Book Title: Purudev Champoo Prabandh
Author(s): Arhaddas, Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001712/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnapITha mUttidevI jaina granthamAlA : saMskRta granthAMka-41 purudeva campU prabandhaH P300 sampAdana-anuvAda paM. pannAlAla jaina, sAhityAcArya bhAratIya jJAnapITha prakAzana prathama saMskaraNa saMzodhita mUlya : Rs. 60/ Jain Education Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnapITha mUrtidevI granthamAlA : saMskRta granthAMka 41 mahAkavi zrImadarhaddAsaviracitaH purudevacampUprabandhaH [ 'vAsantI' samAkhyayA saMskRtaTIkayA hindITIkayA ca samanvitaH ] sampAdana- anuvAda paNDita pannAlAla jaina, sAhityAcArya bhAratIya bhAratIya jJAnapITha prakAzana vIra ni0 saMvat 2498 : vikrama saMvat 2029 : san 1972 prathama saMskaraNa : mUlya ikkIsa rupaye Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ sva0 puNyazlokA mAtA mUrtidevIkI pavitra smRtimeM tatsuputra sAhU zAntiprasAdajI dvArA saMsthApita bhAratIya jJAnapITha mUrtidevI jaina granthamAlA isa granthamAlAke antargata prAkRta, saMskRta, apabhraMza, hindI, kannar3a, tamila Adi prAcIna bhASAoM meM upalabdha Agamika, dArzanika, paurANika, sAhityika, aitihAsika Adi vividha-viSayaka jaina-sAhityakA anusandhAnapUrNa sampAdana tathA usakA mUla aura yathAsambhava anuvAda bhAdike sAtha prakAzana ho rahA hai| jaina maNDAroMkI sUciyA~, zilAlekha-saMgraha, viziSTa vidvAnoMke adhyayanagrantha aura lokahitakArI jaina-sAhitya grantha bhI isI granthamAlAmeM prakAzita ho rahe haiM / granthamAlA sampAdaka DaoN. horAlAla jaina, ema. e., DI. liTa. DaoN. A. ne. upAdhye, ema. e., DI. liTa. prakAzaka bhAratIya jJAnapITha pradhAna kAryAlaya : 3620 / 21 netAjI subhASa mArga, dillI-6 prakAzana kAryAlaya : durgAkuNDa mArga, vArANasI-5 mudraka : sanmati mudraNAlaya, durgAkuNDa mArga, vArANasI-5 sthApanA : phAlguna kRSNa 9, vIra ni0 2470.vikrama saM0 2000.18 pharavarI, 1944 sarvAdhikAra surakSita Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya jJAnapITha sva0 mUrtidevI, mAtezvarI seTha zAntiprasAda jaina Jain Education Interational Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JNANAPITHA MURTIDEVI GRANTHAMALA : Sanskrit Grantha No. 41 PURUDEVACAMPU of MAHAKAVI SRIMAD ARHADDASA [Edited with a Vasanti Sanskrit Commentary, Hindi Translation] by Pt. Pannalal Jain, Sahityacarya madaratIya jJAnapITha BHARATIYA JNANAPITHA publication VIRA SAMVAT 2498: V. SAMVAT 2029: 1972 A. D. First Edition: Price Rs. 21/ Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BHARATIYA JzanapiTha mURTIDEVI JAIN GRANTHAMALA FOUNDED BY SAHU SHANTIPRASAD JAIN IN MEMORY OF HIS LATE BENEVOLENT MOTHER SHRI MURTIDEVI IN THIS GRANTHAMALA CRITICALLY EDITED JAIN AGAMIC, PHILOSOPHICAL, PAURANIC, LITERARY, HISTORICAL AND OTHER ORIGINAL TEXTS AVAILABLE IN PRAKRTA, SAMSKRTA, APABHRAMSA, HINDI, KANNADA, TAMIL, ETC., ARE BEING PUBLISHED IN THEIR RESPECTIVE LANGUAGES WITH THEIR TRANSLATIONS IN MODERN LANGUAGES AND CATALOGUES OF JAIN BHANDARAS, INSCRIPTIONS, STUDIES OF COMPETENT SCHOLARS & POPULAR JAIN LITERATURE ARE ALSO BEING PUBLISHED. General Editors Dr. Hiralal Jain, M. A., D. Litt. Dr. A. N. Upadhye, M. A., D. Litt. Published by Bharatiya Jnanapitha Head office: 3620/21 Netaji Subhash Marg, Delhi-6 Publication office: Durgakund Road, Varanasi-5. Founded on Phalguna Krishna 9, Vira Sam, 2470, Vikrama Sam. 2000,18th Feb., 1944 All Rights Reserved. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAna sampAdakIya saMskRta racanAoMkI aneka zailiyA~ aura vidhAe~ haiM, jaise kAvya, nATaka, carita, purANa, kathA, AkhyAyikA, stotra, gIta tathA muktaka aadi| ina sabakA tIna vargoM meM vibhAjana kiyA jAtA hai, gadya, padya aura mishr| mizra racanA-zailI prAcInatama brAhmaNoMmeM pAyI jAtI hai| udAharaNArtha, aitareya brAhmaNakI zunaHzepa kathA gadyameM racita honepara bhI usameM eka sause adhika padyAtmaka gAthAe~ AyI haiN| isa zailIkA prayoga pAli bhASAkI jAtaka kathAoMmeM aura pazcAt paMcatantra, hitopadeza jaisI racanAoMmeM bahulatAse huaa| nATakameM bhI gadya aura padya donoMkA prayoga huaa| kintu yahA~ gadya aura padyakA apanA-apanA viziSTa sthAna bana gyaa| yahA~ kathAtmaka yA vArtAlApa bhAga gadyameM aura usakA sAra athavA upadezAtmaka, bhAvAtmaka yA rasAtmaka aMza padyameM race gaye jisase ki ve saralatApUrvaka smaraNa rakhe jA sakeM evaM sabhA-goSThI AdimeM apanI bAtakI puSTike lie subhASita rUpase sunAye jA skeN| inheM jo jitanA smaraNa rakha sake vaha utanA hI sabhAcAtura vidvAn mAnA jAne lgaa| kintu jaba padya va gadya racanAoMmeM kalAtmakatAkI mAtrA bar3hI, taba unake ukta prakAra kSetroMkA ba~TavArA niyata na raha skaa| azvaghoSa aura kAlidAsase prArambha hokara bhAravi, mAgha aura zrIharSa taka mahAkAvya zailIne artha-gAmbhIryake sAtha chanda, rasa, bhAva, alaMkAra AdimeM ati kRtrima rUpase vikAsa kiyA / gadya racanA bhI pIche na rahI aura subandhu tathA bANane use bhI itanA puSTa aura kalAtmaka banA diyA ki use bhI mahAkAvyake samakakSa sthAna prApta ho gyaa| ukta prasiddha kRtiyoMke racayitAoMkA kauzala domeM-se kisI eka hI kSetrameM pAyA jAtA hai. padya yA gadya / svAbhAvika thA aisI pratibhAoMkA bhI udita honA jo eka hI kRtimeM apane gadya aura padya donoM prakArake racanA-kauzalakI abhivyakti karanA caaheN| aisI racanAe~ campUke rUpameM sammukha aayiiN| inakA nAma campU kyoM par3A yaha abhI taka eka rahasya hI hai / saMskRta dhAtuoM aura vyAkaraNase isa nAmakI koI vyutpatti samajhameM nahIM aatii| campUkAvya-kartAoMne bhI use nahIM smjhaayaa| bahuta sambhava hai yaha AryabhASAkA zabda na hokara drAvir3a bhASA kA ho ? sabase prathama daNDIne apane kAvyAdarzameM campUkI paribhASA kI "gadya-padyamayI kAcit campUrityabhidhIyate" arthAt "aisI koI vizeSa racanA jo gadya aura padyamaya ho campU kahalAtI hai"| yaha sAtavIM zatIke lagabhagakI paribhASA hai| kintu jo campU racanAe~ upalabhya haiM ve dazavIM zatIse pUrvakI koI nahIM haiN| sarvaprathama racanA trivikrama bhaTakI nalacampa aura dUsarI somadevasarikI yazastilakacampa hai| ve donoM hI kavi dazavIM zatIke pUrvArdhameM hue / prathama kRtike viSayameM DaoN. kIthakA mata hai ki usakA padya sAdhAraNa koTi kA hai ( His verses are no more than mediocre ) kintu unake matAnusAra dvitIya kRti suruci aura sadbuddhipUrNa hai ( He is a poet ot taste and good sense ) / anya kSetroMke anusAra isa sAhityika zAkhAkA bhI jaina kaviyoMne acchA vikAsa kiyA jisakA kucha vivaraNa isa granthakI prastAvanAmeM kiyA gayA hai| isa zRMkhalAmeM antima racanA hai ahahAsa kRta prastata parudevacampa / dazavoM zatIkI ukta do racanAoMse prArambha hokara campakAvyoMkI baDI bADha AyI aura AgAmI sAta-ATha zatiyoMmeM do sause bhI adhika campU race gye| ( DaoN. chavinAtha tripAThIne apanI 'campUkAvyakA AlocanAtmaka evaM aitihAsika adhyayana' nAmaka kRtimeM 245 campUkAvyoMkI sUcI dI hai ) / ati Adhunika campuoMmeM ullekhanIya hai zaMkara-ceto-vilAsacampU jisameM zaMkara nAmaka kavine una mahArAja cetasiMhako apanA nAyaka banAyA hai jo lArDa vArana hesTigsa sambandhI itihAsameM prasiddha hue| campUkAvyake isa ATha sau varSake itihAsameM prastuta racanA purudevacampUkA sthAna madhyameM arthAt 13-14vIM zatIke lagabhaga AtA hai| yahA~ tathA apanI anya do racanAoM 'munisuvrata kAvya' tathA 'bhavyakaNThAbharaNa' meM kartA arhaddAsane apane viSayameM itanA hI kahA hai ki ve AzAdharasUrikI racanAoMse bahuta . Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudeva campUprabandha lAbhAnvita hue the / ye AzAdhara nissandeha ve hI sAgAra va anagAra dharmAmRta Adi aneka granthoMke racayitA haiM jo zahAbuddIna bAdazAha ke atyAcAroMse trasta ho apanI janmabhUmi mAMDalagar3ha ( sapAdalakSa, rAjasthAna ) ko chor3a mAlavAkI dhArA nagarI aura antataH nalakaccha nAmaka grAma meM vi. saM. 1250 ke lagabhaga jA base the / unake ullekha se prastuta granthakartAkI yahA~ pUrva kAlAvadhi to siddha ho jAtI hai, kintu isase kitane kAla pazcAt ve hue isakA koI pramANa upalabdha nahIM hotA, kyoMki unhoMne yaha kahIM nahIM kahA ki ve AzAdharake sAkSAt ziSya the / arhaddAsakI racanAyeM hameM campUkAvyake uccatama vikAsakA svarUpa dRSTigocara hotA hai / kavine svayaM apanI racanAko "caJcatkomala - cAru- zabda -nicayaiH patraH prakAmojjvalA" arthAt 'laharAte hue komala aura sundara zabdAvalirUpI patroMse nitAnta ujjvala' kahA hai jo usake avalokanase yathArtha pratIta hotA hai / purudeva campUkA mUlapATha Ajase lagabhaga pacAsa varSoM pUrva mANikacandra digambara jaina granthamAlA ( kra. 27 ) meM prakAzita huA thA / isa granthamAlA ke saMsthApaka sampAdaka svargIya paM. nAthUrAma premIne apanA yaha dhyeya banAyA thA ki aprakAzita, andhakArameM par3e hue saMskRta - prAkRta granthoMko kamase kama mUlarUpa meM avazya prakAzita karA diyA jAye / aura isa prakAra unhoMne saikar3oM ajJAta choTI-bar3I racanAoM ko prakAzameM lAnekA asAdhAraNa zreya prApta kiyA / prastuta racanAkA sampAdana usI prakAzana ke AdhArase huA hai / eka anya hastalikhita pratise bhI pAThAntara liye gaye haiM / isa kAvyakA viSaya prathama jaina tIrthaMkara vRSabhanAtha, AdinAtha yA purudevakA caritra hai / isakI vizeSatA yaha hai ki jaina sAhityake atirikta vaidika sAhitya meM bhI isakA kucha vivaraNa milatA hai / vedoM meM RSiyoMse bhinna aise muniyoMke va unakI sAdhanAoMke ullekha milate haiM jo nagna rahate the, ataH jinheM 'vAtarazana' kahA gayA hai| mahApurANAnusAra vAtarazana digambarakA paryAyavAcI hai / yahI nahIM aneka vaidika purANoMmeM to vRSabhakA caritra bhI varNita pAyA jAtA hai / aura vaha mukhya bAtoM meM jaina mAnyatAse mela bhI khAtA hai / kintu isakA tAtparya yaha nahIM ki vedoMmeM jahA~ bhI vRSabha athavA anya koI samAna zabda Ave use jaina tIrthaMkarakA nAmavAcI hI mAna liyA jAye / vRSabhakA artha baila bhI hotA hai aura vizeSaNarUpa se zreSTha ke artha meM usakA prayoga prAcInatama veda racanAoMse lekara Aja taka pAyA jAtA hai / ataH prasaMgapara bhalIbhA~ti vicAra kara jaba taka apane abhISTa arthakI acchI taraha puSTi na ho jAye taba taka use vaisA mAnanekI zIghratA nahIM karanA cAhie / apuSTa kalpanAse na kevala usa sthalake vAstavika jJAnakA abhAva tathA lekhakakA pUrvAgraha siddha hotA hai, kintu jahA~ usakI sArthakatA hai usake viSaya meM bhI vidvAnoMkI upekSA-dRSTi bana jAtI hai / purudeva campU eka utkRSTa saMskRta kAvya hai / caritra nAyaka AdinAthakA jIvana bhI bar3A hI rocaka aura upadezaprada hai / apanI padya racanAmeM yaha grantha bhAravi aura mAgha, tathA gadyameM subandhu aura bAkI kRtiyoMse tulanIya aura prabhAvita hai / samAsoM kI pracuratA va zleSAdi alaMkAroMkI bahulatA ke kAraNa usake rasa aura bhAvakA mAdhurya sahaja hAtha nahIM lagatA / isa kaThinAIko dUra karane hetu anubhavI va siddhahasta vidvAn paM. pannAlAlajI sAhityAcAryane usapara subodha saMskRta TIkA bhI likhI aura hindI anuvAda bhI kiyA / isake lie ve hamAre tathA samasta saMskRta - premiyoMke dhanyavAda ke pAtra haiN| bar3A kaThina hotA aisI racanAoMko ukta sAmagrI sahita prakAzameM lAnA, yadi jJAnapIThake saMsthApaka va saMcAlaka isa kArya meM vizeSa udAra dRSTi na rakhate tathA dharmakI garimAko arthase adhika mahattvazAlI na samajhate / isa hetu hama zrI zAntiprasAdajI, unakI patnI ramAjI tathA jJAnapIThake mantrI lakSmIcandrajI kA bar3A AbhAra mAnate haiM / hI. lA. jaina A. ne. upAdhye Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA campUkAvya kA vistAra 'gadyapadyamayaM kAvyaM campUrityamidhIyate' isa lakSaNake anusAra gadyapadyamizrita racanAse yukta kAvyako campUkAvya kahA hai| logoMkI abhiruci vibhinna prakArakI hotI hai, kucha loga to gadya-kAvyako adhika pasanda karate haiM aura kucha loga padya-kAvyako acchA mAnate haiM, para campUkAvyameM donoMkI rucikA dhyAna rakhA jAtA hai isalie vaha sabako apanI ora AkRSTa karatA hai| mahAkavi haricandrane jIvandharacampUke prArambhameM hI kahA hai gadyAvalI: padyaparamparA ca pratyekamapyAvahati pramodam / harSaprakarSa tanute militvA drAgbAlyatAruNyavatIva kAntA / / -gadyAvalI aura padyAvalI-donoM hI pRthaka-pathaka pramoda utpanna karatI hai phira yatazca hamArI yaha racanA to donoMse yukta hai ataH bAlya aura tAruNya avasthAse yukta kAntAke samAna atyAhlAda utpanna karegI isameM saMzaya nahIM hai| campUsAhityakI ora jaba dRSTi DAlate haiM taba sarvaprathama trivikrama bhaTTakI 'nalacampU' para dRSTi jA rukatI hai| isameM nala-damayantIkI manohAriNI kathA gumphita kI gayI hai| zleSa parisaMkhyA Adi alaMkAra pada-padapara isakI zobhA bar3hA rahe haiN| padavinyAsa itanA sarasa aura sukumAra hai ki kavikI kalAke prati mastaka zraddhAvanata ho jAtA hai| isI kavikI dUsarI racanA 'madAlasAcampU' bhI hai| yaha kavi 915 I0 meM huA hai| isake bAda I0 959 meM AcArya somadevake 'yazastilakacampU kI racanA huI hai| isa campUmeM AcAryane kathAbhAgakI rakSA karate hue kitanA prameya bhara diyA hai ? yaha dekhate hI banatA hai| isake gadya kAdambarIse bhI cAra hAtha Age haiM / kalpanAe~ adbhuta haiN| kathAkA saundarya granthake prati AkarSaNa utpanna karatA hai / somadevane prArambhameM hI likhA hai ki jisa prakAra nIrasa tRNa khAnevAlI gAyase sarasa dUdhakI dhArA pravAhita hotI hai usI prakAra jIvanaparyanta nyAya jaise nIrasa viSayakA adhyayana karanevAle mujhase yaha kAvyasudhAkI dhArA baha rahI hai / isa grantharUpI mahAsAgarameM avagAhana karanevAle vidvAn hI samajha sakate haiM ki AcArya somadevake hRdayameM kitanA agAdha vaiduSya bharA hai / unhoMne eka jagaha svayaM kahA hai ki lokavitva aura kavittvameM samasta saMsAra somadevakA ucchiSTabhojI hai arthAt unake dvArA varNita vastukA hI saba varNana karane vAle haiM / isa mahAgranthameM ATha samucchvAsa haiN| antake tIna samucchvAsoMmeM samyagdarzana tathA upAsakAdhyayanAMga-zrAvakAcArakA kitanA vistRta aura samayAnurUpa varNana kiyA hai yaha dekhate hI banatA hai| tRtIya ucchavAsa to rAjanItikA bhANDAra hI hai| isake bAda mahAkavi haricandrake 'jIvandharacampU' kAvyakI racanA huI hai| isakI kathA vAdIbhasiMhakI gadyacintAmaNi athavA kSatracUDAmaNise lI gayI hai| yadyapi jIvandhara svAmIkI kathAkA mUla srota guNabhadrake uttarapurANameM milatA hai tathApi usameM aura isameM kitane hI sthaloMmeM nAma tathA kathAmeM vaicitrya pAyA jAtA hai| isameM pratyeka lambhakI kathAvastu tathA pAtroMke nAma Adi gadyacintAmaNike nAmoMse milate-julate haiM / mahAkavine isa kAvyameM bhagavAna mahAvIrasvAmIke samakAlIna kSatracaDAmaNi zrIjIvandharasvAmIkI kathA gumphita kI hai| pUrI kathA alaukika ghaTanAoMse bharI hai| kathAkI rocakatA dekhate hue jaba kabhI hRdayameM AtA hai ki yadi isakA citrapaTa bana jAtA to anAyAsa hI eka Adarza logoMke sAmane A jaataa| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandha isa granthakI racanAmeM kavine bar3A kauzala dikhAyA hai| alaMkArakI puTa aura komalakAnta padAvalI baravaza pAThakake manako apanI ora AkRSTa kara letI hai| mujhe to lagatA hai ki kaviko nisargasiddha pratibhA prApta thI isIlie prakaraNAnukUla artha aura arthAnukUla zabdoMke anveSaNameM use jarA bhI prayatna nahIM karanA par3A hai| kitane hI gadya to itane kautukAvaha haiM ki unheM par3hakara kavikI pratibhAkA alaukika camatkAra dRSTigata hone lagatA hai| nagarIvarNana, rAjavarNana, rAjJIvarNana, candrodaya, sUryodaya, vanakrIr3A, jalakrIDA tathA yuddha Adi mahAkAvyake samasta varNanIya viSayoMko kavine yathA sthAna itanA sajAkara rakhA hai ki dekhate hI banatA hai / isake bAda jainacampU granthoMmeM mahAkavi arhaddAsake purudevacampUkA nambara AtA hai, isameM zleSAdi alaMkAroMkI pradhAnatA hai| bhagavAn AdinAthakA divyacaritra, bhavAntaravarNanake sAtha-sAtha usameM aMkita kiyA gayA hai / isakI vizeSatA aura sAja-sajAvaTapara Age likhA jaayegaa| purudevacampUke bAda bhojarAjake 'campUrAmAyaNa' abhinava kAlidAsake 'bhAgavatacampU' kavi karNapUrake 'AnandavRndAvanacampU', jIva gosvAmIke 'gopAlacampU', zrIzeSakRSNake 'pArijAtaharaNavampU', nIlakaNTha dIkSitake 'nIlakaNThacampU', veMkaTAdhvarIke 'vizvaguNAdarzacampU', anantakavike 'campUmArata', kezavabhaTTake 'nRsiMhacampU', rAmanAthake 'candrazekharacampU', zrIkRSNakavike 'mandAramarandacampU' aura panta viTThalake 'gajendra campU' Adi grantha dRSTimeM Ate haiM, jinameM lekhakoMne apanI aparva pratibhAkA paricaya diyA hai| isa alpakAya lekhameM samagra granthoMkA paricaya de sakanA sambhava nahIM hai isalie nAmamAtra dekara santoSa dhAraNa kiyA hai| isa prakAra gadya-padyAtmaka campUsAhityakA bar3A vistAra hai| dazama IsavIya zatIke pUrvakI campU racanA merI dRSTimeM nahIM AyI hai| pAThakoM ke hAthameM 'purudevacampU'kA yaha susajjita saMskaraNa samarpita karate hue prasannatA hotI hai| purudeva, bhagavAn vRSabhadevakA nAma hai / dakSiNa bhAratameM isa nAmakA aba bhI khUba pracAra hai / unhIMke kathAnakako lakSyameM rakhakara isa campUkAvyakI racanA huI hai| isakA sampAdana zrImAn paM0 jinadAsa zAstrI phar3akule, solAparake dvArA sampAdita aura mANikacandra granthamAlA bambaIse prakAzita saMskaraNake AdhArapara haA hai| isake pAThabhedoMkA saMkalana ai. pannAlAla sarasvatI bhavana, byAvarase prApta hastalikhita pratise huA hai| hastalikhita pratikA paricaya yaha prati zrImAn paM. hIrAlAlajI zAstrIke saujanyase prApta huI thii| isameM 81 patra haiM, patroMkA AkAra 1 / / 6 iMca hai| pratipatrameM 12 paMktiyA~ aura prati paMktimeM 48-49 akSara hai| akSara suvAcya haiM / lekhanasambandhI azuddhiyA~ haiN| nIce TippaNa bhI diyA gayA hai / dazA acchI hai| isakA sAMketika nAma 'ka' hai / yadyapi pAThabheda atyanta alpa haiM tathApi jo haiM ve mahattvapUrNa haiN| dvitIya stabakake antameM 65 aura 66veM zlokake bIcameM nimnAMkita zloka adhika pAyA gayA hai krIDAyuddhe cakorAkSyA tayA dhUtAyudho'pyasau / babhUva sahasA citraM ghanacApalatAmiva / isa pratike AdhArapara mudrita pratike pATha zuddha karane tathA chUTe hue pAThoMke samAveza karane meM bahuta sahAyatA prApta huI hai| kathAnAyaka purudevacampake kathAnAyaka bhagavAn vRSabhadeva haiN| vRSabhadeva isa avasarpiNI kAlake caubIsa tIrthaMkaroMmeM Adya tIrthaMkara the| tRtIyakAlake antameM jaba bhogabhUmikI vyavasthA naSTa ho cukI thI aura karmabhUmikI racanAkA prArambha ho rahA thA taba usa sandhikAlameM ayodhyAke antima kulakara zrI nAbhirAjake ghara unakI patnI marudevIse inakA janma haA thaa| yaha janmase hI vilakSaNa pratibhAke dhAraka the| kalpavakSoMke naSTa ho jAneke bAda binA boye upajanevAlI dhAnase logoMkI AjIvikA hotI thI parantu kAlakramase jaba vaha dhAna bhI naSTa ho gayI taba loga bhUkha-pyAsase atyanta kSubhita ho uThe aura saba nAbhirAjake pAsa jAkara 'trAyasva Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA trAyasva' karane lge| nAbhirAja, zaraNAgata prajAko bhagavAn vRSabhanAthake pAsa le gye| logoMne apanI karuNakathA unake samakSa prakaTa kii| prajAjanoMkI vihvala dazA dekhakara bhagavAnkI antarAtmA dravIbhUta ho utthii| unhoMne usI samaya avadhijJAnase videha kSetrakI vyavasthAkA smaraNa kara isa bharatakSetrameM bhI vahI vyavasthA cAla karanekA ni kiyaa| unhoMne asi ( sainikakArya ), maSI ( lekhanakArya, kRSi ( khetI ), vidyA ( saMgIta-nRtyAdi ), zilpa ( vividha vastuoMkA nirmANa ) aura vANijya ( vyApAra )-ina chaha kAryoMkA upadeza diyA tathA purandara-indrake sahyogase deza, nagara, grAma AdikI racanA krvaayii| bhagavAnke dvArA pradarzita chaha kAryoMse logoMkI AjIvikA calane lgii| karmabhUmikA prArambha ho gyaa| usa samayakI sArI vyavasthA bhagavAna vRSabhadevane apane buddhibalase kI thii| isIlie yaha AdipuruSa, brahmA, vidhAtA Adi saMjJAoMse vyavahRta hue| pitA nAbhirAjakI preraNAse unhoMne kaccha, mahAkaccha rAjAoMkI bahaneM yazasvatI aura sunandAke sAtha vivAha kiyA / nAbhirAjake mahAna Agrahase rAjyakA bhAra svIkRta kiyaa| Apake rAjyase prajA atyanta santuSTa huI / kAlakramase yazasvatIkI kukSise bharata Adi sau putra tathA brAhmI nAmaka putrI huI aura sunandAkI kukSise bAhubalI putra tathA sundarI nAmaka