Book Title: Savruttik Aagam Sootraani 1 Part 35 Uttaradhyayan Mool evam Vrutti Part 1
Author(s): Anandsagarsuri, Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Vardhaman Jain Agam Mandir Samstha Palitana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/035035/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 Agama namo namo nimmaladaMsaNassa Agama Agama pUjya AnaMda- kSamA-lalita- suzIla-sudharmasAgara-gurubhyo namaH savRttika- Agama-suttANi Agama bhAga 35 Agama 43 "uttarAdhyayanAni" mUlaM evaM vRtti: [1] pUjya zAsanaprabhAvaka AcArya zrI harSasAgarasUrijI kI preraNA se 'vardhamAna jaina Agama maMdira saMsthA' pAlitANA ~1~ Agama Agama Agama Agama Agama Agama Agama Agama mUla saMzodhaka :- pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba * Agama gama abhinava-saMkalanakartA :- Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D. zrutamaharSi] rAma Ajama ke Agama bhAgama Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa projekTa ke saMpUrNa anudAna-dAtA rukm OFF OF OF zrI Agama maMdira pAlitANA HIRO HIRO HIRO 2~ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladasaNassa gata savRttika-Agama-suttANi mUla saMzodhaka abhinava-saMkalanakartA __ pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] prata-prApti aura peja seTiMga kartA : ke ceramana zrI pravINabhAI zAha, amerikA mudraka : navaprabhAta prinTIMga presa amadAbAda Mo 9825598855/9825306275 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ h nshaas saahs s s s s s s s 3 vAcanA zatAbdI varSa s | m hil thi ngrl s'rdhaa 33kul ghr s' s haar nuuN Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [bhAga-35] zrI uttarAdhyayanAni (mUlasUtram-4/1) namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya zrIAnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo nama: "uttarAdhyayanAni" mUlaM evaM vRtti: [mUlaM + niyukti: + zAntisUri-racitA vRttiH] [Adya saMpAdakazrI] pUjya AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma. sA. (kiJcit vaiziSThyaM samarpitena saha) puna: saMkalanakartA- muni dIparatnasAgara (M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi) 28/07/2017, zukravAra, 2073 zrAvaNa zukla 5 'savRttika-Agama-suttANi' zreNi bhAga-35 zrI AgamoddhAraka-vAcanA-zatAbdI-varSa-nimitta 'Agama-vRtti-mudraNa-projekTa' Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI-saMrakSaka, jJAnadhanI, Agama-saMzodhaka, tIvra-medhAvI, samAdhimRtyu-prApta, bahumukhIpratibhAdhAraka pajyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasarIzvarajI mahArAja sAheba | .jinhone zuddha-zraddhA, samyak-zruta ArAdhanA, yathAkhyAtacAritra ke prati gati aura aMta samaya deha-mamatva ke tyAga ke dvArA kAyotsarga nAmaka : | abhyaMtara-tapa ki mizAla kAyama ki hai aise bahuzruta AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja kA paricaya karAnA mere lie nAmumakina hai , fira bhI | garubhakti baddhi se zraddhAMjalI svarupa eka mAmalI sI jhalaka paisa karane kA yaha prayAsa mAtra hai| .cAritra-grahaNa ke bAda alpa kAlame jo apane gurudeva kI chatrachAyA se dUra ho gaye , to bhI gurudeva ke svarga-gamana ko sirpha karmo kA prabhAva mAnakara apane saMyama ke lakSya prati sthira rahate hue akele jJAna-mArga ki sAdhanA ke patha para cale / paDhAI ke lie hI kitane mahino taka roja : ekAsaNA tapa ke sAtha bAraha killomiTara paidala vihAra bhI kiyA | lekina apane maMjhila pe DaTe rahe, aura pariNAma svarupa saMskRta evaM prAkRta bhASA kA, | / prAcIna lipio kA, vyAkaraNa-nyAya-sAhitya Adi kA sampUrNa jJAna prApta kiyA | jaina AgamazAstro ke samudra ko bhI pAra kara ge| . eka akelA AdamI bhI kyA nahIM kara zakatA? isa prazna kA uttara hameM isa mahApuruSa ke jIvana aura kavana se mila gayA, jaba ve cala pdd'e| devarddhigaNI kSamAzramaNa ke sthApita patha para. binA kisI sahAya lie hue sirpha akele hI "jaina-Agama-zAstro ko dIrghajIvI banAne ke lie aneka : hastaprato se zuddha-pATha taiyAra kiye | do vaikalpika Agama, kalpasUtra aura niyuktio ko jor3akara 45 Agama-zAstro ko saMzodhita kara ke saMpAdita kiyA || phira pAlItANAmeM Agama maMdira banavAkara Arasa-patthara ke Upara ye sabhI Agama-sAhitya ko kaMDArA , sUratameM tAmapatra para bhI aMkita karavAe aura / : "Agama maMjUSA" nAma se mudraNa bhI karavA ke bar3I bar3I peTImeM rakhavA ke gA~va gA~va bheja die | vartamAnakAlame sarva prathamabAra aisA kArya huA | .sirpha mUla Agama ke kArya se hI una ke kadama ruke nahI the , unhoMne Agamo kI vRtti, cUrNi, niyukti, avacUrI, saMskRta-chAyA Adi kA bhI saMzodhana-sampAdana kiyA | upayogI viSayo ke lie unhoMne eka lAkha zloka pramANa saMskRta-prAkata nae graMtho kI racanA bhI kI / kitane hI graMtho : kI prastAvanA bhI likhI | ye samyak-zruta mudrita karavAne ke lie Agamodaya samiti, devacaMda lAlabhAI ityAdi vibhinna saMsthA kI sthApanA bhI kI | .jJAnamArga ke alAvA sammetazikhara, aMtarIkSajI, kezariyAjI Adi tIrtharakSA kara ke samyaka-darzana-ArAdhanA kA paricaya bhI diyA | rAjAoM . ko pratibodha kara ke aura vAcanAo dvArA apanI pravacana-prabhAvakatA bhI ujAgara karavAI / bAladikSA, devadravya-saMrakSaNa, tithi-prazna ityAdi viSayome | satya-pakSameM aMta taka dRr3ha rahe | jainazAsana ke lie jaba jarurata par3I taba adAlatI kAravAIo kA sAmanA bhI bar3I niDaratA se kiyA thA | .sAgarAnaMdajI ke nAma se mazahUra ho cuke pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajIne apane parivAra svarupa 870 sAdhU-sAdhvIjI bhI zAsana ko bheTa kiye | ...ye the hamAre gurudeva "sAgarajI"... ........muni dIparatnasAgara... : .. - .. - .. - .. - .. - .. - .. ~6~ Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamaikalakSI, upadhAna-tapa-preraka, cAritra-mArga-rAgI, pravacana-paTu, suparivAra-yukta pUjya gacchAdhipatiAcAryadeva zrI devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba : ... paramapUjya AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ke pATa-paraMparAme hue tisare gacchAdhipati the pUjya AcArya zrI devendrasAgarasUrIzvarajI , jo eka | pUnyavAn AtmA the, dIkSA grahaNa ke bAda alpakAlame hI eka ziSya ke guru bana gaye | fira kyA ! ziSyo ki saMkhyA bar3hatI calI, bar3hate hue punya ke / * sAtha-sAtha ve Akhira 'gacchAdhipati' pada pe ArUr3ha ho gae | isa mahAtmA kA punya sirpha ziSyoM taka simita nahI thA, ve jahA kahIM bhI 'upadhAna-tapa' kI: preraNA karate the, turaMta hI vahAM 'upadhAna' ho jAte the | pravacanapaTutA evaM parSadApunya ke kAraNa una ke upadeza-prApta bahota AtmAone saMyama-mArga kA / svIkAra kiyA | khuda bhI saMyamaikalakSI hone ke kAraNa cAritramArga ke rAgI to the hI, sAthasAtha jJAnamArga kA sparza bhI una kA niraMtara rahetA thA | Apa kabhI bhI dupahara ko cale jAie, ve khuda akele yA ziSya-parivAra ke sAtha koI bhI grantha ke adhyayana-adhyApanameM rata dikhAI deNge| ... ye to hamane unake jIvana ke do-tIna pahela dikhAe / eka aura bhI anasaraNIya bAta una ke jIvana meM dekhane ko milI thI- 'ArAdhanA-prema'. | kaisI bhI zArIrika sthiti ho, magara unhoMne donoM zAzvatI olIjI, [poSa dazamI, zukla paMcamI, trikAla devavaMdana, parva yA parvatithi ke devavaMdana Adi : | ArAdhanA kabhI nahIM chor3I | AkharI sAlomeM jaba una ko ehasAsa ho gayA kI aba 'aMtima-ArAdhanA' kA avasara najadIka hai, taba una ke muhameM eka hI | raTaNa bArabAra cAlu ho gayA- "arihaMtanuM zaraNa, siddhanuM zaraNa, sAdhunuM zaraNa, kevalI bhagavaMte bhAkhelA dharmanu zaraNa' isI cAra zaraNo ke raTaNa ke sAtha hI ve : | samAdhi-mRtyu-rUpa samyak nidrA ko prApta hue the | aise mahAn sUrivara ko bhAvabarI vaMdanA | ... muni dIparatnasAgara... | ... zrI vardhamAna jaina Agama maMdira saMsthA, pAlitANA ... pUjyapAda AnaMdasAgara-sUrIzvarajI kI bauddhika-pratibhA kA mUrtimaMta svarupa aisI isa saMsthA kI sthApanA vikrama saMvata 1999 me mahA-vada 5 ko hui|| pUjya AcArya harSasAgarasUrijI kI preraNA se jina kI tarafa se isa savRttika-Agama-suttANi ke lie saMpUrNa dravya-sahAya kI prApti hui / zilpa-sthApatya , zilotkIrNa Agama aura samavasaraNa sthita nayanaramya 45 caumukha jina-pratimAjI se suzobhita aisA ye 'AgamamaMdira' hai, jo zatrujaya-girirAja ki taleTIme sthita hai | vartamAna 24 jinavara, 20 viharamAna jinavara aura 1 zAzvata milAkara 45 caumukhajI yahA birAjamAna hai | jahAM : |40 samavasaraNa kI racanA meru parvata ke tino kANDa ke varSoM ke anusAra cAra alaga-alaga raMgo ke Arasa-patthara se banA hai, devo dvArA racita samavasaraNa | ke zAstra varNana-anusAra Agama-maMdira ki samavasaraNa kA sthApatya hai / aisI aneka vizeSatA se yukta ye AgamamaMdira hai| - muni dIparatnasAgara... . . .. - .. -.. - .. - .. - .. -.. -.. - .. - .. - .. . - .. - .. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. - .. - .. - . ____ 'sAgara-samudAya-ekatA-saMrakSaka, tIrtha-uddhAra-kArya-pravRtta, guNAnurAgI' isa "savRttika-Agama-suttANi' zreNi bhAga 1 se 40 ke saMpUrNa anudAna ke preraNAdAtA pUjya zAsanaprabhAvaka AcArya zrI harSasAgarasUrijI mahArAja sAheba pUjyapAda sva. gacchAdhipati devendrasAgara-sUrIzvarajI ke vinayI ziSya evaM do gacchAdhipatio ke mukhya sahAyaka ke rupame 'sAgara samudAya' ke sucAru saMcAlaka pUjya harSasAgarasUrijI, jina kI preraNA se ye "savRttika-Agama-sattANi" ke mudraNa ke lie saMpUrNa dravyarAzi prApta huI, unakA atyalpa paricaya yahAM kareMge| samudAya-ekatA ke lie sadaiva prayatnazIla rahate hue ye mahAtmA samudAya ke sAdhu-sAdhvIjI kI AvazyakatAokI pUrtI ke lie bhI pravRtta rahete hai, prAcIna-arvAcIna tIrtho ke jIrNoddhAra evaM vikAza ke lie bhI utsAhita rahete hai, jJAna-kSetra achUtA na rahe isIlie anumodanA, anudAna evaM samaya milane para zAstra-vAMcanameM bhI rUci rakhate hai | samudAya ke jarUratamaMda sAdhvIjI bhagavaMto ke AvAsa kA viSaya ho yA sAdhvIjI ke vihArameM majadUra : kA vetana cukAnA ho, aise choTe-choTe kAryoM ke prati bhI una kA lakSya rahetA hai | darzana-zuddhi ke lie jaba unhoMne samagra bhAratavarSa ke 100 sAla taka ke | purAne jinAlayo meM 18 abhiSeka kI preraNA kI, usa vakta lagabhaga sabhI abhiSeka-sAmagrI kI dravya-zuddhi kA qhayAla rakhate hae apanI medhAvI buddhi kA / : paricaya diyA thA, sAthame anukaMpA bhAva se pujArI yA vidhi karAnevAle ko yatkiMcit bahumAna pragaTa karate hue kucha dhana-rAzi pradAna krvaaii| aise bahuguNa-saMpanna mahAtmA pUjya AcAryazrI harSasAgara-sUrijI ko hama bhAvabharI vaMdanA karate hue isa zrutakArya kA prAraMbha karane jA rahe hai / .. muni dIparatnasAgara [kAtrajapUnA, kapaDavaMja, prabhAsapATaNa Adi sthAnome AgamamaMdira ke preraka, karmagraMtha abhyAsa, nispRha mahAtmA pUjyapAda gacchAdhipati AcArya zrI daulatasAgara-sUrIzvarajI mahArAja sAheba (evaM) ajAtazatru, svAdhyAya-rasika, prazAMtamUrtI aura apane guru ke prItipAtra parama pUjya AcArya zrI naMdIvardhanasAgara-sUrijI mahArAja sAheba isa pavitra zruta-kAryame dono sUrivaro kA smaraNa karate hue koTi koTi vaMdanA ke sAtha :-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-.. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [-], mUlaM [-], niyukti: [-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43) mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: TA zreSThi-devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-manthAGkaH 33. zrIjinennadeSAnumatapratyekadAdikaSipraNItAni zrutakevalidhuryatrImajababAhusvAbhisUktanithuktikAni vAdivetAlazrIzAntisUrivaryavivRtAni shriimntyuttraadhyynaani| (vibhAgaH prathamaH) prasepikA-devacandra lAlabhAI jainapustakodArabhANDAgArasaMsthA vikhyAtikArakaH-zAha nagInabhAI ghelAbhAI-javherI, askhaikaH kAryavAhakaH / idaM pustakaM mumbayAM zAha nagInabhAI ghelAbhAI janherI 426 javherI bAjAra isanema 'nirNayasAgara' mudaNAspade kolabhATavIbhyAM 23 tame gRhe rAmacandra yesU zeDagevArA mudrASitaM prkaashit| prathamasaMskAre pratayaH 50..] asya punarmudraNAcAH sarve'dhikArA etadbhANDAgArakAryavAhakANAmAyattAH sthaapitaaH| [mohamayIpattane. vIrasaMvat 2442. vikramasaMvat 1972. krAiSTasya sam 1916. vetanaM 1-5-0 [Rs. 1-5-0] T MIREDuratimintinatime uttarAdhyayana0 sUtrasya mUla "TAiTala peja" ~9~ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAkA: 1640+88 uttarAdhyayanAni mUla-sUtrasya viSayAnukrama dIpa-anukramA: 1731 | pRSThAMka: mUlAMka: adhyayanaM | pRSThAMka: | | malAMka: | | adhyayanaM 0001 | 01 vinayasUttaM 0407 | 13 citrasaMbhUtiyaM 0049 | 02 pariSaha vibhakti : 0442 | 14 iSakAriyaM 0095 / 03 cAtaraMgiyaM 290 0495 | 15 sabhikSukaM 0115 04 asaMskRtaM 387 0511 | 16 brahmacaryasamAdhi. 0128 | 05 akAmamaraNiyaM / 464 0539 | 17 pApazramaNiyaM 016006 kSullakanirgranthiyaM 0560 | 18 saMyatiyaM 0179 07 aurabhiyaM 0614 | 19 mRgAputrika 0209 08 kApiliyaM 0713 20 mahAnirgranthiyaM 0228 | 09 namipravrajyA 0773 21 samudrapAlitaM 0291 | 10 drumapatraka 0797 22 rathanemiyaM 0328 | 11 bahuzrutapUjA 0847 23 kezIgautamiyaM 0360 | 12 harikeziyaM 0936 | 24 pravacanamAtA mulAMka: adhyayana | pRSThAMka: 0963 | 25 yajJakiyaM 1007 26 sAmAcArI 1059 27 khalaMkiyaM 1076 28 mokSamArgagati: 1112 | 29 samyaktvaparAkrama 1989 30 tapomArgagati: 1226 | 31 caraNavidhiH 1247 32 pramAdasthAnaM 1358 | 33 karmaprakRtti : 1383 | 34 lezyA-adhyayana 1444 | 35 aNagAramArgagati: 1465 36 jIvAjIvavibhaktiH pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~10 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [uttarAdhyayanAni- mUlaM evaM vRtti:] isa prakAzana kI vikAsa-gAthA yaha prata sabase pahale "uttarAdhyayanAni sUtra" ke nAmase sana 1916 (vikrama saMvata 1972) meM devacandra lAlabhAi pustakoddhAra saMsthA dvArA prakAzita huI, isa ke saMpAdaka-mahodaya the pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI (sAgarAnaMdasUrijI) mahArAja sAheba | isI prata ko phira apane nAmase 'jinazAsana ArAdhanA TrasTa' kI tarapha se AcArya zrI hemacandrasUrijIne chapavAI , jisame unhoMne khudane to kucha nahIM kiyA, magara isI prata ko oNphaseTa karavA ke , Upara apanA nAma evaM apanI prakAzana saMsthA kA nAma chApa diyA. yaha spaSTa rUpase eka prakArase adattAdAna hI hai, aisI aneka prato ke agale do peja palaTakara yA nae DAlakara unhoMne apane nAmase chapavAi hai , isa taraha vo apane Apako bar3A Agama saMrakSaka sAbita karanekI anucita ceSTA kara cuke hai| isI uttarAdhyayana--sUtra kI prata ko oNphaseTa kI madada se dusarone bhI prakAzita karavAI hai , kisIne pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAjazrI kA nAma bar3I ijjata ke sAtha apanI jagaha pe hI rakhA hai , aura khudakA nAma puna: saMpAdaka rUpa se peza kiyA hai to kisIne apanA nAma Age kara diyA hai aura pUjya sAgarAnaMdasUrIzvarajIkA nAma gauNa kara diyA hai yA ur3A diyA hai| hamArA ye prayAsa kyoM? Agama kI sevA karane ke hameM to bahota avasara mile, 45-Agama saTIka bhI hamane 30 bhAgome 12500 se jyAdA paSThomeM prakAzita karavAe hai, kintu logo kI pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ke prati zraddhA tathA prata svarupa prAcIna prathA kA Adara dekhakara hamane isI prata ko skena karavAI, usake bAda eka speziyala phorameTa banavAyA, jisame bIcame pUjyazrI saMpAdita prata jyoM kI tyoM rakha dI,Upara zIrSasthAname Agama kA nAma, phira adhyayana-mUlasUtra Adi ke naMbara likha die, tA~ki par3hanevAle ko pratyeka peja para kaunasA adhyayana, sUtra, Adi cala rahe hai usakA saralatAse jJAna ho zake | bAyIM tarapha Agama kA krama aura isI prata kA sUtrakrama diyA hai, usake sAtha vahA~ 'dIpa anukrama' bhI diyA hai, jisase hamAre prAkRta, saMskRta, hiMdI gujarAtI, iMgliza Adi sabhI Agama prakAzanomeM praveza kara zake | hamAre anukrama to pratyeka prakAzanomeM eka sAmAna aura kramazaH Age bar3hate hue hI hai , isIlie sirpha krama naMbara die hai, magara prata meM gAthA aura sUtroM ke naMbara alaga-alaga hone se hamane jahAM sUtra hai vahA~ kauMsa ] die hai aura jahAM gAthA hai vahA~ ||-| aisI do lAina khIMcI yA 'gAthA' zabda likhA hai| hara pRSTha ke nIce viziSTha phUTanoTa dI hai| zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. kI preraNAse aura zrI vardhamAna jaina AgamamaMdira, pAlitANA kI saMpUrNa dravya sahAya se ye 'savRttika-Agama-suttANi' bhAga-35 kA mudraNa huA hai, hama una ke prati hamArA AbhAra vyakta karate hai| paratnasAgara. ~11~ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra ___ adhyayanaM -1, mUlaM -1, (43) niyukti: [-] EC+C+C25ACCIA zreSTidevacandralAlabhAI jainapustakoddhAra-granthAGke aham pUrvodRtajinabhASitazrutasthavirasaMDabdhAni / zrImadbhadrabAhusvAmisaMkalitaniyuktiyutAni / zrIzAntyAcAryavihitaziSyahitAkhyavRttiyuktAni / zrIuttarAdhyayanAni / zivadAH santu tIrthazA, vinasavAtaghAtinaH / bhavakRpoto yeSAM, vAga varatrAyate nRNAm // 1 // samastavastuvistAre, vyAsarpattalayajale / jIyAt zrIzAsanaM jainaM, dhIdIpoddIsivarddhanam // 2 // yatprabhAvAdavApyante, padArthAH kalpanA vinA / sA devI saMvide naH stAdastakalpalatopamA // 3 // For PATRAPVRUIROIN pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtrA4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~12~ Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], mUlaM [-], niyukti: [-] * uttarAdhya. bRhadvRttiH * vyAkhyAkRtAmakhilazAstravizAradAnA, sUcyapravedhakadhiyAM zivamastu teSAm / adhyayanam yairatra gADhataragUDhavicitrasUtragranthirvibhidya vihito'dya mamApi gmyH||4|| adhyayanAnAmeSAM yadapi kRtAbhUrNivRttayaH kRtibhiH / tadapi pravacanabhaktistvarayati mAmatra vRttividhau // 5 // iha khalu sakalakalyANanibandhanaM jinAgamamavApya vivekinaivaM vivecanIyaM-yaduta mahArtho'yaM manorathAnAmapyapathabhUto bhUrijanmAntaropacitapuNyaparipAkato mahAnidhiriSa mayA'dhigataH, tathAhi-mahati saMsAramaNDale'smin mAnasAdidaNDairabhihanyamAnAH kaSTeneSTaviziSTArthI mahApurImiya manujagatimanupravizanti jantavaH, anupravizyApi cAsyAmaurathyikA ivAkRtasukRtasambhArA nirIkSitumapi nainaM kSamante, kimaGga punarakhAmumiti ?, etadavAptI sarvathA / katArtho'smi, sambhavati cAsyAM khopakAravatparopakAre'pi zaktiriti nedAnI yuktA kardaryatA, kintu ?, bhavitavya-TH mudArAzayena, paropakArapUrvikaiva ca khopakArapravRttirudArAzayatAM khyApayatIti paropakAra evAditaH pravartitumucitam / 1 santi cAsmin mahitamAhAtmyAH samIhitasampAdakAca maNaya iva caraNakaraNAdigocarAcArAdyaGgAnuyogAH, na caita idAnIM samyagdarzanAdihetuM mithyAtvAdipizAcazamanaM dharmakathAtmakottarAdhyayanAnuyogaM rakSAvidhAnamivApahAya // 1 // khayaM grahItumanyasmai vA dAtuM yujyante, ityArabhyata uttarAdhyayanAnuyogaH-tatra ca na tathAvidhaphalAdiparijJAna 1 bhikssaacraaH| 2 kRpaNatA / **** pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~13 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], mUlaM [-], niyukti: [-] T, , r"blo vikalA prekSAvatAM pravRttiH, tasyAstadyApakatvAd, vyApyasya ca vyApakAvinAbhAvitvAt , ataH prekSAvatpravRttyaGgamAtvAt phalayogamaGgalasamudAyArthAnuyogadvAratadbhedaniruktikramaprayojanAni yAcyAni / yatha zabdasyApramANatvamabhidhAya / matadabhidhAnasyAnarthakatvamiha kaizciduktaM, tadasAdhu, zabdasyApramANatve tatprAmANyamUlatvena sakalavyavahArANAmuccheda prasaGgAt , uktaM hi-"lokikavyavahAro'pi, yasminna vyavatiSThate / tatra sAdhutvavijJAnaM, vyAmohopanivandhanam // 1 // " iti / tathA ca zAstrAdau phalAdipratipAdikA pUrvAcAryagAthA-'tassa phalajogamaMgalasamudAyatthA taheva dArAI / se tabbheyaniruttikkamapayoyaNAIca bcaaii||1||'phlaabhilaassinnaaN ca sakalaprekSAvatAM pravRttiriti prathamataH phalasthAbhi-3 dhAnaM, tatrApi kimidaM sambaddhamutAsambaddhamiti vicArata eva vipazcitaH pravartanta iti tadanu yogasya, ityAdi kramapramAyojanaM sarvatra yojya, tatra phalaM kartuH zrotuzcAvyavahitaM vineyAnugraho yathAvadarthAvabodhazca, vyavahitaM punarubhayorapi & taduttarottaraguNaprakarSaprAptyA'pavargAvAptiriti / yogaH sambandhaH, sa ca hetutaH phalataca, tatra hetuta uttarAdhyayanAnu-Ta yogasya sAkSAtkRtadharmANaH sUtrakRta eva yathAkhaM praNetAraH tatastadavayodhitatadardhAstacchiSyAH tato'pi tadvine-12 yAstAvad yAvad bhagavAn bhadrabAhuH tato bhASyakRtastatazcUrNikRtaH tato'pi vRttikRto yAvadasmadgurava iti guruparvadAkramalakSaNaH / phalatastUpAyopeyabhAvarUpaH abhihitaphalasyopeyatvAt pratutAnuyogasya ca tadupAyatvAditi / mamAti-13 1 tasya phalayogamaGgalasamudAyArthAMstathaiva dvArANi / tad (dvAra ) bhedaniruktikramaprayojanAni ca vAcyAni // 1 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], ____mUlaM [-], niyukti: [-] RSSC T_ Ta uttarAdhya. vinAzayati zAstrapAragamanavighnAn gamayati-prApayati zAstrasthairya lAlayati ca-zleSayati tadeva ziSyapraziSyaparampa-12 bRhadRttiH | kArAyAmiti maGgalaM, yadvA manyante anApAyasiddhiM gAyanti pravandhapratiSThirti lAnti vA'vyavacchinnasantAnAH ziSya praziSyAdayaH zAstramasminniti maGgalam , AdimadhyAvasAnavartinastasyoktarUpArthaprasAdhakatyena prasiddhatvAt , uktaM // 2 // hi-taM maMgalamAIe majjhe pajaMtae ya satthassa / paDhamaM satthassAvigghapAragamaNAya niddiDhe // 1 // tasseva u |thijatthaM majjhimayaM aMtimaM ca tasseva / abocchittinimittaM sissapasissAivaMsassa // 2 // " taca nAmAdicaturbheda, tatra majhalamiti nAmaiva nAmamaGgalaM, sthApanAmaGgalaM mAlAkAraH, makalAni ca darpaNAdIni, yathoktam-"dappaNahai bhaddAsaNa vaddhamANa varakalasamacchasirivacchA / socchiya naMdAvattA lihiyA aTTaha mNglgaa||1||" iti, dravyamA vamaGgale tyAvazyakabhASyAnusArato'vaboddhavye / tatra ceha bhAvamaGgalenAdhikAraH, taya kRtameva, nandirUpatvAt tasya, nandivyAkhyAnapUrvakatvAca sakalAnuyogasya, apavAdata utkrameNApi yadA'nuyogastadA bhAvata AdimaGgalaM 'saMjogA viSpamukarasa aNagArassa' tti aNagAragrahaNaM, madhyamaGgalaM, 'kaMpile nayare rAyA' ityAdinA'nagAraguNavarNanam , antya 1 danmaGgalamAdau madhye parvante ca zAstrasya / prathamaM zAstrasyAvinapAragamanAya nirdiSTam // 1 // tasyaiva tu sthairya madhyamamantimaMca tasvaiSa / avyavacchittinimitaM ziSyapaziSyAdivaze // 2 // 2 darparNa bhadrAsanaM vardhamAno varakalazo maramaH zrIvatsaH / skhasiko nandyA-12 voM likhitAnyaSTASTa maGgalAni // 1 // ISROXXX wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~15 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], mUlaM [-], niyukti: [-] Ttstshaa , zl- PmAlam 'ii pAukare buddhe' ityAdinA buddhAdyabhidhAnaM / samudAyo-varNapadavAkyazlokAdhyayanakadambakAtmakazrutaska ndharUpastasyAbhidheyo'rthaH samudAyArthaH, sa ceha dharmakathAtmakaH, vizeSatastvenaM 'paDhame viNaoM' ityAdinA niyukti kAra evaM vakSyati / dvArANIti prakramAdanuyogadvArANi, tatra cAnugatamanurUpaM vA zrutasya khenAbhidheyena yojana-sambaFdhanaM tasmin vA'nurUpo'nukUlo vA yogaH zrutasyaivAbhidhAnanyApAro'nuyogaH, taduktam-"aNujoyaNamaNujogo suyassa niyaeNa jamabhidheyeNaM / vAvAro vA jogo jo aNurUvo'NukUlo vA // 1 // " tasya dvArANi-upakramAdIni anuyogadvArANi tAni tadbhedaniruktikramaprayojanAni ca 'tatthajjhayaNaM paDhama' mityatra vakSyAmaH / Aha-prakRto'yamuttarAdhyayanAnuyogaH, tatra kimetAnyuttarAdhyayanAnyaGgamaGgAni zrutaskandhaH zrutakandhA adhyayanamadhyayanAni uddezaka uddezakAH 1, ucyate, nAjhaM nAGgAni, zrutaskandho na zrutaskandhAH, nAdhyayanamadhyayanAni, noddezako noddezakA iti / asya ca nAmanikSepe 'uttarAdhyayanazrutaskandha' iti nAma, tatrottaraM nikSeptavyamadhyayanaM zrutaskandhazca, tatrottaranikSepAbhidhAnAyAha bhagavAn niyuktikAraH -% - 224 1 anuyojanamanuyogaH sUtrasya nijakena yadabhidheyena / vyApAro vA yogo yo'nurUpo'nukUlo vA // 1 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~16 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], ____mUlaM [-], niyukti: [1] I uttarAdhya. nAma ThavaNA davie khitta disA tAvakhitta pannavae / paikAlasaMcayapahANanANakamagaNaNao bhAve // 1 // adhyayanam bRhadvRttiH 8 vyAkhyA-iha ca supo yatrAdarzanaM tatra sUtratvena chAndasatvAt luk, tathottaranikSepaprastAvAt sUcakatvAtsU trasya 'kamauttareNa pagaya' mityuttarazravaNAca 'nAma' ti nAmottaraM 'ThavaNaM' ti sthApanottaramityAdyabhilApaH kAryaH / tatra nAmottaramiti nAmaica yasya thA jIvAderuttaramiti nAma kriyate, sthApanottaramakSAdi, uttaramiti vrnnvinyaaso| vA, dravyottaramAgamato jJAtA'nupayukto noAgamato jJazarIrabhavyazarIre tayatiriktaM ca, tatra tayatiriktaM tridhA-sacidattAcittamitrabhedena, tatra sacittaM pituH putraH, acittaM kSIrAt dadhi, mizraM jananIzarIrato romAdimadapatyam , iha ca dravyaparyAyobhayAtmakatve'pi vastuno dravyaprAdhAnyavivakSayA pitrAdevaMbhavanatazca putrAdInAM dravyottaratvaM bhAvanIyaM, kSetrottaraM mervAdyapekSayA yaduttaraM, yathottarAH kuravaH, yadvA pUrva zAlikSetraM tadeva pazcAdikSukSetraM, diguttaramuttarA diga, di dakSiNadigapekSatvAdasya, tApakSetrottaraM yattApadigapekSayottaramityucyate, yathA-sarvepAmuttaro mandarAdriH, prajJApakottaraM| yat prajJApakasya vAma, pratyuttaramekadigavasthitayordevadattayajJadattayordevadattAt paro yajJadatta uttaraH, kAlottaraH samayA 1kayapavayaNappaNAmo buccha dhammANuogasaMgahi / uttarajjhavaNANuogaM guruvaesANusAreNa // 1 / / ityeSA gAthA''dau niyuktipustake dRzyate, na ca vyAkhyAtetyupekSitA, anuSandhAdidarzitayopayogive (kRtapravacanapraNAmo vakSye dhrmaanuyogsNgRhiitm| uttarAbhyayanAnuyoga gurUpadezAnusAreNa)13 - iti saMskaraNaM neym| T IN3 // JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~17~ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [1] adhyayanaM [-], mUlaM [-], dAvalikA AvalikAto muhUrtamityAdi, saJcayottaraM yatsaJcayasyopari, yathA dhAnyarAzeH kASThaM, pradhAnottaramapi trividhaMsacittAcittamizrabhedAt, sacittapradhAnottaramapi tridhaiva tathathA - dvipadaM catuSpadamapadaM ca tatra dvipadamanuttarapuNyaprakRtitIrthakaranAmAdyanubhavanataH tIrthakaraH, catuSpadamananyasAdhAraNazauryadhairyAdiyogataH siMhaH, apadaM ramyatvasurasevyatvAdibhirjAtyajAmbUnadAdimayI jambUdvIpamadhyasthitA sudarzanAjambUH, acittamacintyamAhAtmyazcintAmaNiH, mizraM tIrthakara eva gRhasthAvasthAyAM sarvAlaGkArAlaGkRtaH, jJAnottaraM kevalajJAnaM vilInasakalAvaraNatvena samastavastusvabhAvAbhAsitayA ca yadvA zrutajJAnaM, tasya khaparaprakAzakatvena kevalAdapi maharddhikatvAt uktaM ca"suyaNANaM mahiDIyaM, kevalaM tayaNaMtaraM / appaNo ya paresiM ca, jamhA taM paribhAvaNaM // 1 // " ti, kramottaraM kramamAzritya yadbhavati taccaturvidhaM - dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, tatra dravyataH paramANordvipradezikaH tato'pi tripradezikaH evaM yAvadantyo'nantapradezikaH skandhaH, kSetrata ekapradezAvagADhAt dvipradezAvagADhaH tato'pi triprade| zAvagADhaH evaM yAvadavasAnavartyasaGkhyeyapradezAvagADhaH, kAlata ekasamayasthiterdvisamaya sthitiH tato'pi trisamayasthitiH | evaM yAvadasaGkhyeya samayasthitiH, bhAvata ekaguNakRSNAt dviguNakRSNaH tato'pi triguNakRSNaH evaM yAvadanantaguNakRSNaH, yato vA kSAyopazamikAdibhAvAdanantaraM yaH kSAyikAdirbhavati, 'gaNaNaotti gaNanAta uttaramekakAda 1 zrutajJAnaM mahaddhikaM kevalaM tadanantaram / Atmanazca pareSAM ca yasmAttatparibhAvanam // 1 // Education intimational For at Use Only www.jancibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~18~ Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [-], mUlaM [-], niryukti: [1] uttarAdhya. bRhadvRttiH | dvikastato'pi trika evaM yAvacchIrSaprahelikA, bhAyottaraM kSAyiko bhAvaH, tasya kevalajJAnadarzanAdyAtmakatvena sakalaudayikAdibhAvapradhAnatvAd / Aha-- evamasya pradhAnottara evAntarbhAvAdayuktaM bhedenAbhidhAnaM, yadyevamatyalpamidamucyate, evaM hi nAmAdicatuSTaya eva sarvanikSepANAmantarbhAvAttadevAbhidheyaM tata ihAnyatra ca ynnaamaadictussttyaadhikniksse|| 4 // OM pAbhidhAnaM tacchiSyamativyutpAdanArthaM sAmAnyavizeSobhayAtmakatvakhyApanArthe ca sarvavastUnAmiti bhAvanIyamiti gAthArthaH // 1 // ihAnekadhottarAbhidhAne'pi kramottaramevAdhikariSyati, viSayajJAne ca viSayI sujJAno bhavati iti manvAno yatrAsya sambhavo yatra cAsambhavo yatra cobhayaM tadevAha - Education intam jahaNNaM suttaraM khalu ukkosaM vA aNuttaraM hoi / sesAI uttarAI aNuttarAI ca neyANi // 2 // vyAkhyA - jaghanyaM sottaraM 'kha' avadhAraNe, sottarameva 'ukphorsa' ti utkRSTaM vAzabdasyaivakArArthasya bhinnakramatvAd anuttarameva bhavati, 'zeSANi' madhyamAni 'uttarANi' iti arzaAditvenAjantatvAt matublopAdvotaravanti anuttarANi ca jJeyAni / dravyakramottarAdIni hi jaghanyAnyekapradezikAdIni upari dvipradezikAdivastvantarabhAvAt sottarANyeva, tadapekSayaiva teSAM jaghanyatvAt, utkRSTAni tvantyAnantapradezikAdInyanuttarANyeva, tadupari vastvantarAbhAvAd, anyathotkRSTatvAyogAt, madhyamAni tu dvipradezikAdIni tripradezikAdyapekSayA sottarANi eka For Fans at Use Only adhyayanam 1 ~19~ // 4 // ww pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [-], ____mUlaM [-], niyukti: [2] FFEE pradezApekSayA tvanuttarANi, uparitanavastvapekSayaiva sottaratvAt iti gAthArthaH // 2 // uttarasyAnekavidhatvena | yenAtra prakRtaM tadAhakamauttareNa pagayaM AyArasseva uvarimAiM tu / tamhA u uttarA khalu ajjhayaNA hu~ti NAyavA // 3 // vyAkhyA-kramApekSamuttaraM kramottaraM, zAkapArthivAditvAnmadhyapadalopI samAsaH, tena prakRtam-adhikRtam , iha ca kramottareNeti bhAvataH kramottareNa, etAni hi zrutAtmakatvena kSAyopazamikabhAvarUpANi tadrUpasyaivA''cArA-1 syopari paThyamAnatvenottarANItyucyante, ata evAha-AyArasseva uvarimAIti evakAro bhinnakramaH, tatazcAcArasyoparyaMca-uttarakAlameva 'imAnI'ti hRdi viparivartamAnatayA pratyakSANi, paThitavanta iti gamyate, 'tuH' vizezAyaNe, vizeSazcAyaM yathA-zayyambhavaM yAvadeSa kramaH, tadA''ratastu dazavakAlikottarakAlaM paThyanta iti, tamhA utti 18 'tuH' pUraNe, yattadozca nityamabhisambandhaH, tato yasmAdAcArasyoparyavemAni paThitavantastasmAd 'uttarANi' uttaraza bdavAcyAni, 'khaluH' vAkyAladvAre'vadhAraNe vA, tata uttarANyeva 'adhyayanAni' vinayazrutAdIni bhavanti 'jJAta-1|| vyAni' avaboddhabyAni, prAkRtatvAca liGgavyatyaya iti gAthArthaH // 3 // Aha-yadyAcArasyopari paThyamAnatvenottarA-8 ASSASARAN pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~-20~ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], ____mUlaM [-], niyukti: [3] adhyayanam bRddhRttiH T TA uttarAdhya. NyamUni, taki? yata evAcArasya prasUtireSAmapi tata eva abhidheyamapi yadeva tasya tadevotAnyati saMzayApa- 4 nodAyAhaaMgappabhavA jiNabhAsiyA ya ptteybuddhsNvaayaa| baMdhe mukkhe ya kayA chattIsaM uttarajjhayaNA // 4 // vyAkhyA--aGgAd-dRSTivAdAdeH prabhava-utpattireSAmiti aGgaprabhavAni, yathA parIpahAdhyayana, vakSyati hi-"kammappavAyapuve sattarase pAhuDaMmi jaM sutaM / sanayaM sodAharaNaM taM ceva ihaMpi NAyacaM // 1 // " jinabhASitAni yathA dumapuSpikA'dhyayana, taddhi samutpanna kevalena bhagavatA mahAvIreNa praNItaM, yadvakSyati--"taMNissAe bhagavaM sIsANaM| deha aNusahi"ti, 'caH' samucaye, pratyekabuddhAca saMvAdazca pratyekabuddhasaMvAdaM tasmAdutpannAnIti zeSaH, tatra pratyekabudaddhA-kapilAdayaH tebhya utpannAni yathA kApilIyAdhyayanaM. vakSyati hi-'dhammadRyA gIyaM tatra hi kapileneti prakramaH, saMvAdaH-saGkatapraznottaravacanarUpastata utpannAni, yathA-kezigautamIyaM, vakSyati ca-"gotamasIo ya saMvAyasamuTThiyaM tu jamheya"mityAdi / nanu sthaviraviracitAnyevaitAni, yata Aha cUrNikRt-"sutte therANa attAgamo"tti 1 karmapravAdapUrve saptadaze prAbhRte yatsUtram / sanayaM sodAharaNaM tadevehApi jJAtavyam // 1 // 2 tanninayA bhagavAn ziSyebhyo dadAtyadAnuzAstim / 3 dharmArthAya gItam / 4 gautamakezIsaMvAdatazca samutthitaM tu yasmAdidam / 5 sUtre sthavirANAmAtmAgama iti / // 5 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~21 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-1, ____mUlaM [-], niyukti: [4] FFEE nanyadhyayane'pyuktam-"jassa jettiyA sIsA uppattiyAe veNaiyAe kammayAe pariNAmiyAe caubihAe buddhIe | ubaveyA tassa tettiyAI paiNNagasahassAI" prakIrNakAni cAmUni tatkathaM jinadezitatvAdina virudhyate ?. ucyate. tathAsthitAnAmeva jinAdivacasAmiha randhatvena taddezitatvAdhuktamiti na virodhaH / bandha-AtmakarmaNoratyantasaMzlepastasmin , mokSaH tayorevA''tyantikaH pRthagbhAvastasmiMzca kRtAni, ko'bhiprAyaH?-yathA bandho bhavati yathA ca mokSastathA pradarzakAni, tatra bandhe yathA-"ANAaNihesakareti" mokSe yathA-"ANANihesakare"ti. AbhyAM Kaa yathAkramamavinayo vinayazca pradarzyate, tatrAvinayo mithyAtvAdyavinAbhUtatvena bandhasya vinayazcAntarapauruSatvena mokSasya kAraNamiti tattvatastau yathA bhavatastadevoktaM bhavati, mokSaprAdhAnye'pi bandhasya prAgupAdAnamanAditvopadarzanArtha, yadvA 'vaMdhe mokkhe yati cazabda evakArArtho bhinnakramaca. tato bandha evaM sati yo mokSastasmina kRtAni, anenAnAdimuktamatavyavacchedazca kRtaH, tatra hi mokSazabdArthAnupapattiH sakalAnuSThAnavaiphalyApattizca, kimevaM katicideva ?, netyAha-patriMzat' patriMzatsaGkhyAni, ko'rthaH-sarvANi uttarAdhyayanAni iti gAthArthaH // 4 // itthaM prasaGgata uktarUpaM saMzayamapAkRtyAdhyayananikSepaM vineyAnugrahAya tatparyAyanikSepAtidezaM cAha 1 yasya cAvantaH ziSyA autpattikyA vainavikyA karmajayA pAriNAmikyA caturvidhayA yusyopapetAstasya tAvanti prakIrNakasahasrANi / RR AjJA'nirdezakaraH / 3 AjJAnirdezakaraH / -1-4%-500 JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~22 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], ____mUlaM [-], niyukti: [5] uttarAdhya nAma ThavaNajjhayaNe davajjhayaNe ya bhAvaajjhayaNe / emeva ya ajjhINe AyajjhavaNeviya taheva // 5 // adhyayanam bRhadvRttiH | vyAkhyA-'nAma ThavaNajjhayaNe'tti pratyekamadhyayanazabdasambandhAnAmAdhyayanaM sthApanAdhyayanaM dravyAdhyayanaM ca-18 stha bhinnakramatvAd bhAvAdhyayanaM ca, tatra nAmasthApane gatArthe, dravyAdhyayanamAgamato jJAtAnupayuktaH, nogamato jJazarIrabhavyazarIre tavyatiriktaM ca pustakAdinyasta, bhAvAdhyayanamAgamato jJAtopayuktaH, noAgamatastu prastutAdhyayanAnyeva, AgamaikadezatvAdeSAm / evaM cAkSINamAyaH kSapaNA'pi ca tathaiva, ko'rthaH ?-adhyayanavadetAnyapi nAmAdibheda-13/ bhinnAnyeva jJeyAnIti gAthArthaH // 5 // sAmprataM nAmAdhyayanAdIni trINi prasiddhAnyeveti manyamAno niyuktikAro |niruktidvAreNa noAgamato bhAvAdhyayanaM vyAkhyAtumAhaajjhappassANayaNaM kammANaM avacao uvaciyANaM / aNuvacao va NavANaM tamhA ajjhayaNamicchaMti // 6 // vyAkhyA-'ajjhappassatti sUtratvAdadhyAtmamAtmani, ko'rthaH !-khasvabhAve, AnIyate'neneti AnayanaM prastAvAdAtmano'dhyayana, niruktividhinA cAtmAkAranakAralopaH, qata etadityAha-yataH 'karmaNAM' jJAnAvaraNIyAdI-11 KAnAm 'apacayaH' cayApagamo'bhAva ityarthaH, 'upacitAnA' prAgbaddhAnAm 'anupacayazca anupacIyamAnatA'nupAdAna-1 mitiyAvat , 'navAnAM' pratyagrANAM, ko'rthaH ?-prAgbaddhAnAm, etadupayuktasyeti gamyate, upasaMhAramAha-tasmAt / / SEARNAMA JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~23~ Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-1, ____mUlaM [-], niyukti: [6] -% * prArabaddhabadhyamAnakarmAbhAvenA''tmanaH khaskhabhAvAnayanAddhetoH adhyayanam icchanti' abhyupagacchanti, pUrvasUraya iti gamyate, yadvA'dhyAtmamiti rUDhito manaH, taca prastAvAt zubhaM, tasyA''nayanamadhyayanam , AnIyate banena zubhaM cetaH, 4 asmin upayuktasya vairAgyabhAvAt , zeSaM prAgvat , navaraM vairAgyabhAvAt karmaNAmiti kliSTAnAmiti gAthArthaH // 6 // va niruktyantareNaitadeva vyAkhyAtumAhaahigammati va atthA aNeNa ahiyaM va NayaNamicchati |ahiyN vasAhu gacchai tamhAajjhayaNamicchaMti 7 vyAkhyA-'adhigamyante vA' paricchidyante vA 'arthA' jIvAdayaH anenAdhikaM vA nayanaM-prApaNamarthAdAtmani jJAnAdInAmanena icchanti, vidvAMsa iti zeSaH, 'adhikam' argalaM zIghrataramitiyAvat, 'vA' sarvatra vikalpArthaH, sAdhu'tti sAdhayati pauruSeyIbhirviziSTakriyAbhirapavargamiti sAdhuH 'gacchati' yAtyarthAnmuktim , anenetyatrApi yojyate, yasmAdevamevaM ca tataH kimityAha-tasmAdadhyayanamicchanti, niruktavidhinA'rthanirdezaparatvAdvA'sya, ayaterete'dhipUrvasyAdhyayanam , icchantIti cAbhidhAnaM sarvatra sUtrArthAvAdhayA vyAkhyAvikalpAnAM pUrvAcAryasammatatvenAduSTatvakhyApanArthamiti gAthArthaH // 7 // nAmAkSINAditrayaM pratItameveti raSTAntadvAreNa bhAvAkSINamAhajaha dIvA dIvasayaM paIppae so ya dIppae diivo| dIvasamA AyariyA appaM ca paraM ca dIvaMti // 8 // wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~24 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], ____mUlaM [-], niyukti: [8] ** uttarAdhya. vyAkhyA-yathA dIpAhIpazataM 'pradIpyate' jvalati so'pi ca dIpyate dIpo, na punaranyAnyadIpotpattAvapi kSIyate, adhyayana bRhaddhRttiH da tathA kimityAha-dIpasamA AcAryA 'dIpyante' samastazAstrArthavinizcayena khayaM prakAzante 'paraM ca' ziSyaM 'dIpa-|| yanti' zAstrArthaprakAzanazaktiyuktaM kurvanti, iha ca 'tAtsthyAt tadyapadeza' ityAcAryazabdena zrutajJAnamevokaM, bhaavaa||7|| kSINasya prastutatvAttakhaiva cAkSayatvasambhavAditi gAthArthaH // 8 // nAmA''yAdayastrayaH sujJAnA iti bhAvAyaM vyAcaSTe * * _ 4% bhAve pasarathamiyaro nANAI kohamAio kmso| Autti Agamutti ya lAbhutti ya huMti egaTThA // 9 // vyAkhyA-bhAye' vicArya iti zeSaH, prazastaH muktipadaprApakatvena 'itaraH' aprazasto bhavanivandhanatvena, prakramAhai dAyaH, kiMrUpaH punarayaM dvividho'pItyAha-'jJAnAdiH' AdizabdAddarzanAdiparigrahaH, 'kohamAio'tti makArasthA lAkSaNikatvAt krodhAdikA, AdizabdAnmAnAdiparigrahaH, 'kamaso'ti ArSatvAt kramataH, kimuktaM bhavati -prazasto jJAnAdiH, aprazastaH krodhAdiH / iha ca jJAnAdeH krodhAdezca AyatvamAyaviSayatvAdviSayaviSayiNorabhedopacAreNa Ayate tamityAya iti karmasAdhanatvena vA, jJAnAdiprazastabhAvAyahetutvAcAdhyayanamapi bhAvAyaH / 'tattvabhedaparyAyekAkhye'ti paryAyakathanamapi vyAkhyAnamiti paryAyAnAha-Aya ityAgama iti ca lAbha iti ca bhavantyekA ** X // 7 // T pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: -~-25 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], ____mUlaM [-], niyukti: [9] REOS Ta Ta rthikAH, zabdA iti gamyate, 'iti' pratyeka paryAyakharUpanirdezArthaH, 'caH' samuccaya iti gAthArthaH // 9 // nAmasthApanAkSapaNe prasiddha iti dravyakSapaNAmAhapallatthiyA apatthA tatto uppiTTaNA apatthayarI / nippIlaNA apatthA tinni apatthAi puttIe // 10 // ___ vyAkhyA-paryastikA' prasiddhA 'apathyA' ahitA, 'tataH' iti paryastikAta utprAbalyena piTTanA utpiTTanAutpiTTanakAdinA kuTanospiTTanA apathyatarA, 'niSpIDanA' atyantamAvalanAtmikA 'apathyA' iti prastAvAdapathyatamA, sarvatra vastrasyeti gamyate, nigamayitumAha-trINyapathyAni 'pottIe'ttivastrasya, iha cAlpAlpatarAlpatamakA-3 lata AbhirvakhadravyaM kSapyata iti paryastikAdInAmapathyApathyatarApathyatamatvaM dravyakSapaNatvaM coktam , apathyAnIti ca nigamanaM sAmAnyasyAzeSavizeSasaGgrAhakatvAdaduSTamiti gAthArthaH // 10 // bhAvakSapaNAmAhaahavihaM kammarayaM porANaM jaM khavei jogehiM / eyaM bhAvajjhayaNaM NeyatvaM ANupubIe // 11 // vyAkhyA-'aSTavidham ' aSTaprakAraM, kriyata iti karma-jJAnAvaraNAdi, raja iva rajo jIvazuddhakharUpAnyadhAtvakaraNena, iha copamAvAcakazabdamantareNApi parArthaprayuktatvAt agnirmANavaka itivadupamAnArtho'vagantavyaH, karmaraja iti samastaM vA padaM, 'purANam' anekabhavopAttatvena cirantanaM 'yat' yasmAt kSapayati jantuH 'yogaiH' bhAvAdhyayana JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~26 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], mUlaM -], niyukti: [11] C4OSTS uttarAdhya. bRhadvattiH // 8 // * T TA cintanAdizubhavyApAraH, tasmAdidameva bhAvarUpatvAt kSapaNAhetutvAdbhAvakSapaNetyucyate iti prakramaH / prakRtamupasaMhartu-adhyayanam mAha-etad' ityuktaparyAyAbhidheyaM bhAvAdhyayanaM netavyaM' prApayitavyam 'AnupUyA' ziSyapraziSyaparamparAtmikAyAM, yadvA-'netavyaM' saMvedanaviSayatAM prApaNIyamAnupUrvyA-krameNeti gAthArthaH // 11 // taditthamuttarAdhyayanAnIti vyAkhyAtam , adhunA zrutaskandhayonikSepaM pratyadhyayanaM nAmAnya_dhikArAMzca vaktumavasara iti tadabhidhAnAya pratijJAmAhasuyakhaMdhe nikkhevaM NAmAi cauvihaM parUveuM / NAmANi ya ahigAre ajjhayaNANaM pavakkhAmi // 12 // / vyAkhyA-zrutaM ca skandhatheti samAhAradvandvastasmin nikSepaM nAmAdayazcatvAro vidhA:-prakArA yasya sa tathA taM 'prarUpya' prajJApya nAmAnyadhikArAMzcAdhyayanAnAM pravakSyAmi iti gAthArthaH // 13 // iha ca zrutaskandhanikSepasthAnyatra suprapaJcitatvAt prastAvajJApanAyaiva zrutaskandhe nikSepaM prarUpyeti niyuktikRtotaM, na tu prarUpayiSyata iti / sthAnAzUnyArtha kizciducyate-tatra zrutaM nAmasthApanAtmakaM kSuNNaM, dravyazrutaM tu dvividham-AgamanoAgamabhedAt, tatra yasya zrutamiti padaM zikSitAdiguNAnvitaM jJAtaM na ca tatropayogaH tasya Agamato dravyazrutam, 'anupayogo // 8 // dravya miti vacanAt, noAgamatastu zrutapadArthajJazarIraM bhUtabhaviSyatparyAya, tadvayatiriktaM ca pustkaadinystm| abhidhIyamAnaM vA, bhAvazrutahetutayA dravyazrutaM, tathA cAha-"bhUtasya bhAvino yA bhAvasya hi kAraNaM tu yaloke / * * 8 % 4 wwwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~27~ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [-], mUlaM -], niyukti: [12] tad dravyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // " bhAvazrutamapyAgamanoAgamabhedato dvidhaiva, tatrA''gamatastajjJastatra copayuktaH, noAgamatastvetAnyeva prastutAdhyayanAni, AgamaikadezatvAt kSAyopazamikabhAvavRttitvAcAmISAmiti // skandho'pi nAmasthApanAtmakaH prasiddha eva, dravyaskandhaH AgamatatajjJo'nupayuktaH, noAgamato jJazarIrabhavyazarIre , tadyatirikto drumaskandhAdiH, bhAvaskandha AgamatastajjJastatropayuktaH, noAgamataH prakrAntAdhyayanasamUha ityalaM prasaGgena // pratijJAtamanusaranAmAnyAha viNayasuyaM ca parIsaha cauraMgijaM asaMcayaM ceva / akAmamaraNaM 'niyaMThi oraeNbbhaM kAviliMjaM ca // 13 // Namipavaje dumapattayaM ca bahusuryapujaM taheva harieMsAcittasabhUi usuoNrija sabhikkhusamAhiThINaM c||14|| pAvasamaNijaM taha saMja'Ija miyecAriyA niyNtthij| samuddapaulija rahenemiyaM kesigoya mijaM ca // 15 // samiIo jannaIja sAmAyArI tahA khalaMkijaM / mukkhagaii appamAo tava caraNa pamAyaThANaM ca // 16 // kammappayaDI lesI boddhave khalu NagAramagge ya / jIvAjIvavibhatti chattIsaM uttarajjhayaNA // 17 // ******%25*5050*523 JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~28~ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 9 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [-], mUlaM [ - ], niryuktiH [13-17] vyAkhyA - nigadasiddhAH | navaramAbhiradhyayana vizeSanAmAnyuktAni, etanniruktyAdi ca nAmaniSpanna nikSepa prastAva evAbhidhAsyate // adhikArAnAha paDhame viNao bIe parisahA dulahaMgayA taie / ahigAro ya cautthe hoi pamAyappamApatti // 18 // | maraNavibhattI puNa paMcamammi vijA caraNaM ca chaTuajjhayaNe / rasagehiparicAo sattame aTThami alobhe // 19 // nikkaMpayA ya navame dasame aNusAsaNovamA bhaNiyA / ikkArasame pUyA tavariddhI ceva bArasame // 20 // terasame a niyANaM aniyANaM ceva hoi caudasame / bhikkhuguNA pannarase solasame baMbhaguttIo // 21 // pAvANa vajjaNA khalu sattarase bhogiDDivajahaNadvAre / eguNi apparikamme aNAhayA ceva vIsaime // 22 // cariyA ya vicittA ikkavIsi bAvIsime thiraM caraNaM / tevIsaime dhammo cauvIsaime ya samiio // 23 // baMbhaguNa pannavIse sAmAyArI ya hoi chabIse / sattAvIse asaDhayA aTThAvIse ya mukkhagaI // 24 // eguNatIsa AvassagappamAo tavo a hoi tIsaime / caraNaM ca ikatIse battIsi pamAyaThANAI // 25 // Education intimatio For Fast Use Only adhyayanam ~29~ // 9 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ], niryuktiH [18-26] adhyayanaM [-], tettIsaime kammaM cautIsaime ya huMti lesAo / bhikkhuguNA paNatI se jIvAjIvA ya chattIse // 26 // vyAkhyA----AsAmarthaH sukhAvagama eva / navaraM vinayamUlo'yaM dharmaH, yata AgamaH - "mUlou saMghappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA samuviMti sAhA / sAhappasAhA viruhaMti pattA, tato puSpaM ca phalaM raso ya // 1 // evaM dhammassa viNao mUlaM paramo se mokkho / jeNa kittiM suyaM sigdhaM, NIsesaM cAbhigacchaI || 2 ||" ityataH prathamAdhyayane vinayo'dhikRtaH, vinayavatazca teSu teSu guruniyogeSu pravartamAnasya kadAcit parISahA utpadyeran te ca samyak soDhavyA iti dvitIyAdhyayane parISahA ityAdi kramaprayojanamabhyUyam, adhyayanasambandhAbhidhAnaprastAve cAbhidhAsyAmaH / upasaMharannAha uttarajjhayaNANeso piMDattho vaNNio samAseNaM / itto ikkikaM puNa ajjhayaNaM kittaislAmi // 27 // vyAkhyA-- uttarAdhyayanAnAm 'eSaH' anantarAbhihitakharUpaH 'piNDArthaH' samudAyArthaH 'varNitaH' uktaH 'samAsena' saGkSepeNa, 'itaH' piNDArthavarNanAd, anantaramiti gamyate, ekaikaM 'punaH' vizeSaNe adhyayanaM 'kIrtayi 1 mUlAt skandhaprabhavo masya, skandhAt paJcAtsamupayanti zAkhA: / zAkhAbhyaH prazAkhAH (tAbhyaH ) virohanti patrANi tatastu puSpaM ca phalaM rasazca // 1 // evaM dharmasya vinayo mUlaM paramaH sa mokssH| yena kIrti zrutaM zIghraM niHzreyasaM cAbhigacchati // 2 // rasi Education intimational For Fast Use Only www.cbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~30~ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, niyukti: [27] bRhadvRttiH uttarAdhya pyAmi' vyAkhyAdvAreNa saMzabdayiSyAmIti gAthArthaH // 27 // tatra cAdyaM vinayazrutamiti tasya kIrtanAvasaraH, na 18 ca tad upakramAdyanuyogadvAratadbhedaniruktikramaprayojanapratipAdanamantareNa zakyaM kIrtayitumiti manvAnaH prastutA dhyayanasyAnuyogavidhAnakramamarthAdhikAraM cAhatatthajjhayaNaM paDhamaM viNayasuyaM tassuvakamAINi / dArANi pannaveuM ahigAro ittha viNaeNaM // 28 // ___ vyAkhyA-'tatra' eteSyadhyayaneSu madhye adhyayana 'prathamam' AdyaM vinayAbhidhAnakaM zrutaM vinayazrutaM madhyapadalopI samAsaH, 'tasya' iti vinayazrutasya upakramAdIni dvArANi 'prarUpya' tadbhedaniruktikramaprayojanapratipAdanadvAreNa prajJApya, etadanuyogaH kArya iti zeSaH, adhikArazcAtra vinayena, taskhehAnekadhA'bhidhAnAt / Aha-'paDhame| viNao' ityanenaivoktatvAt punaruktametad, ucyate, zAstrapiNDArthaviSayaM tat, etaca prastutaikAdhyayanagocaramiti na paunaruktyamiti gAthArthaH // 28 // atrApi 'prarUpyetsavasarajJApanArthameva niyuktikRtoktaM, na tu prarUpayiSyata iti, anuyogadvArepUktatyAt, taduktAnusAreNa kizciducyate-iha catvAryanuyogadvArANi-upakramo nikSepo'nugamo || niyati, tadbhedA yathAkramaM dvau prayo dvau dvau ceti, niruktizcaivama-upakramaNaM dUrasthasya sato vastunastaistaiH prakAraiH samIpAnayanamupakramaH, niyataM nizcitaM vA nAmAdisambhavatpakSaracanAtmaka kSepaNaM-nyasanaM nikSepaH, anurUpaM sUtrArthA pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM - 1 "vinayazruta" Arabhyate ~31 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, niyukti: [28] FFEE vAghayA tadanuguNaM gamanaM-saMhitAdikrameNa vyAkhyAtuH pravartanamanugamo, nayanam-anantadharmAtmakasya vastuno niyatakadharmAvalambena pratIto prApaNaM nayaH / kramaprayojanaM ca-nAnupAdibhiAsadezamanAnItaM zAstraM nikSeptuM zakyaM, na caughaniSpannAdibhirnikSeparanikSiptamanugantuM, nApi sUtrAdyanugamenAnanugataM nayairvicArayitumityayamevaiSAM kramaH, tathA ca pUjyAH-"dArekamo'yameva u nikkhippara jeNa NAsamIvatthaM / aNugammai NANatthaM NANugamo nnymyvihnno||1||" atra saGgrahazlokA:-'upakramo'tha nikSepo'nugamazca nayAH kramAt / dvArANyetAni bhidyante, dvedhA predhA dvidhA dvidhA // 1 // upakrama upakrAntirdUrasthanikaTakriyA / nikSepaNaM tu nikSepo, naamaadinysnaatmkH||2|| sUtrasthAnugatizcitrA'nugamo nayanaM nayaH / anantadharmaNo'rthasyaikAMzeneti niruktayaH // 3 // nyAsadezAgataM zArakhaM, hinyasyate nyastameva tat / anvIyate'nvite nItistenaitepAmayaM kramaH // 4 // ' itthaM vineyasmaraNArtha bhedaniruktikrama-IN prayojanabhAji dvArANi varNitAni, tadvarNanAca phalAdIni yAcyAnIti pratijJAtaM nirvAhitam / samprasebhiritthaM ||| prarUpitareSAmeva bhedaprapaJcanapurassaraM prakrAntAdhyayanaM vicAryate, tatropakramo dvidhA--laukiko lokottarazca, tatrAdyo . nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedataH poDhA, tatra ca nAmatazciratarakAlabhAvinaH sannihitakAla eva karaNaM nAmopakramaH,M evaM sthApanopakramo'pi, dravyopakramaH sacittAcittamizrabhedAt trividhaH, pratyeko'pi parikarmanAzabhedato dvividhaH, dvArakramo'yameva tu nikSipyate vena nAsamIpastham / anugamyate nAnyastaM nAnugamo nayamatavihInaH // 1 // 2 so'dhye kakaH parikarmavinA pra. ACTORAGNIK JABERatinintimattama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~32 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 11 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-], niryuktiH [28] adhyayanaM [1], uktaM ca bhASyakAreNa - " NAmAI ummeo uvakamo dabao scittaaii| tiviho duviho ya puNo parikkame vatthunAse ya // 1 // " tatra parikarmaNi sacittadravyopakramo'vasthitasyaiva dvipadacatuSpadApadarUpasya naraturagataruprabhRtisacittavastuno'vivakSitAcittakezAdyavayavasya yathAkramaM rasAyana zikSAyurvedAdivazataH tathAvidhakarmodayAdeH kAlAntarabhAvino vayaHsthairyavinayanaprasUnodgamAdipariNativizeSasyApAdanam acittadravyopakramaH kanakAdeH kaTakakuNDalAdikriyA, mizradravyopakramaH sacittasyaiva dvipadAdeH acittakezAdisahitasya snAnAdisaMskArakaraNam, evaM vinAze'pi dravyopakramastridhA - tatra sacittadravyopakramo'vasthitasyaiva sacittadravyasyAvivakSitaparyAyAntarotpatti pratyabhijJA nivartakama| siparazvAditaH prAktanaparyAyApanayanam, acittadravyopakrama evamevAcittasya rajatAdeH pAradAdisamparkataH kharUpAdibhraMzanaM, mizradravyopakramo'pi tathaiva zaGkhazRGkhalAdyalaGkRtadviradAdeH sacetanastha mudgarAdibhirabhighAtaH / evaM kSetrAdyupakramA api parikarmavinAzabhedato dvibhedAH, tatra yadyapi kSetraM nityamamUrta ca, tato na tasya parikarmavinAzau stastathApi | tadAdheyasya jalAdernAvAdihetutastau sambhavata ityupacAratastadupakramaH, uktaM ca- "khiMttamarUvaM NicaM Na tassa parika 1 nAmAdiH Sadbheda upakramo dravyataH sacittAdiH / trividho dvividhazca punaH parikarmaNi vastunAze ca // 1 // 2 kSetramarUpaM nityaM na tasya parikarma na ca vinAzaH | Adheyagatavazenaiva karaNavinAzopacAro'tra // 1 // nAvopakramaNaM halakulikAdibhirvA'pi kSetrasya / saMmArjanabhUmikarma ca pathitaTAkAdInAM ca // 2 // Education intimatio For Fasten adhyayanam 1 ~33~ // 11 // ww pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-], niyukti: [28] 6434564 TA |mmaNaM Na va viNAso / AheyagayavaseNa u karaNaviNAsovayAro'tha // 1 // NAvAe uvakkamaNaM halakuliyAIhi vAvi khettassa / saMmajabhUmikamme ya paMthatalAgAiyANaM ca // 2 // " kAlo vartanAdirUpatvena dravyaparyAyAtmaka eva, dravyaparyAyau ca narasiMhavadanyo'nyasaMvalito, tatastadvAreNa tasya guNavizeSA''dhAnavinAzAvupakramazabdavAcyau, Aha ca-"jaM vatrtaNAdirUvo kAlo davANa gheva pjjaao| to takaraNaviNAse kIrai kAlovayAro u // 1 // " Aha-manuSyakSetre sUrya kriyAnyanayo vartanAdidravyapariNatinirapekSo'ddhAkAlAkhyaH kAlo'sti, yathoktam-"sUraMki-12 riyAvisiTTo godohAdikiriyAsu niravekkho / addhAkAlo bhaNNai samayakakhettaMmi samayAI // 1 // " ti, tatra kA vArtA ?, ucyate, tasthApi zaGkaNThAyAdinA yathAvatparijJAnata RkSAdicAraratipAtatazcAmUtatve'pi parikarma-1 vinAzasambhavAdupakramaH, tathA ca pUjyA:-"chAyAi nAliyAi va parikammaM se jahatvavinnANaM / rikkhAIcArehi ya tassa viNAso vivajAso // 1 // " bhAvopakramastu yadyapi bhAvasya paryAyatvAt tasya ca dravyAt kathaJcidananyatvAtadupakramAbhidhAnata ukta eca, tathApi jIvadravyaparyAyo'bhiprAyAkhyo bhAvazabdAbhidheyo'sti, yaduktam-"bhAvA 1vartamAnA0 pra.2 yarsanAvirUpaH kAlo vyANAmeva paryAyaH / tatastatkaraNavinAzayoH kriyate kAlopacAro'tra / / 2 sUrakriyAviziSTo| godohAdikriyAsu nirpekssH| addhAkAlo bhaNyate samayakSetre samayAdiH // 1 // 3 DAyayA nAlikayA vA parikarma tasya yathArthavijJAnam / / 6 kakSAdicAraizca tasya vinAzo viparyAsaH // 1 // T pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~34 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, niyukti: [28] I uttarAdhya. 18/ bhikhyAH paJca kharUpasattAtmayonyabhiprAyAH" iti, tatastasya paracittavartinaH saMvedanAviSayatayA viprakarSavata izitA-13 adhyayanam kArAdinA parijJAnataH sannihitakaraNaM jJAtassa yA tathA'nanuguNAnuguNacitraceSTAtaH kupitaprasannatApAdanaM bhAvobRhaddhRttiH pakrama eva, sa cAvazyamihAbhidheyaH, tadantargatatvAt gurubhAvopakramastha, tasya ca sakalAnuyogaprathamAnatvAt , // 12 // uktaMca-"bhaNNai vakvANagaM gurucittoSakamo paDhama" ti, zeSopakramANAmapi caitadakatvAt , tathA cAha-"jursI gurumayagahaNaM ko sesovakamovayAro'ttha ? / gurucittapasAyatthaM te'pi jahAjogamAjojA // 1 // parikammaNAsaNAo dese kAle ya je jahA jogaa| to te davAINaM kjjaa''haaraaikjesuN||2||" tata etadabhidhAnAya dravyopakramAdbhAvopakramaH pRthagucyate, sa ca dvividhaH-prazastAprazastabhedAt , tatrAprazasto brAhmaNIgaNikA'mAtyadRSTAntato'vaseyaH, prazastama ziSyasya zrutAdihetogurubhAvonnayana, yata Aha-"sIso guruNo bhAvaM jamuSakamae suhaM pasatthamaNo / sahiyatthaM sa pasattho iha bhAvovakamo'higato // 1 // " ityukto laukika upakramaH, zAstrIyastvAnupUrvInAmapramANavaktavyatArthAdhikArasamavatArAtmakaH, tatrAnupUrvI nAmAdidazaprakArA anyatra prapaJcata uktA, iha punarutkInagaNa-15 1 bhaNyate vyAkhyAnAGgaM gurucittopakramaH prathamam / 2 yuktaM gurumatamahaNaM kaH zeSopakramopacAro'tra / gurucittaprasAdAya te'pi yathAyogamAyogyAH // 1 // parikarmanAzanAbhyAM deze kAle ca ye yathA yogyAH / tataste dravyAdInAM kAryA AhArAdikAryeSu // 2 // 3 ziSyo gurovaM yadupakramate zubhaM prazastamanAH / khahitArtha sa prazasta iha bhAvopakramo'dhikRtaH / / 1 / / T P // 12 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~35 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, niyukti: [28] nAtmikayA tayA'dhikAra iti saiva bhaNyate-tatrokIrtanaM vinayazrutaM parIpahAdhyayanaM caturaGgIyamityAdi saMzabdanaM, |gaNanaM saGkhyAnaM, taba pUrvAnupUrvIpazcAnupUrvIanAnupUrvIbhedatasvividha, tatra pUrvAnupULa gaNyamAnamidamadhyayanaM prathama, pazcAnupUrvyA SaTatriMzattamam , anAnupUrvyA tvasyAmebaikAdyakottarapatriMzadgacchagatAyAM zreNyAmanyo'nyAbhyAsato dvirUpo nasaGkhyAbhedaM bhavati, uktaM ca-"ekAdyA gacchaparyantAH, parasparasamAhatAH / rAzayasta ddhi vijJeyaM, vikalpagaNite saphalam // 1 // " iha cAsammohAya SaTpadAGgIkArataH prastArAnayanopAya ucyate-tatra caikAdIni SaDantAni SaT padAni 6 sthApyante, tAni cAnyo'nyaM guNyante, tatazca jAtAni sapta zatAni viMzatyuttarANi, teSAM cAntyena padena bhAgahAraH, tatra labdhaM viMzatyuttaraM zataM 120, iyantaH SaSThapaDI paTdA nyasyante, tadadhastAvanta eva krameNa paJcakacatuSkakatrika-II dvikakakAH sthApyAH, itthaM jAtAni SaSThapatI sapta zatAni viMzatyuttarANi / tato viMzatyuttarazatasya pazcakena / bhAgahAraH, tatra ca labdhA caturviMzatiH 24, tAvatsayAH paJcamapako krameNa paJcakacatuSkatrikadvikaikakA nyasyAH, jAtaM viMzatyuttaraM zataM, tasya cAdhastAdatanapatisthamaGkamapahAya yathAmahatsaGkhyamakavinyAsaH, tatrAgratanapatisthaH paJcakastatparityAgatazca sarvavRhatsaGkhyaH SaTkazcaturviMzativArAnadhaH sthApyate, tatakhikApekSayA catuSko dvikApekSayA catrika ekakApekSayA ca dviko bRhatsaGkhyaH tata ekakazca tAvata eva vArAn nyasanIyaH, jAtaM punarvizatyuttaraM zatam , evamatanapatisthacatuSkatrikadvikaikaparihAratastathaiva tAvanneyaM yAvatpazcamapatrAvapi pUrNAni sasa zatAni viMzatyuttarANi ||| pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~36 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-], niyukti: [28] adhyayanam * * * T TA uttarAdhya. tatazcaturvizatezcatuSkeNa bhAgahAraH, tatra labdhAH pada 6, tatazcaturthapatau tAvanta evAdho'dhazcatuSkatrikadvikaikakAH sthA- bRhadvRttiH pyAH, yAvajjAtA caturviMzatiH, tatazcAtanapatisthAGkaparihArAdiprAguktayuktita eva patiH pUraNIyA / bhUyaH Sakasya trikeNa bhAgahAraH, tatazca labdho dvikaH, tatastRtIyapasI dvau triko punauveva dviko bhUya ekako ca dvAvadhaH sthApanIyau, // 13 // adhastAcca puraHsthitAkatyAgato bRhatsaGkhyAGkanyAsatazca viMzatyuttarasaptazatapramANeca patiH puurnniiyaa| paDbhAgahAralabdha sa dvikasya vibhajane labdha ekaH, tato dvitIyapasI dvika ekakazcaiko viracanIyaH, tadadhazca puroditapurasthAGkaparihArA|dinyAyatastAvatsaGkhyaivaM dvitIyapatiH kaaryaa| prathamapatistu purasthAGkaparihArataH puurnniiyaa| ukta ca-"gaNite'ntyavibhakte tu, labdhaM zeSaivibhAjayet / AdAvante ca tatsthApyaM, vikalpagaNite kramAt // 1 // " iha ca parasparaguNanAgatarAzirgaNitamucyate, zeSAstu SaTkApekSayA paJcakAdayaH, 'AdA viti ca SaSThapaGkI, 'anta' iti ca pnycmaadiptaaviti| uktA''MnupUrvI, samprati nAma, tatra namati-jJAnarUpAdiparyAyabhedAnusArato jIvaparamANyAdivastupratipAdakatayA prahIbhavatIti | nAma, tathA cAha-"ja batthuNo'bhihANaM pajavabheyANusAritaM nAma / paibheyaM jaM Namae paibheyaM jAi jaM bhaNiyaM // 1 // " tacaikanAmAdi dazanAmAntam , iha tu SaDvidhanAnaudayikAdiSaDbhAvarUpeNAdhikAraH, tadantarbhUtakSAyopazamikabhAve zrutajJAnAtmakatvena prastutAdhyayanasyAvatArAt, Aha ca-"chabihaNAme bhAva khaovasamie suyaM samoyaraha / jaM sukha1 yadvastuno'bhidhAnaM paryAyabhedAnusAri tannAma / pratibhedaM yannamati pratibhedaM yAti yadbhaNitam // 1 // 2 paDidhanAni bhAve kSAyopazamike % % 4 | // 13 // wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~37 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, niyukti: [28] MNANAvaraNakyoSasamaja tayaM sarva // 1 // " pramIyate-paricchiyate'neneti pramANaM, taca dravyakSetrakAlabhAvabhedAcaturvidha, tatrAsya kSAyopazamikabhASarUpatvena bhAvapramANe'vatAraH, yata Aha-"davAi caumbheyaM pamIyae jeNa taM pamANati / iNamajhayaNaM bhAvotti bhAvamANe samoyarai // 1 // " bhAvapramANaM ca guNanayasajhayAbhedatanidhA, tatrAsya guNapramANa saJjayApramANayorevAvatAraH, nayapramANe tu yadyapi zrutakevalinoktam-ahigAro tihi u osaNNaM ti, tathA 'thi daNaehi vihUNaM suttaM attho va jiNamae kiMci / Asaja u soyAraM gae NayavisArao cUyA // 1 // tathApi samprati tathAvidhanayavicAraNAvyavacchedato'navatAra eva, tathA ca tenaiva bhagavatoktam-"mUDhanaiyaM suyaM koliyaM tu Na NayA samoyaraMti ihaM / apahutte samoyAro natthi pahutte smoyaaro|| 1 // " tathA-"jAvaMti ajjavayarA apahuttaM kAliyANuogassa / teNAreNa pahuttaM kAliyasuyadiTThivAe ya // 2 // " mahAmatinA'pyuktaM-'mUDhaNayaM tu na saMpada NayappamANezrutaM samavatarati / yat zrutajJAnAvaraNakSayopazamajaM takat sarvam // 1 // 1 dravyAdicaturbhedaM pramIyate yena tatpramANamiti / idamadhyayanaM bhAva iti bhAvamAne samavatarati // 1 // 2 adhikArathimistu utsannamiti / 3 nAsti nayaivihIna sUtramartho vA jinamate kizcit / AsAtha tu motAraM nayAna nayavizArado ghUyAt // 1 // 4 mUDhanavikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / apRthaktve (anuyogAnAM ) samavatAraH || nAsti pRthaktve samavatAraH ||shaa yAvadAryavA apRthaktvaM kAlikAnuyogasya / tato'rvAk pRthaktvaM kAlikathute dRSTivAde ca / 5 mUDhanayaM tu na | | samprati nayapramANe'vatArastasva. CA wwwanmitrary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~38~ Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 14 // Education intam [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) niryukti: [28] adhyayanaM [1], mUlaM [-], 'vayAro se"| guNapramANaM tu dvidhA - jIvaguNapramANamajIvaguNapramANaM ca tatrAsya jIvopayogarUpatvAjjIvaguNapramANe'vatAraH, tasminnapi jJAnadarzanacAritrabhedatakhyAtmake'sya jJAnarUpatayA jJAnapramANe, tatrApi pratyakSAnumAnopamAnA''gamAtmake prakRtAdhyayanatyAptopadezarUpatayA''gamapramANe, tatrApi laukikalokottarabhede paramagurupraNItatvena lokottare sUtrArthobhayAtmani, tathA cAha - " jIvANaNNattaNao jIvaguNeNeha bhAvao nANe / louttarasuttatyobhayAgame tassa bhASAo // 1 // " tatrApyAtmAnantaraparamparAgamabhedatastrividhe arthatastIrthakaragaNadharatadantevAsinaH sUtratastu sthavirata cchivyatatpraziSyAnapekSya yathAkramamasyAtmAnantaraparamparAgameSvavatAraH, saGkhyApramANamanuyogadvArAdiSu prapaJcitamiti tata evAvadhAraNIyaM tatra cAsya parimANasaGkhyAyAmavatAraH, tatrApi kAlikazrutadRSTivAdazrutaparimANabhedato dvibhedAyAM | kAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM divA rAtrau ca prathamapazcimapauruSyorevaitatpATha niyamAt tatrApi zabdApekSayA saGkhyAkSarapAdazlokAdyAtmakatayA saGkhyAtaparimANAtmikAya paryAyApekSayA tvanantaparimANAtmikAyAm, anantagamaparyAyatvAdAgamasya, tathA cAha - "anaMtA gamA anaMtA pajjavA" ityAdi / vaktavyatA- padArthavicAraH, sA ca khaparobhayasamayabhedatastridhA, tatra khasamayaH - arhanmatAnusArizAstrAtmakaH, parasamayaH - kapilAdyabhiprAyAnuvartigranthasvarUpaH, ubhaya samaya stUbhayamatAnugatazAstrasvabhAvaH, tatrAsya svasamayavaktavyatAyAmevAvatAraH, khasamayapadArthAnAmevAtra varNanAt, 1 jIvAnanyatvAjjIvaguNeneha bhAvato jJAne / lokottarasUtrArthobhayAtmake tasya bhAvAt / 1 / 2 anantA gamA anantAH paryavAH For Patenty adhyayanam 1 ~39~ // 14 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM + niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [28] adhyayanaM [1], mUlaM [-], yatrApi parobhayasamayapadArthavarNanaM tatrApi svasamayavaktavyataiva, parobhayasamayayorapi samyagdRSTiparigRhItatvena khasamayatvAt ata eva sarvAdhyayanAnAmapi svasamayavaktavyatAyAmevAvatAraH, taduktam- "parasaMmao ubhayaM vA sammaddihissa sasamao jeNaM / to sacajjhayaNAeM sasamayavattavaniyayAI // 1 // " ti / arthAdhikAraH 'paDhame viNao' ityanena svata eva niryuktikRtA'bhihita iti nocyate / iha ca vaktavyatA pratisUtrAbhidheyArthaviSayA, arthAdhikArastu 'ahigAro ittha viNaeNa' mityanenaivAbhihitaH / samavatArastvAnupUrvyAdiSu lAghavArthaM yathAsambhavamukta eva iti na punarucyate, uktaM ca-"ahuNA ya samoyAro jeNa samoyAriyaM paiddAraM / viSayasuyaM so'Nugato lAghavao Na uNa bacetti // 1 // nikSepatridhA oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazca, Aha ca- "bhaNNeha gheppara ya suhaM NikSapayANusArao satyaM / oho nAmaM sutaM nikkheyacaM tao'vassaM // 1 // " ( oghaH) adhyayanAdi sAmAnyanAma, Aha ca| oho jaM sAmannaM suyAbhihANaM cauvihaM taM ca / ajjhayaNaM ajjhINaM Ao jhavaNA ya patteyaM // 1 // NAmAdi caurabheyaM 1 parasamaya ubhayaM vA samyagdRSTeH svasamayo yena / tataH sarvANyadhyayanAni svasamayavaktavyavAniyatAni // 1 // 2 adhunA ca samavatAro | yena samajatAritaM pratidvAram / vinayazrutaM so'nugato lAghavato na punarvAcya iti // 1 // 3 bhaNvate gRhyate ca sukhaM nikSepapadAnusArataH zAstram / ogho nAma sUtraM nikSeptavyaM tato'vazyam // 3 // 4 ogho yat sAmAnyaM zrutAbhidhAnaM caturvidhaM tacca / adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca pratyekam // 30 // nAmAdi caturbhedaM varNayitvA zrutAnusAreNa / vinayazvamAyojyaM caturSvapi krameNa bhAveSu // 31 // yena zubhAtmAdhyayanama For Final Pen www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~40~ Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, niyukti: [28] adhyayanam uttarAdhya. vaNNeUNaM suyANusAreNaM / viNayasurya AujaM causuMpi kameNa bhAvasuM // 2 // jeNa suhappajjhayaNaM ajjhappANayaNamahiya bRhadvRttiH yaNaM vA / vohassa saMjamassa ya mokkhassa va to tamajjhayaNaM // 3 // akkhINaM dijaMtaM abocchittiNayato alogo ch| Ao gANAINaM jhavaNA pAvANa kammANaM // 4 // prakaTArthI eva, navaraM yena hetunA zubhAtmAdhyayanaM shubhskh-punnysyaa||15|| manyAdhikyenAyana-gamanaM tato bhavati, paThyate vA-'suhajajhappayaNaM ti, tatra zubhaM-saGklezavirahitamadhyAtma-manaH tatrAyanamaryAdAtmanaH tataH, (adhyAtmasthAnayanaM prApaNamAtmani tato bhavati) tathA'dhikaM nayana-prakarSavattApaNaM, kasya ?-bodhasya-tattvAvagamastha saMyamasya vA-pRthivyAdisaMrakSaNAtmakasya mokSasya vA-kRtsnakarmakSayalakSaNasya tato bhavati, AtmanIti gamyate, 'tataH tasmAddhetoH, prAgvadadhyayanamucyata iti zeSaH, tathA 'avyavacchittinayataH' avyavacchittinayamAzritya dravyAstikanayAbhiprAyeNetyarthaH, 'alokavat' ityupalakSaNatvAdalokAkAzavaditi / nAmaniSpannaTrAnikSepe'sya vinayazrutamiti dvipadaM nAma, tato vinayasya zrutasya ca nikSepaH zAstrAntara ukto'pyavazyamiha vaktavyaH / tatra ca vinayanikSepo bahuvaktavya iti tamatideSTuM zrutanikSepastu na tatheti tamabhidhAtumAhaviNao pubudiTTo suyassa caukkao u nikkhevo| davasuya niNhagAi bhAvasuya sue u uvautto // 29 // dhyAtmAnayanamadhikanavanaM vA / bodhasya saMyamasya ca mokSasya vA tatastadhyayanam / / 32 / / akSINa dIyamAnamavyavacchittinayato'loka 4 hai. iva / Ayo hAnAdInAM apaNA pApAnAM karmaNAm // 33 // etAzcatasro'pi AvazyakaniyuktigAthAH sopayogatarA iti ca saMskRtA jJeyAH 4 T pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~41 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, niyukti: [29] vyAkhyA-vinIyate-apanIyate'nena karmeti vinayaH, saca pUrva-dazavaikAlikavinayasamAdhinAmAdhyayane uddiSTa18 uktaH pUrvoddiSTaH, sthAnAzUnyAthai taduktameva kizciducyate-'viNayassa ya suttassa ya Nikkhebo hoi duNha ya cuko| daviNayammi tiNiso suvaNNamiti evamAtIte // 1 // lokovayAraviNao atthanimittaM ca kAmaheuM ca / bhayaviNayapramokkhaviNao viNao khalu paMcahA o // 2 // abbhuTThANaM aMjali AsaNadANaM ca atihipUyA ya / logovayAra viNo devayapUyA ya vibhaveNaM // 3 // abbhAsavattichaMdANuvattaNA desakAladANaM ca / anbhuTThANaM aMjali AsaNadANaM c| atthakae // en emeva kAmaviNao bhae ya yaca ANupuSIe / mokkhaMmivi paMcaviho parUvaNA tassimA hoi // 5 // dasaNaNANacaritte tave ya taha ovayArie ceva / eso ya mokkhaviNao paMcaviho hoi NAyaco // 6 // davANa saca 1 vinayasya ca zrutasya ca nikSepodvayozca catuSkako bhavati / dravyavinaye tinizaH suvarNamiti evmaadikH||1||r samAhIe iti da009 kA3 suvaNNamizcevamAINi da0a09 ni0|4 lokopacAravinayo'rthanimittaM ca kAmahetozca / bhayavinayo mokSavinayo vinayaH khalu paJcadhA| zeyaH // 2 // abhyutthAnama jalirAsanadAnaM cAtithipUjA ca / lokopacAracinayo devatApUjA ca vibhavena // 3 // abhyAsavartitA chando'nuvartanA | dezakAladAnaM ca / abhyutthAnamajalirAsanadAnaM cArthakate // 4 // evameva kAmabinayo bhaye ca netavya AnupUA / mokSe'pi paJcavidhaH prarUpaNA tasvayaM bhavati // 5 // darzanajJAnacAritreSu tapasi ca tathaupacArike caiva / eSa ca mokSavinayaH paJcavidho bhavati jJAtavyaH // 6 // / dravyANAM sarvabhAvA upaviSTA ye yathA jinendraiH| tasisathA adadhAti naro darzanavinayo bhavati tasmAt / / 7 // jJAna zikSate jJAnaM guNayati / *CROCRUCATCASSES pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~42 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, niyukti: [29] adhyayanam // 16 // I uttarAdhya.INmAmA bhAvA uvaiTavA je jahA jiNidehi / te taha sahahaha naro dasaNaviNao bhavai tamhA // 7 // nANaM sikkhai nANaM bRhadvRttiH guNei nANeNa kuNai kiccaaii| NANI Na Na baMdhai NANaviNIo havai tamhA // 8 // avihaM kammacayaM jamhA|2 rittaM karei jayamANo / NavamaNNaM ca na baMdhai carittaviNao havai tmhaa||9|| avaNei taveNa tama uvaNei ya sagga-1 mokkhamappANaM / tavaniyamanicchiyamaI taboviNIo havai tamhA // 10 // aha ovayArio puNa duviho viNao samAsao hoi / paDirUvajogajuMjaNa tahaya aNAsAyaNASiNao // 11 // paDirUyo khalu viNao kAiyajogo ya vAyamANasio / aThThacaubihaduviho parUvaNA tassimA hoi // 12 // abbhuTTANaM aMjali AsaNadANaM abhiggaha kitI ya / sussUsaNa aNugacchaNa saMsAhaNa kAya aTThaviho // 13 // hiyamiyaapharusavAI aNuvIIbhAsa bAio jJAnena karoti kRtyAni / jJAnI navaM na kanAti jJAnavinIto bhavati tasmAt / / 8 / / aSTavidha karmacayaM yasmAdriktaM karoti yatamAnaH / navamanyaca na badhnAti cAritravinayo bhavati sasmAt // 9 // apanayati tapasA tama upanayati ca vargamokSamAtmAnam / taponiyamanizritamatistapovinIto bhavati tasmAt // 10 // adhaupacArikaH punardvividho vinayaH samAsato bhavati / pratirUpayogayojanaM tathA ca anAzAtanAvinayaH // 11 // pratirUpaH khalu vinayaH kAyikayogaca. vAciko mAnasikaH / aSTavidhaH caturvidhaH dvividhA prarUpaNA tasyeyaM bhavati // 12 // abhyutthAnama M jalirAsanadAnamabhiprahaH kRtikarma ca / zubhUSaNamanugamanaM saMsAdhanaM kAyiko'STavidhaH // 13 / / hitamitAparuSavAdI anuvIcya bhASI vAciko T // 16 // JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~43~ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1, ___ niyukti: [29] 4 viNao / akusalamaNoNiroho kusalamaNaudIraNA ceva // 14 // paDirUvo khalu viNao parANuvittimaio hai muNeyaco / appaDirUvo viNao NAyaco kevalINaM tu // 15 // eso bhe parikahio viNao paDirUvalakSaNo tiviho / bAvannavihibihArNa biti aNAsAyaNAviNayaM // 16 // titthayara 1 siddha 2 kula 3 gaNa 4 saMgha + 45 kiriya 6 dhamma 7 NANa 8NANINaM 9 / Ayariya 10 thera 11 ubajjhAya 12 gaNINaM 13 terasa payAI // 17 // aNasAyaNA ya bhattI bahumANo vaNNasaMjalaNayA ya / titthayarAI terasa caugguNA hoti bAvannA // 18 // spaSTArthAH, navaraM 'tinizo' vRkSavizeSaH, lokopacAravinayaH lokapatiphalaH, arthanimittaM ceti, vinaya iti gamyate, tato'rthaprAptihetorIzvarAdyanuvartanamarthavinayaH, kAmahetozceti ihApi vinaya iti prakramaH, tatazca zabdAdiviSayasampattinimittaM tathA tathA pravartanaM kAmavinayaH, duSpravarSanRpatisAmantAdeH prANAdibhayenAnuvartanaM bhayavinayaH, ihahai lokAnapekSasya zraddhAnajJAnazikSAdiSu karmakSayAya pravartanaM mokSavinayaH, sa ca darzanajJAnacAritratapaupacArabhedAt vinayaH / akuzalamanonirodhaH kuzalamanaudIraNaiva // 14 // pratirUpaH khalu vinayaH parAnuvRttimayo muNitavyaH / apratirUpo binayo jJAtavyaH kevalinAM tu // 15 // eSa bhavandhaH parikathito vinayaH pratirUpalakSaNanividhaH / dvApaJcAzadvidhividhAnaM bruvate'nAzAtanAvinayam // 16 // tIrthakara 1 siddha 2 kula 3 gaNa 4 saca 5 kriyA 6 dharma 7 jJAna 8 jJAninAm 9 / AcArya 10 sthabira 11 upAdhyAya 12 gaNinAM 5 13 trayodaza padAni // 11 // anAzAtanA ca bhaktirbahumAno varNasaMcalanatA ca / tIrthakarAdyAstrayodaza caturguNA bhavati dvipaJcAzat // 18 // JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~44 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 17 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-], niryuktiH [29] paJcaprakAraH, tatra caupacAriko'nurUpavyApArasampAdanAnAzAtanAbhedato dvibhedaH, tatra cAdye abhyutthAnam Agacchati gacchati ca dRSTe gurAvAsanamocanam, abhigraho - guruvizrAmaNAdiniyamaH, kRtiH - dvAdazAvartAdivandanaM zuzrUSaNaM 'Na pakkhao Na purao' ityAdividhinA guruvacanazravaNecchA, paryupAsanamityarthaH, anugamanam - AgacchataH pratyudgamanaM, saMsAdhanaM - gacchataH samyaganutrajanaM, 'kula' nAgendrAdiH 'gaNaH' koTikAdiH, 'kriyA' asti paraloko'styAtmA'sti ca sakalaklezalezAkalaGkitaM muktipadamityAdiprarUpaNAtmikeha gRhyate, 'dharmaH' zrutacAritrAtmakaH 'jJAnaM' matyAdi 'AcAryaH' anuyogAcAryaH 'gaNI' gaNAcArya: anAzAtanA-manovAkkAyairapratIpapravartanaM bhaktiH - abhyutthAnAdirUpA, bahumAnomAnaso'tyantapratibandhaH, varNanaM varNa:- zlAghanaM tena sapalanA-jJAnAdiguNoddIpanA varNasaMjvalanA // zrutasya catvAraH parimANamasyeti catuSkaH, saGkhuvAyA atizadantAyAH kanniti ( pA05-1-22) kan tuzabdazcaturvidhanikSepo'vazyaM sarvatra vaktavya iti vizeSadyotakaH, uktaM hi - " jattha u jaM jANejA NikkhevaM Nikkhive niravasesaM / jatthavi vi jANijjA cakkayaM nikkhiye tattha // 1 // " nikSepo nyAsaH, tatrAdyayoH sugamatvA tRtIyamAha - dravyato dravyarUpaM vA zrutaM dravyazrutam Agamato noAgamatazca tatrAgamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastvAha-nihute - Aga1 na pakSato na purataH | 2 atha ekonatriMzattamaniyuktigAthopAttasya 'suyassa cakkao u nikrat' ityasya vyAkhyA. 3 yatra tu yaM jAnIyAt nikSepaM nikSipenniravazeSam / yatrApi nApi jAnIyAt catuSkakaM nikSipet tatra / 1 / 4 ' jatthaviya na jANivA' ityanuyogadvAreSu unnamation Forsy adhyayanam 1 ~45~ // 17 // www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-], niyukti: [29] mAbhihitamarthamatikliSTakarmodayAt kuyuktibhirapanayatIti nihabo-jamAliprabhRtiH pazcAtkRtazrutapariNatiH, AdizandAtpuraskRtazrutapariNatisattvaparigrahaH, bhAvazrutamapyAgamanoAgamabhedato dvidhA, tatrAgamato'bhidhAtumAha-bhAvato bhAvarUpaM vA zrutaM bhAvazrutaM,prAkRtatvAdiha pUrvatra ca bindulopaH, 'zrute' zrutaviSaye, 'tuH' avadhAraNe bhinnakramaH, tata upayukta eva, ko'rthaH ?-vasya zrutamiti padaM jJAtaM tatra copayogaH sa bhAvazrutaM, tadupayogAnanyatvAd , amyupayuktamANavakAmiyaditi gAthArthaH // 29 // uktAvodhanAmaniSpanna nikSepI, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepaH prAptAvasaraH, tathApi sa nocyate, yataH sati sUtre'sau sambhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAnugamabheda iti anugama eva tAvadupavarNyate-dvividho'nugamaH-niryuktyanugamaH sUtrAnugamazca, tatrAdyo nikSepaniyuktiupodghAtaniyuktisUtrasparzikaniyuktyanugamavidhAnatastrividhaH, tatra ca nikSepaniyuktyanugama uttarAdinikSepapratipAdanAdanugata eva, upodghAtaniryuktyanugamastu dvAragA thAdvayAdavaseyaH, tabedam-"uddese Nise ya Niggame khetta kAla purise ya / kAraNa pacaya lakkhaNa Nae smoyaahrnnaannume||1|| kiM kaivihaM kassa kahiM kesu kahaM kecirahavai kAlaM? kada saMtaramavirahiyaM bhavAgarisa phAsaNa NiruttI k // 2 // " etadarthaH sAmAyikaniyuktito'vaseyaH, sUtrasparzikaniryuktyanugamastu sUtrAvayavavyAkhyAnarUpatvAt sUtraspa-1& 1 uddezo nirdezana nirgamaH kSetra kAlaH puruSazca / kAraNaM pratyayo lakSaNaM nayaH samavatAraNA'numatam // 1 // kiM katividhaM kasya ka keSu kathaM kiyaviraM bhavati kAlam / katisAntaramavirahitaM bhavAkarSAH sparzanA niruktiH // 2 // THACKERALAMAA pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~46~ Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [29] adhyayanam uttarAdhya. bRhadvRttiH // 18 // prata sutrAMka ||1|| zikaniyukteH sati sUtre sambhavati, tacca sUtrAnugama eveti tatraiva vakSyate / nanvevamasthAnamidamasyeti kasmAdihoddezaH? ucyate, niyuktyanugamamAtrasAmAnyAt , taduktam-" saMpai suttapphAsiyanijuttI jaM suyaspa bakkhANaM / tiise'vsro| sA puNa pattAvi Na bhaNNae ihaI // 1 // kiM jeNAsai sutte kassa taI taM jayA kamappatto / suttANugamo vocchaM| hohI tIsa tayA bhAco // 2 // atthANamiyaM tIse jai to sA kIsa bhaNNaI ihayaM / sA bhaNNai nijjuttImetasAmapaNao navaraM // 3 // " sAmprataM sUtrAnugamaH, tatrAlIkopaghAtajanakatvAdidoSarahitaM nirdoSasAratvA(battyA)diguNAnvitaM sUtramucAraNIyaM, tavedamsaMjogA vippamukkassa aNagArassa bhikkhunno| viNayaM pAukarissAmi ANuputviM suNeha me // 1 // asya ca saMhitAdikrameNa vyAkhyA-tatra cAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, sA cAnugatava, sUtrAnugamasya tadrUpatvAt , tathA cAha-"hoi kayattho vottuM sapayaccheyaM surya suyANugamo"ti / padaM tu nAmikanapAtikAdi khadhi| 1 sampati sUtrasparzakaniyuktiyat zrutasya vyAkhyAnam / tasyA avasaraH sA punaH prAptA'pi na bhaNvate iha / 1 / kiM 1 yenAsati sUtre kasya sakA tasmAt yadA kramaprAptaH / sUtrAnugamo vakSyate tadA bhaviSyati tasyA bhAvaH // 2 // asthAnamidaM tasyA yadi tadA sA kiM bhaNyate'tra / sA bhaNyate niyuktimAtrasAmAnyato navaram // 3 // 2 bhavati kRtArtha uktvA sapadakAchedaM sUrya sUtrAnugamaH / dIpa anukrama 44-6-945 // wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~47 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [29] prata sUtrAMka ||1|| SASACSESAXCAN CRESCReate yaiva bhAvanIya, padArthastvayam-anyasaMyuktasyAsaMyuktakha vA sacittAdivastuno dravyAdinA saMyojana saMyogaH, saca saMyuktasaMyogAdibhedenAnekadhA vakSyate, tasmAnmAtrAdisaMyogarUpAdaudayikAdikliSTatarabhAvasaMyogAtmakAca vividhaiH-jJAnabhAvanAdibhirvicitraiH prakAraiH prakarSaNa-parISahopasargAdisahiSNutAlakSaNena mukto-bhraSTo vipramuktaH, tasya, 'anagArakhetiavidyamAnamagAramasyetsanagAra iti vyutpanno'nagArazabdo gRhyate, yastvavyutpannorUDhizabdo yativAcakaH, yathoktam-2 anagAro munimaunI, sAdhuH prabajito vratI / zramaNaH kSapaNazcaiva, yatizcaikArthavAcakAH // 1 // ' iti, sa iha na gRkhate, bhikSuzabdenaiva tadarthasya gatatvAt , tatra cAgAraM dvidhA-dravyabhAvabhedAt, tatra dravyAgAramagaiH-drumaraSadAdibhinivRttaM, bhAvAgAraM punaragaiH-vipAkakAle'pi jIvavipAkatayA zarIrapudgalAdiSu bahiHpravRttirahitairanantAnuvandhyAdibhinivRttaM / kaSAyamohanIyaM, tatra ca dravyAgArapakSe tanniSedhe tato'nagArakhAvidyamAnagRhaspetyarthaH, bhAvAgArapakSe tvalpatAbhidhAyI, tataH sthitipradezAnubhAgato'tyalpakapAyamohanIyasvetyarthaH, kaSAyamohanIyaM hi karma, na ca karmaNaH sthityAdibhUyastve || viratisaGgamaH, yata AgamaH-"sattaNhaM payaDINaM abhitarao u koddikoddiio| kAUNa sAgarANaM jai lahai cauNhamanayaraM // 1 // " ityAdi, kliSTatarabhAvasaMyogamuktatvenaiva cAsya gatatve punarabhidhAnaM kaSAyamohanIyasvAtiduSTatAkhyApanArtha, 1 saptAnAmapi prakRtInAmabhyantaratastu koTIkoTyAH / kRtvA sAgaropamANAM yadi labhate caturNAmanyatarat // 1 // Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong dIpa anukrama JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~48~ Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [29] prata sUtrAMka uttarAdhya. vizeSyamAha-'bhikSo riti,atra ca pacanapAcanAdivyApAroparamataH sAdhurbhikSate taddharmA cetyarthe "sanAzaMsabhikSa u"riti adhyayanam (pA03-2-168) tAcchIlika upratyayaH, asya ca vartamAnAdhikAravihitatve'pi 'sajJAprakArAstAcchIlikA bRhadvRttiH iti bhASyakAravacanAdbhikSazabdatrikAlaviSayo yatiparyAyaH siddho bhavati, zeSavivakSAyAM ca SaSThI, athvaa|| 19||'anngaarssbhikkhunno' tti akheSu bhikSurasabhikSuH-jAtyAyanAjIvanAdanAtmIkRtatvenAnAtmIyAneva maMhiNo'nnAdi bhikSata itikRtvA, sa ca yatireva, tato'nagArazvAsAvakhabhikSuzca anagArAkhabhikSustasya, kimityAha-viziSTo vividho| vA nayo-nItiniyA-sAdhujanAsevitaH samAcArastaM, binamanaM vA vinataM NIyaM se gaI ThANaM' ityAthAgamAt, dravyato nIcaittilakSaNaM pradatvaM bhAvatazca sAdhvAcAraM prati pravaNatvaM 'prAduSkariSyAmi' prakaTayiSyAmi, kathamisAha-13 pUrvasya pazcAdanupUrva tasya bhAva ityarthe "guNavacanabrAhmaNAdibhyaH" (pA. 5-1-129) karmaNi ceti pya, tasya ca pitkaraNasAmarthyAt strItve "Sid gaurAdibhyazce"ti (pA04-1-41) GISyAnupUrvI kramaH paripATItiyAvat tayA, dvitIyA tu 'chandovait sUtrANI'ti nyAyataH chAndasatve 'supAM supo bhavantIti vacanAt tRtIyArthe, 'zRNuta AkarNayata zravaNaM pratyavahitA bhavata, yadvA zRNu 'iheti jagati jinamate vA, vyAkhyAye'pi ziSyAbhimukhIkaraNamityarthaH / anena ca parAnakhamapi pratibodhayato vyAkhyAturdharma eveti khyApitaM bhavati, tathA ca vAcaka:-"na 1 duhAvitvAhikarmatvena gRhiNo'nnAdezca karmatvaM / 2 nIcaiH zayAM gati sthAnam // 1 // 3 yU khyAkhyau nadI (1-4-3) sUtre bhASye / SARKARA dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~49~ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [29] ATM prata sUtrAMka ||1|| bhavati dharmaH zrotuH sarvassaikAntato hitazravaNAt / buvato'nugrahabuddhyA vaktustvekAntato bhavati // 1 // " 'me' mama K vinayaM vinataM vA prAduSkariSyata iti prakramaH / uktaH padArthastadabhidhAnAt sAmAsikapadAntargataH padavigrahazca ( ukta iti ), tatazcAlanAvasaraH, sA ca sUtrArthagatadUSaNAtmikA, "suttagayamatyavisayaM va dUsaNaM cAlaNaM mayaM tassa" iti vacanAt , tatra sUtracAlanA-saMyogasyai vipramuktakriyA prati kartRtvAt saMyogAditi kathaM paJcamI ?, arthacAlanA ca GI'vinayaM prAduSkariNyAmI'ti pratijJAtam , uttaratra ca 'ANA'Niddesakare' ityAdinA 'satyAhiM caveDAhiM' ityAdinA[4 ca viparyayapratipAdanamapi dRzyate, iti kathaM na pratijJAkSitiH , pratyavasthAna-zabdArthanyAyataH paropanyastadoSaparihArarUpaM, yata Aha- "sahatyannAyAo parihAro paJcavatthANaM" tatra ca yadyapi saMyogena vimucyamAno bhikSuH karma tathApi kartRtvenAtra vivakSyate, tatazca tavaM teM vipramuJcato vizleSo'stIti vizlepakriyAyAM saMyogasya dhruvatvenApAdAnatvAcyAyyaiva paJcamI, ata eva vipramukta ityatra karmakartuH karmavadbhAvAt karmaNi ko'pi siddho bhavati iti na sUtra-I& doSo, nApyarthadopaH, yato yad yallakSaNaM tattadviparyayAbhidhAna eva talakSaNamaklezena jJAtuM zakyamiti atra vinayAbhipradhAnapratijJAne'pyavinayAbhidhAnaM, tathA ca zayyambhavapraNItAcArakathAyAmapi "bayaTakakAyachaka misaadinaa''caar|1 sUtragatamarthaviSayaM vA dUSaNaM cAlanaM mataM tasya / 2 saMbandhanasaMyogarUpaM guNamapekSyeyaM zaGkA, tasya guNatvena nAzAt sa jahAti bhikSumiti nirdhAraNAt / 3 zabdArthanyAyataH parihAraH pratyavasthAnam / 4 bhikSoH / 5 guNaM saMbandhanasaMyogarUpaM / 6 mAtApitrAdeH sNyoginH| dIpa anukrama wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~50~ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1/ gAthA ||1|| niyukti: [29] adhyayana prata sutrAMka ||1|| uttarAdhya. prakrame'pyanAcAravacanam / athavA ekamapIdaM sUtramAvRttyA 'zveto dhAvatI tivadarthadvayAbhidhAyaka, tatacAyamanyo'rthaH / -saMyogena-kapAyAdisamparkAtmakenApyaviSamuktaH-aparityaktaH, saMyogAviSamuktastasya, RNamiva kAlAntaraklezAnubRhadvRttiH 6 bhavahetutayA RNam-aSTaprakAraM karma tat karotIti, ko'rthaH ?-tathA tathA guruvacanaviparItapravRttibhirupacinotIti RNakArastasya, 'bhikSoH' kaSAyAdivazato jIvavIyavikalasya pauruSatrImeva bhikSAM tathAvidhaphalanirapekSatayA bhramaNapazIlasya 'vinayaM prAduSkariSyAmI'ti "prAkAzyasambhave prAdu"riti vacanAt prAduHzabdasya sambhavArthasthApi darzanA dutpAdayiSyAmi, sambhavati hIdamadhyayanamadhIyAnAnAM gurukarmaNAmapi prAyo vinItAvinItaguNadoSavibhAvanAto jJAnAdivinayapariNatiH, athavA viruddho nayo vinayo'sadAcAra ityarthaH, taM prAduSkariSyAmi-prakaTayiSyAmi, kasya ? 4-'bhikSoH' uktanyAyena bhikSaNazIlasya, samyaga-aviparIto yogaH-samAdhiH saMyogaH, tato vividhaiH parIpahAsahana-sa 51 guruniyogAsahiSNutvAlasyAdibhiH prakAraiH prakarSaNa mukto vipramuktaH tasya, zeSa prAgvata / evaM cAvinayapratipAdanasyApi pratijJAtatvAt sarvaM sustham / aparastvAha-pratijJAtamapi vinayamabhidhitsoraprastutam , idamapi bAlaprajalpitaM, yataH zAstrArambhe'bhidheyAdyavazyamabhidheyam , anyathA prekSAvayavRttyasambhavAt , tapradarzanAtmakaM caitat pratijJAnaM, tathAhi- // 20 // vinayaM prAduSkariSyAmItyukte vinayo'syAdhyayanasyAbhidheyaH, tatrAduSkaraNaM phalaM, tathA cedamupeyam, upAyazcAsya / 1 vaikatra dvayoH (2-285) iti bhramedikarmakatvAdatra dvitIyA. dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~51~ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [30] prata sUtrAMka ||1|| prastutAdhyayanam , ityanayorupAyopeyabhAvalakSaNaH sambandha iti ca darzitaM bhavati, tato nAprastutatvaM pratijJAnasveti / sthitam / samprati sUtrA''lApakaniSpannanikSepasya sUtrasparzikaniyuktezca prastAva iti manyamAnaH saMyoga ityAcaM padaM / spRzannikSeptumAha niyuktikRt saMjoge nikkhevo chakko duviho u davasaMjoge / saMjuttagasaMjogo nAyaviyareyaro ceva // 30 // __vyAkhyA-'saMyoga' iti saMyogaviSayaH 'nikSepaH' nyAsaH, paTU parimANamasyeti SaTkaH prAgvatkan , etadbhedAzca dinAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvAH prasiddhatvAduttaratra vyAkhyAnata unnIyamAnatvAca nokkAH, atra ca-'saMhitAdiryato mAnyAkhyAvidhiH sarvatra dRzyate / nAmAdividhinA''radhu, na vyAkhyA yujyate ttH||1|| ityAhuravibhAvyaiva, sthAbAda 18 vAdino'pare / yattadatra nirAkAryamAcakSANena tadvidhim // 2 // svAdastItyAdiko vAdaH, sthAbAda iti gIyate / / dAnayo na ca vimucyAya, dravyaparyAyavAdinI // 3 // atazcaitavyopetaM, khaM mataM samudAhatam / sAtatatvasaMvidbhiH, sthAdvAdaH prmeshvraiH||4||te hi tIrthavidhau sarve, mAtRkAkhyaM padatrayam / utpattivigamanauvyakhyApakaM sampracakSate // 5 // utpattivigamAvatra, mataM pryaayvaadinH| dravyArthikasya tu prauvyaM, mAtRkAsyapadatraye // 6 // tatazca-dravyatvamanvayitvena, mRdo yadvad ghaTAdiSu / tadevAnvayitvena, nAmasthApanayorapi // 7 // anvayitvaM tu sarvatra, sake dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~52 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [30] prata sUtrAMka uttarAdhya. tAnAmna ucyate / sthApanAyAzca tadrUpakriyAto buddhito'pi vA // 8 // tannAmasthApanAdravya nikSepairanuvartitaH / dravyA- adhyayanam bRhadvRttiH / mArthikanayo bhAvanikSepAditaraH punaH // 9 // tathA ca mhaamtiH-"titthyrvynnsNghbisespthaarmuulbaagrnnii| dabaDhioSi pajavaNo ya sesA viyappA siM // 10 // " tathA "nAmaMThavaNAdaviyatti esa dabaTThiyassa nikkhevo| bhAvatti pajayaTThiya parUvaNA esa paramattho // 11 // " yadvA kinnaH kilaitAbhyAM, kinveSa vidhirAzritaH / yadyAkhyA vastutattvasya, yodhAyaiva vidhIyate // 12 // taca nAmAdirUpeNa, catUrUpaM vyavasthitam / nAmAkAntavAdAnAmayuktatvena saMsthiteH // 13 // tathAhi-nAmanaya Aha-yato nAma vinA nAsti, vastuno grahaNaM tataH / nAmaiva tadyathA kumbho, mRdevAnyo na vastunaH // 14 // tathAhi-yat pratItAyeva yasya pratItistadeva tasya kharUpaM, yathA mRbatItAveva pratIyamAnasya ghaTasya mRdeva rUpaM, nAmapratItAdeva ca pratIyate vastu, na ca vinApi nAma nirvikalpakavijJAnena vastupratItirastIti hetorasiddhatA, sarvasaMvidAM vAgUpatvAt , tathA ca bhartRhariH-"bAgurUpatA cedbodhasya, vyutkrAmetehazAzvatI / na prakAzaH prakAzeta, sA hi pratyavamarzinI // 1 // " yadi ca nAmarUpameva vastu na syAt tatazca tadavaga-18 // 21 // 1 tIrthakarabacanasaMgrahavizeSaprastAramUlavyAkaraNinI / dravyArthiko'pi paryAyanayazca zeSA vikalpA anayoH // 1 // nAma sthApanA vyamityete || dravyAdhikasya nikSepAH / bhAva iti paryAyArthikaprarUpaNaipa paramArthaH // 2 // OMOMOMOM dIpa anukrama 2-964-% 849494 wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~53 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [3] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||1|| niryukti: [30] adhyayanaM [1], tAvapi vastuni saMzayAdInAmanyatamadeva syAt, tathA ca pUjyAH - "saMsaya vivajjao vA'NajjhavasAo'vi vA jahicchAe / hoja'tthe paDivattI na vatthudhammo jayA NAmaM // 1 // " sthApanAnaya Aha-- sthApanetyAkAraH, tatazcapramANamidamevArthasyA''kAramayatAM prati / nAmAdi na vinAsskAraM, yataH kenApi vedyate // 1 // tathAhi nAnorthAntare'pi vartayituM zakyatvAnna tadulekhe'pyAkArAvabhAsamantareNa niyatanIlAdyarthagrahaNamityAkAragrahaNa eva grahAt sarvasya siddhamAkAramayatvaM, tato jJAnajJeyAbhidhAnAbhidheyAdisakalamAkArArUpitameva saMvyavahArAvatAri, tadvikalasya khapuSpasyevAsattvAt uktaM ca pUjyaiH- "AMgAro ciya mahasavatthukiriyAphalAbhihANAI / AgAramayaM sarva jamaNAgAraM tayaM natthi // 1 // Na parANumayaM vatyuM AgArAbhAvao khapuSkaM va / uvalaMbhavavahArAbhAvAo NANagAraM ca // 2 // " dravya| naya Aha-yathA nAmAdi nAkAraM, binA saMvedyate tathA / nA''kAro'pi binA dravyaM, sarva dravyAtmakaM tataH // 1 // tathAhi - dravyameva mRdAdinikhilasthAsa ko zakuzUlakuTa kapAlAdyAkArAnuyAyi vastu sat, tasyaiva tattadAkArAnuyAyinaH sadbodhaviSayatvAt, sthAsakozAdyAkArANAM tu mRddravyAtirekiNAM kadAcidanupalambhAt, taccotpAdAdisakala 1 saMzayo viparyayo vA'nadhyavasAyo'pi vA yadRcchayA / bhavedarthe pratipattirna vastudharmo yadA nAma // 1 // 2 AkAra evaM matizabdavastukriyAphalAbhidhAnAni / AkAramayaM sarvaM yadanAkAraM takat nAsti // 1 // na parAnumataM vastu AkArAbhAvataH khapuSpavat / upalambhabyavahArAbhAvato nAnAkAraM ca // 2 // Education intimation Forest Use Only www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~54~ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1/gAthA ||1|| niyukti: [30] prata bRhadvRttiH // 22 // sUtrAMka K454 ||1|| vikAravirahitaM tathA tathA''virbhAvatirobhAvamAtrAnvitaM sammUJchitasarvaprabhedanirbhadabIjaM dravyamagRhItataramAdi- adhyayanam haprabhedastimitasaraHsalilavat, Aha ca-"dabaMpariNAmametaM mottaNAgAradarisaNaM kiMtaM / uppAyavayarahiyaM darSa ciya nidhiyAraMti // 1 // AvibhAvatirobhAvamettapariNAmakAraNamacintaM / NicaM bahurUvaMpiya naDoSa saMtarAvaNNo | // 2 // " bhAvanaya Aha-samyag vivecyamAno'tra, bhAva evAvaziSyate / pUrvAparaviviktasya, yatastasyaiva darzanam // 1 // tathAhi-bhAvaH paryAyaH, tadAtmakameva ca dravyaM, tadatiriktamUrtikaM hi tadU razyamadRzyaM vA, yadi dRzyaM, nAsti 4 tadyatirekeNa anupalabhyamAnatvAt , kharaviSANavat, na hi valitamIlitapaTIkRtatruTitasapaTitAdivicitrabhavanabahibhUtamiha sUtrAdi dravyamupalabhyamasti, arazyamapi nAsti, tatsAdhakapramANAbhAvAt, SaSThabhUtavat, tataH pratisamayamudayavyayAtmakaM vayaMbhavanameva bhAvAkhyamasti, uktaM ca-"bhAMvatvaMtarabhUyaM kiM davaM NAma? bhAva evAyaM / bhavarNa paikkhaNaM ciya bhAvAvatI vivattIya // 1 // " paramArthatastvayam-saMviniSTheva sarvApi, viSayANAM vyavasthitiH / / saMvedanaM ca nAmAdivikalaM nAnubhUyate // tathAhi-ghaTo'yamiti nAmaitat, pRthubunAdinA''kRtiH / mRdravyaM bhavanaM 1 dravyapariNAmamAtra muktvA''kAradarzanaM kiM tat ? / utpAdavyayarahitaM dravyameva nirvikAramiti // 1 // AvirbhAvatirobhAvamAtrapariNAmakAraNamacintyam / nityaM bahurUpamapica naTa itra veSAntarApannaH // 2 // 2 bhAvArthAntarabhUtaM kiM dravyaM nAma ? bhAva evAyaM (. vedam ) bhavanaM BAra pratikSaNameva bhAva utpattirvipattizca // 1 // dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~55 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [3] Education [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [30] adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| bhAvo, ghaTe dRSTaM catuSTayam // 1 // tatrApi nAma nAkAramAkAro nAma no vinA / tau binA nApi cAnyo'nyamuttarAvapi saMsthitau // 2 // mayUrANDarase yadvadvarNA nIlAdayaH sthitAH / sarve'pyanyo'nyamunmi zrAstadvannAmAdayo ghaTe // 3 // itthaM caitat parasparasavyapekSitayaivAzeSanayAnAM samyannayatvAt itarathA 'utpAdavyayabhaugyayuktaM saditi pratyakSAdipramANapratItasalakSaNAnupapattezca / kiJca zabdAdapi ghaTAdernAmAdibhedarUpeNaiva ghaTAdyarthe buddhipariNAmo jAyate, ityato'pi nAmAdicatUrUpataiva sarvasya vastunaH uktaM ca--"nomAdibhedasaddatyabuddhipariNAmabhAvao NiyayaM / jaM vatthu asthi loe caupajjAyaM tayaM sarvvaM // 1 // " tatazca catuSkAbhyadhikasseha, nyAso yo'nyasya darzyate / etadantargataH so'pi, jJAtavyo dhIdhanAnvitaiH // 1 // ityalaM prasaGgena / samprati niryuktiranuzri (stri) yate tatra nAmasthApane Agamato noAgamatazca jJazarIrabhavyazarIrarUpazca dravyasaMyogaH sugama iti manvAno vyatiriktadravyasaMyogamabhidhAtumAha-- 'dvividhastviti dvividha eva, dravyeNa dravyasya vA, 'sa'miti saGgato yogaH saMyogaH, saMyoga dvaividhyamevAha -- saMyuktameva saMyuktakam-anyena saMzliSTaM, tasya saMyogo - vastvantarasambandhaH saMyuktakasaMyogo jJAtavyaH, 'itaretara' iti itaretarasaMyogaH, caH samucaye 'eSaH' avadhAraNe, itthameva dvividha eSa saMyoga iti gAthAsamAsArthaH // 30 // vistarArthaM tvabhidhitsuH 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyataH saMyuktakasaMyogaM bhedenAha 1 nAmAdibhedazabdArthabuddhipariNAmabhAvato niyatam / yadvastvasti loke catuSparyAyaM tat sarvam // 2 // For Fans Only pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~56~ Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [31] H uttarAdhya. bRhadvRttiH // 23 // prata sUtrAMka ||1|| saMjuttagasaMjogo saccittAdINa hoi dvaannN| dumamaNusuvaNNamAI saMtaikammeNa jIvassa // 31 // adhyayanam vyAkhyA-'saMyuktakasaMyogaH' anantarAbhihitakharUpaH, 'sacittAdInAM' sacittAcittamizrANAM bhavati dravyANAm , da amISAmudAharaNAnyAha-'dumamaNusuvaNNamAi'tti ana makArasthAlAkSaNikatvAt subbyatyayAya 'dumANusuvarNAdInAM' pratyekaM cAdizabdasambandhAtsacittadravyANAM dumAdInAm acittadravyANAmaNvAdInAM suvarNAdInAM ca mizradravyasya tu santatikarmaNopalakSitasya jIvasya, atra cANvAdInAM suvarNAdInAmityudAharaNadvayamacittadravyANAM sacittamizradravyA|pekSayA bhUyastvakhyApanArtham, etadbhUyastvaM ca jIvebhyaH pudgalAnAmanantaguNatvAt , uktaM ca-"jIvA poggala samayA daba paesA ya pajavA ceva / thovA'NatANatA visesamahiyA duve'NatA // 1 // " iti, anena ca sacittAdeH saMyogadravyasya traividhyAt saMyuktakasaMyogasya traividhyamuktamiti gAthArthaH // 3 // tatra drumAdInAM sacittasaMyuktadravyasaMyogaM vivarItumAha mUle kaMde khaMdhe tayA ya saalepvaalpttehi| pupphaphalebIehi a saMjutto hoi dumamAI // 32 // vyAkhyA- 'mUle kande skandhe' iti sarvatra sUtratvAt tRtIyArthe saptamI, tatazca 'mUlena' adhaHprasarpiNA khAvayavena | // 23 // 1 jIvAH pudgalAH samayA dravyANi pradezAzva paryAyAzcaiva / tokA anantA anantA vizeSAdhikAni dvAvanantau // 1 // dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~57 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [32] % prata sUtrAMka ||1|| R |'kandena' tenaiva mUlaskandhAntarAlavartinA 'skandhena' sthuDena 'tvacA' chavirUpayA 'sAle'tti ekAro'lAkSaNikaH, tataH 'zAlApravAlapatraiH' zAkhApallavapalAzaiH, phale ityatrApyekArastathaiva, tataH 'puSpaphalabIjaizca' prasiddhaireva 'saMyuktaH' sambaddho bhavati 'dumamAitti' makAro'lAkSaNikaH tato drumAdiH, AdizabdAdgucchagulmAdizca saMyuktakasaMyoga iti prakramaH / sa hi prathamamudgacchannakarAtmakaH pRthivyAH saMyukta eva mUlena saMyujyate, tato mUlasaMyuktaka eva kandena, kandasaMyukta eva skandhena evaM tvazAkhAprayAlapatrapuSpaphalabIjairapi pUrvasaMyukta evottarottaraiH saMyujyate iti bhAvanIyam , nanvevaM dumAdevyatvAt saMyuktakasaMyogasya ca guNatvAtkathaM drumAdireva sa iti, atrocyate, dharmadharmiNoH kathaJcidananyatvAdevamuktamityadoSaH, ra evamuttarabhedayorapIti gAthArthaH // 32 // aNvAdInAmacittasaMyuktakadravyasaMyogaM spaSTayitumAha egarasa egavaNNe egegaMdhe tahA duphAse a / paramANU khaMdhehi a dupaesAIhi NAyavo // 33 // vyAkhyA--ekaH-advitIyastiktAdirasAnyatamo raso'syeti ekarasaH, tathaikaH kRSNAdivarNAnyatamo varNo'spati ekavarNaH, evam 'ekagandhaH' sugandhItarAnyataragandhAnvitaH, 'ege' ityekArasthAlAkSaNikatvAt , tathA dvau cAvi-11 ruddhau snigdhazItAdyAtmako sparzAvasyeti dvisparzaH, cazabdaH khagatAnantabhedopalakSakaH, ka evaMvidhaH ? ityAhaparamaH-sadanyasUkSmatarAsambhavAt prakarSavAn sa cAsAvaNuzca paramANuH, upalakSaNatvAd ghaNukAdizca, 'skandhaizca' skandhaza dIpa anukrama ASASK pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~58~ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [33] prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. bRhadvRttiH // 24 // bdAbhidheyaH, kairiyAha-dvI pradezAvArambhakAvasyeti dvipradezo-aNukaH, sa Adiu~pAM tripradezAdInAmacittamahAska-18/ adhyayanam ndhaparyantAnAM te tathA taiH, ghazabdAtparamANvantarairvarNAntarAdibhizca, saMyujyamAna iti gamyate, 'vijJeyaH' vizeSeNasaGkhyAtAsaGkhyAtAnantabhavibhAvanAtmakenAvaboddhayaH, pAThAntarato jJAtavyaH, acittasaMyuktakasaMyoga iti prakramaH. ayamarthaH-kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // ityevaMlakSaNaparamANuyaMdA jyaNukAdiskandhapariNatimanubhavati tadA rasAdisaMyukta eva thaNukAdibhiH skndhaiH| saMyujyate, yadA vA tiktatAdipariNatimapahAya kaTukatvAdipariNati pratipadyate tadApi varNAdibhiH saMyukta eva kaTukatvAdinA saMyujyate iti saMyuktasaMyoga ucyate / atra ca kRSNaparamANuH kRSNatvamapahAya nIlatvaM pratipayata ityeko bhaGgaH, evaM raktatvaM pItatvaM zuklatvaM ceti catvAraH, tathA'yameva rasapaJcakagandhadvayAviruddhasparzastAratamyajanitaizca sasthAna* evaM dviguNakRSNatvAdibhiH paramANvantaradvipradezAdibhizca yojanAdvivakSAvazataH saGkhyAtAsaGkhyAtAnantAtmikA bhaGgaracanAmavApnoti, evaM varNAntararasasparzagandhakhagatatAratamyayukto'pi, tathA dvipradezAdizca / yaca-'ghaNNarasagaMdhaphAsA poggalANaM ca lakkhaNaM' ityAdisUtreSu varNasyAditvena darzane'pi 'egaraegavaNNe'ti rasasya prathamata upAdAnaM // 24 // tadanAnupUrtyA api vyAkhyAGgatvena gAthAvandhAnulomyena veti bhAvanIyam / suparNAdInAM ca prAcyavarNakAsaMyu| 1 varNagandharasasparzAH pudgalAnAM ca lakSaNam / dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~59~ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/gAthA ||1|| niyukti: [34] prata sUtrAMka ||1|| kAnAmeva viziSTavarNikAdibhiH saMyogo'cittasaMyuktakasaMyoga uktAnusAreNa sujJAna eveti niyuktikRtA na vyAkhyAta iti gAthArthaH // 33 // dRSTAntapUrvakaM santatikarmaNA jIvasya mizrasaMyuktakadravyasaMyoga vyaktIkartumAhajaha dhAU kaNagAI sabhAvasaMjogasaMjuyA huMti / ia saMtaikammeNaM aNAisaMjuttao jIvo // 34 // __ vyAkhyA-'yathA' ityudAharaNopanyAsArthaH, yathA 'dhAtavaH' kanakAdiyonibhUtA mRdAdayaH kaNagAiti sUtratvAkanakAdibhiH, AdizabdAttAmrAdibhizca, kimityAha-samAvena saMyogaH-prakRtIzvarAdyarthAntaranyApArAnapekSayopalakSyAnupalakSyarUpo yaH sambandhastena saMyutA-mizritAH khabhAvasaMyogasaMyutAH bhavanti' vidyante 'itI tyamunaivArthAntaranirapekSatvalakSaNena prakAreNa santatiH-uttarottaranirantarotpattirUpaHpravAhastayopalakSitaM karma-jJAnAvaraNAdi santatikarma tena, na vidyate Adi:-prAthamyamasyetyanAdiH sa ceha prakramAtsaMyogastena 'sa' miti 'aNNoNNANugayANaM imaM ca taM catti vibhayaNamajutta' ityAgamAdvibhAgAbhAvato yuktaH-zliSTo'nAdisaMyuktaH sa eva anAdisaMyutakaH, yadvA-saMyogaH-saMyuktaM tato'nAdisaMyuktamaskheti anAdisaMyuktakaH, ka ityAha-jIvati jIviSyati jIvitavAMceti jIvaH, mizrasaMyuktakadravyasaMyoga iti prakramaH, idamuktaM bhavati-jIvo khanantakarmANuvargaNAbhirAveSTitapraveSTito- II |'pi na kharUpaM caitanyamativartate, na cAcaitanyaM karmANava iti tayuktatayA vivakSyamANo'sau saMyuktakamizradravyaM, 1 anyo'nyAnugatayoridaM ca tacceti vibhajanamayuktam / dIpa anukrama wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~60~ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/gAthA ||1|| niyukti: [35] prata sUtrAMka uttarAdhya. tato'sya karmapradezAntaraiH saMyogo mizrasaMyuktakadravyasaMyoga ucyate, iha ca jIvakarmaNoranAdisaMyogasya dhAtukanakAdi-adhyayanam saMyogadRSTAntadvAreNAbhidhAnaM tadvadevAnAditve'pyupAyato jIvakarmasaMyogasvAbhAvakhyApanArtham , anyathA muktyanuSThAnavabRhadvRttiH kAphalyApatteriti bhAvanIyamiti gAthArthaH // 34 // uktaH saMyuktakasaMyogaH, itretrsNyogmaah||25|| iyareyarasaMjogo paramANUNaM tahA paesANaM / abhipeyamaNabhipeo abhilAvo ceva saMbaMdho // 35 // vyAkhyA-itaretarasya-parasparasya saMyogo-ghaTanA itaretarasaMyogaH 'paramANUnAm' uktarUpANAM, tathA prakarSaNasUkSmAtizayalakSaNena dizyante-kathyanta iti pradezA:-dharmAstikAyAdisambandhino nirvibhAgA bhAgAstepAm,4 'abhipeyaM ti prAkRtatvAdabhipretaH, itaretarasaMyoga iti yojyate, evamuttaratrApi, abhipretatvaM cAsvAbhipretaviSayatvAd, etadviparIto'nabhipretaH, abhilapyate-Abhimukhyena vyaktamucyate'nenArtha ityabhilApo-vAcakaH zabdastadviSayatvAt abhilApaH, caH samuccaye, evaH' avadhAraNe, sambandhazabdAnantaraM caitau yojyau, tataH sambandhanaM-sambandhaH, sa caivaM khastAmitvAdiranekadhA vakSyamANaH, etAvadbheda evAyamitaretarasaMyoga iti cAvadhAraNasthArtha iti gAthAsamAsArthaH // 35 // paramANUnAM saMyogamAhaduviho paramANUNaM havai ya saMThANakhaMdhao ceva / saMThANe paMcaviho duviho puNa hoi khaMdhesu // 36 // dIpa anukrama wwwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~614 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [36] prata sUtrAMka ||1|| vyAkhyA-dvau vidhau prakArAvasyeti dvividhaH-dvibhedaH, ko'sau !-'paramANUnAm' iti paramANusambandhI, prakramAdiK|taretarasaMyogo bhavati, 'caH' pUraNe, kathaM dvividha ityAha-'saMThANakhaMghato'tti saMtiSThate'nena rUpeNa pudgalAtmakaM yasviti saMsthAnam-AkAravizeSaH tatastamAzritya, 'skandhataH skandhamAzritya, caH samucaye, 'evaH' bhedAvadhAraNe / dvividhasyApi pratyeka bhedAnAha-saMsthAne' saMsthAnaviSayaH 'paJcavidhaH' paJcaprakAraH 'dvividhaH' dviprakAraH, punaHzabdo vAkyAntaropanyAse bhavati 'skandheSu' skandhaviSaya iti gAthArthaH // 36 // iha ca saMsthAnaskandhamedavAraka evAyamitaretarasaMyoga-13 bheda iti tadabhidhAnamucitaM, tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyataH saMsthAnabhedAbhidhAnaprastAve'pyalpavaktavyatvAt skandhabhedaM hetubhedadvAreNAhaparamANupuggalA khallu dunni va bahugA ya saMhatA sNtaa| nivattayaMti khaMdhaM taM saMThANaM aNisthatthaM // 37 // vyAkhyA-paramANupudgalau khalu dvau vA bahava eva bahukAH-triprabhRtayaH, te ca paramANupudgalAH 'saMhatAH' ekapiNDatA-2 mApannAH santo 'nirvartayanti' janayanti, kimityAha-'skandhaM' ghaNukAdikam , anena ca dviparamANujanyatayA bahupara4 mANujanyatvena ca skandhasya vibhedatvamuktaM, khaluzabdo'tra vizeSa dyotayati, sa cAyam-iha rUkSaH snigdho vA ekaguNaH sambadhyamAno dviguNAdhikenaiva khakharUpApekSayA sambadhyate, na tu samaguNenaikaguNAdhikena vA, kimuktaM bhavati ? ekaguNasnigdhastriguNakhigdhena sambadhyate triguNasnigdhaH paJcaguNasnigdhena paJcaguNasnigdhaH saptaguNasnigdhenetyAdi, tathA dviguNa dIpa anukrama JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~62~ Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| ___ niyukti: [37] adhyayanam prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. snigdhazcaturguNasnigdhena caturguNasnigdhaH SaDguNasnigdhenetyAdi, evamekaguNarUkSatriguNarUkSeNa triguNarUkSaH paJcaguNarUkSe- bRhadvRttiH NetyAdi, tathA dviguNarUkSazcaturguNarUkSeNa caturguNarUkSaH paDguNarUkSeNetyAdi, evaM dviguNAdhikasambandho bhAvanIyaH, na tvekaguNasnigdha ekaguNa snigdhena dviguNasnigdhena vA sambadhyate dviguNasnigdho dviguNasnigdhena triguNasnigdhena yA yaavd||26|| nantaguNasnigdho'pyanantaguNasnigdhena samaguNenaikaguNAdhikena vA, evamekaguNarUkSa ekaguNarUkSeNa dviguNarUkSeNa vA dviguNarUkSo dviguNarUkSeNa triguNarUkSeNa vA yAvadanantaguNarUkSo'pyanantaguNarUkSeNa samaguNenaikaguNAdhikena veti, 4. anye tvAhuH-ekaguNAdi khasthAnApekSayA dviguNena rUpAdhikena sambadhyata iti, ayamatra vizeSaH khaluzabdena sUcyate, hai tathA caikakasya svasthAnApekSayA dviguNo dvika eva sa ca rUpAdhikakhika eva iti triguNenaivaikaguNasya sambandhaH, tathA dviguNasya paJcaguNena triguNasya saptaguNena caturguNasya navaguNena paJcaguNassaikAdazaguNenetyAdi, uktaM ca-"samaniddhayAi baMdho na hoi samalukkhayAvi ya na hoI / vemAiniddhalukkhattaNeNa baMdho u khaMdhANaM // 1 // " tathA "doNha jahaNNaguNANaM niddhArNa taha ya lukkhadavANaM / egAhiepi ya guNe Na hoti baMdhassa pariNAmo ||2||nniddhviunnaahiennN baMdho| 1 samasnigdhatayA bandho na bhavati samarUkSatayA'pi ca na bhavati / vimAtrasnigdharUjhavena bandhastu skandhayoH // 1 // 2 dvayojagha-1 nyaguNavoH snigdhayostathaiva rUkSadravyayoH / ekAdhike'pi ca guNe na bhavati bandhasya pariNAmaH // 1 // sigdhena dviguNAdhikena bandhaH snigdhasya bhavati dravyasya / rUoNa dviguNAdhikena ca rUkSasya samAgamaM prApya / / 2 // dIpa anukrama // 26 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~634 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [37] prata sUtrAMka ||1|| niddhassa hoi dadhassa / luksa viuNAhieNa ya lukkhassa samAgamaM pappa // 3 // " nigdharUkSaparasparabandhavicAraNAyAM tu samaguNayorvipamaguNayorvA jaghanyavarjayorvandhapariNatiriti vizeSaH / tathA cAha-"pati NiddhalukkhA visamaguNA ahava samaguNA je'pi / vajjittu jahannaguNe bajhaMtI poggalA evaM // 1 // " ityAdi, yena vizeSaNa saMsthAnAt skandhasya bhedenopAdAnaM tamAviSkartumAha-'taM saMThANaMti' prAkRtatyAdevaM pAThaH, tasya-skandhasya saMsthAnam-AkArastatsaMsthAnam , anena-hadi vivartamAnatayA pratyakSeNa parimaNDalAdinA'nantaroktaprakAreNetyamitthaM tiSThati itthaMsthaM, na tathA anitthaMstham , anena niyataparimaNDalAdyanyatarAkAraM saMsthAnaM zeSo'niyatA''kArastu skandha ityanayorvizeSa ityuktaM bhavati / Aha-skandhAnAmapi parasparaM bandho'sti, yaduktam-"aimeva ya khaMdhANaM dupaesAINa baMdhapariNAmo"tti ataH kiM na teSAmapItaretarasaMyoga ihoktaH, ucyate, ukta eva, teSAM pradezasadbhAvAt , pradezAnAM ca 'iyaretarasaMjogo paramANUNaM tahA paesANaM' ityanena tadabhidhAnAditi gAthArthaH // 37 // saMsthAnabhedAnAha| parimaMDale ya baTTe tase cauraMsamAyae ceva / ghaNapayara paDhamavajjaM oyapaese ya jumme ya // 38 // 1 adhyete nigdharUkSau viSamaguNI athavA samaguNau yAvapi / varjayitvA jaghanyaguNau badhyante pugalA evama // 1 // 2 evameva ca skandhAnAM dvipradezAdInAM bandhapariNAmaH / dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~644 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -1/ gAthA ||1|| niyukti: [38] prata sUtrAMka uttarAdhya. 5 byAkhyA-liGgaM vyabhicAryapI' ti prAkRtalakSaNAt sarvatra liGgavyatyayaH, tataH parimaNDalaM, prakramAt saMsthAna- adhyaya bRddhRttiH mevamuttaratrApi, taba rahitatAvasthitapradezajanitamantaHzupiraM, yathA balakasya, cazabda uttarabhedApekSayA samucaye, vRttaM tadevAntaHzupiravirahitaM yathA kulAlacakrasya, vyatraM-trikoNaM, yathA zRGgATakasya, caturakhaM-catuSkoNaM, yathA kumbhikAyAH, AyataM-dIrgha, yathA daNDasya, caH pUrvabhedApekSayA samucaye 'eva' avadhAraNe, tata iyaMta eva saMsthAnabhedAH, 'ghaNapayara'tti dhanaM ca prataraM ca dhanaprataraM, prAkRtatvAdvindulopaH, sarvetra ca pratarapUrvaka eva ghanaH prarUpyate, ihApi tathaivopadarzayiSyate,13 tataH prataraghana iti nirdezaH prAsaH, alpAkSa(cUta)ratvAttu ghanazabdasya pUrvanipAtaH, tatazcaikaikaM parimaNDalAdi prataraM dhanaM ca, bhavatIti gamyate, tathA prathamam-AdyaM varjayati-sajatIti prathamavarja-parimaNDalarahitaM vRttAdisaMsthAna catuSkamityarthaH 'oyapaese yatti ojaHpradezaM ca-viSamasaGkhyaparamANukaM 'jumme ya' ti prakramAd yugmapradezaM ca, pada ubhayatra caH samucaye / iha ca ghanapratarabhedameva vRttAdItthaM bhidyate, tataH prataravRttamojaHpradezaM yugmapradezaM ca, tathAx dhanavRttamojaHpradezaM yugmapradezaM ca, evaM vyasrAdiSvapi caturvidhaM bhAvanIyaM, parimaNDalaM varjanIyaM ca, samasaGkhyANuSveva tassa sambhavenaivaMvidhabhedAsambhavAt , tathA ca dvividhameva parimaNDalamiti gAthArthaH // 38 // iha ca parimaNDalAdi // 27 // pratyekaM jaghanyamutkRSTaM ca, tatrotkRSTaM sarvamanantANuniSpannamasaGkhyapradezAvagAdaM cetyekarUpatayA'nuktamapi sampradA-18 hayAjjJAtuM zakyamiti tadupekSya jaghanyaM tu pratibhedamanyAnyarUpatayA na tatheti tadupadarzanArthamAha dIpa anukrama JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~65 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti : [39-41] prata sUtrAMka ||1|| paMcaga bArasagaM khalu sattaga battIsagaM tu vdmi|tiy chakkaga paNatIsA cattAri ya hu~ti taMsaMmi // 39 // nava ceva tahA cauro sattAvIsA ya aTTa curNse| tigadgapannarasevi ya chacceva ya Ayae huMti // 4 // paNayAlIsA bArasa chanbheyA AyayaMmi saMThANe / vIsA cattAlIsA parimaMDali hu~ti saMThANe // 11 // vyAkhyA-AsAmarthaH spaSTa eva, navaramAyate SaDbhedAbhidhAnamavyApitvena prAganuddiSTasyApi zreNigatabhedadvayasthAdhikasya tatra sambhavAt , tathA parimaNDalAdive'pi saMsthAnAnAM vRttAdibhedAnAmoja pradezapratarAdInAmanantaroddiSTatvAt pratyAsacinyAyena yathAkramaM paJcakAdibhiH prathamamupadarzanaM, pazcAt parimaNDalabhedadvayasya / tatraujaHpradezapratara-16 vRttaM paJcANuniSpannaM paJcAkAzapradezAvagAda ca, tatraiko'Nurantareva sthApyate, catasaSu pUrvAdidikSu caikaikaH, sthApanA 1 yugmapradezaprataravRttaM dvAdazapradezaM dvAdazapradezAvagADhaM ca, tatra hi caturyu pradezeSu nirantaramantazcaturo'NUnidhAya tatparikSepeNASTau sthApyante, sthApanA 2, 00 ojaHpradezaM ghanavRttaM saptapradeza saptapradezAvagADhaMca, tacaivam-tatraiva paJcapradeze 0000 prataravRtte madhyasthitasyANorupari-18 TAdadhastAcaikaiko'NuravasthApyate,tato dvayasahitAH 0000 pazca sapta bhavanti 3, yugmapradezaM KghanavRttaM dvAtriMzatpradezaM dvAtriMzatpradezAvagADhaM ca, tatra prataravRtto- 00 padarzitadvAdazapradezopari dvAdazA OMOMOM525 dIpa 4%4-964458 anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~66~ Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [39-41] uttarAdhya. bRhadvRttiH %A5% // 28 // 8 prata sUtrAMka olo % A nye, tadupari catvAro'dhastAca tAvata-pavANavaH sthApyA ete mIlitA dvAtriMzadbhavanti 4 / ojaHpradezaM prataratryasaM / tripradeza tripradezAvagADhaM ca, tatra ca tiryagnirantaramaNudvayaM vinyasyA''dyasyAdha eko'NuH sthApyaH, sthApanA 1 | 0 yugmapradezaM prataratryasaM paTapradezaM SadapradezAvagADaM ca, tatra ca tiryagnirantaraM trayo'NavaH sthApyante tata JAvasyAdhastAdadhaUyabhAvena dvayaM dvitIyasya tvadha eko'NuHsthApyaH, sthApanA 2 [. ojaHpradezaM ghanatyatraM paJcatriMzatpradezaM pazcatriMzatpradezAvagADhaMca, tatra ca tirya nirantarAH paJcANavo nyasyante, teSAM cAdho'dhaH krameNa tiryageva catvArastrayo vAvekazvANuH sthApyante, sthApanA, asya ca pratarasyopari sarvapazipvanyAnyaparamANuparihAreNa - daza, tathaiva teSAmuparyupari SaT traya ekazceti krameNANavaH sthAyAH, teSAM sthApanAH, gaganAlA na ete mIlitAH paJcatriMzadbhavanti 3, oood yugmapradezaM ghanatryasaM catuSpradezaM 09 catuSpradezAvagADhaM ca, tatra ca pratara-19 tryana eva tripradeze ekatarasyoparyako & // 28 // mA'NurdIyate, tato mIlitAzcatvAro bhavanti / ojaHpradezaM prataracaturasra navapradeza navapradezAvagADhaM ca, tatra ca tirya dIpa OM anukrama 09 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~67~ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [39-41] ca nava prata sUtrAMka ||1|| mirantaraM tripradezAstisraH patayaH sthApyAH, sthApanA-gAna yugmapradezaM prataracaturasraM ca catuSpradezaM catuSpradezAvagADhaM ca, tatra catiryagnirantaraM dvipradeze dve patI sthA ojaHpradezaM dhanacaturakhaM saptaviMzatipradeza mAmipyata, sthApanA 2,T pratAcatarakhasyaivAdha upari ca tathaiva nava navA-degdeg10NayaHsthApyAH,tata- zAvagADhaM ca, tatra 00 triguNA dAnava saptaviMzatirbhavati 3, yugmapradezaM ghanacaturasram aSTapradezamaSTapradezAvagADhaMca, tatra catu- pradezasya pratarasyaivopari catvAro'nye sthAyAH, tato dviguNAzcatvAro'STI bhavanti 4 / ojaHpradezaM zreNyAyataM tripradezaM tripradezAvagADhaM ca, tatra ca tiryaga nirantarAstrayo'NavaH sthApyAH, sthApanA 1, | yugmapradezaM zreNyAyataM dvipradeza dvipradezAvagADhaM ca, tatra ca tathaivANudvayaM nyasyate, sthApanA 2, / 10. ojaHpradezaM pratarAyataM paJcadazapradeza paJcadazapradezAvagADaM ca, tatra prAgvat patitraye paJca paJcANavaH sthApyA, sthApanA 3, nAnAnAnAna yugmapradezaM pratarAyataM padapradeza SaTpradezAvagAI ca, tatra ca prAgvat patidvaye trayaskhayo'NavaH | gAnA sthAyAH, sthApanA 4, 161 ojaHpradeza banAyataM pakSacatvAriMzatpradeza paJcaca-| gatvAriMzatpradezAvagADhaM - -ca, tatra paJcadazapradezasya pratarAyatasyaivAdha upari ca tathaiva paJcadaza paJcadazA-000 NavaH sthApyAH, tatatriguNAH paJcadaza paJcatvAriMzadbha dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~68~ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [3] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 29 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 1 // niryukti: [39-41] adhyayanaM [1], vanti 5, yugmapradezaM dhanAyataM dvAdazapradezaM dvAdazapradezAvagADhaM ca tatra ca SaTpradezasya pratarAyatasyaivopari tathaiva tAvanto'NavaH sthApyAH, tato dviguNAH SaT dvAdaza bhavanti 6 / parimaNDalamuktanyAyato dvibhedameva, tatra prataraparimaNDalaM viMzatipradezaM viMzatipradezAvagADhaM ca tatra ca prAcyAdiSu catasRSu dikSu catvArazcatvAro vidikSu caikaikaH sthApyaH, mIlitAzcaite viMzatirbhavanti, sthApanA - 1, 110000 ghanaparimaNDalaM catvAriMzatpradezaM catvAriMzatpradezAvagADhaM ca tatra ca tasyA eva viMzateru- 00 100 pari tathaiva viMzatiranyA sthApyate, viMzatizca dviguNA catvAriMzadbhavanti 2 / itthaM caiSAM prarU paNamito'pi nyUnadezatAyAM yathoktasaMsthAnAsambhavAt, tvAt sarvathA'nubhavamAropayituM zakyante, sthApanAdidarzitAnIti gAthAtrayabhAvArthaH // 39-40-41 // na caitAnyatIndriyatvenAtizAyigamya- 0000 dvAreNa ca kathaJcicchakyAnIti tathaiva 0000 uktaH paramANUnAmitaretarasaMyogaH, samprati tameva pradezAnAmAha dhammAipasANaM paMcaha u jo paesasaMjogo / tiNha puNa aNAIo sAIo hoti duNhaM tu // 42 // vyAkhyA - dharmAdInAM dharmAdharmAkAzajIvapudgalAnAM pradezAH - uktarUpA dharmAdipradezAsteSAM 'paJcAnAm' iti sambandhinAM dharmAdInAM paJcasaGkhyatvena paJcasaGkhyAnAM 'tuH' punararthaH, saMyoga iti gamyate, sa ca zrutatvAddharmAdibhiH skandhaistathA tadantargatairdezaH pradezAntaraizca sajAtIyetaraiH, asau kimityAha-pradezAnAM saMyogaH prakRtatvAditaretarasaMyogAkhyaH Education into Forsy adhyayanam 1 ~69~ // 29 // www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [42] prata sUtrAMka ||1|| pradezasaMyogaH, ucyate iti zeSaH, asyaiva vibhAgamAha-trayANAM punaH' punaHzabdasya vizeSadyotakatvAt dharmAdharmAkAzapradezAnAM dharmAdibhireva tribhisteSAmeva dezaiH pradezAntaraizca prakRtatvAditaretarasaMyogaH 'anAdiH' AdivikalaH sadA saMyuktatvAdeSAM, 'sAdika Adiyukto bhavati 'dvayoH' pArizeSyAjIvapradezapudgalapradezayoH, tathAhi-saMyujyante viyujyante saMsArijIvapradezAH karmapudgalapradezAca parasparaM dharmAdipradezaizca saha, tuzabdo vizeSa dyotayati, sa cAyaM-jIvapradezAnAM dharmAditrayadezapradezApekSayA pugalaskandhAdyapekSayA ca sAdisaMyogaH,dharmAdiskandhatrayApekSayA tvanAdiH, pudgalapradezAnAmapi / dharmAdiskandhatrayApekSayA'nAdiH, zeSApekSayA tu sAdiH / iha ca dharmAdiskandhAnAM taddezAnAM ca yaH parasparaM saMyogaH sana pradezasaMyogamantareNeti tadabhidhAnata evokto mantavyaH, apradezasya tu paramANodharmAdibhiH saMyoga uktAnusArataH sujJAna eva iti nokta iti gAthArthaH // 42 // ukta pradezAnAmitaretarasaMyogaH, sampratyabhipretAnabhipretabhedarUpaM tamevAha abhipeyamaNabhipeo paMcasu visaesu hoi naayvo| aNulomo'bhippeo aNabhippeoa paDilomo 43 18 vyAkhyA-'abhipeya' ti abhipretaH 'anabhippeo' ti cassa gamyamAnatvAdanabhipretazca, prakramAditaretarasaMyogaH, kimityAha-'paJcasu' viSayeSu zabdAdipaJcakagocare, arthAdindriyamanasAM tadbrahaNapravRttI prAgrAhakabhAvaH, sa cAbhipretArthaviSayo'bhipretaH anabhipretArthaviSayastvanabhipretaH bhavati jJAtavyaH, Aha-astvevAbhipretAnabhipretArthaviSayatvenAbhipretaH anabhipretazcetaretarasaMyogaH, abhipretAnabhipretAyau~ tu kAviti, atrocyate, 'anuloma' indriyANAM pramodahe dIpa anukrama JABERatinintamational wwwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~70 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| __ niyukti: [43] adhyayanam uttarAdhya. bRhadvRttiH prata sutrAMka tayA'nukUlazravyakAkalIgItAdirabhipretaH, anabhipretazca pratiloma uktaviparItakAkakharAdiriti gAthArthaH // 43 // iha gAthApazcArddhana manonirapekSapravRttyabhAve'pIndriyANAM prAdhAnyamAzritya tadapekSayA'bhipreto'nabhipretazcArtha uktaH, samprati mano'pekSayA samevAhasavvA osahajuttI gaMdhajuttI ya bhoyaNavihI ya / rAgavihi gIyavAiyavihI abhippeyamaNulomo // 4 // vyAkhyA-'sarvAH' samastAH, ko'rthaH ?