvidho-AgaMtuabhUsaNehiM kesAlaMkArAdIhi, athavA sacittacittamIso, sacitte puSpAdi, acitte hArAddhahArAdi, mizrI sragdAmAdi, bhAve sadbhUtakittaNAe, bhAveNa ahiyAro 'pucchisu jaMbuNAmo anjasudhammo tato kahesIya / eva mahappA vIro jatamAhu tahA jatejjAha // 85 / / NAmaNipphaNNo gto| suttANugame suttamuccAreyavyaM jAva 'pucchisu NaM samaNA mAhaNA ya' vRttaM // 353 / / etAnnarakAn zrutvA bhagavadAryasudharmasakAzAttaduHkhodvignamAnasAH kathametAnna gaccheyAma iti te pArSadA bhagavantamAryasudharmANaM 'pucchisu NaM samagA mAhaNA ya' anenAbhisambandhena,padacchedavigrahasamAsAn kRtvA ayamarthaH-pucchisu NaMti-pRSTavantaH, pucchisutti vattavve nakAraH pUraNe desIbhApato vA, samaNA jaMbuNAmAdayaH, jesi bhagavaM Na diTTho, diTTho va Na pucchito, na ya te guNA yathArthataH upalabdhAH, mAhaNA:-zrAvakA brAhmaNajAtIyA vA, akAriNastu kSatriyavizadrAH, paratIrthakAzcarakAdayaH, caggahaNAddevAzca, se ke imaM NitiyaM (NegaMtahiyaM) (hitayaM) dhammamAha sa iti saH parokSanirdese, ko'sAvimaM dharmamAkhyAtavAn , imamiti yo'yaM bhagavadbhiH kathitaH yatra ca bhagavAn avasthita iti, nitikaM-nityaM sanAtanamityarthaH, hitagaM ca paThyate, dhArayatIti dharmaH, Ahuriti eke anekAdezAt Atmani gurupu bahuvacanaM vandhAnulomAdvA, athavA kimeka AhuH?, ekAro yadi bahutve bhavati yathA ke te, ekatve'pi yathA ke so, anelisamiti svarAkSaraM viparyasya na elisaM anelisaM, atulyamityarthaH, dharma iti vartate, sAdhu prazaMsAyAM, samyak IkSitvA samIkSi(kSya)kevalajJAnena, parisadAe darisati-sukhasamIkSyadezakaH sAdhusamIkSyadezakaH uta(aMtajaH)AtmAgamAdevedaM kathayasi ?, Aha-nanvAgamAtkathayAmi, AptAgamAt , Apto-bhagavAn zrIvarddhamAnakhAmI tena bhApitaM anubhApayAmi, tataste jambunAmAdyAH zrotAraH punarUcuH-parokSenaHsa I MA HAMAARUIRAHISHIROMANTINUTANPATI // 177 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakR cUrNiH 178 // bhagavadguNaprazna: bhagavAn , tadguNAMstAvatkathayaskha, kathaM ca NANaM katha daMsaNaM se'vRttaM // 353 / / kathaM pariprazne, kathamasau jJAtavAn , evaM darzane'pi kathaM darza(dRSTa)vAniti, zIlamiti caritrametAn yathoddiSTAn jANAsi NaM bhikkhu jahA tahA NaM he bhikSo! tvayA hyasau dRSTazvAbhApitazca ityato yathA tadguNA babhUvuH tathA tvaM jAnIpe, jAnAnastAn ahAsutaM brUhi jahA NisaMtaM yathA nizAntaM ca, nizAntamityavadhAritaM, kiMcit zrUyate na copadhIyate ityataH ahAsutaM brUhi jahA NisantaM tadyathA bhavatA nizrutvA nizamitaM tathA'padizyatAM, iti bhagavAn pRSTaH bhavyapuNDarIkAnAmutsRjya sanmukhIbhUtAnAM kathitavAn , sa hi bhagavAn 'khettaNNe kusale AsupaNNe' vRttaM // 354 // kSetraM jAnAtIti kSetrajJaH, kuzalo dravye bhAve, dravye kuzAn luNAtIti dravyakuzalAH evaM bhAvevi, bhAvakuzAstu karma, athavA kutsitaM zalAMti kutsitAdvA zalAMti kuzalA, kevalajJAnitvAt AzuprajJo Asu eva jAnIte, na cintayitvA ityarthaH, mahesI anantajJAnIti kevalajJAnI anantadarzanIti kevaladarzanI jasaMsiNo cakkhupahedvitassa yazaH asyAstIti yazasvI sadevamaNuAsure loge jaso, pazyate'neneti cakkhu sarvasvAsau jagatazcakSuHpathi sthitaH, cakSurbhUta ityarthaH, yathA tamasi / vartamAnA ghaTAdayaH pradIpenAbhivyaktA dRzyante, na tu tadabhAve, evaM bhagavatA pradarzitAnarthAn bhavyAH pazyanti, yacca asau na syAttena jagato jAtyandhasya sato andhakAraM syAt , tenAdityavadasau jagato bhAvacakSuHpathe sthitaH, syAdatuktamapi jAnIhi jAnasva, kiMca yo dharmaH dhRtiH prekSA vA acintyAnItyarthaH, kSAyiko dhitivanakuDDasamApekkhA kevalaNANaM, athavA kiMcitsUtramatikrAntaM nikAcayatItikRtvA te puvbakA bhavaMti, ajasuhammaM bhagavaM tumaM tassa jasaMsiNo cakkhupathesthitassa jANAhi dhamma dhiti prekSAM ca, pathaM jAriso tassa savvalogacakkhubhUtassa, uktaM ca "abhayadae maggadae" ityataH ssa jAriso dhammo vA dhitI vA pehA // 178 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNi // 179 // vA taM tumaM avitahaM jANAhi, jANamANo kahehitti NaM vAkyazeSaH, sa ca kathayatyevaM 'uDDe Ahe vA tiriyaM disAsu' vRttaM ||| 355 || yeSAmUrdhvaloke sthAnaM yataH prabhRti vordhvo bhavati evamadhaH tiryagiti catasro dizastAsu, dIvasamudrA iti asmin trilo kespi ye sthAvarAH triprakArairye ca trasAstriprakArA eva, se NiccaNice ya samikvapaNe sa iti bhagavAn, nityAnitya iti bhAvA api hi kenacit prakAreNa nityAH kenacidanityAH, kathamiti cet dravyato nityA bhAvato'nityAH, dravyaM prati nityAnityAH, evamanyAnyapi dravyANi yathA nityAnyanityAni ca tathA samyak IkSya prajJayA, tathA Aheti vakSyamANAn, dIvasamo dIvabhUtaH, dIpo duvidho- AsAsadIvo pagAsadIvo ya, ubhayathApi jagataH AsAsadIvo tANaM saraNaM gatiprakAzakaro AdityaH savvattha | sammaM pagAsayati caNDAlAdisuvi, evaM bhagavAn dIveNa samo, samiyAeti samyak, Na pUyAsakAragAravahetuM, 'jahA puNNassa katthati tahA tucchassa katthati, 'se savvadaMsI abhibhUyaNANI' vRttaM // 356 // savvaM pAsatIti savvadaMsI, kevaladarzanItyuktaM bhavati, cattAri jJAnAni trINi darzanAni bhAskara iva sarvatejAMsyabhibhUya kevaladarzanena jagatprakAzayati jJAnIti, evaM kevalajJAnenApi abhibhUya iti varttate, ubhAbhyAmapi kRtsnaM lokAlokamavabhAsate, athavA laukikAni ajJAnAnyabhibhUya kevalajJAnadarzanAbhyAM khadyotakAnivAdityaH ekaH prakAzate 'NirAgamagaMdhe dhitimaM ThitappA' nirAmo'sau nirgandhava, Ama iti udgamakoTiH, dhRtirasyAstIti saMyame dhRtiH, saMyama eva yasya sthita AtmA, dharme vA sodhitavyAH 'aNuttaraM savajagaMsi vijjaM' nAsyottaraM sarvaloke yaH kazvidvidvAnityataH sarvalokaM sa vidvAn vijjaM, na mAyAvidvAn, granthAdatIteti gaMthAtIte, davyagaMtho sacittAdi bhAve kohAdi, dvidhA apyatItaH nirgrantha ityarthaH, athavA granthanaM granthaH svAdhyAya ityarthaH tamatItaH ko'rthaH ? nAsau zrutajJAnena jAnIta bhagavadguNAH // 179 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakagacUrNiH ||180 // bhagavadguNapraznaH ityarthaH, abhaya iti abhayaM karotyanyeSAM na ca svayaM bibheti, anAyuriti no'syAgamiSyaM janma vidyate AgamiSyAyuSkabaMdho yA, 'se bhUtipaNNe aNietacArI' vRttaM / / 357 // bhUtirhi vRddhau maGgale rakSAyAM ca bhavati, vRddhau tAvatpravRddhaprajJaH anantajJAnavA| nityarthaH, rakSAyAM rakSAbhUtasya sarvasatcAnAM vA, maGgale'pi sarvamaMgalottamottamA'sya prajJA, aniyataM caratIti aniyatacArI, ogho dravyoSaH samudro bhAvaudhaH saMsAraH taM taratIti oghaMtaraH, dhiyA rAjatIti dhIraH, aNaMtacakSuriti aNataM kevaladarzanaM tadasya cakSurbhUtaH, aNuttaraM tavaiti sUra eva, na hi sUryAdanyaH kazcitprakAzAdhikaH, evaM bhaTTArakAdapi nAnyaH kazcid jJAnAdhikaH, NANeNa ceva obhAsati tavati bhAseti, athavA sesaM ca karma tavati, Aditya iva sarAMsi tapati auSadhayo vA, vairoyaNedo vA rUvaditto vividhaM || rucatIti vairucanaH agniH, sa hi sarvadIptivatAM dravyANAmindrabhUta ityato verocaveMdraH, sa yathA AjyAbhiktaH san tamaH prakAzayati evaM bhagavAnapyajJAnatamAMsi prakAzayati / 'aNuttaraM dhammamiNaM jiNANaM' vRttaM // 358 // nAsyottarA anye kudharmA ityanuttaraM, jinAnAmiti anyeSAmapi jinAnAM ayameva dharmaH atItAnAmAgamiSyatAM ca epa bhagavatAM dharmaH, ayameva bhagavAnnayatIti netA, ko'rthaH ?, jahA te bhagavanto nItavantaH tathA ayamapi nayati, kAzyapagotraH kAzyapamuniH, kevalajJAnitvAt AsuprajJaH Asureva prajAnIte, na cintayitvetyarthaH, iMdeva devANa mahAnubhAge iMdeNa tulyaM iMdavat , anubhavanamanubhAvaH, saukhyaM vIrya mAhAtmyaM cAnubhAvAH, sahasramasya netrANAM sahassanettA, anekAnAM vA sahasrANAM netA nAyaka ityarthaH, divi bhavA divinaH sarvebhyo divibhyaH sthAnariddhisthitidyutikAntyAdibhirviziSyate iti viziSTaH, kimutAnyebhyaH ?, kiMca-'se paNNasA(yA)akkhayasAgare vA' vRttaM // 359 / / jJAyate'neneti prajJA jJAnasaMpat , na tasya jJAtavye'tyarthe tuSTiH parikSIyate pratihanyate vA sAdI apajavasito kAlato, // 18 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ A jrisma Aminod zrIsUtraka zrImahAvIradavvakhettabhAvehi aNaMte, dRSTAMtaH svayambhuramaNasAgaraH, ekadezena hi aupamyaM kriyate, yathA'sau vistIrNagaMbhIrajalo akSobhya eva-1 tAjacUrNiHmasyAnantaguNA prajJA vizAlA gaMbhIrA akSobhyA ca aNAile se akasAe ya bhikkhU parIpahopasargodaye'pyanAturaH, akasAya || guNA: // 181 // iti kSINakaSAya eva, na upazAntakapAyaH, nirutsAhavat , iha kazcit satyapi bale nirudyamatvAt upacAreNa nirutsAho bhavati, anyastu.kSINavikramatvAnnirutsAhaH, evamasau kSINakapAyanAnnirutsAhaH, satyapyasau kSINAntarAyikatve sarvalokapUjyatve ca bhikSAmAtropajIvitvAdbhikSureva, nAkSINamahAnasikAdisarvalandhisampanno'pi san tAmupajIvatItyato bhikSuH, sakkeva devAdhipatI jutImaMti dyutimAnityarthaH, sa hi tulyaH sthityApi sAmAnikatrAyastriMzakebhyaH indranAmagotrasya karmaNa udayAta sthAnavizeSAdvA'dhikaM dRzyate 'se vIrieNaM paDipunnavIrie'vRttaM // 360 // vIraM aurasyaM dhRtiHjJAnaM vIryaH, kSAyopazamikAni hi vIryANi apratipUrNAni, kSAyikatvAdanantatvAca pratipUrNa, sudaMsaNe vA Nagasabasihe zobhanamastha darzanamiti sudarzano-meruH sudarzana ityapadizyate, yathA asau sudarzanaH sarvaparvatebhyo viziSyate tathA bhagavAnapi vIryeNa sarvavIryebhyo viziSyate, idAnIM sarva eva sudarzano varNyate, surAlae vAvi mudAkaresu surANAM AlayaH, muda harSe, surAlayaH-svargaH sa yathA zabdAdiviSayasukhaH evamasAvapi svargatulyaH zabdAdibhirviSayairupapetaH, devA api hi devalokaM muktvA tatra kIDaMti, na hi tatra kiMcicchandAdivipayajJAnaM yadindriyavatAM na mudaM kuryAt iti, vividhaM rAjate anekairvarNagandharasasparzaprabhAkAntidyutipramANAdibhirguNairupapetaH sarvarakta (mudA)karaH, tasya hi prabhAveNa gAthA bhavati-'suMdarajaNasaMsaggI sIladaridaMpi kuNai sIlahUM / jaha merugirivivUDhaM taNaMpikaNayattaNamuveti // 1 // tasya tu pramANaM 'sataM sahassANa tu joaNANaM'vRttaM // 361 // triH kANDAnyasya saMtIti trikaMDI, taMjahA-bhome vaje kaMDe jaMbUNae kaMDe verulie // 18 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 182 // zrImahAvIra guNAH kaMDe, paMDagavijayante paMDagavaNeNa zikhareNa cAnyaparvatAn vanAni ca vijayata iti paNDakavijayaMtaH, se joyaNe NavaNauti sahasse UcaM utsRtA ur3asite, paThyate ca-ur3a thire, tiSThatIti sthiraH, zAzvatatvaM gRhyate nizcalatvaM ca, adhe sahassAvagADho, 'puDheNa te bhe ciTThati' vRttaM // 362 // bhUmIe dvie uDDalogaM ca phusati ahologaM ca, evaM tiNNivi loge phusati, jaM sUriyA aNupariyaTTayaMti, se hemavaNNe hemamiti pradhAnaM suvarNa niSTaptajaMbUnaMdIruci ityuktaM bhavati, bahUnyatrAbhinandanajanakAni zabdAdiviSayajAtAni bahUnAM vA sattvAnAM nandijanakaH, mahAnto indrA mahendrA:-zakezAnAdyAH, te hi svavimAnAni muktvA tatra ramante 'se pavvate saddamahappagAse' vRttaM // 363 // mandaro meruH parvatarAjetyAdibhiH zabdaiH prakAzaH-sarvalokapratItiHsurAlayaH tasta saddA savvaloe paribhamaMti virAyate kaMcaNamaTThavaNNe maTeti 'aDhe saNhe laNhe jAva paDirUve' No NAphasaphAso visamo vA ityarthaH, aNuttare girisu ya pavvadugge sarvaparvatebhyo'nuttaraH, duHkhaM gamyata iti durgaH-anatizayavadbhirna zakyate taM AroDhaM 'girIvare se jalite va bhomme se jahA NAmae khailiMgArANaM ratiM paJjalitANaM athavA jahA pAsao pajalito kevi pavvate vA uDaratte 'mahIya majjhammi Thite NagiMde' vRttaM // 364 // rayaNappabhAe mahIe majjhe Thite, prajJAyate nAma jJAyate sarvalokena, adhasUrIyalessabhUtetti jJAyate, acirugNayahemaMti sUriyAlessabhRto, yadivA madhyAhnakAlasya bhRto'bhaviSyat devadurAsao'bhavipyat , evaM sirIe u sa bhUtipaNNe kAyAzritayA parvatazriyA, bhUtivarNa ityarthaH, maNorame maNaMsi, atra manazcitta ramata iti maNorame bhavati acIsahassamAliNI esa dasa diso dyotayati, esa divato 'sudaMsaNassesa jaso girissa' vRttaM // 365 / / yazaH pratItaH, sarvalokaprakAzaH bhRzaM ucyate pavucate, mahotassa mahantaH etovame samaNe NAyaputto jAtyAH sarvajA / // 182 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 183 // zrImahAvIra guNA: tibhyaH yazasA sarvayazasvibhyaH darzanena sarvaparvatebhyo mandaraH zreSThaH avazeSANAM jAivantaM prati 'girIvare vA nisaDhAyatANaM' vRttaM // 366 / / na kazcittasAdAyatatamo varSadharo'nyaH, iha cAnyeSu vA dvIpepu, velAyAyatANaM urUgapavatosa hi, sa assAsadIvassa bahumajjhadesabhAge mANusuttara iva vaDhe valayAgArasaMThite asaMkhejAI joyaNAI parikkheveNaM, tatovame se jagabhRtipaNNe tAbhyAM niSadharucakAbhyAM aupamyaM kriyate tatovame, sa iti sa bhagavAn , jAyata iti jagat , bhUlA prajJA yasya jagatyasAveko bhUtaprajJaH, nAnye kutIrthAH, Avedayanti tenetyAvedaH yAvadvedyaM tAvadvedayatItyAvedaH zrutajJAnamityarthaH, taM udAhu muNINa AvedaM udAhu, paNNe pragato jJaH prajJaH "aNuttaraM dharmamudIraittA'vRttaM // 367 // nAsyottarA ye anye kudharmAH udIrayitvA-kathayitvA prakAzayitvA aNuttaraM jJAnavaraM jhiyAti utpannajJAno hi bhagavAn dve dhyAne dhyAyitavAn , yAvatsayogI tAvatsuhumakiriyaM aNiyaTTi, ruddhayogI tu sa samucchinnakiriyaM appaDivAdi, tatra varNataH evaM prakAraM susukasukkaM appagaMDasukaM suTTha sukaM susukaM, yathA ki sukaM syAt ?, yathA appagaMDaM, appaM gaMDaM appagaMDaM udakaphenavadityarthaH, zarannadIprapAtotthaM, appeva, saMkhendu ekAMtena avadAtasukaM saMkheMduva egaMtAvadAtasukaM, avadAtaM atipaNDuraM snigdhaM vA nirmalaM ca, paThyate ca 'saMkheMduvegaMtAvadAtasukaM' iva aupamye, saMkheMduva egaMta'vadAtasukaM tadeva dhyAnaM, evaMvidhaM jhANavaraM jhiyAtitA, aNuttaragaM paramaM mahesI'vRttaM // 368 / / NANeNa sIleNa ya daMsaNeNaM aNuttaraM ca tat aggaMca aNuttaraggaM-sarvasukhAnAmayyabhUtaM sarvasthAnAnAM vA aNuttaraM, agre ca lokAgre, mahaoNzcAsau RSizca mahaRpizca, tat kena gataH1, zIlena NANeNa ya daMsaNeNaM, athavA aNuttaraM aggANaM-paramasukhAnAM siddhimiti, asesaM NiravasesaM kammaM sa iti bhagavAn , athavA aTThavihaM kammaM khavagaseDhIe, visodhaittA NAma khavaittA, siddhiM gatiM sAiyaNaMta patto // 183 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNiH / 184 // iminsRIBE sUtraka sedhanaM siddhiH siddhegatiH siddhigatiH atastaM, sAdi aNaMtapatte-sAdi apajavasitaM prAptaH, keNa? NANeNa zIlena ya dasaNeNaM shriimhaaviir| cazabdAta zIlaM duvihaM tavo saMjamo ya, NANadaMsaNe Ninbhede / 'rukkhehi NAtA mahakUDasAmalI' vRttaM ||369||jnyaayt iti guNA: hi sarvavRkSebhyo'dhiko lokenApi jJAtaM, ahavA NAtaM AharaNaMti ya egahu~, sarvavRkSANAM asau dRSTAntabhUtaH, aho ayaM zobhano vRkSaH jJAyate sudarzanA jaMbU kUDasAmalI veti, kUDabhUtA'sau zAlmalI ca, yasyAM ratiM vedayantIti, zobhanAni varNAni eSAM suvarNAnAM, parNamiti picchasyAkhyA, evaM tAva lokasiddhA, assAkaM tu zobhanavarNA suvarNA, tattha veNudevo veNudAlI pavasaMti, tayohi tat krIDAsthAnaM, 'vANesu yA NandaNamAhu siddhaM (9) nandati tatreti nandanaM, sarvavanAnAM hi naMdanaM viziSyate pramANataH patropagADhamupabhogatazca, tathA bhagavAnapi zIlenAnuttarajJAnena tu bhUtiprajJaH 'thaNitaM ca vAsANa aNuttare u' vRttaM // 370 // thaNaMtIti thaNitAH, prAvRdkAle hi sajalAnAM dhanAnAM snigdhaM garjitaM bhavati, abhinavazaradghanAnAM ca, uktaM ca-'sArataghaNathaNitagaMbhIraghosi' caMde va tArANa mahA- GA maNubhAge' kaMThathaM, caMdaNaM tu gosI caMdaNaM malayodbhavaM, seho muNINaM appaDipaNamAhu zreSTho munInAM tu apratijJaH nAsyeha lokaM : paralokaM vA prati pratijJA vidyata iti apratijJaH 'jahA sayaMbhU udadhINa seTTe'vRttaM // 371 // udadhiHna tasmAdanyo'dhikaHNAgesu vA dharaNamAhuH na teSAM kiMcijalaM thalaM vA agamyamiti nAma, 'khAtodae rasato vejayaMte' khAtodagaMNAma uccharaso, dagasyaIV. samudrasya, athavA ikSuraso madhura eva, samve rase mAdhuryeNa vijayata iti vejayantaH, tatheti tena prakAreNa, upadadhAtItyupadhAnaM, tapo padhAnena hi bhagavAn sarvatayovadhAnato, vijayanta ityataH vejayantaH, tapaHsaMyamopadhAnaM jaM kuNati muniriti bhagavAneva vijayanto jayanta ityrthH| 'hatthIsu erAvaNamAhuNAe' vRttaM // 372 / / sarvahastibhyo hi erAvaNaH prajJAyate'dhikaH tena cAnyeSAmupamAnaM MEIN nayAinmentBEHCHAR RAINITIANE NUDURATIBHISALMERITYAN-LJA NITINA
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIraguNastutiH / zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 185 // kriyate, siMhastu mRgebhyo'dhiko jJAyate, salilAbhyo gaMgA, salilavadbhayaH salilA, gADhaM gatAgacchaMti vA gaMgA, pakkhI A gurule veNudeve lokarUDho'yaM zabdaH, vinatAyA apatyaM vainateyaH, NivANavAdINiha NAtaputte zreSTha iti vartate, "jodhesu| NAte jaha vIsaseNe' vRttaM // 373 / / yudhyata iti yodhaH vizvA-anekaprakArA senA yasya sa bhavati vizvasenaH, hastyazvarahapadAtyAkulA vistIrNA, sa tu cakravatti, ahavA vizvaksenaH vAsudevaH, puSpesu vA araviMdamiti padma sahasrapatraM satasahasrapatraM vA, taddhi varNagandhAdibhiH puSpaguNairupetaM na tathA'nyAni, khattINa seTTo kSatAt trAyata iti kSatriyaH damyate yasya vAkyena zatravaHsa bhavati dAntavAkyaH, anRtapizunapArupakalpAdibhiH vAkyadoSaH saMyujate, uktaM hi-'mitamuMjalapalAvahasita jAva saccatrayaNA'isINa sihe tadha baddhamANe / dANANa serTa abhayappadANaM' vRttaM // 374 // dIyata iti dAnaM, 'jo deja maraMtassA dhaNakoDiM' gAthA, rAyAvi maraNabhIto0 gAthA, atra vadhyacoradRSTAntaH, jahA koI rAyA cauhiM pattIhi parivato pAsAdAvaloaNe Nagara-1 mavalokyaMto acchati, ego ya coro rattaM egasADagaM paDihito rattacaMdaNANulittamatto rattakaNavIrakaNTheguNo vajaMtavajjhapaDa he bahujaNaparikarito avauDubaMdheNa baddho gayapurisehiM piuvaNaM jao Nijati, tato tAhi rAyA bhaNio-ko esatti?, rAyaNA bhaNiyaMesa coro, vahaNAya NINijati, tatthegA bhaNati-maharAya ! tumbhehiM mama puvvaM caro datto taM deha, raNNA AmaMti paDissutaM, tato taae| | so coro caturvidheNAviNhANAdialaMkAreNa alaMkito, vitiyAe sabakAmaguNabhoyaNaM bhoyAvito,tatiyAe sa bahudhaNAdiNA bharito, bhaNito ya-jassa te royati tassa dehitti, cautthA tUsiNItA acchati, rAiNA' bhaNitA-tumaMpi varaM varehi, jaM etassa dAdavyaMti, sA bhaNati-Natthi me vibhavo, jeNa si piyaM karehAmitti, rAiNA bhaNitA-NaNu te savvaM rajaM ahaM ca Ayattotti, taMjate royati tameva // 1
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNi: // 186 // tassa dehitti, tAe abhayo tassa datto, pitipitRRNAmaM sAdetuM tAsiM caunhavi kalaho jAto, ekkekA bhaNati - esa caiva pucchijatu, tato so pucchito bhaNati - Na yANAmi keNavi me kiMci dattaM, mukko yathA me abhayo dattaH, ityato dANANa seGkaM abhaya ppadANamiti 'saccesu A aNavajaM vadaMti' anavadyamiti yadyanyeSAmanuparodhakRtaM, sAvadyaM hiMsetyapi, garahitaM, kauzikaripivat, loge'vi payaratI sutI -jaha kira sacceNa kosioti risI Nirae Nirabhigamo paDito vadhasaMpayuteNaM, aNNaM ca 'tahetra kANaM kANetti, paMDagaM safar | vAha vA virogitti, teNaM coroti No vae // 1 // ' ityAdi, satyamapi garhitaM, kimevaMvidheNa satyenApi yatpareSAM paritApanaM 'tavesu A uttama baMbhaceraM' yena tapo niSTapto, dehasyApi mohanIyaM bhavati, tena sarvatapasAM uttamaM brahmacarya, anye tvevaM sampratipadyate - ekarAtropitasyApi, yA gatirbrahmacAriNaH 0 ' tathA sarvalokottamo bhagavAn 'ThitINa siddhA lavasattamA vA' vRttaM // 375 // je hi ukkosie ThitIe baTTati aNuttaropapAtikA te lavasattamA ityapadizyante, jai NaM tesiM devANaM evatiyaM kAlaM Aue pahuMto tA kevalaM pAviUNa sijjhatA, paMcaNhapi sabhANaM sabhA sudhammA visiTThA, sA hi nityakAlamevopabhuJjate, tattha mANavagamahiMdajjhayapaharaNakosacopAlagA, na tathA itarAsu nityakAlopabhogaH, 'NivANasiTThA jaha savadhammA' nivvANazreSThA hi sarve dharmAH, nirvANakalA nirvANaprayojanA ityarthaH, kuprAtracanikA api hi nirvANameva kAMte iti, Na NAtaputtA paramattha NANI jahA vA ete sarve lokA zreSThA aNuttarAH evaM jJAtaputrAnna paro'sti kazcit jJAnI, sa eva sarvajJAnibhyo'dhikaH, sa eva bhagavAn sarvaloke'pi bhUtvA 'puDhovame dhuNatIti vigayagedhI' vRttaM // 376 // jahA puDhavI savvakAsa sahA tahA so'vi dhuNIti aSTaprakAraM karmeti vAkyazeSaH, bAhyabhyantareSu vastuSu vigatA yasya gRddhI sa bhavati vigatagRddhI, sannidhAnaM sannidhiH dravye zrImahAvIra - guNastutiH // 186 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR vAGgacUrNi: 1122011 AhArAdInAM bhAve krodhAdInAM karma vA sannidhiH, yatsAmparAyikaM banAtItyarthaH, tarittA samudde va mahAbhavodhaM yathA tIva samudraM kazcinnirbhayo bhavati evaM sa bhagavAn karmasamudramiti, abhayaM karotIti abhayaGkaraH, keSAM 1, saccAnAM virAjayati vidAlayatIti vA vIraH anaMtacakSuriti anantadarzanavAn, 'kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM vRttaM // 377|| AdhyAtmikA hyete doSAH, bAhyA gRhAdayaH, etAni vantA arahA mahesI ete je uddiTThA, vantA NAma ujjhitvA kSapayitvetyarthaH, arhatItyarhA, mahAMvAsau riSiH, na svayaM pApaM hiMsAdi saMparAyikaM vA karoti kArayati iti / kiMca 'kiriyA kiriyaM veNaigANuvAtaM' vRttaM // 378 // eteSAM vAdinAmupariSTAtkAMzcidvizeSAn vakSyAmaH, duvAlasaMgaM gaNipiDagaM vAdo sesANi tiNNi tisiTThANi aNuvAdo, thovaM vA aNuvAdo, se sadhavAdaM iti vedaittA sa iti sa bhagavAn, sarve vAdAH sarvavAdA, ihAsmi~lloke, vedayitvA jJAtvetyarthaH, uvaTTite sammasa (saMjama ) dIhrarAyaM upasthito mokSAya samyagupasthitaH, na tu yathA'nye, uktaM hi - 'yathA pare saM (pAM) kathikA vidagdhAH, | zAstrANi kRtvA laghutAmupetAH / ziSyairanujJAma linopacArairvaktRtvadoSAstvayi te na saMti // 1 // ' dIharAtaM NAma jAvajIvAe, 'se vAriyA itthi sarAibhattaM' vRttaM || 379|| vAriyA NAma vArayitvA pratiSedhyate ca, itthigrahaNe tu maithunaM gRhyate, sarAibhatteti vArayitveti varttate, etaccAtmani vArayitvA na hyasthitaH sthApayatItikRtvA, pazcAt zikSAM dhAritavAn, aTThito Na ThAvate paraM, upadhAnavAniti na kevalaM niruddhAzravaH, pUrvakarmakSayArthaM tapopadhAnavAnapyasau ataH syAt - kiM nimittaM tavovadhAnavAnAsIt ?, ucyatedukkhakkhayatthaM, logaM vidittA aparaM paraM ca aparo loko manuSyalokaH, parastu narakatiryagdevaloko, yatsvabhAvAvetau lokau yaizca karmabhiH prApyete iti, savaM pabhU vAriya prabhavatIti prabhuH, vazayitvetyarthaH, athavA savyaM pANAivAdAdIni davvao, prabhuH zrImahAvIraguNastutiH 1182011
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNi: 7 adhya0 // 188 // jJeyaM prati, pradhAnatvAcca vAritavAn ziSyAn hiMsAnRtasteyaparigRhebhya iti maithunarAtribhakte tu pUrvokte, sarvasmAdakRtyAt AtmAnaM ziSyAMzca vAritavAniti, sarvavArI sarvavAraNazIla ityarthaH, idAnIM sudharmA tIrthakaraguNAn kathayitvA zrotRRnAha - socA dhammaM arahaMtabhAsiyaM' vRttaM ||380 // zrutveti nizamya imaM dhaMmamiti yo'yaM kathitaH arthato vA bhASitaH gaNadharANAmityarthaH, samyak Ahita samAhitaH samyagAkhyAta ityarthaH, arthavanti padAni, athavA'rthaiva padaiva upetyazuddhaM taM saddahaMtA ya tamiti yo'yamupadiSTaH zrutvA zraddhAnapUrvakamAdAya, AdAya nAma gRhItvA ca janA nAma bahavo janAH anAyupaH saMvRttA iti vAkyazeSaH, sijjhantItyarthaH, je tuNa sijjhati te iMdA bhavaMti devAdhipatayaH, AgamiSyeneti AgamisseNa bhaveNa sukuluppattIe sijjhissati // mahAvIrastavAdhyayanaM paSThaM samAptam // idAnIM kuzIlaparibhAsitaMti jattha kusIlA susIlA ya paribhAsiaMti, kusIlA gihatthA aNNautthiyA ya pAsatyAdiNo ya, teSAM kutsitAni zIlAni anumatakAritAdINi paribhAsiaMti jahA ya saMsAraM paribhamaMti, tassa imAni cattAri anuyogaddArANi, | puvvANuputrIe sattamaM atthAhigAro sIlANaM kusIlANaM ca sambhAvaM jANitA kutsitA kutsitasIlAI asIlAI ca vajjeyabvAI, je ya tesu vaTTaMti te vajjetaccA, NAmaNipphaNNe sIlaMti egapadaM NAmaMti, tattha gAthA 'zIle cakka davve pAuraNAbharaNabhoyaNAdI bhAve tu oghasIlaM abhikkha AsevaNA ceva ||74 || sIlaM NAmAdi caunvihaM NAbhaMThavaNAo gayAo, davve vatirittaM, davvasIlo yathA prAvaraNasIlo devadattaH, pralaMbaprAvaraNazIlo vA, tathA nityabhUSaNazIlA nityaM maNDanazIlA te bhAryA, apica codyate' zIlavatI vA, tathA nityabhojanasIlo'si tathA mRSTabhojanazIlo na copArjanazIlo'si, yo vA yasya dravyasya zIlanikSepAH // 188 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 189 // svabhAvaH taMdravyaM ca tacchIlaM bhavati, yathA madanazIlA madirA, medhyaM ghRtaM sukumAraM vetyAdi, bhAvazIlaM duvidhaM taM0 - ohazIlaM ) zIlani abhikkhAsevaNa sIlaM ca tattha 'ohe sIlaM' gAthA ||87 || oho NAma aviseso jahA savvasAvajjajoga virato viratAviratovi, evaM tA pasatthaM ohasIlaM, appasatthaohasIlaM tu tadvidharmiNI aviratiH sarvasAvadyapravRttiriti, athavA bhAvasIlaM duvihaM-pasatthaM apasatthaM ca, ekeka duvihaM- ohasIlaM abhikkhAsevaNasIlaM ca, prazastaughazIlo dharmazIlo, abhikkhAsevaNAe NANazIlo tavazIlo, gANe paMcavidhe sajjhAe upayukto, abhikkhaNaM 2 gahaNavattaNAe appANaM bhAveti ema NANasIlo, tavesu AtAvaNaaNasaNAaNahikarasIlo, evaM duvidho vitthareNaM, joetavyamiti, appasattha bhAvao ohasIlo pAvasIlo ur3asIlo evamAdi, appasatye abhikkhaAsevaNAbhAvasIlo kohasIlo evaM jAva lobhasIlo coraNasIlo piyaNasIlo pisuNasIlo parAvatAvaNasIlo kalahasIlo ityAdi, | atha kasmAt kusIlaparibhASitamityapadizyate ?, ucyate, jeNa ettha 'paribhAsitA kusIlA' gAthA // 89 // yeneha sapakkhe parapakkhe ya kusIlA paribhAsitA, sapakkhe pAsatyAdi parapakkhe aNNautthiyA jAvaMti aviratA keyitti, savve gihatthA asIlA eva, sutti pasaMsA suriti prazaMsAyAM nipAta iti yaH zuddhazIla ityapadizyate, duH kutsAyAM azuddhazIla ityapadizyate, kathaM kusIlA ? 'apphAsuyapaDisevI ya' // 89 // je aphAsuyaM kayakAriye aNumataM vA bhuMjaMnti te yadyapi UrdhvapAdA adhomukhaM dhUmaM pibaMti mAsAntazca bhuMjate tahAvi kusIlA eva, je aphAsugAI AhArovadhimAdINi paDisevaMti asaMyatA asaMyamattA aNagAravA digo puDha vihiMsagA NigguNA agArisamA, Niddosatti ya mailA, sAdhupadoseNa mailatarA, phAsuM vadaMti sIlaM, je saMjamANuvarodheNa aphAsuyaM pariharaMtA te phAsubhoaNasIlA ityapadizyate, je puNa te aphAsuyagabhoI asIlA kusIlA ya te ime jaha NAma gota // 189
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvamedAH traka cUrNiH 190 // mArAdevatA' gAthA // 9 // gotamA NAma pAsaMDiNo masagarAjAtIyA, te hi goNaM NANAvidhehiM uvAehiM damiUNa gotapotageNa saha gihe gihe dhaNNaM ohAretA hiMDaMti, govatigAvidhIyAraprAyA eva, te ca goNA NatthitellUgA raMbhAyamANA gihe gihe su(go)ghehi gahitehiM dhaNaM uhAremANA viharati, avare caMDadevagA carakaprAyA, vAribhadragA prAyeNa jalasakArahatthapAdapakkhAlaratA hAyaMtA ya AyamaMtA ya saMkrAMtisu tihisu ya ya jalaNibuDDA acchaMti parivAyagAdi, aNNe aggihomavAdI tAvasA dhIyArA, dhIyArA aggihoteNa saggaM icchaMti, jalasoyaM kei icchaMti, bhAgavatA dagasoyariyAdi tiNi tisaTThA pAvAdigasatA, je ya saliMgapaDivaNNA kusIlA aphaasuygpddisevii| gato NAmaNipphaNNo Nikkhevo, suttANugame suttamuccAreyavvaM jAva 'paMcahA viddhi lakkhaNaM'ti, idaM sUtraM 'puDhavI ya AU agaNI ya vAU taNarukkhavIyA ya tasA ya paannaa'||381|| taNarukkhatrIyatti vaNassaikAyabhedo gahito, ekeko dvividho, avIjA vIjAdvA prasUtiH, pacchANupubbI vA gahiyA, jahA vaNassatikAiyANaM bhedAtahA puDhavimAdINavi bhedo bhANiyanvo, taMjahA-'puDhavI sakarA vAlugAya evaM sesANavi bhedAbhANiyavvA, tasakAiyANaM tu imo bhedosuttAbhihita eva, taM0-je aMDayA jeya jarAyu pANA aMDebhyo jAtA aNDajAH-pakSyAdayaH, jarAyujA NAma jarAveDhiyA jAyaMte gomahiSyAjAvikAmanuSyAdayaH, saMkhedajAH gokarIpAdipu kRmimakSikAdayo jAyante jalUgAmaMkuNalikkhAdayo ya, rasajA dadhisovIrakamajA(takrA)dipu, rasajA ityabhidhAnatvaM jesi rasajA ityabhidhAnaM vA, 'etAI kAyAI paveitAI'vRttaM // 382 // etAni yAnvuddiSTAni kAyavidhAnAni, praveditAnIti pradarzitAni ahaMprabhRtInAM, 'etesu jANa' etetti ye uktAH, jAnantIti jAnakAH pratyupekSya sAtaM sukhamityarthaH, kathaM? paDileheti, jadha mama na piyaM dukkhaM suhaM cehU~ evameSAM paDilehittA duHkhamepAM na kArya NavaeNa bhedeNa, je puNa etesu kAesu ya MDUHAGRamPTIRLINSANSTHNImmulilamI MAINALIRINummantiITADNISHANGANAMAHALIINITIONILTDDAAAAAAAAMHUDHAIHIMilm S HITAITIND-SummitTRAL // 19 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ viparyAsAdi zrIsUtrakanAGgacUrNiH // 191 // AtadaNDe kuzIlaH azIlo vA epAM kAyAnAM AtAo daMDei, athavA sa evAtmAnaM daMDayati ya eSAM daMDe Nisarati sa AtmadaMDaH, eteSveva punaH vippariyAsuvinti viparyAso nAma janmamaraNe, saMsAro viparyAso bhavati, athavA sukhArthI tAnArabhya tAnevAnupravizya tAni tAni duHkhAnyavAnoti sukhaviparyAsabhRtaM duHkhamavAmoti, vivarIto bhAvo viparyAsaH, dharmArthI tAnArabhamANaH saMsAramAnoti, evaM so avirato logo avatalokaH kuzIlalokAt manuSyalokAt pracyutaH tAneva kAyAn prApya 'jAIvahaM aNupariyamANe'vRttaM // 383 // jAtizca vadhazca jAtivadhau-janmamaraNe ityuktaM bhavati, samantAdvarttate anuparivarttate, te puNa chavi kAyA samAsao duvihA bhavaMti, taMjahA-tasA thAvarA ya, thAvahA tivihA-puDhavI AUvaNassaI, tasA tivihA-teu vAU orAlAya tasA, tesu tasatthAvaresu viNigghAtamiti adhiko Niyato vA ghAtaH nighAtaH vividho vA ghAtaH zarIramAnasaduHkhodayo aTThapagArakammaphalavivAgo vA 'se jAti jAtiM pariyaTTamANe se iti sa kusIlalokaH jAti jAtIti vIpsArthaH, tAsu tAsu jAtisutti tasathAvarajAtisu aNisaM niraMtaraM kUrANi hiMsAdINi kammANi bahUnyasya krUrakarmeti bahu AraMbho vividhabhaMgA yadyadakarottena karmaNA mIyate, mI hiMsAyAM vA, mAryata ityarthaH, niyaMta ityarthaH, majate vA nimajata ityarthaH, bhAvamandastu kuzIlaloko gahito gihI pAsaMDI vA yatpApaM karoti tatkimiha vedyate?, anekAntaH, 'assi ca loge aduvA parattha' vRttaM // 384 / / kathaM ?, ihaloge ducciNNA kammA0, ihalogo asubhaphalavivAgo, ihaloe duciNNA kammA paraloe asubhaphalavivAgA, paraloke duciNNA kammA paraloe asubhaphalavivAgA, kathaM ?, ucyate-kenacit kasyacit ihaloge zirazchinnaM tasyApatyena chinnaM evaM ihaloge, kathaM ihaloge na phalati', | NaragAisu uvavaNNassa, paraloe kataM ihaloge phalati, jahA duhavivAgetu miyAputtassa, paraloe phalati, dIhakAladvitIyaM kamma // 19 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR cUrNi // 192 // aNNammiM bhave udijati, athavA ihaloka iva cArakabandhaH anekairyAtanAvizeSaiH tadvedayati, tadanyathA veditaM kasyacitparaloke, tena vA prakAreNa anyena vA prakAreNa vipAko bhavati, tathA vipAkastathaivAsya zirazchidyate tat punaranantazaH sahasrazo vA, athavA asakUtathA sakRdanyathA, athavA zatazazchidyate anyatheti sahasse vA, athavA zirazchinvAnaH zirazchedamavApnoti hastacchidaM vA anyatarAGgachedaM vA prApnoti, sArIramANaseNa vA dukkheNa vedyate, evaM yAdRzaM duHkhamAtra parasyotpAdayati tatra mAtrataH zatazo mAtrAdhigaM taM prAmoti anyathA vA ta evaM kuzIlA saMsAramAvaNNA paraMpareNa saMsArasAgaragatA ityarthaH, paraMpareNeti parabhave, tatazca paratarabhave, | evaM jAva anaMtesu bhavesu badhnaMti vedeti ya duNNitAiM duSThu nItAni durnitAni kutsitAni vA nItAni karmANItyarthaH, evaM tAva oSataH uktAH kuzIlA gRhiNaceti, idAnIM pASaMDalokakuzIlAH parAmRzyante, tadyathA - 'je mAtaraM ca pitaraM ca hecA' vRttaM ||| 385 || 'je' iti aNiddiTThaNideso, ete hi karuNAni kurvANA dustyajA ityetadgrahaNaM, zepA hi bhAvabhAryAputrAdayaH sambandhAt pacAdbhavanti na bhavaMti vA ityato mAtApitRgrahaNaM, cagrahaNAt bhrAtRbhaginI jAva sayaNasaMgaMthasaMthavo thAvarajaMgamaM rajjaM ca jAva dANaM dAiyANaM paribhAettA, tesu ca jaM mamattaM taM heccA, heccA nAma hitvA zramaNavratinaH zramaNa iti vA vadaMti agniM cArabhaMte, natvekasyAnyatamena anyatamAbhyAM anyatamairvA, athAha sa logo aNanyadhamme, atha praznAnantaryAdiSu, Aheti uktavAn sa iti bhagavAn, lokaH kathaM samArabhaMte paMcAgnitApAdibhiH prakAraiH pAkanimittaM ca 'bhUyAI' vRttaM bhUtAiM je hiMsati AtasAte bhUtAnIti agnibhUtAni cAnyAni agninA vadhyaMte, AtmasAta nimittaM AtmasAtaM tadyathA tapanavitApanaprakAzahetuM ujjAliyA pANaivAtayaMti NivAviya agraNi nipAtaejA ujjAlayantaste pRthivyAdIn prANAn tripAtayanti, tribhyaH manovAkkAyebhyaH pAtayanti tripAta iha paralokavedanaM // 192 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kuzIlAH zrIsUtrakagacUrNiH // 193 // yanti, AyurbalendriyaprANebhyo vA pAtayaMti tipAtayaMti, uktaM ca-taNakaTThagomayassitA0, NiyAviyA agaNimeva nipAtayaMti, uktaM hi-"do bhaMte ! purisA aNNamaNNeNa saddhiM agaNikAyaM samArabhaMti tattha NaM ege purise agaNikAyaM uAleti ege purise agaNi| kAyaM Nivvavei, tesi NaM bhaMte ! purisANaM kayare 2 purise mahAkammatarae paNNate ?, tattha NaM je se purise agaNikAyaM Nivvavei se purise appakammatarAe, se keNaTeNaM ?, (bhaMte! evaM vuccai) goyamA! tattha NaM je se purise agaNikAyaM ujAlei se NaM purise kAya vAyu Au0 vaNassaikArya tasakArya0 appatagagaM agaNikAyaM samArabhati, tattha NaM je se purise agaNikAyaM Nivya| veti se NaM purise appatarAgaM puDhavikAyaM samArabhati jAva appatarAgaM tasakAyaM samArabhati bahutarAgaM agaNikArya samArabhati, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccati", api coktaM-bhUtANamesa AghAto, havyavAho Na saMsayo" yasmAccaivaM 'tamhA u' vRttaM tamhAu medhAvI samikkha dharma Na paMDie agaNi samArabhejA, kaMThayaM, tu visesaNe, ahiMsAdhamma samIkSya, samAraMbho hi tapa. navipAtanaprakAzaheturvA syAt , katarAn jIvAnAghAtayaMti ?, asyArambhapravRttAH kusIlA ucyante, 'puDhavIvi jIvA AUvi jIvA' / / 387 // api padArthasaMbhAvane, puDhavI jIvasaMjJitA, ye ca tadAdhitAH vanaspatitrasAdayaH, evamAUvi tadAzritAH prANAzca, saMpatantIti sampAtinaH-zalabhavAyvAdayaH, kaTThasma saMssitA ya, saMsvedajAH, karIpAdiSvindhaneSu dhuNapipIlIkANDAdayaH, ete dahe aMgaNi samArabhaMtA evaM tAvadagnihotrAdyAraMbhA tApasAdyAH apadiSTAH, eke nivRttAzca zAkyAdayaH, idAnIM te cAnye ca vaMNassaisamAraMbhAnvitAH parAmRzyante, 'haritAni bhUtAni vilaMbagANi' vRttaM // 388 // haritagrahaNAt sarva eva vanaspatikAyA gRhyante, nIlA haritAbhA ArdrA ityarthaH, haritAdayo vA vanaspatayaH, bhUtAni jaMgamANi, vilaMbayaMtIti vilambakAni bhUtasvabhAvaM bhRtAkRti HINDE // 193 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuzIlA zrIsUtrakagacUrNiH // 19 // darzayantItyarthaH, tadyathA-manuSye niSekakalalAburdapezinyahagarbhaprasavabAlakaumArayauvanamadhyamasthAviryAnto manuSyo bhavati, evaM haritAnyapi zAlyAdIni, jAtAni-abhinavAni sasyAnItyapadizyante, saMjAtarasANi yauvanavaMti, paripakkAni-jIrNAni, parizuSkAni mRtAnIti, tathA vRkSaH aGkurAvastho jAta ityapadizyate, tatazca mUlaskandhazAkhAdibhirvizeSaH parivarddhamAnaH potaka ityapadizyate, tato yuvA madhyamo jIrNo mRtazcAnte, sa iti evaMbhUtaM vilaMvitaM kurvati, kAraNena kAryavadupacArAta AhAramayA hi dehA dehinAM, annaM vai prANA, AhArAbhAve hi vRkSA hIyante mlAyaMte zuSyate ca maMdaphalA hInaphalAzca bhavaMti, puDho sitANi pRthak 2 zritAni, na tu ya eva mUle ta eva skandhe, keSAMcidekajIvo vRkSaH tayadAsArthaM puDhositAI, tAnyevaM-saMkhejajIvitANi asaMkhijajIvitANi aNaMtajIvitANi vA, jo chiMdati AtasAtaM paDucca, AtmaparobhayasuhaduHkhahetuM vA AhArasayaNAsaNAdiuvabhogatthaM, prAgalbhiprAjJo nAma niranukrozamatiH, upakaraNadravyANyetAni, bahuNaMti egamapi chiMdana bahUn jIvAnnipAtayati, egapuDhavIe aNegA jIvA, kiMca-'jAiM ca buddhiM ca viNAsayaMte' vRttaM / / 389 / / jAtiriti bIjaM, taM muzalodukhalAspandi(syAdi)bhirvinAzayanti yatrakaizca, jAtivinAze hi aMkurAdividdhirhatA eva, jAtyabhAve kuto vRddhiH?, athavA jAtIpi vinAseti vIjaM, suTuM viNAsei aMkurAdi, bIjAdIti bIjAMkurAdikramo darzitaH, pacchANupucI ca dazavidhANaM, sa evaM asaMyataH AtmAnaM daNDayati paraM vA adhAhu se loe aNajadhamme athetyAnantarya AhustIrthakarAH, sa iti sa pAkhaNDI, anAryo dharmo yasya sa bhavati aNajadhammo, jahAvAdI tahAkArI na bhavati, jo hi vIjAdi hiMsati AtmasAtanimittaM, ityevaMtAna prAptavayasovA vRkSAdIn hatvA te kuzIlAHmAnupyAt pracyutAH prApya 'gabbhAyi mijaM ti puvaccha (buyA vu)yANA'vRttaM // 390 // garbhAniti vaktavye garbhAdi iti yadapadizyate // 194 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ MPAHMIRIMA kuzIlA pIsUtrakaGgacUrNiH / 195 // R ETRIdliths. TRUMPETIMINARI ment in hindiHITHILI THAHANI niminanataHASHereHIMALSHISITRITIme TMpHIMIRummmheli tadarbhAdyavasthAnimittaM, tadyathA-niSekakalalArbudapezita0 sa hi mAsaM garbhAdyavasthAnimittaM, tasyAmanyatamasyAM kazcit mriyate, athavA mAsikAdi, garbhAvasthAsu navamAsante tenAnyatarasyAM mriyate, gatagarbhA vigarbhA, te tu bruvANAca, granthAnulomyAt pUrva(pUta )kurvANAH, itarathA'nupUrva vA Na bruvANA,itiyAvat , na mAtApitrAdi vyaktayA girA'bhidhatte, tataH paraM bruvANA, paMcazikho nAma paMcasUDaH kumAraH, athavA paMcendriyANi zikhAbhUtAni buddhisamarthAni khe khe viSaye tasmAt pazcazikho, tasminnapi kadAcit mriyate, yuvANagA| majjhimA theragA ya kaMThayaM cayaMti sAtato bhavato vA, yaH pazcAtpralIyate, yairyathA''yunivartitaM yaizca yathA jIvopaghAtAdimiralpAnyAeNpi nirvatitAni sopakramANi nirupakramANi ca, bhaNitaM ca-'tIhiM ThANehiM jIvA appAuattAe kammaM pakareMti evaM paMceMdiyatiriesuvi, gambhAdi mijaMti u abuyANA, vyAdhibhirAgaMtukairvedanAprakAraimriyante, egidiesuvi tahANurUvaM bhANitavyaM, 'vujjhAhi to iha mANavesu' vRttaM // 391 // kiM boddhavyaM ?, na hi kuzIlapAkhaMDalokaH trANAya, dhammaM ca vujjhaha, taM ca bodhiM bujjhA jahA-mANussakhettajAtI kularUvAroggapAuaM buddhI / samaNogaha saddhA darisaNaM ca logammi dulbhaaii||1|| jaMtoriti he janto, iheti iha mANavehiM dRSTvA bhayAni itazca tasya jAtijarAmaraNAdIni narakAdiduHkhAni ca, teNa daTTuM bhayaM bAlieNaM alaM bhe bAlabhAvo hi bAlakaM kuzIlatvamityarthaH, nayate kuzIla agrataH, egaMtadukkhe jarie u logetti NicchaNayaM saMpaDucca egaMtadukkho saMsAraH, taMjahA-'jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kissaMti jNtvo||1|| tahA taNhAti, tattapANaM karoti tassa jaritetti 'Alitte NaM bhaMte ! loe jarAe maraNeNa ya' athavA jeNa sayaM saMtattaM jaritamiva jagaM kalahaM galeti, jvarita iva jvalitaH, sArIramANase hi duHkhAdI, maNusse hi kaSAyaizca nityaprajvalitavAn , jvaritaH sakammuNA MHINA TrainiAHINSA Tamanmami // 195 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuzIlA: sUtraka- vippariyAsutitti khakRtena karmaNA, nezvarAdikRtena, vippariyAseNa garAdinAnAvidhaiH prakAraiviparItamAyAti, tadapi coktaM, uktaH gacUrNiH kuzIlavipAkaH, punarapi kuzIladarzanAnyevAbhidhIyate, 'ihega mUDhA pavadaMti mokkhaM vRttaM // 392 // iheti pAkhaNDiloke mnu196|| Syaloke'pi, eke na sarve mUDhA-ayANagA khayaM mUDhAH paraizca mohitAH bhRzaM vadanti, Ahiyate AhArayati ca tamityAhAraH,buddhyA yurvelAdivizeSAn Anayati-AhArayatItyAhAraH, AhArasaMpajjaNeNa rasAdyAhArasaMpadaM janayantIti AhArasaMpajjaNaM ca tallavarNa, athavA AhAreNaM samaM paMcagaM, AhAreNa hi saha paMca lavaNANi, taMjahA-saiMdhavaM sovaccalaM viDaM romaM samudra iti, lavaNaM hi sarvarasAn diip|| yati, uktaM hi-'lavaNavihUNA ya rasA, cakkhuvihaNA ya iNdiyggaamaa| tathA coktaM-'lavaNaM rasAnAM tailaM snehAnAM ghRtaM medhyAnA'mityAdi, kei aThThappa loNaM Na pariharaMti, kecittadapi, athavA AhArapaMcagaM, tadyathA-'majaM lasuNaM palalaM khIraM karabhaMtadheva gomaMsa', vAribhaddagA tu ege ya sItodagasevaNeNa snAnapAnahastapAdadhAvanena sItodagasevaNaM, tatra ca nivAsaH, sItamiti adhigatajIvaM, aMguSThAbhitaptaM vA, parivrATbhAgavatAdayo'pi zItodakaM sevaMti, huteNa ege tApasAdayo hi iTaiH samighRtAmihavyaiH, hutAzanaM tarpayanto mokSamicchanti, tatra kuMthvAdIn satvAnna gaNayanti ye tatra dahyante, mokSo hyaviziSTaH sarvavimokSo vA daridrAdiduHkhavimokSo vA, ye kulasvargAdiphalamanAzaMsya jujati te mokSAya, zeSAstu abhyudayAya, teSAmuttaraM 'pAyosiNANAdisu Natthi mokkho ' vRttaM // 393 / / prAta iti pratyupaH, AdigrahaNAt hastapAdaprakSAlanajalazayanAni, yena tadudakaM sacittaM tadasin ye vahave pANA hammaMti, kiMca-snAnaM madadarpakaraM, kAmAMgaM prathama smRtam' khAro NAma aThThappaM tadAdInyanyAni paMca lavaNANi teSAmanazanena mokSo bhavati, te maja maMsaM lavaNaM ca bhocA te iti kusIlA, mAMsamiti gomAMsaM, cagrahaNAt palyaMDhuM kArabhaM etAnyabhocA // 196||
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakra cUrNiH 297 // Women kathamihAnyatravAsaM parikalpayanti mUrkhAH, anyatravAso nAma mokSavAsaH, athavA anyatravAso nAma yatrecchati yadIpsitaM vA na tatra vAsaM parikalpayanti, atraiva saMsAre ceva, parikalpayaMti nAma kurvanti, vizaipottaraM 'udaeNa je siddhimudAharaMti' vRttaM // 394 // sAyaMti rAtrau pAyaMti paccUse, sesaM kaMThyaM / kiMca yadudakena siddhiH syAt tena 'macchA ya kummAya sirIsivA ya' vRttaM // 395 // macchA eva kummA-kacchabhA, sIrIsavatti iha sirIsivA magarA suMsumArA ya, catuSpAdatvAt sirIsRpA, maMgU NAma kAmajagA, uTTA NAma majArapamANA mahAnadISu dazyante, ummaJjaNimajjiyaM karemANA, dagarakkhasA manuSyAkRtayo nadIpu sammudreSu ca bhavaMti evamAdayo'nye'pi ca jalacarAH matsyabandhAdayazca yadyadbhirmokSaH syAttena sarve mokSamavApnuvantu na cedApnuvaMti Na, aTTaNameyaM kusalA vadaMti asthAnamiti anAyatanaM anAdezaH abhyudayaniHzreyasayoH kuzalAstIrthakarAsta evaM vadaMti asthAnametat yadudakena zuddhirbhavati, 'udakaM jati kammamalaM hareja' vRttaM // 396 // evaM puNyaMpi, candanakaIma liptaM vA, nocet tataste icchA mAtramidaM, ta evaM carAkA jAtyandhatulyAH aMdha va NetAramaNussaratA andhena tulyaM andhavat yathA jAtyandho jAtyandhaM netAramaNussaraMto, aNussarato NAma aNugacchaMto, unmArga prApya viSamaprapAtAdikaNTakavyAlAgi upadravAnAsAdayati klezamicchanti na ceSTAM bhUmimavAproti, evaM te kusIlA ahiMsAdiguNajAtyandhA icchaMto'pi mokSArthaM ahiMsAdIn guNAnaprApnuvantaH, svayaM prANino viheDayaMti 'heDDU vibAdhane' bAdhanta ityarthaH, ye cAnye jIvA anApyAstAnAzrayanti te'pi tathaiva prANino viheDayitvA aniSTAni sthAnAni avApnuvaMti, kiMca- 'pAvAI kammAI pakuvato hi' vRttaM // 397 // kaMThyaM 'huteNa je mokkhamudAharaMti' vRttaM |||398 || ye mokkhaM udAharaMti nAma bhAsaMti, sAyaM ca pAyaM ca agaNi phusaMti sAyaM rAtrau pAyaM pratyupi, agniM spRzanti kuzIlAH // 197 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 198 // iti yatheSTavyaistatpataiH yadi teSAmeva siddhirbhavati evaM siyA siddhi haveja katareSAM ! agaNiM phusantANa kukammipi kukarmaNo mRkSyakArA kUTakArA vaNadAhA valsaradAhakaH, uktAni pRthakuzIladarzanANi, eSAM tu sarveSAmeva ayaM sAmAnyopAlambha:aparikkha dihaM Na hu evaM siddhi, ehinti te ghAtamavujjhamANA / apariccheti aparIkSya, dRSTiriti darzanaM, aparIkSitadarzanAnAmityarthaH, naivaM siddhirbhavatIti vAkyazepaH, kiMtu ehiMti te ghAtamabujjhamANAH, apariccheti aparIkSya, dRSTiriti darzanI, taistairduHkhavizeSairghAtayatIti ghAtaH saMsAraH, dhammamabujjhamANAH, tatpratipakSabhUtAH samyagdRSTayaH, te tu bhUtehiM jANaM paDileha sAtaM bhUtAni ekendriyAdIni jAnIta iti jAnakaH sa jAnako attovammeNa bhUte sAtaM paDileheti 'jaha mama Na piyaM dukkhaM, jANiya evameva savvasattANaM' evaM matvA yadAtmano na priyaM tadbhUtAnAM na karoti, evaM saMmaM paDilehaNA bhavati, vijaM nAma vidvAn, gahAyati evaM gRhItvA attovameNa icchitaM sAtAsAtaM evaM gRhItvA navakena bhedena tasathAvarANa pIDaM, athavA vijaM, vijA NAma jJAnaM taMgA, jo tasathAvarA NacaMti, uktaM ca- 'paDhamaM gANaM tao dayA, evaM ciTThati savtrasaMjae / aNNANI kiM kAhiti 1, kiMvA mAhiti pAvagaM ? // 1 // ' ye punaH hiMsAdiSu pravarttante azIlAH kuzIlAzca te saMsAre dhaNaMti luppaMti vRttaM // 400 // NaragAdigatI sArI mANasehiM duHkhehiM pIDyamAnA stananti, lupyanta iti chidyante, hanyante ca, tasantIti nAnAvidhebhyo duHkhebhya udvijate, karmANyeSAM saMtIti karmiNaH, yatathaivaM teNa puDho jagAI puDho nAma pRthak athavA pRthu vistAro, savvajagAI puDho paDisaMkhAetti parisaMkhAya parigaNyetyarthaH 'bhikSu' riti susIlabhikSuH tamhA vidU virate Atagutte tasmAditi yasmAnniH zIlAH kuzIlAca saMsAre parivarttamAnA stananti luppaMti trasaMti ca tamhA viduH viratiM kuryAt paMcaprakArAM ahiMsAdI, Atagutto NAma Atmasu AtmAraMbhAH 198 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ suzIlA: zrIsUtraka- tAGgacUrNiH // 199|| BishmimediTITIONShantiIORITERS guptaH svayaM vA guptaH kAyavAGmanasvAtmopacAraM kRtvA apadizyate Atagupteti, daTuM tase ya paDisAharejA cazabdAt sthAvare'pi, paDisAharejatti iriyAsamiti gahitA, atikamme saMkucae pasArae, idAnIM svaliMgakuzIlA parAmRzyaMte, tadyathA-'je dhammaladdhaM ca |NidhAya bhuMje' vRttaM // 401 // jetti aNihiTThaNidese, laddhaM, nAnyepAmuparodhaM kRtvA labdhamityarthaH, betAlIsadosaparisuddhaM, cA vibhASAvikalpAdipu, asuddhaM zrI laddhaM asaNAdi nidhAyeti sannidhiM kRtvA,, taM puNa abhattatthaM, ducaritaM bhattasesaM vA anbhattaTTho vA me aja, evamAdIhiM kAraNehiM sannidhiM kAuM bhujati, vigateNa ya sAhaTTuM vigatamiti vigatajIvaM tenApi ca sAhaTuriti | sAhariga, phAsuge dese jaMtubajite saMhRtya yaH snAti-prayatnenApi dezasnAnaM vA sarvasnAnaM vA karoti, kiM puNa ahikaDeNa ?,jo dhAvatI lUsayatIca vatthaM dhAvayati vibhUsAvaDitAe, lUmayati NAma jo chiMdati, chidittu vA puNo saMdheti vA, paThyate ca-lIsa| ejAvi vatthaM lIsae nAma sevate, athavA saiThANAI kAreti, appaNo vA parassa vA tameva kuthANaM, bhaTTArago bhaNati-adhAhu se NAaNiyassa dUre nagnabhAvo hi NAgaNigaMtato dUre vartate, nirgranthatvasyetyuktaM bhavati, uktAH pAsatthakusIlA / idANiM susIlA, 'kammaM pariNAya dagaMsi dhIre' vRttaM // 402 // hANapiyaNAdisu kajesu tividhena tu udagasamAraMbhe ya kammabaMdho bhavati tamevaM | jJAtvA saMsArabhIto duvidhapariNAe parijANeja dhIro-jAnako, yathA vA yaiH prakAraiH karma badhyate tAn karmavandhAzravAn chiditvA na kuryAditi, evaM jJAtvA viyaDeNa je jIvati AtimokkhaM vigatajIvaM viyarDa-taMdulodagAdi yaccAnyadapi bhojanajAtaM vigatajIvaM saMyamajIvitAnuparodhakRta tena jIveyuH, keciraM kAlamiti jAva Adimokkho, 'Adiriti saMsAraH sa yAvanna mukkA, | tato vA muktaH, yAvadvA zarIraM priyate tAvat , kiMca-pAsukodakabhojitve'pi sati te vIjakandAdi abhuMjamANAH, AdigrahaNAnmU I TIES IANSITIHIPPEmeinm // 199 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNi: // 200 // lapatraphalAdINi gRhyante, viratA siNANA au itthigAo viratA abhyaMgodvarttanAdiSu zarIra karmasu nivhati karmazarIrA, sukkhA lukkhA NippaDikammasarIrA jAva aTThicammAvaNaddhA evaM tAvadahiMsA gRhItA, itthigrahaNato anye'pi avAgRhAMte rAtribhaktaM ca tato'pi viratA, ye caivaM viratAstapasi codyatA te saMsAre na thaNaMti, Na vA tatra paribhramanti, Na vA kupIladosehiM jujaMti, puNaravi pAsatthA | kusIlA parAmussaMti- 'je mAtaraM ca pitaraM ca hecA' vRttaM // 403 || gAraM nAma ghRhaM putrAdi, pasavo hastava gomahiSyAdayaH, evaM kRtAkRtaM etaM saMtaM asataM vA vihAya pravrajitatvAt AghAti dhammaM udArANugiddho, hiMDato vA upetya akAraNe vA gatvA tannidhesu kulesu dANabhaddayAdisu akkhAtitti AkhyAti, dharmmA, udArAnugRddho nAma audArikaH udarahetuM dharmaM kaheti, udhAhu se sAmaNitaM zramaNabhAvo sAmaNiyaM tassa dUre vaTTati, kulAI je dhAvati sAdugAI0 vRttaM // 404 || evaMvidhAI kulAI punyasaMdhutAI pacchAsaMdhutANi vA jo gacchati sAdugAI, svAdanIyaM svAdu svAdu dadAtIti svAdudAni, svadaMti vA svAdukAni akkhAiyAo akkhAi, dhammakathAo vA, jAhiM vA kahAhiM raaMte, udArAo giddho puno, athavA udaragrathinA AkhyA Na vaTTai kArDa, itarahA tu kareavi kule jANicA, se AyariyANaM guNANaM sataMse AyariyA caritAriyA tesiM sahassabhAe so vaTTati sahassaguNaparihINo tato va heTThatareNa, je lAvae 'lapa vyaktAyAM vAci' lapatIti bravIti jovi tAva asaNAdihetuM, aNNeNa kei lavAveti ahaM eriso vA, soci AyariyANa sahassabhAge Na vaTTara, kimaMga puNa jo sayameva labai 1, evaM vatthapattapUyAhetumavi / kiMca - NikammadI paribhogaNI0 vRttaM ||405 || jo appaM vA bahuM vA uvadhiM ca chaDDittA NikkhaMto'sau sIlamAsthitaH rUkSAnapAnatarjitaH alAbhagaparIsaheNa vA dInatAM prApya jimbhidivasaTTI paMcavidhassa AjIvassa anyatamena AhAramutpAdayati, sarvo'pi hi mohatthapara suzIlAH // 200 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNi: // 201 // praNayadIno bhavati, uktaM hi kaNThavisvaratA dainyaM mukhe vaivarNyavepadhU / yAnyeva mriyamANasya tAni liGgAni yAcite // 1 // AudRNAhetuM ca muhamaMgaliyAo kareti makhavat, eriso vA tumaM dasadisippagAso taccaNigo va jahA kaMpati, uMdare hitaM udarikaM annapAnamityarthaH, bhRzaM gRddhaH pragRddhaH NIyAragidveva mahAvarAhe NIyAro nAma kaNakuMDakamuggamAsodaNANa vinikIryata iti nIkAraH, varA dAratIti varAhaH, varA bhUmI, sa udghRta viSANo'pi bhUtvAM anyAnurato'pi hi hanyamAnAn dRSTvA tatra nIkAre gRddhan pazyati, tataH kvacideva prakRtA vA, adUreti vA acirAtkAlasya prAptajaro va evati ghAtameva, maraNamityarthaH, athavA nikAro nAma yasyAnirAlakarAlakamudgamASAdIni sa AraNyavarAhaH, teSu pragRhyamANa aupageSu patati, karSakebhyo yad esati ghAtameva, evamasau kuzIla AhAragRddhaH asaMyamamaraNamAsAdya NaragatirikkhajoNio pAviUNa adUramAsu nighAtameva, sa evaM kusIlo 'aNNassa pANassa idhaloiassa' vRttaM // 406 // ihalaukikAni hi annapANAni hi na mokkhAya, teSAM aihikAnAM annapAnAnAM heturiti vAkyazeSaH, anupriyANi bhASate, esa dArikA kIsa Na dIjai 1, goNe kiMNa dammae 1, evamAdi vaNImagattaNaM kareti, sevamAna iti vAyAe sevati, AgamaNagamaNAdIhi ya, sa evaMvidhaM pAsatthayaM caiva kuzIlataM ca cazabdAt osannataM saMsatataM ca prApyeti vAkyazeSaH, kevalaM liGgAvazeSaH cAritraguNavaMcitaH NissArae hoi jahA pulAe jahA ghaNNaM kIDaehiM NiSphAlitaM NissAraM bhavati, kevalaM tupamAtrAvazeSaM, evamasau cAritraguNanissAraH pulakadhAnyavat ihaiva bahUNaM samaNANaM samagINaM hIlaNije 0 paraloge ya Agacchati hatthachiMdaNAdINi, uktAH kuzIlAH, tatpratipakSe bhUtaM mUlottaraguNeSu AyatatvaM, so zIlaM pratipadyate, tatrottaraguNAnadhikRtyApadizyate, 'aNNA yapiMDeNa'dhiyAsaeja' vRttaM // 407 || Na sayaM vaNImagAdIhiM, aNNAtau esati, adhiyAsaNANa vIryanirU paNa // 201 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIryanirU zrIsatraka- tAGgacUrNiH // 202 // alaMbhamANA, Na pUyaNaM tavasA a, bahU jaNe pUyAsakAraNimittaM tapaH kuryAditi, nivahejja vA, jo pUAsakAranimittaM tavaM kareMti teNa so tacANi vAhito bhavati, tamhA Na NivyahejjA, sa evaM aNNe ya pANe ya aNANugiddho, jo hi aNNAyapiMDaM esae so NiyamA aNNe ya pANe ya aNANugiddho, athavA aNu-pazcAdbhAva iti, Na pubabhuttesu aNNapANesu aNugijjhejjhA, egaggahaNe gahaNaMti jahA rasesu Niyatatti taheva savvesu kAmesu NiyattiM kuryAt , sadarUvAdisu asajamANe Na rAgaM dosaM vA gacche, kathaM ?, 'saddesu ya bhaddayapAvaesu, sotagahaNamuvagatesu / tudveNa va rudveNa va samaNeNa sadA Na hoyabbaM ||1||evN semiMdiesu, ahavA apasatthaicchAkAmesu madaNakA mesu ya, yathaiva indriyajayaM karoti taheva 'savANi saMgANi adhi(i)cca dhIro'vRttaM // 408 // saMgA:prANivadhAdayaH jAva micchAdasaNaMti tANi aNicchiUNa sabvAiM parIsahovasaggAI dukkhAI khamamANe-sahamANe, akhilo NAma akhilesu guNesu vartitavyaM, athavA khilamiti patra kiMcidapi na prasUte UkharamityarthaH, naivaM khilabhUtena bhavitavyaM, yatra kazcidapi guNo na prasUte, guNA NANAdI, agRddhe AhArAdisu, Na siloyakAmI parivaejA, siloko nAma zlAghA, sarvato vaeja, syAttadajJAtapiMDaM kiMnimittamAhArayati ?, ucyate-'bhArassa jAtA muNI bhuMjamANe' vRttaM // 409 // bhAro nAma saMyamabhAro, jAtAetti saMyamajAtAetti, saMyamajAtA matto-NimittaM, saMjamabhAravahaNaTThatAe 'so hu tavo kAyavyo jeNa maNo dukkaDaM Na uppajeja', kaMkhejA ya udyAnakrIDAtulyaM tapo manyamAnaH kaMkhejA ya pAvavivegaM nAma bhikkhU, pAvaM nAma kamma, vivego vinAza ityarthaH, sarvaviveko mokSaH, seso desavivego, athavA pApamiti zarIraM, kRtaghnatvAdazucitvAca tadvivekamAkAMkSamANaH duHkheNa puDhe dhutamAtieja yadi punarasau saMyama kurvANaH zArIramANasaiH parIpahopasargaduHkhairabhibhUyate tatastairamibhUtaH dhutamAdieja, dhu-vairAgyaM cAritraM upazamo vA TH Imm ininemini I SRORISMARATRAINIDINATTISMILIBAPPADIRAIIMURARIRIDHIRaarima / // 202 // Temyaayu,
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 203 // vIyanirUpaNaM saMjamo NANAdi vA, AdIejjatti tamAdadyAt , tena teSAM jayaM kuryAdityarthaH, yathA bhaTTAraka eva, damadanto vAsaMgAmasIse yathA damitaH varo-yodhaH saMgAmazirasyaparAn damayati, abhihaMtItyarthaH, evaM aTThavihaM kamma jiNitA parIsahe adhiyAsehi, kiMcAnyat'avi hammamANe phalagAyataTThI'vRttaM // 410 // yadyapyasau parAsaherhanyeta arjunakavat , athavA phalakAdavakRSTaH kSAreNa lipyeta sicyeta vA tathApi apraduSTaH aNihammamANo vA samAgamaM kaMkhati aMtagassa samyak AgamaH samAgamaH, antako nAma mokSaH, athavA antaM karotIti antakaH, yathA 'nAgnistRpyati kASThAnAM, nApagAnAM mhoddhiH| nAntakRtsarvabhUtAnAM, na pusAM vAmalocanAH | // 1 // sa evaM niddhRya karma-aMtakarmamAsAdya nizcitaM niravazeSa vA dhRtvA vidhya, kiM? aSTaprakAraM karma, neti pratipedhe, bhRzaM prapaMca pravaMcaM jAtijarAmaraNaduHkhadaurmanasyAdi naTavadanekaprakAraH prapaMcako dRSTAntaH, akkhakkhae va aznotItyakSaH, athavA na kSayaM jAtItyakSaH, jahA akkhakkhae sagaDaM samavipamadurgaprapAtodyAnAdipu tepu punaH saMkhobhaminti evaM sa, evaM nirdhaya karma acalaM nirvANasukhaM prApya na punaH saMsAraprapaJcamAmoti / nayAstathaiva / / kusIlaparibhASitaM sasamamadhyayanaM samApta // vIriyaMti ajjhayaNaM, tassa cattAri aNuyogadArA, ahiyAro-tividhaM vIriyaM viyANittA paMDiyavIrie jatitavyaM, gAthA | 'vIrie chakaM' gAthA // 91 // vIriyaM NAmAdi chabiha, NAmaMThavaNAo gayAo, vatirittaM davyabIriyaM sacittAdi tividhaM, sacittaM | davvavIriyaM tividha-dupada cauppada apadaM, dupadANavIriyaM arihaMtacakavATTivaladevavAsudevANaM itthirayaNasma ya, evamAdINa vIriyaMjaM jassa jArisaM sAmatthaM, catuSpadANaM tu assarayaNAINaM sIhavagdhavarAhasarabhAdINa, sarabho kila hastinamapi vRka iva auraNakaM ukkhiviUNa a bajjhati, evamAdi yasya yacca catuSpadasya boddhavyaM vA sAmarthya, apadANaM gosIsacaMdaNassa uNhakAle DAhaM NAseti // 203 // FORIANDHPM
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIstrakatAGgacUrNiH // 204 // paNa tahA kaMvalarayaNassa sIyakAle sItaM uNhakAle uNhaM NAseti, tahA cakATTissa ganbhagiha sIte uNhaM uNhe sItaM, evaM puDhacImAdINaM jassa jArisaM saMjoimANaM asaMjoimANa ya gadAgadavisesANa ya 'acittaM puNa cIriyaM' gAthA // 92 // acirna dabavIriyaM AhArAdINaM snehabhakSyabhojyAdInAM, uktaM hi-'sadyaH prANakara toyaM0' AvaraNANaM ca yammamAdi guDAdINaM ca cakarayaNamAdINaM anyeSAM ca prAsazaktiphaNakAdINAM, kiMcAnyat-jaha osahANa bhaNiyaM vIriyaM, vivAge taM visallIkaraNI pAdalevo, medhAkaraNIu ya osadhIo, visaghAtINi ya davvANi gaMdhaAlevaAsvAdamAtrAt vipaM NAsenti, sarisibamettAo vA guliyAo vA lomukkheNaNAmette khette vipaMgado vA bhavati, anyaM dravyamAhAritaM mAsegApi kalu(vapi kSudhA na karoti, na ca balagnAnirbhavati, kiJcakeSAzcidravyato saMyogeNa vattI AlittA udakenApi dIpyate, kasIrAdipu ca kAMjiphenApi dIpako dIpyate, yoniprAbhRtAdipu vA vibhA siyavvaM / khettavIriyaM devakuvvAtIsu sarvAMNyeva dravyANi vIryavanti bhavanti, yasya vA kSetraM prApya balaM bhavati, yatra vA kSetre vIrya varNyate, esa ceva attho NijjuttIgAthAe gahito, 'AvaraNe kavayAdI cakAdIyaM ca paharaNe hoti / khettammi jammi khette kAle jo jaMmi kAlaMmi // 94|| kAlavIriyaM susamasusamAdisu, yasya vA yatra kAle balamutpadyate, tadyathA-'vasu lavaNamamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemnte| zizire cAmalakaraso ghRtaM vasaMte guDo vasantasyAnte // 1 // ' 'bhAve jIvassa vIriyassa' gAhA // 93 / / bhAvavIriyaM jIvassa savIriyassa laddhIo aNegavidhAo, taMjahA- urassabalaM iMdiyavalaM ajjhappavalaM, aurasi bhavaM aurasyaM, zArIramityarthaH, taM puNa aNegavidhaM, taMjahA-'maNavayaNakAya'gAthA // 95 // maNe tAva urassavIriyaM jArisaM maNapoggalagahaNasAmatthaM vayarosabhasaMghAtaNAdINaM jArise paDhamasaMghataNe maNapoggale geNhati, taM puNa duvidhaM-saMbhave ya saMbhavve ya, tittha- // 20 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmAkarma vIyeM shriisuutrk||nggcuurnniH // 205 // garassa aNuttarokvAiyANaM ca atIpaDUNi maNodavANi, saMbhASaNIyaM tu yo hi yamartha paTumatinA procyamAnaM na zaknoti sAmprataM pariNAmayituM, saMbhAvyate tu epa parikarmamANaM zakSyatyamumathaM pariNAmayituM, taMjahA-tave taNuttae dubale, vigNANaNANa ityAdi saMbhAvyaM, vAyAvIriyamavi duvidhaM-saMbhave ya saMbhavve ya, tattha saMbhave ya titthagarassa joaNanIhAriNI vANI sababhAsANugAmiNI etatsaMbhavati vAcAvIrya titthakare, yeSAM cAnyepAM kSIrAvAdivAgviSayaH, tathA haMsakokilAdInAM sambhanati svarasena mAdhuryavIrya, sambhAvye tu zyAmA strI gAitavve, taMjahA-'sAmA gAyati madhuraM kAlI gAyati kharaMca rukkhaM ca evamAdi, tathA saMbhAvayAma enaM zrAvakadArakaM akRtamukhamapyakSareSu yathAvadabhilaptavyeSu, tathA saMbhAvayAmaH zurumadanazalAkA manuSyavaktavyena tvevaM bhAse sambhAvyate, kAyabIriyaM NAma aurasyaM yadyasya valaM, tadapi dvividha-sambhave sambhAvye ca, saMbhave yadivA cakravartibaladevavAsudevANaM yadvAhuvalAdi kAyavalaM, jahA koDisilA tiviThThaNA ukkhitA, athavA 'solasa rAyasahassA evaM jAva aparimitavalA jimavariMdA saMbhaveyuH, sambhAvyate tIrthakarA lokaM aloke prakSeptuM, tathA meruM daMDamiva gRhItvA chatravaddhatu, tahA pabhU aNNataro iMdo javudIvaMtu vAmahattheNa chattaM jahA dhareja karayalato maMdaraM ghetuM, tathA saMmbhAvyate AryadArakaH parisarddhamAnaH zilAmenAmudvartu, anena mallena sahAyodhumityAdi, iMdiyavalaM paMcavidhaM soiMdiyAdi, ekekaM saMbhave sambhAvye ca, saMbhave yathA zrotasa bArasa joyaNANi visao, evaM sesANavi jassa jo, saMbhAvye'pi yasyAnupahatamindriyaM zrAntasya vA pipAsitasya vA pariglAnasya vA sAmpratamagrahaNasamartha, ytho| ddiSTAnAmupadravAnAM upazame sambhAvyate viSayagrahaNAyeti, uktaM indriyavIrya / idAnIM AdhyAtmika, tamanekavidhaM 'ujamadhitidhIrattaM, || // 96 // ujjamogAma parIsahovasaggANaM jaye, soMDIro NAma tyAgasaMpannaH avisAditA, ahavA soMDIrattaM jJAne adhyetavye tathaiva vA // 205||
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmAkarma zrImatrakatAnacUrNiH // 206 // vIyeM kartavye, na parAbhiyoga iva karoti, harSAyamANaH, avazyaM mayA etatkartavyaM, na vipIdanti calayati vA, kSamAvIya AkuzyamAnovi nakSubhyati, gaMbhIro nAma parIpaherna kSubhyate, dAuM vA kAuM vA No tuccho bhavati, uktaM ca-'vullubuleti ja hoi UNayaM ricayaM kaNakaNei / bhariyAI Na khumbhaMtI supurisaviNNANabhaMDAI // 1 // ' uvayogaH sAgAraaNAgAruvayogapIriyaM, sAgArovayogavIriyaM aTTavihaM paMca jJAnAni vINyajJAnAni, aNAgArovayogavIriyaM caturvidhaM, yena svavipaye upayuktaH yo yamartha jAnIte draSTavyaM ca pazyati, ekekassa matyupayogAdeH caturvidho bhedo davyAdi, evaM uvayogavIrie jANati, jogavIriyaM tivihaM, maNNamajhappIriyaM akuzalamaNaNirodho vA kuzalamaNaudIraNaM vA maNassa egatIbhAvakaraNaM vA, maNavIrieNaya NiyaMThasaMyatA vaddhamAgaavahitaparigAmagA ya bhavanti, vaivIrie bhAsamANA apuNaruttaM niravazeSaM ca bhApate vAvipayAtmopayuktaH, kAye vIrya susamAhitapasannavadanaH susaharitapAda: kUrmavadacatiSThate, kathaM nizcalo'haM syAM ityadhyavasitaH, uktaM hi-kAevi hu ajjhappaM te tapovIya dvAdazaprakAra yastadadhyavasitaH karoti, evaM saptadazavidhe saMyame'pi, ekatvAdhyavasitasya saMyamavIyaM bhavati, kathamahamaticAraM na prApnuyAmiti, evamAdi adhyAtmavIya, evamAdi bhAvavIrya vIriyapuvve vaNijati vikalpasaH, uktaM ca-"savyaNadINaM jA hoja kAlugA gaNaNamAgatA sNtii| taco bahutaro u attho ekassa puvassa // 1 // savvasamudANa jalaM jati pasthimitaM haveja saMkalaNaM / tatto bahutaro u attho egassa purassa // 2 // sarvapi tayaM tivihaM paMDiyaM bAlaM ca vAlapaMDita hoi, tattha bAlayaM tathA paMDitaM ca, mIsitaMca, athavA duvidhaM, taM0-agAkhIriyaM aNagAravIriyaM, tattha paMDitavIriyaM aNagArArNa, AgArANaM tu duvihaM-bAlaM ca bAlapaMDitaM ceti, tattha paMDitavIriyaMpi sAdIyaM sapajavasitaMca, pAlabIriyaM jahA asaMjatasta, vividho tiThANA, taMjahA-aNAdINaM apaJjavasitaM 1 aNAiyaM sapajavasiyaM SHARMA // 206 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIrye karmAkarmazrIstraka 2 sAdIyaM sapajjavasitaM 3, No cevaNaM sAdIyaM apajavasitaM, athavA sammaM tu vIriyaM tivihaM-khaDayaM upasamiyaM khaovasamiti, tAgacUrNiH 40 khaiyaM khINakasAyANaM, upasamiyaM uvasaMtakasAyANaM, sesANaM tu khaovasamiyaM, jattha sutaM-satyamege susikkhaMti, tattha gAthA // 207 // 'satyaM tu asiyagAdi',gAthA, satthaM vidyAkRtaM matrakRtaM ca, tattha vijA itthI bhaMto puriso, athavA vidyA sasAdhaNA maMto asAhaNo, ekeka paMcavihaM-pArthivaM vAruNaM AgneyaM vAyavyaM mizramiti, tattha mIsaM jaM duha tiha vA devatAgaM, athavA vijAe maMteNa ya, etANi adhidevagANi, gato NAmaNipphaNNo, suttANugame suttamuccAreyavaM-taM cimaM suttaM-'duhAvetaM samakkhAtaM' silogo|| 411 / / dudhAvi etaM, dviprakAraM-dvibhedaM bAlaM paMDitaM ca, caH pUraNe, etaditi yadabhipretaM, yadvA ihAdhyAye adhikRtaM vakSyamANaM, jaMvA mikkhecaNijjuttIvuttaM, samyak AkhyAtaM samAkhyAtaM titthagarehiM gaNaharehiM ca, virAjate yena taM vIriyaM, vikamo vA vIriyaM, pakariseNa bucai pavucai, bhRzaM sAdhvAdito vA vucati, kiNNu vIrassa vIrattaM kena vIrotti vucati, kimiti pariprazne, nu vitarke, vIryamaskhAstIti vIraH, kiM tat vIrassa vIrya ?, keNa vA vIretti bucati, kiNA vA kAraNena vIra ityabhidhIyate', pRcchAmaH, tattha vA karaNaM vIriyaM jaM pucchitaM tadidamapadizyate-'kammameva pariNAya' silogo // 412 // kriyA kamatyanantaraM, kriyA hi cIya, evaM pariNAe evaM parijAnIhi, tassegaTTiyA oTThANati vA kammati vA balaMti vA vIriyaMti vA egahu~, paThyate ca-kamma| meva pabhAsaMti evaM prabhApanti karmapIya, athavA yadidamaTaprakAra karma tat audayiphabhAvaniSpannaM karmetyapadizyate, audayiko'pi |ca bhAvaH karmodayaniSpanna eva, bAlavIriyaM vucati, vitiyaM akammaM vAvi suvvatA akarmanIyaM tat , taddhi kSayaniSpanna, na vA bill karma badhyate, na ca karmaNi hetubhUtaM bhavati, suvratAH-tIrthakarAH, prabhApaMta iti vartate, parijAnaMta iti ca varttate, tattu paMDitavIyamapadi- B207 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmAkarma vIrya zrIba- gANika // 20 // zyate eva, pate dve sthAne, taM kammavIriyaM ca akammavIriyaM ca, tatra pramAdAta karma vadhyate apramAdAna vadhyate, athavA dvAviti vAlaM paMDitaMca, bAlaM asaMyatANaM paMDitaM saMjayANaM, tatra tAvat bAlavIriyaM apadizyate, athavA jamma Adizyate vaTTamANA bhaviyA maNussA, tatkathaM ?, ucyate-pamAdaM kammamAhaMsu silogo // 413 / / pramAdAt karma bhavati evaM vaktavyaH, kAraNe kAryopacArAt pramAdaH karmetyucyate, sa ca pramAdA tahAvi saMbhave Adizye paMDitaM sAdi apajjavasitaM, vAlaM tivihaM, anAdi apajavasitaM abhaviyANaM, aNAdi sapajjavasitaM bhabiyANaM, sAdisapanavasitaM sammaddiTThINaM, jaM taM bAlaM kathaM hojjA?, ucyate 'satyamege susikkhaMti'silogo // 414 // dhanurupadizyate dhanuHzikSAmityarthaH, AlIDha0 sthAnavizeSataH, ege asaMjatA, na sarve, athavA sarvakAraNA astrazAstrANi, adhIyate hi bhImAsurakagna koDillagaM dharmapAThakA vaidyakaM vAvattari vA kalAo suThTha sikkhaMti asubhenAdhyavasAyena ativAtAya pANiNaMti evaM puruSasya zira chettavyaM evaM cArthI pratyarthI vA daNDayitavyo netrAdirAgAdibhizca kArI akArI ca jJAtavyo, amukAparAdhe vA'yaM daNDo hastacchedamAraNetyAdi, kiMca-kei maMte adhijjati amu maMte abhicAruke atharvaNe hRdayoNDikAdIni ca azvamedhaM sarvameva purupamedhAdi ca matrAnadhIyate, bhUtamatro dhAtupAdaH vilavAdAdi, bahUrNa pANANaM bhUtANaM viheDaNaM, vidyAdhana ityarthaH, uktaM |ca-'paTzatAni niyujate, pazUnAM madhyame'hani / ayamedhasya vacanAt , nyUnAni pazubhistrimiH // 1 // te tu ashubhaadhyvsitaaH| kiMca-'mANao kAu mAyAoM' silogo||415|| teNa cANakakoDillaIsatyAdI mAyAo adhijjati jahA parovaMcetanyo, tahA vANiyagAdiNo ya utkocavaMcaNAdIhiM atthaM samajigaMti lobhe tatthaca uttareti mANovi, evaM mAyiNo mAyAhiM atthaM upajiNaMti, yatheSTAni sAvadyakAryANi sAdhayanti, tata eSAM karmabaMdho bhavati, kAmabhogAn samAhare kAraNe kAryavadupa-10 // 208 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM . . zrIsUtraka AraMbhavarjanAdi tAgacUrNiH // 209 // cAraH, artha eva kAmabhogAH tatsamAharaMti iti, paThyateca-AraMbhAya tiuda AraMbhA tribhiH kAyavAGmanomiH AudRtI tiudRti, vahave jIve egidiyAdi jAva paMciMdiyatti vucati ya evamAdi Arabhyate pApaM, taM tu maNasA vayasA kAyasA, NavaeNa bhedeNaM | jIve haNato, baMdhanto uddhaMsento ANavento kuTTento arthopArjanaparo nidAya haMtA gAmAdi chettA miyapucchAdi pattiyA itthidaMtAdi hatthAdi vA, AtasAtA maNasA kaiyA vacai satyo gAthA // 416 // kAyeNa kilissaMto, paDhama maNasA, pacchA vAyAe, | aMtakAle kAeNa, Arato sayaM, parato, sayaM parato, aNNeNa duhAvi, sa evaM 'verANi kuvati verI' silogo||417|| sa vairANi kurute vairI, tato aNNe mAreti aNNe baMdhati aNNe daMDeti aNNe Nivisae ANaveti corapAradAriyAyacopagAdi bahujaNaM vereti jesu vA thANesu rajati sajjati majjati ajjhovavajati, paThyate ca-jehiM verehiM kajjati, tataste vairiNaH ihamave, parabhave ca karakayAdIhiM kicaMti, chidyanta ityarthaH, jANi vA kareti tANi se se ahiyatarANi paDikareMti, rAmavata, jahA rAmeNa khattiyA occhA| ditA, 'apakArasamena karmaNA, na narastuSTimupaiti zaktimAn / adhikAM kuru vairayAtanAM, dviSatAM jAtamazeSamuharana // 1 // subhomeNAvi tisattakhutto NibaMbhaNA puhavI katA, pApopakA ya ArambhAH pApArhAH pApopagAH-pApayogyAH, pApAni vA upagacchantyAraMmiNaH, AraMbhA hiMsAdayaH, duHkhasparzA duhAvahAH duHkhodayakarA ityarthaH, ante ityarthaH, ante ityantazaH mRtasya narakAdipu 'pAvANaM khalu bho kaDANa kammANaM ducciNNANaM jAva vedaittA bhokkho, Nasthi avedaittA, tavasA vA josaittA' aSTAnAmapi prakRtInAM yo yAdRzo'nubhAvaH sa tathA phalati // 417 // kiMca-saMparAgaH tesu vA tAsu gatipu saMparANijjatIti saMparAgaH-saMsAraH, athavA para ityanabhimukhyena badhyamAnameva vedyane, nigacchaMti-prApnuvaMta, ArtA nAma vipayakapAyA , dukaDakAriNo SC // 209 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacANa // 21 // vIryAdi INE dukkaDANi-hiMsAdINi pAvANi kurvantIti dukkaDakAriNaH, kiM nimitta ? rAgadosassitA bAlA bAlavIryAH, sa eva prakRtiH | bahuM kira kAlaM Thito mohaNIyassa vibhAsA, tatastaiH pApaiH karmabhiH sAmparAyameva NiyacchaMti saMsAramityarthaH, tatra ca narakAdiSu duHkhAnyanubhavanti / 'etaM sakammavIriyaM silogo // 419 // sakarmavIriyaMti vA bAlavIrIyaMti vA egahu~, idAnIM akmmviiri-1| yati vA paMDitavIriyaMti vA egaTThati, keriso puNa paMDito ?-'davie baMdhaNummukke' silogo||420|| rAgaddosavimukko davio, | vItarAga ityarthaH, athavA vItarAga iva vItarAgaH, bandhano'lpo muktakalpaH, paMDitavIryAcaraNebhyaH savvaso chinnabaMdhaNetti siddhastena nAdhikAraH, ye punaH pramAdAdayo hiMsAdayaH rAgAdayo vA teSu kAryavadupacArAt ucyate-savato chiNNabandhaNe, na teSu vartata ityarthaH, kaSAyaappamatto vA saH akarmavIraH, evaM ceva akarmavIriyaM vuccati, kathaM akarmavIriyaM ?, yatastena karma na badhyate, na ca tatkarmodayaniSpannaM, yena karmakSayaM karoti tena akarmavIryavAn , paNolla pAvayaM kammaM pramAdAdIn pApakarmAzravAn tAn | aNudya sallaM katteti appaNo bhAvakammasallaM aTThappagAraM tatvaMtati chinattItyarthaH, antasoti yAvadanto'sya, niravazeSamityarthaH, kena kRtanti ? kiM vA AdAya kRtantIti ?, ucyate-dhammamAdAya, kIdRzaH dharmaH ?NeyAuaMsuakkhAyaM silogo||421|| nayanazIlo naiyAyiko, kutra nayati ?, mokSaM, suSThu AkhyAtaH suakkhAya, upAdAya-taM gRhItvA, samyak Ihate samIhate dhyAnena, kiM dhyAyate ?, dhamma sukaM ca, tadAlaMbaNANi tu bhujo bhujjo duhAvAsaM bhUyo bhUya iti bIpsArthaH, atItAnAgatAni aNantAI bhavaggahaNAI, sakammavIriyadoseNa bhUyo bhUyo NaragAdisaMsAre NANAvidhaduHkhAvAse sArIrAdINi dukkhANi bhujo 2 pApati, azubhabhAvaH azubhattaM tahA tahA tena prakAreNa yathA karma tathA tathA zubhaM phalati, athavA azubhamiti azubhabhAvanA gRhItA, yathA zubhaM SAMIRMIRE