putrI utpanna huii| bhagavAn vRSabhadevane apane putra-putriyoMko aneka janakalyANakArI vidyAe~ par3hAyI thiiN| jinake dvArA samasta prajAmeM paThana-pAThanakI vyavasthAkA prArambha huaa| nIlAMjanAkA natyakAlameM acAnaka vilIna ho jAnA bhagavAnake vairAgyakA kAraNa bana gyaa| unhoMne bar3e putra bharatako rAjya tathA anya putroMko yathAyogya dezoMkA svAmitva dekara pravrajyA dhAraNa kara lii| cAra hajAra anya rAjA bhI unake sAtha pravrajita hue the parantu ve kSudhA, tRSA AdikI vAdhA na saha sakaneke kAraNa kucha hI dinoMmeM bhraSTa ho gye| bhagavAnne prathamayoga chaha mAhakA liyA thaa| chaha mAha samApta honeke bAda ve AhArake lie nikale parantu usa samaya loga, muniyoMko AhAra kisa prakAra diyA jAtA hai, yaha nahIM jAnate the| ataH vidhi na milaneke kAraNa Apako chaha mAha taka vihAra karanA pdd'aa| ApakA yaha vihAra ayodhyAse uttarakI ora huA aura calate-calate Apa hastinAgapura jA phuNce| vahA~ke tatkAlIna rAjA somaprabha the| unake choTe bhAIkA nAma zreyAMsa thaa| isa zreyAMsakA bhagavAn vRSabhadevake sAtha pUrvabhavakA sambandha thaa| vajrajaMghakI paryAyameM vaha unakI zrImatI nAmaka strI thaa| usa samaya ina donoMne eka munirAjake lie AhAra diyA thaa| zreyAMsako jAtismaraNa honese vaha saba ghaTanA smRta ho gayI isalie usane bhagavAnko dekhate hI paDagAha liyA aura ikSurasakA AhAra diyaa| vaha AhAra vaizAkha zuklA tRtIyAko diyA gayA thA tabhIse isakA nAma akSaya tRtIyA prasiddha huaa| rAjA somaprabha, zreyAMsa tathA unakI rAniyoMkA logoMne bar3A sammAna kiyaa| AhAra leneke bAda bhagavAna vanameM cale jAte the aura vahA~ke svaccha vAyumaNDalameM AtmasAdhanA karate the| dIrghakAlIna tapazcaraNake bAda unheM divyajJAnakevalajJAna prApta haa| aba vaha sarvajJa ho gaye, saMsArake pratyeka padArthako spaSTa jAnane lge| unake putra bharata prathama cakravartI hue| unhoMne cakraratnake dvArA SaTkhaNDa bharatakSetrako apane adhIna kiyA aura rAjanItikA vistAra kara Azrita rAjAoMko rAjyazAsanakI paddhati sikhlaayii| unhoMne hI brAhmaNa varNakI sthApanA kii| brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra ye cAra varNa isa bharatakSetrameM pracalita hae / inameM kSatriya, vaizya aura zUdra ye tIna varNa AjIvikAke bhedase nirdhArita kiye gaye the aura brAhmaNa vratIke rUpameM sthApita hue the| saba apanI-apanI vRttikA nirvAha karate the isalie koI duHkhI nahIM thaa| bhagavAna vRSabhadevane sarvajJa dazAmeM divyadhvanike dvArA saMsArake pathabhrAnta prANiyoMko hitakA upadeza diyaa| unakA samasta AryakhaNDameM vihAra haa| Ayake antima samaya ve kailAsa parvatapara pahu~ce aura vahIse unhoMne nirvANa prApta kiyaa| bharata cakravartI yadyapi SaTkhaNDa pRthivIke adhipati the phira bhI usameM Asakta nahIM rahate the| yahI kAraNa thA ki jaba unhoMne gRhavAsase virakta hokara pravrajyA-dIkSA dhAraNa kI taba antarmuhUrtameM hI unheM kevalajJAna ho gyaa| kevalajJAnI bharatane bhI Arya dezoMmeM vihAra kara samasta jIvoMko hitakA upadeza diyA aura Ayu ke antameM nirvANa prApta kiyaa| prastA0-2 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandha sunandAke putra bAhubalIne bhI digvijayake bAda bharatake sAtha hue saMgharSase virakta ho dIkSA dhAraNa kara lI aura eka varSa taka khar3e-khar3e tapazcaraNa kara kevalajJAna prApta kiyaa| zeSa bhAiyoMne bhagavAn vRSabhadevake samavasaraNameM dIkSA grahaNa kI thii| brAhmI aura sundarI nAmaka donoM putriyoMne brahmacAriNI rahakara AryikAke vrata dhAraNa kiye| bhagavAn vRSabhadeva aura bharatakA jainetara bhAratIya sAhityameM ullekha bhagavAn vRSabhadeva aura samrATa bharata itane adhika prabhAvazAlI puNyapuruSa hue haiM ki unakA jainagranthoMmeM to ullekha AyA hI hai usake atirikta vedake mantroM, jainetara purANoM tathA upaniSadoM AdimeM bhI ullekha milatA hai| bhAgavatameM bhI marudevI, nAbhirAya, vRSabhadeva aura unake putra bharatakA vistRta vivaraNa diyA hai / yaha dUsarI bAta hai ki vaha kitane hI aMzoMmeM bhinna prakArase diyA gayA hai| isa dezakA bhArata nAma bhI bharata cakravatIke nAmase hI prasiddha huA hai| yaha vRttAnta hameM mArkaNDeya, kUrma, agni, vAyu, brahmANDa, vArAha, liMga, viSNu tathA skanda ina nau parANoMmeM milatA hai jisakA vivaraNa uddharaNoM-sahita AdiparANa prathama bhAgakI prastAvana purANa prathama bhAgakI prastAvanA (pR. 14-15 ) meM diyA jA cukA hai| unake atirikta kucha anya ullekha nimna prakAra hai "AsItpurA munizreSThaH bharato nAma bhUpatiH / ArSabho yasya nAmnedaM bhAratakhaNDamucyate // 5 // sa rAjA prAptarAjyastu pitRpaitAmahaH kramAt / pAlayAmAsa dharmeNa pitRvadraJjayan prajAH // 6 // " -nAradapurANa, pUrvakhaNDa, adhyAya 48 "aMhomucaM vRSabhaM yajJiyAnAM virAjantaM prathamamadhvarANAm / apAM napAtamazvinA huve dhiya indriyeNa indriyaM dettamojaH // " --atharvaveda, kAM0 19142 / 4 -sampUrNa pApoMse mukta tathA ahiMsaka vratiyoMke prathama rAjA, AdityasvarUpa, zrIvRSabhadevakA maiM AvAhana karatA huuN| ve mujhe buddhi evaM indriyoMke sAtha bala pradAna kreN| "anarvANaM vRSabhaM mandrajihva bRhaspatiM vardhayA navyamarke / ' -R0 maM 1, sU. 190, maM0 1 miSTabhASI, jJAnI, stutiyogya, RSabhako pUjAsAdhaka mantroM dvArA vardhita kro| ve stotAko nahIM chodd'te| "eva babhro vRSabhacekitAna yathA deva na haNIse na haMsi / ' bhagavAn vRSabhadeva aura brahmA lokameM brahmA nAmase prasiddha jo deva hai vaha jaina paramparAnusAra, bhagavAn vRSabhadevako chor3akara dUsarA nahIM hai| brahmAke anya aneka nAmoMmeM analikhita nAma atyanta prasiddha haiM-hiraNyagarbha, prajApati, lokeza, nAbhija, caturAnana, sraSTA aura svayaMbhU / inakI yathArtha saMgati bhagavAn vRSabhadevake sAtha hI baiThatI hai, jaisI ki AdipurANakI prastAvanA ( pR. 15 ) meM batalAyI jA cukI hai| RSabhadeva aura mahAdeva ___vartamAnameM gyArahaveM rudra sAtyakiko mahAdevake rUpameM mAnA jAne lagA hai parantu tathya yaha hai ki prAcInakAlameM mahAdeva saMjJA bhagavAn vRSabhadeva kI hI thii| unakA vRSabha cihna thA, unhoMne kailAsa parvatapara tapazcaraNa kara nirvANa prApta kiyA thA aura ratnatrayarUpa trizUlake ve dhAraka the| sahI mAyane meM madanakA dAha bhI unhIMne kiyA thaa| ve hI zaMkara-zAntike kartA aura tryambaka-jJAna netra sahita tIna netrake dhAraka the| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA inakI ekatApara prakAza DAlane vAle, DaoN0 rAjakumAra sAhityAcArya, ema0 e0, pI-eca0 DI0 AgarA, paM0 hIrAlAlajI zAstrI byAvara aura DaoN0 kAmatAprasAdajI ema0 Ara0 e0 esa0 DI0 ela0 alIgaMjake lekha, jo ki anekAnta meM prakAzita haiM, draSTavya haiN| purudevacampUkA AdhAra ina vRSabhadevakA vistRta caritra jinasenAcAryane mahApurANa ( AdipurANa ) meM likhA hai usIke AdhArapara kavivara arhaddAsajIne 'purudevacampU' kI racanA kI hai| purudevacampU kI pIThikA ( zloka 9-10) meM kavivara arhaddAsajI ne AcArya jenasenake prati kRtajJatA vyakta karate hue likhA hai ki amRta taraMgiNIke sadRza prasiddha komala vacana paMktise yukta tathA phailatI huI kIrtise sahita ve pUrva kavi kalyANa kareM jinhoMne kisI anyake dvArA akhaNDita saMsArasambandhI santApako samUla naSTa karanevAlI, Adi jinendrakI kathArUpa amatakA srota prakaTa kiyA hai| Adi jinendrakI utkRSTa kathAke rasase suparicita merI jihvA una guruoMkI stuti kare jinake kaTAkSa rUpa amatake secanase merI subhASitalatA supaSpita haI hai| prativAdiyoMkI pragalbhatArUpa unnata zikharako girAneke lie jo vajrake samAna samartha haiM, tathA vikasita mAlatI latAke kusuma rasakI sugandha santatiko chor3anevAlI vANIse jo kadalIphala sambandhI madhura rasakI corImeM catura haiM, aise zrImanta jinasenAcArya guru jayavanta hoN| vAstavameM jinasena svAmIne mahApurANakI racanA kara jainajagatkA mahAn upakAra kiyA hai tathA uttaravartI grantha kartAoMke lie suyogya sAmagrI pradAna kI hai| purudevacampUke racayitA kavi arhaddAsa purudevacampU prabandhake racayitA kavivara arhaddAsajI haiN| inake dvArA racita purudevacampU, munisuvrata kAvya tathA bhavya kaNThAbharaNa ye tona grantha upalabdha hai / ina tonoMke anta meM inhoMne jo saMkSipta prazastiyA~ dI haiM unameM paM0 AzAdharajI kA bar3I zraddhAke sAtha ullekha kiyA hai| yathA mithyAtvapaGkakaluSe mama mAnase'smi nnAzAdharoktikatakaprasaraiH prasanne / ullAsitena zaradA purudevabhaktyA taccampudambhajalajena samujjajambhe / / -purudevacampU / mithyAtvakarmapaTalaizciramAvRte me yugme dRzoH kupathayAnanidhAnabhUte / AzAdharoktilasadaJjanasaMprayogaiH svacchIkRte pRthulasatsatpathamAzrito'smi // 65 / / -munisuvrata kaavy| sUktyaiva teSAM bhavabhIravo ye gRhAzramasthAzcaritAtmadharmAH / ta eva zeSAzramiNAM sahAyadhanyAH syurAzAdharasUrivaryAH / / -bhavyakaNThAbharaNa / 1. 'vRSabhadeva tathA zivasambandhI prAcya mAnyatAe~' zIrSaka lekha : anekAnta, disambara 1965 ph'rvrii,1966| 2. 'vRSabhadeva aura mahAdeva' zIrSaka lekha : anekAnta, navambara 1956, varSa 14, kiraNa 3-4 / 3. 'RSabhadeva aura zivajI' zIrSaka lekha : anekAnta, akTUbara 1953, varSa 12, kiraNa 5 / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudeva campUprabandha ina prazastiyoMke AdhArapara mANikacandra granthamAlA bambaI se prakAzita purudeva campU kI prastAvanAmeM usake sampAdaka zrI paM0 jinadAsajI zAstrIne yaha sambhAvanA prakaTa kI hai ki arhaddAsajI paM0 AzAdharajIke ziSya the / parantu paM0 ke0 zrIbhujabalI zAstrI' aura sva0 paM0 nAthUrAmajI premIne' isa kalpanAmeM apanI asahamati prakaTa kI hai / yadi yaha AzAdharajIke ziSya haiM to yaha bhI terahavIM vikrama zatIke antima aura caudahavIM zatI ke prathama caraNake vidvAn siddha hote haiM / inake viSayakI anya jAnakArI aprApta hai / 12 zrI paM0 nAthUrAmajI premIne sAgAradharmakI prastAvanA meM munisuvrata kAvyakI prazastike - dhAvankApathasaMbhRte bhavavane sanmArgamekaM paraM - tyaktvA zrAntatarazcirAya kathamapyAsAdya kAlAdamum / saddharmAmRtamuddhRtaM jinavacaH kSIrodadherAdarAt pAyaM pAyamitaH zramaH sukhapathaM dAso bhavAmyarhataH || 64 || mithyAtva karmapaTalaiz. ..... // 65 // arthAt -- kumArgoMse bhare hue saMsArarUpI vanameM jo eka zreSThamArga thA, use chor3akara maiM bahuta kAlataka bhaTakatA rahA / antameM bahuta thakakara kisI taraha kAlalabdhivaza use phira pAyA / so aba jinavacanarUpa kSIra sAgarase uddhRta kiye hue dharmAmRta ( AzAdharake dharmAmRta zAstra ? ) ko santoSapUrvaka pI-pIkara aura vigatazrama hokara maiM arhadbhagavAnkA dAsa hotA hU~ // 64 // karma-paTalase bahuta kAlataka Dha~kI huI merI donoM A~kheM jo kumArga meM hI jAtI thIM, AzAdharakI uktiyoMke viziSTa aMjanase svaccha ho gayIM aura isalie aba maiM satpathakA Azraya letA hU~ // 65 // -- ina zlokoMke AdhArapara yaha anumAna kiyA hai ki sambhavataH yaha arhaddAsa, vaha madanakIrti yatipati jAna par3ate haiM jinake viSaya meM rAjazekhara sUrike 'caturviMzati-prabandha meM yaha ullekha kiyA gayA hai ki madanakIrti, vAdIndra vizAlakIrti ke ziSya the / ve bar3e bhArI vidvAn the / cAroM dizAoMke vAdiyoMko jItakara unhoMne 'mahAprAmANika-cUDAmaNi' padavI prApta kI thI / ekabAra guruke niSedha karanepara bhI ve dakSiNApathako prayANa kara karNATakameM pahu~ce / vahA~ vidvatpriya vijayapura nareza kuntibhoja unake pANDityapara mohita ho gaye aura unhoMne unase apane pUrvajoMke caritrapara eka grantha nirmANa karaneko kahA / kuntibhojakI kanyA madanamaMjarI sulekhikA thI / madanakIrti padya racanA karate jAte the aura madana maMjarI pardeke oTameM baiThakara use likhatI jAtI thI / kucha samayameM donoM ke bIca premakA AvirbhAva huA aura ve eka dUsareko cAhane lage / jaba rAjAko isakA patA lagA to usane madanakIrtikA vadha karanekI AjJA de dI / parantu jaba unake lie kanyA bhI apanI saheliyoM ke sAtha marane ko taiyAra ho gayI, taba rAjA vivaza ho gayA aura usane donoMkA vivAha kara diyA / madanakIrti antataka gRhastha hI rahe aura vizAlakIrtike dvArA bAra-bAra samajhAye jAnepara bhI prabuddha nahIM hue / kyA yahI madanakIrti hI to kumArgameM ThokareM khAte-khAte anta meM AzAdharakI sUktiyoMse arhaddAsa na bana gaye hoM / munisuvrata kAvyakI prazastike 64veM zlokase isa vicAradhArAko bahuta kucha puSTi milatI hai / phira 'arhaddAsa' yaha nAma bhI vizeSaNa jaisA hI jAna par3atA hai / sambhava hai unakA vAstavika nAma kucha aura hI rahA ho / eka bAta yaha bhI vicAraNIya hai ki arhaddAsajI ke granthoMkA pracAra prAyaH karNATaka prAntameM hI rahA hai jahA~ ki ve 'catuvizati prabandha' ke ullekhAnusAra sumArga se patita hokara rahane lage the / satpathapara punaH lauTane para unakA vahIM raha jAnA sambhava bhI pratIta hotA hai / 1. dekho, munisuvrata kAvyakI prastAvanA | 2. dekho, sUratase prakAzita sAgAradharmAmRtakI prastAvanA | Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 13 premIjIkI isa kalpanAke sandarbhameM itanA hI likhanA hai ki anya prabala pramANoMke binA usapara vizvAsa karanA kaThina pratIta hotA hai| purudevacampUke anyatra uddharaNa kavivara arhaddAsajIkI kavitA prasAda Adi guNoMse paripUrNa tathA upamA-rUpaka Adi alaMkAroMse alaMkRta hai| purudevacampU to zleSake cakrameM par3a jAnese durUha ho gayA hai parantu munisuvrata kAvya, kavi kI naisargika vAgdhArAmeM pravAhita honeke kAraNa apane prasAdAdi guNoMko surakSita rakha sakA hai| isake alaMkAra bhI yathAsthAna zobhA pAte haiM / yahI kAraNa hai ki alaMkAracintAmaNimeM isake kitane hI zloka udAharaNake rUpameM uddhRta kiye gaye haiN| jaise prathama sargakA nimnAMkita dvitIya zloka, alaMkAracintAmaNimeM bhrAntimAn alaMkArake udAharaNameM uddhRta kiyA gayA hai candraprabhaM naumi yadaGgakAnti jyotsneti matvA dravatIndukAntaH / cakorayUthaM pibati sphuTanti kRSNe'pi pakSe kila karavANi / / 2 / / atra candraprabhAGgakAntau jyotsnAbuddhiH jyotsnA sAdRzyaM vinA na syAditi sAdRzyapratItau bhraantimdlNkaarH| - alaMkAra cintAmaNi, pRSTha 56 prathama sargake nimnAMkita 31 aura 32veM zloka alaMkAracintAmaNike paMcama paricchedake isa prakaraNameM samuddhRta hai muktAguNacchAyamiSeNa tanvyAH rasena lAvaNyamayena pUrNe / nAbhihrade nAthanivezitena vilocanenAnimiSeNa jajJe // 31 // amarSaNAyAH zravaNAvataMsamapAGgavidyudvi nivartanena / smareNa koSAdavakRSyamANaM rathAGgamurvIpatirAzazaGke // 32 / / prathama sargakA cauMtIsavA~ zloka, alaMkAracintAmaNimeM parisaMkhyA alaMkArake udAharaNameM uddhRta kiyA gayA hai zleSe'pi cArutvAtizayarUpA parisaMkhyA yathAyatrArtavattvaM phalitATavISu palAzitAdrau kusume'parAgaH / nimittamAtre pizunatvamAsInnirauSThayakAvyeSvapavAditA ca // 89 / / RtuHprApta AsAmaTavInAM ArtavAstAsAM bhAvaH / Artavato duHkhavato bhAvazca / draudrame parNavattA mAMsabhakSitvaM ca / parAgaH puSparajaH aparAgaH saMtoSAbhAvaH pareSAmAgo'parAdho vA / zubhAzubha-sUcakatvaM karNejapatvaM ca / pazca vazca pavau AdI yeSAM te pavAdayaH / pakArAdaya oSThyavarNA na eSAM tAni apavAdIni teSAM bhAvastattA nindA vAditA ca / --alaMkAra0, pRSTha 91 dvitIya sargakA nimnAMkita 33vA~ iloka alaMkAracintAmaNimeM preyo'laMkAra aura saMsRSTi alaMkArake udAharaNameM samuddhRta hai rahassu vastrAharaNe pravRttAH sahAsagarjAH kSitipAlavadhvAH / sakopakandapaMdhanuSpramuktazaroghahuMkAraravA ivAbhuH // 33 // atra zRGgArarasasya poSaNam / evaM rasAntareSvapi yojyam / -pRSTha 94 upamArasavadalaMkArayoH sNsRssttiH| -pRSTha 98 . 1400 I0 ke pUrvabhAgake viracita sAhityadarpaNameM vizvanAtha kavirAjake dvArA uddhRta nimna zloka lagnaM rAgAvRtAGgayA sudRDhamiha yathaivArikaNThe patantyA mAtaGgAnAmapIhopari paraparuSairyA ca daSTA ptntii| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 purudevacampUprabandha tatso'yaM na kiMcid gaNayati viditaM te'stu tenAsmi dattA bhRtyebhyaH zrIniyogAt gaditumiti gatevAmbudhiM yasya kIrtiH // -sAhityadarpaNa, saptama pariccheda purudeva campake isa ilokakI chAyArUpa hai mAtaGgopari saMpatantyanudinaM zyAmA kRpANIlatA sadvArAJcitayA tayA paravazo nAnyAM samAlokate / mAM bhRtyeSu niyuktavAnnidhipatistAta zrutaM te'stviti zrI vArtAM gadituM dhruvaM jalanidhi yatkIrtirATIkata // 3 // purudeva campUkA kAvyAtmaka antaHparicaya purudevacampUmeM daza stabaka haiM / jinameM prArambhake 3 stabakoMmeM purudeva bhagavAn AdinAthake pUrvabhavoM kA varNana kiyA gayA hai / zeSa stabakoMmeM bhagavAn AdinAtha aura unake putra bharata tathA bAhubalIkA caritracitraNa kiyA gayA hai / granthakA kathAbhAga atyanta rocaka hai, usapara kavine use apanI kalamase aura bhI rocaka banA diyA hai / yahI kAraNa hai ki saMskRta sAhitya meM isakA anUThA sthAna mAnA jAtA hai / kavikI nayI-nayI kalpanAoM tathA zleSa, virodhAbhAsa, parisaMkhyA Adi alaMkAroMke puTane isake gauravameM cAra cA~da lagA diye haiM / kitane hI zleSa to itane kautukAvaha haiM ki anyatra unakA milanA asambhava sA hai / granthakA pratyeka bhAga sarasa aura cuTIlA hai / jyoM-jyoM grantha Age bar3hatA jAtA hai tyoM-tyoM usakI bhASA aura bhAvameM praur3hatA AtI jAtI hai / isa kathanakI puSTike lie kucha samuddharaNa Avazyaka haiM / prArambha meM maMgalapIThikAke tIna zloka dekhie, jinameM kramase vRSabhajinendra aura kalpavRkSa, Adijinendra aura sUrya tathA Adyajinapati aura candramAke rUpakako zleSakA puTa dekara kitanA AkarSaka banAyA gayA hai / -- purudeva - stabaka 10 maMgalapIThikA ke antameM kavitArUpI latAkA rUpakAlaMkArake dvArA atyanta sundara varNana hai / alakAnagarI ke varNanameM zleSakA camatkAra dekhie 'yA khalu ghanazrIsampannA nibhRtasAmodasumano'bhirAmA sakalasudRgbhiH zirasA zlAghyamAnamahimA, vividhavicitra vizobhitamAlADhyA, alakAbhidhAnamarhati' / jo nagarI alakAbhidhAna - alakA isa nAmako ( pakSa meM alaka - keza isa nAmako ) dhAraNa karaneke yogya hai kyoMki yaha ghanazrIsampannA - atyadhikalakSmIse sampanna hai ( pakSameM megha ke samAna zobhAse yukta haikRSNavarNa hai ), nizcala tathA harSase bhare hue vidvAnoMse manohara hai ( pakSa meM dhAraNa kiye hue sugandhita phUloM se manohara hai, samasta sudRg - vidvAn ( pakSameM samasta striyA~) apane mastaka se jisakI mahimAkA yazogAna karate haiM aura vicitra tathA vizobhI- tamAloM-tamAla vRkSoMse yukta hai ( pakSameM nAnA raMgakI suzobhita mAlAoM se sahita hai / atibala rAjAkI manoharA nAmaka rAnIkA varNana karate hue jo 'yasyAH kila mRdulapadayugalaM gamanakalAvilAsa tiraskRtahaMsakamapi vizvastalAlitahaMsakaM ( pR0 14 ) gadya khaNDa diyA hai usameM virodhAbhAsa alaMkAra kitanA sAkAra huA hai yaha dekhaneke yogya hai / rAjA mahAbalakA varNana karate samaya jo gadyapaMktiyA~ avatIrNa kI ( pR0 19 ) una paMktiyoM meM parisaMkhyAlaMkAra kitanA spaSTa hai tathA zleSAlaMkArane use kitanA vikasita kiyA hai yaha darzanIya hai / tridazopasevito yaH prAjyavirAjita rucirmahAmeruH / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA yahA~ sumeruke varNanameM rUpaka aura zliSTopamAkA camatkAra dekhie kitanA sukhada hai / lalitAMgadevakI svayaMprabhA devIke varNana meM dekhie zleSopamAne kitanA spaSTa rUpa prApta kiyA hai / (dekhie zloka 71-72 ) 15 dvitIya stabakameM pANigrahaNake lie udyata zrImatIkI nepathyaracanA dekhie - (pR. 87 ) jahA~ utprekSA, zleSa aura upamAne kitanA camatkAra dikhalAyA hai / saMyogazRMgArake ( zloka 67 ) varNanameM atizayoktikA camatkAra dekhie jahA~ upameyakA abhAva kara mAtra upamAnako zeSa rakhA gayA hai / isI sandarbhakA asaMgati alaMkAra ( zloka 68 ) bhI draSTavya hai / tRtIya stabaka (pR. 132 ) meM vacanazleSa, upamA aura parisaMkhyAkI mahimA dekhie / ahamindrake varNana (pR. 136) meM virodhAbhAsa aura vyatirekakA sammizraNa dekhie kitanA sundara hai / caturtha stabakase bhagavAn vRSabhadevakI kathAkA prArambha hotA hai| yahA~ kavine marudevIke nakha - zikha varNanameM apanI kAvyapratibhAkA apUrva pradarzana kiyA hai ( zloka 11 ) marudevIke nakhoMkA varNana dekhie jahA~ nakSatra aura rAziyoMko mAdhyama banAkara kitanA sundara virodhAbhAsa diyA hai / saMskRtameM abja zabda ke tIna artha haiM kamala, candramA aura zaMkha / yahA~ marudevIke netra, mukha aura kaNThakA varNana karaneke lie (zloka 131) una tInoMko dekhie, kitanI sundaratA ke sAtha ekatra sa~joyA hai ? ayodhyAnagarI ke varNanameM ( pU. 148 ) ananvaya, zleSa, virodha aura