-indriyANAmanukUlAH pratikUlAzca, asya caupadhayuktyAdibhiH pratyeka |samvandhaH, tatazca auSadhAdInAm-agurukuGkumAdInAM sajikArAjikAdInAM ca yuktayo-yojanAni samaviSamavibhAganI-| tayo vA auSadhayuktayaH, gandhAnAM-gandhadravyANAM zrIkhaNDAdInAM lhasaNAdInAM ca yuktayaH gandhayuktayaH tAzca, bhojanasya -annasya vidhayaH-zAlyodanAdayaH kodravabhakkAdayazca bhedAH bhojanavidhayaH te ca, 'rAgavihigIyavAiyavihi' ci sUtratvAdvacanavyatyaye rAgavidhayazca gItavAditravidhayazca rAgavidhigItavAditravidhayaH, tatra raJjanaM rAgaH-kusumbhAdinA varNAntarApAdanaM tadvidhayaH-snigdhatvAdayo rUkSatvAdayazca gItavAditravidhaya iti, atra vidhizabdasyobhayatra yogAt, gIta-gAnaM tadviSayaH-kokilArutAnukAritvAdayaH kAkakharAnuvidhAyitvAdayazca, vAditram-Atodyam, iha copacArAttaddhvaniH tadvidhayo-mRdaGgAdikhanAH kevalakaraTikAdikhanAca, cazabdo nRttAdividhisamuccayArthaH, ete kimityAha-abhiSpeyaM' ti abhipretArthI ucyante, kIrazAH santa ityAha-anulomAH, ko'rthaH ? zubhA azubhA dIpa anukrama // 30 // OM34%AE JABERatinintamational wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~71 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [44] prata vA mano'nukUlatayA pratibhAsamAnAH, etenaitadapyAha-yathaita eva dezakAlAvasthAdivazato vicitrAbhisandhitayA jantUnAM manaso'nanulomAH santo'nabhipreto'rthaH / itthaM vyAkhyAnato vizeSapratipattimAzrityendriyApekSayA mano'pekSayA ca bhedenAbhipreto'nabhipretazcArtho vyAkhyAtaH, athavA'nantaragAthApazcArddhanAvizeSeNendriyANAM manasazcAnukUlo'bhipreto'rthaH itarastvanabhipreta uktaH, etadgAthayA'pi sa eva vizeSato darzita iti vyAkhyeyam , atra ca sarvA iti sarvaprakArA anulomA iti cendriyamanasAmanukUlAH, zeSa prAgvat / upekSaNIyasya vihAnabhidhAnaM nayasya kasya|cinmatenAnabhipreta eva tasyAntarbhAvAditi gAthArthaH // 44 // ukto'bhipretAnabhipretabhedarUpa itaretarasaMyogaH, sAmpratamamumevAmilApaviSayamAha| abhilAve saMjogo dave khitte a kAlabhAve a / dugasaMjogAIo akkharasaMjogamAIo // 45 // vyAkhyA-'abhilApaH' uktakharUpaH, tadviSayaH 'saMyogaH' prakramAdamilApetaretarasaMyogaH, ayaM ca tridhA sambhavati, tatraiko'bhilApasyAbhilApyena dvitIyo'bhilApyasyAmilApyAntareNa tRtIyo varNasya varNAntareNa / tatrAdyo'bhi-|| lApyasya dravyAdibhedena caturvidhatvAt 'dravye' iti dravyaviSayaH, sa cArthAd ghaTAdizabdasya pRthubunodaroMdyAkArapari- ANatadravyeNa vAcyavAcakabhAvalakSaNaH sambandhaH, evaM 'kSetre ca' kSetraviSayaH, AkAzadhvaneravagAhadAnalakSaNakSetreNa 'kAla-II 13 bhAve' iti samAhAradvandvaH, tataH 'kAle' kAlaviSayaH samayAdizrutervartanAdivyAyena kAlapadArthena, 'bhAve ca' bhAvaviSaya 2025%2500-45440 sUtrAMka ||1|| dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~72 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [3] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 31 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 1 || niryukti: [45] adhyayanaM [1], audayikAdivacaso manuSyatvAdiparyAyeNa cazabdo'tra pUrvatra ca samuccaye / dvitIyamAha - dvikasya saMyogo dvikasaMyogaH sa Adiryasya trikasaMyogAdeH so'yaM dvikasaMyogAdikaH, ihAbhilApasaMyogasya trividhatvAt tatra cAdyasyApraantaramevoktatvAt tRtIyasya cAbhidhAsyamAnatvAd arthAd dvikagrahaNenAbhilApyadvayameva gRhyate, tatra dvikasaMyogo yathA - sa ca sa ca tau, trikasaMyogo yathA - sa ca tau ca te, atra tau ca te cetyukte sa ca sa ca tathA sa ca tau cetyanuktAvapyekatrAbhilApyArthadvayamanyatra cAbhilApyArthatrayaM saha pratIyate, abhilApasaMyogatvaM cAsyAbhilApadvArakatvAdabhilApyena saha pratIteH / tRtIyamAha - akSare va akSarANi ca akSarANi teSAM saMyogaH akSarasaMyogaH sa AdiryasyodAtAdyazeSavarNadharmasaMyogasya so'yamakSarasaMyogAdikaH, makAro'lAkSaNikaH, tatrAkSarayoH saMyogo yathA -- ka iti, akSa| rANAM saMyogaH yathA zrIriti, udAttAdivarNadharmasaMyogAstu khadhiyA bhAvanIyAH, asyApyabhilApasaMyogatvaM varNAdInAM kathaJcidabhilApAnanyatvena tadAtmakatvAt, yadvA'kSarasaMyoga ityanena sarvo'pi vyaJjanasaMyoga uktaH, Adizabdena tvarthasaMyogaH, etadvizeSaNaM ca dvikasaMyogAdiriti yojanIyam, anyat prAgvat, dravyasaMyogatvaM cAsyAbhilApasya dravyatvAt, dravyatvaM cAsya sparzavatvena guNAzrayatvAt, vakSyati hi "guNArNamAsao dabaM" ti, na ca sparzavattvamasiddhaM, pratighAtajanakatvAt, tathAhi yat pratighAtajanakaM tatsparzavat dRSTaM yathA loSTAdi, pratighAtajanakazca zabdaH, 1 guNAnAmAzrayoM dravyamiti Education intimation For Patenty adhyayanam 1 ~73~ // 31 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [45] prata sUtrAMka ||1|| 15 anyathA tathAvidhazabdazrutAvanubhavasiddhazrotrAntaHpIDAyA asambhavAditi gAthArthaH // 45 // ukto'bhilApaviSaya itaretarasaMyogaH, samprati sambandhanasaMyogarUpasya tasyAvasaraH, so'pi dravyakSetrakAlabhAvabhedatazcaturdhA, tatra dravyasaM-1|| yogasambandhanamAha| saMbaMdhaNasaMjogo saJcittAcittamIsao ceva / dupayAi hiraNNAI rahaturagAI a bahuhA u // 46 // | vyAkhyA-sambadhyate prAyo mamedamityAdivuddhito'nenAsmin vA''tmA'STavidhena karmaNA saheti sambandhanaH sa cAsau saMyogazca sambandhanasaMyogaH, 'sacittAcittamIsao ceva' ti prAgvat supo luki sacitto'citto mizrakaH, caH samucaye, evaH bhedAvadhAraNe, yathAkramamadAharaNAnyAha dvipadetyAdinA, sacitte dvipadAdiH, AdizabdAcatuSpa-13 dApadaparigrahaH, tatra ca dvipadasaMyogo yathA-putrI, catuSpadasaMyogo yathA-gomAn , apadasaMyogo yathA-panasavAn / / 4 / li acitte hiraNyAdiH, AdizabdAnmaNimuktAdigrahaH, sa ca hiraNyavAnityAdi / mizre rathayojitasturagaH madhyapadalope sthaturagastadAdiH, AdizabdAcchakaTavRSabhAdiparigrahaH, sa ca rathika ityAdi, 'caH' samuccaye, 'bahudhA tu' iti bahuprakAra eva, tuzabdasvakArArthatvAt, iha ca sacittaviSayatvAt sambandhanasaMyogo'pi sacitta ityAdi sarvatra bhAva-15 nIyam / Aha-yadi sacittAdiviSayatvAdasau sacittAdiriti vyapadizyate, evaM satyAtmana evAsau taiH saha, tata ubhayaniSThatvAttenApi kiM na vyapadizyate', ucyate, yavAGkarAdivadasAdhAraNenaiva vyapadezaH, Atmanaba sarapyamIbhi dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~74 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [46] bRhadvRttiH prata sUtrAMka uttarAdhya. rasAviti tasya sAdhAraNatvAnna teneha vyapadezaH pRthivyAdibhirivAGkarasyeti na doSaH, evamuttaratrApi, iti gAthArthaH || adhyayanam // 46 // amumeya kSetrakAlabhAvaviSayamabhidhitsurAha khette kAle ya tahA dupahavi duviho u hoi sNjogo| bhAvaMmi hoi duviho Aese ceva'NAese // 47 // // 32 // vyAkhyA-kSetre' kSetraviSayaH, 'kAle ca' kAlaviSayazca tathA' iti tenAgamaprasiddhaprakAreNa 'dvayorapi' ityanayoreva kSetrakAlayoH 'dvividhaH' dvibhedaH, cazabdo bhAvammi ityatra yokSyate. bhavati saMyogaH prakramAt sambandhanasaMyogaH, na ca / kSetre kAle ityukte dvayorapIti paunaruktyAd duSTa, loke'pi hastinyazve ca dvayorapi rAjJo dRSTirityevaMvidhaprayogadarza-| nAd, 'bhAve ca' bhAvaviSayazca, saMyoga iti saMTaka, bhavati dvividhaH, kathaM kSetrAdidvaividhyamityAha-'Aese ceva-| pANAese' ti AGiti maryAdayA-vizeSarUpAnatikamAtmikayA dizyate-kathyata iti Adezo-vizeSatasmin , tadanyastvanAdeza: sAmAnya, pUrvatra caivazabdayoH samuccayAvadhAraNArthayobhinnakramatvAttabhizcaiva, tatra kSetraviSayo'nA deze yathA-jambUdvIpajo'yam , Adeze tu yathA-bhArato'yaM, kAlaviSayo'nAdeze yathA-dauSpamiko'yam , Adeze sAtu-vAsantiko'yaM, bhAvaviSayo'nAdeze bhAvavAnayam , Adeze tvaudayikAdibhAvayAniti / sAmAnyAyagamapUrvakatvA-kA dvizeSAvagamasyaivamudAhiyate, niyuktI tu viparyayAbhidhAnaM jambUdvIpa iti sAmAnyamapi lokApekSayA vizeSo bharata 1 asmaduktAnAdezAdezakramAdviparyayeNa AdezAnAdezetikrameNa. dIpa anukrama wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~75 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [47] prata sUtrAMka ||1|| miti vizeSo'pi magadhAdyapekSayA sAmAnyamityAdirUpeNa sarvatra sAmAnyavizeSayoraniyatatvakhyApanArtha, bhAve ca 4 bhavati dvividha iti bhinnavAkyatA'bhidhAnamanantaragranthasyaitadviSayatvakhyApanArthamiti gAthArthaH / / 47 // atra kSetrakAdAlagatayorAdezAnAdezayoralpavaktavyatvena sampradAyAdapi sujJAnatvAt tadviSayaH sambandhanasaMyogo'pi sujJAna eveti matvA bhAvagatAdezAnAdezaviSayaM tamabhidhitsuruktahetoreva prathamamanAdezaviSayaM bhedata Ahaodaia ovasamie khaie ya tahA khaovasamie yA pariNAma sannivAe chabiho hoannaaeso||48|| vyAkhyA--tatrodayaH-zubhAnA tIrthakaranAmAdiprakRtInAm azubhAnAM ca mithyAtvAdInAM vipAkato'nubhavanaM tena * nirvRttaH audayikA, kacittu 'udayie'tti paThyate tatra ca padAvasAnavartina ekArasya gurutve'pi vikalpato laghu-IN tvAnujJAnAt nAtra chandomaGgaH, uktaM hi-"iMhiyArA biMdujuyA eo suddhA pyaavsaannNmi| rahavaMjaNasaMjoe paraMmi lahuNo vibhAsAe // 1 // " vipAkapradezAnubhavarUpatayA vibhedasthApyudayasya viSkambhaNamupazamastena nivRtta aupaza-8 damikaH, kSayaH-karmaNAmatyantocchedaH tena nirvRttaH kSAyikaH sa ca, tathA kSayazca-abhAva udayAvasthasya upazamaca-viSka mbhitodayatvaM tadanyasya kSayopazamI tAbhyAM nirvRttaH kSAyopazamikaH sa ca, parIti-sarvaprakAraM namana-jIyAnAmajIvAnAM | KI 1 kapipatra prAru 'AviTroAesaMmi bahuvihe sarisanANacaraNagae / sAmittapaccayAimi ceva kiMcittao bucchaM // 1 // " eSA gAthA dRzyate, na ca / vyAkhyAtA sUcitA ghetyupekSitA 2 idhikArI vinduyuktI eo (ekAraukArau) zuddhau pdaavsaane| rahasya janasaMyoge parasmin lathayo vibhASayA / / 1 // dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~76 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| ___ niyukti: [48] da prata sutrAMka uttarAdhyAca jIvatvAdikharUpAnubhavanaM prati prahvIbhavanaM pariNAmaH, 'edodralopA visarjanIyasyeti visargalopaH, 'sa' miti adhyayanam bRhadvRttiH siMhatarUpatayA nIti-niyataM patanaM-gamanaM, ko'rthaH?-ekatra vartanaM, sannipAtaH-audayikAdibhAvAnAmeva dyAdisaMyogaH, 'ca' sarvatra samucaye, itthaM SaD vidhA:-prakArA asyeti paDDidho bhavati 'anAdezaH' sAmAnya, sAmAnyatvaM caudyi|| 33 // kAdInAM gatikaSAyAdivizeSeSvanuvRttidharmakatvAd, anAdezaMsya SaDvidhatve tadvipayaH saMyogo'pi paDidha ityuktaM bhavati iti gAthArthaH // 48 // idAnImAdezaviSayaM tameva bhedata AhaAeso puNa duviho appiavavahAra'Nappio ceva / ikkiko puNa tiviho attANa pare tadubhae ya // 49 // vyAkhyA-AdezaH' abhihitarUpaH, punaHzabdo vizeSaNe, 'dvividhaH' dvibhedaH, kathamityAha-'appiyavavahA-12 raNappio ceva' ti vyavahArazabdo'tra DamarukamaNinyAyenobhayatra sambadhyate, tatazcArpita iti vyavahAro yasmin so'yamarpitavyavahAraH, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, anarpitavyavahArastu tadviparItaH, tatrArpito nAma kSAyikA|dirbhAvaH khAdhAre bhAvavati jJAtAdhyamityAdirUpeNa jJAnamasyetyAdirUpeNa vA vacanavyApAreNa yAtrA sthApitaH, anarpitastu vastunaH sAdhAraNatve'pi nirAdhAra eva prarUpaNAdhai vivakSito yathA-sarvabhAvapradhAnaH kSAyiko bhAvaH / anayorapi // 33 // | bhedAnAha-ekaikaH' ityarpitavyavahAraH anarpitavyavahArazca punanividhaH, kathamityAha-'attANa' ti ApatvA-11 dAtmani parasmin tayorAtmaparayorubhayaM tasmiMzca, viSayasaptamyazcaitAH, tato viSayatraividhyenAnayopaividhyam , dIpa anukrama Re24 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~77 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| __ niyukti: [49] prata sUtrAMka ||1|| lAihANyAdezabhedAbhidhAnadvAreNa sambandhanasaMyogasya bheda ukto bhavati, tatra cAnarpitasya prarUpaNAmAtrasattve'pyarpitapratipakSatvenaivAtropAdAnam, ato vastutastasyAsatvAnna tena kasyacitsaMyogasambhava iti na tadbhedena saMyogabhedaH, arpitasya tvAtmaparobhayArpitabhedatavaividhyAt tadbhadena trividhaH sambandhanasaMyoga iti gaathaarthH||49|| tatrA''tmAsarpitasambandhanasaMyogamAha1 ovasamie ya khaie khaovasamie ya pAriNAme a| eso caubiho khala nAyavo attasaMjogo // 50 // | vyAkhyA-aupazamike casya bhinnakramatvAt kSAyike ca kSAyopazamike ca sarvatra samyaktvAdirUpe jIvasya (kha)bhAve tathA tenAgamoktaprakAreNa casyAsyApi bhinnakramatvAt pariNAme ca jIvatvAdhAtmake ca, sarvatra saMyoga | iti prakramaH, paThyate ca-'khaovasamie ya pAriNAme ya' ti spaSTameva, 'eSaH' anantarokta aupazamikAdisaMyogaH dA'caturvidhaH' catuSprakAraH, 'khalu' nizcitaM 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, 'AtmasaMyogaH' ityAtmAptisambandhanasaMyogaH,IX atra hyAtmazabdenArpitabhAva eva dharmadharmiNoH kathaJcidananyatvAduktaH, tathA ca vRddhAH- ee hi jIvamayA bhavaMti, e-13 esa bhAvesu jIvo nanno habaI' tadAtmaka ityarthaH, oNpazamikAdibhAvAnAM ca prAganAdezatoktAvapyatrAdezatvenAbhidhAna samyaktvAdivizeSaniSThatvena vivakSitatvAd bhAvasAmAnyApekSayA veti gAthArthaH // 50 // kiJca1 taha ya pariNAme iti pAThamapekSyeyaM vyAkhyA. 2 ete hi jIvamayA bhavanti, etebhyo bhAvebhyo jIvo nAnyo bhavatIti. dIpa anukrama JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~78~ Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [51] prata ***- sUtrAMka ||1|| *- uttarAdhya. jo sannivAio khalu bhAvo udaeNa vajio hoi / ikkArasasaMjogo eso ciya attasaMjogo // 51 // adhyayanam bRhadvRttiH 181 vyAkhyA-yaH sAnnipAtikaH 'khalu' pAkyAlaGkAre bhAvaH 'udayena' audayikabhAvena 'varjitaH' rahito bhavati, ekA daza-ekAdazasaGkhyAH saMyogA-yAdimIlanAtmakA yasmin sa ekAdazasaMyogaH, sUcakatvAt sUtrasyaitadviSayo yaH saMyogaH, eSo'pi, na kevalamaupazamikAdisaMyoga ityapizabdArthaH, 'caH' pUraNe, 'AtmasaMyogaH' prAgvadAtmArpitasaM yogaH, ekAdazasaMyogAthaivaM bhavanti-aupazamikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikAnAM catuparNI paT dvikasaMyogAdazcatvArakhikasaMyogA ekazcatuSkasaMyogaH, ete camIlitA ekAdazeti gAthArthaH // 51 // vAhyArpitasambaMdhanasaMyogamAha lesA kasAyaveyaNa veo annANamiccha mIsaM ca / jAvaiyA odaiyA savo so bAhiro jogo // 52 // - hai vyAkhyA-'lezyA' lezyAdhyayane'bhidhAsthamAnAH, kaSAyAzca vakSyamANAH 'vedanA' ca sAtAsAtAnubhavAtmikA kaSAyavedanaM, prAkRtatvAdvindulopaH, 'vedaH' puMjyubhayAbhilASAbhivyaGgyaH, mithyAtvodayavatAmasadadhyavasAyAtmakaM sat 8|jJAnamayajJAnam , uktaM hi-"jaha duvayaNamavayaNaM kucchiyasIlaM asIlamasaIe / bhaNNai taha nANaMpi hu micchahihissa annANaM // 1 // " ata eva mithyAtvodayabhAvivAdasyaudayikatvaM, tahalikeSu cArpitatvavivakSayA bAbArpitatvamiti || 1 yathA durvacanamavacanaM kutsitaM zIlamazIlamasatyAH / bhaNyate tathA jJAnamapi midhyAdRSTerajJAnam // 1 // dIpa anukrama wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~79 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| __ niyukti: [12] - prata sUtrAMka ||1|| bhAvanIyaM, 'mithye' ti bhAvapradhAnatvAnnirdezasya mithyAtvam-azuddhadalikakharUpaM, 'mitha' zuddhAzuddhadalikakhabhAvaM, cazabdaH zeSaudayikabhedasamuccaye, ata evopasaMhAramAha-'yAvanto' yatpariNAmA audayikAH, bhAvA iti gamyate, prakra-13 mAdetadviSayo yaH saMyogaH 'sarvaH' nirvizeSaH saH 'vAhyaH paraH tadviSayatvAd, bAyasaMyoga iti prakRtatvAtsambandhanasaMyogo jJAtavya iti zeSaH, ihApi bAyazabdena prAgvad bAhyArpita uktaH / Aha-'bhAvA bhavanti jIvasyaudayikaH pAriNAmikazcaiva' itivacanAdaudayiko'pi jIvabhAvatvena jIvArpita eveti kathaM bAye karmaNyarpita iti, atrocyate, karmAnubhavanamudayaH, anubhavanaM cAnubhavitari jIve'nubhUyamAne ca karmaNi sthitaM, tatra yadA'nubhavitari jIye vivakSyate tadodayaH jIvagato lezyAdipariNAmaH prayojanamassetsaudayikaH-karmaNaH phalapradAnAbhimukhyalakSaNo vipAka evaM tamAzritya karmaNi bAhye'rpitatvamihaudayikamAvasyoktaM, yadA tvanubhUyamAnasthatayA vivakSyate tadodaye-karmaNaH phalapradAnAbhimukhyalakSaNe bhava audayiko lezyAkaSAyAdirUpo jIvapariNAmaH, tadAzrayaNena cocyate-bhAvA bhavanti jIvasyaudayika ityAdi / ihApi cAdezAntareNa vakSyati-'chabiho attasaMjogoM' ti 'sarvaH sa' iti caikavacanaM vAhasaMyogasya vidhIyamAnatayA prAdhAnyAt pradhAnAnuyAyitvAca vyavahArANAmiti gAthArthaH // 52 // ubhayApitasa-12 da mbandhanasaMyogamAha 1 yatparimANA iti syAt / pariNAmasya parimANatA'rtho'tra vaa| dIpa anukrama wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~80 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [3] uttarAdhya. vRhadvRttiH // 35 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 1 || niryukti: [53] adhyayanaM [1], jo sannivAio khalu bhAvo udaeNa mIsio hoi / pannArasasaMjogo savo so mIsio jogo // 53 // // vyAkhyA--yaH sAnnipAtikaH khalu bhAvaH 'udayena' audayikabhAvena 'mizritaH' saMyuto bhavati, kiyatsaGkhya ityAha-paJcadaza saMyogA asminniti paJcadazasaMyogaH sarvaH saH kimityAha-AtmakarmaNormizratvAttadarpitabhAvA apyaudayikasahitaupazamikAdayo mizrAH, tatastadviSayatvAtsaMyogo'pi mizraH, sa eva mizrako yogaH prakramAt sambandhanasaMyogo jJeya iti zeSaH, te ca paJcadaza saMyogA audayikamamuJcatA aupazamikAdipaJcakasya dvikatrikacatuSkapaJcakasaMyogataH kAryAH, tatra catvAro dvikasaMyogAH pada trikasaMyogAzcatvArazcatuSkasaMyogA ekaH paJcakasaMyoga ete ca mIlitAH paJcadaza, bhAvanA tu vakSyamANeti gAthArthaH // 53 // punarAtmasaMyogAdIneva prakArAntareNAbhidhitsuH prastAvanAmAhabIo'vi ya Aeso attANe bAhire tadubhae ya / saMjogo khalu bhaNio taM kitte'haM samAseNaM // 54 // vyAkhyA - dvitIyo'pi ca na kevalameka eva ityapi zabdArthaH, caH pUraNe, 'AdezaH prakAraH, prastAvAt prarUpaNIyaH kIdRza ityAha-Atmani nAhme tadubhayasmiMzca, saMyoga iti sambandhanasaMyogaH, 'khalu' nizcitaM 'bhaNita' ukto, gaNadharAdibhiriti gamyate, anena ca gurupAratantryamAviSkaroti, 'tam' iti dvitIyamAdezaM 'kIrtaye' saMzabdaye' 'varta 1 cAndramatena Nija ubhayapadabhAvAt Atmanepadam / For Fast Use Only adhyayanam 1 ~81~ // 35 // www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [3] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 1 || niryukti: [54] adhyayanaM [1], |mAnasAmIpye vartamAnavad ve' ( pA03-3-131 ) ti bhaviSyatsAmIpye laT, 'aham' ityAtmanirdezaH, 'samAsena' | saMkSepeNeti gAthArthaH // 54 // tatra tAvadAtmasaMyogamAha odaiya ovasamie khaie ya tahA khaovasamie ya / pariNAmasannivAe a chaviho attasaMjogo // 55 // vyAkhyA -- 'audayike' audayikaviSaye, evam aupazamike ca kSAyike tathA kSAyopazamike ca pariNAmasannipAte ca, sarvatra saMyoga iti prakramaH, tata eSa 'SaDvidhaH' paDDredaH, AtmabhiH - AtmarUpaiH saMyoga iti sambandhanasaMyogaH AtmasaMyogaH, na caiSAmekaikenAtmanaH saMyogaH sambhavati, api tu dvAbhyAM tribhizcaturbhiH paJcabhirvA tatra dvAbhyAM kSAyikeNa samyaktvena jJAnena vA pAriNAmikena ca jIvatvena, tribhiraudayikena devagatyAdinA kSAyopazamikena matyAdinA pAriNAmikena ca jIvatvena, caturbhistribhire (vame) va caturthenopazamikena kSAyikeNa vA samyaktvena, paJcabhirvadA kSAyikasamyagraDaSTirevopazamazreNimArohati tadaudayikena manuSyatyena kSAyikeNa samyaktvena kSAyopazamikena matyAdinA aupazamikena cAritreNa pAriNAmikena jIvatveneti, atra ca trikamaGgaka ekaH catuSkabhaGgI ca dvAvete trayo'pi gaticatuSTayabhAvina iti gaticatuSTayena bhidyamAnA dvAdaza bhavanti, uktaM ca- "odezya khaovasamo taio puNa pAriNAmio bhAvo / eso paDhamaviyappo 1 audayikaH kSAyopazamikaH tRtIyaH punaH pAriNAmiko bhAvaH / eSa prathamavikalpo devAnAM bhavati jJAtavyaH // 1 // Jus Education intimatio For Fasten ww pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~82~ Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [3] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 36 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 1 || niryukti: [55] adhyayanaM [1], | devANaM hoi nAyavo // 1 // odezya khaovasamo ovasamiya pAriNAmio bIo / udaiyakhaiyapAriNAmiyakhaovasamo bhave tahao // 2 // ee caiva viyappA NaratiriNaraesa huMti boddhvaa| ee sabai miliyA vArasa hotI bhave bheyA // 3 // " paJcabhirmanuSyasyaiva tasyaiva tathopazama zreNyArambhakatvAt, tasyAmeva ca tatsambhavAt, tathA cAha - "odaMie ovasamie khaovasamie khae ya pariNAme / uvasamaseDhigayassA esa viyappo muNeyavo // " anyathA'pi ca tribhiH sambhavati, tadyathA-audayikena manuSyatvena kSAyikeNa jJAnena pAriNAmikena jIvatvena, ayaM ca kevalinAm, uktaM hi "udezya| khaiyaSpariNAmiya bhAvA hoti kevalINaM tu" prAguktabhAvobhayena ca siddhAnAmeva, uktaM hi "khAiya taha pariNAmA siddhANaM hoMti nAyacA" evaM caite paJcakatrikadvikasaMyogabhaGgAstrayaH pUrve ca dvAdazeti mIlitAH paJcadaza sambhavanti, eta | eva cAviruddhasAnnipAtikabhedAH paJcadaza tatra tatrocyante, tathA cAhu:-"eeN saMjoeNaM bhAvA pannarasa hoMti nAyacA / Education into 1 audayikaH kSAyopazamika aupazamikaH pAriNAmiko dvitIyaH / audavikaH kSAyikaH pAriNAmikaH kSAyopazamiko bhavettRtIyaH // 2 // eta eva vikalpA naratiryamarakeSu bhavanti boddhavyAH / ete sarve militA dvAdaza bhavanti bhave bhedAH // 3 / 2 audavika aupazamikaH kSAyopazamikaH kSAyikA pAriNAmikaH / upazamazreNigatasyaiSa vikalpo muNitavyaH // 1 // 3 audayikaH kSAyikaH pAriNAmiko bhASA bhavanti kevalinAmeva / 4 kSAyikastathA pAriNAmaH siddhAnAM bhavato jJAtayyau / 5 ete saMyogena bhAvAH pazvAdaza bhavanti jJAtavyAH / kevalisiddhopazamazreNiSu sarvAsu ca gatiSu // 1 // For Fans Only adhyayanam ~83~ 1 // 36 // www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/gAthA ||1|| niyukti: [16] prata sUtrAMka ||1|| kevalisiddhavasamaseDiesu savAsu ya gaIsu // 1 // " Aha-evaM sAnnipAtikenaivAtmanaH sadA saMyogasambhavAt kathaM SaDvidhatvamAtmasaMyogasya ?, ucyate, sahabhAvitve'pi bhAvAnAM yadaikassa prAdhAnyaM vivakSyate tadaikenApyAtmasaMyogasambhava ityadoSa iti gAthArthaH / / 55 // bAhyasambandhanasaMyogamAhanAmaMmi akhittami anAyavo baahiroy(u)sNjogo|kaalenn bAhiro khalu mIso'vi ya tadubhae hoi||56|| vyAkhyA-'nAsA' vastvabhidhAyidhvanikhabhAvena, cakArAta dravyeNa kSetreNa cAkAzadezAtmakana, prAkRtatvAta PSI tRtIyArtha saptamI, prakRtatvAt saMyogaH, kimityAha-jJAtavyaH bAhyaviSayatvAd 'bAhAH, tuH punararthaH 'saMyoga' iti / dAsambandhanasaMyogaH, 'kAlena' iti casya gamyamAnatvAt kAlena ca samayA''valikAdinA, tata eva saMyogo-bAya-14 sambandhanasaMyogaH 'khalu'nizcitaM, jJAtavya iti yojyam, idamihadamparyam-yaH puruSAderdevadattAdinAmA sambandho'yaM / hA devadatta ityAdiH dravyeNa ca daNDItyAdiH kSetreNAraNyajo nagaraja ityAdi kAlena dinajo rajanija ityAdi, sa sarvo nAmAdibhi pareveti bAhyaH sambandhanasaMyogaH, bhAvena tu saMyoga AtmasaMyogatvenokta eva, bhaviturananyatvAt bhAvasyA anyathA tasthAbhAvatvaprasaGga itIha tasthAnabhidhAnaM, tathA kAlena bAba iti ca bhinnavAkyatAkaraNaM keSAzcinmatena kAlasyAsattvakhyApanArtha, yadvA nAmni kSetra iti ca viSayasasamyetra, yo hi yena saha bhavati sa tadviSaya evetikRtvA / Aha-nAmo'mpamilApatvAt tadviSayo'pi saMyogo'bhilApasaMyogaH, sa cokta eveti kathaM na paunarutyam / , ubhyate, dIpa anukrama wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~84~ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [16] adhyayanam prata sUtrAMka uttarAdhyA abhilApasAmAnyaviSayo'bhilApasaMyogaH, ayaM tu sambandhanasaMyogasya prakRtatvAt tasya ca sakapAyajIvasambandhi- bRhadvRttiH tvAt , vakSyati hi-"saMbaMdhaNasaMjogo kasAyaba(lassa hoi jIvassa" ti, kasyacinnAmnyapyabhiSyakasambhavAdabhi pvaGgahetvabhilApaviSaya eveti na paunaruktyaM, 'mIso'pi yatti 'apiH' punararthe, 'caH' pUraNe, tato mishrvissytvaa||37|| janmizraH saMmbandhanasaMyogaH punarjJAtavyaH, yaH kIgityAha-'tadubhae'tti prArabattadubhayena-AtmavAvalakSaNena tadubhayasmin voktarUpa eva bhavati, yaH saMyoga iti zeSaH, yathA-krodhI devadattaH krodhI kauntiko mAnI saurASTraH krodhI bAsa|ntikaH, atra krodhAdibhiraudayikabhAvAntargatatvenAtmarUpairnAmAdibhistvAtmano'nyatvena bAhyarUpaiH saMyoga ityubhayasa|mbandhanasaMyoga ucyate / nanvevaM na kadAcinnAmAdipikalairaudayikAdimiraudayikAdirahitairvA nAmAdibhirAtmanaH saMyoga iti sarvadobhayasambandhanasaMyoga eva prAptaH, satyametat, kintu vakturabhiprAyavaicitryAtkadAcidIdAyikAdibhiH kadAcinnAmAdibhiH kadAcittadubhayena saMyogavivakSeti nAtmaparobhayasambandhanasaMyogatrayavirodha iti gAthArthaH // 56 // prakArAntareNa bAhyasambandhanasaMyogamAhaAyariya sIsa putto piyA ya jaNaNI ya hoi dhUyA y| bhajjA pai sIuNhaM tamujachAyA''yave ceva // 57 // vyAkhyA-AGityabhivyAptyA maryAdayA vA svayaM paJcavidhAcAraM caratyAcArayati vA parAn Acaryate vA mukyarthi dIpa anukrama CC // 37 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~85 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [3] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 1 || niryuktiH [57] adhyayanaM [1], | mirAsevyata iti AcAryaH, 'anyatrApI' tivacanAt kartari karmaNi vA kRtyapratyayaH, tathA zAsituM zakyaH ziSyaH punAti || piturAcArAnuvartitayA''tmAnamiti putraH pAti-rakSatyapatyamiti pitA sa ca janayati- prAdurbhAvayatyapatyamiti jananI sA ca bhavati bAhyasambandhanasaMyogaviSayatvAdvAhyasambandhanasaMyoga iti vRddhAH, idaM ca sarvatra yojyaM, dogdhi ca kevalaM jananIM stanyArthamiti duhitA, tatazca "duhitari gho hilopazca' itivacanAdAderghatve hilope ca 'udUt supuSpotsavotsukaduhitRSu" iti vacanAt uta Uttve ca dhUyA, sA ca cakAratrayaM pUraNe, bhriyate-popyate bhartreti bhAryA pAti-rakSati tAmiti patiH styAyate dhAtUnAmanekArthatvAt kaThinIbhavatyasmin jalAdIti zItam upati - dahati jantumiti uSNaM tamayati-khedayati janalocanAnIti tamaH auNAdiko'san, 'ujja' tti ArSatvAdudyotayatIti uddyotaH pacAditvAdac, yati chinatti vA''tapamiti chAyA, A-samantAttapati saMtApayati jagaditi AtapaH, ca| zabdo rAjabhRtyAdyanuktAzeSa sambandhisamuccaye, lakSaNAnupapattau ca sarvatra nairukto vidhiH, supazca yatrAzravaNaM tatra prAgvaluk, idamatrai damparyam - AcAryaH ziSyAdanyatvena vAhyaH, tato yastena ziSyasya saMyogaH- ziSya ityuktiravazyamAcAryamAkSipati yasyAyaM ziSya ityAkSepyAkSepakabhAvalakSaNaH sa vAdyenetikRtvA bAhyasambandhanasaMyogaH, tatastadviSaya AcAryo'pyupacArAttathocyate, evaM ziSyo'pyAcAryAdamyatvena vAhyaH, tenApyAcAryasya yaH saMyogaH- AcArya ityukti1 kRtyalyuTo bahulam iti 3-3-113 sUtrokabahulabhAvArthabhUtam. Education intimatio Forsy www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~86~ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||1|| ___ niyukti: [17] prata sUtrAMka uttarAdhya. bharavazyaM ziSyamAdhipati yasyAyamAcArya ityAkSepyAkSepakabhAvarUpaH so'pi bAyanetikRtvA vAyasambandhanasaMyogaH, adhyayanama tatastadviSayaH ziSyo'pyupacArAt tathocyate, evaM putrapitrAdidvayeSvapi bhAvanIyaM, sarvatra sAmAnyena parasparAkSepvAkSebRhadvRttiH pakabhAvaH sambandhaH, vizeSanirUpaNAyAM tvAcAryaziSyabhAryApatInAmupakAryopakArakabhAvaH pitRputrajananIduhitRNAM // 38 // janvajanakabhAvaH (01000) zItoSNAdInAM ca virodhaH sambandhaH, ata eva ca vizeSAd dravyasaMyogatve'pyasya bhedenopAdAnamiti gAthArthaH // 57 // samprati saMyogaprakrame'pyAcAryaziSyamUlatvAdanuyogasya tayoH kharUpamAhaAyario tArisaojArisao navari hujja so ceva / Ayariyassavi sIso sariso savehivi guNehiM 58 vyAkhyA-AcAryaH 'tAdRzaH' tathAvidhaH, yArazaH ka ityAha-yArazo 'navara' miti yadi paraM bhavet 'saceva' kati caH pUraNe, sa eva-AcArya eva, kimuktaM bhavati ?-AcAryasthAcArya evAnyaH sadRzo bhavati, na punaranA18| cAyaH, AcAyeMguNAnAmanyatrAvidyamAnatvAt , na bAcAryAdanyaH SaTatriMzatasaGkhyagaNiguNasamanvita ihAsti, tatsama-1 dAnvitatve vanyo'pi tattvata AcArya epeti / atha ka ete SaTUtriMzadguNAH 1, ucyante, pratyekaM catuSprakArA aSTI gaNi sampado dvAtriMzat , tatra cAcArAdicatarvidhavinayamIlanAta patriMzadbhavanti. uktaM ca-"aTTavihA gaNisaMpara cau-II guNA navari hoti battIsA / viNao ya ca ubheo chattIsa guNA havaMtee // 1 // " tatrASTI gaNisampada imAH1aSTavidhA gaNisaMpat caturguNA navaraM bhavanti dvAtriMzat / vinayazca caturbhedaH padizadNA bhavantyete // 1 // dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~87 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [58] prata sUtrAMka ||1|| AcArasampat 1 zrutasampat 2 zarIrasampat 3 vacanasampat 4 vAcanAsampat 5 matisampat 6 prayogamatisampat 7 saGgrahaparikSAsampat 8, tathA cAha-"AyarisuyasarIre vaiyaNe paaynnmtiiptogmtii| eesu saMpayA khala ahamiyA saMgahapariSaNA // 1 // tatra cAcArasampat caturdhA-saMyamabhuvayogayuktatA 1 asampragrahatA 2 aniyatavRttiH 3 vRddhazIlatA ceti 4, tatra saMyamaH-caraNaM tasmin dhruvo-nityo yogaH-samAdhistadhuktatA, ko'rthaH -santajAtopayuktatA saMyamadhuvayogayuktatA 1, asampragrahaH-samantAt prakarSeNa jAtyAdiprakRSTatAlakSaNena grahaNam-Atma no'vadhAraNaM sampragrahaskhadabhAvo'sampragrahaH, jAtyAdyanutsitatetyarthaH, 2, aniyatavRttiH-aniyatavihArarUpA 3, vRddhadazIlatA-vapuSi manasi ca nibhRtakhabhAyatA nirvikAratetiyAvat 4,1||shrutsmpcturdhaa-bhushruttaa 1 paricitasU pratA 2 vicitrasUtratA 3 ghoSavizuddhikaraNatA 4 ca, tatra bahuzrutatA-yugapradhAnAgamatA 1paricitasUtratA-uta makramavAcanAdimiH sthirasUtratA 2 vicitrasUtratA-svaparasamayavividhotsargApavAdAdiveditA 3 ghoSavizuddhikaradaivatA-udAttAnudAtAdikharazuddhividhAyitA 4, 2 / zarIrasampaJcaturdhA-ArohapariNAhayuktatA 1 anavatrApyatA 2 paripUrNendriyatA 3 sthirasaMhananatA ca 4, iha cA''roho-daithya pariNAho-vistaraH tAmyAM tulyAbhyAM yuktatA''roha-II pariNAhayuktatA 1 avidyamAnamavatrApyam-avatrapaNaM lajjanaM yasya so'yamanapatrApyaH, yadvA'vatrApayituM-ujjayitumahA zakyo vA'vatrApyo-ujjanIyaH na tathA'navatrApyastajhAvo'navatrApyatA * ubhayatrAhInasarvAGgatvaM hetuH, pari dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~88~ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [18] pattarAdhya bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||1|| pUrNendriyatA-anupahatacakSurAdikaraNatA 3 sthirasaMhananatA-tapaHprabhRtiSu zaktiyuktatA 4, 3 / vacanasampacaturbhe- adhyayanam dA-AdeyavacanatA 1 madhuravacanatA 2 anizritavacanatA 3 asandigdhavacanatA 4, tatrA''dayavacanatA-sakalaja-4 nagrAyavAkyatA 1, madhuraM rasavad yadarthato viziSTArthavattayArthAvagADhatvena zabdatazvAparuSatvasaukharyagAmbhIryAdiguNotatvena zroturAhAdamupajanayati tadevaMvidhaM vacanaM yasya sa tathA tadbhAvo madhuravacanatA 2 anizritavacanatA-rAgA-12 cakaluSitavacanatA 3 asandigdhavacanatA-parisphuTavacanatA 4, vAcanAsampaJcaturdhA-viditvoddezanaM 1 viditvA samuddezanaM 2 parinirvApya vAcanA 3 arthaniryApaNeti 4, tatra viditvoddezane viditvA samuddezane jJAtvA pariNAmikatvAdiguNopetaM ziSyaM yad yasya yogyaM tasya tadevoddizati samuddizati vA, apariNAmikAdAvapakvaghaTanihitajalodAharaNato, doSasambhavAt 2, parIti-sarvaprakAra nirvApayato niro nirdagdhAdiSu bhRzArthasyApi darzanAt bhRzaM gamayataH-pUrvadattAlApakAdi sarvAtmanA khAtmani pariNamayataH ziSyasya sUtragatAzeSavizeSagrahaNakAlaM pratIkSya zaktyanurUpapradAnena prayojakatvamanubhUya parinirvApya vAcanA-sUtrapradAnaM parinirvApyavAcanA 3, artha:-sUtrAbhidheyaM vastu tassa niriti bhRzaM yApanA-nirvAhaNA pUrvAparasAGgatvena svayaM jJAnato'nyeSAM ca kathanato nirgamanA niryApaNA 4, 5 / mti-2|| sampat avagrahahApAyadhAraNArUpA catu, avagrahAdayazca tatra tatra prapaJcitA eveti na vipriyante 6 / prayogamati-18 sampaJcaturdhA-AtmapuruSakSetravastuvijJAnAtmikA, tatrA''tmajJAnaM-bAdAdivyApArakAle kimamuM prativAdinaM jetuM mama dIpa anukrama Swanniorary on pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~89~ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/gAthA ||1|| niyukti: [58] prata AASA sUtrAMka ||1|| zaktirasti navA ityAlocanaM 1, puruSajJAnaM-kimayaM prativAdI puruSaH sAGkhyaH saugato'nyo vA ?, tathA pratibhAdimAnitaro veti paribhAvanaM 2, kSetrajJAnaM-kimidaM mAyAbahulamanyathA vA ? tathA sAdhubhirabhAvitaM bhAvitaM vA nagarAdIti vimarzanaM 3, vastujJAnaM-kimidaM rAjA'mAtyAdi sabhAsadAdi vA vastu dAruNamadAruNaM bhadrakamabhadrakaM veti niruupnnN4,7|| saGgrahaparijJA tu bAladurbalaglAnanirvAhabahujanayogyakSetragrahaNalakSaNaikA 1 niSadyAdimAlinyaparihArAya phalakapIThopAdAnA''tmikA dvitIyA 2 yathAsamayameva svAdhyAyopadhisamutpAdanapratyupekSaNabhikSAdikaraNAtmikA tRtIyA 3 pratrAjakAdhyApakaratnAdhikAdigurUNAmupadhivahanavizrAmaNasaMpUjanAbhyutthAnadaNDakopAdAnAdirUpA caturthIti 4,8 / ityuktA aSTau caturguNA AcArAdigaNisampadaH, vinayastUttaratrAcAryavinayaprastAve'bhidhAsyate, iti gataM prAsaGgikaM, prakatamucyate-tatrA''cAryasya kharUpamabhihitaM, ziSyasyAha-AcAryasya, apibhinnakramaH, tataH ziSyo'pi, na kevalamAcAryastArazo yAdazo navaraM sa eveti vacanAdAcArya ityapizabdArthaH, 'sadRzaH tulyaH, sarvairapi na katipayareva, kaiH'guNaiH' sAdhAraNaiH zAntyAdibhiriti gamyate, yadvA lakSaNe tRtIyA, tataH sarvairapi khaguNairlakSitaH ziSya AcAryasya sadRza iti yojyaM, sArazyaM ca khaguNamAhAtmyavibhUtita ubhayorapi yathoktAnvardhayukta(tva)meya, athavA''cAryasyApIti aparevakArArthatvAt khaguNopalakSitaH ziSyaH sadRza eva-anurUpa eva, anurUpArthasyApi sadRzazabdasya darzanAt , yathA|''tmasadRzaM kuryAH, kulAnurUpamityarthaH, ananurUpastu tattvato'ziSya eveti bhAvaH, atha ke amI ziSyaguNAH,1] dIpa anukrama JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~90~ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [58] prata sUtrAMka uttarAdhyAuthyante, 'bhAvaviyANaNamaNuyattaNA u bhattI gurUNa bahumANo / dakkhattaM dakkhiNaM sIla kulamujjamo labA // 1 // adhyayanam brahaddhattiH sussUsA paDipucchA suNaNaM gahaNaM ca iihnnmvaajo| gharaNaM karaNaM samma emAI hoti sIsaguNA // 2 // iti gAthAH * // 58 // itthamanuyogopayogitvAdAcAryaziSyayoH svarUpamuktaM, prakArAntareNobhayasambandhanasaMyogamAha evaM nANe caraNe sAmitte appaNo u(y)piunnotti|mjjhN kule'yamassa ya ahayaM ambhitaro mici||59|| | vyAkhyA-'evam' anantaroktabAhyasaMyogavadAkSepyAkSepakabhAvena 'jJAne' jJAnaviSayaH 'caraNe' caraNaviSayaH, AtmadAna ubhayasambandhanasaMyogo jJAtavya iti vRddhAH, atra bhAvanA-jJAnenAtmabhUtena saMyogo, jJAnamityuktinirAzrayastha mirSipavasya ca jJAnasyAsambhavAdavazyaM jJAninaM jJeyaM cA''kSipatIti, jAnAkSisena ca jJeyena vAyena sahArakaH saMyoga ityubhayasaMyogaH / evaM caraNenApyAtmabhUtenoktavattadAkSiptena caryamANena ca bAlena saMyoga ityubhayasambandhanasaMyogaH, ayamAkSepyA''kSepakabhAve ubhayasambandhanasaMyoga uktaH, amumeva prakArAntareNAha-'khAmitvema' khAmitvaSiSayaH, ubhaya-1 sambandhanasaMyoga iti prakramaH, kiMrUpa! ityAha-AtmanaH' mama 'ca' pUraNe, 'pituH janakaskha, putra iti gamyate, evaM-IIT avidhokhaNyAce, atrAtmanaH pitrA sahAtmakadvArakaH khakhAmimAvalakSaNaH sambandhaH, tatputreNa paradvArakA, mama pitura, PA // 40 // 1 bhAvavijJAnamanuvarcanA tu bhaktigurUNAM bahumAnaH / dakSatvaM dAkSiNyaM zIlaM kulamudyamo lakhA // 1 // zubhUSA pratiSThA zravarNa mahaNaM | nayapAvaH / dharaNaM karaNaM samyak evamAdyA bhavanti zidhvaguNAH // 2 // 2 majjJArya kulayassaya ahavaM anaMtarohiti va (khAta). dIpa DANCE anukrama wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~91 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/gAthA ||1|| niyukti: [59] prata putra iti pitRdvAreNAsAvitikRtvA tata ubhayadvArakatvAdubhayaviSayasaMyoga ubhayasambandhanasaMyogaH, itizabdo mima pituH pitA mama bhrAtuH putraH mama dAsasya kambala ityevaMprakArasambandhAntaravyaJjakAnyollekhasUcakaH, anena 3 laukike khAmitva ubhayasambandhanasaMyoga uktaH, lokottaramevAha-mama 'kule' nAgendrAdAvayaM sAdhvAdiriti gamyate, yadvA kulameva kulakaM tasya, 'caH' samucaye yokSyate, tato'hameva ahakam abhyantaraH 'asmi' bhavAmi, cazabdAdayaM ca sAdhvAdirityevaMvidholekhavvayavyaGgya eSo'pyubhayasambandhanasaMyoga iti vRddhavAH, atra hi macchabdavAcyasya kulena sahAtmadvArakaH khakhAmibhAvasambandhaH, kulAntarvartinA ca sAdhvAdinA paradvArako, mama kule'yamiti kuladvArakatvAdasya, tato'yamapi prAgvadubhayasambandhanasaMyogaH, ihApi itizabdo'yaM mama guroH sAdhyAdirityAyevaMprakArasambandhAntara-1 vyajakAnyollekhasUcakArthaH, iha colekhasyAbhidhAnamekatrApyanekolekhasambhavakhyApanArthamiti gAthArthaH // 59 // punaranyathA tamevAhapaccayao ya bahuviho nivittI paccao jiNasseva / dehA ya baddhamukkA mAipiisuAi a havaMti // 6 // vyAkhyA-pratIyate'nenArtha iti pratyayaH-jJAnakAraNaM ghaTAdiH, sarvathA nirAlambanajJAnAbhAvena tadavinAbhAvitvAt jJAnasya, tatastamAzritya, cakArAt jJAnatazca-jJAnaM cAzritya 'bahuvidhaH' bahuprakAraH, prakramAdAtmano yaH saMyogaH sa ubhayasambandhanasaMyogaH, tadbahutvaM ca pratyayAnAM tadviziSTajJAnAnAM ca bahuvidhatvAta, tathA ca vRddhaaH-ghttN| *35*35* sUtrAMka ||1|| dIpa * anukrama ** pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~92 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [60] prata sUtrAMka ||1|| 5455%E5% uttarAdhya. pratItya ghaTajJAnaM padaM pratItya paTajJAnam evamAdIni pratyayAt jJAnAni bhavanti, tathA ca sati jJAnenAtmadvArako, mamedaM adhyayanam jJAnamiti,pratyayena paradvArako, mama jJAnasyAyaM viSaya iti jJAnadvArakatvAttasya, tata ubhayaviSayatvAdumayasambandhanasaM-12 bRhadvRtti yogH| Aha evaM kevalino'pyubhayasaMyoga eveti, atrocyate, 'nirvattiH' ityuttaratraivakArastha bhinnakramatvAnivRttireSa // 41 // -sakalAvaraNakSayAdutpacireva pratyayo jinasya, jinasambandhijJAnakheti gamyate, idamAkUtam-chamasthajJAnaM hi matyAdikaM landhirUpatayotpannamapyupayogarUpatAyAM bAthamapi ghaTAdikamapekSate, tathAhi-ghaTaM pratItya ghaTajJAnaM padaM pratItya paTajJAnaM, 4 kevalinastu jJAnaM landhirUpatayotpannaM punarupayogarUpatAM prati na vAjhaM ghaTAdikamapekSate, tajjJAnasyotpattisamakAlameva sakalAtItAnAgatadUrAntaritasthUlasUkSmArthayAdhAtmyaveditayaivopayogabhAvAt , yaduktam-"ubhayAvaraNAIto kevalavarakaNANadaMsaNasahAyo / jANai pAsada ya jiNo sarva NeyaM sayAkAlaM // 1 // " tataH kevalajJAnasya sarvatra satatopayo gena nopayogaM prati bAhyApekSeti nirvRttireva pratyayaH, tato na chadmasthajJAnasyeva pratyayata ubhysNyogH| Aha-ukta eva jJAnasyobhayasaMyogaH, tat kiM punarucyate ?, satyam , uktaH sa tatrAkSepyAkSepakabhAvena, iha tvekasyApi vastuna upA-14 dhibhedenAnekasambandhasambhavaNyApanAya janyajanakabhAvenocyate iti na dopaH / ubhayasambandhanasaMyogameva punaH khakhA-IAll // 41 // mibhAvenAha-dihAnte-upacIyante pudgalairiti dehAH-kAyAH te ca baddhA-iha janmani jIvena sambaddhA mukkA 1 ubhayAvaraNAtItaH kevalavarajJAnadarzanasvabhAvaH / jAnAti pazyati ca jinaH sarva zeyaM sadAkAlam // 1 // dIpa anukrama JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~93~ Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| niyukti: [60] prata 4 % * sUtrAMka ||1|| anyajanmani tenaivojjhitA anayordvandve baddhamuktAH, 'mAipitisuyAI' tti 'No jasUzasorlope' ApatyAca lope dIrgha iti dIrghatvasthAbhAve pitRmAtRsutAdayaH, AdizabdAd bhrAtRbhaginyAdayo, baddhamuktA ityatrApi yojyate, cazabdo'yaM va samuccaye, ete ca kimityAha-'bhavaMti' ti jAyante, prAgvadubhayasambandhanasaMyogaH, jIvasyeti gamyate. iyamatra bhAvanA-baddhA dehA mAtrAdayazcAtmarUpAH, tatra dehAtmanoH kSIranIravadanyo'nyAnugatatvena mAtrAdayazcAtyantasnehaviSa-11 yatayA''tmavadrazyamAnatvena, muktAstUbhaye'pi bAdhAH, tatra dehA AtmanaH pRthagbhUtatvena mAtrAdayazca tathAvidhasnehAviSayatayA''tmavadadRzyamAnatvena, ato dehautrAdibhizca baddhamuktaiH khakhAmibhAvalakSaNasambandho jiivsyobhysmb|ndhnsNyogH|aah-dehaadyo muktAzca svakhAmiviSayAzceti viruddhametat , evametad , yadi bhAvato'pi muktAH syuH, atha * bhAvato'pyahameSAM svAmI mamaite khamitibhAvAbhAvAnmuktA eva te , nanvevamaihikevaSyamIvaparAparopayogavata Atmano na satatamevaM bhAvo'stIti kathaM teSvapi tadviSayatA ?, atha teSvevaM bhAvAbhAve'pi vyutsargAkaraNatastadviSayatvam , etadihApi samAnaM, vyutsargIkaraNata eva tadviSayatvaskhehApi vivakSitatvAditi gAthArthaH // 6 // itthamanekadhA hai sambandhanasaMyoga uktaH, ayaM ca kIdRzasya kasya bhavatItsAhasaMbaMdhaNasaMjogo kasAyabahulassa hoi jIvassa / pahuNo vA apahussa va majjhaMti mamajamANassa // 1 // vyAkhyA-'sambandhanasaMyogaH' uktarUpaH, kaSAyAH-krodhAdayastairbahulasya-vyAsasya, prabhUtakaSAyasyetyarthaH, 'bhavati' dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~94 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||1|| ___ niyukti: [61] adhyayanam prata sutrAMka uttarAdhya. jAyate, kasya :-jIvasya, punaH kIrazasya ?-prabhavati-sambandhivastu tatra tatra khakRtye niyoktuM samarthoM bhavatIti prabhu- bRhadvRttiH stasya vA 'aprabhorvA' uktaviparItasya, vAzabdo samuccaye, ubhayorapi saMyogasAmya prati kAraNamAha-'majjhati mama jamANassa' ti mamedaM nagarajanapadAdIti mamatvamAcarataH, idamuktaM bhavati-satyasati vA matsambandhitayA baasv||42|| vastuni tattvato'bhiSvaka eva sambandhanasaMyogaH, anena ca kAkA kaSAyabahulatve heturuktaH, kaSAyabahulasyeti ca haibruvatA kaSAyadvAreNa sambandhanasaMyogasya karmavandhahetutvaM khyApitaM bhavati, Aha-mithyAtvAdayo hi bandhahetavaH, tatkathaM kaSAyasattAmAtreNaiva taddhetukhyApanam ?, ucyate, teSAmeva tatra prAdhAnyAt, tatprAdhAnyaM ca sattAratamyenaiva vandhatAramyAt, uktaM ca-"jahabhAgagayA mattA rAgAINaM tahA caukamme" iti, bAhulyApekSaM ca zuklA balAketyAdivat kaSAyavahulasya jIvasyetyucyate, tato'kaSAyahetukatve'pyaupazamikAdibhAve nAmAdisaMyogAnAmajIvaviSayatve'pi ca zItoSNAdivirodhisaMyogAnAM sambandhanasaMyogatvaM na virudhyate / Aha-evamabhipretAnabhipretasaMyogayorapi tatvataH sakaSAyajIvaviSayatvAt sambandhanasaMyogatvaprAptiH, satya, tathApIndriyamanasoH sAkSAttAvuktI, ayaM tu jIvasyeti na dossH| anyastvAha-saMyuktakasaMyogo'pi dviSThatvenetaretarasyaiva tathetaretarasaMyogo'pi khaparadharmaH saMyuktatvAt sarvavastunaH saMyuktasyaiveti nAnayoH prativizeSaH, evametat, tathA'pyekaskandhatA''pannadravyaviSayaH saMyuktakasaMyogaH, itaretara 1 yatibhAgagatA mAtrA rAgAdInAM tathA caturyu karmasu. RECESEXCARE dIpa anukrama // 42 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~95 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/gAthA ||1|| niyukti: [61] prata sUtrAMka ||1|| saMyogastu tathA'nyathA ca, tatra paramANusaMyogastathA pradezAdisaMyogastu prAyo'nyatheti yukta eva tayorbhedaH, evaM taha paramANusaMyogasya saMyuktakasaMyogAdabhedo'stUbhayorapi ekaskandhatA''pannadravyaviSayatvAt , ayamapi na dopaH, yato niSpAdyamAnaviSaya itaretarasaMyogaH, parimaNDalAdisaMsthitadravyasya tenaiva (vi)niSpAdyamAnatvAt , saMyuktasaMyogastu prAyo niSpannadravyaviSayaH, niSpannaM hi mUlAdirUpeNa vRkSAdidravyaM kandAdinA yujyate, ityasyanayorvizeSa iti gAthArthaH / // 61 // itthaM sambandhanasaMyogaH svarUpata uktaH, samprati tasyaiva phalataH prarUpaNApUrvakaM vipramuktasyeti prakRtasUtrapada vyAkhyAnayan yathA tato viSamuktA bhavanti yaca teSAM phalaM tadAha saMbaMdhaNasaMjogo saMsArAo aNuttaraNavAso / taM chittu vippamukkA mAipiisuAi ye havaMti // 6 // | vyAkhyA-sambandhanasaMyogaH' uktarUpaH, saMsaranyasmin karmavazavartijantaSa iti saMsArastasmAt , na vidyate uttaraNaM / -pAragamanamasmin satItyanuttaraNaH, sa cAsI vAsazca-avasthAnamanucaraNavAsaH, anuttaraNavAsahetutvAdAyughRtamityAdibadanuttaraNavAsaH, athavA 'anuttaraNavAso'tti AtmanaH pAratatryahetutayA pAzavat pAzaH, tato'nuttaraNacAsau pAzazca anuttaraNapAzaH, ubhayatra ca sApekSatve'pi gamakatvAt samAsaH, anena saMsArAbasthitiH pAravazya vA sambandhanasaMyogasvArthataH phalamuktaM, 'tam' evaMvidhaM sambandhanasaMyogam , arghAdaudayikabhAvaviparya mAtrAdiviSayaM ca 'chittvA' dvidhA 1 TIkA-sAhU mukA tao teNaM / dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~96~ Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [3] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 1 || niryukti: [62] adhyayanaM [1], uttarAdhya. bRhadvRttiH // 43 // vidhAya nirNAzyetiyAvat kimityAha - vipramuktAH zrutatvAdanantaroktasambandhanasaMyogAdeva ke te ? - 'sAdhavaH' anagArAH, yenaivaM tena kimityAha- muktAH 'tataH' saMsArAt, taddhetukatvAttasya, 'tena' hetunA, anena ca gAthApazcAdhana sambandhacchedanalakSaNena prakAreNa vipramuktA bhavanti teSAM ca phalaM muktirityarthata uktaM bhavati / yacca vipramuktasyetyeka9 tvaprakrame'pi vipramuktA itIha bahuvacanaM tadevaMvidhabhikSoH pUjyatyakhyApanArthamiti gAthArthaH // 62 // evaM 'saMjoge nikkhebo' ityAdimUlagA thopakSiptasaMyuktakasaMyogetaretarasaMyogabhedato dvividhaM dravyasaMyogaM nirUpya tatra saMyuktakasaMyogaM sacittAdibhedatastrividham itaretarasaMyogaM tu paramANupradezAbhipretAnabhipretAbhilApasambandhanavidhAnataH SaDi dhamabhidhAya sambandhanasaMyoga eva ca sAkSAt karmasambandhanibandhanatayA saMsAraheturiti tatyAjyatAM ca samprati tatpratipAdanata evAnyaduktaprAyamiti manvAnaH kSetrAdinikSepama viziSTamatideSTumAhasaMbaMdhaNasaMjoge khittAINaM vibhAsa jA bhaNiyA / khittAisu saMjogo so ceva vibhAsiyo a ( u ) // 63 // vyAkhyA --- sambandhanasaMyoge kSetrAdInAm, AdizabdAt kAlabhAvaparigrahaH, vividhA - AdezAnAdezAdibhedAdanekabhedA bhASA vibhASA, yA iti prastutaparAmarzaH, 'bhaNitA' abhihitA, 'kSetrAdiSu' kSetrAdiviSayaH saMyogaH prathamadvAra- 7 // 43 // gAthAsUcitaH, sa caiva vibhASitavyaH, 'tuH' pUraNe, saMyogatvaM cAtra vibhASAyA vacanarUpatvAdvacanaparyAyANAM kathaJcidvAcyAdabhedakhyApanArthamuktaM, tato'yamarthaH sambandhanasaMyogaviSayakSetrAdivibhASAyAM yatsaMyogakharUpamuktam, ihApi Education Inational Forts at Use Only adhyayanam 1 ~97~ www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||2|| niyukti: [63] prata sUtrAMka ||2|| tadeva vaktavyaM, cakArakhAnukkasamucayArthatvAt , saMyuktakasaMyogaH sambhavanta itaretarasaMyogazeSabhedAzca vAcyAH, tatra kSetrasya saMyuktakasaMyogo yathA-jambUdvIpaH khapradezasaMyuktaka evaM lavaNasamudreNa yujyate, itaretarasaMyogaH kSetrapradezAnAmeva parasparaM dharmAstikAyAdipradeza saMyogaH, evaM kAlabhAvayorapi neyamiti gAthArthaH // 63 // iha coktanIyA sambandhanasaMyoga eva sAkSAdupayogI, itareSAM tu tadupakAritayA tepAmapi kathaJcittyAjyatayA ca ziSyamativyutpA-IN dinAya copanyAsa iti bhAvanIyam / uktaH saMyogaH, tadabhidhAnAca vyAkhyAtaM prthmsuutrm||shaasmprti yaduktaM 'vinayaM 4 prAduSkariSyAmI ti, tatra vinayo dharmaH, sa ca dharmiNaH kathazcidabhinna iti dharmidvAreNa tatsvarUpamAha ANAnidesayare, guruNamuvavAyakArae / iMgiyAgArasaMpanne, se viNIetti vuccai // 2 // (sUtram) * vyAkhyA-AGiti khakhabhAvAvasthAnAtmikayA maryAdayAbhivyAptyA vA jJAyante'rthA anayetyAjJA-bhagavadabhi-11 lihitAgamarUpA tasyA nirdeza-utsargApavAdAbhyAM pratipAdanamAjJAnirdezaH, idamitthaM vidheyamidamitthaM vespevamA smakaH tatkaraNazIlastadanulomAnuSThAno vA AjJAnirdezakaraH, yadvA''jJA-saumya ! idaM kuru idaM ca mA kAriti guruvacanameva, tasyA nirdeza-dadamitthameva karomi iti nizcayAbhidhAnaM tatkaraH, AjJAnirdezena vA tarati bhavAmbhodAdhimityAjJAnirdezatara ityAdayo'nantagamaparyAyatvAdbhagavadvacanasya vyAkhyAbhedAH sambhavanto'pi mandamatInAM vyAmo hetutayA bAlAbalAdivodhotpAdanArthatvAcAsya prayAsasya na pratisUtraM pradarzayiSyante, tathA 'gurUNAM' gauravArhANAmA dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~98~ Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||3|| niyukti: [63...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 4 // prata sUtrAMka ||3|| cAryAdInAmupa-samIpe patanaM-sthAnamupapAta:-gvacanaviSayadezAvasthAnaM tatkArakA-tadanuSThAtA, na tu gurvAdezA- adhyayanam dibhItyA tadyavahitadezasthAyItiyAvat , tathenitaM-nipuNamatigamyaM pravRttinivRttisUcakamISadbhUziraHkampAdi AkAra:-sthUladhIsaMvedyaH prasthAnAdibhAvAbhivyaJjako digavalokanAdiH, Aha ca-"ayeloyaNaM disANaM viyaMbhaNaM sADayassa saMThavaNaM / AsaNasiDhilIkaraNaM paTThiyaliMgAI eyaaii||1||" anayodvandve iGgitAkArau tau arthAdgurugatI samyak prakarpaNa jAnAti iGgitAkArasamprajJaH, yadvA-iGgitAkArAbhyAM gurugatabhAvaparijJAnameva kAraNe kAryopacArAdigitAkArazabdenoktaM, tena sampanno-yuktaH, 'sa' ityuktavizeSaNAnvitaH 'vinItaH' vinayAnvitaH, 'iti' sUtraparAmarza, ucyate, tIrthakRNadharAdibhiriti gamyate, anena ca khamanISikA'pohamAha iti sUtrArthaH // 2 // iha vinayo'bhidhitsitaH, sa ca viparyayAbhidhAna eva tadviviktatayA sukhena jJAtuM zakyata ityavinayaM dharmidvAreNAhaANA'nidesakare, guruNamaNuvayAyakArae / paDiNIe asaMbuddhe, aviNIetti vuccai // 3 // (sUtram) vyAkhyA-pAdadvayaM prAgvat, navaraM nayojanAyatirekato vyAkhyeyaM, 'pratyanIkaH' pratikUlavartI zilA''kSe-IMIn4 // pakakUlavAlakazramaNavat, doSAnIkaM prati vartata iti pratyanIkaH, kimityevaMvidho'sAvityAha-'asambuddhaH' anava1 avalokanaM vizAM vijRmbhaNaM zATakasya saMsthApanam / AsanazithilI (zlathI karaNaM prasthitalizAnyetAni // 1 // Reck dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~99~ Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||4|| niyukti: [63...] prata sUtrAMka ||4|| gatatattvaH, 'avinItaH' avinayavAn 'ityucyate' iti pUrvavaditi sUtrArthaH // 3 // sAmprataM dRSTAntapUrvakamihevAsya / sadoSatAmAha18||jahA suNI puIkaNNI, Nikkasijai svso| evaM dussIlapaDiNIe, muhari nikasijai ||4||(suutrm) vyAkhyA-'yathA' ityupadarzane, vasitIti zunI, strInirdezo'tyantakutsopadarzakaH, pUtI-paripAkataH kuthitagandhau kRmikulAkulatyAdhupalakSaNametat , tathAvidhau kau~-zrutI yasyAH pakkaraktaM vA pUtistadyAptI kaNauM yasyAH sA pUtikarNA, sakalAvayavakutsopalakSaNaM caitat , sA cezI zunI kimityAha-niSkAzyate' niryAsyate bahiniHsAyeta itiyAvat , kutaH 1-'sabasoM' ti sarvataH sarvebhyo gopuragRhAgaNAdibhyaH sarvAn vA hatahatetyAdivirUkSavacanalatAlakuTaleSTughAtAdikAn prakArAnAzritya 'chandovat sUtrANi bhavantIti chAndasatvAca sUtre zaspratyayaH / upanayamAha-evam' anenaiva prakAreNa, duSTamiti-rAgadveSAdidoSavikRtaM zIlaM-khabhAvaH samAdhirAcAro vA yaskhAsau duHzIlaH, pratyanIkaH prAgvat , mukhenArimAvahati mukhameva vehaparalokApakAritayA'rirasya mudhaiva vA kArya vinavA-2 rayo yasyAsau mukhArisudhAriyA-bahuvidhAsambaddhabhASI, sUtratvAdvA 'muhari' ti mukharo-vAcATo niSkAzyate 'srvtH'| dAitIhApi yojyate, tatazca sarvato niSkAzyate, sarvathA kulagaNasaGghasamavAyabahirvartI vidhIyata iti sUtrArthaH // 4 // 45 dIpa anukrama JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~100 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||5|| dIpa anukrama [4] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 45 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 5 || niryukti: [63...] adhyayanaM [1], Aha-dauH zIlyanimitta evAyamavinItasya doSaH, pratyanIkatAmukharatvayorapi tatprabhavatvAt tatra caitramanarthaheto kimasau pravartata iti, jatrocyate, pApopahatamatitvena tatraivAsyAbhiratiritikRtvA, tAmeva dRSTAntapUrvikAmAhakaNakuMDagaM jahittA NaM, vidvaM bhuMjai sUyaro / evaM sIlaM jahittA NaM, dussile ramai mie // 5 // (sUtram ) vyAkhyA -- kaNAH - tandulAsteSAM tanmizro vA kuNDakaH- tatkSodanotpannakukkusaH kaNakuNDakastaM 'hitvA' pAThAntaratastyaktvA vA 'viSThAM' purISaM 'bhuGkte' abhyavaharati 'sUkara' iti gatasUkaro, yatheti gamyate, evaM 'zIlam uktarUpaM 4 prastAvAcchobhanaM 'hitvA' prAgvacyaktvA vA duSTaM zIlaM duHzIlaM tasmin bhAvapradhAnatvAdvA nirdezasya duSTaM zIlamasyeti duHzIlatadbhAvo dauH zIlyaM tasmin, ubhayatra durAcArAdI 'ramate dhRtimAdhatte mRga iva mRgaH ajJatvAdavinIta iti prakramaH, idamatra hRdayaM yathA mRga udgIrNAsiputrikagaurigAyana puruSahetu kamAyatI mRtyurUpamapAyamapazyannajJaH, evamayamapi dauH zIlya hetu kamAgAminaM bhavabhramaNalakSaNamapAyamanAlokayannajJa evaM san gartAsUkaropamaH sadA puSTidAyikaNakuNDakasadRzaM zIlamapahAya vivekijanagarhitatayA viSThopame duHzIle dauH zIlye vA ramate, iha ca dRSTAnte'pi viDbhuktyaabhiratirevArdhata uktA tadavinAbhAvitvAttasyAH, yadvA zubhaparihAreNAzubhAzrayaNamubhayatrApi sAdRzyanimittamastIti nopamAnopameyabhAvavirodha iti sUtrArthaH // 5 // uktopasaMhArapUrvakaM kRtyopadezamAha For Fans Only adhyayanam 1 ~ 101 ~ // 45 // www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 6 // dIpa anukrama [6] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 6 || niryukti: [63...] adhyayanaM [1], suNiyAbhAvaM sANassa, sUyarasta narassa y| viNae Thavija appANaM, icchaMto hiyamappaNo // 6 // (sUtram) vyAkhyA- 'zrutvA' AkarNya 'abhAva' naJaH kutsAyAmapi darzanAdazobhanaM bhAvaM sarvato niSkAzanalakSaNaM paryAya 'sANassa' tti prAkRtatvAdivetyasya gamyamAnatvAt zUnyA iva 'sUkarasya' uktanyAyena zUkaropamasya narasya, 'caH' pUraNe, yadvA zUnyAH zUkarasya ca dRSTAntasya narasya ca dArzantikasyAzobhanaM bhAvaM trayANAmapyuktarUpaM zrutvA, kimityAha- 'vinaye' vakSyamANasvarUpe, sthApayedAtmAnam, Atmanaiveti gamyate, 'icchan' vAnchan 'hitam aihikamAmuSmikaM ca pathyam 'AtmanaH' svastha, iha ca punardRSTAntAbhidhAnamupasaMhAratvenAvinaye ziSyasyAzubhabhAvasyotpAdanArthatvena vA nAprakRtamiti sUtrArthaH // 6 // yatathaivaM tataH kimityAha tamhA viNayamesijjA, sIlaM paDilabhe jao / buddhautte niyAgaTThI, na nikkasijar3a kaNhui // 7 // (sUtram) vyAkhyA--'tasmAd' iti yasmAdavinayadopadarzanAdAtmA vinaye sthApanIyastasmAt vinayam 'eSayet' anekArthatvena dhAtUnAM paryavasitavRtyA vA kuryAt evaM hyAtmA vinaye sthApyata iti, kiM punarasya vinayasya phalaM ? yenaivamatrAtmano'vasthApanamuddizyata ityAzaGkyAha-- 'zIlam' uktarUpaM 'pratilabheta' prApnuyAt 'yata' iti vinayAt anena | vinayasya zIlAvAsiH phalamuktam, asyApi kiM phalamityAha- buddhaiH - abagatatattyaistIrthakarAdibhiruktam-abhihitaM, Education intimation For Fasten ww pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 102 ~ Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||7|| dIpa anukrama [7] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 46 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||7|| adhyayanaM [1], niryuktiH [63...] taca tannijameva nijakaM ca- jJAnAdi tasyaiva buddherAtmIyatvena tattvata uktatvAt buddhoktanijakaM, tadarthayate-abhilapatItyevaMzIlaH buddhoktanijakArthI san, paThanti ca- 'buddhabutte NiyAgaTTi tti' buddhaiH- uktarUpairyukto - vizeSeNAbhihitaH, sa ca dvAdazAGgarUpa Agamastasmin sthita iti gamyate, yadvA buddhAnAm - AcAryAdInAM putra iva putro buddhaputraH, 'puttA va sIsA ya samaM viddittA' iti vacanAt svarUpavizeSaNametat nitarAM yajanaM yAgaH-pUjA yasmin so'yaM niyAgo mokSaH, tatraiva nitarAM pUjAsambhavAt tadarthI san kimityAha - 'na niSkAzyate' na vahiSkriyate, kutacid gacchagaNAdeH, kintu vinItatyena sarvaguNAdhAratayA sarvatra mukhya eva kriyate iti bhAvaH, iti sUtrArthaH // 7 // kathaM punarvinaya eSayitavya ityAha NisaMte siyA amuhari, buddhANamaMtie sayA / aTTajuttANi sikkhijA, niraTTANi u vajjae // 8 // (sUtram) vyAkhyA - nitarAm - atizayena zAntaH-upazamavAn antaH krodhaparihAreNa bahizca prazAntAkAratayA niHzAntaH 'syAd' bhavet, tathA 'amukhAriH' prAgvat amukharo vA san 'buddhAnAm' AcAryAdInAm 'antike' samIpe, na tu vinayabhItyA'nyathaiva 'sadA' sarvakAlamaryate - gamyata iti arthaH, arterINAdikasthan ( uSikupigA'rtibhyasthan u0 (2-4 ) sa ca heya upAdeyazvobhayasyApyaryamANatvAt tena yuktAni - anvitAni arthayuktAni tAni ca heyopAde1 putrAMza ziSyAMca samaM vibhajya ( vidhAya ). Education intimation For Parts at Use Only adhyayanam ~ 103~ // 46 // www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||8|| niyukti: [63...] prata sUtrAMka ||8|| yAbhidhAyakAni, arthAdAgamavacAMsi, yadvA-mumukSubhiraryamAnatvAdoM-mokSastatra yuktAni-upAyatayA satAni | artha vA-abhidheyamAzritya yuktAni yatijanocitAni 'zikSeta' abhyasyet , apazcitajJapineyAnugrahAya vyatirekata Aha-nirarthakAni' uktaviparItAni DitthaDavitthAdIni, yadvA vaizyikavAtsyAyanAdIni svIkathAdIni yA 'tuH| punararthe 'varjayet' pariharet , iha ca nizAnta ityanena prazamAdInAmupalakSitatvAt teSAM ca darzanAvinAmAvitvAd darzadinasya ca jinoktabhAva zraddhAnarUpatvAt tasyaiva darzanavinayatvAt arthato darzanavinayo darzitaH, uktaM hi prAk-"davANa savabhAvA uvAiTTA je jahA jiNiMdehiM / taM taha saddahai Naro daMsaNaviNao havati tamhAM // 1 // " zeSeNa tu zruta-18 jJAnazikSA'bhidhAyinA jJAnadarzana(jJAna)vinaya uktaH, tatkharUpamAha-"NANaM sikkhadaNANaM guNei NANeNe" ti da suutraarthH||8|| kathaM punararthayuktAni zikSetetyAha aNusAsio na kuppijA, khaMti seveja pNddie| bAlehiM saha saMsamgi, hAsaM kIDaM ca vajae // 9 // (sUtram) PI vyAkhyA-'anuziSTa' iti arthayuktAni zikSyamANaH kathaJcit skhalitAdiSu gurubhiH paruSoktyA'pi zikSitaH 'na kupyet' na kopaM gacchet , kiM tarhi kuryAdityAha-kSAnti' paruSabhASaNAdisahanAtmikA 'seveta' bhajeta, paNDAdibuddhiH sA sakhAtA'speti paNDitaH, tathA 'kSudraiH' pAlaiH zIlahInairvA pArthasthAdibhiH 'saha' samaM 'saMsamgi' ti prAkR 1 vinayavyAkhyAnAvasare TIkAyAM niyukteH gAthe krameNa saptamI aSThamI ca. 2 khuddehiM iti TIkA. 3 paNDA tattvAnugA buddhirityukteH. AE%ENCER-54 dIpa anukrama % pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~104 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||9|| dIpa anukrama [8] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 47 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 9 || niryuktiH [63...] adhyayanaM [1], tatvAtsaMsarga, hasanaM hAsastaM, krIDAM ca antAkSarikAprahelikAdAnAdijanitAM ca ' varjayet' pariharet sarveSAmapyeSAM viziSTazikSAkSitihetutvAt lokAgamaviruddhatvAceti sUtrArthaH // 9 // punaranyathA vinayamAha - mA ya caMDAliyaM kAsI, bahuyaM mA ya Alave / kAleNa ya ahijittA, tatto jhAija ikao // 10 // (sUtram) | vyAkhyA- 'mA' niSedhe 'caH' samucaye, caNDaH krodhastadvazAdalIkam - anRtabhASaNaM caNDAlIkaM, bhayAlIkAdyupalakSaNametat yadvA caNDenA''lamasya caNDena vA kavitazcaNDAlaH sa cAti krUratvA caNDAlajAtistasmin bhayaM cANDAlikaM karmeti gamyate, athavA acaNDa ! saumya ! alIkam-anyathAtvavidhAnAdibhirasatyaM, guruvacanamAgamaM ceti gamyate, ' mA kArSIH' mA vidhAH, bhagavaduddiSTatilotpATakasvecchAlApigozAlakavat, baheva bahukam - aparimita mAlajAlarUpaM 'mA ca' iti prAgvat, AGiti rUyAdikathA'bhivyAyA lapet-bhASeta, bahnAlApanAt dhyAnAdhyayanakSitivAtakSobhAdisambhavAt kiM punaH kuryAdityAha - kAlaH adhyayanAdyavasaraH prathamapauruSyAdistena, 'caH' punararthe, 'adhItya' paThitvA, pracchanAyupalakSaNametat, 'tataH' adhyayanAt, janantaramiti gamyate, 'dhyAyet' cintayet, 'ekaka' iti bhAvato rAgadveSAdisAhityarahitaH, dravyatastu viviktazayyAdisaMsthaH, itthaM hi cANDAlikakaraNAdyanutthAnamadhItArthasthirIkaraNaM ca kRtaM bhavatIti bhAvaH / iha ca pAdatrayeNa sAkSAdvAgguptiruktA, dhyAyedityanena manoguptiH, Education intemational For Pursat Use Only adhyayanam 1 ~ 105~ // 47 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |10|| dIpa anukrama [10] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||10|| niryukti: [63...] adhyayanaM [1], AdyapAdottara vyAkhyAnadvayena tu kAyagutirapi etAzca cAritrAntargatA eva yaduktam- "paNihANajogajuto paMcahi samitIhi tihiM gutIhiM / esa caritAyAro aTTaSiho hoi NAyavo // 1 // " na ca cAritrAcArastattvatazcaritra - vinayAdatiricyate iti dezatastasyApyanenAbhidhAnamiti sUtrArthaH // 10 // itthamakRtya niSedhaH kRtyavidhizcopadiSTaH, kadAcidetadviparyayasambhave ca kiM karaNIyamityAha AhaJca caMDAliyaM kahu, na niNhavija kaNDui / kaDaM kaDaMti bhAsijjA, akaDaM no kaDaMti // 11 // (sUtram) vyAkhyA- 'Ahatya' kadAcit caNDAlIkaM ca cANDAlikaM coktarUpaM yadvA caNDavAlIkaM ca caNDAlIkaM 'kRtvA' vidhAya 'na nindubIta' na kRtameveti nApalapet, kadAcidapi, yadA parairupalakSito yadA vA nopalakSitastadApItyarthaH, kiM tarhi kuryAdityAha 'kRtaM' vihitaM cANDAlikAdi 'kRtamiti' iti kRtameva, na bhayalajjAdibhirakRtamapi 'bhASeta' brUyAt, 'akRtaM' tadevAvihitaM 'no kRtamiti' akRtameva bhASeta, na tu mAyoparodhAdinA kRtamapi, anyathA mRSAvAdAdidopasambhavAt upalakSaNatvAccAsya baDhanAlapanakAlAdhyayanAdiviparyayasambhave'pyetadeva kRtyam, idaM cAtrAkUtaM kathaJcidaticArasambhave lajjAyakurvan svayaM gurusamIpamAgatya - 'jaha bAlo jaMpato kajjama1 praNidhAnayogayuktaH paJcabhiH samitibhistisRbhirguptibhiH / eSa cAritrAcAro'STavidho bhavati jJAtavyaH // 1 // 2 yathA bAlo jalpana kAryamakArya ca RjukaM bhaNati / tat tathA''locayet mAyAmadavipramuktastu // 1 // Jus Education intimatio For Fans Only www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 106~ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||11|| niyukti: [63...] prata sUtrAMka ||11|| uttarAdhya. kajaM ca ujjuyaM bhaNati / taM taha AloejA mAyAmayavippamuko u||1|| ityAcAgamamanusmaran kathaJcit pareH adhyayanam bRhaddhRttiH pratItamapratItaM vA manaHzalyaM yathAvadAlocayet, tatazcAnenAntaratapo'ntargatA''locanAkhyaprAyazcittabhedAbhidhA-1|| nam , anena ca zeSatapobhedAnAmapyupalakSitatvAt tapovinayamAha iti sUtrArthaH // 11 // ihaivaM punaH punrupdeshshrv||48|| dANAd yadeva gurorupadezastadaiva pravartitavyaM nivartayitavyaM ceti syAdAzaGkA, tadapanodAyAha mA galiyasseva kasaM, vayaNamicche puNo puNo / kasaM va daTTamAinne, pAvagaM parivajae // 12 // (sUtram) vyAkhyA-'mA' niSedhe, gali:-avinItaH, sa cAsAvazcazca galyazvaH sa iva, kazatIti kazastam , upalakSaNatvAt kazamahAraM, 'pacanaM' pravRttinivRttiviSayamupadeza, prastAvAdgurUNAm, 'icchet' abhilapet , 'punaH punaH' vAraM vAraM, ko'bhiprAyaH ?-yathA galyazvo durvinItatayA na punaH punaH kazaprahAraM vinA pravartate nivartate vA, naivaM bhavatA'pi pravRttinivRttyoH punaH punarguruvacanamapekSaNIyaM, kintu 'kasaM va daTTamAiNNe'tti iyazabdasya bhinnakramatvAt kazaM-carmayaSTiM dRSTvA''-12 kIrNo-vinItaH, sa ceha prastAvAdazvaH sa iva, sUcakatvAt sUtrasya, suziSyo gurorAkArAdi dRSTvA, pApameva dApAparka, gamyamAnatvAdanaSThAnaM 'parivarjayeta' sarvaprakAraM pariharet , upalakSaNatvAditaracAnutiSThet, paThanti ca-pAvagaM|| // 48 // paDiyajada' tti tatra ca punAtIti pAvakaM-zubhamanuSThAnaM 'pratipadyeta' aGgIkuryAta , ihApi prAgyaditarat pariharet, kimuktaM bhavati ?-yathA''kIrNo'zvaH kazagrahaNAdinA''rohakAbhiprAyamupalabhya kazenAtADita eva tadabhiprAyAnurUpaM dIpa anukrama [11] LSCREENA wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~107~ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||12|| ___ niyukti: [64] prata sUtrAMka ||12|| pravartate nivartate vA, tathA suziSyegA(pyoDa)pyAkArAdibhirAcAryAzayamavagamya, vacanenAprerita eva pravartate, mA bhUdanyathA''rohakaspeva gurorAyAsa iti sUtrArthaH // 12 // atra ca niyuktikRt galyAkIrNoM vyAciNyAsuH 'tattvame4daparyAyAkhyA' iti tatparyAyAnAha gaMDI galI marAlI asse goNe ya huMti egaTTA / Ainne ya viNIe ya bhadae vAvi egadrA // 6 // ___ vyAkhyA gacchati preritaH pratipathAdinA DIyate ca kUrdamAno bihAyogamaneneti gaNDiA, gilaseva kevalaM na tu || vahati gacchati yeti galiH, niyata iva zakaTAdau yojito rAti ca-dadAti lattAdi lIyate ca bhuvi pataneneti |marAliH, amI ca 'athe' turage 'goNe ca' balIbaI bhavanti 'ekArthAH' eko'rtho-duSTatAlakSaNaH anantaroktanItyA pratdAtinimittabhede'pyamIpAmitikRtvA / 'AkIryate' vyApyate vinayAdibhirguNairiti AkIrNaH 'caH' pUraNe, vizeSaNa nItaH-prApitaH prerakacittAnuvartanAdibhiH zlAghAdIti vinItaH, bhAti-zobhate svaguNairdadAti ca prerayituzcittaniItimiti bhadraH sa eva bhadrakA, cazabda ihApyace goNe ceti viSayAnuvRttyarthaH, apizabda iha pUryatra cAnuktaparyAyAntarasamuccayArthaH, 'ekArthA' iti prAgvaditi gAthArthaH / / 64 ||n caivaM galyAkIrNatulyaziSyayorgurorAyAsajananAjanane evaM guNadoSI, kintu galisadRzasthAnAzrayatvAderAkIrNatulyasya cittAnugatatvAdeH sambhava iti tadvazataH kopanaprasAdane api, ata ecAha dIpa anukrama [12] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~108~ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM -]/ gAthA ||13|| ___ niyukti: [64] uttarAdhya. bRddhRttiH // 49 // prata sUtrAMka ||13|| adhyayanam aNAsavA thUlavayA kusIlA miuMpi caMDaM pakaraMti siisaa| cittANuyA lehu dakkhovaveyA pasAyaete hu durAsayapi // 13 // (sUtram) vyAkhyA-'aNAsava' ti A-samantAt zRNvanti-guruvacanamAkarNayantItyAzravA na tathA pratibhAsAviSayasya 2 tasyAzravaNAdanAzravAH, paThyate ca-'aNAsuNa' tti asyArthaH sa eva, sthUlam-anipuNaM yatastato bhASitayA vaco yeSAM|| te sthUlavacasaH 'kuzIlA' iti duHzIlAH, 'mRdumapi' akopanamapi komalAlApinamapi vA 'caNDaM' kopanaM paruSabhA- piNaM vA 'prakurvanti' prakarSeNa vidadhati 'ziSyAH' vineyAH, sambhavati yevaMvidhaziSyAnuzAsanAya punaH punarvacanAtmaka khedamanubhavato mRdorapi guroH kopa iti / itthaM galitulyasva doSamabhidhAyetarasya guNamAha-cittaM-hRdayaM prakramAt || prerakasyAnugacchanti-kasapAtAnanapekSya jAtyAzcavadanuvartayantIti cittAnugAH 'laghu' zImameva dakSasya bhAvo dAkSyam-IM avilambitakAritvaM tena 'uvaveya' tti upapetA-yuktA dAkSyopapetAH 'prasAdayeyuH saprasAdaM kuryuH 'te' iti ziSyAH, I'duH' punaraH, duHkhenA''zrayanti tamatikopanatvAdibhiriti durAzrayastamapi, prakramAdarUM, kiM punaranutkaTakaSAyamityapi-12 zabdArthaH / atrodAharaNaM caNDarudrAcAryaziSyaH, tatra ca sampradAyaH-avaMtIjaNavae ujeNINayarIe pahavaNujjANe | 1 avantIjanapade ujjayinInagaryA sapanodyAne sAdhavaH samavamRtAH, teSAM sakAze eko yuvA udAttaveSo kyasyasahita upAgataH, sa tAn | dIpa anukrama [13] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~109. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||13|| niyukti : [64...] prata sUtrAMka ||13|| sAhuNo samosariyA, tesiM sagAsaM ego juvA udattabeso vayaMsasahio uvAgato, so te vaMdiUNa bhaNati-bhayavaM! dAamhe saMsArAu uttAreha, pathayAmitti, esa emeva pavaMcetitti kAUNa 'ghRSyatAM kalinA kaliriti caMDaraha AyariyaM upadisaMti, esa te nitthArehitti, so'vi ya sabhAveNaM pharuso, tao so baMdiUNa bhaNai-bhagavaM ! pavAveha | (hi)mamaMti, teNa bhaNito-chAraM ANehatti, ANie loyaM kAUNa pavAvio, vayaMsagA se addhII kAUNa paDigayA, te'vi uvassayaM niyagaM gayA, vilaMpie sUre paMthaM paDilehei, paraM paJcUse baccAmitti visajio, paDilehiumAgao, pacUse niggayA, purato vacati(tti) bhaNito, vacaMto paMthAto phiDito caMDaruddo khANue pakkhalito, rusieNa hA duTTasehatti daMDaeNa matthae Ahato, siraM phoDitaM, tahAvi sammaM sahai, vimale pahAe caMDaruddaNa ruhiroggalaMtamuddhANo / 1 vanditvA bhaNati-bhagavanta: mAM saMsArAduttArayata, pravrajAmIti, eSa evameva pravacayate itikRtvA caNDarudramAcAryamupavizanti(upadarzayanti), daeSa tvAM nistArayiSyati, so'pi ca svabhAvena paruSaH, tataH sa vanditvA bhaNati-bhagavan ! pratrAjaya mAmiti, tena bhaNita:-kSAraM (bhasma) Anayeti, AnIte locaM kRtvA pratrAjitaH, vayasyakAstasyAdhRti kRtvA pratigatAH, te'pi upAzrayaM nijaM gatAH, vilambite (kiJcicchepe) sUrye pandhAna pratilekhaya(khe)ti, paraM pratyuSasi bajAva iti visRSTaH, pratilisthAgataH, pratyuSasi nirgatau, purato bajeti bhaNitaH, vrajana pathaH sphiTitatazcaNDarudraH sthANI praskhalitaH, rupTena hA duSTazaikSa ! iti daNDena mastake AhataH, ziraH sphoTitaM, tathA'pi samyaka sahate, vimale prabhAte hai |caNDarudreNa galagudhiramUrdhA dRSTaH, hA duSTaM kRtamiti saMvegamApanena kSamitaH / CookSCENERAL dIpa anukrama [13] JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~110~ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||14|| niyukti: [64...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||14|| uttarAdhya. diho, hA! duTu kayaMti saMvegamAvaNNeNa khAmio // evaM guruprasAdAt caNDarudrAcArya ziSyasyevaM sakalasamIhitAvApti- adhyayanam |riti matrA manovAkAyairgurucittAnuvRttiparairbhAvyamiti, anenAnantareNa ca sUtreNa pratirUpayogayojanAtmaka aupacA-18| |riko vinaya ukta iti sUtrArthaH // 13 // kathaM punrgurucittmnugmniiymityaah||50|| | NApuTTho vAgare kiMci, puTTo vA nAliyaM ve| kohaM asaccaM kuvijA, dhArijA piyamappiyaM ||14||(suutrm) ___ vyAkhyA-'nApRSTaH kathamidam ? ityAdyajalpitaH, guruNeti gamyate, 'vyAgRNIyAt ' vadet , tathAvidhaM kAraNaM vinA, 'kiJcit stokamapi, pRSTo vA na 'alIkam' anRtaM vadet' kAraNAntareNa ca gurubhiratinirbhasito'pi na tAvat krudhyet , kathaJcidutpannaM vA krodham 'asatyaM tadotpannakuvikalpaviphalIkaraNena 'kurvIta' vidadhyAt , katham ?'dhArayet' sthApayet , manasIti zepaH, 'piyamappiyaM' ti ivApyorgamyamAnatvAt priyamiveSTamiva sadA guNakAraNatayA apriyamapi karNakaTukatayA tadA'niemapi, guruvacanamiti gamyate, atra zlokapUrvArdhana vAcA yathA gururanuvartanIyaH datathoktamuttarArdhena tu manaseti, athavA nApRSTa iti na guruNaiva kintu yena kenacidapItyAdikrameNa pAdatrayaM sAmAnyena | mAgbanneyaM, navaraM krodham upalakSaNatvAnmAnAdikapAyaM cotpannamasatsaM kuti, krodhAsatyatAyAmudAharaNasampradAyaHkassavi kulaputtayassa bhAyA gherieNa vAvAio, tao so jagaNIe bhaNNai-putta ! puttaghAyayaM ghAyasutti, tao sora 1 kasyApi kulaputrakasya bhrAtA vairiNA vyApAditaH, tataH sa jananyA bhaNyate-putra ! putraghAtakaM ghAtayeti, vataH sa tena jIvaprAI dIpa anukrama [14] RXXX JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~111 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||14|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||14|| teNa jIvaggaho gihiUNa jaNaNIsamIvamuvaNIo, bhaNio aNeNa-bhAyaghAyayaM ! kahiM te AhaNAmitti, teNa 21 bhaNio-jahiM saraNAgayA AhammaMti, teNa jaNaNI avalokiyA, tAe bhaSaNai-Na putta ! saraNAgayA AhammaMti, teNa bhaNNai-kahaM rosaM saphalaM karemitti, teNa bhaNNai-Na putta! savattha roso saphalo kajada, pacchA so teNa visa-1 jio|| evaM krodhamasatyaM kurvIta, mAnAdiviphalIkaraNe udAharaNAnyAgamAdavadhAraNIyAni, itthamuditAnAM krodhAdInAM viphalIkaraNamupadiSTaM, samprati yathaiSAmudaya eva na syAt tathopadeSTumAha-'dhArayet' kharUpeNAvadhArayet, na tadvadazato rAga dvepaM yA kuryAt, 'priya' prItyutpAdaka zepajanApekSayA stutyAdi, 'apriyaM' tadviparItaM nindAdi, tatrodAharaNasampradAyA-asiyobahue jayare tini bhUyavAIyA rAyANamuvagayA bhaNaMti-amhe asiva, upasamemotti, rAiNA bhaNiyaM-suNimo keNobAeNaMti, tatthego bhaNai-asthi mahegaM bhUyaM, taM surUvaM viU-4 gRhItvA jananIsamIpamupanItA, bhaNito'nena bhAtRghAtaka ! kutra tvAmAhatmIti, tena bhaNita:-yantra zaraNAgatA Ahanyante, tena jananI || avalokitA, tayA bhaNyate-putra ! na zaraNAgatA Ahanyante, tena bhaNyate-kathaM roSaM saphalaM karomIti, tayA bhaNyate-na putra ! sarvatra roSaH | saphalaH kriyate, pazcAtsa tena visRssttH|| 1 azivopachate nagare trayo bhUtavAdikA rAjAnamupagatA bhaNanti-vayamazivamupazamayAna iti, rAjJA bhaNitaM-zRNumaH kenopAyeneti, tatraiko bhaNati-asti mamaiko bhUtaH, sa surUpaM vikuyaM gopurarathyAdiSu paryaTati, so na nibhAlayitavyaH, sa nibhAlito ruSyati, yaH punastaM dIpa anukrama [14] surajanmorary om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~112~ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||14|| niyukti: [64...] uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 51 // prata sUtrAMka ||14|| |vikaNaM gopuraratthAisu pariyaDAi, taM na NihAleyacaM, taM NihAliyaM rusai, jo puNa taM nihAleti so viNassai, jo adhyayanam puNa picchiUNa ahomuho ThAi so rogAo mucai, rAyA bhaNati-alAhi eeNa airosaNeNaMti / vidao bhaNati-4 mahacayaM bhUyaM mahatimahAlayaM rUvaM viucati, laMboyaraM vivRtakukSi paMcaziraM egapAdaM visihaM vissaruvaM aTTahAsa muyaMta gAyataM paNacaMtaM, taM vikRtarUpaM davaNaM jo pahasati pavaMceti vA tassa sattahA siraM phuTTai, jo puNa taM suhAhi vAyAhiM / abhiNaMdati dhUvapupphAIhiM pUei so sabahA''mayAto mucai, rAyA bhaNai-alameeNaMpi / tatito bhaNai-mamavi | 21 evaMvihameva NAtivisesakaraM bhUyamasthi, priyApriyakAriNaM darisaNAdeva rogehito mocayati, evaM houtti, teNa tahAkae asivaM upasaMta / evaM sAdhUvi asArUpyatve sati zabdAdipratikUlatve ca parehiM paribhUyamANo pavaMcijamANo nibhAlayati sa vinazyati, yasa prekSyAdhomukhastiSThati sa rogAnmucyate, rAjA bhaNati-alamevenAtiroSaNeneti / dvitIyo bhaNati-mAmakIno bhUto mahAtimahAlavaM rUpaM cikurvati, lambodaraM vivRtakukSi paJcaziraskamekapAdaM vizikhaM visvarUpaM (vizvarUpam ) aTTAhAsaM muJcat gAyat praNatyat , taM vikRtarUpaM dRSTvA yaH prahasati pravacayate vA tasya saptadhA ziraH sphuTati, yaH punastaM zubhAbhiryAgbhirabhinandati dhUpapuSpAdibhiH pUjayati sa sarvathA''mayAt mucyate, rAjA bhaNati-alametenApi / tRtIyo bhaNati-mamA vevavidha eva, nAtivizeSakaraH bhUto'sti, priyA4 priyakAriNaM darzanAdeva rogebhyo mocayati, evaM bhavatviti, tena tathA kRte azivamupazAntam / evaM sAdhurapi asArUpyatve sati zabdAdipratikUlatve ca paraiH paribhUyamAnaH pravazvayamAno hasyamAno vA stUyamAno vA pUjyamAno vA tat priyApriyaM saheta 1 dIpa anukrama [14] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~113 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||15|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||15|| mAsijamANo vA tathA thuSamANo vA pUijamANo vA taM priyApriyaM saheta / anena ca manogutyabhidhAnAcAritravinaya ukta iti mntraarthH||14|| Aha-krodhAsatyatAkaraNAdimirAtmadamanopAya uktaH, tatra ca bAyeSvapi damanIyeSa satsu kimiti tasyaiva damanopAya uddizyate ? kiM vA tahamane phalamiti, atrocyatehai| appAmeva dameyabo,appA hu khalu duddmo|appaa daMto suhI hoi, assi loe parattha y||15|| (suutrm)| vyAkhyA-atati-santataM gacchati zuddhisaGklezAtmakapariNAmAntarANItyAtmA tameva 'damayet' indriyanoindrisAyadamena manojJetaraviSayeSu rAgadveSavazato duSTagajamivonmArgagAminaM vayaM vivekAhuzenopazamanaM nayeta, paThanti ca|| appA ceva dameyacoti spaSTaM, kimevamupadizyata ityAha-Atmaiva, huzabdasyaivakArArthatvAt 'khalu' iti yasmAt | 'durdamaH' durjayaH, tatastahamane damitA eva vAbadamanIyA iti, na tahamanamupadizyata iti bhAvaH, uktaM hi-"sabakAmappe jie jiya", kA punarevaM guNa itsAha-AtmA 'dAnta' upazamamAnItaH, mukhamasyAstIti sukhI, bhavati, ka-10 akhin' ityanubhUyamAnAyuSi pineyAdhyakSe 'loke' bhave 'paratra ca' ityAgAmini bhavAntare, dAntA''tmAno hi parama-18 rSaya ihaiva surairapi pUjyante, adAntA''tmAnastu caurapAradArikAdayo vinazyanti, tathA-"saMdeNa mao rUveNa payaMgo mahuyaro (ya) gaMdheNaM / AhAreNa ya maccho bajjhai phariseNa ya giNdo||1||" tadviparyayatastu-iha paratra ca nandanti, tatra 1 sarvamAtmani jite jitam / 2 zabdena mRgo rUpeNa pataGgo madhukarazca gandhena / AhAreNa ca matsyo badhyate sparzena ca gjendrH||1|| dIpa anukrama [15] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~114~ Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||15|| niyukti : [64...] adhyayanam prata sUtrAMka ||15|| uttarAdhya || codAharaNam-do bhAyaro corA, tersi uvassae sAhuNo vAsAvAsa uvAgayA, tehiM vAsArattaparisamattIe gacchaMtehiM bRhadvRttiH tesiM corANaM annaM vayaM kiMci apaDivajamANANaM rattina bhottavati vayaM diNNaM / annayA tehiM uddAiehiM subahuyaM gomA-2 hisaM ANiyaM, tattha anne mahisaM mAreuM paiumAraddhA, anne majassa gayA, maMsaittA saMpahArenti-addhage maMse visaM pakkhivAmo to majaittANaM dAhAmo, tao amhaM subahuM gomAhisaM bhAgeNa Agamissai, majaittAvi evaM ceva / sAmatthehiMti, evaM tehiM visaM pakkhitaM, Aico ya atthaM gato, te bhAyaro na bhuttA, iyare paropparaM visasaMjutteNa maja-6 4 maMseNa uvabhutteNa mayA, mariUNa ya kugaI gayA, iyare iha paraloe ya suhabhAgiNo jAyA, evaM tAva jibhidiyadame, 1au bhrAtarau caurI, tayorupAzraye sAdhavo varSAvAsamupAgatAH, tairvA rAtraparisamAptau gacchadbhistayoH corayoranyat kizcidtamapratipadya-: mAnayo rAtrau na bhoktavyamiti prataM dattam / anyadA tairuddhAvitaiH subahukaM gomAhiSamAnItaM, tatrAmye mahiSaM bhArayitvA paktumArabdhAH, anye madyAya gatAH, mAMsIyAH saMpradhArayanti-ardhe mAMse viSaM prakSipAmaH tato maghIyebhyo dAsyAmaH, tato'smAkaM subahu gomAhiSaM bhAgenAgamipyati, madhIyA api evameva saMpradhArayanti, evaM tairviSaM prakSiptam , AdityazcAstaM gataH, tau bhrAtarau na muktI, itare parasparaM viSasaMyuktena madyamAMsenopamuktena mRtAH, mRtvA ca kugatiM gatAH, itarau iha paraloke ca sukhabhAginI jAtI, evaM tAvat jihvendriyadame, evaM zeSeSvapIndriyeSu, AtmA dAntaH sukhI bhavati asmin loke paratra ca / / dIpa anukrama [15] // 52 // JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~115 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [16] Education [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA || 16 || niryuktiH [64...] adhyayanaM [1], evaM sesesuSi iMdie, 'appA daMto sahI hoi, assi choe parattha ya' iti sUtrArthaH // 15 // kiM punaH paribhAvaya-nAtmAnaM damayedityAha - varaM me appA daMto, saMjameNa taveNa ya / mA'haM parehiM dammaMto, baMdhaNehi vahehi ya // 16 // (sUtram ) vyAkhyA- 'varaM' pradhAnaM 'me' mayA 'AtmA' abhihitarUpastadAdhArarUpo vA dehaH, 'dAnta' iti damaM grAhitaH asama asaceSTA to vyAvartitaH, kena hetunA ?- 'saMyamena' paJcAzravaviramaNAdinA, 'tapasA ca' anazanAdinA cazabdo dvayorapyanapekSitAyAM muktihetutAvirahAt parasparasApekSatAsUcanArthaH samyagjJAnasamucayArthI vA viparyaye doSada| zenAyAha- 'mA' prAgvat, 'aham' ityAtmanirdezaH, 'paraiH' AtmavyatiriktaH 'dammato'tti AryatvAhamitaH, kaiH 1'bandhana' varmAdiviracitairmayUrabandhAdibhiH 'vaSaizca' latAlakuTAditADaneH, atrodAharaNaM sevaNao gaMdhahatthI aDavIe hatthijUhaM mahalaM parivasara, tattha jUhavatI jAe jAe gayaphalabhae viNAsei, tatthegA kariNI AvaNNasattA ciMte-ja kahaMci gayakalabhato jAyara, so'vi eteNa viNAsijihittikAuM laMgaMtI osarai, jUhAhiveNa jUhe chumbhai, puNo 1 secanako gandhahastI, aTavyAM hastiyUyaM mahat parivasati, tatra yUthapatirjAtAna jAtAna, gajakalabhakAn vinAzayati, tatraikA kariNI ApadmasattvA cintayati yadi kathaJcid gajakalabhako jAyate (janiSyate) so'pyetena vinazyate itikRtvA zanaiH zanaiH khaJjantI) avasarpati, yUthAdhipena yUthe ziSyate, punarapasarpati, tato dvitIyatRtIya divase yUthena milati tata ekamRNyAzramapadaM dRSTaM sA tatrAzritA, paricitAJcAnayA | Forest Use Only www pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 116 ~ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||16|| niyukti: [64...] uttarAdhya. prata sUtrAMka // 53 // ||16|| osarai, tAhe vitiyatatiyadivase jUheNa milai, tAhe egaM risiAsamapayaM diTuM, sA tattha allINA saMvaNiyA ya adhyayanam aNAe risao, sA pasUyA gayakalahaM, so tehiM risikumArahiM sahio pupphArAma siMcai, seyaNautti se nAma kayaM,za vayattho jAto, jUhaM davaNa jUhapatiM hetUNa jUhaMNa paDivaNNa, gaMtUNa ya aNeNa so Asamo viNAsito. 'no annAvi kAvi evaM kAhititti / tAhe te risito rusiyA, pupphaphalagahiyapANI seNiyassa raNNo sayAsaM uvagayA, kahiyaM ca'Nehi-eriso savalakSaNasaMpuNNo gaMdhahatthI seyaNato NAma, seNio hathigahaNAya gato, so ya hatthI devayAe parigahito, tAhe(e) ohiNA AbhoiyaM-jahA avassa eso gheppati, tAhe tAe so bhaNNai-putta ! baraM te appA daMto, Na ya'si parehiM daMmato baMdhaNehiM vahehi ya, so evaM bhaNio sayameva rattIe gaMtaNa AlANakhabhaM assito|| 1SayaH, sA prasUtA gajakalabha, sa taiH kapikumAraiH sahita: puSpArAmaM siJcati, secanaka iti tasya nAma kataM, vayaHstho jAtaH, yUthaM rahA yA yUthapati hatvA yUthamanena pratipannaM, gatvA cAnena sa Azramo vinAzitaH, mA anyA'pi kA'pyevaM kArthIditi / tataste RSayo ruSTAH, pANigRhItapuSpaphalAH zreNikasya rAjJaH sakAzamupagatAH, kathitaM caimiH-IdRzaH sarvalakSaNasaMpUrNo gandhahastI secanako nAma, zreNiko hastigrahaNAya gataH, sa ca hastI devatayA parigRhItaH, tataH (tayA) avadhinA AbhogitaM (avalokita)-yathA avazyamepo prahISyate, tatastayA sa bhaNyateputra ! varaM sava (vayA) AtmA dAntaH, na cAsi parairdamyamAno bandhanairvadhaizca, sa evaM bhaNitaH svayameva rAtrAvAgatyAlAnastambhamAzritaH / dIpa anukrama [16] // 53 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~117~ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |17|| dIpa anukrama [17] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||17|| niryukti: [64...] adhyayanaM [1], yathA hi asya svayaMdamanAnmahAguNaH tathA muktyarthino'pi viziSTanirjarAtaH, itarathA tvakAmanirjarAto na tatheti sUtrArthaH // 16 // gurvanuvRttyAtmakaM pratirUpavinayamAha paDiNIyaM ca buddhANaM, vAyA aduva kammuNA / Avi vA jar3avA rahasse, netra kujjA kathAivi // 17 // (sUtram) vyAkhyA - 'pratyanIkam' iti pratikUlaM caH pUraNe, ceSTitamityupaskAraH, bhAvapradhAnatvAdvA nirdezasya pratyanIkatvaM, keSAm ? - 'buddhAnAm' avagatavastutattvAnAM guruNAmitiyAvat kayA ? - vAcA, kiM tvamapi kiJcijjAnIpe ? |ityevaMrUpayA viparItaprarUpaNAyAM preritastvayaivaitaditthamasmAkaM prarUpitamityAdyAtmikayA vA, athavA 'karmaNA' saMstA|rakAtikramaNakaracaraNasaMsparzanAdinA 'AviH' janasamakSaM prakAzadeza itiyAvat, yadivA 'rahasye' viviktopAzrayAdau 'na' iti niSedhe 'evaH' avadhAraNe, sa ca 'zatrorapi guNA grAyAH, doSA vAcyA gurorapI'ti kumatanirAkaraNArthaH, 'kuryAt ' iti vidadhyAt, 'kadAcit ' paruSabhASaNAdAvapi iti sUtrArthaH // 17 // punaH zuzrUSaNAtmakaM tamevAha-Na pakkhao Na purao, Neva kiccANa piTTao / na juMje uruNA UruM, sayaNe Na paDissuNe // 18 // (sUtram) vyAkhyA- 'na pakSataH ' dakSiNAdipakSamAzritya upavizediti sarvatropaskAraH, tathopavezane tatpaGkisamAvezataH tatsAmyApAdanenAvinayabhAvAt, gurorapi vakrAvalokane skandhakandharAdivAvAsambhavAt na 'purataH' agrataH, tatra Education Inational For Fast Use Only pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~118~ Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||18|| niyukti: [64...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 54 // prata sUtrAMka ||18|| candakajanasya guruvadanAnayalokanAdinA'prItibhAvAt , 'naiva' iti pUrvavat , kRtiH-vandanakaM tadarhanti kRtyAH 'daNDA- adhyayanam ditvAd yapratyayaH' te cArthAdAcAryAdayasteSAM 'pRSThataH' pRSThadezamAzritya, dvayorapi mukhAdarzane tathAvidharasavattA'bhAvA|didoSasaMbhavAt , 'na yujyAt ' na saGghaTTayed atyAsannopavezAdibhiH, 'uruNA' AtmIyena, 'uru' kRtyasambandhina, 13/ tathAkaraNe'tyantAvinayasambhavAt , upalakSaNaM caitat zeSAGgasparzaparihArasya, 'zayane' zayyAyAM zayita AsIno veti zeSaH, kimityAha-na pratizRNuyAt , kimuktaM bhavati ?-kadAcicchayyAgato guruNA''kArita ukto vA kRtyaM prati na tathAsthita evAyajJayA kurma evamityAdivacanataH pratijAnIyAt , kintu guruvacanasamanantarameya sambhrAntacetA 4 vinayaviracitakarAaliH samIpamAgatya pAdapatanapurassaramanugRhIto'hamiti manyamAno bhagavanicchAmo'nuziSTimiti vadediti sUtrArthaH // 18 // punastamevAhaneva pahasthiyaM kujA, pakkhapiMDaM va sNje| pAe pasArie vAvi, na ciTTe gurugaMtie // 19 // ( sUtram) vyAkhyA-naiva 'paryastikA' jAnujaGghoparivakhaveSTanA''tmikAM kuryAt , pakSapiNDaM yA' vAhudvayakAyapiNDAtmakaM, saMyataH sAdhuH, tathA pAdau prasArayet vA'pi naiva, pA samuccayArthaH, apiH kiM punarita ito vikSipediti nidarza-MI nAGkaH, anyaca-'na tiSThet ' nA''sIta, ka-gurUNAmantike iti, prakramAdatisannidhI, kintUcitadeza eva, anya 1 pasAre no bAdhi pr0| dIpa anukrama [18] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~119~ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||19|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||19|| thA'vinayadoSasambhavAt , athavA 'pAe pasArie vAbitti pAThAt pAdau prasAritau vA'pi, kRtveti zeSaH, ekArasyAlAkSaNikatvAt prasArya vA na tiSThedgurUNAmantike ucitapradeze'pIti, upalakSaNaM caitaddaNDapAdikA'vaSTambhAdInAmiti satrArthaH // 19 // punaH pratizravaNavidhimeva savizeSamAha AyariehiM vAhito, tusiNIo Na kyaaivi| pasAyaTTI niyAgaTTI, uvaciTTha guruM syaa||20||(suutrm) vyAkhyA-'AcAryaiH upalakSaNatvAdupAdhyAyAdibhiH 'vAhito ti vyAhRtaH-zabditaH 'tusiNIo'tti tUSNIkaH tUSNIzIlaH 'na kadAcidapi' glAnAdyavasthAyAmapi, bhavediti gamyate, kintu-'dhanyasyopari nipatatyahitasamAcaraNa-1& dharmaniryApI / guruvadanamalayanisRto vcnrsshcndnsprshH||1|| iti prasAdo'yaM yadanyasadbhAve'pi mAmAdizanti | gurava iti prekSitum-AlocituM zIlamasyeti prasAdaprekSI, pAThAntarataH 'prasAdArthI' vA guruparitoSAbhilASI 'NiyAgaTThI ti pUrvavat , 'upatiSTheta' mastakenAbhivanda ityAdi badan savinayamupasappet , guruM 'sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH // 20 // tathAAlavaMte lavaMte vA, Na NisIjA kyaaivi| caittA AsaNaM dhIro, jao jattaM pddissunne||21|| (sUtram) vyAkhyA-AGiti Ipalapati-vadati 'lapati vA' vAraM vAramanekadhA vA'bhidadhati 'na niSIdet' na niSaNNo dIpa anukrama [19]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~120 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||21|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||21|| uttarAdhya. bhavet , 'kadAcidapi' vyAkhyAnAdinA vyAkulatAyAmapi, kintu ?-'tyaktvA' apahAya 'AsanaM pAdapuJchanAdi, dhiyA adhyayanam rAjate dhIraH, akSobhyo vA parIpahAdibhiH, 'yata' iti yato yatnavAn 'jatta' ti prAkRtatvAdvindulope tasya ca dvitve bRhaddhRttiH yadgurava Adizanti tat 'pratizRNuyAt' avazyavidheyatayA abhyupagaccheditiyAvat , yadvA yata iti yatra guravaH, tatra gatveti gamyate, 'yAtrAM' saMyamayAtrAM prastAvAdU gurUpadiSTAM pratizRNuyAditi sUtrArthaH // 21 // punaH prati-* rUpavinayamevA''haAsaNagao Na pucchijjA,Neva sijaagokyaa| AgammukuDuo saMto, pucchijjA pNjliigdde||2||(suutrm) vyAkhyA-AsanagataH' iti AsanAsIno na pRcchet , sUtrAdikamiti gamyate, naiva zayyAgata' iti saMstArakasthitaH, tathAvidhAvasthAM vinetyupaskAraH, 'kadAcidapi bahuzrutatve'pi, kimuktaM bhavati ?-bahuzrutenApi saMzaye sati na na praSTavyaM, pRcchatA'pi nAvajJayA, sadA guruvinayasyAnatikramaNIyatvAt , tathA cA''gamaH-"jahA~hiaggI jalaNaM namase, NANAhumaMtapayAhisittaM / evAyariyaM ubaciTThaejjA, aNataNANovagao'pi saMto // 1 // " kiM tarhi kuryA-12 Tra dityAha-'Agamya' gurvantikametya 'utkuTuka' iti muktAsanaH, kAraNato vA pAdapunchanAdigataH san zAnto vA 'pRcchet' paryanuyujIta, sUtrAdikamitIhApi gamyate, prakarSaNa-antaHprItyAtmakena kRto-vihito'aliH-ubhayakaramI 1 yathA''hitAmijvalanaM namasyati nAnAhutimannapadAbhiSiktam / evamAcAryamupatiSThetAnantajJAnopagato'pi san // 1 // dIpa anukrama [21] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~121 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||22|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||22|| lanAtmako'neneti prakRtAJjaliH, prAkRtatvAca kRtazabdasya paranipAtaH, 'paMjaliuDa'tti pAThe ca prakRSTaM-bhAvAnvitatayA'alipuTamasyeti prAJjalipuTa iti sUtrArthaH / / 22 // IdRzasya ziSyasya guruNA yat kRtyaM tadAha evaM viNayajuttassa,sutaM atthaM tadubhayaM / pucchamANassa sissassa, vAgarija jahAsuyaM ||23||(suutrm) vyAkhyA-'evam' ityuktaprakAreNa 'vinayayuktasya' vinayAnvitasya 'sUtra' kAlikotkAlikAdi 'artha ca tasyai1 vAbhidheyaM tadubhayaM' sUtrArthobhayaM 'pRcchataH' jIpsataH 'ziSyasya' khayaMdIkSitasyopasampannasya vA 'vyAgRNIyAt' vivi dhamabhivyAptyA'bhidadhyAt vyAkuryAdvA prakaTayet, yathA-yena prakAreNa zrutam-AkarNitaM, gurubhya iti gamyate, na tu khabuddhyaivotprekSitamityabhiprAyaH, anena ca-'AyAre suyaviNae vikkhivaNe ceya hoi boddhace / dosassa ya nigyAe / jAviNae cauhesa paDipattI // 1 // " ityAgamAbhihitacaturvidhAcAryavinayAntargatasya 'muttaM asthaM ca tahA hiyakara NihissesayaM ca bAei / eso cauviho khalu muyaviNao hoi NAyaco // 1 // suttaM gAheti ujutto atthaM ca suNA-II 1 AcAre zrutavinaye vikSepaNe vaiva bhavati boddhavyaH / doSasya ca niryAte vinaye caturdhevA pratipattiH // 11 // 2 sUtramartha ca tathA hitakara niHzeSaM ca vAcayati / eSa caturvidhaH khalu zrutabinayo bhavati jJAtavyaH // 1 // sUtra bAhayatyudyukto'rtha ca Avayati prayatnena / yadyasya bhavati / yogyaM pariNAmyAdi (Abhiya) tattu zrutam // 2 // nizzeSamaparizeSaM yAvatsamApta ca tAvadvAcayati / epa zrutavinayaH skhalu nirdiSTaH pUrvasUribhiH // 3 // dIpa anukrama [22] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~122 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||23|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||23|| uttarAdhya. bae payatteNaM / jaM jassa hoi jogaM pariNAmagamAi taM tu suyaM // 2 // nissesamaparisesaM jAva samattaM ca tAva adhyayanA bRhadvRttiH vAei / eso suyaviNao khalu nihiTo puccasUrIhiM // 3 // ' ityAdyAgamAbhihitasya zrutavinayasya sAkSAdabhidhAnaM, dAyaca vinayaM prAduSkariSyAmIti pratijJAya 'anbhuTThANaM aMjali' tathA 'daMsaNaNANacaritte' ityAdinA grantheneva na tasyale // 56 // zuddhakharUpAbhidhAnaM,kintu 'NisaMte siyA amuharI' ityAdi liGantAdipadairupadezarUpatayA, tadapi prasaGgata eva yathAyoga | mAcAryavinayopadarzanaparamiti bhAvanIyamiti sUtrArthaH // 23 // punaH ziSyasya vAgvinayamAha musaM parihare bhikkhU, na ya ohAriNIM ve|bhaasaadosN parihare, mAyaM ca vajae syaa||24||(suutrm) vyAkhyA 'mRpA' ityasatyaM bhUtanilayAdi pariharet ' sarvaprakAramapi tyajet , bhikSaH, 'na ca' va 'avadhAraNIM| |gamyamAnatvAd vAcaM gamiSyAma eva vakSyAma eva ityevamAdyavadhAraNAtmikA 'vadet' bhASeta, kiMbahunA ? 'bhASAdo-|| (pam' azeSamapi vAgadUSaNaM sAyadyAnumodanAdikaM pariharet , na ca kAraNocchedaM vinA kAryoccheda ityAha-mAyAM, cazabdAt krodhAdIca taddhetUn varjayet sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH // 24 // kizca // 56 // sa Na lavija puTTho sAvaja, na niraTraM na mammayaM / appaNaTrA paraTrA vA, ubhayassaMtareNa vaa||25|| (sUtram) vyAkhyA-'na lapet ' na vadet 'pRSTa' iti paryanuyuktaH 'sAvayaM sapAIM na 'nirartham' arthavirahita dazadADimAdi dIpa anukrama [23] wjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~123 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||25|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||23|| eSa vandhyAmuto yAtItyAdi vA 'na' naiva, mriyate'nena rAjAdiviruddhenocAriteneti marma tadgacchati vAcakatayeti marmagaM, vacana miti sarvatra zeSaH, atisaklezotpAdakatvAt tasyA , atrAha ca-"taheve kANaM kANatti, paMDagaM paMDagatti vA vAhiyaM vAvi rogitti, teNaM coroti no vae // 1 // eeNa'paNeNa aTeNaM, paro jeNuvahammaI / AyArabhAvadosaNNU, Na taM bhAseja paNNacaM // 2 // " 'AtmArtham ' AtmaprayojanaM 'parAdha vA paraprayojanam 'ubhayassa'tti AtmanaH parasya ca, prayojanamiti gamyate 'aMtareNa vatti vinA yA prayojanamityupaskAraH, bhASAdoSa pariharedityanenaiva gate pRSTaviSaiyatvAdasyAponaruktyaM, yadvA bhASAdoSo jakAramakArAdireva tatra gRhyata iti na doSaH, sUtradvayena cAnena vAragutya midhAnatazcAritravinaya ukta iti sUtrArthaH // 25 // itthaM khagatadoSaparihAramabhidhAyopAdhikRtadopaparihAramAhasamaresu agAresuM, gihasaMdhisu amahApahesu / ego egitthIe saddhiM, neva ciTTena saMlave // 26 // (sUtram) | vyAkhyA-'samareSu' kharakuTIpu, tathA ca pUrNikRt-'samairaM nAma jattha helA loyArA kammaM kareMti' upalakSaNa vAdasyAnyepyapi nIcAspadeSu 'agAreSu' gRheSu 'gRhasandhiSu ca gRhadvayAntarAleSu ca 'mahApatheSu' rAjamArgAdI, kimityAha-'ekaH' asahAyaH ekA-asahAyA sA cAsau khI ca ekarI tayA 'sAI' saha 'naiva tiSThet ' asaMla 1 tathaiva kANaM kANa iti, paNDakaM paNDaka iti vA / vyAdhimantaM vA'pi rogI iti, senaM caura iti no vadeta ||shaa etenAnyenArthena, paye dAyenopahanyate / AdhArabhAvadoSajJo, na tadbhASeta prajJAvAn // 2 // 2 samaraM nAma thatrAvastAt lohakArAH pharma kurvanti / dIpa anukrama [23] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~124 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||26|| dIpa anukrama [26] uttarAdhya. bRhadvRtti: // 57 // panneva corddhasthAnastho na bhavet, 'na saMlapet' na tayaiva saha saMbhASaM kuryAt, atyantaduSTatodbhAvanaparaM caikagrahaNam, anyathA sasahAyasyApi sasahAyayA api ca striyA sahAvasthAnaM sambhASaNaM caivaMvidhAspadeSu doSAyaiva, pravacanamAlinyAdidopasambhavAt, athavA samamaribhirvartanta iti samarA dravyato janasaMhArakAriNaH saMgrAmAH bhAvAttu strINAmari8 bhUtasyAt jJAnAdijIvakhatattvaghAtinaH tAsAmeva yA dRSTisambandhAH, tatreha bhAvasamarairadhikAraH, saptamI ceyaM, tato'yaM bhAvArtha:- dravyasamarA hi na syurapi prANApahAriNaH, bhAvasamarAstu jJAnAdibhAvaprANApahAriNa eva, vizeSatastvekA kitAyAM, tata evameteSvapi dAruNeSu bhAvasamareSu satsu naika ekatriyA sArddhamagArAdiSu tiSThet saMlapedvA, anenApi cAritravinaya evoktaH, upadezAdhikArAca na paunaruktyam evamanyatrApi bhAvanIyamiti sUtrArthaH // 26 // kadAcit skhalite ca gurubhiH zikSito yatkuryAt tadevAha - jaM me buddhANusAsaMti, sIeNa pharuseNa vA / mama lAbhutti pehAe, payao ya (taM) paDissuNe // 27 // (sUtram ) vyAkhyA -- yanmAM buddhA 'anuzAsanti' zikSAM grAhayanti 'zItena' sopacAravacasA, 'zIlena ve'ti pAThaH, tatra zIlaM mahAvratAdi upacArAttajjanakaM vaco'pi zIlaM tena yadvA 'zIla samAdhI' tataH zIlena- samAdhAnakAriNA-bhadra ! bhavAdRzA midamanucitamityAdinA, 'paruSeNa' karkazena, ubhayatra vacaseti gamyate, tat 'pratizRNuyAt' vidheyatayA azIkuryAdityuttareNa sambandhaH, kimabhisandhAyetyAha-mama 'lAbhaH' aprAptArthaprAptirUpaH, yanmAmanAcArakAriNamamI zAsa [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||26|| niryukti: [64...] adhyayanaM [1], Education Intamational For Pursat Use Only adhyayanam ~ 125 ~ // 57 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||27|| dIpa anukrama [27] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||27|| niryukti: [64...] adhyayanaM [1], ntIti 'pehAetti' ekArasyAlAkSaNikatvAt prekSya - Alocya prekSayA vA evaMvidhabuddhyA 'payato'tti prayataH - prayatna - vAn, padato vA tathAvidhAnusmaryamANasUtrAlApakAditi sUtrArthaH // 27 // kimiha paratra cAtyantopakAri guruvacanamapi kasyacidanyathA sambhavati ?, yenaivamupadizyate ityAha aNusAsaNamovAyaM, dukkaDassa ya peraNaM / hiyaM taM mannae panno, vessaM bhavai asAhuNo // 28 // (sUtram ) vyAkhyA- 'anuzAsanam' uktarUpam 'ovAyaMti upAye - mRduparuSabhASaNAdI bhavamaupAyaM, yadvA 'ovAyaMti' sUtratvAt upapatanamupapAtaH samIpabhavanaM tatra bhavamopapAtaM - gurusaMstArAsta raNavizrAmaNAdikRtyaM 'duSkRtasya ca' kutsitAcaritasya preraNaM hA ! kimidamitthamAcaritamityAdyAtmakaM, guruvihitamiti gamyate, 'hitam' ihaparalokopakAri, 'tadityanuzAsanAdi manyate 'prAjJaH' prajJAvAn dveSyaM' dveSotpAdakaM 'bhavati' jAyate, kasya ? - 'asAdhoH' apagatabhAvasAdhutvasya tadanenAsAdhorguruvacanasyApyanyathAtvasambhava ukta iti sUtrArthaH // 28 // amumevArthe vyaktIkartumAhahiyaM vigayabhayA buddhA, pharusamappaNusAsaNaM / vessaM taM hoi mUDhANaM, khaMtisuddhikaraM payaM // 29 // (sUtram ) vyAkhyA- 'hitaM' pathyaM 'vigatabhayAH' saptabhayarahitAH 'buddhAH' avagatatasthAH manyanta iti zeSaH, 'parupamapi' karkazamapi, anuzAsanaM ziSyANAM guruvihitamiti prakramaH, 'dveSyaM' dveSotpAdi 'tad' ityanuzAsanaM bhavati 'mUDhAnAm ' Education intimatio For First Use Only pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~126~ Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||29|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||29|| uttarAdhya ajJAnAnAM, kSAnti:-kSamA zuddhiH-AzayavizuddhatA satkaraNaM, yadvA-kSAnteH zuddhiH-nirmalatA zAntizuddhisatkaram , adhyayanam bRhadvRttiH |amuDhAnAM vizeSataH kSAntihetutvAd gurvanuzAsanasya, mArdavAdizuddhikaratvopalakSaNaM caitad, ata eva padyate-gamyate / guNaijJonAdibhiriti padaM-jJAnAdiguNasthAnamityarthaH, athavA-paruSamapItsapizabdo bhinnakramaH, tatazca hitmpyaaytyaaN| // 58 // |vigatabhayAd 'buddhAd' AcAryAdeH, utpannamiti zeSaH, paruSaM yacchutyasukhadamanuzAsanaM, tatkimityAha-dveSyaM tadbhavati mUDhAnAM, zeSa prAgvaditi sUtrArthaH // 29 // punarvinayamevAhaAsaNe uvaciTThijjA, anucce'kukura thire / apputthAI nirutthAI, nisIjA appakukuI // 30 // (sUtram) vyAkhyA-Asana' pIThAdi varSA Rtubaddhe tu pAdapugchanaM tatra pIThAdI 'upatiSThet' upavizet , 'anuce| dravyato nIce bhAvatastvalpamUlyAdI, gurvAsanAt iti gamyate, 'akukace' aspandamAne, na tu tinizaphalakabat ki|zcicalati, tasya zRGgArAGgatvAt , 'sthire' samapAdapratiSThitatayA nizcale, anyathA sattvavirAdhanAsambhavAt, idRzyapyAsane alpamutthAtuM zIlamasyeti alpotthAyI, prayojane'pi na punaH punarutthAnazIlaH, 'nirutthAyI' na nimittaM // 58 // dAvinotthAnazIlaH, ubhayatrAnyathA'navasthitatvasambhavAt , evaMvidhazca kimityAha-nipIdet' AsIta, 'appaku- kui' tti alpaspandanaH, karAdibhiralpameva calan , yadvA-alpazabdo'bhAvAbhidhAyI, tatazcAlpam-asat, kukku dIpa anukrama [29] SMS pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~127~ Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||30|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||30|| ya'ti kautkucaM-karacaraNabhUbhramaNAdyasaceSTAtmakamasyetyalpakautkucaH, anenApyaupacArikavinayaH prakArAntareNokta iti sUtrArthaH // 30 // samprati caraNakaraNayinayAtmikAmeSaNAsamitimAha kAleNa Nikkhame bhikkhU,kAleNa ya pddikkme| akAlaM ca vivajittA,kAle kAlaM smaayre||31||(suutrm) | vyAkhyA-'kAleNa' ti saptamyarthe tRtIyA, kAle prastAye 'niSkrAmet' gacchet bhikSuH, akAlanirgame AtmaklAma nAdidoSasambhavAt , tathA kAlena ca 'pratikrAmet' pratinivarttata, bhikSATanAditi zeSaH, idamuktaM bhavati-alAbhe'pi 4 18!-alAbhotti na soijA, tayoti ahiyAsae' iti samayamanusmaran , alpaM mayA labdhaM na labdhaM veti lAbhArthI || nATanneva tiSThet , kimityevamata Aha-'akAlaM' tattarikrayAyA asamayaM ceti, yasmAdviparyayakAle prastAve pratyugnekSaNAdisambandhini 'kAlamiti tattatkAlocitaM kriyAkANDaM 'samAcaret ' kuryAt , anyathA kRSIvalakRSIkriyAyA ivAbhimataphalopalambhAsambhava iti garbhArthaH, anena ca kAlaniSkramaNAdau heturuktaH, prasaGgAt zeSakriyAviSayatayA kAyA neyaM, samuccayArthazca tadA cazabda iti sUtrArthaH // 31 // nirgatazca yatkuryAttadAha parivADie Na ciTThijjA,bhikkhU dattesaNaM cre| paDirUveNa esittA,miyaM kAleNa bhkkhe||32||(suutrm) 6 vyAkhyA-'paripATI gRhapatiH, tasyAM na tiSThet na pakisthagRhabhikSopAdAnAyakatrAvasthito bhavati, tatra 1 alAbha iti na zocet vapa ityadhyAsIta / dIpa anukrama [30] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~128~ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||32|| niyukti: [64...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 59 // prata sUtrAMka ||32|| dAyakadoSA'navagamaprasaGgAt , yadA-paGktyAM -bhoktumupaviSTapuruSAdisambandhinyAM na tiSThet , aprItyaraSTakalyANatAdi- adhyayanam doSasambhavAt , kiJca ? 'bhikSuH' yatiH, dattaM-dAnaM tasmin gRhiNA dIyamAne 'eSaNAM' tadgatadoSAnveSaNAtmikAMza 'caret ' Aseveta, 'caratiH AsevAyAmapi varcate' iti vacanAt , anena grahaNaiSaNoktA, kiM vidhAya dattaSaNAM caret ?-'pratirUpeNa' pradhAnena rUpeNeti gamyate, yadvA-pratipratibimba cirantanamunInAM yadrUpaM tena, ubhayatra patadgrahAdidhAraNAtmakena sakalAnyadhArmikavilakSaNena, na tu 'vakhaM chatra chAtraM pAtraM yaSTiM ca varjayed bhikSuH / veSeNa parika-18 reNa ca kiyatA'pi vinA na bhikSA'pi // 1 // ' ityAdivacanAkarNanAd vibhUSaNAtmakenaipayitvA,anena ca gaveSaNAvidhiruktaH, grAsaipaNAvidhimAha-mitaM' parimitamatibhojanAt khAdhyAyavidhAtAdibahudoSasaMbhavAt , 'kAlena' iti- NamokAreNa pArittA, karitA jinnsNthv| sajjhAyaM paTTavittA NaM, vIsameja khaNaM muNI // 1 // ' ityAdyAgamoktaprastAvenAdrutAvilambitarUpeNa vA 'bhakSayet' bhuJjIteti sUtrArthaH // 32 // yatrAnyabhikSukAsaMbhavastatra bidhiruktaH, yatra tu purA''yAtAnyabhikSukasambhavastatra vidhimAha nAidUre aNAsapaNe,nannesiM ckkhuphaaso| ego ciTreja bhattaTralaMbittA taM nikkme||33||(suutrm) vyAkhyA-'nAtidUraM' suvavyatyayAt nAtidUre-ativiprakarSavati deze, tiSThediti sambandhaH, tatra ca tannirgamAvasthA-16 1 namaskAreNa pArayitvA kRtvA (ca) jinasaMstavam / svAdhyAya prasthApya vizrAmyen kSaNaM muniH / / 1 // dIpa anukrama [32] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~129~ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [33] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||33|| niryukti: [64...] adhyayanaM [1], nAnavagamaprasaGgAd eSaNAzuddhapasambhavAtha, tathA 'aNAsapaNe 'tti prasajyapratiSedhArthatvAt naJo'nAsanne prastAvAnnAtinikaTavarttini bhUbhAge tiSThet, tatra purApraviSTAparabhikSukAprItiprasakteH 'nAnyeSAM' bhikSukApekSayA pareSAM gRhasthAnAM 'cakSuH sparzata' iti saptamyarthe tasiH, tataH cakSuHsparze-dRggocare cakSuHsparzago vA dRggocaragataH 'tiSThet' AsIta | kintu viviktapradezastho yathA na gRhiNo vidanti yaduta-epa bhikSuko niSkramaNaM pratIkSata iti, tathA ego' ti kimamI mama purataH praviSTA iti tadupari dveSarahitaH 'bhaktArthaM' bhojananimittaM na ca 'laMghitta'tti ullaGghya, 'tam' iti bhikSukam, 'atikrAmet' pravizet, tatrApi tadaprItyapavAdAdisambhavAd / iha ca mitaM kAlena bhakSayediti bhojanamabhidhAya yatpunarbhikSATanAbhidhAnaM tat glAnAdinimittaM svayaM vA bubhukSAvedanIyamasahiSNoH punarbhramaNamapi na doSAyeti jJApanArtham uktaM ca-- "jaii teNa na saMthare / tao kAraNamuppaNNe, bhattapANaM gavesa // 1 // " ityAdi, sUtrArthaH // 33 // punastadgatavidhimevAbhidhitsurAha nAiucce nAinIe, nAsanne nAidUrao / phAsUyaM parakaDaM piMDaM, paDigAhijja saMjae // 34 // (sUtram ) vyAkhyA- 'nAtyuce' prAsAdoparibhUmikAdau nIce yA bhUmigRhAdau tatra tadutkSepanikSepa nirIkSaNAsambhavAd dAyakApAyasambhavAcca yadvA 'nAtyucca H ' uccasthAnasthitatvena UrddhakRtakandharatayA vA dravyato bhAvatastvaho ! ahaM 11 yadi tena na sNstren| tataH kAraNa utpanne, bhaktapAnaM gavepayet // 1 // Education intentional For Patenty pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 130~ Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||34|| niyukti: [64...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||34|| uttarAdhya. labdhimAniti madAdhmAtamAnasaH, nIco'santAvanatakandharo nimnasthAnasthito vA dravyataH bhAvatastu na mayA'dya ki- adhyayanam INIJcit kuto'pyavAsamiti denyavAn , ubhayatra vA samuccaye, tathA 'nAsanne' samIpavartini 'nAtidUre' ativiprakarSavati pradeze, sthita iti gamyate, yathAyoga jugupsAzakaiSaNAzuddhayasambhavAdayo doSAH, athavA ata eva nAsanno nAtidU-15 // 6 // ragaH, pragatA asava iti sUtratvena matuvUlopAdasumantaH-sahajasaMsaktijanmAno yasmAt tat prAmukaM, pareNa-gRhiNA-12 ha''tmArtha parArtha vA kRtaM-nivartitaM parakRtaM, kiM tat ?-piNDam AhAraM 'pratigRhNIyAt ' svIkuryAt, 'saMyataH' yatiriti sUtrArthaH // 34 // itthaM sUtradvayana gaveSaNAgrahaNaiSaNAviSayaM vidhimuktvA grAsaipaNAvidhimAha appapANe'ppabIe vA,paDicchanne ya saMvuDe / samayaM saMjao bhuMje,jayaM apprisaaddiy||35||(suutrm) vyAkhyA-alpazabdo'bhAvAbhidhAyI, tathehApi sUtratvena matvarthIyalopAt prANA:-prANinastatazcAlpA-avidyamAnAH prANA:-prANino yasmiMstadalpaprANaM tasmin-avasthitAgantukajantuvirahite, upAzrayAdAviti gamyate, tathA alpAni-avidyamAnAni vIjAni-zAlyAdIni yasmiMstadalpabIjaM tasmin , upalakSaNatvAcAsya sakalaikendriyavirahite, nanu cAlpaprANa ityukte alpavIja iti gatArtha, bIjAnAmapi prANatvAd , ucyate, mukhanAsikAbhyAM yo nirgacchati | vAyuH sa eveha loke rUDhitaH prANo gRhyate, ayaM ca dvIndriyAdInAmeya saMbhavati, na bIjAyekendriyANAmiti kathaM | gatArthatA ?, tatrApi 'praticchanne' upariprAvaraNAnvite, anyathA sampAtimasatvasampAtasambhavAt , 'saMvRte' pArzvataH | dIpa anukrama [34] S pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~131 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||35|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||35|| | kaTakuTyAdinA saGkaTadvAre, aTavyAM kuDaGgAdiSu vA, anyathA dInAdiyAcane dAnAdAnayoH puNyavandhapradveSAdidarzanAt , saMvRto vA sakalAzrayaviramaNAt , 'samakam ' anyaiH saha, na tvekAkyeva rasalampaTatayA samUhAsahiSNutayA vA, atrAha ca-"sAhavo to ciyatteNaM, nimaMtija jahakarma / jai tattha koi icchejA, tehiM saddhiM tu bhuMjae ||1||'tti, ||4|| gacchasthitasAmAcArI ceyaM gacchasyaiva jinakalpikAdInAmapi mUlatvakhyApanAyoktA, uktaM hi-'gacche thiya nimmA o' ityAdi, yadvA 'samaya'ti samameva samakaM-sarasavirasAdiSvabhiSvaGgAdivizeSarahitaM, samyag yataH saMyataH yatirityarthaH, 'bhuJjIta' aznIyAt 'jaya'ti yatamAnaH 'apparisADiya'ti parisATavirahitamiti sUtrArthaH // 35 // yaduktaM 'yatamAna iti, tatra bAgyatanAmAhasukaDaMti supakkaMti, suchinnaM suhaDe maDe / suniTThie sulavitti, sAvajaM vajae muNI // 36 // (sUtram) | vyAkhyA-'sukRtaM' suSTu nirvartitamannAdi 'supakkaM' ghRtapUrNAdi, 'itiH' ubhayatra pradarzane, 'succhinnaM' zAkapatrAdi 'suhata zAkapatrAdetiktatvAdi ghRtAdi vA sUpavilepikAdInAM, tathA 'maDe'tti prakramAt suSTu mRtaM ghRtAyeva saktudasUpAdI, tathA suSTu niSThitamityatizayena niSThAM-rasaprakarSaparyantAtmikAM gataM, 'sulahitti sarvairapi rasAdibhiH prakAraH zobhanamiti, 'itiH' evaMprakArArthaH, evaMprakAramanyadapi sAvadhaM prakramAdvaco, vrjyenmuniH| yadvA-suSTu kRtaM yadanenArAtaH 1 sAdhUna tataH prItyA nimanvayet yathAkramam / yadi tatra ko'pIcchet tena sArdha tu bhujIta // 1 // 2 gaccha eva nirmAtaH. dIpa anukrama [35] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~132 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||36|| niyukti: [64...] adhyayanam prata sUtrAMka ||36|| uttarAdhyapratikRtaM, suThu pakkaM mAMsAzanAdi, succhinno'yaM nyagrodhapAdapAdiH, suhRtaM kadaryAdarthajAtaM, suhato vA caurAdiH, sumRto'yaM di pratyanIkadhigvarNAdiH, suniSThito'yaMprAsAdakUpAdiH, 'sulaTThi'tti zobhano'yaM karituragAdiriti sAmAnyenaiva sAyacaM vaco varjayenmuniH / niravayaM tu sukRtamanena dharmadhyAnAdi, supakkamasya vacanavijJAnAdi, succhinnaM snehanigaDAdi, suhRtmup||1|| karaNamaziyopazAntaye, suhataM vA karmAnIkAdi, sumRtamasya paNDitamaraNamartuH, tathA suniSThito'sau sAdhyAcAraviSaye, 'sulaDhitti zobhanamasya tapo'nuSThAnamityAdirUpaM, kAraNato vA-"payaMttapakketti va pakamAlave, payattachinnatti va chinnamAlave / payattaladvetti va kammahe uyaM, pahAragADheti va gADhamAlave // 1 // " ityAptopadezAt prayatnakRtapakkAdirUpaM vadedapIti, asiMca pakSe pratirUpayogayojanAtmako vAcikavinaya ukta iti sUtrArthaH // 36 // vinaya evAdarakhyApanAya suvinItetaropadezadAnato yadgurorbhavati tadupadezayitumAharamae paMDie sAsaM, hayaM bhadaM va vAhae / bAlaM sammai sAsaMto, galiassamiva vAhae ||37||(suutrm) HI vyAkhyA-'ramate' abhiratimAn bhavati, 'paNDitAn' vinItavineyAn , 'zAsat' ityAjJApayan kathaJcit pramA-1 daskhalite zikSayitvA, gururiti zeSaH, kamiva kaH ? ityAha-'hayamiva' azvamiva, kIrazam ?