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ azAzvatasvAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 211 // | kiM? saha kaDevara0, evamanityAdyAH, azubhA api, dvAdaza bhAvanA gRhItA, tatrAnityabhAvanA 'ThANI vividhaThANANi' silogo // 422 // sthAnAnyeSAM santIti sthAninaH, devaloke tAvadindrasAmAnikatrAyastriMzAdyAH, manuSyeSvapi cakravartivaladevavAsudevamaNDalikamahAmaNDalikAdi, tiryaktve'pi yAnIpyAniSTAni, vividhAnIti uttamamadhyamAMdhamAni, tebhyaH sthAnebhyaH sarvasthAninaH caissaMti, nAtra saMzayaH uktaM hi-'azAzvatAni sthAnAni, sarvANi divi ceha ca / devAsuramanuSyANAM, Rddhayazca sukhAni ca ||1||'kiNc'annitie ime vAse' jIvatojapi hi anityaH saMvAso bhavati, kaiH?-jJAtibhiH, jJAtayo nAma mAtApitasaMbaMdhAH, suhRdaH zepA mitrAdayaH, 'evamAdAya medhAvI' silogo // 423 // evamavadhAraNe, AdAeti evaM buddhyA gRhItvA, yathA sarvANi azAzvatAni, paMDitaguNavIryaguNAMzca mokSe ca zAzvataM sthAnaM AdAetti, athavA dvAdazasu bhAvanAsu yaduktaM tamAdAya, upadhArayitvetyarthaH, Atmanaiva Atmani gRddhimuddharet mamIkAramityarthaH, taM0-hatthA me pAdA me jIvijAmi, jesuvA kalatrasvajanamitrAdipu gRddhirutpadyate tebhya Atmanaiva Atmani gRddhimuddharet , kizca-giddhimuddharemANo AyariyaM uvasaMpajeja, svAdhyAyatapAdI uttarottaraguNAnupasaMpadyamAnaH carittAriyaM maggaM uvasaMpanjejjA, AyariyANa vA maggaM uvasaMpajjeja, sarve dharmAH kutIthikAnAMNa akovitA, akovitA nAma Na kehiMvi kovijjati, kovito NAma dRpitaH, kUTakApaNavat , cchedo puNa Na kovijjai, te kathaM upasaMpajjai ?, dohi ThANehi, sahasamutiAe NacA' silogo // 424 // zobhanA matiH sanmatiH sahajAtmamatiH sahasanmatiH svA vA matiH sanmatiH, saha matIe | sahassaMmatigaM pratyekabuddhAnAM nisargasamyagdarzane vA, pittajvaropazamanadRSTAntasAmarthyAt AmiNibohiyasuyaM ugghADeti, jahA ilAiputteNa, dhammasAraM suNettu vA, yathA tIrthakarasakAzAdanyato vA dharma eva sAraH dharmasAra:, dharmasya vA sAraH dharmasAraH, cAritraM // 211 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ TH zrIpatraka- taM pratipadyate, pacchA u uttaraguNesu parakkamati paMDivIrieNa puvakammakkhayadvitAe, evaM so davio, hiMsAdi vA bandhaNa vimukko upakramAdi tAGgacUrNiH akammavIrie uvahite ya mehAvI paDighAtapAvage dhamme uvahie akammavIrie vA vaDDamANapariNAme mehayA dhAvatIti medhAvI // 212 // pratyAkhyAti hiMsAdi aTThArasa saMyataviratapaDihatapaJcakkhAyapAvakamme sa evamuttaraguNesu pavaTTamANo 'jaM kiMci uvakrama NacA' silogo // 425 / / yatkiciditi upakramAdvA avAeNa vA, ahavA tiviho ubakkamo bhattapariNAiMgiNAdi, AyupaH kSemamityAra rogyaM, zarIrasya ca upadravA Atmana ityAtmazarIrasya tasseva aMtaraddhA tasseti tasyAyuHkSemasya, antaraddhA ityantarAlaM, yAvana mRtyuriti, ye baddhA mUDhA saMjJAH, khippamiti khippaM, saMlehaNAvidhi zikSet , sikkhA duvihA-AsevaNasikkhA gahaNasikkhA ya, grahaNe / V tAvat yathAvanmaraNavidhivijJeyaH, AsevanayA jJAtvA AsevitavyaM yadyadicchati manasA, AsegaNasikkhA 'jahA kummosayaMgAI' silogo // 426 / / maraNakAle ca nityameva yathA kUrmaHkhAnyaGgAni paMcasveva dehe samAharati nAma pravezayati, tataH zRgAlAdibhyaH pizitAzibhyaH abhigamyo na bhavati, evaM pAvehi appANaM, pAvANi hiMsAdIni kohAdINi ca,maraNakAle cAhAropakaraNasevaNavyApArAca AtmAnaM saMhRtya nirvyApAraH saMlekhanAM kuryAt , AtmAnamadhikRtya yaHpravartate tadadhyAtma, dhyAyo vairAgyaM ekAgratA ityAdinA'dhyAtmena pApAtsamAharetti, tatra trayANAM maraNAnAmanyatamaM vyavasyate, iha tu pAovagamaNamadhikRtaM yenApadizyate 'saMhare hatthapAde ya' silogo // 427 // hastapAdapravIcAraM saMhRtya niSpandastiSThata, kAyaM ca saMhara ullaMghanAdibhyaH, sarvendriyANi vA sve sve viSaye saMhara, rAgadvepanivRtti kuru, pApagaMca parINAmaM'vRttaM, NidANAdi ihalogAsaMsapayogaM ca saMhara iti vartate, bhAsAdosaM ca pAvagaMti vAgguptigRhyate, evaM bhattapariNAe iMgiNIevi ayatattaM sAhara, jataM gacchejja jataM cidvejjatti, durlabhaM paMDitamaraNamAsAdya karmakSayArtha PRITIHARITMAITHUN RER MARATTIMATIPATITISHEMATHAHIREN . // 21 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 213 // sadopayuktena mAvyaM, tattha NaM jaha apadizyate 'aNu mANaM ca mAyaM ca // 428 // athavA maraNakAle ca sarvakAlameva aNu mANaM |ca mAyaM ca saMpariNNAya paMDite, aNuriti stoko'pi mAno na karttavyaH, kimu mahAn 1, anurapi ca mAyAM na kArayediti | paMDitaH, paThyate ca-atimANaM ca mAyaM ca taM pariNNAya paMDite atIva mAno yathA subhomAdi, ko'rthaH 1 - yadyapi sarAgasya | mAnodayaH syAttathApi udayaprAptasya viphalIkaraNaM kArya, sutaM me ihamegehiM, evaM vIrassa vIriyaM zrutaM mayA tIrthakarAt sthavi - rebhyo vA iheti ihaloke pravacane vA, ekeSAM na sarveSAM tadvIryavato vIrasya paMDitavIriyaM yaduktaM vIrasya vIrataM iti, yathA vA tatrAhiMsA prathamaM, ur3asyAdvayavasAnamiti tad vyAkhyAtaM, sa evaM maraNakAle amaraNakAle vA paMDitavIryavAn mahAvratepUyataH syAt, mahe tiriyaM disAsu je pANA tamathAvarA / sannattha viratiM kujA saMtinivvANamAhitaM, asya zlokasya carcA uktA, kiMca- 'pANe ya NAtivAeja adiSNaMpi ya NAtie / sAtiM Na musaM bUyA, esa dhamme busImayo ||429 // evaM tAvat pANAtivAyaM vajreja, Na vA adiNNAdANaM AdiejA, sAdiyaM NAma mAyA, sAdinA yogaH, saha sAtimA sAtiyaM, na hi mRpAvAdo mAyAmaMtareNa bhavati, sa cotkaMcaNakUDatulAdisu bhavati, sAtiyogasahito musAvAdo bhavati, sa ca pratiSidhyate, anyathA tu na mRgAn pazyAmi - Naya vallikAiyesu samuddissAmo evamAdi brUyAt, yenAtra paro vacyate tatpratiSidhyate, kohamANAmAyA lobhasahitaM vacaH, dharmaH yo'yaM ukta svabhAvaH, busimatAM vasUni jJAnAdIni / ayaM bhAravae NicaM bhave bhikkhU kaNThyaM, 'atikkasaMti vAcAe maNa| sAvi Na patthae ||30|| atiriti atikramaNe, yenAtikramyante etAni paJca mahAvratAni so'tikramaH, tatra prAMNAtipAtamadhikRtyApadizyate - tipAda eva tribhyaH pAtayatIti tipAtaH tanmanasApi na prArthayet, kiMnu vacasA karmaNA vA 1, navakena bhedena, evaM zepA | mAnavarjanAdi &ls // 213
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 214 // NAmapi jAva parigrahaH, evaM tAvatsvayaM na karoti vratAticAraM yo'pi tamuddizyAnyaiH prANAtipAtaH kRtaH kriyate vA tatrApyayamupadezaH 'kaDaM ca kIramANaM ca ' silogo // 431 || ahAkammAdi karDa agevhemANo NANujANAti, kIramANamavi jaM jANati maTThAe taM NivAreti No khalu mama aTThAe kiMcivi karaNijaM, evaM jovi AtmanimittaM asaMjamastaiH kRtaH tadyathA - zizoH zirachinnaM chidyate vA vadhyo hato hanyate vA mAMsAdyopakAni saccAni tAni hanyate vA tamapi kaDaM ca kajamANaM ca NANujANAti, AgamissaM ca pAvagaMti jaiNaM koi bhaNijjA-ahaM te AusaMto samaNA ! amaNaM vA 4 uvakkhaDemi taMpi NivAreti, No khala mama aTThA kiMci karaNijaM, evaM asaMjatovi jo jaM haMtikAme taMpi AgamissaM pAvagaM savvaM taM NANujANati, sarvamiti taMnimittaM cAka kamANaM vAvageNa bhedeNa NANujANaMti paMDiyA, Atmani Atmasu vA guptA jitendriyA jIhAdomaNiyattA, athavA sarvamiti AhAropakaraNAdi sejAo'vi bAyAlIsadosa parisuddhAo gheppaMti, evaM te bhagavantaH saMyamavIriyAvasthitA navakena bhedena tadA'ticAramakRtavantu, ye tu tadvidharmiNa: bAlavIryAvasthitA api gRhebhyo'pi niHsRtAH santaH je yAbuddhA mahAbhAgA // 432 // je (iti) aNiddiniddeso abuddhA vAdiNaH, athavA na buddhA abuddhA, bAlavIryAvasthitAH sakammavI rie vahU'ti, tahA pANaM na yatati mahAbhAgAH vijAe baleNa vA, yathA buddhaH tapazci, nimitta balena vA yathA gozAlAH, rAyapavvagA vA bahujaNanetAraH bahujanenAzriyante, pUyAsakAraNimittaM vijjAo NimittAni ya payuMjamANA tapAMsi ca prakAzAni prakurvanti tepAM bAlAnAM yatkiMcidapi parAkrAntaM tadazuddhaM bhAvopahatatvAt, navakenApi bhedena ajJAnadopAca, evamAdibhirdoSairazuddhaM tesiM paravantaM, azuddhaM nAma yathoktairdoSaiH, parAkrAntaM caritaM veSTitamityarthaH, kuvaidya cikitsAvat, saphalaM hoti saGghaso phalaM NAma kammabaMdho, tattatkarmabandhaM prati saphalaM bhavati, kRtAdi niSedhAdi // 214 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 215 // | sarvaza iti sarvAH kriyAsteSAM karmmabandhAya bhavanti, kathaM 1, sarva hi kaTukavipAkaM sucaritamapi pudgalasya mithyAdRSTeH, nirvANaM vA pratyasaphalaM bhavati, sarvazaH sarvAH kriyAntadviparItAH sacchAsanapratipannAH, je tu buddhA mahAbhAgA silogo // 423 // svayaM buddhAstIrthakarAdyAstacchiSyA vA buddhabodhitA gaNadharAdayaH, mahAbhAgA iti caurAsIi usamamAmiNo sissasahaspANi, usabhaseNassa battIsaM samaNasAhassIo gaNo AsI, evaM jAva vaddhamANasAmI, tatsaMghassa caturvidhasma parimANaM bhAsitavyaM, pratyekabuddhAH punaH sAmprataM na mahAbhAgAH kecittu pUrvamAsIt, ye cAnye rAjAdayaH pUrva mahAbhAgAH AsItpazcAdvA jAtAste vIrA iti - akramma garie vaTTamANA sarAgA vItarAgA vA vIrA, tapasi NANAdIhi vA vIrAjaMtIti vIrA, vidArayantIti vA kammANi, sammaM pasaMtIti sammatadaMsiNo, tesiM bhagavaMtANaM zuddhaM tesiM paritaM zuddhaM NAma NiruvarodhaM sallagAravakasAyA didosa parizuddhaM anuparodhakRt bhUtAnAM tavviupAsanAvidhe saMjame ca parAkrAntiH aphalaM hoti savvaso phalaM NAma karmabandhanaM taM pratyaphalaM, kathaM ?, saMjame aNaNyaphale tave codANaphale, uktaM ca-nirAsassAI nissukhaduHkhaM0 kalpanaM dharmasu, vAcA niSphalaM, mokSaNaM vA prati saphalaM, evaM pUrva pacAdvA mahAjananetRRNAM mahAjanavijJAtAnAM ca tesiM tu tavo suddho silogo || 424 // teSAmiti je jahuttakAriNo, jeti tA NidiTThA, mahaM | prAdhAnye kulaM IkSvAkukulAdi, kecidvA jJAtakulIyA api bhUtvA vidyayA tapasA sauryAd vistIrNA bhavanti nandakulavat, ettha caubhaMgo, kiMci kulatovi mahantaM jaNaovi evaM caubhaMgo, eto egatarAovi NikkhaMto mahAkulato, mahadvA kulamepAM mahAkulAH, bhagavAneva chaumattho, chaumatthakAle avamANate pareNaM tu, Na silogaM vayaMti te silogoM nAma zlAghA, amuka rAjA vA AsI| diti ibhyo vA zAlibhadrAdi tatpUjA satkArazlAghrAdinimittaM kulaM na kIrttayitavyaM kulAdikAryanimittaM vA na kIrtteta / kiM vA saphalatAdi // 215 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ . U zrImatrakatAzAlAgi // 216 // alpapiMDAzyAdi 'appapiMDAsi pANAsI' silogo // 435 // saMyame'pIyameva varNyate, teNa appapiMDAsi appaM piMDamaznAtIti appapiMDAsI, asaMpuNNaM vA, evaM pANaMpi, aTThakukuDiaMDagapamANamitne kaMvale AhAramAhAremANe appAhAre, duvAlasa addhomodariyA, solasa | | dubhAgapattaM, cauvIsaM omodariyA, tIsaM pamANapatte, battIMsaM kavalA saMpugNAhAro, etto ekeNAvi UNaM jAva ekagAseNa egasittheNa| | vA, evaM uvakaraNomodariyA, appaM bhAsejatti anarthadaNDakathAM na kuryAt , kAriNe'pi ca nocaiH, bhaNitA davvomodariyA, bhAve | tu 'khaMte'bhiNivvuDe dante' akrodhanaM kSAntiH, amiNibuDho nAma nivRttIbhUtaH zItIbhUto, arthazIlo artheSu jJAnAdipUdyataH, daMta | iti daMtendriyA, tavasA ya vigate gehANi dANAdisu gehivippamukke ya Na paDuppaNNesu rajati, Na ya kaMkhAmohaM karei, 'jhANayogaM samAharTsa silogo // 436 // dhyAnena yogo dhyAnayogaH prazastadhyAnayogaM samyak hRdi Aitya.coddhRtya 'kAyaM vosija |sabvasoM' sarvaza iti AhArakriyAmapyasya na karoti, svedajallamallapaharaNAdIzca bAhyakriyA, titikkhaM paramaM NacA titikSA NAma parIpahovasargAdhiyAsaNaM, titikSaNameva paraM mokSaNaM mokSasAdhanaM cetyevaM ca jJAtvA AmokSAya parivaetti AmokSAyetiyAvanmokSagamanaM tA parivvaegjAsitti, zarIramokSo vA, pari samaMtA sabao vaejAsi, bhagavAnAha-evamahaM bravImi, na paropadezA| dityrthH| NayAstathaiva / vIryAkhyamaSTamamadhyayanaM samAptaM // dhammotti ajjhayaNassa cattAri aNuyogadArA, dhammo asthAhikAro, uktaH upakramaH, NAmaNipphaNNe dhammo, so puNa'dhammo puvudditttto'||99|| dhammaTTakAmAe, taM ceva ya ihAvi parUveyavyo, iha tu bhAvadhammeNa ahikAro, eSa eva dharmaH, epa eva bhAvasamAdhiH, epa eva ca bhaavmaargH| tattha dhammassa Nikkhevo-NAmaM ThavaNA dhammo0 gAthA ||10||vtiritto dabadhammo tiviho AradA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka tAGgacUrNiH // 217 / / sacittAdi, tattha sacittassa jahA cetanA dharmaH, cetanA svabhAva ityarthaH, acittANa jahA dhammatthikAyassa0 jA jassa dhammatA, jahA dravyadharmAdi 'gatilakSaNotu dhammo, adhmmotthaannlkkhnno| bhAyaNaM sabadavANaM, bhaNitaM avagAhalakkhaNaM // 1 // ' poggltthi-| kAyogahaNalakSaNo, missagANaM davANaM jA jassa bhAvanA, yathA kSIrodakaM sItalaM dhAturaktavarddhakaM kAzAyI yAvatra pariNamatyudakaM tAvanmizraM bhavati, gRhasthAnAM ca yaH kulagrAmAdinagaradharmaH, dAnadhammotti yo hi yena dattena dhamoM bhavati sa tasmin deyadravye kAryavadupacArAddAnadharmo bhavati, yathA-annaM pAnaM ca vastraM ca, AlayaH zayanAzanam / zuzrUSA vandanaM tuSTiH, puNyaM navavidhaM smRtaM ||1||"loiy / / louttario' gAthA // 101 / / bhAvadhammo duviho-loio louttario ya, loio duviho-gihatthANaM kupAsaMDINaM ca, louttario tiviho-NANaM daMsaNaM caritaMca, NANe AmiNibodhigAdinA desaNe uvasAmagAdinA, carite paMcaviho sAmAyagAdinA pANivadhaveramaNAdinA vA, caturvidho vA cAujAmo, rAtIbhoyaNaveramaNachaTTho vA chabdhiho, pAsaTThabhAvadhammavitehiM pAsattho, aNNAdIhiM dANagrahaNaM Na kAyavyaM, saMsaggI vA, tattha pAsatthosaNNakuzIlasaMthavo, ettha atthe gAthA 'pAsasthosapaNakusIlasaMthavo Na kira vadRte kaauN| sUyakaDe ajjhayaNe dhammammi NikAiyaM eyaM / / 102 / / NAmaNipphaNNo gto| suttANugame sutta| muccAreyavvaM, 'katare dhamme AghAte' silogo||437|| katare keriso vA, AghAta ityAkhyAto, mAhana iti bhagavAneva, samaNetti vA mAhaNetti vA egaTuM, manyate anayeti matiH-kevalamiti, matirasyAmtIti matimAn , atastena matimatA, evaM jaMbuSA meNa pucchio| sudhammo Aha-'ajudhammojahA tahA'aMjuriti ArjavayuktaH, nadaMbhakavvAdimirupadizyeta, te kuzIlAH bAlavIryavantaH, te nArjavAni bruvate, bruvate vA na vayaM parigrahavantaH AraMmiNo vA, etatsaGghasya buddhasya upAsakAnAM vA iti, bhAgavatAstu nArAyaNaH karoti | // 217 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatrakanAGgacUrNiH // 21 // anRjudharmAdi harati dadAti vA, uktaM hi-yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva paGkena, na sa pApena lipyate // 1 // naivaM bhagavatA anArjavayukto dharmaHpraNItaH, bhagavatA tu yo yathAvasthitastaM tathaiva matvA nirupadho dharmopadiSTaH, na lokapaktinimittaM, glAnAdyupadhinA vA kiMcitsAvadyamAtena vartavyamityupadiSTaM, jinAnAmiti paSThI, jinAnAM saMtaka tItAnAgatAnAM, paThyate ca 'jaNagAtaM suNeha me' yathoddiSTadharmapratipakSabhUtastvadharmastatra cAmI vartante / 'mAhaNA kSatriyA vessA' silogo|| 438 / mAhaNA marugA sAvagA vA, khattiyA uggA bhogA rAiNNA ikkhAgA, rAjAnaH tadAyiNazca, athavA kSatreNa jIvanta iti kSatriyAH, vaizyA suvarNakArAdayaH,te hi havanAdimiH kriyAmidharmamicchanti, caNDAlA api bruvate-vayamapi dharmAvasthitAH kRSyAdikriyAM na kurmaH, bokasA NAma saMjogajAtiH, jahA baMbhaNeNa suddIe jAto NisAdotti vuccati, baMbhaNeNa vessAe jAto ambaTTho vucati, tattha NisAegaM aMbaTThIe jAto so bokaso vuccati, esiyA vesiyA epaMtIti epikA-mRgalubdhakA hastitApasAzca mAMsahetopa'gAn hastinazca epaMti, mUlakandaphalAni ca, ye vA pare pAkhaNDA nAnAvidhairupAyaiH bhikSAmepaMti, yatheSTAni cAnyAni vipayasAdhanAni, athavaipikA vaNijaH, te'pi kila kAlopajIvitvAddhamma kila kurvate, athavA vaizyA striyo vaizikAH, tA api kila sarvA vizepAzyidharme vartamAnA dharma kurvanti, zUdrA api kuTumbabharaNAdIni kurvato dharmameva kurvate, uktaM hi-'yA gatiH klezadagdhAnAM, gRheSu gRhamedhinAm / putradAraM bharatAnAM, tAGgati vraja putraka ! // 1 // ye anuddiSTA cchedanabhedanapacanAdi davve, bhAve AraMbhe NissitA NiyataM sitA NismitA, 'parigahe NiviTThANaM silogo // 439 // pariggahI macittAdi 3, davvAdicaturvidho vA, tesiM mAhaNAdikuzIlANaM pariggahe NiviTThANaMti uvaJjirNatANaM sAravaMtANa ya gaDhaviNaTuM ca soentANaM, tersi pAvaM pavaDati, AuavajAu satta kammapagaDIo siDhilabaMdhaNa // 218 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH / / 291 / / S baddhAo dhaNiyabaMdhaNavaddhAu kareti eteSAM AraMbhasaMvRttA kAmA, hiMsAdiAraMbhena saMvRttA, AraMbhasaMbhutA kAmA athavA saMmatA nAma Arambha eSAM saMmataH, kathaM AraMbhi NissiyA tiSThanti, tAlisaM, uktaM hi - AraMbhAraMbha karmANi zrAntaH zrAntaH punaH punaH / tathA na te prANairapi parirakSitA jarAvyAghyudaye duHkhodaye vA mRtau vA prApte tasmAnduHkhAnmocayanti na ca narakAdipu prAptasya tato narakAdiSu duHkhAdvimocayati / 'AghAtaM kicca mAdhetuM' silogo // 440 // Ahanyate'neneti AdhAetti, maraNamityarthaH, AghAte AghAtasya vA kRtyaM maraNakRtyamityarthaH, AghAte zarIraM saMskArayitvA dahaMti mRtakRtyAni cAsya pipiMDAdIni AghAeci tamAdhyAya kurvaMti, mahipacchAgAdyAtha vadhyante, karakatabhaktAni kurvanti, uktaM hi - 'avahattheNa ya piMDaM paripiMDeUNa patthareMtassa / ' ityAdi maraNakRtyaM, athavA AghetuM kAUNa taM paNidhAya, ye tasya bhrAtRputrAdayo dAyAdAdyA jIvaMti zabdAdiviSayaiSiNo tena mRtadhanena vayaM bhogAn mokSyAmahe, ajJAtayo'pi dAsabhRtyamitrAdayaH tat cyutaM dhanaM tarkayanti, aputrANAM ca mRtakUTaM rAjA gRhNAti, evaM vai rAjyAdisAmanyaM, aNNe haraMti taM vittaM anya iti anya eva dAyAdAdyAH bhRtyarAjacorAdayaH, haraMti vA vibhayaMti vA NAmeMti vA egahUM, uktaM ca-'tatastenArjitairdravyaidaraiizca parirakSitaiH / krIDantyanena rAjAnaH (nye narA rAjan ) hRSTatuSTA hyalaMkRtAH // 1 // karma asyAstIti karmI, tatkarmAya svakarmanirvartitAM gatiM prApya, tatkarmaphalamanvepati / 'mAtA pitA pahusA bhAtA ' silogo ||441 // urasi bhavA aurasA: aurasA api tAva take na trANAya, kiM kSetrajAtAdayaH 1, 'NAlaM te mama tANAe' yathaiva mAtrA - | dayo na trANAya sambandhena tathaivArambhaparigrahAvapi na trANAya, vipayAtha NAlaM bhavate mama tAgAe, lupyamAnasyeti zArIramAnasai| duHkhaidaurmanassu ihabhave'pi na tAvatrANAya kimuta parabhava iti, kAlasoariaputo sulaso abhayakumArasatvA zrAvaka M AraMbhasaMbhRtAdi // 219 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ | paramArthAdi zrIsUtraka- dArako, zrAvakathAsau dArakazca, dRSTAnta 'etama8 sapehAe' silogo||442|| atthamiti yo'yamukto'rthaH, na hyadharmikANAmiha lAgUrNiH paratra vA loke zaraNamastIti, trANaM vA, sammaM pehAe, paramaH arthaH paramArthaH mokSa ityarthaH, taM paramArtha anugacchanti paramaTThANumAmI, // 220 // yathoddiSTeSu mAtrAdipu vairAgyamanugacchanti, jJAnAdayo vA paramArthAnugAmikAH, sa evaM sAdhuH 'Nimmame NirahaMkAre' nAsya kalatramitravittAdipu bAhyAbhyantareSu vastupu mamatA vidyate iti nirmamaH, na cAhaMkAraH pUrvaizvaryajAtyAdiSu ca samprApteSvapi ca tapAvAdhyAyAdiSu, caredityanumatArthaH, jiNAhitaM AkhyAtaM, mArgamityarthaH, cAritraM tapo vaigamyaM vA, ta evaM mAtrAdayo nAma sambandhinaH na trANAyeti ityataH 'cecA pute ya mitey'silogo||443|| putre hyadhika snehaH tenAdau grahaNaM kriyate, mittA tivihAmahajAtakADhayaH, mahajAtakAH pUrvAparamambandhinaH, pariggaho hiraNyAdi, cecANa attagaMmotaM tyaktyA cANa Atmani bhavaM AtmakaM | natra mitrajJAtayaH parigrahAzcaivaM bAhiraMga motaM, micchattaM kamAyA aNNANaM aviratI ya etaM attagaM sonaM, zrotadvAramityarthaH, pacate |ca-cecANa aMsagaM sotaM aNNattA aNoNAgiratI micchattapaJjavA, ubhayamavi vA, Nievekamvo parivAra aujjugaMdhammamaNupAlento na putradArAdIni punarapekSate, uktaM hi-'chalitA avayakkhantA NiravekvA gatA mokkhaM ma evaM prabajitaH svarucinA'vasthitAtmA ahiMsAdiSu batepu prayateta, tatrAhimApramiddhaye jIvA apadizyante-puDhavI u agaNi bAU silogo ||444 // kaMThavaM, sarveSAM | bhedo vaktavyaH, ayathArtha parihA~ ityato bhedaH, etehiM chahi kAehi milogo||445|| etehiMti je uddiTThA chakkAyA, nijAmati ziSyanirdezaH, cijatitti vidvAna, ma eva ziSyo nirdizyate tadvidvAn , parijANiyA parijANiuM, pariNAe duvidhAe, manasA hai| kAyavakeNaM NAraMbhI pariggahI ekeke kAye Natago bhedo, na ca pariggahaM kuryAt , pariggahanimico hi mA bhUtkAyArambhaH, // 22 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNi: // 221 // | evaM sesANivi vayANi pAlejA, aSNahA 'musAvAtaM vahiddhaM ca ' silogo // 446 // vahiddhaM mithunaparigraho - gRhyate, tatra vartta - mAno'tIva dharmAdvahirbhavatIti vahirddha, uggahaM jamajAiyamiti adattAdANaM, etANi satthAdANANi logaMsi zasyate aneneti zastraM, zastrasya AdAnAni zastrAdAnAni, lUyaMta ityarthaH kasya zastrasya ?, asaMyamasya tadetad vidvatparIjAnIhi athavA upadezo bhavati, tadetad vidvAn parijAnIyAt / idAnIM uttaraguNaH-paliuMcaNaM ca bhagaNaM ca' milogo || 447 || sarvataH kuMcanaM paliuMcaNaM mAyA, bhaMjaNaM bhajate vA'sAviti asaMyatairmajjanaH lobhaH, sthaNDilAsthAnIyaM karoti, krodha eva sthaNDilaH pUrvaivarNyAdi ca, ucchrayana mucchrayaH ucchrayaNAditi, bahuvacanaM jAtyAdIni aSTau madasthAnAni 'dhuttAdAnAni logaMsi' dhUrtasyAyatanAni karmapasutaya ityarthaH, evaM yadyadA varjayitavyaM tatsarvamiha zramaNadharme varNyamAne'padizyate, uttaraguNAdhikAre ca paThyate 'dhAvaNaM rayaNaM ceva' silogo ||448 || dhAvaNaM vastrANAM, rayaNaM tepAmeva dantanakhAdInAM ca vamaNaM ca vireyaNaM, mukhavarNasaurUSyArthaM ca camanaM karoti, virecanamapi balAgnivarNaprAsAdArtha, vatthikammaM sirovedhaM, taM viaM parijANiyA, vatthikammaM aNupAsaNANi mahA vA, tattha palimaMtho saMjamassa, 'gaMdhamallasiNANaM ca ' silogo || 449 // gandhAcUrNAdayo, mallaM gaMdhamAdI, sigANaM dese savve, daMtapakakhAlaNaM daMtadhAvaNaM jahA kuMca kuMcA veti, pariggahaM hatthakammaM ca pariggado sacittAdi, itthI tivihAo, kammaM hatyakammaM syAtpUrvaM bahiddhAvarjanamupadiSTaM ityataH punaruktaM, ucyate, tadbhedadarzanAtra punarukaM, 'uddesiyaM kI takaDe // 450 // kaMTho silogo 'AsUNiyaM // 451 / / AstanikaM NAma zlAghA yena paraiH stUyamAnaH sujjhati yAvatthugoti yAvadvA'nusarati tAvatsujjhati mAneneti ityAstUnikaM, athavA jeNa AhAreNa AhariteNa suNI hoti, balavantaM bhavati, vyAyAmasnehapAnarasAyanAdibhirvA akSirAgaM aMjanaM gRddhirbAhye'bhyantare vA vastuni, upodghA mRSAvAdAdityAgaH // 221 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtra kalkAdi varjana // 222 / / FAIRANSAR takarma NAma paropaghAtaH taca karotItyAha, jAtito karmaNA sIleNa vA paraM uvahaNati, uccholaNaM ca hatthapAdamukhAdInAM, kalkena addagamAdiNA hatthapAdamupatthagattANi ubaTTeti taM vidvAnparijANiyA 'saMpasArI katakirie'silogo // 452 / / saMpasAragoNAma asaMjatANaM asaMjamakajesu sAmatthaM deti uvadesaM vA, kayakirio NAma jo hi asaMjayANaM kiMcidArambhaM kRtaM prazaMsati, tadyathA-sAdhu gRhaM kRtaM, sAdhuzcAyaM sadRzaH saMyogaH, pAsaNiyo NAma yaH praznaM chedati, tadyathA-vyavahArepu mithyAzAstragatasaMzayike vyavahAre tAvadyadeSa bravIti tatpramANaM, zAstreSvapi laukikazAstrANAM vyAkhyAnaM bravIti, bhAvachakke vA sAhati sAgAriyapiMDavat , vijaM parijANiyA kaMThayaM / 'aTTApadaM Na sikkhenjAsilogo // 452 // aTThApadaM nAma dyUtakrIDA, na bhavatyarAjaputrANaM, tamaSTApadaM na zikSet , pUrvazikSitaM vA na kuryAt , vaidhA nAma dyUtaM taca samUsitaMge, rudhiraM jaMtachijjati Na, hatthakammaM vivAhaM ca hatthakarma hastakarmavat 'haste khaNDa0' gAthA, vivAdo vigrahaH kalaha ityanarthAntaraM, sa tu svapakSaparapakSAbhyAM vijaM vidvAn , parijAnIhi |'uvaahnnaau chattaM c'silogo||454|| upAnaho pAduke ca varjayitavye, chatramapi AtapaprakarSaparitrANArtha na dhArya, nAlikA nAma nAlikAkrIDA kudukkAkrIDatti, parakiriyA aNNamaNa ca, parakiriyA NAma No aNNamaNNassa pAde Amajeja vA pamanjeja vA jahA chaTTe sattikate, aNNamaNNakiriyA NAma imoci imassa pAde Amajati vA raei, imovi imassa, 'ucAraM pAsavarNa' silogo // 455 // kaMThayaM vigaDaM NAma vigatajIvaM, vigatajIveNApi tAvattandulodagAdinAna tatra kalpate AyamituM, kimu anavagatajIveNaM, evamanyatrApi, athaMDile paDisiddhaM, sAhaTuriti vigatajIvaM sAhariUga tANi vA haritANi sAharitUNaM / 'paramatte aNNapANaM tu' // 456 // parasya pAtraM gRhimAtra ityarthaH, athavA paDiggahadhArissa pANipAtraM parapAtraM, pANipariggahiyassavi paDiggaho parapAtro bhavati, para Aampralalithaanatiltathmanimalen IMMATAUTITATESTANDIDAI KAHANIAAINABAR // 222 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 223 // 3 vatthaM ca acelatievi parasya vastraM gRhivastramityarthaH, tattAvatsacelo varjayen mA bhUtpazcAtkarmadopaH hate dopazca yadyapyacelakaH syAt, evaM tAvatsacelakasya yaH punaracelakasyAtmIyamapi vastraM tat paravastrameva, na hi tasya tadanujJAtaM, svayaM cotsRSTatvAdityataH paravastraM 'AsaMdI paliyaMkaM' silogo ||457|| AsaMdI tyAsaMdikA sarvA AsanavidhiH, anyatra kASThapIThakena, paliyaMkena, paliyaMkaH paryaka eva, 'gaMbhIra vijayA ete0 ' ityAdayo dopAH, gihaMtare NisejjaM Na vAheja ' aguttI baMbhacerassa, pANANaM ca vadhe vadha' ityAdayo dopAH, 'saMpucchaNaM ca saraNaM vA' saMpucchaNaM NAma kiM tatkRtaM na kRtaM vA sa pucchAveti aNNe, kerisANi mama acchINi sobhaMte Na veti evamAdi, glAnaM vA pucchati kiM te vaTTati ? Na vaTTai vA 1, saraNaM puvvarattapuNvakIliyAgaM taM vidvAn parijAnIhi / jasaM kitti silogaM ca' silogo // 457 // dAnabuddhyAdipUrvaM yazaH tapaH pUjAmatkArAdi pazcAdyazaH, yazaH eva kIrttanaM jasa kitI, silogo | NAma zlAghA nItitapobAhuzrutyAdimirAtmAnaM zlAgheta, caMdaNapUyAuviNa kAmae, Na vA kajamANAsu rAgaM gacchejA, sabalogaMsi je kAmA kAmA duvihA icchAmadanabhedAt paJcavidhA vA, kiMca- 'jeNehaM vihe bhikkhU' silogo // 459 // jeNeti jeNa dhammakahAe vA saMthaveNa vA, AjIvavaNImagatteNa vA, annatareNa vA uvaghAtaNAdoseNaM, aNNahetuM vA pANahetuM vA payuMjamANeNa imA ovammA, Nivvahati nAma nirgacchati, tanna kuryAditi, athavA je hiM NihaM NivvAheti yenAsya ihalaukikaM kiMcitkArya niSpadyate mitrakArya, prati dAsyati vA me kiMcit, paritrAsyati vA, dharismai vA me kiMcit uvagaraNajAtaM, evamAdikaM kiMcidihalokika kArya nirvAhakaM | sAdhakamityarthaH, taM paDucca aNNaM pANaM vA, sIla maMte susIlo vA, na punaH paramArthena, zIlavantaH sAdhuH tassa mudhetra NijarAe dAyantraM, natvihalaukikaM kiMcinnirvAhakaM pratItya dAyanaM, athavA zIlavAniti zrAvakaH, azIlA nAma midhyAdRSTayaH tasmin zIlavati vA paravastrAdivarjanaM // 223 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka- tAGgacUrNiH // 224 // / nigrantha tyAdi dANaM vivjje| 'evaM udAhu NiggaMthe' silogo // 460 // evamavadhAraNe, udAhRtavAn udAhuH, nAsya grantho vidyata iti nirgranthaH mahAvIraH, sa eva ca mahAmuniH, kiM mahaM ? yadasau manute, aNaMtaM NANadamaNaM ca, dharma dezitavAn , zrutamiti kammaMtaraM, dharma anena zrutadharmeNa cAritradharmAvazeSameva zrutadharmeNApadizyate "bhAsamANo Na bhAseja'silogo // 461 / / athavA teNa bhagavatA bhApAsamitenAyaM dharma uddiSTaH yo'pyanyaM kathayati so'pyevameva kathayatu, bhAsamANo Na bhAsejja, yo hi bhApAmamitaHso hi bhASAmANo'pyabhASaka eva labhyate, uktaM ca-'vayaNavibhattIi kusalo vayogataM bahuvidha viyaannNto| divasaMpi jaMpamANo sovi hu vaiguttataM patto // 1 // ' jahAvidhIe pariharamANo macelovi acela evApadizyate, jahA yA AUMDuagoya NiThubhago ya, athavA bhAsamANe Na bhAsejja, Na rAtiNiyassa aMtaraM bhAsaM karejjA, omarAtiNiyasma vA, No ya vaMpheja maMmayaM vaMpheti NAma desIe bhAsAe ullAbo vucati, tadapi ca apArthakaM azliSToktaM bahudhA taM vaMphetitti vucati, athavA Na phejja mammayaMti, kathaM ?, jAtikuzIlatavehi marmakRt bhavatIti marmaka, mAyAThANaM na sevija mAyA NAma gUDhAcArato kRtvA'pi nivaH, kariSyamAnazca na tathA darzayatyAtmAnaM, yadA vaktukAmo bhavati tadA pUrvAparo'nucitya baahre| kiMca, 'saMtimA tadhiyA bhAsA' silogo // 462 / / santIti vidyante, tadhikA nAma sadbhutA ityarthaH, bhASyata iti bhASA, aneke ekAdezAt jaM vadittA'Nutappati khayameva cauraH kANaH dAmastathA rAjaviruddhaM vA lokaviruddha vA epa vA iNamakAsI, anupAto hi dopaM prApya vA bandhaghAtAdi bhavati, aprAptasya paraM vA sAgasaM nirAgasaM yA dopaM prApayitvA cAnutApo bhavati, kiMca-'jaMchaNNaM taM na vattavaM chaNa hiMsAyAM yadvihisakaM tanna vaktavyaM, tadyathA-lUyatAM kedAraH yujjanAM zakaTAni gorvadhyatAM nivizyantAM dArakA iti, esA ANA NiyaMThiyA Partita // 22 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ holAvAdanipadhAdi zrIsUtrakatAlacaNiH // 225 // AjJA nAma upadezaH, NiyaMThA iti nirgranthaH, epA mahANiyaMThANa vA, epA AjJA upadiSTA, kiNc||464|| holA iti desIbhApAtaH, samavayA Amanvyate yathA 'lAyanaM koi re hella'ti, sahIvAdamiti sakheti, solavAdo priyabhApa iva, gotrAvAdo vA paThyate. yathA kiM bho! brAhmaNa kSatriya kAzyapagotra ityAdi, tuma tumati apaDipaNe jo a tumaMkArabhije, vRddho vA prabhaviSNurvA sa na vaktavyaH, apaDiNNo NAma sAdhureva, savyaso taM Na vattae-sarvazastanna brUyAt / kiMca-yaduktaM NijjuttIe-'pAsasthosaNNakusIla| saMthavo Na kira vati' tadidaM-'akuzIle sadA bhikkhU' silogo / 464 / / kutsitaM zIlaM yasya sa bhavati kuzIlaH, sa tu | pAsatthAdINaM egaM, tato paMcaNhavi, tanna tAvat vayaM kuzIlena bhAvyaM, No ya saMsaggiyaM bhaye na ca taiH saMsagI kuryAta , saMsarjanaM saMsargiH, AgamaNadANagrahaNasaMprayogAnmA bhUt 'aMbassa ya Nivassa yatti taM na saMsagiM tairbhajeta saMsargistadbhavaM gamayati-kathaM?suharUvA tatyuvasaggA sukharUpA nAma sukhasparzAH, tadyathA ko phAsugapANIeNa pAdehiM pakkhAlijamANehiM doso ?, tahA daMtapakkhAlaNe, uvvaTTaNe, evaM loge avaNNo na bhavati, avA sukha iti saMyamaH, saMyamAnurUpA hi tatropasargA bhavanti, maNe baI, trividhenApi karaNena sAtiM manute, gaNu ko AhAkamme doso, Na vA sarIro'dhammo bhavati, teNa zarIrasaMdhAraNatthaM upAhaNasannidhigAdisu | ko doso ?, uktaM hi-'appena bahumasejA, etaM paMDitalakSaNaM / ' saMpayaM hi appAI saMghayaNAI dhitio ya teNa evamAdisurUvesu | uvasaggesu paDibujjheja, tevi hu paDibujjheja NAma jANejA, jANittA Na saMsariMga kujA, yadApi nAma syAt yadRcchayA taiH saMsagmI tadApi evamAdi suharUve uvasagge paDibujjheja, tevi hu paDibujjhiUNaM Na saddaheja, yathAzaktitazca abhihanyAt / kiMca-mikkhAdinimittaM ca gRhapatimanupravizya tatra 'nannatya antarAyaNa' silogo||465|| aMtarAgaM 'jarAe abhipUtovA, vAhitotapasvI' // 225||
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka tAGacUrNiH // 226 // krIDAvarjanAdi / ant TIONP PASSISTiminar ityAdi, gAmakumArIyaM kiDaM, grAmadharmaH krIDA, kumArakrIDA ca gAmakumArIyaM, kiM tatra ?, grAmakrIDA hAsyakandarpahastasparzanAliMganAdi tAbhiH sArdU, evaM vA strImiH krIDate ati, puMmiriti sArddha, kumArakAnAM krIDA kumArakrIDA, tat taMdumaAdAliMgAdi, taMtu khuDagehiM sArddha gihatthakappaTThagehiM vA mahaMtehiM vA sabakelI na kAyadyA, nacAtItya velAM hase muNI, velA merA sImA majjAyatti vA egaTuM, nAtItya mAryAdAM ise muNI, 'jIve NaM bhaMte ! hasamANo vA ussuyamANe vA kai kammapagaDIo baMdhai ?, goyamA! sattavihavaMdhae vA aTTavihabaMdhae vA' iha hasatAM sNpaaimvaayuvdho| kiNc-'annussuosilogo||466|| aNissi(Nussu)e urAlehi, urAlA nAma udArAH zobhanA ityarthaH, teSu cakravartyAdInAM sambandhipu zabdAdipu kAmabhogesu anyaizvaryavatrAbharaNagItagAndharvayAnavAhanAdipu iha ca paraloke vA aniHsRto apamatto parivae, anyepu vA AhArAdipu, cariyAe appamatto, cariyA mikkhucariyA tasyAmapramattaH syAd , yadi nAma tasyAmapramattaH parIpahopasargaH spRzet tato smaadhimdhiyaase|'hmmmaannon kuppeja'silogo / 467 // buccamANo asilogo nAma asussssamANo nidijamANo vA NibhatthijamANo vA na saMjale, na hi viditaH kodhA mAmAbhyAmindhaneneva vAgniM saMjale, taM puNa samaNo ahiyAsejA, sumaNo nAma rAgadosarahito, Na ya kolAhalaM kare Na ukkar3hi bola vA kareja, rAjasaMpasAriyaM vA / kiMca-'laddhe kAme Na patthejA' silogo // 468 laddhA NAma jai Na koi vatthagaMdhaalaMkAraitthIsayaNAsaNAdIhi NimaMteja tattha Na giNheja, jao dhAvito, athavA laddhe kAme tavoladdhIo AgAsagamaNavibhutAdIo akkhINamahANasigAdIo ya Na dAva uvajIveja, Na ya aNAgate ihalaukike etA eva vatthagaMdhAdIe, paralogige vA, jahA baMbhadatto tahA Na pastheja, evaM tAva vivego AkhyAto bhavati, phiMca-AyariyAI seveja AcaraNIyANi AyariyavANi duvidhA // 226 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ subuddhazathUpAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 227 // | evi sikkhAe, kesAmaMtigaM?-suvuddhANaM, suTu vuddhA subuddhA gaNadharAdyAH yathA yadA kAle (dA ye yadAkAle)AcAryA bhavanti / | kiMca-'sussUsumANo uveheja' silogo // 469 / / zrotumicchA zuzrUpA, ko'rthaH 1, pUrvamuktaM AyariyAI sikkheja suvudvANaM, teSAM sakAzAdidAnI tadarthasuzrUpA tathaiva, upAsita, su patthaM zobhanaprajJa, suprazaM-gItArtha prajJAvantaM, suThu tavassitaM sutavassitaM, yadi cetsaMvigga ityarthaH, tatra kevaMvidhAcAryAH zaraNaM?, vIrA je attapaNNesI vIrAjanta iti vIrA, AtmaprajJamapantIti AtmaprajJaipiNaH, AtmajJAnamityarthaH, kathaM ?, yenAtmA jJAyate yena vA'sya nissaraNopAyaH saMyamavRttivyavasthita iti, purupAdAnIyAH sevyaMta ityarthaH, rAjAno rAjAmAtyAdikAca paMDitA dharmalipsavo vA, purupAdAnIyA yadA saMvRtA bhavanti ityataH pravati, prabajitAstu | 'te vIrA baMdhaNumsukA // 470 // ahavA pUrva gRhavAse dvividhamapi bhAvadvIpaM adRSTavantaH prabajAmupetya purupAdAnIyAH yadA saMvRtA bhavanti dharma lipsubhiH purupairAdAnIyAH, athavA grAhyAH purupA ityAdAnIyAH, athavA''dAnIya ityAdAnArthikaH sAdhuH purupathAsau AdAnIyazca puruSAdAnIyaH, te dhIrA iti AdAnIyAH, vIrAjanta iti vIrAH, bandhanAni kAlAdIni tebhyo mukkA baMdhaNummukkA, na tadasaMjamajIvitaM punaravakAsate viSayakapAyAdijIvitaM vA, jaMtaM kapAyAdijIvitaM pAsatthAdijIvitaM tadidaM / taMjahA'agiddhe sahaphAsesu' silogo // 47 // maNuNNesu saddesu phAsesu ya agiddheNa bhavitavyaM, rUvesu amucchiteNa bhavitabdha, evaM gaMdharasesu, amaNuNNesu ya savvesu deso na kAyavyo, NigamaNamidANiM apadizyate 'savvaM taM samayAtIyaM' savyamiti yadidaM dharma prati iha mayA'dhyayane'padiSTaM, samaya Aruhata eca, AdiyaMti bhakSaNaM, sAmAbhyantarakaraNamAtra, ada bhakSaNe, samayeNa atItaM samayAbhyantare Na, samayenAvaddhamityarthaH, athavA ye vA pare kusamayAstAn kusamayAn tadatItaM, ajJAnadopAdvipayalAbhasthAvanatarAcaryata TREATRIPANISATI O mamaANITAMIL TAN T RA ||227 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ PATNA zrIsUtraka, tAhacUrNiH 10 samA0 atimAnavarjanAdi // 228 // ityarthaH, kiM tata?, yadidaM lavitaM bahu, lavita nAma kathitamityarthaH, kiMca-uktAvazepamidamapadizyate 'atimANaM ca mAyaM ca silogo // 472 // atiratikramaNAdipu, atizayena mAnaM atimAnaM, evaM mAyAmapi, cazabdAt krodhalobhAvapi, ko'rthaH ?, yadapi ca cet krodhodayaH syAttathApi tasya nigrahaH kAryaH na tu sAphalyaM, evaM zeSANAmapi ajjhavaseyA, yadyapi mAnAheSvAcAryAdipu prazasto mAnaH kriyate sarAgatvAt tathApi tamatItya yo'nyo jAtyAdimAnaH taM pariNAya-taM duvidhAevi pariNAe pariNAya parijANeja, zepeSvapi prayojayitavyaM, gAravANi ya savANi iDIgAravAdINi, parijJAyeti vartate, NivANaM saMdhae muNi NivvANamiti saMyama eva, taM saMyamaM acchiNNasaMdhaNAe tAva saMdhehi jAva paraM saMyamaTThANaM saMcita, athavA nirvANamiti mokSaH saMdhita iti // dharmAdhyayanaM navamaM samAptaM // samAdhitti ajjhayaNassa cattAri aNuyogadArA, ahiyAro se samAdhIe, eso ya jANituM phAsetavyo NAmaNipphaNNe, 'AdANapadeNAdhaM goNNaM NAma gAthA (103) yasmAdAdau vyapadizyate 'Apati matimaM aNuvIti dhamma' itarathA tvadhyayanasya samAdhiriti saMjJA, tenaivArthAdhikAraH, jahA asaMkhayassa AdANapadeNa asaMkhataMti NAma, taM puNa pamAyApamAdatti ajjhayaNaM vucati, jeNa tattha pamAdo appamAdo ya vaNijati, taheva logasAravijayo ajjhayaNaM, AdANapadeNaM puNa AvaMtitti vucati, evamAdINi ajjhayaNANi AdANapadeNa vucaMti, guNaNiphaNNeNaM puNAI NAmeNa tesiM Nikkhevo bhavati, eyassa puNa guNaNiphaNaM NAma samAdhiH, sA ca paDvidhA bhavati, 'NAmaM ThavaNAdavie' gAthA (104) tattha dayasamAdhI NaM "paMcasuvi ya visaesu' gAthA (105) zrotrAdInAM paMcAnAmapi indriyANAM yathAsvaM zabdAdibhirmanovipayairyA tuSTirutpadyate sA dravyasamAdhiH, athavA davaM jeNa tu da 228 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAjapUrNi: // 229 // samAdhI, sAdhitaM ca jaM davyaM somaNavaNNAdi sA davvasamAdhiH, kSIraMguDAdINAM ca samAdhi avirodha ityarthaH, davveNa samAdhiriti, jahA upajuttANaM pariNAmigasamAdhirityAdi, AhitaM vicyaM dadati, jahA tu loe AhitaMti samaM bhavati, esA davtrasamAdhiH, khetato samAhi khettasamAhI, jahA dubbhikkhahatANaM subhikkhadesaM pAviUNa samAdhI, tathaiva cirapravasitAnAM svagRhaM prApya, jattha vA khete samAdhI vaNijati, kAlasamAdhI NAma jassa jattha kAle samAdhI bhavati, prazastAvaddhAnasaMtAnAM varSAsu naktaMmUlUkAnAM ahani balibhojanAnAM vAyamAnAM zaradi gavAM, jassa vA jacira kAlaM samAdhI, 'bhAvasamAdhI catu0' // 106 // taMjahA - NANasamAhI daMsaNasamAhI caritamamAhI tayamamAhI, gANasamAhI jahA jahA suyamadhijati tathA tathA'syAtIca samAdhirutpadyate, jJAnopayukto hi AhAramapi na kAMkSate, na vA duHkhasyodvijate, jheyArthAvalaMbane cAsyAtIva samAdhirutpadyate, darzanasamAdhirApe jinavacananiviSTabuddhiriha nirvAtasaraNa pradIpavana kumatibhirbhrAmyate, cAritra samAdhirapi viSayasukha niHsaMgatvAtparAM samAdhimApnoti uktaM ca- "naivAsti rAja| rAjasya tat sukhaM0" tapaHsamAdhirapi nAsau tahA bhAvitatvAt kAyaklezakSuttRSNAparIpahebhya udvijate, tathaivAbhyantaratapoyuktaH dhyAnAzritamanA nirvANasya iva na sukhaduHkhAbhyAM bAdhyate, gato NAmaNiSphaNNo / susAnugame suttamuccArayanyaM jAva 'AdhaM pratimaM ativIya dhammaM vRttaM // 473 || sambandhaH acchinnaM nirvANaM, saMdhaneti varttate sa evaM bhagavAn tasyAmacchinnanirvANasandhanAyAM vartta mAna AghaM matimaM aNuvIyi dhamaM AghaMti AkhyAtavAn matimAniti kevalajJAnI, aNuvIyitti anuvicitya kathayati, grAhakaM bravIti jahA 'NiuNe NiuNaM atthaM thUlatthaM thUlabudviNo kathae' sulUgAvi ciMteMti-mama bhAvamanuvicintya kathayanti, tiriyAyavi ciMtayaMti-amhaM bhagavAn kathayati, AhArAdyA dravyasamAzrayaH prarUpya prazasta bhAvasamAdhiH aMjumiti ujjugaM na yathA zAkyA samAdhiH // 229 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka -ani dAnAdi , vRkSaM svayaM na chidaMti, bhinnaM jAnIhi, taM chidAnaM bruvate tathA kArpapaNaM na spRzati, krayavikrayaM tu kurvate, ityevamAdIbhiH aMtato vikatAgacUrNiH ppitavyaM, apaDiNNe mikkhU sa samAdhipratyekaH samAdhiprAptaH yo'pratijJaH ihaparalokepu kAmesu apratijJaH amRJchita ityarthaH, adviSTo // 230 // yA, mikkhU pUrvavarNitaH turvizepaNe bhAvamikkhu visesijati bhAvasamAdhireva prAptanivandhane na nidAnabhRtaH, anidAnabhUto nAma anAavabhRtaH sarvato brajet pariyae, athavA aNidAnabhUtesu parivaejA anidANabhUtAnIti nidA baMdhane abandhabhUtAnIti anidAnatulyAnIti jJAnAdIni vratAni vA tesu paribbaejA, athavA nidAnaM hetunimittamityanarthAntaraM, na ca kasyacidapi duHkhanidAnabhUto, jahA na tahA parivaejA, kANi puNa NidANaTThANANi, pAvabaMdhAdINi, tattha pANAiyAto caubiho, taMjahA-davyao khittao kAlao bhAvao, tatra kSetramANAtipAtapratiSedhe pratipAdanArthamapadizyate 'uDDe ahe yA tiriyaM disAsu' vRttaM / / 474 ||sbbo pANAivAto kanjamANo paNNavagAdi saMpaDucca ur3e ahe ya tiriyaM vA kajati, tatrordhvamiti appaNo yadUrddhamiti yadadhaH zirasaH, adhaH iti adhaH pAdatalAbhyAM, zepaM tiryaka, tatrocaM saMpAtimarajovarSolkApradIptagRhAdIni vAyuvRkSapakSimakSikAH ye vA'nye vRkSagRhAdyAzritAH, ev| mastiryak vibhASitavyAH, dravyaprANAtipAtastu tasA ya je pANA, bhAvaprAgAtipAtastu hatthIha pAdehi ya asaMjamato, cazabdAt api ucchAsanizvAsakAsitavAyunisargAdipu sarvatra saMyamati, evaM samAdhirbhavati, evaM mAyaM mANaM ca saMjamejA, tathaiva adiNaM Na geNhitavyaMti tatiyaM vataM, evaM sesANipi atthato paraveyavyANi, jJAnadarzanasamAdhiprasiddhaye tvidamapadizyate 'suyakkhAyadhamme vitigicchatiNNe' vRttaM // 475 / / suSTu AkhyAto dharmaH sambhavati suakkhAyadhamme dvividho, vitigicchAtiNNotti darzanasamAdhi gihitA, nissaMkiya nikaMkhiya gAthA, jeNa keNai phAsugeNaM lADhatIti lADhaH suttatthatadubhayehiM vicittehiM kisevi dehe aparitaMte // 230 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ HTIAN RANORITrama AtmatulyatvAdi zrIsUtrakatAgacUrNiH // 231 // ALBUMCHRISTimurarilal Sairman lADhetti, Ayatule payAsuci prajAyanta iti prajAH pRthivyAdayastAsu yathA''tmani tathA prayatitavyaM, na hiMsitavyA ityarthaH, AtmatulyA iti 'jaha mama Na piyaM dukkhaM' evaM mumAvAdevi, jahA mama abbhAikkhijaMtassa appiyaM evamannasyApi, evamanyeSvapi AzravadvArepu AtmatulyatvaM vibhApitavyaM, AyaM Na kujA iha jIvitaTTI Ayo nAma AgamaH tamAyaM na ihalokajIvitasyArthe | kuryAt , aNNapANavatthasayaNapUyAsakAraheuM vA cayaM Na kujA, cayo NAma sannicayaM na kuryAd , anyatra dharmopakaraNaM, zepamAhArAdi, vastusazcayaH sarvaH pratipidhyate, hiraNyadhAnyAdisaMcayo'pi pratipidhyate, yenAnAgate kAle jIvakA syAditi, taMpratItya bhAvasaMcayo bhavati, karmasaMcaya ityarthaH, teNa cayaM Na kujA sutavassI-bhikkhU / kiMca 'sabiMdiyA(yAbhi)NibbuDe payAsu'vRttaM // 476 / / marcendriyanivRtto jitendriya ityarthaH, prajAyata iti prajAH-khiyaH, tAsu hi paMcalakkhaNA viSayA vidyante, zabdAstAvatkalAni vAkyAni | vilAsinInAM, rUpe'pi 'gatAni savyaM vyavalokitAni, mitAni vAkyAni ca sundarINAM0'rasA api cuMvanAdayaH, yatra rasastatra gandho'pi vidyate, mparzAH sambandhakucoruvadanasaMsargAdaya ityataH sambaMdiyA NicuDo payAsu, sayao vipramukta iti caret , sarvAsamAdhivipramuktaH sarvavandhanavipramuktaH, kiMca-sa evaM vipramuktabandhanaH pAsAhi pANe ya, puDho NAma pRthak 2 athavA puDhoti bahuge pANe vivihehiM dukkhehi saNNA visaNNehi, visaMto vA visaMtIti pravizaMti saMsAraM nagaraM paralogaM ca, athavA ayamAjavaMjavibhAvo jJAyata eva, aDavihakarmodayaduHkhena aTTeti AttoM, athavA dukkhaTTitA, aTTatti ArtadhyAnopagatAH, manovAkAyaiH paritapyamAno, 'etesu bAle tu pakubamANe' vRttaM // 477 // eteSviti je te puDho visannA ye prakurvante hiMsAdIni eteSveva Avaryate-karmaNi pAvakaiH vadhyate ca evaM vAlo evamityavadhArane evaM hi bAlA cauryapAradArikAdIni ihaiva hastAdicchedAn bandhabadhAdIzca prAmoti, CRIMIMPERMITTHI / AmitSTERTAImins MEDICINETITLETDADAIL - // 231 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvatAdi withililite IINITaranatharummahitFiNamma / zrIsamaka- evaM tu evamanena sAmAnyato dRSTenAnumanye yathA iha hiMsAnRtacauryAbrahmaparigrahAdIn prakurvan dopAna prApnoti evameva paratrApi narakA__ tAiNi disu duHkhAni grAmotItyataH AuTTati, AuTTatI nAma nivarttate, vaktAro'pi ca bhavaMti-AuTTa samAuTTo samAurtisu tu, idANiM / // 232 // vAlA hi dRSTApAyAH prAyaso nivartate, apAyodvejinAM cAlAnAM bhIrUNAM apadizyate, saMsAt kAni pApAni yebhyo'sau nivarttate , / ativAto kIrati atipatanamatipAtaH prANAtipAta ityarthaH, jeNaM appANaM vAparaM vA jIvitAo vavaroveti, niyataM yujate niyu jate, yathA rAjAdibhibhRtyAdayaH yuddhAdhikaraNAdhyakSAdipu teSu niguMjate, evaM yAvanmithyAdarzanAdIni, kiMca-tiSThantu tAvo'tipAtaM 10 kurvanti, ye ca bhRtyAnubhRtyA vA teSu teSu karmasu niyuMjate anye'pi pApaM kurvate, tadyathA-'AdINabhoItti' vRttaM // 478 // yAvadainyaM tAvaddInaH, ko'rthaH ?-dINakivaNavaNImagAdi pAvaM kati, uktaM hi-'piMDolagevi dussIle, naragAo Na mucati' AdINataNeNa bhuMjatIti AdINabhojI, so puNa kayAi alabbhamANo asamAdhipatto adhe sattamAevi uvabajjejjA, jahA so rAyagihacchaNapiMDolago vebhAragirisilAe ghallito 'maMtA hu evaM matvA egantasamAhimAhuH, dravyasamAdhayo hi sparzAdisukhotpAdakAH aNaikAntikAzca bhavanti, kathaM?, anyathA sevanAdasamAdhi kurvate, uktaM hi-tacceva hoMti dukkhA puNovi kAlaMtaravaseNaM' jJAnAdhAstu bhAvasamAdhayaH ekAntenaiva sukhamutpAdayanti hi, paravacaH-evaM matvA saMpUrNa samAdhimAhustIrthakarAH, sa evaM buddhe samAdhiyarate buddha iti jAnako, bhAvasamAdhIya rate, buddha iti jAnako bhAvasamAdhI evaM caturvidho paTTito, dayavivego AhArAdi, aTThakaDiaMDagappamANamettakavaleNa0, ege vatthe ege pAde, bhAvavivego kesAyasaMsArakammANa, duvidhe viratto vivego evamasya samAdhirbhavati, pANAtipAtAo NavaeNa bhedeNAviramaNA avirati, lezyA sthitA yasyAciHsa bhavati ThitacA, avahitalezya ityarthaH t umntralhinimaliNINHIanmoimal 2 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... zrIsUtraka-1 ... // 23 // . visuddhalesAsu'Thito so 'savaM jagaM tu vRttaM // 479 // jAyata iti jagat , 'samatA nAma 'jaha mama Na piyaM dukkhaMNasthi ya jagatsamasi'koI veso pio va0' athavA anyasya griyaM karoti anyasyApriyamityataH, ko'rtho?-nAnyAn ghAtayitvA anyeSAM priyaM karoti, tAdi mupakaiH mArjArapopavat , athavA priyamiti sukhaM masacAnA, tadepAM priyaM na kuryAt , na kasyacidaniyaM, madhyastha eva sthAdityataH | sampUrNasamAdhiyukto bhavati, kazcittu samAdhi saMdhAya 'uhAya dINe tu puNo visaNNo' utthAyeti 'samAdhisamutthAnena, dIna | ityUjito bhogAmilApI, sarvo hi tarkuko dIno bhavati, IpsitalaMbhe ca dINetaraH, puNo vimati gihatthIbhUto vA pIsatthabhUto bA, ayaM tu pAzrvo'dhikRtaH, pUyAsakArAmitApI vasapAtrAdibhiH pUjanaM ca icchati, silogo NAma ilAvA yaza ityarthaH, so duhaseAe vadRti, amilamamANI amamAdhidvito bhavati, kimayaM puNa pUyAsilogaphAmI ?, bhaNitaM ca-jAti NipIya pajaM jatika 'ahAkaDaM ceva' vRttaM // 480 // AhAya kaDaM AdhAkaDaM AdhAkarmatyarthaH, athavA anyAnapi jANi sAdhumAdhAya kIDakaDAdINi kriyate tANi AdhAkaDANi bhavaMti, adhika kAmayate-prArthayatItyarthaH, athavA NiyameNa NimaMtaNA, jo taM NiyAmaNaM geNhati so NiyAyamANe, jo puNa ahAphammAdINi kammAI sarati-sumaraiti nigacchati gaveSa(ya)tItyarthaH, sa pAsatthosaNNakuzIlANaM visa-17 | pramANaM saMyamodyote mArga gaveSati, vipIdati vA, yena saMmAri visaNo bhavatyasaMyama iti, visaNNamepatIti vipaNNepI, tahA tahA dINabhAvaM gacchati zuklapaTaparibhogavat , paribhuJjamANA zuklapaTavat malinIbhavatyamo, itthIhi satte ya puDho ya bAle saktA raktA gRddhA, puDho iti pRthak bahavaH, strInimittameva ca parigrahaM mamAyamANA, caturvidhaparigrahanimittameva 'AraMbhasattA' vRttaM // 48 // ArabhasattA, 'Arabho dabbe bhAve ya, tatra saktAH asamAdhi pattA NicayaM kareMti, hiraNNasuvaNNAdI devaNicaya, davvaNicayado- // 33 // .. . .......
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyacayAdiniSedhaH tAhANa // 234 // seNaM aTThavidhAmmaNicayaM kareti, ihaloka eva ca asamAdhiguNaM jAnAnaH samAdhidharma vA samIkSya caredityanumatyarthaH, sarvebhyomamAdhisthAnebhyo vinamuktaH ArabhaparigrahAdibhyaH aNissitabhAvavihAreNa vihrmaanno| chaMde Na kujA hita(iha)jIvitahI' vRttaM / / 482 / / chandaH prArthanA amilApa ityanarthAntara, paThyate ca 'AyaM Na kujA' AyaM gacchatItyAdayo hiraNyAdi saddAdI vA, ihajIvitaM NAma kAmabhogAdayaH yazaHkIrtirityAdi, asaMyamajIvitAdhikAresu tadgRhakalatrAdiSu amajjamANo ya parivaejjA, kica-NisammabhAsI ya viNItagedhI NisaMmabhAsI NAma pUrvAparasamIkSyabhApI, ahAakammabhogI, svajanAdipu giddhI vinItA yasya ma bhavati vinItagiddhI, himayA anvitA kathyata iti kathA, kathaM hiMsAnvitaM ?, tasmAdaznIta pivata svAdata modata hanatAtihanata chindata praharata pacateti, AhAkaDaM vAna nikAmarAja // 483 / / AhAkaDaM-auddezikamityarthaH,Na adhikAmejA ye tAn ca kAmayanti na taiH pAvasthAdibhirAgamaNagamAdi tatprazaMsAdisaMstavaM ca kuryAta, kiMvA evaM samAdhiyuktaH dhune urAlaM tu akaMgvamANo urAlaM NAma audArikazarIra tattapasA dhunIhi, dhunanaM kRzIkaraNamityarthaH, tasmaeNizca dhUyamAne karmApi dhyate'napekSamANa iti, nAhaM durbala itikRtvA tapo na karttavyaM, durbalo vA bhaviSyAmIti, yAcitopaskaramiva vyApArayediti, tatra vizeSAn anapekSamANaH vecAya asamAdhiH, zravatIti zrotastaddhi gRhakalanadhanAdi prANAtipAtAdIni vA zrotAMsi, tAnyanapekSamANaH dhunIhIti varttate, zrotAMsyapyanapekSamANaH, ma eva tepu asajjamANa ityarthaH, kiMca-pekSya na prArthaye tavo 'egattameva abhipatthaejjA' vRttaM // 484 / ekabhAva ekatvaM, nAhaM kasyacin mamApi na kazciditi, 'eko meM zAma appA, NANadaMsaNasaMjuto / sesA me bAhirA bhAvA, savve saMjogalakkhaNA // 1 // ' evaM vairAgyaM aNupatthejja, atha kimAlaMbana kRtvA ? 'evaM pamokkhe Na musaMti // 234 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramokSAdi zrIsUtraka- tAGgacUrNiH // 235 // pAsaM' ceva etaM ekatvaM ema ceva pamokkho, kAraNe kAryopacArAdepa evaM mokSaH, bhRzo mokSo pamokkho , satyavAya, athavA jAnAdimamAdhi pramokSaM, amusaMti etadapate, tadekAntasamAdhireva pramokSaH, amusaMti ananRtaH, ayaM vA paramokSaka iti,akrodhane, na kevalamakrodhanaH, evaM arthabhaNe avaMkaNo alubbhaNe jAva amicchAdasaNo, satyA NAma saMyamo'nRtaM vA, satye rataH satyarata , satyo nAma saMyamastasmin , tapastapasvI duruttaraguNAH, ete hi mUlottaraguNA vicitrA sragiva zrIkRtAH, tatrottaraguNA darzitAH, mUlagu-| NAstu 'itthIsu yA aratamehuNe yA vRttaM // 485 / / tivihAo itthigAo, na rataH agtaH virata ityarthaH, pariggahaM ceva amAyamANe evaM sesAvi ahiMsAdayo mUlagugAH, cautthapaMcamayANa tu vayANaM bhAvaNA-ucAvaehiM anekaprakArAH zabdAdayaH, athavA uccA iti utkRSTAH, abacA jaghanyAH, zeSA madhyamA, bAyata iti trAtA, thi sevAyAM, te na saMzriyamAnAH, asaMzrayamAna epa ca viSayAna bhikSuH mamAdhiprApto bhavati, ihaiva naivAsti rAjarAjasya tat sugvaM' pare mokSa iti, sa evaM samAdhiprAptaH 'arati ratiM ca abhibhUya' vRttaM // 486 / / kaNa ?, samAvIe, patanAdiphAsaMti, taNaphAsagrahaNeNa kaTThasaMthAragaikaDA ya, | samAdhisamAoge hiyAo tattha taNehi vijjhamANe vA atthuramANe vA sammaM adhiyAsaMti, sItaM sItaparIsaho, teU usiNaparIsaho, taNAdiphAsaggahaNeNa daMsagamasagAdiparIsahA gahitA, saddaggahaNeNa savve akkosAdisaddaparIsahAvi gahitA, subhidubbhigahaNeNa iTThANiTThavisayA gahitA, kiMca-'gutte vaI ya mamAdhipatte' vRtta // 487 // maunI vA samite vA bhASane, bhAvamamAdhipatte bhavati, lesaM samAhaTu tiNi lessAo avahaTTu tiNi pasatthAo upahaTu, mayato vrajet parivaeja, kiMca-gihaMNa cchAe Navi cchAdaejjA ugga eva parakRtanilayaH syAt , saMmissabhAvaM prajAyaMtaH prajAH-striyaH, athavA sarva eva prajAH // 235 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpatraka tAjacUrNiH // 236 // akriyAvAdyAdi gRhazAH ye taiH sanmizrIbhAvaM paahe, saMmissibhAvo NAma egato vAsaH, AgamaNagamaNAisaMthavo sneho vA, evaM cAritramamAdhiH parisamAptaH / idAnIM darzanabhAvamamAdhiH-'je ke logaMmi tu' akiriyA ya' vRttaM / / 488||jetti aNiddivaNideso, azobhanakriyAvAdinaH pAratancyA akriyAvAdinaH kriyAto, akriyo vA''tmA yepA, nizcitameva akriyAtmA naH, anyena kenacitpRSTA:kIdRzo vA dharma ?, dhutaM AdiyaMtitti dhutavAdino, dhutaM nAma vairAgya, dhutamAdiyaMti-dhutaM pasaMseti, evaM te dhutamapi AtmI-1 kurvataH AraMbhasattA yathA zAkyA dvAdaza dhutaguNA bravate, athavA pacanAdidravyAraMbhe'pi saktAH samAdhivarmana jAnaMti, vimokSasya hetuH vimokSahetuH tamevaM tatsamuvadisaMti, 'tesiM puDhochandA' vRttaM // 489 // puDhochandANa mANavANaM pRthak pRthak chaMdA nAnAchandA ityarthaH, kecit krUrasvabhAvA kecinmRdusvabhAvAstathA kepAMcinmasaM kecinmAsamadyAzinaH tathA kecit gItanRtyahasitahai priyAH kecitparavyasanaratAH kecinmadhyasthA ityAdi, tathA dRSTibhedamiti, pratikriyANa' vA, puDho vA taM, yathaiva hi nAnAchandA kattavyAdipu laukikAH tathaiva hi kiriyA akiriyANaM vA puNo pavAda upAdIyaMta ityupAdAH gRhA ityarthaH, athavA upavAdo dRSTiH, tadyathA-kepAMcidAtmA'sti keSAMcinnAsti, evaM sarvagataH nityaH anityaH kartA akartA mUrtaH amUrtaH kriyAvanniSkriyo vA, tathA kecit sukhena dharmamicchanti kecid duHkhena kecit saucena kecidanyathA kecidAraMbheNa, keciniHzreyasamicchanti keci. dabhyudayaminchaMti, ekasminnapi tAvacchAstari anye anyathA prajJApayaMti, tadyathA-zUnyatA, atthi puggale, No bhaNAmi Nasthitti poggale, jaMpi bhaNAmi taMpi na bhaNAmItyavacanIyaM, avacanIyaM eva avacanIyaH, skandhamAtramiti, vaizepikANAmapi, anyeSAM na, dravyANi naveva, anyepAM daza dazaiva sAMkhyAnAmapi, anyeSAM indriyANi sarvagatAni, evaM teSAM mithyAdarzanapratyayikaM anusamaya 236 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatraka- tAnacUNiH // 237 // DI meva karma vadhyate, dRSTAnto-jAtassa vAlassa pakuvadeha jAtasyeti garbhatvenotpannasya, tadyathA-nipakAtprabhRtirAraMbhaH zarIra- zarIravRddharbhavati, yAvadgarbhAnissRtaH, AbAlyAca pravarddhate yAvatpramANastho, jAtazarIravRddhiriMha kAlakSetravAhopakaraNAtmasAnidhyAyattA yataHdhyAdayaH ata ucyate-prakurva iva prakurvana , yathA tasyAnumAmayikI zarIgvRddhiH evaM teSAmapi mithyAdarzanapratipattikAlAdArabhya tatpratyayika 'vaira-prabarddhate karma, vairAjAtaM baira, yathA dherai duHkhotpAdaka vairiNA evaM karmApi, yadyapyAkAze nizcala upatiSThati aviraMtastathA 'apyasva karma badhyata eva,paThyate ca-jAtANa bAlassa pagambhaNAe.jAtAnAmiti garbhapAkAnnissRtAnAM, pragalbhaM nAma dhASTartha, hiMsAdikarmasvabhigatiratinivezo'misaMgitAvA, ityataH pavaddhate veramasaMjatassa AyukvayaM ceva avujjhamANe vRttaM // 49 // i sa evaM hiMsAdikarmasu pasajamAnaH kAmabhoge tRpitaH chibadamatsyavadudakaparikSaye AyupaH kSayaM na budhyate, ujjeNIe vANiyo| | ego rayaNANi kathaM pavisismAmitti rajanikSayaM na vudhyate ma, aMtato vyagratayA yAvadite savitarirAjJA gRhItaH, yathA vA divi | 'devAH, doguMdugA ina devA gataMpi kAle Na NAyaMti, mamAI tadyathA-me mAtA mama pitA mama bhrAtetyAdi sahasmAI hiMsAdIni karoti mandamiti mandaH, aho ya rAno paritappamANe 'sarvatastapyamAnaH paritapyamAnaH mammaNavaNigvat , kAyeNa ki saMto vAyAe maNeNa ya ArtadhyAnopagataH AtaH dravyA cappaDijaMti zakaTavarka drvyaato vA, bhAvaTTo rAgaddoMsehi, suThu sadde saMmUDho, savvattha vANiyagadidruto vaktavyaH, ajarAmaravaddhAlaH, klizyate dhanakAraNAt / zAzvataM jIvitaM caitra, manyamAno dhanAni ca // 1 // evametaddhanaH matyA'(namatya)rjitvA gajacaurAgnidAyakAdyavizepaM, appaM ca bahavA'jahAya vittaM pasavoya paMdharva'vRttaM 411 / / jadhApatti tyatyA, vitta-dhanaM pazavo-gomaviSyAdayaH, bAndhavAH pUrvAparasaMbaddhAH, mitrAH sahajAta.kAdayaH, lAlapyatI // 237.. TA
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvatrakatAjacUrNiH // 238 // atyartha lavati punaH punarvA lavatIti lAlapyate, hA mAtaH hA pitaH hA vibhavAH hA jIvaloka aduhavisahA kutIrthikAH rAjAdayaztha api, rUpavAnapi koNDarIka pauNDarIkasariso, dhanavAnnaMdasaraso, dhAnyavAn tilaga seTThisariso, te'vi savve lAlapyayaMtA ghatamRrveti, dhantaH - saMsAraH evaM te yathA karmaniSpannA pretya samAdhiM na prApnuvanti, yaca tacchAzvatakAritvenAjarAmaraNeva ahanyahani utpadyamAnena dhanamupArjitaM tadapyasyAgre rAjAdayo'paharaMti, evaM matvA pApANi karmANi varjayet tapazcaret, kathaM ? - sIhaM jahA khuDamiyA caraMtA' vRttaM ||492|| kSudrAH mRgAH kSudramRgA, vyAghravRkadvIpikAdayaH, mRgA rohitAdayazca, athavA sa eva kSudramRgaH dUreNeti adarzanenAgandhena vA taddezaparityAgena ca, api vAtakampitebhyaH vRNebhyo'pi siMhA bhayAdudvignAcaranti, evaM tu medhAvi samikgva dhammaM evaM - anena prakAreNa medhayA dhAvatIti medhAvI samyak IkSitvA samIkSya jJAtvetyarthaH, asamAdhi kartRRNi ca pAvANi dUreNa civa ejA | 'saMbujhamANo' vRttaM || 493 // saMbujjhamANo ya, kiM saMbujjhamANo ?, samAdhidhammaM, matirasyAstIti matimAn caDUmANapariNAmo hiMsAdipApata Atmano nivRttiM kuryAt, nivRtteH karaNamityarthaH syAt kiM pApAt 01, hiMsApatANi duhANi mattA, hisAtaH prabhUtAni hisApatANi jAtijarAmaraNApriyasaMcAsAdIni narakAdiduHkhAni ca aDDavidhakammodaya niSphaNNANi, asamAdhiM prasavatIti NivvANabhUte ca parivvajA, nirvANabhUtaH sarvabhUtAnAM nirvRttikaraNamityarthaH, dravyavalayaM zaMkhakaH bhAvavalayaM mAyA, yathA vA nivRtto'nyAbAdhasukhaprAptastiSThati evaM bhagavAnapi avyAvAdhasukhanissaMgo, anivRtto'pi nirvRttabhRtaH sarvato vrajet parivaejjA / mUlaguNAdhikAre prastute 'susaM Na vUyA' vRttaM ||494 | | AtmaniH zreyasakAmI evaM nirvANasamAdhirbhavati, kasiNa iti sampUrNaH, saMsArikAni hi yAni kAnicit snAnapAnAdIni nirvANAni tAnyasaMpUrNatvAt naikAntikAni nAtyaMtikAni ca vaktAro'pi ca bhavati vittAdityAgAdi // 238||
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zudvaiSaNAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 239 / / NacA Nihi laddhA evamanyepAmapi batAnAmatIcAra sayaM Na kujA, Naya kAravejA, karatamaNapi ya NANujANeA, evaM yogatrikakaraNatrikena / idAnI uttaraguNasamAdhi-'suddhe seyo jAyaNaMta saja' (suddhe siyA jAiyamesaNija) vRttaM / / 495|| suddhe siyA jAiuM laddhaM esaNijaM ca, athavA suddhaM alenakaDaM, esaNijaM AhANA(aNAhA)dIrNa gallaM pAsaejA, amucchito aNajjhovavaNNo gavesaNaghAsesaNAsu viiMgAlavIidhUma, dhitimaM vippamukke susaMjame dhRtimAn' AgAravaMdhaNavippamukke, Na pUjAsakArahI silo. | gotti jaso NANatavamAdIhi silogo Na kAmaeja'nikkhama' vRttaM Nikkhamma gehAto NirAvakaMkhI appaM vA bahuM vA upadhi vihAya niSkrAMto micchattadosAdIhiM gRhakalatrakAmabhogesu girAvakaMkho, davyato bhAvato ya kAyaM viseseNa utsRjya viumajjA, davvaNidANaM sayaNadhaNAdi bhAvaNidArNa kamma, No jIvitaM No maraNAmikaMkhI, valayaM vakramityarthaH, dravyavalayaM zaGkhakaH mAvavalayaM aSTapnakAra karma, yena punaH punarvalati saMsAre, valayazabdo hi vakratAyAM bhavati ca gatau, vakratAyAM yathA valitastanturvalitA rajjurityAdi gatIca, calati sArtha ityAdi, valayavimukta iti karmabandhanavimuktaH, athavA valaya iti mAyA tayA ca muktaH, evaM krodhAdimANavimuktAH iti / / dazamamadhyayanaM samAptam // maggottiajjhayaNasma cattAri aNuyogadArANi, adhiyAro maggaparUvaNAe, pasatthabhAvamaggoyaraNAe ya, NAmaNipphaNNe maggo, 'NAmaMThavaNAdavie' gAhA // 107 / / vatirino davyamaggo aNegavidho 'phalaga latA aMdolaga'gAthA // 108 // phalagehi jahA dadarasomANehi, jahA phalageNa gammati viyaragAdisu, cikkhalle vA, jahA vettalatAhiM gaMgamAdI saMtarati, jahA cArudatto vettavatiM vettehiM ullaMpiUNa parakUlavehiM AlAviUNa aNNAe uttiNNo, aMdolaeNa aMdolArUDho ettiyA, jaM vA rukkhamAlaM
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNi: / // 240 // aMdolieU appANaM parato baccati, jahAlatA tahA vetevi, athavA latatti AkaMpiUNaM, aNAe lattAe laggavi rajjuhi gaMgaM uttarati, dagaM NadI, jAyaNaM vilaM dIvagehiM pavisaMti, rajjuM vA kaMDie baMdhiUNa pacchA rajjuM aNusaraMti kecid rasakUpikAdau mahatyaM - dhakAre; puNo Nigacchati gacchati, sa caiva pAsamaggo khIlagehiM rumAvisae bAlugAbhUmIe cakkarmati kecit, reNupracure pradeze kIlikAnusAreNa gamyate, anyathA pathabhraMzaH, ayaM patho lohabaddhaH suvaNNabhUmIe etthaM pakkhINaMti, jahA cArudattoM gato, chattagamaggo chattageNa dharijamANeNaM gacchati upadravabhayAt, jahA gaNigoM pAvAto, jalamaggo NAvAhiM, AgAsamaggo cAraNavijAharANaM, 'khettaMsi jaMmi khette 0 ' gAthA ||109 // jaMmi khette maggo, bhUmigoarANaM bhUmIe maggo, devANaM AgAse, khecaravijjAharANaM ubhaye, athavA khettassa maggo jahA so khettamaggo evamAdi, grAmamArgo nagaramArga ityAhi, yathaiSa paMthA vidarbhAyAH ayaM gacchati hastinAgapuraM, kAlamaggo jo jaMmi kAle maggo vahati yathA varSArAtre udagapUrNAni sarAMsi parirayeNa gamyaMte, vyAzukakarddamAni zizire, grISme vA, ujjumaggeNa yasmin vA kAle gamyate yathA grISme rAtrau sukhaM gamyate, hemaMte'hani jaccireNa vA gammati yathA yojanikI saMdhyA, bhAvasaggo duvidho pasattho apasaMstho ya, duvihaMmivi tigabhedo0 gAthA // 110 // apasatya bhAvamaggo tividho, taMjahA - micchattaM avirati aNNANaM 3, pasatthabhAvamaggo tiviho, taMjahA sammaNANaM sammadaMsaNaM sammacAritraM 3, tassa hissA magara duviho viNicchayo, vinizrayaH phalaM kAryaM niSThetyanarthAntaraM, pasattho suggatiphalo, appasaMstho duggatiphale, sugatiphalenAdhikAraH, adhpasaMtthamaggaDitANaM puNa duggatigAMmugANaM duggatiphalavAtINaM // 111 // tiNi tisaTTA pAvAdiyasatA, maga puNa caturvidho kheme NAmeMge kkhemarUve kheme NAmegeM akkhemaruve akhe meM NAmege khemaruve akhe meM akhemaruveti, aduggaM NicoraM dravyamA rgAdi 240 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 241 // dravyamArgAdi / kheme khemarUve ca, evaM causuvi maggesu yojayittavyaM, bhAvamagge evameva catubhaMgo, paDhamabhaMge mApadavvaliMgajutto sAdhU', akkhemasve kAraNio dabaliMgarahito'mAdhU, akkhemA khemarUvigA NiNDagA, aNNautthiya gihatthA carimabhaMge, saMmappaNItamaggo gAthA ||112 // jo so pasatthabhAvamaggo so tividho-NANaM taha dasaNaM carittaM, titthagaragaNadharehiM sAdhUhi ya aNuciNNo, tabiparIyo puNa micchattamaggo, so caragaparivyAyagAdIhiM anuciNNo micchattamaggo, ye'pi satthAsanna pratipannAH iDirasasAtagurugA0 gAthA // 213 // iDirasagAravehi vA dhamma uvadisaMti te'vi tAva kumaggamangassitA, kimaMgaM puNa parautthigA tigAravagurugA, chajjIvakAyavadharatA je uvadisaMti dhamma saMghabhattANi karemANA evamAdi kumaggabhaggasmitA jaNA, je puNa tavasaMyamapahANA0 gAthA // 114 // sIlaguNadhArI je vadaMti, sambhAvaM NAma jahA vAdI tahA kArI savvajagajIvahitaM yaM tamAhu saMmappaNItaM, avi tassa puNa egaTThiyANi NAmANi bhavaMti, taMjahA-paMthoNAo maggo gAthA / / 115|| sacyA, NAmaNiphaNNo gto| suttANugame sutta| muccAreyavyaM, ajasudhamma jaMbU pucchati-katare magge akkhAte 'silogo||497|| AghAta iti AkhyAtaH, mAhaNetti vA sama| Netti vA egaTTha, bhagavAnevApadizyane, matirasyAstIti matimAn tena matimatA, tannaM tAva dravyamAoM vA aprazastabhAvamArgo vA | tenAkhyAtaH, avazyaM tu prazastabhAvamArgaH pamattho AkhyAtaH, kiM tehiM ?, teNa diTTho ujjugoya taM me akkhAhi jaM maggaM ujjupavajitA oghoM dravyaudhaH samudraH bhAve saMsAroghaM tarati / 'taM maragaM guttaraM suddhaM 'silogo||498|| tamoghataraM mahApotabhRtaM nAsyottarA, anye kumArgAH zAkyAdayaH, zuddha iti eka eva nirupahatvAcaivaM, athavA pUrvAparAvyAhatatayA, vadhyadopApagamA buddhAH, sarvaduva vimokzvarNa anye'pi grAmAdimArgAzcaurazvApadabhayopaddhatA duHkhAvahA bhavaMti, bhRtvA ca na bhavaMti udakAyupaplavaiH, appagAse - WHAMATIPRINTED
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatratAGgacUrNiH // 242 // praznottare HISUmmandu D bhAvamArgA api duHkhAvahA eva te, samyagdarzanajJAnatapomayastu prazastabhAvamArgaH, zuddhaH sarvaduHkhavimokSaNaH, tamevaM vidhaM jANehi NaM jahA bhikkhU yatheti yena prakAreNa, bhikSuriti bhagavAneva, yathA sa bhikSurjJAnavAn tathAbhUtaM tvamapi jAnIpe tamevaM jAnIte, athavA he mikSo! tamevaM brUhi mahAmuNI, he mahAmune, syAtkimarthamahaM pRcchAmi ?, tata ucyate-'jai me kei pucchejA'silogo / / 499 // devAzcatuSprakArAH ete pracchAkSamA bhavaMti, tiriyA maNussA, uttaraguNaladdhiM vA paDuna tiyaM api, kazcit girA vatti vayasAvi puccheja, tesiM tu kataraM maggaM tepAmajAnakAnAM svayamajAnakaH kataraM mArga kathaM vA kathayiSyAmi, avyAvAdhasukhAdIni AvahatIti sukhAvahaH, athavA'bhyudayakaM niHzreyasaM ca, iti pRSTa AryasudharmA jambUskhAmyAdyAn sAdhUna praNidhAya sadevamaNuAsuraM ca parisaM hissAe kaheti 'jai vo kei0'vRttaM // 500 // jar3a vA kei pucchejA, jatitti aNidivaNidese, saMsArabhrAMtiniviNNA devA aduva maannusaa| tesiM tu imaM maggaM Aikkheja suNedha me, paThyate ca tesiMtu paDiyo(sA)hejjA maggasAraM suNeha me, sAhitaM prati anyeSAM sAhaMti-kathitaM sat paDisAhejA, mArgANAM sAraH maargmaarH| aNupubveNa 'silogo||501|| kathaM mArgapratipattireva tAvadbhavati ?, ucyate, aNupuvveNa mahAghoraM, aNupuvvegaMti 'mANussa khetta jAtI0'gAthA, athavA 'cattAri paramaMgANi' silogo, athavA 'paDhamillugANa udaye gAthAo tiNNi, evaM 'kammAvayANupuvi0'gAthA, jAva 'bArasavidhe' durantatvAt mahAghorAH, aNupuMmiH dustaraM, mahApurisA sughoramapi taraMti, ghorasaMgrAmapravezavat , kAsaveNa praveditaM pradarzitamityarthaH, jamAdAya ito puvaM jaM AyAya iti yamanucaritvA, ita iti itastIrthAdavAk, adyatanAdvA divasAditi, samudreNa tulyaM samudravat , vyavaharaMtIti vyavahAriNaH vaNijaH, yathA te'tikrAnte kAle samudraM 'anariMsu0' silogo||503|| atariSyan taraMti tariSyanti Im LATITIHARIHANTuruTHIROIDSIROIN ERHIHAR TIRTUpamumIANIMATRINA WHILADLITIENDGARHIPATIONALDURATIONITPUTERINATIONPATI E // 242 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ PIA zrIsUtrakatAGgacUrNiH | // 243|| VermNSAR menPRIODPUIDE ca, tadvatsamyagmArgamanucarya tItaddhAe arNatA jIvA saMmArauSamatarima saMkhyeyAH taraMti sAmprataM aNatA tarissaMti NAgataMti, taM mocA, tamahaM zrutvA bhavadAdIn zrotRn prati vakSyAmi, jAyaMti jantavaH, jambUsAmyAdInAM AmatraNaM he jantavaH !,taM suNeha me carittamaggaM AikkhismAmi, nandana(jJAnadarzana)mArgAvapi tadantargatAveva, jesu saMjamiati te ime, taMjahA-'puDhavI jIvA puDho sattA' silogo // 503 / / pRthak iti pranyekazarIratvAt , AujIvA tahA agaNI puDho mattA iti vartate, teNa rukkhaggahaNeNaM bhedo darisite "ahAvare 'milogo // 504 / / ahAvare tasA pANA, enaM chakAya AhiyA, etAvatA jIvakAe, na hi asambhUto vidyate jIvaH, kAyAH ete, 'savAsiM aNujuttIhiM' milogo // 505|| anurUpA yuktiH, jahA 'puDhavIe Nikkhevo parUvaNAlAvaNaM parImANaM / upatoe satthe vedaNA ya cavagA NiyatI ya // 1 // ' kiMca-aGkagvajIvatvaM pArthivAnAM vidrumalavaNopalAdayaH svasvAzrayAvasthAH macetanAH, kutaH?, mamAnajAtIyAMkuramabhAvAt , azovikArASTrAvat , 'bhUmigvayasAbhAviyasambhavato daDuraM jalamuttaM / athavA mancho va mbhaavyomsNbhRtpaataato||1|| sAtmakaM toyaM bhauma, kutaH ?, samAnajAtIyasthabhAvamambhavAt daduravat , athavA antarIkSyamapi abhrAdivikArasvabhAvasaMbhUtapAtAna matsyavat , grahaNavAkyaM, itaraseMyogAttejasAM, tejaH mAtmaka AhAropAdAnA udvRttanizepolabdheH hRdvikAradarzanAd purupavat , grahaNavAkyaM, gatimaccAd vAyurjIvaH prayatnagateH, yasmAdayaM savikrama iva pumAn tIvamandama yAn gativizepAn svena mahinA yatIti, vegavayAca vRkSAdIn unmUlayati, ityato gatimacAdvAyurjIvaH, mAnmakAca vanaspatayaH janmajarAjIvaNamaraNapadbhAvA strIvat , Aha-nanvayamana kAntiko jAtAyAkhyAyAH vipakSe'pi darzanAt , tadyathA-jAtaM dadhi jIrNa vAsaH saMjIvitaM viSaM mRtaM kusubhakamityAdi, ucyate, na, vanaspatI mamastaliGgopalabdheH, dhyAdAva // 243 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva zrIsUtrakatAnacUrNiH // 244 // liMgAni CARTAINAMESSAGAIHARIHama HAIN SHE LISTRINASHISHERPRISHNA-HIS CHINAIPIHAR SANDE samastadarzanAdupacArataH jAtamiti, itazca sAtmakA vanaspatayaH, kSatasaMrohaNAdAhAropAdAnadauhRdasadbhAvAt rogacikitsAsadbhAvAt (azokA)dau sambhavaH kuSmANDyAdInAM vizeSapakSaH,vizeSazcAsau pakSazca vizeSapakSaH,kartavyaH, chikkAparoitA chi kamettasaMkoato kuliGgo va / AsayasaMcArAto jANasu vallIvitANAI // 1 // sAtmikAH spRSTaprarodikAdayaH spRSTAkuMcanAtkITavat AzrayAbhisaMsarpaNAdvallyAdayaH 'sammAdIyA sAvappabohasaMkoyaNAdito'bhimatA / baulAdayo ya sddaadivisykaalovlNbhaato||1|| zamyAdayaH svApaprabodhasaMkoyaNAdisadbhAvAt ,zabdAdivipayopalambhAt vakulAsAra(zo)kAdayo devadattavat ,evamAdyAmistrasAnurUpAbhiH suyuktibhiH egidie paDilehiya jati jIvahiMsoparatiH kAryA svakAmataH ajjhovagamiyAovakkamiyAo vedaNAo bhaNitavyAo, tattha maNussapaMceMdiyatiriyANa ya duvidhA, sesANaM uvakamiyA, evaM matimaM paDilehitA savve akaMtadukkhA ya sArIramANasaM athavA sanvesiM aNiTuM akaMtaM apiyaM dukkhaM ata ityasmAtkAraNAt navakeNa bhedena ahiMsaNIyA ahiMsakA etaM khuNANiNo sAraM 'silogoM // 506 / / na hi jJAnI jJAnAdarthAntarabhUta itikRtvA'padizyate-etaM khuNANiNo sAraMti, ko'rthaH ?, eSa hi jJAnasya sAraH jaMNa hiMsati kaMcaNaM kaJcanamiti kenacadapi bhedena, ahiMsA samayaMti samatA 'jaha mama Na piyaM dukkhaM0' gAthA, athavA yathA hisiMtasya duHkhamutpadyate mama evamabhyAkhyAtasyApi, coriyAto vA'sya duHkhamutpadyate, evamanyepAmapi ityato ahiMsAsamayaM ceva, athavA dabao khettao kAlo bhAvo hiMsA bhavati, evaM zepAnyapi, etAvAzcaipa jJAnaviSayaH yaduta hiMsAdyAzravadvAroparataH, kSetraprANAtipAtaM tu pratItyApadizyate,'uDamahaM tiriyaM ca0' silogo / / 507 // prajJApakaM pratItya urcha ahaM tiriyaM ca pUrvavat , savattha viratiM kujjA ihApi tAvat nivvANaM bhavati, kathaM ?, ahiMsako'yaM na hi hiMsaka iva sarvasyodvejako bhavati, upazAntavairatvAcana kasya // 244 // TamuTHNITIATION HOMusic
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka dopanirA karaNAdi tAgacUrNiH // 245|| KAR cidapi vibheti, kiMca-taNasaMdhAraNiyANo'vi munnivrobhttttraagmydoso| kim , mokkho,evaM nirvANaM bhavatItyAkhyAtaM, 'pabhU dose NirAkiccA0' silogo / 508 // prabhavatIti prabhuH, vazyendriya ityarthaH, na vA saMyamAvaraNAnAM karmaNAM vaze varttate, | athavA svataMtratvAt jIva evaM prabhuH, zarIra hi paratantraM, mokSamArge vA'nupalAyitavyA prabhudopAH krodhAdayaH, nirA iti pRSThataH kRtvA, Na virujjheja keNai na virudhyeta kenaciditi, api pUrvazatrUNAmapi, api hAsyenApi virodhe vigrahaH ghaMna ityarthaH, yadvA yasya pratikUlaM, maNasA vayasA cevatti nabakena bhedena antaza iti yAvajIvitAntaH, uktA muulgunnaaH| uttaraguNaprasiddhaye vapadizyate 'saMdhuDe ya mahApaNNe silogo / / 509 / / hiMsAdyAzravasaMvRttaH iMdiyabhAvasaMvuDo vA, mahatI prajJA yasya sa bhAti mahAprajJaH, dhIvuddhirityanAntaraM, AhArauvadhisejAu yAcitadravyaM epaNIyaM ca carati-gacchati taM, caryata ityeko'rthaH, esaNAsa| mite NicaM tividhA emaNA-gavesaNA gahaNe saNA ghAsesaNA, evaM sesAovi samiIo, tatrAdhAkarma sarvaguruanepaNAdopaH Adyazceti tena taniSedhArthamapadizyate-'bhUtAni samAraMbha silogo // 510 // bhUtAni tasathAvarANi, kathamiti ?, sAdhU nirdizyopakalpitaM, tArisaM tu Na geNhijA, evaM odhipi, ityevaM sArvamArgapratipanno bhavati, kiMca-'pUtikammaM Na sevijA // 511 // esa dhamme vusImatoti, cusimAniti saMyamapAna , bumimaM ca kiMci abhisaMkejA savaso taMNa bhattae yaditi AhAra uyadhi sejA athavA yaditi yatkicit dopaM, abhisaMkate paNavIsAe aNNayara kimetaM esaNijaM asaNijaM?, sarvaza iti, yadyapi prANAtyayaH syAt , idANi vAyAsamitI 'ThANAI' silogo // 112 / / ThANANi saMti sar3IgaM, zraddhAvanta zrAddhinaH, gAmesu nagaresu vA jAva sannivesesu ghA samnadiTThINaM micchAdiTThINa yA, tehiM saDehiM pudhi gAma pucchagato, pareNAvi micchAdiTTINA, maruyasa 245 // ANAN