vyatirekako kisa khUbI ke sAtha eka sAtha baiThAyA hai yaha dekha kavikI kAvyapratibhApara Azcarya prakaTa hotA hai / marudevIkA svapnadarzana aura SaTkumArikA deviyoMkA vinodokti sandarbha kavitvakI dRSTise bejor3a hai / eka devakI vinodokti dekhie ( zloka 36 ) kitanI manorama hai jahA~ AdimeM rUpayutA -- saundaryase yukta drAkSAvalI, AdimeM 'ru' akSarase yukta hokara rudrAkSAvalI aura madhya meM adhikA sitA, kakArase yukta hokara sikatA bana gayI kitanI camatkArapUrNa ukti hai / bhagavAn vRSabhadeva ke janmotsavake prasaMga meM sumeruparvatakA varNana karate hue kavine jo padya aura gadya likhe haiM unameM unakI kAvyapratibhA kitanI sAkAra huI hai, dekhie ( zloka 66-68 va gadya pR. 182 ) / yaha sumeru zailakA varNana, kavine saudharmendra ke dvArA, aizAnendra Adiko lakSya kara karAyA hai ataH saudharmendrakI uktikA gaurava surakSita rakhanekA dhyAna rakhA gayA hai / paMcama stabaka janmAbhiSekakA jala lAneke lie devapaMktiyA~ kSIrasAgara pahu~catI haiM usa samaya zleSopamA virodha aura vyatirekake mAdhyamase kavine kSIrasAgarakA varNana karaneke lie ( pR. 191 gadya - paMktiyA~ likhI haiM ve bahuta hI mahattvapUrNa haiM / para jo jinabAlaka vRSabhadevakA abhiSeka, indrane kyoM kiyA ? isakI kalpanA karate hue kavine jo (pR. 196 ) gadyapaMktiyA~ likhI haiM ve kavikI kAvyapratibhAkA jItA-jAgatA Adarza haiM / abhiSekake bAda bikhare hue jalakA tathA indrake dvArA kiye hue tANDava nRtyakA varNana bhI kavine anupama kAvyazailI meM kiyA hai / indrakRta bhagavAnkA stavana sAhityika dRSTise bahuta mahattvapUrNa hai / jinabAlakakI bAlaceSTAoM kA varNana, yadyapi dharmazarmAbhyudayase prabhAvita hai, tathApi apanI vizeSatA pRthak rakhatA hai / SaSTha stabakameM bhagavAn vRSabhadevakI yuvAvasthAkA varNana karate hue zikhAse lekara nakha taka varNana kiyA gayA hai / usameM kavikI kAvyapratibhAkA acchA digdarzana huA hai / mukhakA varNana dekhie ( zloka 3 va gadya pR. 224 ) kitanA kalpanApUrNa hai / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandha pitA nAbhirAjakI prArthanA svIkRta kara yuvA vRSabhadevane yazasvatI aura sunandAke sAtha vivAha kiyaa| yazasvatIne svapnadarzanapUrvaka garbha dhAraNa kiyaa| zubhamuhurtameM bharatako janma diyA / bharatakA varNana karate hue kavine jo AryAyugala ( 37-38 ) likhA hai usakA camatkAra dekhie| yazasvatIne bharatake anantara ninyAnabe putra aura brAhmI nAmaka putrIko bhI utpanna kiyA aura sunandAne bAhubalI putra tathA sundarI nAmaka putrIko janma diyaa| bhagavAnne apane putra-putriyoMko aneka prakArakI zikSA dii| kalpavRkSoMke naSTa honepara prajAmeM saMkaTakI sthiti A gyii| nAbhirAjA prajAjanoMko sAtha lekara bhagavAn AdinAthake pAsa gye| unhoMne sabako sAntvanA dete hue indrake sahayogase karmabhUmikI racanA kii| indrane bhagavAnakA rAjyAbhiSeka kiyaa| rAjyAbhiSekake avasarapara subandIjanoMke mukhase rAjA vRSabhadevakI jo stuti kI gayI hai usameM kavine kitanA kauzala dikhAyA hai yaha padya 13-14 va 15 meM dekhie / bAhubalIke saundarya aura zauryake varNanameM kavikI zleSapratibhAkA camatkAra dekhie ( stabaka 6 zloka 46 ) / bhagavAnakI rAjyAvasthA aura rAjyazAsanakI kuzalatAkA varNana karate hue dekhie kitanA zleSAtmaka tathyakA varNana huA hai| (sta. 7, 21 ) zleSamUlaka virodhAbhAsakA kitanA sundara udAharaNa hai yaha / ___ kadAcit sabhAmeM baiThe hue bhagavAn, nIlAMjanA nAmaka suranartakIkA nRtya dekha rahe the ki akasmAt usakI Ayu samApta ho gyii| usakA vilaya dekha bhagavAna saMsArase virakta ho gye| ve saMsArakI anityatAkA vicAra karane lge| lakSmIke viSayameM unakA hRdaya kyA socane lagA yaha zloka 26 meM dekhie / laukAntikadeva Akara bhagavAnake vairAgyacintanakA samarthana karate haiN| antameM bhagavAnane bharatakA rAjyAbhiSeka kara cAra hajAra rAjAoMke sAtha nirgrantha dIkSA dhAraNa kara lii| devoMne bhagavAnkA dIkSA kalyANaka kiyaa| nami aura vinamike lie dharaNendrane vijayAIkA rAjya pradAna kiyaa| hastinApurake rAjA somaprabha aura zreyAMsane bhagavAnko eka varSakI tapasyAke bAda ikSurasakA AhAra diyaa| eka hajAra varSakI mauna tapasyAke bAda bhagavAnane kevalajJAna prApta kiyaa| indrakA Adeza pAkara kuberane samavasaraNakI racanA kii| kavivara arhaddAsajIne samavasaraNake varNanameM apanI kAvyapratibhAko bar3I kuzalatAse sAkAra kiyA hai| samavasaraNa sabhA jisa vanacatuSTayase suzobhita thI use zliSTopamAlaMkArase kaisA alaMkRta kiyA gayA hai, yaha dekhaneke yogya hai ( pR. 301) / samavasaraNameM virAjamAna vRSabhajinendrakA stavana indra ke mukhase dekhie kitanA sundara bana par3A hai| stotA aura stutya-donoMkI anurUpatApara kavine pUrNa dhyAna rakhA hai ( sta. 8, zloka 38-41 ) / vItarAga jinendrakI divyadhvani sunakara bharata rAjA samyagdarzanakI vizuddhatAko prApta hue tathA samasta sabhA parama dhairyako prApta huii| divyadhvanike anantara bhagavAnkA AryakhaNDameM vihAra huA / antima samaya ve kailAsaparvatapara ArUr3ha hue / samavasaraNase vApasa Akara bharatane putra janma tathA cakraratnakI prAptikA utsava kiyaa| zarad RtumeM samrATa bharatane digvijayake lie prasthAna kiyaa| usa sandarbhameM zarad RtukA varNana dekhie kitanA sundara huA hai ( sta. 9, zloka 3 ) / sampUrNa navama stabaka, senAke vaibhava aura digvijayakI vividha ghaTanAoMke varNanase bharA huA hai / kavitvakI dhArA prArambhase lekara antataka eka sI pravAhita huI hai| jAna par3atA hai kavikA hRdaya ananta zabdoMke bhANDArase pariparNa hai| cAroM dizAoM meM bhramaNa karaneke bAda cakravartI bharata kailAsa parvatapara pahu~cate haiM aura vahA~ zrI Adijinendra ke darzana kara kRtakRtya ho jAte haiN| ayodhyA ke gopurameM jaba cakraratnane praveza nahIM kiyA taba purohitake dvArA usakA kAraNa jAnakara bAhubalIke pAsa dUta bhejA gyaa| bAhubalI dvArA bharatakI adhInatA svIkRta na kiye jAnepara mantriyoMke vimarzAnusAra donoM bhAiyoMmeM netrayuddha, jalayuddha aura bAhuyuddha hue / tInoM yuddhoMmeM prApta parAjayase khinna hokara Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 17 bharatane bAhubalIpara cakraratna calA diyaa| parantu vaha bhI unakA kucha kara na sakA, antameM unhoMne saMsArase virakta hokara dIkSA dhAraNa kara lii| bharatane SaTkhaNDa bharatakSetrakA rAjya zAsana sNbhaalaa| antameM zrI vRSabha jinendrakA kailAsa parvatase nirvANa huA, devoMne nirvANa kalyANakakA utsava kiyaa| isa prakAra isa alpakAya kAvyameM kavine bar3I kuzalatAke sAtha samparNa AdipurANakA samAveza kiyA hai aura isa khUbIse kiyA hai ki purANakA rUpa badalakara eka kAvyakI sajIva pratimA sAmane khar3I kara dI hai| purudevacampUpara anya kaviyoMkA prabhAva ( AdAna-pradAna) tulanAtmaka paddhatise adhyayana karanepara pratIta hotA hai ki arhaddAsajIne bANabhaTTakI kAdambarI, tathA haricandrake dharmazarmAbhyudaya aura jIvandharacampUkA acchI taraha AloDana karaneke bAda hI purudevacampUkI racanA kI hai| jinasenakA AdipurANa to isakA mUlAdhAra hai hI ataH usakI kalpanAoM aura kahIM-kahIMpara zabdoMkA sAdRzya pAyA jAnA saba taraha sambhava hai| kAdambarIkI nimnAMkita paMktiyA~ dekhie yasyAM ca sandhyArAgAruNA iva sindUramaNikuTTimeSu, prArabdhakamalinIparimaNDalA iva marakatavedikAsu, gaganaparyastA iva vaiDUryamaNibhUmiSu, timirapaTalavighaTanodyatA iva kRSNAgurudhUmamaNDaleSu, abhibhUtatArakApaGktaya iva muktAprAlambeSu, vikacakamalacumbina iva nitambinImukheSu, prabhAtacandrikAmadhyapatitA iva sphaTikabhittiprabhAsu, gaganasindhutaraGgAvalambina iva sitapatAkAMzukeSu, pallavitA iva sUryakAntopaleSu, rAhumukhakuharapraviSTA ivendranIlavAtAyanavivareSu virAjante ravigabhastayaH / -kAdambarI, nirNayasAgara bambaIkA aSTama saMskaraNa, pRSTha 116-117 isakA purudevacampUkI 'yatra ca jinabhavane' Adi ( pR. 65 ) paGaktiyoMse tulanA kiijie| kAdambarIkA vilAsavatI varNana dekhie atha tasya candralekheva harajaTAkalApasya, kaustubhaprabheva kaiTabhArAtivakSaHsthalasya, vanamAleva musalAyudhalya, veleva sAgarasya, madalekheva diggajasya, lateva pAdapasya, puSpodgatiriva surabhibhAsasya, candrikeva candramasaH, kamalinIva sarasaH, tArApaGa tiriva nabhasaH, haMsamAleva mAnasasya, candanavanarAjiriva malayasya, phaNAmaNizikheva zeSasya, bhUSaNamabhUtribhuvana vismayajananI jananIva vanitAvibhramANAM sakalAntaHpurapradhAnabhUtA mahiSI vilAsavatI nAma / -kAdambarI ukta saMskaraNa, pRSTha 135 / isake sAtha purudevacampUkA 'sA khalu bimbauSThI' Adi marudevIvarNana dekhie (pR. 141 ) / kucha sandarbha dharmazarmAbhyudayake dekhie prasthairaduHsthaiH kalito'pyamAnaH pAdairamandaiH prasRto'pyagendraH / / mukto vanairapyavanaH zritAnAM yaH prANinAM satyamagamyarUpaH / / (dha0 za0 105) isakA 'gAndhilaviSTape' Adi varNana ( pR. 8 ) se tulanA kIjie avakaranikurambe mArutenApanIte ___ kuruta ghanakumArAH sAdhu gandhodavRSTim / tadanu ca maNimuktAbhaGgaraGgAvalIbhi viracayata catuSkaM sattvaraM dikkumAryaH / / svayamayamiha dhatte chatramIzAnanAtha stadanugatamRgAkSyo maGgalAnyutkSipantu / jina savidhamamA natitAbAlavAla vyajanavidhisanAthAH santu sAnatkumArAH // prastA0-3 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandha valiphalakusumasramgandhadhUpAkSatAdyaiH praguNayata vicitrANyannapAtrANi devyaH / salilamiha payodhereSyati vyantarAdyAH paTupaTahamRdaGgAdIni tatsajjayantu / pravaNaya varavINAM vANi rINAsi kasmA tkimaparamiha tAle tumbaro tvaM varo'si / iha hi bharata raGgAcAryavistAryaraGgaM tvarayasi naTanArthaM kiM na rambhAmadambhAm / / samacitamiti kRtyaM jainajanmAbhiSeke tridazapatiniyogAd grAhayantAgraheNa / kalitakanakadaNDoddaNDadordaNDacaNDa: suranivahamavAdId dvArapAla: kuberaH / / (kulakam) (dha0 za0 815-9) ise prastuta campUke 'tadanu jinendrajanmAbhiSeka' Adi ( pR. 188 ) se milaaie| abhyupAttakamalaiH kavIzvaraiH saMzrutaM kuvalayaprasAdhanam / drAvitendurasarAzisodaraM saccaritramiva nirmalaM saraH // pIvaroccalaharivrajoddharaM sajjanakramakaraM samantataH / abdhimugrataravArimajjitakSmAbhRtaM patimivAvanIbhujAm / / yaha 'nijavallabhamiva' (pR0 154) Adi paMktiyoMse tulanIya hai / siktaH surairitthamupetya visphurajjaTAlavAlo'tha sa nandanadrumaH / chAyAM dadhatkAJcanasundarI navAM sukhAya vastuH sutarAmajAyata / / (dha0 za0 9 / 1) isakA milAna prastuta 'jinanandanadrumo'yaM' Adi (5, 31 ) zlokase kiijie| rekhAtrayeNeva jagattrayAdhikA virUpayantaM nijarUpasaMpadama / tatkaNThamAlokya mamajja lajjayA vizIryamANaH kila kamburambudhau // (dha0 za0 9 / 25) ise 'bhuvanatritayAtizAyizobhA' Adi ( 6, 8 ) se milaaie| ajasramAsIdghanasaMpadAgamo na vArisaMpattiradazyata kvacita / mahaujasi trAtari sarvataH satAM sadA parAbhUtirabhUdihAdbhutam / / (dha0 za0 18062) ise 'tadA deve pRthvImavati' Adi padya ( 7, 21 ) se milAkara dekhie / isI prakAra milAie-- autsukyanunnA zizumapyasaMzayaM cucumba muktirnibhRtaM kapolayoH / mANikyatATaGkakarApadezatastathAhi tAmbUlara so'tra saMgataH // 6 // -dharmazarmA0 sarga 9, pu ca. 5, 37 / krameNa so'yaM maNikaTrimAGgaNe nkhsphurtkaantijhriibhirnycite| skhalatpadaM komalapAdapaGkajakrama tatAna prasavAstRte yathA // 104 // -jIvandharacampa, lambha 1, pu. ca. 5, 39 / babhrAma pUrvaM suvilambamantharapravepamAnAgrapadaM sa bAlakaH / vizvambharAyAM padabhAradhAraNapragalbhatAmAkalayanniva prabhuH // 9 // -dharmazarmA0 sarga 9, pu0 ca0 5, 39 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 19 bhavAntara varNana aura usakI upayogitA anya zAstroM meM jahA~ mahApuruSoM ke avatAravAdakI carcA AtI hai vahA~ jaina zAstroMmeM unake uttAravAdakI carcA kI gayI hai arthAt nIcese uThakara ve mahApuruSa kisa prakAra bane, isakA varNana kiyA gayA hai| jainadarzana anAdi siddha IzvarakI sattAko svIkRta nahIM karatA / usakI mAnyatA hai ki saMsArakA prANI hI apanI sAdhanAse Atmazuddhiko prApta karatA huA antameM paramazuddha avasthAko prApta hotA hai aura vahI Izvara kahalAtA hai / aise Izvara eka nahIM kintu ananta haiM / jainapurANa granthoMmeM varNanIya mahApuruSoMke pUrvabhava varNanakA prasaMga isI uddezya se kiyA jAtA hai ki jisase janasAdhAraNa samajha sake ki yaha mahApuruSa kisa prakArakI sAdhanA kara utkRSTa avasthAko prApta hue haiM purudevacampUke kathAnAyaka bhagavAn vRSabhadeva haiM / inakA astitva Ajase asaMkhya varSa pUrva thA / tRtIya kAla ke jaba tIna varSa sAr3he ATha mAha bAkI the tabhI inakA nirvANa ho cukA thA / yaha isa avasarpiNI meM hone vAle caubIsa tIrthaMkaroMmeM prathama tIrthaMkara the / granthakartAne AdipurANake anusAra inake nimnAMkita 10 pUrva bhavoMkA varNana kiyA hai 1. jayavarmA, 2. rAjA mahAbala, 3. lalitAMgadeva, 4. vajrajaMgha, 5. bhogabhUmikA Arya, 6. zrIdharadeva, 7. rAjA suvidhi, 8. acyutendra, 9. vajranAbhi cakravartI, 10. sarvArthasiddhi aura usake bAda bhagavAn vRSabhadeva / ( 1 ) jayavarmA - pazcima videha kSetrameM vidyamAna siMhapurake rAjA zrISeNa aura unakI rAnI zrIsundarIke jyeSTha putra the / inake choTe bhAIkA nAma zrIvarmA thA / zrIvarmA, samasta janatAko priya thA isalie pitAne use hI rAjya diyA / isase jayavarmAke manameM bar3A kheda huA / unhoMne virakta hokara munidIkSA le lI / eka bAra AkAzameM eka vidyAdhara rAjA bar3e vaibhavake sAtha jA rahA thaa| muni jayavarmAne usake vaibhavako dekhakara mana meM nidAna kiyA ki isa tapasyA ke phalasvarUpa maiM bhI isI prakAra vaibhavakA svAmI banU~ / nidAna ke samaya hI vAmIse nikale hue eka sarpane unheM isa liyA jisase ve marakara mahAbala hue aura janmAntarase Agata bhogAkAMkSA ke kAraNa bhoga-vilAsa meM magna rahane lage / ( 2 ) mahAbala - gAndhila dezake alakApurI ke rAjA atibala aura unakI rAnI manoramAke putra the / pitAke dIkSA leneke bAdase rAjya ke adhipati hue / inake svayaMbuddha, mahAmati, sambhinnamati aura zatamati nAmaka cAra mantrI the / ina mantriyoM meM svayaMbuddha mantrI parama Astika aura mahAbalakA hitaiSI thA / eka bAra usane rAjasabhAmeM raudradhyAna, ArttadhyAna, dharmyadhyAna aura zukladhyAnakA varNana karate hue unameM prasiddha hue rAjA aravinda, daNDavidyAdhara, zatabala aura sahasrabalakI kathA sunAyI jisase mahAbalakA mana jainadharma ke prati atyanta zraddhAlu ho gyaa| eka bAra usI svayaMbuddhane sumeru parvatapara cAraNaRdvidhArI munirAjase mahAvala ke viSaya kI jAnakArI prApta kara use sambodhita karate hue kahA ki tumhArI Ayu kevala eka mAha kI avaziSTa hai ataH AtmakalyANake lie agrasara honA zreyaskara hai / svayaMbuddhakA sambodhana pAkara mahAbalane bAIsa dina taka sallekhanA vrata dhAraNa kara maraNa kiyA aura usake phalasvarUpa aizAna svarga meM lalitAMga deva hue / ( 3 ) lalitAMgadeva - upapAda zayyAse aisA uThA jaise sokara uThA ho / aizAnasvargakA vaibhava dekha vaha AzcaryameM par3a gayA / anantara anya devoMke kathanAnusAra snAnAdise nivRtta ho usane sarvaprathama jinendra bhagavAn kI arcA kI / pazcAt svargake bhogopabhogoM meM mana lagAyA / usake antima samaya meM eka svayaMprabhA nAmakI devI huI thI / usake sAtha lalitAMgakA saghana sneha thA / usI snehake kAraNa ina donoMkA agale bhavoMmeM bhI samparka hotA rahA / Ayu pUrNa honepara lalitAMgadeva vajrajaMgha huA aura svayaMprabhA zrImatI / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 purudevacampUprabandha (4) vajrajaMgha-jambUdvIpastha sumeru parvatakI pUrva dizA sambandhI videhakSetrake puSkalAvatI dezakI rAjadhAnI utpalakheTa nagarIke rAjA vajrabAhu aura unakI rAnI vasundharAke vajrajaMgha nAmaka putra the| bahuta hI pratApI aura guNavAn the / svayaMprabhA devIkA jIva pUrva videha kSetrakI puNDarIkiNI nagarIke rAjA vajradanta aura unakI rAnI lakSmImatIke zrImatI nAmakI putrI huii| eka bAra zrImatI mahalakI chatapara baiThI thii| vahA~ usane AkAzameM jAte hue eka devako dekhA / dekhate hI use lalitAMgadevakA smaraNa ho AyA aura usake virahameM vaha duHkhI hone lgii| paNDitA dhAyake prayatnase vajrajaMghakA patA lagA aura antameM usake sAtha zrImatIkA vivAha huaa| zrImatIne kAlakramase pacAsa yugaloMmeM sau putroMko janma diyaa| zrImatIke pitA cakravartI the / ve eka bAra kamalameM mRta bhramarako dekhakara saMsArase virakta ho gye| unhoMne putroMko rAjya denA cAhA para ve bhI rAjya leneko taiyAra nahIM hue taba putrake putra puNDarIkako rAjya dekara muni ho gye| unhoMke sAtha unake do putroMne bhI munidIkSA dhAraNa kara lii| __ zrImatIkI mAtAkA patra pAkara vajrajaMgha zrImatIke sAtha puNDarIkiNI nagarI gaye / mArgameM inhoMne eka sarovarake taTapara munike lie AhAra dAna diyaa| ve muni zrImatIke hI choTe putra the| puNDarIkiNI nagarameM bAlaka puNDarIkakI rAjyavyavasthA jamAkara vajrajaMgha vApasa A gye| eka bAra zayana kakSameM sugandhita ghUpake dhUmase kaNThAvaruddha ho jAneke kAraNa vajrajaMgha aura zrImatIkI sAtha hI sAtha mRtyu ho gayI aura donoM hI bhogabhUmimeM Arya-dampatI hue| (5) AryadampatI-AryadampatI bhogabhUmimeM kalpavRkSake nIce baiThe the usI samaya svayaMbuddha mantrIkA jIva jo aba prItikara nAmakA cAraNaRddhidhArI muni thA, AkAza mArgase bhogabhUmimeM gayA, vahA~ usane AryadampatIko samyagdarzanakA upadeza diyA jise zravaNa kara donoMne samyagdarzana .dhAraNa kiyaa| Ayuke antameM marakara AryadampatI svargameM deva hue| vajrajaMghakA jIva Arya zrIprabha vimAnameM zrIdharadeva haA aura zrImatIkA jIva AryA bhI samyaktvake prabhAvase strIliMga chedakara svayaMprabha vimAnameM svayaMprabha nAmakA deva huii| (6) zrIdhara-eka bAra zrIdharadevane apane guru prItikara munise mahAbala bhavake zeSa tIna mantriyoMke viSayameM pUchA to unhoMne batAyA ki sambhinnamati aura mahAmati to tIvra mithyAtvake kAraNa nigodako prApta hue haiM aura zatamati dUsare naraka gayA hai| zrIdharadevane dUsare naraka jAkara zatamatike jIvako samyagdarzana dhAraNa karAyA / zrIdharadevakA jIva svargase cyuta hokara suvidhi huaa| (.) suvidhi-susImA nagarake rAjA sudRSTi aura unakI rAnI sunandAke putra huA thaa| zrImatIkA jIva, svayaMprabha bhI svargase cyuta hokara suvidhike kezava nAmakA putra huaa| pUrva bhavake kAraNa suvidhikA kezavake Upara atyanta rAga thaa| suvidhi, abhayaghoSa cakravartIkA bhAneja thA isalie usane cakravartIkI putrI manoramAke sAtha vivAha kara cirakAla taka rAjyasUkhakA upabhoga kiyaa| anta kara suvidhi acyuta svargameM indra haA / kezavakA jIva bhI svargameM pratIndra haA / (8) acyutendrakA bAIsa sAgarakA samaya sAnanda vyatIta huA tadanantara vahA~se cayakara vaha vajranAbhi huaa| (9) vajranAbhi-jambUdvIpa sambandhI puSkalAvatI dezakI puNDarIkiNI nagarIke rAjA vajrasena aura unakI rAnI zrIkAntAkA putra thaa| kezavakA jIva bhI isI nagarImeM kuberadatta vaNik aura usakI anantamati strIke dhanadeva nAmakA putra huaa| vajranAbhi cakravartI thA ataH cakraratnake prakaTa honepara vaha digvijayake lie nikalA / isI paryAya meM darzana vizaddhi Adi solaha kAraNabhAvanAoMkA cintavana prakRtikA bandha kiyaa| antameM samAdhimaraNa kara sarvArthasiddhimeM ahamindra huaa| kezavakA jIva bhI yahIM ahamindra huaa| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA (10) sarvArthasiddhikA ahamindra-taitIsa sAgarakI AyuvAlA thA, taiMtIsa hajAra varSa bAda use AhArakI icchA hotI thI aura taiMtIsa pakSa vAda zvAsocchvAsa calatA thaa| usakA utanA lambA samaya tattvacarcAmeM vyatIta huaa| purudevacampukArane bhagavAn vRSabhadevake uparyukta daza bhavoMke prasaMgameM unase sambandha rakhane vAle anya logoMke bhI bhavAntaroMkA varNana kiyA hai| yaha pUrvabhava varNana prArambhake tIna stabakoMmeM pUrNa huA hai / AkhyAnakI dRSTise yaha bhAga, kAvyaprabandha na raha kara purANa bana gayA hai parantu kavine isa bhAgako bhI alaMkAroMkI puTa dekara kAvya prabandha banAnekA pUrNa prayatna kiyA hai aura usameM ve saphala bhI hue haiN| kucha bhAga to sAhityika dRSTise bahuta hI mahattvapUrNa bana par3A hai| bharata aura bAhubalI bharata, bhagavAn vRSabhadevake prathama putra the| yaha isa avasarpiNI yugameM honevAle bAraha cakravatiyoMmeM prathama cakravartI the| bhagavAn AdinAthako kevalajJAna, bharatakI strIke prathama putra ratna aura AyudhazAlAmeM cakraratna ye tIna kArya eka sAtha prakaTa hue the| 'dharma hI artha aura kAmakA mUla hai' aisA vicArakara bharatane