-bhAti bhandate vA 1prayanapaka iti yA pakamAlapet , prayatnacchinna iti vA chinnamAlapet / prayatnalaSTa iti vA karmahetukaM, prahAragADha iti vA gAThamAlapet // 1 // dIpa anukrama [36] // 61 // S pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~133 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||37|| niyukti: [64...] ** prata sUtrAMka ||37|| bhadrasta-kalyANAvaha 'vAhakaH' azvandamaH, 'bAlam' ajJaM 'zrAmyati' khidyate zAsat , sa hi sakRdukta eva na kRtyeSu pravartate, tata idaM kuru idaM ca mA kArSIrityAdi punaH punastamAjJApayan zikSayitvA, kamiya kaH? ityAha-'galim' uktarUpamazvamiva vAhaka iti sUtrArthaH // 37 // guroH zramahetutvamudbhAvayan bAlasyAbhisandhimAha khaDDayAhiM caveDAhiM, akkosehi vahehi ya / kallANamaNusAsaMtaM, pAvadiditti mannai // 38 // (sUtram) | vyAkhyA-'khaDakAbhiH' TakkarAbhiH 'capeTAbhiH' karatalAghAtaH 'AkrozaiH' asatyabhASaNaiH 'badhaizca' daNDikAdighAtaiH, cazabdAdanyaizcaivaMprakArairduHkhahetubhiranuzAsanaprakArastamAcArya 'kalyANam' ihaparalokahitam 'anusAsantaM' zikSayantaM, pApA dRSTiH-buddhiraspeti pApadRSTiH, ayamAcArya iti manyate, yathA-pApo'yaM mAM hanti nighRNatvAt , cArakapAlakavat, paThanti ca-khaDDayA meM' ityAdi, atra vyavacchedaphalatvAd vAkyasya khaDkAdaya eva mama nAparaM kiJcit samIhitamastItyabhisandhinA kalyANamanuzAsana(ta)mAcArya pApadRSTiM manyate, yadA-vAgbhirapyanuzAstramAno'sau ? khaDakAdirUpA vAco manyata iti sUtrArthaH // 38 // guroratihitatvaM pracikAzayipurvinItAbhisandhimAhaputto me bhAya nAitti, sAhU kallANa mnni| pAvadiTThi u appANaM, sAsaMdAsaM va mannai ||39||(suutrm)| vyAkhyA-putro me bhrAtA jJAtiriti, atrevArthasya gamyamAnatvAt putra ivetyAdibuddhyA''cAryoM mAmanuzAstIti ***** dIpa anukrama [37]] * pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~134 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||39|| niyukti: [64...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 62 // prata sUtrAMka ||39|| sAdhuH' suziSyaH 'kalyANaM' kalyANahetumAcAryamanuzAsanaM vA manyate, sa hi vivecayati ziSyaH-sauhArdAdasau mAM adhyayana zAsti, dubinItatve himama kimasya parihIyate !, mamaiva tvarthabhraMza iti / bAlo'pyevaM kiM na manyata ityAha- 'pApa-18 dRSTistu' kuziSyaH punarAtmAnaM 'sAsaMti prAkRtatvAddhitAnuzAsanenApi zAstramAnaM dAsamiva manyate, yathA asau dAsayanmAmAjJApayati, tato'sya zAstari pApadRSTitA'bhisandhireva sambhavatIti sUtrArthaH // 39 // vinayasarvakhamupadeSTumAhaNa kovae AyariyaM, appANaMpiNa kovae / buddhovaghAI na siyA, na siyA tottgvese||40|| (sUtram) vyAkhyA-'na kopayet ' na kopopetaM kuryAt , AcAryam , upalakSaNatvAdaparamapi vinayAIm, 'AtmAnamapi' gurubhiratiparuSabhASaNAdinA'nuziSyamANaM na kopayet , kathaJcit sakopatAyAmapi 'buddhopaghAtI' AcAryopapAtakRta 'na syAt' na bhavet , tathA na syAt tudyate-vyazyate'neneti totraM-dravyataH prAjanako bhAvatastu taddoSodbhAvakatayA vyathopajanakaM vacanameva, tad gaveSayati kimahamamIpAMjAtyAdidUSakaM vacmi? ityanveSayatIti totragaveSakaH, prakramAgurUNAM, na syAditi cAdarakhyApanArthatvAnna punaruktaM, yaduktaM-buddhopayAtIna syAttatrodAharaNaM-kazcidAcAryAdigaNiguNa- 2 // sampatsamanvito yugapradhAnaH prakSINaprAyakarmA''cAryo'niyatavihAritayA vihartumicchannapi parikSINajaGghAbalaH kvacidekasthAna evAvatasthe, tatratyazrAvakajanena caiteSu bhagavatsu satsu tIrtha sanAthamiti vicintayatA tadvayo'vasthAsamucitastri dIpa anukrama [39] OM4%25345 wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~135 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||40|| niyukti: [64...] *% prata sUtrAMka ||40|| A4 gdhamadhurAhArAdibhiH pratidivasamupacaryate sma, tacchiSyAca gurukarmatayA kadAcidacintayan , yathA-kiyaciramayamajaamo'smAbhiranupAlanIyaH, tatastamanazanamAdApayitumicchayo'tibhaktazrAvakajanAnudinadIyamAnamucitamazanAdi tasmai na samarpayAmAsuH, antaprAntAdi ca samupanIya saviSAdamiva tatpurata uktavantaH-kimiha kurmaH 1, yadIdRzAmapi bhavatAmucitamazanAdi nAmI vivekavikalatayA sadapi sampAdayitumIzate, zrAddhAnabhidadhati ca, yathA-atyantaniHspRha|tayA zarIrayApanAmapi pratyanapekSiNaH praNItaM bhaktapAnamAcAryA necchanti, kintu saMlekhanAmeva vidhaatumdhyysyntiiti| tataste tadvacanamAkArya manyubharanibhRtacetasastamupasRtya sagaddaM jagaduH-bhagavan ! bhuvanabhavabhAvakhabhAvAvabhAsivarhatsu ciratarAtIteSvapi pratapatsu bhavatsu bhuvanamavabhAsavadivAbhAti, tarikamayamatra bhavadbhirakAla eva saMlekhanAvidhirArabdhaH?, na ca vayamamISAM nirvedahetava iti mantavyaM, yataH-ziraHsthitA api bhavanto na bhAramasmAkamamIpAM vA ziSyANAM kadAcidAdadhati, tatastairiktiharavagataM-yathA'smanziyamativijRmbhitametat , kimamIpAmaprItihetunA prANadhAraNena ? na khalu dharmArthinAM kasyacidaprItirupAdayitumuciteti cetasi vicintya mukulitameva tatpurata uktaM-kiyaciramajajamairasmAbhiruparodhanIyAstapakhino bhavantazca, tadvaramuttamAcaritamuttamArthameva ca pratipadyAmahe iti tAnasI saMsthApya | bhaktameva pratyAcacakSe / ityevaM buddhopaghAtI na syAditi sUtrArthaH // 40 // evaM tApadAcArya na kopayedityuktaM, kathaJcita da kupite vA yat kRtyaM tadAha dIpa anukrama [40] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~136~ Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||41|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||41|| uttarAdhya. AyariyaM kuviyaM naccA, pattieNaM pasAyae / vijjhavijA paMjaliuDe, vaejjA na puNotti y||41||(suutrm) adhyayanam bRhadvRttiH // vyAkhyA-AcAryam' uktakharUpam , upalakSaNatvAdupAdhyAyAdikamapi 'kupitam' iti sakopamanuzAsanodA-II sInatAbhiH,-'purisajAevi tahA viNIyaviNayammi Natthi abhiogo| sesaMmi u abhiogo jaNavayajAe jahA Ase // 1 // ityAgamAt , kRtabahiSkopaM vA raTyapradAnAdinA 'jJAtvA' avagamya 'pattieNaM'ti ArSatvAt pratItiH prayojanamaskheti prAtItika-zapathAdi, apizabdasya ceha luptanirdiSTatvAt tenApi prasAdayet , idamuktaM bhavati-guru kopahetukamabodhyAzAtanAmuktyabhAyAdikaM vigaNayan yayA tayA gatyA tatprasAdanamevotpAdayet, sarvamapi vA pratI-13 datyutpAdakaM vacaH prAtItikaM tena prasAdayet, yadvA 'pattieNaM'ti prItyA sAmnava, na bhedadaNDAdyupadarzanena, etadevAha-- MI'vidhyApayet' kathaJcidudIritakopAnalAnapyupazamayet, prakarSaNa-antaHprItyAtmakena kRto-vihito'ali:-ubhaya karamIlanAtmako'neneti prakRtAJjaliH, prAkRtatvAca kRtazabdasya paranipAtaH, prakRSTa vA-bhAvAnvitatayA'alipuTama-12 drA speti prAalipuTaH, itthaM kAyika mAnasaM ca vidhyApanopAyamabhidhAya vAcikaM vakumAha-vadet' bhUyAt na puna-18 riti, cazabdo bhinnakramaH, SadedityasyAnantaraM draSTavyaH, tato'yamarthaH-kayazcit kRtakopAnapi gurUna vidhyApayan vadet 1 puruSajAte'pi tathA vinItavinaye nAstyabhiyogaH / zeSe tvamiyogo janapadajAte yathA'ne // 1 // dIpa anukrama [41] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~137 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||41|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||4|| yathA-bhagavan / pramAdAcaritamidaM mama kSamitavyaM, na punarityamAcariSyAmIti sUtrArthaH // 41 // sAmprataM yathA nira|pavAdatayA''cAryakopa eva na syAt tathA''hadhammajjiyaM ca vavahAraM, buddhehA'yariyaM sayA / tamAyaraMto vavahAraM, garahaM nAbhigacchai // 42 // (sUtram) vyAkhyA-dharmeNa-kSAntyAdirUpeNArjitam-upArjitaM dharmArjitaM, na hi kSAntyAdidharmavirahita imaM prApnotIti,'caH' pUraNe, vividhaM vidhivadvA'vaharaNamanekArthatvAdAcaraNaM vyavahArastaM-yatikartavyatArUpaM, 'buddhaiH' avagatatattvaiH AcaritaM, 'sadA sarvakAlaM, 'ta'miti sadAvasthitatayA pratItameva 'Acaran' vyavaharan, yadvA-yattadornityAbhisambandhAt suvyatyayAca dharmArjito buddharAcaritazca yo vyavahArastamAcaran kurvan , vizeSeNApaharati pApakarmeti vyavahArastaM, vyavahAravize SaNametat , evaM ca kimityAha-'garhAm' avinIto'yamityevaMvidhAM nindAM 'nAbhigacchati na prApnoti, yatiriti gmyte| dAyadvA-AcAryavinayamanenAha, tatra dharmAdanapeto dhamryo-na dharmAtikrAntaH, 'jiyaM ca vavahAra'ti prAkRtatvAcasva bhinna kramavAjItavyavahArazca, anena cAgamAdivyavahAravyavacchedamAha, ata eva 'buddhaH' AcArAcaritaH sadA-sarvakAlaM trikAlaviSayatvAt jItanyavahArasya, ya evaMvidho vyavahArastaM vyavahAraM-pramAdAt skhalitAdI prAyazcittadAnarUpamAca-18 ran 'gahI' daNDarucirayaM nighRNo vetyevaMrUpAM jugupsAM nAbhigacchati, AcArya iti zeSaH, na cAyaM nijaka upakArI| dIpa anukrama [41] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~138~ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||42|| niyukti: [64...] uttarAdhya. adhyayanam bRhadvRttiH prata // 64 // sUtrAMka ||42|| CCESCORMSROSONASSCRICS yA mama vineya iti na daNDanIya iti jJApanArtha ca dharmyajItavizeSaNaM, paThanti ca-'tamAyaraMto mehAvi'tti sugamame- veti sUtrArthaH // 42 // kiMbahunA?maNogayaM vaktagayaM, jANittA''yariyassa u|tN parigijjha vAyAe, kammuNA uvvaaye||43||(suutrm)| vyAkhyA-manasi-cetasi gata-sthitaM manogataM tathA vAkya-vacanaracanAtmani gataM vAkyagataM, kRtyamiti zeSaH, vAkyagrahaNaM tu padasthAparisamAptAbhidhAyitvena kvacidaprayojakatvAt , 'jJAtyA' avabudhya 'AcAryasya' vinayAhasya guroH, tuzabdaH kAyagatakRtyaparigrahArthaH, 'tat' manogatAdi 'parigRhya' aGgIkRtya 'vAcA' vacasA idamitthaM karomItyAtmakena 'karmaNA' kriyayA tannirvartanAtmikayA tadupapAdayet-vidadhIta, paThanti ca-'maNoruI vakkaruI, jANittA''ya-| riyassa u'atra ca manasi ruci:-abhilApastAmAcAryasya jJAtyA-idamamISAM bhagavatAmabhimatamityavagamya, vAkye ruciHparyavasitakAryavAJchA tAM ca, zeSaM prAgvat , anena sUkSmo vinaya ukta iti suutraarthH||43|| sa caivaM vinItavinayatayA yAdRk syAttadAhavitte acoie niccaM, khippaM havai sucoyae / jahovaiTuM sukaDaM, kiccAI kubaI sayA // 44 // (sUtram ___ vyAkhyA-'vitte' iti vinItavinayatayaiva sakalaguNAzrayatayA pratItaH prasiddha itiyAvat, 'acoie'tti yathA hi dIpa anukrama [42] // 14 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~139~ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||44|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||44|| havalavadvinItadhuryaH pratodotkSepamapi na sahate, kutastanipatanam ?, evamayamapyacodita evaM pratiprastAvaM gurukRtyeSu prava tata iti kutaH preritatvamasya ?, 'nilaM' sadA, na kadAcideva, khayaM pravartamAno'pi prerito'nuzayavAnapi sAditi | kadAzaGkApanodAyAha-'kSipram' iti zIghaM bhavati 'sucoyae' ti zobhane prerayitari, gurAviti gamyate, sopaskAratvAca kSiprameva prerake sati kRtyeSu vartate, nAnuzayato vilambitameva, paThyate ca-vitte acoie khippaM, pasanne thAma kareM' iti, atra ca 'prasannaH' prasattimAn , nAhamAjJApita ityaprasanno bhavati, kintu mamAyamanugraha iti manyate,R kSiprameva ca tatkurute, 'thAmavaMti sthAma-balaM tadvAn , kimuktaM bhavati ?-sati bale karoti, asati ca sadbhAvamevA''khyAti, yathA'hamanena kAraNena na zaknomIti / kSipramapi kurvan kadAcidviparItamavihitaM vA vidadhyAt tadvayavacchedAyAha-'yathopadiSTam' upadiSTAnatikramaNa, 'sukRtaM' suSTu paripUrNa kRtaM yathA bhavatyevaM kRtyAni 'karoti' nirvartayati, sadA satA vA zobhanena prakAreNeti sUtrArthaH // 44 // sampratyupasaMhartumAhaNaccA Namai mehAvI, loe kittI ya jaayi| kiccANaM saraNaM hoI, bhUyANaM jagaI jahA // 45 // (sUtram) vyAkhyA-'jJAtvA' anantaramakhilamadhyayanArthamavagamya 'namati' tatkRtyakaraNaM prati pravIbhavati 'medhAvI' etadadhyayanArthAvadhAraNazaktimAn maryAdAvartI vA, tadguNaM vaktumAha-loke kIrtiH-sulabdhamasya janma nistIrNarUpo bhavodadhiranenetyAdikA zlAghA cazabda:-'ekadigvyApinI kIrtiH, sarvadigvyApakaM yazaH' iti prasiddheryazazceti samuci dIpa anukrama [44] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~140 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||45|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||45|| manoti, ubhayamapi prakramAnantureva 'jAyate' prAdurbhavati, sa eva bhavati 'kRtyAnAm ' ucitAnuSThAnAnA kaluSAntaHkara-12 |gavRttibhiravinItapinayairatidUramutsAditAnAM 'zaraNam' Azraya ityarthaH, keSAM keva ?-'bhUtAnAM' prANinAM 'jagatI' vRddhRttiH pRthvI yatheti sUtrArthaH // 45 // nanu vinayaH pUjyaprasAdanaphalaH, tato'pi ca kimavApyata ityAha pUjA jassa pasIyaMti, saMbuddhA puvasaMthuyA / pasannA laMbhaissaMti, viulaM aTriyaM suyaM // 46 // (sUtram) kA vyAkhyA-pUjayitumauMH pUjyA-AcAryAdayaH 'yasya' iti vivakSitaziSyopadarzakaM sarvanAma 'prasIdanti' tuSya-12 4nti 'sambuddhavAH samyagavagatavastutattvAH, pUrva-vAcanAdikAlAdArato na tu vAcanAdikAla eva, tatkAlavinayasya kRta-2 hai pratikriyArUpatvena tathAvidhaprasAdAjanakatvAt , saMstutA-vinayaviSayatvena paricitAH samyakstutA vA sadbhUtaguNo kIrtanAdibhiH pUrvasaMstutAH, zeSavinayopalakSaNametat , 'prasannA' iti saprasAdAH, paThyate ca-sampannAH' jJAnAdiguNa paripUrNAH samyag-aviparItA prajJA yeSAM te satprajJA vA, 'lambhayiSyanti' prApayiSyanti, kimilAha-'vipulaM'vistIlam, aryata ityartho-mokSaH sa prayojanamavetyArthika, tadasya "prayojana" (pA05-1-109) miti Thaku, athavA-3 arthaH sa eva prayojanarUpo'sthAstItvArthikaH, ata iniThanA (pA05-2-115)viti Than , 'zrutam' aGgopAGgaprakI kAdibhedamAgama, na tu haraharihiraNyagarbhAdivat sAkSAt khargAdikam , anena pUjyaprasAdasthAnantaraphalaM zrutamukta, B myavahitakalaM tu muktiriti sUtrArthaH // 16 // samprati zrutAvAptI tasaihikaphalamAha dIpa anukrama [45] JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~141 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 47 // dIpa anukrama [47] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||47|| adhyayanaM [1], niryukti: [64...] sa jatthe suvinIyasaMsae, maNoruI ciTThai kammasaMpayA / tavosamAyArIsamAhisaMbuDe, mahajjuI paMca vayAi~ pAliyA // 47 // (sUtram ) vyAkhyA- 'sa' iti ziSyaH prasAditaguroradhigatazrutaH pUjyaM sakalajanazlAghAdinA pUjAI zAstramasyeti pUjyazAstraH, vinItasya hi zAkhaM sarvatra vizeSeNa pUjyate, yadi vA prAkRtatvAtpUjyaH zAstA gururasyeti pUjyazAstRkaH, vinIto hi vineyaH zAstAraM pUjyamapi vizeSataH pUjAM prApayati, athavA pUjyazvAsau zastrazca sarvatra prazaMsAspadatvena pUjyazastaH, suSThu - atizayena vinIta:- apanItaH prasAditaguruNaiva zAstraparamArthasamarpaNena saMzayo - dolAyamAnamAnasAtmako'syeti suvinItasaMzayaH, suvinItA vA saMsat-pariSadasyeti suvinIta saMsatkaH, vinItasya hi svayamatizaya vinItaiva pariSaddhavati, 'maNoruI 'tti manasaH - cetasaH prastAvAd gurusambandhinI ruciH - pratibhAso'sminniti manoruciH, 'tiSThati' Aste, vinayAdhigatazAstro hi na kathaJcidurUNAmaprItiheturiti, tathA 'kammasaMpaya'tti karma - kriyA dazavidhacakravA|lasAmAcArIprabhRtiritikartavyatA tasyAH sampat-sampannatA tayA, lakSaNe tRtIyA, tataH karmasampadopalakSitastiSThatIti sambandhaH, hetau vA tRtIyA, manorucitvApekSayA ca hetutvam, athavA manoruciteva manorucitA tiSThati - jAste karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM sampad-udayodIraNAdirUpA vibhUtiH karmasampad, asyeti gamyate, taducchedazaktiyuktata| yA'sya pratibhAsamAnatayeva tatsthiterupalakSyamANatvAt, paThyate ca 'maNoruha 'ti tatra manaso ruciH - abhilApo yami Forsy warg pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 142~ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||47|| niyukti: [64...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka // 47|| uttarAdhya. stanmanoruci-khapratibhAsAnurUpaM yathA bhavatyevaM tiSThati, kayA ?-karmasampadA' yatyanuSThAnamAhAtmyasamutpannapulA-Tra adhyayanam - kAdilabdhisampattyA, paThanti ca-'maNoruI ciTThai kammasaMparya' tatra ca manorucitaphalasampAdakatvena manorucitAM / karmasampadaM-zubhaprakRtirUpAm , anubhavanniti zeSaH, nAgArjunIyAstu paThanti-'maNicchiyaM saMpayamuttamaM gaya'tti iha ca ||66||[smpdnythaakhyaatcaaritrsmpdN, anyat sugamameva, tapasaH-anazanAdyAtmakasya sAmAcArIti-samAcaraNaM, yadvA-tapazca | sAmAcArI ca-yakSato vakSyamANakharUpA samAdhizca-cetasaH khAsthyaM taiH saMvRtaH-niruddhAzravaH tapaHsAmAcArIsamAdhisaMvRtaH, yadvA-tapaHsAmAcArIsamAdhibhiH saMvRtaM-saMvaraNaM yasya sa tathAvidhaH, mahatI yutiH-tapodIptistejolezyA | vA'syeti mahAyutiH, bhavatIti gamyate, kiM kRtvetsAha-'paJca pratAni' prANAtipAtaviramaNAdIni, 'pAlayitvA'nira|ticAraM saMspRzyeti suutraarthH||47|| punarasvaihikamAmuSmikaM ca phalaM vizeSeNAha sa devagaMdhavamaNussapUie, caittu dehaM malapaMkapuvayaM / siddhe vA havai sAsae, deve vA'pparae mahiDDie // 48 // tibemi|| vyAkhyA-'sa' tAra vinItavinayaH, devaiH-vaimAnikajyotiSkaH gandharvaizva-gandharvanikAyopalakSitaiya'ntarabhuvanapatibhiH manuSyaizca-mahArAjAdhirAjaprabhRtibhiH pUjitaH-arcito devagandharvamanuSyapUjitaH, 'svaktvA' apahAya 'dehaM' zarIraM dIpa anukrama [47] // 66 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~143 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||48|| 'malakapuSarya'ti jIvazuddhayapahAritayA malavanmalaH sa cAsau 'pAve yaje vere paMke paNae yatti vacanAt pazca kamamalapaGkaH sa pUrva-kAryAt prathamabhAvitayA kAraNamasyeti malapakapUrvaka, yadvA-'mAo'yaM piUsukaMpatti vacanAt raktazukre eva malapakkI tatpUrvaka, 'siddho vA' niSThitArtho vA 'bhavati' jAyate 'zAzvataH' sarvakAlAvasthAyI, na tu paraparikalpitatIrthanikArAdikAraNataH punarihAgamavAnazAzvataH, sAvazeSakarmavAMstu devo vA bhavati, apparae'ti alpamitiavidyamAnaM ratamiti-krIDitaM mohanIyakarmodayajanitamasyeti alparato-lavasaptamAdiH, alparajA vA pratanuvadhyamAnakarmA, mahatI-mahApramANA prazasyA vA RddhiH-cakravartinamapi yodhayet ityAdikA vikaraNazaktiH tRNAgrAdapi hiraNyakoTirityAdirUpA vA samRddhirasvati maharddhikaH, devavizeSaNaM vA, 'itiH' parisamAptAvevamarthe kA, etAvadvina yazrutamanena vA prakAreNa 'bravImi' iti gaNabhUdAdigurUpadezataH, na tu khoprekSayA iti // 48 // ukto'nugamaH, T8|| samprati caturthamanuyogadvAraM nayA iti, nayati-anekAMzAtmaka vastvekAMzAvalambanena pratItipathamAropayati nIyate / divA tena tasmiMstato vA nayanaM vA nayaH-pramANapratyuttarakAlabhAvI parAmarza ityarthaH, uktaM ca-"sai nayai teNa tarhi kA tato'havA batthuNo va jaMNayaNaM / bahuhA pajAyANa saMbhavao so Nato NAmaM // 1 // " nanu santvamI nayA:, eSAM tu 1 pApaM varSa vairaM paGkaH panakaca. 2 mAturAtavaM pituH zukram . 3 sa nayati tena tatra kA tato'thavA vastuno vA yannayanam / bahuma paryAyANAM saMbhavataH sa nayo nAma // 1 // %%25-5454645 dIpa anukrama [48] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~144 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] | uttarAdhya. bRhadbhuttiH // 67 // prata sUtrAMka ||48|| -OCOCCASCLASSES ka ihopayogaH1, ucyate, upakrameNopakrAntasya nikSepeNa ca yathAsambhavaM nikSiptasya anugamenAnugatasya cAsyaivAdhyaya-12 adhyayanam nasya vicAraNA, uktaM ca-"saMbaMdhovakkamato samIvamANIya NatvaNikkhevaM / satthaM to'Nugammai Naehi jANAvihANehiM // 1 // " astu nayairvicAraNA, sA'pi pratisUtraM samastAdhyayanasya vA ?, na tAvat pratisUtraM, pratisUtraM nayAvatAraniSedhasyAtraivAbhidhAnAt, atha samastAdhyayanasya, tadapi na, sUtravyatiriktasya tasthAsambhavAd, ucyate, yaduktaMpratisUtraM nayAvatAraniSedha iti, tadityameva, yattu sUtravyatiriktasyAdhyayanasyaivAsambhava iti, tadasat, kathaJcit samudAyasya samudAyibhyo'nyatvAt , zibikAvAhakapuruSasamUhavat , itarathA pratyekAvasthAvilakSaNakAryAnudayaprasAda, | astvevaM tathA'pi kimasya samastanayairvicAra uta kiyadbhireva ?, na tAvat samastairiti pakSaH kSamaH, teSAmasaGkhyatvena tairvicArasya kartumazakyatvAt , tathAhi-yAvanto vacanamArgAstAvanta eva nayAH, yathoktam-"jAvaiyA vayaNapahA | tAvaiyA ceva hoMti nyvaayaa| jAvaiyA nayavAyA tAvaiyA ceva parasamayA // 1 // " na ca nijanijAmiprAyavira| citAnAM vacanamArgANAM saGkhyA'sti, pratiprANi bhinnatvAdabhiprAyANAM, nApi kiyadbhiriti vaktuM zakyam , anavasthAprasaGgAt , saGkhyAtIteSu hi teSu yAvadebhirvicAraNA kriyate tAvadebhirapi kiM netyanavasthApreraNAyAM na naiyatyAva 1 saMbandhopakramataH samIpamAnIya nyastanikSepam / zAstraM tato'nugamyate nayairnAnAvidhAnaiH // 1 // 2 yAvanto vacanapathAstAvanta eva bhavanti nayavAdAH / yAcanto nayavAdAstAvanta evaM parasamayAH // 1 // CIRCTCSCENER dIpa anukrama [48] // 67 // pA pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~145 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] prata SON sUtrAMka ||48|| 4/sthApakaM hetumutpazyAmaH, aghApi syAd-asaJcayeyatve'pyeSAM sakalanayasaGghAhibhirnayairvicAraH, nanu teSAmapyanekavidhatvAt 31 punaranavasthaiva, tathAhi-pUrvavidbhiH sakalanayasaGgrAhINi sapta nayazatAni vihitAni, yat pratibaddhaM saptazatAraM nayaca-14 kAdhyayanamAsIt , tatsaGgrAhiNaH punAdaza vidhyAdayo, yatratipAdakamidAnImapi nayacakramAste, tatsaGgrAhiNo'pi sapta naigamAdayo, yAvat tatsaGgrahe'pi dvayameveti saGghAhinayAnAmapi teSAmanekavidhatvAt pUrvavadanavasthaiva, aya saMkSiptarucitvAderdayugInajanAnAmanekavidhatve'pi saGghAhinayAnAM dvayenaiva vicArona zeSairiti nAnavasthA, nanu dvayamapi3 dravyaparyAyArthazabdavyavahAranizcayajJAna kriyAdibhedenAnekadhaiveti tatrApi sa evAnavasthAlakSaNo doSa iti, atra pratividhIyate-ihAdhyayane vinayo vicAryate, sa ca muktiphalaH, tato yadevAsya muktiprAptinivandhanaM rUpaM tadeva vicAraNIyaM, taca jJAnakriyAtmakameveti jJAnakriyAnayAbhyAmeva vicAro na punaranyairiti / tatra jJAnanaya Aha-jJAnameva muktyavA-18 sinivandhanaM, tathA ca tallakSaNAbhidhAyinI niyuktigAthA-"NAyaMmi givhiyatve agihiyami ceva atthNmi| jaiyatvameva iha jo upaeso so No nAma // 1 // " asyAzcArthaH-'jJAte' buddhe 'gihiyadhi'tti gRhyate-upAdIyate kAryArthibhiriti grahItavyaH, kAryasAdhaka ityuktaM bhavati, uktaM hi-gejjho so kajasAhato hoi' tasmin , agrahI-13 tavyaH-tadviparItaH, sa ca heya upekSaNIyazca, ubhayorapi kAryAsAdhakatvAt , tasmiMzca, 'caH' samucaye, 'eva' iti Tra 1 grAhyaH sa (yaH) kAryasAdhako bhavati / BRECENTRE dIpa anukrama [48] G RESS- pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~146~ Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] vRhadRttiH prata sUtrAMka ||48|| pUraNe, kasmin punIye'yAce vaityAha-'atyamiti arthyata ityarthaH tasmin-dravye guNe vA, yata Aha-"aMtyo davaM uttarAdhya. guNo bAvi" 'yatitavya'miti yanaH kAryaH, kimuktaM bhavati ?-grAyaH grahItavyaH itarazca parihartavyaH, 'evaH' avadhAraNe, sa ca vyavahitasambandhaH, tato'yamarthaH-jJAta eva grahItavye'grahItavye vA'rthe yatitavyam , anyathA pravartamAnasya phalavisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyucyate-"samyagajJAnapUrvikA sarvapuruSArthasiddhi"riti, ajJAnasyaiva ca bahudoSatva-120 pradarzanAt , yato bAlerapyu Syate-"ajJAnaM khalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahitaM vA na vetti dAyenA''vRto lokaH // 1 // " Agamo'pyevamevAvasthitaH, yatastatra karmanirjaraNAdhInA muktiruktA, karmanirjaraNe ca jJAnaPmevA''tyantiko hetuH, tadvirahitAnAM tAmaliprabhRtInAM kaSTAnuSThAyinAmapi alpaphalatvAbhidhAnAt, uktaM hi-jaM annANI kamma khaveda bahuyAhi vAsakoDIhi / taM nANI tihiM gutto khavei UsAsametteNaM // 1 // " yadapi darzanasattAyAM cAritrarahitasyApi' sijhaMti caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijhaMti' ityAgamena muktipratipAdanaM, tadapi jJAnaprAdhA-[2 nyakhyApanaparaM, darzanarahitasya hi dvAdazAGgamapyajJAnameveti na tatra kaSTakriyAsambhave'pi muktiH, darzanotpattI tu kriyAM vinA'pi marudevyAdInAmiva samyagjJAnamAtrAdeva muktyavAsirityarthapratipAdakatvAdasya, ata eva bahuzrutapUjAdhyayane min68 // 1 artho dravyaM guNo vA'pi / 2 yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTimiH / tajjJAnI tribhirguptaH kSapayatyucyAsamAtreNa // 1 // 13 sidhyanti caraNarahitA darzanarahitA na sidhyanti / dIpa anukrama [48] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~147 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka ||48|| bahuzrutasyaiva tathA tathA pUjyatAbhidhAnaM, tathA ca prayogaH-yad yena vinA na bhavati tat tannibandhanameva, yathA bIjAdya8||vinAbhAvI tannivandhana evApuraH, jJAnAvinAbhAvinIca muktyavAptiH, 'itI'syevaM yaH upadezaH' sarvasya jJAnanivandhanatvA-IX bhidhAnarUpaH, sa kimityAha-'naya' iti prastAvAt jJAnanayaH, nAmeti vAkyAlaGkAre, uktaM hi-'iMti jotti evamiha jo upaeso jANaNANato so ti / ayaM ca jJAnadarzanacAritratapaupacArAtmani paJcavidhe vinaye jJAnadarzanavinayAvevecchati, cAritratapaupacAravinayAMtu tatkAryatvAt tadAyattatvAca guNabhUtAneveti gAthArthaH // kriyAnayastvAha-"sasipi nayANaM bahuvivattavayaM nisAmettA / taM savaNayavisuddhaM caraNaguNaTTio sAhU // 1 // " 'sarveSAmapI'ti naigamAdina yottarottarabhedAnAmavizuddhAnAM vizuddhAnAM ca, kiM punarmUlanayAnAM vizuddhAnAmevetsapizabdArthaH, 'nayAnAm' uktarUpANAM kAbahavo vidhA:-prakArA yasyAM sA bahuvidhA tAM, 'vaktavyatA sAmAnyameva vizeSA eva ubhayanirapekSaM co(yo)bhayaM, yadivA dravyaM paryAyAH prakRtiH puruSo vijJAnaM zUnyamityAdikhakhAbhiprAyAnurUpArthapratipAdanaparAM nizamya-AkarNya, kimityAha'taditi vakSyamANaM sarve niravazeSAste ca te nayAzca sarvanayAsteSAM, vizuddhaM-nirdoSatayA sammataM, yat kimityAha-caryata iti caraNaM-cAritraM, guNaH sAdhanamupakArakamityanAntaraM, tatazcaraNaM cAsau guNazca nirvANAsantopakAritayA caraNagu-I gastasmin sthitaH-tadAseSitayA niviSTaH, 'sAdhu'riti sAdhayati pauruSeyIbhiH kriyAbhirapavargamityanvarthanAmatayocya 1 iti ya iti-evamiha va upadezo zAnanayaH saH / dIpa anukrama [48] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~148~ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka uttarAdhya. te, asyAyamAzayaH-bahuvidhAyAmapi vaktavyatAyAM kriyAta eva phalaprAptiH, tathAhi-tRttyarthI jalAdikamavalokayannapi adhyayanam na yAvat pAnAdikriyAyAM pravRttastAvattRptilakSaNaphalamavApnoti, ata eva samyagjJAnamapi tadupayogitayaiva vicAryate, 4 bRttiH tathA ca tadvicArapravRttairuktam-"na hyAbhyAmartha paricchidya pravartamAno'rthakriyAyAM visaMvAdyata" iti, aagmo'pye||19|| 5 vamevAvasthitaH, yatastatrApi kriyAvikalaM viphalameva jJAnama. uktaM hi-"jahA~ kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI na hu suggaIe // 1 // " yadi ca jJAnameva muktisAdhanaM jJAnAvinAbhAvyanuttaradarzanasampatsamanvitAnAM dazAhasiMhAdInAmapi syAt, atha cAdhogatigAmina evaite dhUyante, yatala Aha-"dasArasIhassa ya seNiyassa, peDhAlaputtassa ya sacaissa / aNuttarA dasaNasaMpayA tayA, viNA cariNaharaM gaI gayA // 1 // " kiJca-yadi jJAnameva muktikAraNamipyate, tadA yaducyate-viharati muhUrtakAlaM, dezonAM pUrvakoTiM ca' dAityetadapi virudhyeta, jJAnepu nikhilavastuvistaraparicchedakarUpatA vibhrat kevalajJAnamevottamamiti tatsamanantarameva || muktyavAptI kathaM viharaNasambhavaH ?, ataH satyapi jJAne zailezyavasthA'vAsI sarvasaMvararUpakriyA'nantarameva muktya| vAptiriti kriyAyA eva muktikAraNatvaM, prayogazcAtra-yad yatsamanantarabhAvi tat tatkAraNaM, yathA pRthivyAdisAmagrya 1 yathA kharazcandanabhAravAhI bhArasya bhAgI naiva candanasya / evameva jJAnI caraNena hIno jJAnasya bhAgI naiva sdgteH||1||2 dazAI-18 | siMhasya ca zreNikasya peDhAlaputrasya ca satyakinaH / anuttarA darzanasaMpad tadA vinA cAritreNAdhamAM gatiM gatAH / / 1 // SACROSOCALSCRE KBARABANS ||48|| dIpa anukrama [48] // 69 / / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~149~ Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] prata sUtrAMka nantarabhAvI pRthivyAdikAraNo'GkaraH, kriyA'nantarabhAvinI ca muktiriti, ayaM ca paJcavidhe'pi vinaye cAritratapa-LI upacAravinayAnevecchati, jJAnadarzanavinayau tu tatkAraNatvAd guNabhUtAveveti / Aha-evaM sati kiM jJAnaM tattvamastu, 51 Ahokhit kriyA ?, ucyate, parasparasavyapekSamubhayamidaM muktikAraNaM, nirapekSaM tuna kAraNamiti tattvam, etadarthAbhidhAyikA ceyameva gAthA 'sabesipi nayANaM' ityAdi, iha ca guNazabdena jJAnamucyate, 'bahuvidhavaktavyatAm' uktarUpAM nAmAdInAM kaH kaM sAdhumicchatIsevaMrUpAM vA, nizamya-zrutvA 'tat sarvanaya vizuddhaM tat sarvanayasammata 5 yacaraNaguNasthitaH sAdhuriti, ayamabhiprAyaH-yattAvad jJAnavAdinoktam-yad yena vinA na bhavati tattanivandhanameva, 4 hai yathA bIjAdyavinAbhAvI tannivandhana evAkaraH, jJAnAvinAbhAvinI ca muktiriti, atrAvinAbhAvitvamanaikAntiko haiM hetuH, tathAhi-yathA'nena jJAnanivandhanatvaM mukteH sAdhyate, tathA kriyAnivandhanatvamapi, yathA hi jJAnaM vinA nAsti muktiriti jJAnAvinAbhAvinI evaM kriyAmapi vinA nAsau bhavatIti tadavinAbhAvitvamapi samAnameveti kathaM 8 dAnobhayanivandhanatvasiddhiH, tathA cAha-"NANaM savisayaniyayaM Na NANamiNa kajaniSphattI / maggaNNU diTuMto| PM hoi saciTTho aciTTho ya // 1 // jANato'vi ya tariu kAiyajogaM na jujaI jo u / so bujjhai soeNaM evaM nANI kI 1 jJAna khaviSayaniyataM na jJAnamAtreNa kAryaniSpattiH / mArgajJo dRSTAnto bhavati saceSTo'ceSTazca // 1 // jAnannapi tarItuM kAyikayogaM DUna yunakti yastu / sa uhAte zrotasA evaM jJAnI caraNahInaH // 1 // SACRACEBCACANCY ||48|| SRRRRRAAG dIpa anukrama [48] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~150 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] adhyayanam % prata sUtrAMka ||48|| % uttarAdhyA caraNahINo // 2 // " na ca marudevyAdInAmapi sarvasaMvararUpA kriyA nAsti, evaM kriyAvAdinA'pi-'yad yatsamana- OMntarabhAvi tat tatkAraNaM, yathA pRthivyAdisAmayanantarajanmA tatkAraNo'haraH, tathA ca kriyAnantarabhAvinI muktiriti bRhadvRttiH kAyo heturupanyastaH so'pyanekAntikaH, yataH sa evaM vAcyaH-padA zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpA kriyA yadanantaraM ||7||mymaathi muktyavAptistadA jJAnamasti yA na veti ?, nAsti cecchalezyavasthA'pi katham , na hIyaM kevalajJAnaM vinA'vApyate, athAstyeva tadA sakalabhAvaskhabhASAvabhAsi kevalajJAnam , evaM ca sati kathamubhayAvinAbhASitve'pi nobhavaphalatvaM mukteH, uktaM ca-"sahacAritte'vi kaha kAraNamegaM na uNa egaM" Aha-evaM jJAnakriyayoH pratyekaM mukteravApikA zaktirasatI kathaM samudAye'pi bhavati !, na hi yad yeSu pratyekaM nAsti tatteSAM samudAye'pi bhavati, yathA pratyekamasat samuditAkhapi sikatAsu tailaM, pratyekamasatI ca jJAnakriyayoH mukteravApikA zaktiH, taduktam-'patteyemabhAvAo nivANaM samudiyAsuviNa juttaM / NANakiriyAsu bulu sikayAsamudAya tilaM va // 1 // ', ucyate, syAdevaM yadi sarvathA pratyeka tayormuktyanupakAritocyeta, yadA tu tayoH pratyeka dezopakAritA samudAye tu sampUrNahetutocyate tadA na kazcidoSaH, Aha ca-"vIsuMNa sabahu ciya sikayAtilaM va sAhaNAbhAvo / desoSakAriyA jA sA samavAyami saMpuNNA // 1 // "| 1 sahacAritve'pi kathaM kAraNamekaM na punarekam / 2 pratyekamabhAvAt nirvANaM samuditayorapi na yuktam / zAnakriyayorvaktuM sikatAsamudAye tailamiva / / 1 // 3 viSvag na sarvathaiva sikatAtailavatsAdhanAbhAvaH / dezopakAritA yA sA samavAye saMpUrNA // 1 // %%% dIpa anukrama [48] % // 70 // +-5- pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~151 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [-]/ gAthA ||48|| niyukti: [64...] prata ataH sthitametat-jAnakriye samudite eva muktikAraNaM na tu pratyeka miti tattvaM, tathA ca pUjyA:-"NANAhINaM sarva taNANaNao bhaNati kiM ca kiriyAe / kiriyAe caraNanao tadubhayagAho ya sammattaM // 1 // " kacit saucyA zailyA kvacidadhikRtaprAkRtabhuvA, kaciccArthApattyA kacidapi smaaropvidhinaa| kacicAdhyAhArAt kacidavikalaprakramavalAdiyaM vyAkhyA jJeyA kvacidapi tathA''sAyavazataH // 1 // iti zrIzAntisUriviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM vinayabhutAgaya prathamamadhyayanaM samApta // sUtrAMka ||48|| prathamamadhyayanaM samAptam // dIpa anukrama [48] 1jJAnAdhInaM sarvamAnanayo bhaNati kiM ca kriyayA / / kriyAyAzcaraNanayaH tadubhayamana samyaktvam // 4 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM - 1 parisamAptaM ~152 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [-]/gAthA ||48...|| niyukti: [65] 1595%25645 prata sUtrAMka ||48|| adhyayana -2 // zrIjinAya namaH namaH sarvavide / vyAkhyAtaM vinayazrutAkhyaM prathamamadhyayanam, idAnI dvitIyaM vyANyAyate, asya 4cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane vinayaH saprapaJcaH paJcaprakAra uktaH, sa ca ki khasthAvasthaireva samAcaritavya uta| dIparISahamahAsainyasamarasamAkulitamanobhirapi?, ubhayAvasvairapIti brUmaH / nanu tarhi ke'mI parIpahAH, kiMrUpAH, kizcAlambanamurarIkRtyaiteSu satkhapi na vinayavilacanamityAzaGkApohAya paripahAstatakharUpAdi cAbhiSeyamityanena | sambandhenAyAtasthAsya mahArthasya mahApurasyeva caturanuyogadvArakharUpamupavarNanIyaM, tatra ca nAmaniSpannanikSepasya parISaha iti nAma, atastannikSepadarzanAyAha bhagavAnniyuktikAraHhoNAso parIsahANaM caubiho duviho ya(u)dabaMmi / AgamanoAgamato noAgamaoya so tiviho // 65 // | vyAkhyA-niyataM nizcitaM vA''sanaM-nAmAdiracanAtmaka kSepaNaM nyAso-nikSepa ityarthaH, ayaM ca keSAmityAha-parIti-samantAt khahetubhirudIritA mArgAcyavananirjarArtha sAdhvAdibhiH sahyanta iti parIpahAsteSAM, catvAro vidhA:prakArA asyeti caturvidho, nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt, tatra nAmasthApane kSuNNe ityanAratya dravyaparISahamAha'dvividho' dvibhedaH, tuH pUraNe, bhavati 'dravya' iti dravyaviSayaH, prakramAtpariSahaH, sa ca 'AgamaNoAgamato' tti Agamato noAgamataca, tatra Agamato jJAtA tatra cAnupayukta ityAgamasvarUpamatiparicitamiti parihatya noAgamata 1 adhikAra upavarNane vA ityadhyAhAryam / RECAX dIpa anukrama [48] -10 RECE - - JainEaurshininbimmatime pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtrA43] mUlasUtrA4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -2 "parisaha" Arabhyate ~153 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [-]/ gAthA ||48...|| niyukti: [66] pariSahAdhyayanam prata sUtrAMka 454-55 ||48|| uttarAdhya. Aha-noAgamatastu' noAgamaM punarAzritya 'sa' iti parISahaH 'trividhaH' triprakAra iti gAthArthaH // 65 // traividhyamevAhabRhadvRttiH jANagasarIra bhavie tatvairine ya se bhave duvihe / kamme nokamme yA kammami ya aNudao bhaNio // 66 // // 72 // vyAkhyA-jANagasarIra' tti jJAyako jJo vA tasya zarIra jJAyakazarIraM jJazarIraM vA jIvarahitaM siddhazilAtalagatA nipIdhikAgataM vA aho ! amunA zarIrasamucchrayeNopAttena parIpaha iti padaM zikSitam , ayaM dhRtaghaTo'bhUditivatsaMbhAvyamAnaM, tathA bhaviya'tti zarIrazabdasya kAkAkSigolakanyAyenobhayatra saMbandhAt bhavyazarIraM, tatra bhaviSyati-tena tenAvasthAtmanA sattA prApsyati yaH sa bhavyo jIvastasya zarIraM yadadyApi parIpaha iti padaM na zikSate eSyati tu zidakSiSyate tadayaM ghRtaghaTo bhaviSyatItivatsaMbhAvyamAnaM noAgamato dravyaparIpahA, 'tabatiritte ya'tti tAbhyAM-jazarIra bhavyazarIrAbhyAM vyatirikta-pRthagbhUtaH tayatiriktaH, saca prakRtatvAda dravyaparipaho bhavet, 'dvividhaH' dvibhedaH, kathamityAha-kriyate-mithyAtvAviratikaSAyayogAnugatenAtmanA nivartyata iti karma tatra-jJAnAvaraNAdirUpe, 'nokarmaNi ca' tadviparItarUpe, caH samuccaye, dIrghatvaM ca 'hakhadIghI mitha' iti prAkRtalakSaNAt, tatrAdyamAha-karmaNi vicArya, caH pUraNe, dravyaparISahaH 'anudayaH' udayAbhAvaH, prakramAt parISahavedanIyakarmaNAmeva, 'bhaNitaH' ukta iti gAthArthaH // 66 // dvitIyabhedamAha dIpa anukrama [48] // 72 // wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~154 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [-]/ gAthA ||48...|| niyukti: [67] prata sUtrAMka ||48|| Nokammami ya tiviho saccittAcittamIsao ceva / bhAve kammassudao tassa udArANime hu~ti // 67 // | vyAkhyA-nokarmaNi punarvicArya, casya punararthatyAhavyaparIpahaH 'trividhaH'tribhedaH, sacittAcittamIsao'tti lupsanirdiSTatvAdvibhakteH sacitto'citto mizraka iti, samAhAro vA sacittAcittamizrakamiti, prAkRtatvAya puMliGgatA; caH khagatAnekabhedasamuccaye, evo'vadhAraNe iyanta evAmI bhedAH, tatra nokarmaNi sacittadravyaparISaho girinirjharajalAdiH acittadravyaparISahacitrakacUrNAdirmizradravyaparISaho guDAkAdi, ayasyApi karmAbhAvarUpatvAt kSutparIpahajanakatyAca, itthaM pipAsAdijanakaM lavaNajalAdyapyanekadhA nokarmadravyaparIpaha iti khadhiyA bhAvanIyaM, bhAvaparISaha Agamato jJAtA tatra copayukto, noAgamatastu nozabdaskhaikadezavAcitve AgamaikadezabhUtamidamevAdhyayanaM, niSedhavAcitve tu tadabhAvarUpaH parISahavedanIyasya karmaNa udayaH, tathA cAha- bhAve kammassa udao' ti karmaNaiti parIpahavedanIyakarmaNAM bahutve'pi jAtyapekSayakavacananirdezaH 'tasya ca' bhAvaparISahasya 'dvArANi' vyAkhyAnamukhAni 'imAni' anantaravakSyamANAni bhavantIti gAthArthaH // 67 // tAnyevAha-. katto kassai va devesamoaura ahiA~sa nae yavataNA kaalo| khituddese pucchA nidese suttaphAse yaa||18|| vyAkhyA-'kuta' iti kuto'GgAderidamuddhRtaM 1, 'kassa' iti kasya saMyatAderamI parISahAH 2,'dravyam' iti kimamI %% A5 dIpa anukrama [48] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~155 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [-] / gAthA ||48...|| niyukti: [68] prata sUtrAMka 95% ||48|| % uttarAdhya.18SAmutpAdakaM dravyaM 3, 'samavatAra' iti ka karmaprakRtau puruSavizeSe vA'mISAM sambhavaH14, 'adhyAsa' iti kathamamI-18parISahAbRhadvRttiH dApAmadhyAsanA sahanAtmikA 15, 'naya' iti ko nayaH kaM parISahamicchati 1.6caH samucaye, 'vartanA' itiTa dhyayanara kati kSudAdayaH ekadaikasmin khAmini vante 7, 'kAla' iti kiyantaM kAlaM yAvat parISahAstitvaM 8, 'khette' tti // 73 // katarasminkiyati vA kSetre 9, 'uddezoM guroH sAmAnyAbhidhAyi vacanaM 10, 'pRcchA' tajijJAsoH ziSyasya praznaH 11, 'nirdezaH' guruNA pRSTArthavizeSabhASaNaM 12, 'sUtrasparzaH' sUtrasUcitArthavacanaM 13, 'cA' samucaye, iti gAthAsamAsAthaiH // 68 // tatra kuta iti praznaprativacanamAhakammappavAyapuve sattarase pAhuDaMmi jaM suttaM / saNayaM sodAharaNaM taM ceva ihaMpi NAyavaM // 69 // vyAkhyA-karmaNaH pravAdaH-prakarSaNa pratipAdanamasminniti karmapravAdaM tacca tat pUrvaM ca tasmin , tatra bahUni | prAbhRtAnIti katithe prAbhRte ityAha-saptadaze prAbhRte-pratiniyatArthAdhikArAbhidhAyini, yat 'sUtra' gaNadharapraNItazrutarUpaM 'sanayaM' naigamAdinayAnvitaM, 'sodAharaNaM' sadRSTAntaM, 'taM ceca' ti caH pUraNe evo'vadhAraNe, tatastadeva // 73 // rahApi' parIpahAdhyayane 'jJAtavyam' avagantavyaM, na tvadhikaM, kimuktaM bhavati :-nirayazeSaM tata evedamudUtaM na punara-| nyata iti gAthArthaH // 65 // kasmeti yaduktaM taduttaramAha % %% dIpa anukrama [48] * pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~156~ Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [-]/ gAthA ||48...|| niyukti: [70] prata sUtrAMka ||48|| tiNhapi NegamaNao parIsaho jAva ujjusuttaao| tiNhaM saddaNayANaM parIsaho saMjae hoi // 7 // LI vyAkhyA-'trayANAmapi' avirataviratAvirataviratAnAM na tu viratasyaiva naigamanayaH 'parISahaH kSudAdiriti, Tramanyata iti zeSaH, trayANAmapi parIpahavedanIyAsAtAdikarmodayajanitasya kSudhAdestatsahanasya ca yathAyogaM sakAmA kAmanirjarAhetoH sambhavAd , anekagamatvena cAsya sarvaprakArasaGghAhitvAt , 'jAva ujjusuttAu'tti sopaskAratvAdabAssaivaM yAvajusUtraH, ko'rthaH !-saGgrahavyavahAraRjusUtrA api trANAmapi parISahaM manyante, ekaikanayasya zatabheda-II datvenaita dAnAmapi keSAJcit parISahaM prati naigamena tulyamatatvAt , 'trayANAM' trisaGkhyAnAM, keSAm :-zabdapradhAnA nayAH zabdanayAH, zAkapArthicAdivat samAsaH, teSAM-zabdasamabhirUDhavambhUtAnAM, mateneti zeSaH, parISahaH 'saMyate | virate bhavati "mArgAcyavananirjarArtha paripoDhavyAH parIpahA" (tattvA0 a09 sU08) iti lakSaNopetanirupacarita parISahazamdavRttestatraiva sambhavAditi gAthArthaH // 70 // dravyadvAramadhikRtya nayamatamAha& paDhamaMmi aTTa bhaMgA saMgahi jIvo va ahava nojIvo / vavahAre nojIvo jIvadavaM tu sesANaM // 7 // vyAkhyA-'prathame prakramAnaigamanaye aSTau bhaGgAH,sahi "Negehi mANehiM miNaittI Negamassa neruttI" itilakSaNAdane1 naikarmAnaminotIti naigamasya niruktiH (A. ni.) dIpa anukrama [48] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~157. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 48 // dIpa anukrama [48] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 74 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [ - ] / gAthA ||48... || niryuktiH [71] kudhA kAraNamicchan yadaikena puruSAdinA capeTAdinA parISaha udIryate tadA parISahavedanIyakarmodaya nimittatve'pi tasya tadavivakSayA jIvenAsau parISaha udIrita iti vakti 1, yadA bahubhistadA jIvaiH 2, yadA acetanenaikena dRSadAdinA | jIvaprayogarahitena tadA'jIvena 3, yadA taireva bahubhistadA ajIvaiH 4 yadekena lubdhakAdinA vANAdinaikena tadA jIvenAjIvena ca 5, yadA tenaikenaiva bahubhiH vANAdibhistadA jIvenAjIvaizca 6, yadA bahubhiH puruSAdibhirekaM zilAdikamutkSipya kSipadbhistadA jIvairajIvena ca 7, yadA tu taireva mudgarAdIn bahUn muJcadbhistadA jIvaizvAjIvaizveti 8 'saGgrahe' saGgrahanAni naye vicAryamANe jIvo 'vA' athavA nojIvo heturiti prakramaH kimuktaM bhavati ? - jIvadravyeNAjIvadravyeNa vA parISaha udIryate, sa hi "saMgahiyapiMDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsato beMtI" ti vacanAt sAmAnyagrAhitvenaikatvamevecchati na punardvitvavahutve, asyApi ca zatabhedatvAdyadA cidrUpatayA sarve gRhNAti tadA jIvadravyeNa yadA tvacidrUpatayA tadA ajIvadravyeNa, 'vyavahAre' vyavahAranaye 'nojIva' iti ajIbo hetuH ko'rthaH 1 - ajIvadravyeNa parISaha udIryata ityekameva bhaGgamayamicchati, tathAhi--"vacaMda viNicchiyatthaM vavahAro saGghadavesuM" iti tallakSaNaM, tatra ca 'vinizcita' mityanekarUpatve'pi vastunaH sAMvyavahArikajanapratItameva rUpamucyate, tadbrAhako'yam uktaM ca1 saMgRhItapiNDitArthaM saMgrahuvacanaM samAsato brugate ( A0 ni0 ) 2 prajati vinizcitArtha vyavahAraH sarvadravyeSu / For Full parISaddA dhyayanam 2 ~ 158~ // 74 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 48 // dIpa anukrama [48] Education [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA ||48... || niryuktiH [71] adhyayanaM [2], "bhamarAi paMcavaNNAI Nicchie jammi vA jaNavayassa / atthe vinicchao jo vinicchiyatthutti so gejjho // 1 // bahuyarautti va taM ciya gamera saMte'vi sesae muyai / saMvavahAraparatayA babahAro logamicchaMto // 2 // " tti, tato'yamAzayaH- 'kAlo sabhAva niyaI puJcakayaM purisakAraNegaMtA / micchattaM te ceca u samAsao hoMti sammataM // 1 // ityA | gamavacanataH sarvasyAnekakAraNatye'pi karmmakRtaM lokavaicitryamiti prAyaH prasiddheryat karma kArayiSyati tatkariSyAma ityuktezca karmaiva kAraNamityAha tathAcetanatvenAjIva eveti / 'jIvadavaM 'tuzabdasyaiva kArArthatvAt jIvadravyameva 'zeSANAm' RjusUtrazabdasamabhirUDhaivambhUtAnAM paryAyanayAnAM matena heturiti gamyate, jayamarthaH- jIvadravyeNa parIpaha udIryata ityeSa evaiSAM bhaGgo'bhimataH, te hi paryAyAstikatvena parISadyamANameva parISahamicchanti, parIpahaNaM copayogAtmakam, upayogasya ca jIvasvAmANyAt jIvadravyameva sannihitamavyabhicAri ca kAraNaM, tadviparItaM tu ajIvadravyaM daNDAdItyakAraNaM, jIvadravyamiti tu dravyagrahaNaM paryAyanayasyApi guNarsaMhatirUpasya dravyasyeSTatvAt, taduktam- "paryAyana| yo'pi dravyamicchati guNasantAnarUpa " miti gAthArthaH // 71 // samprati samavatAradvAramAha 1 bhramarAdIn paJcavarNAn nizcite (necchati) yasmin vA janapadasya / arthe vinizcayo yo vinizcitArtha iti sa grAhyaH || 1 || bahutaraka iti yA tumeva gamayati saMto'pi zeSAnmuJcati / saMvyavahAraparatavA vyavahAro lokamicchan ||2|| 1 kAlaH svabhAvo niyatiH pUrvakRtaM puruSakAraNa mekAntAt / midhyAtvaM ta eva samAsato bhavati samyaktvam // 1 // Forest pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 159~ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [-]/ gAthA ||48...|| niyukti: [72] uttarAdhya bRhabRttiH parISahAdhyayanam prata sUtrAMka // 48|| samoyAro khalu duviho payaDipurisesu ceva naayvo| eesiM nANattaM vucchAmi ahANupuvIe // 72 // vyAkhyA-'samavatAraH khalu dvividhaH' iti khaluzabdasyaivakArArthatvAt dvividha eva, daividhyaM ca viSayabhedata iti tamAha-prakRtayazca puruSAzca prakRtipuruSAsteSu, ko'rthaH -prakRtiSu jJAnAvaraNAdirUpAsu purupeSu, cazabdAt strIpaNDakeSu ca, tattadguNasthAnavizeSavartiSu 'eveti pUraNe, 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, 'eteSA' prakRtyAdInAM 'nAnAtvaM' bheda vakSye 'atha' anantaram 'AnupUrdhyA' krameNeti gAthArthaH // 72 // tatra prakRtinAnAtvamAha-. NANAvaraNe vee mohaMmiya aMtarAie ceva / eesuM bAvIsaM parIsahA iMti NAyavA // 73 // vyAkhyA-jJAnAvaraNe vedye mohe cAntarAyike caiva eteSu caturpa karmasu vakSyamANakharUpeSu dvAviMzatiH parIpahA bhavanti // 73 // anena prakRtibheda uktaH, samprati yasya yatrAvatArastamAhapannAnnANaparisahA NANAvaraNami iMti dunnee / ikko ya aMtarAe alAhaparIsaho hoi||74|| vyAkhyA-prajJA cAjJAnaM ca prajJAjJAne te evosekavailavyAkaraNataH parISayamANe parIpahI, 'jJAnAvaraNe karmaNi bhavato 'hI' etI, tadudayakSayopazamAbhyAmanayoH sadbhAvAd, ekazca (granthAnam 2000) 'antarAye' antarAyaka-12 maNyalAbhaparIpaho bhavati, tadudayanivandhanavAdalAbhasyeti gAthArthaH // 74 // mohanIyaM dvidheti yatra ta de vedanIye ca yatpariSahAvatArastamAha dIpa anukrama [48] // 75 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~160 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 48 // dIpa anukrama [48] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||48... || niryukti: [75-77] adhyayanaM [2], Education national araI acela itthI nisIhiyA jAyaNA ya akkose / sakkArapurakkAre carittamohaMmi sattee // 75 // araIi duchAe puMve bhayassa caiva mANassa / kohassa ya lohassa ya udayaNa parIsahA satta // 76 // daMsaNamohe daMsaNaparIsaho niyamaso bhave ikko / sesA parIsahA khalu ikArasa veyaNIjaMmi // 77 // vyAkhyA -- ' aratiH' iti aratiparISahaH, evamuttareSvapi parISaddazabdaH sambandhanIyaH, 'acela' ti prAkRtatvAdvindulopaH, acelaM, 'strI naidhikI yAcanA cAkrozaH satkArapuraskAraH' saptaite vakSyamANarUpAH parIpahAH, 'caritramohe' | caritramohanAni mohanIyabhede, bhavantIti gamyate, tadudaya bhAvitvAdeSAM // cAritramohanIyasyApi bahubhedatvAdyasya tadbhedasyodayena yatparIpahasadbhAva stamAha - 'arateH' aratinAmazcAritramohanIyabhedasya, acelasya jugupsAyAH, 'puMveya'tti supo lopAt puMvedasya, bhayasya caivaM mAnasya krodhasya lobhasya ca udayena parIpahAH sapta, iha cAratyudayenAratiparIpahaH jugupsodayenAcelaparIpaha ityAdi yathAkramaM yojanA kAryeti, tathA darzanamohe 'darzanaparISahaH' vakSyamANarUpo, 'Niyamaso'tti | Aryatvena niyamAt bhaveda 'ekaH' advitIyaH, 'zeSAH' etaduddharitAH, parIpahAH punaH ekAdaza 'vedanIye' vedanIyanAni karmaNi saMbhavantIti gAthAtrayArthaH / / 75-76-77 // ke punaste ekAdazelAha For Parts Only pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 161~ Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 48 // dIpa anukrama [48] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 76 // *** [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA ||48... || niryukti: [78] adhyayanaM [2], paMcaiva ANunI cariyA sijjA vahe va (ya) roge ya / taNaphAsajalameva ya ikArasa veyaNIjaMmi // 78 // vyAkhyA - 'paJcaiva' paJcasaMkhyA eva, te ca prakArAntareNApi syurityAha- 'AnupUrvyA' paripAThyA, kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakAkhyA iti bhAvaH caryyA zayyA vadhazva rogazca tRNasparzo jala eva ca ityamI ekAdaza vedanIyakarma|Nyudayavati parISahA bhavantIti zeSa iti gAthArthaH // 78 // samprati puruSasamavatAramAha bAvIsaM bAyarasaMparAe caudasa ya suDumarAgaMmi / chaumatthavIyarAe caudasa ikkArasa jiNaMmi // 79 // vyAkhyA - 'dvAviMzatiH' dvAviMzatisaGkhyAH prakramAtparapahAH 'bAdarasaMparAye' bAdarasamparAyanAni guNasthAne, kimuktaM bhavati ? - vAdarasamparAyaM yAvatsarve'pi parISahAH sambhavanti, 'caturdaza' caturdazasaGkhyAH, caH pUraNe, 'sUkSmasaMparAye' sUkSmasamparAyanAmni guNasthAne, 'saptAnAM' cAritramohanIyapratibaddhAnAM darzanamohanIyapratibaddhasya caikasya tatrAsambhavAditi bhAvaH, 'chadmasthavItarAge' chadmasthavItarAganAmni guNasthAne, 'catuIza' uktarUpA eva, 'ekAdaza' ekAdazasaGkhayAH 'jine' keSalini, vedanIyapratibaddhAnAM kSudAdInAmeva tatra bhAvAditi gAthArthaH // 79 // adhunA adhyAsanAmAha saNasaNIjaM tinhaM aggahaNa'bhoyaNa nayANaM / ahiAsaNa boddhavA phAsuya sahujjusutANaM // 80 // Education intimation For Use Only parISahAdhyayanam ~ 162~ 2 / / 76 / / pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||28|| dIpa anukrama [48] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA ||48... || niryukti: [80] adhyayanaM [2], vyAkhyA - eSyata ityeSaNam - eSaNAzuddhaM, aneSaNIyaM tadviparItaM, sopaskAratvAdyadannAdi tasya yadvA 'supAM supo bhavantI'ti nyAyAdepaNIyasya aneSaNIyasya ca, 'aggahaNa'bhoyaNa' ti agrahaNam - anupAdAnaM, kathaJcid grahaNe vA abhojanam - aparibhogAtmakaM 'trayANAm' arthAtraigamasaGgrahavyavahArANAM nayAnAM matenAdhyAsanA boddhavyeti sambandhaH, amI hi sthUladarzinaH bubhukSAdisahanamannAdiparihArAtmaka mevecchanti, 'phAyuga sahujuttANaM' ti zabdanayAnAM trayANAmRjusUtrasya ca matena prAyukamannAdi upalakSaNatvAt kalpyaM ca gRhato bhuJjAnasyApyadhyAsaneti prakramaH te hi bhAvapradhAnatayA bhAvAdhyAsanAmeva manyante, sA ca nAbhuAnasyaiva, kintu zAstrAnusAripravRttyA samatAvasthitasya prAsukameSaNIyaM ca dharmmadhUrvahanArthaM bhuJjAnasyApIti gAthArthaH // 80 // samprati navadvAramAha jaM pappa negamanao parIsaho veyaNA ya duNhaM tu / veyaNa paDucca jIve ujjusuo sadassa puNa AyA // 89 // vyAkhyA- 'yad' vastu girinirjharajalAdi 'prApya' AsAdya kSudAdiparIpahA utpadyante naigamo-naigamanayo yattadorniyAbhisambandhAt tatparISada iti vaktIti zeSaH, sa yevaM manyate yadi tat kSudAdyutpAdakaM vastu na bhavettadA kSudAdaya eva syuH, tadabhAvAca kiM kena sahyata iti paraSahAbhAva eva syAt, tatastadbhASabhAvitvAt parISahasya tat pradhAnamiti / tadeva parapahaH, prasthakotpAdakakASThaprasthakavat, Aha-nakgamatvAnnaigamasya kathamekarUpateva parISahANAmihotA ?, ucyate, zatazAkhatvAdasya na sarvabhedAbhidhAnaM zakyamiti kazcideva kvaciducyate, evaM zeSanayedhvapi yathoktAzaGkAyAM Forsy pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~163~ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [-]/ gAthA ||48...|| niyukti: [81] prata sUtrAMka ||48|| uttarAdhya. savAcyamiti / 'vedanA' kSudAdijanitA asAtavedanA, cazabdAttadutpAdakaM ca parISahaH, 'dvayostu' pArizeSyAt saGgrahavya- parISahA vahArayoH punarmateneti gamyate, ayaM cAnayorabhiprAyaH-yadi tAvadvirinirjharajalAdi kSudAdivedanAjanakatvena parISahaH, vRhadvRttiH dhyayanam kathamiva kSudAdivedanA na parISaho, nirupacaritaM parISadyata iti parIpahalakSaNaM vedanAyA eva sambhavati, upacaritaM // 77 // tu girinirjharajalAdI, tAttvikavastunivandhanazzopacAra iti tadabhAve tasyApyabhAva eva syAt , 'vedanAM' cudAdyanubhavAkAtmikAM 'pratItya' Azritya jIve parISaha iti RjusUtraH manyata itIhApi gamyate, ayamasyAzayaH-sati hi nirupaca/ritalakSaNAnvite'pi parISahe sa eva parIpaho'stu, kimupacaritakalpanayA, tato nirupacaritalakSaNayogAdvedaneva4 parISahaH, sA ca jIvadharmatvAjIye nAjIva iti vedanAM pratIsa jIve parISaha ucyate, na tu pUrveSAmivAjIve'pIti, 'zabdasya'ti zabdAkhyanayasya sAmpratasamabhirUDhavambhUtabhedatastrirUpasya matenAtmA-jIvaH, parIpaha iti prakramaH, punaHzabdo vizeSa yotayati, vizeSazca parIpahopayuktatvam , ayaM chupayogapradhAnaH, upayogathAtmana eveti parIpahopayukta Atmaiva parIpaha iti manyate iti gAthArthaH // 81 // idAnIM vartanAdvAramAhavIsaM ukkosapae vadati jahannao havai ego| sIusiNa carirya nisIhiyA ya jugavaM na vahati // 8 // // 77 // | vyAkhyA-viMzatiH utkRSTapade cintyamAne parISahAH vartante, yugapadekatra prANinIti gamyate, 'jaghanyataH' jaghanyapadamAzritya bhavedekaH parIpahaH, nanUtkRSTapade dvAviMzatirapi kiM naikatra vanta ityAha-'sIusiNa'tti zItoSNe caryA dIpa anukrama [48] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~164 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [-]/ gAthA ||48...|| niyukti: [82] M OMOMOM4544 prata sUtrAMka ||48|| |naSedhikyau ca 'yugapad' ekakAlaM 'na varttate' na bhavataH, parasparaM parihArasthitilakSaNatvAdamISAM, tathAhi-na zItamuSNe na coSNaM zIte na caryAyAM naiSedhikI naSedhikyAM vA caryetyato yogapadyanAmISAmekatrAsambhavAnnotkRSTato'pi tiriti Aha-naipedhikIyatkathaM zayyA'pi na caryayA virudhyate ?, ucyate, nirodhavAdhAditastvaniphAderapi / tatra sambhavApedhikI tu khAdhyAyAdInAM bhUmiH, te ca prAyaH sthiratAyAmevAnujJAtA iti tasyA eva caryayA virodha iti gAthArthaH / / 82 / / kAladvAramAhavAsaggaso atiNhaM muhuttamaMtaM ca hoi ujjusue / sadassa egasamayaM parIsaho hoi nAyavo // 83 // vyAkhyA-vAsaggaso yati ArSatvAdvarSAgrataH, ko'rthaH ?-varSalakSaNaM kAlaparimANamAzritya, parIpaho bhavati iti gamyate, caH pUraNe, 'trayANAM negamasahavyavahAranayAnAM matena, te ghanantaroktanyAyatastadutpAdakaM vastvapi parI-|| pahamicchanti, tacaitAvatkAlasthitikamapi sambhavatyeveti, 'muttamaMtaM ca' iti prAkRtatvAdantarmuhase punarbhavati, prakramAtparISadA, RjusUtre Rjuzrute vA-vicAryamANe, sa hi prAguktanItito vedanA parIpaha iti pakti, sA copayogA-18 tmikA, upayogazca 'aMtumuhuttAu paraM joguvaogA na saMtIti vacanAt AntarmuhUrtika eva, 'zabdasya' sAmpratAditribhedasya matenaikasamayaM parIpaho bhavati 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, sa yuktanItito vedanopayuktamAtmAnameva parIpaI manute, 1 antarmuharcAtparato yogopayogA na santi / dIpa anukrama [48] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43) mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~165 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [-]/gAthA ||48...|| niyukti: [83] parIpahAdhyayanam prata sUtrAMka ||48|| uttarAdhya. sa caitassa paryAyAtmakasavA pratisamayamanyAnya eva bhavatIti samayamevaitanmatena parISaho yukta iti gAthArthaH // 83 // varSAnataH trayANAM parIpaha' iti yaduktaM, tadeva dRSTAntena dRDhayitumAhabRhadvRttiH kaMDU abhattacchaMdo acchINaM veyaNA tahA kucchI / kAsaM sAsaM ca jaraM ahiAse satta vAsasae // 84 // // 78 // 18 vyAkhyA-'kaMDU' kaNDUtim , 'abhaktacchanda' bhattArucirUpam 'akSNoH' locanayoH, vedanAM duHkhAnubhavaM, sarvatra dvitIyArye prathamA, 'tatheti samuccaye, 'kucchitti suvyatyayAt kukSyorvedanAM-zUlAdirUpAM 'kAzaM zvAsaM ca jvaraM trayamapi pratItameva 'adhyAsta iti adhisahate, sapta varSazatAni yAvat / anena tu sanatkumAracakravayudAharaNaM sUcita, sa hi mahAtmA sanatkumAracakravartI zakraprazaMsA'sahanasamAyAtAmaradvayaniveditazarIravikRtirutpannavairAgyavAsanaH paTaprAntAvalamatRNapadakhilamapi rAjyamapahAyAbhyupagatadIkSaH pratikSaNamabhinavAbhinavapravarddhamAnasaMvego madhukaravRttyaiva yathopalabdhAnapAnoparacitaprANavRttiranantaroktasaptohaNDakaNDAdivedanAvidharitazarIro'pi saMyamAna manAgapi saJcacAla, punastatsattvaparIkSaNAyAtabhiSagveSAmaropadarzitadvAdazAMzumAlisamAnulyavayavazca tatpurataH 'puci kaDANaM kammANaM behattA' da ityAdi saMvegotpAdakamAgamavacaH prarUpayan svayamAgatya zakreNAbhivandita upabRMhitazceti gAthArthaH // 84 // samprati bhaka parISaha iti kSetraviSayapraznaprativacanamAha 1 pUrva kRtAnA karmaNAM bedayitvA / dIpa anukrama [48] // 78 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~166~ Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [-] / gAthA ||48...|| niyukti: [85] prata sUtrAMka ||48|| loe saMthAraMmi ya parIsahA jAva ujjusuttaao| tiNhaM sadanayANaM parIsahA hoi attANe // 5 // | vyAkhyA-loke saMstArake ca parISahAH 'jAya ujjusuttAuti sUtratvAt RjusUtra yAvad, asya ca pUrvArddhasya sUcakatvAdavizuddhanaigamasya matena loke parISahAH, tatsahiSNuyatinivAsabhUtakSetrasyApi caturdazarajjvAtmakalokAnarthAntaratvAt , itthamapi ca vyavahAradarzanAd, evamuttarottarAdivizuddhavizuddhataratajhedApekSayA tiryaglokajambUdvIpabharatadakSiNArddhapATalIputropAzrayAdipu bhAvanIyaM, yAvadatvantavizuddhatamanagamasya yatropAzrayaikadeze amISAM soDhA yatistatrAmI iti, evaM vyavahArasthApi, lokavyavahAraparatvAdasya, loke ca neha vasati proSita iti vyavahAradarzanAt, saGgrahasya saMstArake parIpahAH, sa hi saMgRhAtIti saGgraha iti niruktivazAt saGgrahopalakSitamevAdhAraM manyate, saMstAraka eva cadA yatizarIrapradezaH saJjayate na punarupAzrayaikadezAdiriti saMstAraka evAsya parISahAH, RjusUtrasya tu veSvAkAzapradezepvAtmA'vagADhaseSveva parIpahAH, saMstArakAdipradezAnAM tadaNubhireva vyAptatvAt , tatrAvasthAnAbhAvAt , trayANAM zabdanayAmA parIpaho bhavati Atmani, khAtmani vyavasthitatvAtsarvastha, tathAhi-sarva vastu khAtmani vyavatiSThate satvAd yathA caitanyaM jIye, Aha-kimevaM nayAkhyA ?, niSiddhA basau, yaduktam-'NatdhiM puDutte samoyAroM'tti, ucyate, dRSTi1 nAsti pRthaktve smvtaarH| dIpa anukrama [48] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~167~ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||48...|| niyukti: [86] parISahAdhyayanam prata uttarAdhya vAdoddhRtatvAdasya na doSaH, tathA ca prAguktam-'kammappavAyapuche' tyAdi, dRSTivAde hi nayairvyAkhyetyatrApi tathaivAmi- 6 dhAnamiti gAthArthaH // 85 // idAnImuddezAdidvAratrayamalpavaktavyamityekagAthayA gaditumAhabRhadvRttiH + uddeso guruvayaNaM pucchA sIsassa u muNeyavA / niddeso puNime khalu bAvIsaM suttaphAse y||86|| vyAkhyA-uddizyata iti uddezaH, ka ityAha-guruvacanaM guroH vivakSitArthasAmAnyAbhidhAyaka paco, yathA prastutameva 'iha khalu bAvIsaM parIsahati 'pRcchA ziSyasya tu guruddiSTArthavizeSajijJAsorvineyastha, tuH punaH prakramAdvacanaM / 'muNitavyA jJAtavyA, yathA 'kayare khalu te bAvIsa parIsahA?' iti, nirdezazceti nirdezaH-punaH ime khalu dvAviMzatiH, parISahA iti gamyate, anena ca ziSyapraznAnantaraM gurornirvacanaM nirdeza ityAduktaM bhavati, atra caivamudAharaNadvAreNAbhidhAnaM pUrvayorapyuktodAharaNadvayasUcanArtha vaicitryakhyApanArtha ceti kiJcinyUnagAthArthaH // 86 // itthaM 'kuta' ityAdidvAdazadvAravarNanAdavasito nAmaniSpannanikSepaH, samprati 'sUtrasparza' iti caramadvArasya sUtrAlApakaniSpannanikSepasya cAvasaraH, tacobhayaM sUtre sati bhavatIti sUtrAnugame sutramuccAraNIyaM, tabhedamhai 'suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khala bAvIsaM parIsahA samaNeNa bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA je bhikkhU succA naccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTo no vinihnnejaa| AAAAA satrAka anukrama [49] GAR pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~168 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [8] dIpa anukrama [49] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||48...|| niryukti: [86] adhyayanaM [2], vyAkhyA - zrutam AkarNitamavadhAritamitiyAvat 'me' mayA 'AyuSmanniti ziSyAmantraNaM, kaH kamevamAha ?, sudharmasvAmI jambUkhAminaM, kiM tat zrutamityAha- 'tene 'ti trijagatpratItena 'bhagavatA' aSTamahAprAtihAryarUpasamagraizvaryAdiyuktena, 'eva' mityamunA vakSyamANanyAyena 'AkhyAtaM ' sakalajantu bhASAbhivyAtyA kathitam uktaM ca- "devA devIM nUrA nArI, zabarAzcApi shaabriim| tiryaJco'pi hi tairazrIM, menire bhagavadviram // 1 // " kimata Aha- 'ihe'ti loke pravacane vA 'khaluH' vAkyAlaGkAre avadhAraNe vA tata ihaiva-jinapravacana eva dvAviMzatiH parISadAH, santIti gamyate, atra ca zrutamityanenAvadhAraNAbhidhAyinA svayamavadhAritameva anyasmai pratipAdanIyamityAha, anyathA'bhidhAne pratyutApAyasambhavAt uktaM ca- "kiM etto pAvayaraM sammaM aNahigayadhammasambhAvo / annaM kudesaNAe kaTTatarAyami pADeha // 1 // tti, 'mayetyanenArthato'nantarAgamatvamAha, 'bhagavate' tyanena ca vaktuH kevalajJAnAdiguNavattvasUcakena prakRtavacasaH prAmANyaM khyApayituM vaktuH prAmANyamAha, vaktRprAmANyameva hi vacanaprAmANye nimittaM yaduktam- "puruSaprAmANyameva zabde darpaNasaGkAntaM mukhamivopacArAdabhidhIyate" 'tene 'ti ca guNavattvaprasidhdhyabhidhAnena prastutAdhyayanasya prAmANyanizzrayamAhU, saMdigdhe hi vakturguNavattve vacaso'pi prAmANye saMdidyeteti, samudAyena tu AtmoddhatyaparihAreNa guruguNa| prabhAvanAparaireva vineyebhyo dezanA vidheyA, etadbhaktipariNAme ca vidyAderapi phalasiddhiH, yaduktam- "Ayariyabhatti1 kimetasmAtpApakare ? samyaganadhigatadharmasadbhAvaH / anyaM kudezanayA kaSTatarAgasi pAtayati // 1 // 2 AcAryabhaktirAgeNa vidyA macAna sidhyanti Education intimatio For at Use Only www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 169~ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||48...|| niyukti: [86] prata satrAMka (1) uttarAdhya-rapaNAta rAeNa vijA mantA ya sijhaMti" athavA-AusaMteNaM'ti bhagavadvizeSaNam , AyuSmatA bhagavatA, cIrajIvinetyartho, parISahA maGgalavacanametat , yadvA-'AyuSmateti parArthapravRttyAdinA prazastamAyurdhArayatA, na tu muktimavApyApi tIrthanikArAdi- dhyayanam bRhadvRttiH darzanAtpunarihAyAtena, yathocyate kaizcit-"jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, meanbhavaM tIrthanikArataH // 1 // " evaM hi anunmUlitaniHzeparAgAdidoSatvAttadvacaso'prAmANyameva syAt , niHzeSonmUlane| hi rAgAdInAM kutaH punarihAgamanasambhava iti| yadivA-'AvasaMteNaM'ti mayetyasya vizeSaNaM, tata AGiti-murudarzitamadiyA basatA, anena tattvato gurumaryAdAyatitvarUpatvAdgurukulabAsasya tadvidhAnamarthata uktaM, jJAnAdihetutvAttasya, uktaM ca-"NANassa hoi bhAgI thirayarato daMsaNe carite ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti ||1||"athvaa 'AmusaMteNa' AmRzatA bhagavatpAdAravindaM bhaktitaH karatalayugAdinA spRzatA, anenaitadAha-adhigatasamastazAstreNApi guruvidhAmaNAdivinayakRtyaM na moktavyam , uktaM hi-"jahAMhiaggI jalaNaM namase, NANAduImaMtapayAhisitaM / evAya-IM riyaM ubaciThThaejjA, aNataNANoyagato'pi sNto||1||"tti, yahA-'AusaMteNaM'ti prAkRtatvena tibyatyayAdAjupamANena-zravaNavidhimaryAdayA gurUn sevamAnena, anenApyetadAha-vidhinayocitadezasthena gurusakAzAt zrotavyaM, na 1jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathikaM gurukulavAsaM na muJcanti // 1 // 2 yathA''hitAgnijvalanaM 4 namasyati nAnAhutimannapadAbhiSiktam / evamAcAryamupatiSThetAnantajJAnopagato'pi san // 1 // dIpa anukrama [49] * // 8 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~170 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||48...|| niyukti: [86] prata satrAka tu yathAkathaJcid ,guruvinayabhItyA guruparSadutthitebhyo vA sakAzAt , yathocyate-"parisuTiyANa pAse suNei so viSayaparibhaMsi"tti, yaduktaM 'bhagavatA AkhyAtaM dvAviMzatiH parISahAH' santIti, tatra kiM bhagavatA anyataH puruSavizeSAda-13. pauruSeyAgamAt khato vA amI avagatA ityAha-zramaNena bhagavatA mahAvIreNa kAzyapena 'paveiyatti sUtratvAt praviditAH, tatra zrAmyatIti zramaNa:-tapakhI tena, na tu 'jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvarya caiva dharmazca, sahasiddhaM catuSTayam // 1 // ' itikaNAdAdiparikalpitasadAzivavadanAdisaMsiddhena, tasya dehAdivirahAt tathAvidhaprahai yatnAbhAvenA''khyAnAyogAd , uktaM ca-"varyaNaM na kAyajogAbhAveNa ya so aNAdisuddhassa / gahaNammiya no hetU satthaM attAgamo kaha Nu // 1 // " 'bhagavateti ca samagrajJAnezvaryAdisUcakena sarvajJatAguNayogitvamAha, tathA ca yat kaizciducyate-'heyopAdeyatattvasya, sAdhyopAyasya vedakaH / yaH pramANamasAviSTo, na tu sarvasya vedkH||1||' iti, tayudastaM bhavati, asarvajJo hi na yathAvatsopAyaheyopAdeyatattvavidbhavati, pratiprANi bhinnA hi bhAvAnAmupayogazaktayaH, tatra ko'pi kasyApi kathamapi kApyupayogIti kathaM sopAyaheyopAdeyatattvavedanaM sarvajJatAM vinA sambhavatIti, 'mahAvIreNe ti zakraka|tanAnA caramatIrthakareNa, 'kAzyapena' kAzyapagotreNa, anena ca niyatadezakAla kulAbhidhAyinA sakaladezakAlakalA-14 1 parSadutthitAnAM pArve zRNoti sa vinayaparibhraMzI / 2 vacanaM na kAyayogAbhAve na ca so'nAdizuddhasya / pahaNe na ca hetuH zAstramAtmAgamaH kathaM nu // 1 // dIpa anukrama [49] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~171 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||48...|| niyukti: [86] prata satrAka uttarAdhya. vyApipuruSAdvaitanirAkaraNaM kRtaM bhavati, tatra hi sarvasyaikatvAdayamAkhyAtA'smai vyAkhyeyamityAdivibhAgAbhAvata parIpahAbRhadvRttiH ti:18| AkhyAnasyaivAsambhava iti, 'praviditAH' prakarSaNa-khayaMsAkSAtkAritvalakSaNena jJAtAH, anena buddhivyavahitArthapa- dhyayanam ricchedavAdaH parikSipto bhavati, khayamasAkSAtkArI hi pradIpahastAndhapuruSavadvayatiriktabuddhiyogo'pi kathaM kaJcanArtha // 81 // paricchettuM kSamaH khAda , evaM caitaduktaM bhavati-nAnyataH puruSavizeSAdete'vagatAH, khayaMsambuddhatvAdbhagavataH, nApyapI-3 ruSeyAgamAt , tasyaivAsambhavAd , apauruSeyatvaM hyAgamasya svarUpApekSamarthapratyAyanApekSaM vA!, tatra yadi svarUpApekSaM / tadA tAlcAdikaraNacyApAra vinavAstha sadopalambhaprasaGgaH, na cAvRtatvAt nopalambha iti vAcyaM, tasya sarvathA nityatve 3 AvaraNasyAkiJcitkaratvAt , kiJciratve vA kathaJcidanityatvaprasAda , athArthapratyAyanApekSam , evaM kRtasaGketA bAlA-II dayo'pi tato'tha pratipadyeranniti nApauruSeyAgamasambhava iti / te ca kIdRzA ityAha-'yAniti parISahAn 'bhikSuH' uktaniruktaH, 'zrutvA' AkarNya, gurvantika iti gamyate, 'jJAtvA' yathAvadavabuddhya, 'jitvA' punaH punarabhyAsena pari citAn kRtvA 'abhibhUya' sarvathA tatsAmarthyamupahatya, bhikSozcaryA-vihitakriyAsevanaM bhikSucaryA tayA 'parivrajan | disamantAdviharan 'spRSTaH' AzliSTaH, prakramAtparISahareva, 'no' naiva 'vinihanyeta' vividhaiH prakAraiH saMyamazarIropaghAtena | vinAzaM prApnuyAt , paThanti ca 'bhikkhAyariyAe parivayaMto'tti bhikSAcaryAyAM-bhikSATane parivrajan , udIyante hi dIpa anukrama [49] // 81 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~172 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||48...|| ___ niyukti: [86...] prata satrAka bhikSATane prAyaH parIpahAH, uktaM hi-"bhikkhAyariyAe vApIsaM parIsahA udIrijaMti"tti, zeSa prAgvat / ityuktaH uddezaH, pRcchAmAha kayare te khalu bAvIsaM pa0 je0 vyAkhyA-'kayare' kiMnAmAnaH 'te' anantarasUtroddiSTAH 'khaluH' vAkyAlaGkAre, zeSa prAgyaditi // nirdezamAha ime khalu te bAvIsaM pa0 je0 vyAkhyA-'ime' anantaraM vakSyamANatvAt hRdi viparivartamAnatayA pratyakSAH ime'te' iti ye tvayA pRSTAH,zeSaM pUrvavat // taMjahA-digiMchAparIsahe 1 pivAsAparIsahe 2 sIyaparIsahe 3 usiNaparIsahe 4 dasamasagaparIsahe 2 5 acelaparIsahe 6 araiparIsahe 7 itthIparIsahe 8 cariyAparIsahe 9nisIhiyAparIsahe 10 sijjAparIsahe 11 akkosaparIsahe. 12 vahaparIsahe 13 jAyaNAparIsahe 14 alAbhaparIsahe 15 rogaparIsahe 16 taNaphAsaparIsahe 17 jallaparIsahe 18 sakkArapurakAraparIsahe 19 papaNAparIsahe 20 annANaparIsahe / 21 sammattaparIsahe 22 1 bhikSAcaryAyAM dvAviMzatiH parISahA udIryante // 1 // dIpa anukrama [49] ainatorary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~173 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka [8] dIpa anukrama [49] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 82 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||48...|| niryuktiH [86...] adhyayanaM [ 2 ], vyAkhyA- 'taya' khudAharaNopanyAsArthaH digiJchAparISadaH 1, pipAsAparISadaH 2, zItaparIpahaH 3, uSNaparIpahaH' 4, daMzamazakaparIpahaH 5, acelaparIpahaH 6, aratiparIpahaH 7, strIparISahaH 8, caryAparISahaH 9, naiSedhikIparISadaH 10, zayyAparISahaH 11, AkrozaparISahaH 12, vadhaparISahaH 13, yAcanAparISahaH 14, alAbhaparIpahaH 155 romaparIpahaH 16, tRNasparzaparIpahaH 17, jalaparIpahaH 18, satkArapuraskAraparIpahaH 19, prajJAparIpahaH 20, ajJAnavarIpahaH 21, darzanaparISahaH 22 / iha ca 'digiMGa' tti dezIvacanena bubhukSocyate, saivAtyantevyAkulatvaheturapya saMyamabhI| rutayA AhAraparipAkAdivAJchAvinivarttanena parIti-sarvaprakAraM sadyata iti parIpahaH digiMchAparISahaH 1 evaM pAtumicchA pipAsA saiva parIpahaH pipAsAparIpahaH 2, 'zyaiG gatAvi' yasya matyarthatvAtkarttari ktaH, tato dravamUrtisparzayoH zyaH' ( pA0 6-1-24) iti saMprasAraNe sparzavAcitvAca 'zyo'sparze' ( pA0 8-2-7 ) iti natvAbhAve zItaM - ziziraH | sparzastadeva parISahaH zItaparapahaH 3, 'uSa dAha' ityasyopAdikanakapratyayAntasya uSNa-nidAghAditApAtmakaM tadeva parISahaH uSNaparISahaH 4, dazantIti daMzAH pacAditvAdac, mArayituM zaknuvainti mazakAH, dezAzca mazakAzca daMzamazakAH, yUkAyupalakSaNaM caitat ta eva parISaho daMzamazakaparISahaH 5, acela belAbhAvo jinakalpikAdInAm anyeSAM tu bhinnamalpamUlyaM ca celamapyacelameva, avasrAzIlAdivat, tadeva parISaho'celaparISahaH 6, ramaNaM ratiH - saMyamaviSayA dhRtiH tadviparItA tvaratiH, saiva parISahaH aratiSarISahaH 7, styAyateH stRNotervA truTi dilyAca GIpi strI saiva tadra Education intemational For Patenty parIpahA dhyayanam ~ 174~ 2 // 82 // www.r pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||48...|| ___ niyukti: [86...] prata satrAka Il tarAgahetugativibhramezitAkAravilokane'pi-vagurudhiramAMsamedalAyabasthizirAbaNaiH sudurgandham / kucanayanajaghanavadanorumUJchito manyate rUpam // 1 // tathA-niSThIvitaM jugupsatyadharasvaM pibati mohitaH prasabham / kacajadhanaparizrA necchati tanmohito bhajate // 2 // ityAdibhAvanAto'bhidhAsthamAnanItitazca pariSadamANatvAtparIpahaH strIparIpahaH da, caraNaM caryA-grAmAnugrAma viharaNAtmikA saiva parISahaH caryAparIpahaH 9, niSedhanaM niSedhaH pApakarmaNAM gamanAdikriyAyAzca sa prayojanamasyA naipedhikI-smazAnAdikA khAdhyAyAdibhUmiHniSadyetiyAvat saiva parISaho naiSedhikIparIpahaH 10, tathA zerate'syAmiti zayyA-upAzrayaH saiva parISahaH zayyAparISahaH 11, AkrozanamAkozaH-asatyabhASAtmakaH sa eva parISahaH AkrozaparIpahaH 12, hananaM vadhaH-tADanaM sa eva parIpaho vadhapariSahaH 13, yAcanaM yAcA prArthanetyarthaH, saiva parISaho yAcAparIpaho14, labhanaM lAbho na lAbho'lAbhaH-abhilaSitaviSayAprAptiH sa eva parIpahaH alAbhaparI-14 |pahaH 15, rogaH-kuSThAdirUpaH sa parISaho rogaparISahaH 16, tarantIti tRNAni, auNAdiko nak ikhatvaM ca, teSAM sparzaH tRNasparzaH sa eva parISahastRNasparzaparISahaH 17, jalla iti malaH sa eva parISaho jalaparISahaH 18, satkArovastrAdibhiH pUjana puraskAra:-abhyutthAnAsanAdisampAdanaM, yadvA sakalaivAbhyutthAnAbhivAdanadAnAdirUpA pratipattiriha satkArastena puraskaraNaM satkArapuraskAraH, tatastAveva sa eva vA parIpahaH satkArapuraskAraparISahaH 19, prajJAparISahaH ajJAnaparIpahatha prAgbhAvitAoM, navaraM prajJAyate'nayA vastutattvamiti prajJA-svayaMvimarzapUrvako vastuparicchedaH, tathA| dIpa anukrama [49] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~175 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||1|| niyukti : [86...] prata // 8 // sUtrAMka uttarAdhya. majJAyate vastutattvamaneneti jJAnaM-sAmAnyena matyAdi tadabhAvo'jJAnaM 20-21, darzanaM-samyagdarzanaM tadeva kriyAdivA- parIpahAbRhadvRttiH dinA vicitramatazravaNe'pi samyak pariSayamANaM-nizcalacittatayA dhAryamANaM parIpaho darzanaparISahaH, yadvA darzanazabdena kA dhyayanam darzanavyAmohaheturaihikAmuSmikaphalAnupalambhAdiriha gRhyate, tataH sa eva parIpaho darzanaparISahaH 22 // itthaM nAmataH parISahAnabhidhAya tAneya kharUpato'bhidhitsuH saMvandhArthamAhaparIsahANaM pavibhattI, kAsaveNa pveiyaa| taM bhe udAharissAmi, ANuputviM suNeha me // 1 // (sUtram) vyAkhyA-parIpahANAm' anantaroktanAmnAM 'pravibhaktiH' prakarSaNa-kharUpasammohAbhAvalakSaNena vibhAgaH-pRthaktA kAzyapena' kAzyapagotreNa mahAvIreNetiyAvat , 'praveditA' prarUpitA 'tAmiti kAzyapaprarUpitAM parIpahanavibhaktiM bhe' iti bhavatAm ' 'udAhariSyAmi' pratipAdayiSyAmi' 'AnupUA ' krameNa zRNuta 'me' mama prakramAddAharataH, ziSyAdarakhyApanArthaM ca kAzyapena pravediteti vacanamiti suutraarthH|| 1 // iha cAzepaparIpahANAM kSutparIpaha ev| duHsaha ityAditastamAha // 83 // digichApariyAveNa, tavassI bhikkhu thAmavaM / na chiMde na chiMdAvae, na pae na payAvae // 2 // (sUtram) vyAkhyA-diginchA-uktarUpA tayA paritApaH-sarvAGgINasantApo digimchAparitApastena, chidAdikriyApekSA hetau dIpa anukrama [50] wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~176~ Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||2|| niyukti : [86...] *** prata sUtrAMka 3 % ||2|| tRtIyA, pAThAntaraM 'digichAparigate' bubhukSAvyApte 'dehe' zarIre sati, tapo'syAstIti atizAyane vinistapakhIvikRSTASTamAditapo'nuSThAnavAn , sa ca gRhasthAdirapi syAdata Aha-'bhikSuH' yatiH, so'pi kIrak-sthAma-balaM tadasya saMyamaviSayamastIti sthAmavAn , bhUni prazaMsAyAMvA matupapratyayaH, ayaM ca kimityAha-na chinyAt' na dvidhA vidadhyAt, khayamiti gamyate, na chedayedvA anyaiH, phalAdikamiti zeSaH, tathA na pacet khayaM, na cAnyaiH pAcayet , upalakSaNatvAca nAnyaM chindantaM vA pacantaM vA'numanyeta, tata eva ca na khayaM krINIyAt nApi kApayet na ca paraM krINantamanumanyeta, chedasya hananopalakSaNatvAt kSutpapIDito'pi na navakoTIzuddhivAdhAM vidhatte iti gAthArthaH // 2 // ___ kAlIpatvaMgasaMkAse, kise dhamaNisaMtae / mattanno'saNapANassa, adINamaNaso care ||3||(suutrm) vyAkhyA-kAlI-kAkajacA tasyAH parvANi sthUrANi madhyAni ca tanUni bhavanti tataH kAlIparvANIva parvANijAnukUparAdIni yeSu tAni kAlIparvANi, uSTramukhIvanmadhyapadalopI samAsaH, tathAvidhairoH-zarIrAvayavaiH samyakA-II zate-tapaHzriyA dIpyata iti kAlIparvAGgasaGkAzaH, yadvA prAkRte pUrvAparanipAtasthAtatratvAdAmo dagdha ityAdivat avadiyavadharmeNApyavayavini vyapadezadarzanAcAGgasandhInAmapi kAlIparvasadRzatAyAM kAlIbhiH sakAzAni-sarazAnyaGgAni yassA sa tathA, sa hi vikRSTatapo'nuSThAnato'pacitapizitazoNita ityasthicarmAvazeSa evaMvidha eva bhavati, ata eva ca 'kRzaH' kRzazarIraH, dhamanayaH-zirAstAbhiH santato-vyApto dhamanisaMtataH, evaMvidhAvastho'pi mAtrAM-parimANarUpAM jAnAti % dIpa anukrama [51] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~177 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||3|| ____ niyukti: [87-88] uttarAdhya. dhyayanam bRhadvRttiH // 84 // prata sUtrAMka ||3|| iti mAtrAjJo-nAtilaulyato'timAtropayogI, kasyetyAha-azyata ityazanam-odanAdi pIyata iti pAna-sauvIrA-14 di anayoH samAhAre'zamapAnaM tasya, tathA 'adINamaNasoM' ti sUtratvAdadInamanAH adInamAnaso vA-anAkulacittaH | 'caret' saMyamAdhvani yAyAt , kimuktaM bhavati -ativAdhito'pi kSudhA navakoTIzuddhamapyAhAramavApya na laulyato'timAtropayogI tadaprAptau vA dainyavAn ityevaM zrutpariSayamANA kSutparIpahaH soDho bhavatIti sUtrArthaH / samprati prAyadvAragAthopakSiptaM sUtrasparza iti trayodazadvAraM vyAcikhyAsuH sUtrasparzikaniyuktimAha'suttaphAse yatti / tathAkumArae naI leNe, 'silA paMthe mahallae / tAvasa paDimA sIse, agaNi nivea muggare // 87 // vaNe rAme pure bhikkhe, saMthAre malladhAraNaM / aMgavijA sue bhome, sIsassAgamaNe iya // 88 // vyAkhyA-tatra sUtrasparzazceti dvAroSakSepaH, kumAra ityAdinA ca tadvarNanaM spaSTameva, navaraM kumArakAdibhiH pratyeka dvAviMzaterapi parIpahANAmudAharaNopadarzanaM, tathAhi-'kumArakaH' kSullakaH, 'leNaM ti layanaM guhA mahahae'tti AryarakSitapitA, sUtrasparzitvaM cAsya sUtrasUcitodAharaNapradarzakatvAditi kizcidadhikagAthAdvayArthaH / / 87-88 // idAnI niyuktikAra eva 'na chinde'ityAdisUtrAvayavasUcitaM kumAraketyAdidvAropakSisaM ca zrutparISahodAharaNamAha dIpa anukrama [52 wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43) mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~178~ Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||3|| niyukti: [89] % % % prata sUtrAMka ||3|| TU ujeNI hasthimitto bhogapure hatthibhUikhuDDo a / aDavIi veyaNaho pAovagao ya sAdivaM // 89 // - vyAkhyA-ujjayinI hastimitro bhogakaTakapuraM hastibhUtikSulakacATavyAM vedanAH pAdapopagatazca sAdivyaM-devasanidhAnamiti gAthAkSarArthaH // 89 // bhAvArtho vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ujeNIe nagarIe hasthimitto nAma gAhAbaI, so matabhajio, tassa putto hasthibhUha nAma dArago, so taM gahAya pavaio te annayA kayAi ujeNIo bhogakaDaM patthiyA, aDavimajjhe so khaMto pAe khayakAe viddho, so asamattho jAto, teNa *sAhuNo buttA-bacaha tunbhe'vi tAva nittharaha katAraM, ahaM mahayA kaTTeNa abhibhUto, jada mamaM tumbhe vahaha to bhajihiha, 4 ahaM bhattaM pacakhAmi, nibaMdheNa dvito egapAse girikaMdarAe bhattaM paJcakakhAuM / sAdhU paTThiyA, so khuDato bhaNati-aha-12 dApi icchAmi, so tehiM calA nItI, jAhe dUraM gato tAhe vIsaMmeUNa pacaie niyatto, Agato khaMtassa sagAsaM, khaMta-IX / 1 tasmin kAle tasiAm samaye ujjayinyAM nagaryA hastimitro nAma gAdhApatiH, sa mRtabhAryaH, tasya putro hastibhUti ma dArakaH, sa || gahItvA prabajitaH / tau anyadojayinIto bhogakaTa prasthiyau, aTavImadhye sa vRddhaH pAde kIlakena viddhA, so'samarthoM jAtaH, tena sAdhava uktAH-vrajata yUvamapi tAvat nissarata kAntAram , ahaM mahatA kaSTenAmibhUto, yadi mAM yUrya bahata tadA vinazkSyatha, ahaM bhaktaM pratyAkhyAmi, nirbandhena sthitaH ekapA girikandarAyAM bhaktaM pratyAkhyAya / sAdhavaH prasthitAH, sa kSullako bhaNati-ahamapIcchAmi (sArdhaM sthAtuM tena ) sa tailAnItaH, yadA dUraM gatastadA vizrabhya pratrajitAn nivRttaH, Agato ghRddhasya / / % dIpa anukrama [52 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~179 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [52] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||3|| niryukti: [89] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 85 // / eNa bhaNiyaM tumaM kIsa Agao ?, ihaM marihisi, so'vi thero veyaNatto taddivasaM caiva kAlagato, khuDago na caiva parIpahAjANai jahA kaalgto| so devaloesu ubavaNNo, pacchA teNa ohI pattA- kiM mayA dattaM tattaM vA ?, jAva taM sarIrayaM ke dhyayanam pecchai khuDagaM ca, so tassa khuDDagassa aNukaMpAe taheva sarIragaM aNuvavisittA khuTTaeNa saddhiM ullAviMto accha, 1 teNa bhaNio-vacaha putta ! bhikkhAe, so bhaNai kahiM ?, teNa bhaNNai ee dhavaNiggohAdI pAyavA, eesu tannivAsI pAgavaMto, je taba bhikkhaM dehiMti, tahatti bhaNiuM gato, dhammalAbheti rukkhaheTThesu, tato sAlaMkAro hattho NiggacchiuM bhikkhaM dei, evaM divase divase bhikkhaM giNhaMto acchito jAva te sAhuNo taMmi dese dubbhikkhe jAe puNoSi ujjeNigaM detaM AgacchaMtA teNeva mamgeNa AgayA vitie saMvacchare, jAba taM gayA paesaM, khuDagaM pecchati barisassa 2 sakAzaM, vRddhena bhaNitam--tvaM kimAgataH, iha mariSyasi, so'pi sthaviro vedanArttaH tadivasa eva kAlaM gataH, zuddhako naiva jAnAti yathA kAlagataH / sa devaloke utpannaH pazcAttenAvadhiH prayuktaH kiM mayA dattaM taptaM vA 1, yAvattaccharIrakaM prekSate zukaM ca sa tasya kSullakasyAnukampayA tathaiva zarIrakamanupravizya kSuddhakena sArdhaM ullApayan tiSThati, tena bhaNita: - braja putra ! bhikSAye, sa bhaNalika ?, tena bhaNyate ete dhavanyaprodhAdayaH pAdapAH, eteSu tannivAsinaH pAkavantaH ye tubhyaM bhikSAM dAsyanti, tatheti bhaNitvA gataH, dharmalAbhayati vRkSANAmadhastAt, tataH | sAlaGkAro hasto nirgatya bhikSAM dadAti, evaM divase divase bhikSAM gRhNan sthitaH yAvatce sAdhavastasmin deze durbhikSe jAte punarapi ujjayinI| dezamAgacchantaH tenaiva mArgeNAgatAH, dvitIyasmin saMvatsare, yAvattaM pradezaM gatAH, kSuddhakaM prekSante varSasyAnte / Education intemational For Furts the On / / 85 / / ~ 180~ wrp pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||5|| ___ niyukti: [89] prata sUtrAMka ||4|| KiaMte, pucchito bhaNai-khaMto'vi acchai, gayA jAya sukaM sarIrayaM pecchaMti, tehiM nAyaM-deveNa hoUNamaNukaMpA kailiyA hohitti / khateNa ahiyAsito parIsaho Na khuTTaeNa, ahayA khuDaeNavi ahiyAsito, Na tassa evaM bhAvo bhavai-jahA'haM na labhissAmi bhikkhaM, pacchA so khuDago sAhUrhi niio| yathA ca tAbhyAmayaM parIpahaH soDhastathA sAmpratasthamunibhirapi soDhavya ityaidamparyArthaH / uktaH kSutparIpahaH, evaM cAdhisahamAnasya nyUnakukSitayaiSaNIyAhArArtha : divA paryaTataH zramAdibhiravazyaMbhAvinI pipAsA, sA ca samyaka soDhavyeti tatparISahamAha tao puTo pivAsAe, duguMchI lddhsNjme|siiodgN Na sevejjA, viyaDassesaNaM care ||4||(suutrm) vyAkhyA-tata' iti kSutparIpahAt tako vA uktavizeSaNo bhikSuH 'spRSTaH' abhidrutaH 'pipAsayA' abhihitasvarU-2 piyA 'doguMchI ti jugupsI, sAmarthyAdanAcArasyeti gamyate, ata eva landhaH-avAptaH saMyamaH-paJcAzravAdiviramaNAtmako 4 yena sa tathA, pAThAntaraM vA 'lajasaMjametti' lajA-pratItA saMyamaH-uktarUpaH etAbhyAM khabhyastatayA sAtmIbhAvasamu-11 pagatAbhyAmananya iti sa eva lajjAsaMyamaH, paThyate ca 'lajjAsaMjae'tti, tatra lajayA samyagyatate-kRtyaM pratyAdRto / bhavatIti lajjAsaMyataH, sarvadhAtUnAM pacAdiSu darzanAt , sa evaMvidhaH kimityAha-zItaM-zItalaM, kharUpasthatoyo 1 pRSTo bhaNati-vRddho'pi tiSThati, gatA yAvat zuSkaM zarIraka prekSante, taitiM-devIbhUyAnukampA kRtA'bhaviSyat iti / vRddhenAdhyAsitaH parI-2 paho na kSulakena, athavA bhukenApi adhyAsitaH, na tasyaivaM bhAvo'bhUt-yathA'haM na lapsye mikSA, pazcAtsa kSullakaH saadhubhirniitH| 5536 dIpa anukrama [53] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~181 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||5|| niyukti: [89...] prata sUtrAMka ||5|| uttarAdhya palakSaNametat , tataH khakIyAdizastrAnupahatam , aprAsukamityarthaH, tacca tadudakaM ca zItodakaM, 'na seveta' na pAnAdinA parISahAbhajeta, kintu 'viyaDassa'tti vikRtasya-bar3avAdinA vikAra prApitasya prAsukasyetiyAvat , prakramAdudakasya 'esaNaM' tidhyayanam bRhadvRttiH caturthya) dvitIyA, tatazcaiSaNAya-gaveSaNArtha 'caret , tathAvidhakuleSu paryaTet , athavA eSaNAm-eSaNAsamiti caret , caraterAsevAyAmapi darzanAt punaH punaH seveta, kimuktaM bhavati ?-ekavArameSaNAyA azuddhAvapi na pipAsAtirekato'neSaNIyamapi gRhaMstAmullaGghayediti sUtrArthaH // 4 // kadAcijanAkula eva niketanAdI lajjAtaH khastha eva caivaM kA va vidadhItetyata Aha ___chinnAvAesu paMthesuM, Aure supivAsie / parisukkamuhe dINe, taM titikkhe priish||5||(suutrm) mA vyAkhyA-chinna:-apagataH ApAtaH-anyato'nyata AgamanAtmakaH arthAjanasya yeSu te chinnApAtAH, viviktA ityarthaH, teSu, 'pathiSu' mArgeSu, gacchanniti gamyate. kIrazaH sannityAha- AturaH' atyantAkulatanuH, kimiti ?, yataH suSTu-atizayena pipAsitaH-tRSitaH supipAsitaH, ata eva ca parizuSka-vigataniSThIvanatayA'nAtAmupagataM mukhamasyeti parizuSkamukhaH sa cAsau adInazca-dainyAbhAvena parizuSkamukhAdInaH 'ta'miti tRTparISaha 'titikSeta' saheta paThyate ca-'sabato ya parivaetti' sarvata iti sarvAna-manoyogAdInAzritya, caH pUraNe 'parivrajet' sarvaprakArasaM-12 dAyamAdhvani yAyAt, ubhayatrAyamoM-viviktadezastho'pyatyantaM pipAsito'svAsthyamupagato'pi ca noktavidhi dIpa anukrama [54] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~182 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||5|| ___ niyukti: [90] prata sUtrAMka ||5|| CROSSESSAGAR mulavayet , tataH pipAsAparIpaho'dhyAsito bhavatIti sUtrArthaH // 5 // idAnI nadIdvAramanusaran 'sIodagaM na sevejA' ityAdisUtrAvayavasUcitaM niyuktikRt dRSTAntamAhaujjeNI dhaNamitto putto se khuDao adhnnsmmo| taNhAitto'pIo kAlagao elagacchapahe // 9 // ___ vyAkhyA-ujayinyAM dhanamitraH 'se' iti tasya putraH kSullukazca dhanaputrazarmA 'taNhAetto'tti tRpito'pItaH kAlajagata eDakAkSapatha ityakSarArthaH // 9 // bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam | ettha udAharaNaM kiMci paDivakkheNa kiMci aNulomeNa / ujjeNI nAma nayarI, tattha dhaNamitto nAma vANiyato, tassa 3 hai putto dhaNasammo nAma dArato,sodhaNamitto teNa putteNa saha pvio| annayA te sAhU majjhaNhavelAe elagacchapahe paTThiyA, so'vi khuDago taNhAito eti, so'vi se khanto siNehANurAgeNa pacchao eti, sAhuNo'pi purato vacaMti, antarA/vi nadI samAvaDiyA, pacchA teNa bucai-ehi putta ! imaM pANiyaM piyAhi, so'vi khaMto naI uttinno ciMteti ya-ma-10 &aa 1 atrodAharaNaM kiJcitpratipakSeNa kiJcidanulomena / ujjayinI nAma nagarI, tatra dhanamitro nAma vaNika, tasya putro dhanazarmA nAma vArakaH, hai sa dhanamitrasena putreNa saha pratrajitaH / anyadA te sAdhavo madhyAhnavelAyAmelakAkSapathe prasthitAH, so'pi kSullakastRSita eti, so'pi tasya pitA nehAnurAgeNa pazcAdAyAti, sAdhavo'pi purato brajanti, antarA'pi nadI samApatitA, pazvAtenocyate--ehi putredaM pAnIyaM piva,8 so'pi vRddho nadImuttIrNacintayati ca-manAgapasarAmi / dIpa anukrama [54] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~183 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||5|| ___ niyukti: [90] prata sUtrAMka ||5|| uttarAdhyaNAgaM osarAmi, jAvesa khuDao pANiyaM piyai, mA me saMkAe na pAhitti egate paDicchai, jAva khuDato patto Na Na parISahApiyati, kei bhaNaMti-aMjalIe ukhittAe aha se ciMtA jAyA-piyAmitti, pacchA ciMtei-kahamahaM ee hAlAhale dhyayanam bRhadvRttiH jIve pivissaM ?, Na pIyaM, AsAe chinAe kAlagato, devesu uvavaNNo, ohi pautto, jAva khuDDagasarIraM pAsati, // 87 // tahiM aNupaciTTho, khaMtaM olaggati, khaMto'vi etitti patthito, pacchA teNa tersi deveNaM sAhUNaM goulANi viudhi hai yANi, sAhUpi tAsu baiyAsu takAINi giNhanti, evaM vaIyAparaMpareNa jAva jaNavayaM saMpattA, pacchilAe baIyAe teNa deveNa viTiyA pamhusAviyA jANaNanimittaM, ego sAhU Niyaco, pecchati viTiyaM, patthi vaiyA, pacchA tehiM NAyaM-sAditi, pacchA teNa deveNa sAhuNo baMdiyA, khaMto na baMdijo, to sarva parikahei, bhaNaha-eeNa|| 1 yAvadeSa kSullakaH pAnIyaM pibati, mA mama zaGkayA na pAsvatIti ekAnte pratIkSate, yAvatkSullakaH prAptaH nadI, na pibati, kecidbhaNanti-aja-12 [lAvutkSiptAyAmatha tasya cintA jAtA-pibAmIti, pazcAt cintayati-kathamahametAna hAlAhalAn jIvAn pAsye?, na pItam , AzAyAM chinnAyAM kAlagataH, deveSUtpannaH, avadhiH prayuktaH, yAvat kSullakazarIraM pazyati, tatrAnupraviSTaH, vRddhamavalagati, vRddho'pi etIti prasthitaH, pazcAttena devena tebhyaH sAdhubhyo gokulAni vikurvitAni, sAdhavo'pi tAsu prajikAsu takrAdIni gRhanti, evaM brajikAparamparakeNa yAvajjanapadaM sNpraaptaaHne7|| pazcimAyAM vrajikAvAM tena devena viNTiko vismAritA jJAnanimittam , eka sAdhurnivRttaH, pazyati viNTikA, nAsti jikA, pazcAttai-18 &Ati-sAdivyamiti, pazcAt tena devena sAdhavo vanditAH, vRddho na vanditaH, tataH sarva parikathayati, bhnnti-etenaaii| 3595 dIpa anukrama [54] JAMERatinintamational swaminary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~184 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM 2], mUlaM [1] / gAthA ||6|| ___ niyukti: [90] prata sUtrAMka ||6|| ahaM paricatto-tuma NaM pANiyaM piyAhitti, jadi me taM pANiyaM piyaM hontaM to saMsAraM bhamaMto, pddigto| evaM ahiyAseyavaM / ityavasitaH pipAsAparIpahaH, kSutpipAsAsahanakarzitazarIrasya ca nitarAM zItakAle zItasambhava iti tatparISahamAhacaraMtaM virayaM lUha, sIyaM phusai egyaa| nAivelaM vihannijA, pAvadiTTI vihannai // 6 // (sUtram) vyAkhyA-'carantam' iti grAmAnugrAma muktipathe vA brajantaM, dharmamAsevamAnaM vA, 'viratam ' agnisamArambhAdenivRttaM vigatarataM vA 'lUha'ti snAnasnigdhabhojanAdiparihAreNa rUkSaM, kimityAha-zRNAti iti zItaM, 'spRzati' | abhidravati, caradAdivizeSaNaviziSTo hi sutarAM zItena vAdhyate, 'ekadeti zItakAlAdau pratimApratipattyAdau vA, tataH kim ?-'na' naiva velA-sImA maryAdA seturityanarthAntaraM, tatazcAtIti zeSasamayebhyaH sthavirakalpikApekSayA jina18 kalpikApekSayA ca sthavirakalpAcAtizAyinI velA zaktyapekSatayA ca sarvadhAnapekSatayA ca zItasahanalakSaNA maryAdA dAtAM vihanyAt , ko'rthaH-apadhyAnasthAnAntarasarpaNAdibhiratikrAmet , kimevamupadizyata ityAha-pAsayati pAtaya-13 ti vA bhavAvarta iti pApA tAdRzI dRSTi:-buddhiraspeti pApadRSTiH 'vihannaI' iti sUtratvAdvihanti-atikrAmatyativelA 1 parityaktaH tvamidaM pAnIyaM piveti, yadi mayA tatpAnIyaM pItamabhaviSyattadA saMsAramanamiSyam , pratigataH, evamadhyAsitavyam / 2 nedaM padatrayaM pratyantare. dIpa anukrama [55] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~185 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||7|| dIpa anukrama [ 56 ] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||7|| niryuktiH [90...] adhyayanaM [2], uttarAdhya. miti prakramaH, ayamatra bhAvArtha:- pApadRSTirevoktarUpamaryAdAtikramakArI, tataH pApabuddhikRtatvAdasya sadbuddhibhiH parihAro vidheyaH, paThyate ca - 'nAivelaM muNI gacche, sucA NaM jiNasAsaNaM' tatra belA-khAdhyAyAdisamayAtmikA tAmabRhadvRttiH OM tikramya zItenAbhihato'hamiti 'muniH' tapakhI' na 'gacchet' sthAnAntaramabhisarpat, 'soce 'ti zrutvA Namiti vAkyAlaGkAre 'jinazAsanaM' jinAgamam-anyo jIvo'nyazca dehastItratarAzca narakAdiSu zItavedanAH prANibhiranubhUtapUrvA ityAdikamiti sUtrArthaH // 6 // anyaca - // 88 // Na me NivAraNaM asthi, chavittANaM na vijjai / ahaM tu aggiM sevAmi, ii bhikkhU na ciMtae // 7 // (sUtram ) vyAkhyAna 'me' mama nitarAM vAryate niSidhyate'nena zItavAtAdIti nivAraNaM-sodhAdi 'asti' vidyate, tathA chaviH - tvak trAyate - zItAdibhyo rakSyate'neneti chavitrANaM-vastrakambalAdi na vidyate, vRddhAstu nivAraNaM-vastrAdi tathA chaviH - vikU trANaM na vidyate na bhavati, asau hi zItoSNAdInAM grAhiketi vyAcakSate, ataH 'aha'mityAtmani|rdezaH tuH punararthaH, tadbhAvanA ca yeSAM nivAraNaM chavitrANaM vA samasti te kimiti agniM seveyuH ?, ahaM tu tadabhAvAdatrANaH tatkimanyatkaromItyagniM seve 'itI' yevaM 'bhikSuH yatiH 'na cintayet' na dhyAyet, cintAniSedhe ca sevanaM dUrApAstamiti sUtrArthaH // 7 // idAnIM layanadvAraM, tatra ca nAtivelaM munirgacchedityAdisUtrAvayavasU|citaM dRSTAntamAha Education intimation For Fans Only parISahAdhyayanam 2 ~ 186~ // 88 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||7|| dIpa anukrama [ 56 ] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||7|| niryukti: [91] adhyayanaM [2], Education intimation rAyagihaMmi vayaMsA sIsA cauro u bhaddabAhussa / vebhAragiriguhAe sIyaparigayA samAhigayA // 91 // vyAkhyA - rAjagRhe nagare vayasyAH ziSyAzcatvArastu bhadravAhorvaibhAragiriguhAyAM zItaparigatAH samAdhigatA ityakSarArthaH // 91 // bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taJcedam- rAyaMgihe Nayare cattAri vayaMsA vANiyagA sahabahiyayA, te bhaddavAhussa aMtie dhammaM socA padmaiyA, te suyaM bahuM ahijittA annayA kayAi egalavihArapaDimaM paDivannA, te samAvatIe viharaMtA puNovi rAyagihaM nayara saMpattA, hemaMto ya badRti, te ya bhikkhaM kAuM taiyAe porisIe paDiniyattA, tesiM ca vaibhAragiriMteNaM gaMtavaM, tattha paDhamassa giriguhAdAre carimA porisI ogADhA, so tattheva Tio, viyayassa ujjANe, tatiyassa ujjANasamIve, cautthassa nagaravbhAse ceva, tattha jo giriguhanbhAse tassa nirAgaM sIyaM so sammaM sahaMto samaMto a paDhamajAme caiva kAlagato, evaM 1 rAjagRhe nagare catvAro vayasthA vaNijaH sahavRddhAH, te bhadrabAhorantike dharmaM zrutvA prabrajitAH, te zrutaM badhIya anyadA kadAcit ekAkivihArapratimAM pratipannAH, te samApattyA ( bhavitavyatayA ) viharantaH punarapi rAjagRhaM nagaraM saMprAptAH, hemantaJca varttate, te ca mizrAM kRtvA tRtIyAyAM pauruSyAM pratinivRttAH teSAM ca vaibhAragirimArgeNa gantavyaM tatra prathamasya giriguhAdvAre caramA pauruNyavagoMDA, sa tatraiva sthitaH, dvitIyastrodyAne, tRtIyastrodyAnasamIpe caturthasya nagarAbhyAse caiva tatra yo giriguhAbhyAse tasya nirantarAyaM zItaM sa samyakU sahamAna: zramamANA prathamayAma eva kAlagataH evaM. For Patenty ww pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 187 ~ Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||8|| niyukti: [91...] bRhadvRttiH / prata sUtrAMka ||8|| uttarAdhya. jo nagarasamIve so cautthe jAme kAlagato, tesiM jo nagaramAse tassa nagaruNhAe na tahA sIaM teNa pacchA kAla- parIpahA gato, te sammaM kAlagayA, evaM samma ahiyAsiyatvaM jahA tehiM carahiM ahiyAsiyaM // idAnIM zItavipakSabhUtamuSNa || miti yadivA zItakAle zItaM tadanantaraM grISme uSNamiti ttpriisshmaah|| 8 // usiNaparitAveNa, paridAheNa tjio| priMsu vA paritAveNaM, sAyaM Na prideve||8|| (sUtram) vyAkhyA-uSNam-uSNasparzavat bhUzilAdi tena paritApaH tena, tathA 'paridAhena' pahiH khedamalAbhyAM vahinA | vA antazca tRSNayA janitadAhakharUpeNa 'tarjitaH' bhasito'tyantapIDita itiyAvat , tathA 'grISme vAzabdAt zaradi dAvA paritApena' ravikiraNAdijanitena tarjita iti sambandhaH, kimityAha-sAta' sukhaM, pratIti zeSaH, na parideveta . | kimuktaM bhavati ?-'nArIkucorukarapallayopagUDhaiH kvacitsukhaM prAptAH / kvacidaGgArajvalitaistIkSNaiH pakkAH sma nrkessu||1|| ityAdi paribhAvayan hA ! kathaM mama mandabhAgyasya sukhaM syAditi pralapet , yadvA-'sAta miti sAtahetuM prati, yathA hAhA! kathaM kadA vA zItakAlaH zItAMzukarakalApAdayo vA mama sukhotpAdakAH sampatsyanta iti na paridevateti sUtrArthaH18 // 8 // upadezAntaramAha // 89 // yo magarasamIpe sa caturthe yAme kAlagataH, teSAM yo nagarAbhyAse tasya nagaromaNA na tathA zItaM tena pacAtkAlagataH, te samyaka 4 kAlagatAH, evaM samyagadhyAsitavyaM yathA taizcanurbhirapyAsitam / dIpa anukrama [17]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~188 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||9|| niyukti: [12] prata sUtrAMka ||9|| upahAhitatto mehAvI,siNANaM nAbhipatthae / gAyaM na parisiMcejA,na vijijjA ya appyN||9|| (sUtram) vyAkhyA-'uSNAbhitaptaH' uSNenAtyantaM pIDito 'medhAvI' maryAdAnativartI 'sAna' zaucaM dezasarvabhedabhinnaM 'nA-1 bhiprArthayet ' naivAbhilapet , paThanti ca-'No'vi patthae ti aperbhinnakramatvAt prArthayedapi na, kiM punaH kuryAditi ?, tathA 'gAtraM' zarIraM 'na pariSiJcet ' na sUkSmodakavindubhirAdrIkuryAt , 'na vIjayeca' tAlavRntAdinA 'apparya'ti AtmAnam , athavA'lpameghAlpakaM, kiM punarvahniti sUtrArthaH // 9 // sAmprataM zilAdvAramanusmaran 'usiNaparitAveNe-' sAdisUtrAvayavasUcitamudAharaNamAhatagarAi arihamitto datto arahannao ya bhaddA ya / vaNiyamahilaM caittA tattami silAyale vihare // 12 // vyAkhyA-tagarAyAmarhanmitro datto'hanakazca bhadrA ca vaNigmahelA tyaktvA tapte zilAtale 'vihare'tti vyahApIditi gAthAkSarAthaiH // 92 / / bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyA, sa cAyamtaMgarA nayarI, tattha arihamitto nAma Ayario, tassa samIve datto nAma yANiyao bhaddAe bhAriyAe putteNa ya 1 tagarA nagarI, tatrAInminnanAmA AcAryaH, tasya samIpe datto nAma vaNikU bhadrayA bhAryayA putreNa dIpa anukrama [58] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~189 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||9|| dIpa anukrama [58] uttarAdhya. bRhaddhati: // 90 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [92] adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||9|| arahannaeMNa saddhiM pavaio, so taM khuDDagaM Na kayAi bhikkhAe hiMDAvera, paDhamAliyAIhiM kimicchaehiM poseti, so sukumAlo, sAhUNa appattiyaM, Na taraMti kiMci bhaNiuM / annayA so khaMto kAlagato, sAhUhiM do tinni vA divase dAu bhikkhassa oyArio, so sukumAlasarIro gimhe ubariM hiThThA ya ujjhati pAse ya, tiNhAbhibhUto chAyAe bIsamaMto pautthavatiyAe vaNiya mahilAe diTTho, orAlasukumAlasarIrottikAuM tIse tarhi ajjhovavAo jAo, ceDIe saddAvito, kiM maggasi ?, bhikkhaM, diNNA se moyagA, pucchito kIsa tumaM dhammaM karesi ?, bhaNai -suhanimittaM, sA bhaNai to mae caiva samaM bhoge bhuMjAhi, so ya uNheNa tajjio uvasaggijaMto ya paDibhaggo bhoge bhuMjati / so sAhUhiM sabahiM maggito Na diTTho appasAgAriyaM paviTTo, pacchA se mAyA ummattiyA jAyA puttasogeNa, NayaraM paribhamaMtI 1 cAnnakena sArdhaM pravrajitaH, sa taM kSullakaM na kadAcit bhikSAyai hiNDayati, prathamAlikAdibhiH krimicchakaiH poSayati, sa sukumAla:, sAdhUnAmaprItikaM, na taranti kiJcidbhaNim / anyadA sa vRddhaH kAlagataH, sAdhubhiH dvau zrIn vA divasAn datvA bhikSAvAyaghatAritaH, sa sukumAlazarIro grISme upari adhastAca dAte pArzvavoca, tRSNAbhibhUtazchAyAyAM vizrAmyan proSitapatikayA vaNigmahelayA dRSTaH, udArasukumAlazarIra itikRtvA tasyAstatrAbhyupapAto jAtaH, ceTacA zabditaH, kiM mArgayasi ?, bhikSAM, dattAstasmai modakAH, pRSTaH kathaM svaM dharma karoSi ?, bhaNati| sukhanimittaM sA bhaNati tadA mayaiva samaM bhogAn bhuGkSva, sa coSNena tarjitaH upasargyamANaJca pratibhagno bhogAn munakti / sa sAdhumiH sarvatra mArgitaH na dRSTo'lpasAgArikaM praviSTaH pazcAttasya mAtonmattA jAtA putrazokena, nagaraM paribhrAmyantI arhannakaM vilapantI yaM yatra pazyati For Fasten parIpahA dhyayanam 2 ~ 190 ~ // 90 // www.pincibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||9|| niyukti: [12] prata sUtrAMka ||9|| arahannayaM vilavaMtI jaM jahiM pAsai 'taM tahiM savaM bhaNati-atthi te koi arahannao diho ?, evaM vilavamANI bhamai, jAva annayA teNa putteNa oloyaNagaeNa diThThA, pacabhinnAyA, taheva oyarittA pAesu paDio, taM picchiUNa taheva satthacittA jAyA, tAhe bhaNNai-putta / pacayAhi, mA duggaiM jAhisi, so bhaNai-na tarAmi kArDa saMjamaM. jadi pr| aNasaNaM karemi, evaM karehi, mA ya asaMjao bhavAhi, mA saMsAraM bhamihisi, pacchA so taheva tattAe silaae| sapAovagamaNaM karei, muTutteNa sukumAlasarIro uNheNa cilAo, purvi teNa nAhiyAsio pacchA tenn'hiyaasito| evaM 4 ahiyAsiyacaM // uSNaM ca grISme tadanantaraM varSAsamayaH, tatra ca daMzamazakasambhava iti tatparISahamAha puTTho ya daMsamasaehiM, samare va mhaamunnii| nAgo saMgAmasIse va, sUre abhibhave prN||10||(suutrm) vyAkhyA-'spRSTaH' abhidrutaH 'caH' pUraNe daMzamazakaiH, upalakSaNatvAt yUkAdibhizca 'samare vatti 'edoduralopA 1 taM tatra sarva bhaNati-asti sa ko'pi (yena) annako dRSTaH, evaM vilapantI bhrAmyati, yAvadanyadA tena putreNa avalokanagatena dRSTA, pratyabhijJAtA, tathaivottIrya pAdayoH patitaH, taM prekSya tathaiva svasthacittA jAtA, tadA bhaNyate-putra ! prabraja, mA durgatiM yAsIH, sabhaNati-na zakromi || kartuM saMyama, yadi paramanazanaM karomi, evaM kuru, mA cAsaMyato bhUH, mA saMsAraM bhramIH, paJcAssa tathaiva taptAyAM zilAyAM pAdapopagamanaM karoti, muhUrtena sukumAlazarIra uSNena vilInaH, pUrva tena mAdhyAsitaH pazcAttenAdhyAsitaH / evamadhyAsitavyam / dIpa anukrama [58] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~191~ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |10|| dIpa anukrama [ 59 ] uttarAdhya. vRhadvRttiH // 91 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||10|| niryuktiH [92...] adhyayanaM [2], visarjanIyasyeti rephAt tataH sama eva tadagaNanayA spRSTAspRSTAvasthayostulya eva yadvA samantAdarayaH - zatravo yasmiMstatsamaraM tasminniti saMgrAmazirovizeSaNaM, veti pUraNe, 'mahAmuniH' prazastayatiH kimityAha-- 'jAgo saMgAmasIse ve 'ti ivArthasya vAzabdasya bhinnakramatvAnnAga iva-hastIva saMgrAmasya zira iva ziraH- prakarSAvasthA saMgrAmazirastasmin 'zUraH' parAkramavAn, yadvA zUro-yodhaH, tato'ntarbhAvitopamArthatvAdvAzabdasya ca gamyamAnatvAt zUravadvA'bhihanyAt ko'rthaH ? - abhibhavet 'paraM' zatrum, ayamabhiprAyaH - yathA zUraH karI yadvA yathA vA yodhaH zarastudyamAno'pi tadagaNanayA raNazirasi zatrUn jayati evamayamapi daMzAdibhirabhidryamAno'pi bhAvazatruM krodhAdikaM jayediti sUtrArthaH // 10 // yathA ca bhAvazatrurjetavyastathopadeSTumAha- Na saMtaseNa vArijA, maNaMpiNo paussae / uvehe no haNe pANe, bhuMjaMte maMsasoNie // 11 // (sUtram) vyAkhyA- 'na saMtraset' nodvijet, daMzAdibhya iti gamyate, yadvA'nekArthatvAddhAtUnAM na kampayettaistudyamAno'pi, ajJAnIti zeSaH, 'na nivArayet' na niSedhayet prakramAddezAdIneva tudato, mA bhUdantarAya iti, manaH- cittaM tadapi, AstAM vacanAdi, 'na pradUSayet' na praduSTaM kuryAt, kintu 'uvehe 'tti upekSeta- audAsInyena pazyed, ata eva na hanyAt 'prANAn prANinI 'bhuAnAn' AhArayato mAMsazoNitam, jayamihAzayaH - atyantabAdhakeSvapi daMzakA Education intimational For Fans at Use Only parISahAdhyayanam 2 ~ 192 ~ // 91 // www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||11|| ___ niyukti: [93] prata sUtrAMka ||11|| diSu-zRgAlavRkarUpaizca, nadadhioraniSThuram / AkSepatroTitastrAyu, bhakSyante rudhirokssitaaH||1|| kharUpaiH zyAmazava lAlapucchairbhayAnvitaiH / parasparaM virudhyadbhirvilupyante dizodizam // 2 // kAkarAmAdirUpaizva, lohatuNDaibalAnvihai taiH / vinikRSTAkSijihvAtrA, viceSTante mahItale // 3 // prANopakramaNeorairduHkhairevaMvidhairapi / AyuSyakSapite naiva, ni yante duHkhbhaaginH||4|| ityAdi, tathA asaMjJina ete AhArArthinazca bhojyameteSAM maccharIraM bahusAdhAraNaM ca yadi | bhakSayanti kimatra pradveSeNeti ca vicintayan tadupekSaNaparo na tadupaghAtaM vidadhyAditi suutraarthH||11|| idAnIM pathidvAraM, tatra 'spRSTo daMzamazakai rityAdisUtrasUcitamudAharaNamAhacaMpAe sumaNubhado juvarAyA dhammaghosasIsoya paMthaMmi masagaparipIyasoNio so'vi kAlagao // 13 // vyAkhyA-campAyAM sumanobhadro yuvarAjo dharmaghopaziSyazca pathi mazakaparipItazoNitaH so'pi kAlagata iti gAthAkSarAtheMH // 93 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyamtI caMpAe nayarIe jiyasanussa rapaNo putto sumaNabhaddo juvarAyA, dhammaposassa antie dharma soUNa niSipaNakA mabhogo paSaito, tAhe ceva egallavihArapaDimaM paDivanno, pacchA heTThAbhUmIe biharanto sarayakAle aDavIe paDimAgato RI 1 campAyAM nagaryA jitazatro rAjJaH putraH sumanobhadro yuvarAjaH, dharmadhoSasyAntike dharma zrutvA nirviSNakAmabhogaH pranajitaH, tadaiva ekAki-31 vihArapratigAM pratipannaH, pazcAdhobhUmau biharana zaratkAle'TavyA pratimAgataH dIpa anukrama [60] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~193 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||12|| _ niyukti: [93] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 92 // parISahAdhyayanam prata sUtrAMka ||12|| ratiM masaehiM khajai, so te Na pamajai, samma sahai, rattIe pIyasoNito kAlagato / evaM ahiyAseyavyaM // ityavasito dNshmshkpriiphH| adhunA acelaH saMstaistudyamAno yatra kambalAdyanveSaNaparona sthAdityacelaparIpahamAha- parijunnehi vatthehi, hokkhAmitti acele| aduvA sacelae hokkhaM, ii bhikkhu na ciNte||12||(suutrm) vyAkhyA-parijIrNaiH samantAt hAnimupagataiH 'vasvaiH' zATakAdibhiH 'hokkhAmitti' itirbhinnakramaH tato bhaviSyAmi 'acelakA' celavikalaH alpadinabhASitvAdeSAmiti bhikSurna vicintayet, athavA 'sacelakaH' celaanvito| bhaviSyAmi, parijIrNavakhaM hi mAM dRSTvA kazcit zrAddhaH sundaratarANi vakhANi dAsyatIti bhikSurna cintayet , idamukta bhavati-jIrNavastraH sanna mama prAkparigRhItamaparaM vastramasti na ca tathAvidho dAteti na dainyaM gacchet , na cAnyalAbhasambhAvanayA pramuditamAnaso bhavediti sUtrArthaH / / 12 / / itthaM jIrNAdivatratayA acelaM sthavirakalpikamAzrityAcelaparISaha uktaH, samprati tameva sAmAnyenAha egayA acelae hoi, sacele yAvi egyaa| eyaM dhammahiyaM NaccA, nANI No prideve||13||(suutrm) vyAkhyA-'ekadA' ekasmin kAle jinakalpapratipattau sthavirakalpe'pi durlabhavavAdau vA sarvathA celAbhAvena sa 1 rAnI mazakaiH khAdyate, sa tAn na pramArjayati, samyak sahate, rAtrau pItazoNitaH kaalgtH| evamadhyAsitavyam / dIpa SAGARLSSC- 29589 anukrama [61] C // 12 // JABERatinintamational wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~194 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| ___ niyukti: [93] prata sUtrAMka ||13|| ti vA cele vinA varSAdinimittamaprAvaraNena jIrNAdivastratayA vA 'acelaka' iti avastro'pi bhavati, paThyate ca acelae sayaM hoi'tti tatra khayam-Atmanaiva na parAbhiyogataH, 'sacelaH' savastrazcApyekadA sthavirakalpikatve tathA-14 vidhAlambanenAvaraNe sati, yadyevaM tataH kimityAha-etadi'tyavasthaucitsena sacelatvamacelatvaM ca dharmo-yatidharmaH tasmai hitam-upakArakaM dharmahitaM 'jJAtvA' ababuddhaya, tatrAcelakatvasya dharmahitatvamalpapratyupekSAdibhiH, yathoktam-"paMcahi ThANehiM purimapacchimANaM arahantANaM bhagavaMtANaM acelae pasatthe bhavai, taM jahA-appA pddilehaa1,| vesAsie rUbe 2, tave aNumae 3, lAghave pasatthe4, viule iMdiyaniggahe 5"tti, sacelatvasya tu dharmopakAritvamagyApracArambhanivArakatvena saMyamaphalatvAt , 'jJAnI' namA evaM prAyastiyanArakAH tadbhavabhayAdeva ca mayA santyapi vAsAMsyapA syanta ityevaM bodhavAno paridevayet , kimuktaM bhavati ?-acelaH san kimidAnIM zItAdipIDitasya mama zaraNamiti na | dainyamAlambeta iti sUtrArthaH // 13 // iha ca kecinmithyAtvAkulitacetasa idamitthaM mahArthakarmapravAdapUrvoddhRtahai prastutAdhyayanAdhItamapi sacelatvaM tathA-samyaktvajJAnazIlAni, tapazcetIha siddhaye / teSAmupagrahArthAya, smRtaM cIva|radhAraNam // 1 // jaTI kUrcI zikhI muNDI, cIvarI nagna eva ca / tapyannapi tapaH kaSTa, maulyAddhisro na siddhayati 4. 