________________
श्रीसूत्रकृ ताङ्गचूर्णिः
॥३२० ॥
निर्मिताः न निर्मितव्यं येषां असत्कार्यं तेषामभूत एव काष्ठादनिर्निर्मीयते मृतृपिंडाच घटः इत्यादि, नैवं सांख्यानां, कारणे कार्यसद्भावात् न हि किंचिन्निर्मितव्यमिति, अकडा णो कडा यथाऽन्येषामकृतकमाकाशं एवमकडा, यथा च घटः कृत्रिमः एवं नो अ कत्तिमा, अकृत्रिमत्वादेव च अनादी अणिधणा नेत्तत्ता भवति, ततोऽवन्ध्या नशून्या, न तेषां कश्चित् स्वामी प्रवर्त्तते इत्यतः अपुरोहिता, पुरुषार्थे तु स्वतः प्रवृत्तिरेपा, आह हि - 'वत्सविवृद्धिनिवृत्तं क्षीरस्य' यथा, अथवा नैवैपां कश्चिदेकं इन्द्रियाणामिव चक्षुः प्रधानं, स्वविपयबलवन्ति हि भूतानि, सकतत्ता नाम सासतनि, स्वकतभावः स्वकतत्तं, आयतङ्कं पुणेगे उक्तानि भूतानि भूतकारणाणि च अव्यक्तमहदहंकारः तन्मात्राणि, स्यात् - किमेषां प्रवृत्तिरिति ?, तदुच्यते, पुरुषार्थः स एवैषां पष्ठ यदर्श नातिवर्त्तते, असावपि सन्नेव, सच्चेऽपि प्रधानवत् शाश्वतः, सतश्च नास्ति विनाशः परमाणुवत्, असतः सम्भवो नास्ति खरविपाणवत्, आह हि - 'असदकरणादुपादान' एताव जावज्जीवकाएत्ति, किमिति १, न कश्चिदुत्पद्यति वा विनश्यति वा, नापि संसरति सर्वगतत्वात्, कूटस्थवदवतिष्ठते, एताव अस्थि, कोऽस्ति १, यदस्ति तदेतावदेव, प्रधानपुरुपावित्यर्थः, एताव ताव सन्दलोगे प्रधानः पुरुषानेव लोकः, एतंमुहं कारणमित्यर्थः, कारणभावः कारणता, अवि अन्तसो प्रधानपुरुषो व्यवस्य तृणाग्रादपि किंचिदन्यतो जायत इति, परमात्मा कारणात्मा तु करोति, तत्फलं तु परमात्मा भुंक्ते, तद्यथा तत्प्रकृति पुरुषान्तरं जानीते स किणं किणाविमाणो, जो किणा किणावेति च सोऽमुक्तोऽपि जायते, अनुमोदतेऽपि, कारणकारणाई पुणो भारियतराई तेण ताई गहिताई, उक्तं च - 'जो खायइन माणुस्सं मांसं अण्णं कतो स मेलेति ?,' एवं पयणपायणाईपि, एतेहिं पुण तिहिनि णव कोडीओ गहिताओ, अवि अन्तसो पुरिसमा विकिणित्ता एत्थवि जाण णत्थेत्थ दोसो, तेणोऽवि पडिवेरंति, सच्चे सिद्धते मोतुं अण्णत्थ किरिआदि वा
सांख्यमतं
॥३२० ॥