sarvaprathama bhagavAn AdinAthake kevalajJAna kalyANakA mahotsava mnaayaa| kubera dvArA racita samavasaraNameM jAkara unhoMne bhagavAnkI pUjA kii| divyadhvani sunii| pazcAt ghara Akara putra janmakA utsava kiyA tadanantara digvijayake lie prasthAna kiyaa| jinasenAcAryane apane AdipurANameM isa digvijayakA vistArake sAtha varNana kiyA hai / usI AdhArapara arhaddAsajIne bhI yahA~ digvijayakA varNana yathAsambhava vistArasai kiyA hai aura isa varNanameM unhoMne pUrA navama stabaka vyApta kiyA hai / ( pA~ca sau chabbIsa yojana vistRta bharatakSetrake chaha khaNDoMmeM bhramaNa karate hue bharata cakravartIko sATha hajAra varSa lage the aisA AdipurANameM spaSTa kiyA gayA hai|) digvijayase lauTaneke bAda jaba cakraratnane ayodhyA meM praveza nahIM kiyA taba purohitane batAyA ki abhI Apako apane bhAiyoMko vaza karanA bAkI hai, unake vazIbhUta honepara hI cakraratnakA ayodhyAmeM praveza hogaa| purohitakI AjJAnusAra bharatane saba bhAiyoMke pAsa dUta bheje aura adhInatA svIkRta karanekA Adeza bhejA / bAhubalIko chor3a saba bhAiyoMne saMsArase virakta ho dIkSA dhAraNa kara lI parantu bAhubalIne yuddha karanekI icchA prakaTa kii| donoM orakI senAe~ yuddhasthalameM A pahu~cI taba ubhayapakSake mantriyoMne vicAra kiyA ki bharata aura bAhubalI-donoM hI caramazarIrI-tadbhavamokSagAmI haiM ataH inakA to kucha bigar3anevAlA nahIM hai parantu yuddhameM niraparAdha sainika mAre jaayeNge| acchA ho ki ye apanA zakti parIkSaNa svayaM kreN| mantriyoMkI saMmatimeM donoMke bIca dRSTiyuddha, jalayuddha aura mallayuddha honA nizcita hue| bAhubalIne tInoM yuddhoMmeM bharatako parAjita kara diyA / bharatane krodhase pIr3ita ho bAhubalIke Upara cakraratna calA diyA / para yaha cakraratna bhI bAhubalIkI pradakSiNA dekara akarmaNya ho gyaa| isa ghaTanAse bAhubalIko vairAgya utpanna ho gayA aura unhoMne dIkSA dhAraNa kara lii| eka varSa taka khar3e-khar3e tapazcaraNa kiyA / grISma RtukI dhUpa, varasAtakI mUsaladhAra varSA aura zItakAlakI bhayaMkara zItalahara unheM dhyAnase vicalita nahIM kara sakI / eka varSake bAda unheM kevalajJAna ho gyaa| bharata niSkaNTaka rAjya karane lge| inhoMne brAhmaNavarNakI sthApanA kI tathA unheM dhArmika saMskAroMkA upadeza diyaa| digvijayake samaya jo jayakumAra inake senApati the unhoMne saMsArase virakta hokara Adijinendra ke pAsa dIkSA dhAraNa kara lI aura bhagavAna ke samavasaraNa meM gaNadhara pada prApta kiyaa| mAgha kRSNa caturdazIke dina bhagavAna AdinAthane kailAsaparvatase mokSa prApta kiyaa| antameM bharatane bhI dIkSA dhAraNa kara yatra-tatra bhramaNa kara dharmopadeza diyA aura usI kailAsase nirvANapada prApta kiyaa| bharatake nAmapara hI isa dezakA bhArata nAma prasiddha huA hai, isakA ullekha pahale kiyA jA cukA hai| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 chandoyojanA purudeva campUmeM prAyaH sabhI prasiddha chandoMkA prayoga huA hai / 'rasake anurUpa chandakA prayoga kAvya kI zobhA bar3hA detA hai' isa siddhAntako dRSTimeM rakhate hue kavine rasake anurUpa hI chandoM kA cayana kiyA hai / yahA~ chandoM kA varNAnukramase nAmollekha kiyA jAtA hai tathA unake Age una chandoMvAle stabakoM va padyoMke aMka diye jAte haiM anuSTup ( 8 varNa, pA~cavA~ laghu, chaThA guru, sAtavA~ 1-3 guru 2-4 laghu ) 5 [ 1 ] 16, 17, 20, 22, 25, 28, 29, 31, 32, 34, 35, 37, 38, 39, 41, 43, 44, 46, 48, 52, 54, 56, 68, 69, 70 / [2] 4, 6, 10, 14, 15, 16, 17, 20, 25, 27, 28, 30, 31, 33, 35, 36, 37, 40, 41, 42, 43, 44, 47, 48, 49, 53, 54, 56, 57, 61, 64, 70, 71 / [ 3 ] 1, 3, 4, 5, 9, 11, 12, 14, 16, 17, 22, 23, 26, 27, 29, 31, 32, 36, 37, 38, 40, 44, 45, 46, 47, 48, 50, 51, 53, 54, 58, 65 / [ 4 ] 2, 7, 17, 18, 20, 21, 22, 26, 28, 29, 30, 32, 34, 35, 40, 52, 53, 60, 63, 66, 67, 68, 71, 72 / [5] 2, 6, 11, 23, 29, 34, 37, 38, 40 / [ 6 ] 5, 11, 13, 15, 16, 17, 20, 23, 26, 28, 32, 39, 43 / [ 7 ] 3, 7, 10, 16, 18, 22, 31, 34, 37 / [ 8 ] 4, 5, 7, 12, 15, 16, 18, 19, 30, 34, 42 [ 5 ] 2, 9 10, 11, 16, 20, 24, 25, 26, 28, 29, 31, 33, 34, 36, 38 / [ 10 ] 5, 8, 9, 12, 14, 20, 21, 22, 26, 27, 31, 32, 35, 38, 39, 51 / AryA (viSama- 12, dUsarA - 18, cauthA - 15 mAtrA ) purudeva campUprabandha [ 3 ] 59, 60 / [ 4 ] 8, 9, 14, 16, 23, 33, 43, 44, 47, 48, 49, 50, 69, [ 5 ] 16, 17, 18, 26, 27, 28, 31, 32, 35, 36 / [6] 7, 30, 37, 38, 44, 45 / [ 7 ] 25 [ 8 ] 29, 32, 38, 39, 41 / indravajrA ( 11 varNa tau jagau gaH ) [ 4 ] 1 [ 7 ] 2, 35, [9] 35 [10] 37 / upajAti ( 11 varNa, indravajrA aura upendravajrA mizrita ) [ 1 ] 3, 9, 13, 45, 49, 59, 62, 66, 73 / [ 2 ] 11, 23, 46, 50, 59, 60, 66, 69 / [ 3 ] 2, 10, 15, 25, 30, 35, 55, 61, 64 / [ 4 ] 4, 5, 6, 11, 12, 25, 58, 62 / [ 5 ] 39 / [3] 22, 27, 35, 40 / [ 7 ] 4,21, 40 / [4] 10 / [9] 5 [10] 28, 40, 47, 49 / upendravajrA ( 11 varNa, ja ta ja gau ) [ 1 ] 55 [ 2 ] 52 [ 4 ] 46, 54, 56 [10] 1 / drutavilambita ( 12 varNa, na bhau bha rau ) [+] 57 [ 8 ] 4 [ 10 ] 48, 50 / puSpitAmA ( viSama- na na ra ya, sama-na ja ja ra ga ) [6] 6 [10] 24 pRthvI ( 17 varNa, ja sau ja sa ya ) [ ' ] 4, 14, 24, 26, 40, 50 / [ 2 ], 13, 63 / [ 3 ] 20, 21, 28 / [ 4 ] 51 [ 5 ] 13 [ 7 ] 8, 32 / [ 8 ] 17, 45 / [ 9 ] 3, 8, 27, 30 / [ 10 ] 23 / bhujaGgaprayAta (12 varNa, yayau yayau ) [ 1 ] 58 [ 6 ] 9 / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA majubhASiNI ( 13 varNa, sajasA jagau ) [1] 63 [ 2 ] 34 mandAkrAntA ( 17 varNa, mo bhanau tau go) [1] 3,18, 42 / [2] 1 [3] 8, 56 / [4] 10, 64 / [ ]14, 19 / [.] 12, 23 / [10] 1, 15 / mAlinI ( 15 varNa, na na ma ya ya ) [2] 8 [3] 19,34, 35, 41 / [4] 31, 57 / [5] 4[6] 18, 41 / [7] 17, 42 / [ ] 35 [10] 33, 45 / rathoddhatA ( 11 varNa, ranarA lagau) [2] 5 [ 3 ] 62 [ 4 ] 42 [ 5 ] 25 [ 7 ] 28 vaMzastha ( 12 varNa, jato jarau) [10]6 vasantatilakA ( 14 varNa, tabhaja jagau gaH ) / [1] 21, 51, 53, 65 / [2] 24, 26, 29, 32, 39, 70 / [3] 7, 24, 42, 43, 52 / [ 4 ] 24, 27, 30, 65, 70 / [6] 47 [7] 39, 41 / [ 8 ] 13, 20 / [10] ( prazasti ) viyoginI ( viSame sasajA garuH same sabharA lagI ) [10] 10 / mAlamAriNI [2] 45 [ 6 ] 2, 4 / [7] 29 [ 2 ] 21, 23 / [10] 25 / zArdUlavikrIDita ( 19 varNa, maH sajo satata gAH ) [1] 2, 6, 8, 11, 12, 15, 19, 36, 64, 67, 72, 74 / [2] 2, 12, 21, 58 / [3] 6, 18, 39, 49 / [ 4 ] 3, 15, 19, 36, 38, 39, 55, 61 [5] 1, 3, 7, 8, 10, 12, 20, 21 / [ 6 ] 1, 3, 10, 29, 33, 34, 48 / [7] 1, 9, 11, 13, 14, 15, 19, 26, 27, 38 / [8] 6, 9, 24, 28, 33, 43, 46 / [9] 4, 5, 32 [10] 3, 7, 13, 19, 29, 36, 44, 46 / / zAlinI ( 11 varNa, ma tau gau) [2] 51, 67 [ 4 ] 59 [5] 14 [ . ] 24 / zikhariNI ( 17 varNa, ya ma na sa bha lA gaH ) [1] 1, 2, 10, 27, 30, 33, 47 / [2] 7, 9, 19, 55, 64 / [3] 13, 57, 63 / [5] 9, 15, 24, 30 / [3] 21, 24, 31, 36, 42 / [.]6, 20, 30, 33, 36 / [8] 2, 3, 8, 11, 14, 36 / [9] 8, 12, 13, 14, 17, 18 / [10] 2, 11, 30, 34, 42 / sragdharA (21 varNa, bha ra bha na ya ya ya ) [1] 62 [3] 33 [ 4 ] 45 [5] 22 [6] 25, 46 / [ 8 ] 17, 22, 23, 31, 44 / [9] 1, 6, 7, 19, 22, 37 / svAgatA ( 11 varNa, ra na bha gau ) [2] 22, 38 / [4] 41 [5] 33 [6] 8 / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 purudevacampUprabandha hariNI ( 17 varNa, na sa ma ra sa lA gaH ) [2] 3, 18, 62, 68 [4] 13 [5] 5, 19 [ 6 ] 12 [ * ] 5 [8] 1, 21, 25, 26 / [9] 15 [10] 16, 17, 41, 43 purudevacampU prabandhakA yaha saMskaraNa aura AbhAra-pradarzana AdipuruSa bhagavAn vRSabhadevako kathAnAyaka banAkara kavivara arhaddAsajIne apanI kAvyapratibhAko kRtakRtya kiyA hai| Ajase 43 varSa pUrva jaba maiM sAgarake gaNeza0 vidyAlayameM adhyayana karatA thA taba zrImAn paM0 jinadAsajI zAstrI phar3akuleke dvArA sampAdita hokara mANikacandra granthamAlA bambaIse purudevacampUkA prakAzana huA thaa| nayI pustaka chapakara AyI thI ataH usake par3hanekA utsAha hRdayameM utpanna huaa| ke tAtkAlika sAhityAdhyApaka zrI kapilezvara jhAne ise paDhAnA svIkRta kiyA aura manoyogaparvaka maiMne isakA adhyayana zurU kara diyaa| do-tIna varSa bAda maiM isI vidyAlayameM jaba sAhityAdhyApaka ho gayA taba prAyaH prativarSa ise par3hAnekA avasara milane lgaa| jyoM-jyoM anubhava bar3hatA gayA tyoM-tyoM isakI sAhityika vidhAkI ora AkarSaNa bar3hatA gyaa| zrI paM0 jinadAsajIne TippaNIke dvArA granthakA hArda prakaTa karanekA prayatna to kiyA parantu aise zleSamaya granthoMkA hArda saMkSipta TippaNase prakaTa nahIM hotA ataH manameM icchA hotI thI ki isakI eka TIkA likha dUM isake pUrva jIvandhara campakI TIkA likha cukA thaa| saMskRta aura hindI TIkA sahita usakA prakAzana jaina vidvAnoMne to pasanda kiyA hI parantu madhyapradezIya zAsana sAhityapariSadne bhI use atyanta pasanda kiyA aura san 1960 meM usapara 500) kA mitra puraskAra ghoSita kiyA / pichale varSoM meM jaba bhAratavarSIya di0 jaina vidvatpariSadakI orase garugopAladAsa baraiyA zatAbdI samArohakA utsava dillImeM kiyA gayA taba usameM jAnekA avasara milaa| usI prasaMgapara lokapriya baktA zrI 108 muni vidyAnandajIse sAkSAt milanekA bhI avasara prApta huaa| milate hI Apane kahA ki 'purudevacampUkI TIkA Apa kara diijie'| maiMne kahA ki ho jaayegii| dillIse vApasa Anepara mahArAjajIkA aura bhI Adeza milaa| usase prerita hokara maiMne TIkAkA kAma prArambha kara diyaa| hastalikhita pratise pAThabheda leneke bAda saMskRta aura hindI TIkA likhii| taiyAra honepara maiMne pANDulipi zrI 108 muni vidyAnandajIke pAsa bheja dii| unhoMne bar3autake cAturmAsameM use manoyogapUrvaka dekhA / zleSamaya granthakI mAtra hindI TIkAse granthakA bhAva spaSTa nahIM hotA kyoMki hindImeM koza, vyAkaraNa tathA alaMkArakA camatkAra utanA prakaTa nahIM kiyA jA sakatA jitanA ki saMskRtameM; isalie maiMne donoM TIkAe~ likhI thiiN| parantu donoM TIkAoMko milAkara granthakA parimANa vistata ho gayA ataH manijI dvArA usake prakAzanakI vyavasthA nahIM ho sakI / aise prakAzana, vyayasAdhya honese choTI-moTI saMsthAoMse ho bhI nahIM sakate ataH bhAratIya jJAnapIThake mantrI zrImAna bAbU lakSmIcandrajIko maiMne likhA aura prasannatAkI bAta hai ki unhoMne yaha apUrva grantha bhAratIya jJAnapIThakI orase prakAzita karanA svIkRta kara liyaa| pUjya munirAjase isake nirmANakI preraNA milI aura jJAnapIThakI orase isake prakAzanakI vyavasthA huI isalie maiM munirAja jI tathA jJAnapIThake saMcAlakoMkA atyanta AbhArI huuN| sAhitya prakAzanake kSetrameM bhAratIya jJAnapIThane thor3e hI samayameM jo kArya kiyA hai vaha vacanAgocara hai| purudevacampU prabandha apane DhaMgakA eka apUrva grantha hai| isake zleSa bahuta buddhigamya haiM unakA bhAva prakaTa karanekA maiMne buddhipUrvaka prayatna to kiyA hai para kSAyopazamika jJAnakA bharosA kyA ? ataH truTiyoMke lie maiM vidvadvargase kSamAprArthI huuN| sAgara ( ma. pra.) mAgha kRSNA 8 vIra. 2498 vinIta pannAlAla jaina Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA sAdhAraNa aMka prathama stabaka maGgalAcaraNa 1-7 pUrvakavismaraNa 8-10 11-12 upodghAta jambudvIpa sambandhI bharatakSetra meM vijayArdha parvatako uttarazreNI alakA nAmakI nagarI hai| 10-12 13-14 14-16 17 17-18 nagarI varNana 14-20 alakA nagarIkA rAjA atibala thA, usakA varNana 21-24 atibalakI manoharA rAnI thI, usakA varNana 25-26 atibala bhora manoharAke mahAbala nAmakA putra huA, usakA varNana 27-29 rAjA atibala, mahAbalako yuvarAja banAkara bhogopabhogameM lIna ho gayA 30 kisI samaya rAjA atibalane saMsArase virakta hokara dIkSA dhAraNa kara lI mahAbalakA rAjya varNana 32-35 mahAbalake yauvanakA varNana 36-38 rAjA mahAbalake mahAmati, saMbhinnamati, zatamati aura svayaMbuddha ye cAra mantrI the| una sabhImeM svayaMbuddha samyagdRSTi thA 39-40 rAjA mahAbalake bhogopabhogakA varNana 41-43 kisI samaya rAjA mahAbalake varSavRddhi mahotsavameM svayaMbuddha mantrIne raudradhyAna, ArtadhyAna, dharmyadhyAna aura zukladhyAnake phalako sUcita karanevAlI aravinda, daNDa, zatabala aura sahasrabala vidyAdharakI kathAe~ sunAyIM / jinheM sunakara rAjA mahAbalane usakA bahuta sammAna kiyA 44-62 eka bAra svayaMbuddha mantrI jinacaityAlayoMkI vandanA karaneke lie sumeru parvatapara gayA / isa sandarbhameM sumerukA varNana 18-20 20-21 21-22 22-23 23-30 31-32 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 purudeva campUprabandha svayaMbuddha mantrI vandanA kara saumanasavanake pazcima dizA sambandhI caityAlaya meM baiThA hI thA ki vahA~ cAraNaRddhike dhArI Adityagati aura ariMjaya nAmake do munirAja jA phuNce| unake darzana kara svayaMbuddhane unase pUchA ki he bhagavan ! hamArA rAjA mahAbala bhavya hai yA abhavya ? svayaMbuddhake prazna ke uttara meM Adityagati munirAjane kahA ki vaha bhavya hai aura dazamabhavameM bharatakSetrakA tIrthaMkara hokara mokSa prApta karegA / isI sandarbha meM unhoMne mahAbalake pUrvabhava sunAte hue kahA ki vaha pazcima videhameM suzobhita gandhilA dezake siMhapura nagarake rAjA zrISeNa aura zrIsundarIkA jayavarmA nAmakA putra thaa| choTe bhAIko rAjya diye jAneke kAraNa usane saMsArase virakta ho munidIkSA le lI / eka dina AkAzameM vaibhavake sAtha jAte hue eka vidyAdharako dekhakara usane nidAna kiyA / usI samaya sA~pake kATanese usakI mRtyu ho gayI aura vaha marakara mahAbala huA / pUrvabhava sambandhI bhogalipsA ke kAraNa hI vaha bhogoMmeM lipta ho rahA hai / Adityagati munirAjane yaha bhI kahA ki Aja mahAbalane do svapna dekhe haiM / pahale svapna meM dekhA hai ki tumhAre sivAya tIna mantriyoMne use bahuta bhArI kIcar3a meM girA diyA hai parantu tumane una mantriyoMko DA~Takara mahAbalako kIcar3ase nikAlA tathA siMhAsanapara baiThAkara abhiSeka kiyA / dUsare svapna meM kSINa hotI huI dIpakakI jvAlA dekhI hai / vaha svapnoM kA phala jAnaneke lie tumhArI pratIkSA kara rahA hai so tuma jAkara use svapnoMkA phala batAo / pahalA svapna usakI samRddhiko sUcita karanevAlA hai aura dUsarA svapna, usakI Ayu eka mAha kI zeSa hai, yaha sUcita karanA hai / tumhAre mukhase svapnoMkA phala sunakara vaha dharma meM zraddhA karegA / yaha kahakara munirAja cale gaye / svayaMbuddhane bhI ghara Akara mahAbalako svapnoMkA phala sunAyA / svayaM buddha mantrI ke mukhase svapnoMkA phala sunakara mahAbalane ATha dina taka ASTA parvakA mahotsava kiyA aura zeSa 22 dinakI sallekhanA dhAraNa kI / antameM samatAbhAvase prANa tyAgakara vaha aizAnasvarga meM lalitAMga nAmakA deva huA / lalitAMgakI zobhA aura vaibhavakA varNana vahA~ lalitAMgadevakI aneka devAMganAe~ huIM / antameM svayaMprabhA nAmakI devI huI jo bahuta hI sundara thI / svayaMprabhAke sAtha lalitAMgadeva nAnA dvIpa samudroMmeM krIDA karatA huA kAla vyatIta karane lagA / stabakAntamaMgala 66-69 70-75 76-81 82-86 87-96 97-102 103 32-34 34-35 35-37 37-39 39-44 44-46 47 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA dvitIya stabaka Ayu samApta honepara lalitAMga deva svargase cyuta hokara jambUdvIpa sambandhI puSkalAvatI dezameM sthita utpalakheTa nAmaka nagarIke rAjA vajrabAhu aura unakI rAnI vasundharAke vajrajaMgha nAmakA putra huA / vajrajaMgha bAlacandrake samAna bar3hane lagA / lalitAMgadevake viyogase svayaMprabhA devI duHkhI to huI parantu dRr3havarma nAmaka devake dvArA sambodhita hokara usane chahamAha taka jinendra kI pUjA kii| pazcAt saumanasa vanake caityavRkSa ke nIce paMca parameSThIkA dhyAna karatI huI vahA~se cyuta huI aura jambUdvIpa sambandhI pUrvavideha kSetrakI puNDarIkiNI nagarImeM vahA~ke rAjA vajradanta aura rAnI lakSmImatI zrImatI nAmaka putrI huI / zrImatI bahuta hI sundara thI / eka dina zrImatI rAjabhavana kI chatapara so rahI thI / usI samaya yazodhara kevalIkI pUjAse lauTe hue devoMkA kala-kala zabda sunakara jAga gayI / isa ghaTanAse use jAti-smaraNa ho gayA jisase lalitAMga deva usakI A~khoM ke sAmane jhUlane lagA / pahale to vaha mUcchita huI pazcAt zItalopacAra karanese saceta ho gayI / vaha maunase rahane lagI / mAtA-pitA Adi sabhI usakI ceSTAse duHkhI hue / zrImatI pitA vajradanta cakravartI the / ve prakaTa hue cakraratnakI pUjAko sthagita kara apane pitAke kevalajJAna mahotsabameM gaye / vahA~ kevalI bhagavAnko namaskAra karate hI unheM avadhijJAna ho gayA jisase ve apane, zrImatI tathA vajrajaMdhake pUrvabhavoMko spaSTa jAnane lage / kaivalya mahotsavase lauTakara ve. digvijayake lie cala diye aura zrImatIkI sevA ke lie paNDitA nAmaka dhAyako niyukta kara gaye / paNDitA dhAyane eka dina azoka vATikAmeM sthita zrImatIse premapUrvaka usake mauna rahanekA kAraNa pUchA taba usane jAti-smaraNako usakA kAraNa batAyA / isI sandarbhameM lalitAMgadeva sambandhI aneka ghaTanAe~ sunAyIM / maiM pahale kyA thI, yahA~ kaise utpanna huI, yaha saba batAyA / anta meM usane apane dvArA likhita citrapaTa dete hue paNDitA dhAyase kahA ki tuma isa citrapaTako dikhAkara usa lalitAMgadevakA patA calAo / paNDitA dhAyane use sAntvanA dI / paNDitA dhAya citrapaTa lekara mahApUta nAmaka caityAlayameM gayI aura vahA~ citrapaTa phailAkara logoMko dikhalAne lagI / isI bIca meM cakravartI digvijayase lauTakara rAjadhAnImeM vApasa A gye| vApasa Akara unhoMne zrImatoko sAntvanA dI aura pichale pA~ca bhavoM kA varNana use sunAyA tathA yaha bhI batAyA ki lalitAMga deva hamArA bhAneja hai / vaha yahA~ A rahA hai tathA zIghra hI usake sAtha 1-5 6-10 11-15 16-20 21-38 39-42 27 48-50 50-52 52-56 56-58 58-64 65-66 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 7-84 28 purudevacampUprabandha tumhArA sambandha hogA ataH zoka chodd'o| yaha kahakara ve rAjA vajrabAhu, bahana vasundharA aura unake putra vajrajaMghakA svAgata karaneke lie cala pdd'e| 43-68 isI bIcameM paNDitA dhAyane mahApata jinAlayase lauTakara lalitAMga devakA paricaya prApta honekA sukhada samAcAra sunaayaa| isI sandarbhameM usane vajrajaMghakI sundaratAkA varNana kiyaa| 69-88 cakravartI vajradantane rAjA vajrabAha AdikA svAgata kiyA / anantara zrImatI aura vajrajaMghake vivAhakI taiyAriyA~ huiiN| mAtAoMne apane putra-putriyoMko vastrAbhUSaNoMse susajjita kiyaa| rAjA vajradantane jaladhArA pUrvaka vajrajaMghake lie zrImatIkA pANigrahaNa kraayaa| 89-104 dUsare dina vajrajaMghane zrImatIke sAtha jinamandira jAkara jinendra bhagavAnkA stavana kiyaa| battIsa hajAra mukuTabaddha rAjAoMne vajrajaMgha aura zrImatIkA sammAna kiyaa| vanajaMgha aura zrImatI parasparake milApase atyanta prasanna hue| 105-116 vajrabAhune apanI anundarI nAmaka kanyA vajradantake putra amitatejake lie pradAna kii| 117-118 85-91 91-95 tRtIya stabaka kucha samaya taka sasurAlameM rahaneke bAda vajrajaMgha zrImatIke sAtha apane nagarameM vApasa aaye| vahA~ sukhopabhogameM unakA samaya vyatIta hone lagA / kAlakramase zrImatIne.pacAsa yagala patra utpanna kiye / isI bIca vajrajaMghake pitA vajrabAhu saMsArase virakta ho muni ho gaye aura kevalajJAna prApta kara mokSa cale gye| vajrajaMgha paitRka sampattiko prApta kara prajAkA pAlana karane lge| 1-8 97-99 idhara zrImatIke pitA vajradanta cakravartI bhI saMsArase virakta ho muni ho gye| unake putroMne bhI unhIMke sAtha dIkSA le lii| rAjyakA bhAra bAlaka puNDarIkapara A pdd'aa| zrImatIkI mAtAne vajrajaMghake pAsa samAcAra bhejA jisase ve zrImatIke sAtha vahA~ gaye / unake sAtha eka bar3I senA bhI gayI thii| vajrajaMgha aura zrImatIne mArgameM eka tAlAba ke kinAre munirAjako AhAra dAna diyaa| ve muni zrImatIke hI putra the / damadhara sena unakA nAma thaa| unake mukhase vajrajaMghane dharmakA upadeza sunA tathA apane aura zrImatIke pUrvabhava pUche / tadanantara yativara, dhanamitra, akampana Adike bhI pUrvabhava pUche / munirAjane una sabake bhavAntara btaaye| pazcAt vajrajaMghane nakula, zArdUla, golAMgUla aura sUkarake viSayameM prazna kiyA ki ye jIva nirbhaya hokara yahA~ kyoM baiThe haiM ? munirAjane una sabake bhavAntara bhI 9-19 99-103 99-103 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA unheM batAye / sAtha hI yaha bhI kahA ki ye jIva pAtradAnakI anumodanA karane se Apake sAtha hI bhogabhUmimeM utpanna hoMge tathA AgAmI bhavoM meM bhI Apake hI sAtha utpanna hote raheMge / munirAja cale gaye / vajraghane puNDarIkiNI nagarI jA kara vahA~ kI rAjyavyavasthAko vyavasthita kiyA aura vahA~se lauTakara apanI rAjadhAnImeM