1 paJcabhiH sthAnaiH pUrvapazcimayorahatobhagavatoracelakatvaM prazastaM bhavati, tadyathA--arUpA pratyupekSA 1 vaizvAsikaM rUpaM 2 tapo'numataM 3 lAghavaM prazasta 4 vipula indriyanigrahaH 5 dIpa anukrama [62]] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~195 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| _ niyukti: [93] dhyayanam prata sUtrAMka // 13 // ||13|| uttarAdhya. // 2 // samyagajJAnI dayAvAMstu, dhyAnI yastapyate tapaH / nagnazcIvaradhArI vA, sa siddhayati mhaamuniH|| 3 // iti parISahAbRhadRttiH vAcakavacanAnUditaM cAnucitamityAhuH, tAn prati vaktumupakramyate-iha yo yadarthI na sa tannimittopAdAnaM pratyanArato, yathA ghaTArthI mRtpiNDopAdAnaM prati, cAritrArthinazca yatayastannimittaM ca cIvaramiti, na cAsyAsiddhatvaM, taddhi tasya / tadanimittatayA syAt , sA ca tatrAsya vAdhAvidhAyitayaudAsInyena vA ?, na tAvadvAdhAvidhAyitayA, yato'sau pacamapratavighAtakatvena saMsaktiviSayatayA kaSAyakAraNatvena vA ?, yadi paJcamavratavighAtakatvena, tadapi kutaH?, yuktita iti cet , nanviyaM khatantrA siddhAntAdhInA vA ?, yadi khatatrA tataH salomA maNDUkazcatuSpAttve satyutplutya gamanAt, 6 mRgavat , alomA vA hariNaH, catuSpAttve satyuplutya gamanAt, maNDUkavadityAdivana nirmUlayukteH sAdhyasAdhakahai| tvam , uktaM hi-"yatnenAnumito'pyarthaH, kushlairnumaatRbhiH| abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 1 // " siddhAntA dhInayuktistu tathAvidhasiddhAntAbhAvAdasambhavinI, athAstyasau 'gAme vA nagare vA appaM yA bahuM vA jAva no parigiNhejA' ityAdiH, tadanugRhItA yuktizca-yadyatparigrahakharUpaM tattadupAdIyamAnaM paJcamatratavidhAti, yathA dhanadhAnyAdi, parigrahakharUpaM ca cIvaramiti, nanvasiddho'yaM hetuH, tathAhi-parigrahakharUpatvamasya kiM mUrchAhetutvena dhAraNAdimAtreNa yA ?, yadi mUrchAhetutvena, zarIramapi mUrchAyA heturna vA ?, na tAvadahetuH, tasvAntaraGgatvena durlabhataratayA dIpa anukrama [62]] // 93 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~196~ Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| niyukti: [93] prata sUtrAMka 1 % ||13|| ca vizeSatastaddhetutvAd, uktaM ca-"aha kuNasi thulavatthAiesu muccha dhuvaM sarIre 'vi / akejadulabhatare kAhisi muccha viseseNa // 1 // " athAstu tannimittametat, tarhi cIvaravattasyApi kiM dustyajatvena muktyatayA pAna prathamata evaM parihAraH 1, dustyajatvena cet tadapi kimazeSapuruSANAmuta keSAzcideva ?, na tAvadazeSapuruSANAM, razyante hi bahavo vahipravezAdibhiH zarIraM parityajantaH, atha kepAzcit , tadA vastramapi keSAJcit dustyajamiti tadapi na parihArya, muktyaGgatApakSAzrayaNe ca kiMcIvareNAparAddham ?, tasyApi tathAvidhazaktivikalAnAM zItakAlAdiSu khAdhyAyAdhupaSTambhakatvena muktyaGgatvAd , abhyupagamya ca mUrchAhetutvamucyate-na hi nigRhItAtmanAM kvacinmUrchA'sti, taduktam-"sarvatthuvahiNA yuddhA, sNrkssnnprigghe| avi appaNo'pi dehammi, NAyaraMti mamAiuM (yN)||1||" ti, nApi dhAraNAdimAtreNa, evaM hi zItakAlAdau pratimApratipattyAdiSu kenacidbhaktyAdinopari kSiptasyApi cIvarasya parigrahatAprasaGgaH, atha tatra svayaMgrahAbhAvAdadoSaH, tarhi khayaMgrahaH parigrahatve hetuH, tathA ca kuNDikAyapi nopAdeyaM, dRSTeSTavirodhi cedam , atha taMtra mUrchAyA abhAvAdaparigrahatvam , evaM sati saMyamarakSaNAyopAdIyamAne cIvare tadabhAvAttadastu, ___ 1 atha karoSi sthUlavastrAdiSu mUrchA bhuvaM zarIre'pi / akeyadurlabhatare kariSyasi mULa vizeSeNa // 1 // 2 mU hetuH zarIraM 43 sarvatropadhinA buddhAH, saMrakSaNaparigrahe / apicAtmano'pi dehe nAcaranti mamAyitum (tam ) // 1 // % dIpa anukrama [62]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~197 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| _ niyukti: [93] prata sUtrAMka ||13|| uttarAdhya. uktaM ca-"pi yat va pAya vA, kavala pAyapusaNaM / taMpi saMjamalajaTTA, dharati pariharaMti ya // 11 // " / atha saMsa-18 parIpahAbRhadvRttiH dhyayanam tiviSayatayA, yadyevamAhAre'pi sA kimasti nAsti kA?, na tAyannAsti, kRmikaNDUpadAdhutpAtasya tatra pratiprANi | pratItatvAt , athAsti paraM yatanayA na doSaH, taditaratrApi tulyaM / kapAyakAraNatvena cet , tatkimAtmanaH pareSAM | // 94 // vA?, yadyAtmanastadA zrutamapi keSAJcidahaGkArahetutvena kapAyakAraNamiti tadapi nopAdeyaM syAt , atha vive kinAra na tadahatihetuH, "prathamaM jJAnaM tato daye"ti nItito dharmopakAri ceti tadupAdAnaM, cIvare'pi samAnametat , atha cIvarakha dharmAnupakAritvAdatulyatA, nanu kuta etadavasitaM, kimacIvarAstIrthakRta iti zruteruta jinakalpAkarNa-14 sanAt 'jitAcelaparIpaho muni' riti vacanato vA?, na tAvadAyo vikalpaH, sUtre hi tIrthakRtAmacIvaratvaM kadAci-|| tatsarvadA vA ?, kadAciceko vA kimAha , kadAcidasmAkamapyasyAbhimatatvAt , atha sarvadA, tanna, 'save'vi egadU seNa niggayA jiNavarA u cauvIsa' miti vacanAt , atha tatra 'egadoseNaM' tipAThaH, sarve'pi saMsAradoSaNa ekena / nigetA itikRtvA, nanvevamanavasthA, sarvatra sarvairapi khecchAracitapAThAnAM sukaratvAt , kiM ca-tIrthakRtAmacIvaratve | teSAmeva taddharmopakArIti nizcayo'stu, nApareSAM, na hi yadeva teSAM dharmopakAri tadevetareSAmapi, anyathA yathA na 94 // bA 1 yadapi vastraM vA pAtraM vA, kambalaM pAdaprocchanam / tadapi saMyamalajjArtha, dhArayanti paribhujanti ca // 1 // 2 sarve'nyekadUpyeNa nirgatA| jinavarAstu cturviNshtiH| dIpa anukrama [62]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~198~ Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| ___ niyukti: [93] prata sUtrAMka ||13|| te paropadezataH pravarttante yathA ca chadmasthAvasthAyAM paropadezaM dIkSAM vA na prayacchanti, tathA'nyairapi vidheyamiti mUladaccheda eva tIrthasya, uktaM ca-"na parovaesavisayA Na ya chaumatthA parovaesapi / deti na ya sissavaggaM dikkhaMti ji NA jahA sce||1|| taha sesehi ya savvaM karja jai tehiM savasAhammaM / evaM ca ko titthaM ?Na cedacelatti ko gAho', // 2 // " atha jinakalpAkarNanAt , tatra hi na kiJcidupakaraNamiti cIvarasyApyabhAvaH, tathA ca na tasya dhadopakAritA, nanu jinakalpikAnAmupakaraNAbhAvaH pravAdataH Agamato vA?, na tAvadAdyapakSo, na hi vasati kilAtra vaTavRkSe rakSa ityAdinirmUlaprapAdAnAM pramANatA, nApyAgamataH, teSAmapi tatra zaktyapekSayopakaraNapratipAdanAt , taduktam-"jiNappiyAdao puNa sobahao sbkaalmegNto| uvagaraNamANamesiM purisAvekkhAe~ bahubheyaM // 1 // " athavA astu jinakalpikAnAmupakaraNAbhAvaH, tathApi dhRtizaktisaMhananazrutAtizayayuktAnAmeva tatratipattiH atha rathyApurudoSANAmapi ', yadyAdho vikalpastatkimevaMvidhAH sampratyapi santi na vA ?, santi cedupalabdhilakSaNaprApsA upalabhye ran , anupalabdhilakSaNaprAptAzca kutaH sattvena nizcIyante ?, atha na santi, tAdRzAmeva jinakalpapratipattiH, tahi || | 1 na paropadezaviSayA na pa chandAsthAH paropavezamapi / dadati na ca ziSyavarga dIkSayanti jinA yathA sarve / / 1 / / tathA zeSarapi sarva kArya dAyadi taiH sarvasAdharmyam / evaM ca kutastIrtha ? na cedacelA iti ka AgrahaH / // 1 // 2 jinakalpikAdayaH punaH sopadhayaH sarvakAlamekA taH / upakaraNamAnameteSAM puruSApekSayA bahubhedam // 1 // dIpa anukrama [62]] CAT pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~199~ Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [62] uttarAdhya. bRhadvRttiH / / 95 / / [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||13|| niryukti: [93] adhyayanaM [2], vRthaiva "marNaparamohipulAe AhAraga khavaga usame kappe / saMjamatiya kevali sijjhaNA ya jaMbummi vocchinnA // 1 // " ityAsavacanAnAzrayaNaM, yadi tu rathyApuruSANAmapIti kalpyate, tirazcAmapi tatkalpanA'stu, atha dezaviratibhAja eva ta iti na teSAM tatpratipattiH, tarhi sarvaviratistatkAraNaM, tathA ca tadvatA ekena yatkRtaM tatkimakhilairapi tadvadbhirAca| raNIyamatha tathAvidhazaktiyuktaireva ?, yadyAdyo vikalpastadaikasmin mAsapaNmAsAdikaM tapaJcaratyanyairapi tacaraNIyaM syAd, | atha dvitIyaH pakSastarhi jinakalpo'pi tathAvidhazaktiyuktaireva pratipattavyaH, atha tathAvidhazaktivikalAnAM tattapazcaratAM bahutaradoSasambhava iti na tacaraNaM, tadihApi tulyaM, tathAhi --sambhavatyevedAnIntanayatInAM tathAvidhazaktisaMhananacikalatayA himakaNAnuSaktazItAdiSu bahuta ra doSahetu kamabhyArambhAdikaM tathA tathAvidhAcchAdanAbhAvataH zItAdikheditAnAM zubhadhyAnAbhAvena samyaktvAdivicalanam uktaM ca vAcakaiH - "zItavAtAtapairdezairmaza kaizcApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAnaM, na samyak saMvidhAsyati // 1 // " yaca 'jitAcelaparIpaho muni' riti vacanato na cIvaraM dha maMpikArIti, tatra jitAcelaparISahatvaM celAbhAvenaivAhozcideSaNAzuddhatatparibhogenApi 1, yadi celAbhAvenaiva tataH kSutparISaha jayanamapyAhArAbhAvenaiveti vratagrahaNakAla evAnazanamAyAtam, etaca bhavato'pi nAbhimataM, tataH parizuddhopabhogitayA jitAcelaparISahatvamiti dvitIya eva pakSaH, sa cAsmatpathavattyaiveti na kuto'pi cIvarasya dharmAnu1 manaH (paryAyaH) paramAvadhiH pulAka AhArakaH kSapaka upazamakaH (jina) kalpaH / saMyamatrikaM kevalitvaM siddhiya jambo vyucchishaaH||1|| Education intol For Fans Only parIpahAdhyayanam 2 ~200~ // 95 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [62] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [93] adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| upakAritvanizcayaH, atha pareSAM kapAyakAraNatvena cAritrabAdhakatvaM cIvarasya, tarhi dharmAdayo'pi kasyacit kaSAyakAraNaM na vA ?, na tAvanna, te'pi kasyacitkaSAyahetava iti cIbaravatte'pi hAtavyAH, Aha ca-"aMtthi ya kiM kiMcijae jassa va kassa va kasAyabIjaM taM / vatyuM Na hoja ? evaM dhammo'vi tume Na gheto // 1 // jeNa kasAyaNimittaM jiNo'vi gosAlasaMgamAINaM / dhammo dhammaparAvi ya paDiNIyAgaM jiNamayaM ca // 2 // athaiSAM muktyaGgatayA kapAyahetutve'pi na heyatA, tadihApi samAnam uktaM ca vAcakasiddhasenena - "mokSAya dharmasiddhayarthaM zarIraM dhAryate yathA / zarIradhAraNArtha ca, bhaikSagrahaNamiSyate // 1 // tathaivopagrahArthAya pAtraM cIvaramiSyate / jinairupagrahaH sAdhoriSyate na * parigrahaH // 2 // " ityAdi / audAsInyenApi na cIvarasya cAritraM pratyanimittatA, tasya tadupakAritvAt yaca yatropakAri na tattasminnudAsInaM yathA tantvAdayaH paTe, cAritropakAri ca cIvaraM, tathAhi-saMyamAtmakaM cAritraM, na ca tasya tatparihAreNa zuddhirasti, Agamazca - "kiM saamovayAraM karei vatthAha jaha maI sunnsu| sIyattANaM tANaM jalaNataNaga 1 asti ca kiM kiJcit jagati yasya vA kasya vA kaSAyavIjaM tat / vastu na bhavet ? evaM dharmo'pi tvayA na prahItavyaH // 1 // yena kaSAyanimittaM jino'pi gozAlasaMgamakAdInAm / dharmo dharmaparA apica pratyanIkAnAM jinamataM ca ||2|| 2 kiM saMyamopakAraM karoti vastrAdi yadi matiH zRNu / zItatrANaM trANaM jvalanatRNagatAnAM savAnAm // 1 // tathA nizi catuSkAlaM svAdhyAyabhyAnasAdhanasRSINAm / himamahikAvarSA'vazyAyarajaAdirakSAnimittaM tu // 2 // Education intol Forest Use Only www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 201~ Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| niyukti: [94-97] prata sUtrAMka ||13|| uttarAdhya. yANa sattANaM // 1 // taha nisi cAukAlaM sajjhAyajjhANasAhaNamisINaM / himamahiyAvAsosArayAirakkhANimittaM | parIpahA tu // 2 // " ityataH sthitametat-cAritranimittaM cIvaramiti nAsiddhatA hetoH, viruddhatvAnakAntikatve tUktAnusArataH dhyayanam bRhadvRttiH " parihattevye / tatazca 'nigrnthaanaamgljnyaanyutaistiirthkRdviruktaani| samyaganatAni yasmAnnagranthyamataH prazaMsanti // 1 // rAgAdyapacayahetuM nairgrandhyaM khapravRttitasteSAm / tadRddhirato'vazyaM vakhAdiparigrahayutAnAm // 2 // ' ityAdi durmatiparispa-18 TanditamapakarNanIyam // samprati 'mahalettidvAraM, tatra ca 'eyaM dhammahiyaM na.' tyAdisUtrasacitaM dRSTAntamAha vIyabhaya devadattA gaMdhAraM sAvayaM paDiyarittA / lahai sayaM guliyANaM pajjoeNa nnii(nnaanni)ojenniN||9|| dahaNa ceDimaraNaM pabhAvaI pavaittu kAlagayA / pukkharakaraNaM gahaNaM dasaurapajoyamuyaNaM ca // 95 // mAyA ya rudasomA piyA ya nAmeNa somadevatti |bhaayaa ya phaggurakkhiya tosaliputtA ya AyariyA // 96|| siMhagiri bhaddagutte vayarakkhamaNA paDhittu puvagayaM / pavAvio ya bhAyA rakkhiyakhamaNehi janao y||17|| | vyAkhyA-vItabhaye devadattA gandhAraM zrAvakaM pratijAgarya labhate zataM gulikAnAM pradyotenAnItojayinI, dRSTvA | ceTImaraNaM prabhAvatI prAjya kAlagatA puSkarakaraNaM grahaNaM dazapurapradyotamocanaM ca, mAtA ca rudrasomA pitA ca nAnA dIpa anukrama [62]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~202 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| niyukti: [94-97] 4 - 0 6 0- prata -- sUtrAMka - ||13|| - - somadeva iti bhrAtA ca phalgurakSitaH tosaliputrAzcAcAryAH siMhagiribhadraguptAbhyAM ca vajrakSamaNAtpaThitvA pUrvagataM pratrAjitazca bhrAtA rakSitakSamaNairjanakazceti gAthAcatuSTayAkSarArthaH // 94-95-96-97 // bhAvArthastu vRddhasampradAyA18davaseyaH, sa cAyam-jIvasAmipaDimAyattavayaM dasapuruSpattiM ca mANiUNaM tAva bhANiyacaM jAva ajavayarasAmiNo sa yAse Nava puvANi dasamassa ya puvassa kiMci ahijiUNa ajjarakRkhiyA dasapurameva gayA, tattha sabo sayaNavaggo pacApito-mAyA bhAyA bhagiNI,jo so tassa khaMto so'vi tesiM aNurAgeNaM tehiM ceva sammaM acchada, No puNa liMgaMga |gaNhai lajAe, kiha samaNato pavaissaM 1, itthaM mama dhUyAto suNhAto NatugIto, tArsi purato Na tarAmi Nagyo acchiu~, evaM so tattha acchai, bahuso AyariyA bhaNaMti, tAhe so bhaNati-jaha mama juvalaeNaM kuMDiyAe chatteNaM uvaNAhi jannobaieNa ya samaM padhAveha to paghayAmi,pacaito so puNa caraNakaraNasajjhAyaM aNuyattehi gihAviya 1 jIvatsvAmipratimAvaktavyatAM dazapurotpatti ca bhaNitvA tAvadbhaNitavyaM yAvadAryavasvAminaH sakAze nava pUrvANi dazamasya ca pUrvasya | | kiJcidadhItyAryarakSitA dazapurameva gatAH, tatra sarvaH khajanavarga:pravAjita:--mAtA bhrAtA bhaginI, yaH sa teSAM pitA so'pi teSAmanurAgeNa|| | tatrava samyak tiSThati, na punarliGgaM gRhAti lajayA, kathaM zramaNakaH prabrajiSyAgi, atra mama duhitara: snuSA natAraH, tAsa purato na zakomi| namnaH sthAtum , evaM sa tatra tiSThati,bahuza AcAryA bhaNanti, tadA sa bhaNati-yadi mAM yugalakena kuNDikayA chatreNa upAnadyAM yajJopavIvena / |pa samaM pratrAjayata tadA prajAmi, prabajitaH sa punazcaraNakaraNasvAdhyAyamanuvartayaddhiprAhayitavyaH, --- % dIpa anukrama [62]] % - E wwwjaindiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~203 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [62] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 97 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||13|| niryukti: [94-97] adhyayanaM [2], vo, tAhe te bhaNati -acchaha tumbhe kaDipaTTaeNaM, so'vi thero bhaNai chattaNaM viNA Na tarAmi acchiuM chattaryapi, karageNa viNA dukkhaM uccArapAsavarNa vosiriu, baMbhasuttagaMpi acchautti, avasesaM savaM pariharai / annayA ya cehayAI vaMdiuM gayA, AyariyA veDagaruvANi gAhaMti, bhaNaha-save vaMdAmo evaM chattailaM motuM, evaM bhaNito, tAhe so jANati - ime mama puttA suyA ya vandijaMti, ahaM kIsa na vaMdijjAmi 1, tAhe bhaNati - kimahaM apavaiotti ?, tANi bhAMti kiM pacaiyagANovANaha karagabaMbhasuttachattagANi bhavaMti ?, tAhe so jANati eyANivi mamaM paDicoeMti, tA chaDDemi, tAhe puttaM bhaNati alAhi puttagA! chatteNaM, tAhe te bhAMti alAhi, jAhe unhaM hohiti tAhe kappo ubariM karehatti, evaM tANi motuM karailaM, tattha se putto bhaNati mattaNaM caiva sannAbhUmiM gammada, evaM jannovaiyaM ca muyaha, 1 tadA te bhaganti tiSThata yUyaM kaTIpaTTakena, so'pi sthaviro bhaNati-chatreNa vinA na zaknomi sthAtuM, chatramapi karakeNa vinA du:khamuccAraprabhavaNaM vyuttraSTuM brahmasUtramapi tiSThatviti, avazeSaM sarva pariharati / anyadA ca caityAni vandituM gatAH, AcAryAzceTa (Dimbha) rUpANi grAhayanti, bhaNata- sarvAn bandAmahe ekaM chatriNaM muktvA, evaM bhaNitastadA sa jAnAti ime mama putrA naptArazca vanyante, ahaM kathaM na bandhe 1, tadA bhaNati kimahamaprabrajita iti ?, tAni bhaNanti kiM pratrajitAnAmupAnatkarakajahmasUtraNtrANi bhavanti ?, tadA sa jAnAti etAnyapi mAM praticodayanti tat yajAmi, tadA putraM bhaNati - ache putra ! chatreNa tadA te bhaNanti alaM, yadoSNaM bhaviSyati tadA kalpaM upari kuryA iti, evaM tAni muktvA karakavantaM tatra tasya putro bhaNati mAtrakeNaiva saMjJAbhUmiH gamyate, evaM yajJopavItaM ca muJcati, Education intol For any parISahA dhyayanam 2 ~204~ // 97 // www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| niyukti: [94-97] prata sUtrAMka ||13|| tAhe AyariyA bhaNaMti-ko cA amhe na jANai jahA baMbhaNA, evaM tANi teNa mukkANi, pacchA tANi puNo bhaNaMtisace caMdAmo mottUNa kaDipaTTailaM, tAhe so ruTo bhaNati-saha ajjayapajjaehiM mA bandaha, anne baMdihati mamaM, evaM kaDipaTTayaM na chaDemi, tattha ya sAhU bhattapaccakkhAyato, tAhe tassa nimittaM kaDipaTTabosiraNaThyAe AyariyA bhaNaMti -eyaM mahAphalaM havai jo sAdhu vahai, tattha ya paDhamapabaiyA sanniyA-tume bhaNijaha-amhe evaM vahAmo, evaM te uba TTiyA, tattha ya AyariyA bhaNaMti-amhaM sayaNavaggo mA NijjaraM pAvau ?, bho tumbhe ceva save bhaNaha amhe ceva vahAmo, hatAhe so thero bhaNati-kiM puttA! ettha bahutarayA NijjarA, AyariyA bhaNaMti-bAda, kiM etya bhaNiyacaM ?, tAhe Aso bhaNati-to khAi ahaMpi vahAmi, AyariyA bhaNaMti-ettha uvasaggA uppajaMti, ceDarUvANi laggati, 1 tadA AcAryA bhaNanti-ko bA'smAn na jAnAti yathA brAhmaNAH, evaM tAni tena mukkAni, pazcAttAni punarbhaNanti-sarvAn vandAmahe | muktvA kaTIpaTTakavantaM, takSA sa ruSTo bhaNati-saha AryakAryakaiH (pitRpitAmahai:) mA vandidhvam , anye vandiSyante mahyam , etaM kaTIpaTTakaM na chardayAmi, tantra ca sAdhuH pratyAkhyAtabhaktaH, tadA tannimittaM kaTIpaTTakavyutsarjanArthAya AcAryA bhaNanti-etat mahAphalaM bhavati yassAdhuM vahati, tatra ca prathamaprabajitAH saMjJitAH (saMketitAH)-yUyaM bhaNeta-vayaM vahAma enam , evaM te upasthitAH, tatra cAcAryA bhaNanti-asmAkaM khajana-1 vargo mA nirjarAM prApat tato yUyaM sarve bhaNatha-vayameva vahAmaH, tadA sa sthaviro bhaNati-kiM putra ! atra bahutarA nirjarA, AcAryA bhaNanti-bAda, kimatra bhaNitavyaM , tadA sa bhaNati-tat kathayAmapi vahAmi, AcAryA bhaNanti-atropasargA utpadyante, ceTarUpANi laganti dIpa anukrama [62]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~205 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||13|| niyukti: [94-97] * * uttarAdhya. bRhadvRttiH // 98 // * prata sUtrAMka ||13|| % % yadi tarasi ahiyAsiu~ vahAhi,aha NAhiyAsesi tAhe amhaM na suMdaraM bhavati, evaM so thiro kao, jAhe so ukkhitto parISaDAsAhU maggao vacai, pacchao saMjaIo ThiAto, tAhe khuDDagA bhaNiA-etAhe kaDipaTTayaM muyaha, tAhe so muttumAraddho, dhyayanam tAhe annehiM bhaNio-mA mocihi,tattha se anneNa kaDipaTTao purao kAUNa doreNa baddho,tAhe so lajio taM vahai, maggao mama picchaMti suNhAo a, evaM teNavi upasaggo uDiottikAUNa cUrTa, pacchA Agato taheba, tAhe AyariyA bhaNati-kiM aja khaMtA! imaM, tAhe so bhaNai-soesa abja putta ! uvasaggo uvaDio, ANeha sADayaM, tAhe bhaNai |-kiM va sADaeNaMti ?, jaM daTThavaM taM diTuM, colapaTTao ceva me bhavau, evaM tA so colapaTuMpi gihaavio| teNa purva acelaparIsaho nAhiyAsito pacchA'hiyAsiotti // acelasya cApratibaddhavihAriNaH zItAdibhirabhibhUyamAnatvenAratirapyutpadyetAtastatparIpahamAha 1 yadi zatoSyadhisoDhuM vaha, atha nAghisahase tadA'smAkaM na sundaraM bhavati, evaM sa sthiraH kRtaH, yadA sa urikSaptaH sAdhurmArgataH prajAti, pazcAt saMvatyaH sthitAH,tavA kSulakA bhaNitAH-adhunA kaTIpaTTakaM muJcata, tadA sa moktumArabdhaH, tadA'nyairbhaNita:-mA mucaH, tatra tasyAnyena kaTI-1 paTTakaH purataH kRtvA davarakeNa baddhaH tadA sa latritataM vahati, pRSThato mama pazyanti snuSAzca,evaM venApi upasarga usthita itikatvA vyUha, pshcaadaag-14||18|| tastathaiva, tadA''cAryA bhaNanti-kimadya pitaridam , tadA sa bhaNati-sa eSo'dya putra ! upasarga utthitaH, Anayata zATaka, tadA bhaNati-ki kA zATakeneti, yaiSTavyaM tadRSTa,colapaTTaka eva meM bhavatu,evaM tAvatsa colapaTTakamapi maahitH| tena pUrvamacelaparISaho nAdhyAsitaH, pazcAdhyAsitaH / / * dIpa anukrama [62] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~206~ Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||14|| niyukti: [94-97] prata sUtrAMka ||14|| gAmANugAmaM rIyaMtaM, aNagAramakiMcaNaM / araI aNuppavise, taM titikkhe parIsahaM // 14 // (sUtram) vyAkhyA-prasate buddhAdIn guNAn iti grAmaH sa ca jigamiSitaH anugrAmazca-tanmArgAnukUlaH ananukUlagamane / prayojanAbhAvAd prAmAnugrAmaM, yadvA grAmazca mahAn aNugrAmazca sa eva laghuAmANugrAmam , athavA-grAmamiti rUDhizabdatvAdekasmAdAmAdanyo grAmaH tato'pi cAnyo grAmAnugrAmamucyate, nagaropalakSaNametat , tato nagarAdIMzca, kimi-la tyAha-rIyaMta ti tibyatyayAdrIyamANaM-viharantam 'anagAram' uktasvarUpam 'akiJcanaM' nAsya kiJcana pratibandhA spadaM dhanakanakAvastItyakiJcano-niSparigrahaH, tathAbhUtam 'aratiH' uktarUpA 'anuprapizet' manasi labdhAspadA d bhavet , 'ta'mityaratisvarUpaM titikSeta' saheta parISaha miti sUtrArthaH // 14 // tatsahanopAyamevAha-- araI piTuo kiccA,virao aayrkkhie| dhammArAme nirAraMbhe,uvasaMte muNI care // 15 // (sUtram) vyAkhyA-'arati' saMyamaviSayAM mohanIyakarmaprakRtirUpAM pRSThataH kRtvA ko'rthaH 1-dharmavighnaheturiyamitimatyA tiraskRtya, kimityAha-'virataH' hiMsAdibhya uparataH, AtmA rakSitaH durgatihetorapadhyAnAderanenetyAtmarakSitaH, 18 AhitAmyAdiSu darzanAt ktAntasya paranipAtaH, Ayo vA-jAnAdilAmo rakSito'nenetyAyarakSitaH, dharma-zrutadha-3] dau AGityabhivyAptyA ramate-ratimAn bhavatIti dharmArAmaH, vadvA-dharma eva satatamAnandahetutayA pratipAlyatayA dIpa anukrama [63] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~207~ Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||15|| niyukti: [98-99] prata sUtrAMka uttarAdhya. vA ArAmo dharmArAmastatra, sthita iti gamyate, nirgata ArambhAd-asatkriyApravartanalakSaNAt nirArambhaH 'upazAntaHparISahAkrodhAdyupazamAt 'muniH' sarvaviratipratijJAtA caret, 'paMliocamaM jhijai sAgarovamaM, kimaMga puNa manjha ima | dhyayanam bRhadvRttiH maNoduI ti vicintayansaMyamAdhyani yAyAt, na punarutpannAratirapi avadhAvanAnuprekSI bhaved / iha ca viratAdi-Tri // 99 // vizeSaNAni aratitiraskaraNaphalatayA, yadvA yata eva virato'ta evAtmarakSita ityAdihetuphalatayA neyAnIti sUtrArthaH 4 // 15 // idAnIM tApasadvAramanusmaran 'araI aNuppavese' ityaadisuutrsuucitmudaahrnnmaah| ayalapure juvarAyA sIso rAhassa nagarImujeNiM / ajjA rAhakhamaNA purohie rAyaputto ya // 98 // kosaMbIe siTThI AsI nAmeNa tAvaso tahiyaM / mariUNa sUyaroraga jAo puttassa puttotti // 99 // ___ vyAkhyA-acalapure yuvarAjaH ziSyo rAdhasya nagarImujjayinIm AryA rAdhakSamaNAH purohito rAjaputrazca kauzAmbyAM |zreSThI AsInnAmnA tApasaH tatra mRtvA 'sUyarorago' ci supo lopaH zUkara urago jAtaH putrasya putra iti gAthAdvayA // 99 // kSarArthaH // 98-99 // etadarthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam1 palyopamaM kSIyate sAgaropamaM kimaGga punarmamedaM manoduHkhamiti / *-*-5255**625*** ||15|| dIpa anukrama [64] wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~208~ Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM 2], mUlaM [1] / gAthA ||15|| niyukti: [98-99] prata sUtrAMka ||15|| | acalapuraM nAma pativANaM, tattha jiyasattU rAyA, tassa putto juvarAyA, so rAhAyariyANa aMtie pnycio| soya annayA viharaMto gato tagaraM nagariM, tassa ya rAhAyariyassa sajhaMtevAsI ajarAhakhamaNA NAma ujeNIe viharaMti, datao AgayA sAhuNo tagaraM, gayArAhasamIvaM, te pucchiyA-niruvasaggati, bhaNaMti-rAyaputto purohiyaputto ya pAhiti,* hai tassa juvarAyapavatiyagassa so rAyaputto bhattijato, mA saMsAraM bhamihititti ApucchiUNa Ayarie gao ujeNiM, bhikkhavelAe uggAheUNa paDito, AyariehiM bhaNio-acchAhi, so bhaNai-na acchAmi. navaraM dAeha taM paDaNIya-12 gharaM, celago bhaNio-vaca dAehi, teNa dAiyaM, so tattha gato, vIsatyo paviThTho, tattha te do'vi acchaMti, te taM picchiUNa uThThiyA, teNayi mahayA saddeNaM dhammalAbhiyaM, te bhaNaMti-aho! laTuM pacAyago amhaMteNa gato, vaMdAmotti, 1 acalapuraM nAma pratiSThAna, tatra jitazatrU rAjA, tasya putrI yuvarAjaH, sa rAdhAcAryANAmantike prabajitaH / sa cAnyadA biharana gatasAgarAM nagarI, tasya ca rAdhAcAryasya sadyo'ntevAsinaH AryarAdhakSamaNA nAmojjayinyAM viharanti tata AgatAH sAdhavastagarAM,gatA rAghasamIpaM, te pRSTA nirupasargamiti, bhaNanti-rAjaputraH purohitaputrazca bAdhete, tasya yuvarAjapatrajitasya sa rAjaputro bhAtRvyaH, mA saMsAra bhramIdityApRcchayAcAryAn gava ujjayinI, bhikSAvelAyAmudrAya prasthitaH, AcArya Nita:-tiSTha, sa bhaNati-na tiSThAmi, paraM darzayatta tadU pratyanI kagRhaM, kSullako bhaNita:-praja darzaya, tena darzitaM, sa tatra gataH, vizvastaH praviSTaH, tatra tau dvAbapi tiSThataH, tau taM prekSyotthitI, tenApi || mahatA zabdena dharmalAmitaM, sau bhaNataH-aho laSTaM praprajito'smAkaM mArgeNAgataH, vandAvaha iti, dIpa anukrama [64] % % % JAREutarunintamatumad Foto wwwjanmitrary.org pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], malasUtra[4] uttarAdhyayanAni mulaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~209 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||15|| niyukti: [98-99] prata sUtrAMka ||15|| uttarAdhyA bhaNati te-AyariyA ! sunbhe gAiuM jANaha ?,teNa bhaNiyaM-AmaM jANAmo, tumbhe vAeha,te ADhattA, jAya Na jANaMti, parISahA dAteNa bhaNNai-erisagA ceva tumbhe koliyagA, Na kiMci jANaha, te ruTTA uddhAiyA, teNa ghettuM tesiM NijaddhaM jANata- dhyayanam bRhadvRttiH eNa sabe saMdhI khoiyA, paDhama tAva piTTiyA, te hammaMtA rADi kareMti, pariyaNo jANai-so esa pabaio hammatolA // 10 // rADi karei, so'vi gato, pacchA tehiM divA, Navi jIvaMti, Navi marati, NavaraM NirikukhaMti ekeka diTTIe, pacchA raNNo siTuM purohiyassa ya-jahA ko'vi pavaiyago,teNa do'vi jaNA saMkhaletUNa mukkA, pacchA rAyA sababaleNAgato pa-11 baigANa bhUle, so'vi sAhU ekapAse acchA pariyaTuMto, rAyA AyariyANaM pAe paDio, pasAyamAvajaha, Ayario maNai-ahaM na yANAmi, mahArAya ! itya ego sAhU pAhuNo, jai paraM teNa hojA, rAyA tassa mUlamAgato, pacabhi 1 bhaNatastI-AcAryA ! yUyaM gAtuM jAnItha, tena bhaNitam-om jAnImaH, yuvA vAdayataM, tAvATato, yAvanna jAnItaH, tena bhaNyeteetAdRzAveva yuvAM kolikI, na kizcijAnIyaH, tau ruSTau uddhAvito, tena gRhItvA tayoH niyuddhaM jAnatA sarve sandhayo visaMyojitAH, prathamaM tAvatpiTTitau, tau hanyamAnau rATI kurutaH, parijano jAnAti sa eSa prabajito hanyamAno rATI karoti, so'pi gataH, paJcAttaidRSTI, naiva jIvato naiva niyete, para nirIkSete ekaikaM dRSTyA, pazcAd rAje ziSTaM purohitAya ca-yathA ko'pi prabajitaH, tena dvAvapi janau vizva- // 10 // halayya muktI, pazcAd rAjA sarvabalenAgataH pratrajitAnAM mUle, so'pi sAdhurekapAce tiSThati parAvarttamAnaH, rAjA AcAryANAM pAdayoH patitaH, prasAdamApayadhvaM, AcAryoM bhaNati-ahaM na jAnAmi, mahArAja! atraikaH sAdhuH prAdhUNakaH, yadi paraM tena bhavet , rAjA tasma mUlamAgataH, pratyabhi dIpa anukrama [64] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~210~ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM 2], mUlaM [1] / gAthA ||15|| niyukti: [98-99] prata sUtrAMka ||15|| nAo ya, tato teNa sAhuNA bhaNito-dhiratthu te rAyattaNassa, jo tuma apaNo puttabhaMDANavi niggahaM na karesi, pacchA rAyA bhaNai-pasAyaM kareha, bhaNai-jai paraM pacayaMti to NaM mokkho, annahA natthi, rAiNA purohieNa ya bhaNNai-evaM hou, patyaMtu, pucchiA bhaNaMti-pabayAmo, puvaM loo kato, pacchA mukkA, pavaiyA / so ya rAyaputto nissaMkio ceva dhammaM karei, purohiyaputtassa puNa jAimao, amhe mahAe pavAviyA, evaM te do'vi kAlaM 4 kAUNa devalogesu uvavanA / io ya kosaMbIe nayarIe tAvaso NAma seTThI, so mariUNa niyaghare sUyaro jAo, jAtissaro, tato tassa ceva divasage puttehiM mArito, pacchA tarhi ceSa ghare urago jAo, tahipi jAissaro jAto, tatthavi aMto ghare mA khAhititti mArito, pacchA puNo'vi puttassa putto jAto, tatthavi jAI saramANo ciMtei 1-jJAtava, tatastena sAdhunA bhaNita:-dhigastu taba rAjatvaM, yastvamAtmanaH putrabhANDAnAmapi nigrahaM na karoSi, pazcAd rAjA bhaNati-prasAdaM | kuru, bhaNati-yadi paraM pravrajataH tadA'nayomokSaH, anyathA nAsti, rAjJA purohitena ca bhaNyate--- evaM bhavatu, pravrajatAM, pRSTau bhaNataH-prabajAvaH, | pUrva locaH kRtaH, pazcAnmuktI, pratrajitau / sa ca rAjaputro nizzaGkita evaM dharma karoti, purohitaputrasya punarjAtimadaH, AvAM balAtmatrAjitau, evaM tau dvAvapi kAlaM kRtvA devalokepUtpannau / itazna kauzAmcyAM nagaryA tApaso nAma zreSThI, sa mRtvA nijagRhe zUkaro jAtaH, jAtisparaH, tatastasyaiva divase putrairmAritaH, pazcAttatraiva gRhe urago jAtaH, tatrApi jAtismaro jAtaH, tatrApi antargRhe mA khAdIditi mAritaH, pazcAsunarapi putrasya putro jAtaH, tatrApi jAti smarazcintayati-kathamahamAtmanaH suSAmambAmiti dhyAharAgi, putraM yA sAtamiti 20-%A4%A5% 82-%2523 dIpa anukrama [64] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~211 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |15|| dIpa anukrama [ 64 ] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 101 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||15|| niryukti: [98-99] adhyayanaM [2], kimahaM apaNo sunhaM amaMti bAharihAmi puttaM vA tAyaMti, pacchA mUyattaNaM karei, pacchA mahaMtIbhUo sAhUNaM alIgo, dhammo'NeNa suto / ito ya so vijjAiyadevo mahAvidehe titthayaraM pucchai - kimahaM sulahabohio dulabhavohiotti ?, tato sAmiNA bhaNito- dullabhabohio'si, puNo'vi pucchai kattha'haM upavajjikAmo ?, bhagavayA bhAi - kosaMbIe mUyassa bhAyA bhavissasi, so ya mUo pavaissara, so devo bhagavaMtaM caMdiUNa gao mRyagassagAsaM, tassa so bahuyaM davajAyaM dAUNa bhaNai- ahaM tujjha piughare ubavajjissAmi, tIse ya dohalao aMva ehiM bhavissaha, abhuge pacae aMbago sayApuSpaphalo kao mae, tumaM tAe purao NAmagaM lihijAsi, jahA tunbhaM putto bhavissada, jai taM mama desi to te ANemi aMbaphalANitti, tao mamaM jAyaM saMtaM tahA karijjAsi jahA dhamme saMbu 1 pazcAnmUkatvaM karoti pazcAt mahadbhUtaH sAdhUnAzritaH, dharmo'nena zrutaH / iva sa dhigjAtIyadevo mahAvidehe tIrthakaraM pRcchati kimahaM sulabhabodhiko durlabhabodhika iti ?, tataH svAminA bhaNitaH - durlabhabodhiko'si, punarapi pRcchati - kutrAhamutpattukAmo ?, bhagavatA bhaNyatekauzAmtryAM mUkasya bhrAtA bhaviSyasi, sa ca mUkaH pravajiSyati, sa devo bhagavantaM vanditvA gato mUkasakAzaM, tasmai sa bahu dravyajAtaM daravA bhaNati -- ahaM tava pitRgRhe utpatsye, tasyAJca dohadaH AmrairbhaviSyati, amukasmin parvate AmraH sadApuSpaphalaH kRto mayA tvaM tasyAH purato nAmakaM likhe:, yathA tava putro bhaviSyati, yadi taM mAM dadAsi tadA tubhyamAnayAmi AmraphalAnIti, tato mAM jAvaM santaM tathA kuryAH yathA dharma saMbhotsya Education intimational For Fans Only parISahAdhyayanam 2 ~212~ // 101 // www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||15|| niyukti: [98-99] prata sUtrAMka ||15|| jhAmitti, teNa paDivaNNe gato devo / annayA kativayadivasesu caiUNa tIe gambhe uvavaNNo, akAle aMbadohalo jAo, sa mUyago NAmagaM lihati-jai mama gambhaM desi tA ANemi aMbagANi, tAe bhaNNai-dijjatti, teNa ANiANi aMbaphalANi, avaNIo dohalo, kAleNa dArago jAo, so taM khuDDagaM ceca hotaM sAhUNa pAesu pADei, so dhAhAto kareti, Na ya vaMdati, pacchA saMtaparitaMto mUgo pavaito, sAmaNNaM kAUNa devalogaM gato, teNa ohI pauttA, jAva NeNa so diTTo, pacchA NeNa tassa jaloyaraM kayaM, jeNa Na sakketi uhiuM, sabavejehiM pacakhAto, so / devo DoMbarUvaM kAUNa ghosaMto hiMDai-ahaM vejo sabavAhI usamemi, so bhaNai-majhaM poTTaM sajavehi, teNa bhaNiyaM-tubha asajjho vAhI, yadi paraM tumaM mamaM ceva olaggasi to te sijjhAmi, so bhaNati-baccAmi, teNa sajjha 1 iti, tena pratipanne gato devaH / anyadA katipayeSu divaseSu kayutvA tasyA garbhe utpannaH, akAle Anadohado jAtaH, sa mUko nAmakaM| likhati-yadi mahyaM garbha dadAsi tadAnayAmyAmrAna , tayA bhaNyate-dAsya iti, tenAnItAnyAmraphalAni, apanIto dohavaH, kAlena dArako jAtaH, sa taM bAlakameva santaM sAdhUnAM pAdayoH pAtayati, sa dhAvanaM karoti, na ca vandate, pazcAt prAntaparikSAnto mUkaH pratrajitaH, AmaNyaM kRtvA devalokaM gataH, tenAvadhiH prayuktaH, yAvadanena sa dRSTaH, pazcAdanena taspa jalodaraM kRtaM, yena na zAzotyutthA, sarvavaidyaiH pratyAkhyAtaH, sa | devo DombarUpaM kRtvA ghoSayana hiNDate-ahaM vaidyaH sarvavyAdhIna upazamayAmi, sa bhaNati-mama udaraM nIrogaya, tena bhaNita-tavAsAdhyo |vyAdhiH, yadi paraM vaM mAmevAvalagasi tadA taba sAdhavAmi, sa bhaNati-prajiSyAmi, sena sAthitaH, dIpa anukrama [64] damaka%E4 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~2134 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||15|| niyukti: [98-99] uttarAdhya. prata sUtrAMka ||15|| vito, gato teNa saddhiM, teNa tassa satyakosago allavito, so tAe devamAyAe atIva bhArito, jAca pavaiyA / parISahA egaMmi paese par3hati, vijeNa bhaNNAi-jai pacayasi to muyAmi, so teNa bhAreNa atIva paritAvijaMto ciMtei-vara- dhyayanam bRhadvRttiH me pavaiuM, bhaNai-pacayAmi, pabaio, deve gateNAcirassa upacAo, teNa deveNa ohiNA picchiUNa so ceva 2 // 102 // se puNo'vi vAhI kao, teNeva uvAeNa puNo'vi pavAvio, evaM ekasiM do tinni vArA uppabaito, taiyA haivArAe gacchai devo'pi teNeva samaM, taNabhAraM gahAya palittayaM gAmaM pavisati, teNa bhaNNai-kiM taNabhAraeNa palittaM gAmaM pavisasi ?, teNa bhaNNai-kahaM tuma kohamANamAyAlobhasaMpalitaM gihivAsaM pavisasi', tahAvi na saMbujjhai, pacchA do'vi gacchanti, navaraM devo aDavIe uppaheNaM saMpaTTito, teNa bhaNNai-kahaM etto taM paMthaM motUNa pavisasi ?, / 1 gatasena sArdha, tena tasmina zastrakoSaka: ApavitaH, sa tayA devamAyayA atIva bhAritaH, yAvat pranajitA ekasmin pradeze paThanti, vaiyena bhaNyate-yadi prajajasi tadA muJcAmi, sa tena bhAreNa atIva paritApyamAnazcintayati-vara me pravajituM, bhaNati-anajAmi, pravajito, deve gate'cireNotmatrajitaH, tena devenAvadhinA TvA sa eva tasya punarapi vyAdhiH kRtaH, tenaivopAyena punarapi pranAjitaH, evaM sakRt dvau bIna bArAn uramabrajitaH, tRtIye vAre gacchati devo'pi tenaiva samaM, tRNabhAraM gRhItvA pradIptaM grAma pravizati, tena bhaNyate-kiM tRNabhAreNa // 102 // pradIptaM grAma pravizasi 1, tena bhaNyate-kathaM vaM krodhamAnamAyAlomasaMpradIptaM gRhivAsaM pravizasi ?, tathApi na saMdhubhyate, pazcAt dvAvapi gacchataH, navaraM devo'DhalyAmutpathena saMprasthitaH, tena bhaNyate-kathamitastvaM panthAnaM muktvA pravizasi ?, dIpa anukrama [64] wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~2144 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||15|| niyukti: [98-99] prata sUtrAMka ||15|| deveNe bhaNNai-kahaM tuma mokkhapahaM mottUrNa saMsArADaviM pavisasi ?, tahAvi na saMbujjhai, puNo egaMmi devakule vANa maMtaro acito hihAhutto paDai, so bhaNai-aho vANamaMtaro ! adhaNNo apuNNo ya jo ubarihutto ko acciyo jaya heTAhutto paDai, teNa deveNa bhaSaNai-aho! tumaMpi adhaNNo jo upparAhutto Thavio acaNijje ya ThANe puNo puNo / & uppavayasi, teNa bhaNNai-ko'si tuma, teNa mUyagarUvaM daMsiyaM, pucabhayo se kahito, to so bhaNai-ko pacao ?, jahA'haM devo Asi, pacchA so devo taM gahAya gao veyapaccayaM, siddhAyayaNaM kUDaM ca, tattha teNa purva ceva saMgAro katilao jahA-yadi ahaM na saMbujjheja to eyaM mamazcayaM kuMDalajuyalaM NAmayaMkiyaM siddhAyayaNapukkhariNIe dari|sijjAsi, teNa se daMsiyaM, so ta kuMDalaM sanAmaMkiyaM picchiUNa jAissaro jAto, saMbuddho pacahato jAo, saMjame // 1 devena bhaNyate-kathaM tvaM mokSapathaM muktvA saMsArATavIM pravizasi ?, tathApi na saMbudhyate, punarekasmin devakule vyantaro'rcito'vastApatati, sa bhaNati-aho vyantaro'dhanyo'puNyA ya upari kRto'ciMtaca adhaH patati, tena devena bhaNyate-aho tvamapyadhanyo ya upari | sthApito'rcanIye ca sthAne punaH punarutpravrajasi, tena bhaNyate-ko'si tvaM ?, tena mUkarUpaM darzitaM, pUrvabhavazca tasmai kathitaH, tataH sa bhaNati kA pratyayaH / , yathA'haM deva AsaM, pazcAtsa devasaM gRhItvA gato vaitAtyaparvataM, siddhAyatanakUTa ca, tatra tena pUrva caiva saMkesa: kato yathA Kil-yayahaM na saMbudhyeya tadetat mAmakInaM kuNDalayugalaM nAmAditaM siddhAyatanapuSkariNyAM darzayeH, tena tasmai darzitaM, sa tat kuNDalaM khanAmAkitaM / / prekSya jAtismaro jAtaH, saMbuddhaH prabajito jAtaH, saMyame ca dIpa anukrama [64] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~215 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [ 65 ] uttarAdhya. vRhadvRttiH // 103 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||16|| adhyayanaM [2], niryukti: [98-99] yaM se ratI jAyA, puvaM aratI Asi, pacchA ratI jAyA || utpannasaMyamAratezva strIbhirupanimayamANasya tadabhilApa prAduHSyAdatastatparISahamAha saMgo esa maNussANaM, jAo logaMsi itthio / jassa eyA pariNNAyA, sukaDeM tassa sAmapaNaM 16 (sUtram) vyAkhyA - sajanti - Asaktimanubhavanti rAgAdivazagA jantavo'treti saGgaH 'eSaH' anantaraM vakSyamANo 'manuSyANAM' puruSANAM, tamevAha - 'yA' ityavizeSAbhidhAnaM tato yAH kAzcana mAnuSyo devyastirazyo vA, 'logaMsi'tti loke | tiryaglokAdI 'khiyo' nAryazca, etAzca hAvabhAvAdibhiH atyantamAsaktihetavo manuSyANAmityevamuktam, anyathA hi gItAdiSvapi sajantyeva manuSyAH, manuSyopAdAnaM ca teSAmeva maithunasaMjJAtirekaH prajJApanAdau prarUpita iti, ataH kimityAha - 'yasa' iti yateH 'etAH' striyaH parIti- sarvaprakAraM jJAtAH parijJAtAH, tatra jJaparijJayeha paratra ca mahAnarthahetutayA viditAH, tathA cAgamaH - "vibhUsA itthisaMsaggI, paNIyaM rasabhovaNaM / Narassa'ttagabesissa, bisaM tAlauDa jahA // 1 // " pratyAkhyAnaparijJayA ca tata eva ca pratyAkhyAtAH, 'sukarDa' ti sukRtaM suSvanuSTitaM, pAThAntarataH - 'sukaraM' vA sukhenaivAnuSTAtuM zakyaM 'tassa' tti suvyatyayAttena 'sAmaNNaM'ti zrAmaNyaM vrataM, kimuktaM bhavati ? - 1 tasya ratirjAtA, pUrvamaratirAsIt, pazcAdratijItA / 2 vibhUSA strIsaMsargaH praNIvarasabhojanam / narasyAtmagaveSiNo viSaM tAlapuTaM yathA / / 1 / / Education intemational For Patenty parISahAdhyayanam 2 ~216~ // 103 // www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||16|| dIpa anukrama [ 65 ] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||16|| niryukti: [98-99] adhyayanaM [2], avadhahetutyAgo hi vrataM rAgadveSAveva ca tattvatastaddhetU, uktanItitazca na strIbhyaH paraM tanmUlamiti tatpratyAkhyAnata eva sukRtatvaM zrAmaNyasya yathoktanItitaH striya eva dustyajAH, tatastattyAge tyaktamevAparamiti tatpratyAkhyAnataH sukRtatvaM zrAmaNyasyocyate, vakSyati hi - "eeM u saMge samaikamittA, suhuttarA ceva havaMti sesA / jahA mahAsAgaramuttaritA, paI bhave avi gaMgAsamANA // 1 // " iti sUtrArthaH // 16 // ataH kiM vidheyamityAha-evamANAya mehAvI, paMkabhUyAu itthiio| no tAhiM viNihaNNijA, care antagavesae // 17 // (sUtram) vyAkhyA- 'evam' ityanantaroktena prakAreNAtyantAsaktihetutvalakSaNena 'AjJAya' svarUpAbhivyAptA avagamya 'medhAvI' avadhAraNazaktimAn paGkaH - kardamaH tadbhUtAH - muktipathapravRttAnAM vibandhakatvena mAlinyahetutvena tadupamAH, turavadhAraNArthaH, tataH paGkabhUtA evaM striyaH, paThyate ca- 'evamAdAya mehAvI jahA eyA lahussaga ti 'evam', anantara eva vakSyamANamartham 'AdAya' buddhyA gRhItvA meghAvI, tamevAha - 'yathetyupadarzane, 'etAH ' striyaH 'lahussaga 'ti tucchAzayatvAdinA lacyaH, tataH kimityAha - 'no' naiva 'tAbhiH' 'strIbhiH' 'vinihanyAt' vizeSeNasaMyamajIvitavyaparopaNAtmakenAtizayena ca sAmastyataduccheda rUpeNAtipAtayet, AtmAnamiti gamyate, kRtyamAha'caret' dharmAnuSThAnamAseveta, AtmAnaM gaveSayate kathaM mayA''tmA bhavAnnistAraNIya ityanveSayate AtmagaveSakaH, 1 etAMstu saGgAn samatikramya sukhottArA eva bhavanti zeSAH / yathA mahAsAgaramuttIrya nadI bhavedapi gaGgAsamAnA // 1 // Education intemational Forsy www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~217~ Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||17|| niyukti: [100-105] prata sUtrAMka bRhadvRttiH // 10 // ||17|| uttarAdhya. 'siddhiH kharUpApatti'riti vacanAt siddhi; AtmA, tataH kathaM mamAsau sthAdityanyepakaH Atmagavepako, yadvA hai| parISahAAtmAnameva gaveSayate ityAtmagaveSakaH, kimuktaM bhavati ?-citrAlaGkArazAlinIrapi khiyo'valokya tadRSTinyAsasya dhyayanam 14 duSTatAvagamAt jhagiti tAbhyo gupasaMhArata AtmA'nveSTeva bhavati, uktaM hi-"cittabhittiM Na NijjhAe, nAriM vA sualaMkiyaM / bhakkharaMpiva daTTaNaM, dihi paDisamAhare // 1 // " iti sUtrArthaH // 17 // samprati pratimAdvAraM vivRNyan 'yasyaitAH parijJAtA' ityAdisUtrasUcitaM caidaMyugInajanadADhyotpAdakaM dRSTAntamAha- . usabhapuraM rAyagihaM pADaliputtassa hoi uppattI / naMde sagaDAle thUlabhadda sirie vararuI ya // 10 // tiNhaM aNagArANaM abhiggaho Asi cauNha mAsANaM vasahImittanimittaM ko kahi vuttho ? nisAmeha 101 gaNiyAgharammi iko vuttho bIo u vagdhavasahIe / sappavasahIi taio ko dukarakArao itthaM ? 102 vagyo vAsappo vA sarIrapIDAkarA u bhaiyatvA / nANaM va dasaNaM vA caritaM(ya) va na paccalA bhittuM // 103 // bhayavaMpithUlabhaddo tikhe caMkammiona uNa chinno| aggisihAe vuttho cAummAse na uNa daho 104 anno'vi ya aNagArobhaNamANo'haMpi thuulbhddsmo| kaMbalao caMdaNayAi mailio egarAIe // 10 // 1 bhitticitraM na nidhyAyet , nArI vA svalakRtAm / bhAskaramiva dRSTvA dRSTiM pravisamAharet // 1 // dIpa anukrama [66] // 104 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~218~ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||17|| niyukti: [100-105] prata sUtrAMka ||17|| vyAkhyA-pabhapuraM rAjagRhaM pATaliputrasya bhavatyutpattiH, nandaH zakaDAlaH sthUlabhadraH siriyako vararucizva, trayANAmanagArANAM abhigraha AsIt 'cauNDaM mAsANaM' subvyatyayAcaturpa mAseSu vasatimAtranimittaM, kA kutroSitaH ? nizAmayata-gaNikAgRha eko, dvitIya upitastu vyAvasatI, sarpavasatau tRtIyaH, ko duSkarakArako'tra ?, teSu madhye vyAno vA so vA zarIrapIDAkarau tu bhaktavyau, jJAnaM vA darzanaM vA cAritraM vA na pratyalo bhegeM, bhagavAnapi sthUlabhadraH tIkSNe-nizitAsidhArAdau caRmito na punazchinnaH, agnizikhAyAmuSitazcAturmAsyAM na punardagdhaH, anyo'pi cAnagAro bhaNannahamapi sthUlabhadrasamaH kambalakazcandanikAyAm-uccArabhUmau malinita iti gAthASaTkArthaH // 100105 // etadarthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam puti khiippaiTThiyaM NAma nayaraM, tattha vatthumi khINe caNagapuraM NiviDaM, tato usahapuraM, tato rAyagiha, tato caMpA, tato pADaliputtaM icAi bhANiyAvaM jAva sagaDAle paMcattamuvagate gaMdeNa sirito bhaNito-kumArAmaccattaNaM paDivajAhi, dasobhaNai-mama bhAyA jeTTo thUlabhado bArasamaM parisaM gaNiyAgharaM paviTTassa, sosahAvito bhaNai-ciMtemi, rAyA bhaNaidA 1 pUrva kSitipratiSThitaM nAma nagaraM, tatra vastuni kSINe ghaNakapuraM niviSTaM, tata kapabhapuraM, tato rAjagadaM, tatazcampA, tataH pATalIputrami-10 tyAdi bhaNitavyaM yAvat zakaTAle paJcatvamupagate nandana zrIyako bhaNitaH-kumArAmAtyatvaM pratipayasva, sa bhaNati-mama bhrAtA jyeSThaH sthUla6 bhadro dvAdazaM varSa gaNikAgRha praviSTasya, sa zabdito bhaNati-cintayAmi, rAjA bhaNati dIpa anukrama [66] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~219~ Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||17|| niyukti : [100-105] prata sUtrAMka 60KE ||17|| uttarAdhya. asogavaNiyAe ciMtehi,so tattha atigato ciMteti-kerisaMbhogakajaM vakhittANaM?,puNaraviNaragaM jAtiyaba hohitti,parISahA hai ee NAma pariNAmadussahA bhogatti paMcamuSTriya loyaM kAUNa pAUyaM kaMbalarayaNaM chiMdicA raoharaNaM kAuMraNNo mUlaM gato, dhyayanam bRhadvRttiH eyaM ciMtiyaM, rAyA bhaNai-suciMtiyaM, viNiggato, rAyA ciMtei-picchAmi kiM kavaDattaNa gaNiyAgharaM pavissai Na // 105 // yatti? pAsAyatalagao pecchai, navaraM mayagakalevarassa jaNo osarai, muhANi ya Thaei, so majjheNa gato, rAyA bhaNai |NiviNakAmabhogo bhagavaMti sirio tthaavito| so saMbhUyamavijayassa mUle pavatito, thUlabhaddasAmIvi saMbhUyavijayANaM mUle ghorAgAraM tavaM karei, viharaMtA pADaliputtaM AgayA, tiNNi aNagArA abhiggahe giNhaMti-eko sIhagu 1 azokavanikAyAM cintaya, sa tatrAtigatazcintayatikIdRzaM bhogakArya vyAkSiptAna, punarapi narake yAtavya bhaviSyatIti, ete nAma pariNAmadussahA bhogA iti paJcamauSTikaM locaM kRtvA prAvRtaM kambalaratnaM chittvA rajoharaNaM kRtvA rAjJo mUlaM gataH, etacintitaM, rAjA bhaNatisucintitaM, vinirgataH, rAjA cintayati-pazyAmi kiM kapaTena gaNikAgRhaM pravizati na gheti ?, prAsAdatalagataH prekSate, navaraM-- mRtakakalevarAt jano'pasarati, mukhAni ca sthagayati, sa madhyena gataH, rAjA bhaNati-niviNakAmabhogo bhagavAniti zrIyakaH sthApitaH / sa 105 // |saMbhUtavijayasya mUle prabajitaH, sthUlabhadrasvAmyapi saMbhUtavijayAnAM mUle ghorAkAraM tapaH karoti, viharantaH pATalIputramAgatAH, trayo'nagArA abhigrahAna gRhanti-eka: siMhaguhAyAM, dIpa anukrama [66] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~220 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||17|| niyukti: [100-105] SAXA4%X prata sUtrAMka ||17|| hAe, 'taM pehaMtao sIho uvasaMto, anno sappaguhAe, so'vi diTThIviso uvasaMto, thUlabhaddo kosAghare, sA tuTTA, parIsahaparAjio Agaotti, bhaNai-kiM karemi ?, ujjANaghare ThANaM dehi, dinnaM, rattiM sancAlaGkAravibhUsiyA AgayA, cADuyaM pakayA, so maMdaropamo akaMpo, tAhe sambhAveNa paDisuNei, dhammo kahito, sAvigA jAyA, bhaNati-jati rAyaseNaM anneNaM samaM vasejA, iyarahA baMbhacAriNIvayaM giNhati / tAhe sIhaguhAo Agao cattAri mAse upavAsa hai| kAUNaM, AiriehiM Isatti ambhuTTio, bhaNio ya-sAgayaM dukarakAragassatti, evaM sappaItto'vi, thUlabhaddasAmI tattheva gaNiyAghare bhikkhaM giNhai, so'pi caumAsesu puSaNesu Agato, AyariyA saMbhameNa uThThiyA, bhaNio ya-sAgaya te aidukkaradukkarakAragassatti, te bhaNaMti doNNivi-pecchaha AyariyA rAgaM vahati amacaputtotti, vitiyae varisAratte | 1 taM prekSamANaH siMha upazAnta:, anyaH sarpavile, so'pi dRSTiviSa upazAnta:, sthUlabhadraH kozAgRhe, sA tuSTA, parIdhahaparAjita Agata iti, bhaNati-kiM karomi ?, udyAnagRhe, svAnaM dehi, datta, rAtrau sarvAlaGkAravibhUSitA AgatA, cATu prakRtA, sa mandaropamo'kampraH, tadA sadbhAvena pratizRNoti, dharmaH kathitaH, AvikA jAtA, bhaNati-yadi rAjavazenAnyena samaM vaseyam , itarathA brahmacAriNItrataM gRhNAti / tadA siMhaguhAyA Agatazcaturo bhAsAn upavAsaM kRtvA, AcArIpadityabhyutthitaH, bhaNitazca-svAgataM duSkarakArakasyeti, evaM sarpavilasatko'pi, 4 sthUlabhadrasvAmI tatraiva gaNikAgRhe bhikSAM gRhNAti, so'pi caturyu mAseSu pUrNaSu AgataH, AcAryAH saMbhrameNotthitAH, bhaNitazca-svAgataM te'tiduSkaraduSkarakArakasyeti, tau bhaNato dvAvapi-pazyata AcAryA rAgaM vahanti amAtyaputra iti, dvitIye varSArAne dIpa anukrama [66] RSS RSS pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~221 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||17|| niyukti: [100-105] prata sUtrAMka ||17|| uttarAdhya. 18| sIhaguhAkhamaNo bhaNati-paNiyAgharaM vacAmitti abhiggahaM giNhai, AyariyA uvauttA, vArio, appaDi-2 parISahA suNaMto gato, vasahI maggiyA, diNNA, sA sambhAveNa orAliyasarIrA vibhUsiyA avibhUsiyA vA, suNati dhamma, dhyayanam bRhadvRttiH so tIse sarIre ajjhovavanno, obhAsai, sA Na icchati, bhaNati-jati nabari kiMci desi, kiM demi, sayasahassaM, // 106 // so mamgiumAraddho, vAlavisaye sAvato, jo tahiM jAi tassa sayasahassamulaM kaMbalaM deha, tahiM gato, teNa diNaM | saharAyANaeNatti, egattha corehiM paMtho baddho, sauNo vAsati-sayasahassaMti, coraseNAvaI jANai, navari saMjaya pecchai, bolINo, puNo vAsati-sayasahassaM gataM, teNa seNAvaiNA gaMtUNa paloio, sambhAvaM pucchio bhaNatiasthi kaMvalo, gaNikAe Nemi, muko gato, tIse diNNo, tAe caMdaNikAe chUDho, so bhaNai-mA viNAsehi, sA1 1 siMhaguhAkSapaNo bhaNati-gaNikAgRhaM vrajAmIti abhigrahaM gRhNAti, AcAryA upayuktAH, vAritaH, apratizRNvan gataH, vasatirmAgitA, dattA, sA sadbhAvanodArazarIrA vibhUSitA avibhUpitA vA, zRNoti dharma, sa tasyAH zarIre'bhyupapannaH, avabhAsayati (yAcate), sA necchati, bhaNati-yadi navaraM kiJcidadAsi, kiM dadAmi ?, zatasahanaM, sa mArgayitumArabdhaH, nepAla viSaye zrAvakaH yatatra yAti tasmai zatasahasramUlya kambalaM dadAti, tatra gataH, tena dattaM zrAddhena rAjJeti, ekatra cauraiH panthA baddhaH, zakuno vAsayati-zatasahasamiti, caurasenApatirjAnAti, navaraM saMyataM prekSate, valita:, punarvAsayati-zatasahasraM gataM, tena senApatinA gatvA pralokitaH, sadbhAvaH pRSTo bhaNati-asti kambalaH, gaNikAyai hai nayAmi, mukto gataH, tasyai dattaH, tathA dhandanikAyAM (va!gRhe) nikSiptaH, sa bhaNati-mA vininezaH, sA dIpa anukrama [66] // 106 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~222 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||17|| niyukti: [100-105] prata sUtrAMka ||17|| bhaNaI-tumaMpi erisao ceva hohisi, uvasAmeti laddhabuddhI, icchAmi aNusaDiM, gato, puNo AloettA vihrh| AyarieNaM bhaNio-evaM dukaradukarakArao thUlabhaddo purSi kharikA (duaksariyA) icchada, idANI sahI jAyA, adiThTha-M dosA tume patthiyatti uvAladdho, evaM ceva vihrNti| sA gaNikA rahiyassa raNNA diNNA, taM akkhANaM jahA nnmokaare| jahA thUlabhaddeNitthIparIsaho ahiyAsito tahA ahiyAsiyaco, Na u jahA teNa No ahiyAsitotti / ayaM caikatra / 6 vasatastathA strIjanasaMsargato mandasattvasya bhavati ato naikasthena bhAvyaM, kintu caryAparIpahaH soDhavya iti tamAha ega eva care lADhe, abhibhUya priishe| gAme vA nagare vAvi, Nigame vA rAyahANIe // 18 ||(suutrm) | vyAkhyA-'eka evaM' ti rAgadveSavirahitaH 'caret' apratibaddhavihAreNa viharet, sahAyavaikalyato baikastathAvidhagItArtho, yathoktam-"Na yo labhijA NiuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNato samaM vA / eko'vi pAvAI vivajayaMto, vihareja kAme asajjamANo // 1 // " 'lADhe' ti lADhayati prAsukaipaNIyAhAreNa sAdhuguNairvA''tmAnaM yApayatIti 1 bhaNatitvamapyetAdRza eva bhaviSyasi, upazAmyati labdhabuddhiH, icchAgi anuzAsti, gataH, punarAlocya viharati / AcAryeNa bhaNita:evaM duSkaraduSkarakArakaH sthUlabhadraH pUrva byakSarikA icchati, idAnIM bhArI jAtA, adRSTadoSA tvayA prArthiteti upAlabdhaH, evameva viharanti / sA gaNikA rathikAya rAjJA dattA, tadAsthAnaka yathA namaskAre (aavshykvRttau)| yathA sthUlabhadreNa strIpariSaho'dhyAsitastathA'dhyAsitavyaH, na tu yathA hai tena nAdhyAsita iti|2 na cApi labheta nipurNa sahAya, guNAdhikaM vA guNata: samaM vA / eko'pi pApAni vivarjayan, viharet kAmeSu asajana 1 dIpa anukrama [66] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~223 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||18|| niyukti: [100-105] uttarAdhya. bRhabRttiH prata // 107|| sUtrAMka ||18|| lADhaH, prazaMsAbhidhAyi vA dezIpadametat , paThyate ca-'ega ege care lAda' ti, tatra caikaH-asahAyaH pratimApratipannAdiH parISahAsa caiko rAgAdivaikalyAd' 'abhibhUya' nirjitya 'parISahAn kSudAdIn , ka punazcaredityAha-'grAma' coktarUpe 'nagare vA'|| karavirahitasanniveze 'apiH' pUraNe nigame vA' vaNignivAse 'rAjadhAnyAM' vA prasiddhAyAm , ubhayatra vAzabdAnuvRttaH, kAmaDambAyupalakSaNaM caitad, AgrahAbhAvaM cAnenAheti sUtrArthaH // 18 // punaH prastutamevAha asamANo care bhikkhU, neva kujjA pariggahaM / asaMsatto gihatthehiM, anikeo parivae // 19 // (sUtram) F vyAkhyA-na vidyate samAno'sya gRhiNyAzrayAmUJchitatvena anyatIrthikeSu vA'niyatavihArAdinesasamAnaH asadRzo, yadvA samAnaH-sAhaGkAro na ta tyasamAnaH, athavA '(a)samANoM' tti prAkRtatvAdasannivAsan , yatrAste tatrApyasaMnihita eveti hRdayaM, sannihito hi sarvaH khAzrayasyodantamAvahati ayaM tu na tathetyevaMvidhaH san 'caret , aprativa baddhavihAratayA viharet 'bhikSuH' yatiH, kathametat syAdityAha-naiva kuryAt 'parigraha' prAmAdiSu mamatvabuddhyAtma-18 kam , atrAha ca-"gAme kule vA nagare va dese, mamattabhAvaM Na karhici kujjA", idamapi yathA syAttathAha-'asaMsaktaH' asambaddho 'gRhasthaiH' gRhibhiH 'aniketaH' avidyamAnagRho, naikatra baddhAspadaH, 'parivrajet' sarvato viharet , na // 10 // (nA) niyatadezAdau gRhisamparkaH, ekatra baddhAspadatve niyatadezAdivihAritAyAM vA syAdapi mamatvabuddhiH, tadabhAve 1 prAme kule vA nagare vA deze, mamatvabhAva na kutracitkuryAt / dIpa anukrama [67] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~224 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||19|| dIpa anukrama [6] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||19|| niryukti: [106] adhyayanaM [2], tu niravakAzaiveyamiti bhAva iti sUtrArthaH // 19 // atra ca ziSyadvAramanusaran 'asamANo ghare' ityAdisUtrasUci tamudAharaNamAha koyare vatthavo datto sIso a hiMDao tassa / uvaharai dhAipiMDaM aMgulijalaNA ya sAdivvaM // 106 // vyAkhyA- 'pholayare' kulayaranAmni nagare vAstavyaH, AcArya iti zeSaH, dattaH ziSyatha hiNDakaH tasya upaharati dhAtrI piNDamaGgulijvalanAca sAdevyamiti gAthAkSarArthaH // 106 // bhAvArthastu bRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyamkolayare nayare vatthavA saGgamadherA AyariyA, dubbhikkhe tehiM saMjayA visajiyA, taM nagaraM gavabhAge kAUNa jaMghAvalaparihINA viharanti, NagaradevayA ya tesiM phira uvasaMtA, tesiM sIso datto nAmaM AhiMDito, cireNa kAleNaM udaMtavAhato Agato, so tesiM paDissayaM Na paviTTho NiyayAvAsatti, bhikUkhavelAe ubaggAhiyaM hiMDatANaM saMkilissati, kuMDho sahakulAI Na dAveiti, tehiM NAyaM, egattha siTTikule revatiyAe gahiyato dArato, chammAsA rovaMtassa, AiriehiM cappuDiyA 1 koDakara nagare vAstavyAH saMgamasthavirA AcAryAH, durbhikSe taiH saMyatA visRSTAH, tannagaraM nava bhAgAn kRtvA parikSINajaGghAbalA viharanti, nagaradevatA ca teSu kilopazAntA teSAM ziSyo datto nAmAhiNDakaH, cireNa kAlenodantavAhaka AgataH, sa teSAM pratizrayaM na praviSTo nityavAsa iti, bhikSAvelAyAmIpamadhikaM hiNDamAnayoH saMzyiti, kuNTaH zrAddhakulAni na darzayatIti, taijJatam ekatra zreSThikule revatikayA gRhIto dArakaH, SaNmAsA rudataH, AcAryaicappuTikA Education intimational For Patenty www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 225~ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||19|| niyukti: [106] prata sUtrAMka ||19|| kiyA, mA rovatti, vANamaMtarIe mukko, tehiM tuTehi paDilAhiyA jahicchieNaM, so visajito, eyANi kulANitti, parISahA AyariyA suciraM hiMDiUNa aMtapaMtaM gahAya AgayA, samuddiTTA, Avassae AloyaNAe Aloehi, bhaNati-tumbhehiM bRhadvRtti dhyayanam " sama hiMDio mi, dhAIpiMDo te bhutto, bhaNati-aha suhamAI picchahatti paduTTho, devayAe avaratte vAsaM aMdhakAro yA // 10 // | viguvito, eso hIleitti, Ayariehi bhaNio-atIhitti, so bhaNai-aMdhakArotti, AyariehiM aMgulI dAiyA,[6] sA pajaliyA, AuTTo Aloei, AyariyAvi se NavabhAge kaheMti // tatazca yathA mahAtmabhiramIbhiH saGgamasthavirazvaryAparIpaho'dhyAsitaH tathAnyairapi adhyAsitavya iti // yathA cAyaM grAmAdizvapratibaddhenAdhisahyate evaM naipedhikIparISaho'pi zarIrAdiSvapratibaddhenAdhisahanIya iti tamAhasusANe sunnagAre vA, rukkhamUle ya ego| akukue nisIejjA, na ya vittAsae paraM // 20 // (sUtram) I vyAkhyA-zabAnAM zayanamasminniti zmazAnaM tasmin-pitRvane, (pA05-1-2) zvabhyo hitamiti vAkye | 1 kRtA-mA rovihIti, vyantaryA muktaH, taistuSTaiH pratilambhitA yathepsisena, sa visRSTaH, etAni kulAnIti, AcAryAH suciraM hiNDitvA'ntaprAntaM gRhItvA AgatAH, bhuktAH, Avazyake AlocanAyAmAlocaya, bhaNati-yuSmAbhiH samaM hiNDito'sisa, dhAtrIpiNDastvayA bhuktaH, bhaNati-adha sUkSmANi prekSadhvamiti pradviSTaH, devatayA ardharAtre varSA andhakAra ca vikurvite, eSa hIlatIti, AcArbhaNitaH-AyAhIti, sa bhaNati-andhakAramiti, AcAryairaGgulidarzitA, sA prajvalitA, AvRtta Alocayati, AcAryA api tasmai nava bhAgAn kathayanti dIpa anukrama [68] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~226 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||20|| niyukti: [106] prata sUtrAMka ||20|| 'ugavAdibhyo yadi'tyatra (pA05-1-2) 'zunaH saMprasAraNaM vA dIrghatva'miti (vArtikaM 5-1-2) vacanato yati saMprasAraNe dIrghatve ca zUnyam-udvasaM taca tat agAraM ca zUnyAgAraM tasminvA, vRzyata iti. vRkSaH tasya mUlaM-adhobhUbhAgo vRkSamUlaM tasminvA, 'ekaH' uktarUpaH sa evaikakaH, eko vA pratimApratipattyAdau gacchatItyekagaH, ekaM vA karmasAhitya| vigamato mokSaM gacchati-tatprAptiyogyAnuSTAnapravRtteryAtItyekagaH, 'akukkucaH' aziSTaceSTArahito 'niSIdet tiSThet , 'na ca' naiva vitrAsayet 'param' anyaM, kimuktaM bhavati ?-paMDimaM paDivajiyA masANe, No bhAyae bhayabheravAI dissa / vivihaguNatayorae ya NicaM, Na sarIraM cAbhikaMkhae sabhikkhU // 1 // ityAgamamanusmaran zmazAnAdAvapyekako'pyanekabhayAnakopalambhe'pi na svayaM saMvibhIyAt, na ca vikRtasvaramukhavikArAdibhiranyeSAM bhayamutpAdayeta, yadvA 'aku-|| kue' tti akutkucaH kunthvAdivirAdhanAbhayArakarmabandhahetutvena kutsitaM hastapAdAdibhiraspandamAno nipIdet , na ca vitrAsayet' vikSobhayet 'param ' undUrAdi, mA bhUdasaMyama iti sUtrArthaH // 20 // tatra ca tiSThataH kadAcidupasamrgotpattau yat kRtyaM tadAhatattha se ciTThamANassa, uvasagge'bhidhArae / saMkAbhIona gacchejjA. udvittA apaNamAsaNaM ||21||(suutrm) vyAkhyA--'tatra' iti zmazAnAdau 'se' tasya tiSThataH, paThyate ca-'acchamANassa' tti AsInasya upa-sAmIpyena 1 pratimA pratipadya zmazAne na vibheti bhavabhairavANi dRSTvA / vividhaguNataporatazca nityaM na zarIraM cAbhikAsane sa bhikSuH // 1 // RAMESCR dIpa anukrama [69]] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~227 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||21|| niyukti: [107] bRhadvRttiH - prata sUtrAMka ||21|| - uttarAdhya. hA sujyante-tiryagmanuSyAmaraiH karmavazagenAtmanA kriyanta ityupasargAH te 'abhidhArayeyuH' antarbhAvitevArthatyAdabhidhAra-1 parIpahA. yeyurikha, ko'rthaH ?-utkaTatayA'tyantotsitaripuvat abhimukhIkuryuriba, yathate sajA vayaM tat praguNIbhUyAbhimukhaiH sa dhyayanam stheyamiti, yadvA sopaskAratvAt sUtrANAmupasaggAH sambhaveyuH tatastAnabhidhArayet-kimate mamAcalitacetasaH kartu- 2 // 10 // malamiti cintayet, paThyate ca-'ubasaggabhayaM bhaye' iti sugama, 'zaGkAbhIta iti' tatkRtApakArazakAto bhItaH-12 trasto 'na gacchet' na yAyAdutthAya, ko'rthaH -tat sthAnamapahAya anyadaparaM Asyate asminniti Asana-sthAnamiti sUtrArthaH // 21 // agnidvAramadhunA, tatra ca 'zaGkAbhIto na gacchejatti sUtrAvayavamarthataH spRzan udAharaNamAhanikkhaMto gayaurAo kurudattasuo gao ya sAkeyaM paDimATriyassa kuDiyA AgayA aggi jAliMti 107 2 vyAkhyA-'niSkrAntaH' pratrajito gajapurAt kurudattasuto gatazca sAketaM pratimAsthitasya 'kuDiya' ti hatagaveSakA (AgatA) agniM zirasi jyAlayanti iti gAdhAkSarArthaH // 107 / / bhAvArthastu bRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyamhatthiNAure Nayare kurudattasutto NAma ibhaputto tahArUvANaM therANamaMtie pabatito, so kayAi egallavihArapa-| C // 109|| Dima paDiyaNNo, sAeyassa Nayarassa adUrasAmaMte carimA ogADhA, tatva paDimaM Thio cacare, tao egAto 1 hastinApure nagare kurudattamuto nAmebhyaputramAthArUpANAM sthavirANAmanti ke prabajitaH, sa kadAcit ekAkivihArapratimA pratipannaH, sAketastha nagarasyAdUrasamIpe gharamA (pauruSI) avagADhA, tatraiva pratimA sthitazcavare, tata ekasmAt dIpa anukrama [70] 22-%25 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~228 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||22|| dIpa anukrama [1] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||22|| niryuktiH [107] adhyayanaM [2], gAmAto gAvito hiriyAto, teNa ogAseNa NIyAto, jAva bhaggamANA kuDhiyA AgayA, jAva sAhU diTTho, tattha dube paMthA, pacchA te Na jANaMti-kayareNa maggeNa NIyAto ?, te sAhuM pucchaMti-kayareNa maggeNa NIyAo ?, tAhe so bhagavaM na vAharati, tehiM rudvehiM na vAharatittikAUNa tassa sIse maTTiyAe pArli baMdhiUNa ciyAgate aMgAre ghetUNa sIse chUDhA, gayA ya, so bhagavaM sammaM sahai // tena sa yathA samyak soDho naiSidhikIparISahaH tathA'nyairapi sAdhubhiH sahanIya iti / / naiSedhikItazca svAdhyAyAdi kRtvA zayyAM prati nivarttetAtastatparISahamAha - uccAvayAhiM sijAhiM, tavassI bhikkhU thAmavaM / NAivelaM vihaNijjA, pAvadiTThI viharaNai // 22 // (sUtram ) vyAkhyA -- Urddha citA uccA, upalipsatalAdyupalakSaNametat, yadvA zItAtapanivArakatvAdiguNaiH zayyAntaroparisthitatvenocAH, tadviparItAstvaivacAH, anayordvandve uccAvacAH, nAnAprakArA boccAvacAstAbhiH 'zayyAbhiH' vasatibhiH 'tapakhI' prazasyatapo'nvito, bhikSuH prAgvat, 'sthAmavAn' zItAtapAdisahanaM prati sAmarthyavAn 'nAtivela' svAdhyAyAdivelAtikrameNa 'vihanyAt' hanergatAvapi vRtteratrAhaM zItAdibhirabhibhUta iti sthAnAntaraM gacchet, yadvA 'ativelAm' 1 zrAmAt gAvo hRtAH, tenAvakAzena nItAH, yAvanmArgayamANA hRtagaveSakA AgatAH, yAvatsAdhurdRSTaH, tatra dvau panthAnau, pazcAtte na jAnanti - katareNa mArgeNa nItAH, te sAdhuM pRcchanti- katareNa mArgeNa nItAH ?, tadA sa bhagavAn na vyAharati, sairulairna vyAharatItikRtvA tasya zIrSe mRttikayA pArlI baddhA citAgatAnaGgArAn gRhItvA (te) zIrSe kSiptAH, gavAJca sa bhagavAn samyak sahate Education intemational For Patenty www.pincibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~229~ Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||23|| niyukti: [107] prata sUtrAMka ||23|| uttarAdhya. anyasamayAtizAyinI maryAdA-samatArUpAmuccA zayyAmavApyAho ! sabhAgyo'haM yasyedRzI sakalasukhotpAdinI mama zayyeti avacAvAptau vA aho ! mama mandabhAgyatA yena zayyAmapi zItAdinivArikAM na labhe iti harSaviSAdA- | dhyayanam dinA 'na vihanyAt' nolakyet , kimityevamupadizyata ityAha-'pAvadiTThI vihannai' tti prAgvaditi sUtrArthaH // 22 // // 11 // kiM punaH kuryAdityAha pairikkamuvassayaM lahUM, kallANaM aduva paavgN| kimegarAyaM karissai ?, evaM tatthahiyAsae ||23||(suutrm) 4] vyAkhyA-'pairika' khyAdivirahitatvena viviktamayAvAcaM vA 'upAzrayaM' vasatiM 'labdhvA' prApya 'kalyANa' dazobhanam 'aduva'tti athavA 'pApaM pAMzUtkarAkIrNatvAdibhirazobhanaM, kiM ?, na kiJcit , sukhaM duHkhaM ceti gamyate, ekA rAtriryatra tadekarAtraM 'kariSyati' vidhAsyati ! kalyANaH pApako vopAzraya iti prakramaH, ko'bhiprAyaH ?-kecit puropacitasukRtA vividhamaNikiraNodyotitAsu mahAdhanasamRddhAsu mahArajatarajatopacitamittiSu maNinirmitorustambhAsura (taditare tu jIrNavizIrNabhannakaTakasthUNApaTalasaMvRtadvArAsu tRNakacavaratuSamUSakotkarapAMzubusabhasmaviNamUtrAvasaGkIrNAsu vanakulamArjAramUtraprasekadurgandhiSvAjanma vasatiSu vasanti, mama tvadyaiveyamIrazI zro'nyA bhaviSyatIti kimatra harpaNa | viSAdena vA ?, mayA hi dharmanihAya viviktatvamevAzrayasyAnveSyaM, kimapareNa !, 'evami'syamunA prakAreNa 'tatre' ti|| kalyANe pApake vA''zraye 'adhyAsIta' sukhaM duHkhaM vA'dhisaheta, pratimAkalpikApekSaM caikarAtramiti, sthavirakalpikA-M. dIpa anukrama [72] wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~230 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||23|| niyukti: [108-109] prata sUtrAMka ||23|| pekSayA tu katipayA rAtrayaH, divasopalakSaNaM ca rAtrigrahaNamiti sUtrArthaH // 23 // atra nirvedadvAram, iha ca aduva pAvarga' iti sUtrAvayavamarthataH spRzan udAharaNamAha niyuktikAraH- . kosaMbI jaNNadatto somadatto ya somadevo ya / Ayariya somabhUI duNhapi ya hoi NAyavaM // 108 // sannAigamaNa viyaDaveraggA dovi te naItIre / pAovagayA naIpUraeNa udahiM tu uvaNIyA // 109 // vyAkhyA-kauzAmbI yajJadattaH somadattazca somadevazca AcAryaH somabhUtiyorapi ca bhavati jJAtavyaH, khajJAtigamanaM vikaTavairAgyAt dvAvapi tau nadItIre pAdapopagatau nadIpUrakeNodadhi tUpanItau iti gaathaadvyaakssraarthH|| 108 4-109 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavase yaH, sa cAyam| kosaMbIe NayarIe jaNNadatto dhijjAio, tassa do puttA-somadatto somadevo ya, te do'pi niviNNakAmabhogA pachatiyA somabhUI aNagArassa aMtie, bahussuthA bahuAgamA ya jAyA, te annayA ya sannAyapallimAgayA, tesiM mAyApiyaro ujjeNi gateliyA, tahiM ca visae dhijAiNo viyarDa AviyaMti, tehiM tesi viyarDa anneNa daveNa meleUNa 1 kauzAmbyAM nagaryA yajJadatto vijAtIyaH, tasya dvau putrI-somadattaH somadevazca, tI dvAvapi niviNakAmabhogI pranajitau somabhUte| ranagArasya antike, bahuzrutau bahvAgamau ca jAto, cau anyadA ca saMjJAtapallImAgato, tayormAtApitarAbuJjayinIM gatau, tatra ca viSaye dhigjAtIyA vikaTamApibanti, taistAbhyAM vikaTamanyena dravyeNa melayitvA XXXXXX Chu Nu Wai Jiao Zhi Duo Ci Duo Ci CA dIpa anukrama [72] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~231 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||24|| niyukti: [108-109] prata sUtrAMka ||24|| uttarAdhya. diNaM, kevi bhaNati-viyarDa ceva ayANatANa diNNaM, tehivi ya taM visesaM ayANamANehiM pIyaM, pacchA viyaDattA dhyayanam bRhadvRttiH jAyA, te ciMteti-amhahiM ajuttaM kayaM, pamAo esa, varaM bhattaM pacakkhAyaMti te emAe NadIe tIre tIse kaTThANa uri pAovagayA, tattha akAle varisaM jAyaM, pUro ya Agato, hariyA, bujjhamANA ya udaeNa samudaM NIyA / tehiM // 11 // samaM ahiyAsiyaM, ahAuyaM pAliyaM, sejAparIsaho ahiyAsito samavisamAhi sejAhiM / evaM eso ahiyAsiya-121 botti // zayyAsthitasya tadupadrave'pyudAsInasya tathAvidhazayyAtaro'nyo vA kazcidAkozedatastatparISahamAha-- akoseja paro bhik, na tesiM pai sNjle| sariso hoI bAlANaM, tamhA bhikkhUna saMjale ||24||(suutrm) * vyAkhyA-'akoseja' ti Akrozet-tiraskuryAt 'paraH' anyo dharmApekSayA dharmavAba Atmavyatirikto vA 'bhikSu' yati, yathA ghigmuNDa ! kimiha tvamAgato'sIti ?, 'na tesiM' ti supo vacanasya ca vyatyayAnna tasmai 'pratisabalet' niryAtane pratibhUtazcAkrozadAnataH savalate, tanniryAtanAtha dehadAhalauhityapratyAkrozAbhighAtAdibhiragni&A 1 dattaM, kecidaNanti-vikaTameva aAnAnAbhyAM dattaM, tAbhyAmapi ca tadvizeSamajAnAnAbhyAM pItaM, pazcAdvikaTAtauM AtI, sau cintayataH -AvAbhyAmayuktaM kRtaM, pramAda eSaH, varaM bhaktaM pratyAkhyAtamiti tAbekasyA nadyAstIre tasyAH kASThAnAmupari pAdapopagato, tatrAkAle varSA jAtA, // 11 // 4. pUrazcAgataH, hatau upamAnau codakena samudraM nItI / tAbhyAM sambagadhyAsitaM, yathAyuSka pAlitaM, zathyAparISaho'dhyAsitaH samaviSamAmiH zayyAbhiH, evameSo'dhyAsitavya iti / dIpa anukrama [73] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~232 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||24|| niyukti: [108-109] prata sUtrAMka ||24|| vana dIpyeta, sajvalanakopamapi na kuryAditi sajvaledityupAdAnaM, kimevamupadizyata ityAha-sadRzaH' samAno bhavati, savalanniti prakramaH, keSAM !-'vAlAnAm' ajJAnA, tathAvidhakSapakavat , yathA-kazcit kSapako devatayA guNairAvarjitayA dAsatatamabhivandhate, ucyate ca-mama kAryamAvedanIyam , anyadaikena dhirajAtinA saha yoddhamArabdhaH, tena ca balavatAra kSutkSAmazarIro bhuvi pAtitaH tADitazca, rAtrI devatA vanditumAyAtA, kSapakastUSNImAste, tatavAsI devatayA'bhihito-bhagavan / kiM mayA'parAddhaM, sa prAha-na tasya tvayA durAtmano mamApakAriNaH kiJcitkRtaM, sA cAvAdIt-na mayA vizeSaH ko'pyupalabdho yathA'yaM zramaNo'yaM ca dhigjAtiriti, yataH kopAviSTau dvAvapi samAnI sampannAviti, tataH satI preraNeti pratipannaM kSapakeNeti / uktamevArtha nigamayitumAha-'tamha' ti yasmAtsarazo bhavati vAlAnAM tasmA|dbhikSune savalediti sUtrArthaH // 24 // kRtyopadezamAha soccA NaM pharusA bhAsA,dAruNe gaamkNtte|tusinniio uvekkhijjA, Na tAo maNasI kre||25||(suutrm) ___ vyAkhyA-'zrutvA' AkarNya, Namiti vAkyAlaGkAre 'paruSAH' karkazAH 'bhASA' giro dArayanti mandasattyAnAM saMyamaviSayAM dhRtimiti dAraNAH tAH, grAmaH-indriyagrAmastasya kaNTakA iva prAmakaNTakA:-pratikUlazabdAdayaH, kaNTakatvaM caiSAM duHkhotpAdakatvena muktimArgapravRttivighnahetutayA ca, tadekadezatvena paruSabhASA api tathoktAH, bhASAvizeSaNatve'pi cAtrAviSTaliGgatvAt liGgatA, 'tUSNIkaH' tUSNIzIlo na kopAt pratiparuSabhASI, evaMvidhazca ka - - dIpa anukrama [73] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~233 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||25|| dIpa anukrama [74] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 112 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||25|| adhyayanaM [2], niryukti: [108-109] 'jo sahadda hu gAmarkeTae akosapahArata aNAo yatti ityAgamaM paribhAvayan 'upekSeta' avadhIrayet prakramAtparuSabhASA eva, kathamityAha-na tA manasi kuryAt, tadbhASiNi dveSAkaraNeneti bhAva iti sUtrArthaH // 25 // idAnIM mudgaradvAraM vyAcikhyAsuH 'succA Nanti sUtrasUcitamudAharaNamAha | rAyagihi mAlagAro ajjuNao tassa bhajja khaMdasirI / muggarapANI goTTI sudaMsaNo vaMdao NIi // 110 // vyAkhyA - rAjagRhe mAlAkAro'rjunakastasya bhAryA skanda zrIH muharapANiryakSo goSThI sudarzano vandako 'nireti'vandanArthaM nirgacchatIti gAthAkSarArthaH // 110 // bhAvArthastu sampradAyAdavagamyaH, sa cAyam - iti ret ajuNago nAma mAlAgAro parivasati, tassa bhajjA khaMdasirI NAmA, tassa rAyagihassa Nayarassa cahiyA moggarapANI nAma jakkhe ajjuNagassa kuladevayaM, tassa mAlAgArassa ArAmassa panthe caiva jakkho / annayA khaMdasirI bhattaM tassa bhattArasta geuM gayA, aggAI pupphAI dhenuM gharaM gacchati, moggarapANigharae ya TTiyAe dulhali 1 yaH sahate grAmakaNTakAn AkrozaprahArAna tarjanAzca / 2 rAjagRhe nagare arjuno nAma mAlAkAraH parivasati, tasya bhAryA skandazrIrnAnI, tasmAdrAjagRhAnnagarAdvahirmudrapANirnAma yakSa: arjunasya kuladevatA, tasya mAlAkArasya ArAmasya pathi caiva yakSaH / anyadA skandazrI: bhaktaM tasmai bhatre netuM gatA, amnANi puSpANi gRhItvA gRhaM gacchati, muharapANigRhe ca sthitAyAM durlalitAyAM Education intimational For Past Only parISahAdhyayanam 2 ~234~ | // 112 // www.brary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||25|| ___ niyukti: [110] prata sUtrAMka ||25|| yAe goTThIehiM chahiM jaNehiM divA, te bhaNaMti-esA ajuNamAlAgArassa bhajA'paDirUvA, giNhAmo NaM, tehiM sA gahiyA, chavi jaNA tassa jakkhassa purato bhoge bhuMjaMti, so'vi mAlAgAro NicakAlameva aggehiM varahiM pupphehiM jakvaM acei, aciukAmo tato Agacchai, tAe te bhaNiyA-eso mAlAgAro Agacchati to tumbhe mae kiM visajjehiha ,tehiM / bhaNAyaM-eyAe piyaM, tehi bhaNiyaM-mAlAgAraM baMdhAmo, tehiM so baddho abahoDeNa, jakkhassa purato baMdhiUNa purato ceva se x bhAriyaM bhujaMti, sA ya tassa bhattArassa mohuppAiyAI itthisahAI karei, pacchA so mAlAgAro citeti evaM ahaM jakkhaM paNicakAlameva aggehiM barahiM pupphehi acemi, tahAvi ahaM eyassa purato ceva evaM kIrAmi, jai ettha koi jakkho hoto to ahaM na kIrato, evaM subattaM evaM karTa Natyi ettha koi moggarapANI jakkho, tAhe so jakkho aNukaMpaMto 1 goSThIkaiH parjinadRSTA, te bhaNanti-eSA'rjunamAlAkArasya bhAryA'pratirUpA, gRhNIma etAM, taiH sA gRhItA, paDapi janAstasya yakSasya 1 purato bhogAna mukhanti, so'pi mAlAkAro nityakAlamevAnavaraiH puSpairyakSamarcati, arcitukAmastata Agacchati, tayA te bhaNitAH-eSa mAlAkAra Agacchati tat yUyaM mAM kiM visRjata, taitim-etasyAH priyaM, tairbhaNita-mAlAkAra banImaH, taiH sa baddho'vakhoTakena, yakSasya purato baddhA purata eva tasya bhAryA bhuJjanti, sA ca tasya bharturmohotpAdakAni strIzabdAni karoti, pazcAt sa mAlAkArazcintayati-enamahaM vakSaM nityakAlameva avaraiH puSpairarcayAmi, tathApyahametasya purata evaM klAmyAmi, yavatra ko'pi yakSo'bhaviSyattadA'haM nAka-4 | miSyam , evaM mukhyatametat kASThaM, nAsyatra ko'pi mudrapANiryakSaH, tadA sa yakSo' nukampayan dIpa anukrama [74] JABERatinintamational wwsaneiorary om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~235 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||25|| dIpa anukrama [74] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 113 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) niryukti: [110] adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||25|| mAlAgArassa sarIramaNupaviTTo, taDataDassa baMdhe chettUNa lohamayaM palasahassaniSpannaM moggaraM gahAya aNNAiTTho samANo te chappi itthisattame purise ghAyati, evaM dine dine cha itthisattame purise ghAemANe viharaha, jaNavato'vi rAyagihAto NagarAto Na tAva Niggacchai jAva satta ghAtiyAI / teNaM kAleNaM teNaM samarpaNaM bhagavaM mahAvIre samosarie, jAva sudaMsaNo seTThI baMdato NIha, ajuNapaNa diTTho, sAgArapaDimaM Thio, na taraha akamiuM, pariperatehi bhamittA parisaMto, ajjuNato sudaMsaNaM aNamisAe diTThIe avaloeda, jakkho'vi moggaraM gahAya paDigao, paDito ajjuNato, uDio ya taM pucchara-kahiM gacchasi ?, bhaNai-sAmiM baMdiuM, so'vi gato, dhammaM socA pacatito / rAyagihe 1 mAlAkArasya zarIramanupraviSTaH, traTanaTaditivandhAn hiravA lohamayaM sahasrapalaniSpannaM mudraraM gRhItvA anyAviSTaH ( parAyattaH ) san tAn paDhapi strIsaptamAn puruSAn ghAtayati, evaM dine dine paT strIsaptamAn puruSAn ghAtayan vicarati, janapado'pi rAjagRhAt nagarAnna tAvannirgacchati yAvatsapta ghAtitAni / tasmin kAle tasmin samaye bhagavAn mahAvIraH samavasRtaH yAvat sudarzanaH zreSThI bandako nireti, arjunena dRSTaH, sAkArapratimAM sthitaH, na zaknotyAkramituM pariparyanteSu bhrAntvA parizrAntaH, arjunaH sudarzanamanimeSayA dRSTyA avalo kayati, yakSo'pi muGgaraM gRhItvA pratigataH patito'rjunaH, utthitazca taM pRcchati ka gacchasi 1, bhagati svAminaM vandituM so'pi gataH, dharma zrutvA prabrajitaH, rAjagRhe Education intimational Forest Use Only parIpahAdhyayanam 2 ~236~ // 113 // www.ncbrary.org v pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||26|| niyukti: [110] prata sUtrAMka ||26|| bhikkhaM hiMDato sayaNamAragotti loeNaM akosijai NANApagArehiM akosehiM, so samma sahai, saiMtassa kevalaloNANaM samuppaNaM // evamanyairapi sAdhubhiH AkrozaparISahaH soDhavyaH // kazcidAkrozamAtreNAtupyannadhamAdhamo vadhamapi 4 vidadhyAditi badhaparIpahamAha haoNa saMjale bhikkhU, maNaMpiNo pusse|titikkhN paramaMNaccA, bhikkhudhammami ciNte||26||(suutrm) KI vyAkhyA-hataH' yaSTyAdibhiH tADito 'na savaleta kAyataH kampanapratyAhananAdinA vacanatazca pratyAkrozadA nAdinA bhRzaM jvalantamivAtmAnaM nopadarzayet, bhikSuH 'manaH' cittaM tadapi na pradUSayet' na kopato vikRtaM kurvIta, kintu 'titikSA kSamA-dharmasya dayA mUlaM na cAkSamAvAn dayAM samAdhatte / tasmAdyaH kSAntiparaH sa sAdhayatyuttamaM kI dharmam // 1 // ityAdivacanataH 'paramAM dharmasAdhanaM prati prakarSavatI 'jJAtvA' avagamya 'bhikSudharme' yatidharma, yadvA bhikSudharma kSAntyAdikaM vastukharUpaM vA cintayet , yathA-kSamAmUla eva munidharmaH, ayaM cAsmannimittaM karmopacinoti, asmadoSa evAyam , ato nema prati kopa ucita iti sUtrArthaH // 26 / / amumeva prakArAntareNAhasamaNaM saMjayaM daMtaM, hapiNajjA ko'vi ktthvi|nsthi jIvassa nAsatti,Na taM pehe asAhavaM ||27||(suutrm)/X dIpa anukrama [75] 1 mikSA hiNDamAna: svajanamAraka iti lokenAkozyate nAnAprakArairAkozaiH sa samyak sahate, sahamAnasya kevalajJAnaM samutpannam / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~237 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||27|| ___ niyukti: [110] prata sUtrAMka ||27|| uttarAdhya. vyAkhyA-'samarNa' zramaNaM samamanasaM vA-tathAvidhavadhe'pi dharma prati prahitacetasaM, zramaNazca zAkyAdirapi svAdi-18 parISahA hai tyAha-saMyata' pRthvyAdicyApAdananivRttaM, so'pi kadAcillAbhAdinimittaM bAhyavRttyaiva sambhavedata Aha-'dAntam'dA dhyayanam indriyanoindriyadamena 'hanyAt' tADayet, 'ko'pi' iti tathAvidho'nAryaH 'kutrApi' prAmAdau, tatra kiM vidheymityaah||11|| nAsti 'jIvasya' Atmana upayogarUpasya 'nAzaH' abhAvaH, tatparyAyavinAzarUpatvena hiMsAyA api tatra tatrAbhidhAnAd, 'itI'tyasmAddhetoH na 'ta'miti ghAtakaM prekSeta asAdhumarhati yatprekSaNaM bhrukuTibhaGgAdiyuktaM tadasAdhubat, kintu haripujayaM prati sahAyo'yamitidhiyA sAdhuvadeva prekSateti bhAvaH, athavA argamyamAnatvAnna taM prekSetApi asAdhunA tulyaM vattete iti asAdhuvat, kiM punarapakArAyopatiSThet saMkliznAti vA ?, asAdhurhi satyAM zaktI pratyapakArAyopatiSThate asatyAM tu vikRtayA hazA pazyati saGklezaM vA kuruta ityevamabhidhAnaM, paThyate ca-'na ya pehe asAdhuyaM ti cakArasthApizabdArthasya bhinnakramatvAt prekSetApi na-cintayedapi na, kAm ?-'asAdhutA' tadupari drohakhabhAvatAM, paThanti ca-evaM pehija saMjato' iti sUtrArthaH // 27 // adhunA vaNetti dvAraM, tatra 'hato na satyaledi' tyAdi sUtrama-15 dArthataH spRzannudAharaNamAha | // 114 // sAvatthI jiyasattU dhAraNi devI ya khaMdao putto| dhUA puraMdarajasA dattA sA daMDaIraNNo // 111 // muNisuvvayaMtevAsI khaMdagapamuhA ya kuMbhakArakaDe / devI puraMdarajasA daMDai pAlaga marUe ya // 112 // dIpa anukrama [76] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~238~ Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||27|| niyukti: [111-113] AA% * prata sUtrAMka ||27|| paMcasayA jaMteNaM vahiA u purohieNa ruTeNaM / rAgadosatulaggaM samakaraNaM ciMtayaMtehiM // 113 // | vyAkhyA-zrAvastI jitazatrurdhAriNI devI ca skandakaH putro duhitA purandarayazA dattA sA daNDakirAjAya, munisuvratAntevAsinaH skandakapramukhAzca kumbhakArakaTe devI purandarayazA daNDakiH pAlakaH marukazca paJca zatAni yatreNa ghAtitAni tuH pUraNe purohitena rupTena pAlakena rAgadveSayostulApramiva-tadanabhibhAvyatvena rAgadveSatulAnaM 'samakaraNaM mAdhyasthyapariNAmaM bhAvayadbhiH, khakArya sAdhitamiti zeSaH, iti gAthAtrayAkSarArthaH // 111-112-113 // bhAvArthastu / sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam sAvatthIe nayarIe jiyasattU rAyA, dhAriNI devI, tIse putto khaMdao NAma kumAro, tassa bhagiNI puraMdarajasA, sA lAkuMbhakArakaDe nayare daMDagI nAma rAyA tassa dinA, tassa ya daMDakissa raNNo pAlago NAma maruto purohito| annayA| sAvatthIe muNisuvvayasAmI titthayaro samosario, parisA niggayA. khaMdato'pi niggato, dhamma socA sAvago jaao| | 1 zrAvastyAM nagarcA jitazatrU rAjA, dhAriNI devI, tasyAH putraH skandako nAma kumAraH, tasya bhaginI purandarayazAH, sA kumbhakArakaTe nagare daNDakI nAma rAjA tasmai dattA, tasya ca daNDakino rAjJaH pAlako nAma brAhmaNaH purohitaH / anyadA zrAvastyAM munisuvratasvAmI tIthekaraH samavasRtaH, parSannirgatA, skandako'pi nirgataH, dharma zrutvA zrAvako jAtaH / ER dIpa anukrama [76] -54-- wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~239~ Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||27|| niyukti: [111-113] bRhadRttiH prata sUtrAMka ||27|| uttarAdhya. annayA~ so pAlakamaruto dUyattAe Agato sAvadhi nayariM, atthANimajjhe sAhUNaM avapaNaM vayamANo khaMdaeNaM parISahAniSpiTTapasiNayAgaraNo kato, patosamAvaNNo, tappabhiI ceva khaMdagassa chiddANi cArapurisehiM maggAvito biharaha, dhyayanam jAva khaMdago paMcajaNasaehiM kumArolaggaehi saddhiM muNisuvvayasAmisagAse padhatito, bahusuto jAto, tANi ceva // 115 // se paMca sayANi sIsattAe aNuNNAyANi / annayA khaMdao sAmimApucchai-pacAmi bhagiNIsagAsaM, sAmiNA bhaNi Aya-uvasaggo mAraNaMtito, bhaNai-ArAhagA virAhagA vA ?, sAmiNA bhaNiyaM-sabe ArAhagA tuma mottuM, so bhnnhai|i-lhuuN, jadi ettiyA ArAhagA, gao kuMbhakArakaDaM, marupaNa jahiM ujjANe Thio tahi AuhANi miyANi, raayaa| buggAhio-jahA esa kumAro parIsahaparAito eeNa uvAeNa tumaM mArittA rajaM gihihitti, jadi te vipacato[R __1 anyadA sa pAlako brAhmaNo dUtatAyai AgataH zrAvastI nagarIm , AsthAnikAmadhye sAdhUnAmavarNa vadana skandakena niSpRSTaprabhavyAkaraNaH vaH, pradveSamApannaH, taraprabhRtyeSa skandakasya chidrANi cArapuruSairmArgayana viharati, yAvatskandakaH paJcamirjanazataiH kumArAvalagakaiH sArdha munihai suvratasthAmisakAze prabajitaH, bahukSuto jAtaH, tAnyeva paJca zatAni tasmai ziSyatayA'nujJAtAni / anyadA sphandakaH svAminamApRcchati vajAmi bhaginIsakAzaM, svAminA bhaNitam-upasargoM mAraNAntikaH, bhaNati-ArAdhakA virAdhakA bA ?, svAminA bhaNitaM sarve ArAdhakAstvAM muktvA, sa bhaNati-laSTaM, yayetAvanta ArAdhakAH, gataH kumbhakArakaTa, marakeNa yatrodhAne sthitaH tatrAyudhAni gopitAni, rAjA | yudAhita:-yatheSa kumAraH parISahaparAjita etenopAyena tvAM mArayitvA rAjyaM prahISyatIti, yadi taba vipratyayaH dIpa anukrama // 115 // [76] JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~240 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||27|| niyukti: [111-113] prata sUtrAMka ||27|| ujANaM paloehi, AuhANi olaiyANi divANi, te baMdhiUNa tassa ceva purohiyassa samappiyA, teNa save puri sajaMteNa pIliyA, tehiM sammaM ahiyAsiyaM, tesiM kevalaNANaM uppaNaM siddhA ya / khaMdato'vi pAse dhario, lohiyaci8/rikAhiM bharijaMto sabato pacchA jaMte pIlito NidANaM kAUNa aggikumAresu ubvnnnno| taMpi se rayaharaNaM ruhiralitaM purisahatthotti kAuM giddhehiM puraMdarajasAte purato pADiyaM, sAvitadivasa adhirti karei jahA sAdhU Na dIsaMti, taM ca NAe dilu, pacabhinnAo ya kaMbalo, NisijAto chiNNAto, tAe ceva diNNo, tAe nAyaM-jahA te mAriyA, tAe khiMsito rAyA-pAva ! viNaTTho'si,tAe ciMtiyaM-papayAmi, devehiM muNisuccayasagAsa nIyA, teNavi deveNa NagaraM dahUM sajaNavayaM, ajavi daMDagAraNNaMti bhaNNai / araNNassa ya vaNAkhyA bhavati, tena dvAragAthAyAM vanamityuktam / ettha tehiM sAhahiM / / 1 udyAnaM pralokaya, AyudhAnyavalagitAni (gopitAni ) dRSTAni, te badhvA tasmAyeva purohitAya samarpitAH, tena sarve puruSayareNa pIlitAH, taiH samyagadhyAsitaM, teSAM kevalajJAnamutpanna siddhAdha / skandako'pi pAve dhRtaH, rudhiracchaTAminiyamANaH sarvataH pazcAt yatre pI lito nidAnaM kRtvA'mikumArepUtpannaH / tadapi tasya rajoharaNaM rudhiraliptaM puruSahasta itikRtvA gR]H purandarayazasaH purataH pAtitaM, sA'pi dataddivase'dhRti karoti yathA sAdhavo na dRzyante, taccAnayA dRSTa, pratyabhijJAtaca kambalaH, niSadyAzchinnAH, tathaiva dattaH, tayA jJAtaM yathA te mAsaritAH, tayA khisito rAjA-pApa ! vinaSTo'si, tathA cintitaM-pravajAmi, devairmunisuvratasakAzaM nItA, tenApi devena nagara dagdhaM sajanavajam / 4 adyApi daNDakAraNyamiti bhaNyate / araNyasya ca canAkhyA bhavati / atra taiH sAdhubhi dIpa anukrama [76] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~241 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||28|| niyukti: [111-113] - prata sUtrAMka ||28|| uttarAdhya. vahaparIsaho ahiyAsito sammaM, evaM ahiyAseyacaM, Na jahA khaMdhaeNa NAhiyAsiyaM // parairamihatasya ca tathASidhI-1 parISahA padhAdi prAsAdi ca sadopayogi yateryAcitameva bhavatIti yAyAparISahamAhabRhadvRttiH dhyayanam dukaraM khalu bho ! NicaM, aNagArassa bhikkhunno| sava se jAiyaM hoi, natthi kiMci ajAiyaM // 28 // (sUtram) // 11 // M byAkhyA-duHkhena kriyata iti duSkara-duranuSThAnaM, khalurvizeSaNe nirupakAriNa iti vizeSa dyotayati, 'bho' isUtyAmavaNe 'niyaM' sarvakAlaM, yAvajIvamityarthaH, anagArasya bhikSoriti ca prAgvat, kiM tat duSkaramityAha-yat 'sa-18 m' AhAropakaraNAdi 'se' tasya yAcitaM bhavati, nAsti 'kiJcid' dantazodhanAdyapi ayAcitaM, tataH sarvasyApi hai vastuno yAcanamiti gamyamAnena vizeSyeNa duSkaramityasya sambandha iti sUtrArthaH // 28 // tatazca goyaraggapaviTThassa, hatthe no suppasArae / seo agAravAsotti, ii bhikkhU na ciMtae ||29||(suutrm) TU vyAkhyA-goriva caraNaM gocaro, yathA'sau paricitAparicitavizeSamapahAyaiva pravarttate tathA sAdhurapi bhikSArtha, tasyAyaM-pradhAnaM yato'sau eSaNAyukto gRhNAti na punagaurikha yathA kathaJcit , tasmin praviSTo gocarAyapraviSTaH tasya, jApANiH' hasto 'no' naiva sukhena prasAryate piNDAdigrahaNArtha pravartyata iti saprasAraH sa eva suprasArakaH, kathaM hi ni-IN // 116 // 1baMdhaparISaho'dhyAsitaH samyaka, evamadhyAsitavyaM, na yathA skandakena nAdhyAsitam / %* dIpa anukrama [77]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~242 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||29|| niyukti: [113...] C prata sUtrAMka ||29|| rupakAriNA paraH pratidina praNayituM zakyaH, uttaratizabdasya bhinnakramatvAd 'itI'tyasmAddhetoH 'zreyAn' atizayaprazasyaH 'agAravAso' gArhasthyaM, tatra hi na kazcidyAcyate, khabhujArjitaM ca dInAdibhyaH saMvibhajya bhujyate, 'itIkhetadbhikSuHna cintayed , yato gRhavAso vahusAvadho niravayavRttyarthaM ca tatparityAgaH, tataH khyNpcnaadiprvRttebhyo| gRhibhyaH piNDAdigrahaNaM nyAyyamiti bhAva iti sUtrArthaH // 29 // sAmprataM rAmadvAraM, tatra 'dukaraM khalu bho ! NicaM' iti / sUtramarthataH spRzannudAharaNamAha - jAyaNaparIsahami baladevo ittha hoi AharaNaM / vyAkhyA-yAcAparISahe baladevo'tra bhavatyAharaNam-udAharaNam / atra sampradAya: jayA so vAsudevasavaM vahato siddhatyeNaM paDibohio kaNhassa sarIragaM sakAreuM kayasAmAtito liMga paDivajiu tuMgIsihare tavaM tappamANo mANeNa-kahi bhivANa bhikkhaDaM allIsaM ?, teNa kaTThAhArAINa bhikkhaM giNhai, na gAmaM nayaraM vA alliyati / teNa soNAhiyAsito jAyaNAparIsaho, evaM na kAyabvaM, anne bhaNaMti-baladevassa bhikkhaM | 1No'parataH .... kyam 2 yadA sa vAsudevazava vahana siddhArthena pratiyodhitaH kRSNasya zarIrakaM satkArya (saMskRtya ) kuvasAmAyiko liGgaM pratipadya tuGgizikhare tapaH tapam mAnena-ka bhRtyAn bhikSArthamAzrayiSye ?, tena kASThAhArakAdibhyo bhikSA gRhAti, na prAmaM nagaraM vA''bhayate / tena sa nAdhyAsito yAcanAparIpahaH, evaM na kartavyam / anye bhaNanti-baladevasya bhikSA 5625 25-% ONTACRORGANGANGA dIpa anukrama [78] EXX JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~2434 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||30|| niyukti: [113...] prata sUtrAMka ||30|| uttarAdhya. bhimaMtassa bahuo jaNo tassa rUveNAvakkhitto Na kiMci annaM jANai, tacitto ceva ciTThada, teNa so na hiMDaDa gAmA parIpahAbRhadvRttiH garAdi, jahAgayapahiyAhiMto ceva bhikkhaM jAyatitti, esa jAyaNAparIsaho pasattho // evaM zeSasAdhubhirapi yAyA- dhyayanam parIpahaH soDhavyaH // yAcApravRttazca kadAcillAbhAntarAyadopato na lbhetaapiitylaabhpriisshmaah||117|| paresu gAsamesijjA, bhoyaNe pariNiTTie / laddhe piMDe AharijjA, aladdhe nANutappae // 30 // (sUtram) | vyAkhyA-'pareSu' iti gRhastheSu 'pAsa' kavalam, anena ca madhukaravRttimAha, 'epayed' gaveSayet , bhujyata iti | bhojanam-odanAdi tasmin 'pariniSThite' siddhe, mA bhUtprathamagamanAttadarthe pAkAdipravRttiH, sataca 'labdhe' gRhibhyaH | prApte 'piNDe' AhAre 'alabdhe vA aprApte vA nAnutapyeta saMyataH, tadyathA-aho! mamAdhanyatA yadahaM na kiJcilame, 6 upalakSaNatvAlabdhe vA labdhimAnahamiti na dRSyet, yadvA labdhe'pyalpe'niSTe vA sambhavatyevAnutApa iti suutraarthH||30|| kimAlambanamAlamcya nAnutapyatetsAhaajevAhaNa labbhAmi, avi lAbho sue siyaa| jo evaM paDisaMvikkhe, alAbhotaM na tjje||31||(suutrm) // 117 // WI 1bhrAmyato vahurjanasasya rUpeNAkSiNaH na kicidanyat jAnAti, tacittazcaiva tiSThati, tena sa na hiNDate prAmAkarAdiSu, yathAgatapathikAdibhyA nAe bhikSA yAcate iti, epa yAcanAparIpahaH prazastaH / 2 aladdhe vA nANutappeja saMjae (TIkA) dIpa anukrama [79] - * pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~244 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||31|| niyukti: [113...] prata sUtrAMka ||31|| vyAkhyA-'adyaca' asminnevAhanyahaM 'na labhe' na prApnomi, 'apiH' sambhAvane, sambhAvyata etat 'lAbhaH' prAptiH 'ba' AgAmini dine 'syAd bhavet , upalakSaNaM zva ityanyedhuranyataredhurvA mA vA bhUdityanAsthAmAha, ya evam' uktaprakA-18 reNa 'paDisaMvikkheM ti pratisamIkSate'dInamanAH alAbhamAzrityAlocayati, 'alAbhaH' alAbhaparISahaH taM 'na tarja-1& yati' nAbhibhavati, anyathAbhUtastvabhibhUyata iti bhAvaH // 31 // atra laukikamudAharaNam vAsudevapaladevasabagadArugA assabahiyA aDavIe naggohapAyavassa ahe ratiM vAsokgayA, jAmaggahaNaM, dArugassa paDhamo jAmo, koho pisAyarUvaM kAUNa Agato, dArugaM bhaNai-AhAratthI'haM uvAgao, ee sutte bhakkhayAmi, yuddhaM vA dehi, dArugeNa bhaNiyaM-bAda, teNa saha saMpalaggo, dArugo ya taM pisAyaM jahA jahA na sakei NihaNiuM thaa| |tahA russati, jahA jahA rassada tahA tahA so koho bahuti, evaM so dArugo kicchapANo taM jAmagaM nicAhei, pa-21 cchA sacagaM uhAvei, sacago'vi taheva pisAeNa kicchapANo kato, tatie jAme baladevaM uhavei, evaM baladevo'pi 1 vAsudevabaladevasatyakadArukA azvApahRtA aTalyA nyagrodhapAdapasvAdho rAtrI vAsabhupAgatAH, yAmagrahaNaM, dArukasya prathamo yAmaH, krodhaH | |pizAcarUpaM kRtvA''gataH, dArukaM bhaNati-AhArArthyahamupAgataH, etAn suprAn bhakSayAmi, yuddhaM vA dehi, dArukeNa bhaNitaM-bAha, tena saha | saMpralagnaH, dArukazca taM pizAcaM yathA yathA na zaknoti nihantuM tathA tathA ruSyati, yathA yathA ruSyati tathA tathA sa krodho vardhate, evaM sa dArukaH kRcchraprANastayAmaM nirvahati, pazcAtsatyakamutthApayati, satyako'pi tathaiva pizAcena kRcchraprANaH kRtaH, tRtIye yAme baladevamutthApayati, evaM baladevo'pi 552525-25***** 20 dIpa anukrama [80] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~245 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||31|| niyukti: [114] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||31|| uttarAdhya cautthe jAme vAsudevaM uTThavei, vAsudevo teNa pisAeNa saheva bhaNito, vAsudevo bhaNati-maM aNijiuM kahaM mama sa-II | parIpahA hAe khAhisi', juddhaM laggaM, jahA jahA jujjhai pisAo tahA tahA vAsudevo aho balasaMpuNNo ayaM mallo iti|| dhyayanam hatUsae, jahA jahA tUsae tahA tahA pisAo parihAyati, so teNa evaM khavio jeNa ghettuM uyaTTIe chUDho, pabhAe // 11 // passae te bhinnajANukoppare, keNaMti puThThA bhaNati-pisAeNa, vAsudevo bhaNati-sa esa kovo pisAyarUpadhArI mayA pasaMtayAe jito, uyahiNIe NINeUNa darisio / iti sUtrArthaH // samprati 'pure'tidvAraM, 'purA' iti pUrvasmin kAle kRtaM karmeti gamyate, tatra ca 'NANutappeja saMjaetti' sUtrAvayavamarthataH spRzanudAharaNamAha-- kisipArAsaraDhaMDho alAbhae hoi AharaNaM // 114 // vyAkhyA-kRSipradhAnaH pArAsaraH kRSipArAsaro janmAntaranAmnA 'DhaNDha' iti DhaNDhaNakumAraH 'alAbhake' alAbha| parISahe bhavatyAharaNamiti gAthApazcArdhAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam caturthe yAme vAsudevamutyApayati, vAsudevastena pizAcena tathaiva bhaNitaH, vAsadevo bhaNati-mAmanirjitya kathaM bhaga sahAyAna bhakSayiSyasi ? yuddha lamaM, yathA yathA yudhyate pizAcasathA tathA vAsudevaH aho balasaMpanno'yaM malla iti tuSyati, yathA yathA tuSyati tathA tathA pizAcaH pari-II kAhIyate, sa tenaivaM apitaH vena gRhItvA kaTyAM (javAyAM) kSiptaH, prabhAte tAn bhinnajAnukUparAn pazyati, keneti pRSTA bhaNanti-pizAcena, | davAsudevo bhaNati-sa epa kopaH pizAcarUpadhArI mayA prazAntatayA jitaH, javAyA niSkAzya darzitaH / dIpa anukrama [80] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~246 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||31|| niyukti: [114] % % prata sUtrAMka ||31|| % egaMmi gAme ego pArAsaro nAma, tammi ya anne pArAsarA atthi, so puNa kisIe kusalo ahavA sarIreNa kiso teNaM kisipArAsaro, so ya tammi gAme AuttiyaM rAuliyaM cariM vAhei, te ya goNAdI divasaM chApallayA bhattavelaM paDicchaMti, pacchA te bhattevi ANIe moeukAme bhaNai-ekeka halabaMbhaM deha, to pacchA bhuMjaha, tehiM chahiMvi halasaehi bahuyaM vAhiyaM, teNa tahiM bahuyaM aMtarAiyaM baddhaM, mariUNa ya so saMsAraM bhamiUNa aneNa sukayaviseseNa vaasudevss| putto jAto DhaMDhotti, arihanemisayAse pacaito, (granthAnam 3000) aMtarAyaM kama udinnaM, phIyAe bAravaIe hiMDato ra na labhati, kahicivi jayA labhati tadA jaMvA taM vA, teNa sAmI pucchito, tehiM kahiyaM jahAvattaM, pacchA teNa abhiggaho gahito, jahA-parassa lAbho na giNhiyanyo / annayA vAsudevo pucchai titthayaraM-eesiM aTThArasaNhaM samaNasAha 1 ekasmin prAme ekA pArAzaro nAma, tasmiMzcAnye pArAzarAH santi, sa punaH kRSau kuzalo'thavA zarIreNa kRzastena kRssipaaraashrH| sA(kazapArAzaraH), sa ca tasmina prAme yuktikaM rAjakulika cAriM vAhayati, te ca gavAdayo viSase chAyArthinaH bhaktavelA pratIcchanti, pazcAtAna bhakte'pi AnIte moktukAmAna bhaNati-ekaika halakarSa datta tataH pazcAta bhuvaM, taiH patirapi halazarIrSahu vAhitaM, tena bahu tatrAntarAvikaM | baddhaM, mRtvA ca sa saMsAra bhrAntvA anyena sukRtavizeSeNa vAsudevasya putro jAto DaNDa iti, ariSTaneminaH sakAze prabajitaH, antarAyaM karmodIrNa, sphItAyAM dvArikAyAM hiNDamAno na labhate, kacidapi yadA labhate tadA yadvA tadvA, tena svAmI pRSTaH, vaiH kathitaM yathAvRttaM, pazcAt tenAbhigraho || gRhItaH, yathA-parasya lAbho na grahItavyaH / anyadA vAsudevaH pRcchati tIrthakaram-etasyAmaSTAdazazramaNasAhasyA % dIpa anukrama [80] % pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~2474 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||31|| niyukti: [114] prata sUtrAMka ||31|| uttarAdhya. ssINaM ko dukarakArato?, tehiM bhaNiyaM, jahA-DhaMDho aNagAro, alAbhaparIsaho kahio, so kahiM?, sAmI bhaNai-Nagari parIpahA pavisaMto pecchihisi, diThTho pavisaMteNaM, hatdhikhaMdhAo ovariUNa baMdio, so ya ikeNa ibheNa diTTho, jahA mahappA | dhyayanam bRhadvRttiH esa jo vAsudeveNa vaMdito, so ya taM ceva gharaM paviTTho, teNa paramAe saddhAe moyagehi paDilAbhito, bhamiUNa saa||119|| missa dAvai pucchai ya-jahA mama alAbhaparIsaho khINo, pacchA sAmiNA bhaNNati-Na khINo, esa vAsudevassa lAbho, teNa paralAbha na uvajIvAmittikAuM amucchiyassa pariThThavitassa kevalaNANaM samuppaNNaM / evaM ahiyAsiyabyo alAbhaparIsaho jahA DhaMDheNa aNagAreNa // alAbhAcAntaprAntAzinAM kadAcidrogAH samutpadyeraniti rogaparISahamAhaNaccA uppaiyaM dukkhaM, vedaNAe duhaTTie / adINo ThAvae paNNaM, puTo tattha'hiyAsae ||32||(suutrm) ___ vyAkhyA-'jJAtyA' adhigamya 'utpattikam ' udbhUtaM, duHkhayati iti duHkhaH prastAvAt jvarAdirogastaM 'vedanayA' |1ko duSkarakArakaH!, taiNitaM yathA-DhavaNo'nagAraH, alAbhaparISahaH kathitaH, sa ka ?, svAmI bhaNati-nagarI pravizana prekSayiSyase, dRSTaH | dapravizatA, istiskandhAvavatIya vanditaH, sa caikenebhyena dRSTo, yathA mahAtmaiSa yo vAsudevena banditaH, sa ca tadeva gRhaM praviSTaH, tena paramayA 4 zraddhayA modakaiH pratilambhitaH, bhrAntvA khAmine darzayati, pRcchati ca-yathA mamAlAbhaparISahaH kSINaH 1, pazcAt svAminA bhaNyate-na kSINaH // 11 // eSa vAsudevasya lAbhaH, tena paralAbhaM nopajIvAmItikRtvA'mUrchitasya pariSThApayataH kevalajJAnaM samutpannam / evamadhyAsitavyo'lAbhaparISaho yathA uNTenAnagAreNa dIpa anukrama [80] 2 wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~248 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||32|| __ niyukti: [114] 68-54--05 prata sUtrAMka ||32|| sphoTapRSThagrahAdhanubhayarUpayA duHkhenAtaH-pIDitaH kriyate sma duHkhArtitaH, evaMvidho'pi 'adInaH' avilavaH 'sthApahAyet ' duHkhArtitatvena calantI sthirIkuryAt 'prajJAM' khakarmaphalameyaitaditi tattvadhiyaM, 'spRSTa' ityapelaptanirdiSTatvAt / vyApto'pi rAjamandAdibhiH, yadvA puSTa iva puSTovyAdhibhiraviklavatayA 'tatreti' prajJAsthApane sati rogotpAte vA adhyAsIta' adhisaheta, prakramAdrogajanitaduHkhamiti sUtrArthaH // 32 // yAdetat-cikitsayA kiM na tadapanodaH kriyate ? ityAhategicchaM nAbhinaMdijA, sNcikkh'ttgbese| eyaM khu tassa sAmaNNaM, jaM na kujjA na kArave ||33||(suutrm) vyAkhyA-'cikitsA' rogapratikArarUpAM 'nAbhinandet ' nAnumanyeta, anumatiniSedhAcca dUrApAste karaNakAraNe, ||samIkSya' khakarmaphalamevaitat bhujyata iti paryAlocya, yadvA 'saMcikkha'tti 'acAM sandhi lopI bahulami'sekAralope saMcikkhe' samAdhinA tiSTheta, na kUjanakarAyatAdi kuryAt , AtmAnaM-cAritrAtmAnaM gaveSayati-mArgayati kathamayaM mama sthAdityAtmagaveSakaH, kimityevamata Aha-'etad' anantaramabhidhAsthamAnaM 'khuti khalu, sa ca yasmAdarthaH, tato yasmAdetat 'tasya' zramaNasya 'zrAmaNyaM zramaNabhAvo yanna kunni kArayet , upalakSaNatvAnnAnumanyeta, prakramAt cikitsAM, jinakalpikAdyapekSaM caitat , sthavirakalpApekSayA tu 'jaM na kujA' ityAdI sAvadyamiti gamyate, ayamatra RELATARA dIpa anukrama [81] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~249~ Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [82] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 120 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||33|| niryuktiH [115] adhyayanaM [2], bhAvaH - yasmAtkaraNAdibhiH sAvayaparihAra eva zrAmaNyaM, sAvadyA ca prAyazcikitsA, tatastAM nAbhinanded, etadapyau utsargikam, apavAdatastu sAvadyA'pyeSAmiyamanumataiva yaduktam- "kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovihANeNa ya | ujjamissaM / gaNaM va NItIi vi sAravissaM, sAlaMyasevI samubeti mokkhaM // 1 // " iti sUtrArthaH // 33 // idAnIM bhikSeti dvAraM, tatra ca 'tigicchaM NAhiNaMdijA' iti sUtrAvayavamarthataH spRzannudAharaNamAha mahurAi kAlavesiya jaMbu ahiuttha muggaselapuraM / rAyA paDisehei jaMbuyaruveNa uvasaggaM // 115 // vyAkhyA - mathurAyAM kAlabesiko jambuko'bhyuSito mujhaselaM puraM rAjA pratiSedhayati jambukarUpeNa upasargamiti gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu sampradAyAvagamyaH, sa cAyam maMDarAe jiyasAraNNA kAlA nAma vesA'paDirUvaMti kAuM orohe chUDhA, tIse puto kAlAe kAlabesio kumAro, so tahArUvANaM therANaM aMtie dhammaM soUNa paJcatito, egalavihArapaDimaM paDivaNNo, gato muggaselapuraM, 1 kariSyAmyacchittimathavA'bhyeSye tapovi (paupa) dhAneSu coyaMsyAmi gaNaM vA nItyA api sArayiSyAmi, sAlamyasevI samupaiti mokSam ( zuddhim ) // 1 // 2 mathurAyAM jitazatruNA rAjJA kAlAnAnI vezyA'pratirUpetikRtvA'varope kSiptA, tasyAH putraH kAlAyAH kAlavezikaH kumAraH, sa tathArUpANAM sthavirANAmantike pratrajitaH, ekAkivihArapratimAM pratipannaH, gato mudrazailapuraM, uttarattond For Parent parIpahAdhyayanam ~250~ 2 // 120 // www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||33|| dIpa anukrama [82] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||33|| niryukti: [115] adhyayanaM [2], tahiM tassa bhagiNI hayasantussa raNNo mahilA, tassa sAhussa arasiyA, tato tIe bhikkhAe saha osaI dinnaM, so ya ahigaraNaMti mattaM paJcakhAti / teNa ya kumArace siyAlANaM saddaM soUNa pucchiyA olaggiyA kesiM esa sado sucatiM 1, te bhati-ee siyAlA aDavivAsiNo, teNa bhaNNati ee baMdhiUNa mama ANeha, tehiM siyAlo baMdhiUNa ANito, so taM haNai, so hammato khiMkhiei, tato so ratiM viMdara, so siyAlo hammato mato, akAmaNijarAe vANamaMtaro jAo, teNa vANamaMtareNa so bhattapaJcakkhAto diTTho, ohiNA Abhoio, imo sotti AgaMtUNa sapiliyaM siyAliM viraciUNa khiMkhiyaMto khAda, rAyA taM sAdhuM matpacakyAyayaMtikAuM rakkhAveti purisehiMti, mA koi se uvasaggaM karissaitti, jAva te purisA taM thANaM aiti tAva tIe sIAlIe khaito, jAhe te purisA 1 tatra tasya bhaginI hatazatro rAjJo mahilA, tasya sAdhorarzAsi, tatastayA bhikSayA sahISadhaM dattaM sa cAdhikaraNamitti bhaktaM pratyAkhyAti tena ca kumAratve zRgAlAnAM zaM zrutvA pRSTA avalagakAH keSAmeSa zabdaH zrUyate ?, te bhaNanti ete zRgAlA aTavIvAsinaH, tena bhaNyateetAn baddhA mama (pArzve ) Anayata, taiH zRgAlo baDhA''nItaH sa taM hanti, sa hanyamAnaH siddhiGkaroti, tataH sa ratiM vindati, sa zRgAlo hanyamAno mRtaH, akAmanirjarayA vyantaro jAta:, tena vyantareNa sa pratyAkhyAtabhakto dRSTaH, avadhinA''bhogitaH, ayaM sa ityAgalya sabAlakAM zRgAlI vikurvya (viracya khiddhidurvan khAdati, rAjA sAdhuM pratyAkhyAta itikRtvA rakSayati puruSaiH, mA kacittatropasarga kariSyatIti (kArSIditi ), yAvatte puruSAstat sthAnamAyAnti tAvattayA zRgAsyA khAditaH, yadA te puruSAH For Party www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 251~ Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||34|| niyukti: [115...] uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 12 // prata sUtrAMka ||34|| ossariA tAhe saI kareMtI khAti, jAhe AgayA tAhe na dIsati, so'pi uvasaggaM samma sahati khamati, evaM parIpahAahiyAseyavvaM // rogapIDitasya zayanAdiSu duHsahatara(tRNasparza ityetadanantaraM tatparIpahamAha dhyayanam acelagassa lUhassa, saMjayassa tavassiNo / taNesu suyamANassa, hujA gAyavirAhaNA ||34||(suutrm) vyAkhyA- acelakasya rUkSasya saMyatasya tapakhina iti prAgbat , tarantIti tRNAni-darbhAdIni teSu zayAnasyopalakSaNatvAt AsInasya vA bhavet gAtrasya-zarIrasya virAdhanA-vidAraNA gAtravirAdhanA, acelakatvAdIni tu tapa-12 khivizeSaNAni mA bhUtsacelasya tRNasparzAsambhavenArUkSasya tatsambhave'pi snigdhatvenAsaMyatasya ca zupiraharitatRNopAdAnena tathAvidhagAtravirAdhanAyA asambhava iti // 34 // tataH kimityAhaAyavassa nivAeNaM, tidulA havai veynnaa| eyaM NaccA na sevaMti, taMtujaM taNatajiyA ||35||(suutrm) vyAkhyA-'Atapasya' dharmasya nitarAM pAto nipAtastena 'tiula' ti sUtratvAttaudikA, yadvA zrIn-prastAvAt manovAkAyAn vibhASitaNyantatvAt curAdInAM dolatIva svarUpacalanena tridulA, pAThAntarastu-atulA vipulA vA M // 12 // bhavati vedanA, evaM ca kimityAha-'etad' anantarokaM pAThAntarataH 'evaM' jJAtvA 'na sevante' na bhajante, Astara1 apasUtAstadA zabdaM kurvatI khAdati, yadA AgatAH tadA na dRzyate, so'pyupasarga samyak sahate kSamate, evamadhyAsitavyam / dIpa anukrama [83] 461 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~252 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||35|| dIpa anukrama [4] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||35|| niryukti: [116] adhyayanaM [2], NAyeti gamyate, tantubhyo jAtaM tantujaM, paThyate ca ' taMtayaM'ti tatra tatra - vemavilekhanyacchanikAdi tasmAjjAtaM tavrajam ubhayatra vakhaM kambalo vA, tRNaistarjitAH-nirbhatsitAH tRNatarjitAH, kimuktaM bhavati :-yadyapi tRNairatyantavilikhitazarIrasya ravikiraNasamparkasamutpannakhedavazataH kSatakSAranikSeparUpaiva pIDopajAyate tathA'pi - 'pradIptAGgArakalpeSu, vajrakuNDeSvasandhiSu / kUjantaH karuNaM kecit dante narakAgninA // 1 // agnibhItAH pradhAvanto, gatvA vaitaraNIM nadIm / zItatoyAmimAM jJAtvA, kSArAmbhasi patanti te // 2 // kSAradagdhazarIrAzca, mRgavegotthitAH punaH / asipatravanaM yAnti cchAyAyAM kRtabuddhayaH // 3 // zaktyaSTiprAsakuntaizca khaGgatomarapaTTizaiH / chidyante kRpaNAstra, pata|ddhitakampitaiH // 4 // ityAdikA raudratarA narakeSu paravazena mayA'nubhUtA vedanAstatkiyatIyaM 1, bhUyAMzca lAbhaH svavazasya samyak sahana iti paribhAvanAto na tatparijihIrSayA vastraM kambalAdikamupAdadate, jinakalpikApekSaM caitat, sthavirakalpikAzca sApekSasaMyamatvAtsevante'pIti sUtrArthaH // 35 // atra saMstAradvAramanusaran 'tiulA havai veyaNa' tti sUtrasUcitamudAharaNamAha sAvatthIi kumAro bho so cAriotti veraje / khAreNa tacchiyaMgo taNaphAsaparasahaM visahe // 116 // | vyAkhyA- zrAvastyAM kumAro bhadraH sa 'cArikaH' cara iti vairAjye kSAreNa takSitAGgaH tRNasparzaparIpahaM 'visahe' tti viSahate, spreti vizeSa iti gAthArthaH // 117 // bhAvArthastu sampradAyAvaseyaH, sa cAyam- Education intmational Forsy pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atra sUtrAnte yat ||117 || mudritaM tat mudraNadoSa:, atra ||116 || eva vartate ~253~ Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], ____mUlaM [1] / gAthA ||35|| niyukti: [116] prata sUtrAMka ||35|| uttarAdhya. sAvatthIe nayarIe jiyasattU rapaNo putto bhaddo nAma, so niviSNakAmabhogo tahArUvANaM therANamaMtite pabatito, parIpahAkAleNa ya egalavihArapaDimaM paDivaNNo, so viharato veraje cAriuttikAUNa gahio, so ya paMtAyeUNa khAreNa dhyayanam bRhadvRttiHTa tacchio, so dambhehi beDhiUNa muko, so dambhehiM lohiyasaMmIliehiM dukkhAvijaMto samma sahai // evaM zeSasAdhu-12 // 12 // bhirapi samyak soDhagyaH tRNasparzaparIpahaH // tRNAni ca malinAnyapi kAnicit syuriti tatsampakot khedato I vizeSeNa jalasambhava ityanantaraM tatparISahamAhakilinnagAe paMkeNe, mehAvI va raeNa vaa| priMsu vA paritAveNaM, sAyaM no paridevae // 36 // (sUtram) vyAkhyA-klinnamanekArthatvAddhAtUnAM nicitaM pAThAntarataH kliSTaM vA-bAdhitaM gAtraM-zarIramasyeti klinnagAtraH kliegAtro vA, medhAvI-bAhito vA arogI vA, siNANaM jo u patthai / vokato hoi AyAro, jaDho havAi saMja-| 4 mo||1||' ityAgamamanusmaranna snAnarUpamaryAdAnativartI, kena punaH klinnagAtraH kliSTagAtro betyAha-pakena' / 1 zrAvastyAM nagaryA jitazatro rAjJaH putro bhadro nAma, sa nirviNNakAmabhogaH tathArUpANAM sthavirANAmantike pratrajitaH, kAlena caikAki- 11 [vihArapratimA patipannaH, sa viharana vairAgya cArika itikRtvA gRhItaH sa ca pIDayitvA (piyitvA) takSitaH (siktaH) kSAraNa, sa daveSTayitvAsA muktaH, sadamaiM rudhirasaMmilitairduHzyamAnaH samyak sahate / 2 byAdhimAn vA'rogo vA sAnaM yastu prArthayate / vyutkrAnto bhavatyAcArastyakto | bhavati saMyamaH // 2 // -2C dIpa anukrama [84] % %% 940 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~254 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [85] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||36|| niryuktiH [116] adhyayanaM [2], vA khedAImalarUpeNa 'rajasA' yA tenaiva kAThinyaM gatena pAMzunA vA, bhinnakAlatvAccAnayorvA grahaNaM, 'dhiMsu va 'ti grISme, vAzabdAccharadi vA pari:- samantAttApaH paritApastena, hetau tRtIyA, kimuktaM bhavati ? - paritApAyasvedaH pra| svedAca paGkarajasI tataH klinnagAtratA kliSTagAtratA vA bhavati, evaMvidhazca kimityAha - 'sAtaM' sukham Azrityeti zeSaH 'no paridevet' na pralapet-kathaM kadA vA mamaivaM maladigdhadehasya sukhAnubhavaH syAt 1, iti sUtrArthaH // 36 // kiM tarhi kuryAdityAha - veja nijjarApehI, AriyaM dhammaNuttaraM / jAva sarIrabheotti, jalaM kAraNa dhArae // 37 // (sUtram ) vyAkhyA- 'vedayet' saheta, jalajanitaM duHkhamiti prakramaH kIdRzaH san ityAha-nirjaraNaM nirjarA-karmaNAmAtyantikaH kSayastAmapekSate - kathaM mamAsau syAdityabhilapatIti nirjarApekSI, ka evaM kuryAdityAha - ArAddheyadharmebhyo yAta ityAryastaM 'dharma' zrutacAritrarUpaM nAstyuttaraM pradhAnamanyadasmAdityanuttarastaM gamyamAnatvAt prasanno-bhAvabhikSurityarthaH samprati sAmathryaktamadhyarthamAdarakhyApanAya nigamanavyAjena punarAha - 'jAba sarIrabheo' ti sUtratvAt 'yAvat' iti maryAdAyAM zarIrasya bhedo - vinAzastaM maryAdI kRtya, kimityAha-'jala' kaThinatApannaM malam upalakSaNatvAt paGkarajasI ca 'kAyena' zarIreNa dhArayeta, dRzyante hi kecidindrAgnidagdhAnIya girizikharANi vicchAya kRSNa dehAH zItoSNavAtAtapAdibhiH parizoSitaparidagdhopahatazarIrAH rajo'vaguNDitamaladigdhadehAH, akAmanirjarAtazca na kazcitteSAM Education intimation Forsy pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~255~ Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||37|| _ niyukti: [117] prata sUtrAMka ||37|| uttarAdhya. guNo, mama tu samyak sahamAnasya mahAn guNa iti matvA na tadapanayanAya lAnAdi kuryAt , yataH-"na zakyaM parISahA nirmalIkartu, gAtraM khAnazatairapi / azrAntameva zrotobhiruhiranavabhirmalam // 1 // " paThyate ca-beiMto nijarApe-4 bRhadvRttiH hitti vedayamAnaH-sahamAnaH, zeSaM prAgvad, atra keciccaturthapAdamadhIyate, 'jalaM kAe pA ubaTe ti atrodvrttngrhnn||123|| mudvartayedapi na, kiM punaH lAyAt ?, yadvA-veijatti vidyAt-jAnIyAddharmamAcAram, arthAdyatInAM, jJAtvA ca / hajJAnasa phalaM viratiriti jalaM kAyena dhArayet , tathA 'veyaMto'tti vidan-jAnAno'nyattathaiveti sUtrArthaH // 37 // atra 'maladhAriNo'tti dvAramanusaran 'sAyaM No paridevae' iti sUtrAvayavamarthataH spRzannudAharaNamAha caMpAe~ sunaMdo nAma sAvao jalladhAraNaduguMchI / kosaMbIi dugaMdhI uppaNNo tassa sAditvaM / / 117 // KI vyAkhyA-caMpAyAM sunando nAma zrAvako jaladhAraNajugupsI kauzAmcyAM durgandhirutpannaH, tasya sAdivyaM-sadevatvadAmityakSarArthaH // 118 // bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam caMpAe nayarIe sunando nAma vANiyago sAbago, avaNNAe ceva jo jaM maggei sAhU tassa taM ceva deha oshbhe4|| sajjAiyaM sattugAiyaM ca, sababhaDio so, tassa annayA gimhe susAhUNo jalaparididdhaMgA AvarNa AgayA, tersi // 123 // 1 campAyAM nagaryA sunando nAma vaNika pAvakaH, avajJayaiva yo yanmArgayati sAdhustasmai tadeva dadAti auSadhabhaiSajyAdikaM saktukAdika ca, sarvabhANDikaH saH, tasthAnyadA grISme susAdhabo jalaparidigdhAnA ApaNamAgatAH, teSAM dIpa anukrama [86] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra sUtrAnte yat ||118||" mudritaM tat mudraNadoSaH, atra ||117|| eva vartate ~256 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||36|| dIpa anukrama [6] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||37|| niryuktiH [117] adhyayanaM [2], gaMdho jalassa tANa osahANaM gaMdhamabhibhaviDaM ukkalati, teNa sugaMdhadaSabhAvieNa ciMtiyaM savaM laThThe sAhUNa jadiNAma jalaM ubahiMtA to suMdaraM hotaM, evaM so tassa ThANassa aNAlohayapaDikaMto kAlagato kosaMbIe nayarIe inbha| kule puttattAe Agato, so niviNNakAmabhogo dhammaM soUNa paJcatito, tassa taM kammamudinnaM, durabhigaMdho jAto, tao jato jato vaccati taja tao uDDAho, pacchA sAhUhiM bhaNito- tumaM mA Niggaccha uDDAho, paDissae acchAhi, | ratiM devayAe so kAussaggaM karei, pacchA devayAe sugaMdhI kato, so jahA nAma kopuDANa vA annesiM yA visiddhadavANa jAriso gaMdho tArisI gaMdho jAto, puNo'vi uDDAho, puNo'vi devayArAhaNaM, sAbhAviyagaMdho jaato| teNa 1 gandho jalasya teSAmauSadhAnAM gandhamabhibhUvocchati, tena sugandhadravyabhAvitena cintitaM sarva laSTaM sAdhUnAM yadi nAma jalamudavarttipyanta tadA sundaramabhaviSyat evaM sa tasmAt sthAnAdanAlocitapratikrAntaH kAlagataH kauzAmcyAM nagaryAmibhyakule putratayA AgataH, sa | nirviNNakAmabhogo dharma zrutvA prabrajitaH, tasya tatkarmodIrNa, durabhigandho jAtaH, tato yato yato vrajati tatastata uDDAhaH ( apabhrAjanA ), pazcAt sAdhubhirbhaNita: tvaM mA yAsIH uDAhaH, pratizraye tiSTha, rAtrau devatAyAH sa kAyotsarga karoti, pazcAddevatayA sugandhIkRtaH, sa yathA nAma koSThapuTAnAM vA anyeSAM vA viziSTadravyANAM yAdRzo gandhastAdRzo gandho jAtaH punarapyuDDAha, punarapi devatArAdhanaM, svAbhAvikagandho jAtaH / tena Education intemational For Fasten www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~257~ Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||38|| dIpa anukrama [7] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 124 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||38|| adhyayanaM [2], niryuktiH [117] | gAhiyAsio jalaparIsaho / evaM zeSasAdhubhirna karaNIyam // jalopaliptazca zucIn satkriyamANAn puraskriyamANAMzcAparAnupalabhya satkArapuraskArAbhyAM spRhayedatastatparISahamAha abhivAdana abbhuTTANaM, sAmI kujjA nimaMtaNaM / je tAI paDisevaMti, na tesiM pIhae muNI ||38| (sUtram) vyAkhyA- 'abhivAdanaM ' zironamana caraNasparzanAdi pUrvamabhivAdaye ityAdivacanaM 'abhyutthAnaM' sasambhramamAsanamocanaM 'svAmI' rAjAdiH 'kuryAt ' vidadhIta 'nimantraNam' aya bhavadbhirbhikSA madIyagRhe grahItavyetyAdirUpaM, 'ye' | iti svayUthyAH paratIrthikA vA 'tAni' abhivAdanAdIni 'pratisevante' AgamaniSiddhAnyapi bhajante na tebhyaH spRhayet -- yathA sulabdhajanmAno'mI ya evamevaMvidhairabhivAdanAdibhiH satkriyanta iti 'muniH ' anagAra iti sUtrArthaH // 38 // kiMca aNukkasAI appicche, aNNAesi alolue| rasesu nANugijjhijjA, nANutappijja paNNavaM // 39 // (sUtram) vyAkhyA - utkaNThitaH satkArAdiSu zeta ityevaM zIla utkazAyI na tathA anutkazAyI, yadvA prAkRtatvAdaNukapAyI sarvadhanAditvAdini, ko'rthaH 1-na satkArAdikamakurvate kupyati, tatsampattau vA nAhaGkAravAn bhavati, yata 1 nAdhyAsito jalaparISahaH / Education intimatio For Funny parISahA dhyayanam ~258~ 2 // 124 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||39|| niyukti: [117] II prata sUtrAMka ||39|| uktam-"palimaMtha mahaM viyANiyA, jAvi ya baMdaNa pUyaNA iha / suhume sale duruddhare, iti saMkhAi muNI Na majai // 1 // " na vA tadarthaM chadma tatra vA gRddhiM vidhatte, ata evAlpA-stokA dharmopakaraNaprAptimAtraviSayatvena na tu satkArAdikAmisatayA mahatI alpazabda sthAbhAvavAditvenAvidyamAnA vA icchA-vAJchA vA yasyeti alpecchaH, icchAyAzca kaSAyAnta-14 gatatve'pi punaralpatvAbhidhAnaM bahutaradoSatvopadarzanArtham , ata eva ca ajJAto jAtithutAdibhiH eSati-uJchati arthAt piNDAdItyajJAtaiSI, kutaH punarevam ?, yataH 'alolupaH' sarasaudanAdipu na lAmpaThyavAn , evaMvidho'pi sarasAhArabhojino'parAn vIkSya kadAcidanyathA syAt ata Aha-sarasepu-rasavatkhodanAdipu, pAThAntarato-raseSu vA' madhurAdiSu 'nAnugRdhyet nAbhikAhAM kurvIta, rasaddhiyarjanopadezazca tadgRddhita eva bAlizAnAmabhivAdanAdispRhAsambhavAt, tathA na 'tebhyo' rasagRddhebhyaH spRhayenmuniH, pAThAntarataca nAnutapyet tIrthAntarIyAnapatyAdibhiH || sakriyamANAnavekSya, kimetatparityAgenAhamatra pranajitaH ? iti, prajJA-heyopAdeyavivecanAtmikA matistadvAn / anena satkArakAriNi topaM nyatkArakAriNi ca dveSamakurvatA'yaM parISaho'dhyAsitavya ityuktaM bhavatIti sUtrAthaiH || &| // 39 // atra 'aGgavidyeti dvAramanusaran sUtroktamartha vyatirekodAharaNena spaSTayannAha mahurAi iMdadatto purohiosAhusevao sittrii| pAsAyavijapADaNa pAyacchijjeMdakIle ya // 118 // 1 vighnaM mahat vijAnIyAt yA'pi ca vandanA pUjaneha / sUkSmaM zalyaM duruddharamiti saMkhyAya muni mAdyati // 1 // AS AL-sa dIpa anukrama [88] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~259~ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||39|| dIpa anukrama [ce] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 125 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||39|| adhyayanaM [2], niryukti: [118] mathurAyAmindradattaH purohitaH sAdhusevakaH zreSTI prAsAdavidyA pAtanaM pAdacchedazvendrakIle casya bhinnakramatvAditi gAthAsaMskAraH // 119 // etadarthazca sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam cirakAlapaTTiyAe mahurAe iMdadateNaM purohieNaM pAsAyagaeNaM heheNaM sAdhussa va caMtassa pAo olaMbito sIse katottikAuM, so ya sAvaeNa siTTiNA diTTho, tassAmariso jAo, dihaM bho ! eeNa pAveNaM sAhussa uvariM pAdo | katotti, teNa paiNNA kayA-avassa mae eyassa pAdo chiMdeyaco, tassa chidrANi maggara, alabhamAno annayA AyariANa sagAse gaMtUNa vaMditA parikahei, tehiM bhaNNai kA pucchA 1, ahiyAseyaco sakArapurakAraparIsaho, teNa | bhaNiyaM-mae paiNNA kaeliyA, AyariehiM bhaNNai eyassa purohiyassa kiM ghare bai ?, teNa bhaNNai eyassa | purohiyassa pAsAo kapalato, tassa pavesaNe raNNo bhattaM karehitti, tehiM bhaNNai - jAhe rAyA pavisaha taM pAsAyaM 1 cirakAlapratiSThitAyAM mathurAyAmindradattena purohitena prAsAdagatena adhastAt sAdhorgacchataH (upari) pAdo'valambitaH, zIrSe kRta itikRtvA sa ca AvakeNa zreSThinA dRSTaH, tasyAmayoM jAtaH dRSTaM bho! etena pApena sAdhorupari pAdaH kRta iti, tena pratijJA kRtA avazyaM mayA etasya pAdazchettavyaH, tasya chidrANi mArgayati, alabhamAno'nyadA AcAryANAM sakAze gatvA vanditvA parikathayati, tairbhaNyate kA pRcchA 1, abhyAsitavyaH satkArapuraskAraparISahaH, tena bhaNitaM mayA pratijJA kRtA, AcAryairmaNyate etasya purohitasya kiM gRhe varttate 1 tena bhaNyateetena purohitena prAsAdaH kAritaH, tasya pravezane rAjJo bhaktaM kariSyatIti, tairbhaNyate yadA rAjA pravizati taM prAsAdaM Education intimational For Purs at Use Only parIpahAdhyayanam 2 ~260~ // 125 // www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH atra sUtrAnte yat "||119|| mudritaM tat mudraNadoSa:, atra ||118 || eva vartate Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||39|| niyukti: [118] prata sUtrAMka ||39|| hatAhe turma rAyaM hattheNa gaheUNa avasArijAsi jahA-pAsAo paDati, tAhe'haM pAsAya vijAe pADissaM, teNa tahAlA kayaM, seTiNA rAyA bhaNito-eeNa tumbhe mAriyA Asi, ruTeNa raNNA purohito sAvagassa appito, teNa tassA iMdakIle pAdo kato, pacchA chinna(no), evaM kAuM Iyaro visjito| teNa NAhiyAsito sakArapurakAraparIsaho iti|| yathA tena zrAddhanAsau na soDho na tathA vidheyaM, kintu sAdhuvatsoDhavyaH, iha pUrvatra ca zrAvakaparIpahAbhidhAnamAyana-14 hai yacatuSTaya mateneti bhAvanIyam , uktaM hi prAk-"tiNhapi Negamanato parIsaho jAva ujjasuttAto"tti, aGgaM cAtra pAdo, vidyA ca prAsAdapAtanavidyA // sAmpratamanantaroktaparISahAn jayato'pi kasyacijjJAnAvaraNApagamAt prajJAyA utkarSe aparasya tu tadudayAdapakarSe utsekavaiklavyasambhava iti prajJAparIpahamAha__ se nUNaM mae puvaM, kammA'NANaphalA kaDA / jeNAhaM nAbhijANAmi, puTro keNai kaNhuI // 4 // aha pacchA uijaMti, kmmaa'nnaannphlaakddaa| evamAsAsi appANaM, NaccA kammavivAgayaM ||41||(suutrm)| | 1 tadA tvaM rAjAnaM hastena gRhItvA'pasArayaH yathA-prAsAdaH patati, tadA'haM prAsAI vidyayA pAtayiSyAmi, tena tathA kRtaM, zreSThinA rAjA bhaNita:-etena yUyaM mArivA abhaviSyan , ruSTena rAjJA purohitaH zrAvakAyArpitaH, tena tasyendrakIle pAdaH kRtaH, pazcAt chinnaH, evaM katvevarI visRSTaH / tena nAdhyAsitaH saskArapuraskAraparISaha iti / 2lohamao kAUNa so chino pa0 adhikam / 3 trayANAmapi / naigamanayaH parISado bAvajusUtrAt // 1 // dIpa anukrama [88] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~261 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||40-41|| niyukti: [118] prata sUtrAMka // 40-41|| uttarAdhya. vyAkhyA-sezabdo mAgadhaprasiddhayA'thazabdArtha upanyAse, 'nUna' nizcitaM 'maye ti AtmanirdezaH 'pUrva' prAk || parISahA *kriyanta iti karmANi tAni ca mohanIyAdInyapi sambhavantyata Aha-ajJAnam-anavabodhastatphalAni jJAnAva-dhyayanam bRhadvRttiH raNarUpANItyarthaH 'kRtAni' jJAnanindAdibhirupArjitAni, yaduktam-jJAnasya jJAninAM caiva, nindApradveSamatsaraiH / up||126|| ghAtaizca vighnazca, jJAnaghnaM karma badhyate // 1 // 'mayetyabhidhAnaM ca khayamakRtasyopabhogAsambhavAd , uktaM ca-"zubhAzu bhAni karmANi, svayaM kurvanti dehinaH / khayamevopabhujyante, duHkhAni ca sukhAni ca // 1 // " kuta etadityAha-yena hetunA ahaM 'nAbhijAnAmi' nAbhimukhyenAvabuddhaye pRSTaH kenacit svayamajAnatA jAnatA vA 'kaNhuItti sUtratvAt | kasmiMzcit sUtrAdau vastuni vA, prgunne'piitybhipraayH| na hi svayaM khacchasphaTikavadatinirmalasya prakAzarUpasyAtmanoprakAzakatvaM kintu jJAnAvRtiyazata eva, uktaM hi-tatra jJAnAvaraNIyaM nAma karma bhavati yenAsya / tatpaJcavidhaM jJAnamAvRtaM ravivi meM dhaistathA // 1 // " athavA 'se nUNa ti sezandaH prativacanavAcino'thazabdasyArthe, sa hi kenakki-IA |zcitparyanuyuktaH tathAvidhavimarzAbhAvena khayamajAnan kuta etanmamAjJAnamiti cintayan guruvacanamanusRtyAtmAnamAtmadAnava prati vakti, 'se' ityatha 'nUnaM' nizcitametat , zeSa prAgvat / Aha-yadi pUrva kRtAni karmANi kiM na tadeya vedi-I // 12 // tAni, ucyate, atheti vaktavyAntaropanyAse 'pazcAda' avAdhottarakAlam 'udIyante' vipazyante karmANyajJAnaphalAni / kRtAni, alarkamUSikaviSavikAravat tathAvidhadravyasAcivyAdeva teSAM vipAkadAnAt , tatastadvighAtAyaiva yalo vidheyo| dIpa anukrama [89-90] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~262 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||40-41|| niyukti: [118] prata sUtrAMka // 40-41|| na tu viSAdaH, 'evam' amunA prakAreNa 'AzvAsaya' khasthIkuru, kam ?