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 246 // tayAdisaGgeNa vA heTThA'dho, jamido amhe bAhmaNaM bhikSu cA tarpayAmo, tatra kathiddhammaM ca maggaTTito maggaciDa evaM asthi dhammattiNavatti ?, 'asthi vA' silogoM // / 513 / / athavA Natthi puNNaMti, syAd-anujJAyAM ko doSaH pratiSedhe vA?, ucyate - 'dANahRtAe je sattA hati tasthAvarA' / / 514 // taM jahA - taNaNissittA kaTTagomaya NissitA saMsetayA tasA thAvarA yaha si silogo tesi sArakkhaNaTTAe asthi puNNanti No vade micchattathirIkaraNaM ca teNAhAreNa parivRDhA karessaMti asaMyamaM appANaM paraM vA vahUhiM bhAveMti tadanujJAtaM bhavati, paDisedhevi jesi taM upakapeMti aNNaM pANaM tadhAvidhaM / tesiM lAbhaMtarAyanti, tamhA Natthitti No vade // kaMThyaM, tatra kA pratipattiH ? tusiNIehiM acchitavvaM, nivyaMdhe vA travIti-amhaM AdhAkammA divAyAlIsa dosapa Disuddho piMDo pasattho, jaM ca pucchasi kimatrAsti puNyamityatrAsmAkaM avyApAraH, kathaM ?, ubhayathA dopopapatteH, kathaM ?, 'je ya dANaM pasaMsaMti, vadhamicchaMti pANiNaM / je yaNaM paDisedheMti, vittichedaM kareMti te' // 516 // mahAbhaTTArakadRSTAntaH sarvaiH jalacaraiH sthalacaraizca pratinodhitaH, anujJAyAmananujJAyAM cobhayathApi dopaH, athavA 'grasatyaiko muJcatyeko, dvAvetau narakaM gatau' evamubhayathApi doSaM dRSTvA 'duhao' silogo // 517 // duhatoci jeNa bhAtaMti asthi vA puNo te bhagavantaH, ayaM rayasmA etItyAyamaM raja iti rajaituM, rajasaH AgamaM hicA NivANaMti te ityevaM vAkyasamitiruktA, tadgrahaNAt sesAvi samitIo gheSvaMti, evaM vANivyANaM bhavatIti, bhagavaMtatha 'NivANaparamA buddhA' silogo ||| 518 || mivvANaM paramaM jesiM te ime NivvANaparamA ete buddhA arahantaH tacchiSyA buddhabodhitAH, paramaM nirmANamityavo'nanyatulyaM, nAsya sAMsArikAni tAni tAni vedanApratIkArANi nirvANAni, anantabhAge'pi tiSTantIti dRSTAntaH mokSa eva, nakkhattANa va caMdi dAnavicAra // 246 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtravAmancUrNi: // 247 // mAna kSayaM yAMtIti nakSatrANi tebhyaH kAntyA saumyatvena pramANena kAzena paramandramAH nakSatragrahatAra kebhya, evaM saMsArasukhebhyo'dhikaM nirvANasukkhamiti, tamhA sadA jate dante mokSamArga paDivaNNe uttaraguNehiM vaddhamANehiM acchiNNaM saMghaNAe NivANaM saMdhejA, sa evaM micchattAsaMghanayA nirvANaM saMdhemANaH ubhayatrApi 'vujjhamANANa pANANaM' silogo || 519|| saMmAranadI zrotomiruhyamAnAnAM svakarmodayena, ye ucchubhaM tIrthakaratvanAma tasya karmmaNa udayAt akkhAni sAdhu taM dIvaM akkhAti bhagavAneva zobhanamAkhyAti sAdhurAkhyAtaM etAvatA samaNe vA mAhaNe vA jAvattha'nyuttarIe, dIpayatIti dIpaH, dvivA pivati vA dvIpaH, sa tu AzvAse prakAze ca, ihAzvAsadIpo'dhikRtaH yasmAdAha - udyamAnAnAM zrotamA dIvo tANaM saraNaM gati patiTThA ya bhavati, etadAzvAsadvIpaM prApya saMsAriNAM pratiSThA bhavati, itarathA hi saMsArasAgare janmamRtyujalormibhiruhyamAnaH naitra pratiSThAM labhate, jaMva maggaM aNupArletassa aTTavidhaM kambhaM, pratiSThAM gacchanti, niSThAmityarthaH, yathA''khyAti tathA'nucarati sayaM, aNuggahitabAla virato jeNa jIvo hiMDato pratiSThAM labhate, eSa prazastabhAvamArgaH iti labhyate, kerisa puNa patthabhAvamaggagAmI pratiSThAM labhate ? kIdRzo vA bhAvAzAmadIpo bhavati ?, 'Ayagutte sadAdaMte' silogo / / 520|| Atmani Atmasu vA gupta AtmaguptaH iMdiyanoiMdiyagupta ityarthaH, | na tu yasya gRhAdIni guptAdIni, hiMmAdIni zrotAMsi chinnAni yasya sa bhavati chinnasote, chinnazrotastvAdeva nirAzrayaH, je dhammaM | suddha makkhAti ya evaMvidhe AzvAsadvIpe sthitaH prakAzadvIpaH anyeSAM dharmamupadizyati, pratipUrNamidaM sarvasatvAnAM hitaM sukhaM sarvAvizeSyaM nirupadhaM nirvAhikaM mokSaM naiyAyikaM ityataH pratipUrNa, athavA sarvairdayAdamadhyAnAdibhirdharmakAraNaiH pratipUrNamiti, ananyatulyaM apolisaM, yo'yamananyasadRzo dharmopadezaH / 'tameva avijAnaMtA' // 521 // tamiti tadvividhaM pradIpabhUtaM dharma na buddhA sadAya tatvAdi // 247 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ UIDubala bIjodakaniSedhAdi zrIsUtraka- bunAdinazca yuddhamanyAzcAtmAnaM buddhA moti ya mannatA aNNANiNo avirayA tiNi tesaTThA pAvAiyasayA evamasmAkaM mokSasamAjAgacUrNiH dhirbhaviSyatIti, 'dUrataste samAdhie', kathamiha loke'pi tAvat anekAgratvAtsamAdhiM na labhate, kutastarhi paramasamAdhi?, mokSaM, // 248 // tadyathA-zAkyAH abuddhA buddhavAdinaH sukhena sukhamicchaMti, ihaloke'pi tAvad grAmavyApArairna sukhamAsvAdayaMti, kutastarhi paramasamAdhisukhamiti ?, uktaM hi 'tatraikAthyaM kuto dhyAnaM, yatrAdhyAnaM yatrAraMbhaparigraha'miti, ityataste caturvidhAeM bhAvaNAe dUrataH, itazca dUrataH 'te ya bIyodagaM ceva' silogo // 522 // bIyANi sacetaNANi, zAlyAdInAM, sRtamiti codakaM sacetanameva, haridrAkakodakavat , tamuddizya ca kRtaM upAsakAdibhiH svayaM ca pAcayaMti pakSacIrikAdayaH, teSAM hi pakSe cArikA bhavaMti, anujJAte ca supakaM sumRSTamiti, jIveSu ca ajIvabuddhayaH atacce tatyavudvayaH varAkAstakAriNastadveSiNazca saMghabhaktAni gaNayaMto'tItAnAgatAni ca prArthayantaH jhANaM NAma jhiyAyanti NAma parokSastavAdipu te'pi nAma yadi dhyAyaMti, ko hi nAma na dhyAnaM dhyAyati 'grAmakSetragRhAdInAM, gavIyajanasya ca / yatrapratigraho dRSTo, dhyAnaM tatra kutaH zubham // 1 // iAte, sacittakammA ya tesiM AvasahA, vihArakuDIutti, mAMsaM kalpika ityapadizyate, dAsI u kappayA rIutti, yathA babareNa mAMsaspa pratyAkhyAnaM azaknuvatA tamanuprAsayituM bhagamiti saMjJAkRtvA bhakSitaM, kimasau tadbhakSayaM nirvizaMko bhavati ?, lUnA.vA zItalikAbhidhAnenAbhilapyamAnA kinna mArayati?, PevaM teSAM na saMjJAntari parikalpitAste AraMbhA nirmANAya bhAMti, na ca vairAgyapharA bhavaMti, ye'pi tAvadbhikSAhArA bhavaMti te'pi savikArastrIrUpasacittakarmasu lenepu vasaMti tepAmapi tAvatkuto vA dhyAnaM ?, kimaMga punaH kalpikArIApArayantaH pacanAcanApravRttAH, tA tanumeva vAnuprekSamANAnAM kuto dhyAnaM ?, na hi mokSamArgasya dhyAnasya ca zuddhasya akhettapaNA'ajANagA, asa- // 248 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ata zrIsUtrakatAgacUrNiH // 249 // varjanAdi mAhitA NAmAsaMvRttA, manojJeSu pAnabhojanAcchAdanAdiSu nityAdhyavasitAH, ko'ttha saMghabhattaM kareja ko'ttha parikkhAraM deja vastrANi | ityevaM nityamevAttaM dhyAyati 'jahA laMkA' silogo // 523 / / jahA DhaMkA ya kaMkA ya pilajA jalacarapakSajAti khe maggukAH kAkamaMguvat zikhI ca jalacarAH, evaM ete hi na tRNAhArAH, kevalodakAhAravat te nityakAlameva macchesaNaM jhiyAyaMti nizcalAstiSTaMti jalamamjhe udagamakkhomentA mA bhanmatsyAdayo nakSyaMti ukasiSyaMte vA evaM tu samaNA ege sileAgo // 524 // | evaMpi nAma zravaNA vayaM iti bruvantaH eke na sarve pacanAdipu AraMbheSu azubhAdhyavasAyenaiva vartamAnA mithyAdaSTayaH carittaaNArIyA AhAraM parapUjAsatkArAMzca dhyAyati sanmArgAjAnakAH kumArgAzritAH mokSamicchaMti, api..saMsArasAgara eva nimajaMto dRzyante 'jahA AsAviNI NA'silogaH // 526 / / AzravatItyAzrAvinI-sadAzravA zatacchidrA, nayati nIyate vA'to, jAti ya, eva jAtyandhaH pUrvAparadakSiNottarANAM dizAmArgANAM gateH gantavyasyAnabhijJaH etAvaddataM etAvad gantavyaM icchejA pAramAgaMtuM aMtarA eva nadImukhe parvate vA pratibhagne nimagne vA pote aMtarA iti aprApta eva pAraM visIdaMti, epa dRSTAnto'yamapinayaH'evaM tu samaNA ege'silogo // 527 / / ege, Na savve, aNNANamicchattatamapaDalamohajAtapaDicchannA, aNAriyANAma aNAriya caritA, sotaM kasiNamAyaNNA, zravatIti zrotaH AzrAvinInau zanIya kucarikazrotamAsthAya kasiNamiti sampUrNa karma tato | bhavati, tadabhAve tu na zepAH AzravAH, yadvA'pi-bhavaMti tathApi na sarvA uttaraprakRtayo vadhyante, na vA sampUrNAH, yasmAduktaM / 'sammadiTThI jIvo', athavA kasiNadravyazrotaH prApi varSAsu vA nadIpUraH, evaM micchattasahagatA jogA kasAyA vA saMpuNNabhAva| sotaM bhavati, ta evaM sotamAvaNNA AgaMtAro mahatbhayamiti saMmArazca jAtijarAmaraNabahulo, tajahA-gabbhAto gambhaM jammato // 249 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 250 // jammaM mArao mAraM dukkhao dukkhaM, evaM bhavasahassAiM paryApAritaM bahUnyapi, pasatthaM caiva pasatyabhAvamaggo vaNijjamANo, putraM | vRttaM jaMkiMci abhisaMkijja savvasotaM Na bhottae esa ussaggamaMgge ityAdi, atiprasaktaM lakSaNaM nivAryate, sarvasyotsargApavAdaH, yathA cotsargaH kAzyapena praNItaH tathA'pavAda ityato'pavAdasUtraM prArabhyate, pratyayazca ziSyANAM bhaviSyati yathA'styapavAdo'pIti tena tamAcaraMto nAmAcAramAtmAnaM maMsyate tacca zAstrameva na bhavati yatrotsargApavAdau na staH tenApadizyate - 'imaM ca dhammamAdAya' silogo || 528 || dharmamAdAya dharma phalaM ca tIrthakaraH kAzyapaH sa evaM bhagavAn kiM praveditavAn ? - kujjA bhikkhU gilANassa pUrvavat kiMca-saMkhAya pesalaM dhammaM saMkhyAyeti jJAtvA, pesalaM iti sampUrNa, dravyapesalaM dhammaM yad dvibhedaM sundaraM mAMsaM, bhAvapezalastu jJAnadayAdibhiH sarvairdharmakAraNaiH sampUrNo dharma eva, taM jJAtvA dRSTimAniti samyagdRSTiH, saMkhyAgrahaNA dharmagrahaNA (jJAnaM dharmagrahaNAccAritraM) dRSTigrahaNAtsamyagdarzanaM, evaM trINyapi samyagdarzanajJAnacAritrANi gRhItAni bhavati, tare sotaM mahAghoraM mArga evAnuvarttate, tarAhi sotaM mahAghoraM zravantIti zrotraM, dravye bhAve ca jAtijarAmaraNApriyasaMvAsAdibhirmahAghoraM bhAvazrotaH saMsAra attattAravitti attANaM taraMto parivvajjAsi tameva tarati 'virate gAmadhammehiM' silogo / / 529 / / grAmadharmAH zabdAdayo, je kei jagatI jagati jAyata iti jagat tasmin jagati vidyante ye, jAyanta iti vA jagAH - jantavaH, tesiM avamANeNa teSAM AtmopamAnena - Atmaupamyena, ko'rthaH ? 'jaha mama Na pithaM dukkhaM0 'dhImaM kutrtraM parivae'tti saMyamacAriya bhavati 'atimANaM ca ' silogo ||530|| athavA saMyamavIriyassa ime vigdhakarA bhavati, taMjahA - atikodho atimANo atimAyA | atilobho ityataH atimAnaM ca mAyAM ca, atikrAmyate yena cAritraM so'timANaM, aprazasta ityarthaH, prazasto'pi na kAryaH, kiMtu tatkri utsargApavAdAdi // 250 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrImatrakatAgacUrNiH // 25 // kaSAyavarjanAdi yArthameva kriyate, rajakakUpakhAtakadRSTAntasAmarthyAt , yathA rajako maladigdhAni vastrANi prakSAlayan zuddhyartha anyadapi mala auSadhAdikaM samAdatte, evaM sAdhurapi, kUpe'pyevaM, na ca nAmAvItarAgasya mAnAdayo notpadyante, te tvaprazastAH, tevi nareNa na kAryAH || evaM zeSA apIti / duvidhAe pariNAe parijANAhi, kiMca-ye kecit krodhamAnamAyAlobhAdyanyadapi doSajAtaM sabametaM nirAkiccA, savvaM niravazeSa taM, etaditi yaduddiSTaM, niramiti spRSTaM, NivyANaM acchiNNasaMdhaNAe saMdhae, kiMca-'saMdhae sAdhudhamma vA' silogo // 531 / / damaviho carittadhammo NANadaMsaNacarittANi vA taM acchinnasaMdhaNAe, NANe apudhagahaNaM pubAdhItaM ca guNAti, daMsaNe hissaMkitAdi, carise akhaMDitamUlaguNo, paThyate ca-'saddahe sAdhudhammaM ca pAvadhammo aNNANaaviratimicchatANi, athavA pAvANaM dhammo, pApA mithyAdRSTayaH sarve gRhiNo'nyatIthikAca, tesiM dhamma-samAvaM, nirAkuryAditi pRSThataH kuryAta, | tatkena kuryAt ko vA kuryAditi ?, ucyate, uvadhAnavIrie bhikkhU upadhAnavIrya nAma tapovIrya sa upadhAnavIryavAn bhikkhU ko, mANaM na patthaye na krudhyeta na mAyeta, na krodhamicchedityarthaH, akrodhaM tu prArthayet , evaM zeSeSvapi, syAt kimevaM varddhamAmAnavAmI etanmArgamupadiSTavAn utAnye'pi tIrthakarAH?, ucyate, 'je ya vuddhA atikatA'silogo // 532 / / atikatA atItaddhAe aNaMtA, etanmArgamupAdikSyaMta, AcAryA vA mokSamitAH, sAmprataM pacadazasu karmabhUmISu saMkhyeyA, aNAgataddhAe je ya buddhA aNAgatA saMtitti saMti patihANaM gamanaM zAntizcAritramArga ityarthaH, eSA zAntiH teSAM pratiSThA nAmAdhAraH Azraya ityarthaH pratiSThAnaM pratiSThA nirvANaM vA zAntiH teSAM pratiSThAni, ko dRSTAntaH ?-bhUyANaM jagaI jahA jagatInAma pRthivI, yathA sarveSAM sthAvarajaGgamAnAM jagatI pratiSThAna tathA sarvatIrthakarANAmapi eSa eva zAntimArgaH pratiSThAna pratiSThA, 'gahaNaM va tamAvaNaM' // 25 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH 12 a0 // 252 // Aining Solution Fe silogo // 533 // atha punastaM vratAni ApaNNaM cAritramArgaprayAtamityarthaH, paThyate - athenaM bhedabhAvaNNAM bhAvabhedo hi saMyama eva, karmANi bhinattIti bhedaH phAsA sItausiNadaMzamazakAdayaH uccAvacA anekaprakArAH parISahopasargAH spRzet Na tehiM viNihammejjA Na tehiM udiSNehivi NANadaMsaNacaritesuM jattAoM maggAo viNihRNNejjA, puccIe jiNettA saMyamavIriyaM upAdejAsitti, jahA te gurugAvi udiSNA lahugA bhavanti, dRSTAntaH- AbhIrayuvatti, jAtametaM vacchagaM duNNi velAe ukkhiviUNa NikkhAmeti, pItaM cainaM punaH pravezayati, tameva kramazo varddhamAnaM aharaharjayaM kurvatA jAba cauhAyaNaMpi ukkhinati, epa dRSTAnto'yamarthopanayaH - evaM sAdhurapi sanmArgAt kramazo jayati udIrNairapi parIparna vihanyate, vAteNa va mahAgiririti mandaraH saMbuDe | si mahApaNNe' silogo || 534|| sa evaM saMvarasaMvRtaH pradhAnaprajJaH vistIrNaprajJo vA dadhAti buddhyAdIn guNAniti buddhA, pAThAntara dhIraM, dattaM esaNaM carejjAsitti dattesaNaM care, athavA dattamepaNIyaM ca yazvarati sa bhavati dattepaNacaraH, NicuDe kAlamA| kakhI zAntasamito NinvuDaH zItabhUta ityarthaH, kAlaM kAMkSatIti kAlakaMkhI, maraNakAlamityarthaH ko'rthaH 1 - tAvadanena sanmArgeNa | avizrAmaM gantavyaM yAvanmaraNakAlaH, evaM kena ligo mataMti, jaM tume ajajaMbU pucchite 'katare magge' tadetasya kevalino mArgA| midhAnaM kathitamanantaramAkhyAtamiti // iti mArgAdhyayanaM // 'samosaraNaMti ajjhayaNassa cattAri aNuogadArA, adhiyAro kiriyAvAdimAdIhiM cauhiM samomaraNehiM NAmaNiSphaNNe Nikkhevo gAthA 'samosaraNaMmivi cha' gAthA ||116 // vairitaM davvasamomaraNaM samyak samastaM vA avasaraNaM, taM tividhaM - sacitaM dupadAdi yatraikA bahavo dvipadAH vA bahavo manuSyA samavasati taM sacitaM davnasamosaraNaM dupadasamoraNaM, jahA sAdhusamo bhAvabhedAdi samavasara NAni // 252 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 253 // SAMA saraNaM, catuSpadAnAM nirvANAdiSu gavAdInAM samosaraNaM, apadAnAM nAsti svayaM samosaraNaM, gatyabhAvAt, sahajAnAM vA svayamapi bhavati vRkSAdInAM samosaraNaM, acetanAnAM azrAdInAM khesasamosaraNaM jaMmi khette samomaraMti dravyANi, jahA sAdhuNo AnaMdapure samosaraMti, kAlasamosaraNaM vaisAhamAse jattAe samosarAMti, vAsAsu vA jattha samosaraMti, tahA pakkhiNo divAcerA vanakhaMDamAsAdya samavasaraMti | 'bhAvasamosaraNaM puNa0 'gAthA // 117 // tiSNi timaDDA pAtrAdiyasayANi NiggaMthe mottUNa micchAdiTThiottikAUNa udaie bhAve samosaranti, iMdiyAdi pahuca khaovasamie bhAve samomaraMti, pAriNAmi jIvattaM, etesu caiva tIsu bhAvesu tesiM sannivAtio bhAvo joetandhoM, sammadiTThI kiriyAvAdI tu chasuvi bhAvesu, udaie bhAve aNNANamicchattavaAsu aDDasuvikammagatI samosarAMti, evaM caritAcaritI ya joeyaccA, uvasamievi bhAve samosaraMti, uvasAmagaM pahuca upasamamaGgIkRtya, yaduktaM bhavati - asminneva bhaMgadvaye bhavaMti, khaovamamieva bhAve samomaraMti aTThArasavidhe khaovamamie bhAve, tadyathA - jJAnAjJAnadarzanadAnalabdhyAdayazcatustritripaJcabhedAH samyaktva cAritrasaMyamAsaMyamAzca, gANaM cauntri-matisutao himaNapaJjavANi, aNNANaM matiaNNANaM sutaaNNANaM vibhaMgaNANaM, jJAnAjJAnamityatrAjJAnamiti yaduktaM tadekabhAvApakarSamaGgIkRtya, yadvA sAmAnye'nye ca, ketra linovA vadaMti, darisaNaM tividhaM cakkhu acakkhu avadhidaMsaNamiti, labdhiH paJcavidhA-dAnalAbha bhogopabhogarI riyaladdhI iti, saMmattaM caritaM saMyamAsaMyama ityete'STAdaza kSAyopazamikA bhAvA bhavati, Navavidhe khAige bhAve samosaraMti, tadyathA- 'jJAnadarzanalAbha bhogopabhoga vIryANi ca', NANaM- kevalaNANaM, daMsaNaM keAlagaNaM, dANalAbhabhogopabhoga vIryamityetAni samyaktyacAritre ca nava kSAyikA bhAvA bhavanti, pariNAmie'ci aNAtiyapariNAmiyage bhAve samomaraMti, evaM sanninAtigevi saNNikAso oyikAdayo dvikAdidhAraNikAH / athavA triSaSTyaghika triza tapAkhaMDAH // 253 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ *" zrIkRtAGgancUrNi : // 254 // bhAvasamosaraNaM caturvidhaM, taMjahA - kiriyAbAdI akiriyAbAdI aNANIyavAdi veNaivAdI, 'atthitti kiriyAvAdI' gAthA // 117 // tattha kiriyAvAdI atthI AyAdi jAva suciNNANaM kammANaM phalavivAgo, tatthAvi te micchAdiTThI caitra, jainaM zAsanaM anavagADhA, tadvidharmmavAdino akiriyAvAdiNo, taMjahA - Natthi mAtAdi jAva No suciNNANaM kammANaM suciNNA phalavivAgA | bhayaMti, aNANIvAditti kiM NANeNa paDhiteNa ? sIle ujjamitavyaM, jJAnasya hi ayameva sAraH, jaM zIlasaMvaraH, sIlena hi tapasA ca svargamokSe labhyete, veNaivavAdiNo bhaNati - Na kassavi pAsaMDigo'ssa gihatthassa vA giMdA kAyavyA, savvasseva viNIyaviNayeNa hoya / ' asiyasa kiriyANa' gAthA ||119|| taMjahA - ' Natthi Na NiccoNa kuNai kataM Na vede Natthi NivANaM' sAMrUpa| vaizepikA IzvarakAraNAdi akiriyavAdI, caurAsIi taccaNigAdi, kSaNabhaMgavAditvAtu kSaNavAdiNaH, aNNANIyavAdINi sattaTThI, te tu mRgacArikAdyA, veNaiyavAdINa chattIsA dANAmapANAmAdipravajyA, tesi matANumateNaM paNNavaNA vaNNitA ihajjhayaNe / sanbhAvaNicchayatthaM samosaraNaM Ahu teti // 120 // teSAM kriyAvAdyAdInAM yadyasya mataM yasyAnumataM teSAM samavAyena trINi tripaSTAni prAdhAdukazatAni bhavati, tadyathA - Astika matamAtmAdyA nityAnityAtmikA nava saM (bhavaM ) ti | kAlaniyatikha bhAvezvarAtmakRtitaH svaparasaMsthAH // 1 // 180, evaM asItaM kiriyAvA disataM, eesu padesu gavitti nava, jIva ajIvA Asava baMdhI puNNaM taheva pArvati / saMvaraNijaramokkhA sanbhUtapadA Natra havaMti // 1 // imo so cAraNovAo - asthi jIvaH svato nityaH kAlataH 1, asthi jIvo sato aNico kAlato 2, asthi jIvo parato nico kAlao 3, asthi jIvo parato aNicco kAlao 4 asthi jIvo sato Nicco niyatito 5, evaM niyatittoM svabhAvato IzvarataH AtmanaH ete paMca caukA vIsaM, evaM ajIvAdisuvi triSaSTya dhika trizatapAkhaMDAH // 254 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ shriisuutrk||nggcuurnniH // 255 // vIsaM vIsaM, etAo Natra vIsAo AsItaM kiriyAvA disataM bhavati / idANiM' akiriyAvAdi-kAlayaicchA niyatisvabhAvezvarAtmanazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamataM na saMti sapta svaparasaMsthAH || 1 || imenopAyena Natthi jIvo sato kAlao 1, Natthi jIvo parato kAlao 2, evaM yadRcchA evi do 2 NiyatIe vi do 2 issaratovi do 2 svabhAvato'pi do 2, sarve'vi bArama, jIvAdisu sattasu guNitA caturasIti bhavaMti / idANiM aNNANiya- ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvotpattiH sadasat dvedhA'vAcyaM ca ko vetti 1 // 1 // 67, ime sattaGkividhANA - san jIvaH ko vetti 1 kiM vANAteNa 11, asan jIvaH ko vetti ? kiM vA teNa NAteNa ? 2 sadamana jIvaH ko vetti kiM vA teNa NAteNa 1 3 avacanIyo jIvaH ko vetti kiM vA teNa NAteNa 14 evaM sat avacanIyaH 5 asat avacanIyaH 6 sadasat avacanIyaH 7, ajIveavi 7, Azravevi 7 saMbaMdhAce 7 puNNevi 7 pAvevi | 7 saMvarevi 7 NiJjarAevi 7 mokkhevi 7, evamete satta NavagA sattaTThI, imehiM saMjuttA sattasaDDI havaMti, taMjahA - santI bhAvo tpattiH ko vetti ? kiMvA tAe jAtAe / asatI 1 bhAvotpattiH ko veti ? kiMvA tAe gAtAe 12 sadasatI bhAvotpattiH ko | vetti ? kiMvA tAe jAtAe / 3 avacanIyA bhAvotpattiH ko vetti ? kiMvA tAe mAtAe ? 4, uktA ajnyaanikaaH| idANi vainaciko-cainayikamataM vinayazcetovAkkAyadAnataH kAryaH / suranRpatiyatijJAtinRsthavirAdhamAtRpitRSu madA // 1 // surANAM vinayaH kAyantro, taMjahA- maNeNaM vAyAe kAraNaM dANeNaM, evaM rAyANaM 4 jatINaM 4 NANI (tI) NaM 4 therANaM 4 kivaNANaM 4 mAtuH 4 pituH 4, | evamete aDa caukA battIsaM, savvevi meliyA tiSNi tisaTTA pAvAdigasatA bhavati, etesiM bhagavatA gaNadharehi ya sambhAvato nizvayArtha ihAdhyayane'padizyate, ata evAdhyayanaM samavamaraNamityapadizyate, te puga tiSNi tisaDA pAvAdigasatA imesu dosa ThANesu tripaSTya|dhika trizatapAkhaMDAH // 255 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'triSaSTya. dhika trizatapAkhaMDA: zrIka- samosarAviaMti, naMjahA-saMmavAde ya micchAvAde ya, tattha gAthA 'sammadihI kiriyAvAdI' gAthA // 121 // taya kiriyApAgamyUNiyAditte'pi sati sammadiTThINo ceva ege sammadiTThIvAdI, abasesA cattArivi samosaraNA micchAvAdiNo, aNNAgI aviratA pr||256|| A sparaM virudvadRSTayaH, teNa mottUNa akiriyAvAdaM saMmAvAdaM laghRNa viratiM ca appamAdo kAyayo jahA kudaMsaNehiM Na chalijasi, teNa dhamme bhAvasamAdhIe bhAvamagge a ghaDitanamiti, NAmaNikheno gato, suttANugame suttaM, abhisaMbaMdho ajjhayaNaM ajjhayaNeNa teNa NibuDeNa pasatthabhAvamaggo AmaraNantAe aNupAletavyo, saMsagge appA bhAvetavyo, kumaggasitA ya jANiuM paDihaNetavyA, ato cattAri samosaraNANi, athavA NAmaNipphaNNe vuttAni samosaraNANi imAnIti vakSyamANANi, pravadaMtIti pravAdino te imetti, 'cattAri samosaraNAgi'silogo // 535 / / cattAritti saMkhA paravAdipaDisedhatthaM aMte cauNha gahaNaM, samavasaraMti jesu darisaNANi | diTThIo vA tANi samosaraNANi, pravadaMtIti prAvAdikA, pidhaMpidhaM vadaMti puDho vadaMti, taMjahA-kiriyaM akiriyaM viNayaM a| NNANamAhaMsu cautthameva, tattha kiriyAvAdINaM atthitte sati kesiMci zyAyAkatandulamAtraH kesiMci hiyayAdhiTThANo padIvasiho dhammo(vamojIbo)kiriyAvAdI kamma kammaphalaM ca asthiti bhaNati, akiriyAvAdINaM kei Natthi kiriyA phalaM svasti, kesiMci phalamaviNasthi, te tu jahA paMcamahAbhUtiyA caubhRtiyA khaMdhamettiyA suNNavAdiNo logAitigAya vAdi akiriyAvAdiNo, aNNANiyA bhaNaMti-je phira Narae jANaMti te ceva tatthuvavaaMti, kiM NANeNaM taveNaM vatti. tesu migacAriyAdayo aDavIe pupphaphalabhakviNo icAdi aNNANiyA, veNaiyA tu AdA)NAmapaNAmAdiyA kupAsaMDA, tattha puncha-'aNNANiyA tAva kusalAvi sattA' vRttaM // 536 / / akuzalA eva dhammovAyassa, asaMthutA NAmaNa loiyaparikkhagANaM sammatA, saJcasatthavAhirA mukkA, viti- MSUDHHHEIOTINENIMAHATIMINISTRATIMATEITIERHITIRMIRMA // 256 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka cUrNiH // 257 tigichieNavi vitigicchA gAma mImAMsA, tiNNatti tIrNA, Nasthiti tesiM vitigicchA aNNANittaNeNaM, athavA sasamaevi vicikitAva kesici vitigiMchA uppajati, kiMtarhi parasamaye?, taM katareNa uvadeseNa karessaMti vicikitsA'bhAvaM ?, jo'vitesiM titthagaro tsAdi tassavi suttaM, Na atthavicAraNA, atha asthi samayahANIta, evaM akovitA, Na taM sayaM akovidA, akovidAnAmeva kathayaMti, ko hiNAma vipazcit tAn abravIt jahA aNNANameva seyaM abaddhaM kamaMca, aNANuvIitti apUrvAparato vicintya yatkicidevAsarvajJapraNItatvAt bAlavat musaM vadaMti, zAkyA avinAyazaH ajJAnikA eva tepAmajJAnopacittaM karma nAsti, jesi ca bAlamattasuttA akammavaddhagA te savva eva aNNANiyA, satthadhammatA sA tesiM jaha ceva ThitellagA taha ceva uvadisaMti, jahA aNNAgeNaM vaMdho Natthi, taha ceva tANi satthANi NivaddhANi 'sacaM' (537) savyaM mosaM iti ciMtayaMtA asAdhu sAdhutti udAharaMtA sabaMpi katAi mosaM hojatti, evaM te ciMtayaMtA saccapi Na jANaMti, kathaM ?, sAdhU daLUNa Na sAdhutti bhaNaMti, kayAi so sAdhu hojakatAi asAdhU, kayAi cAucao kayAi pAvaMcito, coro vA kadAci coraH syAt kadAcidacauraH, evaM strIpurupepapi vaikriyaH syAta vesakaraNA vA yojaitavvaM, gavAdipu ca yathAsambhavAvasthAsu purupAdipu ca ityevaM sarvAbhizaMkitatvAt tadasAdhudarzanaM sAdhutti yuvate, sAdhudarzanaM cAsAdhviti, athavA sacaM musaMti iti bhAsayaMtA, jo jiNapaNNatto maggo samAdhimaggo tamete aNNANiyA sacamapi saMta asacaMti bhaNati, athavA saco saMyamo taM sattadasappagArA ya asacaM bhaNaMti asaMyamamityarthaH, jahA te kila bhaNaMti tahA saccaM bhaNaMti, aNuvAto saccaM, taM ca kudaMsaNamaNNANavAdaM sAdhuMti bhaNaMti, asAdhU aNNANiyaM sAdhUti bhaNaMti, tacchAsanapratipannAMzcama asAdhUna sAdhun bruvate, vuttA annnnaanniyaa| idANI veNaiyavAdi, jeme jaNA veNaiyA aNege, puTTAvi bhAvaM viNiyaM // 25
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ vainayika zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 258 // su NAmA jetti aNihiTThaNidese, jaNA iti pRthagjanAH, vinaye niyuktAH cainayikAH, anege iti battIsaM veNaiyavAdibhedA, te puTThA pareNa apizabdAt apuTThAvi viNayiMsu bhAvaMti bhAvo nAma yathArthopalaMbhaM viNayiMsu, tathA vA syAt anyathA vA, evaM tAva teSAM satyaM bhaviSyati, athavA puTThA vA-kIdRzo vA dharmaH ? ityuktA truvate-sarvathA parigaNyamAnaH parIkSyamANaH mImAMsamAno vA ayamasmAkaM dharmaH, viNayamUleNa AruhayadhammageNa jaNo NAdhiyo, kahaM ?, jeNa vayamapi viNayamUlameva dhammaM paNNavemo, kathaMcitte, yena vayaM sarvAvirodhena sarvavinayavinItAH mitrArisamAH, sarvapravajitAnAM sarvadevAnAM ca puNyaM satkurmaH, na ca yathA'nye vAdinaH parasparaviruddhAstathA vayamapi, amhaM puNa pavvaie samANe jaM jahA pAsati iMdaM vA khaMdaM vA jAva uccaM pAsati ucaM paNAmaM kareti NIyaM pAsati NIyaM paNAmaM kareti, uccamiti sthAnataH aizvaryataH tamuccaM rAyANaM aNNataraM vA issaraM daTTaNaM praNAmamAtraM kurmaH, NIyassa tu sANassa vA pANassa vA NIyaM paNAmaM kareti, bhUmitalagatteNa sirasA grahAH praNamAmahe, ta.evaM tAlizAH 'aNopasaMkhA iti te udAhu'vRttaM (538) saMkhA iti NANaM, saMkhAe samIve upasaMkhA, aNaupasaMkhA ajJAnA ityarthaH, anopasaMkhayA ta evamAhuH udAharetassa udAhuH aDhe sa obhAsati, artho nAma satyavacanArthaH, obhAsati uddhavitti pragAsati, evaM cetasi naH prakAzayatItyarthaH, evaM ca samIkSyamANaM satyavacanaM syAd , anyathA tu tathA cAnyathA ca bhavati, athavA aDhesa no bhAsatitti artho nAma dharmo'rtha evaM cetasi naH prabhAsayati evaM ca prakAzayati evaM dRzyate yujyamAnaH, AItadharmoNa, kila jJAnabhAsiteNa tu sesehi aNNANiyakiriyAvAdihiM ghaDate, kahaM ?, jeNa te jAtyAdirAgadveSAmibhRtA teNa Na tullo'vabhAsati, bhaNitA vinniiyaa| idANiM akiriyavAdIdarisaNaM 'lavAvasakIya aNAgatehiM lavamiti karma, vayaM hi lavAt karmabandhAt avasakAmo-phiTTAmo SINITISTIGATIMIRANIPRITAITAARTICIPARINAINARIMARunniliun // 258 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ bandhopa cArAdi pIsUtrakaacUrNiH 259 // avamarAma ityarthaH, saMvavahArabaMdheNAvi Na bajjhAmo, kiM puNa Nicchayato, upacAramAtraM tu tadyathA 'paddhA muktAzca kathyante, muSTigranthikacotakAH / na cAnye dravyataH saMti, mussttigrnthikpotkaaH||1|| te hi vAtUlikAH zAkyAdayaH AtmAnameva necchaMti, kiM punamtadvadhaM iti, aNAgatetti kAlagrahaNAt anAgate'pi kAle na badhyante, cagrahaNAcAtikAntavartamAnayoH, athavA visakkitti kSaNalavamuhUrtaahorattapakSamAsarvayanasaMvatsarAdilakSaNe kAle sarvatra karmabandhAdavazaknumaH, lavaH kAlaH, vartamAnAdavasakkAmo, evamanAgatAdapi, etadarzanaH micchattakiriyAmAhaMsu-AkhyAtavaMtaH, ke te?, akiriyao AtA jesiM te ime akiriyAtA, te nApi kArakamicchaMti nApi karaNAni, yeSAmapi karaNAni kittINi AtmAkartA, te'pi akriyAvAdinaH, uktaM hi-'kaH kaMTakAnAM prakAroti taikSNyaM, vicitrabhAvaM mRgapakSiNAM vA / svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM, na kAmacArAt svavazo hi lokaH // 1 // tesAmuttaraM-gaMtA ca nAsti kazcid gatayaH par3a buddhazAsanaproktAH / gamyata iti:ca gatiH syAt zrutiH kathaM zobhanA bahI? // 1 // kriyA karma kRtaM na vAsti, asati kArake kutaH karma ?' kathaM ca paD gatayaH, aMtarAbhAve vA, yathA'smAkaM 'vigrahagatau karmayogaH' evaM teSAmapi antarAbhAvaH, evaM te puTThA vA apuTThA vA sammissabhAvaM avate, abaMdhAni ca karmANi paNNavaMti, evaM jAtakazatAnyupadizaMti budasya, tAni zUnyatve na yujyaMte, tathA-'mAtApitarau hatvA buddhazarIre ca rudhiramutyAdya / arhadvadhaM ca kRtvA stUpaM micA ca paJcaite // 1 // AvihiM narakaM yAti etacca na yujate, jAtijarAmaraNAni ca na syuH, uttamAdhamamadhyamatvaM na syAt , | manupyatiryagyonInAM svayameva kAvipAko, jIvasya kattRtva karmAbaddhaM ca kathayaMti, caurAdInAM ca karmaNAmihaiva vipAkaM dRSTvA sAmAnyatodRSTenAnumIyate kRtakartA'yamAtmA, yenAsya garbhagatasyaiva vyAdhayaH prAdurbhavanti mRtyuzca, tathA ca sAmAnyatodRSTenAnu ||259 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrIsUtrakasAGgacUrNiH // 260 // bhAvAdi mAnena, saMmizrabhAvo nAma asatitvamapi pratipadyamAnAH astitvameva darzayaMti, tameva sanmizrabhAvaM yayA girayA gRhyate, nigRhyanta ityarthaH, ummattavAdaM vadaMti, tadyathA-kazcidunmattaH svAbhAvikaM bravIti ceSTate vA, kvacidanyathA, aMdho vA'dhyAnaM vrajet kvacit apathA gacchati, evaM te'pi gandharvanagaratulyAH mAyAsvamopanatadhanasadRzAH mRgatRSNAnidrAmadapranartitAlAtacakrasamAH evamapi nizcayAbhAvAt , bhAvAnuktvA pazcAjAtismaraNAni jAtakAn niranvayAzrayaM nirvANaM ca pratipadyante, evaM te saMmizrabhAvavAdinaH mithyAdarzanAndhakArAH jAtakAnetasyAM giri gRhItA, yadi zUnyaM kathaM jAtakAni?, kathaM sAraNaM ? kathaM zUnyatA?, kiMca-yadi zUnyastava pakSo matpakSanivAraNaM kathaM bhavati / atha manyase na zUnyastathApi matpakSa evAsau // 1 / / astitvAt tasya, kiMca-kena zUnyatA desitA? kimarthaM dezitA syAniSpayojanA zUnyatA ityAdibhiH karkazahetubhizcoditA kacchAgharapariyAra AhatiyAe elamUgo cA mammaNamUgo vA, jahA muMmueti, No eka aNekaM vA pakkhaM aNuvadaMti asti nAsti vA, yadyapyaSTau vyAkaraNAni paThaMti, te puNa akiriyAvAdiNo duvidhaM dhamma pannaveMti, taMjahA-imaM dukkhaM imaM egapakkhaM tAvat , avijJAnopacitaM 1 parijJAnopacitaM 2 IryApathaM 3 svamAntikaM 4 ca caturvidhaM karma cayaM na gacchati, etaddhi ekapAkSikameva karma bhavati, kA tarhi bhAvanA ?, kriyAmAtrameva, na tu cayo'sti, vandhaM pratItyAvikalpa ityarthaH, egapakviyaM dupakkhiyaM tu, yadi satyazca bhavati saccasaMjJA ca saMcityaiva jIvitAd vyaparopaNaM prANAtivAtaH, etat iha ca paratra cAnubhUyate ityato dupakkhikaM yathA caurAdayaH, iha dukkhamAtrAmanubhUya zeSa narakAdipvanubhavaMti, kiMca-AhaMsu chalAyataNaM ca kammaM paDAyatanamiti paD AyatanAni yasya tadidaM AzravadvAramityarthaH, tadyathA-zrotAyatanaM yAvanmanaAyatanaM, 'ta evamakvaMti' vRttaM // 540 // akriyAaNNANiAyabhAnaM ayujjhamANA iha micchattapa- // 260 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ virUpadarzanAdi zrIsUtrakanAgacUrNiH // 261 // I locchaNA appANaM paraM vA tadubhayaM vA buggAhemANA viruvarUvANi darisaNANi, kathaM?, dANeNa mahAbhogA dehinAM suragatizca | shiilen| bhAvanayA ca vimuktirityAdi, kiMca-yazca vedAntazca ke brAhmaNe dadhAt , yo vA vihAraM kArayati, kiMca-'egapupphapadANeNa, AsItiH klpkottyH| sukhinastiSThati, evamakirio AtA jesiM te hoMti akiriyAtA, jamAditittA maNussA jamiyanirdiSTasya nirdezaH, AdiittA gRhitvA, svayaM anyAMzca gAhitvApi aNAdIyaM aNavadaggaM saMsAraM bhamaMti, kizcAnyat , yadi sarvamakriyaM tena kathamAdityaH uttiSTati ? astaM vA gacchati ?, kathaM vA candramA varddhate hIyate ca?, navA saritaH praspanderan , navA vAyavo vAyeyuH, sarvasaMvyavahArocchedaH syAt , evamuktAH bruvate-'NAticco udveti Na asthameI 'ti vRttaM // 541 // Aditya eva nAsti, kutastarhi tadutthAnamastamanaM vA 1, mRgavRSNikAsadRzaM tu etaditi lohitamarkamaMDalamavabhAsate, evaM candramApi nAsti, kutastarhi vRddhihAsotthAnAstamanAni ?, kiMca-saMghAto marIcI udveti, uTTho NAseNaM imaM logaM tiriyaM kareti, karettA seNaM imaM logaM ujjoveti pabhAsati, na sarito'pi Na saMdaMti, na ca na vAyavaH, tataH kathaM na saMdiSyate vAsyaMti vA ?, syAd buddhiH-uttiSThannAdityo dRzyate astaM ca gacchan , yataH pUrvasyAM dizi dRSTaH aparasyAM dizi dRzyate, tena kriyAvAn , devadattasya hi gatipUrvikA dezAntaraprApti dRSTvA candrAdityAvanumIyete, saritazca syandamAnA dRzyante, vAyavazca vRkSAgrakaMdAdimiranumIyate kriyAvaMta iti, taccAsat, kathaM?, gataM na gamyate tAvat , agataM naiva gamyate / gatAgatavinirmuktaM, gamyamAnaM na gmyte||1|| evamayaM vaMdhyo lokaH, vaMdhyo nAma zUnyaH, athavA vandhyAvat aprasavatvAdvandhyo, lokAyatAnAM hi na mRtaH punarutpadyate, etAvAnepa paramAtmA, ta evaM darzanaM bhAva| yati, galAgatyamapi kurvANA nodvijante, mAtaraM bhaginIM vA gatvA nAnutapyate, yepAM baMdhAbhAva eva te kathaM pApebhyo nirvaya'nte? // 26 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIsUtraka nityalokAdi / 262 // nivRttimUlaM vA dharma dekSyante ?, evaM zAkyA api evaM vandhyAH , nitio gAma nityakAlamegha zUnyaH, zUnyaM vA na cocchi| dyate, kasiNo nAma gRhanagaraparvatadvipadacatuSpadAdi sarvo vandhyaH , ta evaM vidyamAnamapi lokaM na pazyati, dRSTAntaH-'jahA ya aMdhe saha jotiNAvi' vRttaM // 542 // yatheti yena prakAreNa, dyotayatIti dyotiH Adityazca candramAH pradIpo vA, dhotinA saha sahayoti nAnAdirUvANi ghaDAdINi, na pazyanti, jaggato'pi vartamAnAni sparzannapi na tepAM varNAdivizepaM pazyanti, nayatIti nettaM hIne yasya netre sa bhavati hInanetraH, udatte upahate vA saMtaM tu te evaM akiriyAtA saMtamiti vidyamAnaM, tu pUraNe, akiriyAvAiNo, akirio micchattodayAndhakArAt jIvAdIn padArthAnna jAti, athavA kiriyaM na te passaMtitti kriyAvattAM dravyANAM AgamanagamanAdyAH kriyAH pazyanto'pi na pazyanti, svayaM kriyAsu vartate ughavat , na caitAH na pazyanti, niruddhA yeSAM prajJAH te bhavanti niruddhapannA NANAvaraNodayena, athavA te varAkAH kathaM jJAsyaMti ye AgamajJAnaparokSA eva?, je puNa Na nirudvapannA | te pratyakSeNa vA Agamena parokSeNa jIvAdIn padArthAn yathAvajAnaMti, tatrAvadhimanaHparyAyakevalAni pratyakSaM, matiH zrutiH parokSaM, | pratyakSajJAninastAvat jIvAdIna padArthAn karatalAmalakavat pazyanti, samattasutaNANiNovi lakSaNeNa, aTuMgamahAnimittapAragA artha ca sAdhavo jANaMti NimitteNaM, 'saMbacchara sumiNaM lakgvaNaM ca vRttaM // 543 / / saMvatsaranimitte ime egaDhiyA, taM0- saMvaccharotti | vA otisetti vA, sumiNaM suviNaM jjhAyA va, lakkhaNaM sArIraM, eteNa ceva sesayAipi sUitAI, taMjahA-bhomaM 1 uppAtaM 2 sumiNaM 3 aMtarikkhaM 4 aMgaM 5 saraM 6 lakkhaNaM 7 vaMjaNaM 8, Navamassa puvassa tatiyAto AyAravatthuto etaM NINItaM, etaM bahave adhijitA, | evaM aTuMgaM NimittaM bahave samaNA adhijitANa 'madhalogaMsi jANaMti aNAgatAI' atikrAntavanamAnAni ca, kevalibadvA HummismemamaRemune // 262 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtraka aSTAMganimittaM cUrNiH 163 // kareti tathA gatANitti, tathA bhUtANitti yathAvasthitAnItyarthaH, aMgavarjAnAM anuSTubhena chandasA arddhatrayodazazatAni sUtraM tAvadeva | zatasahasrANi paripAtikA, aGgasya tu arddhatrayodazamahasrANi sUtraM, tAvadeva sayasahasrANi vRttaM, aparimitaM vArtikaM, evaM nimittamapyadhItya na sarve tulyAH, parasparataH padasthAnapatitAH, coddasapubIvi chahANapaDitA, evaM AyAradharANi chaTThANavaDiyA, yatazcaivaM tenApadizyante 'keI nimittA tadhiyA bhavaMti' vRttaM // 544 / / keciditi na sarve, abhinnadasapudhiNo he?Na etaM aTThagaMpi | mahANimittaM adhituM guNittuM vA, adhItya evameva kecit pariNAmayaMti, te paDuca te NimittA tadhiyA bhavaMti, keI puNa nimittabuddhitvAt vizuddhiNemittakehiMto chaNhaM ThANANa aNNataraM ThANaM parihINA avizuddhakhayovasamA 'vipapaDienti NANaM' viparyAsena eMti vippaDienti, 'ik smaraNe' 'iD. adhyayane ' 'iNa gatau' epAMtrayANAmapi igiGINAM paripUrvANAM apratyayAntAnAM vipayeya iti pUrvarUpaM bhavati, viparya yeNa eti vipaDieti, ko arthaH?-viparyayajJAnaM bhavati, samyagupalabdhirityarthaH, saparibhavamapyagamadhItya, abbhapaDaladiLateNaM, yathA zlakSAbhrapaDale kazcidvetti ekamevedaM abhrapaDalaM yAvattatrAnyadapyasti sUkSmamiti nopalabhyate, saMjatAvi keI vippaDienti NANaM, kimaMga puNa aNNautthiyA dagasoyariyA tavvaNigAdayo, te vijanAsaM aNadhijamANA aNadhijamANetti adhItena nimitteNa duradhItena vitadhaM dRSTvA nimittaM vadaMti, Nimitameva Natthi, tadyathA-kvacit kSute tvaritatvAt saGkita evaM gataH, tasya cAnyaH zubhaH zakuna utthitaH yenAsya tat kSutaM pratihataM, sa cet na taM zakunaM veda zakuno'pi vA na lakSitaH sa tu manyate vyalIkameva nimittaM, cenAzakune'pi siddhirjAtA iti, evaM zobhanamapi zakuna utthitamanyenAzobhanenapratihatamanavavujhyamAnaH kAryasiddhinimittameva nAstIti manyeta, apariNAmayan , vijAhari(bhA)se NAma yathArthopalambhaH, vidyayA spRzyate vidyayA | // 263 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka- pAGgacUrNiH // 264 // vidyApatimokSAdi 'pyate, vidyayA gRhyata ityarthaH, ta evaM varAkAH cakSudyamapi NimittamapariNAmayantaH AhaMsuvijAe patimokkhameva nimitta- vidyAparimokSaM, evaM hi karttavyaM, nAdhItavyAni nimittazAstrANItyarthaH, kiMcittathA kiMcidanyathetikRtvA mA bhUnmRpAvAdaprasaGgaH, buddhaH kila ziSyANAmAhUyoktavAn-dvAdaza varSANi durbhikSaM bhaviSyati, tena dezAntarANi gacchata, te prasthitAstena pratisiddhAH subhikSamidAnI bhaviSyati, kathaM ?, adyaivaikaH savaH punyavAn jAtaH, tatprAdhAnyAtsubhikSaM bhaviSyati, ityato nimittaM tathA cAnyathA ca bhavatItikRtvA Ahesu vijAe paliyokkhameva, ujjhanamityarthaH, mokSaM ca prati nirarthakamityataH nirutsRSTaM, athavA vijayA pari| mokkhamAhu, sAMkhyAdayo jJAnAt mokSamicchanti, je NimittaM saMkhANaM parizANamiyanti na te kilAtyantaparokSamAtmAnaM paralokaM mokSaM ca jJAsyanti ? ityAdi hAsya, paccalaM kammaM baMdhaMti te suttaNANahIlaNAe, uktaM hi-jJAnasya jJAninAM caiva, niNdaaprdvepmtsraiH| upaghAtaizca vipnaizca, jJAnaghnaM karma vadhyate // 1 // syAbuddhiH-kenaitAni samosaraNAni praNItAni ? jaM ca hevA vuttaM jaMca uvari bhaNihiti?, ucyate-aniruddhapaNNA titthagarA te eyamakkhante 'sameca logaM' vRttaM ||545||te iti tIrthakarAH, etaditi yadatikrAntavyaM ca parasamayasiddhaparUvaNAo vA, evamanye'pyAkhyAtavaMtaH AkhyAissaMti ca, samyak iccA samicca jJAtvetyarthaH, tathAgatA samaNA mAhaNA ya tathAgata iti tIrthakaratvaM kevalajJAnaM ca gatAH, paThyate ca-tahA tahA samaNA mAhaNA ya, tathA tatheti | yathA yathA samAdhimArgavyavasthitAH tathA tathA khyAnti traikAlyAt , je abhiggahiyamicchAdiTThI je a aNabhiggahiyamicchAdiTThI tesi savvesi darzanamAkhyAnti, samaNA mAhaNA yatti egahu~, paJcakkhaNANiNo parokkhaNANiNo vA AgamagrAmANyAt , kimA| khyAnti ? asthi mAtA asthi pitA jAva suciNNA kammA suciNNaphalA bhavaMti, evaM kriyAvAditvaM khyApyate, kiMca-'sayaM // 264 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ . zrIsUtrakagaNi 265 // vidyApatimokSAdi kaDaM NaNNakaDaM ca dukkhaM sayaM kaDaM NAma svayaM kRtaM sayaM kaDaM, savyameva hi karma dukkhaM, pratIkArAtpuNyamapi dukavaM, uktaM hi- 'tI savvakAladukkhau' taM tu svayaM kRtameva, nAnyakRtaM, na vA'kRtaM, AhaMsu vijA caraNaM pamokkhaM vijayA caraNega vA mokkho bhavanti, na tu yathA sAMkhyA jJAnenaivaikena, ajJAnikAca zIlenaivaikena, uktaM hi-'kriyAM ca sajjJAnaviyoganiSphalAM, | kriyAvihInAM ca niyodhsNpdN| nirasyatA klezasamUhazAntaye, tvayA zivAyAlikhiteva paddhatiH // 1||''te cakhalogadharimayA(bhUyA u suhaM payANaM)gAyagA' vRttaM 546 // cakSurbhUtA lokasya, pradIpabhUtA ityarthaH, dezakA gAyakAH pagaDhagAH, maggaM NANAtihitaM suhaM prajAnAM, tu visesaNe, sanmArgaguNaoNtha darzayati kumArgadopAMzca, athavA tu vizeSaNe, ahitamArganivRttiM ca, prajAyaMtIti prajAH, tathA tathA sAsayamAhu logo tathA tatheti yena yena prakAreNa zAzvato loko bhavati paJcAstikAyAtmakaH athavA yathA'syAtmanaH avyavacchinnakarmasaMtatirbhavati yathAprakArA ca tathA tathA sAsatamAha loge, tahA 'cauhiM ThANehiM jIvA geraiyAuyattAe kammaM pakareMti0' tAvatsaMsAro nocchidyate 'yAvanmithyAdarzana, tIrthakarAhArakarjAH sarva eva kabindhAH sambhAvyante, upalakSaNatvAdasyAnyadapi yadannaM saMbhavati tat draSTavyaM, evaM rAgadvepAvapi saMsArakarI itikRtvA tahA tahA vadati-saMsAramAhuH, ahavA | atadhA tathatti jasma jArisI sattA tahA tassa uvacayo hoti micchA, ahavA micchattaaviratiaNNANANi jahA 2 tahA 2 saMsAraH, athavA pANavahAdI jahA 2 tahA 2, ahavA kamAyAdayo jahA tahA, kAyavADmanoyogA jahA 2 tahA 2 saMsAro, sarvatra yAtrA parimANaM vaktavyaM, 'jaMsI payA' yasminniti yatra, prajAyate iti prajAH, sarva eva saccA mAnavA ityapadizyante, mAnavAnAM prajA mAnavagrajA, athavA mANavA iti he mAnavAH, saMprasRtAH saMpragADhA ogADhA vigADhA sampragADhA ityarthaH, evaM Azravaloke HIRISHAILERASHIONSm IPIGINIANTEmplimranimumhivAISim neurnima CRIMHEARTIS E ASTRITERANILIPIRATIHATEN AND // 265 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR cUrNiH // 266 // vidyApatimokSAdi EDIAN USDCHIEthAaramthe ND kathayaMti, AzravalokAnurUpameva ca lokaM vizaMti 'je rakkhasA je jamaloiyA vA' vRttaM / / 547 // kepAMcit bhavanapatyAdi devA zAzvatAH teNa rakkhasagahaNaM , athavA vyantarA grahItA rAkSasagrahaNAt , jamaloiyagrahaNAdvaimAnikAH sUcitAH, gAndharvA vyantarAH ee jeNaM jamadevakAIyA tividhA, sarve te jammassa mahArAyassa ANAuvavAtavayaNaNidese ciTuMti, asuragrahaNena bhavanavAsinaH sacitAH, gAndharvA vyantarA eva, jyotiSkA dRzyanta eva, sesA AgAsagAmI ya puDhositA ya devapakkhivAtAdayaH AgAsagAmI, pRthvyaMbuvanaspatayaH dvitricaturindriyAzca sthalacarA jalacarAzca, ete puDhositA, punaH punaH viparyAsameti viparyAso nAma janmani mRtyuH, sarva eva saMsAre viparyAsaH, jeNaM 'puDhavikAyamaigao ukosaM jIvo tu saMvase' 'jamAhu ohaMsalilaM apAragaM' vRttaM, // 548 / yat ityanirdiSTasya nirdeze Aha bhagavAneva, dravyodhaH svayambhuramaNaH, sa evauSaH salilaH, oghasalilena tulyaM aughasalilaM tasyApAraM, jalacarAH sthalacarA vA na zaknuvanti gaMtuM NaNNattha deveNa mahaDieNa ityataH apAragaH, jANAhiNaM jahA jinarupadiSTaH AgamaprAmANyAt pratyakSatazca upalakSyate manuSyAdisaMsAraH, caturvidhaM bhavaggahaNaM 2, kaDilyamityarthaH, caurAsiti joNipamuhasayasahassagahaNo jattha aNorapArapaviTTho sambaddhAeviNa muJcati micchAdiTThI loko, lokAetasuNNavAdigAdi laukika ityAdi, durmokSeti micchattasAtagurutvena ca Na taraMti aNupAlettae, jevi asthivAdiNo kimaMga puNa nAstikAH,jahA tANi cattAri tAvasasahassANi sAtAguruyattaNeNa chakkAyavadhagAIjAtAI, 'jaMsI visapaNA visayaMgaNAdI' yatra saMsAre yatra vA sAkAradharme samAdhau kumArge vA asatsamavasaraNepu, paMcasu vA visaesu visannAH, sugariyAn sparzaH, teSvapyaMganAH, tAsu hi paMca viSayA vidyante, tadyathA-'pupphaphalANaM ca rasaM' ityataH aMgaNAggahaNaM, duhatovitti dvividhenApi pramAdena lokaM amuM saMcaraMti, taMjahA TERMITTISGARHITARIES // 266 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH ||267 // liGgavesasajjAe aciratIe ya, athavA AraMbhaparigrahAbhyAM rAgadveSAbhyAM vA trasasthAvaralogAbhyAM imaM logaM paralogaM vA, ta eva | mithyAtvAdibhirdoSairabhibhRtAH amatsamavasaraNAvasthitAH 'NakammuNA kamna khaveMti vAlA' vRttaM // 549 // na iti pratiSedhe, mithyAtvAdiSu karmmabaMdhahetuSu varttamAnAH na karmANi kSapayanti bAlAH- kutIrthAH, yasyaiva hi te bhItAstamevAvizaMti, karmabhItAH karmANyeva varddhayanti, na nidAnameva rogasya cikitsA, yathA kacinmUDhadhIniMdAnaireva rogacikitsAM karoti, sa hi tasya vRddhimApnoti, | akarmaNA Nu Azravanirodhena karmANi kSapayaMti dhIrAH vidhikriyAbhirivAmayAn vaidyAH, medhAviNo lobhamayaM merA (mehayA) dhAviNo, lobhamatItAH, vItarAgA ityarthaH, evaM sAyAmatItA 2vA saMtosiNoti alobhAH syAd buddhiH alobhAH saMtoSiNazca ekArthamitikRtvA tena punaruktaM, ucyate, arthavizeSAt na punaruktaM, lobhAtItaH iti lobhamatikrAnto'lobho vItarAgaH, saMtoSiNaiti nigrahaparamA avItarAgA api vItarAgAH, No pakareMti pAvaM saMtosiNo payaNuyaM pakareMti, tabbhavavedaNijameva, yata eva lobhA IyA ata eva saMtosiNaH, evaM amAtinaH stokamAyinaH, ta eva bhagavantaH aniruddhapaNA 'te tI aupapannaaNAganAI ' vRttaM // 550 // ta iti tIrthakarAdayaH pradIpabhUtAH, tItANi lAbhAlAbhasukhaduHkhAdIni evaM paDupannaaNAgatAI, jehiM vA kammehiM putrakatehiM ihAyAto joNivAsaM padaM kareMti jaM ca bhavissati ityataH tItapaccuppaNaaNAgatAI, tahA bhUtAI tahAgatANi avitahANitti bhaNitaM hoti, na vibhaMgajJAnivat viparItaM pazyanti, 'aNagAre NaM bhaMte! mAyAmicchAdiDDI rAyagihe nayare samohae' tenAvadhivibhaMgopayogeNa, rAyagihe gatavaM ca vANArasIe NayarIe ruvAI jANati jAva se se daMmaNavivaJcAso bhavati' te bhagavantaH pratyakSajJAninaH, parokSe vA pUrvavidaH, NetAro asiM aNaNaNetA-NayaMtIti netAraH anyeSAM bhavyAnAM sarveSAM netAra iti, na anyasteSAM netA vidyApratimokSAdi // 267 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyApratimAkSAdi tAGgacUrNiH ra68AA vidyate, etAvaM tAva samaNeNa vA. dhamme akkhAte ityato aNaNNaNetA, budrA ravayaMvudvAH buddhabodhitA yA gaNarAyAH, ataM kurvantItyantakarAH bhavAntaM karmAntaM cA, ye vAtra bhavAntaM na kurvati tAvat 'teNeba kuvvaMti paNa kArayati'vRttaM / / 551 / / mvayaM na kurvanti na kArayantyanyai numanyante, kiM tat ?, pANADyAtaM, anuktamapi vijJAyate prANAtipAtaM, yenApadizyate bhUtAbhisaMkAe daMguMchamANA bhUtAni tasathAvarANi tANi yato bhisaM saMkati sA bhUtAbhisaMkA bhavati, hisetyarthaH, tAM bhUtAmisaMkAM tatkAriNazca jugupsamAdA udvijamAnA itTa rthaH,pANAtipAtagiti vAkyazeSaH, loko'pi hi matsyavanvAdIna hiMsakAn jugupsate, evaM te Na Amanti, Na bhApAveMti musAbAta, evaM jAva micchAdasaNaM Na parUvatI Noradahati NavaeNa bhedeNa, ta evamApANaM paraM tadubhayaM ca saMjamamANA sadeti sarvakAlaM pravajyAkAlAdArabhya yAvajIcaM jJAnAdipu vividha praNamaMti parAkramaMta ityarthaH, viditu vIrAH vijJAya dhIga bhavanti, jJAnAdibhirvA rAjantIti vIrAH, eke na satra, paThyate ca-viSNatti vArA ya bhavaMti eke, vijJaptimAtrA bIrA ecake | bhavanti, Na tu karaNavIrAH, syAt kaiH karaNabhUtAni yeSAM saMkitavyaM?, ucyate-'Dahare ya pANe' vRttaM // 552 // DaharA sUkSmAH kunthyAdayaH suhumakAyikA vA, vuhA mahAmarIrA bAdarA vA, te Dahare ya pANe bur3he ya pAge je Atato passati sabaloge AtmanA tulyaM Atmavat yatpramANo vA mama AtmA etAvatpramANaH kuMyorapi hastino'pIti, athavA 'jaha mama Na piyaM dukkhaM / evaM savvajIvANaM, DaharANa vA mahallANa vA 'puDhavikAie NaM gaMte ! akaMte samANe keriyaM vedagaM vedayaMti?,' suttAlAvago ityataste'pi Na akkamitavyA Na saMghadveyacyA, ye evaM pazyanti 'uhatI logami bhahana' vRttaM, ubehatI upekSate, pazyatItyarthaH, - upekSAM karoti, sarvatra mAdhyasthyamityarthaH, mahAnta iti chajjIvakAyAkulaM aravidhakAphulaM vA, balipiMDovamAe mahAnto logo, ||268 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH AtmaparajJAnAdi // 269|| athavA kAlato mahaMte anAdinidhanaH, asti eke bhavyA api ye sarvakAlenApi na setsyanti, athavA dravyataHkSetratazca bhAvatazca nAntaH, buddho nAma dharma samAdhau mArgasamosaraNesu ca, apramattaH kAyepu jayaNAe ya, athavA apramattepu asaMjatepu parivaeJjAsitti bemi, athavA buddhe appamatte suTTha paribae / 'je Atayo parato yAvi NacA' vRttaM // 553 / / AtmanaH svayaM tIrthakarA jANaMti jIvAdIn , parato gaNadharAdayaH, alaM paryAptyAdipu, sadvidhA'pi jAnakaH alamAtmAnaM parAMzceti, akRtyAt vA pratiSedhe yatitavye, ityevaM taM jyotirbhUtaM tamiti taM ubhayatrAtAraM jyotayatIti jyotiH AdityazcandramAH maNiH pradIpovA, yathA pradIpo dyotayati evamasau lokAlokaM jyotatIti jyotistulyaH ityarthaH, satataM Avase(sevi)jAsitti jAvajIvAe se(ve)jA titthagaraM gaNadharevA yo yasmin kAle jyotibhUtaH je 'pAdukujA' ya ityanirdiSTaH, prAduH prakAzake, ye prAduSkurvanti dhamma pUrvAparato'nuciMtya, karatalAmalakavat lokaM dRSTvA ityarthaH, athavA aNuvIyiNituM paramamayaM darzayati, dharma samAdhimArga samosaraNAni ca, kIdRzAH punaste vidhAritajJAninaH trailokyadarzinaH ?, ucyate-'attANa je jANati je ya logaM' vRttaM / / 554 // AtmAnaM yo vetti yathA'. hamamAtoti saMsArI ca, athavA sa AtmajJAnI bhavati ya AtmahiteSvapi pravartate, athavA trailokya (kAlya) kAryopadezAdAtmA pratyakSa iti, kRtavAnityAdi, yenAtmA jJAto bhavati tena pravRttinivRttirUpo loko jJAta eva bhavati, Atmaupamyena yathA mameSTAni, dRSTeSvartheSu pravRttinivRttibhAvataH yathA'stIti, athavA Atmaupamyena pressvhiNskH| kiMca 'je AgatiM jANai NAgatiMca' je Agati jANaMti, kuto manuSyA AgacchaMti? sattamamahiNeraDyA0, kairvA karmamiH kutra vA gacchaMti ?, tavvee, kuto'hamAgavaH gamipyAmi vA? anAgatiriti siddhiHsAdIyA apajavasitA, je sAsata jANai asAsayaM vA' sarvadrayANAM zAzvatacaM dravyataH PHinment TITANASALARINITED // 269 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAzvatAdi ITURGAJARE N zrImayaka-4 agAzvatatvaM paryAyataH, cazabdAca zAzvatAzAzvataM vA, taMjahA-NerahayA dabaTThayAe sAsatA bhAvadvatAe asAsatA, athavA nirvANaM tAjANAzAzvataM, saMsAriNastu saMsAraM pratItya azAzvatA, jAtimaraNaM ca jANIte, audArikAnaudArikAnAM saccAnAM jAtiH, ettha jonnii||27|| saMgraho mANitavyo, Navavidho'vi taMjahA-"sacittazItasaMvRttA mizrAzcaikazastadyonayaH," sacittAcittasItoSNasaMvRttavivRtA etAzca setarAH, orAlieNaM ceva maraNaM, baMdhAnulomyAca yato'pavAda, itaradhA tu pUrvaH upapAto vaktavyaH, sa tu nArakadevAnAM, cayaNaM tu jotisiyavemANiyANaM, unvahaNA bhavaNavAsiyANaM baMtarANaM neraiyANaM ca, 'adhovi sattANa viuvaNaM ca' vRttaM / / 555 // jahA jahA gurUNi karmANi tahA 2 adho viuti, vividhaM udghati viuti jAtaMte miyaMta ityarthaH, sarvArthasiddhAdArabhya yAvadadhosaptamyAM tAvadadho vartante, tatrApi ye gurutarakarmANaH te apratiSThAne zepeyu cotkRSTasthitayaH, jo AsavaM jANati AzravAn | rAgAdIn prANavadhAdIn paJca AraMbhapariggahau ca ityAdyAzravAstadvidhA saMvaraH saMyama ityarthaH, jAva niruddhajogitti, 'yathA prakArAH yAvantaH, saMsArAvezahetavaH / tAvantastadviparyAsA, nirvANAvezahetavaH // 1 // dukkhaM ca jo jANati nijjaraM vA dukkhamiti karmavandhaH prakRtisthityanubhAvapradezAtmakaH tadudayazca, nirjarA nAma bandhApanayaH dvAdazaprakAraM tapo nirjarA, so dhamma samAdhimaggaM | samosaraNANi ya AkhyAtumarhati, paThyate ca-Aikkhettumaruhati so kiriyAvAdaM etAni mithyAdarzanasamosaraNAni saMsArakarANitti jJAtvA kriyAvAdI samyagdRSTizcAritravAn 'saddesu rUvesu amucchamANo' vRttaM // 556 // rAgo gahito evaM jAva phAsesu, rasehiM gaMdhehi adussamANo dvepaH gRhItaH, evaM zepeSvapi indriyeSu 'sadesu0 AbhakSyAvaesu a No jIvitaM No maraNaM vipatthapa asaMjamajIvitaM, aNegavidhaM patthae vipatthae, Na vA parIsahaparAiyaM maraNaM, No vipatthae, athavA mA hu ciMte // 270 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIstraka- tAGgacUrNiH // 27 // 13 yAthA0 jjAsi jIvAmi ciraM, marAmi ca lahuM, valayaM kuDilamityarthaH, tatra dravyavalayaM nadIvalayaM vA saMkhavalayaM vA, bhAvavalayaM tu karmA tathAnikSepaH | causamosaraNaM, kuDilaM tu micchattaM, balayattaeNa mukko valayAdivimukko hi, paThyate ca-mAyAdivimukke ityrthH|| iti samavasara-14 NAdhyayanaM dvAdazaM smaapt| AhayadhiyaMti ajjhayaNassa cattAri aNuogadArANi, adhikAro sIsaguNadIvaNAe, aNNaMpi dhammasamAdhimaggaM samosaraNesu | jaM jattha aNuvAdI taM ca avitatthaM bhaNNihiti, etesiM cauNhavi dhammAdINaM viparItaM nitaha, atra cAyaM nyAyaH-yaduta upasargapratyaya vimuktA prakRtinikSipyate, yataH 'NAmataha'mityAdi // 122 // NAmaNiNphaNNe AyatadhijaM, taM caturvidhaM attaM, jahA NAmatahaM ThavaNatahaM davatahaM0 gAthA // 922 // taM ca vatirittaM davyatahaM tividhaM sacittAdi, sacittaM jahA sarva eva jIvaH upayogasvabhAvaH, athavA jo jassa dabbassa sabhAvotti, kaThinalakSaNA pRthvI dravalakSaNA Apa ityAdi, athavA dAruNasvabhAvaH mRdusvabhAvo vA, jo jassa vA acittANaM gosIsacaMdaNakaMbalarayaNamAdINaM, jahA- 'uSNe karetI zItaM sAe uNhattaNaM puNaruveti' mIsagANaM taMdulodagamAdINaM jAva Na tA pariNataM, bhAvatahaM puNa NiyamA0 gAthA // 123 // bhAvataI, tatya chavidho bhAvo, taMjahAudaiyabhAvataha, upasamaNameva aupazamikaH anudayalakSaNa ityarthaH, kSayAjAtaH kSAyikaH, kiJcitkSINaM kiMcidupazAntaM kSAyopaza- | mikaH, taoNstAn bhAvAn pariNamatIti pAriNAmikaH, evaM samavAyalakSaNaH sAnnipAtikaH, athavA bhAvatahaM caunidha-daMsaNaM NANaM caritaM viNaya iti, NANaM paMcavidha sve sve viSaye avitahopalambhaH, evaM tu vidhiH, daMsaNe cakkhuIsaNAdi, caritte tave saMyame ya, tave duvAlasavidhe saMjame sattarasavidhe, viNayassa vA bAyAlIsatIvidhassa, jJAnadarzanacaritte jo vA jassa jahA jadA ya pauMjiyavyo, // 27 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtra - tAGgacUrNiH ||272 // aNNahA vitaha, ettha bhAvavitaheNa adhiyAro, athavA bhAvatahaM pasatthaM apasatthaM ca, pasattheNAdhikAro, 'jaha suttaM taha attho gAthA // 124 // yadi yathA sUtraM tathaivArtho bhavati tathA darzayati tahatti, kiMbhaNitaM hoti ?, jasataM sobhaNitti ca, jaM saMta saMsAranityAgNAya prazasyate taM pasatthabhAvataha, jaM puNa vidyamAnamapi duguMchitaM taM saMsArakAraNamitikRtvA azobhanaM AsIdityapadizyate, azobhanamityarthaH, jo puNa etaM pasatthabhAvatahaM AyariyaparaMpareNa AgataM jou cheyabuddhIe / koveticcheyabuddhI-dUSayati jamAliNAsaM va NAsihiti // 125 / / jo eyaM AyariyaparaMparaeNa AgataM koveti so-Na kuNeti dukkhamokkhaM ujjamamANo'vi saMyamapadesu / tamhA attukkariso bajeyadho jaijaNeNaM // 126 ||nnaamnniphnnnno gto| suttANugame suttaM uccAreyavyaM, aNaMtarasutte valayAvimukketi vuttaM, ihApi valayAdI avitahazIlena prayatitavyaM valayavinirmuktena, bhAvavalayaM mAyA, ziSyaA dopAzca ihoktAH, attukarisAdIyA bhAvadosA vajjeyanyA, ityata 'AdhAtadhijaMtu paveiyassaM0'vRttaM // 557 // ayathA mithyA, AhattadhiyaM yAthAtathyaM, zIlavatAnIndriyasaMvarasamitiguptikapAyanigraha sarvamavitahaM yathA taha, te anAcaratAM ca dopAna vakSyAmaH, athavA vratasamitikapAyANAM dhAraNAlakSaNAdi, nityAvyagrau (nigrahAdikaM) turvizeSaNe, ye ca vitathamAcaraMti taoNzca vakSyAmaH, bhRzamAvedayiSyati, nAnArthAntarabhAve purisajAtimiti, kecitpriyadharmANa, keyi ahAchandAH, satpurupazIlaguNaoNthopadekSyAmaH, samosaraNe tu aNNautthiyagihatthANa dRSTayo darzitAH ityato nAnApagAraM purisarasa jAtaM tiSThantu tAvannAnAprakArA gRhasthAH, anyatIrthikA pAsatthAdayo saMviggA ya NANApagArA purisajAtA NANAchandA ityarthaH, athavA kiM cittaM yadi nAnAvidhAH purupAH nAnAzIlA eva bhavanti ?, eka eva hi purupastAni tAni pariNAmaMtarANi pariNamate, NANApagArA purisajAtA bhavaMti, taMjahAM-kadAcittIvrapariNAmaH // 27 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ azIlAALL dayaH zrImatraka-15 kadAcinmandasvabhAvaH kadAcinmRdusvabhAvaH kadAcinnidharma eva bhavatIti, kRtvA ca kRtyaM kazcinnivartate kazcinsutarAM pravartate, anyasya nAcUrNiH cAnyaH parIpaho dupiho bhavati athavAdAruNAdAruNakhabhAvatvAca nAnAprakAraM purupajAtaM bhavati,'satoya dhamna asatoya asIlaM' // 273 // | saditi zobhanastasya sataH dhammo bhavati, yathArthaH, evaM samAdhirmArgazca, asaditi abhAve jugupsAyAM ca, abhAve tAvat azIlA evaM gRhasthAH, jugupsAyAM azIlAnArIvat nAmau na zIlA kintu azobhanazIlatvAta azIlA ityapadizyate, duguMchAyAM pAsatthAdayo, aNNAusthiyA pAsasthA ya kusIlA, sarvAzubhanivRniH zAntiH sarvabhUtazAntikaratvAt , sarvAzubhAnivRttiH azAntiH, tathA ca paramA zAntinirvANaM bhavati, azAntirazIlaH AtmanaH parepa ca, iha vA zAntirbhavatyamutra ca tAM karmanirjaraNazAnti, prAduH kariSyAmi prakAzayiSyAmIrthaH, karmabaMdhakaraNaM cA'zAntiH, iha paratra ziSyadopaguNAMzca prAduH kariSyAmi, tatra tAvacchiSyadopAH / 'aho ya rAo a samuTTiehiM ' vRttaM // 558 // samyak utthitAH 2, samyaggahaNAt samutthitebhyaH saMyamaguNasthitebhyazca dvividhA zikSA gRhItvA tIrthakarAdibhyaH 'tathAgatebhyaH' saMmAranissaraNopAyastAvat pratilabhyate, pratilabhya jJAnadarzanacAritravantaH dharma pratilabhya tIrthakaropadezAt jamAlivadAnmotkarpadopAdvinazyanti, gohAmAhilAvasAnAH sarve nivAH AtmotkarSAdvinaSTAH boTikAzca, evamAtmA samAhimAghAtamajosayaMtA bhAvasamAdhirvyAkhyAtaH, tIrthakaraiH jupI prItisevanAyoH, taM 'ajosayaMtA' kammodayadoseNaM keyi duviyaDabuddhayaH asaddatA kecit zraddadhato'pidhRtau api durvalAH, yAvajIvamazakyato yathAropitamanupAlayituM jehi ceva NikAraNavacchalehiM putravat saMgRhItAH te ceva kahiMci dukkhalitAdau, maNo aNuttaraM vA sAdhuM paDicodeti-mA evaM karehitti, nepa mAstAropadeza iti, satyAramevaM pharasaM vadaMti so hi na jJAtavAn , kiMvA tassa. uvadissaMtassavi pArakassa chijati ?, // 273 / /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstRtira zrIpatrakatAmaNiH // 274 // skArAdi HA suhaM parAyaehiM hatthehiM iMgAlA kar3ijaMti, athavA yaH zAsti se zAstA-AcArya eva, taMpi codaMti, azIlo vA, asaMtibhAve ya vahamANo, asatpurupAH suzIlaM duHzIlaM cadaMti, duHzIlaM susIlaM c|| kizca-'visodhiyaM vA (te)aNukodayate (aNukAhayaMte) vRttaM // 559 // visodhikaraM visodhiyaM, dhammakathA suttattho vA, anu pazcAdbhAve, kathitamAcAryaiH anu kathayantyanyeSAM, tathA''cAryaparaMparAgataM NANaM carittaM vA jamAlipabhitI ya AtabhAveNa viyAgareti, bhAvo nAma jJAnaM abhiprAyo vA, ussuttaM pannati, yairvA dhairyeNAzakuntaH pariNAmayituM vitahaM kathayaMti, AcAryasamIpe goSThAmAhilavat , niggatA vA jamAlivat , evaM na yujyate, yathoditameva saMyujyate, ityevamAtabhAvena viyAgareMti, kecit kathyamAnamapi bruvate naitadevaM yujyate yathA bhavAnAha, syAdenaM tu yujyate, sa evaM svachandaH aTTANie hoi bahuguNANaM anAyatanaM asambhavaH anAcAra: asthAnamityanarthAntaraM guNA 'sussusati paDipucchati suNeti geNhati ya Ihae aavi| tatto apohae vA dhArei karei vA sammaM // 1 // ' etesiM sussUsaNAdINaM guNANaM atthANaM bhavati, cainayikamanyo'nyasAdhAraNavaiyAvRtyAdInAM ca athavA 'savaNe NANe' paThyate ca-'aTTANie hoMti bahUNiveso' asthAniko guNAnAM, doSANAM tu bahUnivezo bhavati, niyataM vezo nivezo'nayikAdInAM dopANAM,jeNANasaMkAe musaM vadanti NANe saMkA gANasaMkA tesu tesu NANaMtaresu evametanna yujyate athavA saMketitamAnyArthAH, je jJAnavantamAtmAnaM manyamAnAH asaM lavaMti abhayabhAve chandaMtA NiyamA ceva musaMvadaMti jamAlivat ,jami aNuvAdI abhiNiveseNa bhavati tadapi mRpA bhavati, 'je Aci puTThA palikaMcayaMti' vRttaM // 560 // ya ityanirdiSTa nirdezaH, kenavi'dhItaM kasyacit sakAzAt jAtyAdiparipelavasya, sa ca pRdhaH kenacit-kasya sakAzAt bhavatA'dhItamiti?, sa tasmAdAcAryAjAtyAdibhirAtmAnamutkRSTaM manyamAnaH tamAcA // 274 / /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryApalApAdi - - zrIsatraka- sAGgacUrNiH // 275|| - ryamapalapate, prakhyAtamanyamuddisati, yo'pi tAvad yathA vairasvAmI padAnusaraNalabdhisampannaH, AyariAo adhikataraM paNNaveMti, tenApi na nihavitavyaH AcAryaH, kimaMga punarye samAno nyUnataro vA, je puTThA bhaNaMti attukasseNa-mayA caivaitadvistarato vikalpita arthapadaM, sUtraM vA visodhitaM, so NiNhago asaMtibhAvadvito, yasya vA sakAzAt kenacidadhItaM grahaNazaktitayA vA tenAnyato'dhika|| madhItaM zabdacchandahetutarkAdi gRhavAse yA tena zabdAdInyadhitAni, pareNa coditaH-tvayA amukAcAryasya makAzAt adhItamiti ?, sa kiM jAnIte varAko mRtpiNDaH? yasyauSThAvapi na samyak, yataH abhyutthAnAdivinayabhItAni vati, evaM NANe paliuMcaNA, daMsaNe ya, | carite tu koi koi pAmatthAdi puDhavikAiyAdi samArabhate, kapAkappavidhiSNuNA mAvagAdiNA puTTho-kiha tujhaM etaM kappatI?, udaullAdi gehaMto cA amugo Na evaM gehati tumaM kahaM etaM gehasi ?, tujhaMvA etaM evaM AgatellagaM?, evaM puTThoiha loga kathetI, naituM imaM loyaM joNidhammaM, so paliuMceti, so'ttha ki jANati ? tumaM yA kiM jANasi ?, cIrNavatA vayaM, paliuMcaMtA AdANamaTTa balu AdAna jJAnAdIni, AdIyata ityAdAnaM AdAtavyamityarthaH, amAdhumAdhumAnInaH sAdhuguNavAhyAste amAdhava eva sAdhumAninaH, aNovasaMkhAe ya te sAdhuvAda vadanti, saH asAdhuH sAdhumANI, duguNaM karoti sa pApi, vIyA bAlasma maMdayA, evaM zuddhakhaMtiparicAe dvitIyaM pApamAsevaMto, evaM mAyAnvitAH ehiMti te aNaMtasaMmAriyaM, duHbodhiyalAbhiyaM karma paMdhittA aNAiyaM jAitavyamaritavyAI ghAtamehiMti, evaM mANalobhAdosevi, koye tu savva eva pratiSedhaH kriyate ?, 'jo kohaNe hoti jagahabhAsI' vRttaM / / 561 / / jagataH aTThA jagatahA, je jagati bhASanne, jagati 2 tAt kharapharumaNiTharANaM asaMyatArtha ityarthaH, na punarAcAryAdIn sAdhUna gRhiNo vA kharapharupaNirANi bhagati, kakamakalugAdINi vA, athavA jagadarthA chindi bhiMdI vadha mAra // 275||
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagadartha zrImatrakatAGgacUrNiH // 276 // bhASitAdi yat jAtivAdaM vA kANakuMTAdivAdaM vA phuDaMtANi vA, jagaTThabhAsI ya, paThyate ca-yena tena prakAreNAtmA jayamicchati, viusitaM vA puNo, viseseNa usavitaM viusitaM, khAmitamityarthaH, taM sapakkhaM parapakkhaM vA kSAmayitvA punrudiiryti| aMdhe va se daMDapahaM gahAya, daMDapahe NAma ekapahae, mahApatha ityarthaH, tamandha uddesato gRhItvA gartAyAM dhRSya viSame kUpe vA patati, pApANakaMTakA7 agnyahizvApadebhyo vA doSamayAmoti, aviusito NAma adhitapAhuDo daMDagatthANIyaM kevalameva liGgaM gRhItvA gartAyAM dhRSTe viSame kUpe vA patati pApANAdicikhillAdisuvA, uttaraguNesu mUlaguNesu vA visuddhimayANaMto kurvan bhAvAndha eva labhyate, ghAsati sArIramANasehiM dukkhehiti, sIsaguNadosAhigAre anuvartamAne taddoSadarzanArtha-'je viggahIe (annAyabhAsI) vRttaM // 562 / / vigraho NAma kalahaH, vigrahazIlo vigrahikaH, yadyapi pratyupekSaNAdimerAMnAupAlayaMti,nAtyAbhApI atyAbhApI gurvadhisevI pratikUlabhASI namo samo bhavati, samo nAma madhyasthaH, na rakto na dviSTaH, jhaMjhANAma kalahaH, prAptaH, athavA nAsau samo bhavati jhaMjhAprAptastu gRhimiH samo bhavati jena tenaivaMvidhena na bhAvyaM ziSyeNa, punarapi paThyate ca 'je kohaNe hoti u'NAyabhAsI' evaM same bhavati, | tenanaivaM vidhena na bhAvyaM ziSyeNa, ajhaMjhApatte, kiMca-obAyakArI ya, yathoddiSTadoparahitaH ovAtakArI, cazabdo yatra dopanivRttaye draSTavyaH, uvAto NAma AcAryAdinirdezaH tad vAcyaM kuru mA caivaM kuru, tattha gacchateti vA, athavA sUtropadezaH ubavAyaH, hIH / lajjA saMyama ityanarthAntaraM, hImAn saMyamavAnityarthaH, lajjate ca AcAryAdInAM anAcAraM kurvan logatazca, egaMtadihI ya egaMta tadiTThI nAma sammadiTThi asahAyI amAyarUpI nAma na chadmataH dharma gurvAdIcopacarati / 'se pepsale' vRtaM // 233 // pesalo nAma pesalavAkyaH, athavA vinayAdibhiH ziSyo guNaiH prItimutpAdayati pezalaH, suhumo NAma suhumaM bhApate abahuM ca avighuSTaM nauccaiH| ALTRA // 276 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 277 // puruSajAta iti se pesalavAkyaH, athavA vinayAdibhiH ziSyaguNaiH prItimutpAdayatti, pezalaH sUkSmaH, sa jAtyAnnitaH, se ujju, ujjugo NAma saMyamo, jaM vA puvvassaIti taM ujjugameva kareti Na vilometi, sakAro dIpanArthe draSTavyaH, sapezalaH sUkSmaH saH amohaH puruSo jAtaH ma jAnyAdiguNAnvitaH sa ujjukArI bahupi aNumAsite, yadyapi kvacitpramAdAt skhalito hRpyanuzAsyate tathApyasau tathA'cireva bhavati, aciriti lezyA, tatheti yathA pUrvalezyA tathA legyA eva bhavaMti, pUrvamasau vizuddhalezya AsIt anuzAsyamAno'pi tathaiva bhavatyato, tathA ca na krodhAdvA mAnAdvA avizuddhalezyo bhavati, samo nAma tulyaH, amau hi mamo bhavatyajjhaMjhaprAptervItarAgo RjurityarthaH, idANiM mANadosA missassavi Ayariyasyavi 'je Avi appaM cusimaMti NacA (mattA) 'vRttaM ||564 // ya ityanirdiSTanirdezaH, busimaM saMyatamAtmAnaM bumimaMti NaccA, vRttaM matvA, ahaM saptadazaprakAraiH saMyamavAna, matvA nAma jJAtvA, saMkhyA iti jJAnaM jJAnavantamAtmAnaM matvA, badana vAdaH, kiM vadati 1, koDanyo mamAdyakAle saMyame sadRzaH sAmAcArIe vA?, aparivakhaM NAma aparIkSya bhaNati, romapaDiNivema akayaNNutAe vA, athavA mANadopAnaparIkSya vadati, mANadosA NAma jaM jaM madaM kareti taM taM uvahaNNati, teNeva vAdaM ahitetti NaccA, balAdInAM tapasAM ko'nyo mayA sadRzo bhavatAmodnamuNDAnAM, vimbabhUtamiti manuSyAkRtimAn dravyameva ca kevalaM pazyati, na tu vijJAdi manuSyaguNAnanyatra pratimanyate, athavA ciMdhamiti liGgamAtramevAnyatra pazyati, na tu zramaNaguNAn udakacandravat kUTakArSApaNavacetyAdi, ta evaMvidhAH ziSyAH guNahInAH azIle azAntau ca varttante, sacchIlA vA pralIyante, keNa ?- egaMtakaDeNa u pemale ( se paleha) ' vRttaM || 566 || saMyamAo paleUNa punarjanmakuTile saMsAre punaH punarlIyante yatathaivaM teNa Na vijati moNaparyasi gotte, padaM nAma sthAnaM, muneH padaM maunaM, padaM saMya vAkyAdi // 277 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakavAGgacUrNi: // 278 // masthAnamityarthaH, gottetti gauravaH, saMyamasthAnaM prApya tanna kAryaM iti, athavA gotramiti aSTAdazazIlAGgasahassANi tatrAmau gotteNa vidyate, kiMca-je mANaNaTTe Na viukkasejjA mAna evArthaH mAnanimitta ityarthaH, vividhaM utkarSaM karoti, vasutti saMyameNa viukasati appANaM, aNNatareNa vA, prajJAnena anyatareNa vA, prajJAnaM jJAnaM nAma, sUtramarthaM ubhayaM vA, mamAhikaM kaMDoDaviSyamukaM vizuddhaM suttaM arthagrahaNapATavaM vistaratazcaitAn kathayAmi, lokasiddhAnto vajjhAI, kimanyairjanairmRgAstvanye caraMti caMdra adhastAdvA bhramanti abu| jjhamANetti AtmotkarSadoSaM / kiMca je mAhaNe vRttaM // 566 || mAhaNa iti sAdhureva jo vA munI brAhmaNajA tirAsIt kSatriyo - rAjA tatkulIyo'nyataro vA ugra iti lecchai ca kSatriyANAmeva gotrabhAvaH anye vA kavidvijAdyAH pravrajitA evamAdi jAtivisuddhA | je paccaIe paradatta bhoI, cahattANaM rajaM rahuM ca paJcaito, athavA appaM vA bahuM vA caDga pantraito parato ya ye ca dattamepaNIyaM ca bhuMkte, zeSairanyaiH sarvairapi saMyamaguNaiH yuktaH asAvapi tAvad jo gottetyAdinA svarUpato jo koi hariesaba lacchaNIyA metajjasthANIu vA anyataraM vA evaMvidhaM dramakAdimatrajitaM nindati, athavA je mAhaNA khattiya ahavA uggaputtA adu lecchavI vA je pavvaiyA, pravrajitA api bhUtvA zirastuMDamuMDanaM kRtvA paragRhANi bhikSArthamaTantaH mAnaM kurvantItyatIva hAsyaM, kAmaM mAno'pi kriyate yadyasau zreyase syAt 'Na tassa jAtI va kulaM va tANaM0' vRttaM // 567 // jAtikulayorvibhASA, mAtRsamutthotpatyAdi, trANa na saMmAraparittANaM, karmanirjaretyarthaH, nAnyatreti, vidyAgrahaNAt jJAnadarzane gRhIte, caraNagrahaNAt saMyamatapasI, Nikkhamma se sevatigArikammaM sa iti jAtikula vikatthanaH, akAriNAM karmma akArikarmma, tadyathA - ahaM jAtyAdisuddho na bhavAniti, mamakAro vA ityAdi gArikarmma, nAsau pArako bhavati dharmasamAghimArgANAM vimokSasya vA, athavA nAtmanaH pareSAM vA tArako bhavati, kiMca maunapadAdi // 278 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanatvAdi zrIsUtratAGgacUrNiH // 279|| jiNeNa uttaM 'NigiNiviyA (NikiMcaNe) bhikkhu sulahajIvI / / 568 // NigiNo nAma dravyAcelA, lUho.saMyamaH, tena jIvati antaprAntena, lUhite vA, jenaiva rUkSajIvItena garvito bhavati, na ca samo bhavati, araktadvirIriti, na vA ajhaMjhAprAptaiH samo|| bhavati, AjIvametaM tu avujjhamANo 'jAtIkulagaNakamme sippe AjIvaNAtu paMcavidhA', jAtyA saMpanno'hamiti mAnaM karoti, prakAzayati cAtmAnaM svapakSe tathAcainaM kazcitpUjayati, epA hi AjIvikA ca bhavati madadopazca, AjaMjavaM puNo puNo cAurate saMsArakaMtAre, viparyAso nAma jAtimaraNe, kimaMga puNa jo savyaso ceva mukadhuro liGgamAvAvazepaH nAnantakAlamaTati, jamete dosA samAdhivyAghAtamadasumattANaM AyariyaparihAvINaM tasmAdimaH ziSyaguNairbhAvyaM, taMjahA-'je bhAsavaM' vRttaM / / 569 // satyabhASAcAn dharmakathAlabdhiyukto vA bhApAvAn , suSTu sAdhu vadati susAdhuvAdI, mRSTAbhidhAno bA, kSIramadhAzravAdipraNidhAnavaMti 'sekAlaM govalaMbho tathA ke' yaM ca Nae purise, AkSiptaH paDibhaNati-uttaraM bhApate, pratibhaNatIti pratibhANavaM, utpattikyAdibuddhiyuktaH sanna pratibhApitavAn , arthagrahaNasamartho vizAradaH, priyakathano vA, kazciddharmakathI api vAdI atyarthamAgADhaprajJaH, vizeSikAdihetuzAtrANi, tairasya bhAvitaH AtmA sa bhavati bhAvitAtmA, aNNaM jaNaM aNNamiti yo na bhASAvAn saMskRtabhASI vA asAdhuvAdI na spRSTavAk saMpratipattikuzalo na, na ca lokalokottarazAstreSu AgADhaprajJena subhAvitAtmA, sa evaM vidhaH kazcit papaNasA NAma prajJayA paribhavati na vAsanAhaH ucyate-'evaM Na se hoi' vRttaM // 570|| evaM 'na se hoti samAdhipatte evamanena prakAreNa samAdhiprAptaH caturvidhasamAdhigrAptaH, yaH prajJayA bhikSurAtmAnaM viukassati-ahaM zreSTho nAnya iti, athavA'vi je tAva madeNa! matte (mayAvalite) ahaM vatthapaDiggahapIThaphalagasejAsaMthAragamAdI aNNamavi uppAveuM satto, kimaMga puNa appaNo uppAdetuM tuma | // 279 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ / shriimghk| tAGgacUrNiH // 28 // khisAvarjanAdi so vA ?, sa aNNapANagamavi Na labhasi, evaM so aNNaM jaNaM visati bAlapuNe (paNNe) na itare'pi, paThyate ca-aNNe'vi jo jAtimadeNa matto aNNaM jaNaM khiMsati bAlapaNNe, evaM aNNevi sadA ajuttAvi bhANitavyA, etAn doSAn maccA teNa paNNa' vRttaM // 571 // paNNAmayaM ceva tavomayaM ca, prajJAmado nAma ahaM prajJAsaMpannaH ahaM tapasvI, nAnye ityataH paraM paribhavati, tadetau dvAvapi madau nicchitaM nizcitaM vA nAmayet nirnAmet NiNNAmayedityarthaH, evaM gotramadamapi, cazabdAt anyAnyamapi AjIvitaM ceva cautthamAhuH AjIvyate'neneti AjIvikA mada iti vAkyazepaH, madena jIvatItyarthaH, tadyathA jAtimadena jIvati, nAma nAtIcya varttate eva iti, sa iti sa paNDitaH svakarmabhiH, pUryate galaMti veti pudgalAH, sa paMDitazcottamapudgalazca uttamajIva ityarthaH, | athavA jo sobhaNo lADANaM so pudgalo vuccati, jahA puggalajammA pudgljiivttii| etANi madANi vigiMca dhIrA // 572 / / vRttaM, etAni yAnyuddiSTAni, vigiMcatti ujjhitvA, ahamidAnI jAtyAdimadasthAnAni hitvA pravrajitaH, dhI:-buddhiH, Na tANi | seveja, kimuktaM?-na jAtyAdibhirAtmAnaM utkarpata, yathA pUrvaratAdIni na smaryante tathA tAnyapi, navA pazcAjAtairvahuzrutAdibhirA| tmAnaM utkarpet , suSThudhIradharmANaH jJAnadharmiNo gItArthAH, AsevittA je savvagottAvagayA mahesI 'te' iti dhIradharmANaH, sarvagotrANi sarva vA karma gupyante yena tAsu 2 gatiSu svakarmopagAH, ataH kamaiMva gotraM bhavati, uccaM nAma ihaiva sarvalokottamAnAM prApya lokAgraM nirvANasaMjJakaM agotrasthAna prAmoti, sa evaM sarvamadasthAnaparihitaH bhikkhU mutaccA(ce) vRttaM // 573 // arcayanti | tAM vividhairAhArairvasvAdyalaGkAraizcatyarcA, mRtA iva yasyAcI sa bhavati mRtAH , mRto hi na zRNoti na pazyaMtItyarthaH, evaM bhikSurapi zRNvannapi na zRNoti, pazyannapi na pazyatItyAdi, ityato mutacA, saMyamaM vA mutamucyate, arceti lezyA, sa mutalezyo mutaco, visu Hamiltimo-murimamATUTTPirikRTAINM SummuTHIMIMITHAIHATISHALINGARIHARASHT RA HITIHIs itisgndiatim InMallikhe TISSUPARINITIATTRIP i llar // 28 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAmracUrNi : // 281 // 113 | ddhAo saMmattAo avisuddhAo asaMmattAo, kvacit sUtre vA'rthe ca dRSTavarmA, dRSTasAro dRSTadharmmA, ityarthaH kacid grAme nagare vA anupravizya gacchaparAsI Niggato vA se esaNaM jANamaNesaNaM casa emaNA bAyAlIsadomavisuddhA tanivarItA asaNA, athacA emaNA jinakappiyANaM paMcavidhA alevADAdi heDillAto aNesaNA, athavA jA abhiggahitANaM sA esaNA, sesA asaNA, jo puNa aNNapaNe ya aNANugiddhe, sayA sakketi pariharitu so caitra ya jANago, kiMca-aratiM ratiM ca abhibhUya bhikkhU vRttaM // 578|| aratiM saMyame ratiM asaMyameti, abhibhUya NAma akamiUNaM, bahujaNamajjhammi gacchavAsI, egacAritti egallavihAra paDivaNNagA, aratigrahaNAt parIsahagAhaNaM, egaMtamoNeNaM tu egaMtasaMyameNaM, ekAntenaiva saMjamamavalambamAnaH pRSTo vA kiMcidvAkaroti, na tu yathA maunoparodho bhavati, saMyamoparodha ityarthaH, tadyathA - 'jAya bhAmA pAvikA sAvajjA sakiriyA', kiMca se nAgareti ?, ucyate, egassa jaMto gatirAgatI ya, eka eva ca parabhavaM yAtyAtmA, eka eva cAgacchati, uktaM hi - 'ekaH prakurute karmma, nakazca tatphalam / jAyatyeko mRyatyeko, eko yAti bhavAntaraM / / 9 / / patteyaM patteyaM jAti patteyaM marati / dharmma kathika vizeSastu 'sayaM samecA' vRttaM | // 75 // svayaM sametyeti svayaM jJAtvA tIrthakaraH anyaH succA bhAseja dhammaM hiyayaM payANaM hitaM ihaloke paraloke ya, kiMca je garahitA saNidANapayogA garhitA ninditA 'NidANa vaMdhaNe' saha NidANeNa praDuMjata iti prayogAH trividhAH, athavA kammaM, kathA | adhikRtA, tena ye vAkyazeSAH prayogA garhitAH, tadyathA - zAstraM sapariggahaM karmma prajJAparyaMtaH kutIrthino na prazaMsati, ete'pi hi kAyaklezAdIn kurvate, sAvajadAnaM vA prazaMsaMti, na vA tathAprakAraM kathaM kahejA jeNa paro akoseja vaheta evamAdI vAgdoSAM dharmajIvitoparodhakatvena na sevaMte suvIradhamrmANaH kthkaaH| kiMca- 'ke siMci takAe (i) avujjha bhAva' // 576 // kharapharusAda bhaNejA, mA bhUt, aratyabhibhavAdi // 281 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH ||282 // raudramapi gaccheti, abuddhyamAnAH raudraM camaMtaH Aussa kAlAiyAraM va ghAtaM yAvadyenAyukAlo'tivartitaH sa tasyAyuH kAlaH aticaraNamaticAraH AyuHkAlasya aticaraNe caraNovaghAtaM hojA, pAlaka iva khandakasya, yena cAnyopaghAto bhavati, athavA akosejAvA, ladvANumANe tu aNumIyate'nenetyanumAnaM labdhaM anumAnaM yena sa bhavati labdhAnumAnaH, kathaM labdhaM 1, netravaktra vikArehiM antargataM mano gRhyate, taMjahA- 'ke'yaM purise ? kiMvA darisaNaM abhippasaNNe ? kiM cAsya priyamapriyaM vA ? yadidaM kathyata' iti evaM labdhAnumAnaH pareSu kathayet yenAtmahitaM bhavati parahitaM ca iha paratra ca, athavA'yamarthaH 'kammaM ca chaMdaM ca vigiMca dhIro (re) // 577 // vRttaM, yena karmaNA jIvati na tenainaM paribhASet, yathA hokA (akkA'), na caivainaM tena karmaNA nindayet iti, yathA carmakAro bhavAn koliko vA mA so uduruTThoNa geNDija, chandaM cAsya jANeja, tadyathA-dAruNo mRdurvA, athavA chanda iti yenAkSipyate vairAgye na zRGgAreNa itareNa vA tathA-kiMca ayaM purise kaMvA dariNamabhilase ? evaM jJAtvA viNaeja tu sarvato AtabhAvaM AtabhAvo NAma mithyAtvaM avirato vA tato aprazastAdAtmabhAvAt sarvato vinayet, evaM kAlaNe mAyaNNe, je va kkheaNNe, taMjahA rUvehiM lupyaMti rUpaM sarvapradhAnaM viSayANAM tathA'trApi strIrUpAdi teSveva mUrcchannAlupyate ihApi tAvat jahA 'sade gao0 'gAthA, kimu paraloe ? evametAnindriyApAyAn dRSTvA vinaMti vidyAM gRhItvA jJAtvetyarthaH, gRhItavidyaH sanH trasasthAvararakSaNaM dharmaM kathayati, taM hu NaM kahetA na pUjAsakArAdInyAlambanAni AlaMcayet ityato nivAryate 'na pUgraNaM ceva' // 578 // vRttaM, Na pUyA mama bhavissatI, silogo NAma jaso kittI yathA'nena tulyaH prazastavistaze kathako, sRSTavAkya ityAdi, priyaM ca na kuryAdasaMyatAnAM anyatareNa sAvadyopakAreNa vA, apriyaM athavA mamAyaM priyaM ayaM vA'priya iti, athavA yo yasya priyaH san tasya pizunavacanavidveSagAdi na kuryAd dharmma kathI / kiMca Ayu:kAlAdi // 282 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanikSepaH - zrIsUtraka , tAGgacUrNiH // 283 // 14 yAthA 'sarve aNaDe' azobhanA arthAH anarthAH, saMyamoparodhakRta artho'narthaH anarthadaNDa ityarthaH, aNAulo NAma anAturaHkSudAdimiH parIpahai:, akapAyazIlaH akapAyI, 'AhattahIyaM smupehmaanne||579|| vRttaM, AdhattahiyaM dhambha maggaM samAdhiM samosaraNANi ya yathAvad vaccAni, samyak upa ikSyamANaH, savvehiM pANehiM Nikhippa daMDa daMDonAma ghAtaH, No jIviyaM No maraNAbhikaMkhI asaMjamajIvitaM parIpahodayAdvA maraNaM, careja medhAvI valayAvimukotti valayA mAyA, evaM uktaM evaM bravImi / / yathAtathyaM trayodazamadhyayanaM samAptaM / / ___ ajjhayaNAbhisaMbaMdho-valayAcimukotti bhAvagaMthavimukkotti abhihitaH, so puNa gaMtho iha vaNijati esa saMbaMdho, tassa cattAri aNuogadArANi, atyAhigAro gaMtho, jANiUNa vippahiyavve, pasatthabhAvagaMtho ya gaccheyayo, NAmaNipphaNNe gaMtho, tattha 'gaMtho puvuddiTTo // 127 / / gAthA, duvidho gatho davve bhAve ya, jahA khuDDAgaNiyaMThije bhAvagaMtho pubbudiTTho, taM puNa gaMtho jo sikkhai so sikkhautti vA sehotti vA sIsotti vA vucati, so puNa dividho-sahatthapavyAvito sikkhavito, tattha sikkhAvaNAsisseNa | adhiyAro, so sikkhago tu duvidho gahaNe AsevaNe ya boddhvo| gahaNaMmi hoi tiviho sutte atthe tadubhae ya // 128 // AsevaNAya duviho mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / mUlaguNe pacaviho uttaraguNa bArasaviho u||129|| mulaguNo paMcavidho-pANAivAyaveramaNAdi, prANAtipAtaviramaNaM jJAtvA tameva Asevate karotItyarthaH, evaM uttaraguNesuvi, te ya dvAdasavidhamAsevaMte, epa hi ziSyaH AcArya prati bhavati, tenAcAryo'pi dvividhaH, Ayario puNa dvividho||130|| gAthA, pavvAvaMto ya sikkhAvaMto ya, paJcAvato NAma jo dikkheti, sikkhAvato duvidho-gahaNe AsevaNe ca 'Adhetto(gAhAveMto)vi // 2833 // visa