praveza kiyA / vahA~ zrImatI ke sAtha sukhopabhoga karate hue samaya vyatIta karane lage / vajrajaMgha aura zrImatI Ayu samApta hone para jambUdvIpa ke videhakSetra sambandhI uttarakurukSetrameM Arya dampatI hue / pUrvokta mativara Adi tathA nakula Adi bhI vahIM utpanna hue / AryadampatIne unheM unakA prazna suna donoM dampatI vahA~ kalpavRkSakI chAyA meM krIDA kara rahe the / usI samaya AkAza sUryaprabha vimAnako dekhakara unheM jAtismaraNa ho gayA / jAtismaraNa honese ve pratibodhako prApta ho hI rahe the ki utanemeM do cAraNaRddhidhArI munirAja vahA~ jA pahu~ce / namaskAra kara unase vahA~ pahu~canekA kAraNa pUchA / jyeSTha muni kahane lage ki maiM Apake mahAbala bhavameM svayaMbuddha nAmakA mantrI thA / Apake viyogase khinna ho kara maiMne dIkSA le lI aura tapa kara maiM saudharma' svarga meM maNicUla nAmaka deva huA / vahA~se Akara puNDarIkaNI nagarI meM sundarI aura priyasena rAjadampatike prItikara nAmaka putra huA / yaha merA choTA bhAI hai / svayaMprabha jinendrake samIpa dIkSA lekara hama donoMne tapazcaraNa kiyA / cAraNaRddhi prApta kI / avadhijJAnase Apako yahA~ utpanna jAna, samyagdarzana prApta karAneke lie yahA~ Aye haiM / mahAbala bhavameM Apa samyagdarzana dhAraNa nahIM kara sake the / aba use dhAraNa karo / Aryadampatine samyagdarzanakA svarUpa sunakara use dhAraNa kiyA / upadeza dekara donoM munirAja cale gaye / Aryadampati maraNa kara aizAna svarga meM deva hue / vajrajaMghakA jIva zrIprabha vimAna meM zrIdhara deva aura zrImatIkA jIva svayaMprabha vimAna meM svayaMprabha deva huA / zArdUla Adike jIva bhI usI svarga meM utpanna hue| zrIdhara devake svarga sukhakA upabhoga karane lagA / eka bAra zrIdhara devane prItikara kevalI se pUchA ki mere mahAbala bhavameM jo anya tIna mantrI the ve kahA~ haiM / unhoMne batAyA ki saMbhinnamati aura mahAmati nigoda gaye haiM aura zatamati dUsare naraka gayA hai | kevalIke vacana sunakara zrIghara devane dUsare naraka jAkara zatamati jIvako sambodhA jisase samyagdarzana dhAraNa kara vaha vahA~ se nikala kara jayasena huA pazcAt brahmendra hokara usane zrIdharakI pUjA kii| 20-39 40-42 43-47 48-69 70-76 21 103 - 110 110-111 112-114 114-120 121-123 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 123-127 127-130 purudevacampUprabandha zrIdhara deva svargase cyuta hokara jambUdvIpake videhakSetra sambandhI vatsakAvatI dezakI susImA nagarImeM suvidhi nAmaka putra huaa| anya sAthI bhI vahIM utpanna hue| usake vaibhavakA varNana / 77-86 tatpazcAt suvidhi, Ayuke antameM dIkSA dhAraNa kara acyuta svargakA indra huaa| inake anya sAthI bhI usI svarga meM utpanna hue| acyutendrake vaibhavakA varNana 87-95 tadanantara acyutendrakI paryAyase cyuta hokara acyutendrakA jIva jambUdvIpa sambandhI puNDarIkiNI nagarImeM zrIkAnta aura vajrasena nAmaka dampatIke vajranAbhi nAmaka putra haA yaha cakravartI thaa| isake anya sAthI bhI yahIM utpanna he| vacanAbhikI zarIra sampati tathA vaibhavakA varNana 96-111 eka dina rAjA vajranAbhine saMsArase virakta hokara vanadanta nAmaka putrako rAjya diyA aura svayaM jinadIkSA dhAraNa kara lii| muni avasthAmeM solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kara unhoMne tIrthaMkara prakRtikA bandha kiyaa| Ayuke anta meM samAdhimaraNa kara sarvArthasiddhimeM ahamindra hue / unake anya sAthI bhI vahIM utpanna hue| ahamindra ke sukhakA vrnnn| 112-118 130-135 135-139 caturtha stabaka bhogabhUmi aura karmabhUmike sandhikAlameM antima kulakara nAmirAja hue| unakI rAnIkA nAma marudevI thaa| marudevIkA nakha-zikha vrnnn| 1-20 140-147 21-27 147-153 nAbhirAja aura marudevIse alaMkRta usa dezameM indrane ayodhyAkI racanA kii| ayodhyAkA sAhityika varNana / indrane usa nagarImeM rAjA nAbhirAjakA rAjyAbhiSeka kiyaa| ahamindrakI Ayuke chaha mAha zeSa rahanepara kuberane ratnavRSTi kii| jisase yaha pRthivI ratnagarbhA ho gyii| kadAcit mahalameM sukhase soyI huI marudevIne solaha svapna dekhe / rAjA nAbhirAjane una svapnoMkA phala batAyA ki tumhAre tIrthaMkara putra utpanna hogaa| indrakI AjJAse dikkanyakAe~ marudevIkI sevA karane lagIM tathA taraha-taraha praznAlApikAoMke dvArA unakA mana bahalAne lgiiN| caitrakRSNa navamIke dina marudevIne jinabAlakako janma diyaa| jinendrakA janma hote hI tInoM lokoMmeM harSa chA gyaa| prasUtikA gRhake dIpaka niSprabha ho gaye, sUryakA prakAza manda par3a gayA, dizAe~ svaccha ho gayIM aura kalpavRkSoMse puSpa varSA hone lagI, ayodhyAkI zobhA nirAlI ho gayI / patAkAoMke kAraNa usameM sUrya kiraNoMkA praveza durbhara ho gyaa| 28-36 153-158 37-55 158-164 56-67 165-139 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA caturNikAya devoMke bhavanoMmeM kramazaH zaMkhanAda, bherInAda, siMhanAda aura ghaNTA nAda hue / indrakA Asana kampita huA jisase jinendra bhagavAnake janmakA nizcayakara vaha janmAbhiSekake lie samasta devoMke sAtha ayodhyA AyA / 68-81 169-174 indrane indrANIko prasUtigRhameM bhejaa| vahA~ jinabAlaka sahita mAtAko dekhakara vaha kRtakRtya ho gyii| mAtAko mAyAmayI nidrAmeM sulAkara tathA unake pAsa eka kRtrima bAlaka rakhakara vaha jinabAlakako le aayii| indra usa bAlakako lekara airAvata hAthIpara savAra haA tathA devasenAke sAtha sumeru parvatako ora calA / 82-96 174-181 saudharmendra dvArA sumeruparvatakA vrnnn| pANDukavanameM pANDuka zilApara indrane jinabAlakako pUrvAbhimukha virAjamAna kiyaa| 97-110 181-187 paMcama stabaka saudharmendrane samasta devoMko abhiSekake kAryameM niyojita kiyaa| jinabAlakake vAma aura dakSiNa bhAgameM sthita AsanoMpara saudharma aura aizAna indra ArUDha hue| 188-189 'bhagavAnke zarIrakA sparza karane ke lie kSIra sAgarakA jala hI yogya hai' aisA vicArakara usakA jala lAneke lie AkAzameM devoMkI do paMktiyA~ khar3I ho gyiiN| suvarNa-kalaza unake hAthameM the| kSIra samudrakI zobhAkA varNana / 4-8 189-193 samudrase bharakara lAye hue kalazoMse jinabAlakakA abhiSeka huaa| bhagavAnpara par3atI huI jaladhArAkI zobhAkA varNana / devoMne bhakti-bhAvase abhiSeka sampanna kiyaa| devoMmeM jaya-jayakArakA bhArI kolAhala utpanna huaa| 9-16 193-200 17-24 201-204 abhiSekakA jala sumeruko vyApta karatA huA samasta bhUbhAgameM vyApta ho gyaa| tArAmaNDalameM abhiSeka jalakI zobhAkA varNana / zuddha jalakA abhiSeka samApta honepara sugandhita jalase bhagavAnkA abhiSeka huA / indrANIne bhagavAnke aMgako poMcha kara AbhUSaNa phnaaye| indrane AbhUSaNoMse vibhUSita jinabAlakakI sAragarbhita zabdoMmeM stuti kii| pazcAt devasenAke sAtha vApasa Akara indrane mAtA-pitAke lie jinabAlakako sauNpaa| putrakA mukhacandra dekhakara mAtA-pitAkA harSasAgara hiloreM lene lgaa| 25-31 204-206 nAbhi rAjAne putrajanmakA utsava kiyaa| indrane tANDava nRtya kara sabako AzcaryameM DAla diyaa| indrakA nRtya dekhakara rAjA nAbhirAja marudevIke sAtha Azcaryako prApta hue / indrane bhagavAnkA vRSabhadeva nAma rkhaa| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 purudeva campUprabandha isa prakAra janmakalyANakakA kArya pUrNa kara indra svargako vApasa calA gayA / jinabAlaka aura unakI bAlalIlAoMkA varNana / SaSTha stabaka bhagavAn vRSabhadevake zarIrakA varNana | yauvanakA prArambha honepara pitA nAbhirAjane unase vivAhakI prArthanA kI / bhagavAn vRSabhadevane mandahAsyapUrvaka pitAkI AjJA svIkRta kI / kaccha, mahAkacchakI bahaneM yazasvatI aura sunandAke sAtha unakA vivAha sampanna huaa| una striyoMke sAtha sukhopabhoga karate hue bhagavAnkA bahuta bhArI samaya kSaNabharake samAna bIta gayA / kisI samaya rAnI yazasvatIne zubhasvapna dekhakara garbhadhAraNa kiyA / garbhavatI yazasvatIkA varNana / tadanantara zubhalagna meM yazasvatIne putra utpanna kiyA / pitAmaha nAbhirAjane poteke janmakA mahotsava kiyA / manacAhA dAna diyA / putrakA nAma bharata rakhA gayA / usIke nAmase isa dezakA bhArata nAma prasiddha huA / bharatakI bAlaceSTAoMkA varNana / bharata, dhIre-dhIre yuvAvasthAmeM praviSTa hue / vajrajaMghabhava meM jo mativara Adi sAthI the ve aba bhagavAn ke putra hue / kAlakramase yazasvatIne bharatake bAda 99 putra aura brAhmI nAmaka putrIko janma diyA / vajrajaMgha paryAya jo akampana nAmakA senApati thA usakA jIva sunandA garbhameM praviSTa huA / nava mAha bAda usane bAhubalI putrako janma diyA / kucha samaya bAda sundarI nAmaka putrIko bhI utpanna kiyA / bAhubalIkI sundaratAkA varNana / isa prakAra eka sau eka putra tathA do putriyoMke sAtha bhagavAnkA kAla sukhase vyatIta hone lagA / saptama stabaka eka dina sabhAmeM baiThe hue bhagavAnne vicAra kiyA ki jagatkA kalyANa karaneke lie samIcIna vidyAoMkA upadeza denA caahie| jisa samaya unake mana meM yaha vicAra cala rahA thA usI samaya brAhmI aura sundarI nAmaka putriyA~ unake pAsa AyIM / putriyA~ pitAko namaskAra karane lagIM / pitAne vegase unheM uThA kara tathA 'yaha inake vidyA grahaNakA kAla hai' aisA vicArakara unheM varNamAlA sikhAkara gaNita AdikA 32-49 50-65 1-15 16-26 27-37 38-48 49-57 58-65 66-75 76-77 207-213 214 - 221 222-227 227-231 231-236 236-241 241-245 245-246 246-249 249-250 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA upadeza diyA / pazcAt bharata Adi putroMke lie bhI aneka vidyAe~ par3AyIM / suzikSita putra-putriyoM ke sAtha unakA kAla sukhase bItane lagA / isa bIca kalpavRkSoMke naSTa honese prajA duHkhI hokara zaraNa pAneke lie rAjA nAbhirAjakI sammati se bhagavAn ke pAsa pahu~cI / prajAne apanA duHkha unase nivedita kiyA / bhagavAnne sAntvanA dekara videhakSetra ke anusAra yahA~ bhI karmabhUmi kI sthApanA kI / nagara, grAma AdikI racanA kara pramukha rAjavaMza sthApita kiye / kSatriya, vaizya aura zUdra ina tIna varNoMkA vibhAga kara sabakA kArya nirdhArita kiyA / vaha yuga 'kRtayuga' ke nAmase prasiddha huA / indrane bhagavAn vRSabhadevakA rAjyAbhiSeka kiyA / bandIjanoMne viradagAna kiyA / indra Ananda nATakakara svargako vApasa gayA / bhagavAn kI rAjya vyavasthAkA varNana / kisI samaya bhagavAn rAjasabhAmeM nIlAMjanA nAmaka suranartakI kA nRtya dekha rahe the / akasmAt hI suranartakI kI Ayu pUrNa ho gayI / yadyapi indrane usake sthAnapara usIke samAna rUpavAlI dUsarI nartakI khar3I kara dI / parantu bhagavAn usake antarako samajha gaye / bhagavAnkA citta saMsArase virakta ho gayA / ve manameM samasta padArthoM kI anityatAkA vicAra karate hue saMsArase virakta ho gaye / usI samaya laukAntika devoMne Akara bhagavAnkI viraktikA samarthana kiyA / lokAntika devoMke vApasa jAte hI saudharmendrane dIkSA kalyANakakI taiyArI zurU kara dI bhagavAnne bharatakA rAjyAbhiSeka kiyA, anya putroMke lie bhI yathAyogya dezoMkA rAjya diyA / pazcAt nAbhirAja Adise pUchakara bhagavAn zibikApara savAra hue| asaMkhya nara-nAriyoM aura devoMke sAtha ve dIkSAvanameM jAkara sphaTikamaNikI zilApara ArUr3ha hue / unhoMne pUrvAbhimukha sthita hokara siddha parameSThIko namaskAra kiyA / vastrAbhUSaNa utAra diye aura paMcamuSTiyoM se kezaloMca kiyA / indra ne una kezoM ko ratnamaya piTAremeM rakhA / bhagavAnkA yaha dIkSA kalyANaka caitrakRSNa navamI ke aparAhnakAlameM huA thA / indrane unake kezoMko kSIra samudra meM kSepa diyA / unake sAtha kaccha mahAkaccha Adi cAra hajAra rAjAoMne bhI dIkSA lI thI / sUryAsta hote-hote bharata utsavase vApasa A gaye / deva loga apane-apane nivAsa sthAnapara cale gaye / aSTama stabaka kAyotsarga mudrAmeM lIna hokara bhagavAn duzcara tapa karane lage / unhoMne chaha mAha kA yoga dhAraNa kiyA thaa| ve parvata ke samAna acala the / kucha 1-7 8-15 16-25 26-31 32-46 47-61 33 251-255 255-258 259-266 266-269 269-273 273-279 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 purudeva campUprabandha kama do-tIna mAsa vyatIta honepara anya muni bhUkha-pyAsa se vyAkula ho gaye / bhagavAn mauna-se rahate the ataH kisIse kucha kahate nahIM the / parISahoMkI bAdhA na saha sakane ke kAraNa ve muni, gRhItavratase cyuta ho gaye, valkala Adi dhAraNa kara vanameM rahane lage tathA phala-phUla khAkara bhagavAn kI upAsanA karane lage / una bhraSTarAjAoMmeM bharatakA putra marIci pradhAna thA / usane kapilamata - sAMkhyamata calAkara jagat meM apanI prabhutA sthApita kI / bhagavAn kI tapasyAkA varNana jaba bhagavAn dhyAnameM lIna the taba kaccha - mahAkaccha rAjAke putra nami - vinami unase rAjya mA~gane ke lie prArthanA karane lage / 'bhagavAnke dhyAna meM vAdhA na ho' isa bhAvanAse dharaNendrane prakaTa hokara unase kahA ki bhagavAn tumhAre lie jo rAjya de gaye haiM vaha maiM tumheM detA hU~ / yaha kaha kara vaha unheM vijayArdhaparvata para le gayA tathA dakSiNazreNIkA rAjya namiko aura uttara zreNIkA rAjya vinamiko dekara calA gayA / sAtha hI aneka vidyAe~ bhI unheM de gayA / chaha mAha vyatIta honepara bhagavAn AhArake lie nikale parantu usa samaya koI AhArakI vidhi nahIM jAnatA thA isalie chaha mAha taka unheM bhramaNa karanA pdd'aa| isa prakAra eka varSakA anazana samApta kara kurujAMgala dezake hastinApura nagara pahu~ce / usI rAtriko vahA~ ke rAjA somaprabhane zubha svapna dekhe / purohitane batAyA ki kisI mahApuruSakA Aja nagarameM Agamana hogA / kucha dera bAda mahAyogIndra vRSabhadevane nagara meM praveza kiyA | unheM dekhate hI rAjA somaprabhake bhAIko jAtismaraNa ho gayA / jisase use dAnakI saba vidhi smaraNameM A gayI / usane paDagAha kara ikSu rasakA AhAra diyA / devoMne paMcAzcarya kiye / eka varSa bAda bhagavAnkI pAraNA ho jAnese sarvatra harSa chA gayA / bharata mahArAjane somaprabha rAjA, unakI strI lakSmImatI, rAjA zreyAnsa aura unakI strIkA bar3A sammAna kiyA / dAnakA svarUpa tathA usake phalakA vistRta varNana zreyAnsane kiyA vaTa vRkSa ke nIce dhyAna nimagna hokara bhagavAnne phAlguna kRSNa ekAdazI ke dina kevalajJAna prApta kiyA / saudharmendra, jJAnakalyANakakA utsava karane ke lie AyA / usa samaya devoMke vimAna AkAzarUpI samudra meM nAvoMke samAna jAna par3ate the / indrakI AjJA se kuberane samavasaraNakI racanA kI / samavasaraNakA vistRta varNana / indrAdikoMne samavasaraNameM praveza kara vRSabha jinendrakI stuti prArambha kI stutikA varNana / stuti ke anantara saba deva apane-apane koThoM meM baiThe / 1-4 5-9 10-13 14-34 35-39 40-56 57-65 280-283 282-283 284-285 286-292 292--295 296- 308 309-315 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 viSayAnukramaNikA 'bhagavAnko kevalajJAna huA hai' yaha jAnakara bharata mahArAja vaibhavake sAtha samavasaraNameM Aye tathA bhaktipUrvaka bhagavAnkI pUjA kara kRtakRtya hue| tadanantara bhagavAnkI divyadhvani khirI / rAjA zreyAnsa, tathA brAhmI, sundarI Adi putriyoMne dIkSA grahaNa kii| jo kaccha-mahAkaccha Adi rAjA pahale bhraSTa ho gaye the unhoMne punaH dIkSA grahaNa kii| kintu marIci nahIM sulaTA / anantavIrya putrane dIkSA lI aura isa avasarpiNIkAlameM sabase prathama mokSa prApta kiyaa| bhagavAnakI stuti kara bharata apane nagarameM vApasa aaye| indrakI prArthanAse aneka dezoM meM vihAra kara bhagavAn punaH kailAsa parvatapara jA phuNce| 66-73 315-318 74 319-220 321-331 331-336 navama stabaka samavasaraNase vApasa Akara bharatarAjane AyudhazAlAmeM prakaTa hue cakraratna kI pUjA kii| usI samaya zarad RtukA suhAvanA samaya A gyaa| jisase bharata mahArAja caturaMgiNI senAke sAtha digvijayake lie nagarase bAhara nikale / senAkA varNana / kramase bar3hate hue bharata mahArAjane gaMgA nadIko dekhaa| sArathine gaMgAkI zobhAkA varNana kiyaa| sArathike vacana sunate hue ve gaMgAdvAra pahu~ce / vahA~ samudrataTa para senAko ThaharA kara unhoMne paMcaparameSThIkI pUjA kii| 1-18 amogha bANa chor3akara lavaNa samudrake adhiSThAtA vyantaradevako vaza kiyaa| tadanantara dakSiNa aura pazcima dizAko jItakara uttara dizAkI ora prayANa kiyaa| 19-29 uttara dizAmeM vijayAgirikA zAsaka vijayAdeva natamastaka hokara aura cakravartIkI stuti kara kRtakRtya haa| tadanantara vijayA kI pazcimA guhAke samIpa jaba pahu~ce taba kRtamAladevane AtmasamarpaNa kiyaa| mleccha khaNDoMkI vijayakA varNana / kucha mleccha rAjAoM meM meghamukha nAmase prasiddha nAga devoMkA ArAdhana kara cakravartIke sAtha yuddha kiyaa| meghamukha devoMne ghanaghora varSA kara inheM sAta dinataka saMkaTameM DAlA / anantara jayakumAra senApatike Agneya bANase ve meghamukha deva bhAga gye| vijayI cakravartIne jayakumArakA bahata sammAna kiyaa| 30-52 isake pazcAt cakravartIne himavatkUTako lakSya kara bANa calAyA / jisase vahA~kA deva inakA sammAna karaneke lie aayaa| isa prakAra uttara khaNDoMkI vijaya kara ve vRSabhAcalapara aaye| vahA~ unhoMne hajAroM rAjAoMkI prazastiyoMko utkIrNa dekha garvakA tyAga kiyaa| tathA kisI anyakI prazastiko miTAkara usapara apanI prazasti khudavAyI / nami-vinami vidyAdhara rAjAoMkI prArthanAse unhoMne unakI subhadrA nAmaka bahanase vivAha kiyaa| pazcAt kitane hI par3Avakara ve kailAsa parvatapara phNce| vahA~ trilokapati bhagavAna vRSabhadevakI pUjA kara kucha par3AvoM dvArA ayodhyA vApasa A gye| 337-345 345-347 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dazama stabaka jaba cakraratnane ayodhyA ke gopurameM praveza nahIM kiyA taba unhoMne purohita se isakA kAraNa pUchA / purohitane batAyA ki abhI bhAiyoMko vaza karanA bAkI hai / cakravartIne saba bhAiyoMke pAsa dUta bhejakara yaha sandeza bhejA ki hamArI adhInatA svIkRta karo / bAhubalIko chor3a saba bhAiyoMne bhagavAn vRSabhadevake pAsa jinadIkSA dhAraNa kara lI / aba bAhubalIke pAsa bharatane dUta bhejA / dUtane jAkara bharatakI yazaH prazasti sunAte hue bAhubalIse bharatakI adhInatA svIkRta karaneko kahA parantu bAhubalI isake lie taiyAra nahIM hue / roSapUrNa zabdoMmeM unhoMne bharatake sandezakA uttara dekara dUtako bidA kiyA aura senA sAtha lekara yuddhake prAMgaNa meM A pahu~ce / purudeva campUprabandha yuddha ke prAMgaNameM jaba donoM orakI senAe~ pahu~ca cukIM taba buddhimAn mantriyoMne mantraNA kI ki yaha zakti parIkSaNakA yuddha senAmeM na hokara donoM bhAiyoMmeM hI ho aura vaha bhI zastroMke prayoga ke binA / dRSTiyuddha, jalayuddha aura mallayuddha isa prakAra tIna yuddha nizcita kiye gye| tInoM yuddhoMmeM jaba bAhubalI vijayI ghoSita kiye gaye taba bharatane krodhake vazIbhUta ho unapara cakraratna calA diyaa| isa ghaTanA se bAhubalIkA citta saMsArase virakta ho gayA / unhoMne eka varSake yogakA niyama lekara jinadIkSA dhAraNa kara lI aura ghora tapazcaraNa kara kevalajJAna prApta kiyA / aba samasta chaha khaNDoMke vijetA bharata cakravartIne cakraratna ke sAtha ayodhyA meM praveza kiyA / cakravartIke bhogopabhogakA varNana | brAhmaNavarNakI sthApanAkA varNana / cakravartI bharatake dvArA svapnadarzana tathA bhagavAn vRSabhadevake dvArA unake phaloMkA varNana | hastinApura ke rAjA jayakumArakI dIkSA lene tathA gaNadhara honekA varNana | bhagavAn vRSabhadeva SaTkhaNDa bharatakSetra meM vihAra kara kailAsa parvatapara pahu~ce / tathA yoga nirodha kara dhyAnArUDha ho gaye / idhara bharatane svapna dekhe tathA zAsanadevase bhagavAn ke yoga nirodhakA samAcAra jAnakara kailAsa kI ora prayANa kiyA / vahA~ jAkara 14 dina taka bharatane bhagavAn kI pUjA kii| bhagavAnne mokSa prApta kiyA / devoMne nirvANakalyANakakA utsava kiyA / vRSabhasena gaNadharane pitRviyogase khinna bharatako sAntvanA dI / bharatane bhI saMsArase nirviNNa ho jinadIkSA dhAraNa kara dharmAmRta kI varSA kI | pazcAt nirvANapada prApta kiyA / antima maMgala / kaviprazasti TIkAkartR prazasti 1-22 23-37 38-41 42-45 46-56 57-66 67-71 348-355 355-361 361-362 362-364 364-368 369-371 371-373 374 375 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIH mahAkavizrImadarhaddAsaviracitaH purudevacampUprabandha: prathamaH stabakaH $ 1 ) kriyAdvaH kalyANaM bhramarahitasAmodasumanaH samAsevyaH zrImAn vRSabha iti vidvatsu viditaH / dadAnaH kalpadruH zritajanata teruttamaphalaM samAsIno divyadhvanimRdulatAlaMkRtamukhaH // 1 // purudevamuruM lakSmyA lakSitaM parayA mudA / vandAru vRndavandyAGghri vande'nantaguNArNavam // 1 // mahAvIraM vIraM guNagaNagabhIraM bhavaharaM mahAghIraM dhIraM nikhilajanahIraM sukhakaram / samoraM dhyAnAgnerduritadavanIraM zramaharaM bhajAmaH sadbhaktyA sugatabhavatIraM