-AtmAnaM, mA vaiklaNyaM kRthA ityarthaH, uktamevara hetuM nigamayannAha-jJAtvA karmavipAkaM, karmaNAM kutsitavipAkam / itthaM prajJA'pakarSamAzritya sUtradvayaM vyAkhyAtam , etadeva tadutkarSapakSa evaM vyAkhyAyate-prazotkarSavataivaM paribhAvanIyaM-se' ityupanyAse nUnaM mayA pUrva 'karmANi' anuSThAnAni jJAnaprazaMsAdIni, jJAnamiha vimarzapUrvako bodhaH, tatphalAni kRtAni yenAhaM nA apizabdasya luptanirdiSTatyAnnA'pi-puru-ra sApo'pyabhijAnAmi 'pRSTaH' paryanuyuktaH 'kenApi' avivakSitavizepeNa, sarveNApItyarthaH, 'kasmiMzcid'yatra tatrApi vastuni, athe'tyutkarSAnantaram 'apatya'tti apathyAni AyatikaTukAni karmANyajJAnaphalAni 'uditi'tti sUtratvAttisAvyatyayenodeSyanti, vartamAnasAmIpye vartamAnabadvA(pA.3-3-131)ityanena vartamAnasAmIpye yA laTi udI-11 Xyante, sanihitakAla evodeSyantItyarthaH, ayaM cAzayaH-utseko hi jJAnAvaraNakAraNamavazyaveyaM ca tata, tadadaye ca kuto jJAnam ?, aniyate bA'sminka utsekaH?, ityeSamAlocayannAzvAsaya-prajJAvalepAvalupsacetanamAtmAnaM svasthIkuru jJAtvA karmavipAkam , iha ca tatranyAyana yugapadarthadvayasambhavaH, tatraM ca daiyaprasAritAH tantavaH, tato yathA tadekamanekasya tirazcInastha tantoH saGghAhi tathA yadekenAnekArthasyAbhidhAnaM sa tananyAya iti sUtradvayArthaH // 40-41 // atra sUtradvAraM, sUtraM cAgamaH, asmiMzca prastutasUtrasacitamudAharaNamAhaujeNI kAlakhamaNA sAgarakhamaNA suvaNNabhUmIe / iMdo AuyasesaM pucchai sAdivakaraNaM ca // 12 // dIpa anukrama [89-90] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra niyukti-krame eka kramAMkasya mudraNadoSAt kramAMkasya parivartanaM dRzyate ~263 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||40-41|| niyukti: [120] prata uttarAdhya. bRhadvRttiH // 127 // hai sUtrAMka // 40-41|| vyAkhyA-ujjayaNI kAlakSapaNAH sAgarakSapaNAH suvarNabhUmau indraH AyuSkazeSaM pRcchati sAdivyakaraNaM ceti gAthA-parISaDA. kssraathH||120|| bhAvAstu sampradAyAt jJAtavyaH, sa cAyam dhyayanam ujeNIe kAlagAyariyA bahusuyA, tesiM sIso na koI icchai paDhiuM, tassa sIsassa sIso bahusuo sAgara-12 khamaNo NAma suvaNNabhUmIe gaccheNaM viharaha, pacchA AyariA tattha palAiuM gayA suvaNNabhUmi, so ya sAgarakhamaNo aNuogaM kahai, paNNAparIsahaM na sahai, bhaNai-khaMtA! gayaM evaM tumbha suyakhaMdhaM, teNa bhaNNai-gayaMti, to suNa, so suNAveuM payatto / te ya sejAyaraNibaMdhe kahie tassissA suvaNNabhUmi jato caliyA, logo pucchati viMdaM gacchaMtaM-13 ko esa Ayario gacchada, teNa bhaNNai-kAlagA AyariyA, taM jaNaparaMparaeNa phusaMtaM koI sAgarasamaNassa|| saMpattaM, jahA-kAlagA AyariA AgacchaMti, sAgarakhamaNo bhaNai-khaMtaga ! sarca mama pitAmaho Agacchati ?, teNa| 1 ujjayinyAM kAlakAcAryA bahuzrutAH, teSAM ziSyo na ko'pi icchati paThituM, tasya ziSyasya ziSyo bahuzrutaH sAgarakSapaNo nAma suvarNabhUmau galchena viharati, pazcAdAcAryAstatra palAyya gatAH suvarNabhUmau, sa ca sAgarakSapaNo'nuyoga kathayati, prajJAparIpadaM na sahate, bhaNati-vRddha! gata eSa taba taskandhaH ?, sena bhaNyatenAta iti, tataH zRNu, sa bhAvavituM pravRttaH / te ca zacyAtareNa nirvandhena kathita tacchiSyAH suvarNa- rA bhUmiyata:(tataH)calitAH, lokaH pRcchati vRndaM gacchantaM-ka eSa AcAryoM gacchati , tena bhaNyate-kAlakAcAryAH, tat janaparamparakeNa spRzat karNayoH(vRttAnta) sAgarazramaNasya saMprAptaM, yathA-kAlakAcAryA Agacchanti, sAgarakSapaNo bhaNati-vRddha! satyaM (zruta) mama pitAmaha Agacchati?, tena dIpa anukrama [89-90] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~264 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||40-41|| niyukti: [120] prata sUtrAMka *** // 40-41|| KXERCESS da bhaNNaMti-Na jANaM, mayAvi surya, AgayA ya sAhuNo, so anbhuDio, so tehiM sAdhUhi bhaNNati-khamAsamaNA kera ihAgayA , pacchA so saMkio bhaNai-khaMto paraM iko Agao, na uNa jANAmi khamAsamaNA, so pcchaa| khAmeti, bhaNati-micchAmidukaDaM jaM ettha mae AsAdiyA, pacchA bhaNati-khamAsamaNA! kerisaM ahaM vakkhANemi?, khamAsamaNeNa bhaNNati-laTuM, kintu mA gacaM karehi, ko jANati !, kassa ko Agamotti ?, pacchA dhUliNAeNa cikkhilapiMDaeNa ya AharaNaM kareMti / na tahA kAyacaM jahA sAgarakhamaNeNa kayaM / tANa ajakAlagANa samIyaM sako ya AgaMtu NioyajIve pucchati, jahA ajarakkhiyANaM taheba jAca sAdivakaraNaM ca // idaM ca prajJAsadbhAvamaGgIkRtyo-12 dAharaNamuktaM, tadabhAve tu khayamabhyUbamiti // idAnI prajJAyA jJAnavizeSarUpatvAttadvipakSabhUtatvAdajJAnasya tatparISaha-13 mAha, so'pyajJAnabhAvAbhAvAbhyAM dvidhaiva, tatra bhAvapakSamaGgIkRtyedamucyate 1 bhaNyate-na jAne, gayA'pi zrutam , AgatAca sAdhavaH, so'bhyutthitaH, sa taiH sAdhubhirmaNyate-kSamAgaNAH kecidihAgatAH, pAdhAna sazaGkito bhaNati-yuddhaH parameka AgataH, na punarjAnAmi kSamAzramaNA (iti), sa pazcAt kSamayati, bhaNati-mithyA me duSkRtaM yadatra mayA AzAtitAH, pazcAt bhaNati-amAzramaNAH ! kIdRzamahaM vyAkhyAnayAmi !, kSamAzramaNena bhavyate-laSTa, kintu mA garva kArSIH, ko jAnAti ? kasya ka Agama iti, pazcAlizAtena kardamapiNDena ca dRSTAntaM kurvanti / na tathA kartavyaM yayA sAgarakSapaNena kRtaM / teSAmAryakAlakAnAM samIpe zakaca Agalya nigodajIvAn pRcchati, yathA ArakSitAnAM tathaiva yAvat sAdivyakaraNaM ca / / dIpa anukrama [89-90] **** pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~265 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||42-43|| niyukti: [120] prata sUtrAMka // 42-43|| uttarAdhya.||nisTragami virao, mehuNAo susNvuddo| jo sakkhaM nAbhijANAmi, dhammaM kallANa pAvagaM ||42||(suutrm)11 dhyayanam bRhadvRttiH hai tovahANamAyAya, paDimaM paDivajao / evaMpi me viharao, chaumaNa Niyaddati // 43 // (sUtram ) // 128 // vyAkhyA-NiraTugaMmi'tti arthaH-prayojanaM tadabhAvo nirarthaM tadeva nirarthakaM tasmin sati, 'virataH' nivRttaH, hai kasmAt -mithunasya bhAvaH karma vA maithunam-agrala tasmAt , AzrayAntaraviratAvapi yadasyopAdAnaM tadasyaivAtigRddhihetutayA dustyajatvAt , uktaM hi-"dupaMcayA ime kAmA' ityAdi, suSTu saMvRtaH susaMvRtaH-indriyanoindriyasaMvaraNena, yaH sAkSAt' iti parisphuTaM nAbhijAnAmi 'dharma' vastusvabhAvaM 'kalANa'tti vindulopAkalyANaM zubhaM 'pApakaM' vA tadviparItaM, vetyasya gamyamAnatvAt , yadvA dharmam-AcAraM kalyaH-atyantanIruktayA mokSastamAnayati(aNati)-prajJApayatIti kalyANo-muktihetusaM, pApakaM vA narakAdihetum , ayamAzayaH-yadi viratI kazcidarthaH sidhennaiyaM mamAjJAnaM bhvet|| kadAcit sAmAnyacaryayaya na phalAvApsirata Aha-tapo-bhadramahAbhadrAdi upadhAnam-AgamopacArarUpamAcAmlAdi 'AdAya' svIkRtya caritvetiyAvat 'pratimA' mAsikyAdibhikSapratimA 'paDijiya'tti pratipadyAjIkRlpa, paThyate ca- 128 // 'paDimaM paDivajao'ti pratipadyamAnasya-abhyupagacchataH, 'evamapi' vizeSacaryayA'pi, AstAM sAmAnyacaryayetyapi 1 duSpatyajA ime kAmAH / dIpa anukrama [91-92 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~266~ Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||42-43|| niyukti: [120] prata sUtrAMka // 42-43|| dazabdArthaH 'biharatotti niSpratibandhatvenAniyataM vicarataH chAdayatIti chadma-jJAnAvaraNAdikarma 'na nivartate' nApatIti |bhikSuHna cintayedityuttareNa sambandhaH / ajJAnAbhAvapakSe tu samastazAstrArthaniSkanikapopalakalpanA(tA yAmapi na dapAdhmAtamAnaso bhavet , kintu-'pUrvapuruSasiMhAnAM vijJAnAtizayasAgarInantyam / zrutvA sAmpratapuruSAH kathaM va. buddhayA madaM yAnti !, // 1 // ' iti paribhAvayan vigalitAvalepaH sanevaM bhAvayet-'NiraTTayaM sUtradvayam , akSaragamanikA saiva, gavaraM 'nirahayaMmi'vi' nirarthake'pi prakramAt prajJAvalepe rato, maithunAt susaMvRtaH sanniruddhAtmA san yo'haM 'sAkSAt ' samakSaM nAbhijAnAmi dharma kalyANaM pApakaM vA, ayamabhiprAya:-'je ega jANati se saca jANati (je sarva jANati) se egaM jANati'ityAgamAt chadmastho'hamekamapi dhamma vastukharUpaM na tatvato vedmi, tataH sAkSAdbhAvakhabhAvAyabhAsi cenna vijJAnamasti kimito'pi mukulitavastukharUpaparijJAnato'valepaneti bhAvaH, tathA tapaupadhAnAdi bhirapyupakramaNahetubhiH upakramayitumazakye chadmani dAruNe bairiNi pratapati kaH kila mamAhaGkArAvasara iti sUtradvayArthaH / 18| // 42-43 / / sAmpratamAvRttyA punaH sUtradvAramaGgIkRtya prakRtasUtropakSiptamajJAnasaddhAya udAharaNamAha paritaMto vAyaNAe gaMgAkUle piyA asagaDAe / saMvaccharehAhijjai bArasahi asaMkhayajjhayaNaM // 121 // dIpa anukrama [91-92] 1 ya ekaM jAnAti sa sarva jAnAti vaH sarva jAnAti sa eka jAnAti / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~267 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||43|| niyukti: [121] prata CE% sUtrAMka ||42 -43|| uttarAdhya vyAkhyA-'paritAntaH' khinno yAcanayA gaGgAkUle pitA'zakaTAyAH saMvatsareradhIte dvAdazabhirasaMskRtAdhyayanamiti parISahA||gAthAkSarArthaH // 121 / / bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam dhyayanam bRhadvRttiH | gaMgAkUle donni sAhU pavaiyA bhAyaro, tattha ego badusuto ego appasuto, tattha jo so vahusuto so sIsehiM // 12 // suttatthanimittamuvasappaMtehiM divasato virego nasthi, ratipi paDipucchaNasikkhagAIhi suiyaM na lahai, jo so appa suto so ratiM sarva suyai / annayA kayAI so Ayario NihAparikhetito ciMteti-aho me bhAyA puNNavaMto jo suyai, amhaM puNa maMdapuNNANaM suiuMpi Na labbhai, teNa NANAvaraNija kammaM baddhaM, so tassa ThANassa annaaloiyp-hai| Dikato kAlamAse kAlaM kiccA devaloesu uvavaNNo / tao cuto iheba bhArahe vAse AhIraghare dArato jAto, kameNa | divahito jovaNattho vIvAhito, dAriyA jAyA, atIva rUvavatI, sA ya bhaddakannayA / kayAi tANi piyAputtANi | 1 gaDAkUle dvau sAdhU pramajitau bhrAtarau, tatraiko bahuzruta eko'lpazrutaH, tatra yaH sa bahuzrutaH sa ziSyaiH sUtrArthanimittamupasarpadbhirdivasataH || kSaNo nAsti, rAtrAvapi pratiprazAchanAzikSaNAdibhiH svapituM na labhate, yaH so'lpadhutaH sa rAdhI sarvA svapiti / anyadA kadAcitsa AcAryoM hai nidrAparikheditazcintayati-aho mama bhrAtA puNyavAn yaH svapiti, asmAbhiH punarmandapuNyaiH svapitumapi na labhyate, tena jJAnAvaraNIya karma baddhaM, sa tasmAt sthAnAt anAlocitapratikrAnta: kAlamAse kAlaM kRtvA devalokedhUtpannaH / tataghyutaH ihaiva bhArate varSe AbhIragRhe dArako jAtaH, krameNa vRddho yauvanastho vivAhitaH, dArikA jAtA, atIva rUpavatI, sA ca bhadrakanyakA / kadAcit te pitAputryau CAC% dIpa anukrama [91-92] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~268~ Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||4|| niyukti: [121] prata sUtrAMka // 42-43|| 4 annahiM AhIrehiM samaM sagaDaM ghayassa bhareUNa Nagari vikiNaNaTThA patthiANi, sAya kaNNayA sAratthaM tassa sagaDassa karei, tato te govadArayA tIe rUveNAkkhittA tIse sagaDassa abbhAsayAI sagaDAI kheDaMti taM paloiMtA, tAI savAti sagaDArti uppaheNaM bhaggAI, tao tIe nAmaM kayaM-asagaDatti, asagaDAe piyA asgddpiyaa| tassa taM ceva varaggaM jAyaM, taM dAriyaM pariNAveuM sarva ca gharasAraM dAUNa pctito| teNa tiNNi uttarajjhayaNANi jAva ahIyANi, tAba asaMkhe uditu taM NANAvaraNaM kammamudinnaM, gayA do divasA aMbilachaTeNa, na ego silogo ThAti, Ayariehi bhaNNati-uddehi jA eyamajjhayaNamasaMkhayamaNuNNavijati, so bhaNati-eyassa keriso jogo ?, AyariyA bhaNati-14 jAva na uTheti tAya AyaMbilaM, so bhaNati-alAhi me aNuNNAe NaM, evaM teNa adINeNa AyaMbilAhAreNaM vArasahi 1 anvairAbhIraiH samaM zakaTaM dhRtena bhRtvA nagarI vikrayaNAya prasthite, sA ca kanyakA sAradhitvaM tasya zakaTasya karoti, tataste gopadArakAH | tasyA rUpeNAkSiptAH tasyAH zakaTasvAbhyAse zakaTAni kheTayanti tAM pralokayantaH, tAni sarvANi zakaTAni utpathena bhAni, tatastasyA nAma | kRtam-azakaTeti, azakaTAyAH pitA azakaTApitA / tasya tadeva vairAgyotpAdakaM jAtaM, to dAriko pariNAyya sarva ca gRhasAraM davA pravajitaH / tena trINi uttarAdhyayanAni yAvadhItAni, tAvad asaMkhyeya udiSTe taj jJAnAvaraNaM karmodIrNa, gatau dvau divasau AcAmlaSaSThena (yugmena), 1 naikaH zlokastiSThati, AcArbhaNyate-uttiSTha yAyadetadadhyayanamasaMkhyeyakamanujJAyate, sa bhaNati-etasya kIdRzo yogaH ?, AcAryA bhaNanti yAvannottiSThate tAvadAcAglaM, sa bhaNati-alaM mamAnujJayA, evaM tenAdInenAcAmAmlAhAreNa dvAdazabhiH / 10go'vi AlAyago pr0| dIpa anukrama [91-92] 89% pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~269 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||43|| niyukti: [122] XSE parISahAdhyayanam prata sUtrAMka ||42 % -43|| uttarAdhya. saMvaccharehimahijhiyamajjhayaNamasaMkhayaM, khaviyaM taM kamma, sesaM lahuM ceva ahijiyaM // evamajJAnaparISahaH soDhavyaH, bRhadvRttiH pratipakSe ca bhImadvAraM, tatrApyetatsUtrasUcitamidamudAharaNaM imaM ca erisaM taM ca tArisa piccha kerisaM jaayN?| iya bhaNai thUlabhaddo sannAigharaM gao saMto // 12 // // 130 vyAkhyA-'idaM ceti dravyam 'IdRzamiti stambhamUlasthitamatiprabhUtaM ca, atizayajJAnityena tasya hadi viparivarta jamAnatayA dravyasvedamA nirdezaH, 'taceti tasyAjJAnataH paribhramaNaM 'tAdRzamiti viprakRSTadurgadezAntaraviparya, pazya kI18 dRzaM ? kena sadRzaM ? jAtaM, na kenApi, kazcidgRhe sati dravye dravyArthI bahiaumyati ?, iti bhAvaH, 'itI'tyevaM bhaNati da sthUlabhadraH 'svajJAtiH' atyantasuhRttadhaM gataH sanniti gAthArthaH // 122 // sampradAyazcAtraPA thUlabhaddo Ayario bahusuto, tassa ego puciM mitto hotthA, sannAyago'vi ya / so sUrI viharato tassa gharaM gato mahilaM pucchati-so amuko kahiM gatotti ?, sA bhaNai-vANijeNaM, taM ca gharaM purSi laTuM Asi, pacchA saDiyapaDiyaM, jAyaM, tassa puvila ehiM egassa khaMbhassa heTThA bhUmIe davaM nihelayaM, taM so Ayarito NANeNa jANati, pacchA teNaM 1 saMvatsarairadhItamadhyayanamasaMkhyaka, apitaM tat karma, zeSa laSvevAdhItam / 2 sthUlabhadra AcAyoM bahubhutaH, tasyaikaH pUrvamitramabhUt , sajJAtIyo'pi ca / sa sUriviharana tasya gRhaM gato mahelAM pRcchati-so'mukaH ka gata iti, sA bhaNati-vANijyAya, tatra gRhaM pUrva laSTamAsIt, pazcAcchaTitapatitaM jAtaM, tasya pUrvajaiH ekasya stambhasyAdhastAd bhUmau dravyaM nihitaM, tatsa AcAryoM mAnena jAnAti, pazcAttena % dIpa anukrama [91-92] // 130 // SCCESC456* pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~270 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||43|| niyukti: [122] - prata - sUtrAMka ohutaM hatthaM kAuM bhaSaNati-'imaM ca erisaM taM ca tArisamityAdigAthA' imaM ca erisaM dabajAyaM, so aNNANeNaM mamai, evaM ca bhaNamANe jaNo jANati, jahA-gharameva puci laTTha iyANiM tu saDiyapaDiyaM daTuM aNiccayANiruvaNatthaM bhayavaM daMsei / so ya Agato, mahilAe siTuM-jahA thUlabhaddo Agato Asi, so bhaNati-thUlabhaddeNa kiMci bhaNiyaM?, Na kiMci, NavaraM khaMbhahuttaM hatthaM dAyato bhaNiyAio-'imaM ca erisamityAdi, teNa paMDieNa NAyaM-jahA ettha avss| kiMci atthi, teNa khANiyaM jAva NANApagArarayaNANa bhariyaM kalasaM pecchai / teNa NANaparIsaho NAhiyAsio // naivaM| dozeSasAdhubhiH kartavyam / iha ca prajJAjJAnayorbhAvAbhAvAbhyAM sUtre parIpahatvenopayarNanaM niyuktI cAjJAnaparIpahe tathai bodAharaNadvayopavarNanamanyatrApi yathAsambhavamevaM bhAvanIyamiti jJApanArtha // sAmpratamajJAnAddarzane'pi saMzayIta kazci-2 diti tatparIpahamAha 1 satsaMmukhaM hastaM kRtvA bhaNyate-idaM cedRzaM tacca tAdRzamityAvigAthA, idaM pezaM dravya jAtaM, so'jJAnena bhrAmyati, evaM ca bhaNati jano jAnAti, yathA-gRhameca pUrva chaSTamidhAnI tu zaTitapatitaM dRSTvA anityatAnirUpaNArtha bhagavAna darzayati / sa cAgataH, mahelayA ziSTa| yathA sthUlabhadra Agata AsIt , sa bhaNati-sthUlabhadreNa kizcit bhaNitaM !, na kiJcit , navaraM stambhasaMmukhaM hastaM darzayan bhaNita1 vAn-idaM cedRzamityAdi, tena paNDitena zAtaM--yathA'trAvazyaM kiJcidasti, tena khAnitaM yAvannAnAprakArarabhRtaM kalazaM pazyati / tena jJAnaparISaho nAdhyAsitaH / / // 42-43|| dIpa anukrama [91-92] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~271 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||44|| niyukti: [122] bRhaddhattiH prata sUtrAMka ||44|| uttarAdhya. Natthi NUNaM pare loe, ivI vAvi tvssinno| aduvA vaMciomitti, ii bhikkhUNa ciNte||44||(suutrm) vyAkhyA-nAsti' na vidyate 'nUna' nizcitaM 'paraloko' janmAntaramityarthaH, bhUtacatuSTayAtmakatvAccharIrasya, tasya sadhyayanam cahaiva pAtAtU, caitanyasya ca bhUtadharmabhUtatvAt , tadatiriktakha cAtmanaH pratyakSato'nupalabhyamAnatvAd, 'RddhiA ' tapo-18 ||13shaa * mAhAtmyarUpA, apiH pUraNe, kasya-tapakhinaH, sA ca AmazIpadhyAdiH-'pAdarajasA prazamanaM sarvarujAM sAdhayaH kSaNA skuryuH / tribhuvana vismayajananAn dadyuH kAmAMstRNAgrAdvA // 1 // dharmAdralomizritakAJcanavarSAdisargasAmarthyam / 6 adbhutabhImoruzilAsahasrasampAtazaktizca // 2 // ityAdikA ca, tasyA apyanupalabhyamAnatvAditi bhAvaH, 'aduva'tti athavA, kiMbahunA?-vaJcito'smi bhogAnAmiti gamyate 'itI'tyamunA zirastuNDenopavAsAdinA yAtanAtmakena dharmAnuSThAnena, uktaMca-"tapAMsi yAtanAcitrAH, saMyamo bhogavaJcanA" ityAdi, 'itI'sanantaramupadarzitaM bhikSuH 'na cinta-hai yet' na dhyAyet , pariphalgurUpatvAdasya, tathAhi-yattAbaduktaM-'bhUtacatuSTayAtmakatvAccharIrasya janmAntarAbhAva' iti, dAtadasat, na hi zarIrasya janmAntarAnuyAyitvamasmAbhirucyate, kintvAtmanaH, na ca bhUtadharma eva caitanye AtmavyapadezaH, tasya taddhamatvenottaratra niSetsyamAnatvAt , yadapi RddhirvA tapakhino nAsti, tadapi vacanamAtrameva, athAtmana || // 13 // RddhInAM cAbhAve anupalambho heturuktaH, so'pi khasambandhI sarvasambandhI vA?, tatra na tAvadAtmano'bhAve khasambandhyanupalambho hetuH, khayaM tasya ghaTAdibadupalabhyamAnatvAt , yathaiva hi ghaTAdigatA rUpAdaya upalabhyante, tathA Atma dIpa anukrama [93] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~272 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||44|| niyukti: [122] prata sUtrAMka ||44|| gatA api jJAnamukhAdaya iti nAtra mahadantaramutpazyAmaH, uktaM cAzvasenavAcakena-"AtmapratyakSa AtmA'ya"mityAdi, athAyaM na dRggocara iti nAstItyucyate, nAyamapyekAnto, yatastenaivoktam-"na ca nAstIha tat sarva cakSuSA yanna gRhyate," anyathA caitanyamapi na dRggocara iti tasyApyasattvaM syAt , atha tat khasaMviditamiti saducyate, ayamapi tathAbhUta eveti sannastu, uktaM hi-"astyeva cAtmA pratyakSo, jIvo yAtmAnamAtmanA / ahamasmIti saMvetti, rUpAdIni yathendriyaiH // 1 // " iti, kiMbahunA ?, yathA caitanyamastItyabhyupagamyate tathA''tmApyabhyupagantavyaH, tathA cAha-"jJAnaM svasthaM parasthaM vA, yathA jJAnena gRhyate / jJAtA khasthaH parastho vA, tathA jJAnena gRhyatAm // 1 // " iti / atha sarvasambandhyanupalambha AtmAbhAve hetuH, ayamapyasiddhaH, ahamasmIti pratyayena pratiprANi khAtmanaH kevalinAM ca / sarvAtmanAmupalambhasya pratiSedumazakyatvAt / evamRddhInAmapyabhAve sarvasambandhyanupalambho'siddhaH, svasambandhI tu niyatadezakAlApekSo'nyathA vA?, prathamapakSe ko vA kimAha?, kacitkadAcittAsAmanupalambhasya (upalambhasa) cAsmAkamapi saMmatatvAt , dvitIyapakSe punaranaikAntikatA, dezAdiviprakaSTAnAmanupalambhe'pi sattvAt , dRzyate ca kacit kadAcit caraNareNusparzAdito rogopazamAdi, tatazcehApi kAlAntare mahAvidehAdiSu sarvakAlamRddhyantarANAmapi sambhavasthAnumIyamAnatvAt , yadapi-vaJcito'smIti bhogasukhAnAmanena zirastuNDamuNDanopavAsAdinA yAtanAtmakena dharmAnuSThAneneti, tadapyasamIkSitAbhidhAnaM, bhogasukhAnA duHkhAnuSaktatvena tattvavedinAmanAdeyatvAt , tathA ca vAtsyAyano'pyAha dIpa anukrama [93] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~273~ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||44|| niyukti: [122] uttarAdhya. bRhadvRttiH prata // 132 // sUtrAMka ||44|| "tadyathA-vipasampRktamannamanAdeyamevaM duHkhAnuSaktaM sukhamanAdeya"miti, prayogazca-yadvipakSAnuSiddhaM na tattattvatastadeva, parISahAyathA viSavyAmizramannam , atRpsikAGkSAzokAdinimittaM ca vaiSayikaM sukhaM, na cAsyAsiddhatA, kAlatraye yathAyogama | dhyayanam tRtyAdInAM pratiprANi khasaMviditatvAt , nApi tapaso yAtanAtmakatvaM, manaindriyayogAnAmahAnyeva tatpratipAdanAt, II uktaM hi-"manaindriyayogAnAmahAnicoditA jinaiH / yato'tra tatkathaM tasya, yuktA syAt duHkhruuptaa!||1||" zirastuNDamuNDanAdezca kiJcitpIDAtmakatve'pi samIhitArthasampAdakatvena na duHkhadAyakatA, yaduktam-"dRSTA ceSTArthasaMsiddhau, kAyapIDA'pyaduHkhadA / ratnAdivaNigAdInAM, tadvadatrApi bhAvyatAm // 1 // " prayogazca-yadiSTArthaprasAdhakaM na tatkAyapIDAtmakatve'pi duHkhadAyi, yathA ratnavaNijAmadhvazramAdi, iSTArthaprasAdhakaM ca tapaH, na cAsyApyasiddhatA, prazamahetutvena tapasastatparipaktitAratamyAtparamAnandatAratamyasyAnubhUyamAnatvena tatprakarSe tasyApi prakarSAnumAnAt, prayogazca-yattAratamyena yasya tAratamyaM tasya prakarSe tatprakarSoM, yathA'gnitApaprakarSe tapanIyavizuddhiprakarSaH, anubhUyate ca | prazamatAratamyena paramAnandatAratamyaM, lokapratItatvAceti suutraarthH||44|| tathA abhU jiNA asthi jiNA, aduvAvi bhvissi|musN teevamAhaMsu, iti bhikkhUna ciNte||45||(suutrm // 132 // hai vyAkhyA-'abhUvan' Asan 'jinAH' rAgAdijetAraH, astIti vibhaktipratirUpako nipAtaH, tatazca vidyante jinAH, asya karmapravAdapUrvasaptadazaprAbhRtodbhutatayA vastutaH sudharmakhAminaiva jambukhAmina prati praNItatvAt , tatkAle ca 4 dIpa anukrama [93] + wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~2744 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||45|| niyukti: [122] 2% % % prata sUtrAMka ||45|| jinasambhavAditthamuktaM, videhAdikSetrAntarApekSayA veti bhAvanIyaM, 'aduve ti athavA, apiH bhinnakramo 'bhavissai'tti vacanavyatyayAdbhaviSyanti, jinA ityapi 'bhUSA' alIkaM, 'te' jinAstitvavAdinaH, 'evam' anantaroktanyAyena 'AhaMsutti AhuH bruvata iti bhikSurna cintayet , jinasya sarvAdhikSepapratikSepAdiSu pramANopapannatayA pratipAdanAt tadupadeza mUlatvAca sakalaihikAmuSmikavyavahArANAmiti sUtrArthaH // 45 // idAnI ziSyAgamanadvAraM, tatra ca 'nasthi nRNaM | pare loe' iti sUtrAvayavasUcitamudAharaNamAha ohAviukAmo'vi ya ajjAsADho u paNIyabhUmIe / kAUNa rAyarUvaM pacchA sIseNa aNusiTTo // 123 // ___ vyAkhyA-'avadhAvitukAmo'pi' unniSkramitukAmo'pi, caH pUraNe, AryApADhastu 'paNitabhUmau' vyavahArabhUmau haTTamadhya ityarthaH, kRtvA rAjarUpaM pazcAcchiSyeNAnuziSTa iti gAthAkSarArthaH // 123 // bhAvArthastu vRddhasampradAyAda-18 vaseyaH, sa cAyamhai atthi vacchAbhUmIe ajAsADhA NAmAyariyA bahussuyA bahusIsaparivArA ya, tattha gacche jo kAlaM kareitaM nijA-12 yati bhattapacakhANAiNA, to vahayo NijAmiyA / annayA ego appaNato sIso AyaratareNa bhaNito-devalo-4 | 1 asti vatsabhUmau AryASADhA nAmAcAryA bahuzrutA bahuziSyaparIvArAzca, tatra gacche yaH kAlaM karoti taM niryAmayanti bhaktapratyAkhyAnA|dinA, tato bahavo niyAmitAH / anyadA eka AtmIyaH ziSya AdaratareNa bhaNita:-devalo dIpa anukrama [94]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~275 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||45|| niyukti: [123] * prata sUtrAMka ||45|| * uttarAdhya. gAMto AgaMtUNa mama darisaNaM dejjAsu, Na ya so Agato bakkhittacittattaNao, pacchA so ciMtei-subahuM kAlaM kili- parISahA ho'I, saliMgaNaM ceca ohAvai, pacchA teNa sIseNa devalogagaeNa AbhoIto, pecchai-ohAyeMta, pacchA teNa tassa bRhadvRttiH |pahe gAmo viucito NaDapecchA ya,so tattha chammAse pekkhaMto acchito, Na chuhaM Na taNDaM kAlaM yA divappabhAveNa || 2 // 13 // eti, pacchA taM saMhariuM gAmassa barhi vijaNe ujANe chaddArae savAlaMkAravibhUsie viucati saMjamaparikkhatthaM, diTTA teNa te, giNhAmi esimAharaNagANi, baraM suhaM jIvaMtotti, so ega puDhavidAraya bhaNai-ANehi AbharaNagANi, so bhaNai-bhagavaM! ega tAva me akkhANayaM suNehi, tao pacchA gihijjAsi, bhaNai-muNemi, so bhaNai-ego kuMbhakAro, so maTTiyaM kharNato taDIe arkato, so bhaNai 10 kAdAgatya mahyaM darzanaM dadyAH, na ca sa Agato byAkSiptacittatvAt , pazcAtsa cintayati-subahukAlaM kliSTo'haM, skhaliGgenaivAvadhAvati, pazcAttena ziSyeNa devalokagatenAbhogitaH, pazyati-avadhAvantaM, pazcAttena tasya pathi prAmo vikurSitaH naTaprekSaNakaM ca, sa tatra pagnAsAna prekSamANaH sthitaH, na kSudha na tRSNAM kAlaM vA divyaprabhAveNa vedayati, pazcAttan saMhatya prAmAhirvijane udyAne SaD dAraphAna | |133 // sarvAlaGkAravibhUSitAna vikurvati saMyamaparIkSArtha, dRSTAstena te, gRhNAmyeSAmAbharaNAni, varaM sukhaM jIvanniti, sa ekaM pRthvIdAraka bhaNati-Anaya * AbharaNAni, sa bhaNati-bhagavan ! ekaM tAvanmamAkhyAnaka zRNu, tataH pazcAt gRhIyAH, bhaNati-zRNomi, sa bhaNati-ekaH kumbhakAraH, dasa mRttikA khanana tathyA''krAntaH, sa bhaNati-: * dIpa anukrama [94]] JABERatinintamathone pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~276 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||45 || dIpa anukrama [4] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||45 || niryuktiH [124] adhyayanaM [2], jeNa bhikkhaM baliM demi, jeNa posemi nAyae / sA me mahI akkamai, jAyaM saraNao bhayaM // 124 // vyAkhyA - 'jeNa 'tti prAkRtazailyA yayA bhikSAM baliM dadAmi yathAkramaM bhikSudevebhya iti gamyate, 'jeNa'ti yayA poSayAmi 'nAyae' ti jJAtIn, sA 'me'tti mAM mahI 'AkrAmati' avaSTanAti 'jAtam' utpannaM, zaraNato bhayam iti zlokArthaH // 124 // athamihopanayaH - caurabhayAdahaM bhavantaM zaraNamAgataH tvaM ca evaM vilumpasi, tato mamApi jAtaM zaraNato bhayam, evamuttaratrApyupanayA bhAvanIyAH, teNaM bhaNNai aipaMDiyavAito'sitti ghetUNa AbharaNagANi paDigahe chUDhANi / gao puDhavikArato, iyANi AukAo bIo, so'vi akkhANayaM kahei jahA ego tAlAyaro kahAkahao pADalao NAma, so annayA gaMgaM uttaraMto uvari buTTodaeNa hIrati, taM pAsiUNa jaNo bhagaha bahussuyaM cittakahaM, gaMgA vahai pADalaM / vujjhamANaga ! bhadaM te, lava tA kiMci suhAsiyaM // 125 // vyAkhyA -'bahuzrutaM' bahuvidyaM 'citrakathaM' nAnAkathAkathakaM gaGgA vahati 'pADalaM' pATalanAmakam, ukhamAnaka ! 1 tena bhaNyate--atipaNDitabAdiko'sIti gRhItvA''bharaNAni pratigrahe kSiptAni / gataH pRthvIkAyikaH, idAnImapkAyo dvitIyaH, | so'pyAkhyAnakaM kathayati - yathaikastAlAcaraH kathAkathakaH pATalo nAma, so'nyadA gaGgAmuttaran upari pRSTodakena hiyate, taM dRSTvA jano bhaNati Education intimation For Parts at Use Only www pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~277~ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 45|| dIpa anukrama [4] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 134 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||45|| adhyayanaM [2], niryukti: [ 125] bhadraM te, 'lapa' brUhi 'tA' iti tAvadyAvadadyApi dUraM na nIyasa iti bhAvaH, 'kiJcit' atyalpaM 'subhASitaM' sUktamiti zlokArthaH // 125 // so'vAdIt jeNa rohati bIyANi, jeNa jIyaMti kAsayA / tassa majjhe vivajjAmi, jA0 // 126 // vyAkhyA- 'yena' jalena 'rohanti' prAdurbhavanti bIjAni yena 'jIvanti' prANadhAraNaM kurvanti 'karSakAH' kRSIvalAH tasya madhye 'vivajjAmi'tti vipadye mriye, jAtaM zaraNato bhayamiti zlokArthaH // 126 // taissavi taheva giNhati / esa AukkAto gato, iyANiM teDakkAto taito, taheba akkhANayaM kahei egassa tAvasassa aggiNA uDao daho, pacchA so bhaNati jamahaM diyA ya rAo ya, tappemi mahusappisA / teNa me uDao daDo, jA0 // 127 // vyAkhyA - yamahaM divA ca rAtrau ca 'tarpayAmi' prINayAmi madhusarpiSA, tenArthAdazinA me 'oTajaH' tApasAzramo dagdho, jAtaM zaraNato bhayamiti zlokArthaH // 127 // athavA 1 tasyApi tathaiva gRhNAti / eSo'kAyo gataH, idAnIM tejaskAyastRtIyaH, tathaiva AkhyAnakaM kathayati ekasya tApasasya aminA uTajI dugdhaH, pazcAt sa bhaNati Education Intimation Forest parIpahAdhyayanam 2 ~278~ // 134 // www.pinbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||45|| niyukti: [128] prata sUtrAMka ||45|| vagghassa mae bhIeNaM, pAvago saraNaM ko| teNa daI mamaM aMgaM, jaa0|| 128 // vyAkhyA-'bagghassa'tti suvyatyayAt 'byAmAt ' puNDarIkAt mayA bhItena 'pAvakaH' agbhiH zaraNIkRtaH, tenAjhaM- zarIraM mama dagdhaM, jAtaM zaraNato bhayamiti zlokArthaH // 128 // tassaMvi taheva ginnhi| esa teukAo, iyArNika 6 vAukAo cautyo, taheva akkhANayaM kaheti-jahA ego juvANo ghaNaniciyasarIro, so pacchA vAehiM gahito, anneNa bhaNNatilaMghaNapavaNasamattho puvaM hoUNa saMpaI kIsa ? daMDayagahiyaggahattho vayaMsa! ko nAmaovAhI ? // 129 // __vyAkhyA-lacanam-utamutya gamanaM plavanaM-dhAvana tatsamarthaH pUrva bhUtvA sAmprataM 'kIsa'tti kasmAt 'daNDayagahi yaggahatyoti prAkRtatvAt gRhItadaNDAgrahasto, gacchasIti gamyate, tadayaM te vayasya ! kinAmako vyAdhiriti dagAthArthaH // 129 // sa prAha jiTThAsADhesu mAsesu, jo suho vAi maaruo| teNa me bhajjae aMgaM, jA0 // 130 // hai| 1 tasyApi tathaiva gRhNAti / eSa tejaskAyaH, idAnI vAyukAyazcaturthaH, tathaiva AkhyAnakaM kathayati-yathaiko yuvA dhananicitazarIraH, sa pazcAdvAtena gRhItaH, anyena bhaNyate CACACASSACSALA dIpa anukrama [94]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~279 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 45|| dIpa anukrama [94] uttarAdhya. bRhadvRttiH / / 135 / / [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||45|| niryukti: [130] adhyayanaM [2], vyAkhyA -- jyeSThA pADhayormAsayoryaH zubhraMzaityAdiguNAnvitatvena zobhano yAti 'mAruto' vAyuH, tena ( me mama ) bhajyate'Gga, tasya meghonnatisambhavatvena vAtaprakopAditi bhAvaH evaM ca jAtaM zaraNato bhayaM gharmmArdditAnAM hi zaraNamayamiti zlokArthaH // 130 // athavA jeNa jIvaMti sattANi, nirohaMmi anaMtae / teNa me bhajae aMgaM, jAyaM0 // 131 // vyAkhyA- 'jeNa' ityAdi, yena vAtena jIvanti sattvAni 'nirodhe' prakramAdvAtasya 'ananta' aparimite, tena me bhajyate'GgaM jAtaM zaraNato bhayamiti zlokArthaH // 131 // tassaMvi taheva giNhai / esa cAukkAo gato, iyANiM vaNassaikAito paMcamo taheva akkhANaM kaheti, jahA egaMmi rukkhe kesiMpi sauNANa AvAso, tahiyaM pilagANi jAyANi, pacchA rukkhanbhAsAo vallI uTTiyA, rukkhaM vedaMtI uvariM vilaggA, bellIaNusAreNa sadhpeNa vilaggiUNa te pilagA khaiyA, pacchA sesagA bhaNanti jAva bucchaM suhaM bucchaM, pAdave niruvaddave / mUlAu uTTiyA vallI, jA0 // 132 // 1 tasyApi tathaiva gRhNAti / eSa vAyukAyo gataH, idAnIM vanaspatikAyikaH pazcamaH, tathaivAkhyAnaM kathayati-yathA ekasmin vRkSe keSAcidapi zakunAnAmAvAsaH, tatrApatyAni jAtAni pazcAt vRkSAbhyAsAt vahI utthitA, vRkSaM yeSTayantI upari vilagnA, vAyanusAreNa sarpeNa vilagya tAnyapatyAni khAditAni pazcAt zeSA bhaNanti Education intimation For Party parIpahA dhyayanam 2 ~280~ // 135 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||45|| nayukti : [132] prata sUtrAMka ||45|| 3. vyAkhyA-yAvaduSitaM sukhamuSitaM pAdape nirupadrave, idAnIM mUlAdutthitA vallI tato vRkSAdeva tattvato bhayaM, sa cotanItyA zaraNamiti jAtaM zaraNato bhayamiti shlokaarthH||132|| tassaiyi taheva girSaNai / esa vaNassatikAto gato, iyANi tasakAo chaTTho, taheva akkhANayaM kahei-jahA KAekaM nagaraM paracakkeNa rohiyaM, tattha va bAhariyAe mAyaMgA, te ambhitaraehiM NINNijaMti, bAhiM paracakeNa gheppati, pacchA keNavi annaNa bhaSaNati| abhitarayA khubhiyA, pillaMti (ya) bAhirA jnnaa| disaM bhayaha mAyaMgA !, jaa0|| 133 // | vyAkhyA-'abhyantarakAH' nagaramadhyavartinaH 'kSubhitAH' paracakrAtrastAH 'prerayanti' niSkAzayanti, mA bhUda-2 nAdikSaya ebhyo vA bhedaH, cazabdo bhinnakramaH, tato 'bAhyAzca' paracakralokA upadravanti, bhavata iti gamyate, nagarasatkA eta iti, ato dizaM bhajata mAtAH !, yato jAtaM zaraNato bhayaM, nagaraM hi bhavatAM zaraNaM, tata eva / bhayamiti zlokArthaH // 133 // athavA-egava nayare sayameva rAyA coro purohio bhaMDiti (Dotti), tato doSi viharaMti, pacchA loo annamannaM bhaNati 1 tasyApi tathaiva gRhAti / eSa vanaspatikAyiko gataH, idAnIM trasakAyaH SaSThaH, tathaivAkhyAnakaM kathayati-yathaikaM nagaraM paracakreNa ruLa, tatra ca bAhirikAyAM mAtakAH, te'bhyantaniSkAzyanve, bahiH paracakreNa gRhyante, pazcAtkenApyanyena bhaNyante- 2 ekatra nagare svayameva rAjA cauraH purohito bhaNDakaH, tato dvAvapi viharataH, pacAloko'nyo'nya bhaNati dIpa anukrama [94]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~281 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 45|| dIpa anukrama [94] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 136 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||45 || adhyayanaM [2], niryuktiH [134] jattha rAyA sayaM coro, bhaMDio ya purohio / disaM bhayaha nAyariyA !, jAyaM0 // 134 // byAkhyA --yatra rAjA khayaM cauraH khapuraM muSNAti, bhaNDakazca purohitaH, ato dizaM bhajata nAgarakA ! jAtaM zaraNato bhayamiti zlokArthaH // 134 // ahavAM egassa dhijjAtiyassa dhUyA, sA ya jovaNatthA, paDiruvadaMsaNijjA, so dhijAtito taM pAsiUNa ajjhovavaNNo, tIse karaNa atIva dubvalIbhUto, baMbhaNIe pucchito NicbaMdhe kae kahiyaM, tAe bhaNNati-mA adhi karesu, tahA karemi jahA keNai paoeNa saMpattI havati, pacchA dhUyaM bhaNai-amha putriM dAriyaM jakkhA bhuMjaMti, pacchA varassa dijai, to tava kAlapakkhaca uddasIe jakkho ehI, mA taM vimANesu mA ya tattha tumaM ujjoyaM kAhisi, tIevi jakkhako uhaleNa dIvao sarAveNa Thavito nIto, so ya Agato, so taM paribhuMjiUNa ratiM kilaMto pAsuto, 1 athavA ekasya dhigjAtIyasya duhitA, sA ca yauvanasthA, apratirUpadarzanIyA, sa dhigjAtIyatAM dRSTvA'bhyupapannaH, tasyAH kRte atIva durbalIbhUtaH, brAhmaNyA pRSThaH-nirbandhe kRte kathitaM tayA bhaNyate mA'vRti kArSIH, tathA kariSyAmi yathA kenacitprayojanena saMpattirbhaviSyati, paJcAdduhitaraM bhaNati asmAkaM pUrva dArikAM yakSA mukhate, pazcAdvarAya dIyate, tatastvAM kRSNapakSacaturdazyAM yakSa eSyati, mAtaM vimaMsthAH, mA ca tatra tvamudyotaM kArSIH, tayA'pi yakSakautUhalena dIpaH zarAveNa sthagito nItaH sa cAgataH sa tAM paribhujya rAtrau hAntaH prasuptaH, Education intemational For P parISahAdhyayanam ~282~ // 136 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [ 43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||45|| niyukti: [135] prata sUtrAMka ||45|| 91-96 imAe koueNa sarAvaM pheDiyaM, navaraM pecchai piyaraM, tAe nAyaM-jaM hoi taM hou, icchAe bhuMjAmi bhoe, pacchA tAI raikilaMtAI uggae sUre na paDibujhaMti, pacchA baMbhaNI mAgahiyaM bhaNai-- airuggayae ya sUrie, ceiyathUbhagae ya vaayse| bhittIgayae ya Ayave, sahi ! suhiohujaNo na bujjhi|| vyAkhyA-acirodgatake ca sUrye, ko'bhiprAyaH ?-prathamodite rakhau, caityastUpagate ca yAyase, anenoce vivakhatItsAha, bhittigate cAtape, anena cocatara iti, sakhi ! sukhitohurvAkyAlaGkAre jano'na budhyate' na nidrAM jahAti, anenAtmano duHkhitatvaM prakaTayati, sA hi bhartRvirahaduHkhitA rAtrI na nidrA labdhavatIti mAgadhikArthaH // 135 // pacchA sA tIse dhUyA paDisuNittA paDibhaNati mAgahiyaMtuma eva ya amma he! lave,mA hu vimANaya jakkhamAgayojakkhahaDae hutAyae,anniM dANi vimagga taayyN|| vyAkhyA-tvameva cAmba !-mAtaH he ityAmatraNe 'alApIH uktavatI zikSAsamaye yathA-'mA hutti maiva 'vimANaya'tti 1 anayA kautukena zarAvaM spheTitaM, navaraM pazyati vAtaM, tayA jJAta-yadbhavati tadbhavatu, icchayA bhuje bhogAna , pazcAttI ratikvAntI ugate sUrye (api) na pratibudhyete, pazcAd brAhmaNI mAgadhikA bhaNati- 2 pazcAttasyAH sA duhitA pratibhutya pratibhaNati mAgadhikAm + dIpa anukrama [94]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~283 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 45|| dIpa anukrama [94] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 137 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||45|| adhyayanaM [2], niryuktiH [137] | vimaMsthA vimukhaM kRthA yakSamAgataM, yakSAhatako 'hu'tti khalu tAtako'nyamidAnIM 'vimArgaya' anveSaya tAtakamiti mAga|dhikArthaH // 136 // paMcchA sA dhijAiNI bhaNai- natramAsa kucchIi ghAliyA, pAsavaNe pulise ya maddie / dhUyA me gehie haDe, salaNae asalaNae ya me jAyae // 137 // vyAkhyA -nava mAsAn kukSau dhAritA yA prazravaNaM purISaM ca marditaM yasyA iti gamyate, 'dhUyati duhitA ca, gamyamAnatvAttayA, 'me' mama 'gehako' bharttA 'hRtaH' caurito'to hetoH, zaraNakamazaraNakam, apakAritvAnme jAtamiti mAgadhikArthaH // 137 // ahaMvA egeNa dhijAieNa taThAyaM khaNAviyaM, tattheva pAlIe dese deulamArAmo kato, tattha teNa janno pavattio, chagalakA jattha mArijaMti / annayA kayAi so vijAito mariUNa chagalako cevAyAo, so ya dhittUNa appaNijehiM puttehiM tassa caiva talAe janne mAriuM Nijjati, so ya jAIssaro NijamANo appaNijjiyAe Education intimational 11 pazcAt sA dhigjAtIyA bhaNati / 2 athavaikena dhirajAtIyena taTAkaM svAnitaM, tatraiva pAlyAM deze devakulamArAmaH (ca) kRtaH, tatra tena yakSaH pravarttitaH, ajA yatra mAryante / anyadA kadAcit sa dhigjAtIyo mRtvA chagalakazcaivAyAtaH, sa ca gRhItvA''tmIyaiH putraiH tasyaiva taTAke yajJe mArayituM nIyate sa ca jAtismaro nIyamAna AtmIyayA For Parts Only parIpahAdhyayanam 2 ~284~ // 137 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||45|| niyukti: [138] prata sUtrAMka ||45|| mAsAe khuSuyai appaNA ceva soyamANo, jahA mama ceva mae pavattiyaM, evaM so vevamANo sAhuNA atisayaNANiNA egeNa dIsati, teNa bhaNiyaM sayameva ya lukkha loviyA, appaNiA ya viyaDDi khaanniyaa| ovAiyaladdhao ya si, kiM chelA ! veveti vAsasI ? // 138 // dhyAkhyA-khayameva ca-Atmanaiva ca 'rukkha'tti sublopAdRkSA ropitAH, bhavateti gamyate, AtmIyA ca 'viyahitti dezIvacanataH taDAgikA khAnitA, yAcitasya-prArthitasya prAptarupari devebhyo deyamupayAcitaM tenaiva labdhaH-avasaraH te durApatvenopayAcitalabdhaH sa evopayAcitalabdhako'si tvamiti, kiM chagalaka ! 'veveti vAsasi ?-ArasasIti / maagdhikaarthH||138||tto so chagalako teNa paDhieNaM tuNhikko Thio, teNa ghijAieNa ciMtiyaM-kiMpi pavaiyageNa paDhiyaM, teNa esa tuhiko Thio, tao so tavassi bhaNati-kiM bhagavaM! esa chagalako tumbhehiM paDhiyamette ceva tuhiko 1 bhASayA buvutkaroti Atmanaiva zocana , yathA mamaiva mayA pravartitam , evaM sa vepamAnaH sAdhunA atizayajJAninA ekena dRzyate, tena bhaNitaM-- 2 tataH sa chagalakastena paThivena tUSNIkaH sthitaH, tena ghigjAtIyena cintitaM-kimapi pratrajitakena paThitaM, tenaiSa tUSNIkaH sthitaH, tataH sa tapasvinaM bhaNati-kiM bhagavan ! eSa chagalako yuSmAbhiH paThitamAtre eva sUSNIkaH dIpa anukrama [94]] RECO-CR pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~285 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||45|| niyukti: [138] prata sUtrAMka ||45|| uttarAdhya. Thio, teNa sAhuNA tassa kahiyaM-jahA esa tumbha piyA, kimabhiNNANaM ?, teNa bhaNiyaM-ahaMpi jANAmi, kiM puNa, parISahAbRhadvRttiH eso kahihii, teNa chagalageNa putvabhave putteNa samaM nihANagaM nihiyaM, taM gaMtUNa pAehiM khaDakhaDei, eyamabhinnANaM, dhyayanam pacchA teNa muko, sAhusamIve dhammaM souNa bhattaM paJcakkhAeUNa devaloyaM gto| evaM teNa saraNamiti kAuM taDAgArAme // 138 jaNNo ya pavattio, tameva asaraNaM jAyaM / evaMvidho'tra samavatAra:-evaM tumhaM amhe gayA saraNaM / iha ca pUrvaka hai manuSyajAtesrasasya smaraNArthamudAharaNatrayamidaM tu tiryagjAteriti bhAvanIyam / so taheva tassa AharaNagANi |cittUNa sigghaM gaMtuM samADhatto paMthe, Navari saMjaI pAsati maMDiyaMTibiDiphiyaM, teNa sA bhaNNai kaDae te kuMDale ya te, aMjiyakkhi ! tilayate ya te / pavayaNassa uDDAhakArie! duTTA sehi ! kato'si AgayA? // 139 // sthitaH, tena sAdhunA tasmai kathitaM-yathaipa taba pitA, kiramijJAnam ?, tena bhaNitam-ahamapi jAnAmi, kiM punareSa kathayiSyati, 4 tena ugalakena pUrvabhave putreNa samaM nidhAnaM nihitaM, tadgatA pAdAbhyAM khaTatkArayati, etadabhijJAna, pazcAt tena muktaH, sAdhusamIpe dharma zrutvA | bhaktaM pratyAkhyAya devalokaM gataH / evaM tena zaraNamitikRtvA taTAkArAmo yajJazca pravartitau, ta evAzaraNaM jAtam / evaM yuSmAna vayaM gatAH zaraNaM / sa tathaiva tasyAbharaNAni gRhItvA zIghraM gantuM samArataH pathi, navaraM saMyatI pazyati alaGkAroGkaTA, tena sA bhaNyate dIpa anukrama [94]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~286 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 45|| dIpa anukrama [4] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [1] / gAthA ||45 || niryukti: [139] adhyayanaM [2], vyAkhyA -- kaTake ca 'te' taba kuNDale ca te aJjitAkSi / tilakaJca 'te' tvayA kRtaH, pravacanasya uDDAhakArike ! duSTazikSite kuto'syAgateti mAgadhikAryaH // 139 // darzanaparIkSArthI ca sAdhvIvikaraNaM / saivamuktA satIdamAha - rAIsarisavamittANi, parachidANi pAsasi / appaNo billamittANi, pAsaMto'vi na pAsasi // 140 // vyAkhyA - rAjikAsarSapamAtrANi paracchidrANi pazyasyAtmano bilvamAtrANi pazyannapi na pazyasIti zlokArthaH // 140 // tathA samaNo'si saMjao asi, baMbhayArI samalehukaMcaNe / vehAriyavAao ya te, jiTuja! kiM te paDiggahe ? 149 vyAkhyA -- zramaNo'si saMyato'si bahirvRcyA brahmacArI samaloSThakAJcano vihArikavAtakazca te - yathA'haM vaihArika ityAdirUpo jyeSThArya ! kiM 'te' taba patadgrahaka iti zlokArthaH // 141 // evaM tAe uDhAhito samANo puNo'vi gacchati, NavaraM pecchati khaMdhAvArabhiMtaM, tassa kira NIvaTTamANo daMDiyasseva savaDahutto gato, teNa hatthikhaMdhA oruhittA vaMdito bhaNio ya-bhayavaM ! aho paramaM maMgalaM nimittaM ca jaM sAhU ajja mae diTTho, bhayayaM ! mamANuggahatthaM 1 evaM tayA nirbhatsitaH san punarapi gacchati, navaraM pazyati skandhAvAramAyAntaM, tasmAt kila nivartamAno daNDikasyaiva sapakSaM gataH, tena hastiskandhAdavatIrya vanditaH bhaNitazca bhagavan ! aho paramaM maGgalaM nimittaM ca yatsAdhuratha mayA dRSTaH, bhagavan ! mabhAnumaddArtha Education national For www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 287 ~ Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||45|| niyukti: [141] uttarAdhya bRhadRttiH // 13 // prata sUtrAMka ||45|| phosuyaesaNijaM imaM moyagAdi saMbalo gheppati, so Nicchai, bhAyaNe AbharaNagANi chUDhANi mA dIsihiti, teNa parISaDAdaMDieNa balA moDiUNa paDiggaho gahio, jAva moyage chuhati tAva pecchai AbharaNayANi, teNa so kharaMTiodhyayanam uvAladdho ya, puNo'vi saMbohio-jahA na jujjara tumhaM evaM vipariNAmo, majjhaM ca aNAgamaNakAraNaM suNesu-saMketadivapemA bisayapasattA'samattakattabA / aNahINamaNuyakajjA narabhavamasuhaM na iMti surA // 1 // pacchA divaM devarUvaM kAUNa pddigto| teNa purSi dasaNaparIsaho nAhiyAsito, pacchA ahiyaasito|| evaM zeSasAdhubhirapi sahanIyo darzanaparIpahaH // ihodAharaNopadarzakatvAt prakRtaniyukteH kathaM sUtrasparzakatvamiti yatkaizciducyate, tadayuktaM, sUtrasUcitArthAbhidhAyitvAt tasyAH, tadabhidhAnasya tattvataH sUtravyAkhyAnarUpatvena sUtrasparzakatvAditi / kiMca-kAlIpavaMgasaMkAse'ityAdinA kSudAdibhiratyantapIDitasyApi yatparISahaNamuktaM, tatra mandasatvasya kasyacidazraddhAnAt samya-14 kvavicalitamapi sambhavediti tadRDhIkArArtha dRSTAntAbhidhAnamarthataH sUtrasparzakamiti vyaktamevaitat, na ca keSAzci 1 prAsukaiSaNIyamidaM modakAdi zambalo gRhyatA, sa necchati, bhAjane AbharaNAni kSiptAni mA dazA~ti, tena daNDikena balAdAmoTya pratigraho gRhItaH, yAvanmodakAn kSipati tAvatpazyati AbharaNAni, tena sa tiraskRtaH upAlabdhAca, punarapi saMbodhitaH-yathA na yujyate | // 139 // yuSmAkamevaM vipariNAmaH, mama cAnAgamanakAraNaM zRNu-saMkrAntadivyapremANo viSayaprasaktAH asamAptakarttavyAH / anadhInamanujakAryA narabhava-4 mazubhaM nAyAnti murAH // 1 // pazcAdivyaM devarUpaM kRtvA pratigataH / tena pUrva darzanaparISaho nAbhyAsitaH pazcAt abhyAsitaH // dIpa anukrama [94]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~288 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [2], mUlaM [1] / gAthA ||46|| niyukti: [141] prata sUtrAMka ||46|| dihodAharaNAnAM niyuktikAlAdarvAkAlabhAvitetyanyokatvamAzaGkanIyaM, sa hi bhagavAMzcaturdazapUrvavit zrutakevalI kAla-11 prayaviSayaM vastu pazyatyeveti kathamanyakRtatvAzaGketi // sampratyadhyayanArthopasaMhAramAha ee parIsahA satve, kAsaveNa pveiyaa|je bhikkhU Na vihapiNajA, puTTho keNai kaNhui // 46||(suutrm) KI vyAkhyA-'ete' anantaramupadarzitakharUpAH, 'parISahAH' kSudAdayaH 'sarve' dvAviMzatisaMkhyA api na tu kiyanta : lAeva 'kAzyapena' zrImanmahAvIreNa 'praveditAH' prarUpitA, 'je'ci yAnuktanyAyena jJAtveti zeSaH, 'mikSuH' yatina caiva 'vihanyeta' parAjIyeta, ko'rthaH -saMyamAtpAtyeta, 'spRSTo' bAdhitaH kenApi prakramAdvAviMzaterekatareNa durjayenApi parISaheNa 'kaNhui'tti kutracit deze kAle vA iti sUtrArthaH // 46 // itiH parisamAptI, bravImIti sudharmakhAmI jambUkhAminamAha / nayAH pUrvavat / iti zrIzAntisUriviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM dvitIyamadhyayanaM samAptamiti // dIpa anukrama [95]] dvitIyamadhyayanaM samAptam // atanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM - 2 parisamAptaM ~289~ Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niyukti: [141] prata sUtrAMka ||46|| RECCANCSCR4 namaH zrutadevatAyai / / uktaM paripahAdhyayanaM, samprati caturaGgIyamArabhyate, assa cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane parISahasahanamuktaM, taca kimAlambanamurarIkRtya karttavyamiti praznasambhave mAnuSatvAdicaturaGgadurlabhatvaM tadAlamba namanenocyate ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asya catvAryanuyogadvArANi vyAvarNanIyAni tAvadyAvannAmani-2 da panno nikSepaH, tatra ca caturaGgIyamiti dvipadaM nAma, atazcatvAro nikSeptavyAH ahaM ca, na caikaM vinA catvAra ileka eva tApannikSepamahatIti manvAna Aha niyuktikRt NAmaMThavaNAdavie mAuyapaya saMgahikae ceva / pajjava bhAve ya tahA sattee ikkagA iMti // 142 // 6 vyAkhyA-ihaikakazabdassaikatra nirdiSTasvApi prakrAntatvena sarvatra sambandhAt, nAmaikakaH sthApanaikako dravyaikakaH, 'mA hai uyapaya'tti supo lopAnmAtRkApadaikakA saGgrahaikakA, 'caH' samuccaye, eveti pUraNe, 'pajavati prAgvat paryavaikakA 'bhAve' bhAvakakA, 'caH' pUrvavat , tatheti zeSANAmapi nirUpacaritavRttitayA tulyatvamAha, upasaMhartumAha-'saptaite' anantaroktA ekakA bhavanti, etadvyAkhyA ca dazavakAlikaniyuktAveva niyuktikRtA kRtetyatrodAsitaM, sthAnAzUnyAya tu taduktameva kizciducyate-tatra nAmaikako yasyaikaka iti nAma, sthApanaikakA pustakAdinyasta ekakAkaH, dranyai-18 kakaH sacittAdinidhA-tatra sacitta ekakaH puruSAdirarthaH, acittaH phalakAdiH, mizro vanAdivibhUSitaH puruSAdireka, & mAtRkApadaikakaH 'uppaNNe i vA vimame i vA dhuve i vA iti, eSAM mAtRkAvatsakalavAAyamUlatayA'vasthitAnA dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM - 3 "caturaMgiya" Arabhyate ~290 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 141 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [142] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| manyataradvivakSitam, akArAdyakSarAtmikAyA vA mAtRkAyA ekataro'kArAdiH, saGgrahaikakaH yenaikenApi dhvaninA bahavaH saMgRhyante, yathA jAtiprAdhAnye zrIhiriti, paryAyaikakaH zivakAdirekakaH paryAyo, bhAvekakaH audadhikAdibhAvAnAmanyatamo bhAva iti gAthArthaH // 142 // itthamavinAbhAvitA''kSiptamekakaM nikSipya prastutameva catuSkaM nikSemumAha NAmaM ThavaNA davie khitte kAle ya gaNaNa bhAve y| nikkhevo ya cauNhaM gaNaNasaMkhAi ahigAro // 143 // vyAkhyA - tatra nAmasthApane kSuNNe, 'dravye' vicArye sacittAcittamizrANi dravyANi catuHsaGkhyatayA vivakSitAni, 'kSetre' catuHsaGkhyA paricchinnA AkAzapradezA yatra vA catvAro vicAryante, 'kAle ca' catvAraH samayAvalikAdayaH | kAlabhedAH yadA vA amI vyAkhyAyante, gaNanAyAM catvAra eko dvau trayazcatvAra ityAdigaNanAntaHpAtino bhAve ca catvAro mAnuSatvAdayo'bhidhAsyamAnA bhAvAH, eSAM madhye kenAdhikAraH 1, ucyate, gaNanAsaGkhvayA'dhikAraH, kimuktaM | bhavati ? - gaNanAcaturbhiradhikAraH, taireva vakSyamANAnAmaGgAnAM gaNyamAnatayA teSAmevopayogitvAditi gAthArthaH // 143 // | idAnImaGganikSepamAha- maMgaM ThevaNaMgaM dabaMgaM caiva hoi bhAvaMgaM / eso khallu aMgassA Nikkhevo caubbiho hoi // 144 // Education intol Forsy caturaGgIyA dhyayanam 3 ~ 291~ // 141 // www.r pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [144] prata sUtrAMka ||46|| - vyAkhyA-nAmAkaM sthApanA dravyAGgaM caiva bhavati bhAvAGgam , etat khalu 'aGgassA' iti prAkRtatvAt aGgasya hai nikSepazcaturvidho bhavatIti gAthAsamAsArthaH // 144 // atra ca nAmasthApane prasiddhatvAdanAztya dravyAjamabhidhitsurAha gaMdhaMgamosahaMgaM majAujasarIrajuddhaMgaM / etto ikvikapi ya NegavihaM hoi NAyatvaM // 145 // vyAkhyA-gandhAnam ' auSadhAnam , 'majAujaMsarIrajuddhaMga'ti bindoralAkSaNikatvAdanazabdasya ca pratyekamabhisambandhAt madyAkramAtodyAnaM zarIrAGgaM yuddhAGgamiti pavidhaM dravyAGgam , 'etto'tti suvyatyayAdeSu-gandhAkAdiSu 6 madhye ekaikamapi ca anekavidhaM bhavati jJAtavyamiti gAthAkSarArthaH // 145 // bhAvArtha tu vivakSurAcAryoM 'yathoddeza 4 nirdeza' iti nyAyamAzritya gandhAGgaM pratipAdayannAhajamadaggijaDA hareNua sabaraniyaMsaNiyaM sapiNiyaM / rukkhassa ya bAhitayA malliyavAsiya koDI agghaI osIrahariberANaM palaM palaM bhaddadAruNo kriso| sayapuSphANaM bhAgo bhAgo ya tamAlapattassa // 147 // eyaM pahANaM evaM vilevaNaM esa ceva paDavAso / vAsavadattAi kao udayaNamabhidhArayaMtIe // 148 // dIpa anukrama [95]] ainatorary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~292 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [146-148] uttarAbhya prata sUtrAMka ||46|| CLIC vyAkhyA-tatra 'jamadanijaTA' bAlakaH 'hareNukA' priyaGguH 'zavaranivasanakaM' tamAlapatraM, 'sapipiya'ti pinni-pi- caturaGgIyA 18||nikA dhyAmakAkhyaM gandhadravyaM tayA saha sapinnika, vRkSyasya ca bAjhA tvak cAturjAtakAcaM pratItaiva 'malliyavAsiya'ti adhyayanam vRttiH mallikA jAtistadvAsitamanantaroktadravyajAtaM, cUrNIkRtamiti gamyate, koTim 'aggheI'tti arhati, koTimUlyAibhavati,| ||14||IPmhaardhtoplkssnnN caitat // 146 // tathA 'osIraM prasiddhaM, 'hIbero' vAlakaH, palaM palemanayoH, tathA 'bhdrdaaro'| 7/devadAroH karSaH, 'sabapuSphArNa'ti vacanavyatyayAt zatapuSpAyA bhAgo, bhAgazca tamAlapatrasya, bhAga iha palikA mAtram // 147 // asa mAhAtmyamAha-etat snAnametadvilepanameSa caiva paTavAsaH 'vAsavadattayA' caNDapradyotaduhitrA 'kRto' vihitaH 'udayanaM' vINAvatsarAjam 'abhidhArayantyA' cetasi bahantyA, janena paracittAkSepakatvamasya mAhA-18 myamuktamiti sUtrArthaH // 148 // auSadhAGgamAhadunni ya rayaNI mAhiMdaphalaM ca tiNNi ya smuusnnNgaaii| sarasaM ca kaNayamUlaM esA udagaDhamA guliaa|| esA u harai kaMDaM timiraM avaheDayaM sirorogaM / teijjagacAusthiga mUsagasappAvaraddhaM ca // 150 // / vyAkhyA-dve rajanyau' piNDadAruharine 'mAhendraphalaM ca' indrayavAH, trINi ca samUSaNaM-trikaTukaM tasvAhAni-17 suNThIpippalImaricadravyANi, 'sarasaM ca' AI 'kanakamUlaM' bilvamUlameSA 'udakASTame'tyudakamaSTamaM vakhAM sA tathA dIpa anukrama [95]] AESECCALS i+ // 14 // wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~293 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [149-150] prata sUtrAMka ||46|| 18 'guTikA' caTikA, asyAH phalamAha-epA tu hanti kaNDaM timiram 'avaheDayanti arddhazirorogaM samastazirovyartha, teijjagacAutthiga'tti sublope tArtIyIkacAturthikI, rUDhyA jvaro, 'mUSakasAparAddham' undarAdidaSTaM, caH samuccaya : ta iti gAthAdvayArthaH // 149-150 // madyAnamAhasolasa dakkhA bhAgA cauro bhAgA ya dhAugIpupphe / ADhagamo uccharase mAgahamANeNa majaMga // 15 // 12 vyAkhyA-SoDaza drAkSA bhAgAzcatvAro bhAgAzca dhAtakIpuSpe' dhAtakIpuSpaviSayAH 'ADhagamotti ApatvAdA'5-13 DhakakaH 'ikSurase' ikSurasaviSaye, ADhakaH iha kena mAnenetyAha-'mAgadhamAnena' do asatI pasatI u' ityAdirUpeNa | 'madyAjhaM' madirAkAraNaM bhavatIti gAthArthaH // 151 / / AtoyAGgamAha ega muguMdA tUraM ega ahimArudAruyaM aggI / egaM sAmalIpuMDaM baddhaM Amelao hoi // 152 // vyAkhyA-'ekamukundA tUryam' iti ekaiva mukundA vAdinavizeSo gambhIrakharatvAdinA tUryakAryakAritvAt tUryam , anenAsyAviziSTamAtodyAGgatvamevAha, kimevaikaiva mukundA tUryam ?, sopaskAratvAbadhaikamabhimArasya vRkSavizeSasya dArukaMkASThamabhimAradArukam 'agniH' vizeSato'gnijanakatvAd, yathA vA 'ekaM zAlmalIpoNDa' zAlmalIpuSpaM baddhamAmoDako : 1ve asatyau prasRtistu OMSASSACHERSALKAE -1 dIpa anukrama [95]] 14 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~294 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 143 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [152] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| bhavati, AmoDakaH puSponmizro vAlabandhavizeSaH, sphAratvAdasya, itthaM dRSTAntAbhidhAyitayedaM vyAkhyAyate, prasaGgato | vA''yaGgAmoDakAGgayorapyabhidhAnamiti sUtrArthaH // 152 // zarIrAGgamAha sIsaM uro ya udaraM piTThI bAhA ya dunni UrU ya / ee khalu aTuMgA aMgovaMgAi sesAI // 153 // vyAkhyA--'zirazca uraH, caH prAkhadra, udaraM 'piTThi'tti prAkRtatvAtpRSThaM vAhU dvau urU ca etAnyaSTAGgAni, prAgvahinavyatyayaH, 'khaluH' avadhAraNe, etAnyevAGgAni, aGgopAGgAni 'zeSANi' nakhAdIni upalakSaNatvAdupAGgAni ca karNAdIni, yata uktam - " hoMti uvaMgA kRSNA NAsacchI jaMgha hattha pAyA ya / gaha kesa maMsu aMguli oTThA khalu aMguvaM gAI // 1 // " iti gAthArthaH // 153 // sAmprataM yuddhAGgamAha jANAvaraNapaharaNe jur3e kusalattaNaM ca nII a / dakkhattaM vavasAo sarIramAroggayA ceva // 154 // vyAkhyA--' jANAvaraNapaharaNe'tti yAnaM ca-hastyAdi, tatra satyapi na zaknotyabhibhavituM zatrum ata AvaraNaM-kavacAdi, satyapyAvaraNe praharaNaM vinA kiM karotIti praharaNaM ca-khagAdi, yAnAvaraNapraharaNAni, yadi yuddhe kuzalatvaM nAsti kiM yAnAdinA ? iti 'yuddhe' saGgrAme 'kuzalatvaM ca' prAvINyarUpaM, satyapyasminnItiM vinA na zatrujayanam 1 bhavantyupAGgAni karNau nAsA'kSiNI jo hastau pAdau ca / nakhAH kezAH zmazrUNi alaya oSThau khalvaGgopAGgAni // 1 // For at Use Only caturaGgIyA dhyayanam 3 ~ 295~ // 143 // www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [ 43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [154] prata sUtrAMka ||46|| ato 'nItizca' apakramAdilakSaNA, satyAmapi cAsyAM dakSatvAdhIno jayaH tato 'dakSatvam' AzukAritvaM, satyapyassi|nirvyavasAyasya kuto jaya iti 'vyavasAyo' vyApAraH, tatrApi yadi na zarIramahInAjhaM tato na jaya iti zarIramarthAt paripUrNAGga, tatrApyArogyameva jayAyeti 'Aroggaya'tti arogatA, caH samuccaye, evo'vadhAraNe, tataH samuditAnAmevaiSAM yuddhAGgatvamiti sUtrArthaH // 154 // bhAvAGgamAha| bhAvaMgaMpi ya duvihaM suamaMgaM ceva nosuyaMgaM ca / suyamaMgaM bArasahA cauvihaM nosuaMgaM ca // 155 // || vyAkhyA-bhAvAGgamapi ca dvividha 'suyamaGgaM ceva'tti zrutAGgaM caiva nozrutAca, zrutAGgaM dvAdazadhA-AcArAdi, bhAvAGgatA cAsya kSAyopazamikabhAvAntargatatvAt , uktaM-hi-"bhAve khaovasamie duvAlasaMgapi hoi suyaNANaM'ti, caturvidham' catuSprakAraM nozrutAGgaM tu, nozabdasya sarvaniSedhArthatvAt azrutAcaM punaH, makArazca sarvatrAlAkSaNika iti gAdhArthaH // 155 // etadevAhamANussaM dhammasuI saddhA tavasaMjamaMmi viriaNc| ee bhAvaMgA khalu dullabhagA huMti saMsAre // 156 // vyAkhyA-'mAnuSyam ' manujatvam , asya cAdAbupanyAsa etadbhAva eva zeSAGgabhASAt , 'dharmazrutiH' aItpraNIta1 bhAve kSAyopazamike dvAdazAGgamapi bhavati zrutajJAnamiti * * dIpa anukrama [95]] * pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~296~ Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [156] uttarAdhya. bRttiH prata sUtrAMka ||46|| 4 // 14 // 50 dharmAkarNanaM, 'zraddhA' dharmakaraNAmilApaH, tapaH-anazanAdiH tatpradhAnaH saMyamaH-paJcAzravaviramaNAdistapaHsaMyamaH, madhya- caturaGgIyA padalopI samAsaH, tapazca saMyamazca tapaHsaMyamamiti samAhAro vA tasmin , 'vIrya ca' vIryAntarAyakSayopazamasamutthA dhyayanam zaktiH, asya ca dviSThasyApyekatvena vikSitatvAnnoktasaGkhyAvirodhaH, etAni bhAvAGgAni, 'khalu' nizcitam durlabhakAni bhavanti saMsAre, liGgavyatyayazca prAkRtatvAd , etaccAnuktAvapi sarvatra bhAvanIyamiti gAthArthaH // 156 // iha dravyAGgeSu zarIrAcaM bhAvAneSu ca saMyamaH pradhAnamiti tadekArthikAnyAhaaMga dasabhAga bhee avayavA'sagala cuNNa khaMDe a|des paese pave sAha paDala pajavakhile a||157 // dayA ya saMjame lajjA, duguJchA'chalaNA ia / titikkhA ya ahiMsA ya, hiri egaTThiyA payA // 158 // vyAkhyA-ahaM dazabhAgo bhedo'vayavo'sakalasUrNaH khaNDo dezaHpradezaH parva zAkhA paTalaM paryavakhilaM ceti zarIrAga-IIX paryAyA iti vRddhaaH| byAkhyAnikastu avizeSato'mI aGgaparyAyAH, tathA dazabhAga iti dazA bhAga iti ca minnAdeva |payoyAcityAha / caH samucaye, sUtratvAca supaH kvacidazravaNamiti // saMyamaparyAyAnAha-dayA ca saMyamo lajjA jugu-1 psA'chalanA, itizabdaH kharUpaparAmarzakaH paryante yokSyate, titikSA cAhiMsA ca hIosekArthikAni-abhinnAbhidhe-18 yAni padAni subantazabdarUpANi, paryAyAbhidhAnaM ca nAnAdezajavineyAnugrahArthamiti gAthAdvayArthaH // 157-158 // kSetrAdidurlabhatvopalakSaNaM ceha mAnuSyatvAdidurlabhatvAbhidhAnamityabhiprAyeNAha dIpa anukrama [95]] JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~297 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [159] prata sUtrAMka ||46|| mANussa khitta jAI kula rUvArogga AuyaM buddhii| savaNuggaha saddhA saMjamo a logaMmi dulahAI // 1590|| vyAkhyA-'mAnuSyam' manuSyabhAvaH 'kSetram' Arya jAtiH' mAtRsamutthA 'kula' pitRsamuttham 'rUpam ' anyUnAGgatA 'Arogya' rogAbhAvaH 'AyuSyaM' jIvitaM 'buddhiH' paralokapravaNA 'zravaNaM' dharmasambaddham 'avagrahaH' tadavadhAraNam , athavA zravaNA:-tapakhinaH teSAmavagrahaH-mundarA eta ityavadhAraNaM zravaNAvagrahaH, zraddhA saMyamazca prAgvat , etAni loke durlabhAni, prAk caturNA durlabhatvamuktam , iha tu mAnuSatvaM kSetrAdInAmAyuSkaparyantAnAmupalakSaNaM, zravaNaM |ca buddhyavagrahayoH, punazca mAnuSatvAdInAmihAbhidhAnaM viziSTakSetrAdiyuktAnAmeveSAM muktyAtvamiti khyApanArtham . dAcidetatsthAne paThanti "indiyaladdhI nivattaNA ya pajatti niruvahaya khemaM / dhANAroggaM saddhA gAhaga uvaogI aTo ya // 1 // " 'indriyalabdhiH' paJcendriyaprApsiH 'nivarttanA ca' indriyANAmeva niSpAdanA 'paryApsiH' samastaparyA-1 sitA 'Nirubaya'tti nirupahatam , upahaterabhAvAt , sA ca garbhasthasya kujatvAdibhirjAtasya ca bhittyAdibhiH, 'kSemam' dezasausthyam 'bhrANam' subhikSaM vibhayo vA Arogyam nIrogatA 'zraddhA' uktarUpA 'grAhakaH' zikSayitA guruH 'upayogaH' khAdhyAyAdhupayuktatA 'arthaH' dharmaviSayamarthitvam , etAni durlabhAnIti gamyate, iha ca punaH zraddhAgrahaNaM tanmUlatvAdazeSakalyANAnAM tasyA durlabhataratvakhyApanArthamiti gAthArthaH // 159 // yaduktaM-'manuSyAdi-1 bhAvAGgAni durlabhAni' iti, tatra mAnuSyAGgadurlabhatvasamarthanAya dRSTAntamA(tAnA)ha dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~298~ Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. cullaga pAsaga dhanne jUe rayaNe asumiNa cakke ya / camma juge paramANU dasa dihatA maNualaMbhe // 160 // caturaGgIyA bRhadvRttiH hA vyAkhyA-collage' paripATIbhojanam , pAzako dhAnya dyUtaM ratvaM ca 'samiNa'tti khapnaH cakraM ca carma yugaM paramA- dhyayanam |Nurdaza dRSTAntA 'maNuyalambhe'tti bhAvapradhAnatvAnirdezasya manujatvaprAptAviti gAthAsamAsArthaH // 160 // vyAsArthastu // 145 // vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam | "babhadattassa ego kappaDito ola [ya] ggato bahusu AvaIsu avatyAsu ya sacatya sahAto Asi, so va raja patto, bArasasaMbaccharito ahiseto, kappaDio tattha aliyApi na lahai, tato aNeNa uvAto ciMtito-uvAhaNAu parvagheUNa dhayavAhehi samaM pahAvito, raNNA diho, uiNNeNaM avagUhito, anne bhaNaMti-teNa dArapAla sevamANeNa bAra-41 same saMvacchare rAyA diho, tAhe rAyA taM daTTaNaM saMbhaMto, imo so barAto mama suhadukkhasahAyago, etAhe karemi vitti, tAhe bhaNai-kiM demiti, so'pi bhaNati-dehi karacollae ghare ghare jAva sarvami bharahe NiDhiyaM, tAhe puNo'pi hA 1 brahmadattasyaikaH kArpaTiko'valagako bahISvApatsu avasthAsu ca sarvatra sahAya AsIt , sa ca rAjyaM prAptaH, dvAdazasAMvatsariko'bhiSekaH, kArpaTikastatrAzrayaNamapi na labhate, tato'nenopAyazcintitaH-upAnahaH prabadhya dhvajavAhakaiH samaM pradhAvitaH, rAjJA dRSTaH, avatIrNenAvagUDhaH | 145 // anye bhaNanti-tena dvArapAla sevamAnena dvAdaze varSe rAjA dRSTaH, tadA rAjA taM dRSTvA saMbhrAntaH, ayaM sa varAkaH mama sukhaduHkhasahAyaH, adhunAra karomi vRtti, tadA bhaNati-kiM dadAmIti , so'pi bhaNati-dehi karabhojanaM gRhe gRhe yAvatsarvasmin bharate niSThitaM (bhavati), tadA punarapi dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~299 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] 2 prata sUtrAMka ||46|| tumha ghare ADhaveUNa muMjAmi, rAyA bhaNai-kiM te eeNa!, desaM te demi, to suhaM chattacchAyAe hatthikhaMdhavaragato , KIhiMDihisi, so bhaNai-kiM mama ehaheNa AuTTeNa ?, tAhe se diNNo colchago. to paDhamadivase rAyANo ghare jimito.15 teNa se juvalayaM dINAro ya diNNo, evaM so parivADIe susajesu rAulesu battIsAe rAyavarasahassesu, tesiM khaddhA bhoiyA, tattha ya NayarIe aNegAo kulakoDIo, Nagarassa ceva so kayA aMtaM kAhI?, tAhe gAmesu, tAhe puNo / bhArahavAsassa / avi so vaSeja aMtaM, Na ya mANusattaNAo bhaTTo puNo mANasattarNa lahA // 'pAsagasi cANakassa suvaNNaM Natthi, tAhe keNavi uvAeNa viDhavijA suvaNNaM, tAhe jaMtapAsayA kayA, keI bhaNaMti-varadigNayA, tato ego dukkho puriso sikkhavito, dINArathAlaM bhariyaM, so bhaNai-yadi mamaM koi jiNa / 1 taba gRhAdArabhya bhuje, rAjA bhaNati-kiM te etena ?, deza tubhyaM dadAmi, tataH sukhaM chanacchAyayA havivaraskandhagato hiNDiSyase, sa bhaNati-kiM mamaitAvatA''kuThUna , tadA tasmai dattaM karabhojanaM, tataH prathamadivase rAjJo gRhe jimitaH, tena tasmai yugalaka battaM dhInArazca, evaM sa paripATyA susajeSu rAjakuleSu dvAtriMzati vararAjasahasreSu, tairatizayena bhojitaH, tatra ca nagaryAmanekAH kulakoTyaH, nagarasyaiva sa kadA IN antaM kariSyati', tadA prAmeSu, tadA punarbharatavarSasya / api sa bajedantaM, na ca mAnuSyAsRSTaH punarmAnuSyaM labhate 1 // pAzakA iti, cANa kyasya suvarNa nAsti, tadA kenApyupAyena arjanIyaM suvarNa, tadA yatrapAzakAH kRtAH, kecidbhaNanti-parabattAH, tata eko dakSaH puruSaH Tra zikSitaH, dInArasthAlaH bhRtaH, sa bhaNati-yadi mAM ko'pi jayati dIpa anukrama [95]] 4-%2525-25% pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~300 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] prata sUtrAMka ||46|| % % uttarAdhya. to thAla gipahau, to aha ahaM jiNAmi to ega dINAraM jiNAmi, tassa icchAe jaMtaM paDati atona tIrada jiNi, caturaGgIyA bRhaddhRttiH 18jaha so Na jippai evaM mANusalaMbho'pi / avi NAma so jippeja Na ya mANusAo bhaTTho puNo mANusattaNaM 2 // dhyayanam 'dhaNe'tti jattiyANi bharahe dhaNNANi tANi savANi piDiyANi, ettha pattho sarisayANa chUDho, tANi savANi // 146 // ayAliyANi, tatthegA juSaNA therI suppaM gahAya te viNejA, puNo'vi patthaM pUrejjA ?, avi sA divapasAeNa pUreja, na vi mANusattaNaM 3 // 'jUe' jahA egorAyA, tassa sabhA aTThottarakhaMbhasayasanniviTThA, jattha atyANiyaM dei, ekeko ya khaMbho aTThasayaMsito, tassa raNNo putto rajakaMkhI ciMtei-thero rAyA, mAreUNaM rajaM geNhAmi, taM cAmaceNa NAyaM, teNa raNNo siTuM, tao 12 1 tadA sthAlaM gRhAtu, atha ahaM jayAmi tadA dInAramekaM jayAmi, tasvecchayA yavaM patati, ato na zakyate jetuM, yathA sa na jIyate evaM mAnuSyalAbho'pi / api nAma sa jIyeta na ca mAnuSyASTaH punarmAnuSyam 2 // dhAnyAnIti, thAvanti bharate dhAnyAni tAni sarvANi piNDitAni, atra prasthaH sarSapANAM nikSiptaH, tAni sarvANi mizritAni, tatraikA vRddhA sthavirA sUrpa gRhItvA tAni pRthakuryAt , punarapi prakhaM pUrayet ?, api sA didhyaprasAdena pUrayet naiva mAnubhyam 3 / / dyUtam-yadhaiko rAjA, tasya sabhA aSTottarastambhazatasanniviSTA, yatra AsthAnikAM karoti, 146 // | ekaikazca stambho'STazAMtrikaH, tasya rAjJaH putro rAjyakADI cintayati-sthaviro rAjA, mArayitvA rAjyaM gRhAmi, tathAmAtyena jJAtaM, tena | rAjJe ziSTaM, tato * x dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~ 301 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] prata sUtrAMka ||46|| rAyo taM putaM bhaNati-amhaMjo Na sahai aNukarma so jUyaM khelai, jo jiNai rajaM se dijai, kaha puNa jiNiyacaM ?, ubhaM ego Ato, avasesA amhaM AyA, jai turma egeNa AeNa aTThasayassa khaMbhArNa ekeka aMsiyaM aTThasayavArA jiNasi to tujjJa raja, avi devayA vibhAsA 4 // / 'rayaNe' jahA ego bANiyo vuho, rayaNANi se atdhi, tattha ya mahe anne vANiyayA koDipaDAgAto unbheti, so| Na unbhaveti, tassa puttehiM there pautthe tANi rayaNANi videsIvaNiyANa hatthe vikIyANi, varaM amhe'vi koDipaDAgAda o umbhaveMtA, te'vi vANiyagA samaMtato paDigayA pArasakUlAINi, thero Agato, suyaM jahA vikkIyANi, te aMbADe i, lahuM rayaNANi ANeha, tAhe te savato hiMDiumADhattA, kiM te sagharayaNANi piMDijA?, avi ya devappabhAveNa'pi ya vibhAsA 5 // 1 rAjA taM putraM bhaNati-asmAkaM (yaMze) yona sahate anukrama sa yUtaM krIDati, yo jayati rAjyaM tasmai dIyate, kathaM punarjetavyaM , tavaika AyaH avazeSA asmAkaM AyAH, yadi tvamekenAyena aSTazatasya stambhAnAmekaikamanimaSTazatakArAn jayasi tatastava rAjyam / api devatA vibhASA 4 // rAnIti, yathaiko vaNik vRddhaH, ratnAni tasya santi, tatra ca mahe anye vaNija: koTIpatAkA Urdhvayanti, sa northayati, tasya putraiH | sthavire proSite tAni ratnAni videzavANijA haste vikrItAni, baraM vayamapi koTIpatAkA UyayantaH, te'pi vaNijaH samantataH pratigatAH pArasakUlAdIni, khavira AgataH, zrutaM yathA vikrItAni, tAn tiraskurute laghu ratnAni Anayata, tadA te sarvato hiNDitumArabdhAH, kiM te sarvaranAni piNDayeyuH api ca devaprabhAveNApi ca vibhASA 5 // dIpa anukrama [95]] SACRE pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~302 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 147 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [160] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| 'suvie'ti eyeNa kappaDieNa suviNate caMdo gilito, kappaDiyANa ya kahiyaM, te bhraNaMti-saMpuNNacaMda maMDalasarisaM poliyaM lahesi, laddhA gharachAiNiyAe, aNNeNAvi diTTho, so pahAUNa pupphaphalANi gahAya suviNayapADhayassa kahei, teNa bhaNiyaM-rAyA bhavissasi / io ya sattame divase tattha rAyA mato aputto, so ya niviSNo accha | jAva Aso ahivAsito Agato, teNa taM dahUNaM hisiyaM payakkhiNIto ya, tao ya bilahao paTTe, evaM so *rAyA jaato| tAhe so kappaDio suNei, jahA teNavi diTTho eriso suviNato, so AesaphaleNa kira rAyA jAto, so ciMtei vazcAmi jattha goraso, taM pivettA suyAmi, jAva puNo'vi taM sumiNaM pecchAmi, avi puNo so pacchejA Na mANusAto 6 // 1 svana iti, ekena kArpoTikena vapre candro gilitaH, kAryaTikebhyazca kathitaM, te bhaNanti saMpUrNacandramaNDalasadRzIM polikAM upsyase, labdhA gRhacchAdanikayA, anyenApi dRSTaH, sa srAtvA puSpaphalAni gRhItvA svapnapAThakAya kathayati tena bhaNitaM- rAjA bhaviSyasi / itazca saptame divase tatra rAjA mRto'putraH, sa ca nirviNNastiSThati yAvadavo'dhivAsita AgataH tena taM dRSTvA heSitaM pradakSiNIkRtaca, tatazca vilagitaH pRSThe evaM sa rAjA jAtaH / tadA sa kAryaTikaH zRNoti, yathA tenApi dRSTa IdRzaH svapnaH, sa Adezaphalena kila rAjA jAtaH, sa cintayati-prajAmi yatra gorasam, tat pItvA svapimi yAvatpunarapi svayaM taM pazyAmi api punaH sa pazyet na mAnuSAt 6 // Education intol For Parts Only caturaGgIyA dhyayanam ~303~ // 147 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] prata sUtrAMka ||46|| cikati dAraM, iMdapuraM nAma nayaraM, iMdadaco nAma rAyA, tasta iTTANaM varANaM devIrSa bAvIsa puttA, anne bhaNaMtiekAe ceva devIe puttA, rAiNo pANasamA, annA ekA amaJcadhUpA, sA paraM pariNeteNa dihilliyA, annayA kayAti riuNhAyA samANI acchada, rAyavA diThThA, kassa esatti, tehi bhaNiyaM-tumha devI esA, tAhe so tAe samaM eka-13 rati basito, sA ya riupahAyA, tIse gambho laggo, sA ya amaJceNa bhaNiliyA-jayA tume gambho Ahato hoi tayA mama sAhejasu, tAhe tassa kahiyaM, divaso muhutto jaM ca rAeNa ullavio sAyaMkAro, teNa taM pattae lihiyaM, so 4sArakhei, NavaNhaM mAsANaM dArato jAto, tassa dAsaceDANi tahivasaM jAyANi, taMjahA-aggiyato pavahato bahaliyA|| sAgaro ya, teNa sahajAyagANi, teNa kalAiriyassa uvaNIto, teNa lehAiyAto gaNiyappahANAto kalAo gAhi-18 1 pakramiti dvAram , indrapura nAma nagaram , indradatto nAma rAjA, tasbeSTAnAM varANAM devInAM dvAviMzatiH putrAH, anye bhaNantiekasyA eva devyAH putrAH, rAjJaH prANasamAH, anyakA'mAtyaduhitA, sA paraM pariNayatA dRSTA, anyadA kadAcitulAtA satI tiSThati, rAjJA dRSTA, kasyaiSeti, tairbhaNitaM-taba devyeSA, tadA sa tayA samamekarAtramuSitaH, sA ca RtunAtA, tasyA garbho lagnaH, sA cAmAtyena bhaNitA''sItra | yadA tava garbha utpanno bhavati, tadA mAM kathayeH, tadA tasmai kavittaM, divaso muhUrtazca yacca rAjJA''laptaH satyaGkAraH, tena sat patrake likhitaM, sa gopayati, navasu mAseSu dArako jAtaH, tassa dAsaceTAstahivase jAtAH, tadyathA-agnikaH parvato bAhula: sAgarazca, tena sahajAtAH, tena kalAcAryAyopanItaH, tena lekhAdikA gaNitapradhAnAH kalA sAhitaH, dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~304 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] caturaGgIyA dhyayanam prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. to, jAhe tAo gAheti AyariyA tAhe tANi kahiti viulati ya, puvaparicaeNaM tANi roliMti, teNa tANi ceva haNa gaNiyANi, gahiyAto klaato| te anne bAbIsaM kumArA gAhijaMtA AyariyaM piTuMti, avayaNANi ya bhaNaMti, vRhAttaH jati so Airito piTTeti tAhe gaMtUNa mAUNaM sAhiti, tAhe tAo AyariyaM khiMsaMti-kIsa ANasi!, kiM sul||18|| bhANi puttajammANi ?, ato te Na sikkhiyaa| ioya mahurAe jiyasanU rAyA, tassa suyA nibbuInAma dAriyA, sA| raNo alaMkiyA uvaNIyA, rAyA bhaNai-jo te royai bhattAro, totAe NAyaM-jo sUro vIro vikato so mama bhattAro hoi, so puNa rajaM dijA, tAhe sA balaM vAhaNaM gahAya gayA iMdapuraM nayaraM, tassa iMdadattassa rapaNo bahave puttA, iMdadatto tuTTo ciMtei-NUNaM annahito rAihi laTTayaro, AgayA, tato teNa UsiyapaDAyaM nayaraM kAriyaM, tattha egami 1 yadA tAn grAhayati AcAryastadA te karpayanti vyAkulayanti ca, pUrvaparicayena te luThanti, tena te naiva gaNitAH, (na) gRhItAH kalAH / te'nye dvAviMzatiH kumArA prAmamANA AcArya piTTayanti, avacanAni ca bhaNanti, yadi sa AcAryaH piTTayati tadA gatvA mAtRbhyaH || kathayanti, tadA tA AcArya khisanti-kathamAhaMsi ?, kiM putrajanmAni sulabhAni !, ataste na zikSitAH / itazca mathurAyAM jitazatrU rAjA, tasya sutA nitinAnI dArikA, sA rAjJo'laGkatopanItA, rAjA bhaNati-yastubhyaM rocate (sa) bhartA, tatastayA jJApitaM-yaH zUro vIro vikrAntaH sa mama bha" bhavati, sa punA rAjyaM dadyAt , tadA sA balaM bAhanaM (ca) gRhItvA gatA indrapura nagaraM, tasyendradattasya rAjJo bahavaH putrAH, indradattastuSTazcintayati-nUnamanyebhyo rAjabhyo laSTataraH, AgatA, tatastenokikRtapatAkaM nagara kAritaM / tatraikasmi dIpa anukrama [95]] 148 // JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~305 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] - *% AEC --- prata - sUtrAMka ||46|| IN akkhe aTTha cakANi, tesiM purao ThiyA dhIulliyA, sA aJchimi vidhiyacA, tao iMdadatto rAyA saMnaddho niggao saha puttehi, sApi kaNNA sabAlaMkAravibhUsiyA egami pAse acchai, so raMgo rAyANo te ya daMDabhaDabhoiyA jAriso dovaIe, tattha raNo jeTTaputto sirimAlI nAma kumAro, sobhaNio-putta ! esA dAriyA rajaM ca ghetacaM, ato vidhehi putaliyaMti, tAhe so akayakaraNo tassa samUhassa majjhe dhaNuM ceva gihiuMna taraha, kahaviNeNa gahiyaM. teNa jao baccau tao vacau ti muko saro, so cakke anbhiDiUNa bhaggo, evaM kassati egaM aragaM bolINo kassati doSiNa, do annesi bAhireNa ceva NIi, tAhe rAyA addhirti pakato-aho! ahaM eehi dharisitotti, tato amaceNa bhaNito-kIsa adhiI karesi',rAyA bhaNai-eehiM ahaM appahANo kato, amaco bhaNai-asthi anno tumha putto mama ghUyAe 1. akSe'STa cakrANi, teSAM purataH sthitA zAlabhajikA, sA akSNi bedhacyA, tata indradatto rAjA sannado nirgataH saha putraiH, sA'pi kanyA sarvAlaGkAravibhUSitA ekasmina pAve tiSThati, sa raGgo rAjAnaH te ca daNDabhaTabhojikA yAdRzo draupadyAH, tatra rAjJo jyepnaputraH zrImAlI nAma | |kumAraH, sa bhaNita:--putra ! epA dArikA rAjyaM ca prahitavyam , ato vidhya puttalikAmiti, tadA so'kRtakaraNastasya samUhasya madhye dhanureva grahItuM na zaknoti, kathamapi anena gRhItaM, tena yato brajatu tato brajatviti muktaH zaraH, sa cakre AsphAlya bhagnaH, evaM kasyacit ekamarakaM vyatikrAntaH, kasyacihau, anyeSAM bAhya eva nireti, tadA rAjA'dhRti pragataH-aho ahametaiH dharSita iti, tato'mAlyena bhaNita:kathamacatiM karopi ?, rAjA bhaNati- etairahaM apradhAnaH kRtaH, amAyo bhaNati-asti anyastava putro mama duhitu dIpa anukrama [95]] SCARSCORCH pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~306~ Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] caturaGgIyA dhyayanam prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhyataNato, suriMdadatto nAma, so samattho vidhilaM, abhiNNANANi ya se kahiyANi, kahiM !, so darasito, tato rAiNA bRhadvRttiH / avagRhito bhaNNati-juttaM taba aTTha rahacake bhettUNa puttaliya aJchimi viMdhetA rajaM sukalattaM nivvuI dAriyaM saMpAvittae. tao kumAro jahA ANavehitti bhaNiUNa ThANaM ThAiUNaM ghaNuM geNhati, tANivi dAsarUvANi cAudisi ThiyANi| // 14 // roDaMti, anne ya ubhayapAsiM gahiyakhaggA do jaNA, jai kahavi lakkhassa cukai tato sIsaM chiMdeyacaMti, so'pi ujjhAto pAse Thito bhayaM dei-mArijasi jai cukasi, te bAbIsaMpi kumArA mA eso vidhissaitti te visesaluMThaNANi vigyANi kareMti, tao tANi cattAri te ya do purise bAvIsaM ca kumAre agaNito tANaM aTTaha rahaca-1 kANaM aMtaraM jANiUNa taMmi lakkhe niruddhAe diTThIe annaM mayaM akuNamANeNa sA dhIuliyA pAme achimi viddhA, 1. stanayaH surendradatto nAma, sa samartho vyaddham , abhijJAnAni ca tasmai kavitAni, ka', sa darzitaH, tato rAjJA'vagUDho bhaNyate-- | yuktaM tavASTa rathacakrANi bhittvA puttalikAmakSNi viddhA rAjyaM sukalatraM nirvRti dArikA saMprAptuM, tataH kumAro yathA''jJApayatIti bhaNitvA sthAnaM sthitvA dhanuhAti, te'pi dAsAzcatasRSu dikSu sthitA vighnaM kurvanti, anyau cobhayapArzvayoH gRhItakhako dvau janau, yadi kathamapi lakSAt svalati tataH zIrSa chettavyamiti, so'pyupAdhyAyaH pArthe sthito bhayaM dadAti-mArayiSyase yadi skhalasi, te dvAviMzatirapi kumArA mA eSa vyatsyatIti te vizeSaluNThanAni vijJAna (ca) kurvanti, tataste catvAraH tau ca dvau puruSau dvAviMzatiM ca kumArAnagaNayan teSAmaSTAnAM rathaca|kANAmantaraM jJAtvA tasmin lakSa niruddhayA dRSTayA anyat mataM (manaH) akurvatA sA puttalikA vAme'kSiNa viddhA, dIpa anukrama [95]] // 149 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~307~ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [160] prata sUtrAMka ||46|| to logeNa okkiTikalaNAyakalayalommisso sAhukkAro kato, jahA taM cakkaM dukkhaM bhettuM evaM mANussattarNati // - 'camme'tti ego daho joyaNasayasahassavicchinno cammAvaNaddho, ega se majjhe chiI, jattha kacchabhassa gIvA mAyai, tattha kacchabho vAsasae gae gIvaM pasArei, teNa kahavi gIvA pasAriyA, jAva teNa chiDDeNa gIvA niggayA, teNa joisa diheM komuIe pupphaphalANi ya, so gato, sayaNijagANaM dAemi, ANittA sahao ghulati, Navi pecchati, avi so mANusAto 8 // 'juge'tti purvate hoja jurga avarate tassa hoja samilA u| jugachiDaMmi paveso iya saMsaio maNuyalaMbho // 1 // 1 tato lokenotkRSTikalanAdakalakalonminaH sAdhukAraH kRtaH / yathA taccakraM duHkhaM bhettumevaM mAnuSatvamiti 7 // carmeti, eko do yojanazatasahasravistIrNazcIvanaddhaH, ekaM tasya madhye chidraM, yatra kacchapastha grIvA mAti, tatra kacchapo varSazate gate prIvA prasArayati, tena kathamapi grIvA prasAritA, yAvattena chidreNa zrIvA nirgatA, tena jyotirdaSTaM kaumudyAM puSpaphalAni ca, sa gataH, khajanAn darzayAmi, AnIya sarvato bhrAmyati, naiva prekSate, api sa mAnuSAt 8 // yugamiti, pUrvAnte bhaved yugamaparAnte tasya bhavet samilA tu / yugacchidre praveza iti 4 saMzayito mAnuSyalAbhaH // 1 // dIpa anukrama [95]] REC2% -% -2-% LIRaniparoo pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~308~ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 150 // 8 [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niryukti: [160] | jaMhi samilA panbhaTThA sAgarasalile aNorapAraMmi / pavisejA jugachi kahavi bhramaMtI bhamaMtammi // 2 // sA caMDavAyabIIpaNoliyA avi labheja jugachiGkaM / Na ya mANusAu bhaTTho jIvo paDimANusaM lahai // 3 // iti gAthAbhyo jugodAharaNamavaseyam // iyANaM paramANU jahA ego khaMbho mahatyamANo, so deveNa cuNNeUNaM avibhAgimANi khaMDANi kAUNa NaliyAe pakkhitto, pacchA maMdaracUliyAe ThAUNa phUmito, tANi NaTTANi, asthi ko'vi ?, tehiM caiva puggalehiM tameva khaMbhaM Nivattejja ? No iNamaTThe samaTThe, esa abhAvo, evaM bhaTTho mANusAto Na puNo / ahavA sabhA aNegakhaMbhasayasaMnividyA, sA kAlaMtareNa jhAmiyA paDiyA, asthi puNa ko'Si ?, tehiM caiva poggalehiM karejjA 1, gotti, evaM mANustaM dullabhaM || laddhe'vi mAnuSyatvai zrutirapi durlabheti darzayannAha Education intimational 1 yatra (di) samilA prabhraSTA sAgarasalile'navakpAre / pravizeyugacchidraM kathamapi bhrAmyati bhrAmyantI // 2 // sA caNDavAtavIcitraNoditA'pi labheta yugacchidram / na ca mAnuSAddhaSTo jIvaH pratimAnuSaM labhate // 3 // idAnIM paramANuH yathaikaH stambho mahApramANaH, sa devena cUrNayitvA avibhAgAn khaNDAn kRtvA nalikAyAM prakSiptaH, paJcAnmandara cUlikAyAM khitvA phUtkRtaH, te naSTAH, asti ko'pi 1, 2 // 150 // taireva puTralaistameva stambhaM nirvarttayet na eSo'rthaH samarthaH, eSo'bhAvaH, evaM bhraSTo mAnuSAnna punH| athavA sabhA anekastambhazatasanniviSTA, sA kAlAntare dhmAtA patitA (ca), asti punaH ko'pi 1, taireva pudralaiH kuryAt ? neti, evaM mAnuSaM durlabhaM // labdhe'pi For Parts Use caturaGgIyA dhyayanam 3 pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~309~ Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [1602-161] prata sUtrAMka ||46|| Alassa moha'vannA thaMbhA kohA pamAya kivinnttaa| bhaya sogA annANA vakkheva kuUhalA rmnnaa||160|| eehiM kAraNehiM laDUNa sudullahapi mANussaM na lahai suI hiariM saMsAruttAriNiM jIvo // 161 // vyAkhyA-AlasyAt' anudyamakharUpAt, na dharmAcAryasakAzaM gacchati na zRNoti ca iti sarvatra zeSaH, 'mohAt' gRhakarttavyatAjanitavaicityAtmakAt heyopAdeyavivekAbhAvAtmakADhA, 'avajJAto yathA kimamI muNDazramaNA jAna|nti ? iti, 'avarNAdvA' sAdhvazlAghAtmakAt yathA'mI maladigdhadehAH sakalasaMskArarahitAH prAkRtaprAyavayasa ityA-2 |dirUpAt , 'stambhAt' jAtyAdisamutthAdahakArAt kathamahaM prakRSTatarajAtirenamupasappomItyAdirUpAt , 'krodhAd aprItirUpAt AcAryAdiviSayAt , mahAmohopahato hi kazcidAcAryAdibhyo'pi kupyati, 'pramAdAt' nidrAdirUpAt , kadhiddhi nidrAdipramatta evA''ste, 'kRpaNatvAt' dravyanyayAsahiSNutvalakSaNAt , yadyahamamISAmanti ke gamiSyA-|| myavazyaMbhAvI dravyavyaya iti varaM dUrata eSAM parihAra iti, 'bhayAt' kadAcinnarakAdivedanAzravaNotpannasAdhvasAt, niHsattvo hi narakAdibhayamAvedayantItyamI iti bhayAnna punaH zrotumicchati, 'zokAd' iSTaviyogotthaduHkhAt , kazciddhi priyapraNayinImaraNAdau zocannevAste, 'ajJAnAt' miyAjJAnAt-'na mAMsabhakSaNe doSo, na maye na ca maithune' ityAdirUpAt, 'byAkSepAdU' idamidAnI kRtyamidaM ca idAnImiti baTukRtyavyAkulatAtmakAt , 'kutUhalAdU' indrajA dIpa anukrama [95]] CISCES sA pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: mUla saMpAdane atra mudraNa azuddhitvAt niyukti-krama "160" dvIvArAn likhitaM ~310~ Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| ____ niyukti: [160R-161] caturaGgIyA prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. lAyavalokanagocarAt , 'ramaNAt' kurkuTAdikrIDAtmakAt, kacitsupo'zravaNaM prAgvat, prakrAntArthanigamanAyAha 'ebhiH'anantaroktakharUpaiH 'kAraNaiH' AlasyAdihetubhiH 'ladaNa sudullahaMpi' ti apebhinnakramatvAlandhyA'pi 'sudurlabham' dhyayanam bRhadvRttiH rAdhA atizayadurApaM 'mAnuSyaM' manujatvaM 'na labhate' na prApnoti zruti' dharmAkarNanAtmikAM, kIdRzIm !- hitakarIm | // 15 // dAiha paratra ca tadhyapathyavidhAyinIm , ata eva saMsArAduttArayati-muktiprApakatvena nistArayati iti saMsArottAraNI|| tAM 'jIva' jantuH iti gAthArthaH // 160-161 // itthaM dharmazrutidurlabhatvamabhidhAya tallAbhe'pi zraddhAdurlabhatvamAhamicchAdiTTI jIvo uvaiTuM pavayaNaM na sahai / saddahai asabbhAvaM uvaiTuM vA aNuvaiTuM // 162 // sammadiTThI jIvo uvaiTuM pavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM aNabhogA guruniogA vA // 163|| TI vyAkhyA-mithyA iti-viparItA dRSTi:-buddhiraspati mithyASTiH, jIvaH 'upadiSTaM' gurubhirAkhyAtaM 'pravaca nam AgamaM 'na zraddha' idamityamiti na pratipadyate, kadAcittadviparItamapi na zraddadhAtItyAha-zraddhatte' tatheti / pratipadyate, kiM tadityAha-avidyamAnAH santaH-paramArthasanto bhAvA-jIvAdayo'bhidheyabhUtA yasmin tadasadbhAvam , sarvavyApyAdirUpAtmAdipratipAdakaM kupravacanamiti gamyate, 'upadiSTa pareNa kathitaM, vAzabdasya bhinnakramatvAt || // 15 // anupadiSTaM vA-khayamabhyUhitamiti gAthArthaH // 162 // itthaM zraddhAdurlabhatvamabhidhAya sAmprataM labdhAyA apyupa4 ghAtasambhavamAha-saMma' gAhA, tathA samyak iti-prazaMsArtho'pi nipAtaH, yadvA samaJcati-jIvAdInavaiparItyenAva ASSET dIpa anukrama [95] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~311 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [162-163] prata sUtrAMka ||46|| gacchatti iti samyak tathA dRSTiH aspeti samyagadRSTiH jIva upadiSTaM pravacanaM, tuzabdo mithyAraSTitaH samyaga-1 dRSTevizeSamAha, zraddhatte' niHzavaM pratipadyate, tatkimasau pravacanameva zraddhatte ityAha-zraddhatte 'asadbhAvam' uktasvarUpam 'anAbhogAt' ajJAnAt , tathA 'guravaH' dharmAcAryAsteSAM niyogaH-vyApAraNaM guruniyogastasmAdvA, kazciddhi samyagdRSTivizeSato jIvAdisvarUpAnavagamAd gurupratyayAcAtattvamapi tattvamiti pratipadyate / tadevaM prathama|| gAthayA mithyAtvahetukatvamazraddhAnasyoktam, dvitIyagAthayA punastadabhAve'pyanAbhogaguruniyogahetukatvaM, tathA calA mithyAtvAditaddhetUnAM vyApitvAdazraddhAnabhUyastvena zraddhAnadurlabhatoktA bhavatIti gAthAdvayaparamArthaH // 163 // nanu kimevaMvidhA api kecidatyantamRjavaH sambhaveyuH 1 ye khayamAgamAnusArimatayo'pi gurUpadezato'nyathApi pratipadyeran , evametat , tathAhi-jamAliprabhRtInAM nivAnAM ziSyAstadbhaktiyuktatayA khayamAgamAnusArimatayo'pi gurupratyayAdviparItamartha pratipannAH, uktaM hi-"tae NaM tassa jamAlissa aNagArassa evamAikkhamANassa evaM bhAsaMtassa evaM paNNavemANassa evaM parUvemANassa asthi egayayA samaNA NiggaMdhA eyamamu saddahati pattiyati royaMti" ityaadi| ke punaramI asadbhAva pratipannA ityAha 1 vatastasya jamAleranagArasya evamAkhyAyata evaM bhASamANasya evaM prajJApayata evaM prarUpayataH santyeke zramaNA nirmanthAH (ye) enamarthe | zradadhati pratiyanti rocante / dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~312 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niyukti: [164] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. bahurayapaesaavattasamuccha dugatigaabaddhigA ceva / eesiM niggamaNaM vucchAmi ahANuputvIe // 16 // caturaGgIyA bRhaddhatiH vyAkhyA-vyAkhyAnato vizeSapratipattiH' iti nyAyAt bahuSu-kriyAniSpattiviSayasamayeSu ratAH, ko'rthaH ?- dhyayanam bahuSu eva samayeSu kriyAniSpattirityasadbhAva pratipannAH 1, 'paesi' ci sUcakatvAdasya antyapradezajIvavAdinaH antya // 152 // eva pradezo jIva ityabhyupagatAH 2, avyaktAH-'satyA satyabhAme'tivat avyaktavAdinaH, na atra vyaktyA yatisyamayatirvA ityAdirUpatayA vastu vijJAtuM zakyaM, tataH sarvamavyaktameveti pratijJAvantaH 3, 'samuccha' ti sUtra-|| tvAt sAmucchedAH, tatra samiti-sAmastyena niranvayAt uditi-Urca kSaNAdupari bhavanAt chedo-nAzaH samucche dastaM vidanti tattvadhiyA sAmucchedAH, eSAM dvandve bahuratapradezAdhyaktasAmucchedAH, dvikaM-kriyAviSayamekasamayama-13 dAnubhUyamAnamiha gRhyate, tatpratijJAtAro'pyupacArAt dvikAH, evaM trika-jIvAjIyanojIvarAzivayaM tadabhyupagantA ro'pi tathaiva trikAH, baddhaM-jIvapradezairanyo'nyAvibhAgena saMpRktaM na baddham-avaddham , arthAtkarma, tadabhyupagamavipayameSAmastIti avaddhikAH, eSAM dvandve vikatrikAvaddhikAH, caH samuccaye, eveti pUraNe / atra kaH kasya ziSya da ityAzaGkApohAthametannirgamAbhidhitsayA sambandhamAha-eesi' eteSAmanantaramupadarzitAnAM, nirgamanaM-yasya yata utpattiH tadAtmakaM 'vakSyAmi' paribhASiSye, 'athe'sAnantarye 'AnupUrvyA krameNeti gAthArthaH // 164 // R pratijJAtamevAha dIpa anukrama [95]] wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~313 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [165-166] prata sUtrAMka ||46|| bahuraya jamAlipabhavA jIvapaesA ya tiisguttaao| avvattA''sADhAo sAmuccheyA''samittAo // 165 // gaMgAe dokiriyA chalugA terAsiANa uppattI / therA ya guTumAhila puTumabaddhaM parUviti // 166 // 2 Fol vyAkhyA-'bahuratAH' uktarUpAH, jamAleH prabhavaH-etattIrthApekSayA prathamataH upalabdhireSAM, na punaH sarvathotpattidarava, prAgapyevaMvidhAbhidhAyisambhayAt , te amI jamAliprabhavAH, 'jIvapaesA ya' tti prastAvAtpradeza ityantyapradezo jIvo yeSAM te pradezajIvAH, prAkRtatvAca vyatyayaH, te ca tiSyaguptAt, 'avyaktAH' avyaktavAdinaH ASADhAt , sAmucchedA azvamitrAt, 'gaGgAt' iti gaGgAcAryAt, dve kriye badanti dvekriyAH, 'chaluga' ti SaTpadArthapraNayanAdulUka gotratvAca paDulUkastasmAt , tribhI rAzibhirdIvyanti-jigISantIti trairAzikAsteSAmutpattiH, 'sthavirAzca' sthirIda karaNakAriNaH 'gohAmAhila'tti goSThamAhilAH 'spRSTam' kakSukavat chusam 'abaddham' na kSIranIravadanyo'nyAnugataM, karmeti gamyate, 'parUpayanti' prajJApayanti, tatkAlApekSayA laT, bahuvacanaM ca pUjyatvAt , taca sthaviratvaM ca pUrvaparyAyApekSayA, anena ca goSThamAhilAdabaddhikAnAmutpattirityuktaM bhavati iti gAthAdvayArthaH // 165-166 // yathA bahuratA jamAliprabhavAH tathA cAhajiTTA sudaMsaNa jamAli aNuja sAvatthi tiNdugujaanne|pNc sayA ya sahassaM DhaMkeNa jamAli muttUNaM // 167 // vyAkhyA-akSarArthaH sugamaH, navaram , 'aNujatti anvdyaanggii||167|| bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam 549-% dIpa anukrama [95]] % 4 % 2 wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~3144 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRtti: // 153 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [167] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| teNaM' kANaM teNaM samaevaM kuMDapuraM nayaraM, tattha sAmissa jeTThA bhagiNI sudaMsaNA nAma, tIe putto jamAlI, so | sAmissa mUle pacaio paMcahiM saehiM samaM, tassa ya bhajjA sAmiNo ghUyA aNujaMgInAmA bIyaM NAmaM piyadaMsaNA, sAvi tamaNu pacatiyA sahasvaparivArA, tahA bhANiyavaM jahA paNNattIe, ekArasa aMgA ahIyA, sAmiNA aNuNNAto sAvatthi gato paMcasaya parivAro, tattha ya tiMdugujjANe koTTage cetite samosaDho, tattha se aMtapaMtehiM rogo uppaNNo, Na taraha baTTato acchiuM, tAhe so samaNe bhaNai-mama sejjAsaMthAragaM kareha, tehiM kAumAraddho, puNo adharo bhaNati-kato ? kajjati 1, te bhati-na kao, ajjavi kajjati, tAhe tassa ciMtA jAyA-jaNNaM samaNe bhagavaM0 Aikkhati 'calamANe calie udIrijamANe udIrie jAva nijarijjamANe nijiNe' taM ca micchA, 1 tasmin kAle tasmin samaye kuNDapuraM nagaraM tatra svAmino jyeSThA bhaginI sudarzanA nAma, tasyAH putro jamAliH, sa svAmino mUle prabrajitaH paJcabhiH zataiH samaM, tasva ca bhAryA svAmino duhitA'navadyAGgInAnI dvitIyaM nAma priyadarzanA, sA'pi tamanu prabrajitA sahasraparivArA, tathA bhaNitavyaM yathA prazaptau, ekAdazAGgAnyadhItAni, svAminA'nujJAtaH zrAvastI gataH paJcazataparIvAraH, tatra ca vindukodhAne koSTake caitye samavasRtaH, tatra tasya antaprAntai roga utpannaH, na zaknoti upaviSTaH sthAtuM, tadA sa zramaNAm bhaNati mama zayyAsaMstArakaM kuruta, taiH karttumArabdhaH, punaradhIro bhaNati kRtaH ? kriyate ?, te maNanti na kRtaH, adyApi kriyate, tadA tasya cintA jAtA yat zramaNo bhagavAn AkhyAti calat calitamudIryamANamudIrNa yAvannirjIryamANaM nirjINa, taba mithyA, uttarattond For Party caturaGgIyA dhyayanam ~315~ // 153 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niryukti: [167] imaM pathakkhameva dIsati - sejAsaMdhArae kajjamANe akaDe, saMtharijamANe asaMtharie, jamhA NaM evaM tamhA calaNamANe'vi acalie udIrijamANevi aNudIrie NijjarijjamANevi aNijiNNe, evaM saMpehei, evaM saMpehittA niggaMthe sadAveda, saddAvittA evaM vayAsI jaMNaM samaNe bhagavaM mahAvIre evamAikkhara - calamANe calie, udIrijamANe udIrie, jAva NijarijamANe Nijjarie, taM NaM micchA, imaM pacakkhameva dIsaha - sijjAsaMdhArae kajjamANe akaDe, jAva tamhA NaM aNijiNNe / tae NaM jamAlissa evamAikkhamANassa atthegatiyA biggaMthA eyamahaM sahaMti, atyegaiyA no sahaMti, je sahahaMti te NaM jamAliM caiva aNagAraM upasaMpajjittA NaM viharaMti, tatra ye na zraddadhati te evamAhuH - bhagacan ! bhavato'yamAzayaH - yathA ghaTaH paTo naiva, paTo vA na ghaTo yathA / kriyamANaM kRtaM naiva kRtaM na kriyamANakam // 1 // prayogaztha-yo nizcitabhedau na tayoraikyaM, yathA ghaTapaTayoH, nizcitabhede ca kRtakriyamAthake, atra cAsiddho hetuH, 1 idaM pratyakSameva dRzyate - zayyAsaMstArakaH kriyamANo'kRtaH, saMstIryamANo'saMstIrNaH, thasmAdevaM tasmAt caladapi acalitamudIryamANamapi anudIrNa nirjIryamANamadhyanirjINam evaM saMprekSate ( vicArayati ), evaM saMprekSya nirmanthAm zabdayati, zabdayitvA ekmavAdIt-yad zramaNo bhagavAn mahAvIra evamAkhyAti calat calitamudIryamANamudIrNa yAvat nirjIryamANaM nijartha, tat mithyA, idaM serie dRzyate - zayyAsaMstArakaH kriyamANo'kRtaH, yAkttasmAt anirNam / tato jamAledevamAkhyAyataH santyekakA nirmanthA enamartha athati, santyekakA na zraddadhati, ye addadhati se jamAlimevAnAgAramupasampada viharanti, Education Intol For Parts Only nary pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~316~ Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [167] prata sUtrAMka ||46|| matsarAdhya. tathAhi-kRtakriyamANake kimekAntena nizcitabhede ? atha kathaJcid !, yadyekAntena tatkiM tadaikye sato'pi karaNapra-caturaGgIcA bRhaddhRttiH 1 saGgataH 1 uta kriyAnuparamaprAse 2 rAhokhit prathamAdisamayeSvapi kAryopalambhaprasakte 3 ratha kriyAvaiphalyA''pa-1|| ditito 4 dIrghakriyAkAladarzanAnupapattervA 51, tatra na tAvatsato'pi karaNaprasaGgata iti yuktam , asatkaraNe hi . // 15 // khapuSpAdereva karaNamApadyata iti kathaJcitsata eva karaNamasmAbhirabhyupagataM, na cAbhyupagatArthasya prasaanaM yujyate 1, nApi kriyAnuparamaprAptaH, yata iha kriyA kimekaviSayA bhinnaviSayA bA?, yadyeka viSayA na kazciddoSaH, tatra hi yadi da kRtaM kriyamANamucyate tadA tanmatena niSpannameva kRtamiti tasyApi kriyamANatayA kriyAnuparamaprApsilakSaNo dossH| * syAt , na tu kriyamANaM kRtamityuktI, tatra kriyA''vezasamaya eva kRtatvAbhidhAnAt , uktaM hi-"kriyAkAlaniSThASkAlayorakya"miti, arthavamapi kRtakriyamANayoraikye kRtasya sattvAt sato'pi karaNe tadavasthaH prasaGgA, tadasat , x pUrva hi labdhasattAkasya kriyAyAmayaM prasaGgaH syAt , na tu kriyAsamakAlasattAvAsI, atha bhinnaviSayA kriyA tadAdA |siddhasAdhanaM, pratisamayamanyAnyakAraNatayA bastuno'bhyupagamena bhinnaviSayakriyAnuparamasyAsmAkaM siddhatvAt 2, atha prathamAdisamayeSvapi kAryopalambhaprasakteriti pakSaH, kriyamANasya hi kRtatve prathamAdisamayeSyapi savAdupalambhaH prasajyata iti, tadapi na, tadA hi zivakAdInAmeva kriyamANatA, te copalabhyante eva, uktaM ca-"annArambhe annaM 1 anyArambhe'nyat kathaM dRzyatAM yathA ghaTaH paTArambhe? | zivakAdayo na kumbhaH kathaM zyatAM sa tadatAyAm // 1 // dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~317~ Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [167] S prata sUtrAMka ||46|| kaha dIsau ? jaha ghaDo paDArambhe / sikkAdato Na kumbho kaha dIsau so tadaddhAe // 1 // " ghaTagatAbhilApatayA ca mUDhaH zivakAdikaraNe'pi ghaTamahaM karomIti manyate, tathA cAha-"paIsamayakajakoDIniravekkho ghaDagayAbhilAta so'si / paisamayakajakAlaM thUlamai ghaDaM milAesi // 1 // " 3, nApi kriyAvaphalyA''pattito, yataH prAgeva prApta-14 sattAkassa karaNe kriyAvaiphalyaM syAt, na tu kriyamANakRtatve, tatra hi kriyamANaM kriyApekSamiti tasyAH sAphalyameva, anekAntavAdinAM ca kenacidrUpeNa prArU sattve'pi rUpAntareNa karaNaM na dopAya 4, dIkriyAkAladarzanAnupapa-18 rityapi na yuktaM, yataH zivakAyuttarottarapariNAmavizeSaviSaya eva dIrgha kriyAkAlopalambho na tu ghaTakriyAviSayaH, uktaM hi- "paIsamauppaNNANaM paropparavilakSaNANa subahaNaM / dIho kiriyAkAlo jai dIsai kiMtha kuMbhassa? // 1 // " 5 / atha kathaJcinizcitabhede kRtakriyamANe, tattIrthakaduktameva, nizcayavyavahArAnugatatvAt tahacasaH, tatra 4ca nizcayanayA''zrayeNa kRtakriyamANayorabhedo, yaduktam-"kriyamANaM kRtaM dagdhaM, dadyamAnaM sthitaM gatam / tiSThaca : gamyamAnaM ca, niSThitatvAt pratikSaNam // 1 // " vyavahAranayamatena tu nAnAtvamapyanayoH, tathA ca kriyamANaM 1 pratisamayakAryakoTInirapekSo ghaTagavAmilApo'si / pratisamayakAryakAlaM sthUlamatirghaTaM melayasi (paTe gRhNAsi ) // 11 // 2 pratisamayohai pannAnAM parasparavilakSaNAnAM subahUnAm / dIrghaH kriyAkAlo yadi dRzyate kimaya kumbhasya // 1 // dIpa anukrama [95]] ANGAL pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~318~ Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [167] bRhavattiH prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhyakRtameva, kRtaM tu svAskriyamANaM kriyAzasamaye, kriyoparame punarakriyamANamiti ukta, ca-teNehaM kajamANaM niyameNa caturaGgIyA kayaM kayaM tu bhavaNija / kiJcidiha kajamANaM ubaravakiriyaM va hojAhi // 1 // kizca bhavato matiH-kriyA- dhyayanam tyasamaya evAbhimatakAryabhavanaM, tatrApi prathamasamayAdArabhya kAryasa kiyatyapi niSpattireSTavyA, anyathA katha-18 // 155 // makasmAdantyasamaye sA bhaved ?, uktaM ca-Adyatantupraveze ca, notaM kizcidyadA paTe / antyatantupraveze ca, notaM 4 sthAna pttodyH|| 1 // tasmAdAdyadvitIyA''ditantuyogAtpratikSaNam / kiJcitkiJcidutaM tasya, yadutaM tadutaM nanu / // 2 // " iha prayogaH-yadyasyAH kriyAyAH Aghasamaye na bhavati tattasyA antyasamaye'pi na bhAci, yathA ghaTakriyA-2 disamaye'bhavanpaTaH, na bhavati ca kRtakriyamANayorbhede kriyAdisamaye kAryam , anyathA ghaTAntyasamaye'pi paTotpattiH sthAt , evaM ca-'yathA vRkSo dhavati, na viruddhaM miyo dvayam / kriyamANaM kRtaM ceti, na viruddhaM tathobhayam // 1 // prayogavanyayenAvinAbhUtaM na tattata ekAntena bhidyate, yathA vRkSatvAddhavatvaM, kRtatvAvinAbhUtaM ca kriyamAdrANatvamiti / sakalalokaprasiddhatvAca ghaTapaTayoH tadAzrayeNaivamuktaM saMstArakAdAvapi yojya, tat pratipadyakha bhagavan !" 'calamANe calie' ityAdi tIrthakRddhaco'tyantamavitathamiti / sa caivamucyamAno'pi na pratipannavAn , tatazca- 155 // 1 teneha kriyamANaM niyamena kRtaM kRtaM tu bhajanIyam / kizcidiha kriyamANamuparatakriyaM vA bhavet // 1 // %EC%ACTICS CRG dIpa anukrama [95]] JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~319~ Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [167] prata sUtrAMka ||46|| jAheNa dvAti tAhe te NiggaMthA jamAlissa aMtiAto jahA paNNattIe jAva sAmi upasaMpajjittA NaM vihrNti| sA'vi ya NaM piyadasaNA DhaMkassa kumbhakArassa ghare ThiyA, sA AgayA ceiyacaMdiyA tAhe parvadiyA, taMpi paNNavei, 4|sAvi vippaDivaNNA tassa nehANurAgeNa, pacchA AgayA ajANaM parikahei, taM ca DhaMka bhaNati, so jANai-jahA| esA vippaDivanA nAhacateNaM, tAdhe so bhaNati-ahaM Na yANAmi evaM visesayaraM, evaM tIse annayA kayAi sajjhAyaporisiM kareMtIe teNaM bhAyaNANi udyattaMteNaM tato hutto iMgAlo ThUDho, jahA tIse saMghADI egadesaMmi dahA, sA bhaNai-imA aja! saMghADI dahA, tAhe so bhaNati-tumbhe ceva paNNaveha-jaha ujjhamANamaDajhaM, keNa tujhaM saMghADI|| dahA ?, jato ujjusuyaNayamayAto pIrajirNidavayaNAvalaMbINaM jujjeja ijjhamANaM DajhaM botuM Na tujhaMti, tato tahatti 1 yadA na tiSThati tadA te nirmanyA jamAlerantikAt yathA prajJaptI yAvat svAminamupasaMpaya viharanti / sA'pi ca priyadarzanA Dhakasya 4 kumbhakArasya gRhe sthitA, sA AgavA caityamandikA vadA pravandikA, tAmapi prajJApayati, sA'pi vipratipannA tasya snehAnurAgeNa, pazcAdAgatA AryAbhyaH parikathayati, taM ca dakSaM bhaNati, sa jAnAti-yathaiSA vipratipannA nAthatvena, tadA sa bhaNati-ahaM na jAnAmi enaM vizeghavyatikaram , evaM tasyA anyadA kadAcit svAdhyAyapauruSI kurvanyAsana bhAjanAnyudartayatA tataH sakAzAt aGgAraH kSiptaH, yathA tasyAH saMghATI ekadeze dagdhA, sA bhaNati-iyamArya! saMghATI dagdhA, tadA sa bhaNati-yUyameva prajJApayata-atha dayamAnamadagdhaM, kena yudhmAkaM saMghATI / dagdhA, yata jusUtranavamatAt vIrajinendravacanAvalambinA yujyeta dayamAnaM dugdhaM vaktuM na yuSmAkamiti, tatastatheti dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~320 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [167] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. piDisuNeti, icchAmo ajo! samma paDicoyaNA, tAhe sA gaMtUNa jamAliM paNNaveti, so jAhe Na giNhati, tAhe saha- caturakrIyA "ssaparivArA sAmi upasaMpajittA NaM vihrh| imo'pi tato lahuMceva gato caMpaM NayariM, sAmissa adUrasAmaMte ThibAdhyayanam sAmi bhaNati-jahA NaM devANuppiyANaM bahave aMtevAsI samaNA NiggaMthA chaumatthA bhavittA chaumatthAvakamaNeNaM // 156 // avakatA, No khalu ahaM tahA chaumattho bhavitA chaumasthAyakamaNeNaM avakate, ahaM NaM uppaNNaNANadasaNadhare arahA hAjiNe kevalI bhavittA kevaliavakamaNeNaM avakate, tae NaM bhagavaM goyamo jamAliM evaM vayAsI-No khalu jamAlI ! kevazalissa NANe vA daMsaNe vA selesiyA bhasi vA jAva karhisi Avarijada vA nivArijati bA, jadi NaM tuma jamAlI! uppaNNaNANadaMsaNadhare to NaM imAI do vAgaraNaI vAgarehi-sAsae loe ? asAsae?, sAsae jIve asAsae ?, tae NaM 1 pratizRNoti, icchAma Arya ! samyak praticodanA, tadA sA gatvA jamAli prajJApayati, sa yadA na gRhNAti tathA sahasaparivArA khAminamupasaMpadya viharati / ayamapi tato lamveva gatazcampA nagarI, svAmino'dUrasamIpe khitvA svAminaM bhaNati-yathA devAnupriyANAM bahvo'ntevAsinaH zramaNA nirmanthAH chAthA bhUtvA chadmasthAvakramaNenAvakrAntAH, no khalvahaM tathA udyastho bhUtvA chadmasthAvakramaNenAvakAntaH, ahamutpannajJAnadarzanadharo'ni jinaH kevalI bhUkhA phevalyavakramaNenAvakrAntaH, tato bhagavAn gautamo jamAlibhevamavAdI-no khalu jamAle !|4| // 15 // kevalino jJAnaM vA darzanaM vA zaile (na) vA stambhe (na)vA yAvatkacidapi Atriyate vA nivAryate vA, yadi jamAle! tvamutpannajJAnadarzanadharastadA ime dve vyAkaraNe vyAkuru-zAzvato loko'zAzvataH ?, zAzvato jIvo'zAzvataH 1, tataH dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~321 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [167] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| se jamAlI bhagavayA goyameNaM evaM vRtte samANe saMkie kaMkhie jAva No saMcAeti bhagavato goyamassa kiMcivi pamokkhamakkhAittaesi tusiNIe saMciTThati, jamAlitti samaNe bhagavaM mahAvIre jamAliM evaM bayAsI-atthi NaM jamAlI ! mama bahave aMtevAsI chaumatthA je NaM pahU eyaM vAgaraNaM bAgarittae, jahA NaM ahaM, no ceva NaM eyappayAraM bhAsaM bhAsitae, jahA NaM tumaM, sAsae loe jamAlI !, janna kayAi NAsI na kayAi Na bhavai na kayAi na bhavissai bhuvaM ca bhavai bhavissai ya dhuve jAva Nice, asAsae loe jamAlI !, jaM NaM ussappiNI bhavittA osappiNI bhavai osappiNI bhavittA ussappiNI bhavai, sAsae jIve jamAlI !, jaMNa kayAi nAsI jAva Nice, asAsae, jaNNaM | geratite bhavittA tirikkhajoNie bhavati, tirikkhajoNie bhavittA maNusse bhavati, maNusse bhavittA joNIe deve 1 sa jamAlirbhagavatA gautamenaivamuktaH san zaGkitaH kAGkSito yAvanna zaknoti bhagavato gautamasya kizcidapi pramokSamAkhyAtumiti tUSNIkaH saMtiSThate, jamAle ! iti zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAlimevamavAdIt santi jamAle ! mama bahavo'ntevAsinazchadmasthA ye prabhava evavyAkaraNaM vyAkartu yathA'hUM, no caiva etatprakArAM bhASAM bhASituM yathA tvaM, zAzvato loko jamAle !, yat na kadAcinnAsIt na kadAcinna bhavati na kadAcinna bhaviSyati, babhUva ca bhavati bhaviSyati ca dhruvo yAvannityaH, azAzvato loko jamAle !, yat utsarpiNI bhUtvA avasarpiNI bhavati avasarpiNI bhUtvA utsarpiNI bhavati, zAzvato jIvo jamAle !, yat na kadAcinnAsIt yAvannityaH, azAzvato, yat nairathiko bhUtvA tiryagyoniko bhavati, tiryagyoniko bhUtyA manuSyo bhavati, manuSyo bhUtvA yonyA devo Education Inational For at Use Only www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [ 43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~322~ Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niyukti: [167] bRhadRttiH // 157 // prata sUtrAMka ||46|| bhavati, tate NaM se jamAlI sAmissa evaM AikkhamANassa eyama8 No saddahati, asaddahate sAmissa aMtiyAto caturaGgIyA avakamati, avakamettA bahUhi asambhAvubhAvaNAhi micchattAbhiNivesehi ya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca cuggAhemANedhyayanam uppAemANe bahUI vAsAI sAmaNNapariyAyaM pAuNati, bahuhiM chahamAdIhiM bhAveti, bhAvitA addhamAsiyAe saMledAhaNAe appANaM jhosei, jhosittA tIsaM bhattAI aNasaNayAe chedeti, chedittA tassa ThANassa aNAloiyapaDikato kAlamAse kAlaM kicA laMtae kappe terasasAgarovamadvitikemu devesu devakibdhisesu devesu devatAe ubavaNe / evaM |jahA paNNattIe, jAva aMtaM kAhiti / eyAe diTTIe bahue jIve rayA teNa bahurayatti bhaNNati, ahavA bahusu samayesu / kajasiddhiM paDuba rayA-sattA bahurayA iti / yathA jIvapradezAstiSyaguptAt tathA''ha 1 bhavati, tataH sa jamAliH khAmina evamAkhyAyatta enamartha na addhatte, azraddadhana svAmino'ntikAt apakrAmyati, apampa bahumirasadbhAvodbhAvanAbhirmidhyAtvAbhinivezaivAtmAnaM ca paraM ca tadbhayaM ca vyuvAhayan vyutpAdayan pani varSANi bhAmaNyaparyAyaM pAla-1 yati, bahubhiH SaSpASThamAdibhirbhAvayati, bhAvayitvA ardhamAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM kSapayati, kSapayitvA viMzataM bhaktAni anazanitayA hAchedayati, chittvA tasya sthAnasya anAlocitApratikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe trayodazasAgaropamasthitikeSu deveSu devaki-1 bikeSu deveSu devatayotpannaH / evaM yathA prajJaptI yAvadanta kariSyati / etasyAM dRSTau bahayo jIvA ratAstena bahurata iti bhaNyate, athavAra 4 bahuSu samayeSu kAryasiddhi pratItya ratAH-saktA bahuratA iti / dIpa anukrama [95]] wwwjanataram.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~323 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niyukti: [168] prata sUtrAMka ||46|| CLICROSTStockS rAyagihe guNasilae vasu caudasapuvi tiisguttaao| AmalakappA nayari mittasirI kUrapiMDAdi // 16 // vyAkhyA-akSarArthaH kSuNNo // 168 // bhAvA'rthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam bIto sAmiNo solasavAsAtiM upADiyaNANassa to uppaNNo / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe guNasile cetie vasU NAma bhagavaMto AyariyA cohassapuSI samosaDhA, tassa sIso tIsagutto NAma, so AyappayAyapuce ima AlAyagaM ajjhAei-'ege bhaMte ! jIvapaese jIvetti vattavaM siyA ,No iNamaTe samaTTe, evaM do jIvappaesA tipiNa saMkhejA asaMkhejA vA jAva egapaesUNe'pi ya NaM jIve No jIvetti battavaM siyA, jamhA kasiNe paDipuNNalogAgA-1 sappaesasamatallappaese jIvetti vattava'mityAdi, ettha so vipaDivano, jadi save jIvappaesA egappaesahINA jIvavavaesaM Na lahaMti to NaM so ceca ege jIvappaese jIvatti, tadbhAvabhAyitvAt jIvavavaesassatti, sa caivaM viSadamAnaH 1 dvitIyaH svAmina utpATitajJAnAt SoDazavarSANi sadotpannaH / tasiman kAle tasmina samaye rAjagRhe guNazIle caiye basavo nAma | bhagavanta AcAryAzcaturdazapUrSiNaH sabhavamRtAH, teSAM ziSyastiSyagupto nAma, sa AtmapravAdapUrve imamAlApakamadhyeti 'eko bhadanta ! jIvapradezo jIva iti vaktavyaM syAt ?, naiSo'rthaH samarthaH, evaM dvau jIvapradezau trayaH saMkhyeyA asaMkhyeyA vA, yAvadekapradezono'pi ca jIyo no jIva | iti vaktavyaM sthAna , yasmAt kRtsnaH pratipUrNalokAkAzapradezasamatulyapradezo jIva iti vaktavyamityAdi, atra sa vipratipannaH, yadi sarve |jIvapradezA ekapradezahInA jIvanyapadezaM na labhante tadA sa caiva eko jIvapradezo jIva iti, jIvavyapadezasveti dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~324 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [168] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. sthavirairabhANi-bhadra ! bhavato'yamAzayaH-yathA saMsthAna evAsti, ghaTastena tadAtmakaH / tadantyadeza evAsti, jIvastena // caturaGgIyA tadAtmakaH // 1 // prayogazca-yasminneva sati yadbhavati tattadAtmaka, yathA saMsthAna eva sati bhavan ghaTatadAtmakaH, madhyayanama bRhadvRttiH antyadeza eva ca sati bhavatyAtmA, atrAsiddho hetuH, tathAhi-kadhamAtmano'ntyapradeze eva sati bhAvaH ?, atha shessprde||158shessu satsu apyasau nAstIti, tatkimasya zeSapradezAnAM ca kazcidvizeSo'sti na vA 1, nAsti cekiMna zeSapradezabhAve 'pyasya sadbhAvaH, athAsti cet , sa kiM pUraNatva 1 mupakAritva 2 mAgamAbhihitatvaM 3vA?, yadi pUraNatvaM tatkiM vastuto| vivakSAto vA ?, vastutazcetkimasyaiva pUraNatvaM ? na zeSapradezAnAm / athAsyaiva antyatvAd , antyatvamapyAtmapradezApekSaM dAtadavaSTadhAkAzapradezApekSaM vA', na tAvadAtmapradezApekSam, AtmapradezAnAM kathaJcitpAthovadAvattemAnatvenAnavasthitA-18 nAmayamantyo'nantyazcAyamiti vibhAgAbhAvAt , ye punaraSTau sthirAH te madhyavartina eva, nApi tadavaSTabdhAkAzapradezApekSaM, jAtapAmazeSadikSu paryantasambhavenaikasyaivAntyatvAbhAvAt , dezAntarasaMcAre cAnavasthitatvAt, na ca vastuto'ntyasyaiva pUraNatvaM, dvitIyAdInAmapi pUraNavAd, anyathA tathA tathA vyapadezAnapapatteH, vivakSAto'pi na, yato'sau khasyAzeSapuruSANAM vA?, yadyazeSapuruSANAM neya niyatA, na hi.sarva eva bhavadabhimatamekaM praraNamAcakSate, nApi khasa, yato'syA api kuto | |158 // sAniyatatvam ?, athAntyatvAd etadapi kuto niyatam ?, 'ege bhante ! jIvappaese jIvatti vattavaM siyA ! ityAdinirUpa-12 4ANAyAM paryantabhavanAt , tanniyamo'pi kuto?, vivakSAniyamAta , evaM sati cakrakAkhyo doSaH, tathAhi-vivakSAnayatya- dIpa anukrama [95]] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~325 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [168] prata 2 sUtrAMka ||46|| % mantyatvAt , taraiyatvaM ca nirUpaNAyAM paryantabhavanAt , tanniyamo'pi vivakSAniyamAditi, evaM sati cakravat punaH punarAvarttate iti, yadi ca pUraNatvamantyasya vizeSaH tadA taccheSapradezApekSamevetyantyAvinAbhAvitve tadapinAbhAbitvamapi / balAdApatatIti sakalapradezAvinAbhAvitvAttadvAtmakatvasiddhiH, nApyupakAritvaM vizeSaH, yatastadanyeSAmapi kathaM na ?, kimAtmapradezA eva na te , yadvA''tmapradezatve'pyekakA iti, na tAvadAdyaH pakSaH, azeSANAmAtmapradezatvena vAdinativAdinoriSTatvAt , athAtmapradezatve'pyekakA iti, ekatvaM tvanmatAntyapradezasahAyakAbhAvAt parasparasAhAyakavirahato vA', yadi tvanmatAntyapradezasahAyakAbhAvAt zeSapradezAnAmanupakAritvaM, tvanmatasyAntyasyApi tatsAhAyakA sattvAt tadastu, yuktaM ca bahUnAmupakAritvam , ekasya tu tadabhAvo, yaduktam-"jutto ya taduvayAro desUNe Na u paesa-1 kAmettami / jaha taMtUNami paDe paDovayAro na taMtuMmi // 1 // " nApi parasparasahAyakAsaccAt , yatasta kiM tvatkalpitAntya pradezato nyUnatve tadabhAve vA ?, yadi nyUnatve tatkiM zaktito'vagAhanAto vA na tAvacchaktitaH, ekapaTatantUnAmivaidAkAtmapradezAnAM tabyUnatyAyogAt, nApyavagAhanAtaH, sarveSAmapyamISAmekaikAkAzapradezAvagAhitvena tulyatvAt , tada bhAvapakSe cAntyapradezasyeva zeSapradezAnAmapyAtmopakAritvaM siddhameva, AgamAbhihitatvaM ca vizeSakamucyamAnaM tadanyatAmeva sUcayati, yataH sphuTamevAgamavacanaM "kasiNe paDipuNNe logAgAsapaesatullapaese jIvatti battayaM siya" tti, tatazca1 yuktazca tadupadhAro dezone na tu pradezamAtre / yathA tantUne paTe paTopacAro na tantau // 1 // %-8 dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~326 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [168] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. 