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhImatra AdAnAdi tAGgacUrNiH // 284|| yativiho' gAthA // 131 // gahaNe tividho-sutaM gAheti atthaM gAheti ubhayaM gAheti. AsevaNAe duvidho-mUlaguNe uttaraguNe ya, mUle paMca, taMjahA-pANAivAyaveramaNaM sehAveti, kArayatItyarthaH, uttaraguNe tavaM duvAlasavidhaM AsevAviti, NAmaNipphaNNo gto| suttANugame suttamucAretavyaM, sa evamAdhattadhie dhamme dvito 'gaMthaM vihAe iha sikkhamANo // 580 // vRttaM, sAvajaM dravyaM granthaH prANAtipAtAdi mithyAtvAdi appasatthabhAvagranthaM ca viseseNa hitvA vidhAya, pasatthabhAvagaMthaM tu NANasaNacarittAI AdAya, khaovasamiyaM NANaM kassai pubbAdattaM bhavati, kiMca AdAya ?, pavvajAti AdAnArtha, khAigasya tu NiyamAdAya, darzanaM / trividhaM, tasyApi kasyacidAdAnAya, kenacitpUrvenAdattena kSAyopazamikena pUrvagRhItasya tu AdAnArthaM vRddhyapekSaM, caritrasya tu trivi. dhasyApyAdAnAya, prazastabhAvagrantho AdAnIyetyarthaH, tena cAtmAnaM granthayati, iheti iha pravacane, iti ca paThyate upapradarzanArtha, evaM duvidhAe sikkhAe sikkhamANo utthAyeti pravajya sobhanaM baMbhacera vasejA sucAritramityarthaH, guptiparisuddhaM vA maithunabhaceraM buJcati, gurupAdamUle jAvajIvAe jAva abbhujayavihAraMNa paDivajati tAva vase, uvAyakArI-NiddezakArI, jaM jaM vucati taM sikkhanti gahaNasikkhAe, suThuvi sikkhitaM ca AsevaNasikkhAya apaDikUleti, je cheya vippamAyaM Na kujjA, yachekaH sa vipramAdaM, pramAdo nAma anudyamaH yathoktAkaraNaM, yathA''turaH samyak vaidye upapAtakArI zAnti labhate evaM sAdhurapi sAvaMdyagranthaparihArI pApakarmabhepajasthAnIyena prazastabhAvagranthena karmAmayazAnti labhate, jo puNa egallavihArapaDimAe appajaMto, gacchaMti keyi purise avidiNaM NigacchaMti, avitIrNazrutamahodadhI avidvAnasau tIrthakarAdibhirvidhRtaH, tassa dujadAdI dosA bhavaMti, ime cAnye, sUtram-' jahA diyA / / 581 // vRttaM, potamapattajAtaM sAvAsagA pavitraM mannamANaM / svavAsagAt garbhAdaNDAdvA, dvirdhA jAto dvijaH, // 28 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ JAN apotadvi jAdi zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 28 // patatIti potaH, patantaM trAyantIti patatrANi picchAnItyarthaH, nAsya patrANi jAtAni apanajAtaH, sAvasagA pavituM prapalAtuM, tamacAI tarupakkhagaM vA sAvAmagAto ullINaM puNo uDenumasantaM, DhakaH pakkhI, DhaMkaH Adiu~pAMte bhavaMti DhaMkAdiNo anyatarA, avyaktagama iti aparyAptaH, hareja vA, pipIlikAu va NaM khAejA mAreja vA NaM ceDarUvANi dhADeja vA, api kAkenAvi hiyate, epa dRSTAntaH, suutrennaivopsNhaarH| evaM tu siddhivi (sehaMpi) apuDhadhamme (apudRdhmm)||582 // vRttaM, na spRSTo yena dharmaHsa bhavati apuDhadhamme, agItArtha ityarthaH, NissAriyamiti ihalokasuhaM NissAra, vusimaM NAma cAritraM, NissAraM maNNamANo, paraM so asuhaM cANissAra maNNamANo, diyasya chAyaM sa eva dvijaH pakSI varikAdInAmanyatamaH, chAyagaM nAma pillagaM, apanajAtaM, hariMsu hariti harirasaMti vA, traikAlyadarzanArthamatItakAlagrahaNaM, yeSAM dharmaH mithyAdarzanaM aviratizca te'pyadhamA, bhikSukAdInI tiNi tisahANi pAnAdiyasayANi viSpariNAmeUNa haraMti, tadyathA-jIvAkulatvAt duHsAdhyA ahiMmA, duHkhena vA dharmaH, iha tu sukhena, zucivAdino'pi dvipaMti, AmisasugharivadityevaM kupravacanajAlena vinazyanti, rAyAdiNo NiyallagA vANaM visarahiM NimaMtenti, itthI vA ityAdi, aneka iti bahavaH, pApaMDino gRhiNazca, yatazcaite dopAH agRhItagranthasya tena tahaNArtha gurupAdamUle 'osANamicche // 583 // vRttaM, osANamityavasAnaM jIvitAbamAnamityarthaH, athavA osANamiti sthAnameva, gurupAdamUle, uktaM hi-'AsavapadamosANaM gallissa' 'maNoramA ceyA' manuSya itiyAvanmanuSyatvaM ca asya tAvadivAnte vasio, agilAe samAdhi maNNamANo'navabuddho navagrahavat , samAdhiruktaH, tamAcAryasakAzAdicchati, anyatrApi hi vasan jo gumaNiddezaM vahati ma gurukulavAsabheva | vasati, anizavani tu sannikRSTo'pi dUrastha eva, loke'pi siddhA pratyakSaparokSasevA, 'kAmakrodhAvanirjitya, kimaraNye 11285 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA zrIsUtraka madurain T jJAnavittAdi tAGgacUrNiH / // 286 // kariSyasi ? / ' kAlagate'pi gurau asahAyena gItArthena cAnyatra gantavyaM, syAtko dopaH 1, anadhikAriNo'pi tasya 'aNosie NaMtakariti NacA' Na upitaH gurukulehiM anupitaH na bhavasyAMtakaro bhavati, vAlukavaidyadRSTAntaH, gurusamIpe tu skhali| to'pi punarvisodhyate, kayA ?, merayA vAse, 'obhAsamANe daviyassa'vRttaM // 581|| obhAsitaM NAma rAgadveSarahitatvAt tIrthakara eva bhagavAn , jJAnadhanA hi mAdhava itikRtvA, vittaM jJAnameva, jJAnadarzanacAritrANi vA, athavA taM davigavittaM prakAzayati, vAdI vA dhammakathI vA visuddhacAritro vA tapasvI vA, tadyAvadAcAryasamIpe vidyate tAva Na Nikase bahiyA, asAvapi tAvadvazako gurumapi(mupa)jIvati, AcAryavat gurvaNujJAto NikasejA, tato vA bahitA Na Nikase, viSayakapAyAbhyAM vA hIramANamAtmAnaM ava| bhAsate anuzAsatItyarthaH, mA evaM kuru yAvadityarthaH, nivAryamANaM cAtmAnamicchanti gurvAdibhiH, AsuprAja iti kSiprAjJaH, kSaNalavamuhUrta prati buddhyamAnatA, tadhA 'kiM bhe kaDaM kiJcamakiJca sesaM0' pramAdaM ca gatvA Asu pratinivartate kila, sapramAdaM vA tatra svayaM pramAdanivRttaye itypdishyte| saddAi(Ni)socA adu bheravAi(Ni)vRttaM / / 585 / / tadyathA-vandanastutyAzIrvAdanimantraNAdIna tathopasevanAdIni, yenAdigrahaNaM karoti tena jJAyate yathaitAni stutyAdIni zabdajAtAnIha saMtIti, bhayaM kurvantIti bhaivANi, tadyathA-kharapharumaNiThurabhairavAdIni sadANi, socA vAkyazepAditi jJApyaMte, vAzabdAdabhairavAn , athavA abhairavANi, anAzrayo nAma anAzravaH teSu bhavet , athavA Azraya iti sthAnaM rAgadvepAzraya ityarthaH, anubhUteSu vA, evaM jAva pharumANi phupsittA adu bheravANi api phAsarUvarasagaMdhehi, ete iMdiyapamAdadopA ihaiva, nidrApramAdanivRttaye tu NidaM ca bhikkhU na pamAdakajjA (pamAya kujA) divamato Na NihAyati, ratipi doNi jAme jiNakappI, ekAntaM vitaNhaNido, sarIradhAraNArtha svapiti, nidrA hi paramaM eadliTASHTRHPENINDIARRANTIBITSARITAMINIMOMENSITICIPATHARE // 286 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 287 // vizrAmaNaM, cazabdAtkapAyakathAmadyapramAdA api gRhyante, kathaM kathamapIti kimahaM paJcajaM Na Nitthareja ? samAdhimaraNaM Na labhejA 1, 'athavA kathaM kathamiti samyak anucIrNasyAsya ki phalamasti nAstIti evaM vitigicchAM tareja, na kuryAdityarthaH, dharmakathAM vA kathayan vitigilAmadhpaNo tareja, 'tameva saccaM nissaMkaM jaM jiNehiM paveditaM / ' aNNeti ca tahA kaheja jahA vitigiMchA Na bhavati, | uttara zikSAdhikAre tu ( 'nu) varttamAne 'je ThANao sayaNAsaNe ya' vRttaM // 584 // sthAnena sAdhu bhavati paDilehittA pamaJjittA, jahA ThANasattikkae, sayaNe suvaMto sAdhU sAdhureva bhavati, sa jAgaro sutrati jahA oha NijjuttIe, AsaNe nisIyaMto paDilehaNAdi kareti, pIDhagAdi vA jahiM kAle AmaNaM geNhetavyaM jahA paribhuMjiyanaM, paliyaMkAdIo ya paMca gisijAo AcaraMto sAdhureva na bhavati, parameriyAsamitivAn sAdhureva bhavati, samitIsu a guttIsu a samitI iriyAsamitI mukkA semAo, guttIovi kAyagutti motuM, ThANamayaNAsaNagahaNeNaM kAyaguttIruktA, AganA prajJA yasya sa bhavati AgataprajJaH, samitI guptiva Asevite viyA - gatitti, sa, evaM samitAtmA guptatha yadA vA karoti dhammaM tadA sukhaM prajJApayati, puDho vistarazaH kathayati, tasya hi udyamamAnasya grAhyaM vaco bhavati, visuddhaM bhavati, sthAnAdiSu vA yo hi ciraM skhalatItyarthaH, taM puDho vadejjA paticodijja svayaM yathA te hi sukhaM paricArayaMti, athavA puDhoti parasparaM codayaMti, na gauravena, mamaite vazyA abhiyojyA vA, so puNa codaMto duvidho samAnavayo'mamAnavayo ya, sarvasyApi poDhavyamiti, tadyathA- 'DahareNa0' vRttaM // 586 // Daharo janmaparyAyAbhyAM vuDDo vayasA, anuzAsitaH kvacit cukaskhalite paDicoditaH rAyaNie Ayario pariyAraNa vA pavvattagAINa vA paMcAnAmanyatamena samavayopariyAraNa vayamA vA evamAdInAM vacanaM sammaM tagaM thirato vedeti codanAvacanaM, thiraM nAma jaM apuNakkArayAe abbhuGketi, na nAbhigacchati, na gati na men nidrApramAda varjana // 287 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgaNiH // 288 // micchAduDaM kareti, kumbhAramicchAdukkaDaM na kareti, codito vA na paDicodati, NijaMtae vAvi apArae se yathA nadIpUreNa hiyamANaH kenaciduktaM idaM turakAeM avalaMvastra, zaraM ayaM vRkSazAkhAM vA muhUrttamAtraM vA AtmAnaM dhAraya ityukto rupyati na vA karoti, yaducyate sa hi apArage bhavati, pAraM na gacchatIti apAragaH, evaM samio'vi, athavA nimaMtraNAmivAturaH na rAgaM paraM gacchanti, athavA jjitarANi iti NijjaM tato, sa hi AcAryaimokSaM prati nIyamAno'pi samyagupadezaiH paDicoaNAhi ya Na pAraM gacchati saMsArasya kapAyavazAt, ahaM appasutehi ya, esA tAva sapakkhacodaNA / idANiM sapakkhe parapakkhe ya- 'viudditeNaM samayANusa he (siDhe) ' vRttaM // 587 // viuDito nAma vicyuto yathA vyutthito'sya vibhavaH, saMpat vyutthitAH, saMyamapratipanna ityarthaH, pArzva sthAdInAmanyatamena vA kvacitpramAdAcca kAryeNa vA tvaritaM gacchan jahA tujjhaM Na vahati turitaM gaMtuM, kahaM ?, kIDagAdIni na hiMsagha, hiMsitu vA, evaM mUlaguNesu vA uttaraguNesu vA virAdhaNAe aNNatareNa vA samaye vA'nuzAstaH Na tujhaM vahati evaM kAuM, je aMtarapaloyaNeNa hoyacaM, te tu DahareNa vA mahaMteNa vA'nuzAstaH, abbhuGkitAe ghaDadAsIe vA, atIva utthitA anbhuGkitA, kutrotthitA 1, dau:zIlye, ghaTadAsIgrahaNaM tIsevi tAva Nodijjato Na russiyanvaM, kiM puNa jo taNuANici sIlANi dhareti ?, athanA abhutA sA daMDaghaTTitA bhuyaMgIva dhamadhameti rudrANaM bhaNeti tujjha vahati evaM kAuM ? athavA abhuTThiteti paDipakkhavayaNeNa gataM, candraguptastrIt puruSaH, tadyathA - dAsadAsI, patitebhyo'pi patitasyAvi codaMtI, Na vaktavyA, se vAvi tAva tumaM kahesi mamaM codeMtu, AgAriNaMti strIpuMnapuMsakaM vA, Aha kena ?, anyatareNa vA evaM codito 'Na kuppejA' vRttaM // 588 // kopo nAma manapradveSaH, paDucce taM pacajjAko hatyAdI hiM, Na vA pharusaM vadeja, jahA maruo, raktapaDage NAma maMsakhoyaDakkhAo muMDakuTumbI, so'vi tA vattheNa nodanAdi // 288 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 289 // nAsio logo Na kira jANati jeNa tujjhodiDaM, kigaMga puNa tumaM sapakkheNa vA osaNeNa codito, bhagati ko tumamaTThe vA codetuM bhavati, tahA karissaMti, sapakkhe micchAmidukkaDaM, parapakkhe mamaiva tacchreyaH, evaM paDisujA, na ca pramAdaM kuryAt, | yena punazcodyate yattulyagaM tassa pUyA kAyavyA / 'varNasi mUDhassa 0 ' vRttaM // 589 // vanamaraNaM tatra digmUDhasya utpathapratipatrasya vA amUDhaH kacitpumAn anyo grAmo vA adissaM gacchato mArga kathayati, yathA kathayAgi tathA tathA'yaM mArga ipsitAM bhuvaM gacchati, | anuzAsaMto yadi unmArgApAyAn darzayitvA bravIti artha te magge hitaH kSemo'kuTilatvAditaH phaloyagAdivRkSajalopetatvAcA, prajAyaMte iti prajAH - manuSyAH, grayAnti vA vena tatprayAnaM bhavati mArga eka, tevameva seyaM, teNAvi mUDheNa amUDhayarasa teNa majjha ya caiva evaM me seyaM jaM buddhA mamaNusAsarAMti, jaM me ete yuhA maggaviMdU sammaM uagaM, na vA dveSeNa, anuzAsanA nAma dhI, sammamaNumAmayaMti, buddhA buddhA AcAryAH putrasyevopadizaMti, na dveSeNa pakSarAgeNa vA mkhaliteSu aNuzAsati, epa dRSTAntaH, upasaM hAraH tatastena mRDhenezvareNa vA0 vRttaM // 590 // amUDhasyeti dezikasya, yadyapi caNDAlaH pulindigandagopAlAdi ca tasyApi vistIrNabatA nareNa satA zaktyanurUpA kAyavyA, pUyA bhattisaMjuttA, ahamanena durgAt zvApadabhayAt dopebhyo mokSita ityato'sya kRtajJatvAt pratipUjAM karomi, vizeSayuktA nAma yAvatI me tena pUjA kRtA ato assAdhikaM karomi, tadyathA - vastrAnnapAlanabhogapradAnaM rAjA | dadyAt ukto dRSTAntaH 'enovamaM tattha udAhu vIre' tasminniti tasminmArgopadezaka udAharaMti sma udAhaH, dhIrAH, aNugamma atyaMti aNugameNa aNugamya upanayaMti, tenApi mithyAtvavacanAt uttAranena abhyutthAnAdi savizeSA pUjA karttavyA, yadyapyasau cakravartI niSkrAntaH AcAryazca dramarukulAdijAtaH, dravyapUjA AhArAdi, mAve maktiH varNa, vArttAmanye'pi dAntAH, , codakapUjAdi // 289 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka'tAGgacUrNiH // 29 // AISINITAMITALITIHARI tadyathA-'gehami aggijAlAulaMmi jaha NAma DajjhamANami / jo bohei suyaMta so tassa jaNo paramabaMdhU // 1 // jaha vA visasaMjuttaM netRtvAdi bhattaM niddhamiha bhottukAmassa / jo visadosaM sAhai so tassa jaNo paramabaMdhU // 2 // ayamanyaH sautraH 'NetA jahA aMdhakAraMsi rAto 'vRttaM // 591 // nayatIti nIyate vA netA, aMdhaM karotIti andhakAra madhAndhakAra acandrA vA rAtriH aDavIsA gattApASANadarIvRkSadurgamA se tasyAM pUrvadRSTamapi daNDakapathaM na pazyati, kuto'mArga?, so sUrIyassa abbhuggameNaM sa eva sUryaprakAzAbhivyaktacakSurjAnakaH maggaM viyANAti pagAsitaMti prakAzitamiti jagati cakSuSi vA, evaM tu sehe vRttaM // 592 // seho puvvutto duvidho-gahaNe AsevaNe ya, apuTTadhammo NAma adRSTadhA, dharma na jAnAti, pravRttinivRttilakSaNaM dhamma jJAnAdi, prANAtipAtAdiSu yathAsaMkhyaM, athavA citradharma apramAdAdidhamma vA se kovito jiNavayaNeNa pacchA kovitA NAma vipazcitaH gahaNasikkhAe / kovito, AsevitavyaM ca gahaNazikSayA jJAyate sUrodae pAsati cakkhuNeva deziko'pi ca pathaM, akRtyAdAvarya kRtye pravartate, gurukulavAsaguNAtpramAdApramAdau mUlottaraguNau ca pazyati, mUlaguNesu tAvat ahiMsApathamapadizyate 'urdu aheyaM tiriyaM disAsu0' vRttaM // 593 / / uDU aheyatti khettapANAtivAto, je dhAvarA je ya tasA vyapANAtivAto, sadAjatotti kAlapANAtipAta:, | tassa parakamaMto maNappaosaM avikaMpamANotti bhAvapANAtivAto yogatrayakaraNatrayeNa, evaM sItAlaM bhaMgasataM paMcasumahavyaesu, davyAdicatuSkaM ca sAmAnyena savvAsu joeyavyA, maNappadosaM, padoseNa vA vividhaM kampayati 2, evaM uttaraguNasuvi duvidhA sikkhA joevvA, yasmAccaine gurukulavAsaguNAH tatrAvasan jJAnamadhItya karatalAmalakavallokaM pazyati vrateSu ca sthiro bhavati, jJAnaguNAt / tena tajjAtaM 'kAleNa pucche samiyaM payAsu'vRttaM // 594|| 'kAlene ti 'kAle viNae bahumANepaNANAyAro sUyiti, samya- // 29 // MILamwansu, Twiture AIA
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImUtrakratAGgacUrNiH // 291 // giti tividhAe pajjuvA saNatAe, prajAyanta iti prajAH samyagprajAbhyaH AikkhamANaM (No) 'jahA puNNasma katthai tathA tucchassa katthai' yathA IzvaranikrAntasya tathA pelavaniSkrAntasyApi kathyate, davio NAma dohivi rAgadosehiM rahito bhAvAt tasya tajjJAnaM jJAnadhanAnAM hi sAdhUnAM kimanyat vittaM syAt 1, sa tu gItattho pucchiyantro, itaro u atacaMpi desejja, taM soyakArIya tamiti yatkathyate zrotasi karotIti zrotakArI, gRhItvetyarthaH, gRhNAti, athavA zrotreNa gRhItvA hRdi karotIti zrota:kArI, zrutvA vA karotIti zrotakArI, puDhopavesetti pRthak puNo 2 cA pavese hRdayaM puDho pavese, 'sahasraguNitA vidyAH zatazaH parivartitAH', patteyaM vA patteyaM pavemo puDhopaveso, taMjahA - usmagge ussaggaM avavAte avavAtaM, evaM sasamae samamayaM parasamae parasamayaM vA, atikrAnte atikrAntakAlaM, saMkhyAyate'neneti saMkhyAnaM, kevalina idaM kevalikaM samAdhiruktA, 'assi suThiccA0' vRttaM ||595|| asminniti yadgurukulavAne vamatA zrutaM guNitaM ca, suThTha TThiccA suThiccA, duvidhAe sikkhAe appamAde samitiguttIsu a esakAlaM yathA sAmprataM tathaiSyakAlamapi yAvadAyuH, etesutti eteSveva samitiguyapramAdeSu dharmmasamAdhimArgeSu ca varttamAnasya zAntiH - ihAnyatra ca saukhyamityarthaH, sarvakarmmazAntirvA, zAntasya ca sataH sarvakamrmanirodho bhavati, anAzrava ityarthaH, athavA sami|tyAdiSu apramAdasthAneSu yAni cihnAnyuktAni tesu varttamAnasya karmopanirodho bhavati, ka evamAkhyAMti ?, ucyate, te evamakkhati 'te' iti te tIrthakarAH jJAnadarzanacAritrAkhyAMstrIn lokAn pazyantIti trilokadarzinaH, UrdhvAdi vA trilokaM pazyati, tasmAgurukulavAse vasataH samitiguptiguptasya pramAdarahitasya zAntirbhavati karma nirodhaca, tena na bhUyaH pataMti pramAdasaMgaM, etaditi yaduktaM, asamititvamaguptatvaM ca pramAda eva saGgaH, saMgo vA thovakkho mokkhamaggasma, evaM gurukulavAse daviyassa vittaM / 'Nisamma se tulyakathanAdi // 291 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrIratraka tAGgacUrNiH // 292 // bhikkhusamIhamadR (sabhIhiyaTTa).'vRtaM // 596 // nizamyeti gRhItvA guNayitvA nizamya vA, samyak paurvAparyeNa vA samIkSya, samIhitA di arthamiti zrutArtha mokSArtha vA, taoNgtAn prati arthAn bhAtIti pratibhA, zrotRNAM saMzayacchettA, vizAradaH khasiddhAntajAnakaH, AdANamaTThI AdIyata ityAdAnaM, jJAnAdInyAdAnAni, AdAnena yassArthaH sa AdAnArthI, vodAnaM vidAraNaM tapaH, maunaM-saMyamaH, AdA-- nArthI vodAnaM maunaM ca, upetyeti prApya, duvidhAe sikkhAe gurukulavAsI pramAdarahitaH zuddhetti nirupadhena samyagdarzanAdhiSThitena codanena pratiSedhena, ubetiti, mAraM maraMtyasminniti mAraH-saMsAraH, ukoseNaM vA sattaTTha bhavaggahaNAI mareja, evaM so bahussuo jAto jo vutto assi suvicA, yattha paDhitaM-Nisamma se bhikkhu samIhiyaTuM, dezadarzanaM kurvan abbhujayamegataraM pratipattukAmeNa vA guruNA AcAryatvena sthApitaH samIkSito vA, eke anekAdezAt abhidhIyate 'saMvAi dhammaM ca viyAgaraMti0'vRttaM / / 597 // saMkhAetti dhamma jJAtvA zrutaM dharma vA kathayati sissapaDhicchagANaM dharmakathAM ca kathayati, athavA 'saMkhAe'tti khetaM kAlaM parisaM sAmatthaM vapaNo viyANittA parikathayati, athavA 'ke ayaM purise? kaM ca Nae ?" athamA 'saMkhyAyeti etatmAtrasyAyaM zrutasya yogyaH, - ataH paraM zakti sti, satyAM vA zaktI jattiyaM caranti tattiyaM gahiyaM, evaM saMkhyAya 'ayocchitti0' evamAdibhiHprakAraiH saMkhyAya | dhammaM vAgAyaMtA buddhabodhitAste AcAryAH, kammANaM aMtaM kareMtIti aMtakarAH, anyAzca kArayati, yataH pAragAH te pAragA doNhavi moyaNAe te iti saMkhyAya dharma vyAkarayantaH, pAraM gacchaMtIti pAragAH, AtmanaH parasya ca, doNhavi moyaNAe, pAraM gacchati mocanAH, katare te, jaM saMsodhigA paNhamudAharaMti samyak samastaM vA sodhiyA saMsodhiyA, pucchaMti tamiti praznaH, pUrvApareNa samIkSituM AtmaparazaktiM ca jJAtvA dravyAdIni ca tathA ke'yaM purisetti paricitaM ca suttaM karaNa AyariyA desAdhAritteNa // 29 2 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAjacaNiH // 293 // SA atdheNa sariteNaM to saMghamajjhayAre vavaharituM je suI hoti, acchiddapasigavAgaraNA akevalI kevalI vA syaNakaraMDasamANA, kutti- anAcchAyAvaNabhUtA kathA, codasadasaNavapubbI jAva dasakAliyaMti, saMsodhituM avicchinnocchitti kareti, taM puNa kahato-'No chAdae.'A danAdi vRttaM // 598 // matsaritvenArthe nAchAdayet pAtrasya, dharmasya kathAM kathayanna sadbhUtaguNAn chAdayet , navA vAyaNAriyaM chAdayet , lUsitaM bhagnamityarthaH, lUsittA NAma avasiddhAMtaM kathayati siddhAntaviruddhaM vA, mANaM Na sevaMti prajJAmAnamAcAryamAnaM vA, sNshyaanaatmnH| | parasya vA chettuM na madaM kuryAt , na vA prakAzayedAtmAnaM yathA'hamAcAryaH, NayAvi paNNe parihAsa kujatti prajJAvAn prAjJaH, na cedRzI kathAM kathayet yena zrotumAtmano vA hAsyamutpadyate, apariyacchaMte vA pare aNNahA vA avujjhamANe na prajJAmadena parihAsaM kuryAt , yathA 'rAjA tathA prajetikRtvA na sarvatraiva parihAsaH, Na yA''siyAvAyaMti 'zaMsu stutau' tasyAzIbhavati stutivAda| mityarthaH, na taddAnavandanAdimistopito yAta-Arogyamastu, te dIrgha cAyuH, tathA subhagA bhavASTaputrA ityevamAdIni na vyAka| re , evaM vAksamitiH syAt , kiMnimittamAzIrvAdo na vaktavyaH ?, ucyate, bhUtAbhisaMkAe(i)duguMchamANA(Ne).' // 599 // vRttaM, bhUtAni abhisaGkeyuH sAvadyAbhidhAyinaH ata idamapadizyate, bhUtAni yasya sAvadhavacanasya zaGkate na tena vacanena Nibahe, saMyame nirgacchedityarthaH, na cAnena vacanena Nibahe, saMyamaM nirNAlayedityarthaH, manvyata iti matraH-vacanaM, matra eva padaM matrapadaM, athavA matrA iti vidyAmantrAdayo gRhyante, tena mabapadena nibahe, gupya(gUyata iti gotraM-saMyamaH saptadaza vidhaH aSTAdaza ca sIlagamahassANi ityamAdotrAna tadvidhaM vaco bRyAt yanna nirvahet , paTkAyA vA gotraM yatra gupyate tAM na nirvaheta , gotrAt jIvitAdityarthaH, taca gotramAcaret , kahento vANa kiMci micche Na kittivaNamasilogahatAe kahija dhamma, manuSya iti sa padakathakA, // 293 // S HARE
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNi : // 294 // prajAyaMta iti prajAH yAmAM kathyate, tAsu prajAsu, striyo vA prajA, na kIrttimicchet asAdhUnAM dharmAH 2 tAn asAdhudharmAn na saMvaejA, teca damadAhaMkArAdayaH, athavA na tatkathayet yena asAdhudharmANAM saddhyAnaM bhavati, pacanapAcanAdInAM, asaMyatadAnAdi vA, na kutIrthikAn vA prazaMsaMti, kiMca- 'hAsaMpi No saMghati0' ||600 // vRttaM, hAsyenApi no pApadharmaM saMcayet yathedaM chiMdata bhidata vA khAda moya vA, athavA hAsyenApi na prazaMsayet kupravacanAni zAkyaM bruvate-aho tujjhaM sudiGkaM jaM varacollA vaTTaMti, suhaM caiva dhammaM tujho kareha, yadyapi solaMThaM tathApi na vaktavyaM, mA bhUdanyeSAM pAtrabuddhiH syAt, gomaDaM khajati gocammesu vadhaM, jAyetti rAgadveSarahitaH, na vigaMtavdhaM sadbhUtaM, pharusaM atijANati, rAgadvepabandhana bhAvAt, paruSaH- saMyamaH karmaNAmanAzraya ityarthaH, tathyaM -saMyamaM, abhimukhaM jAnAti yathA so vAgdopAnna virAdhyate yathA vA''cAryate tathA ca kathayati, athavA kathayan kathAM labdhigarvito na bhavati, naivArthakaM padaM, kiM ?, labdhvA garvito bhavati, jahA tucchassa kaheti-taNahAragassa vi tahA rAyassa, jahA jahA tucchassa tahA tahA rAjJo'pi, prakaMthano nAma no dharmmakathitvenAnyena vA AtmAnaM kathayati zlAghayatItyarthaH, aparicchaMtaM vA nAvakaMseti, camaDhayatItyarthaH, tatra na anyeSAmapi saMyatAnA mudurussatI, athavA na tucchae AtmAnaM maunapadena prakathayati, yathA'hamIdRzo ananya madRzo vA aNAileti na dharma dezamAno, na Aturo bhavati, manyAdito vA''kulaH - vyAkulo bhavati, apariyacchante vA pare, siddhaMtAviruddhAni sevante ityavirudvasevI, na ca viruddhyate tena saha yasya kathayati / kiMca - 'saMkeja' yA'saMkita bhAva bhikkhU0 ' // 601 // vRttaM yatra zaMkitamasya jJAnAdiSu tanna kathayati apRSTaH pRSTo vA zaMketa azaGkitabhAvaH, evaM tAvat jJAyate, ataH paraM jinA jAnaMti, bhAvo nAma jJAnaM, saGkijJAnamityarthaH, na ca tadbhApate kathayati vA yenAnyasya zaGkA bhavati, vibhajyavAdI nAma bhajanIyavAdaH, tatra zaGkite bhajanIya THE SEA CREAT asAdhudhamadanAdi // 294 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvatrakatAGgacUrNiH // 295 // vAda eva vaktavyaH ahaM tAvadevaM manye, ataH paramanyatrApi pucchejjAsi, athavA vibhajyavAdo nAma anekAntavAdaH sa yatra 2 yathA yujyate tathA 2 vaktavyaH, tadyathA - nityAnityatvamastitvaM vA pratItyAdi, kiM kathayati ? kena vA kathayati ? satyA asatyAmRSA ca bhApAdugaM, saMmasamuTThitehiM paDhamacarimAo duve bhAsAo, sammaM samuTThite, Na micchoTThite, jahA udAimArago, codakabuddhyA vA vaitaNDikA vA karejA, sanIetti samyak AzuprajJaH uktaH / kiMca- 'aNugacchamANe vitahaM vijANe0' ||602 // vRttaM, tasyaiva kathayati kazcid grahaNadhAraNAsaMpannaH yathoktamevAvitahaM gRhNAti, kazcittu mandamedhAvI vitathaM hi jANati, takaM maMdameghasaM tathA | 2 tena prakAreNa hetudRSTAntopasaMhAraH, yathA 2 pratibuddhyate tathA sAdhu suSThu pratibodhayet, na cainaM karkazAbhirgirAbhirabhihanyet dhiga mUrkha ! kiM tavArthena ? sthUlabuddhe !, evaM vAcA akakasaM, kAyenApi na kruddhamukhaH, hastavakrauSTavikAraiH vA, manastu netravavikAreNa anAdareNa gRhyate, sarvathA akarkaze, kiMca- tat kutracidbhAvaM kacit svasamaye parasamaye vA tathotsargApavAdayoH jJAnAdiSu dravyAdizajJApanAyAM vA na kutracidbhApAM vihiMset, parupamRpAvAdAdidoSaH, tasya vA'buddhyamAnasya zroturna kutracidbhApAM vihiMset, aho bhaMgA lakSyante, na nindedityarthaH, niruddhagaM cArthamarthAkhyAnaM vA na dIrghaM kuryAt adhikArthaiH, 'so atthoM vattavyo jo attho akkhe hiM ArUDho' 'a'pakkhara mahatthaM 0 ' caubhaMgo jahA jahA parUvijjA 0 haMdi mahatA caDagarattaNeNa atthaM kathA haNati // 1 // kiMca- 'samAlavejjA' |||603 || vRttaM, sobhaNaM samayaM vA kadhejA, paDipunnabhAsI aTThehiM akkharehiM ahInaM akkhaliyaM amilitaM niyAmiyaM jahA gurusagAse nizAntaM samIkSitaM vA bahuzaH tathA samyagarthadarzI kathayati, samiyA nAma samyak yathA gurumakAzAdupadhAritaM samyak arthaM pazyanti miyAmI nAmAcArya itikRtvA, saMti vA zrotAraH yatkiJcit kathayitavyaM teNa hi, ANAi suddhaM vayaNaM AjJA, yathA guru vibhajyavAdAdi // 295 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 296 // padiSTaM tathaivopadeSTavyaM, AjJAsiddhaM nAma yathopadhAritaM, tAsvarthAvikalpitaM vacanamiti suttamattho vA, vividhaM vaidhaM juMjeA, kathaM ?, usagge ussaggaM athavA avavAtaM, evaM sasamae sasamayaM parasamae parasamayaM tadevaM yujyamAnaH kaMkhejjayA pAvavivega bhikkhU, kathaM mama vAcayataH pApavivekaH syAt 1, na ca pUjAmatkAragauravAdikAraNAdvAcayati, kiMca- 'ahAvuiyAI susikkha ejjA0 'vRttaM ||604 || yathoktAni ahAvuiyANi suTTu sikkhamANe sUtrArthapadAni duvidhAe sikkhAe jaejatti ghaDejjasu paDika mijasu Asevae sikkhAe, atiprakramalakSaNanivRttaye vyapadizyate - NAtivelaM vaejA, velA nAma yo yasya sUtrasyArthasya dharmadezanAyA vA kAlaH, velA merA, tAM velAM nAtItya brUyAdityarthaH, evaM guNajAtIyaH se diTTimaM sa iti sa yathAkAlavAdI yathAkAlacArI ca dRSTimAniti samyagdRSTiH, sapakkhe parapakkhe vA kathAM kathayan tatkathayet jeNa darisaNaM Na lUsijara, kutIrthaprazaMsAbhiH apasiddhAntadezanAbhirvA na zroturapi dRSTiM dUSayet, tathA 2 tu kathayet yathA 2 asya samyagdarzanaM bhavati sthiraM vA bhavati, yazcaivaMvidhaM sa jAnIte upadeSTuM jJAnAdisamAdhidharmmamArga, cAritraM ca jAnIte saH, evaM 'alUsae Na ya pacchannabhAsI 0 ' // 605 // vRttaM, alUsakAH siddhAntAcAryAH, prakaTameva kathayati, na tu pracchannavacanaistamarthaM gopayati, apariNataM vA zrotAraM prApya na pracchannamudghATayati, apavAdamityarthaH, mA bhRt 'Ame ghaDe NihittaM' kiMca-aNukaMpAe Na diJjati, na sUtramanyat pradveSeNa karotyanyathA vA, jahA raNNo bhattaMsi ujjvala prazno nAmArthaH tamapi nAnyathA kuryAt, jahA 'AvaMtI ke AvaMtI - eke yAvaMtI taM logo vipparAma saMti' sUtraM sarvathaivAnyathA na karttavyaM, arthavikalpastu svasiddhAntAviruddho aviruddhaH syAt, kimanyathA kriyate 1, ucyate, satthArabhattIe zAsatIti zAstA zAsvari bhaktiH satthArabhattIH sa bhavati satthArabhaktiH, anuviiNaM tu aNuciMteUNa, vadanaM vAdaH, tadanu vicintya vadet, taba zrutvA AjJAsiddhAdi // 296 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdAna- - nikSepAdi zrImatraka- bAgacUrNiH // 297 // d saabaa samyak anyebhyaH riNaparimokkhAe pAejA, tadidaM parivAdayet paDivAejA, sUtramartha dharmakathAM vA, sa eva gurAdhanAyAM vartamAnaH suddhasutte uvahANavaM ca // 606 // vRttaM, sa iti granthavAn , suddhaM paricitaM aviccAmelitaM ca0 upadhAnavAniti tapopadhAnaM vA dhammaM yAvajIvediti, tattu AjJA grAhyA, Agamenaiva prajJApayitavyAH, dArzantiko'pi hetUdAharaNopasaMhAraiH, athavA tatra iti khasamaye parasamaye yA, tathA jJAnAdipu dravyAdipu vA utsargApavAdayorvA yatra 2 tattathA dyotayitavyaM Ahejavakke AheyavAkya iti grAhyA pratyakSA parokSajJAnI vA, khedaNyo kusale paMDite sa eva arhatA bhApituM samAdhi, samAdhirutaHghamoM mArgazceti // iti graMthAdhyayanaM caturdazaM samAptam // AyANijajjhayaNassa cattAri aNuogadArA, adhiyAro AyANacaritte, NAmaNipphaNNe duvidhaM NAma-AyANiaMti vA saMka|littajjhayaNaMti vA vucati, tattha gAthA-'AdANe' // 132 // gAthA, ete tu AdANagahaNe kimekArthe syAtAM uta nAnArthe ?, ucyate | | abhidhAnaM prati nAnArthe zakendravat , artha tu prati ekAoM, tadevAdAnaM tadeva ca grahaNaM, yathA putramAdAya gacchati putraM gRhItvA gaccha-10 tIti nArtho vyatiricyate AdAnagrahaNayoH, ekekaM caturvidhaM-nAmAdAnaM0, ucyate tAvat vittamevAdAnaM tena bhRtyA gRhyante, tadeva | vA AdIyate, prazastabhAvAdAnamevAdhyayanaM, dravyagrahaNe'pi galo matsyasya grahaNaM, pAzakUTo mRgasyeti, bhAvagrahaNaM tu yo yena bhAvena gRhyate prazastenAprazastena vA siMho mRgAn gRhNAti, prazastena sAdhuH ziSyAn gRhAti, yo vA yena bhAvena gRhyate yathA dAsyoH parasparaM| corabhAvena, upazamabhAvena ziSyo gRhyate, AdAnamuktaM / idANiM saMkalikA, sAvi NAmAdi caturvidhA-dravyasaMkalA kuMDagamAdIyA 2 baddhA saMkalitA bujhaMti, bhAvasaMkalA iNameva ajjhayaNaM-jaM paDhamassaMtimae vitiyassa utaMhaveja AdimmieteNA
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikAdi AL (Na u A)dija eso anno'pi pjaao||133|| kahiMci sutteNa saMkalA bhavati, kahiMci attheNa, kahiMci ubhayeNavi, etaccaivaM tAGganUrNiH neNa Adi NikkhiviyavyA, saca NAmAdI ThavaNAdI gAthA // 134 // dabAdI NAma jo jassa davyassa bhAvo hoti, utpAda ityarthaH, // 298 // KA kSIraM hi kSIrabhAvAt pariNamate dadhitvena, ya eva kSIranAzaH sa eva dadhi dravyaM, yasin 2 kAle AtmabhAvaM pratipadyate tasya dravya syAdirbhavati, uktA drvyaadiH| bhAvAdistu aagmnnoaagmto||135|| gAthA, NoAgamao bhAvAdI paMcaNha mahabbayANaM jo paDhamatAe paDivajaNakAlo, Agamao puNa AdI gaNipiDagaM // 136 // gAthA, suassa suaNANassa AdI sAmAiyaM, tassa ca karemitti padamAdI, tassavi kakAro AdI, duvAlasaMgassa AyAro, tassavi satthapariNA, tIevi paDhamuddesao, tassavi 'sutaM me AusaM ! teNaM' tassavi sukAro, imassavi suakhaMdhassa samayo, tassavi paDhamuddesao, tassavi silogo pAdo padaM akkharaMti, PAI NAmaNipphaNNo gto| suttANugame suttamuccAreyavvaM, sa evaM gurukulabAsI gaMthaMti sikSamANo zikSApAdaM kevalajJAnamutpAdya-jamatItaM | paDuppaNNaM // 607 // silogo, yaditi dravyAdIni cattAri, taM atItaddhAe davyAdicatuSkaM savyaM jAgati, kevalaM nANaM sababhAve pAsati kevalI, evaM paDipuNNaM aNAgatevi bhAve jJAnaM, tasmAdbhAvato jAnIte sarva maNNati medhAvI 'sarva'miti sarva dravyAdi| catuSkaM yugapatkAle vA sarva, merAe dhAvatIti medhAvI, kasmAddhetoH jAnIte ?, ucyate, 'daMsaNAvaraNaMtae' cauNhaM ghAtikammANaM, | darzanagrahaNAt jJAnasya grahaNaM, sa evaM-'aMtae vitigicchAe // 608 / / silogo, anobhayenApi saGkalikA, vitigicchA NAma saMdehajJAnaM, tesu ya NANaMtaresutti, tasyAntae, vitigicchAe, samastaM jAnAti saMjANati, na IdRzaM aNelisaM, atulyamityarthaH, tasyaivaMvidhasya aNelisasya-atulyasyAkhyAtA durlabhaH / tahiM tahiM suyakkhAyaM // 609 // silogo, tAsu 2 NAragAdigatisu
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka- ID tatra tatreti sUtrArthaH, svasamayotsargadravyAdiSu vA, athavA tahiM 2 ti na tasya tAsu NaragAdigatisu sulabho bhavati, yacca sovyA-10 vicikicUrNiH khyAti se asace aNeliso-avitaho sacce, kathaM ?-'vItarAgA. hi sarvajJA, mithyA na pate vacaH / yasmAttasmAdvacastepAM, sAntakAdi // 299 // tathyaM bhUtArthadarzanaM // 1 // saMyamo vA satyaM, sadA saceNa saMpaNNo vacanena tapaH saMyamajJAnaM satyaM saMyamaH yena yathA vAdinaH tathA kAriNo bhavaMti, yathoddiSTaM cAsya satyaM bhavati, sa evaM satyavAn mittiM bhUtesu kappae karotItyarthaH, AtmavatsarvabhUteSu yatate / sA caivaM bhavati bhUtesu(hiM) na virujjhejA // 610 // silogo, bhRtANi tasathAvarANi taina virudhyate, virodho-vigrahaH tadpaghAto 'esa dhamme vusImao' vusImaoNzca bhagavAn , tasyAyaM dharmaH, sAdhurvA vusImAn 'jagaM pariNAya duvidhAe pariNNAe na ekasminniti 'assi' dharme AjIvitAdAtmAnaM bhAvayati paNavIsAe bhAvaNAhiM bArasahiM vA / kiMca-'bhAvaNAjogasu ppA' // 611 // silogo, bhAvanAbhiyogena zuddha AtmA yasya sa bhavati bhAvaNAjogasuddhappA, athavA bhAvanAsu yogeSu ca yasya suddhAtmA, yathA jalAntanauMrgacchati tiSThati vA na nimajati, sa evaM hiNAvA va tIrasaMpannA yathA'sau niryAmikA'dhiSThinA mArutavazAttIraM prApnoti upAyAt , yathA tathA jinacAritravAn jIvapotaH tapaHsaMyamamArutavazAt sajjJAnakarNadhArAdhiSThitaH saMsAratIramavApya sarvakarmebhyo tiuddati-chidyate ityarthaH, kiMca-'tiuddaI u medhAvI' // 612 / / silogo, atIva truTyati atituTTaI, atItya vA uTTati atiuddati, jANamANo asaMjamalogassa pAvagaM yathA, paThyate karmA, tasya pApAni jAnAnasya tapaHsthitasya | khijaMti, pAvaM pUrvakarmANi-pUrvabaddhAni, saMyamato niruddhAzrayasya sataH, navAni karmANi akurvatastasyaivoparatasya akuvato NavaM Natthi // 613|| silogo, akurvato NavaM karma, niruddhesu AmavadAresu nAma parokSastavAdiSu, karmaNAmakurvataH, akurvataH karmaNAMNavAnAmapi // 299 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIstrakatAGgacUrNiH // 30 // DAREERADIAN mahAvIratvAdi RAMEETITION Natthi, vijAnato hi karmAkarmanirjaraNopAyAMzca kuto bandhaH syAta, evaM karma tatphalaM saMvaraM nirjaropAyAMzca NacANa se mahAvIra iti AyatacAritrI mahAvIryavAn , sarvakarmakSaye sati na punarAyAti, na vA majate saMsArodadhau, na vA karma nirNIyate, AzrabadvArairvA'syAjAtarAgaroso Na majate 'Na mijaI' // 614 // silogo, atra brahmAdyAH, tadeva duzcaratvAdapadizyate, vAyu jAlaM aceti, yathA vAyuH dvIpajAlA acceti-kaMpati NollasatItyarthaH, evaM sa bhagavAn , priyA lokasya striyaH, aMcetitti vA NAmititti vA egar3ha, na tAbhiracate, etAH striyo nAsevyAH, kiMca-'ithio je Na sevNti||615|| silogo, striyo'pi trividhakaraNayogenApi Na sevante, AdimadhyAvasAneSu AyatacArittabhAvapariNatA, te jaNA baMdhaNummukkA te janA iti te sAdhavo mahAvIrA kammAdivaMdhaNAMto mukkA NAvakaMgvaMti jIvitaM asaMyamakasAyAdi jIvitaM, aNavakakhamANo aNAgatamasaMyamajIvitaM caTTamANaM NirUMmittA zepamatItaM taMpi vaMtIkicA asaMyama jIvitaM, aMtaM pAveMti sarvakarmANAM, kaha ?, jeNa kammuNA saMmRhIbhUto yenAsau karmANikasya kSapanAya saMmukhIbhUtaH, na parAGmukhaH, jeNa imaM NANadaMsaNacarittatavasaMjuttaM maggamaNusAsati aNNesiM ca kathayati AtmAnaM cAnuzAsate aNusAsaNaM puDho pANI (Ne) // 616 / / silogo, anuzAsaMto-kaheMto puDha vistAre, puDha iti puDho vistareNa punaH punarvA, pANe aNuzAsati AyatacarittabhAvo, vasumaM pUyaNaM NAsaMsati-Na pattheti, kiMca-aNAsae jae daMte anAzrayo anAzrayo vA, punarapi paThyate-aNAsave sadAdaMte sadA nityakAle daMte iMdiyaNoiMdiehiM daMte, mUlattaraguNesu mUlaguNadhArI garIyastvAd gRhyante 'AratamehuNe' uparatamaithuna ityarthaH, NIvAre va Na lIejjA / / 617 // silogo, NikaraNaM daNDaH daNDasthAnametad vyavasAnaM bandhanasthAnaM ca ityataH tatra sthAnaM na lIyate-vikAritAM na labheja, chinnasoeM sotaM prANAtipAtAdIndriyANi vA ENGDPATIHIROINTUNITIHAANIHI lumnnelmisamaHEARTISTHeranamaAMATPATTIRTHITADITISFINITISnimuml DIOUPATRINATHUmlengmaIANESHITYA amne // 30 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana zrImatrakatAGgacUrNiH // 301 // CAUSPIPE rAgAdayazca 'aNAile'ti, aNAtureNa chindiyavya, puNarapi ucyate ca'aNAile' sa evamanAkulaH sadA dAntaH, saMdhyate sandhiH, bhAvasaMdhirmAnuSyaM karmasandhiH karmavivaraH jJAnAdIni ca, bhAvasandhiH prAptaH aNelisaM yogatrayakaraNatrayeNa 'aMtarA' iti yAvatkarmato bhavanto vA, evaMvidho vA se hu cakkhu logassiha // 620 // silogo, sa bhavyamanuSyANAM cakSurbhUtaH, yaH kiM karoti ?, je kaMkhAya kareMti aMtagaM, kAMkSAnAma prArthanA kAmabhogayoH, aMtANi ca sevaMti, syAtko guNaH? ityataH punaH paThyate-aMteNa khuro vahatI, aMteneti dhArayA, nAnyataH, cakaM aMteNa luTThati, cakramapyantena loTThati, iyamarthasaMkalikA, aMtAI ArAmodyAnAni vasatyartha aMtaprAntabhUtAni, AhArArtha karmAzravaoNzca na sevante, na teSu vartante ityarthaH, tenaiva prAMtase citvenAyatacarittakarmA'ntakarA bhavanti, iha dharme, syAdidaM-dharmAntamAsAdya kutrAntakarA bhavanti ?, ucyate, iha mANussahANe manuSyabhave, athavA sthAna-IN grahaNAtkarmabhUmiH gambhavakkantiyasaMkhejabAmAuyattaM ca gRhyate, dharmamArAdhakA nAma aMtadharma ca ArAdhayaMti tamArAdhya / NiTThiyahA va devA vA // 622 / silogo, 'RgatA' vityasyArtho bhavati, saMsArArtha karmArthaH vipayArtha ityAdi, NihiyadyA, niSThAnaM ca yeSAM | jJAnAdayo'rthAgatAH te bhavaMti NiTThiyaTThA, siddhyanta iti, tadabhAve devA, uttarIyaM titthagarasagAsAo taccattho yocyate, idaM cAnyat 'suyaM ca maemegesiM' ca anukarSaNe, evaM mayA zrutaM, yaduktaM sAdhavaH sidhyanti, aNuttarA vA bhavanti', idaM ca zrutaM 'amANussesu No tahA' amanuSyA tisro gatayaH na tAsvantaM kurvanti yathA manuSyeSu, zAkyA vA bruvaMti 'anAgAmino devA bhavanti, te | hi devA anAgatyAntaM kurvanti, asAkaM tu no anAgatyAntaM kurvanti ityataH tadvyudAsArtha amaNussesu no tahA yathA anyepAmiti | vAkyazeSaH, atha na yathA'manuSyeSu sarvanirjarA bhavati no tahA amANussesu tesu demaNijarA na bhavati, uktaM hi-sarvo'pi saMsA // 30 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 302 // adhyayanaM MaralISTARA RILLNA rAntaH syAt , kiM tat ?, jaM amaNussesu No tahA bhavati, ucyate-aMtaM karaMti dukkhANaM // 623 // silogo, amanamantaH, duHkhAni karmANi, iheti iha pravacane, ekeSAM na sarveSAM, asmAkameva hi tamAkhyAtaM, kiMca AghAtaM puNa egesi AghAtamAkhyAtaM, punarvizeSaNe, nAnyepAM, eke vayameva, kimAkhyAtaM ?, dullabheyaM samussae samucchrIyate iti mamucchrayaH-zarIraM, samucchritAni vA jJAnAdIni, kiMca-ito viddhaMsamANassa aMtaM karaMti dukkhANaM silogo, ata iti ito manuSyAt , viddhaMsamANe viddhatthe, dharmAddhi viddhaMsamANassa ukkoseNa abaDeNa poggalapariyaTTeNaM bodhI labhati, mANussapi ukkoseNaM asaMkhejjA poggalapariyaTTA, AvaliyAe asaMkhejjaibhAgeNaM, kiMca-dullabhAo tahacAo arcA lezyA, taheti tena prakAreNa tathA arcA yeSAM te ime tathA vA tIrthakarA visuddhArcA, athavA yathA pratipattau lezyA cAtyantaM bhavati, dullabhA vaTTamANapariNAmA avahitapariNAmA vA ityarthaH, dharma evArthaH paraM zobhanaM, tadyathA mokSo mokSasAdhanAni ca, aparamazobhanaM mithyAdarzanAviratyajJAnAdi, dharmArthasya viditaM parAparaM ye te durlabhA dhammaTThI viditaparA, ke te ?-je dhammaM suddhamakkhaMti // 625 // silogo, suddhaM nirupahaM AkhyAti cAnucaraMti ca, paDipuNNaM nAma sarvato virataM paDipuNNaM ahAkhyAtaM cArittaM, aNelisaM atulyaM, na kudharmajJAnAdimistulyaM tamanelisaM, AkhyAnti cAnucaranti ca tasyAtulyAcArasya kuto janmakathA bhavati ?, jJAtau veti, athavA kathAsvapi tasyAM janmakathA nAsti, ata evocyate-kao kayAi medhAvI // 626 / / silogo, kuta iti kutastasya anidhanasthAbIjAkuravat kadAciditi sabamanAgatakAlaM uppaja titti na punarutpadyate manuSyatvenAnyatareNa vA janmanA, taccA(hA)gatA athAkhyAtIbhUtA, mokSagatau vA ke tathA gatA ?, ucyate-tathAgatA ye (granthAnaM 6400) appaDiNNA tIrthakarA, cagrahaNAt kevaliNo gaNadharAtha, apaDiNNA apratijJA, P UEILION // 302 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 303 // G anAzaMsina ityarthaH paraM AtmanazcakSurbhUtA dezakAH, anuttarA jJAnAdinA, syAtkenaitaduktaM 1, ucyate-aNuttare ya ThANe se // 627 // | silogo, ThANaM - AyatanaM carittANaM, kAzyapagotreNa varddhamAnena, tasya kiM phalaM 1, ucyate, jaM kiccA NivbuDA ege, NinbuDA uvasaMtA, niSThAnaM niSThA taM NiTThANaM, paNDitA, pApADDInaH paNDitaH aneke ekAdeze paMDie vIriyaM ladhuM // 628|| silogo, paMDiyaM vIriyaM saMyamavIriyaM tapovIriyaM ca labdhvA karmanirghAtanAya pravarttate, keNAyaM 1, cAritreNa, dhuNe puNvakataM kammaM tapasAdhunAti pUrvakRtaM karmma, saMyamena ca na navaM kurute, saMyatAtmA tu san na kuchati mahAvIre // 629|| silogo, NANavIriyasaMpanno aNupuNtrakaDaM NAma micchattAdIhiM, saMmuhIbhUtAH uttIrNA ityarthaH, kammaM hecANa jaM mataM karma hitvA kSapayitvetyarthaH, jaM mataMti yanmataM yadicchanti sarvamAdhuprArthitaM syAt kiM tat ?, ucyate, jaM mataM savasAdhUnAM // 630 // silogo, yatsarva sAdhu mataM tadidameva NiggaMthaM pAtrayaNaM, sarvakarmazalyaM kRtanti chinattItyarthaH, sAdhaittANa taM tinnA yadArAdhitvetyarthaH, Nana vihAe ArAhaNAe tiNNA | saMsArakaMtAra, sAvasemakammANo vA devA vA abhaviMsu, te tIrNA ityatikrAntakAle nirvRttA, devAtha, abhaviSyannityatikrAnta evamabhaviSyan ucyate, abhaviMsu purA bIrA ||631 || silogo, virAjanta iti vIrAH sAmprataM tarati devA vA bhavanti, anAgate vyapadizyate AgamissAvi sutratA tariSyanti devA vA bhaviSyanti ke te ? - dunnibohassa maggassa niyataM nizcitaM duHkhaM nibodhyate durNibodhaH jJAnAdimArgaH aMtaM pAukarA amanamaMtaH prAduSkurvantIti, taramAnA tIrNA iti / panarasamaM AdAnIyaM vA jamaiyamajjhayaNaM samattaM // gAhAjjhayaNassa cattAri aNuogadArA, adhikAro aha gaMdheNa piMDagavayaNeNaM, jaM paNarasasuvi ya ajjhayaNesu bhaNitaM savva ihaM from 15 adhyayanaM // 303 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNi // 304 // adhyayana / sUijjai, NAmaNipphaNNe egapadaM gAhatti, NAmaM ThavaNA // 130 // gAthA, pattayagAdhaddhaM, vatirittA davyagAhA pattayapotthagalihitA jahA 'vIra! vasabhabhamarANaM kamaladalANaM cauNha NayaNANaM / muNiyavisesA atthI acchIsu tumaM ramai lcchii||1||' athavA imA ceva gAthA yasminneva patre pustake vA likhitA, hoti puNa bhAvagAhA // 138 / gAhAsu uvaogo sAgArovayogottikAUNa khaovasamiyaM savyaM sutaMtikAUNa khaovasamiyaNiphaNNA, sA puNa madhurAbhidhAnajuttA, coyaMto vA pucchaMto vA pariyaTuMto vA gAyatIti gIyate vA gAthA, asyA niruktiH gAthIkatAva atthA / / 139 // gAthA, grathayata ityarthaH, athavA sAmuddaeNa chaMdeNaM etthaM hoti gAthA eso annovi pajAo paNNarasasu ajjhayaNesu piMDitatthA avitahaM ihaM sUyaMtI, taMmi evaM piMDiyavayaNeNa gAthIkate atthe jatitavyaM ghaDiyavyaM gaMtavyaM ca, teNa paMthovademaNA, tato gAthAsolasame ajjhayaNe / / 141 // gAthA, evametesuvi solasasuvi gAthAsolasaesu yathoktAdhikArikepu aNagAraguNA vayete aguNAMzca darzayati(tvA)pratiSidhyante yena teSAM poDazAnAmadhyayanAnAM gAthAsolasamIti tenocyate gAthApoDazAni, NAmaNipphaNNo gato / suttANugame suttamuccAreyavyaM, 'ahAha bhgvN'| sUtraM, athetyayaM maGgalavAcI, Anantarye ca draSTavyaH, yadidaM prAguditAnAM paJcadazAnAmadhyayanAnAmanantare vartate, Adau maMgalaM bujjhejatti, ihApyathazabdaH, antena sarvamaGgala evAyaM zrutaskandhaH, bhagavAniti tIrthakaraH, evamAha-je etesu paNNarasasu ajjhayaNesu sAdhuguNA vuttA tesuvi jahAvatthito, tattha paDhamajjhayaNe sasamayaparasamaya viU saMmattAvatthito vitiyajjhayaNe NANAdIhiM vidAlaNIehi kamma vidAlaMto tatie jahAbhaNite uvasagge sahamANo tattha viha itthIparIsaho garuutti tajjayakArI cautthe paMcame NaragavedaNAhito / ubdhiyamANo tappogakammacayaritto chaDhe jahA bhaTTAraeNa jatitaM evaM jayamANo, aviya 'titthayaro suramahio cauNANI EMEILDRI // 304 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ azepAdhyayanArthaH dAntAdyarthaH pIAcA gi sUtracUrNiH // 305 // 6 adhyaka S | sijjhitabbaya dhuvNmi| aNigRhiyavasvIrio tabovahANesu ujjamati // 1 // kiM puNa abasesehiM dukkhakkhayakAraNA suvihiehiN| hoi Na ujjamiyavvaM sapaJcavAyami maannusse1||2|| sattame kusIladose jANato te parihAto susIlovacio aTThame paMDita viriyasaMpaNNo Navame dhamme bhaNitaM dhammamaNucaraMto dasame saMpuNNasamAdhijutto ekArasame saMmaM bhAvamaggamAvaNNo bArasame kutitthiyadarisaNANi jANamANo asaddahaMto terasame sissaguNadosavid sissaguNe NisevamANo coddasame pasatthabhAvagaMthabhAvitappA paNNarasame | AyAtacarittAvasthitaH evaM vidhe bhavati / daMte davie vosaTTakAetti vacce, tattha daMto iMdiyaNoiMdiyadameNaM, iMdiyadamo soIdiyadamAdi paMcavidho, No iMdiyadamo kohaNiggahAdi caturvidho, davie rAgadosarahito, vosaTTakAetti apaDikammasarIro ucchUDhasarIretti vuttaM hoti, evaMvidho vAcyaH mAhaNetti vA samaNetti vA bhikkhutti vA mA haNa savvasattehiM bhaNamANo ahaNamAgo ya mAhaNo bhavati, mittAdisu samo maNo jassa so bhavati samaNo, athavA 'Natthi ya se koi veso pio vA0"bhidR dAraNe kSu iti karmaNa AkhyA taM bhiMdaMto bhikSurbhavati, vajjhanbhaMtarAo gaMthAo Niggato NiggaMtho, evamete egaTTiyA mAhaNaNAmA cattAri, vaMjaNapariyAraNa vA kiMci NANattaM, 'attho puNa so ceva, paDiyAbujhaMti' silogo, sisso paDibhaNati AyariyaM, pucchititti buiyaM hoti, athavA AhuH gaNadharAH-bhaMte ! ti bhagavato titvagarassa AmaMtaNaM, kathaM daMte davie ?, kathamiti pariprazne, kathamasau paNNarasajjhayaNesuvi daMte davie vosaTThakAe 'sa'vAcyaH, mAhaNetti vA taM No brUhi mahAmuNI! taditi takAraNaM behi bho mahAmune!, evaM pucchito bhagavaM paDibhaNati-iti virae savapAvakamme iti evaMvidheNa pagAreNa je ete ajjhayaNesu guNA sutA tehiM juso viratasavvasAvajakammo savasAvajajogaviratotti bhaNitaM hoti, athavA viratasavyapAvakaMmmotti sutteNa etadeva bhaNitaM, taMjahA |305 // LAIMILATER
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ P viratAdyarthaH zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 306 // UNITION pijadosakalahaabbhakkhANapesuSNaparaparivAdaaratiratimAyAmosaM, Nasthi micchAdasaNasalle, tattha pejaM-pemaM rAgotti bhaNitaM hoti, doso aprIti, kalaho viggaho sapakkhe parapakkhe vA, abhakkhANaM asambhRtAbhiniveso yathAtvaM idamakAH , paisuNNaM kareti pisuNo, para parivadati dussIlAdIhi, aratI dhamme adhamme ratI, mAyAmosaM mAyAsahiyaM sadanRtaM, micchAdasaNaM-'Natthi Na NiccoNa kuNati kataM Na vedeti Nasthi nnivvaannN| Natthi ya mokkhopAyo chammicchattassa ThANAI // 1 / / etaM sallaM micchAdasaNasallaM, evamAdIsu pAva| kammesu jo virato so viratasavvapAvakamme, IriyAdIhiM samito, NANAdIhiM sahito, sadA savvakAlaM, 'yatI prayatne' sarvakAlaM prayatnavAniti, No kujjhejjA Na mANaM karejja, evaMvidho guNajuttosa'vInne hiMsatthamugghADehiM uvadissati mAhaNetti baco, bhaNatizramaNaguNaprasiddha upadizaMto, etthavi samaNe ya ete pApakarmaviratAdyA mAhaNaguNA vuttA jAya mAhaNetti, etthaM puNa ThANe samaNovi bacco anena sUtreNa, ime cAgre, taMjahA-aNissite aNidANe aNissitetti sarIre kAmabhogesu ya, aNiyANatti Na NidANaM kareMti, AdANaM ca yenAdIyate tadAdAnaM, rAgadvapau hi karmAdAnaM bhavati, ativAtaM ca AyuHprANA iMdiyanANA ebhyaH vijoeti atipAta ityarthaH, 'vahiddhaM' maithunaparigrahau, egaggahaNe sesANavi mUmAvAdAdattAdANANaM gahaNaM kataM bhavati, uktA mUlaguNAH, uttaraguNAstu 'kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lohaM ca pijaM ca dosaM ca, iccevaM jao jao AdANAo, iti evaM iccevaM, jao prANA tipAtataH mRpAvAdAdvA AtmanaH pradvepahetUn pazyati tasmAd , AdAnaM karmaheturityarthaH, puvaM paDivirate'tti, pUrvamAdAnaM ceva, tato virato bhAvaprANAtipAtaveramaNamanuvartate, ekaggahaNena mRpAvAdAdiviratovi, sa evaM bhavati(siA) daMte iMdiyadameNaM, davio rAgadveparahito, vomaTThakAe, gacchavAsI gacchanirgataH 'samaNe' iti vAcyaH, bhikSuridAnI, etthaMpi mikkhU imo vAcyo, taMjahA-aNu // 306 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIracakatAGgacUrNiH // 307 // paNao NAvaNate Na uNNate aNuNNate, uSNo NAmAdi caturvidho, daNNato jo sarIreNa uNato, bhAvuNNato jAtyAdimada- annatAdiva- - HAIrjitatvAdi stabdho, evaM svAt avanato'pi zarIre bhajitaH, bhAve tu dInamanA na syAt , alAbhena ca Na me koi pUyatitti No dInamaNo hojA, 'daMte davie posTakAe' pUrvavat , 'saMvidhUNiya virUvarUve parIsahovasagge'ti, egIbhAveNa vidhuNIya saMvihuNIya, virUvarUvetti aNegappagAre cAvIsaM parIsahe diyAI sauvasagge 'ajjhappajogasuddhAdANe' adhyAtmaiva yogaH adhyAtmayogena zudrumAdAnaM iti ajjhappajogasuddhAdANe 'uvahite' sayamuTThANeNaM ThitappA NANadaMsaNacarittehiM "saMkhAe' parigaNeto guNadose 'paradattabhoitti parakaDaparaNihitaM phAsuesaNijjaM bhujatitti, evaMvidho aTThavidha kammabhettA mikkhUtti bacce / idANiM NiggaMtho-etthavi |NiggaMtho jaha didvesu ThANesu baTTati, tevi ya samaNamAhu mikkhuNo NiggaMthaM, kiMca NANataM?, ego egaviU, ege dayao bhAvao ya, jiNakappiovi davvegovi bhAvegovi, thero bhAvao ego, dabao kAraNaM pratibhAjya ityAdi, egavila eko'haM na ca mama kazcita , athayA 'ege'tti egaciI, egate diTThI, iNameva NiggaMthaM pAvayaNaM nAnyat 'buddhi'tti dhammo buddho, sotAI kammAsabAI dArAI tAI chiNNAI jassa so chiNNasoto, logevi bhaNNai-chiNNasotA Na dinti, suThTha saMjutte susaMjutte, suTTha samie susamie, | samabhAvaH sAmAyikaM, so bhaNai-suThu sAmAie susAmAie, AtavAdapatta vitti appaNo vAdo attae vAdo 2 yathA-astyAtmA nityaH amUrtaH karttA bhoktA upayogalakSaNo ya evamAdi AtappavAdo, so ya patteyaM jIvesu athitti, na eka eva jIvaH rArvavyApI evaM jaNo, viduH vidvAn , duhaotti davvago bhAvao ya sotANi iMdiyANi, davyato saMkucitapANipAdo, loesu kAraNANi suNamANovi Na suNati, pecchamANovi Na pecchati, bhAvato iMdiyatthesu rAgaM dosaMNa gacchati, ato duhatovi sotapalicchiNNo, // 307 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH ||38|| hI yAsakArAdi pattheti, pUijamANovi Na sAdijjai, 'dhammaTThI' NAma dhammameva ceSTate bhApate vA, nAnyat, 'dhammaviU'tti sarvadharmAbhijJaH 'niyAgaM' NAma caritaM paDivaNNo, samayaM ca samyagAcaran 'daMte davie vosaDakAe NiggaMthe 'tti vijjU vijjutti vidvAn, sevamANANa va bhayaMtAro, 'sa' iti nirdezaH sa mAhaNaH samaNaH bhikkhU NiggaMtheti vA, evamanena prakAreNa prayuktaH AyAgavibheyaM gehati, bhayaMtAro ihalogAdibhayAtrAtAro, bemitti ajasuhammo jaMbuNAmaM bhaNati, bhagavato vaddhamANamAmissuvadeseNa travIti, na khecchayA iti, taMjahA - ege egavidU ege davyato bhAvao, jiNakapio davvego bhAvegovi, therA davyato kAraNaM prati bhaiyA, egaviU eko'haM na me kazcit athavA egavido egadiTThI, ohao iNameva niggaMthaM pAvayaNaM, duhato davyato bhAvato ya paricchiNNe, Na pUyaNaDDI NAma pUyAsakkArAdi pattheti, pUjamANovi Na sAija paMcasamitio, dhammaTThI NAma dharma eva AceSTate bhApate vA, bhuMkte secate vA, nAnyat prayojana, dharmaviUtti sarvadharmAbhijJaH niyAkaM nAma cAritraM taM paDivaNNo, samigatti samyak caret, daMte devie bosakAe, evaMguNajAtIe Nigganthe vijA, vijaMtti vidvAn // gAthASoDazakacUrNiH saMmattA 'paDhamo sukkhaMdho sammatto // gAhAsAlasagAI khuDalagAI, mahaSjhayaNAI imAI, mahattariyAI mahaMti ajjhayaNAI, ahavA mahaMti ca tAI ajjhayaNAI ca mahajjhayaNAI, mahaM NikkhivitanvaM ajjhayaNaM ca, mahaM chanvihaM NAmaThavaNAo gayAo, davvamahaM sacittAi, sacittaM orAlAi, orAliyaM mahA macchasarIraM joaNasahasmiyaM veubviyaM joyaNasaya sAhastiaM, teAkammAI logaMtA logaMto, sacittamahaM ilikAgatyA kevalasamugdhAovA, acittamahaM lokavyApI acittamahakhaMdho, misiyaM tasseva ca macchasarIrassa deze uvacito, khettamahaM dharmArthatvAdi ||308||
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ maharNana zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 309 // | AgAsaM, jai vA khettamahaM jahA iha jambudIve mahAvidehaM, kAla nahaM sabA , bhAvamahaM udaiobahAzrayatvAd savvasaMmAripu vidyata | itikRtvA mahAn bhavati, kAlatovi' so ceva tiviho-aNAdIo apaJjavasito sacittaabhavasiddhiassa, aNAdio' sapaJjavasio bhavasiddhiassa, sAdIo sapajavasito Neraiyassa, sAdiraparyavasAnastu nAsti, khaie kevalaNANe, Na tatrAzrayamahacca, kiMtu | sAdiaparyavasitatvAt , kAlo mahaM khaio, khaupasamiovi AzrayavahutvAdeva mahaM, sa ca indriyAdi, kAlato ThANaM ekekaM paDucca | sAI sapajavasito, pariNAmiassa sarvajIvAjIvAzrayatvAca savvaM mahat , udaiyaM yadyapi pudgalAzrayI tathApi na sarvapudgalAzrayI, | kevalamevamanantapaesiANaM khaMdhANaM atae sarIramaNavAyApAugesu vaTTaiti, kAmaM appataro pAraNAmiyo bhAvo, uttaM mhN| 'idANiM ajjhayaNaMpi NAmAi chabvihaM,'dabve pattayapotthayalihi, khete jaMbudIvapaNNattI dIvasAgarapaNNattI, jaMmi vA khette kAle caMdamurapaNNattIo, jaMmi vA kAle, bhAvajjhayaNaM Agamato jANao uvautto, NoAgamao imAI mahaMtI ajjhayaNANi / piMDattho vaNio samAseNaM / itto ikvikaM puNa ajjhayaNaM vaSNaissAmi // 1 // tattha ya ajjhayaNaM poMDarIyaM paDhama, tassa cattAri aNuogadArANi uvakamAdINi parUveUNa puvANupubbIe, etAe sattagacchagatAe seDhIe, NAme khovasamiabhAvagAme samoarai, pamANe jIvaguNappamANe, tatthavi loguttarie Agame kAliyasuyaparimANasaMkhAe, battabdhatAe avassagaM sabajjhayaNA sasamayavattavbatAe, atthAhigAro poMDarIuvamAe, jattha jattha samotarati tattha 2 samotariyavvaM, tassa chabdhiho Nikkhevo, NAma tthvnnaadvie||144|| gAhA, davve sacittAdi tiviho-jo jIvo bhavio khalu // 145 / / gAhA, pauNDarIyamiti yadyat zvaitaM padma, egabhavie ya| baMddhAue ya // 146 // gAhA, NaragavajAsu gaisujo jIvo pahANo so puMDarIo bhaNNai, jahA-tericchiyA mnnussaa||147|| // 309 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 310 // gAhA, tiricchaesu vA jalayara thalayarA khayarA // 148 // gAhA, jalacaresu macchAdi je pahANavaNNAdijuttA, thalacaresu siMghAdyA ye ca vaNNavAdijuttA, parisappesu phaNi maNirUvAdiguNajuttA, uraH parisarpeSu sarpAH bhuaparisappesu maMDugAdI darisaNatA rUvato ya pasatthA, khayaresu daMsaNarUvasarAipasatthA haMsamayUrA kokilAi, maNussesu arahaMtacakkavahI // 149 // gAhA, devesu bhavaNavai // 150 // gAhA, evamAryAdi, savvesiM etesiM pahANAo poMDarIyA, buttA sacittadavvapoMDarIyA, kaMsANaM dUsANaM // 151 // gAhA, missagacittANaM pahANANaM desA uvacitA avaciyA, ahavA samosaritA ujjalAlaMkAra vibhUsiyA arahaMtaca kavaTTimAdI, kSetrapoMDarIA khettAiM jAI glu // 152 // gAhA, kAlapoMDarIA jIvA bhavaTTitIe // 153 // gAhA, bhavadvitIe devA aNuttarovavAiyA, kAyadvitIe maNussA suhakammasamAyArA satta bhavaggahaNANi sattaTTha bhavANi vA, tadbhave mokkhaM prAptasya sapta, aprAptasyASTau, aNupariaTTituM asaMkhejavAsAuesa uvavaaMti tato devalogaM, tirikkhajoNiesu ca je pataNukrammA, 'parikamma rajju rAsI vavahAre taha kalAsavaNNeya | poggala jAvaM tAvaM ghaNe ya ghaNavagga vagge ya // 1 // gaNite vizeSAH sarve tattha rajjugagaNitaM poMDarIyaM, saMThANe cauraMsaM saMThANaM poMDarIyaM, etesiM vivarIyA kaNDarIA, bhAvapoMDarIe - odaie uvasamie // 155 // gAhA, odaie ya bhAve pahANe aNuttarovavAiyA titthagarasarIraM vA, uvasamie uvasantamohaNijjA, khar3ae kevalaNANiNo, khaovasamie caudasaputrI paramohI vipulamaI, pAriNAmie bhavasiddhIA, uktA bhAvapoMDarIA, zepAH kaMDarIyAH ye apradhAnAH / ahavAvi NANa // 156 // gAhA, NANe mahaNANapahANA je uppattiAimAijuttA, sutte caudasapuccI, ohiNANe paramohI, maNapaJjavanANe vipulaMmaI, savvesiM vA kevalaM daMsaNe khAie, viratievi khAie, viNae anbhuTThANAdiviyaNajutto jo aNAsaMsI ajjhappe paramasuka jhAI, uktA poMDa - mahadvarNanaM // 310 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 311 // rIyA, etthaM puNa ahigAro // 157 // gAhA, davvapoMDarIeNa, tatthavi sacittadavve givhia vaNassaikAi ajalaruhapa umarapoMDarieNAhigAro, bhAvaMmi a samaNeNaM, kayareNaM samaNeNaM 1, jo so khAiaNANadaMsaNacarittaviNaya'jjhappajutto, buttA NikkhevaNijuttI / idANiM suttaphAsi aNijjutI, aNucarite ceva suttiappA ca kAsai vA ubuccara 'uvamAi poMDarIe' gAhA, vaNNaguNovacaeNa tassa NiSphattI, ahavA mUlAI tadaMgovacaeNa, eyassa diTTaMtassa ko uvasaMhAro ?, jiNovadesaNA siddhitti ahigAro, syAt kathaM siddhiM gacchati ?, ucyate- 'suramaNua' gAhA, uvagANAma asaMjayA jIvA, caunhaM gaINaM uvagA bhavaMti, pabhU caritteNa uvagA caritaM teNa vA sijjhai, te ime maNussA caiva, maNussesu ahigAro, te caiva mahAjaNaNetAro bhavaMti AzrayaNIyA ityarthaH, tesu viseseNa rAyANo, tesu viseseNa cakravarttinaH, taMmi gAhite prAyeNa sarvaloko grAhito bhavati, uttamaprahatA mArgAH sukhamitaro janaH prapadyate, kiMcAnyat - ' avi dussAhiyakammA' gAhA ukkosakAlaTThitIpaogevi Nera AugaNivvattIe AuyasaMbaddhe, jinopadezAt saMbohiM ladhuM kei teNeva bhaveNa sijyaMti, te abaMdhamokkhA, paDupatrANAMgate amaNuehiM ahiyAro, sA ya pokkharaNI durogAhA, kahaM ? - ' jalakaddamAlA' gAhA, jalamagAhaM kadamovi agAho, kalaMbugAvalimAIDa vallIo, paumANi uppalasaMThANA, | jaMghAhiM vA bAhAhiM vA, vijA kevalaNANavijA, suttANugame suttaM uccArepavvaM askhalitAdi, 'suaM me Ausa teNa' (02) ityAdi, zrutaM mayA AusaMteNetyatra catvAraH prakArAH, iha khu asmin pravacanesuvA, sUagaDassa vAvitte, esutti khaMdho, poMDarIeNa uvamA ataH puNDarIkAdhyayanaM AdANapadeNa vA poMDarIaM, se jahANAmae pokkharaNI pokkharaM NAma paumaM, puSkarANyasyAM saMtIti puSkaraNI, siA, bahudagA AtIrabharitA, sIdaMti tasminniti svedaH paGka ityarthaH, puSkariNyartha upalabdho yayA sA laddhatthA, mahadvarNanaM // 311 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 1. 1 zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 312 // kathArthaH 1, prasannodakAH, puSkarAdijalajona sobhitA, puSkarante vimae, visesiAI poMDarI AI tasyAM santIti poMDarIgiNI, taireva svaguNaiH cakSuSmatAM manasaH prasAdaM janayatIti prAsAdikA, daTThavyA darisaNijA, abhimatarUpA pratItarUpA pratirUpA, tattha tatyatti jAba jalaM paMko a, deze deze taddezaH tahiM 2 jattha egaM tattha aNNANivi, aNupuvviTTitA, paMkAduttIrya jalamatikramya sthitA, ussitA jalatalA dUramatikramya ussitA, royan cakSupaH, yaditaro varNa eSAM veto'stIti varNavaMtaH, gandhAH surabhiH, jattha gaMdho tassa rasovi, phArsa, svedaH komalaH, vaNNamaMtAdigrahaNAt nAtikrAntavayAH, ajaDharA ityarthaH, tIse (NaM) pokkariNIe bahumajjhadesabhAe ege mahaM paume pradhAnattaM gRhItaM, aNupuvie jAva paDirUve / saGghAvaMti ca NaM tIse pokkhariNIe te bahavo, savvAvatitti sarvAyeva mRgAlanAlapatra kesarakarNikA kiMjalkairupetAni, aNupubveNa pattAI jahA AtaDDA ussitANi jAva paDirUvANi, ahavA saccAcaMti savvANi caiva paumatrarapoNDarIyANi, aNupuntritANi jAva paDilavAI, savvAvaMti ca NaMege paumarapoMDarIe jAva paDirUne, juttA pokharaNI, tatprayojanaM tu aha purise puritthimAo disAe tIre ThicA evaM vadAsI AtmasambhAvitatvAt ahamasmi puruSaH dezajJaH kAlajJaH kSetrajJaH, dezo yena yathA ca tIryate, kAlaH divaso, kuzalo dakSaH, plavane utpatane ca utpATane ca paNDitaH, upAyajJaH tarituM grahItuM punaruttarituM ca viatte vayasA vaktavyaH apoDazakaH, medhAvitti AzugrahaNadhAraNa saMpannaH avAmisso vA vyaktabuddhirvA, egaDitAI vA savvAI eyAI, tesu 2 kaMjesu adhikAritvAt, maggaNNuci maggavid jeNa uttarijai maggassa gatiAgati jo jeNa vA kAleMNa gammai uttaraNaM ca parakammaNNU, tarituM jANai, ahaM iha ahamekaH etatpauNDarIkaM samarthaH, utpATayituM ca uNikkhivissaM uppADessaM iti vaccA battA, abhimuhaM parakame abhiparAkramet yAvat abhikrame tAvat mahaMte udae varNanaM // 312 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ III. zrIsUcakatAGgacUrNiH // 313 // AgAhe, seto-paMko sovi agAho ceva, puNavi keNa paumANi saMbhavaMti ?, jAva 2 parisaMte, jAva 2 sete pAdaM chubhai tAva ra khuppai | mikSavarNana udaye siggo hatthe pAdevi chubhaMto ahiataraM khuppati, pahINe tIrAo bhRzaM hInaH prahINaH, tIraM avagata ityarthaH, apatte paumavarapoMDarIyaM No havvAe magge, Na taraMti paccuttariuM parakUlaM vA gaMtuM poMDarIyasamIvaM vA ullaMghettuM, nivRttA kathA troTane, auttarA uda-IN katalamatikramya visaNe te sete khutte paDhamo purise| ahAvare doce (suu03)|| evaM cttaarivi| aha bhikkhU lUhe rAgadvepa- | rahitaH tau hi snehabhRtau tAbhyAM karmAdatte, jahA Nehatthuppa(tuppi)tagattassa, rukkhayareNa Na lagai laggA vA papphoDitA paDai, evaM vItarAgassavi kammANa bajjhanti, saMparAiaM, itaraM baMdhai jAva sajogI, ajogissa taMpiNa bajjhai, saMsAratIraTThI khettaNNe vratasamitikapAyANAM, savvaThANapadANi saMjamovAe samotAreyavvAI, aNNatario disAo, aNudisA aggeyAMdI, samotAraM vA paDuca aNNatarIo paNNavagadisAo dasappagArAo, bhAvadisAo vA aTThArasapagArAo, pAsaMti te cattAri grAhiNo tIe No havyAe0, etehiM purisehiM evaM NAtA vayaM evaM poMDarIyaM unikkhissAmo, na uvAyamupAyAo aMtarIyaM, pokhariNIe evaM uppADetavvaM, ayaM tu vizepaH, ahamaMsi kheyanne jAva upiNakkhivissAmi iti vuccA No abhikamati tIse pokkhariNIe, tIre ThicA sadaM kujA uppadAhi khalu bho paumavara 2, aha se uppatite kiTTite vaNNite, kathite ityarthaH, kimarthaM puSkariNIdRSTAntaH kRtaH?, artho'sya, maryAdayA jJAtavyaH, bhaMte ! ti AmaMtraNaM, anyo'nyaM samaNA samaNe vadaMti, kiTTitaM NAyaM-diTuMto, se kiTTite bhagavatA, amhe puNa se annu| pasaMhAritasya alu Na AyANAmo, bhagavAn-AyuSman ! zramaNa ityAmanvya uvAca, haMteti saMprepe pRSTo'haM bhavadbhiH, ahaM tvAkhyAmi AikkhAmi, vibhayAmi kiDemi pavedayAmi, aTuM ayameva puSkariNyarthaH, yadarthamupetAH sthA, sahetumiti hetuH nAsti jIvaH zarIrA- // 313 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIyA- tAjaNi // 31 // oghAtaupanayaH ILI darya praNAdirahitatvAditi etamAdi hetuH, kiM kAraNaM-hetudRSTAntaH, uktAvityarthaH, yathA te purupA aprAptaprArthitA vipannA evaM vakSyamANA anautthiyA apAragA saMsArasya, abhipretasya vA'rthasyetyupasaMhArakaraNaM, athavA sarvajJAnAM nirathikA vAk na bhavatIti saahUM, evaM hetukAraNe api, athavA saha heuNA saheu, evaM kAraNevi, athavA svo hetuH khahetuH, evaM kAraNaMpi, sat prazaMsAstibhArayoH, gobhano'rthaH sadarthaH, saddhetuH satkAraNaM vA, athavA nimittaM heturupadezaH pramANaM kAraNamityanarthAntaraM, logaM ca khalu mae appAhaTu mae logo aDhaviho, yathApyayamAtmA evaM lokAtmA, tamaDhavihaM AhRtya mayA sA puSkariNI vuitA, athavA AtmanA jJAtvA mayA puSkariNI diSTaMto vuitto, nAnyataH zrutvetyarthaH, karma udagaM, kAmabhogA seo, karmodayAddhi kAmasaMgo bhavati, kAmasaMgA vA punaH karma tato janma, poMDarIyANi paurajaNavayA baDDupoMDarIyaM rAyA, aNNautthiyA te purisA, dhammo bhikkhU, dhammakahA sado, NivyANaM uppato, sarvagAtsaMsArAduttIrya lokAgre sthAnaM, evaM ca khalu mae NirvANArtha vuitaM, tAva saMkheveNa pokkhariNIdivaMto samotArito, idANiM vitthArijai, uktaM hi-puyabhaNitaM hi0, iha khalu pAiNaM vA0, iha maNussaloge paNNavagaM paDucca saMti-vijaMte egatiyA Na savve, abhigihItamicchAdiTThINo bhavaMti, upalakSaNatvAdanabhigRhItA api, ke te?, AryA api khettAdiAyariyA, tavvaharittA aNAriyA, ikikA uccAgoaNiJcAgoA, jacAtiehiM matahANehiM juttA uccAgotA, tehiM viNA NIAgoA, prAMzavaH kAyavantaH vAmanakuJjahasvavaMto ekekA puNo suparNA vege avadAtA: zyAmA vA vaNNamaMtA kAlA piMgalA vA duvvaNNA | athavA kAlA api snigdhanchAyAvantastejasvinazca suvarNAH, avadAtA api pharusacchaviNo duvaSaNA, uktaM hi-'cakSuHsnehena saubhAgyaM, dantasnehena bhojanaM / tvakasnehe paramaM saukhyaM, nakhasnehe'zanAdikaM // 1 // suvaNNA NAmege surUve bhaMgA ekikA, surUvA durUvA // 314 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavarNanaM zrIsUtrakatAgacUrNiH // 315 // ahInapaMciMdiyA nAtithUrA nAtikRzAzca surUpA, itare durUpA, ahavA ye cakSupo rocaMte te surUvA, iyare durUvA, tesiM rAyA bhavati, mahaMtagrahaNaM mahAhimavaMte, sako ceva malayo vucati, maMdaro sumerU, mahiMdo sako, tattha himavaMtamalayA paJcakkhA, diTuMto, maMdaramahiMdA parokkhA, sAraM sthairya, parvatAnAM aupadhiratnasaMpaNNA, mahendrazcApi dhairyaizvaryavibhavAkulaprasUtatvAdamaryAdA na karoti, acaMtavisuddhapUrvakamapi tassa asakaNNA varNA, lakSaNasaMpanno ciraMjIvI nirupahataM ca tasya rAjyaM bhavati, mAtuM pituM sujAtaM jahicchite maNorahe | pUrayati, dayAlU dANazIlo vA, dayappatto, sImA maryAdAkAraH, kSemaM paracakrAdinirodho seU-pAlI yathA setuM nAtivartante api, | evaM tatkRtAM maryAdA nAtivartante bhRtyAH, keturnAma dhvajaH, ketubhUtaM svakulasya, AsIvise so jahA dRSTamAtrameva mArayati evaM avakAriNo riUNo a Azu mArayati, vagdho atIsayadaDhaggAhI ya, poMDarIyaM pradhAna, gaMdhahatthI gaMdheNa Nassati evaM tassavi, IA evaM tassa satthavalaM, sArIraM caturagaM ca, paJcamittA sAmaMtA dAIA takarA DivaM sacaka-rajakhobhAdi paracakaM-parabalaM, parisayatIti parisA, 'uggA bhogA rAiNNa khattiyA saMgaho bhave cuhaa| ArakkhiguruvayaMsA sesA je khattiyA te u // 1 // ' bhaTTA jodhAH, te tAvadbhaTatvamaprAptavayatvAt kurvanti te bhaTTaputrAH, evaM sarvatra, lekhakAH dharmapAThakA, rakSakA rasakAdyA, prazastAni kurvantIti prazastAro, lecchavi kulaM licchAjIviNo vA vaNijAdi, mAhaNA jesiM aNNe vaNiyA vavaharaMti te, iDite vaNiyA iti inbhA, Aha hi-'aNuzravaNaputrAbhyAM0'ityAdi, tesiM ca NaM egatie saDDI bhavai, dharmazuzrUpurvA dharmajighRkSurvA, kAmamavadhRtArthe, avavRtameva hi AzrayaNIyaM AzrIyate, praphullasaro vA pattovagAdijutto vA vaNasaMDo, kama icchAyAM vA kAmayamANA taM grAhiSyAmaH, sasamayaM parasamayaM ityevaM samaNA pAsaMDI mANA gihatthA pahAreMsu-pattheti, tattha NaM macchareNa nAsadIyena vayamanena svapraNItena dharmana paNNavaislAmi, // 315||