zamagharam // 2 // purudeva campakAvyaM gadyapadyAvabhAsitam / vivRNomi samAsena vidvajjanamanoharam ||3|| dhyAyaM dhyAyaM guruguNadharaM jJAnalakSmyA lasantaM dhIraM vIraM natatamasuraM bhAsuraM dehadIptyA / bhaktyA zaktyA kRtavivaraNaM kAvyametatkaromi dhvAntaM cetogRhagatamidaM sattvaraM me praNazyAt // 4 // arhaddAsakRtaM kAvyaM nAnAlaMkArabhUSitam / gahanaM chAtravRndasya satyamabdhIyate sadA // 5 // chAtrAstarantu tatkSipraM taraNyA TokayAnayA / iti cetaH samAdhAya kRtayatno bhavAmyaham || 6 || atha nirvighnaM granthaparisamAptikAmo mahAkavirgranthanAyakaM vRSabhaM bhagavantaM stotumAha 10 61 ) kriyAdva iti vRSeNa ratnatrayadharmeNa bhAti zobhata iti vRSabhaH / vRSabha iti vidvatsu vizeSu viditaH kalpadruH kalpavRkSaH, vo yuSmAkaM, kalyANaM kriyAditi kartRkarmasaMbandhaH / atha vRSabhakalpavRkSayoH sAdRzyamAha - bhramarahita sAmodasumanaH samAsevyaH tatra vRSabhapakSe - bhrameNa saMzayena rahitAH bhramarahitAH, Amodena harSeNa 20 sahitAH sAmodAH, bhramarahitAH sAmodAzca ye sumanaso devA vidvAMso vA taiH samAsevyaH kalpavRkSapakSe bhramarahitA bhRGgahitakarAH sAmodAH sugandhisahitAzca yA, sumanasaH puSpANi tAbhiH samAsevyaH / 'sugandhi mudi vAmodaH ' 'sumanAH puSpamAlatyoH striyAM dhIre sure pumAn' iti ca vizvalocanaH / zrImAn anantacatuSTayalakSmI sahitaH pakSe zobhAsahitaH / zritajanatateH AzritajanasamUhasya uttamaphalaM mokSaphalaM pakSe vastrAbharaNAdisamIpsitaphalaM dadAnaH, samAsInaH - vRSabhapakSe samyakprakAreNa AsInaH samavasaraNaMsthita ityarthaH, divyadhvanimRdulatAlaMkRtamukhaH divyadhvane - 25 15 $ 1 ) kriyAdvaH - vidvAnoMmeM vRSabha isa nAmase prasiddha vaha kalpavRkSa tuma sabakA kalyANa kare jo ki saMzaya, rahita tathA harSa sahita devoMse sevanIya hai ( pakSameM bhramaroMke lie hitakArI tathA sugandhita phUloMse sevanIya hai / anantacatuSTayarUpa lakSmIse sahita hai / ( pakSameM anupama zobhAse sahita hai) Azrita jana samUhako mokSarUpI uttamaphala denevAlA hai (pakSa meM manovAMchita vastrAbhUSaNa Adi phala denevAlA hai ) samavasaraNasabhA meM virAjamAna haiM aura divyadhvanikI 30 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12 purudevacampUprabandhe 62) jIyAdAdijinendravAsaramaNiH saccakrasaMtoSako rAjacchobhanakhAzrayapravilasatpAdastamonAzanaH / zrImAnvAsavazobhitAmarasabhAharSaprakarSaprado bhrAjatkevalabodhavAsararuciniHsImasaukhyodayaH // 2 / / 5 madulatayA mArdavenAlaMkRtaM mukhaM yasya saH / kalpavRkSapakSe divi svarge adhvani mArge AkAza iti yAvat samAsInaH sthitaH, mRdulatAlaMkRtamukhaH mRdulatAbhiH komalavallIbhiralaMkRtaM mukhamagrabhAgo yasya saH / zleSAnuprANito rUpakAlaMkAraH / zikhariNIchandaH // 1 // 2 ) punarapi tamevAdijinendraM stotumAha-jIyAditi-Adijinendra eva vAsaramaNiH sUrya iti AdijinendravAsaramaNiH, jIyAditi krtRkriyaasNbndhH| athobhayoH sAdRzyamAhasaccakrasaMtoSaka:-satAM sAdhanAM cakraH samahastasya saMtoSaka AdijinendraH santazca te cakrAzceti saccakrA vidyamAnacakravAkAsteSAM saMtoSako vAsaramaNiH 'atha puMsyeva cakraH syAccakravAkasamahayoH' iti vizvalocanaH / rAjaditi-rAjantI zobhA yeSAM tathAbhUtA ye nakhA nakharAsteSAmAzrayeNa pravilasantI zobhamAnI pAdau caraNI yasya tathAbhUta AdijinendraH, rAjat zobhanaM yasya tathAbhUtaM yat ravaM gaganaM tadevAzrayastasmin pravilasantaH zobhamAnAH pAdAH kiraNA yasya tathAbhUto vAsaramaNiH 'pAdo'strI caraNe male turIyAMze'pi dIdhitau' iti vizvalo canaH / tamonAzanaH zokanAzaka AdijinendraH, dhvAntanAzako vAsaramaNiH 'tamo dhvAnte guNe zoke klIbaM vA nA 15 vidhutude' iti vizvalocanaH / zrImAn anantacatuSTayarUpasaMpattiyukta AdijinendraH, zobhAsahito vAsaramaNiH 'zobhAsaMpattipadmAsu lakSmoH zrIrapi gadyate' iti vizvaH / vAsaveti-vAsavairindraH zobhitA samalaMkRtA yA amarasabhA devanirmitasamavasaraNapariSat devasabhA vA tasyA harSaprakarSa pramodAdhikyaM pradadAtIti tathAbhata AdijinendraH, vA iti padaM tyaktvA Asavena makarandena zobhIni yAni tAmarasAni kamalAni teSAM bhA kAntistasyA harSo vikAsastasya prakarSa pradadAtIti tathAbhUto vAsaramaNiH / bhrAjaditi bhrAjan zobhamAnaH kevalabodhaH kevalajJAnameva 20 vAsararuciH sUryo yasya tathAbhUta AdijinendraH, kevalAnAM samagrapadArthAnAM bodho jJAnaM yasmin tathAbhUto vAsaro divasaH kevalabodhavAsaraH, bhrAjantI zobhamAnA kevalabodhavAsare rucirdIptiryasya tathAbhUto vAsaramaNiH / nissImasaukhyodayaH-nissIma sImAtItamanantamiti yAvat sukhameva saukhyaM nissIma ca tat saukhyaM ca nissImasaukhyaM tasyodayaH prAptiryasya tathAbhUta AdijinendraH, suSThu khaM sukhaM, sundaragaganaM sukhameva saukhyaM nissIma sarvato'nanta pradezatvAt nissIma sImArahitaM yat saukhyaM sugaganaM tasmin udayo yasya tathAbhUto vAsaramaNiH athavA nissIma25 saukhyasyAnantasukhasyodayaH prAptiryasmAt lokAnAM tathAbhUtaH / zleSAnuprANito rUpakAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitaM komalatAse suzobhita mukhase yukta haiM (pakSameM svarga tathA AkAza mArgameM sthita hai evaM komala latAoMse suzobhita agrabhAgase sahita hai)||1|| 2) jIyAditi-ve AdijinendrarUpI sUrya jayavanta hoM jo sajjanoM ke samUha ko santoSa denevAle haiM (pakSameM vidyamAna cakravAka pakSiyoMko santuSTa karanevAle haiM), zobhAyamAna nakhoMke Azrayase jinake caraNa atizaya suzobhita ho rahe haiM (pakSameM sundara AkAzarUpI AdhArameM jinakI kiraNe suzobhita ho rahI haiM ), zokako naSTa karanevAle haiM (pakSameM andhakArako naSTa karanevAle haiM ), ananta catuSTayarUpa lakSmIse sahita haiM (pakSameM zobhAse sahita haiM), indroMse suzobhita devanirmita samavasaraNa sabhAko atyadhika harSa pradAna karanevAle haiM ( pakSa meM makarandase suzobhita kamaloMkI kAntike atyadhika vikAsako denevAle haiM ), dedIpyamAna kevala35 jJAnarUpI sUryase sahita haiM (pakSameM samasta padArthoM ko prakAzita karanevAle dinameM jisakI dIpti vidyamAna rahatI hai) aura jinheM anantasukha prApta huA hai (pakSameM ananta AkAzameM jisakA udaya hotA hai athavA jisase anya jIvoMko aparimita sukhakI prApti hotI hai ) // 2 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -4 ] prathamaH stabakaH 63) jIvaM jIvaM prati kalayitu nityasaukhyaM pravRttaH / zrImAnAdyo jinapatizazI saMgatAnantasaukhyaH / bhavyollAsaM vitaratu sabhollAsakluptapratiSThaH prauDhadhvAntasphuraNaharaNaH satpathe saMniviSTaH / / 3 / / $4 ) vizAsitakuzAsanaM vividhabandhavicchedanaM jinAdhipatizAsanaM jayati bhavyasaMmAnanam / kutIrthakaravAsanAkulitacittasaMtrAsanaM satAM suMguNazAsanaM sakalamaGgalAzAsanam // 4 // chandaH // 2 / / 3) punarapi candrarUpakeNAdyaM jinapati stotumAha-jIvaM jIvamiti-AdyaH prathamaH, jinapatireva zazI jinapatizazI jinendracandraH, bhavyAnAmullAsastaM bhavyollAsaM pakSe bhavyazcAsAvullAsazceti bhavyollAsastaM, 10 vitaratu dadAtu, iti kartRkriyAsaMbandhaH / athobhayoH sAdRzyamAha-jIvaM jIvaM prati jantuM jantuM prati vIpsAyAM dvitvam pakSe jIvaMjIvaM cakorakaM 'jIvaMjIvazcakorakaH' ityamaraH, nityaM ca tat saukhyaM ceti nityasaukhyaM karmakSayajanitatvena sthAyisukhaM pakSe'bhIkSNasukhaM kalayituM prApayituM pravRttastatparaH, zrImAn anantacatuSTayalakSmIsahitaH pakSe zobhAsahitaH, saMgataM prAptamanantasaukhyaM yasya tathAbhUtaH, pakSe saMgataM prAptamanantasaukhyaM nissImasukhaM yasmAt jIvAnAM tathAbhUtaH athavA suSThu khaM sukhaM, sukhameva saukhyam, anantaM ca tatsaukhyaM cetyanantasaukhyaM sarvato niravadhi- 15 gaganaM saMgataM prApta saukhyaM yena tathAbhUtaH, sabhAyAH samavasaraNapariSada ullAse praharSaNe klRptA nizcitA pratiSThA yasya tathAbhUto jinapatiH, pakSe sa iti padaM pRthakkRtya 'jinapatizazI' ityasya vizeSaNaM kAryam, bhAyAH kAnterullAse klRptA pratiSThA yasya tathAbhUtaH zazI, prauDhadhvAntasya nibiDAjJAnAndhakArasya yatsphuraNaM saMcArastasya haraNaM yasmAttathAbhUto jinapatiH pakSe gADhatimirasaMcArampahArI, satpathe samIcInamArge pakSe satAM nakSatrANAM panthAH satpatham tasmina AkAze saMniviSTaH sthitaH / mandAkrAntAcchandaH, zleSAnuprANito ruupkaalNkaarH| 20 64) atha jinazAsanaM stotumAha-vizAsiteti-jinAdhipatejinendrasya zAsanaM jinAdhipatizAsanaM jinasamayaH jayati sarvotkarSeNa vartate / tadeva vizinaSTi-vizAsitaM vinAzitaM kuzAsanaM mithyAsamayo yena tathAbhUtaM vizAsitakuzAsanam, vividhAnAM prakRtyAdibhedabhinnAnAM bandhAnAM vicchedanaM vinAzakam vividhabandhavicchedanam, bhavyAnAM mokSaprAptyarhANAM saMmAnanaM samAdaraNIyaM bhavyasaMmAnanam, kutIrthakarI mithyAsamayapravartikA yA vAsanA $3) jIvaM jIvamiti-ve Adi jinendrarUpI candramA bhavyajIvoMko paramaharSa pradAna kareM 25 (pakSameM uttama harSa pradAna kareM) jo pratyeka jIvake prati sthAyI sukha prApta karaneke lie tatpara haiM (pakSameM cakora pakSIke lie nirantara Ananda pradAna karanevAle haiM, ananta catuSTaya. rUpa lakSmIse sahita haiM (pakSameM zobhAse sahita haiM ), jinheM ananta sukha prApta huA hai (pakSameM jinase ananta sukha prApta huA hai athavA jinhoMne avadhirahita nirmala AkAza prApta kiyA hai), jinakI mahimA samavasaraNa sabhAke harSita karanemeM nizcita hai 30 (pakSameM jinakI pratiSThA kAntike vistArameM nizcita hai), atyanta saghana ajJAnAndhakArake saMcArako naSTa karanevAle haiM (pakSameM pragAr3ha andhakArake saMcArako naSTa karanevAle haiM) aura samIcIna mArgameM sthita haiM (pakSa meM AkAzameM sthita haiN)||3|| $ 4 ) vizAsitetimithyAdharmako naSTa karanevAlA, aneka prakArake bandhoMko dUra karanevAlA, bhavya jIvoMke dvArA AdaraNIya, mithyAdharmakI vAsanAse dUSita cittavAle puruSoMko bhaya utpanna karanevAlA, 35 1. sugunnshaalinaaNk.| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1165 purudevacampUprabandhe $5) ratnatrayaM rAjati jaitramastramacintyadivyAdbhatazaktiyuktam / mohakSamAvallabhaguptasenAM jigAya tAM yena jinAdhirAjaH // 5 // $6) vANI me prathayantu te gaNadharAH sajjJAnavArAkarA yeSAM nirmalamAnase zrutamayI haMsI sadA khelati / syAdvAdottamapakSayugjinapatervaktrAmbujAnnirgatA-- mithyaikAntamRNAlakANDanicayaM drAk khaNDazaH kurvatI // 6 // 7) zrutaskandhodaJcattarumadhikazAkhAvilasitaM stumo yasya sthAnaM jinapavadanodyAnamanagham / dRgambhojopetaM smitamadhurahaMsADhayamadhara pravAlaM nIlabhramarukamudayadrUpakalitam // 7 // tayA AkulitaM yaccittaM tasya saMtrAsanaM bhayotpAdakam athavA kutIrthakaravAsanayA AkulitaM cittaM yeSAM teSAM saMtrAsanam, satAM sAdhUnAM suguNazAsanaM samyaktvAdiguNopadezakam, sakalamaGgalAnAM nikhilazreyasAM svargApavargANAmAzAsanaM prApakam / pRthvIchandaH // 4 // 65) atha ratnatrayaM stotumAha-ratnatrayamiti-jinAdhirAjo jinendraH, yena ratnatrayeNa tAM prasiddhAM moha eva samAvallabho rAjA tena guptA surakSitA yA senA tAM mohAdhiSThitakarmapRtanAM 15 jigAya jayati sma, acintyA ajJAni janamano'gocarA, divyA-alaukikI, adbhatAzcaryakarI ca yA zaktistayA yuktaM, ratnatrayaM samyagdarzanajJAnacAritrarUpaM, jaitraM jetuM zIlam astraM rAjati zobhate / rUpakAlaMkAraH, upajAtivRttam / 66) atha gurUn stotumAha-vANImiti-sajjJAnavArAkarAH sadbodhasindhavaH, te vakSyamANaguNaviziSTA gaNadharA gautamAdayaH, me granthakartuH, vANI bhAratI prathayantu vistArayantu / yeSAM nirmalamAnase svacchAntaHkaraNe niSpaGka mAnasasarovare ca, zrutamayI dvAdazAGgarUpA, syAdvAdottamapakSayuk-syAdvAdena prarUpito uttamapakSI nirbAdhavidhi20 niSedhAtmakasiddhAnto pakSe garutau tAbhyAM yujyate tathAbhUtA, jinapatejinendrasya, vaktrAmbujAnmukhAravindAt nirgatA prakaTitA, mithryakAnta eva mRNAlakANDanicayo visalatAsamUhastaM, drAk jhaTiti, khaNDazaH kurvatI nAzayantI haMsI marAlI sadA khelati krIDati / jinavANIprakhyApakAzcaturjJAnasAgarA gaNadharA mama vANI vistArayantviti bhAvaH / zleSAnuprANito rUpakAlaMkAraH, zArdUlavikrIDitacchandaH // 6 // 67) atha zrutaskandhaM stotumAhe-zrutaska ndheti-adhikazAkhAbhirAcArAGgAdiprabhedaivilasitaM zobhitaM taM zrutaskandha evodaJcattarurunnatavRkSastaM stumo numaH, 25 yasya sthAnaM dhAma, jinapavadanaM jinendravaktrameva udyAnamupavanamiti jinapavadanodyAnam AsIditi zeSaH / kathaMbhUtaM tadudyAnamityucyate-anaghaM nirdoSam, dRgambhojopetaM nayanAravindasahitaM, smitaM mandahasitameva madhurahaMso manojJa satpuruSoMko uttama guNoMkA upadeza denevAlA aura samasta maMgaloMko prApta karAnevAlA jinendradevakA zAsana jayavanta hai-sabase utkRSTa hai // 4 // 65) ratnatrayamiti-jinendra devane jisake dvArA moharUpI rAjAke dvArA pAlita usa prasiddha karmarUpI senAko jItA thA 30 vaha acintya divya tathA AzcaryakArI sAmarthyase yukta ratnatraya rUpI vijayI zastra suzobhita ho rahA hai / / 5 / / 66) vANImiti-jinake nirmala manarUpI mAnasarovarameM syAdvAdake dvArA prarUpita ubhayapakSa rUpI paMkhoMse yukta, jinendradevake mukha kamalase nikalI huI tathA mithyA ekAnta rUpI mRNAloMke samUhako zIghra hI khaNDa-khaNDa karanevAlI dvAdazAMgarUpI haMsI sadA krIDA karatI hai; samyagjJAnake sAgara ve gaNadhara deva merI vANIko vistRta kareM // 6 // 35 67) zrutaskandheti-nirdoSa, netrarUpI kamaloMse sahita, mandamusakAnarUpI haMsase sahita, adha. roSTharUpI kisalayase sahita, zyAmabhRkuTirUpI maruvAse yukta evaM vardhamAna rUpase sahita jinendra Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -10 ] prathamaH stabakaH 68) kalyANaM kalayantu pUrvakavayaH pIyUSakallolinI sallApiprathamAnakomalavacodhArAH sphuratkIrtayaH / yairAdozvarasatkathAmRtajharI nItA prakAzaM paraM saMsArodbhavatApamapratihataM lopaM naiyantyantataH // 8 // 69) AdIzvarodArakathArasajJA stuti gurUNAM tanutAM rasajJA / yeSAM kaTAkSAmRtasecanena supuSpitAbhUnmama sUktivallI // 9 // 10) jayantu zrImantaH prathitajinasenAryaguravaH pravAdiprAgalbhyoddharazikharadambholipaTavaH / dalanmallIvallIkusumarasasaurabhyalaharI ___ mucA vAcA mocAphalamadhuracauryekacaturAH // 10 // marAlastenADhayaM sahitam, adhara eva pravAla: kisalayo yasmin tat, nIlabhrUH zyAmabhrukuTireva marukaM tannAmavRkSo yasmin tat, udayadrUpeNa vardhamAnasaundaryeNa kalitaM sahitam / rUpakAlaMkAraH, zikhariNIcchandaH // 7 // 68 ) atha pUrvakavIn stotumAha-kalyANamiti-pIyUSakallolinyAH sudhAsravantyAH sallApinI sadRzI prathamAnA prasiddhA komalA mRdulA vacodhArA vacanapaktiryeSAM tathAbhUtAH, sphurantI vardhamAnA kIrtiryeSAM te, pUrvakavayaH jinasenAdayaH, kalyANaM zreyaH kalayantu kurvantu, yaiH pUrvakavibhiH apratihataM akhaNDitaM saMsArodbhavatApaM bhavabhramaNasamutpannasaMtApaM antataH sAmastyena lopaM vinAzaM nayantI prApayantI AdIzvarasya bhagavato vRSabhadevasya satkathaivAmRtajharI pIyUSanirjhariNI paraM sAtizayaM prakAzaM prAkaTyaM prakhyAti vA nItA prApitA / rUpakAlaMkAraH, zArdUlavikrIDitaM chandaH // 8 // 69) AdIzvareti-AdIzvarasya prathamatIrthakarasya udArakathAyA utkRSTakathAyA rasaM jAnAtIti tathAbhUtA, rasajJA rasanA, teSAM gurUNAmAzAdharasUrivaryANAM stuti tanutAm yeSAM kaTAkSa evAmRtaM tasya secanena mamAhaddAsasya sUktivallI subhASitalatA, supuSpANi saMjAtAni yasyAM tathAbhUtA abhUt / rUpakAlaMkAraH / upajAtivRttam // 9 // 20 10) jayantviti-zrImantaH kAvyalakSmIyuktAH, pravAdinAM prativAdinAM prAgalbhyamevoddharazikharamunnatazRGgaM tasmin dambholivad vajravat paTavaH samarthAH pravAdimAnazikharabhaGktAra ityarthaH, dalanti vikasanti yAni mallIvallyA mAlatIlatAyAH kusumAni puSpANi teSAM rasasya makarandasya yA sauramyalaharI saugandhyasaMtatistAM muJcati tathAbhUtA tayA vAcA vANyA mocAphalasya kadalIphalasya madharo madhararasastasya cauryepaharaNa ekacaturA atinipuNAH prathitajinasenAryaguravaH prasiddhajinasenAcAryAH, jayantu jayavanto bhavantu / rUpakAnuprAsayoH saMsRSTiH / 25 bhagavAnakA mukharUpI udyAna jisakA sthAna hai AcArAMgAdi zAkhAoMse suzobhita usa zrutaskandharUpa unnata vRkSakI hama stuti karate haiM // 7 // 68) kalyANamiti-amRtakI nadIke samAna prasiddha tathA komala vacanAvalIse sahita evaM bar3hatI huI kIrtise yukta ve pUrva kavi kalyANa kareM jinhoMne akhaNDita saMsArase samutpanna saMtApako sampUrNa rUpase naSTa karanevAlI AdIzvara bhagavAnkI uttama kathA rUpI amRtajharIko utkRSTa prakAzameM lAyA hai / / 8 / / $9) AdozvaretibhagavAn vRSabhadevakI kathAke rasako jAnanevAlI merI jihvA una guruoMkI stutiko vistRta kare jinake kaTAkSa rUpa amRtake sIMcanese merI subhASita rUpI latA supuSpita huI thI / / 9 / / 10) jayantviti-pravAdiyoMke gAmbhIryarUpI zikharako girAneke lie vajrake samAna nipuNa tathA mAlatIlatAke khile hue puSparasakI sugandhisantatiko chor3anevAlI vANIke dvArA kadalIphalake miThAsake apaharaNa karane meM atizaya catura zrImAn prasiddha jinasenAcAyeM guru jayavanta 35 1. nayatyantataH kH| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevaprabandhe $ 11 ) zrImadgotamanAmadheyagaNabhRtprovAca yAM nirmalAM 5 khyAtazreNikabhUbhRte nipaterAdyasya ramyAM kathAm / tAM bhaktyaiva cikIrSato mama kRtizcampUprabandhAtmikA velAtIta kutUhalAya viduSAmAkalpamAkalpatAm // 11 // $ 12 ) jAteyaM kavitAlatA bhagavato bhaktyAkhyabIjena me caJcatkomalacAruzabdanicayaiH patraiH prakAmojjvalA / vRttaiH pallavitA tataH kusumitAlaMkAravicchittibhiH saMprAptA vRSabhezakalpakataruM vyaGgayazriyA vardhate ||12|| $ 13 ) atha vizAlavIcimAlAvikSiptavividhamauktikapu jayaMjAtamarAlikA bhramasamAgatadRDhA10 liGganamaGgalataraGgita kautukamarAlalokavirAjitatIreNa lavaNAkareNa parivRte, adhaH sthitakuNDalI [ 21823 zikhariNIcchandaH / $ 11 ) zrImaditi -- zrImadgotamanAmadheyagaNabhRt bhagavato vardhamAnasya pradhAnagaNadharaH khyAtazreNikabhUbhRte prasiddhazreNikamahopAlAya Adyasya prathamasya jinapatervRSabhajinendrasya nirmalAM nirdoSAM ramyAM manohAriNIM yAM kathAM provAca jagAda, tAM kathAM bhaktyaiva na tu dhanAdivAJchayaiva cikIrSataH kartumicchataH mamAddAsasya campUprabandhAtmikA campUsandarbharUpA 'gadyapadyamayaM kAvyaM campUrityabhidhIyate' iti campUlakSaNam / kRtiH racanA, 15 viduSAM kAvyamarmajJAnAM velAtIta kutUhalAya nirmaryAdakautukAya AkalpaM kalpakAlaparyantam AkalpatAM bhavatu / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 11 // $ 12 ) jAteyamiti - bhagavato vRSabhadevasya bhaktyAkhyabIjena bhaktyadhidhAna bona jAtA samutpannA me'rhaddAsasya iyaM kavitAlatA kAvyavallarI, caJcantaH zobhamAnAH komalAH zrutisubhagAH cArava manoharArthapratipAdakAzca ye zabdAsteSAM nicayaiH samUhaiH patraH parNaiH prakAmamatizayenojjvalA, vRttaMzchandobhiH pallavitA kisalayitA tatastadanantaram alaMkAravicchittibhirupamArUpakAdyalaMkAra zobhAbhiH kusumitA puSpitA, 20 vRSabheza eva kalpatarustaM purudevakalpAnokahaM saMprAptA saMzritA satI vyaGgyazriyA dhvanilakSmyA vardhate / yathA tarumAzritya latA vardhate tathA madIyA kavitAlatA bhagavantaM vRSabhamAzritya vardhata iti bhAvaH / rUpakAlaMkAraH, zArdUlavikrIDitaM chandaH / 13 ) atha - prastAvanAnantaraM kathAmArabhate - vizAlavIcimAlAbhirbRhattaraGgasaMtatibhiH vikSipteSu viprakIrNeSu vividhamauktikapujeSu nAnAmuktAphalarAziSu saMjAtaH samutpanno yo marAlikAbhra haMsI saMdehastena samAgatAH samAyAtAH, dRDhAliGganamaGgalena taraGgitaM vRddhigataM kautukaM yeSAM tathAbhUtA ye marAla 25 hoM // 1 // $11 ) zrImaditi - zrImAn gautama nAmaka gaNadharane prasiddha zreNika rAjAke lie AdijinendrakI jo nirmala aura ramaNIya kathA kahIM thI use bhaktise hI banAnekI icchA karanevAle mujha arhaddAsakI yaha campUprabandha rUpa racanA kalpakAla paryanta vidvAnoMke aparimita kautUhalake lie ho ||11|| 12 ) jAteyamiti - jo bhagavAn ke bhaktinAmaka bIja se utpanna huI hai, zobhAyamAna komala evaM manohara arthake pratipAdaka zabdoMke samUha rUpa pattoM se atyanta 30 ujjvala hai, vasantatilakA Adi chandoMse pallavita hai, aura alaMkAroM kI zobhAse puSpita hai aisI merI yaha kavitA rUpI latA vRSabhajinendrarUpI kalpavRkSako prApta hotI huI dhvanirUpI lakSmIse bar3ha rahI hai ||12|| 13 ) atheti - tadanantara vizAla taraMgoMkI santatike dvArA phailAye hue nAnA prakAra ke motiyoMkI rAzi meM samutpanna haMsiyoM ke bhramase Agata, gADha AliMganarUpa maMgalase bar3he hue kautukase yukta haMsoMse jisakA tIra suzobhita ho rahA hai aise lavaNasamudrase 35 1. campu ka0 / 2. kSetracchadaiH pUrvavidehamukhyairadhaH sthitasphAraphaNIndradaNDaH / cakAsti rukmAcalakaNiko yaH