1 bhavansarvakhadezeSu, paTo yadvattadAtmakaH / bhavansarvakhadezeSu, tadvadAtmA tadAtmakaH // 1 // prayogazca-yo yAvatkhapradezA- caturaGgIyA bRhadvRttiH vinAbhAvI sa tadAtmako, yathA ghaTaH, sakalakhapradezAvinAbhAvI ca jIva iti, evaM ca prajJApyamAno'pi jAhe na|4|| ThAi, tAhe se kAussaggo kato, evaM so bahUhiM asambhAvabhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya appANaM paraM ubhayaM // 159 // ca buggAhemANo gato AmalakappaM nayariM, tattha aMbasAlavaNe Thito, tasya mittasirInAma samaNobAsato, tappamuhA |ya aNNe'vi NiggayA AgayA sAhuNoti, so'pi jANati-jahA ee NiNhagatti, pacchA so paNNaveti, so'vi jANati, tathAvi mAihANeNaM gato dhamma suNati, so te Na viroheti paNNavehAmi NaM, evaM so kamma paDicchaMto jAva tassa saMkhaDI viulA vicchiNNA jAyA, tAhe te nimaMtiyA, tumbhe ceva mama ghare pAdAdyAkramaNaM kareha, evaM te AgayA, tAhe tassa NiviTThassa taM viulaM khajayaM NINiyaM, tAhe so ekekAto khaMDaM khaMDaM ca deti, kUrassa pA 1 yadA na tiSThati, tadA tasya kAyotsargaH kRtaH, evaM sa bahubhirasadbhAvabhAvanAbhinidhyAtvAbhinivezavAtmAnaM paramubhayaM ca ghyudvAhayana 4 gata AmalakarapA nagarI, tatrAprazAlabane khitaH, tatra mitrazrInAma zramaNopAsakA, tatpramukhAzcAnye'pi nirgatA AgatAH sAdhava iti, so'pi jAnAti- yathA ete nihavA iti, pacAsa prajJApayati, so'pi AnAti, tathApi mAtRsthAnena (mAyayA) gato dharma zRNoti, sa tAna na viro-I // 15 // 8 dhayati prajJApayiSyAmi etAn , evaM sa karma pratIcchan yAvattasya saMkhaNDI vipulA vistIrNA jAtA, tadA te nimazritAH, yUyameva mama gRhe pAdAvadhAraNaM kuruta, evaM te AgatAH, tadA tebhyo niviSTebhyaH tadvipulaM khAdyamAnItaM, tadA sa ekaikasmAt khaNDaM khaNDaM ca dadAti, kUrasya kkcX dIpa anukrama [95]] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~327 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [168] prata 25 sUtrAMka ||46|| ISIkusaNassa vatthassa, te jANaMti-esa pacchA puNo dAhiti, pacchA pAesu paDito, sayaNaM ca bhaNati-paMdeha, sAhU paDilAbhiyA, aho ahaM dhanno! jaM tumbhe mamaM va gharamAgayA, tAhe bhaNati-kiha dharisiyA ? amhe, tAhe so tabhaNati-paNu tumbhaM siddhUto pajaMtavayavamettato'vayavI, yadi saccamiNaM to kA vihaMsaNA ? micchamiharA u, tumbhe maera sasiddhateNa paDilAbhiyA, jadi gavari vaddhamANasAmissa taNaeNa siddhateNa to paDilAmi, ettha saMbuddhA, icchAmo ajjo ! saMmaM paDicoyaNA, tAhe pacchA sAvaraNa paDilAbhiyA, micchAdukaDaM ca NaM kayaM, evaM te save saMbohiyA AloiyapaDikaMtA viharaMti // yathA avyaktA ASADhAttathA''hasiyaviyapolAsADhe joge tadivasahiyayasUle ya / sohammi naliNagumme rAyagihe puri ya balabhadde 169/4 ___ vyAkhyA-akSarArthaH sugamaH // 169 / bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam 1 sUpasya vastrasya, te jAnanti-eSa pazcAt punaspati, pazcAt pAdayoH patitaH, svajanaM ca bhaNati-vandadhvaM, sAdhavaH pratilambhitAH, aho ahaM dhanyo yayUyaM mamaiva gRhamAgatAH, tathA bhaNanti-kiM dharSitA vayaM , tadA sa bhaNati-nanu yuSmAkaM siddhAntaH paryantAvayavamAtro'vayavI, yadi satyamidaM tadA kA vidharSaNA ?, midhyAduSkRtamitarathA tu, yUyaM mayA svasiddhAntena pravilambhitAH, yadi navaraM vardhamAnakhAminaH satkena siddhAntena tadA (yuSmAn) pratilambhavAmi, atra saMbuddhAH, icchAma Arya! samyak praticodanA, tadA pazcAt zrAvakeNa pratilambhitAH, mithyAduSkRtaM ca kRtam, evaM te sarve saMbodhitA AlocitapratikrAntA viharanti / dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~328~ Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [169] uttarAdhya bRhadvRttiH // 10 // prata sUtrAMka ||46|| | teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavato do bAsasayANi coisuttarANi siddhiM gayassa, tato tatito uppnno| caturaGgIyA seyaviyA NayarI, polAsaM ujjANaM, tattha ajjAsADhA NAma AyariyA vAyaNAyariyA ya, tersi ca bahave sIsA AgA- dhyayanam DhajogapaDivannayA ajjhAyaMti, tersi ratiM visUiyA jAyA, NiruddhA vAeNa, Na de(ce)va koi ubaDhavito jAva kAlagayA, sohamme NaliNigumme vimANe ubavaNNA, ohi pauMjaMti, jAva pecchaMti taM sarIragaM, te ya sAhuNo AgADhajogapaDivaNNagA, ee'viNa jANaMti, tAhe taM ceva sarIraM aNupaviTTho, pacchA uTThaventi, rattiyaM pakareha, evaM teNaY tesiM divappabhAveNaM lahuM va samANiya, pacchA NipphaNNesu tesu bhaNaMti-khamaha bhaMte ! jamettha mae asaMjaeNa vaMdA|viyA, aI amugadivasaM kAlagatilato, evaM so khAmettA gato. te'pi taM sarIragaM chaddeUNa ime eyArUve abhatthie | 1 tasmin kAle tasmin samaye zramaNAdbhagavataH ve varSazate caturdazottare siddhiM gatAt , tadA tRtIya utpannaH / zvetAmbI nagarI, polAsamucAna, tatra AryApADhA nAma AcAryA vAcanAcAryAzva, teSAM ca bahavaH ziSyA AgADhayogapratipannA adhIyante, teSAM rAtrI visUcikA jAtA, niruddhA (niruddhaceSTA) bAtena, naiva ko'pyutthApitaH yAvatkAlagatAH, saudharme nalinIgulme vimAne utpannAH, avadhi prayu janti, yAvatprekSante taccharIraka, tAMzca sAdhUna AgADhayogapratipannAna , ete'pi na jAnanti, tadA tadeva zarIramanupraviSTAH, pazcAdutthApayanti, vairAtrikaM prakuruta, // 16 // evaM tena teSAM divyaprabhAveNa lamveva samApita, pazcAt niSpanneSu veSu bhaNanti-kSamadhvaM bhagavantaH ! badana mayA'saMyatena vandanaM dApitAH, aha|| mamukasmin dine kAlagataH (AsIt ), evaM sa kSagayitvA gataH, te'pi kacchIrakaM tyaktvA imAn etadrapAna abhyarthivAna (saMkalpAna ) dIpa anukrama [95]] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~329~ Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [169] prata sUtrAMka ||46|| savevi paDivannA-eciraM kAlaM asaMjato vaMdiotti, tAhe azvattabhAvaM bhAti, jahA sarva avattaM bhaNejAha, saMjato'pi vA devo'vi vA, mA musAvAo bhayejA asaMjayavaMdaNaM ca, jahA tuma mama Na pattiyasi. jaha saMjato Na vA, tumaMpi evaM bhANiyaco, evaM saMjatI devI vA, evaM vibhAsA / evaM te asambhAveNaM appANaM paraM ubhayaM ca buggA-4 hemANA viharaMti / anuzAsitumArabdhAzca sthaviraiH-yathA devAnAMpriyA / idaM yuSmAkamAkUrta-yasmAnna zakyate kA, kacijjJAnena nishcyH| tasmAdabyaktamevAstu, vastutattvAvinizcayAt // 1 // prayogazca yat jJAnaM na tanizcayakAri, yatheda-18 mAcAryagocaraM jJAnaM, jJAnaM cedaM yatyAdiviSayaM vedanam , anizcayakAritve ca jJAnasya nizcayAdhInatvAt vastuvyakteravyaktatvasiddhiH, nanu cedamanumAnaM jJAnameva, tatazcaitadapi nizcayakAri na vA', yadi nizcayakAri tarhi yathA'sya jJAnatve'pi nizcayakAritA tathA jJAnAntarANAmapIti viparyayasAdhanAt viruddho hetuH, atha na nizcayakAri vRthA'sya prayogaH, khasAdhyanizcayAkaraNAt , zeSajJAnAnAM cAniSiddhava nizcayakAritA, kizca-yajjJAnaM na tannizcayakArIti pratijJAyAM sarvathA nizcayakAritvAbhAvaH sAdhyate kathaJcidvA ?, yadi sarvathA tadA zrutajJAnasyApi jJAnatvAdanizcayakAritve khargA 1 sarve'pi pratipannAH, iyaciraM kAlamasaMyato vandita iti, tadA'vyaktabhAvaM bhAvayanti, yathA sarvamavyaktaM bhaNeta, saMyato'pi vA devo'pi dabA, mA mRpAvAdo bhavet asaMyatavandanaM ca, yathA kha mA na pratyeSi-yathA saMyato na vA ?, tvamapyevaM bhaNitabyaH, evaM saMyatI devI vA, evaM || vibhASA, evaM te asAvenAtmAnaM paramubhayaM ca byudbAhayanto viharanti dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~330 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [169] uttarAdhya. bRhadattiH prata sUtrAMka ||46|| pavargasAdhakatvena tadupadarziteSu tapaHprabhRtiSvapyanizcayAt kathaM na zirolucanAderAnarthakyam ?, atha tasya khayamanizcaya- caturaGgIyA kAritve'pi tadvaktari tIrthakRti pratyayAttasyApi nizcayakAriteti na doSaH, tarhi kiM na tata evAlayavihArAdidarzanena dhyayanam yatyAdiSvapi tadbhAvanizcayAvandanAvidhiH, uktaM ca-"jaI jiNamayaM pamANaM muNitti tA bajjhakaraNasaMsuddhaM / devapi vaMdamANo vimuddhabhAvo vimuddho u||1||" sarvathA nizcayakAritvAbhAve ca jJAnasya pratidinopayogini bhaktapAnA-18 dAvapi bhakSyAbhakSyAdivibhAgAbhAva eva prApto, yata uktam-'ko jANai kiM bhattaM kimato kiM pANayaM jalaM majaM?112 kimalAvU mANikaM kiM sappo cIvaraM hAro?' // 1 // ko jANati kiM suddhaM kimasuddhaM kiM sjiivmjiivN| kiM bhakkhaM kimabhakkhaM ? pattamabhakkhaM tato satraM // 2 // " atha kathaJcideva nizcayakArityAbhAvaH sAdhyate, yataH pratisamayamanyAkAnyasakSmapariNAmarUpeNa bhaktAdina nituM zakyaM, sthirasthUlarUpatayA ca nidhIyata eveti noktadopaH, evaM sati yatyAdiSvapyAntarapariNAmarUpeNAnizcayo bahirveSAdirUpeNa tu nizcaya evAstu, atha yatyAdiSu prakRtAcAryavat anyathAsvamapi sambhavati, etadariSTA''divazato bhaktAdiSvapi samAnam , yadi ca nizcayanayena nizcayasya kartumazakyatvAda 1 yadi jinamataM pramANaM muni riti tAdvAAkaraNasaMzuddham / devamapi vandamAno vizuddhabhAvo vizuddha eva ||shaar ko jAnAti kiM bhaktaM kRmayaH / kiM jalaM pAnaka madyam / kimalAbu mANisyaM kiM sarpazcIvaraM hAraH // 1 // ko jAnAti kiM zuddhaM kimazuddhaM ki sajIvamajIvam / kiM bhakSya kimabhakSya ! prAptamabhakSyaM tataH sarvam // 2 // dIpa anukrama [95 4%95-4545 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~331 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niryukti: [169] adhyayanaM [3], huzo dRSTisaMvAdaM bhaktAdijJAnaM vyavahArato nizcayakAri, tarhi yatyAdijJAnamapi tata eva tathA'stu, yuktaM caitat chadmasthAvasthAyAM vyavahAranayAzrayatvAt sarvazreSThAnAm, anyathA hi tIrthocchedaprasaGgaH, taduktam -- "cheumatthasamayacajjA vavahAraNayANusAriNI sacA / taM taha samAyaraMto mujjhai sovi suddhamaI (maNo // 1 // jaha jiNamayaM pavajjaha tA mA vivahAraNicchae suyaha / vavahAraNauccheSa titthuccheo jato'vassaM // 2 // tataztha - bahuzo dRSTisaMvAdaM satyaM saMvyavihArataH / bhaktAdiSviva vijJAnaM, vastu vyaktaM tadiSyatAm // 1 // prayogazca yat jJAnaM bahuzo dRSTisaMvAdaM tatsatyaM, yathA bhaktAdijJAnaM, bahuzo dRSTisaMvAdaM ca yatyAdijJAnam, ityAdyanuziSyamANA api yadA tu na guruvacanamiSTavantaH | to aNicchantA ya bArasaviNaM kAussaggeNaM ugghADiyA, jAhe rAyagihaM NayariM gayA, tattha moriyavaMsappasUto balabhado nAma rAyA samaNovAsato, teNa te AgamiyA- jahA ihaM Agabhiyatti, tAhe teNaM gohA ANattA vaccaha guNa 1 chadmasthasamayacaryA vyavahAranayAnusAriNI sarvA / tAM tathA samAcaran zubhyati sarvo'pi zuddhamatiH ( vizuddhamanAH ) // 1 // yadi jinamataM prapadyadhvaM tadA mA vyavahAranizcayau mubhvata / vyavahAranayocchede tIrthocchedo yato'vazyam / 2 tadA anicchantazca dvAdazavidhena kAyotsargeNa udghATitAH, yadA rAjagRhaM nagaraM gatAH, tatra mauryavaMzaprasUto balabhadro nAma rAjA zramaNopAsakaH tena te jJAtAH yathehAgatA iti tadA tenArakSakA AjJaptAH, -vrajata guNa Education Intational For Parts Only www.laincibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~332~ Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 162 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [169] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| silae paJcatiyagA, te ihaM ANeha, tA tehiM ANIyA bhaNiyA ya-laDaM kaDagamaddeNa maddaha, tAhe hatthIhiM kaDapahi ya ANiehiM bhaNati amhe jANAmo jahA tumaM sAvato, so bhaNati-kahiMtha sAvato ?, tubbhettha ke'vi corA Nu cArigA Nu abhimarA Nu ?, te maNaMti-amhe samaNA niggaMdhA, so bhaNati-kiha tugbhe samaNA ?, tumme avattA, tunbhe samaNA vA cArigA vA api samaNovAsato vA Na yA, tamhA paDivajaha vabahAraNayaM, tato te saMbuddhA lajjiyA paDivaNNA NissaMkiyA samaNA NiggaMthA moti, tAhe aMbADiyA, kharehi ya mauehi ya mae tumha saMbohaNA karya, mukkA khAmiyA ya // yathA sAmucchedA azvamitrAttathA''ha Education Intol mihilAe lacchighare mahAgiri koDinna Asamitto a / uNamaNuppavAe rAyagihe khaMDarakkhA ya // 170 // vyAkhyA -- sugamA // 170 // etadbhAvArthAbhivyaJjakastu sampradAyo'yam -- ' sAmisse do vAsasayANi vIsuttarANi 1zIle prajitAH, tAnihAnayata, tatastairAnItA bhaNitAJca - laghu kadakamana mardayata, tadA hastiSu kaTakeSu cAnIteSu bhaNanti-vayaM jAnImo yathA tvaM zrAvakaH, sa bhaNati - kutrAna zrAvakaH ?, yUyamatra ke'pi caurA nu cArikA nu abhimarA nu ?, te bhaNanti-vayaM zramaNA nirmanthAH, sa bhaNati kathaM yUyaM zramaNAH ?, yUyamavyaktAH, yUyaM zramaNA vA cArikA vA ?, ahamapi zramaNopAsako vA na vA, tasmAt 74 // 162 // pratipadyadhvaM vyavahAranayaM, tataste saMbuddhA lajjitAH pratipannAH - nizzaGkitAH zramaNA nirmanthAH sma iti, tadA tiraskRtAH, kharaizca mRdubhizca mayA yuSmAkaM saMbodhanArthAya kRtaM muktAH kSAnivAza 2- svAminaH dve varSazate viMzatyuttare Forsy caturaGgIyA dhyayanam 3 ~333~ www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [170] prata sUtrAMka ||46|| siddhiM gayassa, to cauttho uppaNNo, mihilAnayarIe lacchIgiha ceiyaM, mahAgirI AyariyA, tatva tesiM sIso koDinno, tassavi Asamitto sIso, so puNa aNuppavAe puve uNiyavatthu, tatva chiNNacheyaNayavattavayAe AlAvato jahA--sadhe paDuppannasamayaNeraiyA vocchijissaMti, evaM jAva cemANiyatti,' evaM tassa taMmi vitigiphchA jAyA-jahA sabe saMjayA vocchijissaMti, evaM sacesi samucchedo bhavissaitti, tAhe tassa tattha thiraM cittaM jAyaM, dAbhaNyate cAcAryayathA-bhadra! tavAyamAzayaH asti kAraNamutpAde, vinAze nAsti kAraNam / utpattimantaH sarve'pi, vinAze niyatAstataH // 1 // prayogazca-ye yadbhAva pratyanapekSAste tadbhAvaniyatAH, yathA antyA kAraNa||sAmagrI khakAyeMjanane, anapekSAzca vinAzaM prati bhAvAH, atra ca vinAzanayatyaM bhAvAnAM kiM vaizrasikaM vinAzamAzritya || nasAdhyate prAyogikaM vA ?, yadi vaizrasikaM kiM sarvathA kathaJcidvAra, kathaJcitpakSe siddhasAdhanaM, sarastaraGgavatsatatamudaya vyayavattvena keSAzcitparyAyANAM tadrUpeNa vastuSu vaizrasikavinAzanayatyasya siddhatvAd, atha sarvathA vinAzaH sAdhyate / | 1 siddhigatAt , tadA caturtha utpannaH, mithilAnagaryA lakSmIgRhaM caityaM, mahAgiraya AcAryAH, tatra teSAM ziSyaH koNDinyaH, tasyApyazvakAmitra: ziSyaH, sa punaranupavAde pUrva nipurNa vastu, tatra chinnacchedanakavaktavyatAyA AlApako yathA-sarve pratyutpannasamayanairayikA vyucchetsyanti, TAevaM yAvadvaimAnikA iti, evaM tasya tasmin vicikitsA jAtA-yathA sarve saMyatA vyunchetsyanti, evaM sarveSAM samucchedo bhaviSyatIti, tadA tasya tatra sthiraM ci jAtaM, dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~3344 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [170] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. tarhi pratyakSanirAkRtaH pakSo, dravyarUpeNAvasthitasyaiva vastuno darzanAt, anyathA dvitIyAdisamayeSu vastuno'bhAvaprasaGgaHcaturaGgIyA vastvantarotpatteradoSa iti cet kiM na tadbhedena pratibhAti 1, atha mAyAgolakavatsArazyAt, tanna, pratyakSeNakatvagrahA- dhyayana bRhadvRttiH dideva bhedApratibhAsAt, atha bhrAntamevaikatvagrAhi pratyakSam, evaM ca sati cakrakAkhyo doSaH, ekatvagrAhiNo hi pratyakSasya 3 bhrAntatvaM prakRtAnumAnaprAmANye, taba sAdRzyAnedApratibhAse, sa caikatvagrAhiNaH pratyakSasya bhrAntatve, tadapi prakRtAnamAnaprAmANye iti tadevAvartate, aihikAmuSmikavyavahAraviluptizca sarvathA nAze, tathA cAha-"tittI samo kilAmo sArikkha vipakkhapaccayAINi / ajzayaNaM jhANaM bhAvaNA ya kA sabaNAsammi? ||shaa annanno paigAsaM bhottA annonnaMsodivi kA tittI ? / gantAdaopi evaM iya saMvabahAravocchittI // 2 // " atha santAnAzrayo vyavahAraH, santAno'pi santA nibhyaH kiM bhinno navA?, yadi bhinno vastusanna vA ?, yadi na vastusan, kiM tena zazaviSANeneva kalpitena ?, vastusattve'pi kSaNiko'kSaNiko vA?, yadyakSaNikaratenaiva prakRtAnumAnanyabhicAraH, kSaNikatve ca tadayasthaiva vyavahAraviluptiH, athAbhinnaH, tathAhi-sadRzAparAparakSaNaprabandhaH santAnaH, sa ca santAnina eva, tadasat, yataH sarvathocchede prAmbhAvitvameva kAraNasya kAraNatvaM, taca visadRzakSaNApekSayA'pi samAnamiti kathaM sadRzakSaNasyaivotpattiH ? yena tatpravandhaH // 16 // 1 tRptiH zramaH rAmaH sAdRzyaM vipakSaH pratyayAdIni / adhyayanaM dhyAnaM bhAvanA ca kA sarvanAze? // 1 // anyo'nyaH pratiprAsaM bhoktA'nyojya: kA tRptiH / gannAdayo'pyevamiti saMvyavahAravyucchittiH // 2 // 2 ante na so'pi (vi0) dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~335. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [170] prata sUtrAMka ||46|| santAna ucyate, atha sadRzakSaNasyaivotpattidRSTA, tarhi vastu kathaMcit sthitimadapi dRSTamiti tathaivAstu, sajAtIyeta-RAM ravyAvRttavastuvAdinAM ca na kiJcittAttvikaM sAdRzyam , atAttvikaM ca khapuSpamiva na tattvavicAropayogi, pUrvAparavini ThitakakSaNAbhyupagame ca santAnino'pyasanta evetyayuktastato bhedAbhedavicAraH, atha prAyogikaM vinAzamAzritya bhAvAnAM vinAzanayatyaM sAdhyate, tarhi tasya hetvanvayavyatirekAnuvidhAyitvenAnapekSatvamasiddham , tathAhitakkiM vinAzahetUnAmasAmarthyAdatha, paivAtkRtakatve vinAzasthApi vinAzaprasaGgato vA ?, yadyasAmarthyAttatti vinAzasya tuccharUpatayA kartumazakyatvena vastvantarotpAdavyApRtatvena vA ?, tatrAdyapakSe vinAzasya tuccharUpatvamasiddha, yato janAnAmuttarAvasthotpAda evaM pUrvAvasthApracyutirnAnyA, yaduktam- "kapAlAnAM tu u(samu)tpAdaH, sa eva ca ghaTavyayaH / anyo na dRzyate nAzo, madhye kumbhkpaalyoH||1||" na cAnayorekatve virodho, nimittabhedodayatvAd , yaduktam-"ekatve'pi biruddhatvaM, na cotpAdavinAzayoH / nimittabhedabhUtatvAnnaptRputrapitRtvavat // 1 // " siddhe caikatve |pUrvavinAzAbhUta epottarotpAda ityanayostulya eva hetuvyApAraH, tato bhAvAntarotpAdacyAvRtatvenesapi pratyuktam , |uktaM ca-"anyaduttarasambhUtiH, pUrvanAzAvinAkRtA / nAvinAzya tataH pUrva, prakuryAddhe turuttaram // 1 // " atha vaiya yat khayaM hi vinazcarakhabhAvo bhAva iti kiM tasya vinAzahetunA ?, nanvevaM nAzakhabhAvatvAdvastuna utpAda eva na|| syAt , nAzotpAdayorviruddhatvena tvayA'bhyupagatatvAd , aviruddhatAbhyupagame vA jainamatAnupravezaH, yadapi-kRta dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~336~ Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [170] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. katve vinAzasthApi vinAzaprasaGga iti, tadapyata eva na dopAya, tathAhi-kapAlotpAdasyaiva kapAlatvaM, kapAlotpA-cataraDIyA dazca kapAlebhyo nAnya iti teSAmeva vinAzaH, sa cobhayasammata eva, na ca kRtakenAvazyaM vinaSTavyaM, samyagdarzanA- dhyayanam bRhadvRttiH / dikRtatve siddhatvAdiparyAyANAmavinAzitvAd , avinAzitvaM ca sAdyaparyavasitatvAtteSAm , ubhaye hi paryAyAH-4 // 16 // sthirA asthirAzca, yaduktam-"sthiraH kAlAntarasthAyI, paryAyo'kSaNabhaGguraH / kSaNikazca kSaNAdUrddhamatiSThannasthiro mataH // 1 // " tatazca-yasmAnnAzo'pi janmeva, kAdAcitkaH shetukH| tasmAnna sarvathaivAmI, bhAyAH kSaNavinazvarAH 5 // 1 // prayogazca-yatkAdAcita tatsahetukaM, yathotpAdaH, kAdAcikatvaM ca vinAzasya utpattikSaNAnantarameva bhAvAt , samakAlabhAvitve ca vinAzAmAtatvenotpAdAbhAve sarvazUnyatApatteH, iha vinAzasya kAdAcitkatvamApAdya hai tabalena sahetukatvamApAditaM, tacca paraprasiddhAneva hetUnapekSya, khaprasiddhyA tu na kiJcidahetukaM nAma, dravyAdicatuSTa yApekSatvena sarvasya taddhetukatvAt , tat pratipadyakha paryAyanayAjIkArataH kathaJciducchedi vastu, dravyArthikanayAzraya-14 paNAca kathaJcinnityamiti, tathA ca pUjyA:-"jamaNaMtapajjavamayaM vatthaM bhavaNaM ca cittapariNAmaM / ThItibhavabhaMgarUvaM & NicANiyAI to'bhimataM // 1 // sukhadukkhavaMdhamokkhA ubhayanayamayANuvatiNo juttaa| egayaraparicAe iya (ha) saMvaca 1 yadanantaparyAyamayaM vastu bhavanaM ca citrapariNAmam / sthitibhavabhaGgarUpaM nityAnityAni tato'bhimatAni // 1 // sukhaduHkhabandhamokSA ubhayanayamatAnuvRtteyuktAH / ekataraparityAge iti (ha) saMgyavahAravyucchittiH // 2 // dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~337 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [170] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| hAravocchintI // 2 // evaM prajJApyamAno'pi yato necchati tato'sau nihaMbotti NAUNa ugghADito, so samuccheyaNavAyaM vAgaraMto hiMDeti jahA- suSNo logo bhavissati asambhAvabhAvaNAhiM bhAviMto rAyagihaM gato, tattha | khaMDarakkhA ArakkhiyA samaNovAsayA, te ya suMkavAlA, te ya AgamiliyA, tehiM mAriumAraddhA, tAhe te bhIyA bhaNaMti-amdehiM suyaM jahA tumme sahA tahAvi ettie asaMjae saMjae mAreha, te bhati-je te paJcaigA te vocchiSNA anne corA yA cAriyA vA jAva sayameva viNassihiha, ko tumme viNAseti ?, tubbhaM caiva siddhaMto, jai paraM sAmissa siddhateNa te caiva tumbhe, tehiM caiva amhehiM viNAsejaha, jato taM caiva vatthu kAlAdisAmaggiM pappa paDhamasamayikatteNa vocchijai dusamayakatteNa uppajjati, evamAi, tisamayaNeraDyA bocchijjaMti causamayA uppajjaMti, evaM paMcasamayaga 1 nihrava iti jJAtvodghATitaH, sa sAmucchedanavAdaM vyAkurbana hiNDate, yathA-zUnyo loko bhaviSyati, asadbhAvabhAvanAbhirbhAvayan rAjagRhaM gataH, tatra khaNDarakSA ArakSakAH zramaNopAsakAH, te ca zulkapAlAH, te ca jJAtavantaH tairmArayitumArabdhAH, tadA te bhItA bhaNantiasmAbhiH zrutaM yathA yUyaM zrAddhAstathApIyataH asaMyatAn ( iva) saMtAna mArayata, bhaNanti ye te prabrajitAste vyucchinnA anye caurA vA cArikA vA yAvat svayameva cinakSyaya ko yuSmAn vinAzayati ?, yuSmAkameva siddhAntaH, yadi paraM svAmina: siddhAntena ta eva yUyaM taithe| vAsmAbhirvinAzyante yatastadeva vastu kAlAdisAmagrIM prApya prathamasAmayikatvena vyucchiyate dvitIyasAmayitvenotpadyate, evamAdi, trisamayanai. rayikA vyucchidyante catuHsAmayikA utpadyante, evaM paJcasamayagatA Education intemational For Fans Only rg pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~338~ Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRtti: // 165 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryuktiH [171] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| yAMvi, etthaM so vitigicchaMto khaNigavAyaM paNNavei, ettha te saMbuddhA bhaNaMti-icchAmo ajo ! sammaM paDicoyaNA evamevaM tadRtti, evaM te saMvohiyA mukA khAmiyA paDivaNNA ya // yathA gaGgAd dvikriyAstathA cAhanaikheDajaNava ullaga mahagiri ghaNagutta ajagaMge y| kiriyA do rAyagihe mahAtavo tIramaNinApa // 171 // vyAkhyA -kSuNNA // 171 // sampradAyazcAyam sAMmissa aTThavIsAI dovAsasayAI siddhiM gayassa to paMcamato uppaNNo, ulugA nAma gaI, tIse tIre ullugatIraM nagaraM, bIe tIre kheDatthAma, (granthAgram 4000) tattha mahAgirINaM AyariyANaM sIso dhaNagutto nAma, tassa sIso gaMgadevo NAma Ayarito, so puSime taDe ullugatIre Nayare, AyariyA se avarime taDe, tAhe so saradakAle AyariyaM baMdato uccalito, so ya uvarito khalIDo, tassa ullugaM gaI uttaraMtassa sA khalI uNheNa Dajjhati, heTThA ya sIyaleNa pANieNa 1 api ana sa vicikitsayan kSaNikavAda prajJApayati, atra te saMbuddhA bhaNanti - icchAma Arya ! samyak praticodanA, evamevaM tatheti, evaM te saMbuddhA muktAH kSAmitAH pratipannAJca / 2 svAmino'STAviMzatidve varSazate ca siddhigatAt vadA paJcama utpannaH, ullUkAnAnnI nadI, tasyAstIra ullukatIraM nagaraM, dvitIye vIre kheTasthAma, tatra mahAgirINAmAcAryANAM ziSyo dhanagupto nAma, tasya ziSyo gaGgadevo nAmAcAryaH, sa paurastye taTe ullukatIre nagare, AcAryAstasya pAzcAtye taTe, tadA sa zaratkAle AcAryANAM vandanAya uccalitaH, sa copari khalvATaH, tasyollukanadImuttarataH sA khalatiruSNena dRhyate, adhastAca zItalena pAnIyena Education intemational For Fast Use Only caturaGgIyA dhyayanam ~339~ // 165 // ww pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niryukti: [171] sIyaM, tAhe so ciMteti- jahA sutte bhaNiyaM-egA kiriyA beijjati-sIyA usiNA vA, ahaM do kiriyAto veemi, to do kirithAo egasamaeNa vehajaMti, tAhe AyariyANa sAha, tehiM bhaNiyaM mA ajo ! paNNavehi, Natthi evaM jaM | egasamaeNa do kiriAo beijjaMti, tathAhi tavAzayaH -- tathA pratIyamAnatvAttaM zvetatayA yathA / yaugapadyena kiM neSTabhupayogadvayaM tathA 1 // 1 // prayogazca -- yadyathA pratIyate tattathA'sti, yathA zvetaM zvetatayA, pratIyate ca yaugapadyenopayogadvayaM nambatra yaugapadyenopayogadvayapratItiH kiM kramAnupalakSaNamAtreNa yadvaikatropayuktasyAnyatrApyupayoganizcayena ?, yadi kramAnupalakSaNamAtreNa, tadA'naikAntiko hetuH, utpalapatra tathyatibhedAdiSu pratIyamAnasyApi yaugapadyasyAbhAvAt, atha tatra sUcyAH sUkSmatvenAzu saJcAritvena ca samayAdigata evaM kramaH, sa ca samayAdisaukSmyAna lakSyata iti yaugapadyAbhimAnaH, evaM satyatrApi manaso'tIndriyatvena sUkSmatvAdatyantAsthiratayA''zusaJcAritvAca zirazcaraNagatatvagindriyadezayoH | saJcaraNakramaH samayAdisaukSmyAnna lakSyate, tata upayogayaugapadyAbhimAna ityastu, uktaM ca- "suImAsucalaM cittaM "ti, tathA "samayAdisuddumayAto mannasi jugavapi bhiNNakAlaMpi / uppaladalasayabehaM va jaha va tamalAyacakaMti // 1 // " 1 zItaM, tadA sa cintayati yathA sUtre bhaNitam ekA kriyA vedyate zIvA uSNA vA, ahaM dve kriye vedayAmi tato dve kriye ekasamayena veyete, tadA AcAryAn kathayati, tairbhaNitaM mA Arya prajJApaya, nAstyetat yat ekasamayena dve kriye veyete / 2 sUkSmamAzucalaM cittamiti / 3 samayAdisaukSmyAt manyase yugapadapi bhinnakAlamapi / utpaladalazatavedhamiva yathA vA tadalAtacakramiti // 1 // Education Intimational For Patenty www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~340~ Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [171] prata sUtrAMka ||46|| % + uttarAdhya.| kiJca-yatrendriyapaJcakamapi saJcaranmanodurlakSaM, ata eva dIrghA zuSkAM tilazaSkulikA bhakSayato buddhasya paJca jJAnAni caturaGgIyA samutpannAnIti kaizciducyate, tatraikendriyasya dezAnmanaH saJcaralakSiSyata iti durAzayam , iha ca saJcaraNamupayogagamanam , dhyayanam bRhadvRttiH se anyathA zarIravyApinaH tasya saJcArAyogAt , athAtrAnumAnasiddhaH krama iti yogapadyAbhAvaH, tathAhi yat kriyAvat / // 16 // tat krameNaiva dezAntaraskandi, yathA''dityaH, kriyAvaca sUcyAdi, idamapi samAnamatrApi, yI dUradezI na tayoryugapadekaskha saJcAro yathA himavadvindhyazikharayodevadattasya, dUradezI ca zirazcaraNagatatvagindriyadezAvityanumAnena manasaHkramasa-13 cArasiddheH, syAdetad-AgamasiddhamupayogayogapacaM, na'ca sad yugapanmanasaH saJcAraM vineti na manasaH kramasaJcArasAdhaKI kAnamAnotthAnam , AgamasiddhatA cAsya bahubahuvidhAdigrAhitvAbhidhAnenAvagrahAdInAmanekagrahaNasya tatroktatvAt , tadabhidhAnAca yugapadanekopayogatA'pyuktayeti, nanbatrAnekagrahaNaM kiM sAmAnya vizeSANAM grahaNamapekSya kevalavizeSANAM vA?, na tAvadAdyaH pakSo yato'nuvRttivyAvRttirUpeNa vilakSaNatvaM sAmAnyavizeSANAM, tathA cAha-'ya ekatra grahaNapariNAmaH sa nAnyatre'ti kathaM yugapatsAmAnyavizeSagrahaNam ?, atha dvitIyaH pakSaH, uktaM hi-"vizeSANAM vyAvRttirUpeNAvilakSaNatvAta yugapaddhahanAmapi grahaNam ,'tanna, viruddhatvAdakha, tathAhi-vizeSAzcAvilakSaNAceti parasparaviruddhaM vacaH atha bhinneSvapi vizeSeSvabhinna sAmAnyamiti tadrUpeNa teSAM grahaNam , idamasmadiSTameva, uktaM ca-"usiNeyaM sIyeyaM Na // 16 vibhAgeNovaogadugamiTuM / hojA samadugagahaNaM sAmannaM veyaNAmettaM // 1 // " na caivamanekagrahaNaM yugapadanekopayo-1 1 uruNeyaM zIteyaM na vibhAgenopayogadvayamiSTam / bhavet samakaM dvikAhaNaM sAmAnya vedanAmAtram // 1 // dIpa anukrama [95]] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~341 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [171] OM prata sUtrAMka ||46|| gitvAvinAbhAvi yena tadabhidhAnAttadapyuktaM bhavet , tathA ca pUjyA:-"bahubahuvihAigahaNe NaNUvaogabahuA sue'bhiFilhiyA / tamaNegaggahaNaM ciya uvaogANegayA Natthi // 1 // " athaikatropayuktasthAnyatrApyupayoganizcayeneti pakSaH, so 'pi na, yasmAdyadhanyatropayuktamapi mano'nyatrApyupayujyamAnaM nizcIyeta tadA kvacit vyAkSisamanAH puraH sannihitapa-14 dArthAntare'pyupayoga lakSayet , na caivaM, taduktam-"annaviNiuttamannaM viNitogaM lahati jai maNo teNaM / hatyi Thiyapi || purato kimannacitto na lakkhei ? // 1 // " tatazca sthitametat-govahitacittasya, nopayogo yathA gaje / zItopayuktacittasya, nopyogstthaa''tpe||1||pryogshc-y ekatrAvahitacitto na so'nyasya grAhako, yathA gavAhitacitto hastinaH, zItAvahitacittazca zItavedanAkAle jIvaH, itthaM saMyupayogamAzrityoktaM, sAmAnyena tu-kAraNaM pariNAmye kopayuktanijazaktikam / tadaivAzaktamanyasminnupayuktaM(yoktuM) mRdAdivat // 1 // prayogazca-yatpariNAmi kAraNamekatropayuCktazaktikaM na tadeva tadanyatropayujyate, yathA ghaTopayuktA mRt zarAvAdiSa, zItavedanopayuktazca tatkAle jIvaH, uktaM ca-4 "uvaogamato jIvo upaujjai jeNa mi taM kAlaM / so tammaopaogo hoi jahiMdovaogammi // 1 // so tadukA bahubahuvidhAdigrahaNe nanUpayogabahutA zrute'bhihitA / tadanekagrahaNameva upayogAnekatA nAsti // 1 // 2 anyaviniyuktamanya viniyoga 4 labhate yadi manasena / hastinaM sthitamapi purataH kimanyacitto na lakSayati // 1 // 3 upayogamayo jIva upayujyate yena yasmin tasmin / hai kAle / sa tanmayopayogo bhavati yayendropayoge // 1 // sa tadu 20 dIpa anukrama [95]] * * pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~342 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [171] bRhadRttiH prata sUtrAMka ||46|| . uttarAdhya- ogamettovauttasattitti tassamaMtto ya / atyaMtarovaogaM jAu kahaM keNa vaMseNa ? // 2 // " evaM prajJApyamAno'pi asaha- caturaGgIyA hato asambhAvabhAvaNAe appANaM paraM ubhayaM ca buggAheti, sAhuNo paNNaveti, paraMpareNa surya AyariehiM, vArio, dhyayanam hajAhe Na hAi tAhe ugghADito, so hiMDato rAyagihaM gato, mahAtakotIrappabhe pAsavaNe, tattha maNiNAgo NAma // 167 // dANAgo, tassa ceie ThAi so, tattha ya parisAmajjhe kaheti-jahA evaM khalu jIvA egasamaeNa do kiriyA eMti, tAhe teNa NAgeNa tIse ceva parisAe majjhe bhaNito-mA eyaM paNNavaNaM paNNavehi, Na esA paNNavaNA suTTa duhusehA !, ahaM eciraM kAlaM vaddhamANasAmissa mUle suNAmi-jahA egA kiriyA vedijai, tumaM visiTTatarAto jAto?, 1. payogamAtropayuktazaktiriti tatsamAptazca / arthAntaropayoga yAtu kayaM kena vAM'zena ? // 2 // 2 tassamaM ceva (vi) / 3 abhadhana | asadbhAvabhAvanayA AtmAnaM paramubhayaM ca vyudAhayati, sAdhUna prajJApayati, paramparakeNa zrutamAcArya:, vAritaH, yadA na viSvati tado-18 dghATitaH, sa hiNDamAno rAjagRhaM gataH, mahAtapastIraprabha prasravaNaM, tatra maNinAgo nAma nAgaH, tarUpa caiye tiSThati saH, tatra ca parSamadhye kathayati-yavaivaM khalu jIvA ekasamayena dve kiye vedayanti, tadA tena nAgena tasyA eva paiSado madhye bhaNita:-mA etAM prajJApanAM| // 16 // prajijJapaH, naiSA prajJApanA sundarA duSTazaikSa!, ahamiyaciraM kAlaM vardhamAnasvAminaH mUle'zRNava-yathaikA kiyA vecate, tvaM viziSTatarako jAta: dIpa anukrama [95]] %A4-%A54646 JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~343 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [172] prata sUtrAMka ||46|| to chaha evaM vAyaM, mA te doseNa sehAmi, eyaM te Na suMdara, bhagavayA etya ceva samosarieNa yAgariyaM, evaM so / paNNavito abhuvagato, uvaDhio bhaNati-micchAmi dukkaDaM // yathA SaDulUkAt trairAzikAnAmutpattistathA''hapurimaMtaraMji bhuyaguha balasiri sirigutta rohagutte ya / parivAya puTTasAle ghosaNa paDisehagA vAe // 17 // vyAkhyA-spaSTA // 172 // sampradAyastvayampaMcasayA coyAlA siddhiM gatassa bIrassa to terAsiyadiTThI uppaNNA, aMtaraMjiyA NAma NayarI, tattha bhUyaguhaM NAma iyaM, tattha siriguttA nAma AyariyA ThiyA, tattha balasirINAma rAyA, tesiM puNa siriguttANaM therANaM sahI (seho)| ya rohagutto nAma, so puNa annagAme Thiyalato, pacchA tatto eti / tattha ya ego parivAyago poTTaM lohapaTTeNa baMdhe-sI UNa jaMbusAhaM ca gahAya hiMDati, pucchio bhaNati-NANeNaM poTTe phuTTati, to lohapaTTeNa baddhaM, jaMbUsAlA ya jhaa| | 1 tatastyajainaM vAda, mA tava doSeNa zikSayAmi, etattava na sundaraM, bhagavatA'traiva samavasRtena vyAkRtam, evaM sa prajJApito'bhyupagatavAna , upasthito bhaNati-micyA me duSkRtam / 2 paJcasu zateSu catuzcatvAriMzadadhikeSu siddhiM gatAdvIrAn tadA trairAzikaraSTirutpannA, antaraJjikA nAma nagarI, tatra bhUtaguha nAma caityaM, tatra zrIguptA nAma AcAryAH sthitAH, tatra balazrInAma rAjA, teSAM punaH zrIguptAnAM sthavirANAM zaikSazca rohagupto nAma, sa punaranyanAme sthitaH, pazcAt tata AyAti / tatra caikaH parizrAd udaraM lohapaTena badA jambUzAkhAM ca gRhItvA hiNDate, pRsstto| bhaNati--jJAnenodaraM sphuTati, patto lohapaTTena yajJa, jambUzAlA ca yathA'tra dIpa anukrama [95]] Gaindiorary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~3444 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [172] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. etthaM jaMbUMdIce Natthi mama paDivAdI, tAhe teNa paDahato NINAvito, jahA suNNA parappavAyA, tassa ya logeNaM poTa- caturaGgIyA sAlo NAmaM kayaM, pacchA teNa rohagutteNa vAriyaM-mA pAeha paDahayaM, ahaM se vAyaM demi, evaM so paDisehitA gatozAdhyayanam bRhadRttiH AyariyANaM Aloeti, evaM me paDahago khobhito, AyariyA bhaNaMti-duDu kayaM, so vijAvalio vAe parAjio-12 // 16 // |'vi vijAhi uTTeti, Aha ca vicchuya sappe mUsaga migI varAhI ya kAgi poyaaii| eyAhiM vijAhiM so u parivAyago kusalo // 17 // pra vyAkhyA-mugamA // 173 // so bhaNai-kiM sakA ettAhe NilokiuM, tAhe tassa AyariyA mAto vijAto siddhiliyAto diti tassa paDivakkhAmoriya nauli birAlI vagghI sIhI ya ullugi ovAi / eyAo vijAo giNha privaaymhnniio||17|| 1 jambUdvIpe nAsti mama prativAdI, tadA tena paTaho dApitaH yathA zUnyAH parapravAdAH, tasya ca lokena pozAlo nAma kRtaM, paJcAttena || rohaguptena vAritaM, mA vIvadaH paTaham , ahametasmai vAdaM dadAmi, evaM sa pratiSidhya gata AcArvebhya Alocayati, evaM mayA paTahaH kSobhitaH // 16 // |AcAryA bhaNanti-duSTha kRtaM, sa vidyAvaliko vAde parAjito'pi vidyAbhiruttiSThate, sa bhaNati-kiM zakyamadhunA nilAtuM, tadA tasmai AcAryA imA vidyAH siddhA dadati tasya pratipakSAH, dIpa anukrama [95]] CHOO pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~345 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [174] prata SRDSRK- K sUtrAMka ||46|| 4% vyAkhyA-sugamA // 174 ||ryhrnnN ca se abhimaMtiUNa dinnaM, jai annapi uTheti tato rayaharaNaM bhamADejAhi, ajajjo hohi si, iMdeNa'pi Na sakkA jeuM, to eyAto vijjAto gahAya gato samaM, bhANiyaM caNeNaM-esa kiM jANati ?, eyasseca puvapakkho hou, parivAyato ciMteti-ee NiuNA, ato eyANa ceva siddhataM geNhAmi, jahA mama do rAsI-jIvarAsI ajIvarAsI ya, tAhe iyareNa tinni rAsI kayA, so jANai-jahA eeNa mama siddhaMto gahito, teNa tassa buddhiM paribhUya tinni rAsI ThaviyA-jIvA ajIvA NojIvA ya, jIvA-saMsAratthAI ajIvA |-ghaDAI NojIvA-gharakoliyAcchinnapucchAI, diTuMto daMDo, jahA daMDassa Adi majjho agaM ca, evaM savabhAvAvi tivihA, evaM so teNa NippiTThapasiNavAgaraNo kato, tAhe so parivAyago ruho vicchue muyati, tAhe paDimale more | 1 rajoharaNaM ca tasmai abhimanya dattaM, yadyanyadapyuttiSThate tavo rajoharaNaM bhrAmayaH, ajayyo bhaviSyasi, indreNApi na zakyo jetuM, tata etA vidyA gRhItvA gataH sabhA, bhANitaM cAnena-eSa kiM jAnAti ?, etasyaiva pUrvapakSo bhavatu, paritrAT cintayati-ete nipuNAH, ata eteSAmeva siddhAntaM gRhAmi, yathA mama dvau rAzI-jIvarAzirajIvarAzizca, tadA itareNa trayo rAzayaH kRtAH, ma jAnAti-yathaitena mama siddhAnto gRhItaH, tena tasya buddhi paribhUya trayo rAzayaH sthApitA:-jIvA ajIvA nojIvAna, jIvA:-saMsArasthAdayaH ajIvAH--ghaTAdayaH nojIvAH gRhakokilAcchinnapucchAdayaH, dRSTAnto daNDo, yathA daNDasya AdimadhyamamaM ca, evaM sarvabhASA api trividhAH, evaM sa tena niSpRSTapraznavyAkakAraNaH kRtaH, tadA sa parivAda ruSTo vRzcikAna muJcati, tadA pratimallAn mayUrAn %*5 O dIpa anukrama [95]] 57% -Ste : % e pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~346 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [174] uttarAdhya. bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||46|| 4%CARXNE muryada, tehiM vicchuehiM haehiM pacchA sappe muyai, tAhe tersi paDighAyae Naule muyati, tAhe uMdare tesiM majAre, caturaGgIyA dhyayanam tAhe mige tesiM vagghe, tAhe sUyare tersi siMhe, tAhe kAge tesiM ulUge, tAhe poyArgi, poyAgI sauliyA, tIse | saMpAtI-olAvI, evaM jAhe Na tarai tAhe gaddabhI mukA, teNa ya sA rayaharaNeNa AhayA, tAhe tasseba parivAyagassA 3 uri charittA gayA, tAhe so paricAyago hIlijaMto NicchUDho, evaM so teNaM parivAyago parAjito, tAhe Agato Ayariyassa sagAse, Aloei, tAhe AyariehiM bhaNiyaM-kIsa te uhieNa Na bhaNiyaM -Nasthi tinni rAsI, eyassa buddhiM paribhUya mae paNNaviyA, tA iyANipi gaMtu bhaNAdi, so Necchati, mA umbhAvaNA hohitti Na paDisuNei, puNo puNo bhaNio bhaNai-ko va ettha doso, kiM ca jAyaM? jada tiNNi rAsI bhaNiyA, asthi ceva tinni 1 muthati, zcikeSu hateSu pazcAt sarpAna muJcati, tavA teSAM pratighAtAya nakulAn muJcati, tadA mUSakAna teSAM mArjArAna , tadA magAn teSAM vyAghrAna , tadA zukarAna teSAM siMhAna , tadA kAkAn teSAmulUkAna , tadA zakunikAH, (potAkyaH zakunikAH ) tAsa ullA(ulA)vakAn , evaM yadA na zakroti tadA gardabhI muktA, tena ca sA rajoharaNenAhatA, tadA tasyaiva parivrAjakasyopari haditvA gatA, tadA sa paritrAT hIlyamAno niSkAzitaH, evaM sa tena parivAda parAjitaH, tadA Agata AcAryasya sakAze, Alocayati, sadA AcAryabhaNitaM- // 165 kathaM tvayottiSThatA na bhaNitaM-na santi trayo rAzayaH, etasya buddhiM paribhUya mayA prajJApitAH, tat idAnImapi gatvA bhaNa, sa necchati, mA apabhrAjanA bhUditi na pratizRNoti, punaH punarbhaNito bhaNati-ko vA'tra doSaH 1, kiM ca jAtaM? yadi trayo rAzayo bhaNitAH, santyeva trayo dIpa anukrama [95]] wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~347 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [174] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| rAsI, ajjo ! asambhAvo titthayarANa ya AsAyaNA, tahAvi Na paDivajjati, evaM so AyariehiM samaM saMpalaggo, tAhe AyariyA rAyaDalaM gayA, bhAMti - teNa mama sIseNa avasiddhaMto bhaNito, amhaM duve ceva rAsI, iyANiM so vipaDivaNNo, to tunbhe amhaM vAyaM suNejjAha, taM paDisuNaMti, tattha rAyasabhAe majjhe raNNo purato AvaDiyaM // tatastaM zrIguptagururavocat - bhadrAbhidhatva, pratyuvAca - 'yasmAdajIvavajjIvAnnojIvo'pi vibhidyate / tathaivAdhyakSagamyatvAdastu rAzizrayaM tataH // 1 // prayogazca - yadyato vilakSaNaM tattato bhinnaM, yathA jIvAdajIyo, vilakSaNazca jIvAnnojIvaH, tatazca jIvAjIvau dvau nojIvazceti rAzitrayasiddhiH, gururAha-- asiddho'yaM hetuH, yasmAjjIvannojIvasya vailakSaNyaM lakSaNabhedena dezabhedena vA 1, na tAvalakSaNabhedena jIvalakSaNAnAM sphuraNAdInAM tvadabhimate nojIve'pi jIvadeze gRhaloki (koli) kAtruTitapucchA dAvabhedena darzanAt, nApi dezabhedena sa hi jIvAt pRthagbhAve bhavedanyathA vA 1, yadi pRthagbhAve sa kiM vizrasAtaH prayogato vA 1, vizrasAtazcet pudgalAnAmiva nojIvAnAM svatabaTanavicana dharmatvenAnyasambandhi 1 rAzayaH, Arya ! asadbhAvaH tIrthakarANAM pAzAtanA, tathApi na pratipadyate, evaM sa AcAryaiH samaM saMpralanaH, tadA AcAryA rAjakulaM gatAH, bhaNanti tena mama ziSyeNApasiddhAnto bhaNitaH asmAkaM dvAveva rAzI, idAnIM sa vipratipannaH, tato yUyamasmAkaM vAdaM zRNuva, tat pratizRNoti tatra rAjasabhAyA madhye rAjJaH purata ApatitaM Education intol For Fans Only pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~348~ Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [174] caturaGgIyA prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. nAmanyatra saJcArataH sukhaduHkhAdyAtmadharmasaGkIrNatApattiH, taduktam-"aha khaMgho iva saMghAyabheyadhammA sa to'vi sabesi / avaropparasaMcAre suhAiguNasaMkaro ptto||1||" tathAtve ca kRtanAzAkRtAbhyAgamo, atha prayogatastanna, dhyayanam bRhadvRttiH KIamarttadravyatvAdibhirnebhasa iva jIvasya khaNDazo vinAzayitumazakyatvAt , tathAtve vA sarvenAzAdidoSaprasaGgaH, uktaM ca-[ // 17 // "devAmuttattA kayabhAvAdavikAradarisaNAto ya / aviNAsakAraNehi nabhasoca na khaMDaso NAso ||1||nnaase ya sabanAso jIvassa Na so ya jinnmycaato| tatto ya aNimmokkho dikkhAvephaladosoya // 2 // " kiJca-ayaM kuto nizcIyate ?, atha gRhakolikAcchinnapuLazarIrAntarAle jIvasyAsattvAt , tadasattvaM ca tadagrahaNAt , tarhi tattadagrahaNamaudArikazarI-|| dararUpeNa sarvathA vA ?, na tAvadAdyaH pakSo, yato na jIvasyaudArikamevaikaM zarIraM yena tadagrahaNena tadasattvanizcayaH syAt , dvitIyapakSe punaranaikAntikamagrahaNa, dIparazmInAmiva mittyAdikamantareNa vinaudArikazarIramazarIrasya sUkSmazarIrasya vA sato'pi jIvasyAgrahaNAt , tathA coktam-"gajjhAmottigayAto NAgAse jaha pdiivrssiito| taha jIvalakkha-4 dIpa anukrama [95]] C4X4 // 17 // ka | 1 atha skandha iva saMghAtabhedadharmA sa tadApi sarveSAm / aparAparasaMcAre sukhAdiguNasAMkarya prAptam // 1 // 2 amUrtadravyatvAt aka takatvAt avikAradarzanAca / avinAzakAraNatvAsa nabhasa iva na khaNDazo nAzaH // 1 // nAze ca sarvanAzo jIvasya na sa ca jinamatatyAgaH / 18 tatazcAnirmokSo dIkSAvaiphalyadoSazca // 2 // 3 grAhyA mUrtigatatvAt na AkAze yathA pradIparazmayaH / tathA jIvalakSa pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~349 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) niryukti: [174] adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| NAI dehe Na tayaMtarAlaMmi // 1 // deharahiyaM na giNhai Niratisato NAtisuDumadehaM ca / Na ya se hoi vivAhA jIvassa bhavaMtarAle ca // 2 // " arthAnyitheti pakSaH, tatra cApRthagbhUto'pi bhinnadeza iti pucchAdi nojIvo jIvAdvilakSaNaH, ucyate, ihApi pucchAdenoMjIvatvaM svalpatarapradezatvena samabhirUDhanyAzrayaNena vA ?, yadyalpatarapradezatvena tadA pucchavat zeSAvayavAnAmekaikazo nojIvatA ajIvAvayavAnAM ca noajIvateti rAzivahutvam, atha yathA jIvAjIvAnAM bahutve'pi jAtyAzrayaNAt na rAzibahutvaM tathA tadekadezAnAmapi tathApi rAzicatuSTayApattiH, uktaM ca- "evaM ca rAsato te Na tiSNi cattAri saMpasajaMti / jIvA tahA ajIvA NojIvA NoajIvA ya // 1 // " athAbhinnalakSaNatvAdajIvAnnoajIvo na bhidyate iti na doSaH, tarhi tadvadeva jIvAnnojIvo'pi na bhetsyatIti rAzidvayasiddhiH, yattu samabhirUDhanayA zrayaNeneti tattanmatAnabhijJenoktaM, sa hi jIvadezaM nojIvamicchannapi na rAzibhedamicchati, sarvana yAnAmapi caikamatya mantrArthe, sarvanayamatatve ca jinamatasya kimekataranayamatena ?, taduktam, " ya rAsibheyamicchati tumaM va NojIvamicchamANo'vi / annovi Nato Necchai jIvAjIvAhiyaM kiMci // 1 // icchau va samabhirUDho detaM NojIca megaNa 1 NAni dehe na tadantarAle || 1 || deharahitaM na gRhNAti niratizayaH nAtisUkSmadehaM ca / na ca tasya bhavati vibAdhA jIvasya bhavAntarAla iva ||2|| 2 evaM ca rAzayaste na trayazcatvAraH saMprasajyante / jIvAstathA ajIvA nojIvA noajIvAzca // 1 // 3 na ca rAzibhedamicchati tvamiva nojIvamicchannapi / anyo'pi nayo necchati jIvAjIvAdhikaM kiJcit // 1 // icchatu vA samabhirUDho dezaM nojIvamekana For Funny janibrary org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~350~ Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [174] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. di iyaM tu / micchattaM saMmattaM sabanayamayAvaroheNaM // 2 // " tatazca-sahAjIvena taddezo, yathaiko lakSaNakyataH / saha jIvenAcaturaGgAyA dhyayanam bRhaddhRttiH taddezaH, tathaiko lkssnnaikytH||1|| prayogazca-yadyenaikalakSaNaM na tattato bhinnaM, yathA ajIvAnoajIvaH, ekalakSaNaca nojIvo jIveneti, evaM samyag gurubhiH sahoktipratyuktikayA, jahA egadivasaM tahA chammAsA gayA, tAhe rAyA bhaNai // 17 // 4-mama raja sIyati, tAhe Ayariehi bhaNiyaM-icchAe mae eciraM kAlaM dharito, itAhe NaM pAsaha kalaM divase Agate / samANe NiggahAmi, tAhe pabhAe bhaNai-kuttiyAyaNe parikkhijau, tattha sabadavANi asthi, ANeha-jIve ajIve nojIvetAhe devayAe jIvA ajIvA dinnA, nojIve Nasthitti bhaNati, ajIve vA puNo deti, evamAdigANaM coyAlasaeNa pucchANa Niggahito, Nayare ya ghosiyaM-jayai mahai mahA baddhamANasAmitti, so ya nivisao kao.11 pacchA NiNhatotti kAUNa ugghADito, chaTTato eso, teNa vesesiyasuttA kayA, chaiulUgo ya gotteNaM, teNa chalUotti 1 vikaM tu| midhyAvaM samyaktvaM sarvanayamatAvarodhena ||2|| 2 yathaiko divasastathA SaNmAsA gatAH, tadA rAjA bhaNati-mama rAjyaM sIdati, * tadA''cArbhaNitam-icchayA mayaitAvaciraM kAlaM dhRtaH, adhunA pazyata kalye divasa Agate sati nigRhAmi, tadA prabhAte bhaNati-kutrikApaNe parIkSyatA, tatra sarvadravyANi santi, Anaya-jIvAn ajIvAna nojIvAn , tadA devatayA jIvA ajIvA dattAH, nojIvA na santIti bhaNaMti, ajIbAnvA punardadAti, evamAdibhidhatuzcatvAriMzadadhikazatena pRcchAbhinigRhIttaH, nagare ca ghoSitaM-jayati mahAtimahAna vardhamAnasvAmIti, sa ca nirviSayaH kRtaH, pazcAnnihava itikRtvA udghATitaH, SaSTha eSaH, tena vaizeSikasUtrANi kRtAni, SaDulUkazca gotreNa, vena SaDulaka iti dIpa anukrama [95]] 1 // 17 // JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~351 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [174] prata sUtrAMka ||46|| kokGESCORR" jAto, coyAlasayaM puNa ima-teNa cha mUlapayatthA gahiyA, taMjahA-davaguNakammasAmaNNavisesasamavAyA, tattha dacaM kA KANavahA, taMjahA-puDhavI AU teU vAU AgAsaM kAlo disA jIvo maNa, guNA sattarasa, taMjahA-rUvaM raso gaMdho| phAso saMkhA parimANaM puhuttaM saMjogo vibhAgo parataM aparattaM buddhI suhaM dukkhaM icchA doso payatto, kammaM paMcahAukkhevaNaM vakkhevaNaM AuMdaNaM pasAraNaM gamaNaM ca, sAmaNNaM tiyihaM -mahAsAmannaM sattAsAmannaM, sAmannavisesasAmaNNaM / tatra mahAsAmAnyaM SaTkhapi padArtheSu padArthatvabuddhikAri, sattA sAmAnyaM tripadArthasahuddhividhAyi, sAmAnyavizeSasAmAnyaM dravyatvAdi, anye tu byAcakSate-tripadArthasatkarI sattA, sAmAnyaM dravyatyAdi, sAmAnyavizeSaH pRthivItvAdiH, viseso egaviho, evaM samavAo'vi, anne bhaNaMti-sAmannaM duvihaM-paramaparaM ca, viseso duviho-aMtabiseso | 1 jAtaH, catuzcatvAriMzadadhikaM zataM punaridam-tena paT mUlapadArthA gRhItAH, tadyathA-dravyaM guNaH karma sAmAnya vizeSAH samavAyaH, tatra dravyaM navadhA, tadyathA-pRthvI ApaH vejo vAyurAkAzaM kAlo dina jIvo manaH, guNAH saptadaza, tadyathA-rUpaM raso gandhaH | sparzaH saGghayA parimANaM pRthaktvaM saMyoga vibhAgaH paratvamaparatvaM buddhiH sukhaM duHkhamicchA dveSaH prayatnaH, karma paJcadhA-tatkSepaNamapakSepaNamAkudhanaM prasAraNaM gamanaM ca, sAmAnya vividha mahAsAmAnya sattAsAmAnya sAmAnyavizeSasAmAnya (ca), vizeSa ekavidhaH, evaM samavAyo'pi / | anye bhaNanti-sAmAnya dvividha-paramaparaM ca, vizeSoM dvividha:--- antyavizeSazca dIpa anukrama [95]] JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~352 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| _ niyukti: [174] prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhyaya aNaMtaviseso ya, ete chattIsaM, ekakami cattAri vigappA, puDhavI apuDhavI nopuDhavI NoapuDhavI, evamavAdiSvapi, caturaGgIyA tattha puDhaviM dehatti maTTiyA deti, apuDhaviM dehatti toAi, gopuDhabI dehati na kiMci deti, puDhavivairittaM vA puNodhyayanam bRhadvRttiH deha, no apuDharSi dehitti na kiMci deti, evaM jahAsaMbhavaM vibhAsA // sthavirAma goSThamAhilAH spRSTamavaddhaM prruup||172|| yanti yathA tathA''ha dasapuranagarucchughare ajarakkhiya pusamittatiyagaM ca / guTTAmAhila nava aTTa sesapucchA ya viMjhassa 175 vyAkhyA-asyAH saMskAraH sukaraH // 175 // arthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAvazyakacUrNiNato'vagantavyaH, navaramihopayogi kizciducyate paMcasayA culasIyA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / abaddhiyANa diTTI, dasapuranayare samuppaNNA // 1 // te devi 1 anantyavizeSazca, ete patriMzat , ekaikasmiMzcatvAroM vikalpA:-pRthvI apRthvI noTathvI noapRthvI, tataH pRthvI dehIti mRttikA * dadAti, apRthvI dehIti soyAdi, nopRthvI dehIti na kizcidadAti, pRthvIvyatirikta kA punardadAti, noapUthvI dehIti na kiJciradAti, evaM yathAsaMbhavaM vibhASA / 2 paJca zatAni caturazItyadhikAni vadA siddhigatAt vIrAt / avaddhikAnAM dRSTidazapuranagare samutpannA C // 1 // te deve dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~353 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [175] 45 prata sUtrAMka ||46|| devaMdiyA rakkhijjA dasapuraM gayA, mahurAe akiriyavAI uhito, jahA patthi mAyA Nasthi piyA evamAdiNAhi yavAdI, tattha saMghasamayAto kato, tattha puNa vAdI Nasthi, tAhe imesi payaTTiyaM, ime ya jugappahANA, tAhe AgayA, 8 tersi sAheti, te ya mahallA, tAhe tehiM goThThAmAhilo payaTTio, tassa ya vAyaladdhI asthi, so gato, so teNa vAe parAjito, so'pi tAva tattha sahehiM AbhaTTho varisArate Thito acchati, tato AyariyA samikkhaMti, ko 4 gaNaharo havejjA, tAhe dubbaliyApUssamitto samikkhito, jo puNa tesiM sayaNavaggo so bahuo, tesiM goThAmA-4 pahilo vA phaggurakkhito vA aNumato, goTAmAhilo AyariyANa mAulao, tattha AyariyA sabe saddAbittA diTTataM kareMti-NipphAvakuDo telakuDo ghayakuDo ya, te puNa heTTAhosA kayA NipphAcA sadhe Neti, telamavi Neti 1ndravanditA rakSitAryA dazapuraM gatAH, madhurAyAmakriyAvAdI utthitaH-yathA nAsti mAtA nAsti pitA evamAdinAstikavAdI, tatra saGkasamavAyaH kRtaH, tatra punarvAdI nAsti, tadA'mIbhyaH pravartitam , ime ca yugapradhAnAH, tadA AgatAH, tebhyaH kathayati, te pa mahAntaH, tadA tairgoSThamAhila: preSitaH, tasya ca vAdalabdhirasti, sa gataH, tena sa vAde parAjitaH, so'pi tAvattatra zrAddhavijJaptaH varSArAne sthito'bhUt , tata AcAryAH samIkSante--ko gaNadharo bhavet ?, tadA durbalikApuSpamitraH samIkSitaH, yaH punasteSAM khajanavargaH sa bahuH, teSAM goSThamAhilo vA phalgurakSiso vA'numataH, goSTamAhila AcAryANAM mAtulaH, tatrAcAryAH sarvAn zabdayitvA dRSTAntaM kurvanti-niSpAvakuTA telakuTo ghRtakuTana, ve punaravAramukhIkatA niSpAvAH sarve niyanti, tailamapi nireti 4%25582-% -15%258 dIpa anukrama [95]] wajandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~354 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [175] dhyayanam prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. tattha puNa avayavA laggati, ghayakuDe bahuMceva laggati, evamevAhamajo! dubaliyApUsa mitraM pai suttatthatadubhaesucaturazIyA bRddhRttiH 1 NipphAvakuDasamANo jAto, phaggurakkhiyaM pati tekhakuDasamANo, gohAmAhilaM pada ghayakuDasamANo, evamesI sutteNa attheNa ya uvaveto tumbhaM Ayarito hou, tehiM savaM paDicchiyaM, iyaro'pi bhaNito-jahA'haM vaTTito // 17 // phaggurakkhiyassa goTThAmAhilassa tahA tumbhehi vi vaTTiyabaM, tANivi bhaNiyANi-jahA tumme mamaM paTTiyAiMtahA eyassavi baTTejAha, aSiya-ahaM kae vA akae yA Na rUsAmi esa Na khamihitti, evaM doSi vagge appAhettA bhattaM pacakkhAya kAlagayA devalogaM gayA, iyareNa'pi suyaM-jahA AyariyA kAlagayA, tAhe Agato pucchai-kosI gaNaharo Thavito ?, kuDagadidaMto ya suto, tAhe vIsu paDissae ThAiUNa pacchA Agato, tAhe tehiM sohi abhu 1 tatra punaravayavA laganti, dhRtakuTe bava lagati, evamevAhamAryA ! durbalikApuSpamitraM prati sUtrArthatadubhayeSu niSpAvakuTasamAno jAtaHla. phalgurakSitaM prati tailakuTasamAnaH, goSThamAhilaM prati ghRtakuTasamAnaH, evameSa sUtreNArthena copapeto yuSmAkamAcAryoM bhavatu, taiH sarva pratI| sitam , itaro'pi bhaNito-yathA'haM vRttaH phalgurakSite godhamAhile tathA yuSmAbhirapi vartitavyaM, te'pi ca bhaNitAH-yathA yUyaM mayi | // 17 // vRttAstathaitasminnapi vartayeta, api ca-ahaM kRte vA akRte vA nArupameSa na kSamiSyate iti, evaM dvAvapi vau~ saMdizya bhaktaM pratyAkhyAya kAlagatA | devalokaM gatAH, itareNApi zrutaM-yathA''cArthAH kAlagatAH, tadA''gataH pRcchati-ko gaNadharaH sthApitaH |,kuttdRssttaantshc zrutaH, tadA viSvakpratibhaye |sthitvA pazcAdAgataH, sadA vaiH sarvairabhyu dIpa anukrama [95]] JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~355 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [175] prata sUtrAMka ||46|| dvito, iha ceva ThAha, tAhe Necchada, so'vi bAhiM Thito annANi buggAheti, tANi na sake / ito ya AyariyA atya-IN porisiM kareMti, soNa suNai, bhaNai-tumbhettha NipphAvakuDA kaheha, tesu uhitesa viMjho aNubhAsati, ahame kammappapravAe puve kamma paNNavijati, jIvassa ya kammassa ya kahaM baMdho , tattha te bhaNati-baddhaM puDhe NikAIyaM, baddhaM jahAra suikalAbo, puDhe jahA ghaNaNiraMtarAto kayAo, NikAIyaM jahA tAveUNa piTTiyA, evaM kammaM rAgadosehiM jIvo paDhama baMdhai, pacchA taM pariNAma amucaMto puDhe kareti, teNeca saMkiliTThapariNAmeNa taM amucaMto kiMci NikAeti, NikAIyaM |Niruvakkama, udaeNa Navari veijai, anahA taMNa gheijati, tAhe so gohAmAhilo vAreti, ettiyaM Na bhavati, aNNayAvi amhehiM suyaM-jaha ettiyaM kammaM baddhaM puDhe NikAciyaM evaM bho mokkho Na bhavissati, to khAi kiha bajjhai 1, bhaNai-suNeha 1tthitaH, iha caiva tiSThatta, tadA necchati, so'pi bahiHsthito'nyAna vyudbAhayati, tAnna zaknoti / itazcAcAryA arthapauruSI kurvanti, sa na zRNoti, bhaNati-yUyamatra niSpAvakuTAH kathayata, tepUsthiteSu vinbhyo'nubhASate, aSTame karmapravAde pUrve karma prajJApyate, jIvasya ca karmaNazca kathaM bandhaH 1, tatra te bhaNantibaddhaM spRSTaM nikAcita, barca yathA sUcIkalApaH, spRSTa yathA dhanena nirantarAH kRtAH, nikAcitaM yathA tApayitvA piTTitAH, evaM karmApi rAgadveSAbhyAM jIvaH prathamaM banAti, pazcAttaM pariNAmamamuJcan spRSTaM karoti, tenaiva saMkliSTapariNAmena tamamuJcan kicinikAcayati, nikAcitaM nirupakamam , udayena navare vedyate, anyathA tanna vedyate, tadA sa goSThamAhilo vArayati, etAvat na bhavati, anyadA'pyasmAbhiH carta-yayetAvat karma baddhaM spRSTaM nikAcitam evaM bho mokSo na bhaviSyati, tadA kathaya kathaM badhyate, bhaNati-zRNuta *222-RAM dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~356 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [176] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. puTTho jahA abaddho kaMcuiNaM kaMcuo smnnei| evaM puTumabaddhaM jIvaM kammaM samannei // 176 // caturaGgIyA dhyayanam | vyAkhyA-jahA so kaMcukiNaM purisa phusati, Na uNa so kaMcuo sarIreNa samaM baddho, evaM ceva kammapi puTuM, NaTU uNa baddhaM jIvapaesehiM samaM, jassa baddhaM tassa kammasaMsAravucchittINa bhavissati, tAhe so bhaNati-ettiyaM Aya- 3 // 17 // riehiM amhaM bhaNiyaM, eso Na yANati, tAhe so saMkito samANo pucchato gato, mA bhae annahA gahiyaM havejjA, tAhe pucchiyA AyariyA, tairuktam-yathA tasyAyamAzayaH-yato yaddhetsyate tena, spRSTamAtraM tadithyatAm / kaJcakI kaJcukeneva, di karma bhetsyati cAtmanaH // 1 // prayogaH-yadyena bhaviSyatpRthagbhAvaM tattena spRSTamAtra, yathA kacukaH kathukinA, bhaviSyatpRtha gbhAvaM ca karma jIvena, atra praSTavyo'yam-kaJcukavatspRSTamAtratA karmaNaH kimekaikajIvapradezapariveSTanena sakalajI|vapradezapracayapariveSTanena vA ?, yadyekaikajIvanadezapariveSTanena tatkimidaM pariveSTanaM mukhyamaupacArikaM vA ?, yadi mukhya siddhAntavirodhaH, mukhyaM hi parikSepaNameva pariveSTanam , evaM ca bhinnadezasya karmaNo grahaNaM, siddhAnte tu yatrAkAzadeze | 1 yathA sa kathukina puruSa spRzati, na punaH sa kaJcakaH zarIreNa samaM baddhaH, evameva karmApi spRSTaM na punarbaddhaM jIvapradezaiH samaM, yasya | // 17 // KAbaddhaM tasya karmasaMsAranyunikattI na bhaviSyataH, tadA sa bhaNati-etAvadAcArasmabhyaM bhaNitam , eSa na jAnAti, tadA sa zaGkitaH sanlA pracchako gatA, mA mayA'nyathA gRhItamabhaviSyat (bhUta), tadA pRSThA AcAryAH dIpa anukrama [95]] JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~357 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [176] prata sUtrAMka ||46|| va Atmapradezo'vagADhaH tena tatraivAvagADhaM karma gRhyate ityuktam , ata evAha zivazarmAcAryaH-"egapaesogADhaM| ||saSapaesehi kammuNo jogaM / geNDA jahuttaheU sAIyamaNAiyaM vAvi // 1 // " athaupacArikaM yathA hi kAkI kacada kenevAvaSTabdhavAvRtazca, evaM jIvapradezA api karmapradezariti mukhyapariveSTanAbhAve'pi teSAM tatpariveSTanamucyate, tarhi sphuTaivAsAdiSTabandhasiddhiH, asmAkamapyanantakarmANuvargaNAbhirAtmapradezAnAmuktarUpapariveSTanasyaiva bandhatveneSTatvAt, AgamadhAtra-"egemege Ayapaese aNaMtANatAhiM kammavaggRhiM AveDhiyapariveDhiyatti,' tatazca viparyayasAdhanAdviruddho hetuH| sakalajIvapradezapracayapariveSTanenetyasminnapi pakSe bhinnadezakarmagrahaNena tathaiva siddhAntavirodhaH, tathA tatra bahiH pradezabandha evaM karmaNaH sambhavati, tatazca malaskheva na tasya bhavAntarAnuvRttiH, evaM ca punarbhavAbhAvaH, siddhAnAM | vA punarbhavA''pattiH, na ca malasya zarIreNa spRSTatayA dRSTAntavaiSamyaM, zarIrAtmapradezAnAmanyo'nyamavibhAgenAvasthAnA , anyathA hi mRNAlasparzAyanubhavAbhAvaprasaGgaH, kizca-iyaM dehAntaH sAtAdivedanA sanibandhanA nirnibandhanA vA 1, nirnivandhanA cekina siddhAnAmapi , sanibandhanatve ca kiM payaHpAnAdiSTaheta kaiva yadvA karmanivandha-18 nApi, yadA''dhaH pakSastarhi bahirvedanApi dRSTA bAhyahetu kaiveti kiM karmakalpanayA ?, atha karmahetukA'pi tarhi 1 ekapradezAvagADhaM sarvapradezaiH karmaNo yogyam / gRhAti yathoktahetoH sAdikamanAdikaM vA'pi // 1 // 2 ekaika Atmapradezo'ntAnantAbhiH karmavargaNAbhirAveSTivapariveSTita iti / / dIpa anukrama [95]] wwjanmitrary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~358~ Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [176] *% x prata sUtrAMka ||46|| - %* -10 uttarAdhya. tatkiM yatraiva sthitaM tatraiva vedanAnivandhanamutAnyatrApi ?, yadi tatraiva tarhi tvanmatena bahirevaitadayasthitamityantaH sAtA-pitu bRhadvRttiH divedanocchedaprasaGgaH, athAnyatrApi tadvedanAnibandhanaM tarhi kiM naikAtmasthitaM sarvAtmakhapi!, uktaM ca-"jai vApisa vibhinnadesaMpi veyaNaM kuNai kammamevaM te / kaha annasarIragayaM Na veyaNaM kuNati annassa? // 1 // " tathA ca kRtnaashaak||175|| tAbhyAgamaprasaGgaH, atha yenaiva kRtaM tasyaiva tannibandhanaM, tathApi pAdavedanAyAM zirovedanA''pattiH, atha saJcAritvAtasyAntarapyavasthAnamiti nAntaH sAtAdivedanocchedaprasaGgaH, evaM tarhi na kazakatulyatA, tasya bahireva niyatatvAt , yugapadubhayatra vedanA'bhAvaprasaGgazca, yathA ca bahiHsthamantaHsaJcAritayA vedanAheturevamantaHsthitaM bahiHsaJcAritayA taddheturiti viparyayakalpanA'pi kiM na ?, niyAmakAbhAvAt , saJcAritve ca karmaNo vAyoriva na bhavAntarA-4 nuvRttiH, taduktam-"Ne bhavaMtaramaNNeI sarIrasaMcArato tadaNilo ca"tti, kiJca-kAJcanopalayorapi pRthagbhAyo'sti / 6vA na thA ?, na tAvannAsti pratyakSatastaddarzanAt, astitve ca yathA bhaviSyatpRthagbhAvitve'pi tayoravibhAgAvasthAnena spRSTamAtratA tathA jIvakarmaNorapi syAt, na ca kAJcanasatva tatra pUrva nAsti, cAkacikyadarzanAtpratyakSataH, tathA yatra yannAsti na tasya tata utpAdaH, sikatAbhya iva tailaspetyanumAnatazca tatsiddheH, tatazca-'yatra yavedanAhetuH, karma // 175 / / 1 yadi vA'pi bhinnadezamapi vedanAM karoti karma evaM te / kathamanvazarIragataM na vedanAM karoyanyasya ? // 1 // 2 na bhavAntaramanveti da zarIrasaJcAratastadanila iva / 6 4- ***% dIpa anukrama [95]] % pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~359 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [176] prata sUtrAMka ||46|| tatrasthameva tat / sarvatra vedanAhetuH, karma sarvatragaM tataH // 1 // prayogaca-yatra yadvedanAnimittaM karma tatrasthameva tad , anyathA darzitanyAyenAtiprasAda, vedanAhetuzca sarvatrAtmapradezeSu karma ityAdyAcAryokaM teNe gaMtUNa sihaM, ettiya bhaNiyaM Ayariehi, evaM puNaravi so saMlINo acchai, samappara tato khobhehAmi / annayA Navame pube paJcakkhANe sAhUNaM jAvajIvAe tivihaM tiviheNa pANAtivAyaM paJcakkhAmi, evaM paJcakkhANaM vaNijjai, tAhe so bhaNati|avasiddhaMto, Na hoti evaM puNa, kahaM kAyacaM ?, suNeha-. | paccakkhANaM seyaM aparimANeNa hoi kAyavaM / jesiM tu parImANaM taM dudraM hoI AsaMsA // 177 // vyAkhyA-savaM paJcakkhAmi pANAivAyaM aparimANAe tivihaM tiviheNaM, evaM savaM AvakahiyaM, kiM nimittaM parimANaM na kIrati !, jo so AsaMsAdoso so Niyattito bhavati, jAvajIvAe puNa bhaNateNa parimANeNa abhuvagayaM bhavati, jahA'haM haNissAmi pANAI, etanimittaM aparimANAe kAya // sa caivaM vadanvindhyenAbhidadhe-yathA'yaM tena gatvA ziSTam-etAvat bhaNitamAcAthaiH, evaM punarapi sa salInastiSThati, samApyatAM tataH kSobhayiSyAmi / anyadA navame pUrve pratyAkhyAne sAdhUnAM yAvanIvatayA trividhaM trividhena prANAtipAtaM pratyAkhyAmi, etat pratyAkhyAnaM varNyate, tadA sabhaNati-apasiddhAntaH, na bhavatyevaM punaH, kathaM kartavyaM ?, NNuta / sarva pratyAkhyAmi prANAtipAtamaparimANatayA trividhaM trividhena, evaM sarva cAvakathikaM, kiM nimittaM parimANaM na kriyate', yaH sa AzaMsAdoSaH sa nivattito bhavati, yAvanIvatayA punarbhaNatA parimANenAbhyupagataM bhavati, yathA'haM hAnicyAmi prANAdIn , etannimittamaparimANena karttavya SAXAXESS dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~360 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 176 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niryukti: [177] | bhavadAzayaH -- sAvadhi syAdabhiSvani, rahiNAmitvaraM yathA / pratyAkhyAnaM tathA cedaM yAvajjIvaM yaterapi // 1 // prayogaH- yatparimANavat pratyAkhyAnaM tatsAbhiSvaGgaM yathA gRhiNAmitvarapratyAkhyAnaM, parimANavaca yaterapi yAvajjIvaM sarvasAvadyapratyAkhyAnamityayamanaikAntiko hetuH, tathAhi -kimatra parimANavattvamAtreNa sAbhiSvaGgatA sAdhyate uta AzaMsayA'pi 1, prathamapakSe kiM yateraddhApratyAkhyAnamasti na vA 1, yadyasti kiM pauruSyAdipadopetamitarathA vA 1, yadi pauruSyAdipadopetaM kiM na pariNAmavattvena sAbhiSvaGgatA ?, atha na samatAsthitatvAt tarhi parimANavattvamanaikAntikam, athAnabhimatameva tatra pauruSyAdipadopAdAnam, evaM sati pratrajyAdina evAnazanApattiH tathA ca "gipphAdiyA ya sIsA dIdo parivAlito ya pariyAto' ityAdyAgamavirodhaH, na cAddhApratyAkhyAnaM nAstyeva yateriti pakSaH, 'aNogatamaikaMta' ityAgamena tasyAbhidhAnAt dvitIyapakSe tu naivamasyAzaMsA - yathA bhavAntare sAvadyamahaM seviSye, yena sAbhiSvaGgatA syAt, yadapi yAvajjIveti padocAraNaM tadapi vratabhaGgabhayAdeva taduktam - "vayaMbhaMgabhayAu thiya jAvajIvaMti NihiM" kiJca pariNAmavattvena sAbhiSvaGgatAM sAdhayatastavAkUtamaparimANaM pratyAkhyAnamiti, tatra ca natrA parimANAbhAvamAtramucyate vastvantaravidhirvA ?, yadi parimANAbhAvamAtraM tadA tasyAbhiSvaGgahetutvenaiva niSedhaH, taddhetutvaM 1 niSpAditAza ziSyAH dIrghaH paripAlitA paryAyaH 2 anAgatamatikrAntaM / 3 pratabhaGgabhayAdeva yAvajjIvamiti nirdiSTam // Education intimatio For Fans Only caturaGgIyA dhyayanam ~361~ // 176 // www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niyukti: [177] prata sUtrAMka ||46|| ca tasyAnakAntikamanantaramevoktamiti kiM taniSedhena', aba vastvantaravidhistatra vastvantaraM zaktiranAgatAddhA vA?, yadi zaktistatra kiM yAvacchaktistAvanmama pratyAkhyAnam atha yAvati viSaye zaktistAvatIti ?, prathamapakSe zakanakriyAparimANaparimitatvAt pratyAkhyAnasya parimANavatvamevoktaM bhavatIti khavacanavirodhaH, pratyAkhyAnAnavasthA caivaM, zakteraniyatatvAt , tathA cAtIcArAsattvaM, tadasattve ca prAyazcittAbhAvaH, dvitIyapakSe tu prANavadhAdyanyataraviratAvapi disaMyatatvApattiH, zaktyapekSatvAttaddhetupratyAkhyAnasya, uktaM ca-"ettiyamecI sattitti NAtiyAro Na yAvi pacchittaM / Na|| ya sanvavvayaniyamo egeNa ya saMjayattanti // 1 // " athAnAgatAddhA tatrApi kiM bhAvaH prasthANyAnaM gyajana yA,na tAvad vyajana khanAdAvapi tadubAraNe pratyAkhyAnaprasaGgAt pramAdataH zaktivaikalyato vA vyaJjanaskhalane tadabhAvApa-12 datteca, tataH prathamapakSa evAvaziSyate, tatra ca sadA sAvadhamahaMna seviSye iti tasya bhAva uta kadAciditi ?, yadi AdyapakSastadA mRtasyApi tatsevAyAmaparipUrNapratijJatvena pratabhaGgaprasaGgaH, tathA siddhAnAmapi saMyatatvApattiH, sakalA-IN nAgatAddhApratyAkhyAnadhAritvAt / evaM ca 'siddhe no cArittI no acArittI' ityAgamavirodhaH, atha dvitIyapakSastatra kiM yathA bhAvastathA vyaanamathAnyathA ?, yadi yathA bhAvastathA vyaJjanam evaM sati vijJAtaviSayAdereva prasAkhyAna 1 etAvanmAtrA zaktiriti nAtIcAro na cApi prAyazcittam / na ca sarvavrataniyama ekenApi saMyatatvamiti // 1 // 2 siddhA no cAritriNo no acAritriNaH // . . . Rock-969SADSSSkOSTS dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~362 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. vRhadvRttiH // 177 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niryukti: [177] manyathA tadbhaGgaprasaGgaH, tatazca jIvannahaM sAvadyaM na seviSye mRtasya tu karmodayakhAbhAvyAdavazyaM bhAvinyaviratirityayameva tasya bhAvaH tathA ca yathAbhAvaM vyaJjanocAraNe balAdApatitaM yAvajjIveti, tathA ca jIvanAvadhitvAdaparimANatvahAniH, anyathA vyaJjanocAraNamiti pakSe ca parisphuTaiva mRSAbhASitA, jJAtvA anyathAbhidhAnAt uktaM ca- "jo puNa avyayabhAvaM muNamANo'vassabhAviNaM bhaNati / vayamaparimANamevaM pathakkhaM so musAbAI // 1 // " tatazca- 'nAzaMsAto yatastasya, yAvajjIveti paThyate / kintu bhaGgabhayAdeva, tasmAdastu yathAsthitam // 1 // prayogazca yatra nAzaMsA na | tatsAvadhitve'pi sAbhiSvaGgaM, yathA kAyotsargo, na vidyate ca yatipratyAkhyAne yAvajjIveti pade'pyAzaMseti, ityAdi jahAM AyariehiM bhaNiyaM tahA sabai bhaNati, jahA ettiyaM bhaNiyaM AyariehiM je'vi anne therA bahussuyA annagacchelA te'vi pucchiyA, ettiyaM caiva bhaNaMti, tAhe bhaNati-tumbhe kiM jANaha ?, titthayarehiM ettiyaM bhaNiyaM, tehiM bhaNiyaM-tumaM na jANasi, jAhe Na TThAi tAhe saMghasamavAto kato, devayAe kAussaggo kato, jA sahiyA sA 1 yaH punaravratabhAvaM guNam avazyabhAvinaM bhaNati / vratamaparimANamevaM pratyakSaM sa mRSAvAdI // 1 // 2 yathA AcAryaimeNitaM tathA sarve bhaNanti, yathaitAvadbhaNitamAcAryai:, ye'pi anye sthAvarA bahuzrutA anyagacchIyAste'pi pRSTAH, etAvadeva bhaNanti, tadA bhaNati-yUyaM kiM jAnItha ?, tIrthakarairetAvat bhaNitaM, tairbhaNitaM tvaM na jAnISe yadA na tiSThati tadA saMghasamavAyaH kRtaH, devatAyai kAyotsargaH kRtaH, yA zrAddhA sA Education Intimation For Use Only caturaGgIyA dhyayanam 3 ~ 363~ // 177 // www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [...] / gAthA ||46...|| niyukti: [177] prata sUtrAMka ||46|| || AgayA, bhaNai-saMdisahatti, tAhe bhaNiyA-vaca titthayaraM puccha, kiM ?, jaM goThThAmAhilo bhaNai taM sacaM ?, ducanAliyAppamuho saMgho ja bhaNai taM sacaM, tAhe sA bhaNati-mama aNubalaM deha, kAussaggo dino. tAhe sA gayA.IN titthayaro pucchito, tehiM bAgariyaM-jahA saMgho sammAvAI, iyaro micchAvAdI, niNhavo esa sattamo, tAheka AgayA, bhaNio -ossAreha, saMgho sammAvAdI, esa micchAvAdI niNhavo, tAhe so bhaNati-esA appihiyA varAI, kA eyAe sattI gaMtUNa 1,tIse'pi Na saddahati, tAhe pUsamittA bhaNaMti-jahA ajjo| paDivajau, mA ugghADijihisi, Necchati, tAhe so saMgheNaM bajjhokato bArasaviheNaM saMbhoeNaM, taMjahA-'ubahi 1 suya 2 || bhattapANe 3 aMjalIpaggahe ti ya 4 / dAyaNA ya 5 NikAe ya 6 abbhuTThANetti Avare 7 // 1 // kikammassa ya 1 AgatA, bhaNati-saMdizateti, tadA bhaNitA gaccha tIrthakaraM pRccha, kim !, yagoSThamAhilo bhaNati tatsatyam / duIlikApramukhaH saMgho yadbhaNati tatsatyam ?, tadA sA bhaNati-mAnubalaM datta, kAyotsagoM dattaH, tadA sA gatA, tIrthakaraH pRSTaH, tAkRtaM-yathA saGghaH 6 samyagvAdI, itaro mithyAvAdI, nidvava eSa saptamaH, tata AgatA, bhaNita:-utsArayata, saMghaH samyagvAdI, eSa mithyAvAdI nihavaH, tadA sa bhaNati-eSA'lparddhikA barAkI, kaitasyAH zaktirgantuM ?, tasyA api na zraddadhAti, tadA puSpamitrA bhaNanti-yathA Arya ! pratipadyatA, mA ughATiptAH, necchati, tadA sa saMghena bAyaH kRto dvAdazavidhAt saMbhogAt, tadyathA-upadhiHzrutaM bhaktapAne aJalipagraha iti ca / dAnaM c| |nikAcanA ca abhyutthAnamiti cAparam // 1 // kRtikarmaNazca karaNe dIpa anukrama [95]] NCR x pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~364 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 46 // dIpa anukrama [5] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 178 // * [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niryukti: [178] karaNe 8 beyavacakaraNe iya 9 / samosaraNasannisevA 10 kahAe ya 11 nimaMtaNA 12 // 2 // esa vArasaviho, sattarameto jahA paMcakappe // ityuktA alpataravisaMvAdino nihavAH, prasaGgata eva bahutaravisaMvAdinaM voTikamAha - rahavIrapuraM nayaraM dIvagamujANa ajjakaNhe a / sivabhUissuvahiMmi pucchA therANa kahaNA ya // 178 // vyAkhyA - akSarArthaH sugamaH // 178 // bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam- ehiM NavottarehiM siddhiM gayassa vIrassa / to boDiyANa diTThI rahavIrapure samuppannA // 1 // teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM rahavIrapuraM kaJvaDaM, tattha dIvagaM NAma ujjANaM, tattha ajjakaNhA AyariyA samosaDhA / tattha ego sivabhUI NAma sAhassimalo, so rAyANaM ubagato, tumaM olaggAmitti, jA parikkhAmitti, rAyAe annayA bhaNito vaca mAighare susANe kiNhacauddasIe baliM dehi, surA pasuto dinno, anne ya purisA bhaNiyA- eyaM bIhAvijjAha, 1 vaiyAvRtyakaraNa iti / samavasaraNasannipayA kathA ca nimatraNA ||2|| eSa dvAdazavidhaH, saptadazabhedo yathA paJcakalpe / 2 paTsu varSazateSu navottareSu siddhiM gattAt vIrAt / tadA boTikAnAM dRSTI rathavIrapure samutpannA ||1|| tasmin kAle tasmin samaye rathavIrapuraM karbaTaM, tatra dIpakaM nAmodyAnaM, tatra AryakRSNA AcAryAH samavasRtAH / tatraikaH zivabhUtinAmA sahasramalaH, sa rAjAnamupagataH, svAmavalagAmIti yAvatparIkSa iti, rAjJA'nyadA bhaNita:- vaja mAtRgRhe zmazAne kRSNacaturdazyAM baliM dehi, surA pazuca dattau, anye ca puruSA bhaNitAH - enaM bhApayadhyaM, Education intimational For Fre caturaGgIyA dhyayanam 3 ~365~ // 178 // g pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti : [178] prata sUtrAMka ||46|| so gaMtUNa mAibaliM dAUNa chuhiomitti tattheva susANe taM pasuM paolittA khAi, te ya gohA sivArasipahi samaMtA bhairavaM ravaM kareMti, tassa romumbheo'vi na kajjA, taA abhuDio gato, tehiM siTuM, vittI dinnA / annayA so rAyA daMDe ANaveti-jahA maDuraM geNhaha, te sababaleNaM uddhAIyA, tato adUrasAmaMteNaM gaMtUNa bhaNaMti-amhe Na pucchiyaM-kayaraM mahuraM vacAmo, rAyA va aviNNavaNijo, te guMguyaMtA acchaMti, siyabhUI Agato bhaNati ki bho ! acchaha ?, tehiM siTuM, to bhaNati-do'vi giNhAmo samaM ceca, te bhaNaMti-Na sakA, do bhAgiehiM eketukAe bahU kAlo hotitti, so bhaNati-jaM dujjayaM taM mama deha, bhaNito jA NijAi, bhaNai-sUre tyAgini viduSi ca basati janaH sa ca janAdguNI bhavati / guNavati dhanaM dhanAcchI zrImatyAjJA tato rAjyam // 1 // evaM bhaNittA 1 sa gatvA mAtRbali dattvA bubhukSito'smIti tatraiva zmazAne taM pazu paktvA khAdati, te ca puruSAH zivArasitaiH samantAddhairavaM vaM kurvanti, tasya romodbhedo'pi na kriyate, tadA'bhyutthito gataH, taiH ziSTaM, vRttirdattA / anyadA sa rAjA daNDikAn AzApayati-yathA|| 18madhurAM gRhIta, te sarvacalenovASitAH, tato'dUrasAmante gatvA bhaNanti-asmAbhirna pRSTaM-katarAM mathurAM prajAmaH, rAjA cAvijJapyaH, te 4 8 kAndizIkAstiSThanti, zivabhUtirAgato bhaNati-ki bhostiSThata ?, taiH ziSTaM, tato bhaNati-re api gRhImaH samakameva, te bhaNanti-na zakye, dvibhAgikaiH ekaikasyAH (mahaNe) bahuH kAlo bhavatIti, sa bhaNati-yA durjayA to mahyaM datta, bhaNito yAvaniryAti, bhaNati-evaM bhaNitvA dIpa anukrama [95]] KC pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~366~ Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [178] bRhadbhuttiH prata sUtrAMka ||46|| uttarAdhya. pahAvito paMDumahuraMteNaM, tatva paJcaMtANi tAviumAraddho, dugge Thito, evaM tAva jAva NagarasesaM jAyaM, pacchA Naga- caturaGgIyA ramavi gahiyaM ovaittA, tato NiveiyaM teNa raNNo, tuTeNa bhaNiyaM-kiM demi?, so ciMtiyaM bhaNati-jaM mae dhyayanam gahiyaM taM sugahiya, jahicchato bhavissAmi, evaM houtti / evaM so ya bAhiM ceya hiMDato aDaratte Agacchati / // 179 // vANa vA, tassa bhajjA tAva Na jemei suyati yA jAva NAgato bhavati, sAvi NiviNNA / annayA mAyaraM sA vaDe ti-tumha putto divase 2 ahuratte eti, ahaM jaggAmi, chuhAtiyA acchAmi, tAhe tAe bhaNai-mA dAraM dejAhi, ahaM aja jaggAmi, so dAraM mamgati, iyarIya aMbADito, bhaNito ya-jattha imAe belAe ugghADiyANi tattha vaca, tassa bhaviyavayAe teNa maggaMteNa ugghADito sAhupaDissato divo, tattha gato, vaMdati, bhaNai-pavAveha mae,4 / 1 pradhAvitaH pANDumadhurAdhvanA, tatra pratyantAMstApayitumArabdhaH, durge sthitaH, evaM tAvadyAvat nagarazeSaM jAtaM, pazcAnnagaramapi gRhItamavatIrva, tato niveditaM tena rAjJe, tuSTuna bhaNitaM- kiM dadAmi ?, sa cintitaM (cintayitvA) bhaNati-yanmayA gRhItaM tatsugRhItaM, yAdRcchiko bhavihayAmi, evaM bhavatviti / evaM sa ca bahireva hiNDamAno'rdharAtra Agacchati vA na vA, tasya bhAryA tAvanna jemati svapiti vA yAvannAgato bhavati,4 sA'pi nirviNNA / anyadA mAtaraM sA kalahayati-yuSmAkaM putro divase divase ardharAtre AyAti, ahaM jAgarmi, kSudhA" tiSThAmi, tadA tayA bhaNyate-mA dvAraM dAH, ahamadya jAgarmi, sa dvAraM mArgayati, itarayA nirbhasitaH, bhaNitazca-yatrAsyAM velAyAmudghATitAni (dvArANi)* tatra vraja, tasya bhavitavyatayA tena mArgayatA udghATitaH sAdhupratizrayo dRSTaH, tatra gato, vandate, bhaNati-praprAjayata mAM, dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~367~ Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [178] prata sUtrAMka ||46|| necchaMti, sayaM loo kato, tAhe se liMga dinnaM, te vihariyA / puNo'vi AgayANaM raNNA kaMbalarayaNaM se dinnaM, Aya-13 INIrieNa-kiM eega jaINaM, kiMgahiyaMti bhaNiUNa tassa aNApucchAe phAliyaM, NisejAto kayAto, tato sa kasA ito / aNNayA jiNakappiyA vaNNijaMti jahA-jiNakappiyA ya dubihA pANIpAyA paDiggahadharA yA pAuraNama-12 pAuraNA ekekA te bhave duvihA // 1 // ityAdi, so bhaNai-kiM esa evaM Na kIrada, tehiM bhaNiyaM-esa vovicchinno, mamaM Na vocchijjaitti so ceva paralogasthiNA kAyayo / tatrApi sarvathA niSparigrahatvameva zreyaH, sUrimiru tam-dharmopakaraNamevaitat, na tu parigrahastathA // jantavo bahavassanti, durdarzA mAMsacakSuSAm / tebhyaH smRtaM dayArtha tu, rajoharaNadhAraNam // 1 // Asane zayane sthAne, nikSepe grahaNe tathA / gAtrasaGkucane ceSTaM, tena pUrva pramArjanam // 2 // tathA-santi sampAtimAH sattvAH, sUkSmAzca vyApino'pare / teSAM rakSAnimittaM ca, vijJeyA mukhavatrikA // 3 // kiMca-bhavanti jantavo yasmAdannapAneSu kecit / tasmAtteSAM parIkSArtha, pAtragrahaNamipyate // 4 // aparaM| 1 necchanti, svayaM locaH kRtaH, tadA tasmai liGgaM dattaM, te vihRtAH / punarapyAgateSu rAjJA kambalaranaM tasmai dattaM, AcAryeNa-kimetena yatInAM ?, kiM gRhItamiti bhaNitvA tamanApRcchaya sphATitaM, niSadyAH kRtAH, tataH sa kathAyitaH / anyadA jinakalpikA varNyante, yathA jinakalpikAdha dvividhAH pAtrapANayaH pratimahadharAzca / saprAvaraNA adhAvaraNA ekaikAste bhaveyuvidhAH // 1 // sa bhaNati-kimeSa evaM n| sakriyate ?, tairbhaNitam eSa vyucchinnA, mama na byucchidyate iti sa eva paralokArthinA kartavyaH / dIpa anukrama [95]] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~368 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [178] uttarAdhya- bRhadvRttiH caturaGgIyA dhyayanam prata sUtrAMka ||46|| % ca-samyaktvajJAnazIlAni, tapazvetIha siddhaye / teSAmupagrahArthAya, smRtaM cIvaradhAraNam // 5 // zItavAtAtapai- dazaimezakaizvApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAnaM, na samyak saMvidhAsyati // 6 // tasya tvagrahaNe yat syAt , kSudraprANivinAzanam / jJAnadhyAnopaghAto vA, mahAn doSastadaiva tu // 7 // yaH punaratisahiSNutayaitadantareNApi na dharmavAdhakastasya naitadasti, tathA cAha-"ya etAn varjayeddopAn, dharmopakaraNArate / tasya tvagrahaNaM yuktaM, yaH syAhai jina iva prbhuH||1||" sa ca prathamasaMhanana eva, na cedAnIM tadastItyAdikayA prAguktayA ca yuktyocyamAno'sau kammodayeNa cIvarAiyaM chahettA gato, tassa uttarA bhaiNI, ujANe Thiyassa diyA gayA, taM ca daTTaNa tIevi cIvarAtiyaM sarva char3iyaM, tAhe bhikkhAe paviThThA, gaNiyAe diTThA, mA amha logo virajihitti ure se pottI baddhA, sA Necchati, teNa bhaNiyaM-acchau esA taba devayAdinA / teNa ya do sIsA pacAbiyA-koDiNNo koTTavIro ya, to sIsANa paraMparaphAso jaato|| etadarthopasaMhArike bhASyagAthe 1 karmodayena cIvarAdikaM tyaktvA gataH, tasyottarA bhaginI, udyAne sthitaM vandikA gatA,taca dRSTvA tayA'pi cIvarAdikaM sarva tyaktaM, tadA bhikSAyai praviSTA, gaNikayA dRSTA, mA'smAsu loko virahIt iti urasi tasyAH potikA baddhA, sA neNchati, tena bhaNita-tiSThatu papA tava hai kA devatAdattA / tena ca dvau ziSyI pravAjitau-kauNDinyaH koTTavIrazna, tataH ziSyANAM paramparAspoM jAtaH / / 40-% dIpa anukrama [95]] 4+bara // 18 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~369~ Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [1...] / gAthA ||46...|| niyukti: [178], bhASyaM [1,2] * % prata sUtrAMka ||46|| % UhAe pannattaM boDiyasivabhUiuttarAhi imaM / micchAdasaNamiNamo rahavIrapure samuppannaM // 1 // boDiyasivabhUIo boDiyaliMgassa hoi uppattI / koDiNNakoTTavIrA paraMparAphAsamuppannA // 2 // vyAkhyA-'UhayA' khavitakAtmikayA 'prajJata' prarUpita, boTikazcAsau cAritravikalatayA muNDamAtratvena zivabhUtizca boTikazivabhUtiH sa cottarA ca tadbhaginI boTikazivabhUtyuttare tAbhyAm 'idam' anantaroktaM, yatrAsyotpattisadAha-mithyAdarzanam 'iNamoti ApatvAdidaM rathavIrapure samutpannam // boTikazivabhUteboTikaliGgasya | 4 bhavatyutpattiH, paThyate ca-'boDiyaliGgassa Asi uppattI, tatra ca kauNDinyakoTTavIrI paramparA-avyavacchinnazipyapaziSyasaMtAnalakSaNA tasyAH sparzo yatra tatparamparAsparza yathA bhavatyevamutpannau, anena kauNDinyakoTTavIrAbhyAM boTikasantAnasyotpattiruktA bhavatIti gAthAdvayArthaH // 1-2 // iyatA granthena zraddhAdurlabhatvamuktam , asthAtha samyakyarUpatvAt samyaktvapUrvakatvAca saMyamasya tasyApyanenaiva durlabhatvamuktameyeti bhAvanIyaM / tathA catvArItyaGgamityasya ca vyAkhyAne caturazebhyo hitaM tatkharUpavyAvarNanena caturaGgIyamiti vyutpattiH sujJAnaveti niyuktikRtA nopada-18 sarzitA / gato nAmaniSpanna nikSepaH, samprati sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, tabacattAri paramaMgANi, dullahANiha jNtunno| mANusattaM suI saddhA, saMjamaMmi ya vIriyaM // 1 // (sUtram) vyAkhyA-'catvAri catuHsaGkhyAni paramANi ca tAni pratyAsannopakAritvena aGgAni ca muktikAraNatvena paramAjhA % dIpa anukrama [95]] % :0 -7 wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~370 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti : [178...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 18 // prata sutrAMka ||1|| CHAKSCHEKAX ni 'durlabhAni' duHkhena labhyanta itikRtvA duSprApANi 'iha' asminsaMsAre, kasya ?-jAyata iti jantustasya dehina / caturaGgIyA dhyayanam | ityarthaH, paThyate ca-'dehina' iti, kAni punastAni ?-manasi zete mAnuSaH, athavA manorapatyamiti vAkye "manorjAtAyabhUyatI puk ca" (pA04-1-161) ityaji pratyaye pugAgame ca mAnuSassadbhAyaH mAnuSatvaM-manujabhAvaH, 'zravaNaM' zrutiH, sA ca 'arthaprakaraNAdibhyaH sAmAnyazabdA api vizeSe'vatiSThante' iti nyAyAdharmaviSayA, zraddhA'pi tata eva dharmaviSayA, 'saMyame AzrayaviramaNAdyAtmani, caH samuccaye bhinnakramaH, tato vizeSeNerayati-pravarttayati AtmAnaM tAsu tAsu kriyAkhiti vIrya ca-sAmarthya vizeSa iti sUtrArthaH // 1 // tatra yathA mAnuSatvaM durlabhaM tathA darzayitumAhasamAvapaNANaM saMsAre, NANAgottAsu jaaisu| kammA NANAvihA kaTu, puDho vissaMbhiyA payA ||2||(suutrm) vyAkhyA-'sam' iti samantAt ApannAH-prAptAH samApannA NaM iti vAkyAlaGkAre, ketyAha-saMsAre, tatrApi ka?-nAnA ityanekArthaH, gotrazabdazca nAmaparyAyaH, tato nAnAgotrAsu-anekAbhidhAnAsu jAyante jantava Asthiti jAtayaH-kSatriyAdyAH tAsu, athavA jananAni jAtayaH tato jAtiSu-kSatriyAdijanmasu nAnA-hInamadhyamottamabhede-|| nAnaka gotraM yAsu tAsathA tAsu, atra hetumAha-kriyanta iti karmANi-jJAnAvaraNIyAdIni 'nAnAvidhAni' aneka-1 prakArANi 'kRtvA' nirvartya 'puDho'tti pRthaga bhedena, kimuktaM bhavati ?-ekaikazaH, 'vissaMbhiya'tti vindoralAkSaNikatvAda dIpa anukrama [96] maa||18shaa SAKAL RRC pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~371 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [-1 / gAthA ||2|| __ niyukti : [178...] prata sUtrAMka ||2|| vizva-jagad vibhUti-pUrayanti kacitkadAdidutpattyA sarvajagadvyApanena vizvabhRtaH, uktaM ca-"katthi kira so paeso loe vAlaggakoDimitto'pi / jammaNamaraNAbAhA jattha jiehi na saMpattA // 1 // " idamuktaM bhavati-avApyApi mAnudApatyaM vakRtavicitrakarmAnubhAvataH pRthagajAtibhAginya eva bhavanti, kA:-'prajAH' janasamUharUpAH, tadanena prAsamAnu- patvAnAmapi karmavazAdvividhagatigamanaM manuSatvadurlabhatve heturuktaH, yadvA saMsAre karmANi nAnAvidhAni kRtvA pRthagiti bhinAsu nAnAgotrAsu-anekakulakoyudapalakSitAsu jAtipu-devAdyutpattirUpAsu samApanA:-samprAptA vattenta | da iti gamyate, Neti prAgvat, 'vizrambhitAH' sajAtavizrambhAH satyaH prakramAkarmakheva tadvipAkadAruNatvAparijJAnAt | kAH -prajAyante iti prajA:-prANina iti sambandhaH, tadanena prANinAM vividhadevAdibhavabhavanaM mUlata eva manuja-II tvadurlabhatve kAraNamuktamiti sUtrArthaH // 2 // amumevArtha bhAvayitumAha egayA devaloesu, naraesuvi egyaa| egayA Asure kAya, AhAkammehi gcchd||3|| (sUtram) caa vyAkhyA-'ekadA' ityekasmin zubhakarmAnubhavakAle dIyantIti devAH teSAM lokAH-utpattisthAnAni devagatyA-13 dipuNyaprakRtyudayaviSayatayA lokyanta iti kRtvA teSu devalokeSu, narAna kAyanti-yogyatayA''yantIti narakAH teSu / ratnaprabhAdiSu nArakotpattisthAneSu, apizabdasya cArthatvAtteSu ca, 'ekadA' azubhAnubhavakAle, tathA 'ekadA' tathAvi 1 nAsti kila sa pradezo loke vAlApakoTImAtro'pi / anmamaraNAbAdhA yatra jIvairna saMprAptAH / / 1 / / dIpa anukrama [97] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~372 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [-1 / gAthA ||3|| niyukti: [178...] vRhadRttiH // 182 // prata sUtrAMka ||3|| dhabhAvanAbhASitAntaHkaraNAvasare, asurANAmayamAsurastam-asurasambandhinaM, cIyata iti kAyastaM, nikAyamityarthaH, caturaGgIyA bAlatapaHprabhRtibhirapi tatprAptiriti darzanArthaM devalokopAdAne'pi punarAsurakAyagrahaNam , athayA devalokazabdasya dhyayanam saudharmAdiSu rUDhatvAttadupAdAnamuparitanadevopalakSaNam , idaM cAdhastanadevopalakSaNamiti na paunaruktyam, 'AhAkammehiMti AdhAnam-AdhAkaraNamityarthaH, tadupalakSitAni karmANyAdhAkarmANi taiH, kimuktaM bhavati ?-svayaMvihitaireya sarAgasaMyamamahArambhAsurabhAvanAdibhirdevanArakAsuragatihetubhiH kriyAvizeSaH yathAkarmabhirvA-tattadgatyanurUpaceSTitaiH|4 'gacchati' yAti, iti sUtrArthaH // 3 // tathAegayA khattio hoi, tao caMDAlabukkaso / tao kIDapayaMgoM ya, tao kuMtha piviiliyaa||4||(suutrm ) vyAkhyA-'ekadeti manuSyajanmAnurUpakarmaprakRtyudayakAle 'khattiyatti 'kSaNa hiMsAyAM' kSaNanAni kSatAni tebhyasvAyata iti kSatriyo-rAjA bhavati, 'tata' iti tadanantaraM tako vA prANI 'caNDAlaH' pratItaH, yadi vA zUdreNa brAmaNyAM jAtazcaNDAlaH, 'vokaso' varNAntarabhedaH, tathA ca vRddhAH-"bhaNeNa suddIo jAto NisAutti vucati, baMbhaNeNa vesIe / jAto aMbaTotti vucati, tattha NisAeNaM jo aMbaTThIte jAto so bukkaso bhaNNati" iha ca kSatriyagrahaNAduttamajAtayaH // 18 // 1 brAhmaNena zUdrayAM jAto niSAda ityucyate, brAhmaNena vaizyAyAM jAto'mvaSTha iti ucyate, tatra niSAdena yo'mbaSThyAM jAtaH sa bukaso 5 dIpa anukrama [98] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~3730 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [-] / gAthA ||4|| niyukti : [178...] CAROO prata sUtrAMka ||4|| caNDAlagrahaNAnnIcajAtayo buksagrahaNAJca saGkIrNajAtaya upalakSitAH, 'tato' mAnuSatvAduddhRtyeti zeSaH, 'kITa' pratItaH pataGgaH' zalabhaH, caH samuccaye, tatastako vA 'kunthU pipIlikatti, cazabdasya luptanirdiSTatvAt kunthuH pipIlikA ca, bhavatIti sarvatra sambadhyate, zeSatiryagbhedopalakSaNaM caitaditi sUtrArthaH // 4 // kimitthaM paryaTantaste nirvidyante na vetyAhaevamAbaddajoNIsuM, pANiNo kammakivisA / Na NivijaMti saMsAre, sabaDhesu va khattiyA ||5||(suutrm) kammasaMgehi saMmUDhA, dukkhiyA bahuveyaNA / amANusAsu joNIsu, viNihammati pANiNo ||6||(suutrm) | vyAkhyA evam' amunoktanyAyena Avarttanam AvataH-parivarta iti yo'rtho, yuvanti-mizrIbhavanti kArmaNazarIriNa audArikAdizarIrairAsu jantavo juSante sevante tA iti vA yonayaH, AvartopalakSitA yonayaH AvartayonayaH tAsu, 'prANinaH' jantavaH, karmaNA-uktarUpeNa kilbiSAH-adhamAH karmakilviSAH, prAkRtatvAdvA pUrvAparanipAtaH, killipANi-kliSTatayA nikRSTAnyazabhAnuvandhIni karmANi yeSAM te kilbiSakarmANaH, 'na nirSiyante' kadaitadvimuktiriti nodvijante, ka yA AvartayonayaH ? ityAha-saMsAre' bhave, keSviva ke na nirSiyante ? ityAha-sarve ca te arthyanta da ityarthAzca-manojJazabdAdayo dhanakanakAdayo vA sarvArthAsteSviva 'kSatriyAH' rAjAnaH, kimuktaM bhavati ?-yathA manojJAna || zabdAdIn muAnAnAM teSAM tarSo'bhivardhate, evaM tAsu tAsuH yoniSu punaH punarutpattyAM sasyAM kalaMphalIbhAvamanubhava dIpa anukrama [99] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~374 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [--] / gAthA ||5-6|| niyukti : [178...] uttarAdhya. prata bRhadvRttiH sUtrAMka // 183 // // 5-6|| tAmapi bhavAbhinandinA prANinAmiti, kathamanyathA na tatpratighAtArthamudyaccheyuriti bhAvaH / pAThAntaraM yA-'saghahara isa khattiya'tti ivo bhinnakramaH, tataH sarvaiH zayanAdibhirarthaH-prayojanamaskheti sarvArthaH kSatriyaH, sa cArthAddhaSTarAjyaH tadvat , tato yathA'sau na nirvidyate, arthAtsarvArthAn prArthayamAnaH, tathaite'pi prANinaH sukhAnyabhilaSanto'nirvidyamAnAca, kammabhiH-jJAnAvaraNIyAdibhiH sanAH-sambandhAH karmasaGgAstaiH, yadvA karmANi-uktarUpANi tattakriyAvizepAtmakAni vA, tathA sajyante'mISu jantava iti saGgAH-zabdAdayo'bhiSvaGgaviSayAH, tatazca karmANi ca sAzca karmasaGgAH taH sam iti bhRzaM mUDhAH-vaicityamupAgatAH sammUDhAH, 'duHkham' asAtAtmakaM jAtamepAmiti dukhitAH, kadAcittanmAnasameva sthAdata Aha-bahuvedanAH' bahvayo vedanAH-zarIrabyathA yeSAM te tathA, manuSyANAmimA mAnuSyA na tathA'mAnuSyAH, tAsu-narakatiryagAbhiyogyAdidevadurgatisambandhinIpu 'yoniSu' abhihitarUpAsu 'binihanyante' vizeSeNa nipAtyante, arthAtkarmabhiH, ko'rthaH-na tata uttAraM labhante 'prANinaH' jantavaH, tadanena satyapyAvRtta nirvedAbhAvAt karma saMgasaMmUDhAH duHkhahetunarakAdigatyanuttaraNena prANino manujatvaM na labhanta ityuktamiti sUtradvayArthaH // 5-6 // kathaM tarhi tadavAptiH ? ityAha A // 18 // kammANaM tu pahANAe, ANupuvI kayAi u|jiivaa sohimaNuppattA, AyayaMti maNussayaM ||7||(suutrm) vyAkhyA-'karmaNAM' manujagativibandhakAnAm 'tuH' pUrvasmAdvizeSadyotakaH 'pahANAe'tti prakRSTa hAnam-apagamaH dIpa anukrama [100 -101] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~375 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| ____ niyukti: [178...] kara prata sUtrAMka ||7|| prahANaM tasyAyo-lAbhaH prahANAyaH tasmin , yadvA sUtratvAt prahANau prahAnyA vA tadvibandhakAnantAnubandhyAdikarmasu grahINeSu, kutazcidIzvarAnugrahAdestadaprApteH, anyathA hi tadvaiphalyApattiH, etena-'anyo janturanIzo'yamAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchet , zvabhraM vA vargameva vA // 1 // ' ityapAstaM bhavati, artha kathaM punasteSAM grahANirityAha-4 'AnupUyA' krameNa na tu zagiraseva, tayApi 'kayAi utti tuzabdasyaivakArArthatvAtkadAcideva na sarvadA, 'jIvA' prANinaH 'zuddhim' kliSTakarmavigamAtmikAm anu-tadvighAtika pagamasya pazcAtprAptAH 'Adadate' khIkurvanti manuSyatAM, pAThAntaratazca jAyante maNussayaMti suvyatyayAnmanuSyatAyAM, tadaiva tannirvartakamanujagatyAdikarmodayAditi dabhAvaH, anena manujatvavivandhakakarmApagamasya tathAvidhakAlAdisavyapekSatvena durApatayA manuSatvadurlabhatvamuktamiti |sUtrArthaH // 7 // kadAcidetadavApsau zrutiH sulabhaiva syAdata Aha mANussaM viggahaM lar3e, sutI dhammassa dullhaa| jaM socA paDivajaMti, tavaM khaMtimahiMsayaM ||8||(suutrm) | vyAkhyA-'mANussaM'ti sUtratvAnmAnuSyakaM manuSyasambandhinaM vizeSeNa gRhyate AtmanA karmaparatantreNeti vigrahastaM | 4 manujagatyAdhupalakSitamaudArikazarIraM 'laDhuMti apergamyamAnatvAt labdhvApi, 'zrutiH' AkarNanaM, kassa ?-dhArayati durgatI nipatato jIvAniti dharmaH, tathA ca vAcakaH-"prAglobindusAre srvaakssrsnnipaatpriptthitH| dhUna dharapraNA'rthoM dhAtustadarthayogAdbhavati dhrmH||1|| durgatibhayaprapAte patantamabhayakaradurlabhatrANe / samyak carito yasmA dIpa anukrama [102] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~376 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [-1 / gAthA ||8|| niyukti: [178...] prata sUtrAMka ||8|| uttarAdhya. 6 ddhArayati tataH smRto dhrmH||2||" tasya-evamanvarthanAso dharmasya 'durlabhA durApA prAguktAlasvAdihetutaH, saca- caturaGgIyA 'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, bhaktaM madhye pAnaka cAparAhne / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArdharAtre, mokSazcAnte zAkyaputreNa dhyayanam bRhadvRttiH dRSTaH // 1 // ' ityAdisugatAdikalpito'pi syAd aptastadapohAyAha-yaM dharma zrutvA pratipadyante' aGgIkurvanti tapaH // 18 // anazanAdi dvAdazavidham 'kSAnti' krodhajayalakSaNAM mAnAdijayopalakSaNaM caipA, 'ahiMsayanti' ahiMsratAm-ahiMsana-18 zIlatAm , anena ca prathamatratamuktam , etaca zeSapratopalakSaNam , etatpradhAnatvAtteSAm , etadvRttitulyAni hiM zeSatAni, evaM ca tapasaH kSAntyAdicatuSkasya mahAvratapaJcakasya cAbhidhAnAddazavidhasthApi yatidharmAsyAbhidhAnam , iha ca yadyapi zruteH zAndaM prAdhAnyaM tathApi tattvato dharma eva pradhAna, tasyA api tadarthatvAditi, sa eva yacchabdena hai parAmRzyate, athavA kAkA nIyate-'yad' yasmAt zrutvA pratipadyante tapaHprabhRti nAzrutvA 'succA jANati kalAeM, socA jANati pAvagaM' ityAcAgamAt , tata evamatimahArthatayA durApeyamiti sUtrArthaH // 8 // zrutsavAptAvapi zraddhAdullebhatAmAhaAhazca savaNaM lar3e, saddhA paramadullahA / soccA NeyAuyaM maggaM, bahave paribhassai // 9 // (sUtram) | // 18 // | vyAkhyA-'Aha' iti kadAcit 'zravaNam' prakramAddhAkarNanam, upalakSaNatvAnmanuSyatvaM ca labdhveti, api 1 zrutvA jAnAti kalyANaM zrutvA jAnAti pApakam dIpa anukrama [103] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~377 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||9|| dIpa anukrama [104] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [--] / gAthA ||9|| niryuktiH [178...] zabdasya gamyamAnatvAt labdhvApi - avApyApi 'zraddhA' rucirUpA prakramAddharmmaviSayaiva 'paramadurlabhA' atizayadurApA kutaH punaH paramadurlabhatvamasyA ityAha- 'zrutvA' AkarNya nyAyena carati pravarttate naiyAyikaH, nyAyopapanna ityarthaH, taM 'mArgam' samyagdarzanAdyAtmakaM muktipathaM bahavaH naika eva, pari iti sarvaprakAraM 'bhassa' ti bhrazyanti - cyavante prakramAnnaiyAyikamArgAdeva, yathA jamAliprabhRtayo, yacca prAptamapyapaiti tacintAmaNivat paramadurlabhameveti bhAvaH / ihaiva kecinnivaktavyatAM vyAkhyAtavantaH, ucitaM caitadapyAsta (pyasti ) iti sUtrArthaH // 9 // etattrayA vAtAvapi saMyamavIryadurlabhatvamAha suI ca laGkaM saddhaM ca vIriyaM puNa dulahaM / bahave royamANA'vi, No ya NaM paDivajjai // 10 // (sUtram ) vyAkhyA - zrutiM cazabdAnmanuSyatvaM ca 'laduMti prAgvalacdhyApi zraddhAM ca vIrya prakramAt saMyamaviparya, punaHzacdrasya vizeSakatvAdvizeSeNa durlabhaM yataH bahavaH naika eva rocamAnA api na kevalaM prAptamanuSyatvAH zRNvanto velapizabdArthaH, zraddadhAnA api, no ceti cazabdasyaivakArArthatvAnnaiva 'Na' miti vAkyAlaGkAre athavA 'No ya Na'nti sUtratvAnno etaM 'paDivajati'tti tata eva pratipadyante cAritramohanIya kamrmodayataH, satyakizreNikAdivanna kartumabhyupagacchantIti sUtrArthaH // 10 // samprati durlabhasyAsya caturaGgasya phalamAha Education Intational For Patenty www.lincibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~378~ Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [-1 / gAthA ||11|| niyukti: [178...] fr prata sUtrAMka ||10|| uttarAdhya. mANusattami AyAo, jo dhamma socca sarahe / tavassI vIriyaM lahUM, saMvuDo niddhaNe rayaM ||11||(suutrm) caturaGgIyA kA dhyayanam bRhadvRttiH 17 vyAkhyA-'mAnuSatve' manujatve 'AyAtaH' AgataH, kimuktaM bhavati ?--mAnuSatvaM prApto, ya ityanirdiSTakharUpo|| // 185| ya evaM kazciddhama' zrutvA 'saddahe'tti zraddhatte-rocayate 'tapakhI' nidAnAdivirahitayA prazasthatapo'nvitaH, kathaM ?'vIrya' saMyamodyogaM labdhyA 'saMvRtaH' sthagitasamastAzrayaH, sa kimityAha-NibhuNe'tti nirdhanoti-nitarAmapanayati rajyate anena svacchasphaTikavacchuddhakhabhAvo'pyAtmA'nyathAtvamApAdyata iti rajaH-karma badhyamAnaka baddhaM ca, tadapanayanAca muktiM prApnotIti bhAvaH, ubhayatra lipsyamAnasiddhI ce (pA. 3-3-7) ti laT, iha ca zraddhAnena samyaktvamuktaM, tena ca jJAnamAkSisaM, pradIpaprakAzayoriva yugapadutpAdAttayoH, tathA ca 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' (tattvA0 a. 1-sa. 1) iti na virudhyata iti sUtrArthaH // 11 // ityamAMmuSmikaM muktiphalamuktam , idAnImihaya phalamAhasohI ujubhUyassa, dhammo suddhassa ciTThati / NivvANaM paramaM jAi, ghayasitteva pAvae // 12 // (sUtram)|| vyAkhyA-'zuddhiH kapAyakAluSyApagamo, bhavatIti gamyate, 'RjubhUtasya' caturaGgaprAptyA mukti prati praguNIbhUtasya, tathA ca 'dharmaH' kSAntyAdiH 'zuddhasya' zuddhiprAptasya tiSThati' avicalitatayA''ste iti, azuddhasya tu kadAcitkapAyodayAttadvicalanamapi syAdityAzayaH, tadavasthitau ca 'nirvANaM' nitinirvANaM khAsthyamityarthaH 'paramaM prakRSTam dIpa anukrama [105] // 185 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~379 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [-] / gAthA ||12|| niyukti: [178...] prata sUtrAMka ||12|| KegamAsapariyAe samaNe vatariyANaM teyallesaM bIIvayati' ityAdyAgamenoktaM 'navAsti rAjarAjasya tatsukha'mityAdinA ca vAcakavacanenAnUditaM 'yAti prApnoti, ka iva ?-'ghayasitteva'tti ivasya bhinnakramatvAt ghRtena sikto ghRtasiktaH punAtIti pAvakaH-agniH, lokaprasiddhyA, samayaprasiddhyA tu pApahetutvAtpApakaH tadvat , sa ca na tathA tRNAdibhidIpyate yathA ghRtenetyasya ghRtasiktasya nirdetiranugIyate, tato vizeSeNAsya dRSTAntatvenAbhidhAnamiti bhAvanIyaM, yadvAnirvANamiti jIvanmuktiM yAti,-nirjitamadamadanAnAM vaakkaaymnovikaarrhitaanaam| vinivRttaparAzAnAmihaiva mokSaH suvihitAnAm // 1 // iti vacanAt , kathaMbhUtaH san ?-ghRtasiktapAvaka iva-tapastejasA jvalitatvena ghRtatapitA-1 nisamAna iti sUtrArthaH // 12 // paThanti ca nAgArjunIyAH-"cauddhA saMpayaM labuM, iheva tAva bhAyate / teyate teja-18 saMpanne, ghayasitteva pAvae // 1 // ti" tatra caturdhA-catuSprakArAM saMpadA-sampattiM prakramAnmanuSyatvAdiviSayAM labdhvA 0 xihaiva loke tAvad , AstAM paratra, 'bhrAjate' jJAnadhiyA zobhate, 'tejate' dIpyate tejasA-arthAttapojanitena sampa-13 no-yuktastejaHsampannaH, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 12 // itthamAmuSmikamaihikaM ca phalamupadarya ziSyopadezamAhavigiMca kammuNo heDaM, jasaM saMciNu khaMtie / pADhavaM sarIraM hiccA, uDDe pakkamatI disaM // 13 // (sUtram) vyAkhyA-'vigicatti vethigdhi pRthak kuru 'karmaNaH' prastAvAnmAnuSatvAdivivandhakasya 'hetum' upAdAnakA1 ekamAsaparyAyaH zramaNI vyantarANAM tejolezyA vyatitrajati / / dIpa anukrama [107] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~380 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [-] / gAthA ||13|| niyukti: [178...] prata sUtrAMka %EX ||13|| uttarAdhya. raNa-mithyAtvAviratyAdikaM, tathA yazohetutvAdyazaH-saMyamo vinayo vA, yaduktam-"evaM dhammassa viNao, mUlaM para- caturaGgIyA INmo se mokkho| jeNa kiti suyaM sighaM, NIssesaM cAbhigacchada // 1 // " iti, tat 'sacina' bhRzamupacitaM kurudhyayanam bRhadvRttiH kiyA ?-kSAntyA, upalakSaNatvAnmArdavAdibhizca, tataH kiM sthAdityAha-pADhavaM' ti pArthivamiva pArthiva shiitossnnaadi||186|| paripahasahiSNutayA samaduHkhasukhatayA ca pRthivyAmiva bhavaM, pRthivI hi sarvasahA, kAraNAnurUpaM ca kAryamiti bhAyo, yadi vA pRthivyA vikAraH pArthivaH, sa ceha zailaH, tatazca zailezIprAptyapekSayAtinizcalatayA zailopamatvAtparaprasi yA vA pArthiva zarIraMtanaM hitvA' saktvA Urca dizamiti sambandhaH, 'prakrAmati' prakarSaNa gacchati yena bhavAniti upaskAro, yadvA sopaskAratvAt sUtrANAmevaM nIyate-yata evaM kurvan bhavyajanturUrva dizaM prakrAmati datatastvamatiDhacetA itthamitthaM ca kurvityupadizyate, prakAmatIti vartamAnasAmIpye vartamAna nirdeza AsannakalAvApti-10 sUcaka iti sUtrArthaH // 13 // itthaM yeSAM tadbhava eva muktyavAptistAn pratyuktaM, yeSAM tu na tathA tAnpratyAhavisAlisehiM sIlehiM, jakkhA uttara uttraa| mahAsukkA va dippaMtA, mannaMtA apuNoccayaM ||14||(suutrm) appiyA devakAmANaM, kAmarUvaviuviNo / uddhaM kappesu ciTuMti, puvA vAsasayA bahU // 15 // (sUtram) ||186 // hA 1. evaM dharmasya vinayo mUlaM paramo'sau mokSaH / yena kIrti zrutaM zInaM niHzreyasaM bAdhigacchati // 1 // dIpa anukrama [108] sa pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~381 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [-1 / gAthA ||14-15|| niyukti : [178...] ***** prata sUtrAMka ||14 * -15|| vyAkhyA-'bisAlisehiti mAgadhadezIyabhASayA visadazaiH-khasvacAritramohanIyakarmakSayopazamApekSayA vibhinnaiH 'zIlaiH' pratapAlanAtmakairanuSThAnavizeSaiH, kim ?-ijyante pUjyanta iti yakSAH, yAnti vA tathAvidharddhisamudaye'pi kSayamiti yakSAH, UrdhvaM kalpeSu tiSThantIti uttareNa sambandhaH, 'uttarottarA' uttarottaravimAnavAsinaH, uttaro vA upa-IM ritanasthAnavaryuttaraH-pradhAno yeSu te'mI uttarottarAH 'mahAzuklA' atizayojvalatayA candrAdityAdayaH, ta iva 'dIpyamAnAH' prakAzamAnAH, anena zarIrasampaduktA, sukhasampadamAha-'manyamAnA' manasi avadhArayantaH zabdAdiviSayAvAptisamutpanaratisAgarAvagADhatayA'tidIrghasthititayA bA, kim ?-na punazcavanam apunadhyavastam-adhastiryagAdighUtpattyabhAvaM, yaduktaM 'manyamAnA apunadhyava'miti, tatroktameva hetuM sUtrakRdAha-'appiyA' ityAdinA, 'appitAH' prAkRtasukatena DhaukitA iva, keSAm 1-kAmyante-abhilapyante iti kAmA devAnAM kAmA devakAmA:-divyAGga-12 nAGgasparzAdayaH, 'kAmarUvaviuviNotti sUtratvAtkAmarUpacikaraNA-yatheSTarUpAbhinivartanazaktisamanvitAH, kurvanti hi te uttaravaikriyANi samavasaraNAgamanAdiSu tathA tatheti, ye'pi prayojanAbhAvAnna kurvanti teSAmapi zaktirastye|vetyevamucyate, 'Urca' kalpoparivartiSu veyakeSvanuttaravimAnakeSu ca kalpeSu saudharmAdiSu yadi vA-Urdhvam-upari kalpyante viziSTapuNyabhAjAmayasthitiviSayatayeti saudharmAdayo aveyakAdayazca sarve'pi kalpA eva teSu 'tiSThanti' hA Ayu:sthitimanupAlayanti pUrvANi-varSasamatikoTi lakSaSapaJcAzatkoTisahasraparimitAni bahUni, jaghanyato'pi palyo-11 * dIpa anukrama [109-110] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~382 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [3], mUlaM [-1 / gAthA ||14-15|| niyukti: [178...] C prata sUtrAMka ||14 -15|| uttarAdhya. pamasthititvAt , tatrApi ca teSAmasaGkhayeyAnAmeva sambhavAt , evaM varSazatAnyapi bahUni, pUrvavarSazatAyuSAmeva caraNa-18 caturaGgIyA bRhahRttiH yogyatvena vizeSato dezanIcisamiti khyApanArthamitthamupanyAsa iti sUtrArthaH // 14-15 // tatkimeSAmetAvadeva dhyayanam phlmityaashngkyaah||187|| tattha ThiccA jahAThANaM, jakkhA Aukkhae cuyaa| uti mANusaMjoNiM, se dsNge'bhijaayi||16||(suutrm) 4 vyAkhyA-tatra' teSUktarUpotpattisthAneSu sthitvA' ityAsitvA 'yathAsthAnam' iti yadyasya khAnuSThAnAnurUpaM dAyadindrAdipadaM tasmin yakSAH 'AyuHkSaye' khajIvitAvasAne 'cyutAH' bhraSTAH 'ubenti'tti upayanti manuSANAmiyaM , mAnuSI tAM yonim' utpattisthAnaM, tatra ca 'se' iti sa sAvazeSakuzalakarmA kadhijantuH dazAGgAni bhogopaka-12 raNAni vakSyamANAnyasyeti dazAGgaH abhijAyate, ekavacananirdezastu visadRzazIlatayA kazcidazAH kazcinnavAhAdidUrapi jAyata iti vaicitryasUcanArthaH, yadvA 'se' iti sUtratvAt teSAM dazAnAmajhAnAM samAhAro dazAGgI, prAkRtatvAca puMsA nirdezaH, 'abhijAyate' upabhogyatayA''bhimukhyenotpadyata iti sUtrArthaH // 16 // kAni punardazAjJAnItyAhakhittaM vatthu hirapaNaM ca, pasavo daasporusN| cattAri kAmakhaMdhANi, tattha se uvavajaha // 17 // mittavaM nAivaM hoi, uccAgotte ya vaNavaM / appAyake mahApanne, abhijAya jaso bale // 18 // (suutrm)||| 187 // dIpa anukrama [109-110] CESCROSECRECRUCACY wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~3830 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 17 -18|| dIpa anukrama [112 -113] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [--] / gAthA ||17-18|| niryukti: [178...] vyAkhyA- 'kSi nivAsagatyoH' kSiyanti nivasantyasminniti kSetraM grAmArAmAdi setuketUbhayAtmakaM vA, tathA vasantyasminniti cAlu khAtocchritobhayAtmakaM 'hiraNyaM' suvarNam upalakSaNatvAt rUpyAdi ca, 'pazavaH' azvAdayaH, dAsyate dIyate ebhya iti dAsAH - poSyavargarUpAste ca porusaMti-sUtratvAtpauruSeyaM ca padAtisamUhaH dAsapauruSeyaM, 'catvAraH' catuHsaGkhyAH, atra hi kSetraM vAstviti caiko hiraNyamiti dvitIyaH pazava iti tRtIyo dAsa pauruSeyamiti caturthaH, ete kimityAha- kAmyatvAt kAmAH - manojJazabdAdayaH, taddhetavaH skandhAH pugalasamUhAH tataH kAmaskandhAH, yatra bhavantIti gamyate, prAkRtatvAzca napuMsakanirdezaH, 'tatra' teSu kuleSu 'se' iti sa 'upapadyate' jAyate / anena caikamaGgamuktaM, zeSANi tu navAGgAnyAha -- mitrANi - sahapAMzu krIDitAdIni santyasyeti mitravAn jJAtayaH khajanAH santyasyeti jJAtimAn bhavati, uccaiH - lakSmyAdikSaye'pi pUjyatayA gotraM - kulamasyetyucairgotraH, caH samucaye, varNa:zyAmAdiH snigdhatvAdiguNaiH prazasyo'syeti varNavAn, 'alpAtaGkaH' AtaGkavirahito nIroga ityarthaH, mahatI prajJA'syeti mahAprajJaH - paNDitaH, 'abhijAta' vinItaH, sa hi sarvajanAbhigamanIyo bhavati, durvinItastu zeSaguNAnvito'pi na tatheti, ata eva ca 'jaso'tti yazasvI, tathA ca sati 'bale'tti valI kAryakaraNaM prati sAmarthyavAn, ubhayatra sUtratvAnmatvarthIyalopaH, ekaiko'pi hi mitratvAdiguNastattatkAryAbhinirvarttanakSamaH, kiM punaramI samuditAH ?, | zarIrasAmarthyAceha valIti // 17-18 // tatkimevaMvidhaguNasampatsamanvitaM mAnuSatyameva tatphalamityAha - Education Intational Forsy www.janbay.org vpUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43 ], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~384~ Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||19|| dIpa anukrama [114] uttarAdhya. vRttiH !!! [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [3], mUlaM [--] / gAthA ||19|| niryuktiH [178...] bhoccA mANussae bhoSa, appaDirUve ahAuyaM / puddhiM visuddhasaddhamme, kevalaM bohi bujjhiyA // 19 // (sUtram) vyAkhyA -' bhuktvA ' Asevya 'mAnuSyakAnU' manuSyasambandhinaH bhujyanta iti bhogAH manojJazabdAdayastAn, | avidyamAnaM pratirUpamatiprakarSavattvenAnanyatulya me pAmityapratirUpAH tAn, 'yathAyuH' AyuSo'natikrameNa pUrva-pUrvajajanmavizuddho nidAnAdirahitatvena 'saddharmaH (rmA)' zobhano dharmo'syeti vizuddhasaddharmA, kevalatvAcca 'dharmAdanic kevalAditi ( pA0 5-4-124 ) ityanic bhavati, 'kevalAm' akalaGkAM 'bodhiM' jinapraNItadharmmaprAptilakSaNAM 'buddhA' | anubhUya prApyetiyAvat // 19 // tato'pi kimityAha--- cauraMgaM dullabhaM maccA, saMjamaM paDivajjiyA / tavasA dhutakammaMse, siddhe bhavati sAsae // 20 // tibemi (sUtram) vyAkhyA - caturNAmaGgAnAM samAhArazcaturaGgI tAmabhihitasvarUpAM 'durlabha' duSprApAM 'matvA' jJAtvA 'saMyama' sarvasAvadyayogaviratirUpaM 'pratipadya' Asevya, 'tapasA' bAhyenAntareNa ca dhutam- apanItaM, kammaMsitti - kArmmaranthikaparibhASayA satkarmAneneti dhutakarmAzaH, tadapanayanAca bandhAdInAmapyarthato'panayanamuktameva yadvA dhutAH karmmaNo'MzA-bhAgA yena sa tathAvidhaH kimityAha - siddho bhavati, sa ca kimAjIvikamata parikalpitasiddhavat punariti uta netyata Aha- 'zAzvataH zazradbhavanAt zazradbhavanaM ca punarbhavanibandhanakarmmabIjAtyantikocchedAt, tathA cAha - "dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkuraH / karmmabIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkuraH // 1 // " Education Inational For Party caturaGgIyA dhyayanam 3 ~385~ // 188 // www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [3], mUlaM [-] / gAthA ||20|| niyukti: [178...] iti, iha punastasyehAgamanakalpanamatimohavilasitaM, tathA ca stutikRt-"dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhAritabhIruniSThaH / muktaH khayaMkRtabhavazca parArthazUrastvacchAsanapratihateSviha moharAjyam // 1 // " iti sUtrAryaH | // 20 // itiH parisamAsau, bravImi prAgvaditi / ukto'nugamaH, samprati nayAH, te'pi prAgvadeva / iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM tRtIyamadhyayanaM samAptamiti // prata sUtrAMka ||20|| dIpa anukrama [115] tRtIyamadhyayanaM samAsam / / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM- 3 parisamAptaM ~386 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||20,,|| niyukti: [179] prata sUtrAMka +RREEPECIAL ||20|| // OM namaH // uktaM tRtIyamadhyayanam , adhunA caturthAvasaraH, tasya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane | catvAri manuSyatvAdInyaGgAni durlabhAnyuktAni, iha tu tatprAptAvapi mahate dopAya pramAdo mahate ca guNAyApramAda iti | manyamAnaH pramAdApramAdI heyopAdeyatayA''ha / ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi || prAgvad nyAvarNanIyAni tAvad yAvannAmaniSpanne nikSepe pramAdApramAdamiti nAma, tatazca pramAda ityapramAda iti ca // nikSeptavyamityubhayanikSepapratipipAdayiSayA''dda niyuktikRt nAmaMThavaNapamAo dave bhAve ya hoi nAyavo / emeva appamAo caubiho hoi nAyavo // 179 // vyAkhyA-'NAmaMThavaNapamAe'tti, pramAdazabda ubhayatra sambadhyate, tatazca nAmapramAdaH sthApanApramAdaH, 'dave'iti / dravyapramAdaH 'bhAve yatti bhAvapramAdazca bhavati jJAtavyaH, 'evameveti nAmasthApanAdravyabhAvabhedata eva apramAdazcatuvidho bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // 179 // iha ca nAmasthApane pratIte ityanAdRtya dravyabhAvapramAdAvabhidhitsurAha majja visaya kasAyA nidA vigahA ya paMcamI bhnniyaa| iapaMcaviho eso hoi pamAo ya apamAo 180 da vyAkhyA--mAdyanti yena tat madya, yazAdgamyAgamyavAcyAvAcyAdivibhAga jano na jAnAti, ata evAha "kAryAkArye na jAnIte, vAcyAvAcye tathaiva ca / gamyAgamye ca yanmUDho, na peyaM mdymitytH||1||" viSIdanti-dharma prati 94546456*6*64 dIpa anukrama [115] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -4 "pramAdApramAda" Arabhyate ~387 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||20,,|| niyukti: [180] uttarAdhyA bRhaddhRttiH // 19 // NCCC prata sUtrAMka ||20|| notsahanta eteSviti viSayAH, yadvA''sevanakAle madhuratvena pariNAme cAtikaTukatvena viSasyopamA yAntIti viSayAH, asaMskRtA. ata evAvivekilokA''sevitA vivekilokaparityaktAca, taduktam-"ApAtamAtramadhurA vipAkakaTavo viyoSamA vissyaaH| avivekijanA''caritA vivekijanavarjitAH pApAH // 1 // " kathyate'smin prANI punaH punarAvRttibhAvamanubhavati kaSopalakaSyamANakanakavaditi kaSaH-saMsArastasmin A-samantAdayante-gacchantyebhirasumanta iti kaSAyAH, yadvA kaSAyA iva kaSAyAH, yathA hi tuvarikAdikaSAyakaluSite vAsasi majiSThAdirAgaH zliSyati ciraM cAyatiSThate tathaitatkaluSita Atmani karma sambadhyate ciratarasthiti ke ca jAyate, tadAyattatvAt tasthitaH, ukaM hi zivazarmaNA"jogA payaDipaesaM ThitiaNubhAgaM kasAyao kuNai" ityAdi, etahuSTatA ca niruktyaiva bhAvitA, "Niddati nitarAM drAnti-gacchanti kutsitAmavasthAmihAmutra cAnayeti nidrA, tadvazAddhi pradIpanakAdiSu vinAzamihaivAnubhavanti, |dharmakAryeSvapi zUnyamAnasatvAnna pravartante, tathA cAha-"jAMgariyA dhammINaM ahamINaM ca suttayA seyA / vacchAhivabha-18 giNIe akahiMsu jiNo jayaMtIe // 1 // " virUpA strIbhaktacaurajanapadaviSayatayA'sambaddhabhASitayA ca kathA vikathA, tatprasako hi-saraguNadoSodIraNAdibhiH pApamevopArjayati, ata evAha vAcaka:-"yAvat paraguNadoSaparikItene // 19 // 1 yogAt prakRtipradezau sthityanubhAgau kaSAyataH karoti / 2 jApattA dharmiNAmadharmiNAM ca suptatA zreyasI / batsAdhipabhaginyai acakathat jino jayantau // 1 // 253%20%25555 dIpa anukrama [115] +RS. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~388 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||20,,,|| niyukti: [180] *** prata sUtrAMka ||20|| vyApRtaM mano bhavati / tAvadvaraM vizuddhe ghyAne vyagraM manaH kartum // 1 // " iha ca cUrNikRtendriyANyeva paJcamapramAdatayA vyAkhyAtAni, tatra ca viSayagrahaNe'pi punarindriyagrahaNaM viSayeSvapIndriyavazata eva pravarsanta iti teSAmevAtiduSTatA* khyApaka, mahAsAmo api khetadvazAdupaghAtamAnuvanti, Aha ca yAcakaH-"iha cendriyaprasaktA nidhanamupajagmuH, tadyathA-gAyaH satyaki karddhiguNaM prApto'nekazAstrakuzalo'nekavidyAbalasampanno'pI"tyAdi / ete ca tattatpudgalopacitadravyarUpatayA vivakSyamANA dravyapramAda Atmani ca rAgadveSapariNatirUpatayA vivakSitA bhAvapramAda iti hRdayam , ata eva na bhAvapramAdaH pRthaguktaH / upasaMhAramAha-'itI'tyanantaramupadarzitaH paJcavidhaH-pazcaprakAraH 'eSa' iti jAihavocyamAnatayA pratyakSata upalabhyamAno 'bhavati' vidyate prakarSeNa mAdyantyaneneti pramAdaH apramAdaya tadabhAvarUpaH paJcavidho, bhAvasya caikatve'pi pratiSedhyApekSayA paJcavidhatvamiti gAthArthaH // 180 // prastutayojanAmAha6 paMcaviho apamAo ihamajjhayaNami appamAo yAvaNijae u jamhA teNa pamAyappamAyati // 181 // vyAkhyA-paJcavidhaH cazabdastadgatabhedasUcakaH pramAdaH 'iha'asminnadhyayane apramAdazca paJcavidho paryate, tuzabdo'nyAdhyayanebhyo vizeSa dyotayati, yasmAddhetostena pramAdApramAdamityetaducyata iti gAthArthaH // 181 // bhaityavasito nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, tadam dIpa anukrama [115] * SEXXX pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~389~ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [181] asaMskRta prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. asaMkhayaM jIviya mA pamAyae, jarovaNIyassa hu natthi tANaM / bRhadvRttiH evaM viyANAhi jaNe pamatte, kannU vihiMsA ajayA garhiti ? // 1 // (sUtram) // 19 // vyAkhyA-saMskriyata iti saMskRtaM na tathA zakrazatairapi sato barddhayituM truTitasya vA karNapAzavadasya sandhAtuma| zakyatvAt , kiM tat ?--jIvitaM' prANadhAraNarUpaM, tataH kimityAha-mA pramAdIH, kimuktaM bhavati -yadIdaM kathaJcit saMskartuM zakyaM syAt caturanyavAtAvapi na pramAdo doSAyaiva syAt , yadA tvidamasaMskRtaM tadaitatparikSaye pramAdinastadatidurlabhamiti mA pramAdaM kRthAH, kutaH punarasaMskRtam ?-jarayA-vayohAnirUpayA upanItasya-prakramA18|mRtyusamIpaM prApitasya, prAyo hi jarAnantarameva mRtyurityevamupadizyate, hurhetI, yasmAnna asti-vidyate trANa-zaraNaM yena mRtyuto rakSA syAt , uktaM ca vAcakaH-"maGgalaiH kautukaryogairvidyAmantraistathauSadhaiH / na zaktA maraNAt trAtuM, | sendrA devagaNA api // 1 // " yadvA syAdetat-vArddhake dharma vidhAsvAmItyAzaGkayAha-jarAmupanIta:-prApito gamya mAnatvAt khakarmabhirjaropanItastasya nAsti trANaM, putrAdayo'pi hi na tadA pAlayanti, tathA cAtyantamabadhIraNA| spadasya na dhamma prati zaktiH zraddhA yA bhAvinI, yadA trANaM yenAsAvapanIyate punaryovanamAnIyate na tArakaraNamasti, tato yAvadasau (tvAM) nAsAdayati tAvaddharme mA pramAdI, uktaM hi-"tayAvadindriyabalaM jarayA romaine bAdhyate dIpa anukrama [116] // 19 // JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~390 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [116] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||1|| adhyayanaM [4], niryuktiH [181...] prasabham / tAvaccharIramUrcchA tyaktvA dharme kuruSva matim // 1 // " jaropanItasya ca trANaM nAstItyatrATTaNo dRSTAntaH, tatra ca sampradAyaH--- * uNI nayarI jiyasattU rAyA, tassa aTTaNo maho, sabarabesa ajeto / ito ya samuddataDe sopArayaM jayaraM, tattha siMhagirI rAyA, so ya mahANaM jo jiNati tassa bahuM dabaM deti, so ya aTTaNo tattha gaMtUNa varise barise paDAgaM harati, rAyA ciMtei esa annAo rajAo AgaMtRRNa paDAgaM harati, esA mamaM ohAvaNaci paDimalaM maggati, teNa macchito ego diTTho vasaM piya~to, balaM ca se vinnAsiyaM, pAUNa posito, puNaravi aTTaNo Agato, so ya kira malajuddhaM ho| hititti aNAgate ceva sagAto jayarAto appaNo patthayaNassa vayalaM bhareUNaM adhAbAheNaM eti, saMpatto sopArayaM, juddhe parAjio macchiyamaleNaM, gato sayaM AvAsaM ciMtei - eyassa buDhI taruNassa mama hANI, annaM maggai malaM, 1 vinI nagarI jitazatrU rAjA, tasyATTano mahaH sarvarAjyeSu ajJeyaH / itaJca samudrataTe sopArakaM nagaraM tatra siMhagirI rAjA, saca mahAnAM yo jayati tasmai bahu dravyaM dadAti sa cATTanastatra gatvA varSe varSe patAkAM harati rAjA cintayati - epo'nyasmAt rAjyAdAgatya patAkAM harati, eSA mamApabhrAjaneti pratima mArgavati, tena mAtsyika eko dRSTaH vasAM pivana, balaM ca tasya jijJAsitaM jJAtvA poSitaH, punarapyaTTanaH AgataH, sa ca kila mallayuddhaM bhaviSyatIti anAgata eva svasmAt nagarAt AtmanaH pazyadanasya balIvarda bhRtvA anyAyAdhenAyAti, saMprAptaH sopArakaM, yuddhe parAjito mAtsyikamallena, gataH svakamAvAsaM cintayati - etasya vRddhistaruNasya mama hAniH, anyaM mArgayati mahaM, For Parent pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~391~ Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti : [181...