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 316 // evaM sampradhArya tadikaM gatvA haMbho AmaMtraNe, atyarthaM jANaha yadvakSyAmaH, bhayAt trAyanti iti bhayatrAtAraH, te tu rAjAnaH, ugrAdyAtha tadbhUtAH, jahA me se dhamme mama eSa pratyakSaH, suThu akkhAto supaNNatte, kataro logAyatadhammo, teSAM AtmA vidyate na tu zarIrAdarthAntaraM, zarIramevAtmA, tatparimANaM uddhaM pAyatale ahe kesaggA tiriyaM tayAe, tA vAtena jIvati, sadA viti pajavo prakAro pajjavakAro, kasiNaM kRtsnaM zarIramAtmA jIve jIva iti sarIre jIvati zarIrAdanarthAntarameva jIvitaM tadvinAzo jIvavinAzo, vAtapittazleSmaNazca zarIraM triviSTaMbhasUtravat varddhate, tepAmekatarAbhAve zarIrAbhAvaH, etAvaMtaM jIvitaM yAvatsarIramavikalaM, Aha hi - etAvAneva paramAtmA0, taccavigataM zarIraM AdahaNaM parehiM NijjU, AhRtya yasmin suhRdo dahaMti taM AdahaNaM- zmazAnaM, parehiM cauhiM purisehiM Nijar3a agaNijjhAmie, kAvoto pArevao, AsanaM dadAtItyAsaMdI dhArA, cattAri gAmaM paJcenti, maMcagaMpi pANA ANeti, yadi punarAtmA vidyate tena zarIre chidyamAne bhidyamAne dahyamAne vA nissaran upalabhyeta, vRkSavinAze zakunivat, ityevaM zarIrAdUrdhvamavidyamAnA, jemiM taM suakkhAyaM, kimAkhyAtaM ?, yathA aNNo jIvo aNNaM zarIraM tasmAdapyevAsu akkhAtaM, No vividhaM pavediMti, ayamAuso ! AyA dIheti vA, yadi sarIrAdarthAntaramAtmA syAt tena tasyAzarIravat saMsthAnaM varNagandharasasparzA upalabhyeran, na copalabhyante, ihe yadasti zarIrAdarthAntararUnaM dIhaM hassaM vA jAva addhasamaM vA, kaNhetti jAva lakkhetti vA evaM tAvaccharIrAdanyo nAsti, kahaM se jahANAmae kei puriso kosio asiM ityevamAdibhirdRSTAntaiH zarIrANAM dAhe sati chede vA ko dopaH paramAtmikossti 1 avidyamAne jIve, athavA sarIrAdUrdhvama vidyamAno jesiM taM suakkhAyaM kimAkhyAtaM 1 yathA'nyo jIvosnyaccharIraM, tamhA taM micchA, yasmAccaivaM tasmAt haM bho haNadha payadha, uktaM hi pitra modaba sAdhu zobhane 0! tAvaM te jIvA na bhavati, nAstikamataM // 316 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIstraka tAGgacUrNiH sa // 317|| Natthi pare loe, te evaMvAdiNo vippaDivedeti-vividhaM pravedayanti 2, kiriAi vA akiriyAivA, yadyAramA mRtaH paralokaM gacchet sAMkhyamataM sakriyaH, kriyA karmavandha ityanAntaraM, ye cAkriyAvAdinaH tesu sukaDadukkaDa vivAgo Na bhavati, sukaDANaM kallANaphalavivAgo, sukaDakArI ca sAhU , dukkaDakArI asAdhU, sukatakalyANAca sAdhoH siddhirbhavati viparyayavad, asiddhiH asiddhassa dukkaDakArissa ita-IVA | rassa Nirayo, tepAmete evaM prakArAH svakarmajanitAH sukRtAdyAH phalavipAkA na bhavaMti, ta evaM saMsAra svakarmavihitaM azraddhAnAH nirUvarUvehi kammasamAraMbhehiM prANavadhAH athavA svayaM parehi ca, yathA ca virUvarUbAI saddAINi kAmabhogAI samArabhaMti arjayanti rakSayanti, 'bhuja pAlaNAbhyavavahArayo riti bhojanAyaiva evaM ege pAgabmiNi, kammaprAgalbhIti dhRSTAH, aNNa jI aNNaM zarIraM, jAtismaraNathaNAbhilAsAdiehiM diTuMtehiM atthaviditaM anyatvaM darisijamANaM asaddahamANA tathApi dhRSTAH NilajA mAmagaM dhamma paNNavayaMti, kathamiti yathA nAnyaH zarIrAdAtmeti, taM saddahamANA taM pattipramANA sAdhu akkhAtA AkhyAtItyAkhyAtA, kAmaM 'kamu icchAyAM' icchAmi devANuppiyA! taM tume amhANaM tajjIvatassarIrako pakkho akkhAto, iharahA vayaM paralogabhaeNa hiMsAdINi suha-1 sAhaNANi pariharamANA dukkhitA AsI, saMpati NissaMkita pavvaissAmo, iharahA hi majaM maMsaM pariharAmo uvavAsaM karemo NissthayaM ceva, asmAca kAraNAt vayaM bhavatAM pratyupakAraM kurmaH, AyuSman ! pUjayAmaH, keNa?, asaNeNa vA 4 gaMdheNa vA 4 tattha pUyaNAe AuTTisu, etehiM ceva asaNAIehiM sayaNAsaNavasahIhiM vA, tattha ege NikAmaiMsu, NikAmaM NAma evaM tAvaM puvvaM jehiM samaNehiM gahitA te te pUenti, syAd buddhiH, yadi nAsti paralogo kiM te pacaitA?, ucyate, tesiM logAyatiyANaM pAsaMDocevaNatthi, te puNa aNNesi kesi gerualiMgamAINa sacchaMimatikappi dhammaM sotuM bhaNati-tesiM aMtie pavvaituM samaNA bhavissAmo, aNagArA // 317 // WITRINDAlineTRAILENERAL
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Emplomme sAMkhyamataM zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 318 // " - - -- - jAva pAvaM karma No karissAmo evaM saMpradhArya tadantike pratrajitA ADhattA paDhituM sotuM ca pacchAtaM ceva ruci taM, athavA lokapaMktinimittaM sUtramAtrapApaMDamAzritya vicariSyAmaH, mudgalAsAtiputravat / kiMca-caragAdiliGgamAzrayanti, lokapaMktinimittaM ca pracchAdayantyAtmAnaM pavvayAmo, pavvaituM samaNA bhavissAmo aNagArA jAva pAvakammaM No karissAmo, pavaiyAvi santA tameva vAdaM vadaMti yathA vayaM aNagArA akiMcaNA jAva pAvakammaM No karissAmo, uktaM ca-'atIte sarahasyaM0' ityAdi, evaM te kukuDA " pApaMDamAzritya emeva pacanapAcanamAdiesu hiMsAisu pAvakammesu appaNA appaDiviratA rayamAIyaMti, jaMcataM agArAiM sacittakamAI hiraNNA diyaMti parehi ya adattamAdiyaMti, aNNehi ya adattamAdiyAvaMti, tesu ithikAIesu kAmesu mucchitA, kiMca-Na jANai evaM te mucchitA iva na tatra dopAn pazyanti, gRddhAstadabhilApiNaH, granthitAH baddhAH na tebhyo'pasarpanti, ajjhovavAto tIvAbhinivezaH, 'kAmasya vittaM ca vapurvayazceti mUlamitikRtvA kAmasAdhaneSvapi lubdhA te tAmu raktAstatpratyanIkabhUteSu dviSTAH, manasi cakruH, upakAraM kRtvA tAbhyAmeva rAgadvepAbhyAM bAdhitamanastvAdazraddhANA appANaM samucchiditi, kutaH?-kAmabhogatRSNApaMkAt , parAstacchiSyAH tavvairittAiNo aNNAI pANAI samucchiditi, athavA tesiM logAyatagANaM saMsAro ceva Natyi, kiM puNa mokkho ?, teNa na yuktaM yatkuto appANaM samucchiditi ?, ucyate, keNApi prakAreNAsadbhAvanenetyarthaH, sa samucchedo nAma vinAzaH abhAvamaH vaNamityarthaH, ta evaM vipralaMbhaMto'pyAtmanaH abhAvaM kartumasamarthAH, kathaM ?, taduktaM-'jAtismaraNAt stanAbhilApAt pUrvAparagamanAgamanA'dityevamAdibhiH sarIrAdanyo jIvaH, te evaM mahAmohitAH pahINA puvyasaMjoga-gRhAvAsaM NAtisaMyogaM cA, sArio samaNANa' dhammo, saMsArI vA jIva iti zraddhAnaM, jahA bhaTTAraehiM bhaNito sadbhUto anyo'mUrta iti ukpradarzanArthaH, hetuM gihivAso jahA - - -- // 318 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka - sAMkhyamataM tAGgacUrNiH // 319 // havipi, tAn rUvAn vinaH, pAraM pravrajyA phalaM vA pAralokikaM vA saggo mokSo vA, aMtarA kAmabhogasi paMkami visaNNA Nara- gAdi durgatiseyaMsi vaa| paDhame purisajAte, ahAvare doce purisajAe / iha khalu pAiNaM vA 4, saMtegatiyA 5 jAva se evamAyANaha bhayaMtAro jahA me se dhamme suakkhAte, kayare dhamme ?, paMcamahanbhUie, iha gbalu khalviti vizepaNe, kiM vizinaSTi ?, sAMkhyasiddhAnto, jahiM No kanjai kiriyAi vA akiriyAi bA, kriyA karma parispanda ityanAntaraM, | tadviparyayaH akriyA anAraMbhaH avIya aparispanda ityanarthAntaraM, suThu kaDaM sukarDa, duTu kaDaM dukaDaM, sukaDameva kallANaM pApamitaraM, zobhanaM-sAdhumitaramasobhaNaM IpsitArthaH miSThAnAM siddhiviSayaH, asiddhiH, nirvANaM vA siddhiH, asiddhiH saMsAriNAM Niraetti vA aNirayaH tiryagyoniH manuSyAmarAH, syAtkathaM mahAbhUtAnyacetanAni kriyAkarma kurvate ?, ucyate, sacarajastamomiH pradhAnaguNairadhiSThitAni karma kurvate, uktaM ca-"sacaM laghu prakAzakamiSTamupaSTambhakaM balaM ca rjH| guruvaraNakameva tama" ityAdi, sacarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, pradhAnamavyaktamityanantaraM, tatra rajobAhulyA kriyA bhavaMti, tamastu gurvAvaraNakaM cetikRtvA akriyA bhavati, saccavAhalyA sukaDaM rajastamobAhulyAt dukaDaM, elamanyAnyapi kalyANasAdhusiddhinarakAdINi a0, prazastAni sacabAhulyAt , rajastamo na yadi syAt avi atazo tRNasya kubjIkaraNe'pi purupo'nIzvaraH, guNakRtaM phalaM bhuMkte, uktaM hi'tasmAttatsaMyogAdacetanaM cetanAvadavabhAti / liMgaM tvaprakRtiguNaM kartRtve ca bhavatyudAsInaH // 1 // taM ca padauddeseNa padAnAmuddezaH padairvA paJcabhirupadezAt , vAcyasya samavAyaNaM samavAyaH, syAt-kathaM samavAyaH?, pradhAnatvAt , uktaM hi-prakRtermahAn mahato'haMkAra:0, pratilomaM saMhAraH, pradhAnameva samaveti, anirmitA na kenacidIzvareNAnyena vA abhrendradhanvAdivat , svayaM prAdurbhutAH, aniyayA na // 319 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 320 // nirmitAH na nirmitavyaM yeSAM asatkAryaM teSAmabhUta eva kASThAdanirnirmIyate mRtRpiMDAca ghaTaH ityAdi, naivaM sAMkhyAnAM, kAraNe kAryasadbhAvAt na hi kiMcinnirmitavyamiti, akaDA No kaDA yathA'nyeSAmakRtakamAkAzaM evamakaDA, yathA ca ghaTaH kRtrimaH evaM no a kattimA, akRtrimatvAdeva ca anAdI aNidhaNA nettattA bhavati, tato'vandhyA nazUnyA, na teSAM kazcit svAmI pravarttate ityataH apurohitA, puruSArthe tu svataH pravRttirepA, Aha hi - 'vatsavivRddhinivRttaM kSIrasya' yathA, athavA naivaipAM kazcidekaM indriyANAmiva cakSuH pradhAnaM, svavipayabalavanti hi bhUtAni, sakatattA nAma sAsatani, svakatabhAvaH svakatattaM, AyataGkaM puNege uktAni bhUtAni bhUtakAraNANi ca avyaktamahadahaMkAraH tanmAtrANi, syAt - kimeSAM pravRttiriti ?, taducyate, puruSArthaH sa evaiSAM paSTha yadarza nAtivarttate, asAvapi sanneva, sacce'pi pradhAnavat zAzvataH, satazca nAsti vinAzaH paramANuvat, asataH sambhavo nAsti kharavipANavat, Aha hi - 'asadakaraNAdupAdAna' etAva jAvajjIvakAetti, kimiti 1, na kazcidutpadyati vA vinazyati vA, nApi saMsarati sarvagatatvAt, kUTasthavadavatiSThate, etAva asthi, ko'sti 1, yadasti tadetAvadeva, pradhAnapurupAvityarthaH, etAva tAva sandaloge pradhAnaH puruSAneva lokaH, etaMmuhaM kAraNamityarthaH, kAraNabhAvaH kAraNatA, avi antaso pradhAnapuruSo vyavasya tRNAgrAdapi kiMcidanyato jAyata iti, paramAtmA kAraNAtmA tu karoti, tatphalaM tu paramAtmA bhuMkte, tadyathA tatprakRti puruSAntaraM jAnIte sa kiNaM kiNAvimANo, jo kiNA kiNAveti ca so'mukto'pi jAyate, anumodate'pi, kAraNakAraNAI puNo bhAriyatarAI teNa tAI gahitAI, uktaM ca - 'jo khAyaina mANussaM mAMsaM aNNaM kato sa meleti ?,' evaM payaNapAyaNAIpi, etehiM puNa tihini Nava koDIo gahitAo, avi antaso purisamA vikiNittA etthavi jANa Natthettha doso, teNo'vi paDiveraMti, sacce siddhate motuM aNNattha kiriAdi vA sAMkhyamataM // 320 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNi: // 321 // akiriAi vA jahA saMkhasiddhate vRttaM tahA kiriAi vA akiriyA 2, teSAmuttaraM - atyantAnupalabdheH pradhAnameva nAsti, makkArthamapyekAMtena nAsti, kasmAt ?, yasya ca bhavati upalabdheranupalabdheva, tathA kAraNAt kAryAnyatvAt ityevamAdibhirhetubhiH sAMkhyasiddhAntasyottaraM, evaM tehiM virUvarUvehi krammamamAraMbhehi jAva bhoaNAe, evaM ege mAmagaM dhammaM paNNaveti, AtmApyathaiSAmakarttA, tathApi nirlajjA mAgaM dhammaM paNNavaiti, yadyakarttA tena paNNavaNA Na juJjate. vuddhe'bhyacetanatvAt ghaTasyeva prajJApanAsAmarthyaM | nAstIti tatastadupadezadraSTurabhAvAt, kAmaM ca khalu paraloga NimittaM te sahAyakA sAMkhyA te samaNamAhanA pUti, na tu pratyupakArArthaM, lokAyatikavat, jAva NikAmaIsu, puvnAmeva tesiM gAtaM bhavati dhammasaGkAe te appaNA AcaraMtA usagAdIni AtyaMti evaM jAva kAmabhogaseyaMsi0 doce purisajAte // ahAvare tacce purise ( mU0 4 ) issarakAraNie, iha hi purisAiyA dhammA-svabhAvAH, jIvAnAsajIvAnAM ca, atra jIvadharmA janmavyAdhijarArogazoka sukhaduHkhajI citamaraNAdyAH, ajIvadharmmA api mUrtimatAmamUrtimatAM ca dravyANAM mUrttimatAM tAvat varNagandharasasparzAH, amUrttimatAM AkAzadikAlAdInAM dizyanta iti dizaH, parAparatvAdi kAlasya, zabdaguNamAkAzaM, kataraH puruSo yo'sau paramezvaraH viSNurIjharo vA ?, Aha hi - 'puruSaH karmaNAM karttA0 ' tathA cAhuH 'IzvarAt saMpravarttate' apare hyAhu:- 'ekA mUrtiH tridhA jAtA 0 ' ityataH puruSAdIyA, puruSapraNItAH puruSeNa praNIyamAnAstAn prakAzanApadyante kSIvat, puruSottamIyAH na strI na napuMso, puruSaH pradhAnaH, puruSeNa pradarzitAH prayotitAH, yathA pradIpenAdityena vA ghaTaH, purupaNAmimantrAgatAH sarvagatatvAt, purupeNa- Abhimukhyena aNugatA sarvagatatvAt mRNAlataMtuvat, na puruSamudasya varttate, palayakAle'pi puruSamevAdhitiSThati jalommivat, - Can Put the ran out our Izvara kAraNikAH | 321 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrIsUtraka- / tAGgacUrNiH niyatikAraNikAH // 322 / Aha hi-'jaha salilaMmi taraMgA0' dRSTAntaH gaNDe jahA zarIre jAe bur3e jApa amibhUya ciTThai, yathA vA taM samAdibhiH kriyAvizepaiH samitaM sarIrameva abhibhUya ciTThaha evameva dharmA issarAIyA0, evaM sesAIpi / jaMpiya imaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahA-AyAro jAba viTThIvAo sabametaM micchA, anIzvarapraNItatvAt , ye hi IzvaraM na pratipadyante, tataH svacchandavikalpitAni zAstrANi prathayante, vayaM tIrthakarA iti mRDhAnAM vaco, 'sadasatoravizeSAd yadRcchopalabdhenmattavad'(tatlA0 1 asatyaM, asatyatvAt atathIya atathyamityarthaH, yathAtathyaM AhatahiyaM ekArthavAcakAni vA padAni zakendravat vyaJjanaviziSTAni, imaM sacaM imaM IzvaskAraNIyaM darisaNaM sacaM ahattahiyaM, ta evaM mohAH mohitAH savvaM kurvanti, kAuM tattheva ThaveMti, suThu ThaveMti, tesiM evaM mohA mohitatA, mohA purisassa rAgo bhavati, tassicchAbhAvato tadvidviSTeSu ca dvepaH, rAgadvepamohAzca karmabandhahetavaH, karmaNaH saMsAro taduHkhaM ca, tenocyate-tameva te tajAtIyaM duHkhaM nAtivartate sauNaM paMjaraM jahA, te No vippaDivedaMti, IzvaraM muktvA anyataH kiriyAi vA kareti dhammeNatti, yathA iha khalu duve purisajAte, kiriyANaM akiriyANaM ca hetuH, evaM Izvarasyopari tagaM choDhuM virUvarUvehi bhaNaMti, 'yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva paMkena, na sa pApena lipyate // 1 // te'pi paralogakhI dharmabuddhyA IzvaraM bhaktyA pUjayanti jAva visaNNe / tacce purisjaate|| ahAvare cautthe (sU0 5) NitiyA jAva jahA jahA me esa dhamme suakkhAe, kayare te dhamme ?, NitiyAvAde, iha khalu duve purisajAtA ege purise kiriyAmakkhaMti, kiriyA karma parispanda ityarthaH, kasyAsau kiriyA ?, purupasya, puruSa evaM gamanA| dipu kriyAsu svato anusandhAya pravartate, evaM bhaNitApi te do'vi purisA tullA NiyativaseNa, tatra niyativAdI AtmIyaM darzanaM MITA RAHIM TIPTIN Isamman II // 322 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 323 // | samarthayannidamAha - yaH khalu manyate 'ahaM karomi' iti amAvapi niyatyA eva kAryate ahaM karomIti, tadAyatatvAccarAcaramya, yatra caitra 2 medhAvIgrahaNaM tatra 2 niyativAdinaH parAmarpaH, ego maNgati - ahaM karomi, vitio maNNai - niyatI karei, egaDDA, kataro'rthaH ? - kArakArthaH, tattha puNa vAle evaM paDivajaMti kAraNamAcanne, ahaMmi duHkhAmi vA bAdhanAlakSaNaM duHkhaM zArIraM zoko iSTadArApatyAdiviprayogAdi, zokaH mAnasaH, zArIreNa mAnasena vA duHkhena, zArIreNa jAyati, karomi tribhiH kAyavAGmanobhiH tasyAmiti, tappAmi bAdhairabhyantaraizca duHkhavizeSaiH, ubhayathApi pIDayApi, madhyato tappAmi paritapyAmi, etatsarna duHkhodayaM karma ahamakArSIH paro vA me duHkhati vA soyati vA jA paritappati vA paro evamAsI, nezvaro, niyatirvRti, evaM khalu sakAraNaM parakAraNaM evaM vippaDivedeti kAraNamAvaNNA, medhAvI evaM vippaDivedeha jaM khalu duHkhAmi jAva paritapyAmi vA No etamahamakAsi, kintu niyatI kare na cAkRtaM phalamastItyataH NiyatI kareti, jati puriso kareja tena sarvamIpsitaM kuryAt na cedamastIti tato niyatI karei, niyatiH kArikA, paro'pi khalu jaM duHkhati vA No paro etamakAsI, niyatIe taM kRtaM, evaM khalu sesaM kAraNaM, evaM vippaDivedeMti-iha khalu pAiNaM vA 4, je tasA thAvarA pANA te paMcataM- saMghAtamAgacchaMti, keNa saMghAyamAgacchaMti 9, sarIreNa, parijAta bAlakaumArayauvana madhyamastha virAntaH paryAyabhedaH, pari AgAH pariAgAH, evaMvidheNena zarIreNa bAlAdipajjave vihivivAgovidhAnaM, pRthakaraNamityarthaH, ta evaMvidho vidhirvidhAnaM, tacaivaM saMdhAna pariyAgacivAgA vidhAnaM, svakRtaM vA karma vidhAnaM, janmajarArogazoka maraNAni vA, narakatiryak manuSyadeveSu uttamAdhamamadhyamavizeSAH, vizeSeNAha - indra sAmAni katrAya siMzapAripadyAtmarakSakalokapAlAnIkaprakIrNakAmiyogya kilviSikAH dazavidhAH, tiryakSu cekendriyAdayaH, paNNavaNApade jahA maNussesu saMmucchimA gabhavati A niyatikAraNikAH // 323 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraU - tAjacUrNiH // 324 // ya. te evaM saMgatiA uveMti, nityakAlasaMgatA hi puruSeNa niyatI, yathA rUpaM sparzena, agnirauSNyena, athavA Apo dravA asthairyavatI ca, yathA goH dakSiNavipANaM savveNaM, evaM savvajIvA niyatIe NicaM kAlaM saMgatA, tatkRtAni vidhAnAni prApnuvanti, upekSaNamuhA; niyatI karoti, puriso uvekkhA, uvasaMkhyA puruSavat, evaM upekSA hi niyatIvAdaH, evaM tAvajjIvaNissitA NiyatI vRttA / idANiM ajIvaNissitA, tajahA-ta eva saMghAtamAgacchaMti paramANvAdayaH, abhrandradhanvAdikAnAM vA saMghAta pariyAgaM, tersi do vaNNAdipajjayA, vivegaH tesiM caiva saMghAtANaM bhedo vaNNAdivivego ya, vidhANaM tesiM bhedaH prakAra iti, tesiMpi NiyatIkataH, ta evaM saMgatiyaM tesiM ajIvANaM, tA niyaMtImaMtareNaM Natthi aNNato akiriyA vA, jaM ca aNNe raeti vAsamAuti sabhAvao eva, puNa jahA logAyatiyANaM rUpakAraNaNimittaM jAya seyaMsi visaraNe, ete caitra cattAri purimajAtA NANApaNNA sUkSmasUkSmataramandabuddhyAdayaH, NANAvaNNA vA brAhmaNAdayaH jAtikatA varNAH, zArIrA vA kRSNazyAmAdayaH, , chando'bhiprAyo'bhilApamityarthaH, anyasyAnidRzo bhavati, 'aNNassa piyA chAsI' gAhA, jahA dohalae ceva, mahilANaM NANAvihA dohallA uppajjaMti jahA malli sAmissa mAtuM mehakumArassa ya, gAMNAsIlA dAruNabhadrasIlA, NANAdiTThI, ete caiva cattAri logAyatigAdayo, egaggahaNe gahaNaM tiNi tisAI pAvAiyasatAI, NANAraMbhA asima sikasivANijjAdayo ArabhA, aNNoSNaM kareMti, NANAajjhavasANA tIvramandamadhyAdhyavasAnAH savve'pi pahINa puJcagaM AyariyA maggaM aMtarA kAmabhogesu visannA, uktAH paMca yathA bhavI, te'pi kilApavato aNNautthiyA, saMpati bhikkhU buccai, jo so poMDarIyamupADeti, se bemi mikkhorupodghAtaM vivakSuH so'haM bravImi pAiNaM vA0 paNNavagadisAo bhAvadisAo gahitAo, saMtegatiyA maNussA, santi-vidyante, taMjahA - AyariyA vege jAva durUvA vege niyatikAraNikAH // 324 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrajincUrNiH // 325 // agAriyAvi pavvayaMti, jahA adayo vakSyamANaH, NIyAgotAvi jahA hariesaMbalo, izvagnto jahA atimutto vAmaNA vA, duvaNNarUvesu so caiva hariemabalo, aNNo vA jo koi duNNarUpoM, saMpataMpi NivAgotabajjA padhAvijaMti, aNNadeze vA hariesavajA, durUtraduvaNNA puNa avyaMgamarIrA sadomAvi pavvAvijjati ceva, khetavatyuvibhAsA, appAi duggatataNahArAdInAM, bhUyo bAhulye, idaM bhUyaH idaM bhUyaH idamanayorbhUyastaraM, alpebhyaH bahutarANi, 'bhujjatare' vegesiM, tadyathA - ahaM ciya rAjamaMDaliyavaladevavAsudevA cakkatraTTI ya, Na ya jahA kammaM bhujjataro, tesi ca NaM jaNajANavatAI, jaNaH sarva eva prajAH, janapadasyaitAni jAnapadAni grAmanagarakheTa kaTAdIni, athavA janaH prajAstatpratigRhitAni dvipadacatuSpadAdIni jAnapadAniM, tahRppagArehiMto mikvU bhANitacco uccaNIyamajjhimehiMto kulehiMto, kazcitkecidvA sAdhumamIpamAgamya dhammaM socA taM saddahamANA, abhibhUya, kiM ?, parIsahotrasagge bhikkhAyariyAe samuTThitA, dukkhaM bhikkhaM aDituM, uktaM hi - 'piMDavAtapavihassa, pANI0, tathA uktaM 'caraNakaraNassa sAro mikyAyariyA0', saMmaM uDitA samuTThitA, satoci ege NAtayo puNyAvarasaMmaTThA NAtayo, kAmabhogotrakArI upakaraNaM, tANi caiva khettavatthu hiraNNasuvaNNAdINi ca, je te satI cA asatI vA satitti asthi se NAtayo jahA bharahassa, asatitti Natthi se NAtayo, ahavA nAsa nAtI santi aNAtayo- aNAtagA te asthi, aNNesiM u paricintagA micA, asthi utrakaraNaM, ubakaraNaM ca upakarotItyupakaraNaM ghaTapaTazakaTAdi, nAsya upakaraNaM vidyate anupakaraNaH, athavA nopakAraM karotItyanupakAraNaM yathA chidrabubhatvAt ghaTaH jIrNatvAtpaTaH evamanyAnyopakaraNAni ekAMgavikalAni yathA svaM svaM kAryaM na sAdhayanyi tAnyanupakAritvAdanupakaraNaM, samuTThitA, syAt katthaM samuTThitA ? dhamme evyajAe ya samuTThitA, kathaM samuTThitA ?, purvameva tehiM NAtaM bhAti, putraM dhammaM 'mikSuH // 325 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 226 // surNeti pacchA jANaMti, evaM sotuM gAtaM / iha gvala purise aNNamaNNaM mama aTThAe, aNNaM ca aNNaM ca aNNamaNNaM, anekaprakAramityarthaH, anyaccAnyacca aNNamaNNaM, evamadhAraNe, vividhaM pravedayanti vidhvaDivedayanti, kimiti 1, vijA, taMjA khepaNe jAva sadA me, kAraNe kAryavadupacArAt, tADakA tADakAtojjA AtasamutthA madA evaM sarveSu kAmaguNeSu vibhASA, ete mamAhINA ahamavi eesiM svAmI, medhAvI punyameva, kimiti samabhijANejA ?, ete khalu kAmabhogA mama aTThAe ajiaMti parivaDiti parivArijaMti, na caikAntena sukhAya bhavanti, kathamiti 1, iha khalu mama aNgatare rogAtaMke, vidUgamAmAso, puga vAtio vA pettia| asiMmiya saMNivAiya, iSu icchAyAM na iSTo aniSTaH, akamanIyaH - akAntaH na prItikaraH apriyaH na zubhaH azubhaH azobhana ityarthaH, sarva evAnubho vyAdhiH kuSThAdiva vizeSataH, manasA jJAyate manojJaH, manaso mataH manomaH, dukkheNosa ho, dIrghakAlasthAyI rogaH, sajoghAtI AtaMkaH je iti ahaM, teNa rogAtaGkeNAbhibhUyate, kAmabhoge bhaNeja se haMtA, haMta saMprepe, bhayAttAyaMta iti bhayaMtAro, imaM dukkhaM pariAiyaMtu, egaM mama arjanarakSaNAdisamutthaM bhavannimittameva dukkhaM samutthitaM mAM vAghate taM bhavanta evaitaM pratyApitu, | syAd acetanatvAtkAmabhogAnAM AmaMtraNaM na vidyate tataH ucyate, zukazArikAmayUrANAM AmantraNamiSTaM, taMjahA - ' akataNNa osi tuMDiya !' tathA ca- 'bho ! haMsa ! nirmalanadIpulinAdi', tathA ca 'bohittha ! te yataH kAntAspRSTAmapi spRzya' ityenaM, teSAM putrebhyo'pi priyatarANAM kAmabhogAnAM purastAdbhavadbhirapi pUrva bhavati vANa, jamhA evaM tamhA kAmabhogA tannimittehiM tu dukkhehiM aNNa nimittehiMto vAvi hu baDighAtAdIhiM No tANAe vA na cAtyantaM bhavati, kahUM 1, puriso vegar3ato puci kAmabhoge vippahejA, jahA saMyogavippayogo, kAmabhogo vA purisaM putra vippajahAya, ta caiva paMDumadhuravANijaputtaM, jamhA te NacaMtiyA mikSuvarNanaM // 326 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikSuvarNana zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 327 // PERSimalu bhavaMti Na cevegantiyA, rogitAdInAM jahA kAlasoyariyami, tamhA evaM NacA aNNe khalu kAmabhogA jAva aNNamaNehiM mucchAmo, iti saMkhAe jJAtvetyarthaH, vayaM kAmabhoge saMyujjhituM vippajahismAmo, butA kAmabhogA, se medhAvI jANejA bAhiragA me taM ete ca upasAmIppe NI prApaNe, AsannataramityarthaH, taMjahA-mAtA me jAva saMyutA me, ete mama ahamavi etebhi, kathamiti ?. mamaipa pitA ahamasya putraH, bhAryA patiH, evamanyeSvapi yathAsaMbhavaM vibhApA, se medhAvI pubdhameva appaNA evaM samamijANijA, iha khala mama anyatare duHkhe rogAtaGke jAva No subhe, tesiM vA mama bhayaMtArANAM jAva evAmeva No ladvapurva bhAti, aNNasma dukkhaM No aNNo pariAtiyati, aNNaNa karDa No aNNo saMpaDivedayati dukkhaM, dukkhaM tA NiyamA kRtaM kRtaM duHkhaM vA syAt , sukhaM vA, ahavA dukkhodayamapi kRtaM yAvannodIryate na vAdhyata ityarthaH, tAvat kRtameva nAkRtaM, yamAdevaM tarasAdanyena kRtaM anyo na pratisaMvedayati tanhA patteyaM jAti patyaM marati, patteyaM tyajati upapadyate, jhaMjhA-malaho, saMjAnAtIti saMjJA tAM, mijameva vedyata iti vedanA, iti khalu evaM ityevaM NAtisaMyogA No tANAe vA saraNAe vA, puriso vegatA purvi NAtisaMjoge vippajahati, jahA bharaho, purisaM vA egatA NAtisaMyogA vippajahaMti jaha adRNaM, bAhirae tApa ema saMjoge ime uvaNItatarie, kimiti zarIra cena tadavayavA hastAdayaH yathA mama padmatalakomalau lakSaNopacitau hastau tathA kasyAnyasya ? 'imau karikarAkArI, bhujau paraMparajutau / pradAMtI gosahasrANAM, jIvitAntakaraH krH||1|| pAdA me kurmaNibhA, Ayu me dIha, niravadhRtaM ca balaM, urasaM budvibalaM ca, vappA abadAtAdI, tvak snigdhA. chAyA prabhA, varNacchAyayoH ko vizepaH 1, varNaH anapAyI, chAyA tu uttinnapurisamanapAyinI, zepANAM bhavati cana bhavati ca, 'analAnilasalilasamudravAgvRdviH paMcadhA smRtA chAyA' azubhadA vikAryalakSaNA, athavA avarNaNIye'pi mamIkAro PrammaMIRIDAPTAITRITIRATION // 327 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakanaNi: // 328 // bhavati, zarIre zarIrAvayaveSu vA saDataMpi koi Necchai cchetuM, jati NicijatiNa jIvati, gappagoNasakhar3atAi saDaiNa ca saMketi pavituM evaM acchINi vizAlastuppaladhavalAI, diDDI me baliyA, ujjutuMgAyatA NAsA, jinbhAvi taNuiA visadA, phAsA kakkaDao, itthI viparIto, evamanye'pi daMtoDakavola maga NiDAla galakhaMdha urapaTTikaDijANujaMghAdi mamAti-mamIyate jArisaM mama sarIraM sarIrAvayavA vA tArisA kassati ?, eva mamIyamANo jesiM paDhame majjhime pacchime vA, vayasi vAvayave mamAti, tassi ca vAto jhurati kathaM ?, paDhame tAtra vaye parijharamANo majjhimo bhavati, majjhimevi parijharamANo pacchimo bhavati, evamekaikasmin vayasi parimANo anyAM vayovasthAM prApnoti, jahA vayato'sau parijharati tathA balatovi, jaM paDhamatrayassa Natthi, saNaMkumAradito, uktaM ca- 'paNNAsagasya cakkhU parijharati0 parimANe tu vayasi susaMdhinA saMdhI visaMdhIbhavaMti, suNigRhasamu gaNiggasaMThitA pAyA ukkaDasaMThitA mahAsaMghAtapariNijA bhavaMti, valitaraMge gAte, kizhA kemA paliyA, jaMpi imaMpi sarIraM tadapi parAyataM, Na viNA AdhAreNa tenocyate- AhAropacayaM, viNA AhAreNa sussati marayati ya, satApi ca AhAreNa kAlopatreNa NiNa maNa patte padijamANeNa ANuputrIe jAna tIsavarimANi vaDituM tAtra taMpi avahitaM vA gomaNuyAUNaM, jaMpi NiruvakamaM Au bhavati taMpi ANupuccIe parihAti, taMjahA - paNNAnagassa cakkhU hAyati, athavA samae 2 AvIciyamaraNeNa maramANo 2 jIrNazakavat patati, evaM zarIraM aNicaM adhuvaM saMkhAya bhikkhU eva, jaM purekkhaDebhikkhU ceva vabahArIyaNayassa, NicchayaNayassa bhikkhu caiva bhikkhApariyasamuTThiteNa, bhikkhAyariyaM viNA prANI prANayitA na jJAnAdIni tena bhikkhAyariyagrahaNaM, duhato logaM jANijA, kiM duhato ?, taMjahA - jIvA ceva ajIvA caiva jadatthi loe, ahiMsApAlanArthaM, jIvA duvidhA, taM jahA - imaM ca aNNaM bhikSuvanaM // 328 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ IRAL - O puMDarIkAzrIsUtraka- jANejA, iha khalu gArasthA sAraMbhA sapariggahA AraMbho payaNapAyaNAdIhiMsAgravRttiA, pariggaho khetavatthuhiraNNAdi, saMte dhyayana tAGgacUrNiH | gatiyA samaNA paMca, mAhaNA dvijAtayo gahitAo, Aha-NaNu gArasthagahaNeNa dvijAtayo gahitA ?, uccate-kecidvijAH gharadAra // 329 // payahiUNa loiAI titthatvovaNAI AhiMDaMti migacAriyAdi carati, samaNovAsagA vA, te tu aviratatvAt , je ime tasathAvarA pANI te karisaNapayaNapAyaNAdisu vaDhamANA samArabhaMti aNNehi samAraMbhAveti, udesiyabhoyaNA puNa aNNe samArabhaMte samaNujANaMti, kiMcAnyat , je ime kAmabhogA saharuvA kAmA gaMdharasaphAsA bhogA, tadupaphAripu dravyeSu kAmabhogopacAra kRtvA'padizyante, tesiM parigiNhaMti vaNiyakarimAdayo, issarapurimA parigehAti parigihante ya samaNujANaMti, evaM mamaNamAhaNesu vibhApA, tivihaMtiviheNa sArabhe sapAvae NAtuM gAratthe samaNamAhaNe ya, saMsArabhayA ahaM khalu agArame aparigrahe bhavismAmi, sAd buddhiH-agArabho apariggaho ya kathaM zarIra dhArayiSyati ?, ucyate, jaha khalu gAratthA sAraMbhA egatiyA mamagA dagAraMbhaM prati jaI NAma kei aNAraMbhA aparigrahA thA, ArabhaM prati asaMyatatvAt sAramA sapariggahA cena, tattha je te dayAraMbha prati sArabhA mapariggahA mikkhagamAdI te ceva NissAe AhArovahisejjAdi jAyamANA macera vasirasAmo cAritramityarthaH, karasaNaM taM hetuM ? kasmAddhetoH bhavAMstAnansRjya tAnevAzcAMti ?, ucyate, jahA puvaM tahA avara ahApara tahA puvaM, AhAjuttaM-gihatthe NissAe juttaM, kiMvA tesiM atthi jaM dete ?, ucyate, purva ege sAraMbhA sapariggahA epa AsI, idANipi pacahatA saMtA pacamAgagA gAmAdipariggaheNa yamapariggahA, 'jevi duggatA AsI terikAmAdIgi seti, kevalaM tehiM phaNihA paricatA, kaI kasato?, ucyate, jassAraMbho ya. gharacApapAyogga, aduvetA rijubhAveNa jaNu kAMtA tAvaikaM dhammamanupasthitAH, pugaravi te'vi tArimagati asaMjatatvAtsaMsArigA, 11329 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 330 // m je khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA pAsaMDatthAvi sAraMbhA, duhavotti dovi te, athavA pucci pacchA ya, ahavA sayaM parehi ya, ahavA | rAgeNa doseNa ya, iti saMkhAe jJAtvA, dohiM aMtehiM adissamANehiMto gAratyAvRtte pADavRtte iti bhikkhU rIejatti iti parisamAptau upapradarzane vA, bhikkhu rIeja iti, tattha paNNavagadisaM paDucca se bemi pAINaM vA 6 evaM duvidhAeM pariNNAe pariNNAyakamme, parijJAtakarmatvAt vyapetakarmA avandhaka ityarthaH, avandhakatvAt pUrvopacitakarmaNaH viyaMtikArie, aMtaM karotyevamAkhyAtaM bhagavatA, kathaM aMtaM karotIti ?, atrocyate, tattha bhagavatA chaJjIvaNikAya, uktaM ca- 'puvabhaNitaM tu jaM bhaNattI tattha0' te kahaM rakkhitavyA 1, antodhammeNa, kahUM aMtodhammaM bhavati ?, se jahANAmae mama asmAttadaNDena AuDijamANassa, AuDijjai khIlau, jahA sIse hammai khIlago tahA sakaNNe AuDijjati, hammati tajjaNaM, vAghAe AuDijjati haM mai egaTThA, desiM vA Asajja, ayamaNNattha vuccati jahA oyaNo kuro bhattaM dadAti, eka evArthaH aNNaNNadhA'milaveMti, evamAhananakriyAyAM keha AuDatti bhaNatici, keI hammatitti bhaNaMti, keI puNa tihivi pagArehiM, tA'tigADhaM dukkhaM paritAvaNA, jeNa vA maraNasaMdeheNa bhavati, kilAvaNaM puNa mucchA, mucchakaraNaM jAva lomakaraNaM, lUyate lUgaMti vA tamiti lomaM dukkhAvijjato, aMgAI akkhivaMto hiMsaMti karoti, | icaiva jaNe sadhe pANA jAba dukkhaM paDisaMvedeti, evaM aMtodhammeNa jANittA savve pANA Na haMtavyA, Aha- kimayaM dharmo varddhamAnakhAminaiva praNItaH 1, Ahokhit vRSabhAdyairapi tIrthakarairanyaizca tataH pareNAtikrAntaiH ?, kimiti 1, jamuttaM savve pANA0, evaM ziSyeNa codite AcAryavAkyaM se vemi je atItA anaMtA je a paccupapannA sAmprataM varddhamAnasvAmikAle paNNarasasu kammabhUmIsu je AgamessA anaMtA arahaMtA bhagavaMto savve te evamAkhyAtavantaH evamAkhyAyaMti arthataH, atItAnAgatakAlagrahaNasUtreNa puMDarIkAdhyayanaM // 330 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ puMDarIkAdhyayanaM zrIsUtrakatAgacUrNiH // 331 // tu vartamAnakAlo gRhItaH, sarve te evamAikkhaMti, AkArakathanata AkhyAnaM, yathA avaloaNaM disANaM' nanvevamAkAreNa bhagavanto arahantaH dhammamAikkhaMti, bhASamANA api bhRzaM jJApayanti prajJApayanti, bhRzaM rUpayanti prarUpayaMti, syAdvAdato vA rUpayaMti, uktaM hi-'nAnAmAgepragamamahatI.' kiM taM prarUpayanti ?, savve pANA Na haMtavvA 'hana hiMsAgatyoH' AjJApanaM prasahyAbhiyogaH tadyathA kuru yAhItyevaM, Na paritAveyavyA Na uddaveyavvA, esa dhamme dhuve, dhruvaH nityaM tiSThati, sarvakarmabhUmipu nitio nityaH, zazvadbhavatIti zAzvataH, egaTThAI vA, evaM maMtA aMtodhammeNa se bhikkhU virate pANAtivAyAo jAva pariggahAo, tatparipApAlanA| rthameva uttaraguNevi rakkhai, taMjahA-No daMtavaNeNaM daMte dhovejjA, gilANo agilANo vA vibhUmAvaDie, AyA vA No aMjaNaM, gilANo vA rogA paDikaMmaThANo vamaNaveramaNavireyaNaM vA, ajjadhUvaNetamavi dhUmaM piyati kAsAdipratighAtArtha, evaM mUlaguNottaraguNesu susaMvRtAtmA se bhikkhU akirie nAsya kriyA vidyate te so akarmabandhaka ityarthaH, lUpa hiMsAyAM, ahiMsaka ityarthaH, akamAyANaM NivvANaMtikAuM akohe jAva alobhe, sa evaM mUlaguNasaMvuDo bhavati, je ya kamAyagrahaM karei, kasAio puNa mUlaguNe uttaraguNe ya khippaM aticarati, jo puNa akoho jAva alobho so ceva uvasaMto bhavati sakAyA, aNuvasaMto ceva pariNivvuDati, jahA uNhodagaM, upahANaM samANaM pariNintuDetti bucai, evaM kasAyovi usiNo, taduvasame parinivvuDe cucati, evaM tAva ihaloiesu virato, athavA paraloiyA kAmabhogA kimAsaMsitavyA ?, Neti ucyate, paraloiesu kAmabhogesu No AsaMsA purato kAuM viyarejA, kathamiti ?, imeNa me diveNa vA didai dhammaphalamiheva, taMjahA-Amosahi vipposahi akkhINamahANasiA cAraNaviuvvaNiDipattANi,paraloe saggaM sukulapaJcAyAdimAdi, sutaM adakkhANaesu dhammilabhadattAdi, maNajJAnI, sutaM sayameva jAtIssaraNAdiehiM // 331 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka puMDarIkAdhyayana tAGgacUrNiH // 332 / / ceva diTuM, sutaM suttehi, vividhaM visiTuM vA NAtaM viNAtaM, imeNa vA sucaritatavaNiyama0 sucaritaM tavo bArasavidho, niyamo IdiyanoiMdiya0, brahmaNazcaraNaM baMbhaceraM cAritramityarthaH, imeNa jAtAmAtAgu(va)ttieNa dhammeNa, yAtAmAtA yasya vRttiH sa bhavati yAtAmAtAvRttikaH, yAtrA nAma mokSayAtrA, mAtrA'lpaparimANA yA vRttirAhArAdi, uktaM ca-'yAtrAmAtrAzano bhikSuH, prishuddhmlaashyH| viviktaniyatAcAraH, smRtidopairna bAdhyate // 1 // ito cuto deve siyA kAmaMkamitti yatimitAn kAmAn kAmayate tAn labhate cAsevatitti, vase iMdiyANi jassa ciTThati, kAmavasavattigahaNeNa aDhavidhaM loiyaM issariyaM sUitaM, taMjahA-aNimA laghimA mahimA prAptiH prAkAmyaM IzitvaM vazitvaM yatra kAmAvasAyitva, siddhe vA adukkhamanubhavatetti, ete va aTThavidhA siddhA te, icchAe suhaM vA dukkhaM vA bhavati, etthavi siyA etthavi No siyatti erisao bhavAmi, erisamiti erisao devo bhavAmi, erisao vA puriso, icchiyarUpo, issario vade-deve, erisayA ca me saddAdayo visayA bhavaMtu, evamAdi AsaMsappayoga purato kAuMNo viharejjA, sa evaM bhikkhU saddehi amucchito jAva phAsehiM virato kohAto jAva micchAdasaNasallAo jahA amucchito saddAdiesu vimaesu subhesu, asubhesuvi adudve, virato kohAtotti Niggahaparo, NikkhINA savyaso ceva, uttaraguNA ete muttA amucchatetti, iti se mAhaNA AdANato itiH parisamAptau upapradarzane vA, kassa AdANaM?, kohAdi 4, athavA AraMbho payaNAdi pariggar3o vA sacittAdi kAmabhogA saNNAtagA sarIraMvA, mahaMti-mahaMta etaM kammAdANaM, sadANaM amucchite'dvepo vA yathA'gniH kSINedhano uvasaMto Na Dahati upasaMto mokkhaM tu dhammasudvito upasRtya uparato hiMsAdikarmasu AyariyasagAse vA aviratiprativirato paDivirato sa mikkhU bhavati, je ime tasayAvarA vipayArtha acintyatvAdupadezakatvAca pUrva ca tasA u patto, te'vi payArtha // 332 //
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 333 // SSC NAsaha samArabhaMti paJca yogatrikakaraNatrikeNa, ahiMsA gatA se bhikkhu je ime sacittA mIsA sadarUvA kAmA gaMdha rasa phAsA bhogA sacittA dupadAdi dupadesu saddAdi itthI purisagIta hasitabhaNitasadA koilasuyamayaNasalAgA haMsANa vA, etesiM ceva alaMkitANaM maNuANaM tiriyANaM ca haMsamayUrANAM, rUvasaMpaNNe NAmege No ruvasaMpaNNe0 catubbhaMgo, cauppadasaddA haya he sitahatthigulagulAIyaM vasabhaDhakvitAdirUvaM etesiM ceva aNNesiM ca, apayA saddA posavaNapavAdAdi vAteriyANa vA sAlINaM rukkhANaM taNANaM vA acittANaM 'tesi NaM bhaMte! taNANaM maNINa ya kerIsae saddo kiNNaravarityAdi vibhAsA, vINAdINaM vA mIsANaMpi bhAsitavyA, sade veNusado rUve alaMkitANaM, vRttA kAmabhogA, sacittA gaMdhA dupadANaM padmocchrAsA mANuA, raso tattheva phAso itthINaM, cauppade vidANaM gaMdho rasovittha tattheva, phAso AsaGkAdINaM rasesu pupphaphalANa phAse haMsatulAdIgaM, ete kAmabhoge yogatrika karaNatriNa va sayaM parigivhejA 3, se bhikkhU jaM imaM saMparAiyaM kammaM kajjai, samparAe bhavaM saMparAIyaM saMpati vA jeNa tAsu saMparAiyaM, ava rakSaNAdipu na kRtaM mAtraM saMvedyate tacca tatpradopaniya mAtsaryAntarAyAsAta nopadhAtairvadhyate jAya antarAiya te karmmahetavaH nApi svayaM karoti 3 se bhikkhU jaM puNa jANejjA asaNaM vA 4 AhAro, idANiM yasmAduktaM 'nAzarIravaret dharma, nAzarIrastapazcaret / tasmAtsarvaprayatnena karttavyaM deharakSaNam || 1 ||' uktaM ca "dhammaM NaM caramANassa paMca NissAThANA paNNattA ityAdi" kaMThyaM, aha puNevaM jANejA vijati tesiM parakame hiMsAdipravRttiH, parAkramaH prakaraNamityarthaH, AtaparaubhayaparAkramaH svabhAvaH dharmaH jassa aDDAe appaNI parasa ya bhaMgA 4, cetitaM kRtaM karijjamANaM vA tatkimarthaM 1, ucyate - appaNo putlAINaM bhojaNAetti, bhuja pAlanAbhyavahArayoH yatpAlanIyaM abhyavaharaNIyaM ca vastrAbharaNAdi AhAratha, evaM tassa aTThAe NiDite, tassa NiTTitaM bhaMgA 4, uggame 16, uppAdaNAe 16, esaNA. 10, pasatthA, kriyA dhyayanaM // 333 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 334 // zasu hiMsAyAM zazati teneti zastraM - ayAdi sattheNa krAmitaM jIvabhAvAt satthAdInAM sattheNa ajIvabhAvAt, pariNamitaM jIvitA vA, pAraNAmitaM vaNNAdIhiM, avahiMsitaM uggamadosAdI, taM esaNijjaM esiyaM vesiyaM na ityAdi, ahavA jahA vesIyANi rUpAdi joeci taMpi sAmudANiyaM etatprajJasyAsaNaM piNDakappiyasyetyarthaH, ahavA paNNagahaNe kusaNaM gheppetti asaNaggahaNA duruyaNo ayavAvAdivA, kAraNaTTA vedaNAdi, pamANaM battIsaM, vilamitra jahA vile paNNau pavisati Na ya taM vilaM AsAta mitikAuM sammilAveMti taDAI, jahA vA | kiMcivi leTTu ghejjhati, pAtaM vilaM saMmilAveMti AsAdenti vA, paNNautti jahA paNNao kiMci maMDukAdi aNAsAdito grasati, bhUteNa tulleNaM, evaM sAdhuvi No vAmAto haNuvAto dAhiyaM dAhiNao vA vAmaM, aNNaM aNNakAle, kAlo duvidho-gahaNakAlo paribhogakAlo ya, chuhito mikkhAvelAyA, akAle varase, tisito pANaM pivati, puvvaM ca bhuMjeti majjhe pANagaM picati, vatthaM jammikAle paribhujjati uduvAsesu vA, vAse vA vAsattANaM, sIte vA leNaM, layati lIyate'sminniti leNaM sejjA gahitA, jahA ya sotavyaM paDimA paDivaNNaeNaci NaeNavi sejjAe vasati, sumANAdisu uDubaddhe, vAsAsu sejjaM uvalIyati, sesA NiccaM sejjAmayaMti, sayaNaM sayaNakAletti saMthArasejjA gahitA, jayaNAya vihiNA suppati se bhikkhU mAtrajJaH AhArovadhisayaNakhAdhyAyabhyAnAdInAM mAtrAM jAnAtIti, aNNataraM disaM vA rIyamANe ADakkhejja dhammamAikkhe jahA dhute, se bhikkhU dhammaM kahemANo No aNNassa hetuM pANavattha leNasayaNa0 No aNosiM virUvarUvANaM pUyAsakArasaharUvagaMdhAdikAmabhogANaM, NaNNattha dhammaM NijjaraTThatAe iti khalu hetuM evaM NirutradhaM nirAsaMsaM dhammaM, tassa bhikkhussa aMtiyaM jo so uddhRdisamAgato tIraTThI tassa aMtie dhammaM socA taM saddaddamANA uDAe dhIrA assi dhamme suTThitA, te evaM savvovagatA sarvAtmanA uvagatA ityarthaH, bAhireNa abhitarakaraNeNa ya AcAryasamIpaM gatvA upetya kriyAdhyayanaM // 334 //
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyA-- dhyayana zrIstraka- saMto sarvato savvAmeva saMtA, uNhodagaM vA usiNaM hoUNa pacchA kameNa sarvAtmatayA NivvuDApariNivuDA, evaM so bhikkhu dhammaTTI, tAGgacUrNiH IOse bemi pAINaM vA 6, etto AraMbheUNa jAva pariNivvuDe vemitti, evamavadhAraNe se iti sa bhikkhU evaMguNajAIo dhammeNa // 335 // vA jassa aTTho 3, dharma vA vettIti dhammavidu, NiyAgaM NANAdI 3 carittaM vA, se jahAmetthaM buiyaMti se iti nirdezaH yena prakA reNa yathA, jaM ettha ajjhayaNe kiMci vutvaM taM savvaM buitaM, aduvA etto poMDarIyaM taM savyaM buitaM kevalaNANaM, jahA patte tahA vulaM, aduvA apatte aNNautthiyA taMpi vuttaM, evaM se bhikkhU kataro jo tiNi NANAdINi uppADeti so vutto, sa eva pariNAyakamme | | bhavati, duvidhAe pariNAe pAvAI kammAI jassa pariNNAtAI, evameva tu bAhirabbhantaresu vatthesu rAgadosAdilakkhaNo saMgo, gRhaM samRddhaM sakuDakavADAdilakkhaNaM kalatramitraputrAdi, eyapi duvidhAe pariNAe pariNAta, kodhAdi uvasaMte, etehiM tihiM kammasaggehiM gihivAsehiM asajjamANe uvasaMte bhavati, riyAdisamitoNANAdisahito sadA savyakAlaM jatetti jatejjA, hitajAte jatiyA jato, | | ahavA ko uvasaMto? jo samito, ko samito? NANAdisahito, ko sahito? jo sadA jatetti, setti Nidese sa evaMguNajA |tIyo vaktavyaH, tassevaMguNajAtIyassa bhikkhussa indrazakrapurandaravat nAmAni bhavaMti, tadyathA-samaNetti vA mAhaNetti vA sarvANi, HAI zrama tapasi khede ca, zramaNA, athavA to samaNo0, brahmA aNatIti brAhmaNaH, athavA mAhaNA Na haNatIti 2, khamatIti khaMto indriyaNo0 iti, vibhiguptaH, bAhyAbhyantaragranthamuktatvAta nIgaMthatti mokSaM RpivetyarthaH, karotIti RtuH yajJaH, yatI prayatne yatata iti yatiH, vid-jJAne vidvAn vidu muNitaM gamitamityeko'rthaH munatIti muniH mikSaNazIlo bhikSuH rAgadvepavimuktatvAt lUhe | saMsAratIreNa jassa aTTho sa bhavati tIraTThI caraMti taditi caraNaM vratAbhyupagamaM kurvantIti taditi karaNaM paDilehaNAdi pAramantagamana // 335 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 GO zrIsUtrakR mityeko'rthaH caraNakaraNapAraM vidaMtIti caraNakaraNapAravidutti vemi, evaM bravImi tIrthakara vacanAt, ajasuhammo jaMbuNAmassa kaheti // tAGgacUrNi: pauDarIkAdhyayanaM samAptam 1 // // 336 // kiriyA abhisaMbaMdho- evaM teNa caraNakaraNapArageNa viduNA mikSuNA kammANaM khavaNaTTamanmuTThiteNa kammabaMdhaNadvANANi vajetavvANi tavcavarItANi ya mokkhabandhaDANANi 'AsetavyAti, esa saMbaMdho, ahavA te aNNautthiyA kahaM saMsAraM aNupariyadvaMti ?, kammaNA, taM kammabaMdhaM vajjeti imehiM bArasahiM kiriyaTThANehiM vajjhati, muccati terasameNaM, eteNAbhisaMbaMdheNaM kiriyaGkANaM NAma ajjhayaNaM AgataM, tassa cattAri aNuogadvArA vaNNetaccA, ahigAro puNAI saMbaMdhe taha baMdhe mokkhe a, Aha-astu tAva mokkheNAdhikAro, bandhena kiM prayojanaM 1, ucyate - anenAvandhe mokkho na bhavatIti ato bandhenApyadhikAro bhavati, tacca kriyAsthAnaM kriyAvatsveva bhavati nAkriyAvatsu te ca kriyAvantaH kecid badhyante kecinmucyante teNa imassa ajjhayaNassa baMdhamokkheNa ya vRtto adhikAro / dANiM NAmaNiphaNe kiriyAThANaM, kiriyAoM NikkhiviyacyA ThANaM ca, kiriyAo punvabhaNitAo paDikkamaNae 'paDika mAmi paMcahi kiriyAhiM' kiriA NikkhivitavyA NAmAdi, dacve kiriejaNyA // 166 // gAhA, jIvassa ajIvassa vA jA kiriyA sA duvvakiriyA, eMjU kaMpane, ejate ityarthaH, ejanaM kampanaM gamanaM kriyetyanarthAntaraM tatra jIvanodanA karmaNo gurutvAt vizrasAyo gADhA yA gatiH sA savvA anuyoga itikRtvA dravyakriyA dravyajIvasyeha prayatnapUrvakatvenApi sati yA paraprayogAdanupayogAdvA Ipadapi kampanaM apyante cakSurnimepamAtramapi sA davvakiriyA, bhAva kiriyA upayogapApakarA NijjasamudANo iriyAvaddhasammatte micchatte, sammamicchattopayogo tividho maNappayogAdi 3 nAsphuradbhirmanodravyairAtmano yogo bhavatIti maNappayogA kiriyA evaM vAkkAyadravyairapi ukta kriyAdhyayanaM // 336 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAdhyayana zrIsUtraka- hi 'geNhA ya kAieNaM' kAyakiriyA gamaNAdi, uvAyakiriyA dravyaM yenopAyena kriyate, yathA paTa vemanalikAMchaNiturivigicUrNiH lekhanAdimiH paTasAdhanopAyaH zikhitaprayatnapUrvakaM paTakAraH karoti, evaM ghaTAdiSvapi AyojyaM, karaNaM NAma yayenopAyena karaNIyaM // 337 // | dravyaM tattenaiva kriyate nAnyathA, athavA karaNa hitaM, karaNIyAnmRpiNDAt ghaTaH kriyate nAkaraNIyAt upadagdhAMcchakyate pApANasikahuI tAbhyo vA, samudANakiriyA NAma samityekIbhAve jaMkammaM payogagahitaM taM pasiTTAeUNa 'samudayasamutthaM puDhaNidhattaNikAcitaM sthityu| pAyApekSaM karoti sA samudANakiriyA, uktaM hi-'kamma jogaNimitra bajjhati0'sAya puNa samudAyakiriyA asaMjatassa saMjatassa appamattasaMjatassa vi jAva sakasAyayA tAva kIrati, iriyAvahiyA puNa cha umasthavItarAgassa kevaliyarasa jAva sajogitti, kiriyATThANaM puNa eka ceva sayogI, sammattakiriyA NAma jAvaniyAo sammadiTThI kammapayaDIo baMdhati, prAyeNa apasatthAo Na baMdhati, idANi micchAdiTThI savvAsi kammapayaDINaM micchAdiTThIo baMdhao hoi AhAragatitthagarattaM ca mottUNaM, sammamicchAdiTThI idANi jAva kammapagaDIo vaMdhati yena baMdhati jayAo vibhAsiyadhAo, taMjahA-sammAminchAdiTThI micchattaM paMcagaM AhAragatitthakaravibhAsA 'NidANidA payalApayalA thINaddhi Na baMdhatu evaM' tu evamAdi idANiM / hANaM-NAsa ThavaNA davie khettaddhA // 167|| gAhA, jahA logavijae tahA, tao bhaNiyavyAo kiriyAo dvANaM ca, ettha katarAhi katareNa vA dvANeNaM adhikAroM ?, tata ucyate, samudANiyANihaNayogaTThA samudAyakiriyAhi adhikAro baMdhaNabaMdhaNayo 'adhigAro sammapayatteNa bhAvakiriyAyo, ThANaM ca, ettha katarAhiM katareNa vA hANeNaM?, Aha-kiMiriyAvahiyAkiriyAe No adhikAro?, ucyate, sA saMmapayane hANe vaTTamANassa bhavatyeva, WAII tAI puNa sammapayalAI bhAvaThANAI viratI saMjamavANaM-logocariyo parigaho pasatthabhAvasaMdhaNA yatti etesu vaTTamANo iriyAbaMdho MAHARIT ATEHTASHMAHES // 337 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- - zrImatrakatAGgacUrNiH dhyayana // 338 -- -- vA abandhayo hojA, jo puNa apasatthesu bhAvahANesu so NiyamA pAyogiyaM vA sAmudANiyaM vA saMparAiyaM vA baMdhati, arthApattizcAtra draSTavyA, samudANIyagrahaNAt iriyAvahiyAvi gahitA, pasatthabhAvaTThANagahaNA apasatthaTThANamavi gahitaM, etAhi kiM kajjati ?, ucyate, kiriyAhiM purisA pAvAiyAo savve parikkhijjA, taMjahA-dhammeti loyANugAmiyabhAvaM paDisaMdhAya tatthAvAse bhavati mahecche mahAraMbhe, tahA dhammapakkhevi puNo tauvakaraNaM ca vippajahAya bhikkhAyariyAe samudvettA iti vakSyAmi, tattha dhammiyA dhammiTThA se | jahANAmae aNagArA bhagavantoM tidhA pAvAiyA parikkhijjati maMDalabAhiMdvitA agaNikAyapAtI ya, NijuttI smttaa| suttANugame suttamucAreyavyaM-sutaM me AusaM teNaM bhagavatA iha khalu(saM)jUheNaM (sU017) jUhe saMjUhaH saMkSepaH samAsa ityanAntaraM ye te kriyAvantaH te savvevi etesu dosu ThANesu vaTuMti, taMjahA-dhamme adhamme ca uvasame yA aNuvasame yA, dharma evopa| zamaH upazama eva ca dharmaH, ubhayAvadhAraNaM kriyate, athavA upazamAddharmo bhavatIti tena dharmagrahaNe kRte'pi upazamasya kriyate grahaNaM, | evaM adharma anupazame ca vibhApA, arcitatvAt pUrva dharmayopazamasya ca grahaNaM kRtaM, itarathA hi pUrvamadharmo'nupazamazca bhavati pacchA | dhamma ubasamaM ca paDivajjeti, teNa ete do ceva pakkhA bhavaMti, taMjahA-dhammapakkho adhammapakkho ya, tassa paDhamassa hANassa adhammapakkhassa vibhaMgo vibhAga ityarthaH, iha ca khalu pAINaM vA 6 saMtegatiyA maNussA jAva surUvA vege, tatra ghAto hiMsA mAraNaM daMDa: adharma ityanAntaraM, tesiM puNa savvesiM adhammapakkhe vaTTamANANaM imetArUvaM daMDamamAdANaM saMpehAe jAba hiMsAparaddhassa daMDaH kriyate eva, atra adhammapakkhe aNuvasame ya vaTTamANassa daMDassa samAdANaM grahaNamityarthaH, sapehAetti saMmaM pehAe daNaM, taMjahA-Neraiesu tirikkha0 maNussesu devagatIe ya etAvaM tA, pANAdikaM tu jAva vemANiesutti, maNussANaM daMDasamAdAgaM samIkSituM Aha // 338 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAdhyayana zrIsUtraka tAGgacUrNiH // 339 // yadi maNussANaM caugatisu daMDasamAdANaM sesANaM NeraiyatiriyadevANaM tesiMNAma kiriyAvANesu vaTTamANANaM daMDoNatthi', ucyate, asti, kathaM ?, je yAvaNNe tahappagArA, aNNe maNuavajjAsu tisu gatisu, prakAra iti sAdRzye zarIrendriyAdi, NeraDyadevANaM puNNAdilakSaNatvAt zarIrasAdRzyamanti, tirikkhajoNiyAo orAliyazarIrasAdRzyaM indriyasAdRzyaM, 'vinnU veyaNaM veyaMti' 'viSNU' saMjJAnagrahaNaM indriyANAM ca tAni kepAMcit sagalANi, iMdiyaNimittaM ceva, uktaM hi-"bhavapacaiyaM dehaM0" gAthAo tiSNi, ahavA cinnU vedeti ya bhaMgA 4, saNiNo vedaNaM vijANaMti ya vedaMti ya, siddhA vijANaMti Na vedaMti, asaNNiNo Na jANaMti vedaMti, ajIvA na jANati Na vedayanti, ettha puNa paDhamatatiehiM bhaMgehiM ahigAro, vitiyacautthA avatthU , temiMpieyAiMti jahA maNussANaM tadhA tesipi neraiya0 kiriyAThANAI bhavantIti akkhAtAI, taMjahA-ahAdaMDe jAva iriyaavhiyaae| tattha paDhame daMDasamAdANe (sUtra 18) Ahijjatitti AkhyAta ityarthaH, se jahANAmae kei purise AtahetuM vA AtahetuMti AtmArtha, NAtahetuti putradArAdINaM aTThAe, agArahetuti gharassa khaMbhe iTTakAdi vA karoti, pariyArotti vAsabhattagacArabhaTTAsahatthimAdi parivAro, ahayA gharasseva vA paDiyAdiparivAraM karoti, evamAdINi aDhAe daMDaM tasathAvarehiM pANehiM taM ca sayameva Nisirati, tassa tAva aNNe ahiuMjati aNNe bohaMti, aNNe maMsAdINaM aTThAe uddayei, thAvarevi, aNNevi hanti a aNNe chiMdati aNNe taccheti aNNe AhArahetuM khAti vA, evaM aNNehivi kAraveMti, kIraMtaMpi samaNujANati, yogatrikakaraNatrikeNa vibhAsA, evaM khalu tassa tappattiyaM tatpratikaM sAvadyakarma paDhame daMDasamAdANe 1 / ahAvare doce aNatthadaMDetti (sUtraM 19) se jahANAmae kei purise je ime tasathAvarA pANA te No acAe arcayanti tAmiti arcA-zarIraM tasya mAryamANasya zarIramupayujyate yathA mRgaM, TRIPAHILIARY RAILEDTARIAN NERHITRIPAHILIA // 339 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka kriyAdhyayanaM - tAGgacUrNiH // 340 // MUS etaM haNaMti, evaM No aiNAetti aiNaM NAma carma taM vagyAdIvagAdINaM, evaM jAva No advimiMjAetti, hiMsisu metti eteNa mama pitA aNNo vA koi mArito jaha kattaviriyAvarAha0 gAhA sa mama ceva aNNaM vA mArehitti jahA dasArehiM jarAsiMdho hiMsissatitti gambhatthaM vA bAlaM vA mAreti jahA kaMso devaiputte No puttaposaNaM mArayitvA putrAdInAM mAMsAni dAsaMti, pasuposaNatAetti gavAM gavAtrAya AsahatthINa udaNNamaMsAdINi dIyaMte, agArahittUNaheNa(viddhihetuNA)vA agAraMgRhaM taM bRhayaMti iSTakakASThAdimirvayaMtItyarthaH, No samaNamAhaNehiM tu samaNANaM caragAdINaM paMcaNhaM bhattamAvasathaM vA kareti, evaM mAhaNANavi, savvattha vA sarIrAdINi kiMci eti, se haMtA chettA jAva uddaveuM ujjhituM vAle verassa AbhAgI bhavati, verANivi imekaDAdINaM emeva, jahA paMthaM vacaMto rukkhassa pattaM chettUNaM chaDDei, laTThIe vA moDato pANAI vacati, kuhADi vA AyudhaM cA rukkhakhaMdhesu rukkhaDAlesu vANivADeto baccati, sa vAle na kiMci tatto pattaM vA pupphaMvA AjIvati, kevalameva vera-kammaM tassa bhAgIbhavati, aNaTThadaMDe / se jahANAmae kei purise kacchaMsi vA jAva pabayaduggaMsi vA taNANi-seDiyabhaMgiyAdINi pattANi puNa sukkhANi ussaviya 2 jAva No davyova0 bhavatutti agaNikAyaM Nisarati 3, yogatrikakaraNatrikeNaM 3, evaM khalu tassa tappattiyaMti sAvajjetti doce daMDasamAdANe 2 // ahAvare tacce daMDasamANe (sUtraM 20) hiMsAveMti ettiyaM adhijjati, se jahANAmae kei purise se iti nirdeze, yena prakAreNa yathA, nAma parokSasUcAdiSu, kei aNiddiTuNiddeso kIratI, mamaMtI mameva mIyate tamaM tadIyaM putraM prAtaraM vA duhitaraM vA, aNNaM NAma aNiellayaM, aNi veti aNielliyaM, jahA kuppisappeNa khaito amaco, aNNo sAhAmaratti, teNa ca so sappo gahito, teNa ciMtitaM-ahaM tAva khaio mato ya, mA esa jIvaMto aNNaMpi logaM a lsinaharuMAITTEN // 340 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ ET kriyAdhyayana zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 34 // [sAhitti teNa mAremi, evaM so aNNassa aTTAe taM rAppaM mAreti, athavA anya iti paraH parAbhyaH aNiyaM hiMsetIti, eteNa 'koi | mama mArato Asi, hiMsaMti udyatAyudhaH' evaM jahA surAyAdi, hiMsissatitti jahA AsagrIvo tivaTA,mA me mAresatitti mAritumicchati, rAyANo vA'dANAe khuDDalae ceva mAreMti, evaM mamaM vA aNNaM vA aNi vA ekeka hiMmatitti trikAlo bhAvitavyaH, tasesu dupadacatuSpadaapadAdipu jAva thAvaresu vihiMsiMsutti rukkhasAliyaM ajANato AvaDito roseNa chidati, uktaM hi-'etto | kiM kaTThataraM jaM mU' hiMsatitti rukkhamAlaM paDataM aNAmaMtaM ceva AyudheNa chiMdati, hiMsatitti dambhasUimAdIkaNTae maleti, yathA vA | sAkyabhikSuH palaM patraM chinnaM vA, yogatrikakaraNatrikeNa Nisirati, tace daMDasamAdANe 3 // ahAvare cautye akamhAbattietti Ahijai, (sUtraM 21) akasmAt nAma hetvarthA paJcamI akasmAt , se jahANAmae kei tAva pavvataduggaMsi vA miyavattIe. | mRgA eva yasya vRttiH saGkalpo nAmAmiprAyaH mRgAna mArayiSyAmItikRtvA gRhAnnirgacchati tadevAsya praNidhAnaM buddhiramiprAya ityanarthAntara, athavA praNidhAna, vItaM saMgamAdIhi appANaM Na vetti, uktaM hi-vItaM mayaNo saraNo0, vigAe gaMtA ete migattikaTTu jAva Nisirati se migaM vadhissAmitikaTTu, tittaraMti vA jAva kaviMjalaM vA vidhittA bhavai, jahA mRgaMtahA annaM dupadacatuSpadaM sirIsivaM vA vidhittA bhavati, iti khala se annassa aTThAe jAva se jahANAmae ke purise sAlimAi NilijamANe nindamANe annayara anatarassa hatthaM nisirati, satthaM vA aziyagamAdi, se samAgame yA maraNakAle sugaMdhI taNajAtisAlimAi chiditA bhavAte, iti (khalu) se annassa aTThAe anaM phusati NAma chiMdati athavA phusaMti phasamANo ceva dukkhaM uppADeti, kiM puNa chijamANe 1, cautthe daMDe 4 // ahAvare paMcase daMDe (sUtraM 22) se jahANAmae kei purise mAIhiM vA pitIhiM vA nityamAtmani guraSu
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 342 // ca bahuvacanaM ahavA mAIhiMti savattINIo mAtusiyAto pitussitAo gihitAo, pitIhiMti pitRpitRvyAdayaH pitRvayaMsA vA sesANi bhAtimAdINi mittaM amittaMti niggahaNA, ete caiva pubbuddiTThA mAyAdIyA gahitA, tesiM egataraM vA, gato vA khaNakhaNauttikAuM gharaM atitavAniti, taM vA mittaM ca amittamiti mitte vaghitapubveti, sAMdRSTakaM kriyate, adha ke vaghitapubve bhavati ajANato dRSTerviparyAsaH, diTThivippariyAsiyA, se jahA0 kei purise gAmaghAtaMsi vA rAto vA viyAlaMsi vA divasato vA tAvadbhrAMtalocanaH ateNaM teNaMti ateNe hatapuvve bhavati AsaNNe vA asimAdiNo jar3a diTThIvipajjAso Na haMto Na mAreMto tassa te sAvajjeti paMcamA kiriyA, daMDo ghAta ityanarthAntaraM sa tu parAzrayaM daNDaM samAdiyati ebhiriti daMDasamAdANe / idANiM prAyeNa AtmAzrayANi, Na ca ekAntena tesu parassa vavazevaNaM bhavati tahAvi kammabaMdho bhavatittikAuM kiriyATThANANi uccati, AdillAI puNa kiriyATThANattevi sati daMDasamAdANevi sati daMDasamAdANA vuccati 5 // ahAvare chaTTe kiriyATThANe mosAvattipatti ( sU 23 ) se jahANAmae mosavattie AtahetuM vAsahetuM vA sahodovi koi coro gahito avalavati NAhaM coroti, nAihetuMti putto vA se aNNovA se koi Na esa coro No pAradArio, ema bhattagAdI parivAde sara, musaM bhaNAvei mosovadesaM karei evaM tumaM bhaNejjAsi, kUDasakkhI vA kareti, aNNaM vA aNujANaMtetti caiva bhaNati - muTTha tujjhehiM avalattaM, yogatrikakaraNatrikeNa 3 sAvajeti chaTThe kiriyA 0 6 || ahAvare sattame kiriyaTTANe adinnAdANavattietti (sUtraM 24 ), AtahetuM harissAmi iti evaM Neti, agAraparivArahetuM vA harati, yogatrikakaraNatrikeNa sAvajjeti sattame kirie 7 // ahAvare ame | ajjhatthie (ajjhatthavattietti) (sUtraM 25), se jahA0 kei purise Natthi Na ca visaMvAdeti, yo hi yadvivakSucikIrSurvA kriyA dhyayanaM // 342 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 343 // ditsurvA kasyacit kiMcit sa yadA anyena apadizyate evaM kuru brUhi vA asaMvAdehi sa evaM visaMvAdijja to puNa koi russati koi tussati, Na evaM kei visaMvAdeti, sayameva ajjhatthiyatteNa hINo adINe dINe, athavA samityekI bhAve samyagvAdaH visaMvAdaH, kSepaH prapaJcaH, anyaM vA kiMcidapriyaM vacanaM kAmamapriyamuktasya kopaH, sa evaM avisaMvAditovi akasmAdeva hINoti hINe sarato oyAto chAyAto, dINo NAma akRpaNo'pi san kRpaNavanniHsaMhRto'vatiSThate, duTThotti akRtApakArasthApi praduSyate, duSTamanAH durmaNAH, iSTaviSayaprArthanAbhimukhaM hi manaH tadalAbhe apahataM bhavati, abhihatamityarthaH, manasA ca saMkalpAH manaHsaMkalpacintAH jAna jhatti tatkSaNaM AtmAnamadhikRtya varttate AdhyAtmikA adhyAtme saMzritAH ajjhatthasaMsarayA, athavA yuktamAsaMsayameva samAnadIrghatve kRte ajjhatthayA AsaMsaiyA, ahavA saMzayaH ajJAne bhaye ca saMzayaM kurvatIti saMzayitA, kasAehiM kapAyAvRttamatirna kiMci jAnIte, bhayaM cAsya iha paratra ca bhavati, cattAri, taMjahA - krodhaM vA 4, appaNo kujjhati, agammaM vA gaMtuM, vAyA duruttaraM vA kAuM appaNo caiva russati, ruTTho ohatamaNasaMkappo ajjhatthameva kohamANA, sisso pucchati - ete kohAdi ajjhatthato jAtA kiM ajjhatthaM bhavati ?, | uppatimANaM bhAvANaM ubhayathA dRSTatvAtsaMsayaH, tatra tAvat taMtubhyaH paTo jAtaH taMtupratyAkhyAnAya bhavati, goloma vilomebhyo dUrvA jAtA, kAraNamavilakSaNA bhavati, evamadhyAtmakrodhAdyA jAto kimadhyAtmaM bhavati paTavatsUtrAkArAdanyatve Ahozci dUrvA yathA khakAraNebhyo'nyA, evamadhyAtmaM kapAyA adhyAtmavatiriktA vA bhavatIti saMdehaH 1, ucyate - kapAyAstAvanniyamAdadhyAtmaM ca syAt, kapAyAH syAdanyat khadiravanaspativat ca, kathaM 1, yenAkapAyasyApi adhyAtmaM bhavatIti, kathaM kAe vidu ajjhaSpaM akapAyasyApi kAyavAGMmanoyogA bhavantIti kRtvA te'dhyAtmaM bhajate iti, nirAzrayakapAyavato hi kaSAyiNaca, evaM khalu tassa vappattiyaM aTThame kriyA dhyayanaM // 343 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ ------ zrIsUtraka HHATTIRINTIMATAmer kriyAdhyayanaM ---- tAGgacUrNiH // 344 // - ki0 kovapattietti Ahite 8 // ahAvare Navame kiriyahANe mANavattietti (sUtraM 26), se jahA ke purise jAtimaeNa vA ahaM jAtyAdiviziSTaH asaMkIrNavarNa uttamajAtIya anyeSvapi vibhApA, aNNatareNa mateNaMti, Natthi etehiMto ahavihe| hiMto madaTThANehiMto aNNaM mayaTThANaM, carittaM atthi, kiMtu saMjogA kAyavvA, taMjahA-jAyamayapatte NAmege No kulamayamatte0 jAti-| | madamattevi kulamadamattevi ege, No jAtimadamatte No kulamadamatte sovi avatthu, AdillA tiNi bhaMgA gheppaMti, evaMjAtIe sesAvi padA bhaitavvA, dugasaMyogo gato, tigatigasaMyoge ego jAtimadamattovi kulamadamattovi balamadamacovi, evaM caukagapaMcagachakagasattagaaTThagasaMjogA kAyavyA, buddhivibhaveNa jAva paraM hIleti, paro NAma yo jAtyAdihInaH, atulyajAtIyaM ratnaM hIlayati lajA. viti, evaM jAva aNissaradurgataM hIlayeti, niMdito nAma parajAtyAdinyUnasamutthaH, Atmasamuttho manastApaH, jahA imo barAo | hINajAtI duggatao veti, mA marisau koi kulo bhojjo, jovi keNai maMdeNavi siho taMpiNa jiMdaMti, savyaMgaM NAma maehito so balio rUvio athAvi dujAtIottikAuM, zmazAne iva, evaM savve saMjogA bhANitacA, garahA NAma paresiM pAgaDIkaraNaM, esa dujAtIo caMDAle DaMbo cammArAdi vA, paribhavo NAma Atmano jAtyAdipadAvaSTambhAt tadIneSu parepu avajJAM karoti, triSvapi anabhyutthAnaM nyUnamAsanaM asakkAritAhArAdipradAnamityAdi, ittario alpapratyayaH, itvaramityayamalpataro'yamasAt jaatyaadimiH| asmAdahaM jAtyAdibhirmahattara iti appANaM viukasei vividhaM viziSTaM vA AtmAnaM viukamatIti apANaM viukasse, so puNa kiM jANai barAo ?, etAni jAtyAdIni mada sthAnAni ihaiva bhavaMti, athavA balarUpatapAzrutalAbhaizvaryebhyaH ihApi kadAcid bhrazyate, kiM punaH paratra ?, tadyadi atyantaM jAtimadAdIni bhavaMti to ki ttha majjitabya ?, ito puNa dehato cuto kammavitibho avaso payAti - - - // 344 //
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ I mAnapratyayaM zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 345 // tAsu tAsu uccaniyatAsu gatisu, upapadyata ityanarthAntaraM, raMganaTa iva, so ceva rAyA bhavati, so ceva rAyA bhavittA soceva dAsaH, so ceva itthIvi, ko vA tassa mANo ?, evaM jIvovi egatA khattio, athavA yatra paravazatA tatra ko mAnaH, sarvaH karmavazena, | evaM gambhAo gambhaM gambhAo agambhaM agambhAo gambhaM agambhAo agabhaM, maNussapaMceMdiyANaM gambho sesANa agambho, jammAo jammaM evaM ekabhaMgo, NaragAo NaragaM catubhaMgo, yAvatkhakarmavazAdeva sukhI bhavati duHsIvA, mRtatha karmabhireva zobhanAmazobhanAM gatiM nIyate. uktaM hi-'AkaDaNaM karmA, karmaNaM viphar3atI'ti, etadbhAve utkarSApakoM ko nAma?, jo puNa mAnI tassa avamAnitassa roso bhavati tenocyate-caMDe thaddhe caMDe kodhItyarthaH, jAtyAdidharmaH stabdhaH, avamANito NisamA russati, rudvo'pi mANaMpi. I kA gatiH tena ?, krodhamAnayonityamanyo'nyasya vidyate, cavale nAma0 agaMbhIre, muhutteNa avamANito russati tharathareti akosati jAtyAdimirAtmAnaM, prazaMsati mAnI yAvi bhavati, cazabdaH pUraNe apiH saMbhAvane, mANI atramANito caMDocavalo ca bhavati, evaM tassa mANadosA sAvajaMti, Navame kiriyATThANe 9 // ahAvare dasame mittadosavattietti Ahie (sUtraM 27) se jahANAmae kei purise mAtIhiM vA pitIhiM vA jAva suhAhi vA saMvasamANe tesiM aNNatare nivAie vA avarAdhavaie tAva akkoso. vA kAeNa hattheNa vA saMghaTTe vA uvakaraNe vA kamhiyi bhiNNe vA evamAdi lahumao-alpa ityarthaH, sItodage cA. kAyaM uballettA. bhavati, hemaMtarAtIsu, usiNodaviyaDeNa vA kArya ussicittA bhavati, viyaDagrahaNA usiNatelleNa vA usiNakaMjieNa vA agaNikA-1 | eNa vA ummueNa vA tattaloheNa vA kAyaM uDahittA bhavati, kaDaeNa vA veDhetuM palIveti, so ceva kaDaggitti bucati, Aha-hiMsAzravAH kezava! mAyayAvA, vipeNa govinda ! divAgninA vA' chijati se sao kasao, sesaM kaMThayaM, uddAletti cammAI laMbAveti, daMDotti // 345 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 346 // lauDao, aTThitti kopparaM, teNa khIlaM deti, aMguDiM aMgulitalasaMghAto, muTThI, lU, leTTuo, lIlAvayati grahAreNeti lelU kavAlaM, vasakagharamityarthaH, kuDDayatIti AuTTeti, tahappagAre purise saMvasamANe duhitA dummaNA bhavati, ta eva yathA mArjAre proSite mUSikAdI satyA suhaM suheNa viharaMti evaM taMmi pavasite vIsatthA ghare ThiyA vA NAgaragA gAmelagA vA, sanco vA jaNavato bIsattho svadharmAnuSThAyI bhavati, tahappagAre daMDagaruotti vadhati cAraMbhati vA savvasvaharaNaM vA karei hatyacchinnati va kareti NindhisayaM vA kareti, daMDapurakkhaDeti vA daNDaM puraskRtya rAyA ayohallA egaTThAveti, AulagAci daNDameva puskatya karaNe Nivesenti, savvAlie vahati, appaNo caiva ahite asmin logaMsi kathaM kiMci daMDeti so NaM mAreti ahvA puttaM aNNaM vA se NiellagaM mAreha vA avaharati vA aNNaM vA kiMci appiyaM karetitti tassa gharaM vA se Dahati sasmANi vA catuSpadaM vA se kiMci goNaM vA assaM vA hathi vA ghUreti-avahareti vA 2, aha te paralogaMmi evamAdiehiM pAvehiM kammehiM subahuM pAvaM kammaM kalikalusa samajittA NaragatirikkhajoNIsu vA subahuM kAlaM sArIramANasAI paccaNubhavaMti, saMjalaNetti saMjalati yathA'gniH, bhasmopadhAyI tvanuyogAdi, so'pi lahusaeva avarAdhe khaNe 2 saMjalatIti saMjalagA, paraM ca saMjAlayati dukkhasamuttheNa roseNa, saMjalaNa eva ya hair gati, gaTThatA dovi, paraM ca avagArasamuttheNa dukkhuSpAdeNa kopayati, evaM tAva uraMureNa sayaM karoti kAraver3a vA, to pusa asamattho ruTThovi saMto parassa dukkhaM uppAtuM pacchA se rAyakule vA aNNattha vA paDImaMsaM khAyati copanayatItyarthaH pRSThimAMsaM khAdatIti piTThimaMsio, evaM tAtra aghAlahUsae avarAdhe jo erisaM daMDaM vattayati so mahaMte avarAdhe dAruNataraM daMDa nivatteti, kahaM ?, puttadArasseva yathoktAni daMDasthApanAni zItodakAdIni avi roseNa sayaM karoti vA kAraveti vA, evaM puNa mitradoSapra0 // 346 //
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIyatrakatAGgacUNiH // 347 // kethivi dosavattiyaM aTThamaM kiriyAdvANaM bhAvituM pacchA bhaNati, pare dosavattiya NavamaM kiriyaTThANaM pacchA mANavattiyaM 9 // evaM mAyApratyaya khalu tassa sAvajatti dasame kiriyahANe se je ime bhavaMti gUDhAyArA 'guhu saMvaraNe gUDho AcAro jesiM te gUDhAyArA vA | galagartA saTThilacAro vA, NANAvidhehiM uvAehiM vIsaMbhaMjaNayituM pacchA musIta vA mAreti vA jahA pajjoyeNa abhayo dAsI hiM harAvito tamo timiramandhakAra ityanarthAntaraM yathA naktaMcarAH pakSiNaH ratiM carati adRzyamAnAH kenacit evaM tevi corapAradAriyA tamasi kArya kurvantIti tamokAIyA, ulugapattalahuetti ulukA:-pakSiNaH pAtyate'nenAtmA tamiti patraM picchamityarthaH jahA taM ulugaM pattaM taNueNAvi vAteNa cAlijati vA ucchalliJjati vA utkSipyati vA evaM lahugadhammo, jeNa idhaM tholaguruevi kaje ucchallijati, pavyayaguruetti jahA pabbato gADhAvagADhamUlo saMvagavAteNAvi Na sakketi cAleuM vA evaM so'vi mAyAvI musAbAI, | jatthANeNa laMbo gahito jaM vA asaMteNavi abhiyogeNa viNAsetukAmo tattha aNNehiM anbhatthijamANo vA avi pAdapaDaNehi Na / / | sakkati ucchalletuM, AriyAvi saMtA aNAriyAhiM viudaMti, AyariyA khettAriyAdi, AriyamAsAhi, gaccha bhaNa bhuMja evamAdiehi, | ete cevatthe kalAdatAlAcaracorAdI AtmIyaparibhASAehi bhaNaMti, mA paro jANIhIti, ajANato suhaM vaMcijai, aNNaM puTThA AtmA na pRSTaH, ko vicArAn kathayati ?, evaM koi suDhitAe gAcIo paMthe hiraMto kuDhiehiM NAo, corotti viMdamANo gahito, rAulaM nIto, kAraNiehiM pucchio bhaNati-NAhaM coro, pahiutti, amugattha padvito, kathaMci samAvattIe eyAsiM gAvINaM piTThato saMpattametto ceva gahito, athavA kassai kiMci AsiADitaM, pacchA so taM coraM kiMci bhaNati-avassaM etaM amugeNa hitaM bhavissati, || so ya taM jANatovi jahA teNa hitaMti bhaNai-amugeNa hitaM ayoNa vA evamAdi annaM vAgareti, aNNahA saMtaM appANaM aNNadhA ||347||. MASTERSTUm