sadma zriyaH padma ivAbdhimadhye | dharmazarmAbhyudaya pra0 sa0 / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -13 ] prathamaH stabakaH ndramRNAladaNDamaNDitatayA, ghananIlagaganatalalolambacumbitakAJcanagirikaNikatayA ca lakSmInivAsabhUtalavaNodadhimadhyasaMjAtamaJjulakajasaMbhAvanAsaMpAdake jambudvIpe virAjamAnasya lavaNataraGgiNIramaNapayomayasnehaparItajambUdvopabhAjanamadhyaprarUDhadIpakalikAzaGkAkarasyAmaradharAdharasya pratyagdizAzrite, phalazAlizAlIvanopAntamanupatantIbhistadviSayavAstavyanAnAnokahazAkhAzikhAsamudbhUtasamIrasamAkRSTasurApagAgalitazaivAlamAlAbhiriva, samunnatatarutaruNasamAliGgitanabholakSmIvakSaHsthalatruTitojjhitamarakatamayamAlAmaNizreNibhiriva, taddezamadhyasthalAlaMkArabhUtavijayAdhaMzikharisuradantisamudastatuGgatamazRGgahastanirmUlitAntarikSAkUpArapadminIharitapatramAlAbhiriva zukalokA haMsasamUhAstaivirAjitaM tIraM yasya tena lavaNAkareNa lavaNodena parivRte pariveSTite, adhaHsthitakuNDalIndra eva mRNAladaNDastena maNDitatayA nIcaiHsthitazeSanAgavisadaNDazobhitatayA, ghananIlamatizayanIlaM ghanameMgharvA nIlaM yada gaganatalaM tadeva lolambA bhramarAstaizcambitaH kAJcanagiriNikA sumeruNikA yasya tasya bhAvastayA, lakSmyA 10 nivAsabhUtaM lavaNodadhimadhyasaMjAtaM lavaNasindhumadhyasamudbhUtaM yat maJjulakajaM manoharakamalaM tasya saMbhAvanAyAH samutprekSAyAH saMpAdake samudbhAvake jambudvIpe prathamadvIpe virAjamAnasya zobhamAnasya / lavaNataraGgiNIramaNasya lavaNasamudrasya payomayasnehena jalarUpatailena parItaM vyAptaM yat jambUdvIpabhAjanaM jambUdvIpapAtraM tasya madhye prarUDhA pradyotamAnA yA dIpakalikA tasyAH zaGkAkarasya saMdehotpAdakasya amaradharAdhara pazcimAzAsthite, gandhilaviSaye tannAmadeze, kathaMbhUte gandhiladeze, zukapaGktibhiH kIraNibhiH sadAnItA 15 zazvatprApitA vandanamAlA yasmistathAbhUte, kathaMbhUtAbhiH zukapaGktibhiriti tadeva vizinaSTi-phaleti-phalazAlIni prasavazobhIni yAni zAlivanAni sasyakSetrANi teSAmupAntaM samIpam anupatantIbhirAgacchantIbhiH, tadviSayeti-tadviSayavAstavyAH taddezasthitA ye nAnAnokahA vividhavRkSAsteSAM zAkhAnAM zikhAbhiragrabhAgaiH samudbhUto yaH samIraH pavanastena samAkRSTAH surApagAyA viyadgaGgAyA galitAH patitA yAH zaivAlamAlA jalanIlopaGktayastAbhiriva, samunnateti-samunnatataravaH samuttuGgavRkSA eva taruNA yuvAnastaiH samAliGgitaM samAzliSTaM yad nabholakSmI- 20 vakSaHsthalaM gaganazriyA uraHsthalaM tasmAt AdI truTitAH pazcAdujjhitAH patitA yA marakatamayamAlAnAM haritamaNimayamAlAnAM maNizreNayo maNipaGktayastAbhiriva, taddezeti-taddezamadhyasthalasyAlaMkArabhUto yo vijayAzikharI khecarAdriH sa eva suradantI tasya samudastaM samutkSiptaM tuGgatamamatyunnataM yat zRGgaM zikharaM tadeva hastaH zuNDA ghirA huA jambUdvIpa hai| vaha jambUdvIpa, nIce sthita zeSanAgarUpI mRNAladaNDase suzobhita hone tathA atyanta nIla AkAzatalarUpI bhramaroMse cumbita sumeruparvata rUpI DaMThalase yukta 25 honeke kAraNa, lavaNa samudra ke madhyameM utpanna hue lakSmIke nivAsabhUna manohara kamalakI sambhAvanAko utpanna kara rahA hai| usa jambUdvIpameM vaha sumeru parvata suzobhita hai jo ki lavaNa samudrake jalarUpI tailase vyApta jambUdvIparUpI pAtrake bIca meM utpanna dIpakakI laukI zaMkA karatA rahatA hai| usI sumeruparvatakI pazcima dizAmeM eka gandhila deza hai| usaM gandhiladezameM una totAoMkI paMktiyoMse sadA vandanamAlA ba~dhI rahatI hai jo ki 30 phaloMse suzobhita dhAnya ke vanoMke samIpa bAra-bAra AtI rahatI hai, jo usa dezameM rahanevAle nAnA vRkSoMko DAliyoMke agrabhAgase utpanna vAyuke dvArA khiMcI huI AkAzagaMgAse patita zevAlakI santatike samAna jAna par3atI haiM, jo atyanta unnata vRkSarUpI taruNa puruSoMke dvArA Aligita AkAza lakSmIke vakSaHsthalase TUTa kara gire hue hare maNiyoMkI mAlAke manakoMkI zreNIke samAna jAna paDatI hai. athavA usa dezake madhyasthalake alaMkArasvarUpa vijayArdhaparvata / rUpI airAvata hAthIke U~ce uThe hue atyanta unnata zikhara rUpI sUMDake dvArA ukhAr3I huI AkAza rUpI samudrakI kamaliniyoMke hare pattoMkI mAno mAlA hI hoN| vaha deza samasta devasabhAke Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 purudevacampUprabandhe [ 1913paGktibhiH sadAnItavandanamAle, sakalagIrvANapariSannayanaparitoSamUle 'Alekhyalikhitairiva nizcalAGgaH kuraGgaH saMtatasaMzrUyamANagAnakalApravINasasyasthalopAlakabAlastraiNanirAkRtAbhiH punastadoyanayanamonabhrAntyA pratinivRttAbhirgaganakAnanacyutapuSpamaJjarIriva samApatantIbhirbakAvalobhiH praklRptaketanajAle, nirAlambatayA nabho'GgaNanipatitasvargakakhaNDasaMdehaviSaye gAndhilaviSTape, bAbhA5 syamAnasyAnekaprasthaMkalitasyApyatItamAnasya prasUtAnekapAdasyApi nagendrasya, vicitravanarAjivirAjitasyApi samAzritavidyAdharavanitAnAmavanasya ravi dadhAnasyApyaravindadhAnasya, surabhivanakusumadaNDastena nirmUlitA utpATitA yA antarikSAkUpArasya gaganasAgarasya padminInAM kamalinInAM haritapatramAlA hritdlpngktystaabhiriv| sakaleti-sakalagIrvANAnAM nikhiladevAnAM yA pariSad sabhA tasyA nayanAnAM netrANAM paritoSasya mUlaM pramukhakAraNaM tasmin, Alekhyalikhitairiva citrAGkitairiva nizcalAGgaiH nizcalazarIraiH kuraGgamRgaiH, saMtateti-saMtataM nirantaraM saMzrUyamANA samAkarNyamAnA yA gAnakalA gotavaidagdhI tasyAM pravINAni nipuNAni yAni sasyasthalIpAlakabAlastraiNAni dhAnyakSetrarakSakabAlastrInikurambANi taiH nirAkRtAbhividrAvitAbhiH, punariti-bhUyastadIyanayaneSu tadIyalocaneSu mInabhrAntyA zapharasaMdehena pratinivRttAbhiH pratyAvRttAbhiH, gaganetigaganameva kAnanaM nabhogahanaM tasmAccyutA patitA yAH puSpamaJjaryastAbhiriva bakAvalIbhiH monabhukpaGktibhiH, praklRptAni racitAni ketanajAlAni patAkAnikurambANi yasmin tasmin nirAlambatayA nirAdhAratvena nabhoGgaNAd gaganAjirAt nipatitaM yat svargakakhaNDaM tridivaikazakalaM tasya saMdehasya viSaye gocare / etAdRzasya rajatAcalasya vijayAparvatasya uttarazreNyAm alakAbhidhAnA alakAnAmadheyA purI parivartitA vidyamAnA vartate iti kriyAsaMbandhaH / atha tameva rajatAcalaM varNayitumAha-bAbhAsyamAnasya atizobhamAnasya anekaprasthaiH nAnAparimANavizeSaiH kalitasyApi sahitasyApi atItamAnasya parimANarahitasyeti virodhaH, parihArapakSe anekazikharasahitasyApi atyunnatasya 'prastho'striyAM mAnabhede sAnAvunmitavastuni' iti medinI / prasUtAH samutpannA anekapAdA anekacaraNA yasya tathAbhUtasyApi nagendrasya na gacchantIti nagAsteSAmindrasyeti virodhaH yo'nekapAdasahitaH sa kathaM nagacchatAM ziromaNiriti bhAvaH, parihArastu anekapratyantaparvatasahitasyApi parvatazreSThasya 'pAdo adhne turIyAMze zailapratyantaparvate / caraNe ca mayakheca' iti medinii| vicitrANi vividhAni yAni vanAni kAnanAni teSAM rAjibhiH zreNibhiH virAjitasyApi zobhitasyApi samAzritAstatrasthitA yA netroMke santoSakA mUla kAraNa thaa| usameM ur3atI huI bagulAoMkI una paMktiyoMse sadA 25 patAkAoMke samUha phaharAte rahate haiM jo ki citralikhitake samAna nizcala aMgoMke dhAraka hariNoMke dvArA nirantara sunI jAnevAlI gAnakalAmeM pravINa dhAnake khetoMkI rakSA karanevAlI lar3akiyoMke dvArA dUra bhagAyI jAtI thIM parantu una lar3akiyoMke netroMmeM machaliyoMkI bhrAntise punaH lauTakara AtI thIM, athavA jo AkAzarUpI vanake gire hae phUloMkI maMjariyoMke samAna jAna par3atI thiiN| usa dezameM eka vijayAdha parvata suzobhita thaa| vaha vijayA aneka 30 prasthoM-dhAnya nApaneke aneka parimANoMse sahita honepara bhI atItamAna thA-parimANoMse rahita thA (parihAra pakSameM aneka zikharoMse sahita thA tathA atizaya U~cA thA), yadyapi usake aneka pAda - paira the phira bhI vaha nagendra nahIM calanevAloMmeM zreSTha thA (parihAra pakSameM aneka pratyanta parvatoMse sahita thA aura parvatoMmeM zreSTha thA ), nAnA prakArake vanoMkI paMktiyoMse suzo bhita thA aura phira bhI saba orase AyI huI vidyAdhariyoMke lie vanase rahita thA (pakSameM 35 1. sasyasthalIpAlakabAlikAnAmullolagItazruti nizcalAGgam / yatraiNayUthaM pathi pAnthasArthAH sallepyalIlAmayamA mananti // dharmazarmAbhyudaye / 2. gandhilaviSaye ka0 / 3. bhAbhAsamAna k0| 4. prasthairudasthaiH kalito'pyamAnaH pAdairamandaiH prasRto'pyagendraH / yukto vanairapyavanaH zritAnAM yaH prANinAM satyamagamyarUpaH // dharmazarmAbhyudaye / 20 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -13 ] prathamaH stabakaH visaravisRta rajobharaparimalitasyApi atyujjvalasya mahImahilA vidhRtadukUlacelasyeva, bhagavadahaM dvimalakIrtipuJjasyeva, vyomacaravanitAvadanavidhuvilInacandrakAnta zilAtalavigaladvAridhArAbhirmanda gandharvahakandalaspandanAndolitamAkandatarusaMdohazikha racyutapakva phalaprasRta rasadhoraNIbhiH pamphullyamAnamallikAtallajamaJjarI saMjarIjRmbhamANamakarandajharIbhirgaganacaralalanAjanakulakalitakalagAnaka - kAkAlavidrutavidhumaNizilAtalavisRtasravantIbhizca nirantaropatyakAbhAgasya naeNjakAntikallolaparihasitakulAcalasya rajatAcalasyottarazreNyAmalakAbhidhAnA purI parivartitA / 5 vidyAdharavanitAH khecaryastAsAm avanasya na vidyante vanAni yasmiMstathAbhUtasyeti virodhaH parihArapakSe avanasya rakSakasya, ravi sUryaM dhatta iti dadhAnastasya dhRtavato'pi aravi sUryAbhAvaM dadhAnasyeti virodhaH / parihArapakSe dhIyate yasminniti dhAnam aravindAnAM kamalAnAM dhAnaM tasya, surabhINi sugandhIni yAni vanakusumAni teSAM visarAt samUhAd visRtena niHsRtena robhareNa dhUlisamUhena parimalitasyApi paritaH malaM saMjAtaM yasmiMstathAbhUtasyApi 10 atyujjvalasya nirmalata rasyeti virodhaH / parihArapakSe surabhivanakusumavisaravisRtaparAgabhareNa parimalitasyApi sugandhitasyApi 'rajaH parAge reNo tu' iti vizvalocanaH / 'bhavetparimalazcittahArigandha vimardayoH' iti ca vizvalocanaH / mahIti -- mahyeva pRthivyeva mahilA purandhrI tayA vidhRtaM yad dukUlacelaM kSaumavastraM tasyeva, bhagavaditi - bhagavadarhato bhagavajjinendrasya vimalA nirmalA yA kortistasyAH puJjaH samUhastayeva, vyometi -- vyomacaravanitAnAM vidyAdharINAM vadanAni mukhAnyeva vidhavazcandrAstaivilInAni vidrutAni yAni candrakAnta zilAtalAni zazikAnta - 15 prastaraphalakAni tebhyo vigalantyaH patantyo yA vAridhArAstAbhiH mandeti mandagandhavahena mandavAyunA kandalaspandanaM yathA syAttathAndolitAH kampitA ye mAkandatarava AmravRkSAsteSAM saMdohaH samUhastasya zikharebhyazcyutAni patitAni yAni pakva phalAni tebhyaH prasRtA yA rasadhoraNyo rasasaMtatayastAbhiH, pamphulyamAneti - pamphulyamAnA atizayena vikasanto ye mallikAtallajA mAlatI zreSThAsteSAM maJjarISu saMjarIjRmbhamANA atizayena vardhamAnA yA makarandajharyastAbhiH, gaganeti - gaganacarANAM vidyAdharANAM ye lalanAjanAH strIsamUhAsteSAM kulena kalitA kRtA 20 yA kalagAnakalA madhura saMgIta vaidagdhI tasyAH kAle vidhRtAni samadhiSThitAni yAni vidhumaNizilAtalAni candra- " kAntamaNikuTTimAni tebhyo visRtA niHsRtA yAH sravantyo nadyo jaladhArA iti yAvat tAbhizca nirantaretinirantara upatyakAbhAgo yasya tasya 'upatyakAdrerAsannA bhUmirUrdhvamadhityakA' ityamaraH / naijeti - naijakAntikallolaH vidyAdhariyoMkA avana-rakSaka thA ), ravi-sUryako dhAraNa kara rahA thA phira bhI sUryAbhAvako dhAraNa kara rahA thA ( pakSameM aravindadhAna-kamaloMko dhAraNa karanevAlA thA ), 25 aura sugandhita vanapuSpoMke samUhase phailI huI dhUlike samUha se yadyapi parimalita - saba orase malina thA phira bhI atyanta ujjvala thA ( parihAra pakSa meM sugandhita vanapuSpoMke samUha se phailI huI parAgase parimalita - atyanta sugandhita thA tathA atyanta dedIpyamAna thA ) / vaha vijayArdha parvata aisA jAna par3atA thA mAno pRthivIrUpI strIke dvArA dhAraNa kiyA huA rezamI vastra hI ho, athavA jinendra bhagavAnkI nirmalakIrtikA samUha hI ho| usa parvatakA samIpa - 30 vartI pradeza vidyAdhariyoMke mukharUpI candramAse vidruta candrakAntamaNiyoMke zilAtalase jharate hue jalakI dhArAoMse, manda manda vAyuke dvArA dhIre-dhIre hilate hue AmravRkSoMke samUhake zikharoMse gire hue pake phaloMke phailI huI rasakI dhArAoMse, atyanta vikasita zreSTha mAlatIke puSpasamUha ke bhItara bar3hate hue makarandake jharanoMse tathA vidyAdhariyoMke samUhase adhiSThita sundara gAnakalAke samaya vidruta candrakAntamaNiyoMke zilAtalase nikalI huI nirjhariNiyoMse 35 nirantara vyApta thA / sAtha hI vaha vijayArdhaparvata apanI kAntikI taraMgoM se kulAcaloMkI ha~sI kara rahA thA / usa bijayArdhaparvatakI uttarazreNIpara alakA nAmakI nagarI hai / 2 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 20 10 25 purudeva camprabandhe $ 14) madIyaratnapracayaM mahArghamAhRtya sarvaM kva nu gacchasIti / ruSApayorAzirivAvRto'dya yasyAH samIpe parikhA samicche // 13 // $ 15 ) yadIyakanakojjvalaprathitasAlamAlAbhito vibhAti nagarazriyA vidhRtakAJcanakSImavat / nabhazca ravasuMdharA ramaNarAjalakSmyAH punaH parItanavahATakapracurakANDavastrAlivat // 14 // $ 16 ) yasyA: zAradanI radAmalamahAharmyAvaliprollasatprakhyAtAmbuja rAgaratnakhacitairvAtAyanaivistRteH / mArtaNDAdhikakAntibhirdyutaTinopAthojacakrAGganA 15 svadIptitaraGgaH parihasitAH kulAcalA yena tasya / $ 14 ) athAlakAyAH parikhAM varNayitumAha- madIyeti -- mahA mahAmUlyaM sarvaM nikhilaM madIyazcAsau ratnapracayazceti madIyaratnapracayastaM mAmakInaratnasamUham, AhRtya apahRtya kva nu gacchasi / iti ruSA krodhena AvRtaH parItya sthitaH payorAziriva sAgara iva yasyA alakAyAH samIpe parikhA kheyam astIti samicche tarkayAmi / upajAtivRttam, utprekSAlaMkAraH // 13 // $ 15 ) athAlakAyAH prAkAraM varNayitumAha-- yadIyeti -- abhitaH paritaH, yadIyA yatsaMbandhinI kanakojjvalA suvarNanirmalA prathitA prasiddhA ca yA sAlamAlA, prAkArapaGktiH sA, nagarazriyA nagaralakSmyA vidhRtaM yat kAJcanakSaumaM suvarNavastraM tadvat, vibhAti zobhate / punarbhUyaH nabhazcarANAM vidyAdharANAM yo vasundharAramaNo nRpastasya rAjyalakSmyA rAjyazriyAH, parItAni parighRtAni navahATakapracurANi pratyagrabharmavyAptAni kANDavastrANi caNDAtakAni 'laha~gA' iti prasiddhAni kaTivastrANi teSAmAliH paGktistadvat vibhAti / upamAlaMkAraH / pRthivI cchandaH // 14 // 616 ) athAlakAyA vAtAyanAni varNayitumAha-yasthA iti - yasyA alakAyAH, zAradanIradA iva zaranmeghA ivAmalA dhavalA yA mahAharmyAvalayo mahAbhavanapaGktayastAsu prollasanti zobhamAnAni prakhyAtAni prasiddhAni yAni ambujarAgaratnAni padmarAgaratnAni taiH khacitairvyAptaiH vistRtairbRhadbhiH, mArtaNDAdakadadhikA kAntiryeSAM taiH tathAbhUtairvAtAyanairgavAkSaiH pAthojAni ca cakrAGganAzceti pAthojacakrAGganAH dyutaTinyA pAthojacakrAMGganA iti dyutaTinIpAthojacakrAGganAH mandAkinI kamalacakravAkyaH, rAtrau rajanyAM mIlanaM ca viprayogazceti mIlanaviprayogI nimIlanavipralambhI to viSaya yasyAstathAbhUtA yA vyutpattiH kavisaMpradAyastayA zUnyA rahitAH kRtAH / yasyA vAtAyanairmandAkinyAH kamalAni na nimIlanti cakravAkyazca na viyuktA bhavantIti bhAvaH / atizayoktiH / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 15 // rAtrI mIlanaviprayogaviSayavyutpattizUnyAH kRtAH // 15 // / [ 1614 $14 ) madIyeti - jisa alakA nagarIke samIpa parikhA aisI jAna par3atI hai mAno 'mere samasta mahAmUlya ratnoM ke samUhako curAkara kahA~ jAte ho,' isa krodhase samudra hI use gherakara sthita ho ||13|| $ 15 ) yadIyeti - jisa nagarIke cAroM ora sthita suvarNase dedIpyamAna koToMkI 30 paMkti nagaralakSmIke dvArA dhAraNa kiye hue suvarNakI lar3IvAle vastra ke samAna suzobhita hotI hai athavA vidyAdhara rAjAkI rAjyalakSmI ke pahane hue navIna suvarNakI lar3iyoMse vyApta kaTivastroM (laha~goM ) kI paMktike samAna jAna par3atI hai || 14 || $16 ) yasyA iti - zarad Rtuke meghoMke samAna sapheda bar3e-bar3e mahaloMke samUha meM suzobhita prasiddha padmarAga maNiyoMse jar3e tathA sUrya se adhika kAntise yukta jisake bar3e-bar3e jharokhoMke dvArA rAtri meM AkAzagaMgA ke 35 kamala aura cakaviyA~ nimIlita hone tathA bichur3ane sambandhI kavisampradAya se zUnya kara diye yethe arthAt vahA~ U~ce-U~ce mahaloMke lambe-caur3e jharokhe sUrya se bhI adhika kAntivAle the isalie rAtri ke samaya AkAzagaMgAke kamala nimIlita nahIM hote the aura cakaviyA~ cakavoMse Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -18 ] prathamaH stabakaH $17 ) yatraca pUjotsavamaGgalataraGgitadundubhimandratamanidhvAnanirbhareNa, pikanAyakamadanirmUlananidAnalalanAjanakalagItakalAkallolapallavitavallakokvaNitakamanIyena, vidyAdharIjanakalitalAsyavelAcalitarazanAdAmama majIraravamedureNa, tatsamAkarNanavelAdolAyamAnasaMgotavidyApArINavidyAdharamukuTataTghaTitamAlAjAloccalitacaJcarIkasaMcayasaMkalpitajhaGkAramanohareNa, utsavakolAhalena jAgarUkeva lakSmIrAlakSyate / $18 ) dvividhAH sudRzo bhAnti yatra muktopamAH sthitaa|| rAjahaMsAzca sarasAntaraGgavibhavAzritAH // 16 // 617 ) yanneti-yatra ca alakAnagaryAm, utsavakolAhalena uddhavakalakalena lakSmIH zrIH jAgarUkeva jAgaraNazIleva, AlakSyate dRzyate iti kartRkriyAsaMbandhaH / athotsavakolAhalaM varNayitumAha-pUjeti-pUjAyA utsava eva maGgalaM tasmin taraGgitA vRddhiMgatA ye dundubhInAM paTahAnAM mandratamA atigambhIrA nidhvAnAH zabdAstainirbhareNa saMbhRtena, piketi-pikanAyakasya kokilazreSThasya yo mado garvastasya nirmUlanaM nirAkaraNaM tasya nidAnamAdikAraNaM yat lalanAjanasya strIsamUhasya kalagItaM madhuragItaM tasya kalAyA baidagdhyAH kallolaiH paramparAbhiH pallavitaM vRddhiMgate yad vallakIkvaNitaM vINAzabdastena kamanIyena manohareNa, vidyAdharItividyAdharIjanena khecarAGganAsamUhena kalitaM kRtaM yat lAsyaM nRtyaM tasya velAyAM samaye calitAni yAni rasanAdAmamaJjamaJjIrANi mekhalAdAmamanoharanUpurANi teSAM rakhaH zabdastena medureNa vRddhiMgatena, tatsamAkarNaneti-tasya 15 ravasya samAkarNanavelAyAM zravaNasamaye dolAyamAnAni kampyamAnAni saMgItavidyApArINavidyAdharANAM saMgItakalAkuzalakhecarANAM yAni mukuTataTAni maulitaTAni tatra ghaTitAni dhRtAni yAni mAlAjAlAni saknikurambANi tebhya uccalitA utpatitA ye caJcarIkA bhramarAsteSAM saMcayaH samahastena saMkalpitaH kRto yo jhaDrAro'vyaktazabdastena manohareNa ramyeNa / 618 ) dvividhA iti-yatrAlakAyAM sthitAH kRtanivAsAH dvividhA dviprakArAH sudRzaH suSThu dRzau nayane yAsAM tathAbhUtAH sulocanAH striyaH suSThu dRg samyagdarzanaM yeSAM tathAbhUtAH samyagdRSTayaH, 20 bhAnti zobhante / ubhayoH sAdRzyamAha-muktopamAH, sulocanApakSe muktA tyaktA upamA yAbhistA nirupamA ityarthaH, samyagdaSTipakSe maktAnAM maktAphalAnAM siddhAnAM vA upamA yeSAM tathAbhatAH / rAjahaMsAzca rAjahaMsA api dvividhA dviprakArAH kalahaMsA nRpottamAzca bhAnti 'rAjahaMsastu kAdambe kalahaMse nRpottame' iti vizvalocanaH / ubhayoH sAdRzyamAha-sarasAmiti tatra kalahaMsapakSe sarasAM kAsArANAM taraGgavibhavaM kallolavaibhavam AzritAH bichur3atI nahIM thIM // 15 // 617 ) yatra ceti-pUjAke utsavarUpa maMgalakAryoM meM bajate hue 25 dundubhiyoMke atyanta gambhIra zabdoMse jo bharA huA thA, zreSTha koyaloMkA garva dUra karanevAlI strIjanoMkI madhura gAnakalAse vRddhiMgata vINAke ninAdase jo manohara thA, vidyAdhariyoMke dvArA kiye hue nRtyake samaya caMcala mekhalAdAma aura manohara nUpuroMke zabdoMse jo milA huA thA, tathA usa saMgItake sunate samaya hilate hue saMgItavidyAmeM nipuNa vidyAdharoMke mukuTataToMmeM sthita mAlAoMke samUhase ur3e hue bhramaroMke samUhase kRta jhaMkArase jo manohara thA aise utsava sambandhI kolAhalase jisa alakA nagarImeM lakSmI aisI jAna par3atI thI mAno jAgRta hI rahatI hai| 618) dvividhA iti-jisa nagarImeM rahanevAle do prakArake sudRza-sundara netroMvAlI striyA~ aura samyagdarzanase sahita manuSya suzobhita hote haiM kyoMki donoM hI muktopamA haiM arthAt striyA~ to upamArahita-anupama haiM aura samyagdRSTi muktAoM athavA siddhoMkI upamAko dhAraNa karanevAle haiN| isI prakAra jisa alakAnagarImeM do prakArake rAjahaMsa-kala- 35 haMsa pakSI aura zreSTha rAjA suzobhita hote haiM kyoMki jisa prakAra kalahaMsapakSI 'sarasAM taraGga1. makuTa ka0 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'purudevacampUprabandhe [12619619) yA khalu ghanazrIsaMpannA nibhRtasAmodasumano'bhirAmA sakalasudagbhiH zirasA zlAghyamAnamahimamahitA vividhavicitravizobhitamAlADhyA alakAbhidhAnamarhati / 520 ) alakAbhikhyayA juSTA vikcaabjsromukhii| nistamaskApi yA citramuttamasphuraNojjvalA // 17 // 5 prAptAH, nRpottamapakSe