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. suNeti suraThAe asthitti, eteNaM bharukacchaharaNIgAme dUrelakUviyAe karisato diTTho, ekeNaM hattheNaM halaM vAhei, asaMskRtA. ekkaNaM phalahIto uppADeti, taM daTTaNa Thito, pecchAmi tAva se AhAreti, ApalA mukkA, majA ya se bhattaM gahAya / AgayA, patthiyA, kUrassa ubhajiya ghaDato pecchati, jimito saNNAbhUmi gato, tattha parikkhai, sarva saMbaMhi, sa ceyaa-14|| // 19 // |liyaMmi vasahi tassa ghare maggati, dijaa| ito ya saMkahA ya, pucchai-kA jIvikA 1, teNa kahie bhaNati-ahaM aTTaNo tuma issaraM karemitti, tIse mahilAe kappAsamolaM dinnaM, sA ya uvaleddA, ujeNie gayA, teNavi vamaNavireyaNANi kayANi, posito NijuddhaM sikvAvito, puNaravi mahimAkAle teNeva vihiNA Agato, paDhamadivase dAphalahiyamalo, macchiyamaloci, juddhe eko ajito eko aparAjito, rAyAyi bIyadivase hohiiti atigato 1 zRNoti surASTrAyAmastIti, etena bhagukacchadharaNIpAme dUra kUpikAyAH karSako dRSTaH, ekena hastena halaM vAhayati, ekena karpAsAnutpAdaya-III ti, taM dRSTvA sthitaH, prekSe tAvadasyAhAramiti, balIvadauM muktI, bhAryA ca tasya bhaktaM gRhItvA''gatA, prasthitA, pharasma saMpUrNa(udbhidya) ghaTaM prekSate | jimitaH saMzAbhUmi gataH, tatra parIkSate, sarva saMvRtaM, savaikAlike vasati tasya gRhe mArgayati, dttaa| itazca saMkathA ca, pRcchati-kA jIvikA ! tena kathite bhaNati-bhahamanastvAmIzvaraM karomIti, tasyai mahilAyai karpAsamUlyaM dattaM, sA ca saMtuSTA, ujjayinyAM gatA (sA balIvadona | praguNamyojayinI gatA ), tenApi vamanavirecanAni kRtAni, poSito nibuddha zikSitaH, punarapi mahimakAle tenaiva vidhinA AgataH, prathamadivase karpAsa (phalahI) malo, mAtsyikamalo'pi, yuddhe eko'jitaH eko'parAjitaH, rAjA'pi dvitIyadivase bhaviSyatIti atigataH 2 harela. 3. hiavahI / 4 uballA sabachedA / ublddhaa| k%CX dIpa anukrama [116] - 92 // C % * * * pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~392 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [181...] * *** * prata sUtrAMka ||1|| * | imevi sae 2 Alae gayA, aTTaNeNa phalahiyamallo bhaNito-kahehi puttA ! jaMte dukkhAviyaM, teNa phahiya, makkhittA malito seeNaM puNaNNavIkato, macchiyassavi rANA saMmaddagA visajjiyA, bhaNai-ahaM tassa piuNo'pi Na vIhami, so ko parAo ?, bIyadivase samajuddhA, taIyadivase aMbappahAro NIsaho paisAhaM Thito macchito, aTTaNeNa|| bhaNito-phalahitti, teNa phalihaggaheNa kahito sIse kuMDikAgAheNa, sakArito gato ujeNiM / tattha ya vimukajujjhavAvAro acchati, so ya mahallottikAuM paribhUyae sayaNavamgeNaM, jahA-ayaM saMpayaM Na kassai kajassa khamotti, pacchA se so mANeNaM tesiM aNAucchAe kosaMbie Nayarie gato, tattha varasamettaM uvaregamatigato rasAyaNaM uvajIveti, so ? baliTTho jAto, juddhamahe pavatteti, rAyamalo piraMgaNo NAma, taM NihaNati, pacchA rAyA maNNuito-mama malo| 1 imAvapi svasmin svasmin Alaye gatau, aTTanena phalahimalo bhaNita:-kathaya putra ! yatte duHkhitaM, tena kathitaM, mrakSitvA marditaH sekena punarnavIkRtaH, mAtsyikAyApi rAjJA saMmaIkA visRSTAH, bhagati-ahaM tasya piturapi na vibhemi, sa ko varAkaH ?, dvitIya divase samayuddhau, tRtIyadivase prahArAtoM nissahaH vaizAsaM sthito mAtsyikaH, aTTanena bhaNita:-phalahiriti, tena pANipAdeNa kRSTaH zIrSe kuNDikAprAheNa, satkRto gata ujjayinI / tatra ca vimukta yuddhavyApArastiSThati, sa ca vRddha itikRtA paribhUyate khajanavargeNa, yathA'yaM sAmprataM na kasmaicit kAryAya kSama iti, pacAsa mAnena tAnanAchaca kauzAmnyAM nagaryA gataH, tatra varSamAtramupareka(niyApAratA )matigato rasAyanamupajIvati, sa| baliyo jAtaH, yuddhamahe pravartate, rAjamaho nirajano nAma, taM nihanti, pazcAd rAjA manyuvitto mama majha * dIpa *** anukrama [116] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~393 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |||| dIpa anukrama [116] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 193 // Jus Educator [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||1|| adhyayanaM [4], niryuktiH [181...] | AgaMtRRNA vihaNitoti Na pasaMsaI, rAyANe ya apasaMsaMte sado raMgo tuNDiko acchati, ito ya aTTaNeNa rAiNo jANaNa| NimittaM bhaNNati-'sAida vaNa ! sauNANaM sAhaha bho sauNigA sauNigANaM Nihato giraMgaNo aTTageNa NikkhittasattheNaM | // 1 // evaM bhaNiyamette rAiNA esa aTTaNottikAuM tuTTeNa pUjito, dabaM ca se pajjattiyaM AmaraNaMtiyaM diNNaM, sayaNavaggo ya se taM souM tassa sagAsamuvagato, pAyavaDaNamAIhiM pattiyAveuM davalobheNaM alliyAvito, pacchA so ciMtei-mamaM ete dabalobheNa achiyAveMti, puNo'vi mama paribhavissaMtitti, jarAparigato ahaM Na puNo sumahalleNAvi payatteNa sakissaM juvattaM kAuM, taM jAva'jjavi saceTTo tAva pacayAmitti saMpahAreuM paJcatito // evaM jaropanItasyATTanasyevAnyasyApi na trANaM- bandhubhiH pAlanaM jarAto vA rakSaNam, 'eva' mityevaM prakAraM pAThAntarataH - enaM vA- anantaroktamartha 'vijAnIhi' vizeSeNa vividhaM vA avabudhyasva tathaitacca vakSyamANaM jAnIhi yathA 'janAH' lokAH 'pramattAH pramAdaparAH, 1 Agantukena vihRta iti na prazaMsati, rAzi cAprazaMsati sarvo raGgastUSNIkastiSThati, itazcATTanena rAjJo jJApananimittaM bhaNyate-- kathaya vana ! zakunebhyaH kathayata bhoH zakunikAH ! zakunikAn / nihato niraJjano'TTanena nikSiptazastreNa 1 // evaM bhaNitamAtre rAjJA eSo'hana itikRtvA tuSTena pUjitaH, dravyaM ca tasmai paryAptamAmaraNAntikaM dattaM svajanavargaMdha tasya tat zrutvA tasya sakAzamupagataH pAdapatanAdibhiH pratyAyya dravyalobhenAzritaH, pazcAtsa cintayati mAmete dravyalobhenAzrayanti, punarapi mAM parAbhaviSyantIti, jarAparigato'haM na punaH sumahatA'pi prayatnena zakSyAmi yauvanaM kartu tadyAvadadyApi saceSTastAvatpravrajAmIti saMpradhArya pravajitaH / For Patenty asaMskRtA. ~394~ 4 // 193 // www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [181...] prata sUtrAMka ||1|| ubhayatra sUtratvAdekavacanaM, 'kam' artha prakramAt trANaM, nu iti vitarke, vividham-anekadhA hiMsA-hiMsanazIlAH,13 AryatvAdvA vIti-vizrabdhAn kheSu khepUtpattisthAneSvanAkulamavasthitAn jantUn hiMsantIti vihiMsAH, tathA ayatA:tattatpApasthAnebhyo'nuparatAH 'gahinti tti sUtratvAd gamiSyanti, grahISyanti vA-khIkariSyanti, kimuktaM bhavati?TU evametepramattAdivizeSaNAnvitA janAH svakRtairIdagbhiH karmabhirnarakAdikameva yAtanAsthAnaM gamiSyanti grahISyanti vA. dayadvaivaM nIyate-asaMskRtaM jIvitamiti mA pramAdIrityAdi (dau) guruNokta kadAcicchiSyo vadet-bahurayaM janaH pramattaH, tadvadahamapi bhaviSyAmItyAzaya gururAha-bhadra ! evaM jAnIhi janaH pramatto vihiMsro'yataH 'kannu'tti kAmapyavaktavyAM narakAdigatimasau gamiSyati grahISyati vA, ataH kiM tava vivekina evaMvidhajanavyavahArAzrayaNena ?, sUtratvAccaikatve'pi bahuvacanamiti sUtrArthaH // 1 // asaMskRtaM jIvitamityuktam , atastad vyAcikhyAsurAha niyuktikRt uttarakaraNeNa kayaM jaM kiMcI saMkhayaM tu nAyavaM / sesaM asaMkhayaM khalu asaMkhayassesa nijjuttI // 182 // MI vyAkhyA-mUlataH khahetubhya utpannasya punaruttarakAlaM vizeSAdhAnAtmaka karaNamuttarakaraNaM tena kRtaM-nirvartitaM, 'yatkiJcidi'tyavivakSitaghaTAdi, yattadornityamabhisambandhAt tat saMskRta, tuH avadhAraNe, sa caivaM yojyate-yaduttarakaraNakRtaM tadeva saMskRtaM jJAtavyaM, 'zeSam' ato'nyatsaMskArAnucitaM vidIrNamuktAphalopamamasaMskRtameva, khaluzabda| syaivakArArthatvAt , asaMskRtamityasya sUtrAvayavasya 'eSA' vakSyamANalakSaNA niyuktiH, bahuvaktavyatayA ca pratijJAnam , CARRIERRORSRAECE 25-355442 dIpa anukrama [116] inatandinrayom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~395 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [182] prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. athavA yathA''cArapaJcamAdhyayanasya 'AvantI'tyAdAnapadena nAma tathA asyApyasaMskRtamiti nAma, tatazcAsaMskRtanA-asaMskRtA. bRhadvRttiH mo'syaivAdhyayanasyaiSA nAmaniSpannanikSepaniyuktistatprastAva eva byAkhyAtavyeti gAthArthaH // 182 // samprati saMskRta-N pratiSedhAdasaMskRtaM vijJAyata iti saMskRtazabdasya nikSepo vAcyaH, tatra ca yadyapi samityupasargo'pyasti tathA'pi // 194 // [ dhAtvarthadyotakatyAttasya karaNasyaiva cAtra dhAtvarthAttadeva nikSemumAha niyuktikRt nAmaMThavaNArkaraNaM khitte kAle taheva bhAve ya / eso khalu karaNaMmI Nikkhevo chabiho hoi // 183 / / vyAkhyA-nAma sthApanA dravyaM kSetraM kAlaH 'tathaiveti tenaiva vasturUpatAlakSaNena prakAreNa 'bhAve ya'tti bhAvazca, eSa eva-anantaroktaH, khaluzabdasyaivakArArthatvAt 'karaNe' karaNaviSaye 'nikSepoM nyAsaH pavidho bhavati, kimukta bhavati ?-nAmakaraNAdibhedena nikSipyamANaM SaDvidhameva karaNaM bhavatIti gAthArthaH // 183 // tatra ca nAmakaraNaM karaNamiti nAmaiva nAno vA karaNaM nAmakaraNaM-priyaGkarazubhaGkarAyabhidhAnAdhAnaM, yadivA nAmataH karaNaM nAmakaraNaM, yatpUjyanAmApekSayA pUjAdividhAnaM, sthApanAkaraNam-akSanikSepAdi, yo vA yasya karaNasyAkAraH, tathA ca bhASyakRt Ti| | | "NAma NAmassa va NAmato ya karaNaMti NAmakaraNaMti / ThavaNAkaraNaM nAso karaNAgAro ya jo jassa // 1 // " dravyakaraNaM tu dravyameva kriyata iti karaNaM, kRtyalyuTo'pyanyatrApIti (kRtyalyuTo bahulam pA03-3-133) karmaNyapi 1 nAma nAmro vA nAmarAzca karaNamiti nAmakaraNamiti / sthApanAkaraNaM nyAsaH karaNAkAraNa yo yathA // 1 // dIpa anukrama [116] CSC JAMERatinintamational vpUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~396 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [116] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||1|| adhyayanaM [4], niryuktiH [183] lyuTo darzanAt, bhAvasAdhanapakSe tu dravyeNa dravyasya dravye vA yathAsambhavaM kriyAtmakaM karaNaM, tathA cAha -" "taM teNaM tassa taMmi va saMbhavato u kiriyA mayA karaNaM / davassa va dadveNa va dabaMmi va dakaraNaMti // 1 // " tacAgamanoAgamabhedato dvidhA, tatrAgamato jJAtA tatra cAnupayukto, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAttridhA, tatra jJazarIra bhavya zarIradravyakaraNe pratIte evetyanAdRtya tadvyatiriktamAha |davakaraNaM tu duvihaM sannAkaraNaM ca noya sannAe / kaDakaraNamaTukaraNaM velUkaraNaM ca sannAe // 184 // vyAkhyA- dravyakaraNaM, tuzabdo noAgamata idamiti vizeSadyotakaH, 'dvividhaM dviprakAraM saMjJAkaraNaM ca 'No ya saNNAe'ti karaNamiti prakramAt cazabdo bhinnakramaH, tatazca nosaMjJAkaraNaM ca / tatra saMjJAkaraNamAha' kaTakaraNaM kaTanirvarttakaM citrAkAramayomayaM pAilagAdi, 'arthakaraNam' arthAbhinirvarttaka madhikaraNyAdi yena drammAdi niSpAdyate, arthArtha vA karaNamarthakaraNaM yatra rAjJo'rthAzvintyante, artha eva vA taistairupAyaiH kriyata ityarthakaraNaM, belukaraNaM ca rutapUNikAnirvarttakaM citrAkAramayaM veNuzalAkAdi, 'saMjJAyAM' saMjJAkaraNe, Aha-- nAmakaraNasaMjJAkaraNayoH kaH prativizeSo ?, na hi nAmasaMjJAzabdayorarthAntaraviSayatvamutpazyAmaH, ucyate, iha nAmakaraNaM karaNamityabhidhAnamAtraM, saMjJAkaraNaM tu yatrAnvartho'sti, saMjJAkaraNeSu hi kaTakaraNAdiSu kriyate'neneti karaNami1 tacena tasya tasminvA saMbhavatastu kriyA matA karaNam / dravyasya vA dravyeNa vA dravye vA dravyakaraNamiti // 1 // uttaration For at Use Only www pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~397~ Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [116] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM niryuktiH+vRttiH) mUlaM [ - ] / gAthA ||1|| niryuktiH [184] adhyayanaM [4], uttarAdhya. 5 yanugato'rthaH pratIyate, dravyarUpANi caitAni, karaNamitirUDhyA tu saMjJAkaraNAnyucyante, Aha ca bhASyakRt - "sannA nAmaMti maI taNNo NAmaM jamahihANaM // jaM vA tayatthaviyale kIrati davaM tu davaNapariNAmaM / pelukaraNAdi bRhadvatti: na hi taM tayatthasunnaM Na vA saho // 1 // ja Na tadatyavihINaM to kiM dabakaraNaM 1. jato teNaM / dakSaM kIrati sannAkaraNaMti ya karaNarUDhIo // 2 // " nosaMjJAkaraNaM tu yatkaraNamapi sanna tat saMjJayA rUDhaM, uktaM hi-posannAkaraNaM puNa |davassArUDha karaNasannaMpI" ti gAthArthaH // 184 // etadeva bhedato'bhidhAtumAha // 195 // nosannA karaNaM puNa paogasA vIsasA ya boddhavaM / sAIamaNAIaM duvihaM puNa vissasAkaraNaM // 185 // vyAkhyA - nosaMjJAkaraNaM punaH 'paogasA vIsasA yati sUtratvAt prayogato vizrasAtazca boddhavyaM tatra prayogaHjIvavyApAraH taddhetukaM karaNaM prayogakaraNaM, uktaM ca- "hoI paogo jIvavAvAro teNa jaM viNimmANaM / sajjIvamajIvaM vA paogakaraNaM tayaM bahuhA // 1 // " etadviparItaM tu vizrasAkaraNaM, tatra pazcAduktamapyalpavaktavyamiti vizrasAkaraNa 1 saMjJA nAmeti matistanno nAma yadabhidhAnam / / yadvA tadarthavikale kriyate dravyaM tu dravaNapariNAmam / beNukaraNAdi naiva tat tadarthazUnyaM na vA zabdaH // 1 // yadi na tadarthavihInaM tadA kiM dravyakaraNaM 1 yatastena / dravyaM kriyate saMjJAkaraNamiti ca karaNarUDhitaH // 2 // 2 nosaMjJAkaraNaM punardravyasyArUDhakaraNasaMjJamapi / 3 bhavati prayogo jIvavyApAraH tena yadvinirmANam / sajIvamajIvaM yA prayogakaraNaM takat bahudhA / / 1 / / aurat namation For P asaMskRtA. ~398~ 4 // 195 // www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [43], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [116] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||1|| adhyayanaM [4], niryuktiH [186] mAha-sahAdinA varttate sAdikaM tato'nyattvanAdikamiti bhedato dvividhaM punariti mUlabhedApekSayA, vizrasAkaraNamuktarUpamiti gAthArthaH // 185 // tatrAnAdikaM vaktumAha- dhammAdhammAgAsA evaM tivihaM bhave aNAIyaM / cakkhuacakkhupphAse eyaM duvihaM tu sAIyaM // 186 // vyAkhyA - dharmAdharmAkAzAnAmanyo'nya saMvalanena sadA'vasthAnamanAdikaraNaM, na hi tatkadAcinnAsInnAsti na bhaviSyati vA, uktaM hi "dhammAdhammaNahANaM aNAisaMhAyaNAkaraNa" na ca karaNamanAdi ca viruddhamiti vAcyaM yato'trAnyo'nyasamAdhAnaM karaNamabhipretaM, na tvanyo'nyanirvatrttanam Aha ca- "anno'nnasamAhANaM jamihaM karaNaM Na vittI", iha ca dharmAdharmAkAzAnAM karaNamiti vaktavye kathaJcitkriyAkriyAvatorabhedadarzanArthamanukUlita kriyatvakhyApanArtha vA dharmAdharmAkAzAH karaNamityuktam, 'etad' anantaroktaM 'trividhaM triprakAraM 'bhavet' syAt anAdikaM, karaNamiti prakramaH itthamanAdikaM pazcAnnirdiSTamapi pazcAnupUrvyapi vyAkhyAGgamiti khyApanAya ukta, samprati tu sAdikamAha- 'cakkhumacakkhupphAse' tti sparzazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tatazcakSuSA spRzyate-gRdyamANatayA yujyata iti cakSuHsparza-sthUlapari gatimatpudgaladravyam ato'nyadacakSuHsparzam, 'eyaM duvihaM tuti etadvividhameva, tuzabdasyaivakArArthatvAt sAdikamiti gAthArthaH || 186 / / idameva dvitayaM vyaktIkartumAha 1 dharmAdharmenamasAmanAdisaMghAtanAkaraNam / 2 anyo'nya samAdhAnaM yadiha (tat) karaNaM na nirvRttiH // Education intimation For Parts Only by org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ], mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~399~ Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [187] bRhadvRttiH 5 prata sUtrAMka ||1|| mA uttarAdhyA khaMdhesu a dupaesAipasu abbhesu abbhrukkhesuN| NipphaNNagANi davANi jANi taMvIsasAkaraNaM // 187 // asaMskRtA 8. byAkhyA- skandheSu ca' paramANusaJcayAtmakeSu dvipradezAdikeSu AdizabdAttripradezAdiparigrahaH, paramANapazcA dinenaivopalakSitAH, 'abhreSu' pratItepu 'abhravRkSeSu' tadvizeSeSveva vRkSAkAreSu, upalakSaNaM caitadindradhanurAdInAM, tathA ca // 19 // sampradAyA-cakkhupphAsiyaM jaM cakkhusA dIsai, taM puNa abhA anbharukkhA evmaaii'| zyate ca 'ammesu bijamA dIsutti, tatra ca yadi vidyutpratItaiva gRhyate tadA tasyAH sajIvatvAttaccharIrasya caudArikazarIrakaraNAkhyaprayogakara-2 NatvaprasaktiH, atha vidyotanta iti vidyunti tAni AdiryeSAM tAni vidyudAdInyabhrANi teSvityabhravizeSaNatayA vyAkhyAyate, AdizabdAca dhUmrAdiparigraha iti, tadA noktadoSaH, paramaprAtItika, sAmAyikaniyuktau cAbhrAdInyeva vizrasAkaraNamuktaM, tadyathA-"cakkhusamacakkhusaMpi ya sAdiyaM rUvivIsasAkaraNaM / abhANuppamitINaM bahuhA saMghAyabheyakayaM ||1||"ti, neha tattvanizcayaH, teSu dvipradezAdiSvabhrAdiSu vA kimityAha-niSpannAnyeva niSpannakAni, jIvavyApAra vinaiva bhedasaGghAtAbhyAM labdhasattAkAni dravyANi tadvizrasAkaraNaM sAdi, cAkSuSamacAkSuSaM veti prakramaH, dvipradezAdikaraNAni hi sadAtA bhedAt sakhAtabhedAbhyAM ca vinA'pi jIvaprayogaM niSpadyante. niSpannAnyapi ca na cakSapA // 196 // | 1 cakSuHsparza yacakSuSA dRzyate, tatpunarabhrANi abhravRkSA evmaadyaaH|2 cAkSuSamacAkSuSamapi ca sAdikaM rupivitrasAkaraNam / abhrANuprabhRtInAM bahudhA saMghAtabhedakRtam // 1 // %% % dIpa % anukrama [116] %%252-5* JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~400 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [187] % prata sUtrAMka ||1|| vIkSyante ityacAkSuSaM vizrasAkaraNam , abhrAdikaraNAni tu khayaM niSpadyante cakSuSA ca vIkSyanta iti cAkSuSaM vizrasAkaraNam , atra ca pazcAduddiSTasyApi yadacAkSuSasva prathamamabhidhAnaM tatprAgvatpazcAnupUryeti gAthArthaH // 187 // samprati prayogakaraNamAha-. duvihaM paogakaraNaM jIvetara mUla uttaraM jIve / mUle paMcasarIrA tisu aMgovaMgaNAmaM ca // 188 // vyAkhyA-dvividhaM' dvibheda-prayogakaraNaM 'jIvatti' jIvaprayogakaraNam 'iyare'tti ajIvaprayogakaraNaM, tatra jIvanaupayogalakSaNena yadIdArikAdizarIramabhinirvayete tajIvaprayogakaraNaM, taba dvidhA-mUlakaraNamuttarakaraNaM ca, tatra 'mUla' iti mUlakaraNe vicAryamANe 'paJca' iti paJcasaGkhyAvacchinnAni vizIyante-utpattisamayataHprabhRti pudgalavicaTanAdvinazya-18 6ntIti zarIrANi-audArikavaikriyAhArakataijasakArmaNAni, iha ca viSayaviSayiNorabhedopacAreNa karaNaviSayatvAccharI-|| rANyapi karaNamuktaM, mUlatvaM cottarottarAvayavabyaktyapekSayA, tatazca yadavayayavibhAgavirahitamaudArikaeNzarIrANAM prathamama-|| |bhinirvartanaM tat mUlakaraNaM, 'tima aMgovaMgaNAmaM ceti, cazabdaH prakRtamanukarSati, taceha prakramAduttarakaraNamevAnukRSyate, tatazca trighu-audArikavaikriyAhAreSu taijasakArmaNayostadasambhavAdazopAGganAmaivottarakaraNamiti sambandhaH, atra cAgopAGganAmazabdenAGgopAGganAmakarmanivartitAnyaGgopAGgAni gRhyante, kArya kAraNopacArAt, Aha ca bhASyakRt-"sajIvaM 1 sajIvaM mUlottarakaraNaM mUlakaraNaM yadAdau / paJcAnA dehAnAmuttaramAvitrikasyaiva // 1 // dIpa ER-058 anukrama [116] binataram.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~401 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [189-190] lA uttarAdhya. bRhadRttiH A prata // 197 // sUtrAMka 6-645 ||1|| mUluttarakaraNaM mUlakaraNaM jamAdIe / paMcaNhaM dehANaM uttaramAdItiyasseva // 1 // " iti gAthArthaH // 188 // kAni asaMskRtA. punastAnyajJAnItyAha sIsamuroyarapiTTI do bAhU a huMti UrU a| ee aTuMgA khalu aMgovaMgAi~ sesAi~ // 189 // hu~ti uvaMgA kaNNA nAsa'cchI jaMgha hattha pAyA yA aMgovaMgA aMgulinahakesAmaMsu emAi // 190 // vyAkhyA-tatrAdyA prAgvat , navaram aGgopAGgAni upalakSaNatvAdupAGgAni ca zeSANi, tAni vakSyanta iti zeSaH, tatropAGgAni kau~ nAse akSiNI jake hastau pAdau ca, aGgopAGgAni aGgulayo nakhAH kezAH smazru 'evamAdIni' evaM-18 prakArANyuttarakaraNaM, vRddhAstvaGgAnyapi mUlakaraNamiti manyante, ApekSikatvAca mUlottaratvayorubhayathA'pyavirodha iti / gAthAdvayArthaH // 189-190 // idamevAnyathA''hatesiM uttarakaraNaM boddhavaM kaNNakhaMdhamAIyaM / iMdiyakaraNA tANi ya uvadhAyavisohio huMti // 191 // vyAkhyA-'teSAm ' AdyAnAM trayANAM zarIrANAmuttarakaraNaM 'boddhavyam' avagantavyaM, 'kaNNakhaMdhamAdIya'ti / tatraudArikasya karNayodhyApAdanaM skandhasya ca mardanAdinA dRDhIkaraNam , AdizabdAddantarAgAdikaraNaparigrahaH, evaM vaikriyasthApi, AhArakakha tu nAstyeva, gamanAdinA vA tasyApyuttarakaraNamiti prAcaM / tathA indriyANAM-cakSurAdInAM dIpa anukrama [116] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~402 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [191] prata sUtrAMka ||1|| karaNAni-avasthAntarApAdanAni indriyakaraNAni, tAni ca 'upaghAtavizuddhitaH' upaghAtAt vizuddheva bhavanti, tatropaghAtAdviSAdyabhyavahArato'ndhavadhiratAcApAdanAni vizuddhitaca brAhmIsamIrAanAdinA spaSTatAdyApAdanAnya-II ttarakaraNaM bhavati, paThyate ca-iMdiyakaraNaM ca taha'tti atra caikavacanAntatayA sarva vyAkhyeyamiti gAthArthaH // 191 // athavA'nyathA karaNamucyatesaMghAyaNaparisADaNaubhayaM tisu. dosu nasthi sNghaao| kAlaMtarAi tiNhaM jaheva suttami nividraM // 19 // vyAkhyA-'saMghAyaNe ti saMhanyamAnAnAM-saMyujyamAnAnAmaudArikAdipudgalAnAM taijasakArmaNapudgalaiH saha yadApAtmanastattatpudgalagrahaNAtmikAsu tadanukUlakriyAsu vattenAtmakaM prayojakatvaM sA saGghAtanA, tathA pari:-samantAcchaTatA-4 pRthagbhavatAmaudArikAdipudgalAnAM yadAtmanastAnprati tatcaccharIravimokSAtmakaM prayojakabhavanaM sA parizATanA, ubhAvabhihitAyavayavAvasyeti ubhayaM-saGghAtanAparizATanAkaraNaM / kimidaM trayamapi paJcakhapyaudArikAdiSu athAnyathetyAhatriSvAdhepu, kimuktaM bhavati ?-audArikavaikriyAhArakepu, 'dvayoH' taijasakArmaNayoH, kimityAha-'nAsti' na vidyate, da ko'sau ?-saGghAtaH, tadabhAvAca saGghAtanApi nAstIti bhAvaH, sA hi prathamata utpadyamAnasya jIvasya tailabhRtatasatApikApra kSiptApUpavat tailasarazAnaudArikAdipudgalAnAdadAnasyaivaudArikAdiSvapi varNyate na ca taijasakArmaNayoH prathamata upAdAnasambhavaH, anAdisaMhatimatvAttayoH, parizATanA tu zailezIcaramasamaye, pratisamayaM sacAtanAparizATanobhayaM ca sambha dIpa S anukrama [116] Palanmiorary om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4030 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [192] prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. vatseva, kAlAntarAdi trayANAmityasyAyamarthaH-trayANAM sahAtanAparizATanobhayeSAM kAla:-kiyatkAla sakhAtanA pari- asaMskRtA. zATanobhayaM cetyevamAtmakaH antaraM ca savAtanAyAH sakRdabAsau punaH kiyatA kAlenAvAsirevaMrUpam , evaM parizATanAyA bRhadvRttiH ubhayasya ca, AdizabdAta sAditvAnAditve ca. kimityAha-'yathaiveti yenaiva prakAreNa 'sUtre' sAmAyikAdhyayane // 19 // nirdiSTA' iti ApatvAt nirdiSTa pratipAditamiti gAthArthaH // 192 // etacAtidiSTamapi niyuktikRtA vineyA nugrahArthaM sampradAyata ucyate, sa cAyameyoNi tinnivi karaNANi kAlato maggijaMti-tatthorAliyasaMghAyakaraNaM egasamaiyaM, jaM paDhamasamaovavannagassa, jahA telle ogAhimato chUDho tappaDhamayAe Aiyati, evaM jIvo'vi ubavajaMto paDhame samaye geNhati orAliyasarItapAoggAI dabAI, na puNa muMcati kiMciyi, parisADaNAvi samao, maraNakAlasamae egaMtato muMcati na giNhati, majjhimakAle kiMci geNhaDa kiMci muMcati, jahaNaNeNaM khuDAgaM bhavaggahaNaM tisamaUNaM, ukoseNaM tinni paliovabhAI | 1 etAni zrINyapi karaNAni kAlato mRgyante-tatraudArikasaMghAtakaraNamekasAmayikaM, yatprathamasamayotpannasya, yathA saile'vagAhakaH kSiptasta- // 19 // hai prathamatayA''datte, evaM jIvo'pi utpadyamAnaH prathame samaye gRhNAti audArikazarIraprAyogyANi dravyANi, na punarmuzcati kiJcidapi / parizATanA'pi samayaH(m), maraNakAlasamaye ekAntato muJcati na gRhAti, madhyakAle kiJcidhAti kizcinmuJcati, jaghanyena kSuhakabhavagraNaM trisamayonam , utkRSTena trINi palyopamAni dIpa anukrama [116] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~404 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [192] prata sUtrAMka ||1|| samaUNANi,-do viggahami samayA samao saMghAyaNAya tehUrNa / khuDDAgabhavaggahaNaM sacajahanno ThitIkAlo // 1 // ukoso samaUNo jo so sNghynnaasmyhiinno| kiha Na dusamayavihINo sADaNasamae vihINaMmi ! // 2 // bhaNNati / jAbhavacarimaMmivi samae saMghAyasADaNA ceva / parabhavapaDhame sADaNamato tadUNo Na kAlotti // 3 // jai purapaDhame sADora Nibiggahato ya taMmi sNghaato| NaNu sancasADasaMghAyaNAto samae viruddhAto // 4 // AcArya Aha-jamhA vigacchamANaM vigayaM uppajamANamuppannaM / to parabhavAdisamae mokkhAdANANa Na viroho // 5 // cutisamae Nehabhavo ihadehavimokkhato jhaatiito| jada parabhavoviNa tarhi to so ko hou saMsArI ||6||nnnnu jaha viggahakAle 2 dehAbhAve'pi parabhavaggahaNaM / taha dehAbhAmivi hojehabhavo'pi ko doso ? // 7 // ciya viggahakAlo 1 samayonAni-dvau viprahe samayau samayaH saMghAtanAyAH tairUnam / kSullakabhavagrahaNaM sarvajaghanyaH sthitikAlaH // 1 // utkRSTaH samayonaH yaH sa saMghAtanAsamayahInaH / kathaM na dvisamayavihInaH zATanasamaye vihIne // 2 // bhaNyate bhavacarame'pi samaye saMghAtazATane eva / parabhavaprathame zATanamatastavUno na kAla iti // 3 // yadi parabhavaprathame zATo nirSimahattazca tasmin saMghAtaH / nanu sarvazATasaMghAtane samaye viruddhe // 4 // yasmAdvigacchadvigatamutpadyamAnamutpannam / sataH parabhavAdisamaye mokSAdAnayone virodhaH // 5 // cyutisamaye nehabhava |ihadehavimokSato yathA'tItaH / yadi parabhavo'pi na tatra tataH sa ko bhavatu saMsArI // 6 // nanu yathA vigrahakAle dehAbhAve'pi parabhavagrahaNam / tathA dehAbhAve'pi bhavedihabhavo'pi ko doSaH // 7 // yata eva vigrahakAla: dIpa anukrama [116] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~405 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [192] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya dehAbhAve'vi to parabhavo so / cutisamae uNa deho na viggaho jai sa ko hou // 8 // idANi aMtaraM- asaMskRtA. saMghAyaMtarakAlo jahaNNayaM khuDyaM tisamaUNaM / do viggaiMmi samayA taiyo saMghAyaNAsamao // 9 // tehUrNa khuDabhava hai| pariu parabhavamaviggaheNaM vA / gaMtUNa paDhamasamae saMghAyayato sa viNNeo // 10 // idANi saMghAyaparisArDataraM-uma-12I // 19 // sayaMtaraM jahaNaM samao NibiggaheNa saMghAe / paramaM satisamayAtiM tettIsaM udhinnaamaaii||11|| aNubhaviuM devA disu tettIsamihAgayassa ttiyNmi| samae saMghAyayato duvihaM sADataraM vocchaM // 12 // khuDa(DA)gabhavaggahaNaM jahaNNamu kosayaM ca tettIsaM / taM sAgarovamAI saMpuNNA puSakoDI y||13|| Aha-iha kSullakamavagrahaNaM pUrNamaudArikasaveMzA-1 TiyorjaghanyamantaramuktaM, taba 'parabhavapaDhame sADo' iti vacanAtsamayonameva prApnotIti kathaM na virodhaH 1, ucyate, nizcayanayamatamidaM 'parabhavapaDhame sADoMti, sa zuttaraparyAyotpAdameva pUrvasya vinAzamevAha vigacchadeva ca vigatamutpa 1 dehAbhAve'pi tataH parabhavaH saH / cyutisamaye tu na deho na vigraho yadi sa ko bhavatu // 8 // idAnImantara-saMghAtAntarakAlo bAjadhanyaM zulkastrisamayonaH / dvau vimahe samayau tRtIyaH saMghAtanAsamayaH // 9 // tairUnaM zrutakabhavaM dhRtvA parabhavamavipraheNa vA / gatyA // 199 // prathamasamaye saMghAtayataH sa visheyH||10|| idAnI saMghAtaparizATAntaram-ubhayAntara jaghanya samayo nirvigraheNa saMdhAte / paramaM satrisamayAstrayastriMzadudhayaH // 11 // anubhUya devAdiSu trayastriMzatamihAgatasya tRtIye / samaye saMghAtayato dvividhaM zATAntaraM vakSye // 12 // MIkSulakabhavagrahaNaM jaghanyamutkRSTaM ca trayaviMzat / tat sAgaropamANi saMpUrNAni pUrvakoTI ca // 13 // dIpa anukrama [116] JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~406 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [116] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [4], mUlaM [--] / gAthA ||1|| niryukti: [192] dyamAnameva cotpannaM yata uktam- "jamhA vigacchamANaM vigaya" mityAdi, tathA cAsya ya evottarabhavotpAdaH sa eva pUrvabhavaparityAgaH, evaM ca yadevottarabhavadArikapudgalAnAM saGghAtastadaiva pUrvabhavaudArikapudgalAnAM zATa iti parabhavaprathamasamaya evaitadabhiprAyeNa zATaH, vyavahAranayamatena tvanya evottarasyotpAdaH anya eva ca pUrvasya vinAzo, vinaSTasyaiva ca vinaSTatA utpannasyaiva cotpannatA, tato na ya evottarabhavotpAdaH sa eva pUrvabhavaparityAgaH, evaM cAnyadevottarabhavaudArikapudgalAnAM saGghAto'nyadaiva ca pUrvabhavadArikapudgalAnAM zATaH, tato nAsya parabhavaprathamasamaya eva saGghAtazATI, kintu pUrvabhavAntyasamaya eva zATaH uttarabhavAdyasamaya eva saGghAtaH, tathA ca nizcayavyavahAranayAtmakatvAjinamatasya yadA'sau kSulakabhava utpadyate tadA vyavahAranayasyAzrayaNAtpUrvabhavAntyasamaya eva zATo vivakSyate, yadA tu tata | udvarttate tadA nizcayanayAGgIkaraNAtparabhavaprathamasamaya evotpAda iti paripUrNameva lakabhavagrahaNamaudArikasarvazATayorjaghanyamantaramiti na kazcidvirodhaH / IdANiM viuciyassa - veuciya saMghAto samato so puNa viuvaNAdIto / orAliyANa ahavA devAdINAigahaNaMmi // 1 // ukoso samayadugaM jo samaya viubiuM mato vitie / samae suresu 1 idAnIM vaikriyasya vaikriyasaMghAtaH samayaH sa punarvikurvaNAdeH / audArikANAmathavA devAdInAmAdigrahaNe // 1 // utkRSTaH samayadvikaM yaH samayaM vikurvya mRto dvitIye / samaye sureSu Education intentional Forest Use Only www.incibrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~407~ Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [192] prata uttarAdhya. bRhadvRttiH // 20 // sUtrAMka ||1|| vacaMda Niviggahao ya jaMtassa // 2 // ubhayaggahaNaM samato so puNa dusamayaviubiyamayassa / paramatarAI saMghAya-IX asaMskRtA. samayahINAI tettIsaM // 3 // veuciyasarIraparisADaNakAlo'vi samayato ceva // idANiM aMtaraM-veuSiyasarIrasaMghAyaMtaraM jahaNNaNaM egaM samayaM, so'pi ya paDhamasamae viubviya mayassa viggaheNaM taie samae beuviesu devesu saMghAyaMtassa bhavati, ahavA tatiyasamae viudhiya mayassa aviggaheNaM devesu saMghAyaMtassa, saMghAyaparisADaMtaraM jahaNNeNaM samaya eva, so puNo'cira viuviya mayassa aviggaheNaM saMghAyaMtassa bhavati / sADassa aMtaraM-jahanneNaM aMtomuhutaM / / |tiNDaSi etersi ukoseNaM arNataM kaalN-vnnssikaalo| idANiM AhArayassa-AhAre saMghAo parisADo ya samayaM 4 samo hoi / ubhayaM jahaNNamukkosayaM ca aMtomuhuttaM tu // 1 // baMdhaNasADubhayANaM jahannamaMtomuhuttamaMtaraNaM / uko| jati nirviprahattazca gachataH / / 2 / / ubhayagrahaNa samayaH sa punadvauM samayau vikuSyaM mRtasya / paramatarANi saMghAtasamayahInAni | prayastriMzat // 3 // vaiphiyazarIraparizATanakAlo'pi samaya eva / idAnImantaraM-kriyazarIrasaMghAtAntaraM jadhanyenaika: samayA, so'pi ca prathamasamaye bikuca' mRtasya vipraheNa tRtIye samaye vaikriyeSu deveSu saMghAtayato bhavati, athavA tRtIyasamaye vikuLa mRtasyAvipraheNa deveSu / saMghAtayataH saMghAtaparizAdAntaraM jaghanyena samaya eva, sa punaraciraM vikuLa mRtasya avipaheNa saMghAtayato bhavati / zATasthAntaraM-jaghanye nAntarmuhUrta / trayANAmapyeteSAmutkRSTenAnantaH kAlo-vanaspatikAlaH / idAnImAhArakapa-AhArake saMghAtaH parizATana samayaH samo bhavati / 4) ubhayaM japanyamutkaSTa cAntarmuhUrtameva // 1 // bandhanazATobhayAnAM jaghanyamantarmuhUrtamantaram / utkR dIpa anukrama [116] // 20 // wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~408 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [193-194] prata sUtrAMka ||1|| seNamavaha poggalapariyaTTa desUrNa // 2 // teyAkammANaM puNa saMtANANAdito Na saMghAto / bhavANa hoja sADo selesIcarimasamayaMmi // 3 // gataM jIvamUlaprayogakaraNam , uttaraprayogakaraNamAha| itto uttarakaraNaM sarIrakaraNaM pognissphnnN| taM bheyA'NegavihaM cauvihamiNaM samAseNaM // 193 // saMghAyaNA ya parisADaNA ya mIse taheva pddiseho| paDasaMkhasagaDathUNA uDhatiricchANa karaNaM ca // 19 // 3 ___ vyAkhyA-'ita' iti mUlaprayogakaraNAdanantaram 'uttarakaraNa miti uttaraprayogakaraNam , ucyate iti gamyate, tatkataradityAha-zarIraM ca tatkaraNaM ca tAM tAM kriyAM prati sAdhakatamatvena zarIrakaraNaM tasya prayogaH-vIryAntarAyakSayopazamajajIvavIryajanito vyApAra tena niSpannaM zarIrakaraNaprayoganiSpannam , ata eva zarIraniSpattyapekSayA-112 'syottaratvamiti bhAvanIyaM, 'tat' ityuttarakaraNaM 'bhedAt' iti bhedamAzritya 'anekavidham' anekaprakAram , idamatra tAtparyam-saMsAriNAM kAryANi visadRzarUpANi bahUni dRSTAni, atasatsAdhanairapi karaNairvahubhireva bhavitavyaM, nApAH pudgalaparAvatoM dezonaH // 2 // taijasakArmaNayoH punaH saMtAnAnAvitoM na saMghAtaH / bhavyAnAM bhavet zATaH zailezIcaramasamaye // 3 // kA ubhayaM anAdiNihaNaM saMtaM bhavvANa hoja kesiMthi / antaramanAdibhAvAJcantavijogavo na yasi // 4 // ] ubhayamanAdinidhanaM sAntaM bhavyAna | bhavetkeSAzcit / antaramanAdibhAvAdatyantAciyogato naivAnayoH // 4 // XXRXXXKARMA dIpa anukrama [116] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~409 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [193-194] // 20 // prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. 4na ca tAni vistarato vaktuM zakyAni ata Aha-'caturvidha' catUrUpam , 'idam' ityuttarakaraNaM, samAsena, ucyata asaMskRtA. hAni iti zeSaH, tadevAha-saGghAtanA ca' saMghAtanAkaraNaM 'parizATanA ca' parizATanAkaraNaM 'misse'tti mizraM saGghAtanApa-4 pArizATanAkaraNaM tathaiva 'pratiSedhaH' iti saGghAtanAparizATanAzUnyam , amISAM codAharaNAni darzayannAha-paTe sahA-|| tanaiva tantusaGghAtaniSpannatvAttasya, zaGkha parizATanaiva parizAdhyamAnatvAdevAkha, zakaTe ubhayaM yatastatra kiJcitsavAtsate kIlikAdi kizcica parizATyate'dhikatvagAdi, sthUNAnAmubhayAbhAvaH, tathA ca 'uhatiricchANaM'ti bhAvapradhAnatvA-18 sadasyordhvatiyaktvayoH karaNaM, cazabdAntramanonnamanAdi ca tatrottarakaraNaM ca, na tu sAtanAparizATanA ca, Aha idamapyajIvAnAM kriyata ityajIvakaraNameva, tatkathamastha jIvakaraNatvenopanyAsaH 1, ucyate, jIvena kriyata iti viva-11 kSayA jIvakaraNatvenedamuktamityadoSa iti gAthArthaH // 193-194 // ajIvaprayogakaraNamAha* ajiyappaogakaraNaM dave vaNNAiyANa paMcaNhaM / cittakara(NaM)kusubhAIsu vibhAsA u sesANaM // 195 // vyAkhyA-asyAkSarArthaH sugamaH // 197 // bhAvArthastvayaM- NijIvANaM kIrai jIvappaogao taM tara |vaSaNAdi rUbakammAdi vAvi tadajIvakaraNanti // 1 // uktaM dravyakaraNaM, kSetrakaraNamAha // 20 // Na viNA AgAseNaM kIrai jaM kiMci khittamAgAsaM / vaMjaNapariAvannaM ucchukaraNamAiaMbahuhA // 196 // 1 yadyanirjIvAnAM kriyate jIvaprayogatastattat / varNAdi rUpakarmAdi vA'pi tadajIvakaraNamiti // 1 // dIpa anukrama [116] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43) mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra niyukti-gAthA 195 vyAkhyA madhye yat ||197|| mudritaM tat mudraNadoSaH, atra ||195|| eva vartate ~410~ Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [196] prata sUtrAMka ||1|| vyAkhyA-Aha-nityatvAtkSetrasya karaNaM na saMgacchate tatkathaM kSetrakaraNasambhavaH', ucyate, na binA''kAzena 'kriyate' nirvaya'te 'yadi ti yasmAt 'kiJcidapi' alpamapi dhaNukaskandhAdi, atastatvAdhAnyAd drvykrnnmpi| kSetrakaraNamucyate ityupaskAraH, nanu yadyAkAzena vinA na kiJcit kriyate tadA''kAzakaraNataiyAstu kathaM kSetrakarajANatA ?, ucyate, 'kSetram' iti kSetrazabdavAcyamAkAzaM, tathA ca paryAyazabdatvAdanayoritthamabhidhAnamaduSTameveti bhAvaH, taca vyaanaM-zabdastasya paryAyaH-anyathA ca bhavanaM vyaJjanaparyAyaH tamApanna-prApta vyaJjanaparyAyApannam , 'ucchukaraNadAmAiya'ti prakramAnmakArasya cAgamikatvAdikSukSetrakaraNAdikaM 'bahudhA' bahuprakAram , ekatve'pi kSetrapekSukSetrakaraNAdirUpeNAmilApasya bahuprakAratvAt , tathA ca sampradAyaH-paMjaNapariyAvanaM NAma jaM khettaMti abhilappati taMjahAucyakhetakaraNaM sAlikhettakaraNaM tilakhittakaraNaM evamAdi' athavA yasmin kSetre karaNaM kriyate vayete vA tat kSetrakaraNa-10 miti gAthArthaH // 196 // idAnIM kAlakaraNamAhakAlo jo jAvaio jaM kIrai jaMmi jami kAlaMmi / oheNa nAmao puNa havaMti ikArasakkaraNA // 197 // vyAkhyA-kAlo 'yaH' samayAdivatparimANaH yatkaraNaniSpattAvapekSAkAraNatvena vyApriyate, kimuktaM bhavati?4 yasya bhojanAdevitA ghaTikAdvayAdinA kAlena niSpattistasya sa eva kAlaH karaNaM, tasyaiva tatra sAdhakatamatvena | 1 vyaJcanaparyAyApannaM nAma yatkSetramityamilapyate, tadyathA-ikSukSetrakaraNaM zAlikSetrakaraNaM tilakSetrakaraNamevamAdi / dIpa anukrama [116] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~411 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [197] prata sUtrAMka ||1|| ucarAdhya 13/vivakSitatvAt , yadi vA yatkaraNaM 'kriyate' niSpAdyate yasmin yasmin kAle tasya sa eva kAlaH karaNaM kAlakaraNam , asaMskRtA. di atrAdhikaraNasAdhanatvena vivakSitatvAtkaraNazabdasya, 'oghene ti nAmAdivizeSAnapekSametatkAlakaraNaM, tathA ca vRddhAHbRhadvRttiH 'kAlakaraNaM jaM jAvatieNa kAleNa kIrati, jaMmi vA kAlaMmitti, ihApi kAlasyAkRtrimatvena krnnaasmbhvaadity||202|| mupanyAsaH, nAmataH punarbhavantyekAdaza 'karaNAni' kAlavizeSarUpANi caturyAmapramANAni, karaNatvaM caiSAM tattakriyA sAdhakatamatvAditi gAthArthaH // 197 // kAni punastAnItyAhabavaM ca bAlavaM ceva, kolavaM thIviloaNaM / garAi vaNiyaM ceva, viTThI havai sattamI // 198 // sauNi cauppayaM nAgaM, kiMsugghaM karaNaM thaa| ee cattAri dhuvA, sesA karaNA calA satta // 199 // vyAkhyA-vayaM ca bAlavaM caiva kaulavaM strIvilocanaM garAdi vaNijaM caiva viSTirbhavati saptamI / zakuni catuSpadaM nAgaM kiMstughnaM karaNaM tathA, 'etAnIti zakunyAdIni catvAri 'dhruvANI'tyavasthitAni, zeSANi karaNAni 'calAni'anavasthitAni saseti zlokadvayArthaH // 198-199 // kasya punaH kva dhruvatvamityAha // 202 // |kiNhacauddasiratiM sauNi paDivajae sayA krnnN| itto ahakkama khalu cauppayaM nAga kiMchugdhaM // 20 // 1 kAlakaraNaM yayAvatA kAlena kiyate, yasminyA kAla iti / 4 dIpa + anukrama [116] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~412~ Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||||| dIpa anukrama [116] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||1|| niryukti: [200] adhyayanaM [4], vyAkhyA - kRSNacaturdazyA rAtrau zakuniH pratipadyate, kharUpamiti zeSaH, kiM kadAcidevetyAha- 'sadA' sarvakAlam, anenAsyAvasthitatvamAha, karaNaM prAgvad, ata Urddha 'yathAkramaM yathAparipATi 'khaluH' avadhAraNe tato yathAkramameva, catuSpadaM nAgaM kiMstughnamiti, tatrAmAvAsyAyAM dine catuSpadaM rAtrau nAgaM pratipadi ca dine kiMstughnamiti gAthArthaH // 200 // saptavidhakaraNAnayanopAyapratipAdikeyaM pUrvAcArya gAthA - "paikkhatihito duguNiyA durUvahINA ya sukapaksaMmi / sattahie devasiyaM taM ciya rUvAhiyaM rattiM // 1 // esAttha bhAvaNA - abhimayadiNaMmi karaNajANaNatthaM pakkhatihito duguNiyatti-ahigayatirhi paDuca atIyAto duguNijjaMti, jahA suddhacautthIe duguNA aTTha havaMti, 'duruvahINaM'ti, sattahie devasiyaM karaNaM havada, ettha ya bhAgA chaceva, tao banAiyakameNa cauppahariyakaraNabhAveNa | cautthiya divase to vaNiyaM havada, taM ciya rUvAhiyaM 'rartti 'ti ratIe viThThI, kaNhapakkhe doruvA Na pADijaMti, evaM 1 pakSatithayoM dviguNitA dvirUpahInAzca zukapakSe / saptahRte daivasikaM tadeva rUpAdhikaM rAtrau // 1 // eSA'tra bhAvanA - abhimatadine karaNajJAnArthaM pakSatithayo dviguNitA iti-adhikRtatithiM pratItyAtItA dvirguNyante, yathA zukucaturthyAM dviguNA aSTa bhavanti, dvirUpahInamiti saptahRte devasikaM karaNaM bhavati, atra ca bhAgAH padeva, tato vavAdikrameNa catuSprAharikakaraNabhAvena caturdhyA divase tadvaNijaM karaNaM bhavati, tadeva rUpAdhikaM rAtrAviti rAtrau viSTiH / kRSNapakSe dve rUpe na pAyete, evaM For Fast Use Only pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 413~ Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [200] prata sUtrAMka ||1|| uttarAdhya. sarvattha bhAvaNA kAyavA, bhaNiyaM ca-"kiNhanisitaIyadasamI sattami cAuddasIsu aha viTThI / sukkacautthikkArasi- asaMskRtA. Nisi aTThamI puSiNamA ya divA // 1 // " laukikA apyAhuH-"kRtarA sadiyA dara bhUtadivA, zucarASTadivaikarapUrNa divA / yadi candragatizca tithizca samA, iti viSTiguNaM pravadanti budhAH // 2 // " "suddhassa paDivai nisi paMcami-TU // 20 // diNi aTThamIeN rAI tu / divasassa bArasI puSiNamAya rattiM bavaM hoti // 1 // bahulassa cautthIe divA ya hai taha sattamIeN ratipi / ekArasIe dibase bakaraNaM hoi nAyacaM // 2 // " iti sampradAyArthaH // prAguddiSTa | | bhAvakaraNamAhadabhAvakaraNaM tu duvihaM jIvAjIvesu hoi nAyavaM / tattha u ajIvakaraNaM taM paMcavihaM tu nAyacaM // 201 // - vyAkhyA-bhAvaH-paryAyaH tasya karaNaM bhAvakaraNaM, tatpunaH tuzabdasya punararthatvAt 'dvividha vibhedaM, kathamityAha 1 sarvatra bhAvanA karttavyA, bhaNitaM ca (vANija) kRSNanizi tRtIyAdazamIsaptamIcaturdazISvaya viSTiH / zukacaturyekAdazIrAgyoH aSTa| mIpUrNimayordivA // 1 // 2 kiti kRSNapakSe triti tRtIyAtiyau reti rAtrI seti saptamyAM diveti divase deti dazamyA reti rAtrau bhUteti caturdazyAM diveti divase zviti zuklapakSe ceti caturdhyA reti rAtrau aSTetyaSTamyAM diveti divase eketi ekAdazyAM reti rAtrau pUrNeti pUrNimAyAM hai divA / 3 zuddhasya pratipadi nizi paJcamIdine aSTamyAM rAtrau tu / divase dvAdazyAH pUrNimAyA rAtrI bavaM bhavati // 1 // kRSNasya caturdhyA || divA ca tathA saptamyA rAtrAvapi / ekAdazyA divase vavakaraNaM bhavati jJAtavyam / / dIpa anukrama [116] IPOR pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~414 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [201] * CLASS prata sUtrAMka ||1|| jIvAjIveSu bhavati 'jJAtavyam' avaboddhavyaM, kimuktaM bhavati ?-jIvaviSayamajIvaviSayaM ca, tatrAlpavaktavyatvAdajIvabhAvakaraNamevAdAvupadarzayati-tattha jamajIvakaraNa ti tatra-tayoyormadhye yadajIvakaraNaM tat 'paJcavidhaM tu' paJca-| prakArameva 'jJAtavyam' abaseyamiti gAthArthaH // 201 // etadeva spaSTayitumAha vaNNarasagaMdhaphAse saMThANe ceva hoi nAyavvaM / paMcavihaM paMcavihaM duvihaSTavihaM ca paMcavihaM // 202 // vyAkhyA-varNarasagandhasparza saMsthAne caiva, ubhayatra viSayasaptamI, sato varNAdiviSayaM bhavati jJAtavyam , ajIvakaraNamiti prakramaH, tatra varNaH paJcavidhaH-kRSNAdiH, rasaH paJcavidhastiktAdiH, gandho dvibhedaH-murabhiritarazca, sparzo'STavidhA-karkazAdiH, saMsthAnaM paJcavidha-parimaNDalAdi, etadbhedAtkaraNamapyetadviSayametAvadbhedameva, ata evAha-'paJcavidha mityAdi, nanu dravyakaraNAko'sya vizeSaH 1, ucyate, iha paryAyApekSayA tathAbhavanamabhipretaM, dravyakaraNe tuma dravyasyaiva tathA tathotpAdo dravyAstikamatApekSayeti vizeSaH, uktaM ca-"aparappaogaja (o) jaM ajIvarUvAdi pajayAvatthaM / tamajIvabhAvakaraNaM tappajjAappaNAvekkhaM // 1 // ko dadhavissasAkaraNAu biseso imassa ? nana 1aparaprayogajaM (to) yadajIvarUpAdi paryAyAvastham / tadajIvabhAvakaraNaM tatparyAyAtmano'pekSayA ||shaa ko dravyavizrasAkaraNAdvizeSo'sya ?. nanu bhaNitam / iha paryAyApekSayA dravyArthikanayamataM taca // 2 // **KERA % dIpa anukrama [116] %% % * pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~415 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [203] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 20 // prata sUtrAMka ||1|| bhaNiyaM / iha pajaya'vekkhAe davaTTiyanayamayaM taM ca // 2 // " iti gAthArthaH // 202 // uktamajIvabhAvakaraNaM, sAmprataM asaMskRtA. jIvabhAvakaraNamAhajIvakaraNaM tu duvihaM suyakaraNaM caiva no ya suyakaraNaM / baddhamabaddhaM ca suaMnisIhamanisIhabaddhaM tu // 203 // vyAkhyA-jIvabhAvakaraNaM punaH, tuzabdasya punararthatvAt , 'dvividhaM' dviprakAraM, zrutasya karaNaM zrutakaraNaM, bhAvakaraNatvaM cAsya zrutasya kSAyopazamikabhAvAntargatatvAt , caiveti pUraNe, 'No ya suyakaraNa ti cazabdasya vyavahitasambandhatvAt nozrutakaraNaM ca / tatrAdyamabhidhitsurAha-'baddhaM' prathitam 'abaddhaM ca etadviparItaM zrute' zrutaviSayaM, karaNamiti prakramaH, tatra ca 'NisIhamaNisIhabaddhaM tu'tti baddhaM dvividha-nizIthamanizIthaM ca, tuzabdabAnayorabaddhasya ca laukikalokottarabhedasUcakaH, tatazca nisIthaM rahasi yatpaThyate vyAkhyAyate yA, taca lokottaraM nizIdhAdi laukikaM| bRhadAraNyakAdi, anizIthametadviparItaM, taca lokottaramAcArAdi laukikaM purANAdi, abaddhamapi laukikaloko-14 |ttarabhedena dvibhedameva, tatra lokottaraM yathaikA marudevyatyantasthAvarA siddhA khayambharamaNe matsyapadmayoryalayavoni sarvasaMsthAnAni santi, viSNukumAramaharyojanalakSapramANazarIravikaraNaM kuruDavikuruDI kuNAlAyAM sthitAvativRSTayA ca // 20 // tannAzaH tayodhAzubhAnubhAvAtsaptamanarakapRthivIgamanaM kuNAlAnAzAca bhagavato vIrasya prayodazyAM samAyAM kevalajJAnotpattirityAdi anekaprakAramAcAryaparamparAyAtaM, laukikaM tvabaddhaM dvAtriMzahaDikAH SoDaza karaNAni paJca sthAnAni, dIpa anukrama [116] wwwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~416~ Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [203] prata sUtrAMka ||1|| tadyathA-AlIDhaM pratyAlIDhaM vaizAkhaM maNDalaM samapadaM ca, tatrAlIDhaM dakSiNaM pAdamagrataH kRtvA vAmapAdaM pRSThataH sArayati, antaraM dvayorapi pAdayoH paJca padAni, etadviparItaM tu pratyAlIDhaM, vaizAkhaM punaH pANI abhyantarataH kRtvA sama zreNyA vyavasthApayati, agrimatalau bahirbhUtau kAyauM, maNDalaM dvAvapi pAdau dakSiNavAmato'vasAyaM UrU AkuJcati, diyathA maNDalaM bhavati, antaraM catvAri pAdAni, samapadaM punaH sthAna dvAvapi pAdau samau nairantaryeNa sthApayati. etAni paJca sthAnAnyavaddhAni, zayanakaraNaM ca SaSTamiti gAthAkSarArthaH // 203 // uktaM zrutakaraNamadhunA nozrutakaraNamAha nosuyakaraNaM duvihaM guNakaraNaM taha ya jhuMjaNAkaraNaM / guNa tavasaMjamajogA juMjaNa maNavAyakAe ya 204 FI byAkhyA-iha ca nozabdasya sarvaniSedhAbhidhAyitvAt zrutakaraNaM yanna bhavati tannozrutakaraNaM, taca dvedhA-gaNa-12 karaNa 'tathA ca' teneva nozrutatvalakSaNena prakAreNa yojanAkaraNaM ca, etatkharUpamAha-'guNa'tti prakramAd guNakaraNaM, kimityAha-tapazca saMyamazca tapaHsaMyamI tayorAtmaguNayoryogAH-tatkaraNarUpA vyApArAstapaHsaMyamayogAH, kimukta bhavati ?-tapaHkaraNam-anazanAdi saMyamakaraNaM ca-paJcAzravaviramaNAdi guNakaraNamucyate, guNatvaM ca tapaHsaMyamayoH kammanirjarAhetutvenAtmopakAritvAt , 'jhuMjaNa'tti yojanAkaraNaM 'maNabayaNakAe yati cazabdo'vadhAraNe, viSayasaptamI ceyaM, tato manovAkAyaviSayameya, tatra manoviSayaM satyamanoyojanAkaraNAdi caturdhA, vAgviSayamapi satyavAgyojanAkaraNAdi caturdheSa, kAyaviSayaM tvaudArikakAyayojanAkaraNAdi saptadhA, tatazca dvAbhyAM catuSkAbhyAM saptakena ca mIli K644645* dIpa anukrama [116] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~417 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [205] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 205 // prata sUtrAMka ||1|| hA tena paJcadazavidha yojanAkaraNaM, yojayati betatpazcadazavidhamapi karmaNA sahAtmAnamiti, Aha ca-"maNavayaNakAya- asaMskRtA. kiriyA pannarasavihA u jhuMjaNAkaraNa"miti gAthArthaH // 204 // yena karaNenAtra prakRtaM tadAhakammagasarIrakaraNaM AuakaraNaM asaMkhayaM taM tu / teNa'higAro tamhA u appamAo carittami // 205 // | vyAkhyA-'karmakazarIrakaraNaM' kArmaNadehanirvartanaM, tadapi jJAnAvaraNAdibhedato'nekavidhamityAha-'AyuHkaraNam' iti AyuSaH-paJcamakarmaprakRtyAtmakasya karaNaM-nirvartanamAyuHkaraNaM, tatkimityAha-'asaMkhayaM taM tu'tti tatpunarAyuHkaraNamasaMskRtaM-nottarakaraNena truTitamapi paTAdivatsandhAtuM zakyaM, yataH-"phuTTo tuTTA va ihaM paDamAdI saMdhayaMti NayaNiuNA / sA kAvi Natthi NII saMdhijai jIviyaM jIe // 1 // " evaM ca 'kharUpato hetuto viSayatazca vyAkhye ti| kharUpato hetutazca 'uttarakaraNeNa kaya'mityAdinA granthena vyAkhyAtam , anena svAyuSkakaraNayAsaMskRtatvopadazenena| viSayataH, idAnIM tUpasaMhAramAha-'teNa'higAro'tti 'tene'tyAyuHkarmaNA'saMskRtenAdhikAraH, 'tamhA utti tasmAtra tuzabdo'yadhAraNArthaH, tasya ca vyavahitaH sambandhaH, tato'yamarthaH yasmAdasaMskRtamAyuHkarma tasmAt 'apramAda evaM pramAdAbhAva eva, 'caritra' iti caritraviSayaH kartavya iti gAthArthaH // 207 // evaM ca vyAkhyAtaM saMskRtam , 1 manovacanakAyakriyA paJcadazavidhaM tu yojanAkaraNam / 2 sphuTitAsyuTitA vA iha paTAdayaH saMvadhati nayanipuNAH / sA kAthiArita nItiH saMdhIyate jIvitaM yayA // 1 // dIpa anukrama [116] // 205 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~418~ Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||2|| niyukti: [205] prata sUtrAMka ||2|| etadviparItaM cAsaMskRtamiti / samprati sUtramanuzriyate-tatra cAsaMskRtaM jIvitamiti jaropanItasya na trANamiti ca mA pramAdIrityukte'rthasthApi puruSArthatayA sakalaihikAmuSmikaphalanibandhanatayA ca tadupArjanaM pratyapramAdo vidheya iti keSAzcitkadAzayaH, yata Aha-"dhanairduSkulInAH kulInAH kriyante, dhanaireva pApAtpunarnistaranti / dhanibhyo viziSTo na loke'sti kaciddhanAnyarjayadhvaM dhanAnyarjayadhvam // 1 // " iti, tanmatamapAkartumAha je pAvakammehi dhaNaM maNussA, samAyayaMtIamati gahAya / pahAya te pAsa payahie nare, verANubaddhA naraya uveti // 2 // (sUtram ) vyAkhyA-'ya' iti ye kecanAvivakSitasvarUpAH 'pApakarmabhiH' iti pApopAdAnahetubhiranuSThAnaiH 'dhana' dravyaM 'manuSyAH' manujAH, teSAmeva prAyastadarthopAyapravartanAdityamuktaM, 'samAdadate' svIkurvanti, 'amatim' iti prAgvannanaH kutsAyAmapi darzanAt kumatim-uktarUpA gahAya'tti gRhItvA sampradhArya, paThyate ca-'amayaM gahAye'ti azobhanaM | matamamataM-nAstikAdidarzanam, athavA amRtamivAmRtam-Atmani paramAnandotpAdakatayA taca prakramAddhanaM pahAya'tti 1 danyasakAravAn syAt , syAdvA saMjJApUrvako vidhiranitya iti nyAyamAbhitya nAmisaMjJoddezena guNavidhAnAt guNAbhAvAna Atmanepade | |evaM, dhAturvA pipAyAvAtmanepadI kasyacinmate syAt tudAdI pA, karmaNi prayogAtu na tatkalpanaM / dIpa anukrama [117] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~419~ Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||2|| niyukti: [205] prata sUtrAMka ||2|| uttarAdhyA prakarSaNa tanmadhyAdalpasyApyagrahaNAtmakena hitvA-tyaktvA tAniti dhanaikarasikAn 'pazya' avalokaya, vineyamevAha, asaMskRtA. 18 payaTTie'tti ArSatvAt khata evAzubhAnubhAvataH pravRttAn pravarttitAnyA, prakramAtpApakarmopArjitadhanenaiva, mRtyumukhabRhadvRttiH miti gamyate, 'narAn' puruSAn , punarupAdAnamAdarakhyApakamekAntakSaNikapakSanirAsArtha vA, ekAntakSaNikapakSe hina // 206 // pAyereva dhanamupArjitaM teSAmeva pravartanaM, tathA ca vandhamokSAbhAvazceti bhAvaH, etatha pazya pairaM-karma 'vare' baje ya kamme ya' iti vacanAt tena anubaddhAH-satatamanugatAH 'naraka' ratnaprabhAdika nArakanivAsam "upayAnti tadbhavabhAvitayA / sAmIpyena gacchanti, ta eSa mRtyumukhapravRttA iti prakramaH, yadi vA pAzA iva pAzA:-yAdayasteSu pravRttAstaibAra * pravartitAH pAzapravRttAH pAzapravartitA vA narakamupayAntIti sambandhaH, te hi dravyamupAyaM syAdiSvabhiramante, tada bhiratyA ca narakagatibhAja eva bhavantIti bhAvaH, zeSaM prAgvat / tadanena sUtreNa dhanamihaiva mRtyuhetutayA paratra ca narakaTU prApakatvena tattvataH puruSArtha eva na bhavatIti tasyAgato dharma prati mA pramAdIrityuktaM bhavati, narakaprAptilakSaNazcA-||2|| hai pAyo na pratyakSeNAvagamyate (myata itI) haiva mRtyulakSaNApAyadarzanamudAharaNaM, tatra ca vRddhasampradAyaH-eMgaMmi nayare ego / 4206 // coro, so rarti vibhavasaMpaNNesu gharesu khattaM khaNiuM subahuM daviNajAyaM ghettuM appaNo gharegadese kUrva sayameva khaNittA 1 vaira vo ca karmaNi ca / 2 ekasminnagare ekazcauraH, sa rAtrI vibhavasaMpanneSu gRheSu atra khanitvA subahu dravyajAtaM gRhItvA''tmano haikadeze kUpaM svayameva khanilA dIpa anukrama [117] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~420 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||2|| niyukti: [205] prata sUtrAMka ||2|| 4-70-% tatthaM daviNajAyaM pakkhivai, jahicchiyaM ca sukaM dAUNa kaNNagaM vivAheuM pasUyaM saMti ratiM uddavettA tatthevAgaDe pakkhivaha, mA me majA ceDarUvANi ya parUDhapaNayANi hoUNa rayaNANi parassa payAsessaMti, evaM kAlo vaJcati / aNNayA teNegA kaNNayA vivAhiyA atIva rUvassiNI, sA pasUyA saMtA teNa Na mAriyA, dArago ya, so aTTha pariso jAo, teNa ciMtiyaM-aiciraM kAlaM vidhAriyA, eyaM puvaM uddagheuM pacchA dArayaM uddavissaMti, teNa sA uddaveu 3 agaDe pakkhittA, teNa ya dArageNa gihAo niggacchiUNa dhAdhAkayA, logo milio, teNa bhaNNai-eeNa mama / mAyA mAriyatti, rAyapurisehiM suyaM, tehiM gahito, diTTho kUvo davabharito, aTThANi ya subahUNi, so baMdhiUNa rAyasameM samuvaNIto jAyaNApagAreDiM, sarva davaM davAveUNa kumAreNa maarito|| evamanye'pi dhanaM pradhAnamiti tadarthe / 1 natra dravyajAtaM prakSipati, yathepsitaM ca zulka dattvA kanyakA vivAdya prasUtA santImapadrAvya rAtrI tavaivAvaTe prakSipati, mA mama bhAryAzreTarUpANi ca prarUDhapraNayAni bhUtvA ravAni parammai prAcIkazaniti, evaM kAlo brajati / anyadA tenaikA kanyakA vivoDhA atIva rUpavatI, saa| [prasUtA santI tena na mAritA, dArakazca, so'STavarpo jAtA, tena cintitam-aticiraM kAlaM vidhUtA, enAM pUrvamapadrAvya pazcAddArakamapadroNyAmIti, tena sAupadrAbyAkTe prakSiptA, tena ca dArakeNa gRhAt nirgatya hAhAravaH (kRtaH), loko militaH, tena bhaNyate-etena mama mAtA mAriteti, | rAjapuruSaiH zrutaM, tairgRhItaH, dRSTaH kUpo dravyabhRtaH, arthAzva subahavaH, sa bar3hA rAjasabhA samupanIto thAtabhAprakAraiH, sarva dravyaM dApayitvA kumAreNa mAritaH 2 dIpa anukrama [117] *- - pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~421 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||3|| niyukti : [205] uttarAdhya bRhadvattiH // 207 // prata sUtrAMka ||3|| pravarttamAnAstadapahAyehaivAnavApatito narakamupayantIti sUtrArthaH // 2 // idAnIM karmaNAmavandhyatAmabhidadhat prakRtamevArtha draDhayitumAha teNe jahA saMdhimuhaM gahIe, sakammuNA kiccai paavkaarii| evaM payA piccha ihaM ca loe, kaDANa kammANa na mokkho asthi // 3 // (sUtram) 31 vyAkhyA-'stenaH' cauraH yatheti dRSTAntopadarzane sandhiH-kSatraM tasya mukhamiva mukhaM-dvAraM tasmin 'gRhItaH' AttaH svakarmaNA' AtmIyAnuSThAnena, kim ?-'kRtyate' chidyate, 'pApakArI' pAtakanimittAnuSThAnasevI, kathaM punarasI kRtyata iti ced-atrocyate sampradAyaHKI egami nayare ego coro, teNa abhijato gharagassa phalagaciyassa pAgArakavisIsagasaMnihaM khattaM khaNiya, khattANi |aNegAgArANi-kalasAgiI naMdAvattasaMThiyaM paumAgiI purisAgiI ca, so ya taM kavisIsagasaMThiyaM khattaM varNato gharasAmie NiveIo, tato teNa addhapaviThTho pAemu gahito, mA paviTTho saMto paharaNeNa paharissatitti, pacchA | 1 pakasminagare ekacauraH, tenAbhavasya gRhasya citaphalakasya prAkArakapizIrSakasaMnibhaM kSatraM khAtaM, kSatrANyanekAkArANi-kalazAkRti nandAvartasaMsthitaM padmAkRti puruSAkRti ca, sa ca tat kapizIrSakasaMsthitaM kSatraM khanan gRhasvAminA nivittaH, tatastenArdhapraviSTaH pAdayorgRhItaH, mA praviSTaH san praharaNena prahArSIditi, pazcA dIpa anukrama [118] // 207 // JAMERatinintamational wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~422 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||3|| niyukti: [205] % prata sUtrAMka ||3|| 5 8 coraNavi bAhiratyeNa hatthe gahio, so tehiM dohiSi balavaMtehiM ubhayahA kahijamANo sayaMkiyapAgArakavisIsagehiM phAlijamANo attANo vilavitti // evamamunavodAharaNadarzitanyAyena 'prajAH' he prANinaH ! 'pecchatti prekSadhvaM, prAkRtatvAdvacanavyatyayaH, etacca yatrApi nocyate tatrApi bhAvanIyam , 'iha' asmin 'loke' janmani, AstAM paraloka ityapizabdArthaH, 'kRtAnAM' khayaMviracitAnAM 'karmaNAM' jJAnAvaraNAdInAM na mokSa' na muktiH, IzvarAderapi tadvimocanaM pratyasAmarthyAd , anyathA sakalasukhitvAdyApaceH, idamuktaM bhavati-yathA'sAvarthagrahaNavAJchayA pravRttaH khakRteneva kSatrakhananAtmakopAyena kRtyate, na tasya khakRtakarmaNo vimuktiH, evamanyasyApi tattadanuSThAnato'zubhakAriNo| na tato vimuktiH, kintu tadihApi vipacyata eveti, paThyate ca evaM payA peca ihaM ca'tti, ihApi kRtyata iti / sambadhyate, kRtyata iva kRtyate tathAvidhavAdhAnubhavanena, kA'sau ?-prajA, ka-'pretya' parabhaye, 'ihaM ceti ihaloke, kimiti pretyetyucyate-yAvatA iha kRtamihevApagatamata Aha-yat 'kRtAnAM' karmaNAM mokSo nAsti // (granthAnam 5000) iha paratra vA vedyamevAvazyaM karmeti, ahavA evaM payA peca ihapi loe, Na kammuNo pIhati to kayAtIla evaM prajA! AmantraNapadametat , pretyeha loke ca yataHprANinaH kUtyante 'tA' iti tato hetoH 'kadAcit ' ksmi| 10 caureNApi bAyasthena haste gRhItaH,sa tAbhyAM dvAbhyAmapi balavayAmubhayataH kRSyamANaH svayaMkRtaprAkArakapizIrSakaiH pATyamAno'trANo | vilapatIti / % % dIpa anukrama [118] % % %% pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4234 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||3|| niyukti : [205] prata sUtrAMka ||3|| sattarAdhya. |zcitkAle 'neti niSedhe 'kammuNo'tti karmaNe prastAvAt kutsitAnuSThAnAya spRhayet-nAbhilAyamapi kuryAd AstAM asaMskRtA. tatkaraNamityAkUtaM, tadabhilaSaNasyApi bahudoSatvAta , tathA ca vRddhAHbRhadvRttiH egami nayare egeNa coreNa ratiM duravagADhe pAsAe AroDhuM vimaggeNa khattaM kayaM, supaDaM ca dabajAyaM NINiya, // 20 // NiyagharaM ca'NeNa saMpAviyaM / pahAyAe rayaNIe NhAya samAladdha suddhaM vAso tattha gato, ko kiM bhAsatitti jANa NatyaM, jai tAvaja logo meM Na yANissai tA puNovi puSaTiie corissAmItti saMpahAriUNa taMmi ya khattaTThANe gao, tattha ya logo bahU milito saMlavati-kahaM darArohe pAsAe AroDhuM vimaggeNa khattaM kayaM kahaM ca khuhalaeNaM: khattaduvAreNaM paviho. puNo ya saha daveNa Niggaotti / so suNeuM harisito ciMtei-saJcameyaM, kiha'haM eeNa nigga-15 totti, appaNo udaraM ca kaDiM ca paloeuM khattamuhaM paloeti / so ya rAyaniuttehiM purisehiM kusalehi jANito, | 1 ekasmin nagare ekena caureNa rAtrI durabagAI prAsAdabhAruhya vimArgeNa kSatraM kRtaM, subahu ca dvanyajAtaM nItaM, nijagRhaM cAnena saMprAhai pitaM / prabhAtAyAM rajanyAM snAtvA samAlabhya zuddha vAsastatra gataH, kaH kiM bhASata iti mAnArtha, yadi tAvadadya loko mAM na jJAsyati tadA punarapi pUrvasthityA coraviSyAmIti saMpradhArya tasmiMzca kSatrasthAne gataH, tatra ca bhuloko militaH saMlapati-kartha durArohaM prAsAdamAruhya // 20 // vimArgeNa kSatraM kRtaM 1, kathaM ca kSulakena kSatradvAreNa praviSTaH 1, punazca saha dravyeNa nirgata iti / sa zrutvA iSTacintayati-satyametat, kathamahametena nirgata iti ?, Aramana padara ca kaTI ca pralokya atramukhaM pralokayati / sa ca rAjaniyuktaH puruSaiH kuzalaitiH , dIpa anukrama [118] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~424 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||3|| niyukti: [205] prata sUtrAMka ||3|| zArAyaNo uvaNIto sAsito ya // evaM pApakarmaNAmabhilaSaNamapi sadoSamiti na vidadhIteti sUtrArthaH // 3 // iha tAnAM karmaNAmavandhyatvamuktaM, tatra ca kadAcit khajanata eva tanmuktirbhaviSyati, amuktI vA vibhajyaivAmI dhanA-115 divad bhokSyanta iti kazcinmanyeta ata Aha saMsAramAvanna parassa aTrA, sAhAraNaM jaM ca kareti kmm| kammarasa te tassa u veyakAle, na baMdhavA baMdhavayaM uti ||4||(suutrm) byAkhyA-pAThAntare'pi pApakarmaspRhaNaM sadoSamiti niSiddhaM, tatastatrApi syAdetat-yatheha sarva sAdhAraNaM tathA'muSminnapi bhaviSyatyata Aha-'saMsAra sUtraM, saMsaraNaM-saMsAraH-teSu tepUcAvaceSu paryaTanaM tam ApannA-prAsaH, 'parasya' Atmavyatiriktasya putrakalatrAdeH, 'arthAt' iti artha-prayojanamAzritya 'sAdhAraNa jaM ca'tti casya vAzabdArthatvAd bhinnakamatvAca sAdhAraNaM vA yadAtmano'nyeSAM caitad bhaviSyatItyabhisandhipUrvakaM karoti' nirvarttayati || bhavAn , karmahetutvAt karma kriyata iti vA karma-kRSyAdikarma tasmaiva kRSyAdeH 'te' tava he kRSyAdikarmakartaH / 'tasya' parArthasya sAdhAraNasya vA, tuzabdo'pizabdArthaH, AstAmAtmanimittaM kRtaspesabhiprAyaH, 'vedanaM' vedo vipAka: 1 rAjJa upanItaH zikSA prApi tazca / dIpa anukrama [118] Planatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~425 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||4|| niyukti: 205] prata sUtrAMka ||4|| uttarAdhya. tattatkarmaphalAnubhavanaM tatkAle 'na' iti niSedhe, avadhAraNaphalatyAdvAkyasya naiva 'bAndhavAH' khajanAH, yadarthe / asaMskRtA. bRhadvRttiH tatkarma kRtavAn karoSi vA te 'vAndhavatA' bandhubhAvaM tadvibhajanApanayanAdinA 'uti'tti upayantIti, yatazcaivamatastadupari premAdipramAdaparihArato dharma evAvahitena bhAvyaM, tathAvidhAbhIrIvyaMsakavaNigvat / tathA ca // 20 // vRddhAH| egaMmi nayare ego vANiyago aMtarAvaNesuM vavaharai, egA AbhIrI ujugA dorUvae ghettUNa kappAsanimittamuvaTThiyA, kappAso ya tayA samaggho vahRti, teNa vANiyaeNa egassa svassa do cArA toleuM kappAso dino, sA jANai-dohavi rUvagANa dinnotti, sA pohalayaM baMdhiUNa gayA, pacchA vANiyato ciMteti-esa rUbago muhA laddho, datato ahaM evaM uvabhuMjAmi, teNa tassa rUvagassa samiyaM ghayaM gulo vikiNiuM ghare visajiuM bhajjA saMlattA-ghayapuNNe | 1 ekasminnagare eko vaNim antarApaNeSu (ApaNAntareSu) vyavaharati, ekA AbhIrI RjukA dvau rUpyako gRhItvA kosanimittamupasthitA, karpAsazca tadA samoM vartate, tena vaNijA ekasya rUpyakasya dvau bArau tolayitvA koso dattaH, sA jAnAti-dvayorapi rUpyakayordatta iti, sA poTTalikAM baddhA gatA, pazcAdvaNika cintayati-eSa rUpyako mudhA labdhaH, tato'hamenamupabhuje, tena tasya rUpyakasya | | thugapat ghRtaguDau vikrIya (krItvA) gRhe visaya bhAryA saMlamA-pUtapUrNAn dIpa anukrama [119] // 209 // wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~426 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||4|| niyukti: [205] prata sUtrAMka ||4|| -- 964 karejAsitti, tAe kayA ghayapuNNA, jAmAugo se savayaMso Agato, so tAe parivesito ghayapuNNehiM, so bhujiuM gato, vANiyato pahANapayato bhoyaNatthamuvagato, so tAe parivesito sAbhAvieNa bhatteNa, bhaNati-kina kayA 4|ghayaurA ?, tAe bhaNNati-kayA, paraM jAmAueNa savayaMseNa khatiyA ?, so ciMteti-peccha jArisaM karya mayA, sA varAI AbhIrI paMceuM paranimittaM appA abunneNa saMjoIo, so ya saciMto sarIraciMtAe Niggato, gimho ya vaTTati, so majjhaNhavelAe kayasarIraciMto egassa rukkhassa heTThA vIsamati, sAhU ya teNogAseNa bhikkhaNimittaM jAti, teNa so bhaNNati-bhagavaM! etthaM rukkhacchAyAe vissama mayA samANaMti, sAhuNA bhaNiyaM-turiyaM mae NiyakajeNa gaMtavaM, baNieNa bhaNiyaM-kiM bhayavaM ! ko'pi parakajeNAvi gacchada, sAhuNA bhaNiyaM-jahA tuma ciya bhajjAinimittaM kili 1 kuryA iti, tayA kRtA ghRtapUrNAH, jAmAtA tasya savayasya AgataH, sa zayA pariveSito ghRttapUrNaiH, sa bhuktyA gataH, vaNik snAtaprayato bhojanArthamupagataH, sa tayA pariveSitaH svAbhAvikena bhaktena, bhaNati-kiM na kRtA ghRtapUrNAH 1, tathA bhaNyate-kRtAH, paraM jAgAtrA savayasyena khAditAH, sa cintayati-pazya yAdRzaM kRtaM mayA, sA varAkI AbhIrI baJcayitvA paranimittamAtmA'puNyena saMyojitaH, saca sacintaH zarIracintAyai nirgato, prISmazca vartate, sa madhyAhnavelAyAM kRtazarIracinta ekasya vRkSasyAdhastAt vizAmyati, sAdhuzca tenAvakAzena | bhikSAnimicaM yAti, tena sa bhaNyate-bhagavannanna vRkSacchAyAyAM vizrAbhya mayA samamiti, sAdhunA bhaNita-svaritaM mayA nijakAryAya gantavyaM, vaNijA bhaNita-kiM bhagavan ! ko'pi parakAryAvApi gacchati ?, sAdhunA bhaNitaM-yathA tvameva bhAryAvinimittaM dIpa % anukrama [119] 30-15 JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~427 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||4|| niyukti: [205] uttarAdhyA bRhadvRttiH // 21 // prata sUtrAMka ||4|| 44A4 sasi, sa marmaNIva spRSTaH, teNeva ekkavayaNeNa saMbuddho bhaNati-bhayavaM ! tumhe kattha acchaha ?, teNa bhaNNai-ujjANe, asaMskRtA. tato taM sAhuM kayapajattiyaM jANiUNa tassa sagAsaM gato, dhamma souM bhaNati-pavayAmi jAva sayaNaM ApucchiUNaM, gato NiyayaM gharaM, baMdhave bhajaM ca bhaNai-jahA AvaNe vavaharaMtassa tuccho lAbhago, tA disAvANija karessAmi, do ya satyavAhA, tatthego mullabhaMDaM dAUNa suheNa ihapuraM pAvei, tattha viDhatte Na kiMci giNhati, vIo na kiMci mullabhaMDaM deti, puvavidattaM ca vilupeti, taM kayareNa saha vacAmi ?, sayaNeNa bhaNiyaM-paDhameNa saha vaccasu, tehiM so samaNuNNAto baMdhusahito gao ujjANaM, tehi bhaNNati-kayaro satyavAho ?, teNa bhaNNati-NaNu paralogasatyavAho esa sAhU asoga-1 chAyAe ucaviTTho NiyaeNaM bhaMDeNaM vavahArAvei, eeNa saha nivANapaTTaNaM jAmitti pacaito // yathA cAyaM varNika 1 kizyasi, tenaivaikavacanena saMbuddho bhaNati-bhagavanto ! yUyaM kutra tiSThaya ?, tena bhaNyate-udyAne, tatasaM sAdhu kRtaparyAptikaM hAtvA tasya sakAzaM gataH, dharma zrutvA bhaNati-pravajAmi yAvatsvajanamApRcchaya, gato nijaM gRhaM, bAndhavAn bhAryA ca bhaNati-yathA ApaNe vyavaharatastuccho lAbhastato vizAvANijyaM kariSyAmi, dvau ca sArthavAhI, tatraiko mUlyabhANDaM dattvA sukheneSTapuraM prApayati, tatropArjitAnna kizci-|| hAti, dvitIyo na kicinmUlyabhANDa vadAti, pUrvopArjitaM ca vilumpati (Acchinatti), tatkatareNa saha prajAmi', khajanena bhnnitaa-4||210|| prathamena saha braja, taiH sa samanujJAto bandhusahito gata udyAna, tairmaNyate-kataraH sArthavAhaH, tena bhaNyate-nanu paralokasArthavAha eSa sAdhurazokacchAyAyAmupaviSTo nijena bhANDena vyavahArayati, etena saha nirvANapattanaM yAmIti praznajitaH / dIpa anukrama [119] JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~428 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||4|| niyukti: [205] prata sUtrAMka ||4|| khajanakhatatvamAlocayam pratrajyAM pratyArataH, tathA'nyairapi vivekibhiryatitavyaM, tathA ca pAcaka:-"rogAmAto duHkhA-1 hitastathA khajanaparivRto'tIva / kaNati karuNaM sabASpaM rujaM nihantuM na zakto'sau // 1 // mAtA bhrAtA bhaginI bhAryA putrastathA ca mitrANi / na bhanti te yadi rujaM khajanavalaM kiM vRthA vahasi ? // 2 // rogaharaNe'pyazaktAH pratyuta dharmasya te tu vighnakarAH / maraNAca na rakSanti khajanaparAbhyAM kimabhyadhikam ? // 3 // tasmAt khajanasyArthe / yadihAkArya karopi nirlaja! bhoktavyaM tasya phalaM paralokagatena te mUDha! // 4 // tasmAt khajanasyopari saha parihAya nivRto bhUtvA / dharma kuruSva yatnAdyatparalokasya pathyadanam // 5 // " iti suutraarthH||4|| itthaM tAvat svakRtakarmabhyaH khajanAnna muktirityuktam , adhunA tu dravyameva tanmuktaye bhaviSyatIti kasyacidAzayaH sthAdata Aha vitteNa tANaM na labhe pamatte, imami loe aduvA prtth| dIvappaNaTe va aNaMtamohe, neyAuyaM dahamadahumeva // 5 // (sUtram ) vyAkhyA-vittena' draviNena 'trANaM' khakRtakarmaNo rakSaNaM 'na labhate na prApnoti iti, kIdRk ?-'pramattaH / madyAdipramAdavaMzagaH, ka-'imamitti asminnanubhUyamAnatayA pratyakSa eva 'loke' janmani, 'aduve ti athavA 'paratre'ti parabhave, kadhaM punarihApi janmani na trANAya 1, anocyate vRddhasampradAya: dIpa --RACLAXXX anukrama [119] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~429~ Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||5|| niyukti: [206] bRhadvRttiH // 21 // prata sUtrAMka ||5|| uttarAdhya. ego kila rAyA iMdamahAIe kamhi Usaye attapure niggacchaMte ghosaNaM ghosAvei-jahA sadhe purisA nayarAto nigga-1 asaMskRtA. dicchaMtu, tattha purohiyaputto rAyavallabho vesAgharamaNupaviho ghosie'vi Na Niggato, so rAyapurisehiM gahito, teNa vallabheNa na tesiM kiMci dAUNa appA vimoito, dappAyamANo vivadaMto rAyasagAsamuvaNIto, rAiNAvi vajjho ANaco, pacchA purohio uvaTTito bhaNati-savassapi ya demi mA mArijau, to'pi Na mukko, mUlAe bhinno| evamanye'pi na vittena zaraNamihaiva tAvadAmuvanti, AstAmanyajanmani, tanmUrchAvataH punastasyAdhikataraM doSamAha|'dIve'tyAdi vRttAI, tatra ca dIvamityetatpadaM saMskAramanapekSyeva nikSesumAha niyuktikRt duviho ya hoi dIvo davadIvo abhAvadIvo ya / ikiko'vi a duviho AsAsapagAsadIvo a||206|| I vyAkhyA-'dvividhazca' dvibheda eva bhavati, dIveti prAkRtapadopAtto'rtho, dravyabhAvabhedAt , tathA cAha-dabadIvo ya bhAvadIyo yatti, punarayamekaiko'pi dvividhaH, dvaividhyamevAha-'AsAsa tti AzvAsayati atyantamAkulitAnapi 1 ekaH kila rAjA indramahAdau kasmiMzcidutsave svakIyapure nirgacchati ghoSaNAM ghoSayati-yathA sarve puruSA nagarAnnirgacchantu, tatra purohitaputro rAjavallabho vezyAgRhamanupraviSTo ghoSite'pi na nirgataH, sa rAjapurupaigRhItaH, tena vallabhena tebhyaH kiJcidattvA''tmA na vimocittaH, dIyamANo viSayana rAjasakAzamupanItaH, rAjJA'pi vadhya AjJaptaH, pazcAtpurohita upasthito bhaNati-sarvasvamapi ca dadAmi mA | mImaraH, tadApi na muktaH, zUlAyAM bhinnaH / AARLok24 dIpa anukrama [120] -2 -- * JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~430~ Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [206] prata sUtrAMka ||5|| janAn svasthIkarotItyAzvAsaH, sa eva dIvattipadasambandhAt prAkRtasya zatamukhatvAdAvAsadvIpa iti bhavati, tathA daprakAzayati-ghanatimirapaTalAvaguNThitamapi ghaTAdi prakaTayatIti prakAzaH, sarvadhAtUnAM pacAdiSu darzanAt , sa cAso dIpyata iti dIpazca prakAzadIpaH, sa ca bhavati dIvattipadayAcya iti gAthArthaH // 206 // punaranayorapi bhedamAhasaMdINamasaMdINo saMdhiamassaMdhie a boddhavve / AsAsapagAse a bhAve duviho puNikviko // 207 // | vyAkhyA-saMdIyate-jalaplAvanAt kSayamAmotIti sandInaH, taditarastvasandInaH, tathA 'saMjogime yati saMyogimaH, yastailavaya'nisaMyogena nirvRttaH, asaMyogimazca tadviparIta Aditya bimbAdiH,soka eva prakAzaka iti 'jJAta-18|| vyaH' avaboddhavyaH, paThyate ca-sandhiyamassandhie ya yoddhace' ihApi sandhitaH' saMyojitaH, tadviparItastu 'asandhitaH asaMyojitaH, 'AsAsapagAse ya'tti AzvAsadvIpaH prakAzadIpazca, yathAkramaM ceha sambandhaH, tatrAvAsadvIpaH sandInAsandInaH, prakAzadIpaca saMyogimAsaMyogima iti, ayaM ca dravyata eveti vyAmohApanayanAyAha-'bhAve'pi' bhAvavi-18 payo'pi, 'duviha'tti dvidhA, 'puna'riti prathamabhedApekSam , ekaikaH' ityAzvAsadvIpaH prakAzadIpazca, idamuktaM bhavati1 vayimakhacimAdayaH ( u0 350) iti sUtrAdimo nyakAderaNyAkRtigaNavAdgavaM ca / 2 saMdhAnaM saMdhA sA jAtA'syevi saMdhitaH / dIpa anukrama [120] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~431 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||5|| niyukti: 207] adhya. vRhadvRttiH // 21 // prata sUtrAMka ||5|| yathA dragyato'pAranIradhivimajhAnAM kadA kadaitadantaH sthAt ityAkulitacetasAmAzvAsanaheturAzcAsadvIpA, evaM saMsA-asaMskRtA rasAgaramapAramuttarItumanasAmatyanta mujhejitAnA mavyAnAmAzvAsanahetuH samyagdarzanaM bhAyAzvAsadvIpaH, tatra hi dravyadvIpa, isa bISibhiH kuvAdibhiramI nauyante nApi makarAdibhirivAnantAnuvandhibhiH krodhAdibhiratiraudrarapyupayamte, yathA ca vyAzvAsadvIpaH plAnyamAnatayekaH samdIna tathA'yamapi bhAvAvAsadvIpaH samyagdarzanAtmakaH kazcit kSAyopaza|mika aupazamiko vA punaranantAnubandhyudaye mithyAtvodayena jalotpIleneva plAvyate, tatastanivandhanairjalacarairivAne6. kadvandvairupatApyata iti sandIna ucyate, yastu kSAyikasamyaktvalakSaNo na jalotpIleneva mithyAtvodayenAkramyate atara eva ca na tatasthala nibandhanApAyaiH kathaJcidhujyate asAvasandIno bhASadvIpaH, tathA yathaiva tamasAundhIkRtAnAmapi / prakAzadIpaH tatprakAzyaM vastu prakAzayati evamajJAnamohitAnAM jJAnamapIti bhAvaprakAzadIpa ucyate, ayamapyeka saMyogimo'nyazcAnyadhA, tatra yaH zrutajJAnAtmako bhAvadIpaH akSarapadapAdazlokAdisaMhatinivartitaH sa saMyogimaH, yastvandhanirapekSI nirapekSatayA ca na saMyogimaH sa kevalajJAnAtmako'saMyogimo bhAvadIpa iti gAthArthaH // 207 // *vyAkhyAtaM sUtrasparzikaniyuktyA dIva'tti sUtrapadam , anaca prakAzadIpenAdhikRtaM. tatazca 'dIvappaNaTTe vati' praka- 21 // bino egocaratAM gataH praNaTo dIpo'spati prAkRtavArapaNaSTadIpaH, AhitAdhyAderAkRtigaNavAdvA dIpapraNaSTaH | taditi dRSTAntA, matra sampradAya: dIpa anukrama [120] wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~432 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||5|| niyukti: 207] prata sUtrAMka ||5| jahA~ kera dhAtuvAzyA sadIvagAmagi idharNa ca gahAya vilamaNupapihA, sau tersi pamAeNa dIyo amgIvi vijjhAso, tato te pijjJAyadIpaggIyA guhAtamamohiyA ito tato sadhato paribhamaMti, parimamaMtA apaDiyAramahAvisehiM sapehi umA duruttare ahe niyaDiyA, tatva NihaNamuvagayA // evaM anantaH-aparyavasitaH, tadbhavApekSayA |prAyastasyAnapagamAt , mukhate penAsI moho-jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAtmakaH, tatavAnanto moho'syeti ana samohaH, kimityAha-NeyAuya'ti nizcita Ayo-lAbho nyAyo-muktirityarthaH, sa prayojanamasyeti naiyAyikasta, samyagadarzanAdikaM muktimArgamiti gamyate, 'dahu~' ti antarbhUtApizabdArthatvAdRSTvA'pi-upalabhyApyadRSTveva bhavati, tadarzanaphalAbhAvAt , athavA 'jabahumeva'tti prAkRtatvAdadraSTava bhavati, idamatrAkUtam-yathaiSa guhAntargataH pramAdAt praNaTadIpaH prathamamupalabdhavastutatvo'pi dIpAbhAve sadadraSTeSa jAyate, tathA'yamapi jantuH kathazcit kammaizayopazamAdeH | samyagdarzanAdikaM muktimArga bhASaprakAzadIpataH zrutajJAnAtmakAt raDA'pi pittAdigyAsaktitastadAbaraNodayAdadraSTeca bhavati, tathA ca na kevalaM khatakhANAya vittaM na bhavati, kintu kathaJcit trANahetuM samyagdarzanAdikamapyayAptamupaha-II 1 yathA keciddhAtuvAdinaH sadIpakA agnimindhanaM ca gRhItvA bilamanupraviSTAH, sa teSAM pramAdena dIpo'gnirapi vidhyAtaH, tataste viSyAtadIpAbhayo guhAtamomohitA itastataH sarvataH paribhrAmyanti, paribhrAmyanto'pratIkAramahAviSaiH sardaSTA duruttare garne nipatitAH, tatraiva | nidhmmupgtii| dIpa anukrama [120] SiwanNIDrary om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~433 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||6|| niyukti: [207] prata sUtrAMka ||6|| 54 uttarAdhyAntIti sUtrArthaH // 5 // evaM dhanAdikameva sakalakalyANakAri bhaviSyatItyAzaGkAyAM tasya kugatihetutvaM karmaNazcAva-asaMskRtAbRhadvRttiH dhyatvamupadaya yat kRtyaM tdaah||213|| suttesu AvI paDibuddhajIvI, no vissase paMDiya aasupnne| ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDapakkhI va cr'ppmtto||6|| (sUtram) vyAkhyA-'supteSu' dravyataH zayAneSu bhAvatastu dharma pratyajAgratsu, caH pAdapUraNe, 'cazabdaH samAhAretaretarayogasamuccayAvadhAraNapAdapUraNAdhikavacanAdiSviti vacanAt , apiH sambhAvane, tato'yamartha:-supteSyapyAstAM jAgratsu ca, 4 kimityAha-pratibuddhaM-pratibodhaH dravyato jAgrattA bhAvatastu yathAvasthitavastutattvAvagamastena jIvituM-prANAn dharnu dazIlamasyeti pratibuddhajIvI, yadi vA pratibuddho-dvidhA'pi pratibodhavAn jIvatItyevaMzIla:-pratibuddhajIvI, ko'bhi prAyaH ?-dvidhA prasupteSvapi avivekiSu na gatAnugatikatayA'yaM khapiti, kintu pratibuddha eva yAvajjIvamAste, tatra ca dravyanidrApratiSedhe agaDadattodAharaNaM, tatra ca vRddhavAda: M21 // ujeNIe jiyasattussa raNNo amoharaho nAma rahito, tassa jasamatI nAma bhajA, tIse agaDadatto nAma putto, 1 ujjayinyAM jitazatro rAjJo'mogharatho nAma rathikaH, tasva yazomatI nAma bhAryA, tasyA agaDhadatto nAma putraH dIpa anukrama [121] JABERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4344 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 6 // dIpa anukrama [121] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||6|| niryuktiH [207...] adhyayanaM [4], tasse ya bAlabhAve caiva piyA uvarato / so ya annayA abhikkhaNaM royamANiM mAyaraM pucchara, tIe nibbaMgheNa kahiyaMjahA esa amohapahArI rahio tuha piusantiyaM riddhiM patto, taM ca paccakkhakaDuyaM, tumaM ca akayavijjaM dahuM aMto aIva ujjhAmi teNa bhaNiyaM-atthi koi jo maM sikkhAveti, tIe bhaNiyaM-atthi kosaMbIe daDhappahArI nAma piumito gato kosaMviM, diTTho daDhappahArI IsatthasattharahacariyAkusalo Ayarito, teNa putto viva NipphAio Isatthe kuMtAdipADiyake jaMtamuke ya annAsuvi kalAsu / aNNayA gurujaNANuSNAto siddhavijjo sikkhAdaMsaNaM kAuM rAyakulaM gato, tattha ya asikkheDayagahaNAiyaM jahAsikkhiyaM sarva dAiyaM, jahA sagho jaNo hayahiyao jAto, rAyA bhaNainatthi kiMci accheyaM, neva ya vihito, bhaNati - kiM kiM te demi ?, teNa vinavito - sAmi ? tucbhe mamaM sAdhukAraMNa 1 tasya ca bAlabhAva eva pitoparataH / sa cAnyadA'bhIkSNaM rudatIM mAtaraM pRcchati, tayA nirbandhena kathitaM yathaiSo'moghaprahArI rathikastava pitRsatkAM Rddhi prAptaH taca pratyakSakaTukaM, svAM cAkRtaviyaM dRSTvA'nto'tIva do, tena bhaNitam asti kazcit yo mAM zikSayati tayA | bhaNitam asti kauzAmbyAM dRDhaprahArI nAma pitRmitraM gataH kauzAmbI, dRSTo dRDhaprahArI iNvastrazastrarathacaryAkuzala AcArya:, tena putra iva niSpAdita iSvastre kuntAdiSu pratyekaM yatramokSe va anyAsvapi kalAsu / anyadA gurujanAnujJAtaH siddhavidyaH zikSAdarzanaM kArayituM rAjakulaM rAtaH, tatra cAsikheTakagrahaNAdikaM yathAzikSitaM darzitaM sarvaM yathA sarvo jano hRtahRdayo jAtaH, rAjA bhaNati nAsti kiJcidAzcarya, naiva ca vismitaH, bhaNati - kiM kiM tubhyaM dadAmi ?, tena vijJaptaH svAmin! mAM sAdhukAraM na Education intimational For Fasten www.janbay.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~435~ Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||6|| niyukti: [207...] uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 21 // prata sUtrAMka ||6|| 4 vaha ki me aneNa dANeNaMti ? / assi ceva desakAle purajaNavaeNa rAyA viNNavio-devANuppiyANaM pure asuyapuvaM asaMskRtA. saMdhicheja saMpayaM ca davaharaNaM parimoso ya keNavi kayaM, taM arahaMtu gaM devANuppiyA ! nagarasta sArakkhaNaM kAuM, tato ANato rAiNA garArakkho-sattarattassa abhitare jahA gheSpati tahA kuNasutti, taM ca soUNa esa thako mama . gamaNassatti parigaNaMteNa vinavito rAyA, jahA-ahaM sattarattassa abhaMtare core sAmi ! tumbhapAyamUlaM uvaNessAmi, taM ca vayaNaM rAyaNA paDisurya, aNumanniyaM ca evaM kuNasutti / tao so hatuTThamANaso niggato rAyakulAto, ciMtiyaM ca NeNaM-jahA duTapurisatakarA pANAgArAiTThANesu NANAvihaliMgavasapaDicchannA bhamaMti, ato ahameyANi ThANANi appaNA cArapurisehi ya maggAve mi, maggAyeUNa niggato nayarAto, niddhAiUNa ikato ekassa sIyalacchAyassa 1 dadAsi kiM mama anyena dAneneti / / asminneva dezakAle purajanapadena rAjA vijJaptaH--devAnupriyANAM pure'bhutapUrvaH saMdhicchedaH sAmprataM ca dravyAharaNa parimopatra kenApi kRtaH, tadarhanti devAnupriyAH ! nagarasya saMrakSaNaM kartuM, tata AjJapto rAjJA nagarArakSA-saptarAtrasyAbhyantare yathA gRhAte tathA kurviti, taka zrutvA eSo'vasaro mama gamanasveti parigaNayatA vijJaptI rAjA, yathA-ahaM saptarAtrasyAbhyantare caurAna khAmin ! tava pAdamUlamupaneSyAmi, taca pacana rAzA pratibhutam , anumataM caivaM kurviti / tataH sa etuSTamAnaso nirgato rAjakulAta , cintita bhAnena-yathA duSpuruSataskarAH pAnAgArAdikhAneSu nAnAvidhaliGgaveSapraticchannA bhrAmyanti, ato'hametAni sthAnAnyAtmanA cArapuruSA | mAyAmi, mArgayitvA nirgato nagarAt , mirgatya ekasyA (vizi) ekasya zItalarehAyastha dIpa anukrama [121] JAMERatinintimational wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4364 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||6|| niyukti : [207...] prata sUtrAMka ||6|| sahayArassa pAyabassa hA NiviTTho duvbalamayalavattho, coragahaNovAyaM ciMtayaMto acchati, Napari jaMkiMpi muNamuNAyaMtotaM ceva sahayArapAyavarachAyamuvagato parivAyato, aMbapalavasAhaM bhaMjiUNa NiviTTho, diho ya teNa obaddhapi-12 Dito dIhajaMgho, daTTaNa ya AsaMkito hiyaeNa-pAvakammasUyagAI liMgAI, YNaM esa corotti, bhaNito ya so parivAyageNa-vaccha ! kuto tuma kiMnimittaM vA hiMDasi ?, tato teNa bhaNiyaM-bhayavaM! ujjeNIto ahaM pakkhINavibhavo hiMDAmi, teNa maNiyaM-putta ! ahaM te viulaM atthasAraM dalayAmi, agaladatto bhaNati-aNuggahio'mhi tumbhehiM / evaM ca adaMsaNo gato diNayaro, aikatA saMjhA, kahiyaM teNa tidaMDAto satthayaM, baddho pariyaro, uhito bhaNatimANagaraM aigacchAmotti, sato agaladato sasaMkito taM aNugacchada, ciMteti ya-esa so sakarotti, paviTTho Nayara, tastha // 1 sahakArasya pAdapasvAdharatAnniviSTo durbalamalinavastraH, cauragrahaNopAyaM cintayaMstiSThati, navaraM yatkimapi jalpana tAmeva sahakArapAda6 pacchAyAmupagataH parivrAjakaH, AmrapalavazAkhAM bhaktvA niviSTaH, dRSTazca tenAvabaddhapiNDiko dIrghajabaH, dRSTvA ca Azaktio hRdayena pApakarmasUcakAni liGgAni, nUnameSa caura iti, bhaNitazca sa paritrAjakena-vatsa ! kutastvaM kiMnimittaM vA hiNDase ?, tataH tena bhaNitaM bhagavan ! ujjayinItaH ahaM prakSINavibhavo hiNDe, tena bhaNitaM-putra ! ahaM tubhyaM vipulamarthasAra dadAmi, agaDadaco bhaNati-anugRhIto'smi da yuSmAbhiH / evaM cAdarzanaM gato dinakaraH, atikAntA sandhyA, kRSTaM tena tridaNDAt zastraka, baddhaH parikaraH, utvito maNati-nagaramatigacchAva iti, tato'gaDadattaH sazaktitastamanugacchati, cintayati ca-eSa sa taskara iti, praviSTo nagara, tatra dIpa anukrama [121] ainatorary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~437 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||6|| ____ niyukti: [207...] 1- uttarAdhya. asaMskRtA. R bRhadRttiH // 215 // prata sUtrAMka ||6|| yaM uttANaNayaNapecchaNijaM kassavi puNNavisesa sirisUyagaM bhavaNaM, tattha ya sirivacchasaMThANaM saMdhi chettUNa atigato parivAyato, NINIyAto aNegabhaMDabhariyAto peDAto, tattha ya taM ThaveUNa gato,agaDadatteNa ciMtiyaM-aMtagamaNaM karemi, | tAva ya Agato parivAyato jakkhadeulAto saielae dAliddapurise ghettUNa, teNa te ya tAo peDAto gihAviyA, niddhAiyA ya sabe nayarAto, bhaNati ya parivAyato-putta ! ittha jiNNujjANe muduttAgaM nihAviNoyaM karemo jAva rattI galati, tatto gamissAmotti, tato teNa laviyaM-tAya ! evaM karemati, tato tehiM purisehiM ThaviyAo peDAto, NihAvasaM ca uyagayA, to so ya parivAyato agaladatto ya sejaM atthariUNa aliyasuIyaM kAUNa acchaMti / tao ya agaladatto saNiyaM uddeUNa avakato rukkhasaMchaNNo acchati, te ya purisA nihAvasaM gayA jANiUNa vIsaMbhaghAiNA parivAyaeNa 1ca uttAnanayanaprekSaNIya kasyApi puNyavizeSazrIsUcakaM bhavanaM, tatra ca zrIvatsasaMsthAna sandhi chisthA'tigataH parimAjakaH, anekabhANDa-| bhRtAH peTA niSkAzitAH, tatra ca taM sthApayitvA gataH, agaDadattena cintitam-antagamanaM karomi 1, tAvazcAgataH paritrAjako yakSadevakulAt | sadA bhrAmyataH (svakIyAna) daridrapuruSAna gRhItvA, tena ca taiH tAH peTA mAhitAH, nirgatAzca sarve nagarAt , bhaNati ca parivrAjaka:-putra! atra jIrNodyAne muhUrta nidrAvinoda kurmo yAbadrAtrirgacchati tato gamayibhyAma iti, tatastena lata-sAtaivaM kurma iti, tatastaiH puruSaiH sthApitAH peTAH, nidrAvarza copagatAH, tataH sa ca parivrAjako'gaDadattazca zayyAmAstIrya alIkaskhapitaM kRtvA tiSThataH / tatazcAgaDhadattaH zanairutthAyApakAnto vRkSasaMchannatiSThati, te ca puruSA nidrAvarza gatAH jJAtvA vizrabdhaghAtinA parivrAjakena dIpa anukrama [121] // 21 // wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~438~ Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 6 // dIpa anukrama [121] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM niryuktiH+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||6|| adhyayanaM [4], niryuktiH [207...] mAMriyA, agaladattaM ca tattha satthare apecchamANo maggiuM payato, maggaMto ya sAhApacchAiyasarIreNa abhimuhamAgacchato aMsadese asiNA Ahato, gADhapahArakato paDito, paJcAgayasantreNa ya bhaNito agaladatto--cancha ! givha imaM asiM, vacca masANassa pacchimabhAgaM, gaMtUNa saMtijjAgharassa bhittipAse saddaM karejjAsi, tattha bhUmighare mama bhagiNI basati, tAe asiM dAejasu sA te bhajjA bhavissati, saGghadavasta ya sAmI bhavissasi, ahaM puNa gADhapahAro aikaMtajIvotti / gao ya jagaladatto asilaTThi gahAya, diTThA va sA tato bhavaNavAsiNIviva pecchaNijA, bhaNai ya-kato turmati ?, dAito agaladatteNa asilaTThI, visannavayaNahiyayAe soyaM nigUhaMtIe sasaMbhramaM atinIto saMtijjAgharaM, dinnaM AsaNaM, upaviTTo agaladatto sasaMkito, se cariyaM ubalakkhei ya, sA atiAyareNa sayaNijjaM raera, 1 mAritAH, agaDhadattaM ca tatra saMstAre'prekSamANo mArgayituM pravRttaH, mArgeyaMzca zAstrAcchannazarIreNAbhimukhamAgacchan aMsadeze'sinA''hato, gADhaprahArIkRtaH patitaH, pratyAgatasaMjJena ca bhaNito'gaDadattaH vatsa gRhANemamasiM, traja zmazAnasya pazcimabhAgaM gatvA zAntyArthIgRhasya bhittipArzve zabdaM kuryAH, tatra bhUmigRhe mama bhaginI vasati, tasyai asaM darzayeH, sA taba bhAryA bhaviSyati, sarvadravyasya ca svAmI bhavivyasi, ahaM punargADhaprahAro'tikrAntajIva iti / gatazcAgaDadatto'siyahiM gRhItvA dRSTA ca sA tatra bhavanavAsinIva prekSaNIyA, bhaNati cakutastvamiti ?, darzito'gaDadacenAsiyaSTiH, viSaNNayadanahRdayayA zokaM nigUhuntyA sasaMbhramamatinItaH zAntryAryAgRhaM, dattamAsanam, upaviSTo'gaDadattaH sazaGkitaH, tasyAJcaritamupalakSayati ca sA atyAdareNa zayanIyaM racayati, ratnamation For Fasten www.ra pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~439~ Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||6|| niyukti: [207...] bRhadvRttiH prata sUtrAMka ||6|| uttarAdhya. maNai ya-patya vIsAmaM kareha, tamo na so niddAvasamuSagato vakvittacittAe, annaM ThANaM gatUNa Thio pacchannaM, tahiM asaMskRtA. va sabaNijje puSasajiyA silA, sA tAe pADiyA cuNiyA ya sejA, sA va haTTatuTThamANasA bhaNati-hA ho| bhAupAyagotti, agaDadatto'pi tato NiddhAiUNa vAlesu ghetUNa bhaNati-hA dAsIe dhIe ko meM pAyaiti', taoM // 21 // sA pAesu niyaDiyA saraNA''gayAmiti maNaMtI, teNAsAsiyA, mA vIhahitti / so ta ghettRNa gato rAulaM, pUjito dAraNA purajaNavaeNa ya, bhogANa ya bhAgIjAtotti // evaM annevi apamattA iheva kallANabhAiNo bhvNti| ukto vya suseSu pratibuddhajIyino dRSTAntaH, bhAvasuseSu tu tapakhinaH, te hi mithyAtvAdimohiteSvapi janeSu yathAyadavagamapUrvakameva saMyamajIvitaM dhArayantIti, evaMvidhazca kiM kuryAdityAhana vizvastAt , pramAdevSiti gamyate, kimukta bhavati ?-bahujanaprattidarzanAnase'naryakAriNa iti na vizrammavAn bhavet , 'paNDitaH' prAgvat , Azu-zIpramuci-17 1 bhaNati ca-anna vizrAma kuru, tato na sa nidrAvazamupagato byAkSiptacittatayA, anyat sthAnaM gatvA sthitaH pracchanna, vatra ca zayanIye pUrvasajitA zilA, sA tayA pAtitA cUrNitA ca zavyA, sA ca dRSTatuSTamAnasA bhaNati-hA hato bhrAtRghAtaka iti, agadatto'pi tato nirgatya vAleSu gRhIlA bhaNati-hA dAlA piyA ( vAsi ! IdagdhiyA) ko mAM pAtayatIti, tataH sA pAdayonipatitA zaraNA''gavA'smIti maNantI, tenAzvAsitA, mA maiSIriti / sa tAM gRhItvA gato rAjakulaM, pUjito rAjJA purajanapadena ca, bhogAnAM cA''bhAgIjAta iti // ekmanye'pi apramattA ihaiva kalyANabhAgino bhavanti dIpa anukrama [121] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~440 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti: [207...] prata sUtrAMka takartavyeSu yatitavyamiti prajJA-buddhirasyeti-AzuprajJaH, kimiti AzuprajJaH, yato ghUrNayantIti ghorAH-niranu kampAH, satatamapi prANinAM prANApahAritvAt ,ka ete ?-'muhUrtAH' kAlavizeSAH,kadAcipachArIrapalAd ghorA apyamI na prabhaviSyantItyata Aha-avalaM' balavirahitaM na mRtyudAyino muhUrtAn prati sAmarthyavat kiM tat ?-zarIram , evaM tarhi kiM kRtyamityAha-'bhAraNDapakkhIva cara'ppamatto iti patatyaneneti pakSaH so'syAstIti pakSI bhAraNDazcAsau pakSIsa ca bhAraNDapakSI sa yadvadapramattazcarati tathA tvamapi pramAdarahitazcara-vihitAnuSThAnamAsevakha, anyathA hi yathA'sya bhAra-15 8||NDapakSiNaH pakSyantareNa sahAntavertisAdhAraNacaraNasambhavAt khalpamapi pramAdyato'vazyameva mRtyuH tathA tavApi saMyamajIvitAdU bhraMza evaM pramAdyata iti sUtrArthaH // 6 // amumevArtha spaSTayannAha care payAI parisaMkamANo, jaM kiMci pAsa iha mnnmaanno| lAbhaMtare jIviya vUhaittA, pacchA prinnaaymlaavdhNsii||7|| (sUtram) vyAkhyA-'caret' gacchet 'padAni' pAdavikSeparUpANi 'parizaGkamAnaH' apAyaM vigaNayan , kimityevamata Aha'yatkiJcit ' gRhasthasaMtavAdyalpamapi pAzamiva pAzaM saMyamapravRtti prati khAtantryoparodhitayA 'manyamAno' jAnAnaH, yadvA 'carediti saMyamAdhvani yAyAt , kiM kurvan ?--'padAni' sthAnAni, dharmasyeti gamyate, tAni ca mUlaguNAdIni dIpa anukrama [122] ~441 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti : [207...] prata sUtrAMka uttarAdhya. parizakamAnoM' mA mameha pravartamAnasya mUlaguNeSu mAlinya skhalanA vA bhaviSyatIti paribhAvayan pravarceta, 'jaM kiMciasaMskRtA. vRhadvRttiH tti yatkiJcidalpamapi duzcintitAdi pramAdapadaM mUlaguNAdimAlinyajanakatayA bandhahetutvena pAzamiva pAzaM manyamAnaH, // 217 // dAtadayamubhayatrAbhiprAyaH yathA bhAraNDapakSI aparasAdhAraNAntarvarticaraNatayA padAni parizamAna eva carati yatki zciddavarakAdikamapi pAzaM manyamAnaH tathA'pramattazcaret , nanu yadi parizamAnazcarettarhi sarvathA jIvitanirapekSeNaiva 2 pravartitavyaM, tatsApekSatAyAM hi kadAcitkathaJciduktadoSasambhava ityAzaGkayAha-'lAbhaMtare'tyAdi vRttAddha, lambhanaM / lAbhaH-apUrvArthaprAsiH antaraM-vizeSaH, lAbhazcAsAvantaraM ca lAbhAntaraM tasmin satItyarthaH, kimuktaM bhavati ?-yAvadviziSTaviziSTatarasamyagajJAnadarzanacAritrAvAsiritaH sambhavati tAvadidaM 'jIvitaM' prANadhAraNAtmaka hayitvA'annapAno-IM payogAdinA vRddhiM nItvA, tadabhAve prAyastadupakramaNasambhavAditthamuktaM, 'khuhA pivAsA ya vAhI yati vacanAt kSudA-14 dInAmapyupakramaNakAraNatvenAbhidhAnAdU, iha ca bRMhayitveva bRhayitveti vyAkhyeyam , anyathAghasaMskRtaM jIvitamiti virudhyata iti bhAvanIyaM, tataH kimityAha-'pazcAt lAbhavizeSaprAptyuttarakAlaM 'pariNNAya'tti sarvaprakArairavabudhya * yadaM nedAnI prAgvatsamyagdarzanAdivizeSahetuH,tathA ca nAto nirjarA,na hi jarayA vyAdhinA vA abhibhUtaM tat tthaa-4||217|| dravidhadhamodhAnaM prati samartham , uktaM hi-"jarA jAva Na pIleti.vAhI jAyaNa vahati / jAbiMdiyA Na hAyaMti, tAva 1 jarA yAvanna pIjayati vyAdhiryAvanna vardhate / yAvadindriyANi na dIyante, tAvaddharma samAcaret // 1 // dIpa anukrama [122] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43) mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~442 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti: [207...] prata sUtrAMka dhammaM samAyare // 1 // " evaM jJaparijJayA parijJAya tataH pratyAkhyAnaparijJayA ca bhaktaM pratyAkhyAya, sarvathA jIvitanira-1 pekSo bhUtveti bhAvaH, malavadatyantamAtmani lInatayA mala:-aSTaprakAraM karma tadapadhvaMsata ityevaMzIlaH malApa-13 dhvaMsI-malavinAzakRta, syAditi zeSaH, tato yAvallAbhaM dehadhAraNamapi guNAyaiveti bhAvaH, yahA jIvitaM bRMhayitvA lAbhAntare-lAmavicchede'ntarbahica malAzrayatvAnmalA-audArikazarIraM sadapadhvaMsI sthAt , ko'rthaH-jIvitaM saje d, idamuktaM bhavati-ayamasyaiko hi guNo mAnuSyamavApya labhyate dharma iti bhAvayan yAvaditastallAmaH tAvadidaM / di bRMhayet , lAbhavicchedaM sambhAvya saMlekhanAdividhAnatastyajet // iha ca yAvallAbhadhAraNe maNDikacaurodAharaNaM, tatra ca sampradAyaH vinAyaDe nayare maMDito nAma tuNNAto paradabaharaNapasatto AsI, soya dugaho mitti jaNe pagAseto jANudeseNa Nicameva addayAlevalitteNa rAyamagge tuNNAgassa sippamuvajIvati, caMkamato'pi ya daMDagharieNaM pAraNa kili-|| ssaMto kahiMvi caMkamati, ratiM ca khattaM khaNiUNa dabajAya ghettUNa NagarasaMnihie ujANegadese bhUmigharaM, tattha Nikvi 1 benAkatave nagare maNDiko nAma tantuvAyaH paradravyaharaNaprasakta AsIt , saca duSTapaNo'smIti jane prakAzayana jAnudezena nitya||meva bhAdrakalepalisena rAjamArga tantuvAyasya zilpamupajIvati,cakramyamANo'pi ca dhRtadaNDena pAdena hizyam kacidapi cakUkamyate, rAtrI cax anaM khanitvA dravyajAtaM gRhItvA nagarasannihite udyAnaikadeze bhUmigRhaM, tatra nikSi AC dIpa anukrama [122] % pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~443~ Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti : [207...] prata sUtrAMka 5 uttarAdhya. vati, tattha va se bhagiNI kannagA ciTThati, tassa bhUmigharassa majjhe kuvo, jaM ca so coro doNa palobheu sahAya asaMskRtA. bRhadvRttiH davavoDhAraM ANeti taM sA se bhagiNI agaDasamIve puvaNatthAsaNe NiveseuM pAyasoyalakkheNa pAe gihiUNa tammi kUce pakkhivai, tato so tattheva vivajAi, evaM kAlo baccati nayara musaMtassa, coragAhA taMNa sakiMti gihiuM, // 21 // tao nayare uvarato jAto / tattha mUladevo rAyA, so kahaM rAyA saMvutto ?--ujjeNIe nayarIe saccagaNiyApahANA devadattA nAma gaNiyA, tIe saddhi ayalo nAma vANiyadArato vibhavasaMpaNNo mUladeyo ya saMvasaha, tIe mUladevo iTTho, gaNiyAmAUe ayalo,sA bhaNati-putti ! kimeeNaM jUikAreNaMti ?, devadattAe bhaNNati-ammo! esa paNDito, * tIe bhapaNai-kiM esa amha abhahiyaM viNNANaM jANati, ayalo bAhattarikalApaMDio eva, tIe bhaSaNati-vaccha / 2 1. pati, tatra ca tasya bhaginI kanyA tiSThati, tasya bhUmigRhasya madhye kUpaH, yaM ca sa cauro dravyeNa pralobhya sahAyaM dravyavoDhAramAna-| yati taM sA tasya bhaginI akTasamIpe pUrvanyastAsane nivezya pAdazaucamiSeNa pAdau gRhItvA tasmina kUpe prakSipati, tataH sa tatraiva vipayate, evaM kAlo brajati nagaraM muSNataH, cIramAhArataM na zakravanti grahItuM, tato nagare uparako (upadravo)jAtaH / patra mUladevo rAjA, sAra kathaM rAjA saMvRttaH ' jayinyAM nagaryA sarvagaNikApradhAnA devadattA nAma gaNikA, tayA sArdhamacalo nAma vaNigdArako vibhavasaMpanno 218 // mUladevazca saMvasati, tathA mUladeva iSTaH, gaNikAmAturacalaH, sA bhaNati-putri ! kimetena chUtakAreNa ? iti, devadattayA bhaNyate-- amba ! eSa paNDitaH, sayA bhaNyate-kimepo'sman amyadhikaM vijJAnaM jAnAti , acalo dvAsaptatikalApaNDita eva, tayA kA dAbhaNyate-base! 55- dIpa anukrama [122] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4444 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| __niyukti: [207...] % -2- prata sUtrAMka ayalaM bhaNa-devadattAe ucchu khAiDaM saddhA, tIe gaMtUNa bhaNito, teNa ciMtiyaM-kao khu tAI ahaM devadattAe paNa tito, teNa sagaDaM bhareUNa ucchuyalaTThINa uvaNIyaM, tAe bhaNNati-kimahaM hathiNI, tIe bhaNiyaM-vaca mUladevaM damaNa-devadattA ucchukhAi ahilasati, tIe gaMtUNa se kahiyaM, teNa ya kai ucchulaTThIto challeuM gaMDalIto kAuM cAujjAyagAdisuvAsiyAto kAuM pesiyAo, tIe bhaNNati-piccha viNNANaMti, sA tuhikA ThiyA, mUladevassa paosamAvaNNA apalaM bhaNati-ahaM tahA karemi jahA mUladevaM giNihassitti, teNa ahasaya dINArANa tIe bhADi|Nimitra dinnaM, tIe gaMtuM devadattA bhaNNati-aja ayalo tume samaM basihI, ime dINArA dattA, abaraNhavelAe gaMtuM bhaNati-ayalassa karja turiyaM jAyaM teNa gAmaM gatotti, devadattAe mUladevassa pesiyaM, Agato mUladevo, tIe samANaM || 1 acala bhaNa-devadattAyA ithUna khAdituMDA, sayA gatvA bhaNitaH, tena cintita-ke ikSavaH (ka khalu)te ahaM devadattayA praNayitaH, tena zakaTaM bhRtvA ivayaSTInAmupanItaM, tayA bhaNyate-kimaI hastinI ?, tayA bhaNita-baja mUladevaM bhaNa--devadattA ihUM khAditumabhilamAdhyati, tathA gatvA tara kathitaM, tena ca katicidikSuyaSTayo nistvacIkRtya khaNDIkalpa cAturjAtakAdisuSAsitAH kRtvA va preSitAH, tayA| bhaNyate-pazya vijJAnamiti, sA tUSNIkA sthitA,mUladeve pradveSamApanA'calaM bhaNati-ahaM tathA karomi yathA mUladevaM pradISyasIti,tenASTazarta dInArANAM tasyai bhATInimittaM dataM, yA gatvA devadattA bhaNyate-adyAcalastvayA samaM vatsyati, ime ca dInArA dattA, aparAhavelAyAM gatvA bhaNati-acalasya kArya tvaritaM jAtaM tena prAmaM gata iti, devadattayA mUladevAya prepitaM (saM), Agato mUladevaH, tavA samaM PADAKTAR dIpa anukrama [122] SiwanNIDrary om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~445 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti: [207...] uttarAdhya saMskRtA. tya prata sUtrAMka ||7|| acchA, gaNiyA mAUe,ayalo ya appAhito, anAo paviThTho bahupurisasamaggo veDhiuM gambhagiI, mUladevo ai- vRttiH saMbhameNa sayaNIyassa hiTThA Niluko, teNa lakkhito, devadattAe dAsaceDIto saMvuttAto acalassa sarIra'mbhaMgAdi ghettuM uvaTThiyA, so ya taMmi ceva sayaNIe Thiyanisanno bhaNai-ittha ceva sayaNIe ThiyaM abhaMgehi, tAto bhnnNti||219|| viNAsijai sayaNIyaM, so bhaNai-ahaM etto ukiTThataraM dAhAmo, mayA evaM suviNo diho, sayaNIya'bhaMgaNaucalaNapahANAdi kAyarSa, tAhi tadhA kayaM, tAhe pahANagollo mUladevo ayaleNa bAlesu gahAya kahito,saMlatto ya'NeNa-paca muko'si, iyarahA te aja ahaM jIviyassa vivasAmi, jadi mayA jAriso hojAhi tA evaM muccejjAhi(ti) ayalAbhihito tao mUladevo avamANito lajAe niggao ujeNIe, patthayaNavirahito benAyaDaM jato patthito, ego se 1. tivati, gaNikAmAtA ca acalaH saMdiSTaH, anyasmAt ( anyena dvAreNa ) praviSTaH badupuruSasamamo veSTayitvA garbhagRha, mUladevo'ti4 saMbhameNa zayanIyasyAvasAnnilInaH, tena lakSitaH, devadattayA dAsacevyaH samuktAH bhacalama zArIrAbhyaGgAdi gRhItvopakhitAH,sa ca tasvi [4|| zayanIye sthitaniSaNNo bhaNati-atraiva zayanIye sthitamabhyaGgaya,tA bhaNanti-vinAzyate zayanIyaM, sa bhaNati-ahamita utkRSTataraM dAsyAmi, mayaivaM svapno dRSTaH, zayanIyAbhyaGganodvartanasAnAdi karttavyaM, tAmistathA kRtaM, tadA mAnavilepanAdoM mUladevo'calena vAleSu gRhItvA''- kRSTaH, saMlaptazcAnena--braja mukto'si, itarathA te'dya jIvitasya vyavasyAmi, yadi mAzo bhavetadevaM muriti acalAbhihitastato mUlade-12 dino'vamato lanayA nirgata ujjayinyAH, padhyadanarahita: ghevAtadaM yataH prasthittA, ekatAsya dIpa anukrama [122] 219 // 14 REatina pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~446~ Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti : [207...] prata sUtrAMka ||7|| puriso milito, mUladeyeNa pucchito-kahiM jAsi ?, teNa bhaNNati-viNNAyataDami, mUladeveNa bhaSaNati-do'pi sama vacAmotti, teNa saMlattaM-evaM bhavautti, do'vi paTThiyA,aMtarA ya aDavI, tassa purisassa saMbalaM asthi, mUladevo viciMaiteha-eso mama saMbaleNa saMvibhAgaM karehitti, ihi sute pare tAe AsAe vacati, Na se kiMci deha, taiyadivase chiNNA aDavI, mUladeveNa pugchito-asthi ettha abhAse gAmo, teNa bhaNNati-esa NAidUre paMthassa gAmo, mUladeveNa bhaNito-tumaM kattha vasasi , teNa bhaNNati-amugattha gAme, mUladeveNa bhaNito-to khAi ahaM evaM gAmaM| 6vacAmi, teNa se paMtho uvadiTTo, gao taM gAma mUladevo, tattha'NeNa bhikkhaM hiteNa kummAsA laddhA, pavaNNo ya kAlo baddati, so ya gAmAto nigacchaha, sAhU ya mAsakhamaNapAraNaeNa bhikkhAnimittaM pavisati, teNa va saMvegamA 1 puruSo militaH, mUladevena pRSThaH-ka yAsi 1, sena bhaNyate-benAkataTe, mUladevena bhaNyate-yAvapi samaM bajAva iti, tena saMlAlamevaM bhavaviti, dvAvapi prasthitI, antarA cATabI, tasya puruSasya zambalamasti, mUladevo vicintayati-eSa mama zambalena saMvibhAga kariSyati, idAnI zvaH pareyuH tayA''zayA vrajati, na tasmai kizcidAti, tRtIyavivase chinAiTavI, mUladevena pRSTaH-astpatrAbhyAse | prAmaH 1, tena bhaNyate-eSa nAtidUre patho mAmaH, mUladekhena bhaNitaH-vaM kutra vasasi 1, tena bhaNyate--amuSmin mAme, mUladevena | bhaNitaH tadA kathayA (gacchA) hamenaM grAma prajAmi, tena tasmai panthA upaviSTaH, gatastaM prAmaM mUladevaH, tatrAnena mikSAM hiNDamAnena kulmASA labdhAH, prapannAva (saMpannazca ) kAlo vartate, sa ca prAmAnirgacchati, sAdhudha mAsakSapaNapAraNakena bhikSAnimitaM pravizati, tena ca saMvegamA dIpa anukrama [122] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~447 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti : [207...] prata satrAMka uttarAdhya. vaNNeNaM parAe bhattIe tehiM kummAsehiM so sAdhU paDilAbhito, bhaNiyaM ca'NeNaM-'dhannANaM khu narANaM kommAsA huMti asaMskRtA. bRhadvRttiH sAhupAraNae 'devayAe ahAsannihiyAe bhaSaNati-putta ! etIe gAhAe pacchaddhe jaM maggasi taM demi, 'gaNiyaM ca 4 devadattaM daMtisahassaM ca rajaM ca // 1 // devayAe bhaNNati-acireNa bhavissatitti, tato gato mUladevo cenvAyarDa, // 220 // tittha khattaM khaNaMto gahito, yajjhAe nINijai, satya puNa aputto rAyA mao, Aso ahiyAsio, mUladevasagAsada mAgato, pahidAyaNaM raje ahi sitto rAyA jAo, so puriso saddAvio, so aNeNa bhaNito-tujhaM taNiyAe AsAte Agato ahaM, iharahA ahaM aMtarAle ceva vivajaMto, teNa tujhaM esa mayA gAmo datto, mA ya mama sagAsaM ejasutti, pacchA ujeNIeNa raNNA saddhiM pIti saMjoeti, dANamANasaMpUtiyaM ca kAuM devadattaM aNeNa maggito, teNa pacuvagA-IN 1. pannena parayA bhaktyA taiH kulmASaiH sa sAdhuH pratilambhitaH, bhaNitaM cAnena-'dhanyAnAmeva narANAM kulmASAH sAdhupAraNake bhavanti' | devatayA yathAsannihitayA bhaNyate-putra ! etasyA gAdhAyAH pazcArdhena yanmArgayasi badadAmi-gaNikAM ca devadattA dantisahasraM ca rAjya ca // 1 // devatayA bhaNyate-acireNa bhaviSyatIti, tato gato mUladevo bennAtalaM, tatra kSatraM khanan gRhItaH, vadhyAyAM nIyate, tatra punaH a-- putrI rAjA mRtaH, azvo'dhivAsitaH, mUlavevasakAzamAgataH, pUSThidAnaM rAjye 'bhiSikto rAjA jAtaH, sa puruSaH zabdivaH, so'nena // 220 // bhaNitaH-svatsatkayA''zayA Agato'ham , itarathA ahamantarAla eva vyapatsye, tena tubhyameSa mayA prAmo dattaH, mA ca mama sakAzamAyAsI-5 riti, pazcAdujvavinIvena rAjJA sAdha prIti saMyojayati, dAnamAnasatkAraM (sampUjitA) ca kRtvA devadattAmanena mArgitaH, tena pratyupakA dIpa anukrama [122] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~448~ Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||7|| niyukti: [207...] prata sUtrAMka ||7|| rasaMdhieNa diNNA, mUladeveNa aMteure chUDhA, tAe samaM bhoge a~jati / annayA ayalo poyavahaNeNa tatthAgato, sukekI vijate bhaMDe jAtiM pAe davaNUmaNANi ThANANi tANi jANamANeNa mUladeveNa so giNhAvito,tume davaMNUmiyaMti purisehiM baddhiUNa rAyasayAsamuvaNIto, mUladeveNa bhaNNati-tuma mama jANasi ?, so bhaNati-tuma rAyA ko tuma na jANai, teNa bhaNNai-ahaM mUladevo, sakAriu visajjito, evaM mUladevo rAyA jaato| tAhe so aNNaM NagarArakkhiyaM Thaveti, so'pi na sako cora giNihauM, tAhe mUladevo sayaM NIlapaDaM pAuNiUNa ratiM Niggato, mUladevo ra aNajaMto egAe sabhAe NiviNNo acchati, jAva so maMDiyacoro AgaMtUNa bhaNati-ko ittha acchati ?, mUla-le deSeNa bhaNiyaM-ahaM kappaDito, teNa bhaNNai-ehi maNUsa karemi, mUladeyo uhito, egami Isaraghare khattaM khayaM, subahuM| | 1. rasandhinA dattA, mUladevenAntaHpure nyastA, tayA sama bhogAn bhunakti / anyadA'calaH potavAhanena tatrAgataH, zulkIye bhANDe vidyamAne yAni pAtreSu dravyagopanAni sthAnAni tAni jAnatA mUladevena sa prAhitaH, tvayA dravyaM gopitamiti puruSaiddhA rAjasakAzamupanItaH, mUladevena bhaNyate-tvaM mAM jAnAsi ?, sa bhaNati-vaM rAjA tvAM ko na jAnAti ?, tena bhaNyate-- ahaM mUlavevaH, satkRtya visRSTaH, evaM mUladevo rAjA jAtaH / tadA so'nya magarArakSaka sthApayati, so'pi na zaktacaura gRhItuM, tadA mUladevaH svayaM nIlapaTaM| daprAvRtya rAtrI nirgataH, mUladevo'jJAyamAna ekasyA sabhAyAM niSaNNastiSThati, yAvarasa maNTikaura Agalya bhaNati-ko'tra tiSThati ?, mUla-|| devena bhaNitam-aI kArpaTikA, tena bhaNyate-ehi manuSyaM karomi, mUladeva utthitaH, ekasminnIzvaragRde kSatraM khAtaM, mubahu Akadak - 4 dIpa anukrama [122] wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~449~ Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||7|| niyukti: [207...] bRhadRttiH prata sUtrAMka ||7|| uttarAdhya. deSajAyaM NINeUNa mUladevassa uvari caDAviDa paTThiyA nayaravAhiriyaM, jAto mUladevo purato, coro asiNA kahi- asaMskRtA. eNa piTTao ei, saMpattA bhUmigharaM, coro taM darSa NihiNiumAraddho, bhaNiyA aNeNa bhagiNI-payassa pAhuNayassa pAyasoyaM dehi, tAe kUvataDasanniviTe AsaNe saMNivesito, tAe pAyasoyalakkheNa pAo gahio kUve khuhAmitti, // 22 // jAva atIya sukumArA pAyA, tAe nAyaM-jahesa koi bhUyapudharajo vihaliyago, tIe aNukaMpA jAyA, to tAe |pAyatale sannito Nassatti, mA mArijihisitti, tato pacchA so palAto.tAe bolo kato NaTTho paTrotti. so asi kahiUNa maggato laggo, mUladevo rAyappahe aisannikilR NAUNa cacarasivaMtarito Thito, coro taM sivaliMgaM esa | 1 dravyajAtaM nItvA mUladevasyopari ghaTApayitvA (Aroga) prasthitI nagaravAhirikA, yAto mUladevaH purataH, pauro'sinA kRSTena (saha ) pRSThata AvAti, saMprAptau bhUmigRha, caurastat dravyaM nihitumArabdhaH, bhaNitA anena bhaginI-etasmai prAghUrNakAya pAdazaucaM dAdehi, tayA kUpataTasanniviSTa Asane sanivezitaH, tayA pAdazaucamiSeNa pAdo gRhItaH kUpe kSipAmIti, yAvadatIva sukumArI pAdI, jo *tathA zAtaM-yathA eSa kazcit bhUtapUrvarAjyo rAjyabhraSTaH, tasyA anukampA jAtA, tatastathA pAdatale saMzito nazyeti, mA mArayiSyasIti, tataH pazcAtsa palAyitaH, tayA rAvaH ( pUtkAraH ) kRtaH naSTo naSTa iti, so'siM kA pRSThato lamaH, mUladevaH rAjapathe'tisaMnikRSTaM zAtvA catvarazivAntaritaH sthitaH, caurastat zivaliGgameSa dIpa anukrama [122] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~450 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||7|| niyukti: [207...] 907 -4 prata sUtrAMka dapurisotti kAuM kaMkaggeNa asiNA duhA kAUNa paDiniyatto, gato bhUmigharaM, tattha pasiUNa pahAyAe rayaNIe tao niggaMtUNa gato vIhi, aMtarAvaNe tuNNAgataM kareti, rAyaNA purisehi sahAvito, teNa ciMtiyaM-jahA so puriso YNaM na mArito, avassaM ca so esa rAyA bhavissaitti, tehiM purisehi ANito, rAyaNA anbhuTANeNa pUito, AsaNe nivesAvito, sa bahuM ca piyaM AbhAsiuM saMlatto-mama bhagiNIM dehitti,teNa dinA, vivAhiyA, rAyaNA bhogA ya se saMpadattA,kaisuvi diNesu gaesu rAyaNA maMDito bhaNio-dagheNa kajaMti, teNa subahuMdabajAyaM diNNaM, rAyaNA saMpUito,aNNayA puNo maggito puNo'pi diNNaM,tassa ya corassa atIvara sakArasambhANaM pauMjati, eeNa pagAreNa sarva daI davAvito, bhagiNI se pucchati, tAe bhaSaNati-ittiyaM vittaM, tI pucAyeiyalakkhANusAreNa sarva davAyeUNaM maMDito sUlAe aaropito| dRSTAntAnuvAdapUrvako'yamihopanayaH-yathA'yama 1 puruSa itikRtvA kalApreNAsinA vidhA kRtvA pratinivRttaH, gato bhUmigRhaM, tatroSitvA prabhAtAyAM rajanyAM tato nirgatya gato vIthim , antarApaNe tantuvAyatvaM karoti, rAjJA puruSaiH zabditaH, tena cintitaM-yathA sa puruSo nUnaM na mAritaH, avazyaM ca sa eSa rAjA bhaviSyatIti, taiH puruSairAnItaH, rAjJA'bhyutthAnena pUjitaH, Asane nivezitaH, sa bahu priyaM cAbhAcya saMlata:-mA bhaginI dehIti, | tena dattA, vivAhitA, rAjJA bhogAzca tasmai saMpradattAH, katipayeSvapi dineSu gateSu rAzA maNDiko bhaNitaH-dravyeNa kAryamiti, tena subahu 4 dravyajAtaM dattaM, rAjJA saMpUjitaH,anyadA punarmAnitaH punarapi dattaM, tasya ca caurasthAtIva sarakArasanmAnaM prayunakti, etena prakAreNa sarva dravya dApitaM, bhaginI tasyA apRcchacata, tathA bhaNyate-etAvat vittaM, tataH pUrvAvedivalakSyAnusAreNa sarva dApayitvA maNDikaH jhuulaayaamaaropitH| dIpa anukrama [122] vpUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43], mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~451 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||8|| ___ niyukti: [207...] uttarAdhya. bRhadvRttiH prata sUtrAMka 222 // khA ||8|| kAryakAryapi maNDiko yAvallAbhaM mUladevanRpatinA dhAritaH tathA dharmArthinA'pi saMyamopahatihetukamapi jIvitaM nirja-1 asaMskRtA. rAlAbhamabhilapatA talAbhaM yAvaddhAryamiti, na ca taddhAraNe saMyamoparodha eva, yathA''gamaM hi pravRttasya tttdupssttmbhkme-hai| veti bhAvanIyam , ityalaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 7 // samprati yaduktaM 'jIvitaM bRMhayitvA malApadhvaMsI svAditi tatkiM khAtantryata evaM utAAyatyAha chaMdaMNiroheNa uveti mukkhaM, Ase jahA sikkhiyvmmdhaarii| puvAi vAsAi cara'ppamatto, tamhA muNI khippamuveti mukkhaM // 8 // (sUtram) vyAkhyA-chando-yazasasya nirodhaH chandonirodhaH-svacchandatAniSedhaH tena 'upaiti' upayAti 'mokSa' mukti, kimuktaM bhavati ?-guruparatantratayA khAgrahAgrahayogitAM vinA tatra pravartamAno'pi saklezavikala iti na karmavandhamAk, kintvavikalacaraNatayA tannirjaraNamevApnoti, apravarttamAno'pi cAhArAdiSvAgrahagrahAkulitacetAH 'chahamadasameM'-14 tyAdivacanAdanantasaMsAritAdyanarthabhAgeva bhavati, tatsarvathA tatparatantraNava mumukSuNA bhAvyaM, tasyaiSa samyagajJAnAdisakalakalyANahetutvAd , uktaM ca-"NANassa hoi bhAgI thirayarato dasaNe caritte ya / dhaNNA AvakahAe guruku mAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muJcanti // 1 // dIpa anukrama [123] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~452 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||8|| niyukti : [207...] prata sUtrAMka ||8|| |lavAsaM na muMcaMti // 1 // " yahA chandasA-gurvabhiprAyeNa nirodhaH-AhArAdiparihArarUpaH chandonirodhaH tenayokta nyAyato muktyavAptiH, tattadvastuviSayAbhilASAtmikA icchA vA chandaH tannirodhena muktiH, tasyA evaM tadvivandhakatatvAt , tathA ca laukikA anyAhu:-"zlokArdhana hi tadvakSye, yaduktaM andhakoTibhiH / tRSNA ca saM(cetsaM) parityaktA, prAptaM ca paramaM padam // 1 // " athavA chando veda Agama ityanAntaraM, tataH chandasA 'ANAe ciya caraNa'mityAdinA nirodhaH-indriyAdinigrahAtmakaH chandonirodhaH tenopaiti mokSaM, na tu sarvathA jIvitaM pratyanapekSatayA, tathA ca samayavida:-"sarvattha saMjamaM saMjamAto appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAto puNo'vi sohI Na yAviratI ra | // 1 // " atrodAharaNamAha-azvo yathA 'zikSito valganaplaSanadhAbanAdizikSA prAhito vRNoti-AcchAdayati zarIrakamiti varma-azvatanutrANaM taddharaNazIlo varmadhArI, zikSitathAsau varmadhArI ca zikSitavarmadhArI, anena / zikSakatatratayA'sya khAtantryApohamAha, tato'yamarthaH-yathA'zvaH khAtacyavirahAtpravarttamAnaH samarazirasi na vairibhirupahanyata iti tanmuktimAmoti, khatavastu prathamamazikSito raNamavAptastairupahanyate, atra ca sampradAyA egaNe rAyaNA doNhavi kulaputtANaM do AsA diNNA sikkhAvaNaposaNatvaM, tatthego kAlocieNa javasajogAsaNeNaM 18| 1 sarvatra saMghamaM saMyamAt AtmAnameva rakSet / mucyate'tipAtAt punarapi zuddhirna cAviratiH // 1 // 2 ekena rAjJA dvAbhyAmapi kulaputrARebhyAmacI tI dattau zikSaNapoSaNArtha, tatraika: kAlocitena yavasayogAsanena dIpa anukrama [123] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~453 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||8|| ___ niyukti: [207...] uttarAdhya. bRhaddhattiH // 223 // prata sUtrAMka ||8|| saMrakkhamANo dhAviyalAliyavaggiyAIyAto kalAto sikkhAyei, bIo ko eyassa ihajavasajogAsaNaM dAhiiti / asaMskRtA. gharaTTe vAhei Na tu sikkhAyei, sesaM appaNA bhuMjati / saMgAmakAle uvaTThie te raNNA vuttA-tesu cevAssesu AroDhuM jhatti Agacchaha, saMpattA, bhaNiyA ya rAiNA-paSisaha saMgAma, tattha paDhamo'so sikkhAguNataNato sArahiyamaNuyattamANo saMgAmapArato jAto, duio visisikkhAbhAvato'sabbhAvabhAvaNAbhAviyattaNao godhUmajaMtagajutta iva tattheva bhabhiumADhato, taM ca parA uvalakkheuM hayasArahiM kAUNa gRhItavantaH // dRSTAntAnuvAdapUrvako'yamupanaya:yathA'sArazvaH tathA dharmArthyapi khAtayavirahito muktimavApnoti, ata eva ca 'pUrvANi 'uktaparimANAni 'varSANi vatsarANi, kAlAtyantasaMyoge dvitIyA (pA02-3-5), kimityAha-'cara' iti satatamAgamoktakriyAmAsevakha, katham?