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ CHRI mAyApratyayaM // 348 // SHAINMEANIMALNIMAHIMGallIL SHI zrIstraka- daMsetitti, jahA galagarcA NANAvihehiM pAsaMDavesehiM aparaM ceti, evaM cArigAvi cAraiti, aNNahA AikkhaMti, jahA puTTho keNai tAjacUrNiH kosi tamaM? moDheragAto Agato bhavAn ?, so bhaNati-NAhaM moDheragAto, bhavadgrAmAdAyAto, vikaMto vA pucchai koi-ajjo ! niuNaM FA bhaNatti, kiNaMto adhiyaMto evaM kUDakarisAvaNaM ccheyaM kUDagaMti, se jahA vA kei purise aMto salle mA me dukkhAvijihitti kaMTaM No aNuNNavati, vijeNa aNNaNa vA Na NIharAveti, No palividdhaMsametitti, nAnyena kenacit osaheNa kotthati, keNai vA puDhe dubalo, Na eteNa pasavaNe pauNatitti, mA sasallo ajjavi hojA pacchA evaM evamiyaMti, jaha se sayaM No uddharati evameva aNNeNavi puTTo vedaNabhIto Nasthi sallotti giNhai, aviudRmANetti pareNa puTTho vA aNAloemANo, teNAntargatena duHkhena pollarukkhoviva antargatadAvAgninA aMto aMto jjhosiyAti, evaM ettha NaM pAradAriyAdi viraheNaM tappaMti, alabbhamANo polarukkhoviva antargatapAtakaH aMto aMto jhiyAti, Aha hi-'taM mitramaMtargatamUDhamanmathaM eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH-evameva mAyI mAyAkaro vA acoro aNNo vA pucchijjatoci No appaNo Aloeti, louttariovi kiMci mUlaguNAticAraM vA uttaraguNAticAraM vA kaTu No Alo. eti, AlocanA AkhyAnaM, pratIpaM kramaNaM pratikramaNaM, nindA AtmasaMtApe, garahA paresiM vA, tasAt nivarttanaM viuTTaNaM No jadhAvarAhaM jaM jassa avarAhassa aNurUvaM pAyacchittaM loge caret , loke tAvat agamyaM gatvA agadAdyeva, madyaM pItvA, NidhisaovA, mAMsaM khAittA mANavo dhammakovitANaM ubaDheti, jAva pacchittaM te diti, kiMcit aticAraM palaMDubhakkhaNAdi kRtvA madyaM vA pItvA 'sadyaH patati mAMsena.' adhyApakAnAmAlocayati jAva pacchisaM, samaye vizvAsAya viruddhaM kRtvA sayANaM sayANaM gurUNaM Aloeti, loguttarevi evaM ceva No AdhAridhaM, mAyI assi loye maNussaloe, je tAva gRhasthA mAyI so kadAi ussaNNavido vA imaM logaM aMto aMto jhiyAti, A ti . louttariovi kiAca mUlavA , tasmAt nivattena ELHIMIRMIREDITATI mmuna mummune //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ti tApasAdikriyA zrIsUtrakatAGgacUNiH // 349 // Nava lambhati, paralogeNa tirikkhajoNiesu appaNogAsA pacAyaMti, jai koi ussaNNadopatvAt assi ceva loge pacAyAti, deva| logapi No labbhati, kuto mokkho ?, aNAloie apaDikato vA sammadiTThI jAvaNo sijjhati, paraloe pacAyAti, devaloka ityarthaH, kiM puNa ?, sa evaM mAyI, niMdAgarahAniMdanAdayo mithyA, uktaM hi-'amAyameva seveta' mAyI ca nindyate lokena ityarthaH, AtmAnaM prasaMsatIti, sevitA ca mae asuddhaM vaMceti appaNo tussati, Aha hi-"yenApatrapate sAdhurasAdhustena tuSyate" Nigarati yadA mAyinA paro vaMcito bhavati tadA labdhapasaro adhiyaM caratIti NiyaratIti, No NiyaTTati-na nivartate tasmAt prasaGgAt , uktaM hi-"karotyAdau0" NisiriyadaMDo NAma haraNe mAhaNANaM vA taM kAuM chAdeti, Na karemitti, aNNassa vA uvariMchubhati, mAI asamAhaDalesseheDillAo tiNi asamAhaDalessAo, samyagbhiH triyogairAtmanA''hatya asamAhaDAo, uvarillAo tiNi samAhaDAo, te evaM | khalu se mAthissa asamAhaDalesassa sAvajatti Ahite, ekArasamaM kiriyAhANaM 11 // (sUtraM 28) ahAvare duvAlasame (sUtraM 29), etANi prAyeNa gRhasthAnAM gatAni ekArasa kiriyAhANANi, imaM puNa pAsaMDatthANaM bArasamaM kiriyA0 tenocyate je ime bhavaMti AraNiyA araNNesu vasaMtItyAraNiyA tAvasA, te puNa kei rukkhamulesu ya vasaMti, kei udaesu, Avasahesu | vasaMtItyAvasatthigA, gAme aMtikA grAmAbhyAse grAmastha grAmayorvA grAmANi vA aMtie vasaMtIti grAmaNiyaMtiyA, grAmamupajIvantItyarthaH, kaNhuIrahassiyA, raha tyAge, kiMcidrahasaM epAM bhavati yathA homaM maMtrAzca AraNyagaM vA ityAdi, sarve vedA epAM rahasaM yenAbrAhmaNAya na dIyante, No bahusaMjatA No saMjatA No bahue jIvesu saMjatA, paMciMdie jIve Na mAreti, egidiyamUlakandAdi udayaM agaNikAyaM ca vadheti, saMyamo nAma yatnaH, viratI veramaNaM jahA mae asuo Na Itavyoti, pacchA tesiM ceva jesu PROINDIma EMAIL 1EH 9 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGganUrNiH // 350 // tApasAdikriyAka virato tesu jataNaM kareti, mA me mAressAmitti, athavA saMjamo viratI egaTThA, samapANajIvasattehiM, athavA No bahusaMjao-bahusaMjao No bahuvirate appaNo sacAmosAI evaM viuMjaMti, sarca mosaM kataM, taMjahA-ahaM na haMtavyo aNNe haMtavvA, brAhmaNA na haMtavyAH, brAhmaNaghAtakasya hi na saMti lokAH, zUdro hantavyaH, zUdraM mArayitvA prANAyAma japet vihami(nI)tikAM vA kuryAt kiMcidvA dadyAt , anasthikAnAM sacAnAM zakaTabharaM mArayitvA brAhmaNaM bhojayet , haNaNaM-piNaM, AjJApanaM amugaM kuru amugaM dehi cetyevamAdi, paritAvaNaM-dukkhAvaNaM, parighettavyaMsi dAsamAdi parigeNhati, uddavaNaM mAraNaM, jahAtivAtAto aNiyattA tadhA musAvAdAdi 3 jahA etesu AsavadAresu aNiyattA emeva itthikAmA bhAriyA, uktaM ca-"mUlameyamahammassa" Aha ca-"ziznodarakRte pArtha", athavA itthiyAsu saddAdayo paMcavi kAmA vidyate iti, uktaM ca-"pupphaphalANaM ca raso0" mucchitA giddhA jAva ajjhovavaNNA jAva vAsAI catuHpaMca, paMcagrahaNaM chasatta jAva chaddamamAI, majjhimo kAlo gahito, pareNa kamhA Na gahito jAva vIsa tIsa sayaMti vA ?, ucyate, ete prAyeNa aNNautthiyA bhuktabhogA abaccopAdAnAI kAUNaM pavvayaMti, bhogapivAsAe vA bhoge kevi haraMti, jIvaMtitti gatavayA jAva avaccAI upAdeMti, thovaMtiyaM tAtra ceva se vayo bhavati, Aha hi-"yA gatiH klezadagdhAnAM0" tena catuHpaMcagrahaNaM, uktaM ca-"soyasu na ghareNa muhe." evaM tAva tersi therapacaitANaM esa kAlo ussaggeNa bhaNito, pacchA sutteNa ceva'vadisati, etasmAt yathoddiSTAt appataro vA bhujataro vA, eka do vA tiNi vA vAsAI gahitAI, bhujataro bhavati, dasaNhaM pareNa jAva sataM vAlapavvaitANaM, jahA sugala(su)tassa, jaNe NAsitti jaNo na jAto, evaM tAva te pavvaitA aNiyattabhogA, yathA zAkhoktA, AdhAkarma AhAro AvasahasayaNovAdANasnAnagandhamAlyAdimogA bhuMjaMti, ta evaM aNiyattakAmA kAlamAse kAlaM kiccA AmmaN PATITIAANILETTPHATITI mufanieminaama ITORICITIESAll S EMIIIANITAMA HARImmoralia // 35 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 35 // IryApathakriyA A aNNataresu Asuriesu kidhisiesu jesu sUro Nasthi dvANesu, tANi puNa adhe loe sUro Natthi, tattha bhavaNavaivANamaMtarA devA tesUbavajaMti, kivisaM kalusaM kalmapaM pApamityanarthAntaraM, kivisabahulA kinisiyA, tatovi kivisiyAto vippamucamANA jai kihavi aNaMtaraM paraMparaM vA mANussaM labhaMti tahAvi elamayattAe, elao jahA bubyueti evaMvidhA tassa bhAsA bhavati, tamokAiyattAetti jAtyandho bhavati bAlaMdho vA, evaM khalu tassa duvAlasamo 12, iccetANi duvAlasakiriyA0 saMsAriyANi prAyeNa mithyAdarzanamAzritya, davio rAgadosavippamukko samaNetti vA mAhaNetti vA egar3ha, samma paDilehitavyANi bhavaMti, jJAtvA na krtvyaaniityrthH| ahAvare terasame kiriyahANe IriyAvahietti Ahie (sUtraM 30), IraNaM-iryA IryAyAH pathazca tatra jAtaM IpithikaM, IraNaM IryA, IraNAt pathazca jAtaM, tat kutra bhavati ?, ucyate-iha khala iha pravacane khalu vizeSaNe, nAnyatra bhavati, kasya badhyate ? AttattAe AtmabhAvaH AtmatvaM, Aha-sarva evAyaM lokaH AtmArtha pravartate ?, ucyate, yenAtmAnaM nizcayena hitaM, tInAtmavatAM karma ?, azobhanazcAtmA anAtmaiva, lokenApadizyate, yo hi durvihito bhavati saH anAtmaivApadizyate, Aha hi"anAtmanA caipa durAtmavRttiH" yasya ca nityo jIvastasyAtmArthA pravRttirayuktA, yeSAM cAtmA nityaH, karmaphalaM na ca, teSAmanyaH karoti anyaH pratisaMvedayate, indriyAnindriyasaMvuDe aNagAraH, IriyAsamiyama jAna uccAra0 maNasamitassa vai0 kAya0, samyagyogapravRttiH samitiritikRtvA aTTha samiio gahiyAto, maNoguttassa vaikAyaguttassatti tiNNi guttIo gahitAo, ete puNa tiNNivi kAyavAyamaNA ya samyak pravarttamAnasya samitIo bhavaMti, etadeva trayo'pi yogAH 'samyagyoganigraho gupti'ritikRtvA guptayo bhavaMti, punaH guptigrahaNaM etAvAn guptigocaraH, nAtaH paraM guptiranyA'pi dRzyate, 'guttabhacArissati jassa NavahiM baMbhaceraguttIhiM ajlanRIRIKNILIONICitimini // 35 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgancUrNiH // 352 // guttaM bhaceraM bhavati so guttavaMbhacArI, 'AuttaM'ti Nicameva saMjame uvajuto, mA me suhumA virANA hoatti apramatta ityarthaH, bAhirato vA tassa ANaNaM karoti, mANasya avamANasya koSTasya prANanaM kurvataH prANanamAnasya, ciTThamANassa NisIyamANassa tuamANa vA AtaM vatthaM NikkhiyamANassa vA paDilehituM pamajitumityarthaH, jAva cakSuH pamhaM yAvatparimANAvadhAraNayoH, pazyatIti cakSuH cakSupaH pakSmANi akSiromANItyarthaH 'NivAyamavi'tti ummesaNimesaM karemANo ityuktaM bhavati, evamAdi aNNovi koI sahumovi gAyasaMcAro bhavati, taMjahA- jAva jIvo sajogI tAva Nicalo Na sakei houM, uktaM ca- 'kevalI NaM bhaMte! assi samayaMsi jesu AgAsapadesetu' sanco AlAvago bhANitavyo evaM sajogI kevalINo suhumA gattAdisaMcArA bhavaMti, kammayasarIrANugato jIvo tattamiva ca ukhAstramudakaM pariyattati teNa kevaligo atthi suhUmo gAtrasaMcAro, viSamA mAtrA vemAtA kadAciccharIrasya mahatI kriyA bhavati sthAnagamanAdi kadAcit ussAsa suhumaMga saMcAlAdi appA bhavati, sa punarmahatyA malpAyAM vA ceSTAyAM tulyo bhavati, kAlato dravyopacayatatha, kAlatastAvat so paDhamasamae vajjhamANo ceva puTTho bhavati, na tu saMparAIyasseva, joganimittaM gahaNaM jIve, ajjhattaM vajjhamANaM caiva parasparataH puSTaM bhavati, saMzliSTamityarthaH, bajjhamANaM ceva udijjati, vitie samae saMvedijati, tatie samae NiJjarijar3a, prakRtisthityanubhAva pradezakramaca vaktavyo'tra, tassa pagaDibaMdho vedaNijaM, ThitIe dusamayaThitisamayiyaM, padesato bAdaraM, thullA poggalA, aNubhAvato subhANubhAvaM paraM sAtaM, aNuttarovavAtigasuhAto, pradezao bahupredazaM, athirabaMdhaM, uktaM ca- "appaM bAdaramauaM0" appaM ThitIe, bAdaraM padesehiM, aNubhAvato subhaaNubhAvaM, bahu padesato, sukillaM vaNNato, sugaMdha gaMdhao, phAsato mauaM, maMdalecaM thullakuDulevavat, mahavvayaM bahuaM egasamaeNa aveti, sAtabahulaM aNunarANavi tArisaM sAtaM IyadhikriyA ||352||
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 353 / / kriyAsthAna prajJApanA Nasthi, baMdho phusaNA ya asthi, saMparAiyasseva baddhapuTTaNidha'taNikAyaNA ya Natthi, royakAle akambha vAvi bhavati 'seya- | kAlo'tti esso kAlo, setti Nise, IriyAvahiyAe kamme akAlo, tarasa dohaM samayANaM pareNaM akammaM vAvi bhavati, cazabdo- 'dhikavacanAdipu, tathA vedanaM paDucca akarma, tItabhAvapaNNavaNaM paDuca kammaM guDaghaTadRSTAnto, duvidhA kammazarIrA baddullA ya mukellA ya, mukillae paDuca kammaM, evaM cagrahaNena saMbhavatA casadeNa ca labhati, evaM khalu tassa sAvajati Ahijati evaM tAva vItarAgassa, je puNa sarAgasaMjatA tesiM saMparAiyA, te puNa jAI etAI IriyAvahiyavAI vArasa kiriyaTThANAI tesu vadaMtinikAuM te tattha'NuvvayA, tesiM pramAdakapAyayoganimitto saMparAiyanaMdho hoi, jattha pramAdataH tattha kapAyA ya jogA ya NiyamA, joge puNa | pubillA bhajitA, pamAdapacaiyo NAtidIhakAladvitIo hoti, kapAyapaccajhyA vA UNataro aMtoguhuttio vA aTThasaMvacchario, jo puNa kasAyavirahiteNa jogeNa bajjhati so ya IriyAvahio, heDillA puNa sAvajjA ceva vArasa kiriyAhANAI bhavaMti, evaM pabbaio vA uppancaio vA, evaM sarAgasaMyatassa sAvajo ceva, etAI puNa terasa vadamANasAmiNA vuttAI tahA kimaNNehiM vuttAI ? AgamessI | vA bhaNitihiMti ?, ucyate-se vesi je atItA 3, etAI terasa kiriyaTThANAI pagAsiMsu vA 3 jahA jaMbuddIve duve sUriyA | tullaM ujoti, yathA vA tulyasnehopAdAnAtpradIpAstulyaM prakAzayanti, vItarAgatvAt sarvajJatvAca tulyamevArhanto bhagavantaH tItA| nAgasaMpattA bhAsiMsu vA 3, aduttaraM ca NaM tebhyaH kriyAsthAnebhyaH atha uttaraM aduttara, yathA vaidyasaMhitAnAM uttaraM jaM mUlasaMhitAsu zlokasthAnanidAnazArIracikitsAkalpeSu ca yat yathopadiSTaM ca, yathopadiSTaM sattaro'bhidhIyate, rAmAyaNachandopaTTitatamAdIrNapi uttaraM atthi, evamihApi terasasu kiriyAhANesu jaMbuttaM adhammavakkassa aNuvasamapubbakaM uttaraM uveti, vijayo nAma mArgaNA // 353 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatrakavAGgacUrNiH // 35 // vividho viziSTo vA vibhAgo vibhaGgaH, taM purisajAtavibhaMga AikkhistAmi, kesi so vibhaMgo ?, ucyate-NANApaNNANaM, pApadhuvAni nAnArthAntaratve, prajJAyate anayeti prajJA, sA ya uttamAdhamA paNNA, loke dRSTatvAt , chaTThANapaDitA vA paNNA, chando'milApa ityanAntaraM, koi uccacchando bhavati koi NIacchaMdo bhavati, uttamAdhamaprakRtirityarthaH, ucce NAmege uccacchando ucceNAmege0 bhNgaa| cattAri, 'NANAsIlANaM' susIlo dussIlo iti, sukhabhAvabhadrA suzIlA, NANAdihINaM tini tisahANi pAvAtiyasayANi diTThINaM NANArayINaM AhAravihArasayaNAsanAcchAdanAbharaNayAnavAhaNagItavAditrAdiSu aNNamaNNassa rucati, 'NANAraMbhANaM' kRpipAzupAlyapANikavipaNizilpakarmasevAdipu gANAraMbho jAva 'NANAjjhavasANasaMjuttAo' zubhAzubhAdhyabasAnAni tIvamadhyamAni ihalokapaDiyadvANaM paralogaNippivAsANaM visayatisiyANaM iNaM NANAvidhaM pAvasuttapasaMgaM vaNNaissAmi, taMjahA-bhomma uppAyaM itthilakkhaNaM jahA sati taNuItti, taNuIti tanvI, purisalakkhaNaMti mAnonmAnapramANAni yathA 'tvaci bhogAH sukhaM mAMse0%; hinoti hIyate hayaH, svasya mAnonmAnapramANavarNajAtyAdilakSaNaM gacchatIti gajaH tasya lakSaNaM 'sattaMgapatihite'ttivaNNao, goNo mAnonmAnapramANavapurvarNakharAdilakSaNaM, evaM ceva jAva logotti cakacchattassa caudasaNhaM maNikAkiNi cakavaTTissa, tassa lakkhaNaM sAraprabhAdINi lakSaNAni, etAni svamUrtiniSpannAni lakSaNAni, idANi vijJAnaM takammaM buccati, taMjahA-subhagaM dubhagaM dubhagaM subhagaM kareti vijAe, gabbho jeNa saMbhavati mohaM mehuNe vA, jIvakaraNaM, atharvaNavedamantrAdi, hidayauDiyapakkhaM sadopaiH, pAkAn zAstIti pAkazAsanaH indrastasyendrajAlaM vidyA, davAI ghayamadhutaMdulAdIni dayANi tehiM homaM kareti davahoma, evaM sabavijAkamma, khattiyANaM vijA khattiyavijjA isatthaM dhaNuvedAdi, tattha vijjAo jahA avazastrANi, idANiM jotisaM vucati, taMjahA-caMdacariyA taM // 354|| F I NITIOGRIHITHIYA maan HanuTIL HRIP
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 355 // varNasaMsthAnapramANaprabhAnakSatrayogarAhagrahagrahaNAdi candracaritaM, sUryasya varNanabhA0 rAhugrahanakSatrayogAdi, sukacaritaM sukacAro 'paDhamo pApazrutAni hoti sumikkhaM' vahasatI saMvatsarahAI ekekaM rAsiM varisseNa carati, tattha kesuyi saMvatsaresu subho kesui asubho kesui majjhimo, ukkAvAyA disAdAhA vA yathA-'aggeya vAruNA mAhindA tejasA satthaggibuhA bhAvA divAyavAdIyA,' evaM vAruNamAhiMdAvi bhANitabvA, mRgA hariNA, zRgAlAdi AraNyA tesiM rutaM, darisaNaM grAmanagarapravezAdi, jahA 'khemA vAmA ghAtteti dAhiNA vAyasANaM pttii| sarudAI parimaMDalatti kAkAI uDakA dhai kareMti // 1 // paMsuvuhi jAva rahiravuhitti, kaMTha, puNo vijjAo vetAlI daMDo udveti dimAkAlAdisiTTho, advavetAlI ya veDato jAti, pacchA pucchijjati, subhAsubhaM tolati, kavADaM maMteNa vihADeti jhaa| |pabhavo, movAI mAyaMgI vijjA, saverisavarANaM mavarabhAsAe vA, dAmilI dAmilamAsAe, kAliMgI gaurI gaMdhArI kaMThoktA, jAe uppatati sayaM aNNaM nA uppatAveti sA uppAdaNI, jAe abhimaMtito NivaDati sayaM agaNaM vA NivaDAveti sA NivaDaNI, jIte kaMpati jAe kaMpAveti pAsAdaM rukkhaM purisaM vA, mA jaMbhaNI jAe jaMmijjati, sA thaMbhaNI jahA vairADae ajjuNeNa koravA | dhaMbhitA, jAe jaMghAo urugA ya lesijjati AsaNe vA tattheva lAijjaMti sA lesaNI, AmayA NAma vAdhI, jaramAdI graho vA | lAeti AmayakaraNI, sallaM paviTTha NIharAveti sA puNa vijjA osadhI vA, jahA so vANarajUhavatI0, adisso jAe bhavati |sA aMtadvANI aMjaNaM vA evamAdi, AuvijjA ummattaM joge ya sAvajjayA aNNassa hetuM, aNNesi vA vividhAI visiTThAI rUvAI se sinAI virUvarUvAI mayaNAsaNacchAdaNavatthAlaMkArAINavA, athavA samAseNa saddAdINaM paMcaNDaM visayANaM pauMjaMti, te puNa pAsaMDatthA nihatthA vA, je tAva pAsaMDatthA pauMjaMti tiricchaMte, tiricchaM nAma ananulomamityarthaH, jahA galae aDugaM aTTi yA kahU~ vA laggaM // 355 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 356 / / anucaratvAdi AURa m turmunifanfinmRHITPICHICTIMILAININETITIHIRAINRITICha Na jINeti, evaM te 'jaivi mokkha kaMkhiyA tahAvi Na mokkhaM gacchaMti, te aNAriyA jaivi khettAriyA tahAviNANadaMsaNacarittAI paDucca aNAriyA, kAlamAse kAlaM kiccA aNNavaresu vA jAva elamuattAe paJcAyaMti, pAsaMDatthA, je puNa gihatthA ete lakSaNavijjAmaMte pauMjaMti tiricchaMte, tiricchaM nAma ananukUlaM, te jahAkammA NiciTThA uvavattArovi gacchaMti, evaM tAva aNuvasamayapuvvopAemu pAsaMDatthANaM adhammapakkho bhaNito, idANi ceva adhammapakkhe gRhastho pAeNa vucati, so egatiotti koi NisaMso AtahetuM vA jAva parivAraheuM vA aNNaM vA kiMci NiellagaM NimAetti ninniUNaM, so ya asamattho gihituM, Aha hi-"vivAdazca vivAhazca, tRtIyaM gRhakarma thaa| na zakyamasahAyena, niHsartumadhanena vA // 1 // " sahavAsotti sahavAso, so puNa vAso eso ekago amillAo vA kiM kareMti ?, aduvA aNugAmio aduvA uvacarae jAva sovAgaNietti, sUcanAtsUtramitikRtvA evaM etANi saMkheveNa suttAI vuttAI, etesiM idANi sutteNa ceva vittI bhaNNati, jahA vetAlie, cattAri viNayasamAdhiTANA uccAretuM pacchA ekekassa vibhAsA, jahA vA ukkhittaNAe saMghADetti uccAreUNa padANi ekekassa ajjhayaNaM vucati, divivAte suttANi bhANiUNa pacchA savvo ceva didvighAto, tesiM suttapadANaM eteNa ceva vRttibhavati, jahA egaio ANugAmiyabhAvaM paDisaMdhAya-anugacchatItyAnugAmikaH so paDicaratu atthi etassa kiMci hatthae, pacchA soddhilAe patthio ahamitikAuM glaagto'nyo vA taM aNuAgacchati maggeNa, sovi ciMteti-eteNa ahaM gacchAmi, pacchA balAvalehi visaMbheUNa guvilae dese galagoM karati bajjhiyaM kharagaM, doraM gale choDhuM egakheveNa ceva pADeti, aNu suttamattio pAhare, sAvekkhaM saluMgAdisu, piravekkhaM gIvAe aNNattha vA dese, se haMtA paDipahAya dutA veyaNagaM, khaluMgAdisu chidittA bhiMdittA sIsaM lauDapahAreNa, poTTe vA bhallaeNa, uddAvettA mArettu 'lupa chedane' // 356 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ adharmapakSaH zrIsUtrakatAgacUNiH // 357|| luMpati, jahA vividhA vilutte satthe gAmo ya AhAretitti, evaMprakArA tattha AhAravRttiH, droheNetyarthaH, No vA so aNNaM kiMci karisaNaM vA AhAraNimittaM karei iti, soyatItyupadarzane, mahadbhirmahatA bahupadesiehi cirakAladvitIehi ya pAvahiM aTThahiM kammehiM AtmAnaM uba samIpe AG maryAdAmividhyoH khyA prakathane, AdhAvannapi svayameva upetya AkhyAtItyarthaH, yathA'hamevAkarmA, tenaiva mahatA droheNa pApena karmaNeti vaktavye eke anekAdezAducyate-pAvehi kammehi aDahiM bajjhati, ahavA ekasin prANavadhe kathamaTavidhaM karma badhyata iti ?, ucyate, yathA padya(paTpa)dAthike, jAva ahahici, se egatio uvacaragabhAvaM paDisaMdhAya, upetya caratItyupacarakA, bhaMDio bhaMDetuM muzAveti jAva umakkhAittA bhavati, paDipaMthio paDipaMtheNa soddhilAe egaM haMtA chettA mettA jAna | usanakhAittANaM, gaMThichedao lohamaeNa samuggaeNaM svagANaM poliyaM kareti chidituM, ubhA NAma UraNao, taM vuttamalo vA mAreti aNNataro va taso pANotti, tassAlaM, chagalAdi vAguriotti, vaho va suraM kareti, AhaDetA vA rAyAdiNo mie varAe baggurAe veDhetuM mAreti, aNNatara tasaMmi sukararojjhavagyAtie tattha mAreti, sauNA moratittirAdi aNNataro pANo, tassa vAhittae aNNaM kiMci mAreti, grAhasya mAraNaM vA savvaM, jahA cakavAI mAritA, macchagaM jAleNa galeNa vA, aNNataraM vA tahappagArAdi egatio godhAtagabbhAvaM paDisaMdhAya goNaM mAreti tasyAlAme mahipamelagaM vA, keI puNa bhaNaMti-soAriyabhAvaMti mahisaM, aNNataro tavyatiritto goNAdi, soNaio AgArayANaM Dubo ya, aNNataraMti tadalAbhe khADailAu mAreMti, sAvagaNiyanti suNae pacaMtI, sorAgANi| yAdhikye, aMtesu gAmAdINi vasaMtIti aMtiyA jahA pacaMtiyA, evaM sovAgehintoni aMtiyataro bhavati, rahita ityarthaH, jo puNa | purisaM mAreti gollavisae brAhmaNaghAtaka ina purisaghAtagovi garahiati, gharato ya Nigacchati, uktA vRttiH / idANiM se ega // 357 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ adharmapakSaH zrIyatraka- tAGgacUrNiH ||358 // ICUTUmmodinar CERIRAMALINICIPALITARIANIMATASUTRAILETTA tio uvarimamajjhAto udvettA ahameta hatthAmi, ko viseso pubbatehiMto?, ucyate, so koI pacchaNaM kareti, imo puNa aNNamAdINa kAro NissaMko kaDaNimittaM vA maMsaM vA khAitukAmo, hatthattho vA, adhamA pakkhevA vaNijamANe jAvatiyAdrohakArakA te keI samAseNa udisaMti, ete puNa savve avaraddhakudvA vuttA, ime aNNe virodhitA vucaMti, se egatio kei AdANeNa AdIyata ityAdAnaM grahaNamityarthaH, tatkasya kepa vA AdAnaM ? zabdAdInAM viSayANAM, sadde tAva AkuTTho nindito keNai puTTho ruTTho bhavati, rUvesu ya vasaNA dilai bhikkhukAdIvi russaMti, gaMdharase udAharaNaM sotrameva, khaladANeNaM khalabhikkhaM tadUrNa diNNaM Na diNaM vA teNa viruddho, surathAlagatti thAlageNa surA pijati, tattha paDivADIe AveDhassa vAro Na diNNo uDhavitto vA teNa viruddho, jaMte logaM bhaNati-vAraviruddho, gAhAvatINa vA gAhAvatiputtANa vA, sayameva vissasA ekA AlUNAlUNANi pagaraNasthANi, ummaggeNa jhAmati, aNNeNa vA jhAmAveti, jhAmitAI aNujANati suThu tume jhAmitAiMti, evaM phAsevi, Ahato bharito vA keNai asuaNA kheleNaM uvidveNa vA, se egatAo ghUrAo kappei, sAlAto Dahati, kiMci kuMDalasuvaNNetti, jANAi, tANi mehalAdINi tANi gahitANi, mottie harAdi, evaM taheva gihANa viTTho, imo aNNo pAsaMDatthANa didvirAgeNaM vAde vA parAitto sayameva tesiM aNNaM kiMci Natthi jaM asthi te avaharati, taMjahA-daMDagaM vA bhaMDagaM vA jAva paricchedanagaM vA, sayameva avaharati jAva sAdijati, evaM tAva virAdhiyA gatA, ime aNNe avirAhitA vucaMti so egatio vitigicchAdi, neti pratiSedhe, vitigicchA NAma vimarzo mImaMsA ityarthaH, na vimarzati na mImAMsaitti, iha paraloke vA doSo'sti nAstIti vA, gAhAvaINa vA sayameva agaNikAeka sassAI jhAmei, aNNaNa vA jAva samaNANa vA daMDaM avaharittae, ete tAva asaMvRttA uktaaH| saggesu Naragesu vA gidatthapAsaMDatthesu ya dahaNacheyaNA // 358 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ adharmapakSA zrItrakatAgacUrNiH // 359 // pahAravRtti iti / idANi dRSTiviruddhA AgADhamicchadivikA vucaMti, so egatio samaNaM vA mAhaNaM vA gAma gharaM vA atito vA aNNattha vA katthai dullabhaM daMsaNaM avasauNaMti maNNamANo Asurutte rudve aduvA NaM accharAe majjhiyAre roseNa vA jAva bhaNNati, accharA NAma cappuTikA, kiM jJApakaM ?, tIhiM accharANivAtehi tisattakhutto egAe accharAe apphoDetitti, bhiguDI kuMcitani| DAlA phiphiTa bhaNaMti, aduvA NaM pharusaM bhaNati, kAlevi sejAti, bhikkhAkAle No davAvejjA, jovi detti taMpi vArei, evaM ca jANaM vadati-je ime dhuvaNamaMtatti-dhUyate'neneti dhuvaNaM-kammaM taNakaTThahAragAdi, karmahatA, azubhairvA prAgupacitaiH pApakarmabhirhatA pavva yaMti, bhArakaMtatti kuTumbabhareNa arkatA, Na taraMti, ta evaM dRSTayaH asaddhAnAH saddharmapratyanIkAH iNameva dhijjIvitaM dhik kutsAyAM azobhanaM jIvitaM dhijIvitaM ihalaukika, vRha vRddhau, saMpaDihayaMti saMpaDivRhati na paralaukikaM kiMcivi atthaM, zlipa AliGgane, na zliSyanti na sAdhayaMtItyarthaH, ihalokaparo dukkhaMti, dukkhehiM saMjoeMti dukkhaMti jAva paritappaMti, te etesiM sAdhuNaM dukkhaNANAno soaNANAo jAva paritAvaNAto appaDiviratA bhavaMti, te puNa kei iDimaMto bhavaMti rAyAdiNo keyi aNimite, iDimaMte tAva bhaNati-te mahayA ArabheNaM paraNimittaM ceva tAva iSTakApAkAdivAraMbho bhavati jAva tasakAyo vadhijati AhAranimitaMtti, khaDDagacchagalamahisamUgarAdiSu, puDhavidagaagaNivaNassaikAiyA vadhiaMti, uktaM ca-"taNakaTThagomayanissitA." sammattaM chahaM | kAyANaM ArabhasamAraMbhe virUvarUvehiM pAvakicehi aNNaM daMDaMti aNNaM baMdhaMti aNNaM ruMdhati kAraNA vittiharaNaM kareMti, evamAdIhiM pAvakammehiM dhaNaM uvajiNittA, baMdhaNANulomatA vibhattipadAti, kAtuM kiM kareMti ?, viulA mANusA jAva bhattAro bhuMjitAro bhavaMti, kimiti te muMjate ?, sacyate, aNNaM aNNakAle, sAyaM pAyaM ca, pANaM udagaMmajjaM ca, hAtasamAladdhANaM cautthakAleNaM ganbhadharANi, // 359 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ TUKARIUS adharmapakSaH khaamaatAgacUrNiH // 360 // / sAhaNakAle sayaNAmaNANiti, yo vA yasyAbhISTaH kAlavibhAgaH, krIDA vezarANAM, vidyate so punyo puvvaNhe avaraNhe pahAte kayabalikamme-anANiyaM kareMti kuladevatAdINaM kAuM, AsInbhayajohAro, loNAdINi ca DahaMti, maMgalANi siddhatthayAharayAliyAdINi se kareti, suvaNamAdINi ca chiti, pAyacchittaM dussuviNagapaDighAtaNimittaM dhIyArANaM deti, sirasi pahAte sirahAINi, sasIso hAti, avidbhimANi cUDAmaNiH govi sutroNa hevA paDibajjhati, suvaNNAbharaNesu prAyeNa maNIo vijaMti, kappitaM ghaDitaM, mAlA - nakkhattamAlAdi, maulI mauDo, so puNa kamalamukulasaMvutto maulI bucati, tihiM siharaehiM mauDo vuccati, caturasIhiM tirIDaM, vagdhAriyaM laMbitaM, jJApakaM 'AsattabagdhAriya0' soNi kaDI, soNisuttagaM kaDisuttakaM, mAlijjati, mallaM siradAmagaMDAdi, kalAti kalAcI, kaDAI buMbhalagAdINi, pabdhatakUDANimA pAsAde sattatale vA, mahau ceva mahato, akkhANabaddhaM gijati, jaha ADagaM pavaMco vA, talaNaM tADaH, ghaNaM lattagAdI, NirettaM vA, ghaNA vA mehA, mehA vetyarthaH, urAlAI-urAlAI, Asyate aneneti AsyakaM-mukhaM tameva krIDataM, 'aNAriyatti aNmANi micchAdiTTI acaritrI devo'yaM puriso, Na maNusso, paraloke jAto vasatitti vA teNa garadevo, devasiNAetti snAtakaH zreSThadevatve vasati indratulyaH, jalajobasomita iva saro, saMpuSphaphalo vA vaNasaMDo tadarthabhiH upajIvaNijao, aNNevi NaM bahavazca ye hyAzritA aparibhUtA bhavaMti, tadevaM NANAdIAyariyA, abhimukhaM kAntaM, kUrAdINi hiMsAdINi, amidhUNe dhUyate'nena tAsu tAsu gatipu vAtAhiM iva reNU, dhUrNa kammaMtetti, tehiM hiMsAdIhiM kamme hiM, appaM rakkhaMtIti Ayarakkho, dAhiNagAmietti je atikrUrakammA bhavasiddhiyAvi te prAyeNa dakkhillesu Naraesu vA maNussesu devesu ya uvavajaMti, jassa bhavasiddhIyassa avaTTo poggalapariyaTTo seso acchati saMsArassa sukkapakkhio, adhie kaNhapakkhie, abhavasiddhiyA savve LanumanAININETripuriH // 360 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka-10 kaNhapakkhiyA, AgamissANaM, titthagarANaM, tattha Naragato upayaTTe samANo jai kahAvi mANussaM labhati tatthavi dullahabodhie yAvi 'sAdhva. nAgacUrNiH | bhavati, tasma TANassa issariyaTThANassa, udvidA NAma padhajjAmamuTThANeNa mamuTThiyA, pare pAsaMDiyA, tamhA abhijjhA lobho prArtha- sAdhupakSI // 36 // netyanAntaraM, aNudvitA gihi eva, asambadukkhapahINamagge egaMtamicchetti egaMtamicchAdiTThI pariggahI, asobhe NAma asAhU / paDhamassa adhammapakvassa vibhaMge Ahite (sUtraM 33) ahAvare docassa dhammapakkhassa evamAhijati (sUtraM 34) evaM tAvat adhammapakkho vutto, chAyAtapavat zItoSNavat jIvitamaraNavat sukhaduHkhavatA, tatprasiddhaye idamucyate-se bemi pAiNaM vA saMgatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AyariyA vege, tesiM ca NaM khettavatthUNi so ceva poMDarIyagamao jAva sambadukkhAe | parinivvuDetti vemi, esa ThANe Arie kevale jAya sAdhU, docassa ThANassa vibhaMga evmaahie| ahAvare tacassa ThANassa mIsagassa vibhaMge evamAhijjati (sUtraM 35), adhammapakkheNa dhammapakkhe saMjutto mIsagapakkho bhavati, tatrAdharmo bhUyAnitikRtvA adharmapakkha eva bhavati, riNe deze varSanipAtavat , abhinave vA pittodaye zarkarAkSIrapAnavat amejjha(suddha)rasabhAvite vA dravye kSIraprapAtavat , evaM tAvanmithyAdarzanopahatAntarAtmAnaH yadyapi kiMcidviramante tathApi mithyAdarzanabhUyastvAt aviratibhUyastAca dharmAnanubandhAna adharmapakSa eva bhavati, jAva elamUlattAe paJcAyati, esa ThANe aNArie jAva asAdhU, esa khalu taccassa mIsagassa adhammapakkhassa vibhaMge Ahite / / ahAvare paDhamassa adhammapakvassa vibhaMge evamAhite (sUtraM 36), athAha-daTuprayojanAnAmaprayogaH, ucyate, matyaM, kintu yadatra nApadiSTaM tadihocyate, adhammapakkhe mIsao ya, uktaM hi-'puyabhaNitaM tu' iha vizepopalambho draSTavyaH, kathaM ?, II // 361 // CASSAMS BE
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ HO asAdhu gRhipakSa zrIsUtraka- sa evAdharmo bahuprakAraH apadizyate, takAraNaM kArya vA, adharmaphalaM narako esatti, tatraca pASaMDamizrA adhArmikA uktA iha gRhasthAyeva tAGgacUrNiH 1) prAyeNocyante, adhArmikANi karmANi pralokayantItyataH adhammapaloiNo, ralayoraikyamiti, tatraiva cAdhammikeSu karmasu rajjaMti // 22 // iti adharmapalajjanA 'je rattae se lattae' jJApakatvAt , adharmasamudAyAcArAt adharmavittittikaTu vRtyarthameva, haNa chinda, haNatti kasalatAdIhiM, chindati kaNNaNAsoTThasIsAdINi, sImapoTTAI kiMtati, bajjhe, jamhA raudrA, AsurA raudrANi hiMsAdIni karmANi kareMti raudrAH, kSudro NAma asajjanamahAvo so'Ni Na muMcati, asamIkSitakArI sAhassio, Na ca mAremANassa vikatIyANassa, NIlIrAgasseva NIlIe, evaM tasma mahisamAdI sattANi, lohiyalittA pANitti lohitapANI, uktaM ca 'kuca kuMca kauTilye' udbhAvordhvabhAveSu, Ipat kuMcanaM AkuMcanaM, jahA koi kiMci mUlAI bhajjati, ettha koi mAnonmAnavicakSaNaH tiSThati, so jANati mA mabbaM chijjataM imaM daTuM Aikkhissati etassa, rAule vA kahehitti to utkaMceUNa acchati nAva so bolei, vaMcu pralambhane, paMcanaM jahA abhayo dhammacchaleNa vaMcito pajjotassa saMtiyAhiM gaNiAhiM, mRgo'pi mIteNa vaMcijati, adhikA kRtinikRtiH atyupacAra ityarthaH, yathApravRttasyopacArAt tasya nivRttiH, tathA atyupacAro'pi duSTalakSaNameva, jahA kattio seTThI rAyANaeNa atyupacAreNa gahito, jaM aliyaM agala vaMjula dhammajjhayasIle saddhilakkhehiM bIsaMbhakaraNamadhikacchalehiM taM vauta NigaTThitti, demabhASAdiviparyayakaraNaM kapaTaM, jahA AsADhabhUtiNA AyariyauvajjhAyasaMghADaillagANa appaNo ya cattAri modagANi, kAlittA kUDakavaDamevaM lokasiddhatvAJca yathA kUTakApaNaM kUTamANamiti, sAtipayogavahulA zobhAvizeSaH sAtizayAnyUnaguNAnubhAvasya dravyasya yaH sAtizayeNa dravyeNa saha saMyogaH kriyate so sAtisaMpayogo, aguNavatazca guNAnuzaMsanaM aguNAnAM ca guNava DAAILI ITHILAIMER ||362 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRmancUrNi 363 // insulin marat tIti, Aha ca- 'so hoti sAtijogo davyaM jaM uvahita'NNadavvesu / dosaguNA vayaNesu ya atthavisaMvAdaNaM kuNai // 1 // ' ete puNa utkaM| caNAdayaH sacce mAyAyAH paryAyazabdA yathendrazabdasya, zakrapurandaravat ete zabdAH, yadyapi kriyAnimitto'bhidhAnabhedaH utkaMcanAdInAM tathApi na mAyAmatiricyante, evaM jIvAgnisUryacandramasAM abhidhAnabhedenArthabhedaH, dussIlA dudhatA duSTaM zIlaM yeSAM te bhavaMti duSTazIlAH, parijitAvi khiSpaM visaMvadanti, duraNuNeyA dAruNakhabhAvA ityarthaH, duSTAni vratAni yeSA te bhavaMti dubbA tAtmA yathA yajJadIkSitAnAM ziromuNDanaM avhANayaM davbhamayaNaM ca evamAdIni vratAni tathApi ca chagalAdIni sattANi ghAtayanti Aha hi - 'paT zatAni niyujyaMte 0 ' duNadi samRddhau, tasyAnando bhavati kacidanyena, yastu pratyAnandaM karoti pratipUjAmItyarthaH, sa tu garvAt kRtaghnatvAdvA nainaM pratyAnandati duSpaDiyANaMdA bhavati, Aha hi " upakartumazaktiSTA, narAH pUrvopakAriNam / dopamutpAdya gacchaMti, madgUnAmiva vAyasAH ||1|| savAo pANAivAjatti jAva rahitA baMbhA ya, purisaMbaMdhAdipANAipAtAtovi appaDiviratA, evaM musAvAtA kUDasakkhiyAdi, teNa mahavAsateNAdInyAsAvahArA itthivAlateNAdI vA, mehuNe agammagamanAdi, pariggahe joNiposagAdi, sandhAo kohAo jAtra micchAdaMsaNaM, savvAo pahANummaddaNa0 kAmaM purphabbhaMgito vA maddijjati pacchA hAti, tathAvi saccAo hANummaNa paNaeNa ummaddijjati teNa, abhaMgaNagaM gahitaM vaNNao kuMkumAdi kasAyA ya, vilevaNaM caMdaNAdi, saddAdI paMca visayA, tehiMto appaDiviratA, mallagaMdhaM vA, ema caiva alaMkAro, aSNovi vatthAlaMkArAdi, savAo AraMbhasamAraMbhAotti vibhAsA, savvAo karaNakAraNa0 sayaM etesiM ceva jahoddidvANaM pANADyAyAdINaM aNNesiM ca sAvajANaM kArAvaNANumaNNehiM issarAdINaM, payaNapAyati mAMsAdI, IsarA aNNehiM pAyeMti, saghAo kohaNaM kor3a dharaNaM ahimaraNaM vA ghettu palaM 2 ko heti piDeti ya, asAdhugRhipakSaH // 363 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 364 // caMpakalanA kama vettalatAleuDAdIhiM tajeha, pAtAdIhiM tAleti, nalapahArA khIlapahimAdIhiM esa baddho mAreti vA baMdhaMti va gaMgalAdIhiM, etehiM caiva parikilesa kareMti, aNNehi a karadaMDAdIhiM kileMsehiM kileser3a, paraM je AvaDaNNe tapagArA kettiyA caMti ?, gogahaNacaMdigahaNAdaMo, dohaNA gArmavadhagAmaghAtamahAsamarasaMgAmAdIhiM, sAvajA abodhikarA kammajogA kammatA iha paratra vA pareSAM prANA - AyuH prANAdi pareSAM prANA paMritAveti dRSTAntaH kiyate nirdayatve teSAM se jahANAmae keyi purise kalamaM masUraM luto vA maleMto vA musaleNa vA ukkhale kohaMto raMto vA Na tesu dayaM kareti, ajae ayate, krUro nirghRNaH, micchAdaMDe aNaviruddha kuddho, evameva taha pagArati tIse dayAsu Niravekkho Nidayo, micchAdaMDe pauMjaMti jA va se tattha bAhiriyA parisA bhavati taM jahA - dAsetti vA adAso dAsavat tesu tesu pesaNesu NijaMti pAula gAdI, bhattaovi vittIya gheppati bhAilao, kammakArakA je logaM ucajIvaMtitti gharakammapANAvahAdIhiM, te'vi rAule ciTThakArA vijaMti, tesiMpi ya NaM aNNataraMsi lahue humao kAANittiyA Na kareti (tA) tattha ruDo guruM, majjhavAhyaM imaM daMbheha kaMThaM prAyeNa NigalabaMdhaNo haDiyaMdhaNAdiNA vivareNa kareti, jahA mAlavANa, padosA vA 2 padAhitti, jAmaMkuNapisuAdIhiM jattha vaddho cArijati so cArao, aNNo puNa cArae chaDDa gilehiM dohiM tihiM vA sattahiM NigalijoehiM bajjhati, saMkoDitamoDito nAma jo hatthesu a pAdesu a galae vajjhati, cAra 'aNNattha vA so jamalaNigalasaMkoDitamoDito, imaM hatyacchiSNaM kareha, eko vA, hatthA chijjati, evaM pAdAvi, ghorAdINaM kaNNaNakaoDhe, cAritadutANaM viruddharajasaMcAriNAM ca chijaMti, itthINaM vA sIsaM, ahimarAcariyANaM mukhe majjhe chijaMti asimAdIhiM, gacchao khaMdhe AhaMtRRNa baMbhasuttaeNa chiaMti, jIvaMtasseva hiyae uppArDeti purohitAdi jAtra jigbhA, olaMci kuMbe pa asAdhugRhipakSaH // 364 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtra adharmapakSaH // 365|| 10 taNaditaDimAdisu vA ollaMvijaMti, rukkhi jIvanto mAretuM, mUlAitao salAe poijati, avANe salaM choTuNa muheNa NikAli-0 tAGgacUrNiH jati, mUlabhiNNo majjhe sUlAe bhijate, sattheNaM kappetuM loNakhArAdIhiM siMcijati, baddhA avakappijaMti, pAradAriyA sIhapucchijaMti, sIho sIhIe samaM tAva laggao acchati jAva tthAmigANaM doNhavi kaItANaM chiNNaNettA bhavaMti, evaM kassai puttagA chettuM appaNae muhe chijjaMti, kaDaeNa vedituM palAvijjati kaDaggiDaDao, kAgiNimaMsaM kAgaNime tAI se sAI maMsAI kappetuM khAviaMti, aNNatareNaMti jeNa aNNe Na bhaNitA suNigakuMbhipAgAdi kutsitA mArAH, evaM tAva bAhirapurisANa daMDaM karei, jAvi se amitaraparisA bhavati, taMjahA-mAtAivA0, tesiMpi AhAlahuetti vayaNaM vA Na kataM ubakkhevo, koDaNAsio hArito minno vA imaMsi udaeNaM siMcaha jahA mittadomabattie jAva ahite paraloyaMsi, evaM tAva bAhiraparisAe yA abhaMtaraparisAe vA te dukkheti jAva paritAveti, dukkhAo jAva apaDiviratA bhavaMti, te puNa kiM Nu evaM kareMti ?, kAmavanagA, te ya ime chediNo, tena ucyate-evAmeva te itthIkAmabhogesu mucchitA jAba vAmAI bhuMjituM bhogA pasavituM verAyataNAI, kammaM ceva, bahUNi aDhakammANi subahukAladvitIyAI ussapaNaMti aNekaso ekekaM pAvAyataNaM jahAdi8 hisAdi Ayarati, saMbhAro NAma gurugattaNaM, garhito, se jahANAmae, ayaM hi pAtrikRtaM tarati, silA vA vicchiNNataNeNa cirasma Nicchur3ati, golao puNa khippaM NibuDDati, evAmeva tahappagAraM bajjabahule, 'pAve bajje vere0' gAMdhA, ayasoti etehi ceva jahuddidvehi, utkaMcaNavaMcaNAdIhi sahayAsadrohAdIhiM agammagamaNehi ya ayaso hoti, jesi ca tAI caMcaNaharaNakaNNachedaNamAraNAdikaraNAdi tesiM agpiyaM hoti, kAlamAse 'NicaMdhakAra0' aNaMdhamapyadhIkurvantIti, | aNNoviM NAma aMdhakAro bhavatIti, apagAsesu gambhagharovaragAdIsa, te purNa jacaMdhameva, mehacchaNNakAladdharatta iva tamasA ujotakarA afilailam ANILITERATION - 1
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ IHAR sAdhummA vako zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 366 // HIS TIMearn Natmyanminena bhAvAca, tamasAto vA, jotakarA jyotiSkA evoccante, vavagatagahacaMda0, roppaNaM ca chindittANaM sarIrAvayavehiM medavasA kAo, kiNhaagaNi lohe dhammamANe kAliyA aggijAlA Ninti tAriso tehiM vo, phAsA ya usiNavedaNANaM kakkhaDaphAsA, se jahANAmae kei asipatteti vA, dukkha adhiyAsijjati duradhiyAsA, asubhA NaragA, asubhA darisaNeNa saddagaMdhaphariseNa vA, vedaNAovi asubhA, No ceva NiddAti vA, NiddA pasuhita ssa hoti, nidrA ca vissAvaNA itikRtvA, tega Natthi, taM ujjalaM jAva vedaMti, esa tAva ayagoladiTuMto, gurugaM AgaMtuNatthAkArA, imo aNNo rukkhadidruto sigghapaDaNatthaM kIrati-se jahANAmae keyi rukkhe siyA pacayagge jAte (sUtraM 38), evAmeva kAlasamae sigcha garaesUvavajjaMti, tato uvyaDhe gabbhavatiesu tiriyamaNuesu kammabhUmagasaMkhejavAsAuesu uvavajati, tato bhujo gambhAogabhaM jAva NaragAo NaragaMdAhiNagAmie jAva dullabhavodhie etassa ThANasma, tassa dvANe aNArie, paDhamassa hyANassa adhammapakkhassa vibhaMge Ahite // ahAvare docassa hANassa dhammapakkhassa vibhaMge Ahijati (sUtraM 39),iha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, aNArabhA apariggahA dhammiyA dhammiTThA jAva viharati, susIlA subbayA ukaMcagapaDiviratA jAvajIvAe sabyAo pANAivAyAo paDi viratA jAvajIvAe je AvaNNe tahappagArA, uktA viratiprakArAH, ke ca te viratAH?, ucyate, se jahANAmae keDa purise aNagArA IriyAsamitA jAva suhuta0, natthi tesiM jAva vippamukkA, tesi NaM bhagavaMtANaM eteNaM vihAregaM viharatArNa jAtAmAtAvittI hotthA, yAtrAmAtrA yayA sAdhyate, akkhovaMjaNavaNANulevaNabhRtA, athavA arcayanti tAmityarcA-zarIraM, eko jesiM gambho zarIra vA, gatikallANA kallANagatI aNuttarovavAiesu vemANiesu vA, indrasAmAnikatrAyastriMzalokapAlapariSadAtmarakSaprakI MISSISATISHTHISPERITSAPHITORSATIONS ANDEITIATRICIDISAITHILITAMINSAITUNEITAMILSIPAHISAMUDRaintinine tantanese // 366 // Neuti
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNi: // 367 // rNakeSu na syAbhiyogya kilvipikakAndarpikeSu, dvitikallANetti ukosiyA dvitI ajahaNNanaNukosA vA, Agamesibhadeti Agamese bhavagrahaNe sijyaMti, esa TThANe Arie, esa khalu docassa dvANassa dhammapakkharasa vibhaMge Ahite / ahAvare tacassa dhammapakkhassa mIsagassa vibhaMge (sUtraM 40), dhammo bahuo adhammo thoba cikAuM, teNa avammamIsaovi esa pakkho aMtato dhammapakkhe caiva viDiti, ko diSto ?, jahA nadIe ke purise vhAyaMti, kei puttAI soyaMti keDa asuINivi muhAI pakkhAleti, gomAhisakaM ca lagaNamuttussaggaM kareMti, tahAvi taM udagaM bahugattaNeNa Na vissIbhavati, kalumI kataMpi pasAdati, jahA tu bahugeNa sItodaeNa zrotraM usiNodagaM sItIkajati, evaM sAvagANaM bahuasaMjameNaM thovo asaMjamo khavijati, uktaM ca-' sammadiTThI jIvo0' | jaMpi ya taMpi ya saMpadI vakSyamANamapi ca, te bahu avarA jIvA jesu sAvagassa paccakkhAyaM bhavati, te ya ume, taMjahA - pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNusmA apicchA appAramA apyaparigagahA ghammiyA jAva vittiM kappemANA susIlA egAto pANAivAyAo paDi| viratA jAvajIvAe egaccAto appaDiviratA, egidiesa appaDivirayA jAva jeyAvaNNe tahappagArA, egatA tatovime se jahANAmae samaNovAmagA bhavati, upAsaMti baccajJAnArthamityupAmakAH, adhigatajIvAjIvAH abhigamaupalaMbhakuzalAdayaH zabdAH jJAnArthAH | anyAnyena tvabhidhAnenAbhidhIyamAnaH bodhaM mAnamapramAdamutpAdayati, kiriyaMti vA egaTThe, adhikriyata iti adhikaraNaM jIvamajIvaM ca, kriyAhikaraNeNa ya kammaM vacjhatitti buccara, kuzalA, jeNa baMdho mokkhijjati so bandhamokkho, asahejA asaMharaNijA, jahA nAtehiM meru, na tu jahA vAtappaDAgANi sakAMta viSpariNAvetuM devehivi, kiM puNa mANusehiM 1, aNatikamaNijjatti jahA kassa sumIlassa gurU aNatikamaNije evaM tesiM arahaMtA sAdhugo sIlAI vA aNatikamaNijAI, NissaMkitAI, te puNa kiha atikami sAdhummA bakau // 367 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ InthamsaTITI TRAINSIDATE zrIsUtrakR sAdhummAvako vAGgacUrNiH // 368 // jjati ?, saMkAdIhiM dosehiM ata evocyate NissaMkitA NikaMkhiyAdi, laTThA, jahA koi asthatthI taM jahA tahA pajattaM atthaM ladhu tuTTho bhavati evaM te'vi jiNavayaNalabuTThA eva tuTThA, gRhItapravacanArthAH ye te bhavaMti, puTuM2 gahito pucchitaTThA, vinizcito nirnItaH, aTTamiMja. aTThiyAIpi bhAvetuM jAva mijatti majA bucati, jassa rogeNa tayaM AdikAuM jAva majjA bhAvitA so dubikiccho bhavati evaM te, AmajjAi vA bhAvitA, yathA so parivAyago, gihe mikkhaM hiMDaMto jA se mahilA rucati taM taM vijAe abhijoetuM ekAe guhAe choLe, vijjAvAtiyo haratittikAuM paDiyarAvito, puriso ya bhattagaMdhAdi parigiNento paMtholiAhitiyAe paDiyarittuM tehiM pavisituM jujhaMto mArito, tAo a mahilAo jA jassa sA tassa dinnA, sA ya ikkA inbhamahilA abhijoi nijjhAyA pati NecchaDa, jANagA pucchitA bhaNaMti-jati se parivyAyagaaTThINi ghasituM khIreNa dijaMti tIse apechaMtIe to, navi, varatehiM tassa apekvaMtassa ghasituM 2 khIreNa saha kADhetuM pAitA, jahA 2 pAijati tahA 2 taMmi purise pemma | AraMbhati, samvesu ghaTesu pItesu ya jahA, parivAe aNurattA jahA mA tammi parivAe advisesevi Na virajati evaM sAvao'vi cetiesu sAdhusu a aNuratto jaici kiMci liMgatthaM vA pAsatthaM vA uDDAhaM karato pAsati tahAvi purisadosottikAuMNavi pavayaNAto virajati, uvamA, ekadesena dRSTAnta itikRtvA, jahA sA taMmi parivyAyage rattA evaM pacayaNANurAgo so ahamiMjapemmA-NurAgaratto, jativi keNaha vippariNAmeti jaiNapavayaNAto-kiM tujjhe ettha dilRti !, tahAvi bhaNati bhaNaMta-ayamAuse! he AyuSman ! NiggaMthe pAvayaNe aDhe parasaTe sese aNadvetti, tiNi tisavAI pAvAiyamayAI aNNo, jassavi kassavi dhammaM kaheti taMpi bhaNati-ayamAuso! jAva adve sesesu aNadve, teNa geNha, ositaphalaha0 avaMgutadu0 kiM kAraNaM pihitubhiNNa kavADetti ?, maiINSunita munangamMEANUARATRAIPS // 368 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ . Iyaa // 25 // zrImatra Na baTTai ugghADetuM ugghADe kavADe yA pelletuM, uktaM ca-'kavADaM No paNolejA' pavisaMto NiyaMto alogo mA NicaM saMvarAdiNA ahiMsA | thirAdi virAhehitti te Niccameva phalihaM ussAetuM aggadAra koTugapamuhe akavADaM virAhetuM abhaMguyadAraM acchaMti, ciyattateura0 sthApanA tAGgacUrNiH // 369 // |aMteuraM ghare aNiDimaMtANaM jaivi itthiAo acchaMti tatthaviNaM careti, jAva eso ThAti tatthesaNaM sodheti, kassai mahiDi| yassa aMtepuraM bhavati, taMpi teNa aNuNNAtA pavisituM bhAveMti, epa tAvat darzanasaMpaduktA / idANiM sIlasaMpatprasiddhaye idamapadizyatecAuddasaTTamuddipuNNamAsie pavvaM mAsassa aTThami pakkhassa uddiTThA-amAvasA, punni mA iti candramAH pUrNamAsaH syAt seyaM pUrNimA, paDipuNNaM pomahaMti-AhArapomahAhi 4 / posahio pAraNaM avassaM mAdhRNa bhikkhaM dAUNa pAreti tenocyate-samaNe maNiggaMthe phAsuesaNijaM asaNaM vA 4 paDi0 vAsAratte pIDhaphalage paDilAbhemANA viharati / idANiM sayo sAvagadhammo samANi jati-bahusIlabAna sIlAI satta sikkhAvadAI vayAI aNuvyatAI, vihara, veramaNaM saddAdivipayeSu jahAsattIe veramaNaM kareMti, athavA verati vA bAMti vA veramaNaMti vA egahu~, paJcakkhANaM, uttaraguNe diNe 2 puSahe'varaNhe, posaha sarIramakArabaMbhavera, athavA avaro vA tiviho AhAraparicAo ubavAso, appANaM bhAvemANA aNNesiM ca sAdhudhammaM ca kahemANA ekArasa uvAsagapaDimAo | phAsemANA viharati / idANi saMNikAso kIrati, jamhA abhigatajIvAjIvAH uvaladdhapuNNa jAva mokkhakusalA tamhA asaM0 jamhA devAsugadisu0 aNatikamijA ya pavayaNAto jamhA tamhA NI saMkitAdi jAva abhigataTThA, athavA gatapratyAgatilakSaNaM kriyate-jamhA / NissaM0 jahA(tamhA asahejA) jamhA asaMjahA tamhA NissaMkitAdi, evaM jamhA NissaMkitAdi tamhA NikaMkhitA, ekeka padaM chaItehiM ekekavAra bhaNaMtehiM jAva jamhA abhigatahA tamhA advimijA jAva racA tamhA pareNa puDA va apuTThAvA vadaMti-ayamAuso' NiggaMthe // 369||
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka- tAnacUrNi // 370 // PATRINA RAMPIRIS THE zramaNopAsakA pAvayaNe adve sese aNadve, jamhA ya evaM pratipadyante tamhA usitaphalihA jAva pavesA, jamhA evaM tamhA cAuddasaTumIsu, tamhA pAraNae samaNe NiggaMthe, teNaM eyArUveNaM vihAreNaM viharamANA bahUNi vAsANi prApnuvaMti-pAuNaMti, pAuNitA prApya, idANi aMtima saMlehaNaH vuccati-abAhaMsi atyarthaM bAdhA AvAdhA jarA rogo vA, sAdhusamIve vA AloiyapaDikaMtA sAdhuliMgaM ghettu saMthArasamaNA dambhasaMthAragatA savyAsaMmavippamukkA bahUNi bhattANi* kAlamAse kAlaM kiccA aNNataresu devesu devamahaDiesu uvavattAro, te NaM tattha mahaDDiyA hAravi0 gatikallANA jAca bAbIsaM sAgarovamAI, AgamesibhaddA egagambhavasadhIyA carittaM prApya sidhyanti, ukkoseNa / vA aTThabhavaggahaNANi gaMtuM sijjhati, esaTThANe kallANe paraparaeNaM suhavivAgottikAUNaM Ayarie kevale, tatra tacasma miisgss| dhammapakvassa Ahite // evaM bhaNitA adhammapakkhA, tappaDipakkhA ya dhammapakkhA, ubhayasaMjogeNa ya mIsapakkhA, tesi savvesiM idANiM saMkheveNaM paDimamaNeNaM kIrati-je te adhammapakkhasmitA dhammapakkhassitA mIsagapakkhasiyA ya samve'vi vAlA paMDitA bAlapaMDitA ya bhavaMti, ke tetti, sutteNa ceva vakkhANaM, aviratiM paica bAle viratiM paDucca paMDite ya, viratAviratiM paDucca bAlapaMDite ya, tattha jA sA savvato aviratI ema hANe AraMbhaTThANe, Arabho asaMjayo aviratI vA egaTThA, tattha jAsA viratI ema TANe aNArabhaTThANe saMyamasthAnamityarthaH, tattha jA sA avirataviratI ema hANe AramANAraMbhaTThANe, jeNa parimiyaM avajaMti teNa AraMbhaTThANe, NicchayasuhaMtikAuMtitthagarovademo ya, te'NArie kevale evaM tAva mo bahuvidho adhammapakkhoya tisuTANesu aviratIe saMkhevituM samoArito yathA 'jIrNa'bhojanamAtreyaH' evameSa saMkSepaH, punarapi saMkSipyamANaH dosu hANesu samotaraMti yadapadizyate-evaM samaNugammamANA0 (sUtraM 41), samyaggamanAgatyarthA dhAtako jJAnArthA iti kRtvA samyaganugamyamAnAH samyaganu LISHESHUPAT // 37 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsAsthApanA zrIstrakanAGgacUrNiH // 371 // cintyamAnAH ityarthaH, 'samaNugAhamANa'tti anu pazcAdbhAve yadA grAhitaH kazcit tAnevArthAnanyAn grAhayati yadAte'rthAH karma | saMpadyate tadA ucyate te'rthAH samanugamyamANAH, imehi dohi ThANehiM pubuddiSTehiM samotaraMti, taMjahA-dhamme ya adhamme uvasaMte ya aNuvasaMte ya, tattha NaM je se paDhamassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhite tasya prAdezakAni kAraNAni ca imAI tiNi tevaDhAI Adau tA vadanasIlA pAvAiyA, zAstAra ityarthaH, tacchiSyAstu bhRzaM vadaMtIti prAvAdukAH, teNa samAseNa nausu hANesu samo* kiriyAvAdI akiriyAvAdI veNaiyavAdI aNNANiyavAdI, Aha-kimarthametAni tiNi timahANi pravRttAni ?, ucyate-yathaiva vayaM | karmakSapaNArthamutthitAH evaM siddhi prArthayamAnAH evaM te'vi svacchanda vikalpaiH saMsArAbhAvaM klezAmAvaM vecchantyato'padizyate-te'vi NinyANamAsu, te'vi palimokkhamAhasu, tatra yeSAM tAvadAtmA nAsti, kecica sanprakAreNa karmasaMtatiM necchaMti, te baMdhAmAvAkevalameva karmasaMtaterucchedAt na nirvANamicchati, Aha hi-'karma cAsti' karturamAve ko badhyate mucyate vA ?, kevalamupAdA. nakSayAt pradIpavat te lavantyupAdAnakSayAnnirvANaM, evaM karmopAdAnakSayAdanAgatAnupapattezca saMtaterabhAvo bhavati, saMtatya mAva evaM ca mokSaH, Aha ca-'artho'pyanAgatasyeva, yeSAmAtmA na vidyate' mAkhyAdInAM te'vi apalibhokkhaM manyo mokkhopaDimokkho, Aha hi-'prakRtivikAravimokSo mokSaH kasya :-kSetrajJasya vidyamAnasya, vidyamAnaiva ca prakRtivikArAnAnmokSo bhavati, apica-'prAptA. nAmupayogaH vaizeSikAnAmapi vidyamAna eva padacako mucyate, evamanye'pi svacchanda vikalpaH saMmAgabhAvamicchaMto'pi na mucyante, Aha-jada saMmArAo na muJcati Na vA moeti kiM khalu logo te saraNaM paJjayati?, ucyate, micchanANumAvatti, tevilavaMti sAvagA, kUTaeNyagrAhavat te'vi mAvaittAro, Azravat AzruvANamityarthaH yaH zuzruSayan zrAvayati sabhApainAro bhagati / evaM tAva Adi // 371 /
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatrakatAGgacUrNiH // 372 / / LADIEAFa 14 ahiMsAsthApanA manna tIrthakarAH kapilAdayaH sAvae lavaMti, tacchiSyAzca pAramyaryeNa mithyAdarzanAnubhAvAdeva tevi lavaMti sArvati sAvaittAro yAvadadyApi viSayAnukUlaM dhamma dezamANAH, uktaM hi-"bhavavIja0" jaha 'gantumazaknuvannuvAsa' tathA 'niravagrahamukta' tathA bahuehi abhiseeNaM, Aha-kathaM tAni tiNi sayANi tisaTThANi micchAvAdINi ?, ucyate, ye hiMsAmupadizati, Na hu teNa mokkho bhavati, te tAvat avatthu ceva, jevi mokkhavAdI ahammaM pasaMsaMti mokkhassa paDhamagaMti, yathA sAMkhyANAM paJca yamAH zAkyAnAmapi daza kuzalAH karmapathAH, tatrAhiMsA mAnyA, na cAhiMsA teSAM gariyo dharmasAdhanaM, kathaM ?, sAMkhyAnAM tAvajjJAnAdeva mokSaH, Aha hi-evaM taca. bhApA' vaizeSikAnAmapi 'abhisecanopavAsabrahmacaryagurukulavAsaprasthAdAnayajJAdinakSatramantrakAlaniyamA dRSTAH' tatra tatra hiMsaiva, vaidikAnAM na garIyasI yajJopadezAt, uktaM hi 'dhruvaM prANivadho yajJe0' zAkyAnAmapi satyaM garIyo dharmamAdhanaM, kathaM ?, ko'pi mikkhuehiM bhaNito-sikkhAvataM geNDa, teNa musAbAdavalAI gahiAi, te ghettuM ca bhaMjati, bhaMjaMto vutto-kIsa bhaMjasi ?, sobhaNati musAbAdaveramaNaM mae Na gahitaM, taeNaM savyaM aliyaM ceva, evaM tesiM ahiMsA sIlaMgA, kathaM kRtvA ?, dRptaklaptaccAditi hetuH,te ceya pAvAdiyA appANumANeNa diTuMto kIrati ||te savve pAvAuyA0(sUtraM 42), prabadanazIlA: prA0 AdikarA dhammANaM, asambhAvapaTThavaNAe etesiM titthagarANaM tacchAsanapratipannoM vA, NANApaNNA jAya NANAraMbhA, adhAbhAvena keNai kAraNeNa dhammaparikSaNa TThavaNAvAvAreNa aNNamaNNAI dhammasAdhanAI bhaNilliyAI, bhaNamANA ahiMsamavamaNNamANA aNijaeNa ceva karaNaeNa ahetukAmeNa egaTThA, melettuM bhaNitA, maMDalibaMdhaM kAuM ciTThA, jahA doNi vAhAo AkuMcitAo, agnahatthehi mellitAo yathA bhavaMti, loe / a va maMDalaMti vucati, maMDalayAhAI maMDalavAhAe va, tesi maMDaliAe jahA pariNamaNAe te ceva NivesitA, ete vicinteti kUro SRIDthApana
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ I zrImUtraka cUNiH // 373 // labbhatitti uvaviTThA jAba puriso sAgaNiyANaM iMgAlANaM hilihilentANaM pAti, pataMti tasyAmiti pAtrI-kuMmiyA lohamayI tAmra- AhAra nikSepaH mayI vA, sA chubhaMtehiM ceva aMgArehi taliNataNeNa aggitullatalA bhAti, taM ayomaeNa saMDAsaraNa gahAya jeNeva te pAvAiyA teNeva uvAgacchati, te pAvAtie evaM padAsI-haMbho pAvAiyA! AdikarA dhammANaM imaM sAgaNiM pAti muhuttaM 2, vIpseNekekaM bhaNati, muhuttametaM dhareha, No saMDAsaeNa ghettuM aNNassa hatthe dAtavyA, pavidvitA No aggithaMbhaNa vijAe AdicamaMtehiM aggI thamijai, mAvammiyaveyAvaDieNa pAsaMDiyasma thabheti, parapAsaMDitassavi paricaeNa thaMbhei, ujjukaDA davvujugA ujjugA, paDivADie ThitA bhavejahatti, NiyagaM 2 dhanma paDivaNNA satyalopanetyarthaH, amAyaM kuvyamANA, vakSyati mAyA aggithaMbhaNAdi, NikAyaNaM paDivaNNA | NikAyapaDivaNNA sabahasAvitA ityarthaH, sabahehiM paMca mahApAtagA gobhaNirisibhrUNagAmAdIhi, evaM tAva titthagarA tassIsA ceva | manApAtagAhi, sabadhA khasamayasiddhyA ca svatIrthakarANA pAesu iti vucA-evaM NikAetuM tesiM pAvAtiyANaM taM pAti saiMgAlaM hai| saMDAseNa Nisarati, nAgArjunIyAstu 'aomaeNa saMDAsaeNa gahAya iMgAle Nisarati,' tate NaM te pAvAtiyA AdikarA dhammANaM | |mA DajjhIhAnottikAuM pANi paDisAharati, tateNaM se purise te pAvAtie evaM vadAsI-haMbho pAvAdiyA! AdikarA kamhA pANiNo | pasAreha ?, te bhaNaMti-pANI Doja, so bhaNati-jiNavathaNAkovidA! pANimi daDe kiM bhavati ?, te bhItA bhaNaMti-dukkhaM bhavati, | sopaDibhaNai-imaM dukkhaM bhavati, jati adukkhaM maNNamANA pANI Na pasAreha, NaNu attANumANeNa cetra esa tulatti, samabhArA jahA | ekato 2 Nayati, evaM jahA tujhaM dukkhaM Na piyaM evaM sadhajIvANaM dukkhamaNihU~, pamANamiti tujjhera pamANa, sAkSiNa ityarthaH, |jaha kassai suhamaNiTuM, dukkhaM vA piyaM, uktaM hi-'vastrAdimizcediha nAbhAveSyat , pracchAditaH kAmamasau bhramo'ya / tvameva sAkSI // 373 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 374 // AhAranikSepa A sahajAtarUpe, yadyatra rAge praNayo'bhaviSyat // 1 // savvesi jIvANaM ettha suhadukkhe tulle samyak avasaraNamiti tulyo'rthaH, Na katthai sumaI, patteyaM tulA, ekaikaM prati pratyekaM, pratyekamiti ekekassa jIvassa tulA, suhapriyANAM duHkhodvegiNAM ca, taheva ekkekapamANaM samosaraNaM ca kIrati, eSa dRSTAntaH ayamarthopanayaH, tattha je te samaNamAhaNA etaM suhadukkhaM tullaM, attaparagati tullamajANaMtA bhaNaMti-savve pANA haMtavyA0 uddavetanyA, kahaM ca NaM bhaMte ! haMtavyA?, ucyate-udesikAdi anunAnaMte tehiM samvehiM pANA iMtavvA ubaddavetanyA hi aNuNNAtA bhavaMti, uktaM hi-'tamathAvarANaM.' tamhA uddesiyANaM bhujo, athaipAmevodezikAdi anumanyamAnAnAM ca ko doSaH ?, ucyate, anirmokSaH, amucyamAnAzca cAturaMte saMsArakatAre AgacchaMti chedAe, yathA grAmAya gacchati, evaM AgaMtAro, desacchedo hatyacchedAdi, savvacchedo sImAdi, jAva kalaMkalibhAvabhAgiNo bhavissaMti / kiMcAnyata-cahaNaM tajjaNANaM jAva AbhAgIbhavissaMti, aNAdIyaM ca NaM jAva aNupariyaTTissaMti, te No sijjhissaMti, jaisiM tullA je puNa attovameNa sabajIvehiM tullA suhadukkhatullA, Natthi tahA mANaM saraNaM, patteyaM tullA 3 evaM maNNamANAtattha je te samaNA mANA evamAikkhaMti savve pANAna iMtavvA tacAhatA, evaM uddezikAdivivAjiNo te No AgaMtugA cchedAe, taM caiva paDilomaM jAva sabadakkhANa aMtaM karessaMti / bhaNiyANi kiriyAhANANi, ettha puNa paDisamaNeNaM kIrati-iriyAvahiyAvajA bArasa kiriyAdvANA adhammapakkhe'Nuvamame samotArijaMti, teNa vucati-iccetesu vArasasu kiriyAhANesu vaTTamANA jIvA (sUtraM 43), atItakAle Novi sijhasutti, saMpayaM kAle Novi sijhaMti, evaM aNAgate Novi sijjhissaMti, terasame kiriyAhANe vadRmANA sijhaMsu inAi, evaM so bhikkhU jo poMDarIe vutto kiriyATTANavajao adhammapakkhaaNuvasamavAo ya kiriyAdvANa sevI dhammapakkhadvito upasaMno AyaTThIjo appANaM rakkhati CINEMA // 374||
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtracUrNi // 375 // 3 adhya0 jato Ayarakkhio bhavati AtmavAn, loke'pi vedyate, arakkhato anAtmavAn, athavA appaega se aTTho AyaTThI, appaNo hito iha parattha ya loe, corAdI dosuvi loesa appaNo ahito, appaguttA Na parapacaeNa logapaMttiNimittaM Atmanaiva saMjamajoe juMjaMti, Na parapaccaya, sayametra parakarmiti, keDa puNa bhaNati - 'IzvarAtsaMpravartteta, nivartteta tathezvarAt / sarvabhAvAstathAbhAvAH, puruSaH sthAsnurna vidyate || 1 ||' 'sarve bhAvA tathAbhAvAH' etacca Ayaparakama gahaNeNa parihRtaM bhavati, evaM prakRtikAlasvabhAvAnAmapi Ata| rakkama gahaNeNa paDisedho kato bhavati, appANaM rakkhato Ayarakkhato bhavati, AtANurakkhito vA anu pazcAdbhAve kiriyAdvANaseviNo, teNa adhammaphaleNa dukkheNa saMpatte kaMpimANe da jassevaM kaMpo bhavati se AtANukaMpae, paramAtmAnaM vA'nukampamAnaH, AtmanA hyAtmAnamanukampate, tadanukampate tadanugrahAt AtaNippheDae attANaM saMsAracAramA NippheDiti, attANaM NANAdIhiM guNehi NipheDaMti AtaNippheDae, attANameva paDisAha rekhAsitti vemi kiriyATThANehiMto paDisAharati 2 cA akiriyaM ThAvei // iti dvitIyazrutaskandhe dvitIyAdhyayanaM kriyAsthAnAkhyaM samAptam // ajjhayaNAbhisambandho-teNa bhikkhuNA kammakkhayasamuTThiteNa kiriyAdvANavivaJjaeNa terasamakiriyADDANAseviNA AhAraguceNa bhavitavyaM, vakSyati - ' AhAragutte samite sahie sadA jaeJjAsittivemi,' jo phAsugAhAro so AdAragutto bhavati, tatra ucyatekeyi jIvA sacittAhArati ko vA kimAhAreti 1, eteNAmisaMbandhena tatiyamajjhayaNamAyAtaM AhArapariNNA, phAsugAhAro so AhAragutto bhavati cattAri aNuogadArA, puvyANuputrIe tatiyaM pacchANuputrIe paMcamaM aNANupuccIe egAdimattagacchagatA jAtra 3, NAmaNiSkaNNe AhArapariNNA, AhAro Nikkhivitavyo pariNNAe ya, AhAraNikkhevo paMcahA-NAmaM ThavaNA // 169 // gAhA, AhAranikSepaH 1130411
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAranikSepaH zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 376 // eso khalu dave sacitta // 170 // gAhA, davyANi AhAreti dayAhAro, so tiviho-sacittAdi 3, sacitto chabidho-puDhavijo puDhavikAIyAdi, puDhavI loNamAdI api kardamamapi kardamapiMDAdAnaM ca, AukAo sacitto bhomatalAgAdi aMtarikkho ya, teukAo sacitto AhAro idRgapAgAdisu, mahaMtesu a aggiTThANesu a aggimUsagA saMmucchaMti, te taM ceva sacittaM aggimAhAreMti, sesA maNUmAdayo Na tarati jalamArNa sacittaM aggimAhAretuM, uktaM hi-'eko nAsti avaktavyasyAgneranAsthAnamitravata', lomAhAro puNa tesiM hoti hemaMte sItevi tAveMtANaM, so puNa jo aggIo prakAzaH pratApaH so sacittotti vA, sacittaM te puNa niyamA AhAreMti jIvA, jeNa sIteNa khuNakhuNato addhamata ovi AsAsati, jahA mucchito pANieNa, vAukAo lomAhAro sIyalaeNa bAteNa appAijati, vaNassatI kandamUlAdI, tasA aMDake jIvaMte ceva sappA gassaMti, maNUmAvi kei chuhAItA jIvaMtiyA ceva maMdukaDiviyA, rakhaM acitto mIsao avi bhAsitavyo, Nevari Navara)aggI acitto bhaNitavyo, atha 'bhaMte ! odaNe odaNakummAse0' bhaNito danAhAro, khettAhAro jo jassa Nagagssa AhAro, AhAryata ityAhAraH visao AhAgetti vucati, jahA madhurAhArokheDAhAro yassaTTho va snehodanAdi, idANi bhAvAhAro, tesiM ceva sacittAcittamIsagANaM davvANaM je vaNNAiNo te budvIe vIsu 2 kAUNa AhArijamANo bhAvAhAro bhavati, tatthavi kaDukamAyaM vilamadhuraramAdi jibhidiyavisayottikAUNa prAyeNa gheppati, uktaM hi rAibhattebhAvato titte vA jAba madhure vA, itare'pi cAnupaMgeNa, uktaM hi-'jaDo jaM vA taM' mRduvizadavASpADhyazcaudanaH prazasyate, zItodakena prazasyate, zItodakaM tu prazasyate, evaM tAvadbhAnAhAro dravyAzraya uktaH, idANi jo AhAreti AhArao tamAzritya bhAra ucyatesabyo AhArento udaiyassa bhAvassa AhAreti, kayarassa udaiyasrA, veaNijasma kammassa udaeNaM, 'paMceva ANupubIe' // 376 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH 1120011 jamhA vRttaM- 'cauhiM ThANehiM AhArasaNNA samuppaJjati, taMjahA - omakoTThatAe chudhAvedaNiassa kammarasa udapaNaM matIe tadaTThobageNaM' jamhA udayikassa, kuTTe udayIyassa karmaNaH udayAt AhAreti, kenalINavi audAyikapAriNAmiko bhAva iti, tamhA siddho, bhAvAhAro tiviho- oe lomo' a pakkheve, eesa tivhavi ekAe ceva gAthAe saMkhevavakkhANaM, taM0 - 'marIreNoyAhAro tayA phAsena lomaAhAro / ' pakkhevo jaM marIrasma paJjattIe, pajjattao vA AhAreti, jo oyAhAro etasma cakkhANaM gAthAe pugvadveNa taM0-oyAhArA jIyA savve // 172 // gAhA, AhAragaappajattagA, ojatti sarIraM ojAhArA - sarIrAhArA. katare ?, savve AhAraMgA, je AhAreMti, te puNa tattatelapANapakkheva0, iha sarIra jattIe pattagA vA pajappamANA vA, sarIrapajatI puNa AhArapajjattIe pajapyamANasseva, savvabaMdhe ADhaviya jAva marIrapajattagassa oyAhAro hoti, kiM buccate ? - oyAhArA jIvA savve AhAragA apajatagA ucyante, iMdiya ANupANubhAsamaNopajattIhiM apajattA, vRttaM oyAhAravakkhANaM, idANiM lomAhArassa bhavati, tayAi phAseNa ya lomAhAreti, etasna gAhApAdasya purillIe gAthAe pacchimadveNa vakkhANaM- 'paJjattagA tu lome pakkheve hor3a bhavitavcA' katarIe! paJjattIe ADhavetuM ?, tattha tayA ghe pati phAsidiyamityarthaH, jaM uNhAmitatto chAyaM gaMtUNa chAyApoggalehiM AsAmati savvagAtalomakuzaNupaviTThehiM, AmAmati zItavAteNa vAgAdIyaukakhevaNagAdIvAteNa cA, Asamati NhAyaMto vA, evamAdi lomAhAroti, ganbhevi lomAhAge ceva, jeNa pakkhevAhAra idha AhArijjato AhAro, tena cakSuSmatA amyena vANa dIsati lomAhAraH lopa iva, lopaH adarzanamityarthaH, je adIsaMtA corA harati te lomAhArA bucaMti, eso puNa lomAhAro Niccameva bhavati anAbhogaNivattito AbhogaNivatito vA, pakkhevAhArI puNa bhAijati, kA bhayaNA ?, kadAi AhAre jahA uttarA kurA aTTameNa bhattakAleNa pakkhevamAhAramAhAreti AhArabhedAH 1377 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhAra zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 378 // / bhedAH saMkhejjagavAsAuANaM aNiyao, tayAi phAseNaMti vuttaM / idArNi pakkhevagAhArassa vakkhANaM, tenocyate-egidiyaNAragANaM devANaM ceva Natthi pakkhevo / sesANaM pakkhevo saMsAratthANa jIvANaM // 173 // sesANegidiyavajANaM orAliyasarIrINaM jesiM jibhidiyamasthi te pakkhevAhArA, eke tvAcAryA etadeva trividhaM AhAraM anyathA bruvate, taMjahA-pakkhevAhAraH oyAhAraH lomAhAra iti trayaH, jihvendriyena labhyate sthUlazarIre prakSipyate so pakkhevAhAro, yo ghrANadarzanazravaNarupalabhyate dhAtoH pariNAmyate ojAhAro, yaH sparzenopalabhyate dhAtoH pariNAmyate sa lomAhAraH, vutto AhAro, appAhAragA bahuAhAragA ya idANiM vattavyayA je jattiyaM vA kAlaM AhAragA bhavaMti, kAlaM tAva bhaNati-ekaM ca do va samae tiSiNa va samae muhuttamaddhaM vA / sAdImaNAdimaNihaNaM vA kAlamaNAhAragA jIvA // 174|| vutto kAlo gAthAsiddha eva / idANi aNAhAragA vucaMti te duvidhA, chaumatthA kevalI ya, tattha chaumatthA aNAhAragA-ekaM ca do va samae kevaliparivajiyA aNAhArA / maMthaMmi doNi loge ya pUrite tinni samayA tu 'egaM ca do va samae'tti vigahagatIe, kevalI aNAhArA duvidhA-siddhakevalI aNAhArA bhavatthakevaliaNAhArA, bhavatthakevaliaNAhArA duvidhA, taMjahA-sayogi0 ayogI0,mayogibhavatthakevaliaNAhArA samugghAtagatA,te puNa maMthamidoNi, maMthaM pUreto loe bhavati taie samae, NiyaIto paMcamasamae, loga pUreti cautthasamaetti tisuvi aNAhAro, idANiM ajogibhavatthakevaliaNAhArao gAthAsiddho ceva aMtomuhuttaM, siddhakevaliaNAhAraovi gAthAsiddho sAdIyaaNidhaNo siddhaaNAhAro, joeNa kammaeNaM AhAratI aNaMtaraM jiivo| teNa paraM mIseNaM jAva sarIrassa pajattI (nipphttii)||177|| uvabajamANA ceva savvabaMdhe kammagajogeNaM AhAreti, taomIseNa jAva orAliyasarIrapajattIe pajatto bhavati, pacchA orAliyamismasaroreNa cetra // 378 //
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanaspatiH zrImatrakatAGgacUNiH // 379 // IAVI AhAreti, evaM veubviyaM, AhAragasarIreNaM puNa NiyamA AhAragoceva, vutto aahaaro| idANi paripaNA jahA satthapariNNAe bhaNitA Nikkheve, suttANugame sutaM-suaM me AusaMteNaM0 (sUtraM 44) iha khalu AhArapariNNA tassa NaM ayamaTThoiha khalu pAINaM vA 4 paNNavagadisAo paDucca, sayAotti savvAovi dimAo uDU adho agahitAo, sayAtitti sabyasaMkheveNa cattAri vIjakAyA, bIjameva kAyo vIjaM ityarthaH, taMjahA-aggaM vIjANi jesiM tilamAdINaM sAlikalamaatasimAdIyAvi, taNA, aggaM vIja jesiM vA aggalatA sappaMti para hoMti cA te aggaM vIjA, mUlabIjAvA allagamAdI, poru ucchugamAdI, khaMdhavIjA sallaimAdI, tadaMta nAgArjunIyAstu 'vaNassaikAiyANaM paMcavihA vIjavakaMtI evamAhijai-taMjahA-aggamUlaporukkhaMdhavIyaruhA chahAvi egeMdiyA saMmucchimA bIyA jAyate' jahA uddAvaNe dar3e samANe NANAvidhANi haritANi saMmucchaMti, paumINIo vA navae talAe saMmucchaMti, purANevi kathayi puvvaM Na hotuM pacchA saMmucchaMti, uktaM hi-'padmaM ca rAjahaMmAzca' 'tesiM ca NaM ahAbIjeNaM'ti yadyasya vIjaM tatra tadeva prasUyate yathA zAlivIje zAlyaDaro jAyate, na kodravAdayaH, athavA'vakAzena jaM jattha khette jAyate, yathA sumajitakedAra| pallave prAvRTkAle zAlirjAyate yathA zAlIvIje zAlyaMkuraH, pApANopari nopyate na vA utto'pi jAyate, athavA bhUmyambukAlAkAzavIjasaMyogo gRhyate, athAvakAzagrahaNeNa0, egatiyA ege Na sabve, jevi vaNastatikAye te'vi rukkhA ummajaNavaddhaNA, sesAo apuDhavijoNiyA, pRthag viyoniryepA, utpattiH AdhAraH prasUtiyoMnirityarthaH, yu mizraNe, yautIti yoniH, mizrabhAvamApadyanta ityarthaH, kArmaNasarIra vA, jIvo vRkSabhAvapuraskRtaH, yA ca prasUtiH kSamAbhUmimaMtareNa na pramUyate so puDhavijoNiyo bhavati, jahA jalaM na jAyate, jattha jassa joNI so tattheva saMbhavati paMkajavat vIjAGkuravadvA, uktaM ca-"kusumapuropte vIje mathurAyAM nAGkaraH samudbhavati / / // 379 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkhAUnAjacUrNiH // 380 // tasya vIjaM tatpayate zramavaH ||1||" tathA yathA praticandrakasya dikSu samudbhavaH sa caikana dRzyate, pratimukhasya vAssdarzake pratibho dRzyate eta eva taduktaM bhavati-yA hi yatra yasya yoniH sA tatraiva sambhavati, puDhavivakkamatti, kesiMci AlAvago caiva ema Natthi, jesiMpi asthi tesipi uktArtha eva tassagrahaNena, tahAvi viseso buccati, jahA taMtujoNio paDo taMtumaya ityarthaH, kAraNAntaritaH kriyamANo taMtuSveva bhavati, na dezAntarAbhyAM hiyate vA, vRkSastvevaM, na caivaM kathamiti 1, ucyatekoI sAmalapuDhavikAIe purekkhaDo puDhavikAyasarIra viSpajahAya taMmi caiva deze sazarIre aNNesu vA tatsaMnikRSTa puDha vikAyiesa khacAe ciuddhRti, tattha kAyAMtarasaMkrame kramo gheNpati, aNNo puNa dezAMtarAto saphAyAto vA parakAyA to vA Agamma rukkhattAe cakamati, tajoNiyA tasvabhAvA, tavtrakamati taM caiva joNiyamiti, jahA jA jassa joNI so tammi cetra saMbhavati, gaNNatya yathA pApANAt suvarNa jAyate, na sarvasmAt pApANAt jAyata iti, enaM puDha vijoNio puDhavisaMbho puDhavivakamo ya Na savvAo puDhavIo jAyate, kathaM puga bhUmIya ussarille pattharovari vA No jAyate ?, tajjoNiyagahaNeNa tu sandhametaM pariharitaM gahiyaM ca bhavati, kammogA kammajogA bhavati, jo jassa jogo bhavati so tassa unajogo buccati, yathA rUpavAne dAra upajIvanIyo, so ruveNa kuleNa zIleNa yatIse evaMguNajAtIyAe dAriyAe, dArikAe caiva dArako, so'vi etassa upayogo, evaM tehiM tavvidhAI kammAI katAI ruvakhAroha aNivyattagAI jesiM rukkhANa hauvaDaka bhavati, tahA maMDagamadhye kiMci jaM Nijarai taM ubaka, siNehassa vA tellassa vA vayasta nA 3, maramANaM aNovaika, tahA ADhagaH pramANo ghaTaH, ADhagapramANasyaiva meyasya dravyasyetarasya vA upayogo, patrapuSkaphalAdilakSaNavyatiriktAnAM Na tesiM aNNapuDhavikAiyAdizarIreNotrayogo, kammaNidANati NiyANaM hetuH kAraNamitya vanaspatiH ||380||
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanaspatiH zrIsUtrakatAincUrNiH // 38 // nAntaraM, vAtikasa hi vyAdheH vAtaladravyAhAra eva NidANaM, evaM pittiyamimiyANapi pattiyasiMbhANidANaM, yathA nAnidAno vyAdhiH utpadyate evaM karmanidAnamantareNa na zarIrotpattiH bhavatItyata ucyate-kammaNidAnena, tathA ca kamma0, kataraM kammaM ?, rukkhaNAmAgotaM tassodaeNaM NANAvihajogiyAsu, puDhavIti mipi jo puDhagI 'gacittasaMvRnamizrAzcaikazaH' tayAprakArA yoniH,NANAvidhAnAM ca aNNesiM puDhavikAiyAdINaM chAI kAyANaM joNI viudRtitti, viviyoge, vizeSya pRthivIkArya vRkSatvamamisaMprApya varttante viuti / te jIvA tesi siNehaM te jIvatti je puDhavikAIesu ubavaNNA tAsiMti jAsu upAdAgabhUtAsu upavaNNA aviddhatthajoNiyAsu uvavaNNA, siNeho NAma sarIramAro taM Apiti, Na ya egaMteNa ceva taM vandhuM viddhaMseMti, ko didruto ?, jahA aMgattho jIyo mAtugAtumhaMpi AhAreti, Na ya mAUe kiMcivi pIlaM janayati, strIpuMgo vA paramparagAtrasaMmparzAt puSTirbhavati, na ca tayoH pIDA bhavati, jahA aMbasma ya Nivasma ya, NivAvayavA aMbamaNupavisittANa dUseti, Na ya Nivassa pIDA bhavati, jeNa varddhate kiMvaH, eso'vi vaNassaikAyiko rukkho tAsiM puDhavINa siNehamApivei, Na ya tesi pIDaM jaNayati, kadAyi pIDaM jaNayati asamANavaNNagaMdharasasparzAt , evaM uvavaJjamANANa AhAro bhavati tA, parivar3amANA puNa parivaDDayaMne jInA AhAraMti puDhavizarIraM jAva zarIrasanikRSTaM AukAryapi atalikkhaM bhomaM vA, bhomaM bhUmIto ubhidiya jAto, pANitaM jaM bhumaM ceva bhUmitthaM, vahatamavahaMtagaM vA, teuccharAdivAo bhUmikhalaNAo vA AgAmAo vA, vaNassaI paropparaM mUlA saMmattA, jahA aMvasma, taha kAugokarimamANA purisAdi, nAgArjunIyAstu avaraM ca NaM asaMbaddhaM puDhavisarIra jAva NANAvidhANaM tamathAvagaNaM acittaM kuvvaMti jaMtayo, puvyaviuda ceva jIveNaM jIvamahagataM AhArattAe gehaMti, tapi jayA marIrattAe pariNAmeti tadA acetanIkaroti, kathaM vA aNoNa jIveNa // 38 //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH ||382|| pariggahitaM tAva aNNamarIrattAe Na pariNameti ?, jayA puNa paricattaM bhavati, jeNeva jIveNa sarIraMgaM NivyattitamAsI tadA aNNo jIva AhAreti, parividdhathaMti prAktanena jIvena muktaM, puvvAhAriyaMti, taM sarIragaM jo vaNassakAio puDhavisarIragaM AhAreti taMpi tehiM jIvehiM 'AhAragAya pANA' itikAUNa ceva NivyatitaM, ata etaduktaM bhavati - puNyAhAritamevAnyaijIvairAhAryate, tayA''hAriMtitti je egiMdiyA ete tayAe ceva AhAraiti phAsiMdieNetyarthaH, jesiMpi jibhidiyamatthi tesiMpi putraM phArsidieNa spRzitvA pazcAt, jihvendriyamapyasti 1, ucyate, yasmAt jihvA sparzaM gRhNAti, agninA anAsvAdanIyena spRSTA dAMte, evamanyadapi dantoSThatAlvAdisparza vetti, na ca tatra kiJcidanyadAsvAdayati, vipariNataMti puDhavikAiyattaNaM mottRNaM vividhaiH prakAraiH tameva vRkSatvaM pariNataM, sArU vikaDaMti samAnarUcikarDa vRkSatvena pariNAmitamityarthaH, saGghappaNattAe AhAreti, nAgArjunIyAstu evaM sampratipannA-avareNaM NaM, kataraM 1, saMbaMdhamasaMbaMdhaM vA, jo puDhavikAiyasarI rehiM tasyApatitairbhogaiH saMzleSa ityarthaH, tesiM taM puDhavitappaDhamatAe siNehamAhArayaMti, asaMbaddhaM puNa jaM pAsato puDhavisarIraM vA te puNa paNNattIAlAvagAvi bhaNaMti, temiM purANaguNe gaMdharase avareNavi ya NaM, katare avare vA ?, NAvare, jaM ubavateNa gahitaM avaziSTamUlAdibhyaH, jahA ganbhavakaMtiraNa jAva labbhaMti, tatthavi dullavodhi, paMca pilagAo iMdiyANi vA Nivyatteti tAva, avaziSTA evameva niSekAdayaH, evaM tevi rukkhajIvA jAna mUlAdINi Nivvateti tAva No avaraM bhavati, AdizarIramityarthaH, mUlakandAdi jAya bIjaM tAtha avarAI buccaMti, anyAnItyarthaH, NANAvaSNatti, nAnArthAntaratvena vaNNatti paMcavidhA, taMjahA - kivhA nIlA khadiraziMzapAdi, gANAzarIratti NANAvidhebhyaH pugalAnAhAratvena gRhItvA AtmazarIrANi vividhaM kurvanti vikurvati, athavA NANAvidhasarIrA NANAvidhapudgalA vikurvantitti, alpazarIrAva vanaspatiH // 382 //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanaspatiH zrIstrakatAgacUrNi: // 383 // tahA surUvA durUvA thirasaMghayaNA dubalasaMghayaNA ityarthaH, aprakAzavaprakAzatvena rasavIryavimAgaM tatadha medAca bahavo vibhAvayi- tavyAH, vividhapadgalApi vikurvitA te jIvA iti, kepAMcid na jIvAH vAnaspatyAH tatpratiSedhArthamucyate-te jIvA kammA, kathaM jIvA ?, kuJcanAtsaMrohAdakurAt ApadAhArakAcca, kammo vaNassati vaNasmatiNAmasma kammassodaeNa, na tvIzvarasRSTAH adRSTena vA dravyANi vetyAdi, esa tAva puDhavijoNio rukkho vutto, idANiM taMmi ceva puDhavijoNie rukkhe aNNo rukkhattAe bakkamatiathAvaraM purakvAyaM0 (sUtraM 46), athetyanantare athAvara pUrvamAkhyAtaM, gaNadharo sIsANaM akkhAti, titthagareNa akkhAtaMti, atyanantarye punarvizeSaNe, A. maryAdAmividhyoH khyA prakathane, punaH AkhyAyate, ghoSavatsaraparataH khyAdeze kRte punarAkhyAtaM bhavati, tasseva rukkhasma kiMcidanyadAkhyAtaM, ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA, katareti ?, puDhavijogiesu rukkhesu jo ete AdijIvA puDhavijoNiesu rukkhesu rukkhattAe vakatA tesu ceva aviminnesu mUlAdisahitatvena tameva rukkha parivahayamANA rukkhattAe viuti, sesaM tathaiva jAva bhavatitti makkhAtaM, kiM taM purA akkhAtaM punarvA AkhyAtaM ?, ema tAva rukkho avisiTTho vutto, paDhamo puDhavijoNio rukkho, vitio puDhavijoNio rukkhAo tannizrayotpadyate, tatio rukkhajoNio rukkho, yaduktaM bhavatiyo'sAvAdyanizrayotpannaH tasyaiva nizrayA jAtaH, atra ca anavasthA na nodanIyA, tRtIya eva vRkSaH prakAre, sa caipAmeva bhAvAt , ete tini suttadaMDagA, caturthastu tRtIyavRkSamUlAdinivezapratipAdakaH, evamavyAkulena cetasA paryAlocya sUtradaNDakAH anyatrApi netavyAH, evamanayaiva bhaMgyA ajjhAruheNa cattAri daNDakAH, sAdhAraNAnAmeka eva daNDakaH, teSu ye'nye utpadhante teSAM vibhApAbhAvaH, | rukkhehi rukkhajoNie, mUlehi jAva haritehiM vi tiSNi, atra dvitIyatRtIyAvekamevetikratvA caturthamUtradaNDakAbhAvaH, aphAyikAnAM DI // 38 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanaspatiH // 384 // zrIsUtraka- LV caturtho'tra zepeSu daMDakaH, agnikAyikAnAM caturtho, AvAkAdipu mRpakAH, idANi so ceva viseso mUlAdiNA dasavidheNa viseseNa nAgacUNiH visesijada, zarIravat , yathA zarIramaviziSTaM tadeva pANyAdibhirvizepairviziSyate, vanabadvA grAmagRhabadA viSayavadvA, evaM rukkhetti aviziSTo upakamo vutto, so puNa visesijjar3a mUlattAe, mUlaM nAma mUliyA, jehiM mUliyA paiDiyAo, bhUmyantargata eva sa kandaH khandhasyovari khandho tayA challI sabdarukkhasarIrANi sAlesuvi hoi khaMdhAo, sAlo aGkurA ityarthaH, prabAlehiMto pavAlA pattA pataMtaresu phalANi kalehito biijaanni|| ahAvaraM puvAyaM ihegatiyA0 (sUtraM ), rukkhajoNiesu rukkhesu abbhAruhattAe, ruhaM janmani, / ahiyaM Arutiti ajjhAyAruhA, rukkhassa upariM, atra rukkho pagato, latAvallirukkhagaMti, so puNa pippalo vA aNNo vA koyi rukkho, aNNasma uvariM jAto, evaM taNaomahihariesu cattAri AlAvagA bhANitavyA, kuhaNesu iko ceva, samvesiM kAyANaM puDhavimUlAhArottikAUNaM teNa pubdhi puDhavisaMbhavA vucaMti, evaM tAva ete vaNassaikAIyA, logovi saMpaDivajati jIti jeNa suhapaNNavaNijattikAUNa paDhamaM bhaNitA, semA egidiyA puDhavikAIyAdayo cattAri dumadahaNijattikAUNa pacchA bucaMti, vaNassaikAiyAgaMtara tu tasakAo, so puNa NeraIo tirikkhajoNio maNuo devetti, tattha neraiyA egaMteNa appacakkhattikAUNa Na bhaNNaMti, te punaranumAnagrAhyA, teNa Na bhaNNaMti, tesiM AhArovadhiH AnumAnika itikRtvA nApadizyate, ma tu egaMtAsubho ojasA na prakSepAhAraH, devA api sAmprataM prAyeNAnumAnikA eva, tesuvi egaMtato AhAro ojasA, maNabhakkhageNa ya, so puNa AbhogaNivyattito aNAbhogaNivyattito ya, jahA paNNattIe aNAbhogeNa aNusamatigo, AbhogeNaM jaha0 cautthaM ukkosa tettIsAe vAsasahassehiM atthato ceva buccati, iha sutne vaNamatkiAiyANaMtaraM maNusmA, satirikkhajoNietti sacittarattikAuM paDhamaM bucAMta / ahAvaraM NANA / PANEYM MR ..
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNi : ||385|| G vidhANaM maNussANaM (sUtraM 57) AriyANaM milakkhUNa te miM atha vIjaM, maNussanI jameva hi maNussassa prAdurbhaviSyataH vIjaM bhavati, taM tu zukraM zoNitaM ca taM puNa ubhayamapi yadA aviddhatthaM bhavati, ayAvakAseti joNi gahitA aviddhatthA, ettha caunbhaMgobIjaM niruvahataM jogI NiruvahatA bIjaM NiruvahataM joNI uvahatA, evaM sattakoDA itthittikAUNaM aMtodarassa ayAvakAso bhavati, itthIe purimassa yaH strIpuruSasaMyogaH uttarAdharAraNisaMyogavat saMsparzakarmma, Aha hi - 'cakraM cakreNa saMpIDya, martyajavanAtarANI' karma karoti iti karmakarA, karmasamarthA vA kammakaDA, avidvatthA ityarthaH, vidhvaMsyate tu paMcapaMcAzikA nArI, saptasaptatikaH | pumaan| ettha puNa mehuNaM mehuNabhAvo mithunakarmma vA maithunaM maithunapratyayikaH mehuNavatIo, aNNovi AligaNAvatA saNa saMjogo | agaMgakIDA ca asthi, nalau gaNyate garbhotpattau te duhatoci sihaM, siNeho nAma anyo'nyagAtrasaMsparzaH, tadyathA AhArasya AhAritasya, zoNitamAMsamedo'sthimajjAzukrAnto bhavati puruSe nAryA upajAtaH, sa yadA puruSasnehaH zukrAnto nAryodaramanupravizya nAyajamA maha saMyujyate tadA mo siNeho kSIrodakavat aNNamaNNaM saMciNati, gRhNAtItyarthaH, 'tattha jIve 'ti tasmin tatthamaNuppaviDe siNehe svakarmanivartitakhaliGgA itthittAe puM0 napuM0 viuhaMti, mAouyaM soNiyaM pituH zukaM, tato pacchA jaM se mAtA NANAvidhAo rasaviDIo (vigaio) zrIranIrAdiAu Nava vigaIo, jovi odaNAdi avigato AhAro bhavati gopi prAktanAt bhAvAdyadA vigato bhavati sarIratvena pariNAmito bhavati tadA AhAryate, uktaM hi - 'egiMdiyazarIrANi lomamAhAreti, egadesoci tassa phalaTasarisA rasaharaNIe yathotpalanAlena ApitrtyApaH, tato kAyAto abhiNivadyamANAI, 3 itthi ceva egatA janayati AtmA, napuMsako vetyarthaH, svakarmavihitameva tepAM janmani maNussassa NAmassa kammassa udapaNaM, na khettavalaM, taM tu duge mAtApitarau samanu manuSyAH // 385 //
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ jalacarAH zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 386 // gRhItaH, vizeSatastu mAtA, ata etaduktaM bhavati,'itthi vegayA jaNayaMti' ekadA nAma kadAcit striyaM kadAcitpuruSa kadAcid garbhagata eva marati, tena na janito bhavati, te jIvA DaharA khIraM sappi, khIraM mAtuHstanyaM, sapi ghataM vA NavaNItaM vA, sesaM kaMThayaM, evaM tAva gabbhavatiyamaNussA bhaNitA jahAjAyaMti AhArayati / idANi samucchimamaNussANaM avasaro patto, so a ubari durutasaMbhave | bucissati, idANiM paMciMdiyatirikkhajoNiyA bhaNNanti, tatthavi paDhamaM jalayarA-athAvaraM NANAvidhANaM jalayarANaM (sUtraM 58), macchA mattA sIteNaM, athavA jeNa itthIe ya purisassa ya kammakaDAe joNIe ettha NaM mehuNaM siNehaM, te jIvADaharA samANA AuM siNehaM hoti, AukAo ceva, athavA je tattha mAtrA ojasA ceva, AukAyamAhAreti, Na tu pakkheveNaM, teNeva te pussaMti parivatI ya jahA khIrAhArANaM khIreNeva, nur3I NaM aNusamayikI bur3I huttayA divasadevasiyA, vaNassaikAiyANaM sevAlahariyAdi tasathAvare jati tate macche ceva khAyaMti, Ahahe-asti matsyastimirnAma, asti mtsystimigilH| timitimigilo'pyasti, timigilagilo rAghava ! // 1 // te jIvA puDhavikAIyaM kaddamamaTTiyaM khAyaMti AuM nisitA ya picaMti, khudhiyA macchaM pANiullaM gaspati, agaNI udagAdi vAtapi lihaMti, vaNassaI butto, tasakAyo jalacaro cena, magaro ya cauppadANussayaM ugaDaMti, NANAvidhatasapANa jAva pcciyaa| ahAvare caupapadANaM egakhurANaM etesiM aha, Navari Natthi AhAre NANataM, jIvA DaharAti, sA pakkhiNI tANi aMDagANi saeNa pelliUNa'cchati, evaM gAtumhAe phusaMti, sarIraM ca Nivyatteti, taM puNa aMDaja kaNaM ceva bhavati pacchA sarIraM jAyate vipulamAdI cammapakkhI potayA, etesiM puNa maNuyANa paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ya samvesipi duvidho AhAro bhANitavyo, taMjahA-AbhogaNivvattito ya aNAbhogaNivyattiyo, vutto paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ya samvesiM punnaahaaro||idaanni MITRATERTISINSalmiIIIHAHITIONSHIFLAHTISARGAHIHAR // 386 //
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 287 // vigaliMdiyA je tesiM tirikkhajoNiyAhAro buccati - ahAvaraM ihegatiyA (sUtraM 59 ) kammaNiyANeNa jatthauvakammA NANAvihANaM tasathAvarANaM, tasA tirikkhajoNiyamaNUyA orAliyazarIragatA, teU vAUvi tathA ceva, thAvarA puDhavi aNusUyaMtA, aNusUtA nAma zarIramanusRtya jAyante, taMjahA - sacicesu tahA jUpAo likkhAo seyavato chappadA ya maMkuNA puNa mANusa sarIrovajIviNo mAnupazarIrAzrayAdeva jAyante, zaroropabhujyamAneSu paryaGkAdipu, na tvanyatra, gorUpAnAmapi zarIreSu yUkAdayo bhavaMti gokIDA ya, acitte suvi etesu anvAvaNNesu jUtrAdayo saMbhavati, acittIbhUte tu kramikAH saMbhavati, evaM paMciMdiyA ne iMdiyANa cauriMdi - yApi sarIreNa aNusittA jAyaMte jahA vicchigasma uvariM bahavo vicchigA saMbhavaMti acittIbhUtesu ya kimikAdayo jAyaMte, ukkAe sacittA mUsagA saMbhavaMti, jahiM aggipANAdivatthANi aggisojjhANa caiva kIraMti, jattha aggI tattha vAtovi asthi, jevi vAukAe nismAe AgAse saMbhavaMti, buttA tarAthAnarA dANiM tattha puDhavimanusRtya veiMdiyA kallugAdayo sambhavanti teiMdiyA kuMthu pipIlikAdayo caturidiyA pataMgA, varisArate bhUmiM paDilehaMto uTTheti salabhAdayaH, AukAe pUtaragAdayo vaNa|satikAe paNagabhamarAdayo, acittAsuvi etesu jAyaMte, te jIvA tesiM NANAvidhANaM tasthAvarANaM purA NANAvidhAnaM tasthAvarANaM sarIresu sacittesu a acitte a veiMdiyasattA durUvattAe viudaMti, durubA NAma muttapurisAdI marIrAvayavA tattha sacicesu maNussANa tAva pohesu samigA gaMDolagA koTThAo a saMbhavaMti saMjAyante, cAhiMpi Niggatesuvi uccArapAsavaNAdisu kimmiyA sammucchaMti, acittesuci gorUkaDevaresu ya, udarAntazaH kRmyAdayaH saMmucchaMti, tirikkhajoNiyANaMpi sacitte udarAntarA0 ujjhesu | kimiyA saMbhavaMti, udarAto viNigganesu ujjhesu chagaNesu ya kimigA saMmucchaMti, bhaNitA durUvasaMbhavA / idANiM khuragA bucaMti vikale - ndriyAH // 387 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ apkAyA: zrIsUtraka athAvaraM ihegatiyA NANAvidhA jAva kammakhuruDagAe cakamaMti, khuruDagA NAma jIvaMtANa ceva gomahisAdINaM cammassa aMto tAGgacUrNiH saMmucchaMti, pacchA te khAyaMto 2 cammaM bhottaNa uTuMti, pacchA te teNeva muheNa lohitaM NIharaMti, acittesuvi ete gavAdisarIresu // 388 // ITA saMmucchaMti, aginabamaDesu thAvarANavi rukkhANa saMmucchaMti, acittANa vijjughaNA te jIvA, tesiM NANAvidhANaM, idANiM tirikkha joNiyANa adhikAre ceva vahamANA egidiyA ceva bucaMti, tatthavi puvvaM AukAIA-ahAvaraM ihegatiyA sattA0 sUtraM 60), jAva ucakamA, NANAvidhesu tasathAvaresu egaDemo kIrati taM sarIragaM jaMtaM AukAIyA, ahAvaraM DahegatiyA sarIragaM bhvi| smati tAva saMsidvaMti bAujoNio AukAIo, uktaM hi-'umbhe vAte.' tamAlassa bAteNa gambhA saMmucchaMti, vAtasaMgahitA saMci. TuMti, samucchimA puNa sattA AukkAiyattAe pariNamantItyarthaH, UrdhvabhAgA ye hi bhUmyantare AukAo saMmucchati, bAyaraharitagugAdI, se uddhaM ca tehiM puDhavihiMto ukvitto jo AgAse saMmucchito, adhobhAgehiM pADijati, dhArAhiM karagatAe vA puNo pariNato pADiti, tiriyabhAgetti jadA tiriyaM bhavaM tiricchaM Neti No pADeti, sa tu samucchito gurutvAdvAtaM puNa janayaMti tadvidhAnAni tu, taMjahA-oso himaM jAva suddhodae, sesaM taha ceva aalaavgaa| savvehiM kAehito duradhigamA puDhavittikAUNa teNa pacchA vucismai, ahAvaraM ihegatiyA agaNijoNiyA NANAvihANaM tasathAvarANaM (sUtraM 61), sacittesu acittesu Asannesu tAva hatthINaM jujhaMtAgaM daMtakhaDakhaDAsu agaNI saMmucchati, mahisANa ya jujhaMtANaM siMgesu aggI saMmucchati, acetaNANa'thi ahigANavi, evaM beiMdiyANavi, tahA NaM adviesu jahA saMbhavati bhANitabba, thAvarANaM acetaNANaM pattharANaM AgAse, AgAse AvaDatANaM aggI samucchati, acetaNANaM uttarAdharAraNijoeNa aggI saMmucchati, tahavidhANANi tu iMgAle jAle cattAri AlA- HIPPIRISE METITHAITANILISEARTHATIALA THE // 388 / /
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH 4 apratyA0 // 389 // SARMILAN vagA / athAvarANaM NANAvidhA, tasathAvarANaM vAujoNINaM, NANAvidhANaM tasathAvarANaM, Na viNA bAukAraNa vAu(agaNi)Ae saMmuccha-IDI titti kAUNa jattha ceva sacitte vA agaNikAo saMmucchati, evaM cattAribhANitavyA / / idANi puDhavi-NANAvidhANaM tasathAvaMrANaM sacittesu ya acittesu vA, sappANaM matthae maNI jAyati, hatthINavi muciyA, matthaesu sApANa ya manchANa ya udaresu, maNussANavi muttasakarAo, acittANaM puNariNamo kalevare chagaNagAdINi loNattAe pariNamaMti, thAvarANaM sacittesu haMsapavvagesu mottiyAo jAyaMti, acittANavi lavaNAgarAdisu kaTThamAdi loNattAe pariNamati, agaNI viddhatthAnigAlAdINi loNIhoMti, evaM cattAri AlAvagA / / idANi savvasamAso-ihegatiyA sattA NANAvidhajoNiyA NANAvidhA saMbhavA je puDhavijoNiyA jahA saNhapuDhavIe sakare pattharA samucchati pravAlakAyaskAntAdayaH, AujoNiyA sarIrameghajoNi, puDhavI puDhavIe, evaM semANavi, zarIrANyevAhArayati, kammuNA gaIo gacchaMti, NirayAdI, kammuNA dvitI ukkomamajjhimajahaNiyA, kammuNA''riyAdivipaJjAso, jahA maNusso oIo hoti, maNussakhettA NeraiyakhettaM gacchaMti, kAle-NeraiyakAlaM gacchaMti, maNussagatibhAvA devagatibhAvaM gacchati, AyANaha aguttasmAhAre narakAdiH viparyAso, tasmAt guptaH gavesaNA gahaNe0 ghAsesaNAsamite NANAdi 3, madA nityakAlaM yAvadAyuH, zeSa nirvANaM vA | gacchati, gato aNugamo, idANiNayA-jANaNA'NAyami giNhitabve "samvesipiNayA0' iti AhArapariNNA smmttaa| evamAhAraguptasya sataH pApaM karma na badhyate, nApratyAkhyAnasya ityarthaH, tenAdhyayanaM apaJcakkhANa kiriyA NAma, anuyogadvAraprakramaH, NAmaNipphaNNe apacakkhANakiriyApadaTThANaM-NAmaM ThavaNA gaathaa||109|| dabapaJcakkhANaMti damveNavi paccakkhANaM davvabhUto vA pacakkhani, tatra dravyasya dravyayoH dravyANAM vA paccakkhANaM jo jaM sacittaM acittaM vA davaM paJcakkhati taM davvaM, taM // 389 / / N A
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 390 // pratyAkhyAsAdhu NavageNa ya sAdhUNa sacittAdi sambadavyANi jAvajIvAe paccakkhAyAI, sAvagovi ya koI jAvajIvAe AukAyaM jaM savvaM nanikSepaH sacitta, kandamUlaphalAni paJcakkhAti, koDa sacinaM AukAyaM bajei, acittaM maJjamaMsAdi jAvajjIvAe paJcakkhAi, koI vigatIovisabAto jAvajIvAe paJcakkhAti, yadi hi Na vA koi savyAto pacakkhati koI mahAvigativajANaM AgAraM karei, sAbagAvi kevi jAvajIvAe majamaMsAdi vajaMti, davveNa paJcakakhANaM jahA rajoharaNeNa hatthagateNa paJcagnAti, dabvahetuM vA pacca|| kkhADa jahA dhammillamsa, davyabhRto vA jo aNuvayutto, gataM davapacakkhANaM, atittha samaNa! atittha bhaNatti paDiseha eva, | jahA koi keNai jADato kaMci bhaNati-Na demitti, bhAvapaccakkhANaM duvidhaM-sUlaguNauttaraguNa // 180|| gAhA, mUle savvaM desaM / ca vibhAsA, gataM paJcakkhANaM, idANiM kiriyA, sA jahA kiriyAhANe, bhAvapaJcakkhANeNAdhikAro, bhAvakiriyAe payogakiri| yAe mamudANakiriyAe vA, tassa rakkhaNaDA bhAvapratyAkhyAnaM tadiha varNyate, kahaM hoi tappaccaiyaM apratyAkhyAnitvaM ?, apacakkhANakiriyAsu vadRmANassa, apratyAkhyAninazca kiyA karmatyanAntaramitikRtvA avazyameva karmavandho bhavati, tataH saMsAro duHgvAni ca ityarthaH, apratyAkhyAna varjayitvA pratyAkhyAnaM prati yatitavyaM, NAmaNipphaNNo gato suttAlAve suttaM uccAreyavvaM-sutaM me AusaMteNaM bhagavatA0 (sUtraM 64), iha khalu etasyAdhyayanasyAyamarthaH-tatra pratyAkhyAninaH AtmanaH paJcakkhANaM bhavati | tadadhikRtyocyate, AtA paJcakravANI apaJcakkhANI yAvi, bhavati AtmagrahaNaM Atmana evApatyAkhyAnaM bhavati, na ghaTAdInAM, katarasyAtmanaH?, yasyApratyAkhyAnakriyA, kriyata iti vAkya zepaH, jasma tAva mabve mAvajajogA pacakkhAyA tasya savyasAvajayogapratyAkhyAna kriyA kriyate, yasyApi dezapratyAkhyAnaM tasyApi yena pratyAkhyAna, tasyApi ye na pratyAkhyAtA sAvajayogA tatpratya ANDA
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsatraka- apratyAkhyAnapApaM // 391 // yikaH kazriyo bhavati, pratyAkhyAtebhyo na bhavati, ko puNa so apacakkhANI?, jo kiriyA akuzalo, dharmArthakAmArthamokSArtha AL yA kriyamANaM karma kriyA bhavati, tadviparItA tu azobhanA kriyA akriyA bhavati, akriyAsu kuzalA akriyAkuzalAH, Aha hi'anartheSu ca kauzalyaM0' athavA na kriyAkugalaH akriyAkuzalaH, ajAnaka ityarthaH, ghaTAtmavAnaH, akuzalazabdasya nAnyapratipedhaH, AtA micchAsaMThite yAvi bhavati mithyApratipattiH-mithyAdhyavasAyaH micchAsaMsthitirityarthaH, tatto atattAbhinivezaH, so micchAsadvitI evaM dharmasAdhumatyapAtrAdiSvapi yojyA, evaM tAvadarzanaM prati mithyAsaMsthitiruktA, AcAraM prati anAcAro AcArattaNaM bhAveti, mAyI ujjuttaNaM bhAveti, jahA udAyimArao, asinnamUDhao vA, egaMtadaMDetti na kasyacidapi daNDaM na | pAtayati, piturapi, kato tasya mariseti, egaMtabAloti Nicameva ivesu visaesu aNiDhesu saMpattesu asaMpakkesu dohi vi Agalijai vAlaH, kAryAkAryAnamijJAtvAhA mUDho bAlaH ityanAntara, egaMtasutteti yathA''dyasvApasuptaH zabdAdInAM vipayANAM sannikRSTAnAM matyupapado na bhavati evaM so hitAhitakAryAnabhijJatvAt hiMsAdisu karmasu pravarttate, ekAntagrahaNaM na paNDitabAlapaNDitamityarthaH, AtA savicAraH vicarati yasya kAyavADmanAMsi sa bhavati savicAraH, maNavayaNa kAyavake, tatra manovicAraH idaM cityaM idaM manasA prakRtyaM, vAgvicArastu idaM vAcyamidaM na vAcyaM, kAyavicAro'pi itthaM mayA na karttavyaM itthaM ca karttavyamiti, vicAramaNavayaNakAyavakosi tumaM, na kiMci kuzalamakuzalaM vA manasA cintayati, vAcA na bubate, kAyena sthANuriva na ceSTastiSThati, tasyApi tAvatkarma badhyate, kimaMga puNa savicAramaNavayaNakAyavakassa ?, Aha-punarvAkyagrahaNaM punaruktaM, ucyate, ekakAlaM kadAciTThA yugapat yogitvAt evaM sUktaM bhavati, uktaM ca-'kAe bahuajjhappaM sarIravAyA0', AtA apaDihatapaccakkhAtapAvakamme yAvi // 39
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 392 // bhavati, paDitaM paJcakakhAtaM paDisedhitaM nivAritamityarthaH, Na paDihatapaccakravAtapAvakammo apaDihatapacakhAtapAvakamme ya, Ada punaruktaM prAguktaM, AtA apacakkhANI yAvi bhavati, idAnImaci apacakkhANagahaNA punaruktaM, ucyate, tatrApratyAkhyAnI ukto, natUktaM kimasyApratyAkhyAnamiti 1, iha tu apratyAkhyAtasyaitatkAryAni vA paDihatAdi, yaccApratyAkhyAnI na pratyAkhyAni taducyate, kiMcid hiMsAdi pApakarma tadasyApratyAkhyAnaM apaDihatapaccakkhAtaM, iha khalu epa iti yaH uktaH apaJcakakhANI Na tu desamavyapaccakkhANI vA sa eva ca asaMjato avirato yako asaMyato avirato yattikAuM asaMjato avirato yA appaDihatapaccakvAya pAvakamme sakirie asaMbuDe ekaMtadaMDo evaM jAva egaMtadaMDo sutto esa bAletti vAle aviyAramaNavayaNakAyavaketti, adhikaraNe apasihatapaccakkhAta suviNamavi Na pasmatitti kesiM svapnAntikaM karma cayaM na gacchatIti, asmAkaM tu svapnAntikaM karma aviratapratyayAbhyate, so a puNa asaMjate avirate jAva avicArava ke adhyekaM svapnamapi na pazyati yatra prANabadhAdikarma kuryAt tahAvi ya se pAve kamme kajjati badhyate ityarthaH sthApanApakSaH tattha codae paNNavarga evaM vadataM vayAsI (sUtraM 65) kArya sadbhiH manovAkkAyayogairAzravahetubhiH karmma badhyate iti yuktametat, yatpunarucyate-asaMtapaNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtaNaM, asaMtA amanaskatvAdvikalendriyANAM saMjJinAM tu aprayujyamAnena manasA egiMdiyANa vAyA Natthi jesipi asthi tesiMpi aprayujyamAnayA vAcA kAyaH sarveSAmapyasti tribhirapi yogairavicArajAvavakasmatti, suviNamavi apassato hiMsAdi pAvakamme No kujjati, dRSTAntaH AkAzaM, yathA''kAza mamanaskatvAnnizceSTatvAcca karmaNA na vadhyate evaM tasyApi bandho na yuktaH, kassa NaM taM hetu ? kasmAddhetorityartha, atha kasmAdvetoH karmma na vadhyate ?, ucyate - ayogitvAt, iha hi aNNatareNaM aNNavaramanaskasya T apratyAkhyAna pApaM // 392 //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ C zrIsUtraka aviratibandha: tAgacUrNiH // 393 // | nirudvavicAramanaHprayuktamanovAkAyakarmiNa ityarthaH, apyekaM svamaM pazyataH evaMguNajAtIyaraya gugAbhinivezaH kriyate, athavA baMdhaM prati guNa evAsau bhavati yena baddhAte karma, yuktametat , tatya iccevamAsu evamAkhyAnti, asaMtaeNaM evaM vaIe kAraNaM tassa amavaNavakassa avicArajAvavakasma suviNamavi a pAve kamse kajati, je te evamAsu micchaM evamAhaMsuvA, codakaH pakSaH, evaM vadaMtaM codagaM paNNavage evaM vayAsI-jaM mayA laghu vRttaM syAt , kimuktaM ?-asaMtaeNa maNeNa pAvaeNaM jAna pAve kamme kajati tatsamyaka na mithyetyarthaH, kassa NaM taM hetuM kasAvetorityarthaH, tattha chajIvanikAyA hetuM, na vyApAdayitavyAH, itiheturupadezapramANe, taMjahA-puDhavikAiyA jAya tasA, icehiM chahiM jIvanikAehiM kadAcidapi na tasya avadhakacittamutpadyate, anutpadyamAne ca avadhakacitte tasyApratyAkhyAninaH tesu AtA apaDihataapaJcakkhAtapAyakammo, apaDihataapaJcakkhAtapAvakarmatvAdeva cAsya NicaM pasaDha jAva daMDe, NicaM satrakAlaM, bhRzaM zaThaM prazaThaM, matataM nirantaramityarthaH, vividho atipAtaH, atipAte atizabdasya lopaM kRtvA viyopAte iti bhavati, tena viyopAte cittadaMDe, taMjahA-pANAtivAte, vartamAnasyeti vAkyazepaH, tatra prANA 'chakAyA | puDhavAdi' evaM musAnAdevi, apaDihata apacakkhAtapAvakarmatvAdeva NicaM pasaDhaM aliyabhAsaNe cittadaMDe, adiNNAhANevi NicaM pasadaM | parasvaharaNacittadaMDe, methuNe NicaM devAdimethuNasevaNe pasaDhacittadaNDe na kiMci divyAdi maithunaM pariharatItyarthaH, sarvaparigrahagahaNaM pasaDhacittadaNDe na kiMcinna parigRhNAtItyarthaH, koheNa Na kassa na russai apyeva mAtApitroH putrasya vA, evaM sesesu vibhAsA, micchAsaNaM prati, tamhA te ceva micchate pasaDhacittadaMDe saMsAramocakavaidikalokAyatiloka. zrutyAdibhiHbhAvitAntarAtmA, na zakyate tasmAdasadhAnmocayituM, sthAdeva buddhiH-akurvataH prANAtipAtaM kathaM tatpratyayikaM karma vadhyata iti pratijJA, sa eva ca // 393 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatrakatAgacUrNiH // 394 // vadhakadRSTAntA pUrvoktApaDihatapaJcakkhAtapApakarmatvAdibhirhetuminidarzanaM, tattha khalu vadhaehiM dilute, se jahANAmae vahae gAhAvaissa vA jAva rAyapurisasma vA koI tAva piti avirodhevi puttaM vA mAreti, koi putta avirodhe pitaraM mAreti, koi dovi te mArei, aNNaM kiMci akkosavahadaMDAvaNAdi dukkhaM uppAtayati, evaM rAjA rAyapurisANavi vibhAsA, sa tu apakRte vA vadhakhaNaM NidAetti-appaNo khaNaM matvA sAmpratamakSaNiko'haM karSaNena tAvatkaroti putraM vivAhaM ca rogatigicchaM vetyAdi pazcAdvadhayiSyAmi khaNaM lakSuti yAvattassa chidraM labhe, tasya khaNo, evaM cattAri bhaMgA, nAgArjunIyA appaNo akkhaNattAe tassa vA purisassa vA chidraM alabbhamANe No baheti, taM jadA me khaNo bhavissati, tassa vA purisassa chidraM lamissAmi tadA me purise avassaM vadhetavve bhavissati, evaM maNe pahAremANetti evaM manaH pradhArayan saGkalpayanityarthaH, sutte vA jAgaramANe vA, sutte kathaM paThyata iti cet nanu supto'pi svamaM kila pazyan tamevAmitraM ghAtayati, tadbhayAdvA apaiti, taM vA'mitraM na pazyan taM bhayAdanudhAvati, kiMcAnyat-pratyAkhyAne ca AcArAd anAcAratazca pratyAkhyAtA, uktaH saMkSepaH, cattAro vaNijaH dRSTAntaH, mitra evAmitrabhRtaH amitrIbhavatItyarthaH, mitrassaM tiSThatassa saMThANe yadyapi kiMcidutthAnAsanapradAnAdivinayaM vizraMbhahetuM pUrvopacArAdvA kasyacitprayukte tathApi duSTavraNa ivAntarduSTatvAdasau asadbhAvopacAra iti, asadbhAvopacArAt itikRtvA mithyAsaMdhito ceva bhavati, NicaM pasadaM jahA vIraNastambasya aNNo'NeNa gatamUlo dukkhaM uvveDhetuM evaM tassavi so vadhapariNAmo vairA dukkhaM uvveThetuM, mAreUNavi Na uvasamati, jahA rAmo kattavIriyaM pitivadhaveriyaM mAreUNavi aNuvasaMttaNeNa satta vArA NikkhattiyaM puDhaviM kAsI, Aha hi-'apaphArasamena karmaNA, na narastuSTimupaiti zaktimAn / adhikAM kurute'riyatanAM, dvipatAM mUlamazepamuddharet // 1 // ' epa dRSTAntaH, atho evameva bAlevi savvesiM pANANa jAva gAINDIDAITHIMIRMInd BALITPUR // 394 //
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 395 // vadhakadRSTAntaH sattANaM aviratatvAt amittabhRte micchAsaMThite NicaM viuvAte apratyAkhyAnatvAt prANAtipAtasya tatpratikena karmaNA jassa diyA vA rAto vA jAva jAgaramANo vA vadhyate. yathA tasya rAjAdidhAtakasya anupazamite vaire ghAtakatvaM na nivartate evamasyApi apratyAkhyAninaH sarvaprANibhyo vairaM na nivarttate, anivvatte ca dhaire prANavadhapratyayikena karmaNA asau badhyata eveti, uktaH upasaMhAraH, nigamanasyAvasaraH, 'pratijJAhetvoH punarvacane nigamana'mitikRtvocyate-tasAdapaDihatapaccakkhAyapApakarmatvAt tasya akurvato'pi prANAtipAtaM tatpratyayikaM karma badhyata iti, paMcAvayavamuktaM, evaM musAbAdAdIsuvi yojayitavyaM jAva micchAdasaNasalle, ikkeke paMcAvayavaM, esa khalu bhagavatA akkhAo asaMjate avirato apaDihatajAvapAvakamme, evaM pANavateNa vahagadidrute upasaMhRte codaka | Aha-jahA se vadhake tassa vA gAhAvaDassa jAba purisasma patteyaM patteyaM vIpsA, ekekaM prati pratyekaM, ko'rthazca ?-yasmin tasyApakRtaM tasminneva tasya vadhakacittamutpadyate nAnyatra, annaM hyasau vadhakaH prAptamapi tatsaMbaMdhinaM putramapi na mArayati, tasminneva kRtAgasi vairiNi tadvadhakacittaM manasA samAdAya gRhItvA ityarthaH, amuktavairaH diyA vA rAto vA jAba jAgaramANe amitta0 jAva | cittadaMDe evAmeva vAle, evamavadhAraNe, evamasau bAlaH savvesiM pANANaM, kimiti vAkyazeSaH, patteyacittaM samAdAya, kataraM cittaM samAdAya ?, vadhakacittamityarthaH, diyA vA jAgaramANe vA rAo vA amitrabhRte, micchAsa0 NicaM jAva daMDe bhavati, so ceva codao evaM pacchA bhaNati, Notti, syAnuddhiH-kathaM na bhavati ?, pacchA so ceva codao bhaNati-iha khalu imeNa samussaeNa zarIraM cakSurAdINAM indriyANAM manasazcAdhiSThAnaM imeneti madIyena, paNNavagaM vA bhaNati-tvadIyena cakSupA, tadIyena cakSuSA na diTThA puvvA | sUkSmatvAtsannikRSTA api, sthUlamUrtayastu viprakRSTatvAnna dRzyaMte, tasmAnno dRSTA, zrotreNa na zrutA, manasA na zrutA, emireva tribhiH // 395 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRSTAntaH zrIsUtraka- cakSaHzrotramanomiyathAvipayaM na zrutaM, zrutairapi vijJAtA na bhavanti, jamhA ya te teNa Na divA vA sutA vA viNNAyA cA aNavatAnacUrNiH kAriNo aNupayujyamAnAtha ityataH tasya tesu No patteyaM diyA vA jAva jAgaramANe vA amitta jAva daMDe, kathaM bhaviSyati iti // 396 // paDiseho aNuvattai ceva, evaM codaeNa vutte paNNavato bhati-jaivi tassa apaJcakkhANiyassa aNavakAresu aNuvajuJjamANesu yataH manikRSTa viprakRSTasu vadhacittaM Na uppajati tahAvi so tesu aviratipratyayAdamuktavairo bhavati // tassa bhagavatA duvidhA diDhatA paNNattA, taMjahA-saMnidihate asaMnidihate ya (sUtraM 67), saMjJA asyAstIti saMjJikaH, na saMjJI asaNNI, asaMjJI dRSTAntaH kriyate, saMjJidir3hate 2 ime saMNipaMciMdiyA paMcahiMvi pajattIhiM pajattagA etesiM chajIvanikAe paDucca buccati, kAyaggahaNehiM ete chajjIvanikAe Arabhyate, na yA Arabhyate, yAM pratItyApi vairiNo, vairiNo vairaM ca sUyate aviratasya, se egotti codao cucati, tumaM vA aNNaM vA koI iha puDhavikAeNa, puDhavitti sarvA eva pRthivI aviziSTA, tadvizeSAstu lelusilopalalavaNAdayaH kRtyante, tena tesiM tasmAd tadveti, teneti silaM vA lelaM vA khivai, lavaNeNa baMjaNaM lavaNayati, tasminniti caMkramaNAdi karoti, tasmAditi mRpiNDAt ghaTAdi karoti, taditi tadeva mRdravyaM bhakSayati, evaM tAvatsvayaM karoti, aNNeNa vA kAraveti, tehiM ceva FO. heuhi pamArihi tena tasmistasmAdveti, No ceva NaM tassa evaM bhavati-imeNa pani, taMjahA-kaNhamaTTiAe vA 5 jAva se jA Ava. Diti, AsaNNe vA dUre vA, kaNhA vA jAva paNagamattiyAto, etayA kiMci?, liMpaNaabbhukkhaNaNasoyAdI karoti, aNNeNa vA, jati ya'viya se egavajAe kajaM tahA tahA visesamAvaNNaH varNatve sati aNNeNa vA guNAntare tulyaguNAe, No evaM bhavati amugAya vA 2 sthAnAdIni kariSyAmi, jattha se samAvaDati, tadyathA-ciTThavaNaM NisIyaNaM vA uccArAdivosiraNaM vA, sa evaM to puDhavikA- // 396 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 397 // yAto mannAo caiva apahitapaccakravAtavAcakamme yAci bhavati, se ege ou0 pANapiyaNa se aga maMDova garagadhugaNAdI, jeDa visemo bhavati svAduudakAdiSu tathApi samAkhAdA vizeSo, teukAeNavi payaNa vipAcaNaprakAzAdi, syAt dhAtuvAdiko, mahipacchgagAdi| vizeSastathApi mahipIchagaNesu aviseso, evaM aggikammiyAdINaM khadirAMgorAdiSu visese'vi samANAsu khAdiraMgAlesu aviseso, evaM bAukAraNavi vidhUvaNatrIyaNAdisaM dhuvaNanAvAgamaNAdisu vaNassatikAraNaM, kaMdAdimamANe vibhAmA, tasakAeNaM iMdiyAdi samANe vimAsA, tadupayogastu pAnavahana AjJApanamAMsAdyupayogAdi se egaio chahiM jIvanikAehiM ki kareti kAraveda vA, chahiM | jIvanikAehiMti saMyogeNa tigacauppaMcachasaMyAgA vibhAsitaccA, tattha saMyoge davvaggiNida risaNaM, jahA kor3a vaNadatraM vijjhavemANo dhUliM tattha chumati pANiyaMpi agaNIvi patidakSaM deti vAtaMpi bAhavikkhobhaNAdIhiM vaNasmaI rukkhamAlimAdIhiM, tamA ca | tesu caiva kAsu saMsitA sunnigauvayogAdiNA godhaM vA pucchaM ghettRNa tAe mameti, Na puNAI se evaM bhavati imeNaM vA imeNa vatti, dugasaMyogeNa vA jAba chakkAyasaMyogeNa vA, NiccaM kareMtivi, Na kadAi ubaramati, asaMjate jAva kamme, taMjahA - pANAtivAte, evaM musAvAte'vi, Na tasya evaM bhavati idaM mayA vaktavyamanRtaM idaM no vattavyamiti se ya tato musAvAAto tiviheNa asaMjate, adiNNAdaNe idaM mayA ghettavvaM amugasma Na, methuNaM imaM sevi imaM Na, pariggahe imaM ghettavyaM imaM Na, kohe imassa rusitavyaM imassa Na, evaM jAva paraparivAra imaM vA vibhAsA, micchAdaMsaNe imaM tathyamiti zeSamatacyamiti, syAdvicAraNA Na bhavati, abhigrahe tu micchAdaMmaNe yattenAmigRhItaM tattasya tatyaM pratibhAmate, sesesu aNamiggahiesu Na tasma etaM bhavati imaM taccamimaM atastvamiti, ema khalu akkhAte asaMjJa te tasyAkurvato'pi hiMsAdINi pApAni aviratatvAtkarmAjasramAzravatyeveti siddhAnto, settaM saNidito // se ki taM asa asaMtri dRSTAntaH // 397 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMzidRSTAntaH zrIsatrakA nididrute ?, asaNididrute saMjJInAmasaMjJInAM manaHsadravyatayA tadabhAvAcAvazyaM tIvratIvAdhyavasAyakRto vizeSaH prasuptamattamUcchitetAGgacUrNiH taravaditi vijJeyaH, je ime amaNNiNo taMjahA-puDhavikAe vA jahA chaddhA vegatiyA tasA pANA, te tu veiMdiyA jAva sNmucchimpNciN||398|| diyatiriyakkhajoNiyA, saMmucchimamaNussA ya, jesi Nasthi takAi vA jAya vaIti vA teSAM hi manaHsadravyatAyA'bhAvAt prasusAnAmiva paTuvijJAnaM na bhavati, tadabhAve caipAM tarkAdIni na saMbhavaMti, tarko mImAMsA vimarza ityanarthAntaraM, yathA saMjJinaH sthAnupurupavizeSAbhijJA mandaprakAze sthANupuruSocite deze tarkayaMti kimayaM sthANuH? puruSa ? iti, evamasaMjinAM UrdhvamAtrAlocanA tarkA na bhavati sthANuH purupo veti, saMjJAnaM saMjJA pUrve dRSTe'rthe uttarakAlamAlocanA, sa evAyamartha iti pratyabhijJAnaM prajJA, bhRzaM jJA prajJA, avyabhicAriNItyarthaH, mananaM manaH matirityarthaH, sA cAvagrahAdiH, vayatIti vAk jihvendriyagalavilAstitvAdyapi, vAg vidyate dvIndriyAdInAM trasAnAM tathApyeSAM pApaM hiMsAdi karomi kArayAmi cetyadhyavasAyapUrvikA na vAk avAgeva mantavyA, sadasatoravizeSAt , yadRcchopalabdherunmattasuptamattapralApavat ghuNAkSaravadvA svayaM pApakaraNAya aNNehiM vA kAraveti ya, yadyapi na kArayanti na / kurvanti khayaM tahavi NaM bAlA, sanvesipi pANANaM 4, aviratatvAt diyA cA rAto jAva amittabhRtA micchA NicaM pasada jAva daMDAti pANAivAtaM, taM jahA musAvAde'vi, jadhAdhUo adhuvaH vidhuvatvAca kammaNo, Na mumAvAtA virato bhavati, ete'vi amAmatA A avyakti cikicikizabdaM karemANA musAvAtAto na viratA bhavaMti, adhye saMjInAM vAcyAvAcyavizeSo'sti, teSAM tu tadabhAvAt sarvameva micchA bhavati, adattamapi tepAmidamasmadIyaM parakiyamiti vicAraNA'sambhavAt adattAdAnaM sarva steyaM bhavati, yadyapi kiMci kASThAhArakAdi mamIkurvantI tathApi tattepAM kena dattamityadattAdAnaM bhavati, maithunamapi makSikAdIni napuMsakaM vedaM vedayaMti, AhAryeSu // 398 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMzidRSTAntaH bhIstraka-0ca dravyeSu parigrahaH, krodho'pyepo, na tu tIvaH, jAva mAyAmomoti vibhAsA, micchattaM aNamigahitaM, ice jANa No ceva maNo maNA tAGgacUrNiH No ceva vaI pApaM kartuM kArayituM vA savvesiM pANANaM 4, kataresi sattANaM asaNNINaM dukkhaNattAetti dukkhAvaNAe, paritAraNaM / // 399 // mAgaNaM vA dakkhavaNaM vA, khajanadhanaviprayogo zokaH, jIraNaM jUraNaM svajanavibhavAnAmaprAptau prAptiviprayogena, trINyapi kAyavADma noyogAn tApayati tippAvaNA sarvatastApayati paritApayati, bahiraMtazcetyarthaH, amaNNI saNimAdi, mancho macchaM, maNUsovA, khajamANassa jaM dukkhaM tato so dukkhAvaNAto apaDivirate, vibhAvaiH dukkhatovi dukkhAveti, tacAdhanAnAM sadhanAnAM ca tasminnaSTe mRte yA zoko bhavatItyato zocAvanAdaviratA, jhUreti jesi baMdhuviprayogaM karoti je vA tadbhakSite No jIvaMti Na mareMti te jhUraMti, trimistApayaMti tAneva bhakSamANA paritApayati ca, tadvAndhavAzca, asaMNiNovi te saMNiNo iva te dukkhAveMti, jesi maNo natthi tevi maNabajehiM | dohiM, doviti sogevi tesiM mucchito bhavati, icchevaM tassa saNNI asaNNI vA dukkhAvaNA jAva paritAvaNAto apaDiviratA, vadhastAdaNaM | |mAraNaM vA siMgakhurAdIhi visaMtANa gaviyAo, etehiM ceva vahAMdhaNAdIhi parikilesenti keI, AkhyAyante vandhamokSavidvadbhistIrthakaraiH NicaM musAvAde uvajIvasi, saNasaNNe uvauttaM, asapiNadRSTAntadvayaM kimanena sAdhyate ?, saNiNoya ahaNaMtA amaNaMtA | ya aviratatvAd badhyate, tathA cAvabhApitaM ca je maNeNa NivattaNaM nikSepAdhikaraNaM NikkhiviNo saMjoyaNi NisaraNaMti adhikaraNaM NivyattitaM avasaTuM ca, sa teNa paraMparabhavagatovi aNuvajmati, tajjJApanArthamidaM sUtraM-'sayajoNiyAvi khalu sattA' kAmaM marve yonigrahaNAdidahaNaprayogayogA kAyabvA, iha khaluzabdo vizeSaNe, grahaNAtkAyagrahaNaM maMtavyaM, kAyAdhikArazcAnuvartata eveti, tattha |paMca kAyA tasakAyavajA, NiyamA asaNNI, tasAvi veiMdiyA teiMdiyA cauridiyA tiriyamaNussA ya saMmucchimA asaNNI, je saMmu. - // 399 // pA
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrIsUtrakatAGgacUrNi: // 400 // cchi mehito uvatrajaMti Neraiyadevesu te'vi jAva apajattagA tAva asaNNI ceva, saNNI hojA amaNNI, saNNI jahA bhavati to abhivibhAgAya, nisargataH siddhAH, ta evaM kazcit saMjJI yA jIvaH nisargasiddhaH, tatra bhUyazca jJAnAvaraNIyakarmodayAdasaMjJItvaM, tattatkSayopazamAtsaMjJitvaM, 'pUrva yaccArcitaM dvayo' riti tena saMjJinaH pUrva, tatpratipakSAtu punaH pratiSedhaH kriyate, na saMjI, tatra saMjJinAM vyAkhyAne itareSu nivRttAH kathAH tena saMjJinaH AdAvabhidhIyate, yatrApi trasathAvarA tatrApi surAsuradvayapadezAdevaM kramo bhavati, jahA jAgaramANo purimo khapiti nidrodayAt nidrAkSayAcca punaH pratibudhyate pratibuddhazca punaH svapiti, evaM saMjJitvaM jIvAnAM naimittikaM na nimariMgakamiti codvavyaM, yasmAjaipAM kAyAnAM na nimargoM saMjJitvamasaMjJitvaM vA tasmAdanyo'nyasaMkramatvamaviruddhaM, aviruddhaM ca tasmin gatipratyAgatilakSaNaM yuktaM, yato'padizyate hoja saNNi aduvA amaNi, tattha se avahiyA 'vicir pRthagbhAve ' avivitrya jJAnAvaraNIyAdi karmma prathakRttvetyarthaH, vivitte'pi avizodhitaM bhavati, yaducchiSTaM UDhanokhAvat, jahA Neraio sAvaseseNa, ceva kammeNa uccaTTiya padaNuvedaNesu tirikkhajoNiesa ucavajati, devAvi prAyeNa suhaTTANesu cebuvavaaMti, uktaM hi - "kavitvamArogyamatI mevA 0 ' avadhUrNiya jahA dhUNiya poTalagaM paridvaveUNa vatthaM puNo dhoveti, kaMbalI vA pITheuM puNo puSko ujjhati, evaM sacce vidhute puNo tatzeSaM vizodhayet, amamucchiyati 'chidira dvaidhIkaraNe' asamucchinnaM riNayat, ahavA 'sRj visarge' anutsRSTaM mitrakalatravat, aNaNutApI yo tehiM hiMmAdIhiM AmatradArehiM taM pArva uvacitaM tAI kAUNa NANutappati, hA ! dRDDu kayaMti, ahavA sannANi yANi akkhave puDhavikADayANa cittagANi kammANi je yatamA asaNNI saNNI vA tannirvarttakAni ca nAmAdIni karmANi tAIpi avijoga aNutAviviya taiH svakarmakRtaiH karmabhiH anuviddhAH saNikAyAto vA tanneraiyadevaganbhavakaMtiya tiriyamaNu asaMjJidRSTAntaH // 40 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH 1.80211 Han USD sattavibhattAsu, sesA asaNNI, taM saSNikArya saMkamaMti, bhaMgA je saMgI vA asaMNI vA jahA ege gAmanagarAI vA anyo'nyasaMkrAnta gatyAgatapratyAgatalakSaNAnuvartinaH asaMjJinaH saMjJino vA dRSTAntadvayenopasaMhRtAH teSAM sarveSAM marpaNaM, adhunA sarve te micchAcArA | apratyAkhyAnatvAt katha ?, sarvakaDukavipAkaM sucaritamapi pudgalasya mithyAdRSTeH, idAniM caritArthasyApi sUtrasya nigamanArthaM punarAmantraNaM kriyate, apacakkhANitvAt savvajIvesu NicaM pasaDhadaNDe sarvAzravadvAreSu tAni caitAni taMjahA-pANAtipAte jAba micchAdaMmaNasalle, evaM khalu bhagavatA akkhAto, codagaM paNNavago eva bhaNati yaduktavAniti, Adau ahaNaMtassa aNakvasma pAvakamme No kajati tadetat evaM khalu evamadhAraNe yathetadA''dAyuktaM vadhakadRSTAntena saNiasaNiditehiM evamasAvapyapratyAkhyAnI asaMjate avirate jAva suviNamavi Na pAsati pAve ya se kamme kaJjati, evamupapAdite apratyAkhyAnI avirata ityarthaH, sa cAviratI hisAdyaiH, teNa pANAivAteNaM, jAtra pariggahe, krodho jAva lobhetti kasAyA gahitA, pejA dosetti kapAyApekSAvetra | rAgadvepau gRhItau, kalaha jAva aviratitti NokamAyA gahitA, te ya ratesu caiva dosesu pANavavAdisu samotAreyavvA, mithyAdarisaNAviratipramAdakapAyayogAH paMca bandhahetavo etesu padesu vibhAsitavyA, uktamapratyAkhyAnena apratyAkhyAnavatAM kriyA ca bhavati, karmabandha ityarthaH, tadvipAkastu zArIramAnasA uDakAo vedaNAo taMjahA - ujjalatiujJjalA jAva duradhiyAse, je puNa saMjataviratapaDihatapaccakakhAtapAvakammA bhavati tassa kiriyA Na bhavati, karmmabandha ityarthaH, tadbhAvA narakAdiSu nopapadyate, evaM so codao paJcavakhANa kiriyAphalanivAgaM suNettA bhIto tattha jAva saMjate tao paNNavagaM vaMdittA evaM pucchati-se kiM kubvaM kiM kAravaM ? | saMjata viratajAvakamme bhavati ( sUtraM 68 ), settaM souM kimiti pariprazne, kiM kuvvaM vrataM tavo dharmaM niyamaM zIlaM saMyamaM mithyAcArAdi // 401 //
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAgacUNiH // 402 // 2 zru.5a. Fammarnama cA saMyamavirayajAvakammo bhavati, jeNa mucenja sabadukkhANaM, kiM kArati kimanyaM kArayanti, ziSyAcAryayoH saMbaMdho darzitaH, Acora nikSepAdi dharmakathAsambandha ityarthaH, AcAryoM bravIti-tattha khalu bhagavayA kAyA heU paNNatA, jahA ca pacakkhANissa saMsArassa te he chajjIvanikAyA te ceva heU mokkhAya, tattha nivRttasya punaH AgaMtuM suhadukkhatullaNaM NAtuM bhikkhU virato pANAivAtAto jAva sallAto, taheva prANAtipAtAdyA mithyAdarzanAvasAnAH saMsArahetabo, viparItA mokSahetavo bhavaMti, uktaM hi-'yathAprakArA yAvantaH0' tenocyate-evaM se bhikkhu virate pANAivAtAo jAva sallAto, se bhikkhuH akiriyAe jAtra saMkhuDe, jaM pucchite suhammA kathaM saMjato bhavati ?, tadevamAkhyAtaM-evaM khalu bhagavatA AkhyAyate saMjate jAra saMyuDe, egaMtapaMDite yAvi bhavatitti bemi // iti paJcakamvANakiriyA smmttaa| evaM paDihayapaccakkhAyapAvakammasma AyAro bhavati, etena AyArasutajjhayaNaM, paDipakkheNaM aNAyArasuttaM, padadvayaM, AcAro Nikkhiviyavyo, ikkike caukANikhebo-NAmaM // 181 / / gAthA, AyAre NikAkhevo caukkao gAhA, AyArassa jahA khuDiyAcArae, suttassa jahA viNayasutte. AyArasuyaM bhaNiyaM // 182 / / gAhA, AyAro yatra varNyate zrune tadidaM AcArazrutaM tasya AcArazrutasya, nakAraNena pratipeghaH kriyate, na AcArazrutaM anAcArazrutaM, anAcAra iha varNyate ityato anAcArazrutaM, anAcAraoNzca / / varjayataH AcAra eva bhavati, mArgavipathikapathikadRSTAntamAmAt , yathA mArgavipathikaH unmArga varjayet , nApathagAmI bhavati, na conmArgadopaiyujyate, evamanAcAraM varjayan AcAravAn bhavati, na cAnAcAradopaiyujyate, te tu anAcAre abahussutoNa jANati teNa kAraNeNa AcArasuttaM bhaNati, 'bajeyavyA sadA aNAyArA' 'abahussuta' gAthA etassa u paDisehe // // katarasma ?, jo // 402 // MITENTERTAINMENTIMATEEHEdi
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ FE anAdyAdi zrImatratAGgacUNiH // 403 / / ajjhanthacciyassatti teNa aNAyArasuttaM NAmeNa hoti ajjhayaNaM, so puNa pAvio iha aNAcAro vaNijati, gato nnaamnnipphnnnno| sUttAlAvagaNipphaNNe-bhaceraM AdAya (sUtraM 636),(vRttI zIlAGkIyAyAM AdAya baMbhavera) gRhItvA AcArotti vA''caraNaMti vA saMvaroti vA saMjamotti vA baMbhaceraMti vA egaTuM, 'Asupanne Asu prajJA yasya bhavati ma AsuprajJo, kelI tIrthakara eva tasya vaktavyavyApAraH 'tIrthapravarttanaphalaM yatproktaM' anye tu kevalino dharmopadezaM prati bhajanIyAH 'imaM vaI' taM imAM vakSyamANAM vAcaM ka uktavAM katarAM vA ? yasmin dharme 'aNAcAre' aNAcAreja, assi tAvake dharme'nAcAraH akartavyamityarthaH, anAcAravatIM cana brUyAt kadAciditi, ahani rAtrau ca sarvAvasthAsu, te tu yathA laukikA 'na narmayuktaM vacana hinamti' tanna, samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' samyagdarzanAcAra evAdAvucyate anAdIyaM parinnAya / / 637 // nAsya Adividyata ityanAdi anavadaggamityaparyavasAnaM cAsti, tadanityamiti parataMtrI brUte, sadakAraNavannityamiti, sAMkhyAnAmapyahetu sannityaM, tadevamanAdyaviparyavasAnaM ca zAzvataM caikepAM, zAkyAH punastadviparItAM brUte-sarvamadimavadaggaM ca ghaTavadazAzvatamityarthaH, tadevaM paratatrA kecitzAzvatavAdina | ityarthaH, 'sAsayamasAsae vA iti dihiM na dhArae' ityevaM dRSTiM darzanaM na dhArayet hRdi manasi, dopaH, kanAlambena caitat , etehiM dohiM ThANehiM (sUtraM 638), vividho viziSTo vA avahAro vyavahAraH anupadezaH ananumArgaH, anityAdivyavahAra ityanarthAntaraM, kathaM ?, ekAntena ca zAzvatavAdino na vyavahAriNaH, te tu hi sarve sarvatra sarvathA sarvakAlaM ca nityamityeke bruvate, tepAM | saMsArAbhAvAt tadabhAve prAgeva mokSAbhAvaH, azAzvatavAdinAmapi sarveSAM sarvatra sarvakAlaM cAnityamiti bruvatAM kSaNabhaGgitvAtsaMsA-100 rAbhAvastadabhAve ca prAgeva mokSAbhAvaH, vandhamokSArthazcAyaM prayAsaH, kiMcAnyat-suhadukkhasaMpayogo egaMtucchetammi ya, yasya caitau // 403 //
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAdvAdAdi zrIsUtrakR zAzvatAzAzvatagrAhAvekAntena na vyavahAramavatarata ityataH 'etehiM dohi ThANehi aNAcAraM vijANaehi samyagdarzana virAdhanetyarthaH, tAgacUNiH tadabhAve prAgeva jJAnacAritrayorapyabhAvaH syAt , kazaM pratipattavyaM kathaM vA vyavahAro bhavati ?, ucyate-sadasatkAryatvAt ttprti||404|| pedhaH aMgulIyakadRSTAntaH, yathA suvarNa suvarNatvenAvasthitameva kAraNAntarataH aMgulIyakatvenotpadyate, tadvinAze ca suvarNasyAnivRttiH, astvevaM jIvo jIvatvenAvasthita eva nAmakarmapratyayAnnarakAdibhAvanotpadyate nArakAdivigamAca manuSyatvenotpadyate, jIvadravyaM tu nArakakAle manuSyakAle cAvasthitaM, ghaTapaTAdiSvapyAyojyaM, syAd-AkAzAdiSUtpAda vigamau na vidyate, tatrApyuttaraM AkAzAdI tiNhaM parapaccayato, atrAha-nanu zAkyadRSTireva ucyate, teSAM hi pudgalo nityAnityatvaM pratyavacanIyaH, asmAkaM tu nityAnityAH sarvabhAvA iti vAcyametat-utpAdyavigamadhrauvyaparyAyatrayasaMgahaM / kRtsna zrIvarddhamAnasya zAsanaM (zAsanaM bhuvi) // 1 // evaM sarvabhAvAnAM manyamAnAH ucyamAnA vyavahAramavatarati, vyavahArAdapetaM ca manyamAnamucyamAnaM vA na AcAraM vijA, ayamanyo darzanAcAraH, 'vocchijissaMti satthAro' yasya kilApavargo'sti na cAsti navamaccotpAdaH, tasyAnantatvAtkAlasya satyArovi tAva vocchi jissaMti tIrthakarA ityarthaH, kimaMga puNa je aNNama ya parivAro. mokkhaM gachaMti, Aha hi-"tvadezanAmatItaH kAlaH kimahaM / tvanantatadviguNaM" nanUktaM 'deviMdacakkabaTTittaNAI0' gAthA, asadRzA-akSINaklezapRthagjanena gaThiyA bhavissaMti, graMthiM na saktA bhettuM gaThiyasacA iti vAkyAvyavahAraH, syAd-bravIti-bhavyepu siddhepu abhavyAH sthAsyanti, yataH saMmAra parihAsyati. tathApi na mokSAbhAva iti na dopaH, avazyaM ca saMsAramokSAviti dvandvasiddhyA bhavitavyaM, sukhaduHkhavat sItoSNavadvetyAdi, atha mA bhRnsaMsAra iti tena apavarga eva nAstIti mantavyaM vaktavyaM vA, tathA'nAdi sAmayaMti No vadejA, mA bhUtsaMsArAbhAva iti dopaH, athavA // 404 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAgacUrNiH // 405 // sarvabhavyasiddhyAdi ADV maNati sapakkhacodao savve bhavasiddhi0 evaM sAsatitti, jaivi jIvA sijjhissaMti ta hAvi bhavasiddhiyavirahio logo na bhavissati, Na NAma'bhavasiddhiH, evaM sAsatitti vA asAmatitti vA No vde| etehiM dAhiM ThANehiM vavahAro (sUtraM 640), imANi doNa dvANANi-vocchijissaMti bhaviyA athavA No vocchijissaMti, No NAma'bhaviyA, athavA sesA savve gaMThiyA bhavissaMti, tahAvi etehiM dohi ThANehi vavahArAdItyatazca darzanaM na bhavati, etehiM dohiM ThANehi aNAyAraM vijAgae, kataraM anAcAraM ?, darzanAnAcAraM, syAt kathaM mantavyaM, vaktavyaM vA ? "jayantIti ! se jahA NAmae mayAgAsaseDhI" evaM mantavyaM, pareNa vA puDheNa vaktavyaM, ukto darzanAcArasyeti / idAnIM cAritraM prati zradvAnamucyate-je kei khuDyA pANA / / 641 // vRttaM, indriyANi prati khuDugA savve egeMdiyA veiMdiyA kramavRddhi jAva paMcendriyA, atha zarIraM prati kuMthumAdI khuDagA hatthimAdI mahAlayA, saMti-vidyante | sarve lokapratyakSA, AlayaH zarIra, mahAnAlayo yeSAM te mahAlayAH, taoNca jighAMsuryadi kazcitpRcchet AjavAM durvidagdho cA-sarisaM veraM kammaM te mAremANassa, kiM sariso karmabaMdho bhavatitti, tattha ko vavahAro?, ucyate-etehiM dohiM ThAgehiM // 642 // vRttaM, kathaM na vidyate ?, jai bhaNati-sariso kammabaMdho to mahAlayA paricattA, itarathA te thUlatti kayA, atha na bhIrU logaravabhIrU ya te pariharati khuDulae ya kuMthumAdi egidie vahato, dohiM ThANehiM vavahAro na, samaM bruvatA mahAlayA tathA'nujJA, viSamaM truvatA khuTulAghAtAnujJA bhavati, tena dharmasaMkaTametat , na kazcijAnAno dharmasaMkaTamanupravizeta , atra pagaNikSamAzramaNaziSyA bhaTiyAcAryA vate-atra nistupameva vAkyamato avacanIyavAda iti, sa tu taireva punarvizepitaH, yathA zAkyAnAM nityAnityAvevetyavacanIyaH pudgalaH asAkaM tu viziSTaM avaktavyaM, kathaM na vaktavyaM ?, tulyo'tulyo vA ghAte candha iti tRtIyamavaktavyaM, anyamatyA AcAraM ||4-5 // PRAN (
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 406 // AdhAkarmabandhAdi prati pRcchA-AdhAkamma(mmANi) ca // 643 / / vRttaM, AdhAyikarma sAdhuM manasyAdhAya prakaraNamityarthaH, 'anyo'nya' iti vIpsA, / anya iti asaMyataH tasmAdanyaH saMyatasyetyasaMyataH tasyAnyasyAdhAyakarma kartuH karmalepena kiM lipyate nopalipyata iti praznaH?, ucyate-eehiM dohiM ThANehiM // 644 // vRttaM, kathaM avavahAro'nAcArazca ?, ucyate, yadi bravIti asthi kammovalittoti ekAntena tena dravyakSetrakAlabhAvA vyatikrAntAH, sAdhavaH parityaktAH, sthAdata ulittetti, jai deMnovi bajjhati nanUtaM 'tihiM ThANehiM jIvA appAuattAe kammaM baMdhaMti' 'teNaM kiM mama appavadhAe ceva AhAkammeNa diNNaNa ?' yena dAnA badhyate, alpAyuSkaM ca karmoMpacIyate, kiMca-akRtAbhyAgatadopaM caivaM kazcidapi pazyet , naivaM manyeta, tena uvali teti na vaktavyaM, aha bhagati -Navi aNNe aMgAre kaDati evaM nAnyasya karmaNA anyo yujyate tena mRgadRSTAntena dAtavyameva ca iti atra dopaH, jo deti so pAvaM kamma kAuM jIvovaghAtaM karei iti paricatto, je'vi pANe vadheti te'vi paricattA, tadeva dharmasaMkaDamitikatvA'nyo'nyasya karmaNA uvalitto anuvalitto vetyucyamAna vyavahAraM nAcarati egaMteNaM, kiMcAnyat-ye yadAna pasaMsaMti. tadvatovije Nisedheti, ayamanyo darzanaM prati vAgAcAraH, nadyathA-jamidaM oralamiti // 645 // vRttaM, ye iti anirdiSTasya nirdezaH, idamiti sabaloke pratyakSaM AhArakamapi kapAMcitpratyakSameva, vaikriyamapi pratyakSameva, taijamakArmaNe pratyakSajJAninAM pratyakSe, ephasmaeNizcaudArike sAdhite zepANyapi sAdhitAni bhavaMti, ziSyaH pracchati etadaudArikaM zarIraM kArya kArmakazarIrA niSpanaM tatkimanayorekatvamunAho anyatvaM ?, kutaH saMzaya iti cet ubhayathA dRSTatvAtkAryakAraNayoriha taMtupaTayorayugapatsiddhiyA, taMtava eva kAraNAntarataH aminadezaM paTaM nirvayati, Adarza tvAdarzadRzyasaMyogA sadRzacchAyA upalabdhe sati kAryakAraNayoH saMbaMdhe minnadezatA dRSTA ityato naH saMzayaH, Prim alitimilthlimitatinitirandlalahun Famunita THEORI AGATHMARATHIRAINRIHEDISHTINANCHI // 406 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ H A zrIsUtraka- kiM kArmaNazarIramaudArika mitradezamArabhate pratibiMbavat utAbhinnadezaM taMtupaTavaditi tata ucyate, ekAzrayatvAnna prativimbavAdbhi- kAraNakAtAgacUrNiH nadezaM, taMtusamUhoM vA syAd , uktaM hi-'jale tiSThati.' AhArAttu tAvataMtupaTa padaminadezaH kAryakAraNasaMbandhaH kArmaphaaudAri-||TA yonyatvAdi // 407 // kakAyau, tatkimekatvamanayorutAnyatvaM iti, ucyate, madamatkAryatvAt ghaTabadetatsyAt , uktaM ca-"Nasyi puDhapI vimaTTho ghaDo"tti evaM na kArmaNazarIra pratyAkhyAyaudArikaM bhavatIti ekatra siddhamanayoH, sUkSmasthUlamUrtimacAdacAkSupatvAnnirupabhogasopabhogatvAca spaTaM anyatvamityevaM sadasatkArmakaudArikayorekatvAnyatvaM prati bhajanIyatA, vaikriyAhArakayorapi, tejamamapi kammakAto Nikajati, tatthavi bhajanA, iccevaM ekAntena tu ekatvamanyatra vA bruvato vAganAcAro bhAti, teNa etehiM ThANehiM / / 646 // vRttaM, pacchimaddhasiloeNa vitijiyA pucchA, savvattha vIriyaM atthi yathA kAryakAraNayorvaktavyAvaktavyatoktA evaM kartRkartavyayorapi, ki me| tat sarva sarvakArye kiM kartuH mAmarthyamasti uta nAstIti pracchA, ucyate, zikSArtha pUrvamazikSApUrvakaM ca, kepu kartuH sAmarthyamasti | kepu ca nAsti, tatra zikSApUrvakaM ghaTAdiSvapi sAmarthya azikSApUrvakaM gamanAdAnabhojanAdyAsu kriyAsu caivaM sAmathyanAsti, uktaM ke hi-"chahiM ThANehiM jIvassa natthi uTThANei vA0 logaM ca alogaM ca evamavacanIyanAdaH prasakta itikRtvA sAmpratamapavAdaH kriyate, VIIna sarvatrAvacanIyavAdo bhavati, taMjahA-Natthi loe aloe vA // 647 // vRttaM, pratyakSa eva dRzyate sa kathaM nAstIti saMjJA hadi nivezaH iti, vyavahAro vaktavyo, yaccAsti loka iti lokaviruddhaM caiva, pratipedhazca kathaM ?, pratipedhako'sti ? apratiSedhe loko nAsti ?, sa hi lokAntargato vA na vA?, yadi lokAntargato yathA bhavAnasti phimevaM loko na bhaviSyati ?, uta lokahito vA nanu lokasyAstitvaM siddhaM yasya bhavAn bahirvatate, vaktRvacanavAcyavizepA na ca kazcit pratipedhayati, lokAstitve aloka- // 407 // MICHHAMAKAL
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ GRIHSAINA zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 408 // sthApi, sukkhadukkhazItoSNajIvitamaraNachAyAtapavaditi dvandasi dvesta mAnava saMzA manami nivezayet / kintu 'atyiloe aloe lokAti vAdi vA0' atrApi bhajanIyaM asti sadbhAve, Adivo lokaH atthitA asadbhAvAdichoNatthi tahAvi lokavirudamitikRtlA bhajanAvAdo nocyate / asthi jIvo ajIbo vA / / 648 / / vRttaM, jIvadravyasidvau tadguNAvasaro yata ucyate-gatthi dhamme // 649 // vRttaM, tadevaM ghRNAnistraiNye, na vAbhyupagamo bhavati, dharmato hi abhyudayaniHzreyamayoH siddhiriti, anyaccAbhyupagamyate dhArmikasya, sa cennAsti kastAnanumarpata ?, tena tIrthocchedaH, adhArmikeSu karmasu pravartate nAstyadharma iti kRtvA'to dopasaMkaTaM, na vaktavyaM nAsti dharmaH adharmo vA, vaktavyaM tu 'asthi dhamme adhamme vaa| dharmAdharmAnantaraMbandhamokSau bhavataH adharmazca kAraNaM bandhasya, dharmastu sarAgadharmoM vItarAgadharmazca, tatra sarAgadharmaH svArAjyAya, dharmaH svagAya, vItarAgadharmastu mokSAya, te tu prAyeNa citritalokA lokAyatAdyA dharmAdharmoM bandhamokSau necchanti, ekakartRtAsAmaH (bhAvaH) abhyupagamanirdayadopAtha vAcyAH, yAvargavandhanokSAstitvavAdAstu ta eva viparItAH suguNA bhavaMti, ukto bandhastadvikalpAstu puNyaM pApaMca, ato bandhamokSAnantaraM tyi pugaNe va pAve | vA // 651 // vRttaM, tattha puNyaM Navavidha, puNNaM suhAdi, athavA poggalakam ca subhaM gotrAdi, anaM pApA patthi, puNNaMtikAuM puNNAyataNAI logo Na se vissai, taM puNNassa tahA hetuM, pugyapApayorAgamaH hetuH prabhavaH pramUtirAzravamityanarthAntaramitikratvA, ne puNyapApAnantaraM Asavo saMvarakriyA vA, Natthi phiriyatti aphiriyAvAdiNo bhagati, kecitu vate-parvamutpAdyate ghaTavat , yaccospadyate tatsavaM kriyAvad ghaTavadevetyataH akiriyA Natthi, uta ubhayamata etadartha natthi kiriyA akiriyA bA, atyi kiriyA akiriyA vA, tatra jIvapudalAvavasthitau ca kriyAvantI, dharmAdharmAkAzAni, niSkriyAni,grAgabhihita AzrayaH,najhedAstu-Natthi kohena // 408 //
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka saMsArasacAdi tAGgacUrNiH // 409 // EHIMSHIHIT SINGHam TIMIHIP Immer va mANe vA // 656 // vRttaM, dRzyante hi yathAsvaM krodhAdikapAyAmibhUtA vadhavairapravRttAH tatkathaM kapAyA na bhaviSyati, natthi |peje // 657 // vRttaM, prItiH pemaM vA pejaM vA, tadviparItaM dopaH, etehiM ceva-kamAehiM ceva, kasAehiM pejadosehiM vA saMsAro vA cAuraMto Nivyanijati, teNa Natthi cAuraMto sNsaaro||658|| vRttaM, cattAro aMtA jassa sa bhavati cAuraMtaH, tattha tirikkhajoNiyamaNussA paJcakkhattikAuMNa vadRti Natthi ya maNuyo, raiyajuvalayaM jahA sesAgaM, NeraDyapajaMtA aNumANagijjhA. buccaMte, Na vucaMti-Nathi devo va devI vA // 659 / / atthi devova devI vaa| devANaMtaraMNatthi siddhi asiddhi vaa||660|| kecid bruvate mokSopAyo patthi, teNa bucaMti, 'Natthi devo va devI vA, Nasthi siddhi asiddhi vA' jai koi bhaNejA sakapubyo u, 'jale jIvA thale jIvatti, koi jIvabahuttA ahiMsAbhAvA ca Natthi siddhI niyaMThANaM // 661 / / tatpratipedhArthamucyate-asthi | jIvabahutve'pi, kathamiti jIvavat , taducyate 'jalamajjhi jahA NAvA' patthi sAdhU asAdhU vA, NivyANasAdhagA ahiMsAdi hetU | sAdhayaMtIti sAdhU, tatkecid bruvate-viNAvi jIvabahutve naiva zakyate mokSaH sAdhayituM kasmAd ?, yatazcalaM manaH, avinayavaMti calAni cendriyANi, tANi na sukhaM nigrahItuM, anigrahItepu ca kathaM mokSaH syAt ?, uktaM hi 'caMcalaM hi manaH pArtha' yasAdevaM tasmAnnAsti sAdhuH, sAdhvabhAvAca tatpratipakSabhUtasya prAgevAsAdhorabhAva iti, taducyate-asthi sAdhU asAdhU, kathaM sAhU bhavati ?, ucyate, NANI kammasakkho, visayANa aNaNuvattaNaM, athavA sAdhureva sAdhuH saMyata ityarthaH, vivarIto asAdhuH, Nasthi kllaanneti||663||(suutr), yatheSTArthaphalasaMprAptiH kalyANaM, zAkyA bruvate-sarvamanimittamAtmakavacanAt kalyANa meva na vidyate kvacit, pAvaM kathaM Nasthi', sarvamIzvaravikAra itikRtvA, kutaH pApaM necchaMti paralokike-2, zAkyAstu kalyANamevaikaM necchaMti, tepAMta evAnAzvAsAdayo dopA IA 11409 //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrIsUtrakratAGgacUrNiH // 410 // Vans We Sand Mourad genre mean abhidheyAH, vayaM tu asthi kallANe pAve vA kathaM kallANaM ?, kallANaphala vidyAgadarzanAt, pratyakSato hi kalyANapApaphalavipAkA dRzyante, rogitasuhita duHkhitAdipu suhavivAgaduhavivAgAIM ettha darisaNaM, ukto dRSTiM pratyAnAcAra AcAraca, ayamanyo dRSTyA manAcAraH, pApakAni karmANi karoti vedayati veti, atraikaMtena esa kallANe pAvaDa (e) ||664|| (mUtra), purise bhaNNamANe catrahAro na vijati, tatra vac kSaraNe, kathaM kalANakArI Na bhavatyekAntena ?, ucyate, sAtaM cetyAdi kallANaM, etemiM sesANi ya eteNa kAraNeNa parva, jAva humasa parAI baMdhao so AumohaNijjabajAo cha kampayaDIo baMdhamANe NANAvaraNijaaMtarAIyAI baMdhati, tAo jAo prAyeNa suhaM baMdhati, tahAvi ekAntena kalANakArI na bhavati, atha vedanaM prati aNuttarovavAiyAvi kiMci azubhaM NANAvaraNijaM vedeti, jeNa tesiMNa savvaM NANAvaraNIjaM khINaM, evaM darisaNAvaraNijaMpi aMtarAIyapi, maNussesuni titthagarovi sI upahAdINi amAtANi vedeti, jeNa jati so khINakasAyo gagaNANA0 pAvaM baMdhati, tAva vedeti nAmagotaM asAvaM ca, teNa egaMta kallANe Na cattavyo etapAvamicchAdiTThI paramakaNhalesso ukkosaM saMkiliGkANi pariNAmocyate, jabi so baMdhaM prati egaMtapAvI tahAci kadAcit sAtAvedao huA, uccAgoto subhaNAmodayo vA NiyamA paMcidio uttamasaMghayaNo ya, evaM egaMtapAvoti mo na vyavahAramanatarati, yasmAccaivaM tasmAdekAnte nirdezavyavahAro Na vijati, vatrahArAyedaM ca maNNamANamucyamAnaM vA vairaM prabhUte, karmaNa eva ca vaigakhyA, uktaM hi-'pAve baje vere0' dRSTaM hi lokaviruddhamucyamAnaM vairAya, uktaM hi jJAtA yathA, ato'nyathA''lApe ca vairaM, tathA coktaM- jIhA jahA pamANaM je me' evaM tu sUkSmaM jJeyaM, kudRSTayaH zramaNA api tAvanna jAnante zAsyAdayaH kimu gRhasthAca vAlA, mulA eva ajAnakA ityarthaH, yadyapi te svazAstra parazAstravizAradAH lokena paNDitA ityapadizyate tathApi paNDitA iti cAlA eva pratyavaseyAH, ekAnta kalyANAdi 1182-11
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ azeSA zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 411 // svAdi ayamanyaH avAcyasaMgrahaH prAktanenaiva zlokenAbhidhIyate asesaM asvayaM vAvi // 665 // (batra), azepaM kRtsnaM sampUrNa sarvamityanAntaraM, na sarvamuktameva bhavati, savoM grAmo AyAta iti avAcyametat ekAntena, kathaM ?, jIvAjIvasamudAyo hi grAma: sa kathaM sarva AyAsyati, azepo vA odano tvayA mayA bhukta ityavyavahAraH, tatra hi zikthAdayaH, zikthaiphadezAvayavA odanA, gandhazca vidyata eva, yadyapi azepA mithyA vA bhuttA aNNattha vA pakkhittA tahAvi gaMdho'sti, na cApadravyo gandho bhAti, evaM ceva jai bhaNati-dehi dehi bhuMja bhuMja vA aJjavi akkhayo kuro acchati, na hi kRtakAnAM dravyAnAM akSatatA vidyate teNa Na sabamakkhayaM vattavyaM, nanu saMmAraH kathaM ?, ukto hi so savvakAladukkho, ucyate, paNNavaNAmaggo'yaM' jeNa vucati to sancakAladukkho, iharahA suhaMpi asthi dukkhaMpi, nanUktaM sAdaM ca vedaNijaM, sAtaM ca navapadArthaH, tattha paNNavaNaM paDuca tatthimo padattho-suhodaya, kiM puNNaM pubammijati pAvaM pacchA mijati, egamegateNaM sarvaduHkhamucyamAnaM vavahAraM nAvatarati, vajjhamANANa vajhaMti sarvaloke viru dvametat vajjhaM pANAti maNasAvi Na sammataM kimuta vaktuM ?, kammuNA vA kartu, atona vakti vadhyAH prANinaH, atha avajjhA, kathaM na vAcya ?, nanvetadapi lokaviruddhameva, kathaM ?, ahiMsakaH svayaM na ca vakSyati avadhyAHprANA iti, ucyate, satyametad svayaM kriyate tadanyasyApyapadizyate, kintu yadi kazcit siMhamRgamArjArAdIkSudrajantujighAMsu yAt-bho sAdho ! kimatAn kSudrajaMtUna ghAtayAmi uta muMcAmIti, tatra na vaktavyaM muMca muMceti, te hi muktA anekAnAM ghAtAya bhaviSyanti, evaM cauramacchabaddhavaMdhAdayo na vaktavyA muMca ghAtayeti vA, Aha ca-'grasatyeko mu0' avyApAra eSa sAdhoH, tena vyavahArapakSe nAvatarati, yasAcca vyavahArapakSAtikrAntA evaMprakArA vAk tasmAditi vAcaM Na Nisare, evaM tAva logo jaM bhaNati 'asesaM akkhayaMti vA' taMtahA Na vattavyaM, ucyate kiMci // 411 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatrakatAgacUNiH // 412 // ekAnta nirarthakatvAdi to kahaM egateNaM evaM bucA anautthiyanihatthANa danyathA, jahA ki?, dIsaMti // 666 // (sUtra), NihuappaNo svazAstrokna vidhAnena nibhRtaH AtmA yeSAM te bhavaMti nibhRtAtmAnaH yugaMtarapadidviNo paripUtapANiyapAyiNo moiNo NagaNiNo vivittikA, tesiMpiNo dhyAyina ityevamAdi na nibhRtaM, bhikkhAmetavittiNo sAdhujIviNoti Na kassai uvaggaNa jIvaMti, ke ?, kakuhAgakusayAvajiNo, evaM vatte te micchA paDibajaMtitti, evaM diluina dhAreja, pareNa puDheNa evaM bhaNejA-ete varAgA bAlatapassiNo savvaM micchA kareMti, lokaviruddhaM ca, taM bhaNaMtassa te loe gADhasTThIbhRtA panchA logo mA bhaNihititti ete madIye satthiyA guNadveSiNaH, aviduH russaMti Na ya uvasamaMti, tevi ya jAva gevejA tAva uvavajaMti to kahaM egateNaM evaM vuccati-savvametaM NiratthagaM kilissaMti, no NicapuTTo vA bhaNiti-aNAgADhamicchAdiTThIsu, etevi kiMcidadhelogaphaligaM Nivattenti, ayamaNNo annautthiyanihatthANaM dANaM pratyavyavahAraH-dakSiNAe paDilaMbho // 667 / / (satra), dAnaM deti deyate vA dakSiNAM, dakSiNAM prati laMbho, dakSiNAyAH pratilabhaH, athavA dakSiNAyA laMbhe prati dakSiNAlaMbhastayA vA laMbhitaH sa pratilambhaH pratimAnavat mammAnito vA bhavati, evaM pratikArapratyapakArApratipUjAdiSvAyojyaM, sa kiM pAtre vA'pAtre vA pratilAbhite ?, tato paDilAbho asthi Natthi pucchi jati bhaNati-ekAnte nAsti tattha dosA, jArisaMvA vinIyaM tAriseNeva phaleNa hotavyaM, teNa adhammiyassa kassai iThThadANaM diNNaM teNavi mA NAma iTeNa phaleNa hotavyaM, pAve vA aMtaM paMtaM diNaM teNAvi NAma aMtaphaleNa hotavyaM, evamanekAntaH, patte tu iTTamaNihu~ vA sar3Ae aNuparodhI dijamANaM mahaphalaM bhavati, apatte tu iTamaNiTuM vA dattaM vadhAya, tahAvi Na vArijati aMtarAIyadosottikAUNa, tathA'NujJAyate na dehitti majAraposagAdiTuMteNa mA adhigaraNaM bhavissati, teNa asaMjatanihatthANaM annautthiyANa dehitti, kiMca-ittha puNa pAvaM puNNaM Na viyAgarejA, medhAvI jai NDTERTAmareemusalIMAITANINGHanumIONILISASTHANILAPATIATTITRATHIMATIOHITIHAS vAdakSiNAyA labha / / 412 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 413 // 2 zru.6 a. P A | puNa bhaNati-kiM pattaM jassa mae dAtavyaM ?, kathaM ? vA kiMvA'sya phalamiti tadA'sya kathyate, yo dAtavyaM deyaM, evametAnyavyAkRtavaktani | yathA yeSu sthAneSu vaktavyAni tathoktAni avaktavyAnyapyanyeSu sthAneSu yathA ca vaktavyAni tathApyuktaM, etena lakSaNenAnyAnyapi tathA'vaktavyAni vaktavyAni ca vijJeyAni, ato'tiprasaktaM lakSaNamitikRtvocyate,evaM sarvatraiva tadvikalpaM kariSyati tenodvAraH kriyateekAntenaiva 'santimaggaM ca vRhae' zamanaM-zAntiH magge-mArgaH jeNa kathiteNa uvamarmati sattANi zAsanavRddhizca bhavati tathA kathayati, so puNa saMtimaggo dhamma kahatehiM pAvAutehiM saMgiNhaMtehiM uvagiNiMtehiM hito bhavati, uktaM ca-'prAvacanI dharmakathI' ettha Natthi bhayaNA, egaMtena caivaM tathA tathA kahetabbaM jahA jahA saMtimaggo bRhijati icceehiM hANehiM // 668 // (sUtra), katarAI ThANAI ?, jANi aNAdIyaM pariNAdIyaM pariNAdINi abavahAraM NAvatarati, jo atthi loe vA aloe vA vavahAraM avatarati, tesu samvesu saMjayati tiriyamANesu appANaM, kathaM appANaM vArayati, abavAyaM bhaNaMti, evaM dhArito appA kiyaMta kAlaM ?, AmokkhAe jAva Na muccai savvadukkhesu asAdvA, zarIrakatve, pari samaMtA vaejAsi mokkhAya parivvaeAsitti bemi / / anAcArazrutAkhyaM paMcamamadhyayanaM samattaM // anAcArazrutamuktaM, yathA kena varjitA anAcArAH, anAcArazca sevito so bhAvato tAvaducyate-jahA addaeNa, esa ajjhayaNasaMbaMdho, NAmaNipphaNNa addaijaM, adaM Nikkhitavya-NAmaI ThavaNaI // 184 // gAthA, AIkamiti nAma, vatthANa khivamaddeNa, vaNNadaM cittakamAdisu ArdakaM likhitaM, AAnakSatraM likhitaM, udagaI sAradaM // 185 // gAthA, udakAdaM yathA udakAI gAtraM, kevi haritayA sukaMtayAe ya abbhantare jaM paMDuragaM, saMsAro paNNANe Niyase ajavi prItyAH , evaM ullollo asthitti vinti, tayA GILAIMARRICANTHANNUARNEAP // 413 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdrakavRttaM zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 414 // yathA'yaM puruSo'sthiSu niddho Najai, se makkhitAI aMgAI, Aha hi-"tvaci bhogAH sukhaM mAMse", silesaddhaM jahA koiravaMso vitato samANo pacchA sileseNa makkhijati, pacchA Nijati, galititti, evamAdi, dravyAI dravyAH jahA udagaM sileso ya ete dovi sayaM ciya addA aNNapi Ardra kurvati, sAradaM, chaviyaddA puNa kevalaM sayamevA''rdA, bhAvadaM rAgadaM logaM bhaNati, ArdrasaMtAno devadattaH snehavAnityarthaH, Nehatuptitagattassa reNu, uparucittaM ca taM kamaI, iha tu AIkanAmnA puruSeNAdhikAraH, tatrApyarthAzrayaNamevetikRtvA tatprayojanamuktameva bhavati, dravyabhAvArdrakavizeSAstu punarucyante, tatthaddao tividho-egbhviyvddhaauy||186|| gAthA, adAo NAmagottaM vedeto tato samuTThitA gAthA, yadyapi zRGgaberAdInAmAkasaMjJA tathApi tebhyo nAdhyayanamidaM samutpannaM tasmAttairnAdhikAraH, jo ceva so addAmidhANo sAdhU teNAtrAdhikAraH, tadeva addakauppattI bhaNitavyA,'tatto samuTThiyamiNaM' sA eyA gAthA, jeNa ca taM, patiTTikaM NAma gAmo, tahiM savve u parivasaMti, saMsArabhayudhiggA, dhammaghosANa aMtie pancaito saha bhAriyAe, so viharati sAdhUhiM saha, itarAvi ajjiyAhiM saha, tAI ketAe nagare samosaritAI, teNa sA bhikkhaM hiMDamANA divA, so tahiM ajjhovavaNNo, / teNa saMghADigo bucati-esA mama gharaNI, paDibhajAvijau, paNa ciMtitaM-akajaeNa Na uvekkhitavvaM, teNa bhaNNati-ajeba kataM vA mae, so evaM bhaNiuMgato pavyaiyApaDisayaM, teNa mahattariyAe siTThosa ullAbo, pacchA mahataritAe sA bhaNiyA-aje! apNavisayaM vaccAhi, tAe bhaNNati-ahaM oliyA kahijAmi, so puriso, so u dUra aNNadesaMpi vajejA, ahaM bhattaM paJcakkhA mIti, evaMti bhaNati, itareNa dittassa AgaMtUNa kahiJjati, jahA imaM samosaraNaM TukaDaM, tattha milhihAmo, itaradhA Na sakkati, so icchaMti, divasaM gaNeto, itarAevi te divase AsaNNatti kAUNaM vehANasaM kataM, tehiM AyariyANaM NiveditaM, jahA pancaitA kAlagatA, itarasma // 414 //
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsatraka-10 sottUNa addhitI jAtA, akajaM, mahacaeNaM tavassiNI kAlagayA, teNavi bhattaM pacakkhAtaM, taM so kAlaM gayo, samaNI devaloesu ID ArdrakavRttaM tAGgacUrNiH uvavaNNA, tAo devalAgAo cutA saMtI mecchavisae addaganaMse agassa raNo dhAraNIe devIe kucchisi puttattAe vaktA, tIse // 415 // NavaNhaM mAsANaM dArao jAto, tassa NAmaM kIrati addao, itaro'vi kAlaM kAUNa devaloesu ubavaNNo, tao cuo vasaMtapure Nagare sidvikule dAriyA jAyA, itaro'vi juvvaNattho jAo, aNNadA kayAI so addaorAyA seNiyassa raNNo dUtaM visajati, teNa kumAreNa pucchinnati-kahiM baccasi ?, teNa vucati-AyariyavisayaM seNiyassa raNo sagAsaM, so tujjhapi pitiyavayaMsao hoti, teNa vucai| tassa asthi koi putto Natthi ?, teNa'sthitti vutte addakumAro viciMtei-teNa mittatA hotu, so tassa pAhuDaM visajati, eyaM abha| yassa uvaNetavvaM, so dUto taM geNhituM rAyagiha nagaraM Agato, seNiyassa raNo satyaM appAhaNiyaM akkhAtiyaM, itaradivase abhayassa dukko, abhayakumArasattaM pAhuDaM uvaNeti, bhaNio ya-jahA addakumAro aMjaliM karei, teNa pAhuDaM paDicchiaM, dUto ya sakkArio, abhao'vi pariNAmitAe buddhIe pariNAmeUNa so bhavasiddhIo jo mae saddhI pIti karei, evaM saMkappeUNa paDimA kArijai, taM | maMjUsAe choDhaM acchati, so dUto aNNatAvi Apucchai, teNa tassa maMjUsAe appitA, bhaNio ya eso-jahA kumAro bhaNNai-etaM maMjUsaM rahasse ugghADejAsi, mA mahAyaNamajjhe, jahA Na koi pecchei, bahupAhuDaM pesati, so dUo paraM NagaraM paDigao, adassa | raNNo seNiyapesitaM pAhuDaM uvaNeti addassa, sakAretUNa paDivisajio, kumArasma mUlaMgao, abhayapesavitaM pAhuDaM uvaNeti appAhaNiyaM ca akkhAti, teNavi sakAreUNa paDivisajjito, itaro'vi tayaM gaheUNa ubariM bhUmi dUrUhittA jaNavirahiyaM karettA maMjUsaM ugghADeti, so peccheti usabhasAmissa saMbhaM paDimaM, tassa IhApohamaggaNagavesaNaM kareMtassa kahiM mae eyArisaM rUvaM didvaMti ?, // 415 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 416 // cintemANassa jAisaraNaM uppaNNaM, aho mama abharaNa gAikicaM kathaM, rahassigaM taM ca kAUga paribhogaM ucitaM paribhuMjati, tAhe raNA kathitaM - jahA kumArassa japyamiti AyariyavisayAto pAhuDe ANItaM tapyamidaM jahocitaM paribhogaM na paribhuMjati, rAyAe ciMtitaM -Do kumAro bhavati vaccatassa aNNehiM Aikkhijati, teNa cintitaM - jar3a kihai nassAmi to nahuM kajjaM bhavati, savvadhAvi jahocitaM bhogaM bhuMjAmi, raNNA sutaM paribhuMjati, tassagAse paMcanhaM kumArAmacca satANaM paMca puttasayAI ANavidiNNAI, bhaNiyAiojar3a kumAro Nassati to savve viNAsemi, te taM kumAraM AdareNaM rakkhaMti, kumAreNovAyo ciMtito, AmavAhaNiyAe NiggacchAmi, evaM vistAseNa pAo AsaM visajeUNa, devatAe ya bhaNiyaM - sauvamaggaM, itare'vi pavisittA aDavIe coriyaM kariMtA acchiti, itaro'ci NAo ekArasamaM sAvagapaDimaM paDivajittA Agato vasaMtapuraM nagaraM, AyAveMtassa pADihereM kataM devatAe, tattha AtaciMto acchati, tAe dAriyAe bhaNNati - aho mama patI Ahesa, tAhe addhateramahiraNNakoDio pADiyAo, rAyA oTThito ghetuM, sappA uTTheti, devatAe bhaNitaM - etaM tIse dAriyAe pituNA saMgocitaM, so'ci pagato, sA seTThidhUtA aNNehiM varijati, tIe mAtA pituM bha - ekassa diNNA, jassetaM dhaNaM bhuMjaM, tumaM jANasi kahiM so ?, NatthiM, gavaraM pAe jANAmi, tAhe sA tAhiM bhikkhA davAvijati jati jANasi to geNhejjAsi, itaro bArasahaM carisANaM Agato, so tIe pAehiM NAto, tassa pacchAto visajitA, to ciMtiyaM - uDDAho, paDibhaggo, tassa tahiM putto jAto, cAramaNDaM varimANaM tahiM Apucchati sA tahiM parunniyA, so dArao bhagatikiM karttasi, pitA te paJcaiDakAmo to suhaM jIvissAni, soUNa puttreNa veditumAraddho, teNatri ciMtitaM - jar3aehiM taMtUhi veDhiti tatgiANi varasANa acchAmi, teNa vArasahiM veDhito tAhe cArasa variyAMNi, pacchaMto puNNehiM paJcato, tAe aDavIe boleti jIe ArdrakavRttaM // 416 //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ RESE zrIsUtraka-B. tAI paMcasatAI, tehito paJcabhiNNAe ya paMcavi sayAI pavyaitAIM, so jAti titthagaramUlaM, sorAyagihaM Nagara pavisaMtao, gosAleNadharmakathAtAGgacUrNiH samaM vAto, buddhena samaM vAdo, dhijAtiehiM parivAehi tAvaseDiM, savve paDihaMtuM sAmipAdamUlaM jAti, tassa vacaMtassa hatthI vAri- nirdoSatA // 417|| chuTao, so hatthI agaM pecchiUNa evaM ciMteti-agassa teyapabhAveNa muMcAmi, tassa ya teyapabhAveNa baMdhaNANi chiNNANi, hatthI | gaTTho, adao bhaNati-Na dukaraM vAraNapAsamoyaNaM, gato NAmaNipphaNNo, suttAlAbagaNipphaNyo suttamuccAretavvaM-purAkaDaM adda ! imaM // 669 // vRttaM, tatastamA rAjaputra pratyekayuddhaM bhagavatpAdamUlaM gacchamANaM gosAla Aha-'purekaDaM adda ! imaM suNehi' sarvairapi tIrthakaraiH kRtaM purekaDaM, Ardraka iti ArdrakasAmantragaM he Ardraka rAjaputra !, imaM yadvakSyAmastacchRNu 'egaMtayArI samaNe purAsI' so'yaM varddhamAnaH yatsakAzaM bhavAn gacchati pUrvamekAntavArI AsIt , tadekAntaM dravye bhAve ca, dravpaikAntamArAmodyAnasuNNagharAdINi etesu egatesu carati egaMtacArI purA Asitti, esa mae saddhi lAbhAlAbhasuhadukkhAI aNubhavitavAM, tattha bhAvaNAThANamoNAsaNAdIhiM uggehiM tavacaraNehiM Ninbhatthito samANo dukkaraM erisA cAri jAvajIvAe dhAreyavyattikAuM mAmavahAya bahavo mikkhuNo madvidhAM prANAdamAtrAhAryAM muMDeti, piDite ya muMDetA ya2 tehiM bahUhiM paraMsatebhyaH iNhi-sAmprataM Aikkhai puvyAvaraNiM, ado va NaM mikkhucariyAdikAyakilese Niyattacitto'pRthak pRthak paunaHpuNyena jo jahA uvavasati tassa tahA parikaheMto aparitaMto gAmaNagarAI AhiMDati, vitthareNaMti 'anekaiH paryAyasu kila epa, sarva iti lokotpattiH, yato pattiyaMtu pavattayaMto, evaM pUAgAravapariyAraheuM kati hiMDati gAmANumAma, ityasmAtkAraNAt-sA''jIviyA paTTaviyA / / 670 // vRttaM, ithasthA hi egANiyaM viharataM Na koi pUei, Na vA abhigacchati, athiradhammA athiro, kadhamasthira iti cet yadA so egaMtacArI bhUtvA sa- // 417 // pa M ata
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH | // 418|| bhAtigRhasthAna ArAmagato vA vRkSamUlAzrito gRhaM saraNamityarthaH tyaktvA gRhaM kiM punaH gRhapravezanena ?, gaNaH samUhaH, gaNamadhye AkhyAti, naikakasya, bhikSumadhye sadevamaNuAsurAe parisAe parivuDo, janAya hitaM janyaM bahujanAya bahujanyaM taM cArthaM kathayati, na sUkSmaM Na saMghAyati 'tti na saMdhiti, avaraM NAma jenimaM taM sAmpratIyaM vRttaM - ratnazilApaTaH siMhAsanaM chatraM cAmaraM, athavA'azokavRkSaH surapuSpavRSTirdivyadhvanizvAmaramAsanaM ca bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM, satprAtihAryANi jinezvarANAm // 1 // anena devendradurlabhenApi vibhUtivRttena yatpUrvAdRtaM egaMtacAritaM tadanyo'nyavyAghAtAnna saMti / kiMca egaMtamevaM aduvAvi ihi // 671 // yadi ekAntacAritvaM zobhanametadevAtyantaM karttavyamabhaviSyat / uta manyase idaM mahAparivAravRttaM sAdhu tadidamAdAvevAcaraNIyamAsIt, to kiMvA samadhiyAI varisAI kilesito ? yadyasmAdidaM sAmpratIyaM vRttaM porANaM ca do'vi aNNo'NNaM Na samenti na tulye bhavata ityarthaH tasmAdato pUrvAparavyAhatavAdI kArI ca nAbhigamanIyo'sti, evaM gozAlenokte bhagavAnArdrakaH pratyekabuddhaH tadvAkyamavajJayaiva grahasyaivaM Aha - bho gozAla ! sa hi bhagavAn varddhamAnaH 'pudhi vA pacchA vA putri chaumatthakAle pacchatti NANe samupanne aNAgataM jAvajIbAe tesu tesu tikAlesu bhagavAn 'egaMtamevaM paDisaMdadhAtI'ti vaktavye granthAnulomyAtsukhamokkhoccAraNADhattabandhAnuvRttezca pasatthaM yAti, syAtkimarthaM kathayati ? - 'mamicca logaM // 672 // vRttaM samyak jJAtvetyarthaH, tasANaM thAvarANaM jIvANa khemaM sayaM kareti, avadhamityarthaH, aNNevi jIva aNNesiM ca jIvANaM khenaM kAukAmo katheti, samaNeti vA mAhaNeti vA egahUM, sa evaM 'AkkhamANo'vi' api padArthAdipu ' janamahasrayoH janasahasrANAM vA madhye ekabhAvaH ekatvaM sarttarddhAtoH sAri ityevaM kRte sRjati kazcidityevaM vigRhya mArayatIti bhavati ekatvaM gamayati, kathaM nAma bhavyAH ekatvaM bhajeyuH pravrajyAmityarthaH, rAgadveSa dharmakathAnirdopatA // 418 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmakathAnidopatA zrIsUtrakatAincUrNiH // 419 // viSamuktaM hi eka tassa vallulo(tthuto), AtmAnamapi ca egaMtamevaM sArayatIti, rAgadvepamahINataM, jeNa majjhavi vasaMto, tathA coktaM 'kAmakrodhAvanirjitya0', syAt-tadetadekatvAvasthitasya kRtArtharaya ca kiM paropadezena?, taducyate karmakSayArtha, Aha hi 'yanaitacchabhaM tIrthakaratvanAma 'tIrthakarasvAbhAvyAt veti, uktaM-'tatvAbhAvyAdeva0' taM vaddhati, arcA nAma lezyA, sA ya zukaleso ceva, na rAga| dosAbhibhUta iva saMkiliTThalesAo pariNamati, athavA acaMti marIraM, sIhAsaNe AviTThovi dhamma kahato teNa pupphavatthagaMdhAdIhiM alaMkArahiM tahA arca eva nirbhUpa ityarthaH, nidopatvAcca, dhammaM kaheMtassa uNatthi doso // 673 // vRttaM, kSAntigrahaNaM yativi dudhiyaDayuddhiM codeti na vA kathyamAnaM pariyacchati tatthavi Na russati to ti kasAyadaMto 'jiiMdio'tti iMdiyadaMto, pRthagucAraNA iMdiyaNoiMdiyadaMtavisemo darisito kakaDugaNiThura sAvajA ya bhAmAdosA, hitamitadezakAlAdi bhAsAguNehi, Ahahi"diTTa mitaM asaMdiddhaM0" syAdasau bhApAdopaguNajJo kiM bhagavAn samAkhyAti 1, ucyate-mahavae paMca aNuvae ya // 674 // vRttaM, sAdhUNaM mahabbae sAvagANaM aNuvvae ya, mahavyae tavivarItA eva prANavadhAdayaH paMcAzrayA bhavanti, 'saMvara' iti iMdiyANaM 'virati'tti mahAvratavattA, iMdriyasaMvRtasya sato viratirbhavati, athavA asaMjamAvirate 'ihe'ti iha pravacane loke vA zramaNabhAvaM | zrAmaNIyaM prajJAnavAn prajJo, Na AkhyAnnapi vAkyazepaH 'lavaM' karma tato'vasakati lavAvasarkI na, no vAcikena karmaNA mAnaseNa | vA yujyata ityarthaH, zramaNo bhagavAneva evaM bravImi svayamapi 'bhagavaM paMcamahabdhayagutto iMdiyasaMvuDo ya virato ya / aNNesipi tameva ya dharma deseti gAheti ||1||',ysaat bravIpi vayamapi vratamantaH indriyasaMvRttA viratAca, yadi ca manyase zItodakapAyitvAd bIyAdikandabhojanAt uddivabhojanAt strIviSayopasevanAca kimasAkaM ?, asAdhutvaM, tatredaM kAraNaM zRNu-asmAkamAjIvikAnAmayaM // 419 // JATARIATRE
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjIvikanirAsaH zrIstraka- kRtAntaH, ka iti ced ucyate-sIodagaM sevau // 675 // vRttaM, sItamasatthovahataM sItameva jalaM, bIjaM jassa, ko esa bhavati ? baarmuurtiH sabbo ceva vaNassatI gahito, AtmanyAdhAya kRtaM AdhAkarma, itthiyAo ya, amhe etAI paDisevAmotti teNa asaMteti saNu kaarnnN||420|| AtavadhammaparitAvitA sItodakeNa 'appAijAmo, kandamUlAdINi 'AdhAkammaM ca zarIrasAdhAraNahameva paDisevAmo, na cAnyakRtena na karmaNA'nyo badhyate, prANAnugrahAca AdhAkarmAnujJA, evaM kRtAdInyapi asmAnAdhAya krItAni kalpante, itthiyAovi AsevijaMti manaso yena samAdhimutpAdayanti, sevyamAnAstu uccAraprazravaNanisargadRSTAntasAmarthyAt manaHsamAdhimutpAdayanti, tato dhyAvAdyAH zepAH kriyAvizepAH svasthacittaiH sukhamAsevyate, parAnugrahAca sevyAH, Aha hi-"sukhAni daccA sukhAni" jaMpi ya etehiM sItodagAdiehiM itthIpajjavasANehi kammaM ubacijatitti yadi manyase, egaMtacArIsu egate ujANAdisu baraMti egaMtacArI ihaI AjIvakamme jamhANaM AtAvaNamoNatthANAsaNaanamanAsnAnakAdIhiM ghorANi etehiM ceva egaMtavattAdIhiM guNehiM kha vijaMti, jatiya sItodagAdidosovacitaM kammaM Na sakAmo khavituM tato aNegabhavasahassasamanjitaM kammaM kathaM khavissAmo?, teNa 'appeNa bahumeseja' sItodagAdisevA aNussitA tadevamAdidosesu adopadarzitvAdehi Agaccha, evaM gosAlenokte Aha-sItodagaMvA taha biia0|| 676 // vRttaM, iha sItodagaM vIjamAyaM AdhAyakammaM itthiyAo ya sevamANAvi vayaM samaNA homo yaduktaM tvayA tena samAnavRttatvAt agAriNo samaNA bhavaMti tvanmatena, tevi hi sItodagAdINi sevaMti, tena prakAreNa tahA tevi tahappagAraM vRttaM kurvantItyanyathA vA kA pratyAsA?, atha manyase samAnavRtte vayameva zramaNAna gRhasthAH paMcikAtra na bhojayitavyA je yAvi sItodagameva (bIodagabhoti) bhikkhU // 678|| vRttaM, koi NammitthIo pariharati lokaravabhIto, bAlo vRddho vA, na dharmayogyo vA manate // 420 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 421 // sIvarjamapi sItodagabhojI nAmabhikkhU mikSAM ca iha tAva ke jIvato dhyAnanimittaM jIvitaTTatA evaMprakArA, nAtINa saMjogo NAti saMjogo pUrvAparasaMbaMdhAdi, api padArthAdiSu NAtisaMyogamiti duppajjahaNijaM, mumukSavo'pi saMtaH kAyopakA eva bhavati, anaMtaM kurvantItyanantakarAH karmaNAM saMsArasya bhavasya duHkhAnAmevetyarthaH evamukto Ardrakena gozAlo jAhe aNNaM uttaraM na tarati tAhe aNNautthie vitiJjae giNhati dubbalo vA kaDucchaDIe, evaM vAI tumaM ( imaM vayaM tu tumaM ) ||679 // vRttaM etAM etattrakArAM, prAduH prakAzane, prakAzaM kurvantItyarthaH, kathaM 1, bhaNati - sItodakArya AdhAkammAI itthiyA jIvo Auya sevamANA amamaNA bhavaMti kAyovagA, kAyovagatvAcca nAMtakarA bhavati, tena zAkyAH sarve zItodagabhojakA ye AdhAkammAI sevaMti abhamavi preSyagopasuvargANAM sAMkhyAstu 'prAptAnAmupabhoga' iti vacanAt evaM vAcaH prAduH kurvanti, pravadanazIlA prAvAdukAH tAn garahasi Atmotsekena, na cotsekaH zivAya, Ardraka Aha-nanu pAvAdino'pi puDho, te hi pAvAdiyA puDhoti AtmIyaM pakSa kIrtayanto| varNayantaH svaM svaM dRSTiM kurvati kareMti prAduH, prakAzayantIti- aNNamaNNassa tu te (te aNNamaNNassa u ) || 680 || iti prAgupadiSTAH prAvAdukAH anyazvAnyatha aNNamaNNaM aNNamaNNassa vividhaM viziSTaM vA garahamANAH kudRSTimAcaraMti, vAkyAdhyAhAraH AkhyAnti parazAstradoSAMca AviH kurvate, zramaNAzca brAhmaNAca, kimAkhyAndi, 'sato ya asthi asato ya' svamAtmIyavacanamityarthaH, tasmAt sutaM zreyo'sti nirvANamityarthaH, parasmAtparataH, anyasmAtpravacanAdityarthaH, nAstIti nAsti, niHzreyasaM vA nirvANamityarthaH, evaM te sarve ahamiti vyavasthitAH svapakSasiddhimicchanti parapakSasya cAsiddhiM uktaM ca- "jahiM jasma jaM vavasitaM" vayamapi svapakSamevAvalaMbyAparAM zAkyAM dRSTi garihAmaH tAn nanu kiMca garahAmo ?, na yathA tvaM pApadRSTiH midhyAdRSTiH mUDho mUrkha : ajAna ko veti, AjIvi kanirAmaH // 421 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrImUtrakatAGgacUrNi: // 422 // kiMcidrUpena rUvamiti yathA loko lokaM. kasmi~zcidaparAdhe Akrozati kANaH kubjaH koDhI veti, jAtyA veti caNDAlakarma karoti, AjIvi kanirAsaH naivaM kiMcidrUpeNa tridaNiDaka duSTa parivrAjaka duSTa ! idaM te duSTaM zAsanaM, tena mUrkhakapilena kiM dRSTaM yena kartA kSetrajJaH, ghaTaM ca karomItya saMdhiM karoti, kumbhakAro'kurvan katha kumbhakAraH, kurvan kumbhakaro bhavati, evaM na trUmo, vItarAgopadezAdyepAmepA dRSTirakarttAtmA nirlepazca / teSAM ghaTaM sAdhayAmIti mRtpiDadaNDAdyupAdAnakriyaiva na yujyate, nirlepasya ca zaucakriyA vA kiM kriyate?, kathaM cAsya kevalajJAnaM notpadyate zuddhasya ?, yataH zAkyA api no rUpatAH pratyakSamityarthaH, he kapAyakaTha zAkyAka zAkyaputra kathamidaM te dRSTaM sukhamasti cenna ca sukhI tahA skandhAH, na ca kilismatAM, na kiM cUsyate, yeSAmepA dRSTiH sukhamasti cena ca sukhI, ta eva doSAH abhimukhaM amidhArayAmaH, cAcaM bemItyarthaH, kintu khaM dRSTiM saMdiTuM kareso kurmaH prAduH prakAzamityarthaH, tadyathA-jIvaM prati sadbhUto'nyo mRto'mtyaatmeti, yasya punarvAdinaH nAstyAtmA tasya jAtisaraNAdIni na vidyante, dAnadamAdhyayanakriyAzca na yuktAH, na tu bramaH zAkyA anye vA nAstikavAdinaH he murkhA !, yadyAtmA nAsti tato'sau zuddhodanaputro vRddho nAsti, vaktRvacanavAcyAvizeSA na ki kena kassa copadiSTamiti, nanu mattonmattAlApaH, evamanyatrApi pravAdiSvAyojyaM, ityevaM dRSTiM garahAmo, natu kiMci. dvAdinAM saMmukhe bamo ghikimAsse, mRrkhadRSTimithyAdRSTiti evaM svadRSTau prAdaHkriyamANAyA tiSNi timaTTAI dihimatAI parUvijaMti, micchattaMtikA tesu diTThI na kAyavyA, syAt kiM tatprAduHkriyate ?,'magge ime kiTTie Ariehi' samyagdarzanAdimArgaH kIrtitaH AkhyAtaH jANAriyAdIhi, nAsyottaro'nyo mArgo vidyate zomanapuruSasarvajJatvAttathAkAritvAca ajUka dujaona pUrvAparavyAhataH zAkyasyeva, yathA jJAnamutpannaM, ArdrakaM ca rAjaputraM mRtaM na jJAtavAn , syAdekaM kiM niSThuraM spaSTaM nAbhidhIyate, tvaM mUl vA kudRSTi- // 422 //
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka- jAGgacUrNiH // 423 // ti, taducyate, mA bhUttasya duHkhaM, syAtki vA niSThuramucyamAnasya mano duHkhAccharIramapi syAd hRdayarogAdi, teNa uTTe aheyaM AjIvi // 682 // paNNavagadisAo gahitAo te thAvarA tamA pANA bhUyAmisaMkAe saMkAlaye aNNANe ca, ihaM tu bhave cusiya, busiyaM busimaM kanirAsa:vutto, Na kiMci garahati jiMdati vA savvaloe, savvaloetti trailokye pAsaMDaloke vA, evaM niloThite vAde AjIvikagururAha-yadya--IN sAvevaM gurutirAgo'nuttaramArgopadezakatvAtsatpuruSaH sarvajJazcAtha kiM yathA cayaM AgaMtArAdisu Na vasati sattUjaNe, AgaMtAre. ArAmagAre // 683 / / vRttaM, Agatya 2 yasminnarAstiSThanti tadidaM sabhA prapetyAdi, ArAme AgAraM 2, mamaNo so ceva jo bhaMtitti titthagaro, bhIto Na aveti vA syAt , kasya bhItaH1, ucyate-dakkhA, dakkhA nAma anekazAstra vizAradAH sAMkhyAdayaH kiMcidaNeNa kecidatiriktA jattha UNA atiriktA vA tattha samAdhi asthi, japalapa vyaktAyAM vAci lapAlapa iti vImA bhRzalapAlapAlapA vA, jahA davadavAdi, turitaM vA gaccha gaccha vA, uktaM hi-"devadevassa", athApiyaM evaM vaDavaDAdi kimevaM lavalavesi ?, ta eva dakSAH?, punarucyante medhAviNo // 684 // vRttaM, grahaNadhAraNAsamarthAH, zikSitA aNegANi vyAkaraNasAMkhya vizepikacauddhAjIvakanyAyAdINi zAstrANi, buddhirutpattikAdyA tatra vinizcayajJA iti, nipadyAni sUtrANi jAnante paThanti vA gadyanyUtakAni, tAni ca paropapetAni, artha cAnekaprakAraM jAnate bhApante ca vizAradAH, jAnakA evaite caivaM jAnakA bahujanasannipAteSu vasaMtaM pucchisu, mA Ne aNagArA zAkyadIvakAdyAH pRSTavantaH, pucchisutti NUNaM katthai, so bahujaNamagAse sabhAdiAvAse Avasito saMto, tehiM pucchitabyo annahanto tadbhayAnmA meM pucchissaMti, anivahaMto ya mahAjaNamajjhe lajAvito homu paribhUto a ajANaotti, 'iti' evaM 'saMkamANe bIhamANe ityarthaH, 'Na uveti tattha' suNNagharajiNNujANagihesu paMDitajaNeNa surabhigaMdhesu Asevati, Aha ca-"pAeNa khINadavyA" // 423 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtratAGgacUrNiH // 424 // ityAdi samayatvAt na vItarAgo na ca sarvajJa iti, kiMcAnyat katthati darzapi gaMtuM kathayati, kANi ya gAmaNagarANi Na caiva gacchati, kANi ya* boleuMpi katheti, na ca vItarAgasya caipamyaM yujyate sa hi parjanya iva sarvatra samakArI, Aha ca- "vidyAvinayasaMpanne, brAhmaNe0 " ucyate, No kAma kiccA || 685 // vRttaM, 'kamu icchAyAM karaNIyaM kRtyaM akAmaM kRtyaM karoti akAma kica tanna tAvadakAmaH kathayati bAlavat manyamAno'pi parAnurodhAt na gauravAd vA, na bAlakicaMti na balAtakArAd, hakha dIrghate viSadhyAnulomyAt, balakicceti vaktavye cakArasya dIrghatve kRte NAma bAlakiccA bhavati, jahA calaM, NANAdimati yo yeNa, kutastadidaM bhayaM jitabhayasya ?, syAtkathaM vyAkaroti ?, taducyate-emirakAmakRtyAdidepaiirvipramuktaH vividhaM viziSTamanyebhyo bAlAdibhyo vA kareti vividhaM kareti, pucchaM nitamiti praznaH puTTho apuTTho vA, jeNa apuTThe karuNApi asthi, jahA cirasaMmaTTho'mi me gotamA ! AyAtiThANANi ya, atha vipi kiM vItarAgassa dhammadesagAe ?, kathaM vA gaMtuM katheti ?, tatthavi aNiyamo, katthayi gaMtuM katheti, majjhimaM gaMtuM tappaDhamatAe gaNadharA saMbodhitA, tattha gaMtuM katheti taM vaMdaNavatIyAdIhiM AgatANaM devANaM pAeNaMti ceva, tenocyate-gaMtA ca tattha || 686 // vRttaM, pasiNaM praznaH prajAvat jattha jAgati dhuvaM paDivajjissaMti tattha gaMtuM katheti, jevi souM eMti termipi dvANaTThito ceva kathayati, Na jANati, jaM juttaM jattha Na koi paDivaJjati tattha Na caJccati, amUDhalakSatvAcca ThANatthovi katheti jattha Na koi paDivaJjati, kiM bhaNasi 1, jai so evaM 'vItarAgo savyaNNU kathayato kIsa aNArie dese gaMtuM Na saMyodhayati', tata ucyate-aNAriyA je desA sagajanaNAdI dRSTidarzanaM parittA iti parittadarzanA dIrghadarzanA na dIrgha saMsAradarzinastadapAyadarzino vA, ihalokamevaikaM pazyanti, ko jANati paralogo 1, ziznodaraparAyaNAH, na ete dhammaM prati pazyanta iti zaGkamAna AjIvi kanirAsaH // 424 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR vAGgacUrNiH // 425 // ityarthaH, zaMkAzabdo jJAnArtha eva tadubhaye mantavyaH, Aha hi "zake praharyatulA 0" jeviya AriyadezeSu aNAriyadeseNa aparitA' gAmA NagarA ya tatthavi Na vaccaDa, Na vA tesiM kathayati, tadevaM bhagavaMto dese tArimaeva aMgAriyetule itthaM dhammaM koi paDivajaitti; natu bhayAdbhavatAM sadevAsurAe parimAe, devA accharAiyANaM tiSNi vA, tidiniM caiva tesiM ceva, bhavadvidhAH parapAsaMDatitthagarApi na zaknuvantyuttaraM dAuM, kiM tarhi tacchiyA AtmavaliSTAH prasabhamiddhAH, tiSThantu tAva, evamukta Ardrakena gozAlaH punarAha astu tAva jattha jattha paDivajrjati dhammaM tattha gamaNaM kathaNaM ca-pannaM jahA vaNie / / 687 // vRttaM, tullo soM NAso, paNNaM jahA paNNaMti tamiti paNNagaM gaNimagharImAdi, udao lAbhao, udayasesa aMDA Ayassa hetu etItyAyo lAbha ityarthaH, 'paMja saMge' paMjanaM saktirvA saMgaH, jantha lAbhao tattha vaNiyA bhaMDe ghetUNa vacaMti, evaM NAma tujjhAMve titthagarI jaMttha lAbha o tattha vaccati katheti vA ityuktau bravImi 'tatova me', iti evaM iccevaM hoti mama takA, tarkA mati mImAMsAvA. ityukto gozAlena rAjamU, nurAha astIyaM egadesopamA jahA lAbhagaTThI vaNio caMvaharati evaM bhagavaM lAbhaTTI tavaM ca saMjamaM ca karei, tassa ke guNA bhavaMti ?, | taducyate-NavaM Na kujA ||688|| vRttaM jato tAva kammakhatraNA udvitassa Na bajjhati teNa saMjamaM kareti, jeNa vidhuNijar3a purA gaM pAvaM teNa tavaM karei, cicA chaDDetuM asobhaNamarti amarti, aNNahetuM vA pUjApariyArahetuM nA paNa katheti, tIrNovi parAna tAretIti, syAd dharmakathAyAM kaH prastAva: saMjamasya tapaso vA yad travipi 'NavaM Na kujA vihuNe purANaM 1', taducyate-NANaM sikkhati gANaM guNeti NANeNa kuNai kiccAI ! NANI gavaM Na baMdheti0 kiMca- so ya khalu NANapariNato, teNa saMvRto, saMvara eva saMvarastathAvi annataro dhammakathAvasANo paMcavidho sajjhAo, icevaM dhammakathAevi saMvaraDDANaM uttaro'sti tenocyate- 'NayaM Na kuMA vihue ' gozAlakanirAsaH // 425 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARATI gozAlakanirAsaH zrIsUtrakRtAGgacUrNiH // 426 // etAvato baMbhaceraM, etadeva tad brahmaNaH padaM, brahmapadaM vA, brahmatrataM vA, kimiti cet brahmeti caritaM duvidhaM tavacaraNaM saMjamajogo taM uvetaH, udaio lAbhao saMjamassa tavassa vA, uktaM hi-udaga pakkhe' udaeNa vA jassa aTTho bhavati, samaNo bhagavAneva, evaM bravImi, natu sarvasAdharmyamasti bhagavato vaNijjehiM, kathaM ?-samArabhaMte hi vaNiyA // 689|| vRttaM, samArabhaMte krayavikrayabhaMDasagaDavAhaNapayaNapayAvaNAdIhiM AraMbhaMtA samArabhaMti chakAyabhUtagrAma, parigraho dupadaM cauppadaM dhaNaM dhaNNahiraNNasuvaNNAdi ta eva mamAyamANA rakkhaMtA NaDaviNaTuM ca soaMtA uvaNijaMtA ya subahuM pAvakammaM kalikalusaM tu evaM vRttA, sa evaM kammasamAcAro ya NAtisaMjogo, taM abhigrahAya temiM appaNo ya aTThAe, Ayahetuti / AyalAbhao lAbhaTThAe ee NAhasaMjogA tassahAetti vuttaM hoti, bhRzaM kareMti prakareMti, saktiM saMyaM / kiMcAnyat-te hi vaNijA-vittesiNo // 690 // vRttaM, 'vittaM' hiraNNasuvaNNa vittaM taM esati gaNo, mithunabhAvo maithunaM, saM pragADhA 2 samastaM gADhAH, bhujata iti bhojanaM azanAdi brajaMti, bhojanaM azanAdi, brajanti dizaH saMkSepArtha te vaNio, vittaM kimarthamepamANA dizo vrajanti ?, ucyate, maithunAtha bhojanArthaM veti, Aha hi-"ziznodarakRte pArtha " viraktAH strIkAmebhyo jitajihvendriyAzca, vayaM tu turvizeSaNe viraktAH anyatIrthebhyaH, kiM punahIbhyaH, ta evaM itthikAmesu vittAdi bhoyaNe rasesu a ajjhovavaNNA vaNiyA, jahA rasesu tahA sesesuvi vimaesu sadAtisu, athavA rasa iti sukhasya AkhyA, Aha hi-'AzvAde zIghrabhAve ca' tathA cAha-'viSayA vinivartante, nirAhArasya dehinH|' rasabarja, rasesu gRddhati sukhesu giddhA ityarthaH, itazca sAmAnyavRttaM bhavatAM vaNijA, katham ?-AraMbhagaM ceva pri0||691|| vRttaM, Arambho, ukSasakaTabharAdINAM pacanapAcanacchedanAdInAM ca hiMsAdvArANAM, parigrahe mamIkAraH dhanadhAnyAdi, saMrakSaNaM ca, parigrahArthameva cAraMbhaH kriyate tamAraMbhaca CIPATELANNILOPARDA ANANAIDUNI SHARE // 426 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNi: 1182011 For S parigrahAMca' aviussiyA NAma avosiriuM, NissitA taMmi' AraMbhe parigrahe vA, puNyAparasaMbaMdhe ca NissitA, Atmana iti jIvAn | daNDayati bandhavadhaparitAvaNoddavaNAdIhiM taduHkhotpAdanAdvA AtmAnaM daNDayaMti saMsAre / kiMcAnyat 'tesiM ca se udae' tesiM vaNiyANaM 'so udaya'tti so lAbhao cAuraMtamaNaMtasa sArAya bhavati, Na tu iha dhammakathArajalAbho puNa cAuraMtasaMsAravippamokkhAya kiMcAnyat, NegaMta NacaMtiya (va) // 692 // vRttaM savvesiM vaNiyANa egatio hoi kiriyAi chedao hoti, kadAi lAbhao, | jaici lAbhao tovi aggicorAdi sAmaNNattaNeNa ya jaM khajjai dijai teNa ANacaMtiyaM vadaMtitti, jujjai, ete do'vi pagArA agaMtie, athavA vipada avAryA, do'vi pagArA aNudae caiva, na lAbha ityarthaH, tadviparItastu NiJjarA udayo, yata ucyate se udaya se NijarA lAbhaH, mokSagatasya sAdianaMtatvaM aNataprApte, aNatapatte taM udayaM, lAbhaka ityarthaH, sAhayati-AkhyAti silAhati yA prasaMsatItyarthaH, NAtIti jJAtiH kulI, yaH trAyatIti trAtI, sa caikaH ekAntikatvAcca parama lAbhaka iti, tadevaM vaNigbhyaH bhagavaMtaM sumahadbhirvizeSairviziSTaM saMtaM yatnaiH samANIkaroSi taM punarayuktaM, kataraivizeSayanti NaNu je samAraMbhAdibhiH paMcabhirvizeSairAkhyAtAH, ime cAnye vizeSAH, tadyathA - ahiMsakaM (yaM) || 693 // vRttaM, ahiMsako bhagavAn, te hiMsakA, savvamattANukaMpI ca bhagavaM te NiraNukaMpA, dasavidhe dhamme dvito bhagavaM, te tu vaNijA, kimatthaM dhamme sthita iti cet, kammavimokkhaNaTTAe, punaH karmmavimokSArthaM abhyutthitA, dhanArthaM tUtthitAH, tadevaM aNegaguNasahasropetaM, 'AyadaMDe 'ti AtmAnaM daNDayaMti jIvovaghAtitvAt, samAcarati iti samaM AcaraMtA samAcaraMtA, tulyaM kurvantA ityarthaH, samAnayaMto vA samAnaM kurvanta ityarthaH, etaddhi taoaghoramajJAnaM ceti, tamevaM pratihatya nirvacano'yamitikRtvA cAjIvakapurupaM gozAlaM bhagavaMtameva prati yayau tathArdrakena gozAlamavadhIritaM gozAlakanirAsaH // 427 //
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 428 // matvAdvAbhyAM kAraNAbhyAM tuSTAH zAkyaputrIyA mikSavaH, kathamiti cet yadeSo asmAkaM pratyakSato'nena nigRhItaH, yaccAsmAkamidAnIM lAghA bahuparivAro rAjaputro'smAkamAyAsyatIti, ataH guNazIlamudyAnaM bhagavatsamIpaM pratyAyAtasya saMcalA bhUtvA buddhasidvAntaM grAhayiSyAmeti purastAtsthitvA bho bho bhavya mahAzrava ArdrakarAjaputra svAgataM te 'kunaH Agamyate ?, kva ca yAsIti' sa bhagava tsamIpaM yAmi, ityukte bhikSukA iyamUcuH idamapi tAvadasma siddhAntaM zRNu, zrutvA ca saMpratipadyakha paNDita vedanI yo hyaramatsiddhAntaH sUkSmaca cittamUlatvAddharmmasya, tadeva ca niyaMtavyaM, kiM kAyena kArabhUtena vRthA tApitena ?, Aha hi - 'manapucvaMgamA' tathA coktaM'citte tAyitavye' ityevaM cittamUlo dharmaH, adharmo'pi cittamUla evaM syAt kathaM sa dharmavittamUla: 1, ucyate, piNNAgapiMDI | 694 || vRttaM, jai koi Amannavero verio jo cAlarUcAI soyati so tevi mArie (rei), mAretuM ceDarUvAIpi mAremitti vatrasito, sunyaMti ya ke veriyA je ganbhevi vigirtiti' mahilANaM, mA ete baddhamANA sattuNo hohiMti, tattha samAbattIe khalapiMDI pallaMkara poteNa ohADitA mandaprakAze gRhakadese vA mo teNa tivyaverAbhibhUteNa ema dAraottikAU satti kuMto vA sattI vA timUlaM cA, evaM vidhuM ciMteti kadAyi esa ammmaviddho jIvo, tA taheva mUlaprotaM agmimmi payati evameva alAuyaM vAvi kumAraotti payati sUle vidhuM aveddhuM vA sa praduSTacittatvAt lippati prANivagheNa ahaNatoci sataM ' ahaM 'ti amhaM siddhate, evaM tAvadakuzalacittaprAmANyAditi, kurvannapi prANAtipAtaM prANaghAtaphalena na saMyujyate ayamanyaH kuzalacittaprAmANyAt, akurvannapi prANAtipAtaM tatphalena saMyujyate, yatrAyaM pATha:- ahvAvi vidyUNa milakkhu sUle || 695 // ghRtaM vA vibhASAdipu mUlakkhutti aNAriyA athavA Arievi je milakkhukammANi kareMti, sa evaM mecchopi bhUtvA kSudhArtaH pinnAgapiMDIyamiti kRtvA puruSamapi bauddhanirAmaH // 428 //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ bauddhanirAsaH LAL // 429 // zrIsUtraka- zUleNa vedhuM agaNikAe paejA khAittukAmo, kumAragaM vAvi alAuavuddhIe pauletuM khAissAmi tu paejA, Na lippati pAvatAGgacUrNiH baMdheNa amhaM, evaM tAvadasAkaM apacetanakRtaprANAtipAte nAsti, yadyapi ca bhavAnanyo vA kazcinmanyate anapAye apAyadezI yathA| bhavaMto mAMsAsina iti tatrApi anabhisaMdhitvAdevAsmAkaM trikaraNazuddhaM mAMsa bhakSayatAM nAsti dopaH, kathaM ?, iha hi-purisaMca vidhuNa / / 696 // vRttaM, jai koi ajANato purisaM vedhuM kuteNa vA sUleNa vA aprakAzAvasthitaM kumAraka vA bAlamityuktaM, etaM gilANamikkhussa chinnabhattassa dubhikkhAdisu jAyatee paituM piMDIyamiti paolitaM sugaMdha suhaM khAissaMti satI buddhiH tasyAM | kalpati, 'buddhAga'ti nityamAtmani gurupu ca bahuvacanaM, buddhasmavi tAva kappati kimuta ye tacchiSyAH?, atha buddhiH pApApatyAni bauddhAni tesi NaM kappati pAraNae bhojanAyetyuktaM bhavati, sarvAvasthAsu acitattaM karmayAyaM na gacchati, avijJAtopacitaM IryApathikaM khAnAntikaM cetyasmAkaM karmacayaM na gacchati, evaM tAvacchIlamUlo dharma uktH| athedAnI dAnamUla:-sigAyagANaM // 697|| vRttaM, |catasro tAsu ta dvAdazasu dhRtaguNesu' yuktA, etesiM evaMguNajAyiyANa abhigata yathA tasyAnando doNNi sahasse mikkhuyANaM | bhojAveti samAMsaguDadADimeneTena bhattena, teNa puNNakhaMdha, saMskAro nAma paMcadhA, sa trividhaH puNyaH apuNyaH satijA iti te, taM AropaM, te hi prakSINakalmapaprAyAH catuHprakArAH AroghA devAH, te bhavantyAkAzopakAH vijJAnopakAH akiMcaNIkAH NosaNiNo | dAtAraH, sarvottamAM devagatiM gacchaMtItyarthaH, mahatAM iti prAdhAnye mahAzabdaH, athavA''phasyA''mantragaM kriyate he mahAsaca ! ityarthaH, tadevamiha sa bhagavatA buddhena 'dAnamUlo-zIlamUlazca dharmaH praNItaH tadehi samAgaccha bauddhasiddhAntaM pratipadyasva, ityevaM bauddhabhikSukairukta a Ardrako ArdrakAnAdarayA'nyAkulayA dRSTyA tAn dRSTvoktavAn-bho zAkyA yavu jo piNNAgaM purisabuddhIe sUle vidhati pacati // 429 // ..