-13 !'apramattaH' gurupAracyApahAripramAdaparihA, 'tamha'tti tasmAt apramAdacaraNAdeva, manyate jAnAti jIvAdIniti muniH-sapakhI 'kSipraM' zIghram upaiti mokSa, nanu chandonirodho'pi tattvato'pramAdAtmaka eveti kathaM na punaruktadoSaH ?, 1 saMrakSana dhAvanalAlitavalganAdikAH kalAH zikSayati, dvitIyaH ka etasmai iSTayavasayogAsanaM dadAtIti gharaTTe vAhayati na tu zikSayati || zeSamAtmanA mujhe / saMpAmakAle upasthite tI rAjhokI-tayorevAzvayorAruhya jhaTilyAgakachataM, saMprAptI, bhaNitI ca rAjJA-pravizataM saMpAma, tatra prathamo'zvaH zikSAguNatvAt sArathimanuvarcamAnaH saMgrAmapArago jAtaH, dvitIyo viziSTazikSAbhAvAt asadbhAvabhAvanAbhAvitatvAt godhUmayatrakayukta iva tatraiva amitumArabdhaH, taca pare upalakSya hatasArathiM kRtvA gRhItavantaH / dIpa anukrama [123] IM223 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~454~ Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||9|| niyukti: [207...] prata sUtrAMka ||9|| ucyate, apramAda evAdaraH kArya iti khyApanArthatvAdadhyayanArthojIvanArthatvAcAsya na paunaruktyamiti bhAvanIyaM, 4 pUrvANi varSANIti ca etAvadAyuSAmeva cAritrapariNatiriti darzanArthamuktamiti suutraarthH||8|| nanu yadi chandoniroTrAdhena muktiH, ayamantyakAla eva tarhi vidhIyatAmityAzaGkavAha, yadvA yadi pazcAnmalApadhvaMsI syAt tadaiva chandonirodhAdikamapi taddhetubhUtamastvata Aha sa putvamevaM Na labheja pacchA, esovamA sAsayavAiyANaM / visIdati siDhile AuyaMmi, kAlovaNIe sarIrassa bhee // 9 // (sUtram) vyAkhyA-'sa' iti yattadornityAbhisambandhAt yaH prathamamevApramattatayA bhAvitamatirna bhavati sa tadAtmaka 18 chandonirodhaM 'putvamevaM ti evaMzabdasyAtropamArthatvAtpUrvamivAntyakAlAt malApadhvaMsasamayAdvA abhAvitamatitvAt 'na labhetna prApnuyAt, sambhAvane liTa, tatazca lAbhasambhAvanA'pi na samasti, kiM punastallAbha iti, 'pazcAt ' antya-1EX kAle malApadhvaMsasamaye vA, 'esovama'tti eSA-anantaramabhihitakharUpA upa-sAmIpyena mIyate-paricchidyate svayaMprasiddhyA aparamaprasiddhaM vastvanayetyupamA, keSAM ?-zAzvatA iva vadituM zIlameSAmiti zAzvatavAdinaH, uSTrakrozivat kartaryupamAne (pA-3-2-19) iti NiniH, teSAM zAzvatavAdinAm-Atmani mRtyumaniyatakAlabhASinamapazyatAm , dIpa anukrama [124] www.janorary on pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~455 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [4], mUlaM [-1 / gAthA ||9|| niyukti : [207...] prata sUtrAMka ||9|| uttarAdhya. yA idamihAkUtaM-yo hi chandonirodhamuttarakAlameva kariSyAmIti vakti so'vazyaM zAzvatavAdI, sa caivaM prajJApyate- asaMskRtA. yathA bhadra ! idAnIM bhavatastatkAlAtpUrvamasAvuktahetuto na samasti, tathottarakAlamapyasau pramAdinastava na bhaviteti, bRhadvRttiH yadi vA eSA upameti-upetyuSayogapUrvakaM meti jJAnamupamA-sampradhAraNA yaduta pazcAddharma kariSyAmaH iti zAzva tavAdinAM-nirupakramAyuSAM, ye nirupakramAyuSkatayA zAzvatamivAtmAnaM manyante teSAM yujyetApi, na tu jalabuddhahai dasamAnAyuSAM, tathA cAsAvuttarakAlamapi chandonirodhamanApnuvan 'viSIdati' kathamahamakRtasukRtaH sampratyanarvAk-4 pAraM bhavAmbhodhi bhrAmyan bhaviSyAmItyevamAtmakaM vaiklavyamanubhavati, kadA ?-zithilayati-AtmapradezAn muJcati|| 4/AyuSi' manuSyabhavopagrAhiNyAyuHkarmaNi, 'kAlovaNIya'tti kAlena-mRtyunA khasthitikSayalakSaNena vA samayeno panItaH-upaDhaukitaH tasmin , ka ? ityAha-zarIrasya' audArikakAyAtmakasya 'bhede' sarvaparizAdataH pRthagbhAve, tadidamaidamparyam-Adita eva na pramAdavadbhirbhAvyaM, tathA cAha-"gamanaM kimadya kiM zraH kadA'pi vA sarvathA ) dhruvaM kApi / iti jAnannapi mUDhastathApi mohAtsukhaM zete // 1 // " iti sUtrArthaH // 9 // kiM punaH pUrvamiva pazcAdapi chandonirodhaM na labhata ityAha // 22 // khippaM na sakei vivegameuM, tamhA samuTThAya pahAya kaame| samecca lAbhaM samatA mahesI, AyANarakkhI caramappamatto ||10||(suutrm) dIpa anukrama [124] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4560 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||10|| niyukti: [207...] 8 prata % sUtrAMka ||10|| %% vyAkhyA-kSipraM tatkSaNa eva na zaknoti' na samartho bhavati, kiM kartum ?-'etuM' gantuM prApnumitiyAvat , kam?'viveka' dravyato bahiHsaGgaparityAgarUpaM bhAvatastu kaSAyaparihArAtmakaM, na bakRtaparikamA jhagiti tatparityAgaM karnu-4 malam , atrodAharaNaM brAhmaNITriA eMgo maruto paradesaM gaMtUNa sAhApArato hoUNa savisayamAgato, tassa'neNa maruteNa khaddhapalAlitottikAuM dArikA dattA, so ya loe dakkhiNAto lahati, pare vibhave vahati teNa tIse bhAriyAe subahuM alaMkAraM kAriya, sA nica-18 maMDiyA acchai, teNa bhaNNai-esa parcatagAmo, tA tuma eyANi AmaraNagANi tihipavaNIsu AviMdhAhi, kahiM / corA uvagacchejA to suhaM movijaMti, sA bhaNai-ahaM tAe velAe sigdhameva avaNessaMti / annayA tattha corA paDiyA, tameva NicamaDiyAgihaM aNupaviTThA, sA tehiM sAlaMkiyA gahiyA, sA ya paNIyabhoyaNattA maMsovacitapANi-3 pAyA Na sakkei kaDagAINi avaNeuM, tato corohiM tIse hatthe chettaNa avaNIyA, meNhiuMca niggayA // evamanyo 1eko brAhmaNaH paradezaM gatvA zAkhApArago bhUtvA svaviSayamAgataH, tasyAnyena brAhmaNena pracurepalAlita itikRtvA dArikA dattA, sa ca / lokAt dakSiNA labhate, atizayena vardhamAne vibhave tena tasyA bhAryAyAH subahavo'lakArAH kAritAH, sA nityaM maNDitA tiSThati, tena || bhaNyate-eSa pratyantanAmaH, tattvametAni AbharaNAni tidhiparvasu paridhehi, kadAciaurA upagaccheyustadA sukhaM gopyante, sA bhaNati-ahaM tasyAM velAyAM zIghramevApaneSyAmIti / anyadA tatra caurAH patitAH, tadeva nityamaNDitAgRhamanupraviSThAH, sA taiH sAlaGkArA gRhItA, sA ca praNItabhojanatvAt upacitamAMsapANipAdA na zaknoti kaTakAdInyapanetuM, tata: caurastasyA hastau chittvA apanItAni, gRhItvA ca nirgatAH / dIpa anukrama [125] % % wwjanatarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~457 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||10|| niyukti: [207...] prata sUtrAMka ||10|| uttarAdhya bhA'pi prAgakRtaparikA na tatkAla eva vivekametuM zaknoti, malApadhvaMsastu tathA sati dUrApAsta eveti, na ca marudeasatAbyudAharaNaM tatrApyabhidheyam, AzcaryarUpatvAdasya, na hyevaM tIvrabhAvA bahavaH sambhavanti, yata evaM tasmAt 'sam' iti / disamyakapravRtyA 'utthAyeti ca pazcAcchando nirotsyAma ityAlasthatyAgenodyama vidhAya, tathA 'pahAya kAme'tti prakarSaNa // 225 // -manasA'pi tadacintanAtmakena 'hitvA'tyaktvA kAmAn icchAmadanAtmakAn 'sametya samyagjJAtvA 'loka' samasta prANisamUha, kayA ?-'samatayA' samazatrumitratayA kacidaraktadviSTatayetiyAvat, tathA ca maharSiH san mahaH-ekAntotsavarUpatvAnmokSastamicchatItyevaMzIlo maheSI vA, kimuktaM bhavati ?-viSayAbhilApavigamAnnirnidAnaH san AtmAnaM|| rakSatyapAyebhyaH kugatigamanAdibhya ityevaMzIla AtmarakSI, yadvA''dIyate-svIkriyate AtmahitamanenetyAdAnaH-saMyamaH tadrakSI 'caramappamatto'tti makAro'lAkSaNikaH, tatazcarApramattaH-pramAdarahitaH, iha ca pramAdaparihArAparihArayorahi-IN 4 kamudAharaNaM vaNigmahilA, tatra ca sampradAyaHhai ego vaNigamahilA pautthapatiyA sarIrasussUsAparA dAsabhayagakammakare NijaNijabhiyogesu na niyojayati, na ya tersi kAlovavannaM jahiNThaM AhAraM bharti vA deti. te satve nahA. kammataparihANIe vibhavaparihANI, Agato vaanniyo,IMITR25|| 1 ekA vaNigmahilA proSitapatikA zarIrazuzrUSAparA dAsabhRtakakarmakarAna nijanijAbhiyogeSu na niyojayati, na ca tebhyaH kAlopapannaM da yatheSTamAhAra bhRti vA dadAti, te sarve naSTAH, karmAntaparihANyA vibhavaparihANiH, Agato baNika, dIpa anukrama [125] JABERatni pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~458~ Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||10|| niyukti: [207...] prata sUtrAMka ||10|| evaMvihaM passiUNa pacchA teNa nnicchuuddhaa| aNNaM tu pukkhaleNaM sukeNaM vareti, laddhA ya Na, teNa tIse NiyagA bhaNNatijai appANaM rakkhada tA pariNemitti, tAe ya'muNiyaparamatthAe duggayakannagAe souM niyagA bhaNNaMti-rakkhAmi(kkhihii)appagaM, sA teNa vivAhiyA, gato vANijjeNaM, sAvi dAsabhayagakammakarAtINaM saMdesaM dAuM tesiM puhikAikAle bhoyaNaM dei, mahurAhiM ca vAyAhiM ucchAhei, bhaI ca tersi akAlaparihINaM dei, Na ya NiyagasarIrasussUsAparA, eva-14 mappANaM rakkhaMtIe bhattA uvAgao, so evaMvihaM passiUNa tuho, teNa savasAmiNI kayA / itthaM tAvadihaiva guNAyA-8 pramAdo dopAya ca pramAdaH AstAmanyajanmanItyabhiprAyeNAtraivehikodAharaNAbhidhAnamiti paribhAvanIyamiti sUtrArthaH KI // 10 // pramAdamUlaM ca rAgadveSAviti sopAyaM tatparihAramAha muhuM muhaM mohaguNe jayaMtaM, aNegaruvA samaNaM caraMtaM / phAsA phusaMtI asamaMjasaM ca, Na tesu bhikkhU maNasA pausse // 11 // (sUtram) 1 evaMvidhaM dRSTvA pazcAttena niSkAzitA / anyAM tu puSkalena zulkena vRNute, labdhA cAnena, tena tasyA nijakA bhaNyante-yadyAtmAnaM rakSati | tarhi pariNayAmIti, tasyAzcAjJAtaparamArthAyA durgatakanyAyAH zrutvA nijakA bhaNanti-rakSiSyati AtmAnaM, sA tena vivAhitA, gato vANijyAya, sA'pi dAsabhRtyakarmakarAdibhyaH saMdeza dApayitvA (saMgRhya ) tebhyaH pUrvAhAdikAle bhojanaM dadAti, madhurAmizca vAcAbhirutsAhayati, bhRti ca tebhyo'kAlaparihINAM dadAti, na ca nijazarIrazuzrUSAparA, evamAtmAnaM rakSanyA bhopAgataH, sa evaMvidhaM dRSTvA tuSTaH, tena sarvasvAminI kRtA / dIpa anukrama [125] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43) mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~459 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||11-12|| niyukti: [207...] RENCE prata sacarAdhya. bRhadvRttiH sUtrAMka ||11 // 226 // -12|| 915 maMdA ya phAsA bahulobhaNijjA, tahappagAresuma NaM Na kujaa| asaMskRtA. rakkheja kohaM viNaeja mANaM, mAyaM Na seveja pahija lohaM // 12 // (sUtram) | vyAkhyA-'muharmuhuH' vAraM vAraM, satatapravRtyupalakSaNametat , mohayati-jAnAnamapi jantumAkulayati pravarttayati cAnyatheheti mohaH tasya guNAH mohaguNAH-tadupakAriNaH zabdAdayaH, tAn 'jayaMta' abhibhavantaM, kimuktaM bhavati :avicchedatastajjayapravRttaM yadvA kathaJcinmohanIyAtsantodayata ekadA taiH parAjitamapi punaH punassajjayaM prati pravartamAna na tu tata eva vimuktasaMyamodyogam , 'anekarUpAH' anekamiti-anekavidhaM paruSaviSamasaMsthAnAdibhedaM rUpaM-kharUpameSAmiti anekarUpAH, zramaNaM carantaM prAgvat , 'phAsa'ci spRzanti khAni khAnIndriyANi gRhyamANatayA iti sparzA:zabdAdayaste 'spRzanti' gRkhamANatayaiva sambanti, 'asamaMjasam' ananukUlamiti kriyAvizeSaNametat , cazabdo'vadhAraNe, asamaJjasameva, athavA sparzanaviSayAH-sparzAH spRzanti, sparzopAdAnaM cAsyaiva durjayatvAdhApitvAca, na teSu' sparzeSu : // 226 // 'bhikSuH' muniH, manasA upalakSaNatvAca vAcA kAyena ca, yadvA'pizabdasya lupsanirdiSTatvAnmanasA'pi AstAM vAcA kAyena vA, 'padUse'tti pradUSyet pradviSyAvA, kimuktaM bhavati ?-karkazasaMstArakAdisparzAdau hantopattApitA vayameteneti na cinta 4% dIpa anukrama [126-127]] wwwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~460 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||11-12|| niyukti: [207...] prata sUtrAMka ||11-12|| yet naiva vA vadetpariharedvA tmiti||'mNdaa yeti sUtraM, tathA mandAyantIti mandAH-hitAhitavivekinamapi janamanyatA nayantItikRtvA, cazabdaH pUrvApekSayA samucaye, sparzAH prAgvacchandAdayaH, bahan lobhayanti-vimohayantIti bahu-1 1 lobhanIyAH 'anyatrApI (kRtyalyuTI bahulam )ti vacanAt kartaryanIyaH, anenAtyAkSepakatvamukta, 'tahappagAresutti, apergamyamAnatvAttathAprakArevatibahulobhanIyeSvapi mRdusparzamadhurarasAdiSu 'manaH' cittaM na kuryAt, athavA dhAtUnAmanekArthatvAnna nivezayet, yadvA saGkalpAtmakameva manaH, tato mana iti saGkalpamapi na kuryAtna vidadhyAd AstAM tatpravRttimiti, athavA mandabuddhitvAnmandagamanatvAdvA mandAH-striyaH tA eva sparzapradhAnatvAt spazAH, tatazca maha~ndAzca sparzAH, pahUnAM kAminA lobhanIyA:-gRddhijanakA bahulobhanIyAH yAstAsu 'tahappagAresu'tti liGgavyatyayAtta yAprakArAsu bahulobhanIyAsu mano'pi na kuryAd , iha ca strINAmeva bahutarApAyahetutvAditthamucyate, tathA cAha"sparzendriyaprasaktAca, balavanto mdotkttaaH| hastivandhakisaMraktA, vadhyante mttvaarnnaaH||1||" iti / evaM ca pUrvasUtreNa dveSasya parihAra uktaH, anena ca rAgasya, sa tu kathaM bhavatItyata Aha-rakSayet' nivArayet , kam ?-'krodhm| agrItilakSaNaM, 'vinayet ' apanayet 'mAnam ' ahaGkArAtmakaM, 'mAyAM' paravaJcanabuddhirUpAM na kuyot, 'prajayAt'Tra parityajet 'lobham ' abhiSyajakhabhAvaM, tathA ca krodhamAnayoddheSAtmakatvAnmAyAlomayoSa rAgarUpatvAttannigraha eva tatparihatiriti bhAvanIyam / athavA sparzaparihAramabhidadhatA caturthavratamuktaM, taba 'apabhaceraM ghora pamAyaM durahiTThaga'ti-13 1 abrahmacarya dhoraM pramAdaM duradhiSThitam / dIpa anukrama [126-127]] JAMERatinintamational pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~461 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka // 11 -12|| dIpa anukrama [126 -127] uttarAdhya. vRhadvRttiH // 227 // Educatiuninten [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM +niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [4], mUlaM [-] / gAthA ||11-12 || niryukti: [207...] vacanAnmahApramAdarUpasyAbrahmaNo nirodhakRditi, tadabhidhAnAddhiMsAdinirodho'pyukta eveti, anenArthato mUlaguNAbhighAnaM rakSet krodhamityAdinA ca piNDAdikamayacchate yacchate vA na kaSAyavazago bhavedityuttaraguNoktiriti sUtradvayArthaH | 11-12 // samprati yaduktaM- 'tamhA samudvAya pahAya kAme' ityAdi, tatkadAcicarakAdiSyapi bhavet ata AhayadvaitAvatA cAritrazuddhiruktA sA ca na samyaktvavizuddhimapahAyAtastadarthamidamAha - je saMkhyA tucchaparappavAdI, te pejadosANugayA prjjhaa| ee ahammutti duchamANo, kaMkhe guNe jAva sarIrabhee // 13 // tibemi (sUtram) vyAkhyA- 'ye' iti anirdiSTakharUpAH, saMskRtA iti na tAttvikazuddhimantaH kintUpacaritavRttayaH, yadvA saMskRtAgamaprarUpakatvena saMskRtAH, yathA saugatAH, te hi khAgame niranyayocchedamabhidhAya punastenaiva nirvAhamapazyantaH paramArthato'nvayi dravyarUpameva santAnamupakalpayAMbabhUvuH, sAGkhyA caikAntanityatAmuktvA tattvataH pariNAmarUpAne (pAveva punarAvirbhAva tirobhAvAyuktavanto, yathA vA- 'uktAni pratiSiddhAni, punaH sambhAvitAni ca / sApekSanirapekSANi, RSivAkyAnyanekazaH // 1 // itivacanAdvacananiSedhanasambhavAdibhirupaskRta smRtyAdizAstrA manvAdayaH, ata eva 'tuccha'tti tucchA yadRcchAbhidhAyitayA niHsArAH 'parappavAi'tti pare ca te svatIrthikavyatiriktatayA pracAdinazca For Fans Use Only asaMskRtA. ~ 462 ~ 4 | // 227 // www.ncbrary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [4], mUlaM [--] / gAthA ||13|| niyukti : [207...] prata sUtrAMka ||13|| parapravAdinaH, te kimityAha-pejadosANugayA' premadveSAbhyAmanugatAH premadveSAnugatAH, tathAhi-sarvathA saMvAdini bhagavadvacasi niranvayocchedaikAntanityatvAdikalpanaM vacananiSedhanasambhAvanAdiyA na rAgadveSAbhyAM vineti bhAvanIyam, hAata eva ca 'parajjhatti dezIparatvAtparavazA rAgadveSagrahagrastamAnasatayA na te khatantrAH, yadi ta evaMvidhAstataH kimityAha ete' iti arhanmatavAyAH, adharmahetutvAdadharmaH, 'itI'tyamunolekhena 'duguMchamANo'tti jugupsamAnaH unmArgAnuyAhai yino'mI iti tatkharUpamavadhArayan , na tu nindan , nindAyAH sarvatra niSedhAt, tadevaMvidhazca kiM kuryAdityAha kAGket' abhilapet 'guNAn' samyagdarzanacAritrAtmakAn bhagavadAgamAbhihitAn , kiM niyatakAlamebotAnyathe| sAha-yAvaccharIrAt-audArikAtpazcaprakArAdvA bhedaH-pRthagbhAyaH zarIrabhedo, maraNaM vimuktirvatiyAvad, aneneheva samutthAnaM kAmabahANAdi ca tattvataH, anyatra tu saMvRttimadityuktam , evaM ca kAsAtmakasamyaktvAticAraparihArAbhi|dhAnataH samaktvazuddhiti sUtrArthaH // 13 // iti parisamAptI, abImIti pUrvavat, ukto'nugamaH, samprati nayAH, te ca pUrvavat // iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM pramAdApramAdanAmaka caturthamadhyayana samAsamiti // dIpa anukrama [128] JAMERatinintimational inatandinrary om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra adhyayanaM-4 parisamAptaM ~463 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [7], mUlaM [-] / gAthA ||13..|| niyukti: [208] prata sUtrAMka ||13|| uttarAdhyayaneSu paJcamamadhyayanam / // uktaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM paJcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane 'kAGket guNAn yAvacharIrasya bheda'ityabhidadhatA maraNaM yAvadapramAdo'nuvarNiNataH, tato maraNakAle'pyapramAdo vidheyaH, sa ca maraNavibhAgaparijJAnata eva bhavati, tato hi bAlamaraNAdi heyaM hIyate paNDitamaramAdi copAdeyamupAdIyate, tathA ca tattvato'pramattatA jAyate, ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTayamupavayaM tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe 'akAmamaraNIyam' iti nAma, tatra ca kAmamaraNapratipakSo'kAmamaraNam , ataH kAmAnAM maraNasya ca nikSepaH | kAryaH, tatra kAmamaraNayonikSepaM pratipAdayitumAha niyuktikRtkAmANa uNikkhevo caubiho chabiho ya maraNassa / kAmA puvuddiTrA pagayamabhippeyakAmahi // 208 // vyAkhyA-kAmyanta iti kAmAsteSAM, tuH pUraNe, nikSepazcaturvidhaH, SaDvidhazca maraNasya, bhavatItyubhayatra gamyate, tatra kAmAH pUrvoddiSTAH pUrva-zrAmaNyapUrvakanAmni dazakAlikadvitIyAdhyayane uddiSTAH-kathitAH, tatra teSAmanekadhA varNanAt , yairatra prakRtaM tAn darzayitumAha-'prakRtam' adhikRtam , 'abhipretakAmaiH' icchAkAmairiti gAthArthaH dIpa anukrama [128] wwjandiarary.om pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43), mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atha adhyayanaM -5 "akAmamaraNIya" Arabhyate ~464 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||13...|| niyukti: [208] prata sUtrAMka ||13|| Ki ohe'tti oghamaraNa-sAmAnyataH sarvaprANinAM prANaparityAgAtmakaM bhavati, bhavamaraNaM-yanArakAdenarakAdibhavaviSayatayA vivakSitaM, 'tambhaviya'tti tadbhAvikamaraNaM yasminneva manuSyabhavAdau mRtaH punastasminnevotpadya yanmriyate iti vyAkhyAnikAbhiprAyo, vRddhAstu vyAcakSate-'taM bhAvamaraNaM duviha-oghamaraNaM tabbhavamaraNaM ca, tathA tadbhavamaraNasvarUpaM ca 'jo jammi bhavaggaNe mrii| tatra ca 'ohe tabbhavamaraNe' iti pATho lakSyate / iha caiSAM yenAdhikArastamAha-'maNussabhavieNati manuSyabhavabhAvinA bhavamaraNAntarvartinA manuSyabhavikamaraNenAdhikAraH-prakRtam , iti gAthArthaH // 209 // samprati vista rato maraNavaktavyatAviSayaM dvAragAthAdvayamAha6 maraNavibhattiparUvaNa aNubhAvo ceva taha pesggN| kai marai egasamayaM ? kaikhutto vAvi ikkikke ? // 210 // maraNaMmi ikkamikke kaibhAgo marai sabajIvANaM? / aNusamaya saMtaraM vA ikkikaM kiJciraM kAlaM ? // 211 // vyAkhyA-tatra maraNasya vibhaktiH-vibhAgastasya prarUpaNA-pradarzanA maraNavibhaktiprarUpaNA, kAryeti zeSaH, anubhAgazca-rasaH, sa ca tadviSayasyAyuHkarmaNaH, tatraiva tatsambhavAt , maraNe hi tadabhAvAtmani kathaM tatsambhava iti bhAvanIyam , eveti pUraNe, tathA pradezAnAM-tadviSayAyuHkarmapudgalAtmakAnAm agraM-parimANaM pradezAgraM, vAcyamiti gamyate, dIpa anukrama [128] FOLPHARPramuskani pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ahI pratanuM pAnuM 22lAra Avaze, skena karanAranI bhUla thI pAnuM 230/1 be vakhata skena thai gayela che ~465 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niyukti: [210-211] prata sUtrAMka ||13|| Ki ohe'tti oghamaraNa-sAmAnyataH sarvaprANinAM prANaparityAgAtmakaM bhavati, bhavamaraNaM-yanArakAdenarakAdibhavaviSayatayA vivakSitaM, 'tambhaviya'tti tadbhAvikamaraNaM yasminneva manuSyabhavAdau mRtaH punastasminnevotpadya yanmriyate iti vyAkhyAnikAbhiprAyo, vRddhAstu vyAcakSate-'taM bhAvamaraNaM duviha-oghamaraNaM tabbhavamaraNaM ca, tathA tadbhavamaraNasvarUpaM ca 'jo jammi bhavaggaNe mrii| tatra ca 'ohe tabbhavamaraNe' iti pATho lakSyate / iha caiSAM yenAdhikArastamAha-'maNussabhavieNati manuSyabhavabhAvinA bhavamaraNAntarvartinA manuSyabhavikamaraNenAdhikAraH-prakRtam , iti gAthArthaH // 209 // samprati vista rato maraNavaktavyatAviSayaM dvAragAthAdvayamAha6 maraNavibhattiparUvaNa aNubhAvo ceva taha pesggN| kai marai egasamayaM ? kaikhutto vAvi ikkikke ? // 210 // maraNaMmi ikkamikke kaibhAgo marai sabajIvANaM? / aNusamaya saMtaraM vA ikkikaM kiJciraM kAlaM ? // 211 // vyAkhyA-tatra maraNasya vibhaktiH-vibhAgastasya prarUpaNA-pradarzanA maraNavibhaktiprarUpaNA, kAryeti zeSaH, anubhAgazca-rasaH, sa ca tadviSayasyAyuHkarmaNaH, tatraiva tatsambhavAt , maraNe hi tadabhAvAtmani kathaM tatsambhava iti bhAvanIyam , eveti pUraNe, tathA pradezAnAM-tadviSayAyuHkarmapudgalAtmakAnAm agraM-parimANaM pradezAgraM, vAcyamiti gamyate, dIpa anukrama [128] 1566 FRPHATARPrvanusooni pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~466 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niyukti: [212-213] 14 akAma prata sUtrAMka ||13|| uttarAdhya. kati' kiyanti maraNAni, aGgIkRtya iti zeSaH, mriyate-prANAMstyajati, janturiti gamyate, 'egasamaya'ti subvyatyayAt ekasmin samaye 'kaikhutto'tti katikRtvaH kiyato vArAn , 'vA' samuccaye, apiH pUraNe, 'ekekaMti' ekaikasmin vakSyamAICNabhede maraNe mriyate iti yojyam , 'maraNe' vakSyamANabheda evaikakasmin 'katibhAgo'tti katisakyo bhAgo niyate. 'sarva- maraNAdhya. // 230 // jIvAnAm ' azeSajIvAnAm 'aNusamayaMti pratisamayaM nirantaramitiyAvat , antaraM-vyavadhAnaM sahAntareNa varcata iti sAntaraM, yA vikalpe, kimuktaM bhavati ?-epu kataranirantaraM sAntaraM vA ?, tathaikaikaM "kiyaciraM' kiyatparimANaM 3 kAlaM sambhavatIti gAthAdvayAkSarArthaH // 210-211 // bhAvArtha tu khata evaM vakSyati niyuktikAraH-tatra ca 'yatho-13 hezaM nirdeza' iti nyAyataH prathamaM dvAramAzrityAhaAvIci ohi aMtiya valAyamaraNaM vasahamaraNaM ca / aMtosallaM tabbhava bAlaM taha paMDiyaM mIsaM // 212 // chaumatthamaraNa kevali vehANasa giddhapiTTamaraNaM ca / maraNaM bhattapariNNA iMgiNI pAovagamaNaMca // 213 // vyAkhyA-iha ca maraNazabdasya pratyekamabhisambandhAt AvIcimaraNam 1 avadhimaraNam 2 'antiya'tti ArSa-11 230 // tvAdatyantamaraNaM 3 'valAyamaraNaM ti tata eva balanmaraNaM 4 vazArttamaraNaM ca 5 antaHzalyamaraNaM 6 tadbhavamaraNaM 7 bAlamaraNaM 8 tathA paNDitamaraNaM 9 mizramaraNaM 10 chadmasthamaraNaM 11 kevalimaraNaM 12 'vehANasaM'ti tata eva vaihAyasamaraNaM| dIpa anukrama [128] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~467~ Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [128] Jam Euston in [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA || 13...|| niryukti: [214] 13 gRpRSThamaraNaM 14 'maraNaM bhattapariNNa'tti bhaktaparijJAmaraNam 15 iGginImaraNaM 16 pAdapopagamanamaraNaM 17 ceti gAthAdvayArthaH // 212-213 // sampratyatibahubhedadarzanAnmA bhUt kasyacidazraddhAnamiti sampradAyagarbha nigamanamAhasattarasavihANAI maraNe guruNo bhAMti guNakaliA / tesiM nAmavibhattiM vRcchAmi ahANuputrIe // 214 // vyAkhyA -saptadaza saptadazasaGkhyAni vidhIyante - vizeSAbhivyaktaye kriyanta iti vidhAnAni-bhedAH 'maraNe' maraNaviSayANi 'guravaH' pUjyAstIrthakRdraNabhRdAdayo 'bhaNanti' pratipAdayanti, guNaiH samyagdarzanajJAnAdibhiH kalitAyuktA guNakalitAH, na tu vayameva ityAkUtaM vakSyamANagranthasambandhanArthamAha- 'teSAM ' maraNAnAM nAmnAm-abhidhAnAnAmanantaramupadarzitAnAM vibhaktiH- arthato vibhAgo nAmavibhaktistAM 'vakSye' abhidhAsye, 'athe'tyanantarameva AnupU- krameNeti gAthArthaH // 214 // yathApratijJAtamAha aNusamayaniraMtaramavIisanniyaM taM bhaNati paMcavihaM / dave khitte kAle bhave ya bhAve ya saMsAre // 215 // vyAkhyA- 'aNusamartha' samayamAzritya idaM ca vyavahitasamayAzrayaNato'pIti mA bhUddhAntirata Aha--- nirantaraM, na sAntaram, antarAlAsambhavAt kiM tadevaMvidham 1- avIisaMniyaM' ti prAkRtatvAdA - samantAdvIcaya iva vIcayaH / pratisamaya manubhUyamAnAyuSo'parAyurdalikodayAt pUrvapUrvAyurdalikavicyutilakSaNA'vasthA yasmiMstadA''vIci, tatazcA For Parsons Pre Ord pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~468~ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||13...|| niyukti: [215] prata // 23 // sUtrAMka ||13|| uttarAdhyAcIcIti saMjJA saMjAtA asmiMstArakAditvAt 'tadasya sAtaM tArakAdibhya itaji' (pA05-2-46) tyanenetyAvI-11 cisaMjJitam , athavA vIdhi-vicchedastadabhAvAdavIci tatsaMjJitam , ubhayatra prakramAnmaraNaM, yadvA saMjJitazabdaH pratyeka-13/ mabhisambadhyate, tatazca anusamayasaMjJita-nirantarasaMjJitam avIcisaMjJitamiti ekAdhikAnyetAni, 'tadi' tyAvIcimaraNaM 'bhaNanti' pratipAdayanti paJcavidhaM' paJcaprakAraM, gaNadharAdaya iti gamyate, anena ca pAratavyaM dyotayati, tadevAha-'davetti dravyAvIcimaraNaM 'khettetti kSetrAvIcimaraNaM 'kAle'tti kAlAvIcimaraNaM bhave yatti bhavAbIcimaraNaM ca 'bhAve ya'tti bhAvAvIcimaraNaM ca, saMsAra ityAdhAranirdezaH, tatraiva maraNasya sambhavAt , tatra dravyAvIcimaraNaM nAma yannArakatiryagnarAmarANAmutpattisamayAt prabhRti nijanijAyuHkarmadalikAnAmanusamayamanubhavanAdvicaTanaM, tacca nArakAdibhedAcaturvidham , evaM narakAdigaticAturvidhyApekSayA tadvipayaM kSetramapi caturdaiva, tatastatvAdhAnyApekSayA kSetrAvIcimaraNamapi caturddhava, 'kAla'iti yathA''yuSkakAlo gRhyate, na tvaddhAkAlaH, tasya devAdiSvasambhavAt , sa ca devAyuSkakAlAdibhedAcaturvidhaH, tatastatprAdhAnyApekSayA kAlAvIcimaraNamapi caturvidham , evaM narakAdicaturvidhabhavApekSayA bhavAcIcimaraNamapi caturdhava, teSAmeva ca nArakAdInAM caturvidhamAyuHkSayalakSaNaM bhAvaM prAdhAnyenApekSya bhaavaa-IMIR3|| vIcimaraNamapi caturdheva vAcyamiti gAthAryaH // 215 // adhunA'vadhimaraNamAha-. emeva ohimaraNaM jANi mao tANi ceva marai punno| dIpa anukrama [128] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~469~ Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [128] Jam Euston T [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niryukti: [216] vyAkhyA- 'evameva ' yathA''vIcimaraNaM dravyakSetra kAlabhavabhAvabhedataH paJcavidhaM tathA'vadhimaraNamapItyarthaH / tatkharUpamAha yAni mRtaH, sampratIti zeSaH, tAni caiva 'marai puNo 'tti ArSatvAttivyatyayena mariSyati punaH kimuktaM bhavati ? - avadhiH- maryAdA, tatazca yAni nArakAdibhavanibandhana tayA''yuH karma dalikAnyanubhUya mriyate, yadi punastAnyevAnubhUya mariSyati tadA tad dravyAvadhimaraNaM, sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM punargrahaNam, pariNAmavaicitryAd evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyaM / pazcArddhanA''tyantika maraNamAha emeva AiyaMtiyamaraNaM navi marai tAi puNo // 216 // vyAkhyA -' evameva' avadhimaraNavadAtyantikamaraNamapi dravyAdibhedataH paJcavidhaM, vizeSastvayam -'Navi marai tAi puNo 'ti apizabda syaivakArArthatvAnnaiva tAni dravyAdIni puna mriyate, idamuktaM bhavati --yAni narakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRto vA na punastAnyanubhUya mariSyati, evaM kSetrAdiSvapi vAdhyaM, trINyapi cAmUnyavIcyavidhyAtyantikamaraNAni pratyekaM paJcAnAM dravyAdInAM nArakAdigatibhedena caturvidhatvAdviMzatibhedAnIti gAthArthaH // 216 // | sAmprataM calammaraNamAha- saMjamajogavisannA maraMti je taM valAyamaraNaM tu / iMdiyavisayavasagayA maraMti je taM vasahaM tu // 217 // For Paren pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 470 ~ Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [1], mUlaM [--1 / gAthA ||13...|| niyukti: [217] akAma maraNAdhya. prata sUtrAMka ||13|| uttarAdhya 8 vyAkhyA-saMyamayogA:-saMyamavyApArAstaisteSu yA viSapaNAH saMyamayogaviSaNNA atiduzcaraM tapazcaraNamAcarituma- bRhadbhuttiH kSamAH vrataM ca moktumazaknuvantaH kathaJcidasmAkamito muktirastviti vicintayanto mriyante yattadvalatAM-saMyamAnivasamAnAnAM maraNaM valanmaraNaM, turvizeSaNe, bhagnavratapariNatInAM tinAmevaitaditi vizeSayati, anyeSAM hi sNymyogaanaa||232|| mevAsambhavAt kathaM tadvipAdaH ? tadabhAve ca taditi / pazcArddhana yazArtamAha-indriyANAM-cakSurAdInAM viSayAH manojJarUpAdaya indriyaviSayAstadvazaM gatAH-prAptA indriyaviSayavazagatAH snigdhadIpakalikA'valokanAkulitapataGgavat niyante yattadvazArtamaraNaM, kathaJcidravyaparyAyayorabhedAdevamucyate, evaM pUrvatrApi bhAvanIyaM, tuzabda eSAmapyadhyavasAnabhedato vaicitryakhyApanArtha iti gAthArthaH // 217 // antaHzalyamaraNamAha lajjAi gAraveNa ya bahussuyamaeNa vA'vi ducariaMIje na kahaMti gurUNaM na hu te ArAhagA hu~ti // 21 // da gAravapaMkanibuDDA aiyAraM je parassa na kahati / dasaNanANacarite sasallamaraNaM havai tesiM // 219 // vyAkhyA-tatra 'lajayA' anucitAnuSThAnasaMvaraNA''tmikayA 'gauraveNa ca' sAtarddhirasagauravAtmakena, mA bhUnmamA- locanAImAcAryamupasarpatastadvandanAdinA taduktatapo'nuSThAnAseyanena ca RddhirasasAtAbhAvasambhavaH iti, 'bahuzrutamadena vA' bahuzruto'haM tatkathamalpazruto'yaM mama zalyamuddhariSyati ? kathaM cAhamasmai bandanAdikaM dAsyAmi ? apabhrA dIpa anukrama [128] rImA pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~471 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niyukti: [218-219] % prata sUtrAMka % ||13|| % janA hi iyaM mama ityabhimAnena, apiH pUraNe, ye gurukarmANo 'na kathayanti' nAlocayanti, keSAm ?-'gurUNAm' AlocanArhANAmAcAryAdInAM, kiM tad ?-'duzcarita' duranuSThitam iti sambandhaH, 'na hu' naiva 'te' anantaramuktarUpA ArAdhayanti-avikalatayA niSpAdayanti samyagdarzanAdIni ityArAdhakA bhavanti, tataH kimityAha-gauravaM paGka iva kAlupyahetutayA tasmin nibuDA-iti prAkRtatvAnimamA iva nimamAH takroDIkRtatayA, lajjAmadayorapi prAgupAdAne yadiha gauravasyopAdAnaM tadasyaivAtiduSTatAkhyApanArtham , 'aticAram' aparAdhaM ye 'parasya' AcAryAdeH na kathayanti, kiMviSayam ? ityAha-darzanajJAnacAritre' darzanajJAnacAritraviSayaM, tatra darzanaviSayaM zaGkAdi jJAnaviSayaM kAlAtikramAdi cAritraviSaya samityananupAlanAdi, zalyamiva zalyaM kAlAntare'pyaniSTaphala vidhAnaM pratyabandhyatayA, saha tena hAsazalyaM taba tammaraNaM ca sazalyamaraNam-antaHzalyamaraNaM bhavati, 'tepA' gauravapatamannAnAmiti gaathaadvyaarthH| // 218-219 // asyaivAtyantaparihAryatAM khyApayan phalamAha eyaM sasallamaraNaM mariUNa mahabbhae duraMtaMmi / suiraM bhamaMti jIvA dIhe saMsArakaMtAre // 220 // ___ vyAkhyA-'etad' uktakharUpaM sazalyamaraNaM yathA bhavati tathetyupaskAraH, suvyatyayAdvA etena-sazalyamaraNena 'mRtvA'tyaktvA prANAn, ke -jIvA iti sambandhaH, kim ?-'suciraM bhramanti' bahukAlaM paryaTantika-saMsAraH |kAntAramivAtigahanatayA saMsArakAntAraH tasminniti saNTakkaH, kIzi?-mahadbhayaM yasmin tanmahAbhayaM tasmin , tathA % 4 dIpa anukrama [128] Jamtaunamthimation pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~472 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||13...|| niyukti: [221] akAma uttarAdhya bRhaddhRttiH // 23 // maraNAdhya. prata sUtrAMka ||13|| duHkhenAntaH-paryanto yasya tahurantaM tasmin , tathA 'dIrgha' anAdau keSAJcidaparyavasite ceti tat sarvathA pariharttavyamebeti bhAva iti gAthArthaH // 220 // tadbhayamaraNamAhamottuM akammabhUmaganaratirie suragaNe a neraie / sesANaM jIvANaM tabbhavamaraNaM tu kesiMci // 221 // | vyAkhyA-'muktyA' apahAya, kAn ?-'akammabhUmaganaratirie ci sUtratvAt akarmabhUmijAca te devakurUttaraku dipUtpannatayA naratiyazcazca akarmabhUmijanaratiyaJcastAn , teSAM hi tadbhavAnantaraM deveSvevotpAdaH, tathA 'suragaNAMzca suranikAyAn , kimuktaM bhavati ?-caturnikAyavartino'pi devAn , nirayo-narakaH tasmin bhavA nairayikAH, ihApi, cazabdAnuvRttestAMzca muktveti sambandhaH, teSAM devAnAM ca tadbhavAnantaraM tiryagmanuSyeSvevotpatteH, 'zeSANAm ' etaduddharitAnAM karmabhUmijanaratirazthA 'jIvAnAM' prANinAM tadbhavamaraNaM, teSAmeva punastatrotpatteH, taddhi yasmin bhave vartate / jantustadbhavayogyameyAyurvaTvA punastatkSayeNa priyamANasya bhavati, tuzabdasteSAmapi samayeyavarSAyuSAmeveti vizeSakhyA-11 pakaH, asaJjayeyavarSAyuSAM hi yugaladhArmikatvAdakarmabhUmijAnAmiva deveSyevotpAdaH, teSAmapi na sarveSAM, kintu 'ke-12 pAzcit' tadbhavotpAdAnurUpameyAyuHkarmopacinyatAmiti gAdhArthaH // 221 / / atrAntare pratyantareSu 'mottUNa ohimaraNaM' ityAdigAthA dRzyate, na cAsyA bhAvArthaH samyagavabudhyate, nApi cUrNikRtA'sau vyAkhyAteti upekSyate // samprati bAlapaNDitamizramaraNakharUpamAha dIpa anukrama [128] // 233 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~473 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [128] OM [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA || 13...|| niryukti: [222] adhyayanaM [5], avizyamaraNaM bAlaM maraNaM virayANa paMDiyaM biMti / jANAhi bAlapaMDiyamaraNaM puNa desavirayANaM // 222 // | vyAkhyA - viramaNaM virataM - hiMsA'nRtAderuparamaNaM na vidyate tad yeSAM te'mI aviratAH teSAM mRtisamaye'pi dezaviratimapratipadyamAnAnAM midhyAdRzAM samyagdRzAM vA maraNamaviratamaraNaM-vAlamaraNamiti bruvata iti sambandhaH, tathA 'viratAnAM' sarva sAvadyanivRttimabhyupagatAnAM maraNaM 'paNDita' miti prakramAtpaNDitamaraNam, 'viti'tti bruvate tIrthakaragaNadharAdayaH, jAnIhi 'bAlapaNDitamaraNa' miti mizramaraNaM, punaHzabdaH pUrvApekSayA vizeSaM dyotayati, dezAt sarvaviSayApekSayA sthUlaprANivyaparopaNAderviratA dezaviratAsteSAmiti gAthArthaH // 222 // evaM caraNadvAreNa bAlAdi| maraNatrayamabhidhAya jJAnadvAreNa chadmasthamaraNakevalimaraNe pratipAdayitumAha|maNapajjavohinANI suamainANI maraMti je samaNA / chaumatthamaraNameyaM kevalimaraNaM tu kevaliNo // 223 // vyAkhyA-- manaH paryavajJAnino'vadhijJAninazca jJAnizabdasya pratyekamabhisambandhAt zrutajJAnino matijJAninazva 'mriyante' prANAMstyajanti ye 'zramaNAH' tapakhinaH chAdayanti chadmAni - jJAnAvaraNAdIni teSu tiSThantIti chadmasthAH teSAM maraNaM chadmasthamaraNametat, iha ca prathamato manaHparyAyanirdezo vizuddhikRtaprAdhAnyamaGgIkRtya cAritriNa evaM tadupajAyata iti svAmikRtaprAdhAnyApekSo vA, evamavadhyAdiSvapi yathAyogaM svadhiyaiva heturabhidheyaH, kevalimaraNaM tu ye ke For Paren www.nary.org pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [ 43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~474~ Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||13...|| niyukti: [224] prata sUtrAMka ||13|| uttarAdhya. linaH-utpannakevalAH sakalakarmApudgalaparizATato mriyante tajjJeyamiti zeSaH, ubhayatrAbhedanirdezaH prAgvaditi gAthArthaH akAma // 223 // sAmprataM vaihAyasagRdhrapRSThamaraNe abhidhAtumAhabRhadvRttiH giddhAibhakkhaNaM giddhapiTa ubbaMdhaNAi vehAsaM / ee dunnivi maraNA kAraNajAe aNuNNAyA // 224 // maraNAdhya. // 234 // | vyAkhyA-'gRddhAH' pratItAste AdiyeSAM zakunikAzivAdInAM tairbhakSaNaM gamyamAnatvAdAtmanaH tadanivAraNAdinA tadbhakSyakarikaramAdizarIrAnupravezena ca gRdhAdibhakSaNaM, tat kimucyata ityAha-'giddhapiTTatti gRpraiH spRSTa-sparzanaM yasmistaddhaspRSTam , yadivA gRdhrANAM bhakSyaM pRSThamupalakSaNasyAdudarAdi ca marturyasmiMstaddhrapRSTham , sa khalaktakapUNikApuTapradAnenApyAtmAnaM gRprAdibhiH pRSThAdau bhakSayatIti, pazcAnirdiSTasyApi cAsya prathamataH pratipAdanamatyantamahAsattvaviSayatayA / karmanirjarAM prati prAdhAnyakhyApanArtham , 'ubaMdhaNAi vehAsaMti' ut-UvaM vRkSazAkhAdau vandhanamundhanaM tadAdiryasya tarugiribhRguprapAtAderAtmajanitasya maraNasya tadudvandhanAdi 'vehAsa'nti prAkRtattvAdyalope bahAyasam ,uddhasya hi vihA yaspeva bhavanamiti tatprAdhAnyavivakSayetthamuktam / Aha-evaM gRprapRSThasyApyAtmaghAtarUpatvAdvaihAyasike'ntarbhAvaH, satya- 234 // hametat , kevalamalpasattvairadhyavasAtumazakyatAkhyApanArthamasya bhedenopanyAsaH, nanu-"bhAviyajiNavayaNANaM mmtsrhi| yANa patthi hu biseso / attANami parami ya to baje pIDamubhaevi // 1 // " ityAgamaH, ete cAnantarokta maraNe 1 bhAvitajinavacanAnAM mamatvarahitAnAM nAstyeva vizeSaH / Atmani parasmiMzca tato varjayet pIDAmubhayorapi // 1 // dIpa anukrama [128] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~475 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niyukti: [224] prata sUtrAMka ||13|| AtmavighAtakAriNI, tathA cAtmapIDAheturiti kathaM nAgamavirodhaH !, ata eva ca bhaktaparijJAnAdipu pIDApa-10 rihArAya 'cattAri vicittAI vigaINijahiyAI'ityAdisaMlekhanAvidhiH pAnakAdividhizca tatra tatrAbhihitaH, darzanamAlinyaM cobhayatretyAzaGkayAha-ete' anantarokte 've api' gRdhrapRSThavahAyasAkhye maraNe 'kAraNajAte' kAraNaprakAre darzanamAlinyaparihArAdike udAyinUpAnumRtatathAvidhAcAryavat anujJAte, tIrthakRdgaNadharAdibhiriti, anena |ca sampradAyAnusAritAM darzayannanyathAkathane zrutAzAtanAyA atidurantatvamAha iti gAthArthaH // 224 // sAmpratamatyamaraNatrayamAhabhattaparipaNA iMgiNI pAovagamaMca tiNi maraNAI / kannasamajjhimajeTTA dhiisaMghayaNeNa u visiTTA 225/ vyAkhyA-bhaktaM-bhojanaM tasya parijJA-jJaparijJayAunekadhedamasmAbhirbhuktapUrvametaddhetukaM cAyadyamiti parijJAna, pratyAkhyAnaparijayA ca "saddhaM ca asaNapANaM cauvihaM jA ya bAhirA uvahI / abhitaraM ca ubahiM jAyajIvaM ca vosire // 1 // " ityAgamavacanAcaturvidhAhArasya vA yAvajjIvamapi parityAgAtmakaM pratyAkhyAnaM bhaktaparijJocyate, iyate-pratiniyatapradeza eva ceSTyate asyAmanazanakriyAyAmitIginI, pAdai:-adhaHprasarpimUlAtmakaH pibati pAdapo-vRkSaH, upa 1 catvAri vicitrANi niDhavikRtIni / 2 sarva cAzanapAnaM caturvidhaM yazca bAhya upadhiH / abhyantaraM copadhi yAvajjIvaM ca vyutsRjati / 3 vAzabdaH pUrvagAthotasopadhyAhAratyAgasUcArthaH / dIpa anukrama [128] - thak JimEasthmaAll pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~476~ Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [128] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 235 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA || 13...|| niryukti: [225] adhyayanaM [5], zabdavopametivatsAdRzye'pi dRzyate, tatazca pAdapamupagacchati sAdRzyena prApnotIti pAdapopagamaM, kimuktaM bhavati ? - yathaiva pAdapaH kvacit kathaJcinnipatitaH samamasamamiti cAvibhAvayannizvalamevAste, tathA'yamapi bhagavAn yad yathA samaviSamadezeSvaGgamupAGga vA prathamataH patitaM na tattatazcalayati, tathA ca prakIrNakRt NiMcala NippaDikammo Nikkhivae jaM jahiM jahA aMgaM / eyaM pAdotragamaM NIhAriM vA aNIhAriM // 1 // pAtovagamaM bhaNiyaM sama visamo pAyavoca jaha pddito| NavaraM parappatogA kaMpeja jahA phalatarUca // 2 // caH samuccaye, iha caivaMvidhAnazanopalakSitAni maraNAnyapyevamuktAni, ata evAha trINi maraNAni, etatsvarUpaM ca yathedaM vidheyaM yaccAtra saparikarmma aparikarmma ca ityAdikaM sUtrakAra evottaratra tapomArganAni triMzattamAdhyayane'bhidhAsyata iti niyuktikRtA noktam / dvAranirdezA- cAvazyaM kiJcidvAcyamiti matvedamAha-'kaNNasa' tti sUtrattvAt kaniSThaM- laghu jaghanyamitiyAvat, madhyamaM - laghujyeSThayodharmadhye bhAvi, jyeSTham - atizaya vRddhamutkRSTamityarthaH, eSAM dvandvaH tata etAni, dhRtiH-saMyamaM prati cittakhAsthyaM saMhananaMzarIrasAmarthyahetuH vajraRSabhanArAcAdi tAbhyAM prAkRtattvAccaikavacananirdezaH, samAhArAzrayaNAdvA, tuzabdAtsaparikarmmA 1 nizcalo niSpratikarmA nikSipati yadyatra yathA'Ggam / etatpAdapopagamanaM nirdhAraM vA'nirdAram // 1 // pAdapopagamanaM bhaNitaM samo viSamo vA pAdapa iva yathA patitaH / navaraM paraprayogAt kampeta yathA phalataruvat // 2 // J Education deman For Panther akAma maraNAdhya. ~ 477 ~ 5 ||235 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niyukti: [225] RE prata sUtrAMka ||13|| parikarmatAdibhizca vizeSeviziSTAni-vizeSavanti, idamuktaM bhavati-yadyapi tritayamapyetat "dhIreNa'vi mariyara kApuriseNavi avassa mariyo / tamhA avassamaraNe baraM khudhIrattaNe mariuM // 1 // saMsAraraMgamajjhe dhiivlsNnddhvddhkcchaato| vAhatUNa mohamalaM harAmi ArAhaNapaDAgaM ||2||jh pacchimammi kAle pacchimatitthayaradesiyamuyAraM / pacchA nicchayapatthaM | ubemi adhbhujayaM maraNaM // 3 // " iti zubhAzayavAneva pratipadyate, phalamapi ca vimAnikatAmuktilakSaNaM trayasyApi| samAnaM, tathA coktam-"aiyaM paJcakkhANaM aNupAleUNa suvihio sammaM / bemANito va devo haveja ahavA'vi sijjhijjA // 1 // " tathApi viziSTaviziSTataraviziSTatamadhRtimatAmeva tatprAptiriti kaniSThattyA distadvizeSa ucyate, tathAhi-bhaktaparijJAmaraNamAryikAdInAmapyasti, yata uktam-"sevAvi ya ajAo satve'vi ya paDhamasaMghayaNavajA / 4 save'vi desavirayA paJcakkhANeNa u maraMti // 1 // " atra hi pratyAkhyAnazabdena bhaktaparivoktA, tatra prAk pAdapo-| pagamanAderanyathA'bhidhAnAt, iGginImaraNaM tu viziSTataradhRtisaMhananavatAmeva sambhavatItyAryikAdiniSedhata evAyasI 1dhIreNApi martavyaM kApuruSeNApyavazyaM martavyam / tasmAdavazyamaraNe varameva dhIratvena martuma / / 1 // saMsAraraGgamadhye dhRtighalasannaddhava-18 kakSAkaH / hatvA mohamalaM harAmyArAdhanApatAkAm // 2 // yathA pazcime kAle pazcimatIrthakaradezitamudAram / pazcAnnizcayapathyamupaimi abhyudyataM maraNam // 3 // 2 etatpratyAkhyAnamanupAlya suvihitaH samyak / vaimAniko vA devo bhavedhavA'pi sidhyet // 4 // 3 sarvA api cAyAH | sarve'pi ca prathamasaMhananavarjAH / sarve'pi dezaviratAH pratyAkhyAnenaiva priyante // 1 // dIpa anukrama [128] Jantrishma pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~478~ Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [128] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 236 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA || 13...|| niryukti: [225] adhyayanaM [5], yate, pAdapopagamanaM tu nAmnaiva viziSTatamadhRtimatAmevetyuktaprAyaM, tatazca vajraRSabhanArAcasaMhananinAmevaitat uktaM hi* "paDhamaMmi ya saMghayaNe vahate selakuDasAmANe / tesiMpi ya voccheo cohasapuvINa vocchee // 1 // " kathaM cAnyathaivaMvidhaviziSTadhRtisaMhananAbhAve- 'puvabhaviyavereNaM devo sAharadda ko'vi pAyAle / mA so carimasarIro na veyaNaM kiMpi pAvejA // 1 // ' tathA 'devI neheNa nayai devAraNNaM va iMdabhavaNaM vA / jahiyaM iTThA kaMtA sabasuhA huMti subhAvA // 2 // uppaNNe uvasagge dive mANussae tirikkhe ya / sadhe parAjiNittA pAovagayA pariharati // 3 // pucAvarauttarehiM dAhiNavAehiM AvaDatehiM / jaha navi kaMpai merU taha jhANAto navi calati // 4 // " iti maraNavibhaktikRduktaM mahAsAmarthyaM sambhavi, kiJca - tIrthakara sevitatvAcca pAdapopagamanasya jyeSThatvaM, itarayozcAviziSTasAdhusevitatvAdanyathAtvaM, tathA cAyAdi - "sace" saGghaddhAra saGghaNNU saGghakammabhUmIsu / sabagurU sacahiyA sadhe merusu ahisittA // 1 // 1 prathame ca saMhanane vartamAne zailakuDyasamAne / tasyApi ca vyucchedazcaturdazapUrviNAM vyucchede // 1 // 2 pUrvabhavikavaireNa devaH saMharati ko'pi pAtAle / mA sa caramazarIro na vedanAM kAmapi prApnuyAt // 1 // 3 devaH snehena nayati devAraNyaM vendrabhavanaM vA / yatreSTAH kAntAH sarvasukhA bhavanti zubhabhAvAH 2 || 4 utpannAnupasargAn divyAn mAnuSyakAn tairakhAMzca sarvAn parAjitya pAdapopagatAH pariharanti // 3 // pUrvAparottarairdakSiNavAtaizcApatadbhiH / yathA nApi kampate merustathA dhyAnAnnApi calanti // 4 // 6 sarve sarvAddhAyAM sarvajJAH sarvakarmabhUmiSu / sarvaguravaH sarvahitAH sarve meruSu abhiSiktAH // 1 // Euston mar For Parthen akAma maraNAdhya. ~ 479~ 5 // 236 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niyukti: [226] prata sUtrAMka ||13|| sohiM laddhIhiM save'yi parIsahe parAjittA / sa''vi ya titthayarA pAtovagayA u siddhigayA // 2 // avasesA aNagArA tIyapaDuppaNNa'NAgayA save / ketI pAtovagayA paJcakkhANigiNiM ketI // 3 // " iti kRtaM prasajheneti gAthArthaH // 225 // itthaM pratidvAragAthAyavarNanAt mUladvAragAthAyAM maraNavibhaktiprarUpaNAdvAramanuvarNiNatam , adhunA'nubhAvapradezAgradvAradvayamAha-.. sovakkamo a niruvakamo a duviho'NubhAvamaraNaMmi / AugakammapaesaggaNaMtaNaMtA paesehiM // 226 // vyAkhyA-sahopakrameNa-apavartanAkaraNAkhyena vartata iti sopakramazca, nirgata upakramAnnirupakramazca dvividho, dvaividhyaM coktabhedenaiva, ko'sau?-anubhAva-anubhAgaH, ka ?-maraNe' ityarthAt maraNaviSayAyuSi, tatra hi saptabhiraSTabhi ''kapairgavAmiva marupu jalagaNDaSagrahaNarUpairyatpudgalopAdAnaM tadanubhAgo'tiraDha ityapavartayitumazakyatayA nirupakramamucyate, yattu SaDbhiH paJcabhizcaturbhirvA AgRhItaM-dalikaM tadapavartanAkaraNenopakramyate iti sopakrama, na caitadubhayama pyAyuHkSayAtmani maraNe sambhavati, tathA eti yAti ca ityAyustanivandhanaM karma AyuHkarma tasya vibhaktumazakyatayA daprakRSTA dezAH pradezAstepAmagraM-parimANamAyuHkarmapradezAgram , anantAnantAH-anantAnantasaGkhyAparimitA maraNaprakame'pyarthAdAyuHpudgalAstadviSayatvAca maraNasyaivamupanyAsaH, kimetAvantaH kRte'pyAtmani', ata Aha-'paesehitiY 1 sarvAbhiH labdhibhiH (yutAH ) sarvAnapi parISahAn parAjitya / sarve'pi ca tIrthakarAH pAdapopagatAstu siddhiM gatAH // 2 // / avazeSA anagArA atItapratyutpannAgatAH sarve / kecitpAdapopagatAH pratyAkhyAneninyau kecit / / 3 / / dIpa anukrama [128] - SXXXXXX Jamtausahimalitimation pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~480 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH) adhyayanaM [7], mUlaM [--1 / gAthA ||13...|| niyukti: [227-229] akAma maraNAdhyA prata sUtrAMka ||13|| uttarAdhya- prakramAt subvyatyayAcAtmapradezeSu, Atmapradezo keMkaikastatpradezairanantAnantairAveSTitaH saMveSTitaH, tathA ca vRddhavyAkhyA idANi padesaggaM-aNaMtANaMtA AugakammapoggalA jehiM egamego jIvapaeso AveDhiya pariveDhito, iti gAthArthaH bRhahvAtta // 226 // samprati kati niyante eksmyenetidvaarmaah||237|| dunni va tinni va cattAri paMca maraNAi aviiimrnnNmi| kaimarai egasamayasi vibhAsAvittharaM jaanne||227|| save bhavatthajIvA marati AbIi sayA maraNaM / ohiM ca AiaMtiya dunnivi eyAi bhayaNAe // 228 // ohiM ca AiaMtia vAlaM taha paMDiaMca mIsaM c| chaumaM kevalimaraNaM annunneNaM virujjhaMti // 229 // vyAkhyA-dve vA trINi vA, vAzabdasyottaratrAnuvRtteH catvAri vA paJca vA maraNAni vakSyamANavivakSAtaH prakramAKA dekasmin samaye sambhavanti, AvIcimaraNe satIti zaSaH, anena cAsya satatApasthitatvametadavivakSayA ca tayAdi bhedaparikalpanetyAha, kati mriyanta eka samaye / iti caturthadvArasya vizeSeNa bhASaNaM vimASaNaM vibhASA-vyAkhyA |vividhaiyoM prakArebhISaNaM vibhASA-bhedAbhidhAnaM tayA vistara:-prapaJcataM vistaraM jAnIhi jAnIyAdvA, nigamanametat / prastutamevArtha prakaTayitumAha-'sarve' niravazeSAH, tat kiM muktibhAjo'pItyAha-'bhavasthajIvAH' bhavantyasmin kamme-4 1 idAnI pradezApram--anantAnantA AyuHkarmapulA yairekaiko jIvapradeza AveSTitaH pariveSTitaH dIpa anukrama [128] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~481 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [128] Jim Euston t [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA || 13...|| niryuktiH [227-229] vazavartino jantava iti bhavaH tatra tiSThanti bhavasthAH te ca te jIvAzceti vizeSaNasamAsaH, triyante, AvIcikamavIcikaM vA maraNamAzrityeti zeSaH, yadvA vibhaktivyatyayAdAvIcikena maraNena mriyante 'sadA' sarvakAlaM, 'ohiM ca'tti avadhimaraNaM, cazabdo bhinnakramaH, tatazca 'AzyaMtiya' nti AtyantikamaraNaM ca dve apyete 'bhajanayA' vikalpanayA, kimuktaM bhavati ? - yadyapyAvIcimaraNavat avadhyAtyantikamaraNe api catasRSvapi gatiSu sambhavataH tathA'pyAyuHkSayasamaya eva tayoH sambhavAnna sadAbhAvaH, ata AvIcikamaraNameva sadetyuktam, anenAvIcimaraNasya sadAbhAvena loke maraNatvenAprasiddhiH avivakSAyAM heturukta iti bhAvanIyaM / samprati 'donnivi' ityAdi vyaktIkaroti- 'ohiM ca AiyaMtiya'ti, cazabdo bhinnakramaH, tato'vadhimaraNamAtyantikamaraNaM ca, 'vAla' bAlamaraNaM ca tathetyuttarabhedApekSayA samucaye, 'paNDitaM ca' paNDitamaraNaM, 'mizraM ca' bAlapaNDitamaraNaM ca cazabdAdvaihAyasagRpRSThamaraNe, bhaktaparijJejJinIpAdapopagamanAni ca, 'anyo'nyena' paraspareNa virudhyante, yugapadasambhayAt, tatra cAviratasyAvadhyAtyantikamaraNayoH anyataradvAlamaraNaM ceti dve, tadbhayamaraNena saha trINi, bazArtena catvAri, kathaJcidAtmaghAte ca vaihAyasagRdhrapRSThayoranyatareNa paJca, AhavalanmaraNAntaH zalyamaraNe api bAlamaraNabhedAveva, yata AgamaH - "bAlamaraNe duvAlasavihe pannace, taMjahA - balAvamaraNe 1 bAlamaraNaM dvAdazavidhaM prajJamaM tadyathA-valanmaraNaM For Parts Ord pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~ 482~ Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||13...|| niyukti: [227-229] prata sUtrAMka ||13|| uttarAdhya. saTTamaraNe aMtosalamaraNe tambhavamaraNe giripaDaNe tarupaDaNe jalappavese jalaNappavese visabhakkhaNe satthovahaNaNe vehANase 4 akAmabRhadvRttiH giddhapaDhe"tti, eteSu ca yadyapi giripatanAdiSaTkasya vaihAyasa evAntarbhAvaH tathApi balanmaraNAntaHzalyamaraNayoH prakSepa maraNAcyA kathaM noktasaGkhyAvirodhaH?, ucyate, ihAviratasyaiva bAlamaraNaM vivakSitam , uktaM hi-'avirayamaraNaM vAlamaraNa anyo||238|| istvekatra saMyamasthAnebhyo nivartanam , anyatra mAlinyamAnaM vivakSitaM, na tu sarvathA viraterabhAva eveti kathaM bAlamaraNe sambhavaH?, tathA chadmasthamaraNamapi viratAnAmeva rUDhamiti noktasaGkhyAvirodhaH, evaM dezaviratasyApi yAdibhaGgabhAvanA kAryA, navaraM vAlamaraNasthAne vAlapaNDitamaraNaM vAcyaM, viratasya tvavadhyAtyantikamaraNayoranyatarat paNDitamaraNaM ceti dve, chadmasthakevalimaraNayozcAnyataraditi trINi; bhaktaparijJaGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa saha catvAri, kAraNikasya tu hai| vahAyasagRdhrapRSThayoranyatareNa saha paJca, dRDhasaMyamaM pratyevamukta, zithilasaMyamasya tyayadhyAtyantikamaraNayoranyatarat , kuta- zcitkAraNAdvaihAyasagRdhrapRSThayozcAnyataraditi dve, kathaJcicchalyasambhave cAntaHzalyamaraNena saha zrINi, balanmaraNena / saha catvAri. chamasthamaraNena tu paJca, paNDitamaraNasya yathoktabhaktaparijJAnAdInAM vA vizuddhasaMyamatvAdasvAbhAva eveti, | // 23 // Aha-viratasyAvasthAdvaye'pi tadbhavamaraNaprakSepe kathaM na SaSThamaraNasambhavaH, ucyate, viratasya deveSyevotpAda iti tatra-13 10 vazAtaimaraNamantaHzalyamaraNaM tadbhavamaraNaM giripatanaM tarupatanaM jalapravezo jvalanapravezo viSabhakSaNaM zastropahananaM vaihAyasaM gabhaSaSThamiti / dIpa anukrama [128] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4834 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niyukti: [230] prata sUtrAMka ||13|| votpattyabhASAnna tadbhavamaraNasambhava iti gAthAtrayArthaH // 227-228-229 // gataM kati mriyanta ekasamaya iti dvAram , idAnI katikRtvo mriyate ekaikasmin ? iti dvAramAhasaMkhamasaMkhamaNatA kamo u ikkikagaMmi apasatthe / sattaTraga aNubaMdho pasatthae kevaliMmi saI // 230 // vyAkhyA-'saMkhamasaMkhaMti ArSatvAt saGkhyAH-samayAtAH asaGkhyA-avidyamAnasaGkhyAH anantA-aparyavasitA, vArA iti prakramaH, 'kamo uti kramaH-paripATI, tuzabdazca kAyasthiteralpabahutvApekSayA'yaM jJeya iti vizeSadyo-18 takaH, 'ekekagamiti ekaikasmin 'aprazaste' bAlamaraNAdau nirUpyamANe, tatra sAmAnyena paJcendriyAviratadezaviratI ca saGkhyAtAH, zeSAH pRthivyudakAgnivAyudvIndriyatrIndriyacaturindriyAH asavayAtAH, vanaspatayo'nantA, ete hi kAyasthityapekSayA yathAkramaM bahubahutarabahutama sthitimAja itikRtvA / prazaste kati vArA niyata itsAha-'sattaTThagati sapta vA'STa vA saptASTAste parimANamasyeti saptASTakaH, ko'sau ?-'anubandhaH' sAtatyena bhavanaM tanmaraNAnAmiti, tato'yamartha:-sapta vA aSTa vA vArA mriyate, ka-prazastake' sarvaviratisambandhini paNDitamaraNe, iha ca cAritrasya nirantaramavAptyasambhavAt tadvata eva ca prazastamaraNabhAvAdAd vyavadhAnamapi devabhavairAzrIyate, 'kevalini' yathAkhyAtacAritravati samutpannaphevale 'saI ti sakRdekameva maraNamiti gAthArthaH // 230 // uktaM kati kRtvo mriyata ekaikasminniti dvAraM, samprati katibhAga ekaikasminmaraNe niyata iti dvAramAha dIpa anukrama [128] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~4840 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [--1 / gAthA ||13...|| niyukti: [231] uttarAdhya. bRhadvRttiH 64-% maraNAdhya. prata sUtrAMka // 239 // % 1 ||13|| %% -0 maraNe aNaMtabhAgo ikike marai AimaM mottuM / aNusamayAI neyaM paDhamacarimaMtaraM natthi // 231 // | akAma1 vyAkhyA-'maraNe' prAguktarUpe anantabhAga ekaikasmin mriyate, kiM sarvasminnapi ? netyAha-'Adimam' AvIci maraNaM, tasyaivAdyatvAt , 'muktvA ' apahAya, iyamatra bhAvanA-zeSamaraNakhAmino hi saryajIvApekSayA anantabhAga eveti tevananto bhAgo niyata ityucyate, AvIcimaraNakhAminastu siddhavirahitAH sarva eva jIvAH, te cAnantA itikRtvA'nantabhAgahInAH sarve jIvA niyante ityucyate / uktaM katibhAgo mriyate ekaikasminniti dvAram , adhunAunusa-II mayadvAramAha-'aNusamaya'tti samayaM samayamanu anusamayaM, vIpsAyAmavyayIbhAvaH, tatazcAnusamaya-satatam , 'Adi prathamamAvIcimaraNaM 'jJeyam' avaboddhavyaM, yAvadAyustasya pratipAdanAt , zeSANAM tvAyupo'ntyasamaya evaikatra bhAvAdanusamayatAnabhidhAnaM, bahusamayaviSayatvAdanusamayatAyAH, tathA ca vRddhavyAkhyA-"paDhame jAya AuM dharai sesANaM egasamayaM jahi maraI" na ca 'mAsaM pAyovagayA' ityAgamena virodhaH, tatra pAdapopagamanazabdena nizceSTatAyA evAbhidhAnAt , maraNasya tu tatrApyAyukhuTisamaya eva sadbhAvAt , tuH pUraNe / gatamanusamayadvAram , idAnIM sAntaradvAramAha-tatra // 239 // prathamacaramayorantaraM-vyavadhAnaM 'nAsti' na vidyate, prathamasyAvIcimaraNasya sadA sambhavAt , caramasya bhavApekSayA kevalimaraNasya punarbharaNAbhAvAditi bhAva iti gAthArthaH / / 231 // zeSANAmapi kimevamityAha 1 prathamaM yAvadAyurdhArayati zeSANAmekasamayo yatra priyate 8 -2 dIpa anukrama [128] -2 -2 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~485 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [9], mUlaM [-1 / gAthA ||13...|| niyukti: [232] * * * prata sUtrAMka ||13|| sesANaM maraNANaM neo saMtaraniraMtaro u gmo| sAI sapajavasiyA seMsA paDhamillugamaNAi // 232 // | vyAkhyA-zeSANAM maraNAnAm-avadhimaraNAdInAM paJcadazAnAM jJeyaH, sahAntareNa-vyavadhAnena vartata iti sAntaraH, niSkrAnto'ntarAnnirantarazca, tuHzabdasya samuccayArthatvAt , uktaM hi-"tuzabdo vizeSaNapAdapUraNAvadhAraNasamuccayeSu" ko'sau ?-gamyate anena vastukharUpamiti gamaH-prarUpaNA, ida muktaM bhavati-yadA'nyataradvAlamaraNAdikaM prApya mriyate mRtvA ca bhavAntare maraNAntaramanubhUya punastadevApnoti tadA sAntaramiti prarUpaNA, yadA tu bAlamara-15 NAdikamavApya punastadevAvyavahitamAgnoti tadA nirantaraM bhavati, tatprarUpakatvAceha gamo'pi sAntaro nirantarazcetyuktaH / samprati gAthApazcArdhana kAladvAramAha-sAdIni ca saparyavasitAni ca sAdisaparyavasitAni 'zepANi SoDaza vakSyamANApekSayA avadhimaraNAdIni, ekasAmayikatAyAsteSAmabhihitatvAt , pravAhApekSayA tu zeSabhaGgopalasAkSaNametat , pravAhato'pi bhaGgatrayapatitAni zeSamaraNAni sambhavanti, tathA ca vRddhAH-"bAlamaraNANi aNAiyANi VAvA apajayasiyANi yA, aNAdiyANi vA sapajavasiyANi. paMDiyamaraNANi puNa sAiyANi sapajavasiyANi" muktyavAptau taducchittisambhavAditi bhAvaH, 'paDhamillugaM'ti prathamakam-AvIcimaraNam 'anAdi' AdirahitaM prayA-11 1 bAlamaraNAni anAdikAni vA aparyavasitAni vA, anAdikAni vA saparyavasitAni, paNDitabharaNAni puna: sAdikAni saparyavasitAni dIpa anukrama [128] FARPATISEMANDwony pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~486 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13...|| niyukti: [233] akAma sma raNAdhya. bRhaddhRttiH | prata / 240 // ANG sUtrAMka ||13|| hApekSayetibhAvaH, pratiniyatAyuHpudgalApekSayA tu sAdyapi sambhavati, upalakSaNatyAcAsAparyavasitaMca abhavyAnAM, bhavyAnAM punaH saparyavasitamapIti gAthArthaH // 232 // sampratyatigambhIratAmAgamasya darzayannAtmauddhatyaparihArAyAha / | bhagavAn niyuktikAraHsave ee dArA maraNavibhattIi vaNNiA kmso|sglnniunne payatthe jiNacaudasapuvi bhAsaMti // 233 // | vyAkhyA-'sarvANi' azeSANi 'etAni' anantaramupadarzitAni 'dvArANi' arthapratipAdanamukhAni 'maraNavibhakteH' maraNavibhaktyaparanAmo'smaivAdhyayanasya 'varNitAni' prarUpitAni, mayeti zeSaH, 'kamaso'tti prAgvat kramataH, AhaevaM sakalApi maraNavaktavyatoktA uta netyAha-sakalAzca-samastA nipuNAzca-azeSavizeSakalitAH sakalanipuNAH tAn padArthAn iha prazastamaraNAdIna jinAca-kevalinaH caturdazapUrviNazca-prabhavAdayo jinacaturdazapUrviNo 'bhASante' vyaktamabhidadhati, ahaM tu mandamatitvAnna tathA varNayituM kSama ityabhiprAyaH, khayaM caturdazapUrvitve'pi yacaturdazapUyu- 4 pAdAnaM, tatteSAmapi SaTsthAnapatitatvena zeSamAhAtmyakhyApanaparamaduSTameva, bhASyagAthA vA dvAragAthAdvayAdArabhya lakSyanta | iti preryAnavakAza eveti gAdhArthaH // 233 // ihaiva prazastAprazastamaraNavibhAgamAhaegaMtapasatthA tipiNa ittha maraNA jiNehi pnnnnttaa| bhattaparipaNA iMgiNI pAuvagamaNaM ca kmjittuN||234|| dIpa anukrama [128] // 24 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~487 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||1|| niyukti: [234] prata sUtrAMka ||1|| vyAkhyA-ekAntena-niyamena prazastAni-lApyAni 'zrINi trisaGkhayAni 'a' eteSvanantarAbhihiteSu maraNeSu maraNAni 'jina' kevalibhiH 'prajJaptAni' prarUpitAni, tAnyevAha-bhaktaparijJA iGginI 'pAyavagamaNaM' ceti pAdapopagamanaM ca, idamapi trayaM kimekarUpamityAha-krameNa-paripATyA jyeSTham-atizayaprazasya kramajyeSThaM yathottaraM pradhAnamitibhAvaH / zeSamaraNAnyapi yAni prazastAni teSAmatraivAntarbhAvaH, itarANi kAnicit kathaJcit prazastAni, aparANi | tu sarvathaivAprazastAnIti gAthArthaH // 234 // iha ca yenAdhikArastadAhaitthaM puNa ahigAroNAyabo hoi maNuamaraNeNaM / muttuM akAmamaraNaM sakAmamaraNeNa mariyA // 235 // vyAkhyA-'atra' eteSu maraNeSu, puna zabdo vAkyopanyAsArthaH, adhikAro jJAtavyo bhavati manujamaraNena, kimuktaM bhavati ?-manuSyabhavasambhavinA paNDitamaraNAdinA, tAnyeva pratyupadezapravRtteH / sampratyuktArthasaMkSepadvAreNopadezasarva|khamAha-muktvA'kAmamaraNaM-bAlamaraNAdyamaprazastaM 'sakAmamaraNena' bhaktaparijJAdinA prazastena martavyamiti gaathaarthH| F // 235 // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tavedam aNNavaMsi mahohaMsi, ege tarai duruttaraM / tattha ege mahApaNNe, imaM pnnhmudaahre||1|| vyAkhyA-ao-jalaM vidyate yatrAsAvarNavaH, arNaso lopazceti (pA05-2-109 vArtikaM ) vapratyayaH sakAralopazca, sa ca dravyato jaladhirbhAvatazca saMsAraH tasmin , kIzi ?-'mahoghaMsi'tti mahAnodhaH-pravAho dravyato jala dIpa anukrama [129] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~488 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-1 / gAthA ||1|| niyukti: [235...] MSRK maraNAdhya. prata sUtrAMka ||1|| -- uttarAdhya. sambandhI bhAvatastu bhavaparamparAtmakaH prANinAmatyantamAkulIkaraNahetuH carakAdimatasamUho vA yasmin sa mahauSaH akAmabRhadvRttiH tasmin , mahattvaM cobhayatrAgAdhatayA'dRSTaparapAratayA ca mantavyaM, tatra kimityAha-'eka' ityasahAyo rAgadveSAdisa habhAvavirahito gautamAdirityarthaH, 'tarati' paraM pAramApnoti, tatkAlApekSayA vartamAnanirdezaH, 'duruttarati vibhkti||24shaa vyatyayAhuruttare-duHkhenottarituM zakye, duruttaramiti kriyAvizeSaNaM vA, na hi yathA'sau tarati tathA'parairgurukarmabhiH sukhenaiva tIryate, ata eva eka iti, saGkhyAvacano vA, eka eva-jinamatapratipannAH, na tu carakAdimatAkulitacetaso'nye tathA taritumIzata iti, 'tatreti gautamAdau taraNapravRtte 'eka' iti tathAvidhatIrthakaranAmakarmodayAdanuttarA vAsavibhUtiradvitIyaH, kimuktaM bhavati ?-tIrthakaraH, sa hoka eva bharate sambhavatIti, 'mahApaNNe'tti mahatI-nirAyaharaNatayA'parimANA prajJA-kevalajJAnAtmikA saMbit asyeti mahAprajJaH, sa kiM ityAha-'imam' anantaravakSyamANaM | hadi viparivartamAnatayA pratyakSaM prakramAttaraNopAya, 'paTTati spaSTam-asandigdhaM, paThyate ca paNhaMti pRcchayata iti praznaM-praSTavyArtharUpam 'udAhare'tti bhUte liT, tata udAhare-udAhatavAn, paThyate ca-'aNNavaMsi mahoghaMsira hAege tiNNe duruttara ti, atra subvyatyaye vizeSaH, tatazca-arNavAnmahaudhAharuttarAta tIrNa iva tIrNaH-tIraprApta iti-1 // 241 // hai. yogaH, eko ghAtikarmasAhityarahitaH, 'to'ti sadevamanujAyAM pariSadi, eko'dvitIyaH, sa ca tIrthakRdeva, zeSa prAgvaditi sUtrArthaH // 1 // yadudAhRtavAMstadevAha - dIpa - anukrama [129] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~489 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||2|| niyukti: [235...] * * * prata sUtrAMka ||2|| saMtime ya duve hANA, akkhAyA mAraNaMtiyA / akAmamaraNaM ceva, sakAmamaraNaM tahA // 2 // vyAkhyA-santIti prAkRtatvAt vacanavyatyayena sto-vidyate 'ime' pratyakSe, caH pUraNe, paThyate ca 'saMtimee'tti sta ete, makAro'lAkSaNikaH, evamanyatrApi yatra nocyate tatra bhAvanIyaM, 'dve' dvisaddhaye tiSThantyanayojantava iti sthAne | 'AkhyAte' purAtanatIrthakRdbhirapi kathite, anena tIrthakRtAM parasparaM vacanAvyAhatirupadarzitA, te ca kIraze ?-'mAra tietti maraNamevAnto-nijanijAyuSaH paryanto maraNAntaH tasmin bhave mAraNAntike, te eva nAmata upadarzayati'akAmamaraNam' uktarUpamanantaravakSyamANarUpaM ca, vakSyamANApekSayA caH samuccaye, eveti pUraNe, 'sakAmamaraNam' |uktarUpaM vakSyamANakharUpaM ca tatheti sUtrArthaH // 2 // keSAM punaridaM kiyatkAlaM ca ? ityata Aha vAlANaM akAmaM tu, maraNaM asatiM bhave / paMDiyANaM sakAmaM tu, ukkoseNa satiM bhave // 3 // vyAkhyA-bAlA iba vAlAH sadasadvivekavikalatayA tepAm 'akAmaM tu'tti tuzabdasvakArArthatvAt akAmameva maraNamasakRda-vAraMvAraM bhaveta, te hi vipayAbhiSvaGgato maraNamanicchanta eva niyante, tata eva ca bhavATavImaTanti, 'paNDi-1 tAnAM cAritravatAM saha kAmena-abhilASeNa vartate iti sakAmaM sakAmamiva sakAmaM maraNaM pratyasaMtrastatayA, tathAtvaM cotsavabhUtatvAt tArAM maraNasya, tathA ca vAcaka:-"saJcitatapodhanAnAM nisaM prataniyamasaMyamaratAnAm / utsavabhUtaM dIpa anukrama [130] *********** FOPATITISEMINDwom pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~490 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||3|| dIpa anukrama [131] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 242 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) niryukti: [235...] adhyayanaM [ 5 ], mUlaM [-] / gAthA ||3|| akAma manye maraNamanaparAdhavRttInAm // 1 // " na tu paramArthataH teSAM sakAmaM sakAmatvaM, maraNAbhilASasyApi niSiddhatvAda, uktaM hi - " mA mA hu vicitejA jIvAmi ciraM marAmi ya lahuMti / jaha icchasi tariDaM je saMsAramahodahimapAraM // 1 // " ti, tuH pUrvApekSayA vizeSadyotakaH, taca 'utkarSeNa' utkarSopalakSitaM, kevalisambandhItyarthaH, akevalino hi maraNAdhya. saMyamajIvitaM dIrghamiccheyurapi, muktyavAtiH itaH syAditi, kevalinastu tadapi necchanti, AstAM bhavajIvitamiti, tanmaraNasyotkarSeNa sakAmatA 'sakRd' ekavArameva bhavet, jaghanyena tu zeSacAritriNaH saptASTa vA vArAn bhavedityAkUta* miti sUtrArthaH // 3 // yaduktaM- 'sta ime dve sthAne' tatrAcaM tAvadAha tatthi paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa dekhiyaM / kAmagiDe jahA vAle, bhisaM kRrANi kubvati // 4 // vyAkhyA- 'tatre'ti tayorakAmamaraNa sakAmamaraNAkhyayoH sthAnayormadhye 'idam' anantaramabhidhAsyamAnarUpaM 'pratha mam' AyaM sthAnaM, 'mahAvIreNe' ti caramatIrthakRtA, 'tatraiko mahAprajJaH' iti mukulitokera bhivyaktyarthametat 'dezitaM' prarUpitaM, kiM tat ityAha- 'kAmeSu' icchAmadanAtmakeSu 'zRddhaH abhikAGkSAvAn kAmayRddho 'yathA' ityupapradarzanArthaH, 'bAla' ityuktarUpo 'bhRzam' atyartha 'krUrANi' raudrANi, karmANIti gamyate tAni ca prANavyaparopaNAdIni 'kuchati'ti karoti-kriyayA'bhinirvartayati, zaktAvazaktAvapi krUratayA tandulamatsyavanmanasA kRtvA ca prakramAdakAma eva mriyate iti sUtrArthaH // 4 // idameva grahaNakavAkyaM prapaJcayitumAha 1 mA maiva vicintayeH jIvAmi ciraM mriye ca laghu iti / yadIcchasi tarItuM saMsAramahodadhimapAram // 1 // For Para Fr30 Use Only 5 ~ 491~ // 242 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43 ] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [--1 / gAthA ||5|| niyukti: [235...] -25-4-58-45-45%* prata sUtrAMka ||5|| je giddhe kAmabhogesu, ege kUDAya gacchada / na me dihe pare loe, cakkhudiTThA imA ratI // 5 // vyAkhyA-'ya'itya nirdiSTakharUpo gRddhaH, kAmyanta iti kAmAH bhujyanta iti bhogAH tatazca kAmAzca te bhogAzca kAmabhogAH teSu-abhilapaNIyazabdAdipu, yadvA kAmau ca zabdarUpAkhyau bhogAzca sparzarasagandhAkhyAH kAmabhogAH teSu, uktaM hi-"kAmA duvihA paNNattA-sahA rUvA ya, bhogA tivihA paNNatA, taMjahA-gaMdhA rasA phAsA ya"tti, 'ekaH' kazcit krUrakarmA tanmadhyAt kUTamiva kUTa-prabhUtaprANinAM yAtanAhetutvAnnaraka ityarthaH, yathaiva hi kUTanipatito mRgo vyAdhairanekadhA hanyate, evaM narakapatito'pi jantuH paramAdhArmikariti, tasmai kUTAya, gatyarthakarmaNi dvitIyAcaturthA (pA02-3-12) vityAdinA caturthI, 'gacchati' yAti, yadvA yo gRddhaH 'kAmabhogeSviti kAmeSustrIsaGgeSu bhogeSu-dhUpanavilepanAdiSu sa 'ekaH' suhRdAdisAhAyyarahitaH kUTAya gacchati, athavA kUTaM dravyato bhAvatazca, tatra dravyato mRgAdivandhanaM, bhAvatastu mithyAbhASaNAdi, tasmai gacchatItyanekArthatvAt pravartate, sa hi mAMsAdilolupatayA mRgAdivandhanAnyArabhate, midhyAbhASaNAdIni cAsevata iti, preritazca kaizcidvadati-'na meM' iti na mayA 'dRSTaH' avalokitaH, ko'sau ?-'paraloko' bhUtabhAvijanmAtmakaH, kadAcidviSayAbhiratirapyevaMvidhaiva syAdata AhacakSuSA-locanena dRSTA-pratItA cakSudRSTA 'iya'miti tAmeva pratyakSAM nirdizati, ramyate'syAmiti ratiH-sparzanAdi 1 kAmA dvividhAH prajJaptAH-zabdA rUpANi ca, bhogAstrividhAH prajJaptAH, tadyathA-ndhA rasAH sparzAztra / -03 dIpa anukrama [133] 26- pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~492 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||6|| niyukti: [235...] akAma bRttiH // 243 // prata sUtrAMka ||6|| SECRE TOP -20 sambhogajanitA cittaprahattiH, tasyAyamAzayaH-kathaM dRSTaparityAgato'dRSTaparikalpanayA''tmAnaM vipralabheyamiti sUtrArthaH / / // 5 // punastadAzayamevAbhivyaJjayitumAha maraNAdhya. hatthAgayA ime kAmA, kAliyA je annaagyaa| ko jANai pare loe ?, asthi vA natthi vA punno||6|| vyAkhyA-hasanti tenAvRtya mukhaM pranti vA ghAtyamaneneti hastastam AgatAH-prAptAH hastAgatAH, upamArtho'tra |gamyate, tato hastAgatA iva khAdhInatayA, ka ete ?-'imeM pratyakSopalabhyamAnAH kAmyanta iti kAmAH-zabdAdayaH, kadAcidAgAmino'pyevaMvidhA eva syurityAha-kAle sambhavantIti kAlikAH-anizcitakAlAntaraprAptayo ye 'anA|gatA' bhAvijanmasambandhinaH, kathaM punaramI anizcitaprAptaya ityAha-'ko jANaiti uttarasya punaHzabdasveha sambandhanAt kaH punarjAnAti ?, naiva kazcit , yathA-paraloko'sti nAsti veti, ayaM cAsyAzayaH-paralokasya sukRtA-1 dikarmaNAM vA'stitvanidhaye'pi 'ko hi hastagataM dravyaM pAdagAmi kariSyatIti nyAyataH ka isa hastAgatAn kAmA-| napahAya kAlikakAmArtha yateta, tattvatastu paralokanizcaya eva na samasti, tatra pratyakSasthApravRtteH, anumAnasa tu pra-1 24 // |ttAvapi gopAlaghaTikAdidhUmAdamyanumAnavadanyathA'pyupalambhanAnnizcAyakatvAsambhavAnna tatastadastitvanizcayo nAstitvanizcayo vA, kintu sandeha eva, na tvayamevaM vivecayati-yathA'vAptA api kAmA durantatayA tyaktumucitAH, dura-4 dIpa anukrama [134] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43) mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~493 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"-mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||6|| niyukti: [235...] prata sUtrAMka ||6|| IkantatvaM ca teSAM zalyaviSAdibhirudAharaNaiH pratItameva, tathA ca vakSyati-"salaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIpiso-1 vmaa| kAme patthemANA, akAmA jaMti duggatiM // 1 // " na hi viSAdIni mukhamadhurANyapyAyativirasatayA vivekibhina / hIyante, yadapi paralokasandehAbhidhAnaM tadapi na pApaparihAropadezaM prati bAdhaka, pApAnuSThAnasyehaiva caurapAradArikAdiSu mahAnarthahetutayA darzanAt , paralokanAstitvAnizcaye ca tatrApi tathAnarthahetutayA sambhAvyamAnatvAlmIkakarapravezanAdivat prekSAvadbhiH parihartumucitatvAt , na ca paralokAstitvaM prati sandehaH, tanizcAyakAnumAnasya tadaharjAtabAlakastanAbhilASAdiliGgabalotpannasya tathAvidhAdhyakSavadavyabhicAritvena tatra tatra samarthitatvAdityalaM prasajheneti suutraarthH||6|| anyastu kathaJcidutpAditapratyayo'pi kAmAn parihartumazakvannidamAha jaNeNa sahiM hokkhAmi, iti vAle pagambhai / kAmabhogANurAgaNaM, kesaM saMpaDivajA // 7 // vyAkhyA-jAyata iti jano-lokastena 'sArddha' saha bhaviSyAmi, kimuktaM bhavati ?-bahujano bhogAsajhI tadahamapi tadgatiM gamiSyAmi, yadvA 'hokkhAmitti bhokSyAmi-pAlayiSyAmi, yathA zayaM janaH kalatrAdikaM pAlayati tathA'hamapi, na hIyAn janojJa iti 'bAlaH' ajJaH 'pragalbhate' dhAryamavalambate, alIkavAcAlatayA ca khayaMnaSTaH parAnapi nAzayati, na vivecayati yathA-kimunmArgaprasthitenAvivekijanena bahunA'pi ? mama vivekinaH pramANIkRtena 1, svakRta1zalyaM phAmA viSaM kAmAH, kAmA AzIviSopamAH / kAmAn prArthayanto'kAmA yAnti durgatim // 1 // 2 pramANIkaraNeneti, dIpa anukrama [134] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~494~ Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||7|| dIpa anukrama [135] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 244 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryuktiH+vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||7|| niryukti: [235...] adhyayanaM [ 5 ], karmaphalabhujo hi jantavaH, sa caivaM kAmabhogeSu uktarUpeSu anurAgaH - abhiSvaGgaH kAmabhogAnurAgaH - tena 'klezam' iha paratra ca vividhavAdhAtmakaM 'sampratipadyate' prApnotIti sUtrArthaH // 7 // yathA ca kAmabhogAnurAgeNa klezaM saMpratipadyate tathA vaktumAha tao daMDaM samArabhata, tasesuM dhAvaresu ya / aTThAe ya aNaTTAe, bhUyagAmaM vihiMsai // 8 // vyAkhyA- 'tata' iti kAmabhogAnurAgAt 'se' iti sa dhASTavAn daNDyate saMyama sarvakhApaharaNenAtmA aneneti daNDo-manodaNDAdistaM 'samArabhate' pravartata iti, keSu ? - trasyanti-tApAdyupataptau chAyAdikaM pratyabhisarpantIti trasAH- dvIndriyAdayasteSu tathA zItAtapAdyupahatA api sthAnAntaraM pratyanabhisarpitayA sthAnazIlAH sthAvarAsteSu ca | arthaH- prayojanaM vittAvAlyAdiH tadarthamarthAya casya vyavahitasambandhatvAt anarthAya ca - yadAtmanaH suhRdAdeva nopayujyate, nanu kimanarthamapi kaciddaNDaM samArabhate, evametat tathAvidhapazupAlavat, tatra sampradAyaH - yathaikaH pazupAlaH pratidinaM madhyAhnagate ravau ajAsu mahAnyagrodhataruM samAzritAsu tatthutANato NiviNNo veNuvidaleNa ajodgIrNakolAsthibhiH tasya vaTasya patrANi chidrIkurvan tiSThati, evaM tena sa baTapAdapaH prAyasachidrapatrIkRtaH, annayA tatthego rAyaputtI dAtiyaghADito tacchAyasamassito pecchae ya tassa vaDassa sarvANi patrANi chidritAni, to teNa so 1 tatro zAnako niviSTa veNuvidalena, anyadA tatraiko rAjaputro dAyAdadhATitaH tacchAyAsamAzritaH prekSate ca tasya vadasya, tatastena sa Jam Euston deman For the Ody akAma maraNAdhya. ~ 495~ // 244 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) mA mata gAthA || niyukti : [235...] prata sUtrAMka ||8|| pasupAlato pucchito-keNeyANi patrANi chiddIkayANi ?, teNa bhaNNai-mayA, eyANi krIDApUrva chidritAni, teNa so bahuNA dabajAeNa vilobheu bhaNNati-sakesi jassAha bhaNAmi tassa acchINi chiddeuM ?, teNa bhaNNati-chuDa abbhAsatyo hou to sakemi, teNa NayaraM nIto, rAyamaggasanniviTe ghare Thavito, tassa rAyaputtassa bhAyA rAyA, so teNa maggeNa assavAhaNiyAe Nijai, eeNa bhaNNati-eyassa acchINi pADehitti, teNa ya goliyadhaNuyaeNa tassa NiggacchamANassa doSi acchINi pADiyANi, pacchA so rAyaputto rAyA jAto, teNa ya so pasupAlo bhaNNati-brUhi varaM, kiM te prayacchAmi, teNa bhaNNati-majjha tameva gAmaM dehi jattha acchAmi, teNa so diNNo, pacchA teNa tammi paJcatagAme ucchU rovio tuMbIto ya, niSphaNNesu tuvANi gule siddhiuM taM guDatuMvayaM bhuktvA 2 gAyati sa-aTTamaTTaM ca 1 pazupAlaH pRSTaH--kenaitAni patrANi chidrIkRtAni ?, tena bhaNyate-mayaitAni / tena sa bahunA dravyajAtena vilobhya bhaNyate-zakoSi TU yasyAhaM bhaNAmi tasyAkSiNI chidrayitum , tena bhaNyate-suSTu abhyAsastho bhaveyaM tadA zakuyAma , tena nagaraM nItaH, rAjamArgasanniviSTe gRhe sthApitaH, tassa rAjaputrasya bhrAtA rAjA, sa tena mArgeNAzvavAhanikayA yAti, etena bhaNyate-etasyAkSiNI pAtayeti, tena ca golikadhanuSA tasya nirgacchato ve apyakSiNI pAtite, pazcAtsa rAjaputroM rAjA jAtaH, tena ca sa pazupAlo bhaNyate-tena bhaNyate-mama tameva prAmaM dehi dayatra tiSThAmi, sena sa (tI) dattaH, pazcAttena tasmin pratyantaprAme ikSa ropitastumcyA , niSpanneSu tumbAni guDe paktvA tat guDatumbakaM | bhuktvA gAyati cAsau-aTTamaTTaM ca dIpa anukrama [136] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~496~ Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||8|| niyukti : [235...] uttarAdhya. akAma bRddhRttiH / maraNAdhya. // 245 prata sUtrAMka ||8|| sikhijA, sikkhiyaM Na NiratthayaM / aTTamaTTapasAeNa, muMjae guDatuMcayaM // 1 // teNa tANi vaDapattANi aNaTThAe chiddi yANi, acchINi puNa aTThAe pADiyANi / daNDamArabhata ityuktaM, takkimasAyArambhamAtra evAvatiSThate ityAhaKI 'bhUyagAmati bhUtAH-prANinasteSAM grAmaH-samUhastaM vividhaiH prakArairhinasti-vyApAdayati, anena ca daNDatrayavyApAra ukta iti sUtrArthaH // 8 // kimasau kAmabhogAnurAgeNaitAvadeva kurute ? utAnyadapItyAha ____hiMse bAle musAvAI, mAIlle pisuNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsa, seyameyaMti mannai // 9 // vyAkhyA-hiMsanazIlo hiMsraH anantaroktanItyA, tathaivaMvidhazca sannasau 'bAlaH' uktarUpo 'mRSAvAdIti alIkabhASaNazIlaH, 'mAiletti mAyA-paravaJcanopAyacintA tadvAn 'pizunaH' paradoSodghATakaH 'zaThaH' tattannepathyAdikaraNato'nyathAbhUtamAtmAnamanyathA darzayati, maNDikacauravat , ata eva ca bhujAnaH 'surAM' mA 'mAMsa' pizitaM 'zreyaH' prazasyatarametaditi manyate, upalakSaNatyAt bhASate ca-'na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithuna'ityAdi, tadanena manasA vacasA kAyena cAsatyatvamasyoktamiti sUtrArthaH // 9 // punastadvaktavyatAmevAha- . kAyasA vayasA matte, vitte giDe ya itthisu / duhao malaM saMciNai, sisunAgubba mahiyaM // 10 // 1 zikSeta, zikSitaM na nirarthakam / aTTamaprasAdena, bhujyate guDatumbakam // 1 // tena tAni vaTapatrANi anarthAya chidritAni, akSiNI punararthAya pAtite 55%2523454-%%* dIpa / / 245 // anukrama [136] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~497 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||10|| niyukti: [235...] 23 prata sUtrAMka ||10|| | vyAkhyA-kAyasa'ti sUtratvAt kAyena-zarIreNa vacasA-vAcA upalakSaNatvAt manasA ca 'mattoM' dRptaH, tatra kAyamatto madAndhagajavat yatastataH pravRttimAn , yadvA'ho'haM balavAn rUpavAn veti cintayan vacasA khaguNAn khyApayan aho'haM sukhara ityAdi vA cintayan , manasA ca madAmAtamAnasaH aho'hamavadhAraNAzaktimAniti vA manyAno 'vitte'draviNe 'gRddhoM' gRddhimAna, cazabdo bhinnakramaH, tataH strISu ca gRddhaH, tatra vitte gRddha iti adattAdAnaparigrahopalakSaNaM, tadbhAvabhAvitvAttayoH, strISu gRddha ityanena maithunAsevitvamuktaM, sa hi striyaH saMsArasarvakhabhUtA iti manyate, tathA ca tadvacaH-'satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM saarngglocnaaH||1|| tadabhiratimAMzca maithunAsevyeva bhavati, sa evaMvidhaH kimityAha-'duhato'tti dvidhA-dvAbhyAM rAgadveSAtmakAbhyAM bahi|rantaHpravRttyAtmakAbhyAM vA prakArAbhyAM, sUtratvAdvividhaM vA ihalokaparalokavedanIyatayA puNyapApAtmakatayA bA, |'malam' aSTaprakAraM karma 'saMcinoti' banAti, ka iva kimityAha-'zizunAgo gaNDUpado'lasa ucyate, sa iva mRttikA, sa hi snigdhatanutayA vahI reNubhiravaguNDyate, tAmeva cAznIte iti bahirantazca dvidhApi malamupacinoti, tathA'yamapi, etadRSTAntAbhidhAne tvayamabhiprAyo-yathA'sau bahirantazcopacitamalaH kharataradivAkarakaranikarasaMsparzataH zuSyannihaiva klizyati vinAzaM cApnoti, tathA'yamapyupacitamalaH AzukArikarmavazata ihaiva janmani klizyati vinazyati ceti sUtrArthaH // 11 // amumevArtha vyaktIkartumAha re dIpa anukrama [138] JimEastmaitri pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: atra sUtrAnte yat ||19|| likhitaM tat mudraNadoSaH, atra sUtra ||10|| eva vartate ~498~ Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-1 / gAthA ||11|| niyukti: [235] uttarAdhya. prata sUtrAMka bRhadvRttiH // 246 // ||11|| tao puDho AryakeNa, gilANo paritappati / pabhIo paralogassa, kammANuppehI appaNI // 11 // akAmavyAkhyA-tato'ttiM takaH tato vA daNDArambhaNAyupArjitamalataH spRSTaH, kena ?-'Atakena' AzughAtinA zUla- | maraNAdhya. visUcikAdirogeNa tattahuHkhodayAtmakena yA 'glAna iti mando'pagataho vA parIti-sarvaprakAraM tapyate, kimuktaM bhavati -pahirantatha khidyate, 'prabhIta iti prakarSaNa trastaH, kutaH 1-'paralogassa'tti paralokAt , suvyatyayena paJcamyarthe / SaSThI, kimiti ?-kriyata iti karma-kriyA tadanuprekSata ityevaMzIlaH karmAnuprekSI, yata iti gamyate, kassa ?-AtmanaH, sa hi hiMsAlIkabhASaNAdikAmAtmaceSTAM cintayanna kiJcinmayA zubhamAcaritaM, kintu sadaivAjarAmaravaceSTitamiti cintayaMzcetasyAtatazca tanAvapi khidyate, bhavati hi viSayAkulitacetaso'pi prAyaHprANoparamasamaye'nutApaH, tathA cAhuH-"bhavitrI bhUtAnAM pariNatimanAlocya niyatAM, purA yadyatkiJcidvihitamazubhaM yauvanamadAt / punaH pratyAsanne mahati paralokaikagamane, tadevakaM puMsAM vyathayati jarAjIrNavapuSAm // 1 // " iti sUtrArthaH // 11 // amumevArtha vyaktIkartumAha-(granthAnam 6000) suyA me Narae ThANA, asIlANaM ca jA gatI / bAlANaM karakammANa, pagADhA jattha ceyaNA // 12 // vyAkhyA-'suyatti zrutAni-AkarNitAni 'me' iti mayA 'narake' sImantakAdinAni. kAni-'ThANA' iti / 1 prAkRtAnukaraNametaditi pratibhAti / dIpa anukrama [139] 4 // 246 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~499 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||12|| dIpa anukrama [140 ] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||12|| niryuktiH [235] liGgavyatyayenotpattisthAnAni ghaTikAlayAdIni yeSvatisaMpIDitAGgA duHkhamAkRSyamANAH vahirniSkrAmanti jantavaH, yadvA narake - ratnaprabhA dinaraka pRthivyAtmake sthAnAni - sImantakApratiSThAnAdIni kumbhIvaitaraNyAdIni vA, athavA sthAnAni - sAgaropamAdisthityAtmakAni tatkimiyatA'pi paritapyata ityata Aha- 'azIlAnAm' avidyamAnasadAcArANAM yA gatirnarakAtmikA sA ca zruteti sambandhaH kIdRzAnAm 1- 'bAlAnAm' ajJAnAM krUrakarmmaNAM' hiMsramRSAbhASakAdInAM, kIdRzI gatirityAha-pragADhA nAmAtyutkaTatayA nirantaratayA ca prakarSavatyo 'yatra' yasyAM gatau vedyanta iti vedanA:zItoSNazAlmalyA zleSaNAdayaH, tadayamasyAzayaH - mamaivaMvidhAnuSThAnasyedRzyeva gatiriti sUtrArthaH // 12 // tathA tatthovavAiyaM ThANaM, jahA me tamaNussudhaM / AhAkammehiM gacchanto, so pacchA paritappati // 13 // vyAkhyA- 'tatre 'ti narakeSu upapAte bhavamopapAtikaM 'sthAnaM' sthitiH 'yathA' yena prakAreNa, bhavatIti zeSaH, 'me' | mayA tadityanantarokaparAmarze 'anuzrutam' avadhAritaM, gurubhirucyamAnamiti zeSaH, aupapAtikamiti ca bruvato'svAyamAzayaH - yadi garbhajatvaM bhavet bhavedapi tadavasthAyAM chedabhedAdinArakaduHkhAntaram, aupapAtikatve tvantarmuhUrtAnantarameva tathAvidhavedanodaya iti kutastadantarasambhavaH 1, tathA ca- 'AhAkammehiM ti AdhAnamAdhAkaraNam, Atmaneti gamyate, tadupalakSitAni karmANyAdhAkarmANi taiH AdhAkarmabhiH svakRtakarmabhiH, yadvA''rSatvAt, 'Aheti' AdhAya kRtvA, karmANIti gamyate, tatastaireva karmmabhiH 'gacchan' yAn prakramAnnarakaM, yadvA- 'yathAka Jam Euston mational For Panther pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~500~ Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||23|| dIpa anukrama [141] uttarAdhya. vRtiH // 247 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM niryuktiH+vRttiH) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||13|| niryukti: [235...] |rmabhiH' gamiSyamANagatyanurUpaiH tIvratItratarAdyanubhAvAnvitairgacchaMstadanurUpameva sthAnaM, 'sa' iti bAlaH, 'pazcAdi' tyAyuSi hIyamAne 'paritapyate' yathA ghiD mAmasadanuSThAyinaM, kimidAnIM mandabhAgyaH karomi ? ityAdi zocata iti sUtrArthaH // 13 // amumevArthaM dRSTAntadvAreNa dRDhayannAha jahA sAgaDio jANaM, saMmaM hicA mahApahaM / visamaM maggamotiSNo, akkhabhaggaMmi soyai // 14 // vyAkhyA- 'yethe' tyudAharaNopanyAsArthaH, zaknoti zakyate vA dhAnyAdikamanena vodumiti zakaTaM tena carati zAkaTikaH- gantrIbAhakaH 'jANaM'ti jAnannavavudhyamAnaH 'samam' upalAdirahitaM hitvA tyaktvA, kam ? - mahAMzcAso vistIrNatayA prAdhAnyena ca panyAca mahApathaH, 'RkpUrabdhUH pathAmAnakSe ( pA0 5-4-74) ityakAraH samAsAntastaM, 'viSamam' upalAdisaGkalaM 'mArga' panthAnaM 'otinno' tti avatIrNaH - gantumupakrAntaH, paThyate ca- 'ogADho 'ti tatra cAvagADha ArUDhaH prapanna iti caiko'rthaH, anIte navanItAdikamityakSo-dhUH tasya bhaGgo - vinAzaH akSabhaGgaH tasmin, pAThAntaratazcAkSe bhane, zocate yathA dhiya mama parijJAnaM yajjAnannapItthamapAyamavAptavAniti sUtrArthaH // 14 // sampratyupanayamAha - Jam Euston Intemattinat evaM dhammaM viukkamma, ahammaM paDivajiyA / vAle madhumuhaM patte, akkhe bhagge va soya // 15 // vyAkhyA- 'eva' miti zAkaTikavada 'dharma' kSAntyAdikaM yatidharmma sadAcArAtmakaM vA 'viukamma'tti vyutkramya For Pantheon akAma maraNAdhya. ~ 501~ 5 // 247 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [--] / gAthA ||15|| niyukti : [235...] prata sUtrAMka ||15|| vizeSeNolaya na dharmo'dharmaH, naJ vipakSe'pi vartate iti dharmapratipakSaH, taM-hiMsAdikaM 'pratipadya abhyupagamya 'bAlaH' abhihitarUpo maraNaM-mRtyustasya mukhamiva mukhaM mRtyumukha-maraNagocaraM 'prApto' gataH, kimityAha-akSe bhanna iva zocati, kimuktaM bhavati ?-yathA-akSabharu zAkaTikaH zocati tathA'yamapi svakRtakarmaNAmihaiva mAraNAntikavedanAtmakaM phalamanubhavannAtmAnamanuzocati, yathA hA kimetajAnatA'pi mayaivamanuSThitamiti sUtrArthaH // 15 // zocanA-12 nantaraM ca kimasau karotItyAha tao se maraNaMtaMmi, vAle saMtassaI bhayA / akAmamaraNaM maraI, dhutte vA kaliNA jie // 16 // vyAkhyA-tata'ityAtakotpattI yacchocanamuktaM tadanantaraM 'se' iti sa maraNamevAnto maraNAntastasmin , upasthita iti zeSaH, 'bAloM' rAgAdyAkulitacittaH 'saMtrasyati' samudvijate vibhetItiyAvat , kutaH 1-'bhayAt ' narakagatiga-2 manasAdhvasAda, anenAkAmatvamuktaM, sa ca kimevaM vibhyat maraNAdvimucyate ? uta netyAha-akAmasya-anicchato maraNa|makAmamaraNaM tena, sUtre cAryatvAdvitIyA, "mriyate' prANAMstyajati, ka iva kIdRzaH san ?-'dhUrta iva' dyUtakAra iva, vAzabdasyopamArthatvAt , 'kalinA' ekena, prakramAt dAyena, jitaH sannAtmAnaM zocati, yathA khayamekena dAyena jitaH| | sannAtmAnaM zocati tathA'sAvapItvarairvipAkakaTubhiH saGklezabahulairmanuja bhogairdivyasukhaM hAritaH zocanneva mriyata iti sUtrArthaH // 16 // prastutamevArtha nigamayitumAha dIpa anukrama [143] MEMOCREE: pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~502 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka |17|| dIpa anukrama [145] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 248 // [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||17|| adhyayanaM [5], niryuktiH [235...] evaM akAmamaraNaM, bAlANaM tu paveiyaM / ito sakAmamaraNaM, paMDiyANa suNeha me // 17 // vyAkhyA--'etad' anantarameva duSkRtakarmmaNAM paralokAdvibhyatAM yanmaraNamuktaM tadakAmamaraNaM, bAlAnAmeva, tuzabdasyaivArthatvAt, 'praveditaM' prakarSeNa pratipAditaM, tIrthakRdgaNadharAdibhiriti gamyate / paNDitamaraNaprastAvanArthamAha'etto 'ti ito'kAmamaraNAdanantaraM 'sakAmamaraNaM paNDitAnAM sambandhi 'zRNuta' AkarNayata 'me' mama, kathayata ityupaskAraH iti sUtrArthaH // 17 // yathApratijJAtamAha maraNapi sapuNNANaM, jahA me tamaNussuyaM / vippasaNNamaNAghAyaM, saMjayANaM vusImao // 18 // vyAkhyA -- maraNamapi AstAM jIvitamityapizabdArthaH, 'puNa karmmaNi zubhe' ityasmAddhAtoH 'uNAdayo bahula' (pA0 3-3-1 ) miti bahulavacanAdbhAve kyapi puNyam uktaM hi - "purNa karmmaNi nirdiSTa: zubhavizeSaprakAzako dhAturayam / | bhAvapratyayayogAdvibhaktinirdezasiddhametadrUpam // 1 // " saha tena vartanta iti sapuNyAsteSAM na tvanyeSAmapuNyavatAM kiM sarvamapi ?, netyAha- 'yathA' yena prakAreNa 'me' mama, kathayata iti gamyate, tadityupakSepaH, tatropAttam 'anuzrutam avadhAritaM bhavadbhiriti zeSaH, suSThu prasannaM maraNasamaye'pyakaluSaM kaSAyakAluSyApagamAn manaH- ceto yeSAM te suprasannamanasaH mahAmunayasteSAM khyAtaM - khasaMvedanataH prasiddhaM suprasannamanaHkhyAtaM yadvA-'suppasannehi akkhAyaM' atra ca suSThu prasannaiH1 atra pUrvArdhe caturthapaJcamaSaSThAH pAH uttarArdhe'STacAH For Parsons Pre Ord akAma ~503~ maraNAdhya // 248 // pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra[ 43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||18|| niyukti: [235...] prata sUtrAMka ||18|| pApapaTTApagamanenAtyantanirmalIbhUtaiH, zeSatIrthakRdbhiriti gamyate, AkhyAtaM / paThyate ca 'vippasaNNamaNApAya'ti, tatra ca vizeSeNa vividhairvA bhAvanAdibhiH prakAraiH prasannA-maraNe'pyapahatamohareNutayA'nAkulacetaso viprasannAH, tatsambandhi maraNamapyupacArAdviprasannaM, na vidyate AghAtaH tathAvidhayatanayA'nyaprANinAmAtmanazca vidhivat saMlikhitazarIratayA yasmiMstadanAghAtaM, keSAM punaridam ?, ucyate-'saMyatAnAM' samiti-samyag yatAnAM-pApoparatAnAM, cAritriNAmityarthaH, 'busImato'ti, ASattvAvazyavatAM vazya ityAyattaH, sa cehAtmA indriyANi vA, vazyAni vidyante yeSAM ve amI vazyavantaH teSAm , ayamaparaH sampradAyArthaH-vasaMti vA sAhuguNehiM vusImaMtaH, ahavA busImA-saMviggA tersi'ti etacAt paNDitamaraNameva, tato'yamarthaH-yathaitat saMyatAnAM vazyavatAM viprasannamanAghAtaM ca sambhavati, na tathA'puNyaprANinAm / 'ante samAhimaraNaM abhavajIvA Na pAti'tti vacanAt, viziSTayogyatAbhAjAmeva tattrA|ptisambhavAditi sUtrArthaH // 18 // yathA caitadevaM tathA darzayitumAhana imaM sabvesu bhikkhUmuM, Na imaM sabvesu gArisu / nAnAsIlA ya gArasthA, visamasIlA pa bhikkhuNo // 19 // - vyAkhyA-'ne'tyavadhAraNaphalatvAdvAkyasya naiva 'ida'miti paNDitamaraNaM 'sabesu bhikkhusuti sUtratvAt sarveSAM bhikSUNAM paradattopajIvinAM atinAmitiyAvat , kintu keSAzcideva paropacitapuNyAnubhAvayatAM bhAvabhiSaNAM, tathA ca 1 vasanti vA sAdhuguNaiH vasImantaH, athavA bazimAnaH saMvignAsteSAmiti / 2 ante samAdhimaraNamabhavyajIvA na prAmavanti dIpa anukrama [146] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~504 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||19|| niyukti: [235...] uttarAdhya. akAma bRhadvRttiH maraNAcyA prata sUtrAMka // 249 // ||19|| gRhasthAnAM dUrApAstameva, ata evAha-nedaM paNDitamaraNaM 'sabesu gArisuti sarveSAmagAriNA gRhiNAM, cAritriNA- meva tatsambhavAt , tathAtve ca teSAmapi tattvato yatitvAd, ubhayatra viSayasaptamyantatayA vA neyaM, yathA caitadevaM tathopapattita Aha-nAnA-anekavidhaM zIlaM-prataM svabhAvo kA yeSAM te nAnAzIlAH 'amArasthA' gRhasthAH, teSAM hi nakarUpameva zIlaM kintvanekabhaGgasambhavAdanekavidhaM, dezaviratirUpasya tasyAnekadhA'bhidhAnAt , sarvaviratirUpasya ca teSvasambhavAt , 'viSamam' atidurlakSatayA'tigahanaM visadRzaM vA zIlameSAM viSamazIlAH, ke te-bhikSavaH, na hi sarve'pyanidAnino'vikalacAritriNo yA tatkAlaM niyante jinamatapratipannA api, tIrthAntarIyAstu dUrotsAritA / eva, teSu hi gRhiNastAvadatyantaM nAnAzIlA eva, yataH-kecidgRhAzramapratipAlanameva mahAtamiti pratipannAH, anye tu sapta zikSApadazatAni gRhiNAM bratamityAdyanekadhaiya bruvate, bhikSayo'pyatyantaM viSamazIlA eva, yatasteSu keSA|zcitpaJcayamaniyamAtmakaM pratamiti darzanam , apareSAM tu kandamUlaphalAzitaiya iti, anyeSAmAtmatattvaparijJAnameveti visadRzazIlatA, na ca teSu kacidapikalacAritrasambhava iti sarvatra paNDitamaraNAbhAva iti sUtrArthaH // 19 // viSamazIlatAmeva bhikSaNAM samarthayitumAha saMti egehi bhikkhUhi, gArasthA saMjamusarA / gAratthehi ya sabvehi, sAhavo saMjamuttarA // 20 // vyAkhyA-'santi' vidyante 'ekebhyaH' kupravacanebhyo bhikSubhyaH 'gArattha'tti sUtratvAdagArasthAH saMyamena-deza dIpa anukrama [147] // 24 // Jmtashma pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~505 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) prata sUtrAMka ||21|| dIpa anukrama [149] [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni " - mUlasUtra - 4 ( mUlaM+niryukti:+vRttiH) mUlaM [--] / gAthA ||21|| adhyayanaM [5], niryukti: [235...] | viratyAtmakenottarAH - pradhAnAH saMyamottarAH, kupravacanabhikSavo hi jIvAdyAstikyAdapi vahiSkRtAH sarvathA'cAritriNazceti kathaM na samyagdRzo dezacAritriNo gRhiNastebhyaH saMyamottarAH santu 1, evaM satyagArastheSveva tadastvityata Aha- 'agArasthebhyazca sarvebhya' iti anumativarjasarvottamadeza viratiprAptebhyo'pi sAdhavaH saMyamottarAH, paripUrNasaMyamatvAtteSAM tathA ca vRddhasampradAyaH- ego sAvago sAhuM pucchati - sAvagANaM sAhUNaM kimaMtaraM 1, sAduNA bhaNNatisarisavamaMdaraMtaraM tato so AulIhUo puNo pucchati - kuliMgINaM sAvagANa ya kimaMtaraM 1, teNa bhaNNati-tadeva sarisamaMdaraMtaraMti, tato samAsAsito, jato bhaNiyaM-"desekadesavirayA samaNANaM sAvagA suvihiyANaM / jesiM parapAsaMDA satimaMSi kalaM na agyaMti // 1 // " tadanena teSAM cAritrAbhAvadarzanena paNDitamaraNAbhAva evaM samarthita iti sUtrArthaH // 20 // nanu kupravacanabhikSavo'pi vicitraliGgadhAriNa eveti kathaM tebhyo'gArasthAH saMyamottarAH, ata Aha-- cIrAjiNaM nibhiNiNaM, jaDI saMghADi muMDiNaM / eyAIpi na tAyaMti, dussIle pariyAgataM // 21 // vyAkhyA - cIrANi ca - cIvarANi ajinaM ca mRgAdicarma cIrAjinaM 'NigiNiNaM'ti sUtratvAnnAzyaM 'jaDitti 1 ekaH zravakaH sAdhuM pRcchati-zrAvakANAM sAdhUnAM (ca) kimantaram ?, sAdhunA bhaNyate - sarSapamandarAntaram, tataH sa vyAkulIbhUtaH punaH pRcchati kuliGginAM zrAvakANAM ca kimantaram ?, tena bhaNyate tadeva sarpapamandarAntaramiti, tataH samAzvastaH, yato bhaNitamdezaikadezaviratAH zramaNAnAM zrAvakAH suvihitAnAm / yeSAM parapASaNDAH zatImapi kalAM nArghanti 1 / / For Pan the on pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [43] mUlasUtra [4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRttiH ~506~ Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [--1 / gAthA ||21|| niyukti: [235...] uttarAdhya. bRhadvRttiH // 250 // prata sUtrAMka ||21|| bhAvapradhAnatvAnirdezakha jaTitvaM, saGghATI-vastrasaMhatijanitA 'muMDiNaM ti yatra zikhA'pi khasamayatazchidyate, tataH prA akAmagvat muNDitvaM, "etAnyapIti nijanijaprakriyAviracitabativeSarUpANi liGgAnyapi, kiM punargArhasthyamityapi maraNAdhya. zabdArthaH, kimityAha-naiva trAyante bhavAdduSkRtakarmaNo veti gamyate, kIdRzam !-'duHzIlaM' durAcAraM 'pariyAgayaMti paryAyAgataM-pravrajyAparyAyaprAptam , ApatvAcca yAkArasbaikasya lopaH, yadvA-'dussIlaMpariyAgaya'ti makAro'lAkSaNikaH, tato duHzIlameva duSTazIlAtmakaH paryAyastamAgataM duHzIlaparyAyAgataM, na hi kaSAyakaluSacetaso bahirbakavRttiratikaSTaheturapi narakAdikugatinivAraNAyAlaM, tato na liGgadhAraNAdi viziSTaheturiti sUtrArthaH // 21 // AhakathaM gRhAyabhAve'pyamISAM durgatiriti ?, ucyate| piMDolae va dussIlo, naragAo na mucai / bhikkhAe vA gihatthe vA, suvvae kamati divaM // 22 // vyAkhyA-'piMDolae batti vAzabdo'pizabdArthaH, tatazca 'piDi saGghAte' piNDyate tattadgRhebhya AdAyara saGghAtyata iti piNDaH tamabalagati-sevate piNDAvalago-yaH khayamAhArAbhAvataH paradattopajIvI so'pi, AstAM / gRhAdimAnityarthaH, duHzIlaH prAgvat , 'narakAt' khakarmopasthApitAt sImantakAdena mucyate, atra codAharaNaM tathA // 25 // vidhadramakaH, tatra ca-sampradAyaH-rAyagihe Nayare ego piMDolao ujjANiyAe viNiggae jaNe bhikkhaM hiMDai, Na 1 rAjagRhe nagare pakaH piNDAvalagaH udyAnikAyai vinirgate jane bhikSA hiNDate, na dIpa anukrama [149] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~507~ Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||22|| niyukti: [235...] prata sUtrAMka ||22|| ye tassa keNai kiMci diNNaM, so tesiM vaibhArapaJcayakaDagasanniviTThANa pacatopari caDiUNa mahatimahAlayaM silaM cAlei, eesi uvariM pADemitti rohanjhAI vicchuTTiUNa tato silAto nivaDito silAtale saMcuNNiyasabakAto ya| hai mariUNa appaiTThANe Narae samuppanno / tarhi kimatra tattvataH sugatiheturityAha-'bhikkhAe vatti bhikSAmatti akati vA bhikSAdo bhikSAko, vA vikalpe, anena yatiruktaH, gRhe tiSThati gRhasthaH sa kA, zobhanaM niraticAratayA samyagbhAvAnugatatayA ca vrata-zIlaM paripAlanAtmakamasyeti sutrataH, 'kAmati' gacchati 'divaM' devalokaM, mukhyato mukti-II hetutve'pi vrataparipAlanasya divaM krAmatItyabhidhAnaM jaghanyato'pi devalokaprAptiriti khyApanArtham , uktaM hi"avirohiyasAmaNNassa sAhuNo sAyagassa ya jahaNNo / uvavAto sohamme bhaNito telokadaMsIhiM // 1 // " anena vrataparipAlanameva tattvataH sugatiheturityuktamiti sUtrArthaH // 22 // yadbhUtayogAdgRhastho'pi divaM kAmati tattumAha-- agArisAmAiyaMgAI, saDDI kAraNa phAsae / posahaM duhao pakkhaM, egarAI na hAvae // 23 // 1. ca tasmai kenacit kiJcitta, sa teSu vaibhAragirikaTakasanniviSTeSu parvatasyopari caTitvA ( Aruhya ) atimahatIM zilAM cAlayati, 4 eteSAmupari pAtayAmIti raudradhyAyI vichuTya tataH zilAto nipatitaH zilAtale saMcUrNitasarvakAyaca mRtvA'pratiSThAne narake sbhurraannH| ra avirAddhabhAmaNyasya sAdhoH zrAvakasya ca jaghanyena / upapAtaH saudharme bhaNitakhailokyadarzibhiH // 1 // dIpa anukrama [150] JABERatomimtirtraina pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~508 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||23|| niyukti: [235...] uttarAdhya. akAma bRhadRttiH maraNAdhya // 25 // prata sUtrAMka ||23|| vyAkhyA-agAriNo-gRhiNaH sAmAyika-samyaktvazrutadezaviratirUpaM tasyAGgAni-niHzaGkatAkAlAdhyayanANuvratAdirUpANi agArisAmAyikAGgAni, 'sahitti sUtratvAt zraddhA-rucirasthAstIti zraddhAvAna , kAyenetyupalakSaNatvAnmanasA vAcA ca 'phAsaiti spRzati sevate, poSaNaM poSaH, sa ceha dharmasya taM dhatta iti poSadhaH-AhArapoSadhAdiH, taM 'duhato pakkha'nti tata eva dvayorapi sitetararUpayoH pakSayozcaturdazIpUrNimAsyAdiSu tithiSu 'egarAI | ti apergamyamAnatvAdekarAtramapi, upalakSaNatvAcaikadinamapi, 'na hAvae'tti na hApayati-na hAni prApayati, rAtrigrahaNaM ca divA byAkulatayA kartumazanuvan rAtrAvapi poSadhaM kuryAt , iha ca sAmAyikAGgatvenaiva siddheryadasya bhedenopAdAnaM tadAdaraNyApanArthamaduSTameva, yadvA-yata evaM gRhastho'pi suvrato divaM kAmati ato'gArI sAmAyikAhAni / spRzet poSadhaM ca na hApayedityupadezaparatayA vyAkhyeyamiti sUtrArthaH // 23 // prastutamevArthamupasaMhartumAha evaM sikkhAsamAvanno, gihavAse'vi subvo| mucati chavipavAo, gacche jakkhasalogayaM / / 24 // ___ vyAkhyA-'evam' amunoktanyAyena zikSayA-vratAsevanAtmikayA samApanno-yuktaH zikSAsamApanno gRhavAser3a| pi, AstAM pravrajyAparyAya ityapizabdArthaH, 'sunataH' zobhanatrato mucyate, kutaH ?-chaviH-tvak parvANi ca-jAnukUpa- rAdIni chaviparva tadyogAdaudArikazarIramapi chaviparva tataH, tadanantaraM ca 'gacchedU' yAyAt yakSA-devAH samAno loko'syeti salokastadbhAvaH salokatA yakSaH salokatA yakSasalokatA tAm , iyaM ca devagatAveva bhavatItyarthAddeva dIpa anukrama [151] 251 // FILPAamasFrom Dream wwJRRORIrary.uTI pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~509 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||24|| niyukti: [235...] prata sUtrAMka ||24|| gatimiti, anena ca paNDitamaraNAvasare'pi prasaGgato vAlapaNDitamaraNamuktamiti sUtrArthaH // 24 // sAmprataM prastutameva paNDitamaraNaM phalopadarzanadvAreNAha4 aha je saMvuDhe bhikkhU, duNhamegayare siyA / savvadukkhapahINe yA, devaM vAvi mahihie // 25 // | vyAkhyA-'athe'tyupapradarzane 'ya'ityanuddiSTanirdeze 'saMvRta'iti pihitasamastAzravadvAraH 'bhikSuriti bhAvabhikSuH, sa ca dvayoranyataraH-ekataraH 'syAt ' bhaved , yayoyoranyataraH syAt tAvAha-sarvANi-azeSANi yAni duHkhAni kSutpipAseSTaviyogAniSTasaMyogAdIni taiH prakarSeNa-punaranutpattyAtmakena hIno-rahitaH sarvaduHkhaprahINaH, syAditi sambandhaH, yadvA-sarvaduHkhAni prahINAnyasyeti sarvaduHkhaprahINaH, AhitAzyAderAkRtigaNatvAt niSThAntasya paranipAtaH,[1] saca siddha eva, tataH sa vA devo vA, apiH sambhAvane, sambhavati hi saMhananAdivaikalyato muktyanavAptI devo'pi svAditi, kIrag ?-mahatI RddhiH-sukhAdisampadaspeti maharddhika iti sUtrArthaH // 25 // Aha-gRhNImo devo vA sthAditi, yatra cAsau devo bhavati tatra kIdRzA AvAsAH kIdRzAzca devA ? ityAha uttarAI vimohAI, juimaMtANupuSvaso / samAiNNAi jakkhehi, AvAsAi jasaMsiNo // 26 // dIhAuyA dittimaMtAM, samihA kAmarUviNo / ahuNovavannasaMkAsA, bhujo aJcimAlippabhA // 27 // 1 maNNayaretti TIkA / 2 riddhimaMtA iti TIkA / dIpa anukrama [152] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~510 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRttiH ) adhyayanaM [5], mUlaM [-1 / gAthA ||26-27|| niyukti: [235...] sUtrAMka ||26-27|| vyAkhyA-'uttarA' uparivartino'nuttaravimAnAkhyAH, sarvoparivartitvAtteSA, vimohA ivAlpavedAdimohanIyodaya-1 | akAmatitayA vimohAH, athavA moho dvidhA-dravyato bhAvatazca. dravyato'ndhakAro bhAvatazca mithyAdarzanAdiH, sa dvividho'pi maraNAdhya. satataralodyotitatvena samyagdarzanasyaiva ca tatra sambhavena vigato yeSu te vimohAH, dyutiH-dIptiranyAtizAyinI // 252 // vidyate yeSu te dyutimantaH, 'aNuputvaso'tti prAgyadanupUrvataH krameNa vimohAdivizeSaNaviziSTAH, saudharmAdiSu dhanu- G|| 5 ttaravimAnAvasAneSu pUrvapUrvApekSayA prakarSavantyeva vimohatvAdIni, 'samAkINNAM' vyAptA 'yakSaH' devaiH, A-samantAdvasanti tevityAvAsAH, prAkRtatvAca sarvatra napuMsakatayA nirdezaH, devAstu tatra 'yazakhinaH' zlAghAnvitAH, dIrghasAgaropamaparimitatayA AyureSAmiti dIrghAyuSaH, 'Rddhimanto' ranAdisampadupetAH, 'samiddhA' atidIsAH, 'kAmarU|piNaH' kAmaH-abhilASastena rUpANi kAmarUpANi tadvantaH, vividha kriyazaktyanvitA ityarthaH, na caitadanuttareSyanupapannaM vizeSaNamiti vAcyaM, vikaraNazaktastatrApi sattvAt , 'adhunopapannasaGkAzAH' prathamotpannadevatulyAH, anuttareSu hi varNadyutyAdi yAvadAyustulyameva bhavati, 'bhUyo'rcimAliprabhA' iti, bhUyaHzabdaH prAcurye, tataH prabhUtAdityadIptayA .. dAna okasyaivAdityasya tArazI dyatirastIti bhayograhaNamiti sUtrArthaH // 26 // 27 // upasaMhartumAha JNI // 25 // tANi ThANAi gacchaMti, sikkhittA saMjamaM tavaM / bhikkhAe vA gihatthe cA, je saMtiparinibbuDhA // 28 // vyAkhyA-tAni' abhihitarUpANi tiSThantyeSu sukRtino jantava iti sthAnAni-AvAsAtmakAni 'gacchanti | dIpa anukrama [154-155] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~511 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-1 / gAthA ||28|| ___niyukti: [235...] * - prata sUtrAMka ||28|| * yAnti, upalakSaNatvAntA gamiSyanti ca, upalakSaNaM caitat saudhAdigamanasya, tatrApi teSAM keSAzcidgamanasambhavAt , 'zikSitvA' abhyasya 'saMyama' saptadazabhedaM 'tapoM' dvAdazabhedaM, ka ityAha-'bhikkhAe vA gihatthe vatti prAkRtatvAdacanavyatyayena bhikSAko vA gRhastho vA bhAvato yataya evetiyAvat , ata evAha-'je'iti ye zAntyA-upazamena parini vRtAH-zItIbhUtA vidhyAtakaSAyAnalAH zAntiparinirvRtAH, yadvA-ye kecana 'santi' vidyante parinirvRtAH, atraca devo vA syAdityekavacanaprakrame'pi yadbahuvacanAbhidhAnaM tadyAptyartha, tato na ya eka evezvarAdyanugRhItaH sa eva samyagdarzanAdimAnapi divaM kAmati kintu sarvo'pi ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // 28 // etacAkaNyaM maraNe'pi yathAbhUtA mahAtmAno bhavanti tathA''ha tesiM sucA sapujANaM, saMjayANaM vusImao / Na saMtasaMti maraNaMte, sIlabaMtA bahussuA // 29 // vyAkhyA-teSAm ' anantarAbhihitasvarUpANAM bhAvabhiSaNAM 'zrutvA' AkaryoktarUpasthAnAvAptimiti zeSaH, kIrazAm ?-'satpUjyAnAM satAM pUjArhANAM, satI vA pUjA yeSAM te satpUjAsteSAM 'saMyatAnAM saMyamavatAM 'vusImao'tti || prAgvat , 'na saMtrasyanti' nodvijante, kadA-maraNe maraNena vA'nto maraNAntastasmin AvIcImaraNApekSayA vA'ntyamaraNe, prAkRtatvAca paranipAtaH, samupasthita iti zeSaH, 'zIlavantaH' cAritriNo 'bahuzrutA' vividhAgamazravaNAvadAtI - dIpa anukrama [156] *--- - pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~512~ Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||29|| niyukti: [235...] uttarAdhya. akAma bRhadvRttiH maraNAdhya // 25 // prata sUtrAMka ||29|| kRtamatayaH, idamuktaM bhavati ya evAbiditadhArmikagatayo'nupArjitadharmANazca ta eva maraNAdudvijante, yathA-kAsmAbhirmRtvA gantavyamiti, upArjitadharmANastu dharmaphalamavagacchanto na kuto'pyudvijante, yathA-kAsmAbhirmRtvA gantavyaM, yaduktam-"carito nirupakliSTo dhammo hi mayeti nirvRtaH khasthaH / maraNAdapi nodvijate kRtakRtyo'smIti dharmAtmA // 1 // " iti sUtrArthaH // 29 // itthaM sakAmAkAmamaraNakharUpamabhidhAya ziSyopadezamAha tuliyA visesamAyAya, dayAdhammassa khaMtie / vippasIija medhAvI, tahAbhUeNa appaNA // 30 // vyAkhyA-'tolayitvA' parIkSyAtmAnaM dhRtidAAdiguNAnvitamiti gamyate, 'vizeSa' prakramAdbhaktaparijJAdikaM | maraNabhedam 'AdAya' buddhyA gRhItvA'bhyupagamyetiyAvat , dayApradhAno dharmo dayAdhammo-dazavidhayatidharmarUpaH tasya sambandhinI yA kSAntistayA, upalakSaNatvAt mArdavAdibhizca, 'viprasIdet' vizeSeNa prasanno bhavet , na tu maraNAdudvijeteti bhAvaH, 'medhAvI' maryAdAvI 'tathAbhUtena' upazAntamohodayena, yadivA-yathaiva maraNakAlAtyAganAkulacetA abhUt maraNakAle'pi tathaivAvasthitena tathAbhUtenAtmanA svayamayamaparakalpo'pi viprasIdet-kaSAyapakApagamataH khacchatAM bhajet na tu kRtadvAdazavarSasaMlekhanatathAvidhatapasvivanijAGgulIbhaGgAdinA kapAyitAmavalambeta medhAvI, kiM kRtvA-tolayitvA bAlamaraNapaNDitamaraNe, tatazca 'vizeSa' bAlamaraNAt paNDitamaraNasya viziSTatvalakSaNamAdAyagRhItvA tathA dayAdharmasyeti, cazabdasya gamyamAnatvAt, dayAdharmasya ca-yatidharmasya vizeSa-zeSadhAtizAyitvala dIpa anukrama [157] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~513 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [5], mUlaM [-] / gAthA ||30|| niyukti: [235...] prata sUtrAMka ||30|| kSaNamAdAyeti sambandhaH, kayA viprasIdet ?-kSAntyA, tathAbhUteneti niSkaSAyeNAtmanopalakSita iti sUtrArthaH // 30 // viprasannazca yat kuryAttadAha tao kAle abhippee, sahI tAlIsamaMtie / viNaeja lomaharisaM, bheyaM dehassa kaMkhae // 31 // | vyAkhyA-tata' iti kaSAyopazamAnantaraM 'kAle' maraNakAle 'abhiprete' abhirucite, kadAca maraNamabhipretam !, yadA yogA notsarpanti, 'sahitti prAgvat zraddhAvAn , tArazamiti bhayotthaM 'antike' samIpe gurUNAM maraNasya vA 'vinayed ' vinAzayet , kam ?-lunAti lIyante vA teSu yUkA iti lomAni teSAM hoM lomaharSasta-romAJcaM, hA ! mama maraNaM bhaviSyatIti bhayAbhiprAyasamprApyaM, kiMca-'bhedaM' vinAzaM 'dehasya' zarIrasya kA diva kADhet , syaktatatparikarmatvAt , athavA 'tAlisa'nti suvyatyayAt tAdRzo yAdRzaH pravrajyApratipattikAle saMlekhanAkAle vA antakAle'pi tAdRzaH zraddhAvAn san , uktaM hi-'jAe saddhAe NikkhaMto, pariyAyaThANamuttamaM / tameva aNupAlejatti, || IdRzava parISahopasargajaM lomaharSe vinayediti sambandhaH iti sUtrArthaH // 31 // nigamayitumAha| aha kAlaMmi saMpatte, AghAyAya samucchayaM / sakAmamaraNaM marati, tihamannayaraM muNI // 32 // tibemi vyAkhyA-'atheti maraNAbhiprAyAnantaraM 'kAla'iti maraNakAle samprAse 'NipphoiyA ya sIsA' ityAdinA krameNa 1 yayA addhayA niSkAntaH, paryAyasthAnamuttamam / vAmevAnupAlayet / 3 niSpAditAca ziSyAH dIpa anukrama [158] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra[43] mUlasUtra[4] uttarAdhyayanAni mUlaM evaM zAntisUriviracitA vRtti: ~514 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (43) [bhAga-35] "uttarAdhyayanAni"- mUlasUtra-4 (mUlaM+niyukti:+vRtti:) adhyayanaM [1], mUlaM [-] / gAthA ||32|| niyukti: [235...] mA akAma -- maraNAdhya. - prata sUtrAMka pRhAta // 25 // samAyAte 'AghAyAya'tti ArSatvAt AghAtayan saMlekhanAdibhirupakramaNakAraNaiH samantAd ghAtayan-vinAzayan , kaM?-samucchrayam-antaH kArmaNazarIraM bahiraudArikaM, yadvA-'samussataM'ti subbyatyayAtsamucchyasyAghAtAya-vinAzAya kAle samprApta iti sambandhanIyaM, kimityAha-sakAmasya-uktanItyA sAbhilASasya maraNaM sakAmamaraNaM tena mriyate, trayANAM-bhaktaparikSeGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa, sUtratvAt sarvatra vibhaktivyatyayaH, 'muniH' tapakhIti sUtrArthaH // 32 // itiH parisamAptI, pravImIti prAgvat // sAmprataM nayAste'pi pUrvavat / iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmakAmamaraNAkhyaM paJcamamadhyayanaM samAsamiti // % % ||32|| 4 % dIpa anukrama [160] % pazcamamadhyayanaM samAptam // %% // 254 // % bhAga 'uttarAdhyayanAni'-mUlasUtra [4/1] mUlaM evaM zAntyAcAryajI racitA TIkA parisamAptA: mUla saMzodhakaH sampAdakazca pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba kiMcit vaiziSTya samarpitena saha puna: saMkalanakartA muni dIparatnasAgarajI M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi) / ~515 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga kalapRSTha 314 586 498 392 594 494 338 592 552 savRttika-Agama-sattANi bhAga 1 se 40 meM kahAM kyA milegA? isa bhAgame samAviSTa Agama ke nAma aura Agama-krama 01 | Agama 01 AcAra mUlaM evaM vRtti bhAga-1 zrutaskandha-1, adhyayana-1,2 02 | Agama 01 AcAra mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 zrutaskndha -1, adhyayana- 3 se 9, zrutaskandha-2 03 | Agama 02 sUtrakRta mUlaM evaM vRtti, bhAga-1 zrutaskndha -1, adhyayana- 1 se 13 04 | Agama 02 sUtrakRta mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 zrutaskndha -1, adhyayana 14 se 16, zrutaskandha-2 05 | Agama 03 sthAna mulaM evaM vatti, bhAga-1 sthAna- 1 se 4 06 | Agama 03 sthAna mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 sthAna- 5 se 10 saMpUrNa 07 | Agama 04 samavAya mUlaM evaM vRtti. 08 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-1 zataka-1 se 6 09 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 zataka-7 se 11 10 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-3 zataka- 12 se 20 11 | | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-4 zataka- 21 se 41 saMpUrNa 12 | Agama 06 jJAtAdharmakathA mUlaM evaM vRtti. 13 | Agama-7,8,9,10upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa mUlaM evaM vRtti. 14 | Agama-11,12, vipAka, uvavAI mUlaM evaM vRtti. 15 | Agama 13 rAjapraznIya mUlaM evaM vRtti. 16 | Agama14 jIvAjIvAbhigama bhAga-1 mUlaM evaM vRtti. [pratipatti-3-atargata] sUtra-1 se 138 17 | Agama14 jIvAjIvAbhigama bhAga-2 mUlaM evaM vRtti. [pratipatti-3-atargata sUtra- 139 se pratipattI-10 saMpUrNa 18 | | Agama 15 prajJApanA bhAga-1 mUlaM evaM vRtti. pada-1 se 5 19 | Agama 15 prajJApanA bhAga-2 malaM evaM vatti. pada-6 se 22 20 | Agama 15 prajJApanA bhAga-3 mulaM evaM vatti. pada- 23 se 36 saMpUrNa 21 | Agama 16 sUryaprajJapti mUlaM evaM vRtti. 514 384 522 538 384 314 480 488 426 514 336 610 ~516 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulapRSTha 614 376 426 344 312 27 330 466 442 savRttika-Agama-suttANi bhAga 1 se 40 meM kahAM kyA milegA? bhAga isa bhAgame samAviSTa Agama ke nAma aura Agama-krama Agama 17 candraprajJapti mUlaM evaM vRtti. Agama18 jaMbUdvipaprajJapti bhAga-1 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 1 evaM 2. | AgamA8 jaMbUdavipaprajJapti bhAga-2 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 3 evaM 4. Agama18 jaMbUdvipaprajJapti bhAga-3 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 5 se 7. Agama 19-32 nirayAvalikA, kalpavataMsikA, puSpikA, pRSpacUlikA, vRSNidazA, catuHzaraNa, AturaparatyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, ___ bhaktaparijJA, taMdalavaicArika, saMstAraka, gacchAcAra, gaNividayA, devendrastava malaM evaM chAyA Agama 33 thI 39 maraNasamAdhi mUlaM evaM chAyA, nizItha, buhatkalpa, vyavahAra, dazAzrutaskaMdha, jItakalpa/paMcakalpa, mahAnizItha mUlaM eva 28 Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-1, niyukti-1 se 521 29 Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-2, niyukti- 522 se 951 Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-3 niyukti- 952 se 1273 apUrNa, [adhyayana- 1 se 4 apUrNa] Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-5 niyukti- 1273 apUrNa se 1623, [adhyayana-4 apUrNa se 6 saMpUrNa) | Agama 41/1 oghaniyukti mUla evaM vRtti. Agama 41/2 piMDaniyukti mUlaM evaM vRtti. | Agama 42 dazavaikAlika mUlaM evaM vRtti. 35 Agama 43 uttarAdhyana mUlaM evaM vRtti, bhAga-1, adhyayana- 1 se 5 36 | Agama 43 uttarAdhyana mUla evaM vRtti, bhAga-2, adhyayana- 6 se 21 37 | Agama 43 uttarAdhyana mUlaM evaM vRtti, bhAga-3, adhyayana- 22 se 36 | Agama 44 nandisUtra mUlaM evaM vRtti. 39 | | Agama 45 anuyogadvAra mUlaM evaM vRtti. 40 | kalpa[bArasA]sUtra... catuHzaraNa, tandulavaicArika, gacchAcAra mUlaM evaM vRtti. 464 426 472 376 590 522 se 482 466 naM evaM vRtti, bhAga-2, adhyayana 38 | 528 560 394 ~517 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo nama: [bhAga-35] Agama 43/1 pUjya AgamodhdhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvareNa saMzodhita: saMpAditazca "uttarAdhyayanAni mUlasUtra" [mUlaM + niyukti: + zAntisUri-racitA vRttiH] (kiMcita vaiziSThyaM samarpitena saha) muni dIparatnasAgareNa puna: saMkalita: "uttarAdhyayanAni" mUlaM evaM vRtti: nAmeNa parisamAptaM "savRttika-Agama-sattANi" zreNi, bhAga-35 ~518~ Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjamA rAjana rAnAmagArAma sAmanAvamA vAmAna saas n kr s sidhaarth ml ml kr Agama vAcanAza nAma ANaNAcAra sAjana sAmAna ~519~ Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladasaNassa savRttika-Agama-suttANi mUla saMzodhaka abhinava-saMkalanakartA SHARERAK ENTERTMEN mA A Boo AR SUPER pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahAyaja Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] prata-prApti aura peja seTiMga kartA : ke ceramana zrI pravINabhAI zAha, amerikA mudraka : navaprabhAta prinTIMga presa amadAbAda Mo 9825598855 198253062751 ~520~ Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isa projekTa ke saMpUrNa-anudAna-dAtA zrI Agama maMdira pAlitANA HOSTEOREOED Holisonli-dalso ~521 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mala saMzodhaka bhAjamAAmA A Agama Agama A AjasamAjamA mUla sazAdhaka pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba Ama Ajama Ajama Ajama Ajama Agama Agama 43 "uttarAdhyayanAni" mUlaM evaM vRtti: [1] Agama Aja abhinava-saMkalanakartA AjamA Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] virANam Agama Agama Ajama AgamA Agama Apa ~522