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 na zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 430 // vA jAnate ya alAuaM vA kumArabuddhIe phira lippati pANavagheNa akuzalacitto, aNNo puNa pANavadhaMpi kareM to paryaMto pANe kuzalena cittena mucati pANAtipAtAto, tatra brUmaH - ayogyarUpaH // 698 // vRttaM, iha na yogyamayogyaM, rUpamiti svabhAvetyucyate, yathA cikenacit ropataH pratyapakAracikIrSurantargataM bhAvamAviH kurvan bhrUkaTiM karoti rUkSAM khArAM vA dRSTiM nipAtayati, uktaM hi - 'ruTThassa kharA diTThI' gAthA, evaM svabhAve rUpazabdaM nivezya ucyate ayogyarUpaM krUrasvabhAvamityarthaH, zirastuNDamuNDanaM kRtvA pratrajito'hamiti liGgAnurUpAM ceSTAM yujate, Aha hi "vayaM karmaNo'rthasya" tenocyate-ayogyametat pravajitarUpasya ahiMsAmutthitasyeti ihAsmAkaM pravacane, ahiMsArthakaM hastAdisaMyatA vA pAvaM tu turvizeSaNe hiMsaiva sarvvapApebhyaH pApIyasI, grANAH pRthivyAdayaH prasahyeti kauryAdvalAdAkrasya, tumbhevi ya pravrajitAH zirastuNDamuNDanaM kRtvA kapAyavAsasaH strIveSadhAriNaH saMyatA vayamiti sampratipannAH, teNa tummevi ayogyarUpaM hiMsAdivalAH je tubhe saMpaDivajaha, maNusAdi prasahya asamIkSya kathaM vayaM prANino | mArayAmaH mArApayAmo vA taducyate-no maMtA va akuzaleNa citteNa piNNAgapiMDI khoDIM vA purisottikAuM alAuyaM aNNaM vA tao sAliphalaM kumArako'yamiti prANAtipAtena, AjJAdoSo na yujyate iti brUmaH, yattu piNNAgabuddhIe purisaMpi viddhamANo mAremANo vA kumAragaM vA alAuabuddhIe Na lippati pANavaheNa amhaM siddhAnta iti vAkyazeSaH, 'ayodhie dohavi' abodhiHajJAnaM teNa yadi ajJAnAt mucyate prANavadhAttenAjJAnaM zreyamitikRtyA, kiM punarucyate - avidyApratyayAH saMskArAH, sarvasamyagdRSTipramaGgacaivaM prasajyate, viratAvirativizeSaNaJcaivaM sati, anyathA vA kA pratyAzA 1, nirdayaM tato vikRtAH, kathaM 1, iharahAvi tAva logo dukheNa ahiMsatvaM kAryate, tumbhe ya bhagaha mArento kuzalacittena ahiMsao bhavati, tadevaM prakAraM vo vacaH 'asAdhu' azobhanaM, bauddha nirAsaH // 430 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakazaGgacUrNiH // 431 // 'dohavi 'tti tumbhe ya je ya paDisugaMti ajjhAvaNe, haMtuMpi aNutappati, te paricattA, hetu vIsatthA hohiMti, Aha ca "kecit zunyaM naSTAH " yadi ca ajJAnamadoSAya tena vaidikAnAmapi paramAtmake zreyabuddhyA chakkAe ghAtayatAM na doSo'sti, saMsAramocakAnAM ca, ghAtayAmiti kiM bhaNaha ?, tumaMpi evaM rocayati jahA asaMciteto kammabandho Natthi ?, ityatra brUmaH - uddhamaheyaM // 699 // vRttaM cattAriti disAo gahitAo, paNNavagaM pacca, vividhaM viziSTaM jJAtvA vijJAtvA vijJAya, lInamarthaM gamayatIti liGgaM, trasaMtIti trasA, tiSThantIti sthAvarAH, tesu tasathAvaresu, kiMca liMgameSAM 1 ucyate-upayogo liMgaM lakSaNamityarthaH, Aha hi - 'nimittaM heturapadezaH' yathA agnAvauSNyaM sAMsiddhikaliGgamevamAtmanAM trasAnAM sthAvarANAM ca sAMsiddhikaliMgaM yena jJAyate AtmanA''tmeti sa copa| yoga: sparzAdiSandriyeSu sukhaduHkhayorupalabdhirityarthaH tacca sarvaprANabhRtAM samAnaM liGga, sukhaM priyamapriyaM duHkhaM, tadevaM attAmANeNaM 'bhUtAbhisaMkAe (Da) durguchamANe' katA bhUtAI saMkaMti tasthAvarAI dukkhAo, taM ca dukkhaM tramA vA durguchaMti, tasmAdudvijata ityarthaH, evaM jANAmi, No vadeja mAreMto muccati, doso jatthi, kareja vA NissaMko pramAdaM, aNNANeNa domo maMtthi, kuta etad brUmo mAyA ca kucakucA vA pravacane'sti ?, kiMca-purisetti vinnatti // 700 // vRttaM, jaM vA bhaNisi puriso'yamiti kRtvA piSNA| gapiMDI alAuaM vA kumAragaMti akuzalacitto vidhamANo adosovi vijJAno viSNutti, evaM jahAM hiMsakatve ciMntijamANaM paNa yujati, aNArie vA se puriso bhaNNati, alAuaM vA kumArabuddhie vinnutu, ajJAnena asya drohaH saMpadyate, evamajJAnena caivaM purisaM piNNAgapiMDI buddhIe kumAragaM vA alAuyabuddhIe vivAinto kiM ca Na bajjhissati, kiMca- ko saMbhavo ? piNNAgaTThatAe saMbhavaNaM, saMbhUtaM vA saMbhavaH kaH puruSe sacetane piNNAgabuddhimutpAdayiSyati 9, nisRSTasuptasya ca nodvartanaparivartanAdyAH kriyA bhavanti tena bauddhanirAsaH // 431 //
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bauddhanirAsa: na zrImatrakatAnacUrNiH // 432 // saMbhavo'sti piNNAgapiMDapuruSasya, taMta ucyate-naitadevaM, yata evaM-piNNAgapiNDe purupasya kAThe vA vastrAcchAdite upapattiriti, ata eva kimasAvevametadubhayaM jAnamAno nissaMkaM karoti, kimayaM purupaH syAtpiNDIphASThaM veti syAditi, atha sambhave vidyamAne nizaH kAhArI paThyate nirmImAMsa ityarthaH, evaM me vAyApyasau kuzalacittena purupaM piNNAgapiMDIvujhyA ghAvayati tasyApyubhayaM sambhavatvAt yukto vimarza:-kimayaM puruSaH syAt uta piNNAgapiMDI ?; evaM kumAre'pi alAukaM syAtkumAraH syAditi, jamhA na evaM saMbhavo ThiTTho tamhA ya sahappagArA Nasthi, 'vAyA vuiti'tti vuttA asatyA azobhanA, athavA satya iti saMyamaH asatya iti saMyamavAdItyarthaH, nizcayasya niranukampA sadrohetyAdi, kimaMga puNa kammuNA ?, kicAnyat-vadhyAbhiyogena // 701 // ucyate iti vAcA; vAyAevi abhiyogo abhimukho yogaH aNiyogaH abhivAgyogaH, evamuktaM bhavati-havejati havati saMyama ? iti vAkyazepaH, kaH piNDArthaH saMvarNIyaH? vAyAbhiyogeNa yadA habati saMyama, jahA bhaNaha mArato adosotti 'pA tArisaMvAyamudAharejA' sadrohamityarthaH, aTThANametaM kuzalA vadaMti--yathA kaNTakAgraM sthAlaM vA salilaspAsthAnaM evaM tubhaMpi imaM vayaNaM, ajJAnadopo'stIti, ahiMsakAdInAM guNAnAmasthAnaM anavabhAjanamapi, nije vitthareNa dikkhAto mokAvatthaM gRddhi nisRtya zirastuNDamuNDanaM kRtvA vayAt 'surAla'miti, sUrAlametatsthUla hiMsakatvAt 'adivizvatasmavi, kiM puNa dikkhitassa ?, evaM ataMcintite na karmavandho bhavatIti ajJAnazreyasaM sarvasamyagdRSTiprasaGgazceti, vaidikAH saMsArabhocakAca nidopAH eva bhavanmatena. zAkyaM heDayitvA''rdrako mukhIbhUtvA prapaMcamAha laddhe aDhe aho eva tumbhe // 702 // vRttaM, labdhaH prApto yadajJAnaM zreyastataH kiM jJAnAdhigamaH kriyate ?, kuto esa tunbhehiM aTTho lo jeNa ajANaMtA savyato mucati ?, vAlamattonmattapramattAdayaH, aho dainyaviramayAdipu, dainyaM tAvat jahA koyi kaMci dimuI // 432 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatraka sAMkhyabauddhanirAsa: // 433 // uppaheNa aDataM dahla bhaNati-aho ayamevaM varAo kiliTTho kilissati, evaM tumbhe ummaggapaDigannA mohaM kilismaha, sAsUyeti [vismaye, ayaM zobhano aho siddhAnto yatrAciMtitaM karmacayaM na gacchati, kAryakArIsamatA evaM ayaM jIvANubhAge suviciMta- yaMtA // 703 // vRttaM, kazcaiSAM anubhAgastanusukhaniyatAH duHkhodvigitA, takimuktaM bhavati ?, evaM jIvANubhAgo suttio bhavati, yaduta sarvasacAnAmAtmopamAnena na kiMci duHkhamudapaptaditi, ahozabdaH sarvatrAnuvartate aho vacastena gurugA karatala ivAmalakaM sarvaloko'valokitaH, jJAta ityarthaH, kimuktamucyata ityarthaH, iti cet yenAjJAnaM zreya iti, syAdepa bhavatAM kiM cintitaH karmabandho bhavatyAhokhiciMtito mokSo veti, ata ucyate-'odhArIyA annavidhIe sohi' mokSa ityarthaH, syAtkarotyanyo vidhiryenAryA zodhimicchanti, tata ucyate, jahA chaNaNaM, nApi saMciMtitaM karma baddhyata iti siddhAntaH, kiM tarhi ?, asmAkaM pramattasya karma badhyate, apramattasya mucyate, apramattaH zuddhyata ityarthaH, evaM zodhirAhurAcAryAH, Na viyAgare Na vAkareMti, chada apavAraNe, chajate tassa channaM channamaprakAzamadarzanamanupalabdhirityanAntaraM, padaM ceSTitaM, channapadena upajInidharmA channapadopajIvi, kathaM ?, ajANassa baMdho gatthi tahANa viAgAre, chaNNapadopajIvi, paThyate gUDhavijAgare chaNaNapadopajIvi, chaNa hiMsAyAM chaNaNameva padaM chaNaNapadaM tato vAgarejA, jahA ajANatassa kammabaMdho Nasthi, te evaM zrotRNAM nirdayAdayo doSAH, syAtki vyAMkaritavyaM kathaM na ?, ucyate, jahA chaNaNaM na hoti jIvANaM, ajJAnakRte tu baMdho Natthi ucyamAnena pramAdaM kariSyati, teNa chaNaNaM anujJAtaM bhavatti, tadepa piNDArtha:jahA chaNapadopajIvi Na chaNaNapadopajIviNo vAkareMtIti vAkyazepaH, tahA Na viyAgareja, ayaM idAnIM Apo'rthaH, jIvANubhAgaM anucintayato viyAgare achaNapadopajIvi, ekArAtparasya lope kRte chaNapadojIvi bhavati, aciMtite karmavandho nAsti Na ca sAdhu // 433 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatraka mAMkhyabauddhanirAsa: tAGgacUrNiH // 434 // viyAgare, achaNapadopajIvi 'eso'Nudhammo anu pazcAdbhAve'nudharmastIrthakarAcIrNo'yamupacaryate iti anudharmastIrthakarAnumiNaH sAdhava iheti, iha pravacane saMjayANaM evaM sIlaM, na ghaTate bhavatAM, jo'vi atujhaM azIlamaMtANaM deti so'vi apyevaM badhyate, Na mucyate, jaM bhaNasi-siNAtagANaM tu duve sahasse // 704 / / vRttaM, siNAtagA suddhA dvAdazadhUtaguNacAriNo mikSavaH, jevi do'vi sahasse bhuMjAveti sovi tAva mucati, kiM puNa jo eka vA do vA tiNNI vA, ete NicaM diNe diNe asaMjatA lohitApANi sadyaghAtItyuktaM bhavati, gardA-nindA ityarthaH, jJAnAcAryANAM dharmaH ajaH, jai loke bhikSukANAM ca garahito dharmaH ajANamANANaM, iha hiMsAnujJAnAt apAtradAyakattikAuM garahito, sAvA chakkAyavadheNa, ajayANaM apAtrepu va dijamANaM, karmabandhAya bhavati, itazca tumbhe ya apAtrANi dakSiNAyA ityarthaH, jeNa maMsaM khAyaha taha Natthi ettha doso, ahavA zIlaM tujhaM dusitaM dANaMpi Na jujjati, itazca zIlaM nAsti, jaM bhaNaha-thUlaM urabhaM0 // 705 / / vRttaM, "thUlo ti mahAkAyo upacitamAMsaha loke zAkyadharma evaM mAreha, yathA zAkyA udisituM bhikSusaMgha prakalpayaMtaH, keNa sAdheti ?, taM loNatelapippalyAdIni vepaNANi gRhItAni hiMgukucchaMbharAdIni vA'nyAni, tamevamAdIhiM vesaNehi bhikkhUDhAe pakareMti / taM bhuMjamANA pizitamiti // 706 // vRtaM, mAMsaM prabhUtamAkaNThAya bahuprakAraM vA, apyevaM diNe diNe pova lippAmo vayaM, kasmAt ?, trikaraNazudvatvAt , icevamasAkaM, ahaM khu buddhaH tena pramANamityatastatprAmANyAdbhapAmaH, taducyate-'icevamAhaMsu, aNajavudvo vA aNNe vaje kei evamakkhAtavantaH sAmprataM AikkhaMti vA mAMsadopamiti, sarve te aNAriyA bAlA mUDhA rasesu, rasazabdo vA sukhe bhavati, suhesu visaesu, suhe gidvA / je yAvi muMjaMti // 707 // vRttaM, je ya buddhA vA abudvA vA putramAMsopamaM mAMsaM pradopaMtikAuM bhuMjaMti, cazabdAdupadizante mAMsamadopamiti, // 434 //
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNi // 435 // sevaMti te pAvamajANamANA, hiMsAdI upArjayantItyarthaH, ahavA te mAMsAsiNAM NiraNukaMpa jIvesu buddhasaMjJikaM pAvaM sevaMti, tadopamajAnamAnAH, athavA jAvaMNaM maMsakhAyaNeNa pAvaM bajjhati taM ca tumaM pAvaM ajANamANo, jahA ettha vadhANumANAgataM ghaNaM cikkaNaM pAva bajjhati, teNa khaNaM Na, evaM kuzalA vadaMti taMmi mAMsAde, suddhe, mAMsabhakSaNopadenaeNa evaM tacchamANe kutryaMti bhuktimItyarthaH maMsabhakSaNe, vA athavA 'maNaM Na evaM sudvaM, kuzalA jANakA manajJAnA marNapi na kuvvaMti jJAtaputrIyA, vatIti esA maMsamadosaMti bujhyA asaccA, kila kammaNo kartuH, syAduddiSTaM bhaktaM, ucyate - sanvesi // 708|| vRttaM, pANA pRthivyAdayaH te siSNikArya Nikkhippa, daMDo | mAraNaM, sahAvajreNa sAvajjaM pacanapAcanAnumodanAni, yo vA'nyena prakAreNa daMbhana vAhanamAraNA, daNDaM sAvajaM dosaM parivajjayittA 'tassaMkiNo ' vA, zaMka jJAne ajJAne bhaye ca, jJAne tAvatkathaM jAnamAnaH uddizya kRtadope taM gRhNIyAt, ajJAne saMkito kaMkho vitigicchAsamAvaNNo saMkramANo, bhae 'AhAkammaNNaM bhaMte ! bhuMjamANe kiM pagati 1, ucyate aDakammapagaDIo siDhilavaMdhaNa - | baddhAo ghaNita0' evaMvidhA saMkA jesiM te bhavaMti tassaMkiNo isiNo NAtaMputtA NAtassa puttA te bhUtAbhisaMkAe duguMchamANA // 709 // vRttaM, jamhA bhUto bhavati bhavissati tamhA 'bhUte'ti, saMkA bhaye jJAne ajJAne ca pUrvoktA, iha tu bhae draSTavyA, taca maraNabhayameva, mAremANehiM iha paratra ca saMkate vibhyata ityarthaH, iha tAvatprativairasya saMkate baMdhavadharohadaMbhaNANAM ca paraloe gara gAdibhayassa, uktaM ca- "jo khalu jIvaM uddaveti esa khalu parabhave tehiM vA aNNehiM vA jIvehiM uddavijati" iha loke tu bhaveNa 'savvesu pANesu 'tti pANA egiMdiyAdiyA AyuH prANAdi, ghAiNo ghAtayati nikSipyate, evaM samaNuSNAte, 'tamhANa bhuMjaMti' tasmAdvA'numatyAH kAraNAt ihaparalokApAyadarzanAcca na bhuMjaMti 'tahappagAraM' anyadapi jaM sAdhuM uddizya taM kRtaM 'eso'Nudhammo, jahA loe sAMkhyabauddhanirAsaH // 435 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 dhImatraka nAgacUrNiH . // 436 // sAMkhyabauddhanirAsaH aNurAiNo dhammo, uktaM ca-"yadyadAcarate zreSThaH" tathA "deze 2 dAruNo vA sivo vA" evamihApi, anu pazcAdbhAvetikRtvA tIrthakaragaNadharehi varjitamuddezitaM, tadanu tacchiSyAH api pariharaMti, athavA aNuH sUkSma ityarthaH, sUkSmo dharmo bhagavatA praNItaH stophenApyaticAreNa bAdhyate zirIpapuSpamiva tadanutApena, saMyatAH sAdhavo, NiggaMdhadhammANa (dhammami) // 710 // vRttaM, NiggaMthassa dhamma eva yeSAM dharma: teNa bhavaMti NiggaMthadhammaNo, athavA NiggaMtho bhagavAneva, gaMthA atItA attA, ceaNabhRteNa NiggaMtheNa tallo jesi te bhavaMti NiggaMthadhammANaH, tatsahadharmANaH ityarthaH, imo iti pratyakSIkAraNe, samAadhiH samAdhiH mana:samAdhAnamityarthaH, athavA maNassa hi iheba samAdhI bhavati, dvandvAbhAvAt , paramasamAdhI ya mokSo, ye punaH pacanapAcanaratA ArambhapravRttAzca tepAmanekAgrIbhAvaH, kutaH samAdhiH ?, uktaM hi-"snAnAdyA dehasaMskArAH" samaNe bhagavaM mahAvIre iti khalu se bhagavaM mahAvIre samantAt prApnoti, mokSamityarthaH, ihArcanaM zlokaM ca prAmoti, zlAghA kathane, zloko nAma zlAghA, kathaM zlAdhyate ?, ihaiva tAvat urAlA kittivaNNasaddasilogA parivuaMti iti khalu samaNe 3, parattaMmi siddhe buddhe, tahA vA " Navi asthi mANusANaM" eratra ca zlokaM prApnoti, zlAghAmityarthaH, yastu abuddho'zIlaguNopapetaH pacanapAcanAdyArambhapravRttaH sAtAbahulasnAnAdizarIrasaMskAragrAmAdiparigrahe vyApriyamANo'samAdhiyuktaH iheti nindyo bhavati yathA "grAmakSetragRhAdInAM" tathA''hu:-"yathA'pare saMkathikA" bhAvabudhAstu tacchiSyA ilAdhyA bhavanti "naivAsti rAjarAjasya tatsu0" sa evaM tAn zAkyAn saprapaMcaM nihatya bhagavatAmeva pratipattimAn UrddhavaladbhirdhigjAtibhiH parivAryApadizyate-bho AIpha rAjaputra !mA tAbadgaccha, tAvadasmAkaM vedasiddhAntaM zRNu tadyathA-Adisarge kila viSNona bhyAM samutpannaM pajhaM naikakesarAkulaM, tasmin brahmA samutpannastena sRSTamidaM jagat , sa mukhato ' // 436 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsUtratAGgacUrNiH // 437 // na 1 grahmaNo'sRjat tataH zUdrAMstrivargaparicArakAn kSatriyAn su0, ekameva varNaM paricaranti tata eva ca zreo'vApnuvanti, yasmA-, caivaM tasmAd brahmottaraM jagat, tadevaM trayANAmapi varNAnAM brAhmagA ena pUjyatamAH, Aha ca- " trAhmaNa eva jAyate 0" te ca dravyakSetra kAlabhAvopadhAnazudvena dAnena pUjanIyAH, tattenopadhAnazudvena gohiraNyasuvarNadhaNAdIni deyAni kSetrazudramapi svagRhe'bhyAgatasthAnA viskRtakriyasya sukhAmanAsInasya, athavA kSetrazuddhaM puSkarAdiSu kSetreSu dIyate kSetramidaM vikhyAtaM, kAlazudramapi darzapUrNi mAmAvAsyAsu tathA anyeSu ca sarveSu parvasthiti, tathA cAha - 'atuSyANyatrirAtrANi, tIrthAnyanabhigamya ca / adatvA kAJcanaM gAva, daridrastena jAyate // 1 // bhAvopadhAnazudvamapi lokapratyupakArAdityataH adinnae yaddIyate tadbhAvopadhAnazuddhaM, abhAno, bhAvastu pAtramityarthaH, pAtrazuddhameva hi zuddhimutpAdayati, ahanyahani dAtavyaM tatra pAtrazuddhimadhikRtyocyate - siNAyagANaM tu duve sahasse ||711 // vRttaM, snAtakAH zuddhAtmAnaH, yajJAdiSu paTkarmAbhiratAH, athavA snAtakAdi iti vedapArakAH pravaktAraH, Aha ca - "samaM na brAhmaNe dAnaM" te yadAtmAnaM pAtrIkRtya kevalaM parAnugrahArthameva parigRhNanti tadA dAtAramAtmAnaM ca tArayati, tatparimANaM duve sahasse, tesu ca egadiNeNa bahuehiM vA dihiM doNi sahassehiM pUti jo bhojayatIti, baddhAnulomyA bhojayejeti, yetti diNe diNe, NekatiyaM vA NitiyaM ege aNege vA bhojAveti sadakSiNe vA jape ya pauMDarI kAdI vA yajJaM yajate, tatphalaprasiddhaye tvapadizyate, ' te puNNakhaMdhe sumaha'JjaNittA' te iti te prAgupadiSTAH dravyopadhAnazudvairdAnaiH snAtakatrAhmaNapUjayitAraH, punAtIti puNyaM, skandhagrahaNAt sumahatpuNyopacayaM samyagupArjayitvA paratra baleMdra prajApati viSNulaAdiSu devA bhavantIti prada rzanArthaH, yathA tAvatparasamaye kriyAvad guNavad samavAyi kAraNAMmati dravyalakSaNaM, samaye'pi icceehi chahiM jIvanikAehiM, vedAnAM jAtivAdanirAsa: // 437 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka tAGgacUNiH // 438 // DSPATIHATRA jAtivAdavAdo vedavAdo, veda eva hi paraM pramANaM, Aha hi-"vedAH pramANaM" evaM trayI vartamAnamAtya, rAjyaM gatvA rAjyAbhiSekaM prApya nirAsa: ipTebhya snAtakebhyaH bAhmaNebhyaH gohiraNyAdIni dAnAni tyajasva prayacchastha, Aha ca-"yAn yAn kAmAn bAhmaNebhyo dadAti tAn kAmAn prajanopabhukte" yajJAMzca bhUhiraNyadakSiNAM yajasva, Aha ca-"jaittA viule jaNNe" tadevaM zreyasImavApsyati,tatkathaM ?, yadA hyetAni yathoddiSTAni dharmasAdhanAni abhyudayikaM dharmamuddizya karoti tadA nApavargamavAmoti, yadA tvapavargamupadizya dharmasAdhaneSu varttate tadA apavargamavApnoti, tadevaM svargApavargaphalaM vedAnAM dharma pratipadyasva, kiM tairjinaiH saMyamapurassaraistapobhiH apArthakairAcIrNaiH 1, tAne jAtyAdimadoddhatAM saMmAramocakatulladharmA bhagavAnArdra uvAca-yad brUta jAtizuddhA paTkarmaniratAzca zIlamanta| reNApi snAtakA bAhmaNA bhavanti, kathaM ?, vyAdhakopAkhyAnAt , Aha hi-"sapta vyAdhA dazANepu" tathA ca "sadyaH patati mAMsenA | kiMcAnyat-"varNapramANake", athavA paJcabhirimaiH kAraNaiH bAhmaNatvaM na ghaTate, tadyathAvat-"jIvo jAtistathA dehaH" evaM ca zlokaH, kiMcAnyat "vidyAcaraNasaMpanne" tathA cAhuH "na jAtirduSyate rAjan" yazcabhipretaM 'yajanAdipravRttA bAhmaNA bhavantI'ti (tanna) kasmAddhisakatvAt yajJasya,Aha hi-"paT zatAni niyujyaMte" na ca hiMsrAn bhojayamAnasya vargo'pavargo vA bhavati,tannodAharaNaM lokamiva / siNAyagANaM tu duve sahasse / 712 / / vRttaM, snAtakA grAmAraNyA vA viDAlampakAdimAMsAzinaH kilAhArakAH syuH, te snAtakatve sati kSudAAH parimANaMtA ca dve sahasra Nitie Nicce-diNe diNe vA do sahassANi adhigANi vA kutsitaM rotirlIyate vA mArjArA 'se gacchati loluvasaMpagADhe' evaM hi sapApo lolupaH svAbhAvikaiH zItoSNAbhiH parasparodIritaiH saMkliSTAsurodIritaizca duHkhairbhUmigatA amigatA lolupyante lolavijaMte vA bhRzaM gADhaM tIvra, evaM zItAyAH svAbhAvikAH parakRtAvA tIvA // 438 // MI PUTINATIME DCHITTHIANIMore
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka- tAGgacUrNiH 439 // jAtivAdanirAsa: nubhAvA yeSu anu pazcAdbhAve jehiM aNNe sattA duHkhehiM tAvitA te pacchA duHkhamanubhavaMtItyanubhAvaH NarakaH uktaH, paThyate ca-tItrAmitAvI, tivvaM amitAveti je citi tato'dhIko abhitAvo jesu Naraesu te tivyAmitAvA NarakA tIvamityeko'rthaH, sevito, jahA so kulalabhojI NaragaM gacchati jaNNikA te varAte mAremANA, ye cAnye pApake tRNakASThagomayAzritA saMsvedasitAH mahIsitA ceva kRSNAdiSu ca karmasu vartamAnA bahUn jIvAn ghAtayanti te ca viSayopabhogadRSTAntasAmaryAddhisAmeva prajJApayaMti vavanti ca, "AtatAyinamAyAtaM, api vedAntagaM raNe / ahatvA bahmahato vA, hatvA pApAtpramucyate // 1 // tathA ca zUdraM hatyA prANAyAma japet , vihassatikammaM vA kuryAt , yatkicidvA dadyAt ,tathA 'anasthIkAnAM zakaTabhAraM mArayitvA bAhmaNaM bhojayet',evaM te hiMsakaM dharma dezaMto jahA kulAlA kulaposagA ya Narae paccayaMti evaM tevi dvijA hiMsakatvAt kulAlA eva narakaM vacaMti, jevi tesiM deti tevi kulaposagA, iha saha tehiM NaragaM vacaMti / taevaM dayAvaraM dhamma // 713 // vRttaM, dUsemANo dayA parA jassa dayAraH, damo vA dayA vA varA jassa sa bhavati dayAvaraH, yaH kila AtatAyinamAyAtaM na ghAtayati so NaragaM gacchati, vahAvahaM dhammaM vadhA parAH vadhAditi paMcamI, vadhAddhi paro dharmaH, kathaM ?, Aha hi-"hatvA svarge mahIyati" tathA cAha-"api tasya kule jAyAsado" Na u tamevaM vadhAvadhaM pasaMsamANA egapi je bhojayatI kuzIlaM, pragAhasya grahaNaM kRtaM bhavati, yatrAyaM pAThaH-'dayAvaraM dhamma duguMchamANo' vadhAvadhaM pasaMsamANA egaMpi' athavA dayA parigRhyate, dayAvaraM dhammaM duguMchamANA, vadhAvadhaM dharma pasaMsamANA, evaM prakArA dayA egapi bhoja|| yati kusIlaM, ki bahue ?, kutsitaM zIlaM kuzIlaH hiMsAdyAzravadvArapravRttako hiMsakadharmopadezako, aNidho NidhaM NAma adhaH usitaM adhikAra, duruttaraM narakamiti vAkyazepaH, antakAla iti mrnnkaalH| tAnevaM bAvatinaH pratihatya bhagavAnArdrako bhagavantameva prati // 4,
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtraka sAMkhyanirAsaH / tAGgacUNiH // 440 // IITHIS WITH AIMILAR TIRISH DIRTISTRATION SIMIMPRIMAamunita TIM prAtiSThata , athainaM vidaM tridaNDakuNDIya jAva pavitagihatthagatA parivrAjakAH parivArya ubhayapakSAviruddhAmirAzIbhirdaNDamANA evamRcU:-bho.bho Ardraka rAjaputra! idaM tAvadasmAkaM sidvAntaM zRNu tadyathA-'tamaH khalvidamagge AsIt' avyaktamityarthaH, tasmAdavyaktatvAnmAtrendriyabhUtAnAM prAdurbhAvaH, Aha hi-"prakRtermahAMstato'haGkArastasmAdgaNazca poddshkH| tasmAdapi poDazakArapaMcabhyaH / paMca bhUtAni // 1 // ityetaccaturviMzakaM kSetraM,paJcaviMzatitamaH puruSaH, tatra na kiJcidutpadyate vinazyati vA, kintu kevalamamivyajyate tamasi pradIpena ghaTaH yathA, bhUmidezadvigodAdvA mUlodagAdInyabhivyajyante, evaM prabhavaH, saMhArakAle ca yadyasmAdutpannaM tattatraiva lIyate ityataH satkArya, bhavatAmapi ca dravyArthatayA nityAH sarvabhAvAH, ityataH satkAryaparigrahaH eva yathA'smAkaM, svarUpaM caitanyaM puruSasya naiHzreyasike mokSe ityarthaH, na tvabhyudayike iSTaviSayaprItiprAdurbhAvAtmake, anaikAntiko vA'sau ya niyamalakSaNo dharmaH, tatra paJca yamAH ahiMsAdayo bhavatAmapi paMca mahAvratAni paJcayamo dharmo, niyamo'pi paJcaprakAra evendriyaniyamaH,'assi suvicati, yathA bhavaMto'smin svadharme yamaniyamalakSaNe evaM svavasthitAH evaM vayamapi sve dharme yamaniyamalakSaNe sthitAH, na phalgukalkakuhakAjIvanAtha lokapratyayArthaM vA 'esakAlaM'ti yAvajIvA, Na evaM tAvadAvayoravizepaH, kiMca-AcArazIlaM 2 tatrAcAraH yathA bhavatAM yugamAtrAntaradRSTitvaM evamasmAkamapi, yathA rajoharaNaM pramArjangarthaM evamasmAkamapi kesarikA, yathA vaco vAkyamiti evamasmAkamapi maunAnAM nAtyuccairbhApaNaM vA, athavA zIlaM bhadra mRdusvabhAvatA Akrozamatsaro vA, vuittaM vuttaM, jJAnamupadeza bhAcAraH zIlaM yasya jJAnasya tadidamAcArazIla, athavA jJAnamiti bhavatAmapi caitanyAt ananya AtmA, tadevaM sarvamaviziSTaM 'Na saMparAe visesamasthi' cazabdaH samuccayArthaH, kiM samucinoti ?, pUrvoktakAraNAni 'duhatovi dhammami samuTTiyAmo' yathA eteSvapi avizepaH evaM I mamalanilIA. // 44 //
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 441 // saMparAitovi, saMparItyasminniti samparAyaH sa ca saMsAraH bhavatAmapi saMmaratyAtmA asmAkamapi kAraNAtmA saMsarati, Aha hi - saMsarati0 vedayan muJcan sarvathaivAvizeSaH, kasmAt 1, paramAtmanoH saMmAritvAt uktaM hi avattarUvaM purisaM mahaMtaM // 715 // vRttaM, avyaktaM rUpaM yasya sa bhavatyavyaktarUpaH, paMca tanmAtrANi buddhirmano'haGkAra iti puraM, athavA se zarIraM puraM tasmin pure zayata | iti puruSaH, 'mahanta' iti sarvagataH, sarvathA vA prakRtyA gataH sanAtanaH purAtana ityarthaH, Aha hi - "ajo nityaH zAzvato yo na kSIyate ghaTavat" ityataH kRto- 'nainaM chiMdanti zAstrANi' aba gatiprajanakAntyazanakhAdaneSu, akSayo'pi kacicyAyati paramANuvat, paramANurvyayati gacchatItyarthaH, Aha hi - 'acchedyo'yamabhedyo'yaM' se savvapANesu sa savvagato'sau sarvaprANAH karaNAtmAnaH, athavA AyurindriyazarIra buddhipANA, 'se' iti tasyAtmano nirdezaH, sarvata iti sarvAsu dikSu, sarvakAlaM ca nityamityarthaH, Aha hi - "sarva sarvatra sarvakAlaM ca" nitya ityeko viziSyate, sarvakAraNAtmanAmanyaH, yathA candramAH sarvagrahanakSatratArAbhyo varNapramANasaMsthAnalakSmalakSmIprabhA kAnti maumyatAdibhirviziSyate evamasAvapi paramAtmA kAraNAtmabhyo viziSyate, sAMkhyaprakriyAcAraH, athavA vaidikAnAmayaM siddhAntaH 'avvattarUvaM purisaM mahaMta' tepAmeka eva paramAtmA, zepAstu tatprabhavAH, Aha hi - " yasmAtparaM nAparamasti kiMcit" sa eva ca sanAtano'kSayo avyayazca pUrvavat, 'savvesu pANesu' kathamiti 1, te ucyate - yathA himahama (paTa) la vipramuktatvAt bhUri| tejasA''ditya vimvAdrazmayaH sarvato nissaraMte, niHsRtya ca tameva punaH pravizanti, na ca tasyAcAdhAM kurvanti, evaM sarvAtmanastrikAlAvasthitAH kUTasthAnnissaraMti nisRtya ca tAni svakarmavihitAni zarIrAni nivartayitvA sukhaduHkhAdi cAnubhUya punaH punastameva paramAtmAnaM pravizanti, etacca sUtraM sAGkhyavaidikayostulyaM vyAkhyAyate, naike paramAtmAno, vedikAnAM tu ekaH, sAMkhyavaidikayoH prakri hastitApasanirAsaH // 441 //
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImUtrakRtAGgacUrNiH // 442 // yAvAdaH, taduttaraM tu yadi sarvagata AtmA sAMkhyAnAM evaM na mriyanti na saMsarati // 716 // vRttaM, 'mRG prANatyAge' asarvagatasya hi prANatyAgo yujyate, yathA-devadattaH svagRhaM tyaktvA anyatra gacchati, na caitraM sarvagatasya zarIrAdiprANatyAgo yujyate, sarvagatasyaiva saMsAro ghaTate devadattavadeva, na sarvagatasyaiva, sarvagatasya na tu kiJcidaprAptaM yatra gacchatItyataH saMmAro na ghaTate, kiMca'Na bhaNe khattiya vema pemA' tatra brahmaNo'patyAni vRhanmanasyAdvA brAhmaNAH, kSatAtrAyantIti kSatriyAH, kalAdibhirvizanti lokamiti vaizyAH, pradezAspRSTA zrAvanto'nyepAtmAtmanAM pradezAspRSTaH, tatra kathamavasIyate yathA tulye cAtmAni zarIraM tanuH zeSANAmityapasiddhAntaH malladAsIvat, yathA maladAsI sarveSAM mallAnAM sAmAnyA evaM brAhmaNazarIramapi sarveSAM kSatriyavidrANAM sAmAnyamiti, yathA cAhmaNaM zarIra tathA kSatriyavidRchudrazarIrANyapi sarvAtmanAM mamAnItyatazrAturvarNaM na ghaTate, kiMca- 'kIDA (ya) pakkhI (ya) sarIsivA (gha) ' sarvagatatve sati ayaM kIDo'yaM na kIDa iti na ghaTate, tadevaM vAhmaNazarIvatsamAnaH sarvaH, evaM pakkhI vA, sarpantIti sarpaH naraH, athavA devalokeSu bhavA devalaukikA amarA ityarthaH etadeva cottaraM ekAtmakacAdivaidikAnAM kiMca - ekAtmakatve ca sati piTputrAdiriti vArtA na ghaTate, tatsarvajJaprAmANyAtmAMkhyajJAnaprAmANyAt, bahmApi ca kila sarvajJaH, tena coktaM- " yasmAtparaM nAparamasti kiMcit" tatkathaM kevalajJAnadRSTamanRta bhaviSyati iti 1, ucyate-naitra te kevalino bhavanti, kathaM ?, anantatvAdarzitvAt sUtraM tvadRSTamiti 1, ucyate, nanUktamevaM 'na mijjati Na saMmarati', vaidikAnAmapi ekAtmakatve ca ye kevalajJAnena lokamajJAtvA jahA vRhAdIbhistIrthaM pravarttayanti teSAM kathaM vAkyaM pramANaM syAditi, atha sUtram-loyaM ayANittiha kevaleNaM // 717 // vRttaM, loko nAma dravyakSetrakAlabhAvAnAM yathAvasthitiH taM lokamajJAtvA tena yena dharmma kathayanti ajANamANA NAsaMti hastitApasanirAsaH // 442 //
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastitApasanirAsa: E zrIsUtrakR-16 | appANa paraM ca NaTThA jahA andho dezako'dhyAna appANaM paraM ca NAseti evaM tevi, je puNa lokaM vijANAti ca kevaleNaM-kevala tAicUrNiH jJAnena 'puNya'ti puNNeNa 'nANeNa jJAnena 'dhamma samanaM ca kahaMti je u' samasto nAma sarvacanIyadopairvimuktaH, jahA desio // 443 // jANao adisAmUDho Naro pema akuDimaM maggaM avatAreUNa jahicche desaM samma vA Nayati, evaM tevi kevalaNANeNa bhagavanto tittha garA appANaM paraM ca saMsArasamuddamahAkAntArAto tAreti, sarvagatatve satyAtmani je garahiyaM ThANamihAvasaMti // 719 // vRttaM, | garahita-nindhaM jAtitaH kulatazca, tatra jAtitazcANDAlAH karmatazcANDAlatve'pi sati ye saukArikAzca, sthAnaM vRttaM karmetyanAntaraM Avasanti uvajIvanti, caraNaM vRttaM maryAdetyanarthAntaraM, caraNeNaM ubaveMti, tadapi jo jAtito vRttatazca, jAtito mithyAdRSTiH lokaH, samatA bAhmaNaH parivAja bajitaH, etadubhayamapi bhavanmate naiva, udAharati hi udAharaNaM bhavati, athArthApattiH etadApadyate sarvagatatve sati sarvAtmanAM samateti, samatA samaM tulyamityarthaH tulyAhRtadravyavat , satietti buddhIe, evaMprakArAe sarvagata Atmeti, sattIetti vA egaTTa, 'athAuse vippariyAsameva' atha ityAnantarye, sarvagatatve sati sarvAtmA nikRSTotkRSTayoH samatA ityarthaH, 'Ause'tti he aayussmntH| viddhI yogo viparIto asau viparyAsaH, viparIta ityarthaH, kathaM ?, sarvagatatvena cedAnI nikRSToskRSTAnAM sAmyaM bhaviSyati, athavA saMvidadhigamo jJAnaM bhAva ityanarthAntaramitikRtvA viparItabhAvameva sarvagatagrAha ityarthaH, athavA vivajAsa iti manonmattapralApavadityuktaM bhavati, tAvanna caitatsyAt sarvagatatve sati sarvAtmanAM, nikRSTotkRSTAnAM tulyatve ca sarvagatamityanyathA vA kA pratyAzA?, etadevottaramekAtmavAdinAmiti, evaM sAMkhyAnnirloThya bhagavaMtameva prati tiSThaMtamA kecidatidIrghazmazrunakharomANo jaTAmukuTadIptaziraso dhanuSpANayo hastitApasAkhyAH parivAjo'bhyeyuH, bho bho ! kSatriyakumAra: Ardraka! HATHIATRINADITIONAMITA IHATIMATE yAvA / / 443 //
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ HIMANI | zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 444 // RAINMane hastitApasanirAsaH HETANADIPAamme tiSTha tAvadIpattaraM imAmasmAkaM siddhAntoditAM puSpharacaryAM zRNu, zrutvA rocayiSyasi yAsyasi vA, tata Ipad vyavasthite rAjaputre paJcazatapuruSaparivAro hastitApamAnAM vRddhatamastamuvAca, vayaM dvAdazAgrAt abhyudayArthinaH mumukSayo hastitApasA vA iti vAcyA mahAjanena, te ca vayaM paramakAruNikAH satvepu, bane hi vamatA mUlaskandhovaghAta AhArArthaH sumahAdopa iti matvA teNa saMvaccha reNAvi ya egamegaM // 720 // vRttaM, saMvasanti tasminniti saMvatsaraH, ekaikamiti vIpsA ekeke, mAse ekeke 'vANeNa' sareNa visalitteNa vA mamaM ghaMtutti mAreu, mahAgajati garjati garjate vA gajaH mahAkAyaM mahAgajaM mattaM majamANaM gaMdhA, sesANaM jIvANaM seyasthi vijA, vaNassatikAiyamUlapatrapuNyaphalapravAlAkurAdhA vAnaspatyA sthAvarA jaGgamAca mRgAdyA,dayAnimittaM,mAMsamAsvAdya khAM vRtti priklpyaamH| khaMDokhaMDi kAuM same bhAgesu kavallUraM paUleUNaM khAyAmo, evamegeNa jIvaghAteNa subahu jIve rakkhAmo, je puNa vaNatAvasA bahUNi kanda phalANi ghAteti te diNeNa gAmaghAtaM kareMti, na cAzarIro dharmo bhavatItyataH alpena vyayena bahu rakSAmaH vaNijavat , jaMpi tadartha kiMcitpApaM bhavati tadapi AtAvaNovavAmajApabrahmacaryaiH kSapayAmaH, vizvAmitreNApyuktaM-"zakyaM kartuM jIvatA karma pApaM" NaNu ca tumhevaM paDikamaNAdikAussaggeNa sodhadhA, ayaM cAsmAkaM smRtivihita eva hastitApasadharmastamenaM pratipadyasva Agaccha, tAnevaM truvANAn Ardraka Aha-saMvaccha reNAvi y||721|| vRttaM, ekataraM prANinaM hastinaM, sA hiMsA, tato aNiyattA aNipattidosA jibhidiyadosAo ya, kiMcAnyat-jA sA jighAMsA sA raudratA, kathaM hastini paraM maggamANA maMsalolupA ata eva hetuu hiMsA ekA ceva NaragapajantA, kivA sesANa jIvANaM ?, jaM ca bhaNaha-'sesANa jIvANa dayaTThatAe'tti taMNa bhavati, so hatthI viddho uphphaDiMto vaNassatikAe harate gucchaguMmAdIe pelle taNAti mahaMte va rukkhe bhaMjati, kuMthupipIlikAdie ya jAva paMcidie MOINSTINDATI- Titnar ADMIMAINSTAIMERIAAAHarimmuTETARIAHINITIES ||444 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastimuktyAdi zrIkha- pelleti, je ya maMsaM payaMtA suMThIe cullIsu vA aggimatheNa vadhae, uktaM ca-"taNakaTTagomayamAhaNasmiyA saMsedasidA maTTissitA| tAGgacUrNi:17ceva" evaM sesANa jIvANa laggaha pANAtivAte, siyA yathaiva, syAdetat sarvamapi taM saha hasthivadheNa je ya aNNe ya paDato mAreti // 445 // | ege ya DajhaMti, sarvametaM thovamucyate, gihiNovi te ya bahujIve jeNa mAreMti, kathaM ?, telogaM sarva jIvehi otaprota, soya gihI tiriyaloe vasati, uDaloe adholoe ya Na mAreMti, evaM jAva jaMbuddIve bharahe magadhAe saNagare, te chabbise khete vA, evaM so'pi nAma dhaarmikH| kiMca-saMvatsare // 722 // vRttaM, prANaM hastinaM, zramaNavatAni ahiMsAdIni tAni kilAsya hastitApasasya zramaNavratAni santIti zramaNavatI, turvizepaNe, kiMca mArayati ca kasyedaM hAsyaM na syAt ?,'AtAhite' AtmanaH ahito ya, evaM parUvaMte AyarittaM ca, so naTTho aNNapi NAseti, jahA so disAmuDho aNyo ya desie NAseti, aNArio dasaNAo carittAovi prAgeva jJAnataH, Na tArisaM dhammaM hiMsakaM kevaliNo bhaNaMti kareMti vA, kiM brUte ?, bamA kevalI, tena tadupadiSTaM hastitApasavataM, taducyate-Na tArise kevaliNo bhavaMti kareMti vA, je hiMsagaM dhammaM paNNaveti tiloti, sAjeNa No tiSNA aNNatesu ca, so naTTho | aNNapi NAseti jahA hANikatANi, evaM bAvadbhiH saMsAramocakavaidikAdInAM pakSasiddhiH prasAdhitA bhavatItyanyathA vA kA pratyAzA?, ityevaM taoNstApasAn pratihatya bhagavatsamavasaraNameva prati pratiSThate, tattha ya AraNNo hastI Navagraho AlANakhaMbhe baddho saNNI, taM jaNasadaM suNeti, jahA eso addorAyarisiputtoNiyaAlANANi bhaMjiUNa titthagarasamI paiTTho, paratitthie paDihaNiUNa, loeNa amithubamANo pupphaMjalihatthaeNa acijamANo baMdijamANo Niravekkho hatapaJcatthipakkho vaccati, aho dhaNNo ya,,taM jai ahaMpi etassa pabhAveNaM imAu baMdhaNAo muceja- to NaM baMdija, vaMdittA NamaMsittA NiyagavaNaM pAviUNa saMjUhe NAgassa bahuhiM loTTaehi ya | ||445 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ hasti . zrImatraka- tAgacUrNiH // 446|| mucyAdi LA vahahiM kalabhehiM hatthIhi ya 2 vahahiM ujjhAraehi jAva sacchaMdasuhaM viharejA, evaM ciMtitametta eva taDataDassa baMdhaNAI chiNNAI, chipabaMdhaNo Usitahattho bhagavaMtamAkaripiteNa saMpatthito, pacchA loeNa bhIteNa kalakalo kao, ho ho aho! AIkarAja putro imiNA duTThahatthiNA mArijatittikAUNa, icevaM bhANiUNa bhayasaMbhaMto sabbao samaMtA vippalAito, tate NaM so vaNahatthI bhattiall saMbhamoNavagnahattho NicalakaNNakaolo viNayaNauttimaMgo dharaNitalaNimmitagajadaMto AIkarAjaputrasya pAdesu NivaDito, manasA ceva iNamabavIt-'bhadraM te bho AIkarAyarisi yathA'bhilapitAn manorathAna prApnuhi, baMdhanAdvipramukta' ityevaM manasA uktvA yatheSTaM vanaM prAptavAn , tatsumahAntaM prabhAvaM dRSTvA lokasyAtIva tapassu savismayA bhaktirvabhUtra, etAe eva velAe seNio rAyA bhaTTArakapAdasamIvaM vaMdiu~ patthito kimeyaMti pucchati, gahiyatthehi ya se mahAmatehi ya micehi ya paurehi ya kathitaM, jahA so savvalakkhaNasaMpaNNo AraNNo hatthI cAriM pANiyaM ca aNamilasamANo Ardrakasya rAyarisissa tavappabhAveNa baMdhaNAI chiMdiUNa addayaM | rAyarisiM vaMdiUNa palAo, pacchA so so NiyarAyA taM soUNa jaNakalakalaM avimhayaM addarAyaputtaM vaMdiUNa NamaMsittA evaM vadAsI aho bhagavaM dukkarANi tapAMsi mahAnubhAvAni ca, kathaM ?, tapasA tapyate pApaM, taptaM ca pravilIyate / devalokopamAnAni, bhujaMtyapasarasaH striyH||1|| vinyastAni hi puNyAni, yeSAM tapaH phalaM ttH||' seNio bravIti, NaNu bhagavata eva duSkarANAM tapamA prabhAvAdasau vanahastI AyasAni zRGkhalavandhanAni zastrairapi tIkSNairducchedyAni chicA yatheSTaM vanaM prayAtaH, ityaho dukara, Ardraka uvAca-"Na dukaraM vA NarapAsamoyaNaM, gayassa mattassa vaNammi rAyaM / jahA u cattAlieNa taMtuNA, sudukkara me paDihAi moyaNaM // 1 // " ityevamuktvA bhagavatsamIpaM prApyAkaH tANi paMca sissasatANi bhagavataH ziSyatayA pradadau, bhagavAnapi ca tAn pravrAjya D // 446 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ vittA zrIsUtraka- tAGgacUrNiH 1.447 // tasyaiva tAn ziSyAnanujJAtavAn / vuddhassa ANAe~ imaM samAdhi // 723 / / vRttaM, katosa buddho, nanu bhagavAneva varddhamAnaH, Aha-ajavi so tAva bhaTTAragaM Na pecchati to kahaM tassa ANAe buddho vaTTati ?, ucyate-nanUpadiSTAni mahAdhyayanAni, anAgataM ceva teNa bhaTArakeNa NAtaM jahA Ardrako nAma tatsamIpaM eMto aNNautthie tuM viharissati, vutto ya samANo etANi erisANi | uttarANi dAhititti teNa bhagavatA bhAsitaM, gaNadharehiM tu suttIkataM, uktaM ca-"agAgato bhAsiyANi" kAyetti atikaMtaM evamiNaM, athavA pratyekavuddho so teNa puvvaM ete atthA AgamitA, teNa tesiM aNNautthiyANaM tamuttaraM dei, iccevamesA bhagavato pubbatitthagarANaM ca samAdhI vutto, etto tividho daMsagAdi, tattha viseseNa daMsaNasamAdhiNA adhigAro vucati, jega micchadiTThIsu paDihatesu saMmatta thirIhoti, sati ya saMmatte NANacarittAipi hoMti, oNssa samAdhau trividhe'pi suThu sthitvA vA, ti vidheNaMpi maNasA vayasA kAyasA, maNasA tAvat Na micchadiTThIe samaNuNNAti tiNi tisadvANi pAvAdiyamatANi, jesi etesiM paMcaNhaM gahaNeNa savvesipi gahaNaM kataM bhavati, te savve asabbhAvatthite maNNati, vAyAevi paDihaNati, kAyeNavi tesiM abbhuTThANAti vA aho sanmArgAva| sthitAH yUyamiti hastaparivartanAdibhiHkSepaistAnnirAsatkaroti, evaM aNNApi sAGkhyavaizepikavauddhAdIni tividheNa karaNeNa gacchati garahati, iccetAni tiSNi timaTThANi kuppAvayaNANi ya satANi micchAdasaNasamudaMtarittA, micchAdaMsaNasamuddaohamiti jalaM, micchAdasaNe hi tasmin mithyAdarzanasamudbhavo bhavatIti kAraNe kAryavadupacAro, mahAbhAvo mahAzcAsau bhAvo, yazca mahAbhavauSaH mahaMto vA| bhavaudho yathA mithyAdarzanodhantarittA saMmatte dvAti evaM annANaughaM bhavakAraNaMtikAUNa taM tati, acarittoghaM saMvaraNAvArUDho tarikSa AdANavatti, AdIyata ityAdAnaM, etAnyeva jJAnadarisaNacAritrANi AdAnaM, mumukSoH kammaM udIrejA kathayetyAdi, uktaM-"advite |447||
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAlazabdayovicAraH zrImatratAGgacUrNiH // 448 // 2zru0 / 6 Adra0 ATV Na Thaveti paraM" tathA coktaM-'guNasudvitasma vayaNaM0' iti bravImIti ajasudhammo javusAmI bhaNati, iti udAharejAsitti sudharmo, paropadezAccaivaM bavImi // iti ArdrakIyAkhyaM SaSThamadhyayanaM samAptam // sAmprataM NAlaMdaija, tasma saMbaMdho, ahe AyArasuttaM vuttaM, imaM sAvagasutaM, yatrAkSepaparihAraiH zrAvakA varNyante, athavA prAyeNa AyAre suyagaDe ya heTThA sAdhusuttAI vuttAI, iha tu sAvagadhammaadhigAro, kathaM ?, mAvayasma sAdhumUle dhUle pANAtivAte paJcakkhAyaMmi suhumA NANujANati, athavA chaDhe aNNautthiyaehiM saha vAto, iha tu satisthiehiM, sUtrasthApi sUtreNa 'AdANavaM dhamma udAharejA', so ya dhammo duvidho-sAdhudhammo a gihIdhammo a, sAdhudhammo paMcamachaDhesu vutto, iha tu mAvagadhammo ityuktaH sambandhaH, NAmaNipphaNNe NAlaMda ijaM, NAlaMdA, nagArazceti, Aha ca-"gataM na gamyate kiMcit , agataM naiva gamyate / gatAgata vinirmukta, gamyate" tamevAyaM, akAro vartamAnamevArtha pratiSedhayati, yathA'ghaTaH, mAkAraH kriyAniSedhakaH yathA mA gaccha, mA kurvIta, Aha ca-"mA kArpaH kammANucinne paro"mA gIta tiSThata,anyordhvajAtidharmAt svAtmAnaM vadhata,zAntaM vA,nokArastu pradezaM pratipedhayati,ma ca triSvapi kAleSu, yathA no ahamevaM kRtavAn no karomi no kariSyAmi,tadupayogastu no sadA''sIta , idAnIM nakArastrikAlaviSayI, nAhamevaM kRtavAn na karomi na kariSyAmi, Aha hi-"nAgnistRpyati kASThAnAM0" ukto nakAraH, idAnI alaMzabdasya vyAkhyA, atra gAthA-NAmaalaM ThavaNaalaM // 201 / / paryAptibhUpaNavAraNepu, atra gAthA-pajattIbhAve khalu paDhamovIo bhave alNkaare||202|| paryAptau tAva alaM devadatto yajJadattAya, alaM kevalajJAnaM sarvabhAvopalabdhau, alaMca zrutajJAnaM upalabdhau, bhAve tvevaM, uktaM ca-"dravyAstikana(ha)yArUDhaH, pryaayodytkaamukH| yuktisannAhavAn vAdI, a(pra)vAdibhyo bhavatyalaM // 1 // ' vibhUSaNe'pi, alaMkAraiH alaMkRtA strI, vartamAnena // 448 //
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH 1188811 quad Ees alaMkRtaM nabhazcandramasA, uktaM ca- 'bhavatastvalameva saMstavena', vAraNe'pi alaM, alaM tatraitehiM, alaM prANAtipAtena yataH ihAmutrA| pAyAH, uktaM ca- "alaM kutIrthairiha paryupAsitairalaM vitrkaakulkaahlairmtaiH| alaM ca me kAmaguNairnipevitairbhayaMkarA ye hi paratra ceha ca ||1||" atra pratiSedhe'laMzabdenAdhikAraH, atra gAthA - paDase haNagArassA itthisaddeNa caiva alasaddo0 // 203 // strIliGga| metat rAyagihe nagaraMmi NAlaMdA NivAsiNAM deti vibhavaM sukhAdyaoNya ityato NAlaMdA, bahirnagarasya bAhirikA, NAlaMdAyAM bhavaM gAlaMdaijaM, atra gAthA-NAlaMdAe samIve // 204 || 'pAsAvacije' pazyatIti pArzvaH tIrthakaraH pAsasya avacaM pAsAvacaM, nAsau pArzvasvAminA pratrAjitaH, kintu pAramparyeNa pAvapatyasyApatyaM pAyAvacijaM, sa bhagavaM gautamaM pAsAvacijo pRcchitAio ajja - gautamaM udao, jahA tunbhaM sAvagANaM viruddhaM paJcakkhANaM, pucchA gato uttamaM coraragahaNa vimokkhaNatA, tathA ca-iha khalu gAhAvatiputtA vA dhammasavaNavattiyAe eja vA, se tAM jAva saccaiva se jIve jasma putri daNDe aNikkhi te iMdANiM Nikkhite, evaM pariyAgAvi, taha dIhAua appAua samAuatti, evamAiyAI, ucammAI sotuM uvasaMto / suttANugame suttamuccAretavyaM - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM (sUtraM 69) atItAnAgatavarttamAnastrividhaH kAlaH, teneti ca tRtIyA karaNakArakaM tena yadatItena kAleNa rAjagRhasya samprayogo'bhUt, samayagrahaNaM tu kAlaikadeze, yasmin samaye gautamo pucchito sa vyAvahArikaH nainayiko'pi tadantargata eva, jahA kajamANo kaDe, evaM pucchejamANe vibuddho, atra samayo gRhItaH, semA tu No pucchAsamayA, ettha NayamaggaNA kAyanvA, rAjJo gRhaM rAjagRhaM, pAsAdIyaM0, tasya rAjagRhasya bAhiriyA NAlaMdA addhaterasa kulakoDIo0 / tattha leve nAmaM gAhAvaI (sUtraM 70) leve NAma saMjJA, gRhasya patiH gRhapatiH, hosuM hotyA, AdiH Adityo vA ADhyaH dIptacitto nAma tuSTaH, paryAsadhana nikSepAH // 449 //
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ lepazrAvakA zrIsatrakatAGgacUrNiH // 450 // vAn 'vicchiNNavipulabhavanasayaNAsaNa(jANa) vAhaNAiNNe' vistIrNAni AyAmato vistaratazca, kAni tAni ?, bhavanazayanAsanAni, viulAni bahUni, 'pula mahatve' vizeSeNa pulAni vipulAni,kAni tAni ?, yAnAni vAhanAni 'yathAsaMkhyamanudezaH samAnA' mitikRtvA taivistIrNaiH bhavanazayanAsanairvipulaizca yAnavAhanairAkIrNa upabhogyataH saMprAptA ityarthaH,dhanaM kRtaM, athavA dhanagrahaNena vaiDUryAdIni ratnAni parigRhyante, dhanadhAnya iti ca kRtA, zAlyAdIni dhAnyAni bahujAtarUparayataM kaMThyametat , Ayappaota iti Ayogo vRddhikAprayogaH (vyApAraH) ityarthaH, athavA Ayogasyaiva prayogaH, dvandvo vA samAsasaMjJA,tAbhyAM saMyuktaM, vividhaM viziSTaM vA chaDDitaM vicchaDitaM dIyamAnaM bhujamAnaM vA bhuktazepaM ca, bahudAsIdAsaM kaNThyametat , 'bahujana' iti uttamAdhamamadhyamo janastasya jAtikulaizvaryavRttairaparibhRto mAnyaH pUjya ityarthaH, seNaM leve samaNovAsae hotthA, jAva viharati / tassa NaM levassa gAhAvaIssa NAlaMdAe bAhiriyAe bahitA uttarapuracchime disibhAge ettha NaM (sUtraM 71) levasta gAhAvaissa hatthijAme NAma vaNasaMDe hotthA, kiNhe kiNhachAyo, prAyeNa hi vRkSANAM madhyame vayasi patANi kiNhANi bhavanti, tesi kiNhANaM chAyA kiNhachAyA, phalitattaNeNa AdityarasivAraNAt kRSNo bhavati, bAlyAvasthAni kAntAni parNAni zItalAni bhavanti, yauvane tAnyeva kisalayamatikAntAni raktabhAvA IpaddharitAlAbhAni pANDUni haritAnItyapadizyate, haritAnAM chAyA haritacchAyA, eta eva kRSNanIlaharitA varNA yathAsvaM sve sve varNe atyartha yuktatamA bhavanti, snigdhAzca teNa Niddho ghaNakaDitaDicchAyatti anyo'nyazAkhAprazAkhAnupravezA ghaNakaDitaDichAe, ramme mahAmegha iti jalabhAraNAme prAvRumeghaH, samUhaH saMghAta ityanarthAntaraM, mUlAnyepAM cahUni dUrAvagADhAni ca saMtIti mUlavantaH, evaM zepANyapi, giTTharaM yadyapi pANDurajIrNatvAdavA zuSyaMte tathApyacchedyAt tannirupa // 45 //
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ strakaacUrNiH 451 // gautamoda kapeDhAlo bhogatvAca vRkSANAM kAlenaivApANDurA bhavantIti mUlavantaH, evaM zepANyapi, prasaMsA, evaM tAva pAsAdIyA, tassa NaM yahudesama jhabhAe levassa gAhAvatIssa sesadaviyA NAma tassa NavagaM gharaM, tathA jaMsesaMgRhopayojyaM kASTheSTakAlohAdi, teNa kRtA, kecid bruvate-gRhopayojyAt dravyAt yaccheSaM tena kRtA, udayazAlA udakapravAho suhaM hotthA / tassi ca NaM gihapadesammi (sUtraM 72), tatthovaragauvaTThANiyagapANiyagharANi padesA,tatthaNNatare padese bhagavaM gotame viharati,kathaM dvito, kathaM viharati !, | ucyate, Na caMkramaNAdilakSaNo vihAro gRhItaH, kintu urbujANuadhosirajhANakoTThovagate, viseseNa vA karmarajo haratIti viharati, kathaM sAvao? kathaM prapA ?, ucyate, prAg zrAvakatvAt prAkzrAvakatA, sAmprataM nirupabhogitvAdalpasAgArikA, ata eva bhagavAn gautamaH atrAvasthitaH, bhagavaM ca NaM ahe ArAmaMsi Agatya ramaMte yasmin ityArAmaH, ahe vA ArAmasya, gRhaM adho adhaH, tattha bhagavAn varddhamAnasAmI dvito sesA ya sAdhavo, tattha tattha deulesu mamAsu dvito, aha udae peDhAlaputte pAsAvacije / / 205 / / nigganthe nirgatho, kilAyaM bhagavaM varddhamAnasvAmI bhavati na bhavatIti ?, dukkhaM hi bhagavAn ayaM jJAsyata iti gautamakhAmI Agatya bhagavaM gautama evamAha-asthi khalu me Ause ! (sUtraM 73), pradizyate iti pradezaH, pravacanasya prazna ityarthaH,tathA'hamapi, vyAkarAhi, evaM puDhe udaeNaM peDhAlaputteNaM savAyaM zobhanavAk savAyaH, zobhanA tu 'aliyamuvaghAtajaNaNaM' ityAdi, athavA nirvahaNasAmarthyAt zobhanavAk, socA jANissati, kiMci succatevi Na saMmate, vitiyacautthA bhaMgA muNNA, tadevaM brahi-yadi zrutvA jJAsyAmaH tato vakSyAmaH, na cet jJAsyAmo bhagavaMtaM prakSyAma ityarthaH, bhagavatA gautamenokte-savAyaM udae peDhAlaputte ya evaM vayAsI savAyaMti na mithyAhimAnAt pUyA vimatyA, kevalaM taccopalaMbhAta , atthi khalu gautama! kammAuttiyA NAma karma karo // 45 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatra - tAGgacUrNiH // 452 // gautamodakapeDhAlau tIti karmakAraH saMjJepA zilpI vA karmakArasya putrAH karmakAraputrAH, karmakAraputrANAmapatyAni karmakArIyaputrA, samaNe uvAsantIti samaNobAsagA, tumbhaAgaMti yuSmAkaM pravacanaM, saccAditau vA vacanaM pravacanaM, gAhAvati samaNovAsae 'evaM paJcakkhAveMti' syAtkathaM mayA zrutaM tAva, ka ?, sAdhumamIpaM gatena vA, vasatA tavAmaM samIpA gatAgate tussaitti, kathaM te pratyAkhyAnamityuktaM eva mAha-'NaNNattha amioeNaM' anyatreti parivarjanArthaH, abhiyujyata ityamiyogaH, taMjahA-rAyAmiogeNaM gaNAbhi0 balAmika rAyAmi0 jahA varuNo NAgamaccu(Nattu)o rAyAbhiyogAt saMgrAmaM kRtavAn , aNNo vA kothi rAya vitto vA jIvo saMgrAme parAhanyate, evaM gaNAmiyogevi, mallagaNAdI, jahA rAyamiyogo tadhA hiMsravyAghramAdijISitAntakarAnivArayet , nAzarIrastha dharmoM bhavatItyataH te, atrApi rAyAbhiyogabadraSTavyaM, AkAra eva ca etAvAn bhavati, je paJcakkhAo ceva rAyAbhiyogAdi AgAraM karoti, jahA sa himAdiabhibhUto palAyaMto tase pelleti, syAt , kathaM tasapANesu Nikkhivitassa Ayariyassa egidiyavadhANuNNA Na bhavati ?, ucyate-'coraggahaNa (vi)mokkhaNayAe'tti udAharaNaM-egaMmi Nagare raNNA tudveNa aMtepurassa rattiM sacchaMdapayAro diNNo NAgarehivi rAyANuvattIe, varise varise tadivasaM mahilAcAro'NuNNAto ya, patte ca diNe raNNA ghosAvitaM-jo puriso atIti tassa daMDo sArIro, te ca Niti, cidvesu bAresu tAo rAyANio NagaramahilAo ya sacchaMdaM suhaM ratti amiramaMti, tattha kadAyi egassa vANiyassa puttA mAvaNe cavahAramANA atIva kayavikkaye vaDhamANA atthalomI jahicchitaM paNiyaM vikemANA te vadvitA jAva sUro atthaMto, mahilAo ya AhiMDiUNa pavvattAo, te ya bhItA taMmi ceva sAvaNe NilukA, vatte mahilAcAre sUcakehiM raNo kahitA, vajjhA ANattA, pitA ya tesiM savvapagatIhi samaM piNNaveti, daNDaM demi, appatha mama putte, rAyA atIva vaDijamANo
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 453 // bhaNati - ekaM te jehaputtaM muAmi, so bhaNati - sacce muaha, itaro bhagati - jeTTaputtaM te muAmi, itare Na muAmittikaTTu taM motuM sesA virasamANassa ghAteti, evaM sAdhUvi sAvagaM bhaNati chasu jIvaNikAesa Nikkhippa daMDa, so gecchati, ityataH coragrahaNamokkhaNaTTatAeM sAdhuNA semA kAyA aNuSNAtA Na bhavaMti, syAt kathaM corAste svagRhe tiSThantaH 1, ucyate, rAjJA na teSAM anujJAtastasyAM rAtrau nagare vAsa ityataH, athavA seti puttA raSNA kamhi ya Ayoe NiuttA, tehiM kicaM kiMci tattha avihataM, tatrApi tadeva jAijamANo rAyA cirANugatottikAUNa ekaM vimajeti, udae Aha-tasehiM veiMdiyAdI hiM 'Nivaya'ti dhakArasya hrasvatve kRte nidhaya bhavati, nikSipyetyarthaH evaM teMsiM sAdhUnaM pacakkhaMtANaM savyagatigrAhityAt trasAnAM dupacakkhAtaM bhavati, tathA ca-na jAtitrasaH kazcijIvo'sti, trasAnAM sarvakAlatvAt, tathA pratyAcakSANAnAM zrAcakANAmapyamarva kAlatvAdeva trasANAM dupaca kkhAtaM bhavati, evaM te paramaM paccakkhAveti-mANaMti, para iti, sAdhUnAM tAvatparaH zrAvakaH, aticaraMti sayaM patiSNaM, atItya caraMti atItya varttanta ityarthaH, kataraM 1, patiSNaM ca yathA vayaM tasebhyo viratA ityarthaH, yadi hi atyantatramAH syuH trasakAye motuM aNNatya, aNNattha Na ucavajjeja ityarthaH, zrAvakAnAmaticAreyuH strAM pratijJAM jamhA ya te sAdhuNI jANaMti Natthi koyi acaMtatasAti, so hi ya pacakkhAventA cijAditA bhavati zrAvakAH, mRpAvAdavA dilAcAticaranti khAM mRpAvAdaveramaNapratijJAM zrAvakasyApi sAdhU paccakkhaMtio paro teNa pareNa appaNI paJcakakhAvemANA asarvakAlatvAt trasAnAM aticaraMti strAM pratijJAM yathA vayaM trasebhyo viratA iti, appANaM sAdhuM ca paccakkhAyaMtayaM visaMvAdayanti 'kassa NaM taM hetuM'ti kasmAddhetorityuktaM bhavati, saMsAritvAtsarvajIvAnAmiti hetuH khalviti vizeSaNe, kiM vizinaSTi ?, na kazcitsaMsArI jIvo'sti hi tAsu tAsu gatisu na saMsarati, thAvarAvi tri trasabhUtavicAraH // 453 //
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 zrImUlakatAGgacUrNiH // 454 // kArAH triprakAreSveva seSUpapadyante, trasA api triprakArAH triprakAreSveva sthAvareSUpapadyante, thAvarA pANA viSpamuccamANA ke yi thAvarA, thAvaratA ya kAlaM kiccA tasakAyaMsi ubavaaMte tato sAvagassa tasassa dvANaM paNNaM bhavati, jao sAvageNaM sthAvarANaM Na paJcakkhAyati tasAca kei tasattAo kAlaM kiccA thAvarakAyaMsi uvavajjejA, tato sAvagassa taM thAvaradvANaM adhattaM bhavati, jato sAvageNa tasANaM paJcakakhAtaMti, ghAtanIyaM ghAtyaM vA ghattaM, doccaiva etAI saMsArijIvadvANAI, tasaGkANaM thAvaraTThANaM ca taM ca tasaGkANaM sAvagassa rathUlatvAt prANAtipAtasya tIvrAdhyavasAyotpAdakatvAllokagarahitatvAca aghataM, sthAvaraTTANaM punastaireva kAraNaiH saha tejovAyubhyAM taM dRSTAnto nAgarakavadhanivRttivat yathA kacid brUyAt mayA nAgarako na hantavya iti, sa ca yadA taM nAgarakaM grAmagataM hanyAt tadA tatkiM pratyAkhyAnaM na bhayaM bhavati 1, syAtkathaM supratyAkhyApitaM bhavati sAdhoH kathaM ca supratyAkhyAtaM bhavati zrAvakasya ?, udao Aha-tata ucyate, tesiM sAdhUNaM paccakkhAyaMtANaM evaM paccakkhAyamANANaM supacakkhAtaM hojA sAnagANa tehiM sAdhUhiM paccakkhAveMtANaM evaM sopaccakkhAtaM hojA, evaM te paraM paccakkhAvemANA, parazabdo hi ubhayagrAhi, pacAikvaMtassa hi paccakakhAvemANe paro, paccakkhAveMta savi paccakkhAdao paro, ityuvAca yathApi parazabdaH nAticaranti svAM svAM pratijJAM paNNattha abhijoeNaMti, so hi gAhAvatitti yAvanna vratAni tAvad gRhapatItyucyate gRhItAnuvratastu zrAvakaH upAsako vA 'tasabhUtehiM pANehiM' ti RjumUtrAdAramya sarva eva uparimA NayA naiyAyikA te tu varttamAnamevArtha pratipadyante na tvatItAnAgate ityato naizvayikanayamadhikRtyocyate trasatvaM bhUtaM yeSAM tatra bhUtA, varttamAnamityarthaH, na svanAgataM ghRtaghaTadRSTAntasAmarthyAcca te bhavanti trasabhUtAH, te hi trasabhUtehiM paccaktassa sAdhussa aliyavayaNaveramaNaM Na bhaggaM bhavati, paccakkhAvaMtassa ya sAvagassa sthUlagapANAtipAtaveramaNaM Na bhaggaM bhavati, trasabhUtavicAraH // 454 //
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasabhRta zrIsatrakatAgacUrNiH // 455 // vicAraH HAI ko dRSTAntaH, kSIravigatipratyAkhyAne dadhipAnavat , yathA kSIravigatipratyAkhyAyinaH sasvaramapi dadhi pivataH pratyAkhyAna na bhajate evaM trasabhUtA mayA saccA na hantavyA iti sthAvarAnapi hiMsato'pi na pratyAkhyAnAticAro bhavati, evaM tasabhUte pacakkhAuM sAvagassa, thAvaresu trasatvaM nAstItikRtvA sthAvarAna hiMsato'pi na trasaprANAtipAtAticAro bhavati, evaM sati bhAsAparakamevijamANe bhAsAparikamme NAma vAgvipayavizepaH, syAt ko vizeSaH ? nanu bhAsAbhidhAnabhRtazabdena saGgRhItaM nityaM yo vizepo | vijamANo, ko hi NAma avisesItaM paccakkhAi ?, koSeNa, mANo'pi kodhANugato ceva dhUmAgnivat , lobheNa sAvagA jAtA saMtA ahaM asaNAdI dAhinti, dezo nAma upadezaH dRSTi upadezaH, apiH padArthAdipu, ummaggadesaNA ya bhavati, yatu paJcakkhANaM sujjhati, mokkhaM NayaNazIlo NeyAuo, aviyAI jAva royai / gautamo bhagavAnAha-No gvala Auso! (sUtraM 75), | peDhAlasya tatkathaM na rocati ?, unmArgavarjanavat , ko NAma sacetaNo jANamANo ujjuyaM khemaM AsaNNagamaNaM ca paMthaM motUNa tacivarIteNa paMtheNa bacejA ?, ko vA jANato NibdhisaM bhoaNaM motUNa savisaM bhujejA, samaNA ceva mAhaNA tatpuruSaH samAsaH, athavA mAhaNA zrAvakaH, evaM AikkhaMti jAva paNNaveti-No khalu samANe samANA samaNehiM tulyA samANA amacchamagaistulyA ityevamAkhyAnti, aNugAmiyaM khalu jAe aNugacchanti saMsAraM sA aNugAmiyA bhavati, abhUtobbhAvanaM abhyAkhyAnaM bhavati, nihvavo cA, saMyatavat , so asaMyataM saMyataM bravIti so abhyAkhyAto bhavati, saMyataM cA asaMjataM bhaNati sovi abhikkhAto bhavati, uktaM hi-"je NaM bhaMte ! paraM asaMteNa0 appagaMpi abbhAikkhA0"vidhi ajANaMti amhe pacakhANavidhijANagA, te samaNetti te AyariyA sissANaM samaNANaM unadisaMti jahA sAvagANa evaM pacAkhAvejAha, jehivi aNNehiM pANehiM jAva sattehi saMjamaMti tevi // 455 //
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ trasabhUta zrIsUtrakatAGgacUrNiH // 456 // vicAra: syAtkayare syAdanye prANA egidie0 paMcidie, tattha vaNassatikAeNa darisaNei, vaNassatikAyasamAraMbhasma pacakkhANaM taM ArdrachedasvetyarthaH, tattha NAma tega vaNasmatibhUtassa pacakkhAtaM, kiM kAraNaM ?, sovi saMsArI kadAyi puDhavikAesu uvavajati teNa taM puDhavikAiyaM vadhaMteNa tumbhaMcaeNaM paJcakkhANaM bhaggaM bhavati, atha bhUtazabdamaMtareNaMpi vaNassaitti samAraMbhapaJcakkhANaM sujjhati, kassa traseSvaparitopaH, athavA jehivi aNNehivi paccAikkhaMti tevi te anbhAikkhaMti, kathaM tarhi ?, atra hi pratyAkhyeyA gRhyante, natu paccakkhaMtao paJcakkhAveMtuo vA kathaM abbhAikkhittA bhavaMti ?, jeNa tesu bhUtazabdaH prayujyate, bhUtazabdo hi yAtogagatiM gatvA 00 aupamye vA tadarthaM vA, aupamye tApat so devalokabhUte'ntepure gato, tadarthena sItIbhUto pariNivyuto, aupamye tAvanna ghaTate, kiM kAraNaM ?, Natthi aNNo koyiM tasakAyo, jahA devaloke devaDI, tatra zabdAdiguNopetatvAddevalokabhUtaM aMtepuraM varaM, evaM tAva Natthi koi atasao jeNa tasA tasabhUtA buccejA, tadartho'pi na ghaTate, kathaM ?, jAtyabhedAt yathA udakaM aminnAyAmudakajAto azItaM sItIbhavati, zItaM vA, azItIbhavati, kimevaM trasastrasatvenAvigata evaM san trasIbhavati, vasIbhUtazca punasvasIbhavati ? yassAccaivaM tasmAdbhUtazabdo hoDha eva, hoDhazcAbhyAkhyAnamityato ye'pi prtyaakhyey| te'pi abhAikkhaMti, kathaM ?, jo hi sAdhu sAdhubhRtaM bhaNejA teNa so abbhakkhAto, kathaM NAma so sAdhu sAdhubhUto puNa asAdhu sAdhUbhUtaM bhaNaMto taM sAdhumabhAikkhaMti, kassa NaM taM hetuM ?, kasmAddhetoH abbhakkhA hoti, jeNa tasathAvarANaM pANANaM aNNoNaM saMkramaNaM aviruddhaM, satyapyavirodhe tasesu ubavaNNAthAvarANaM tasavANaM aghataM aghAtanIyamityarthaH, arthataH prApta tasANaM thAvaresUbavaNNANaM ThANametaM dhattaM, tadapi, aNaTThAe aghattaM, aTThAe pattaM, zepaM kaMThayaM NAgarao mae Na ghAtetibbotti taM gAmaMpi gataM yo ghAteti teNa paJcakkhANaM bhaggaM bhavati, evaM tasA mae Na ghAtayi ailur // 456 //
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ trasabhRtavicAra: zrIyatraka- tavyA, so ya thAvarepi tattAe gane ghAteMto tamathAvarega puTTho, jai puNa tasabhUto bhaNeja to muMjA; tadayukta, kathaM ?, NicchayaNae| nAgacUrNiHpaDaca Nagaradvito NAgarao tIrthakAmavat , evaM so mae taso Na ghAteyavyoti tasyAmeva jAtau vartamAno'dhAtyaH, thAvaragato puNa // 457 // 'Na ceva taso bhavatItyato tasaTThANaM aghataM, udao savAyaM udae (sUtraM 76), Na roseNa paDiNiveseNa vA, obhAvaNadvatA vA na kevalaM, kiM tu kusalaM gaveSitvA, katare tumbhe vadaha tasapANA kaMTho, savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputaM evaM vayAsI-je tubbhe vayaha tasabhUtA pANA te vayaM vadAmo tasA pANA bhUtA, ete tasA vijaMti, tasA ya tamabhUtA, yadyapyekaH bhUtazabdo'dhikA, tasyApyarthaH bhavato na bhavatItyato tulyA, ekAzrayatvAt egaTThA, sukhaM sukhocAraNAta , sUpanItatarApyevaM upanIyatarA, tasA pANA, arthamupanayatItyupanItaM bhavati, kiM sukhataraM tasabhRtAbhidhAne attho vaNijati ?, manyata ityarthaH, tasAmidhAnena sukhataraM upaNiati, bhUtasaddo puNa aupamye tadarthe ca vartate, tadarthe tAvat jamhA bhUto bhavati bhavissati tamhA bhUte, athavA sItIbhUte pariNibbuDe ya, tamhA usiNe usiNabhRte jAte AvihotthA, aupamye'pi sa devalokabhUte, sa evaM dvidhA bhRtazabdo vartate, apyevaM saMmohaM janayati natu niSNaya, kathaM ?, na hi kazcitrasatulyo'nyaH kAyo'sti jeNa bacceja, parizepAt tadartha eva ghaTate; tadartho'pi ca bhUtazabdamantareNApi sa evArthaH setsyati, pari samantAt kuza Akroza, neniMdadha Akrozata ityarthaH, nayanazIlo neyAio mokSaM nayA tItyarthaH, abhimurkha naMdadha prazaMsata ityarthaH, ayaMpi nideze, darzanaM dRSTiA dezaH upadezo mArgaH, svasiddhAntakhyApanArthamityarthaH, kiMcAnyat-jaM tumbhe bhaNaha tasabhUehiM pANehiM Nikkhippa daMDaMti taM samayaviruddha, kahaM ?, bhagavaM ca udAhu saMtegaiyA purisA bhavanti, gambhavatiyA saMkhejavAsAuyA AyariyA vuttapuvatti atItakAlo gahito, egaggahaNeNa vadyamANovi gahito aNAgatovi, (
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakatAGgacUrNiH ||458|| atItaggahaNaM tu anAdisiddhamArgasthApanArthaM, 'gupU rakSaNe' tasyA gotraM bhavati, uktaM hi "Na pivyahe mantapadeNa gottaM" saMyamamityarthaH, 'aNupuvveNaM'ti anuvratAnukramaH, athavA thovathovaM saMjamamANo jAva egArasa samaNovAsagapaDimA evaM aNupunnIe 'mANussakhettajAti0' athavA 'ahaM pagaDINaM' athavA 'savaNe NANe ya viSNANA' saMkhaM ThAveMti, kiM ?, koyi ekaM aNuvataM koyi doNNi jAva paMca evaM uttaraguNesu vibhAsA, nAgArjunIyAstu evaM appANaM saMkasAveMti, 'kapa gatau' tasminneva gRhIdharme samyak AtmAnaM kasAveMti saMkasAveMti, na pravrajatItyarthaH, tANi puNa catANi evaM geNhaMti gaNNattha abhijoeNaM jAva ahAkusalameva, jahA sAdhU savvato vizva evaM siMpi, jahA ityupamAne, thakArasya vyaJjanalope kRte AkAre avaziSTe bhavati, kiM jJApakaM 1, tato pacchA tasA adhA lahUe sa NAma paTTavetavve siyA, jesu puNa so paccakkhANaM kareti tasthAvarA vA syAt, kathaM 1, taso thAvaro vA bhavati ?, ucyate - tasAvi vucaMti (sUtraM 77), tahA lahUe sa NAma essA tasatti saMjJA sA duvidhA, goNI pAribhASikI ca vibhASitavyA iyaM tu na pAribhASikI indragopakavat, goNi bhAskaravat, tatkathaM saMbhArakaDeNa tasA NAma, NAmasamAraMbho NAma, trasatvAt seSUpapadyate, kimuktaM bhavati ?, javi tehiM thAvarANAmakarma baddhaM taM ca lahuM thAvarevi, thAvaresu Na uvacajaMti, uktaMhi yadgurusaMpaccAsannaM, trasaMtIti trasA goNIsaMjJA, jati puNa tasA vaccejjA tega tasabhUtaNAmaM NAmakarmma bucceJa, tatroghato teNa tasA caiva anbhuvagataMti, loguttare ca tasA caiva abhyupagamyante, na tu tamabhUtA, udaga Aha-keciraM tasA bucaMti ?, jAva tasAU apalikkhINaM, ukkoseNaM jAva tettIsaM sAgarovamANi, nAgArjunIyAstu AuaM caNaM palikkhINaM bhavati tasakAyadvitIe vA na tato AuaM vippajahittA tinhaM thAvarANaM aNNataresUvavaaMti, thAvarAvi vucaMti saMbhArakaDeNa, udijamAne udIrNe ityarthaH, NAmaM ca NaM taheba trasabhUtavicAraH // 458 //
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ trasabhUtavicAra: zrIstraka- apalikkhINe do AdesA, te tato AuyaM vippajahittA, logotti, te tasA te pANAvi, api padArthAdipu, pANAvi bhUtA jaav| tAGgacUrNiH sattAvi, evaM tANaM cattAri NAmANi aviziSTAni tasesu vati, idaM tu viziSTaM tasA vucaMti, mahAkAyiti, pradhAnenAhigataM tiirth||459|| karakriyA''hArakazarIrANi pratItya bahutvaM vaikriyaM pratItya, yojanazatasahasra, ciradvitIyaM tettIsaM sAgarovamAI // savAyaM udae bhagavaM gotama (sUtraM 78), AusaMto! gotamA! chiNNaM so koyi jAva sabapANehi sa daMDo Nikkhitto syAt , ko hetuH1, ucyate-'saMsAriyA khalu' khalu vizeSaNe, saMsAriyA eva saMsaraMti, Na tu siddhA ityarthaH, aviruddhaH saMkrama itikRtvA, sajvevi tasA thAvarakAe ubavaNNA, tesiM ca savvesiM pANANaM sthAvaresUbavaNNANaM ThANameyaM dhattaM, jaM tasapANA eva savve tasathAvarA hojA, thAvarA vA tasA hojatti, tato sAvao katare te tasA jesu saMjato hojA, savAyaM bhagavaM gotame udayaM peDhAlaputtaM-asmAkaM vaktavyaM, kiM uttaramatra ! nimittAbhAve naimittikAbhAva itikRtvA pradIpaprakAzavata , tAvakaM pravAdaM anusRtya vAdo'nupravAdA, anusRtya yo'nyaH pravAdaH, jahA 'puDhavIAujaleNa ya aggidhaNeNaM taNeNa ya bhuuittuN| kajaM jaNo kareti atthatthI dhammakAme ya / / 1 / / evaM uvavattIe Najati, jai savve thAvarA tasesu uvayajejA jesu ya sAvaraNa Nikkhitto daMDo, pacchA sAvagassa tesu thAvaresu tasIbhRtesu ThANametaM aghataM, kataresu thAvaresu ?, jesu sAvao daMDaM Nikkhivati, jJApakaM priyamANAvi hu udayaM ruceti, udagaM apakAevi puNNAe, athavA apagaMtavvayaM saMsAriNo pANA tasA thAvaresu uvavajaMti, thAvarAvi tasesu, evaM amhaM vattavve tumhevi aNuvadaha, jai evaM sammaM muNaha se egatiyA, Na samvesi, thAvarANaM tasesUbavaNNANaM ThANameyaM aghataM, te pANAvi vucaMti te appatarA te bahutarA jAva NNo NeAue / iha khalu saMtegatiyA maNussA (sUtraM 79), saMkhejavAsAuyA kammabhUmagA AyariyA asAvagA, daMsaNa // 459 //
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ jasa bhUtavicAra: tAnagA cunA, puvaM tividho kAlo gahito, je ime muMDA etesu imo Ana maryAdAMyAM jApajIpAe uktaM bhavati, tesiMca agArINaM I gANiH ke paccaitA, pacchA mo, tejavi pundhi aghakAriNo tathApi Na uddaveMti, kadAi te pacvaijA pacchA pacakkhANI, jAvi uddaveti // 46 // vereNa aNNeNa vA keNai kAraNeNa tahAvi tassa tasmataM paJcakkhANaM Na bhajati, ukto dRSTAntaH ayamopanayaH-evameva samaNovAsagasmavi thAvaresu pANesu daMDo Nikkhitto, te ya thAvarA kAlaM kAUNa tasesu upaaMti pacchA so tameva Na mAreti jahA so pacarakhANI pacaita saMta Na mAreti uppavyaitaM mAreti evaM sAvao'vi tasaM tasIbhUtaM na mArei,: puNarani thAvarIbhUtaM mAremANovi Na apacakkhANIti, se evamAjANahatti upasaMhAro gahito..evaM ca jJAyamAne vA sammaNANaM paDivaNaM bhavati, evaM tAva nesu cakkhANaM kareti teSu karmabhUteSu vidhiruktaH, idAnIM pratyAkhyAnino gRhyante, te ca pUrvamapratyAkhyAnIbhUtaM pazcAtpratyAkhyAnti, pacchA puNaravi apaJcakkhANaM bhavati, taMjahA-bhagavaM.ca NaM udAhu NiyaMThA khalu gAhAvatiM tahappagArehiM kulehiM AriehiM bhojiyaTThiyapadhAvaNAriyA, zepaM kaMThayaM, zubho'vyAdhiH, kuSThAdistu vizeSataH, manasA jJAyate manojJaH manasA nAmaH, dukkhiNo suho jaDavi ahaM teNa rogAntakeNa abhibhuto baMdhave bhaNeJja, haMta saMpaNe, bhayAtrAyaMtIti vAtAro imaM dukkhaM parieta mamaM arjanarakSaNAdisamutthaM bhavati, nimittameva dukkhamutthitaM mA vadhate, tadbhavaM tadeNaM pratyApayantu, syAd acetanatvAt , kAmabhogAnAmAmatraNaM, ukto AgAraH, dRSTAnta ucyate, pRthak sUtrIkaraNaM ?, ucyate, Nikkhevo vutto vitie daMDe, Niviettesu muMjatikAmo darisito, athavA PAsamaNovAsagA adhikatA, tesiM ca No kappati aNNautthiyA vA annautthiyadevatANi vA, sAdhuNA te dUrato. canjeyavvattikAUNaM te udviteviNa pacakkhAvessati ityataH pRthak sUtrIkaraNaM, NiyaMThA pucchitabbatti, te ceva pAsAvacijANiyaMThA pucchijaMti tumbhaMti, BE // 46 //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ udakabodhaH zrIsatrakatAGgacUrNiH // 46 // kiM purA saMmataM udAhu NAvi, athavA pucchijaMti tumbhaMpi kiM dAntiko'rtho daSTAntena sAdhyate ?, na tu pratijJAmAtreNa, devasiddhiH AjJAmAtrAditi cet sarvasya sarvasiddhiriti parizepAt dRSTAntasiddhiriti, tatra dRSTAntaH, iha khalu pariyAgA.caragAdayaH pariyAiyAo tesiM ceva yathAkhaM pravajitAH striyaH, yathA carikA bhikSuNItyAdi, aNNa utyiyAI titthAyataNAI, te ceva pAsaMDiyA carigAdayaH, te puNa kei caragesu cetra vacaMti, kei aNNe caragatavvaNiyAdi vuttA jesu paJcakkhAti sAvao, je ya paJcakkhAyaMtA sAvagA: AgAriNo pariyAigA ya, idANijaM vuttaM Nasthi Na se keI pariyAe jeNa samaNovAmagama.egapANAMe vi 'daMDe Nikkhitte savvapANe hiMsAdaMDe aNikkhite, tattha vutte te duvidhA sAvagA sAmiggahA ya nirabhiggahA ya sAmiggahe paDuca bucati bhagavaM caNaM (sUtraM80), bhagavaM titthagaro cazabdena ziSyA ye cAnye tIrthapharAH, saMtegaiyA samaNovAsagA jesiM ca NaM No khalu vayaM padhaittae, vaya NaM cAuddasaTTamuddiTTa paDipuNati caturvidhaM, thUlagaM pANAipAtaM paJcakkhAissAmo jAva thUlagaM pariggaraM, so caturvidhaM posahino, NiyamA sAmAiyakaDo ceva hoti-sAmAiyaMkar3oya bhaNati-mA khalu mamaTThAe kiMci radhagapayaNaNhANummadaNavilevaNAdi kareha, maheliyaM aNNaM bhaNati-kAraveha, hoti issaro maheliyaM dosINamahANasiyANa vA saMdesaM.deti, tattha vipassAmotti, evaM agArisaMdesae dAyavve, athavA yadanyat sAmAiyakaDeNa karnavyaM tathAvi paJcakkhANaM karissAmo te, abhojatti.apeyatti AhAraposaho gahito, asiNAiMtitti sarIrasakAraposaho, AsaMdapaliyaM0 dabbhasaMthAragato posaho ceva, sAtAsokkhANuvandho ya susiraM ca, je puNa te tahA posahiyA ceva daMDaNikkhevo, evaM savyaposahevi, jeNa vAtAdieNa vagyAdINa vA kuDDapaDaNeNa vA te kevi vattavvA | saMmaM kAlagatA, na cAlamaraNenetyarthaH, nAgArjunIyAstu sAmAiyakaDe'hikAuMsarvapANAtivAtaM paccakkhAikkhissAmo taddivasaM, uktaM -1146 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakR tAGgacUrNiH // 462 // hi - "sAmAiyaMmi tu kate0 " yatazcaivaM teNa jaM bhaNitaM Natthi NaM se keyi pariyAe jeNa samaNovAmagassa egapANAeva daNDe Nikkhite, NaNu posahakaraNeNa caiva daMDaNikkhevo evaM savvapomahe demaposahevi desadaMDaNikkhevo, uktaM ca- ' jatto jatto Niyatti0' evaM tAva sAbhiggahA buccati / bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti tesiM ca NaM evaM khalu muMDA bhavittANo khalu vayaM aNuvyatAI mUlaguNe aNupAlettae, No khalu uttaraguNe, cAuddasamIsu posahaM, aNuvyayaM sammadaMsaNasArA, apacchimamAraNaMtimavakhamANotti, mAya hu citejjAsi jIvAmi varaM savvaM pANAtivAyaM paccakkhAimsAmi, buttA cauhiM AlAva ehiM paJcakakhAiNo, dANi jesu paccakkhAti te puNo buccaMti-bhagavaM ca NaM saMtegatiyA maNussA mahAramA mahApariggahA adhammiyA savvAto pANAivAtAta apaDiviratA jAva pariggahAto, AdANasotti kammANAmAdANaM jAca karmAdAnAnAM prakArA hiMsAdyA tesu 'sagamAdAe'ti svakarmma AdAya durgatigAmiNoti NirayadurgatiM gacchaMti, te pANAci bubaMti tasAvi bucaMti jAva NeyAue / jai savve tase mariuM bAyare vavajejjA tovi tumbhaccayaM vayaNaM Na gejjhaM hojjA, jeNa kei tamA tasesu ceva uvavaaMti teNa aNegaMtiyA vA pramANaM / bhagavaM caNaM saMtegatiyA maNussA apariggahA adhammiyA jAba sagamAdAe soggaimAyAe soggaigAmiNo deveSUtpadyante devagatiM gacchetItyarthaH, te pANAi0, bhagavaM ca NaM saMtegatiyA maNussA appAraMbhA appapariggahA jAva egaccAo pANAivAyAo paDiciratA egacAo aDiviratA caiva sAvagA, jehiM samaNovAsagassa AdANaso daMDe Nikkhito tato Ausa sagamAdAe soggaigAmiNo deveSUpapadyante, ukkosaM jAva accuo kappe, te pANAvi cuccaMti, bhagavaM ca NaM saMtegar3aA paccAyAnti te pANA yittha ya parattha ya saMte 0 No viSpajahaMtItikaTDa, tesu sAvagassa supacakkhAtaM bhavati, jamhA ya Na savve tasA thAvaresu uvavaaMti, tamhA aNegaMto, agaM udakabodhaH // 462 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakravAGgacUrNiH // 463 // tikaca hetuH 1 bhagavaM ca0 saMtegatiyA pANA dIhAuyA, kayare pANA ?, tasA, tatthavi nArakadevA avajjhA tahavi sAvao tesu paccakkhar3a, sesatirikkhajoNiyA veiMdiyA jAya paMcidipatirikkhA maNustA, etesu davyapANAtivAdo bhavati, bhAvaSANAivAdo tu causuvi gatipu, maNussatiriyA puNa dIhAuyA NiruvakamAo uttarakurugAdINaM avi davvapANAivAto Natthi, dhammacaraNaM paDucca dIhAuyA vA appAU vA, sesesuvi susamakAlesu usaNNaM NiruvakammAUyA, dosu dussamakAlesu cauTThANa paDitA, iha tu caraNa kAle caitra sAvago bhavati, tehiM dIhAuehiM sAvao puvvAmeva kAlaM kareti, te ya dIhAUyA tasattaNaM vippajahati, tesu sAvagassa supa cakkhAtaM bhavati, samao visae supaJcakakhAtaM bhavati, kathaM ?, bho tehiM samAuA iccetraM kAlaM kareti, te ya tasesu vA aNNattha vA ucacati jAvajjIvaM pacakkhANaMti tasesu viratA ceva hoMti, teNa appAuA tasA te puvvAmeva samaNovAsagAo kAlaM kareMti, tattha jar3a tasesu uvavajjaMti tesu paccakkhAtaM ceva, atha sthAvaresu AsI tato so'virato ceva, dRSTAntaH sa eva kSIrapratyAkhyAyI, tadeva | kSIraM dadhibhUtaMpi, supratyAkhyAtaM bhavati, idANiM disivataM desAvagAsiyaM ca pahuca vuccai, bhagavaM ca udAhu evaM vRttaM bhavati - No khalu vayaM saMcAramo muMDe bhacittA0 No khalu cAuda0 No khalu apacchima0 vayaM pavyadivasesu vA diyA vA rAto vA abhayaM taM caMkramaNAdi kurvate na bhavati, khemaM karotIti khemaMkaraH, sAmAiyade sAvagA0 purao kAuM puraskRtA pAiNaM khemaM payacchAmo abhayaM, taM caMkramAdi kurvato na bhavati khemaM karotIti khemaMkaraH / tattha AreNaM (sUtraM 81), pareNaM jAvatie Nikkhite disivataM desA|vagAsiyaM vA kataM, Nava bhaMgA navasUtradaNDakAH, zrAvakena paJca yojanAni kila desAvagAsikaM gRhItaM tatra ceyaM bhAvanA - paMcabhyo yojanebhyo Arato ye trasAH prANinasteSAM pratyAkhyAnaM karoti, tatra te paMcayojanAbhyaMtare ke'pi trasAH te sthAnatraye utpadyate, udakabodhaH // 463 //
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ udakavodhaH zrIsUtraka- tatra prathamaM tAvatpaJcayojanIbhyaH aMtaravartidhu trasepvAzrayaH prathamasUtradaNDakA, tathA'mAveca tramaH paMcayojanIbhya uttaravartipu sthAnatAUcUrNiH / repR-padyate dvitIyaH, tathA'sAveva paMcayojanavartI sthAvaraH paJcabhyo ye pareNa vartante trasasthAvarAstepatpadya tRtIye, dAnI te paMcabhyo // 46 // yojanebhyaH pareNa vartante trayasthAvarAste paMcayojanAbhyandaravartiSu trasepUtpadyante te prathamaH tathA ta eva paMcayojanabahirvatino trasasthAvarAH paMcayojanAbhyantaravattipUtpadyante dvitIyastu, ta eva paJcayojanabahitiSveva utpadyante tRtIyaH, ete ca sarve militA nava bhavaMti, ayaM bhAvArtha:-paJcayojanIabhyantaravartipu trasepu sUtradaNDavayaM; evaM paMcayojanAbhyantaravartipu sthAvarepu sUtradaNDakatrayaM, tathA ca paMcayojanabahirvatino ye sAH sthAvarAstepu sUtradaNDakatraya, atra ca ye te paMcabahirvatinoM mAH sthAvarAste parihAramaGgIkRtyaikAkArA eva, japi disivataM Na saMkhevitaM bhavati taMpi diNe diNe demAvagAsieNaM saMkheveti, jaNaM divasaM khittaM tarati saMkhivaMti, aTThA NAma kRSyAdikarmasu je tase virAdheti, 'athavA AyaTThAe paraTThAe ubhayadyAe vA, aNaTThA NAma bhamaMto khudaMto vA virAdheti, jaM ca vuttaM jahA savve tamA thAvarA hoti teNa te ThANaM ghattaMtikAuM' kayaM sAtrao viratiM karissati ?, NetaM bhUtaM bA bhavyaM vA jaNa savyathAvaga tasIhohinti, ye te Na ghAetti sAvao teNaM avirate bhaviSyatItyatra bramo-bhagavaM caNaM Na etaM bhUtaM / vA bhavvaM vA, evaM so udao aMNagAro jAhe bhagavaA gotameNa vahiM heUhiM Niruttaro kato tAhe aMto hitaeNaM evametaMti paDivajamANo cAhiraM ceTu Na payuMjati, 'jahA evametaM tumbhe, vIratteNa doNha vocchahatti, tate NaM bhagAM gotame NaM udagaM evaM vadAsIAuso! udaga jeNaM samaNaM vA mAhaNaM vA sammaM paNNavemANaM vA sa paribhAseimitti-paribhavati mannati evaM buddhyA gRhAti mithyAdhyavasAyena, athavA pari samantA mAmesa paribhApate, kathaM nAma esa etaM aTuM geNhejA evaM matyA, sesaM ca tI AyahitAya NANa // 464 //
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ udakabodhaH zrIsUtrakagicUrNiH // 465 // dasaNacaritajuttaM maggaM paribhApate seva. taM parivajA, bhAsijamANaM AgamittA jJAtvetyarthaH, NANaM sutaNANaM prApya vA AgamittA, dasaNaM samyagdarzanaM prApya, AgameNaM caritaM labdhvA prApya ityarthaH, pAvANi hiMsAdIni, athavA aMDa kammapagaDI gahitAo, khalu evaMkarmA paraloaM davyabhAve palipaMtho, vigghA vakkhoDA, mokkhaM Na gacchati, nAgArjunIyAstu jo khalu samaNaM vA hIlamANo paripAsati, hI-lajAyAM, heDyamANaH paribhAmati manasAvi, tatra vayamA tasmisa brUte, aTe bhAsijamANe yadi satyameva tanmanasA gRhAti tathAvi bAhirakaraNeNaM vAyAe Na pasaMsati yathA sAdhu sAdhviti, kAyena nAMgulisphoTanAdibhiH prazaMmati, manasA nAsya netravAsAdo bhavati, athavA vAyAe helayati chindhatIti tadA kAraNa vikSipati manasA netravAsAdo na bhavati AgamitANaM 2 bhAvANaM jANaNattAe AgamittA damaNaM bhAvANaM daMsaNattAe AgamettA caritaM NAyANaM pAvANaM akaraNatA, se khalu paralohA apaDimaMthattAe ciTThati, prazastamidAnI soM khalu samaNo vA mAhaNo vA paribhAsati satimiti maNNati tribhirapi kAyavAGmanominindati sAdhu suSThu vA agulisphoTanAdimiH prazaMmati manasA netravaprasAdena paralogavisuddhitti mokkhaM Agamesibhadro devesu uvavajati ?, evaM pRSTo bhagavatA gotameNaM, tate NaM se udae jamevaM syAt , kiM kAraNaM aNADhAyamANo prasthito, jato Na jANAmi kiM bhagavaM gotameNaM bhaNihiti ?, tate NaM bhagavaM gotame udagaM evaM vayAsI-Auso udagA jo khalu tahArUvassa maccasma samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi0 socA appaNo ceva suhumA appaNo ceva AtmanigatA sUkSmaH antagatA, nAnye, jJAyate ananyatulyaM anuttaraM, yogAnAM kSema nirapAyaM labhittA prApitA athavA sUkSma paDilehati kiM esoM jANati chiNNasaMzayaH sovi. tAva taM vaMdati jAva pajjuvAsati arthato'padizyate, ityukto bhagavaM udagAha-vaMdiyavve jAva pajjuvAsiyavveM, gautamAha-jaiL // 465/
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ udakavodhaH zrIsUtraka-10BevaM jANasi kiMNa vaMdasi ?, ityukto gautamena tataH sa udagaH peDhAlapuco bhagavaM gautama evaM vadAsI-etesiNaM bhaMte ! padANaM tAGgaNiH katarAI jAI pucchaNAe cuttANi madIyapakSasa tAnItyarthaH, aNNANatA evamaTuM No sahahitaM, etesiNaM iyANi jANaNatAe etamaDheM // 466 / / saddahAmi jadda satreti poyavvaM samiti / / 9959595555555555555555555555555555555 namaH sarvajadevAya vigatamohAya, samAptaM cedaM cUrNitaH sUtrakRtAbhidhAnaM dvitIyamaGgamiti / / PITHAMARITERATEmatlamIUTANDAR NEPARAMHARATARAMHANIPRIMURTINAUpanim MERS MINIPPLETEL 55555pha 555555555555555555555555555555555 // 466 //