sarasaM sasnehaM yadantaraGgaM cittaM tasya vibhavam AzritAH prAptAH / zliSTopamA // 16 // 19) yA khalviti-khalu nizcayena yA alakAnagarI alakAbhidhAnam alakA iti abhidhAnaM nAmadheyamalakAbhidhAnam arhati pakSe alakAzcUrNakuntalA iti abhidhAnam arhati tadyogyA vartate iti bhAvaH / athAlakAnagarIcUrNakuntalayoH sAdRzyamAha-ghanazrIsaMpannA ghanA cAso zrIzceti ghanazrIH prabhUtalakSmIstayA saMpannA sahitA alakAnagarI pakSe ghanasya meghasyeva zrIH zobhA zyAmalateti yAvat tayA saMpannA / nibhRteti-nibhRtAH sthitAH 10 sAmodAH saharSA ye sumanaso vidvAMsastairabhirAmA manoharA alakAnagarI, pakSe nibhRtAH sthApitAH sAmodAH ati nirjharigandhayuktAH sumanasaH puSpANi tAbhirabhirAmAH / zirasA uttamAGgena zlAghyamAnamahimamahitA zlAghyamAnaH prazasyamAno yo mahimA tena mahitA alakAnagarI, pakSe cUrNakuntalA api zirasA prazasyamAnamahimopetAH / vividheti-vidhidhA anekaprakArA vicitrA vicitravarNAzca ye vayaH pakSiNastaiH zobhino ye tamAlAstamAlavRkSA stairADhayA sahitA alakAnagarI, pakSe 'vividhA anekaprakAreNa gumphitAH vicitrA nAnAvarNakusumakalitAH 15 vizobhitA nitarAM zobhitAzca yA mAlAH srajastAbhiH ADhayAH sahitAH / zliSTopamA / $ 20 ) alaketi abjasaromukho abjasaraH kamalopalakSitasarovara eva mukhaM yasyAstathAbhUtA yA nagarI alakAbhikhyayA alakAnAM cUrNakuntalAnAM kezAnAmabhikhyayA zobhayA juSTA sahitApi vikacA vigatAH kacAH kezA yasyAstathAbhUtA abhUditi virodhaH pakSe alakAbhikhyayA alaketi nAmnA 'abhikhyA nAmazobhayoH' ityamaraH / sahitApi vikacAbjasaromukhI vikacAni vikasitAni yAni abjAni kamalAni tairupalakSitaM saro vikajAbjasaraH tad mukhaM ysyaastthaabhuutaa| 20 kiMca, ujjvalA nirmalA yA nistamaskApi nirgataM tamo yasyAstathAbhUtApi nAnAmaNimarIcinirastatimirApi uttamasphuraNA udgataM prakaTitaM tamasphuraNaM timirasaMcAro yasyAM tathAbhUtA vartate iti citramAzcayaM 'dhvAntaM saMtamasaM tamam' iti dhanaMjayokterakArAnto'pi tamazabdaH prayujyate athavA 'khaparazari visargalopo vA vaktavyaH' iti vArtikena tamaso visargasya lopaH pakSe uttamasphuraNojjvaletyekaM padam, uttamAnAM zreSThAnAM sphuraNena saMcAreNa ujjvalA vibhavAzrita' hote haiM arthAt sarovaroMke taraMgarUpI vibhavako prApta hote haiM usI prakAra zreSTha rAjA 25 bhI sarasAntaraMga vibhavAzrita hote haiM arthAt snehayukta antaHkaraNake vibhavako prApta hote haiM // 16 // 619) yA khalviti-jo nagarI nizcaya hI alakAbhidhAna-alakA isa nAmako athavA cUrNakuntala-keza isa nAmako dhAraNa karaneke yogya hai kyoMki nagarI to ghanazrIsampannA-sAtizaya lakSmIse sahita hai aura keza meghoMke samAna kAlIkAntiko dhAraNa karate haiM, nagarI. usameM rahanevAle prasannacitta vidvAnoMse manohara hai aura keza dhAraNa kiye hae 30 sugandhita puSpoMse manohara hai, nagarI sirase prazaMsanIya mahimAse yukta hai aura keza bhI sira para zobhAyamAna mahimAse yukta haiM, nagarI nAnA prakArake raMga-biraMge pakSiyoMse suzobhita tamAlavRkSoMse yukta hai aura keza bhI nAnA prakArakI gumphita raMga-biraMgI mAlAoMse sahita haiM / 620) alaketi-kamaloMkA sarovara hI jisakA mukha hai aisI vaha nagarI alakAbhikhyA-kezoMkI zobhAse sahita hokara bhI vikacA-kezarahita hai (pakSameM alakA isa nAmase yukta hokara 35 bhI vikacAbjasaromukhI hai-khile hue kamaloMse suzobhita sarovararUpa mukhase sahita hai) tathA dedIpyamAna rahanevAlI vaha alakA nagarI nistamaskA-andhakArase rahita hokara bhI uttamasphuraNA-andhakArake saMcArase sahita hai (pakSameM nAnA maNiyoMke prakAzase sahita honeke kAraNa nistamaskA-andhakAra rahita hokara uttamasphuraNojjvalA-uttama manuSyoM ke saMcArase Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -23 ] prathamaH stabakaH 21) zAstA tasyAH sakalakhacarakSmApakoTIrakoTI khelanmAlAsadRzavilasacchAsanA saMbabhUva / dhIraH zrImAnatibala iti khyAtanAmA khagendraH prakhyAtazrInijakulamahAmerumandArazAkhI // 18 // 622 ) gaGgIyanti sadA samastasarito raupyAcalantyadrayo nIlAbjAni sitAmbujanti gajatA jambhArikumbhIyati / candratyambujabAndhavaH pikakulaM lIlAmarAlAyate karpUranti ca kajjalAni vilasadyatkIrtisaMghaTTataH // 19 // $ 23 ) yadIyakIrtikallolaivizvasminvizadokRte / vairistrovadanAbjAni malinAni vatAbhavan // 20 // nirmalA / virodhAbhAsaH // 17 // 621 ) atha nagarovarNanAnantaraM nRpati varNayitumAha-zAsteti-tasyA alakAyAH zAstA rakSako nRpatiriti yAvat atibala iti khyAtanAmA prasiddhAbhidhAnaH, khagendro vidyAdharendraH saMbabhUva / atha tasyaiva vizeSaNAnyAha-sakaleti-sakalA nikhilA ye khacarakSmApA vidyAdhararAjAsteSAM koTIrakoTISu mukuTAgrabhAgeSu khelantI vilasantI yA mAlA tasyAH sadRzaM vilasacchobhamAnaM zAsanaM yasya saH, dhIro gabhIraH zrImAn lakSmImAn prakhyAtazrIH prasiddhalakSmIkaH, nijeti-nijakulameva svavaMza eva mahAmeruH sumerustatra mandAra- 15 zAkhI kalpavRkSaH / rUpakAlaMkAraH, mandAkrAntAcchandaH // 18 // 6 22) athAtibalanRpateH kIrti varNayitumAhagaGgIyantIti-'mAlinyaM vyomni pApe yazasi dhavalatA varNyate hAsakIyoH' iti kavisaMpradAyAtkIrtiH zuklA varNyate tatsaMsargAdazuklA api padArthAH zuklA varNyante, tathAhi-vilasantI zobhamAnA yatkIrtiH yadIyasamajJA tasyAH saMghaTTataH saMsargAt 'yazaH kIrtiH samajJA ca' ityamaraH / sadA zazvat samastasarito nikhilanadyaH, gaGgIyanti gaGgevAcaranti zuklA bhavantIti bhAvaH / adrayo girayaH, raupyAcalanti vijayArdhavadAcaranti, nIlAbjAni nIlakamalAni sitAmbujanti zuklakamalavadAcaranti, gajatA hastisamUhaH, jambhArikumbhIyati airAvatavadAcarati, ambujabAndhavaH sUryaH, candrati candravadAcarati, pikakulaM kokilasamUhaH lIlAmarAlAyate krIDAhaMsavadAcarati, kajjalAni ca karpUranti ghanesAravadAcaranti / tadguNAnuprANitopamAlaMkAraH, zArdUlavikrIDitacchandaH // 19 // 623 ) yadIyeti-yadIyA cAso kIrtizca yadIyakotistasyAH kallolaiH paramparAbhiH vizvasmin jagati vizadIkRte dhavalIkRte sati vairistrINAM zatrusImantinInAM vadanAbjAni mukhakamalAni malinAni kRSNAni 25 ujjvala hai)|17|| 621) zAsteti-samasta vidyAdhara rAjAoMke mukuToMke agrabhAgapara suzobhita honevAlI mAlAke samAna jisakI AjJA sazobhita ho rahI hai, jo atyanta dhIra vIra lakSmImAna, prasiddha lakSmIse yakta tathA apane vaMzarUpI mahAmeru parvatapara kalpavRkSa svarUpa thA aisA atibala nAmakA vidyAdharendra usa alakA nagarIkA zAsaka thA // 18 // 622) gaMgoyantItijisa atibala rAjAkI kIrtike saMsargase samasta nadiyA~ sadA gaMgAnadIke samAna AcaraNa 30 karatI haiM, parvata vijayA ke samAna AcaraNa karate haiM, nIlakamala sapheda kamaloMke samAna jAna par3ate haiM, hAthiyoMkA samUha indrake hAthI-airAvatake samAna ho jAtA hai, sUrya candramAke samAna AcaraNa karatA hai, kokiloMkA samUha krIr3AhaMsake samAna ho jAtA hai aura kajjala kapUrake samAna AcaraNa karate haiM / / 19 / / $ 23 ) yadIyeti-jisakI kIrtikI paramparAse samasta saMsArake sapheda ho jAnepara zatrustriyoMke mukhakamala kAle par3a gaye the yaha khedakI bAta thI 35 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 purudeva camprabandhe $ 24 ) yasya pratApatapanena vilIyamAne lekhAcale rajataliptadharAdhare ca / yatkIrtizItala suparvanadItaraGge raGgIkRtau sapadi to sthiratAmayAtAm ||21|| $ 25 ) rAmA manoharA nAma babhUva vasudhApateH / saundarya sindhulaharI madanirdhUmamanjarI // 22 // $ 26 ) yasyAH kila mRdulapadayugalaM gamanakalAvilAsatiraskRtahaMsakamapi vizvastalAlitahaMsakaM, vidrumazobhAJcitamapi pallavitAzokadrumazobhAJcitaM, jaGghAyugaM jaGghAlatAvirahitamapi jaGghAlatA [ 1124 abhavat, vata khede // 20 // $24 ) yasyeti --- yasthAtibalakhagendrasya pratApa eva tapanastena pratApasUryeNa 10 lekhAcale suragirI suvarNAtmakasumeruparvate, rajataliptadharAdhare ca raupyAtmaka vijayArdhaparvate ca vilIyamAne vidrute sati, yatkIrtireva yadIyasamajJaiva zItalasuparvanadI zItalagaGgAsarit tasyAstaraGgaH, aGgIkRto svIkRtI to sumeruvijayArdhaparvatau sapadi zIghraM sthiratAM dRDhatAm ayAtAm prApatuH / rUpakAlaMkAraH, vasantatilakAvRttam // 21 // SS 25 ) atha rAjJoM varNayitumAha - rAmeti - vasudhApateH atibalanRpateH manoharA nAma manoharAnAmnI rAmA vallabhA babhUva / tasyA eva vizeSaNAnyAha - saundaryeti - saundaryamevaM sindhuH saundaryasindhuH 15 lAvaNyasAgarastasya laharI vIciH, madeti - madasya garvasya nirdhUmamaJjarI prajvalitajvAlA / rUpakAlaMkAraH // 22 // $ 26 ) atha virodhAbhAsAlaMkAreNa rAjJIM varNayitumAha- - yasyA iti -- yasyA manoharAyAH kila mRdulapadayugalaM komalacaraNayugaM gamanakalAyA vilAsena tiraskRtAH parAbhUtA haMsA marAlA yena tathAbhUtamapi vizvastaM yathA syAttathA lAlitAH prasAditA haMsA yena taditi virodhaH, parihArapakSe vizvastaM nizcintaM yathA syAttathA lAlito ghRto haMsakaH pAdakaTako yena tat 'haMsakaH pAdakaTakaH ' ityamaraH / vigato drumo vidrumo vRkSAbhAvastasya zobhayAJcitaM 20 sahitamapi pallavitaH kisalayayukto yo'zokadrumaH kaGkelivRkSastasya zobhayAJcitamiti virodhaH, yad vRkSazobhArahitaM tad vRkSazobhAsahitaM kathaM bhavedityarthaH, parihArapakSe vidruma, pravAlaM 'mUMgA' iti hindIbhASAyAM tasya zobhayAcitamapi pallavitAzokadrumazobhAJcitam vidrumaH puMsi pravAlaM puMnapuMsakam' ityamaraH / yasyA: manoharAyA jaGghAyugaM prasRtAyugaM 'piMDarI' iti hindIbhASAyAm, jaGghAlatA zIghragAmitA tathA virahitamapi jaGghAlatAvikhyAtaM zIghragAmitA prasiddhamiti virodha: 'jaGghAlo'tijavastulyA' ityamaraH / parihArapakSe zIghragAmitArahita 25 // 20 // 24 ) yasyeti -- jisa atibala rAjAke pratAparUpI sUryake dvArA sumeru aura vijayArdha parvata pighala gaye the parantu usI atibala rAjAkI kIrtirUpI zItala gaMgAnadIkI taraMgoM se svIkRta honepara ve donoM zIghra hI dRDhatAko prApta ho gaye the || 21 || 925) rAmeti - rAjA atibalakI manoharA nAmakI rAnI thI / vaha manoharA saundaryarUpI samudrakI lahara aura garvarUpI agnikI prajvalita jvAlAke samAna jAna par3atI thii|| 22 / / 126 ) yasyA iti - jisa manoharA rAnI - 30 ke komala caraNayugalane gamanakalAkI zobhAse yadyapi haMsapakSIko tiraskRta kara diyA thA to bhI usane vizvAsa pUrvaka haMsa pakSiyoMko prasanna kiyA thA, unake sAtha pyAra kiyA thA tathA vidrumavRkSoM kI zobhAse rahita hokara bhI vidramakI zobhAse yukta the ( parihAra pakSameM rAnIke komala caraNayugalaneM yadyapi gamanakalAkI zobhAse haMsapakSiyoMko tiraskRta kara diyA thA to bhI nizcitatA ke sAtha usane haMsaka - pAdakaTaka ( tor3ara yA paijanA ) ko dhAraNa kiyA thA 35 aura ve vidruma - vRkSa kI zobhAse rahita honepara bhI vidruma - pravAla- mUMgAkI zobhAse sahita the arthAt mUMgA samAna lAlavarNa the / usakI jaMghAoM (piMr3ariyoM) kA yugala jaMghAlatA - zIghragAmitA se rahita honepara bhI jaMghAlatA - zIghragAmitAse prasiddha thA parihAra pakSa meM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -26 ] vikhyAtaM, UrudvayaM tu rambhAsamAnamapyarambhAsamAnaM, madhyaM punastanusaMgatamapi atanusaMgataM, stanamaNDalaM vivekavArtAparihInamapi kSamAdharakalitavidveSamapi suvRttazobhitaM namatsaramapi kumbhIndrakumbhayugme samatsaraM kaNThatalaM ca dhUtadaramapi kAntamahAdaravirAjitaM komalAdharabimbaM punabaMhurAgarabjitamapi tiraskRtapallavaM, navasudhArasojjvalamapi vasudhArasojjvalam, vizAlanayanadvandvaM karNapraNayaparItamapi prathamaH stabakaH mapi jaGghA lateveti jaGghAlatA tathA vikhyAtam, yasyA UrudvayaM tu sakthiyugalaM tu rambhAsamAnamapi kadalI sadRzamapi arambhAsamAnaM na kadalIsamAnamiti virodhaH / parihArapakSe aramatyantaM bhAsamAnaM zobhamAnam, yasyA madhyam avalagnaM kaTipradeza ityarthaH, punaH tanusaMgatamapi zarIrasaMgatamapi atanusaMgataM na zarIrasaMgatamiti virodhaH, parihArapakSe atanuH kAmastena saMgataM sahitaM yasyAH stanamaNDalaM kucamaNDalaM tu vivekasya vicArasya vArtayA parihInaM rahitamapi kSamAdharaiH zAntapuruSaiH saha kalitaH kRto vidveSo yena tathAbhUtamapi suvRttazobhitaM sadAcArazobhitamiti virodhaH yat sadasadvivekarahitaM zAntajanadveSi ca bhavati tat kathaM sadAcArazobhitaM syAditi bhAvaH parihArapakSe vivekavArtA povaratvAdavArtA tathA parihInamapi kaThinatvAt kSamAdharaiH parvataiH saha kalitavidveSaM kRtavidveSamapi suvRttaM vartulAkAram ataeva zobhitaM 'vRttastu vartule'tIte mRte khyAte dRDhe vRte / triSu vRttaM tu carite vRttaM chandasi vartate / / ' iti vizvalocanaH / tadeva stanamaNDalaM namatsaramapi mAtsaryarahitamapi kumbhIndrakumbhayugme gajendragaNDayugale samatsaraM mAtsaryasahitamiti virodhaH, parihArapakSe naman saro hAro yasmin tat namatsaram / yasyAH kaNThatalaM ca grIvAtalaM caM dhUtastiraskRto daraH zaGkho yena tathAbhUtamapi kAntamahAdaraH sundaramahAzaGkhastadvad 15 virAjitamiti virodhaH, parihArapakSe kAntasya vallabhasya mahAdareNa mahAprItyA virAjitaM zobhitam yasyAH komalAdharabimbaM mRduladantacchadabimbaM punaH bahurAgaraJjitaM prabhUtAlaktakarAgeNa raJjitamapi tiraskRtaH pallavo - laktarAgo yena taditi virodhaH, parihArapakSe saundaryAtizayena tiraskRtaH pallavaH kisalayo yena tat, 'pallavo * vistare khate zRGgArAlaktarAgayoH / cale'pyastrI tu kisale viTape'pi ca pallavaH / / ' iti vizvalocanaH / tadeva komalAdharabimbaM vasudhArasena yAvakarasenojjvalaM na bhavatIti na vasudhArasojjvalaM tathAbhUtamapi vasudhArasena yAvakara - senojjvalamiti virodhaH, parihArapakSe navasudhAyA iva navyapIyUSasyeva rasastenojjvalamapi vasudhArasena yAvakara 20 15 5 zIghragAmitAse rahita honepara bhI jaMghArUpI latAse prasiddha thA ) usakA Uruyugala - jAMghoMkA yugala rambhA samAna -- kelA ke stambhake samAna hokara bhI araMbhA samAna - kelAke stambhake samAna nahIM thA ( parihAra pakSameM kelAke stambhake samAna hokara bhI araM - atyanta bhAsamAna - zobhamAna thA ) / usakA madhyabhAga tanusaMgata - zarIrase saMgata - jur3A huA honepara atanusaMgata 25 thA - zarIrase saMgata nahIM thA ( parihAra pakSa meM tanusaMgata honepara bhI atanu - anaMga-kAmase saMgata thA arthAt apanI sundaratAse kAmako utpanna karanevAlA thA ) / usakA stana maNDala yadyapi vivekavArtA se hitAhitake jJAnakI carcAse rahita thA tathA kSamAghara - kSamAzIla manuSyoMke sAtha dveSa karatA thA to bhI suvRtta - sadAcaraNa se suzobhita thA, isI prakAra namatsara- IrSyA se rahita honepara bhI gajendrake gaNDasthala meM samatsara- - IrSyA se sahita thA (parihAra pakSa meM 30 vivekavArtA - bhedavArtA se rahita thA arthAt atyanta sthUla honeke kAraNa paraspara saTA huA thA aura kaThoratAke kAraNa kSamAdhara - parvata se bhI dveSa karatA thA arthAt parvatase bhI kahIM adhika kaThora thA evaM suvRtta - golAkAra se suzobhita thA, tathA namatsara namrIbhUta sara-hArase sahita hokara bhI AkRtikI apekSA gajendra ke gaNDasthalake sAtha samatsara - IrSyA karane vAlA thA ) / usakA kaNThatala dhUtadara - zaMkhakA tiraskAra karane vAlA hokara bhI kAntamahAdaravirAjita - 35 sundara evaM vizAla zaMkha ke samAna suzobhita thA ( parihArapakSa meM zaMkhakA tiraskartA honepara bhI kAntamahAdara patike mahAna Adarase suzobhita thA ) / usakA komala adhara bimba bahurAga -- bahuta bhArI yAvaka arthAt oThoMmeM lagAne yogya lAlaraMgase raMjita - raMgA huA 10 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 senojjvalaM zobhamAnam / yasyA vizAlanayanadvandvaM dIrghalocanayugalaM karNasya rAdheyasya praNayena prItyA parItamapi vyAptamapi kRSNArjunayoH vAsudevapArthayo rucyA prItyA meduramiti virodhaH karNaH kauravapakSapAtI kRSNArjunI tu pANDavapakSapAtinau tayorekatra prItiviruddheti bhAvaH / parihArapakSe karNayoH zrotrayoH praNayaH prAptistena parItamapi zrotraparyantadIrghamiti bhAvaH / kRSNArjunarucibhyAM kRSNazuklakAntibhyAM meduraM sahitam / yasyA mukhaM kamalaM vadanavArijaM kRto vihito rAjJA candreNa vidveSo virodho yena tathAbhUtamapi rAjJa ullAsaM rAjolAsaM candrollAsam AdadhAnaM kurvANamiti virodhaH yaccandradveSi tadeva candrollAsi kathaM bhavediti bhAvaH, parihArapakSe rAjJo nRpasya patyurullAsamAdadhAnam, 'rAjA prabhau nRpe candre yakSe kSatriyazakrayo:' iti vizvaH / tadeva mukhakamalaM bhogAya hitamapi bhogAya hitaM na bhavatIti nabhogahitamiti virodhaH, parihArapakSe nabhasi gacchatIti nabhogo'tibalavidyAdharastasmai hitam, virarAja zuzubhe // sarvatra zleSAnuprANito virodhAbhAsAlaMkAraH / atha tayoH putraM varNayitumAha-- 6 27 ) mahAbaleti - sA ca sa ceti tau tayoH manoharAtibalayoH mahodayo mahAvaibhavazAlI sarvakalAsu nikhilacAturISu kovido vidvAn 'vidvAn vipazciddoSajJaH sansudhIH kovido budhaH' ityamaraH / mahAbalakhyAtasuto mahAbalAbhidhAnaH putraH abhUt / bhinneSu anyeSu suteSu satsvapi yanmayo yatsaMbandhinI mahIpate rAjJaH pramodavallI harSalatA vavRdhe vRddhigatA / vaMzasthavRttam // 23 // $28 ) kalAsaraNIti - kalAsaraNireva vaidagdhI saMtatireva lAsikA nartakI tasyA vividhalAsyAnAM nAnAnRttyAnAM raGgasthalI raGgabhUmistasyA nikAzaH sadRzo rasanAJcalo jihvAgrahone para bhI pallava - yAvakako tiraskRta karanevAlA thA ( parihAra pakSameM bahutabhArI yAvaka se raMgA huA hokara bhI pallava-vRkSakI navIna koMpalako tiraskRta karanevAlA thA arthAt usase bhI kahIM adhika lAla thA ) / tathA navasudhAra sojjvala - vasudhArasa - yAvakarasa - lAlaraMgase ujjvala na hokara bhI vasudhArasase ujjvala thA ( parihAra pakSa meM navasudhArasa - nUtana amRtake samAna rasase ujjvala hokara bhI vasudhArasa - yAvaka - lAlaraMgase ujjvala thA / usake dIrghatrakA yugala karNa praNaya - rAdhAke putra - aMgadeza ke rAjA karNake sneha se sahita hokara bhI kRSNArjuna ruci - zrIkRSNa tathA arjunakI prIti se sahita thA ( parihAra pakSa meM karNapraNaya kAnoMkI prApti sahita the arthAt kAnoM taka lambe the aura kRSNa - kAlI tathA arjunasapheda ruci - kAntise sahita thA ) / tathA usakA mukhakamala kRtarAjavidveSa- - rAjA arthAt candramAke sAtha dveSa karanevAlA hokara bhI rAjollAsa - candramAke ullAsako dhAraNa karanevAlA thA ( parihAra pakSameM saundarya se candramAke sAtha dveSa karatA huA bhI rAjA - pati atibala rAjAke ullAsa - Anandako dhAraNa karanevAlA thA) aura bhogahita - bhogake lie hitakAraka hokara bhI nabhogahita - bhogake lie hitakAraka nahIM thA ( parihAra pakSa meM bhogake lie hitakAraka hokara bhI nabhogahita - AkAzagAmI rAjA atibala vidyAdharake lie hitakArI thA ) / $27 ) mahAbaleti -una atibala aura manoharAke mahAvaibhavazAlI tathA samasta kalAoM meM nipuNa mahAbala nAmakA putra huA / anya putroMke rahane para bhI jisase sambandha rakhane vAlI rAjAkI harSarUpI latA Rddhiko prApta huI thI ||23|| 8 28 ) kalAsaraNIti - kalAoMkI santatirUpI nRtyakAriNIke nAnA prakAra ke nRtyoMkI raMgabhUmike samAna jisakI jihvAkA agrabhAga thA, jo samasta vidvAnoMko Anandita karanevAlA 35 20 25 purudeva campUprabandhe [ 31886 kRSNArjunarucimeduraM mukhakamalaM punaH kRtarAjavidveSamapi rAjollAsamAdadhAnaM bhogahitamapi nabhogahitaM virarAja / 30 16 $ 27 ) mahAbalakhyAtasutastayorabhUnmahodayaH sarvakalAsu kovidaH / teSu bhinneSvapi satsu yanmayo pramodavallI vavRdhe mahIpateH // 23 // $ 28 ) kalAsaraNilAsikAvividhalAsya raGgasthalInikAzarasanAJcalo nikhilakovidollAsakaH / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -31 ] prathamaH stabakaH yazaH kusumamAdhurIpramuditAmarIbambharIsvaraprasarapUritatribhuvanaH kumAro babhau ||24|| $ 29 ) kalAvilAsasadanaM kAntikeliniketanam / mahAbala iti khyAtaM mUrtaM tejo vyajRmbhata ||25| $ 30 ) nabhazca radharApatistadanu yauvarAjye pade kumAramimamAdizatkamalabandhukalpaprabham / nRpe nRpasute tadA pRthagavasthitA zrI bhI himAdrikaTake payonidhijale ca gaGgA yathA // 26 // 17 5 $ 31 ) atha kadAcana vyomacaravasudhAdhipatiH saMsAraviSayasaMjAtanirvegaH anAdiprasthitakarmabIjaprarohaprarUDhakANDAM, jananAdikusumakorakitAM, vyasanaphalavilasitAmasubhRtkadambalolamba bhAgo yasya tathAbhUtaH, nikhilakovidAnAM samagraviduSAmullAsako harSako nikhilavidvanmodaka ityarthaH, yazaH kusumasya kIrtipuSpasya mAdhuryAM madhurasena pramuditAH prasannA yA amaryo devAGganAstA eva bambhraryo bhramaryastAsAM svaraprasareNa svarasamUhena pUritaM tribhuvanaM yena saH kumAro mahAbalaH, babhau zuzubhe / rUpakAlaMkAraH / pRthivI chandaH ||24|| $ 29 ) kaleti -- kalAnAM hastyazvArohaNavijJAnaprabhRtinAnAvidhavaidagdhInAM vilAsasadanaM krIDAbhavanaM, kAntyA dIpte : keliniketanaM krIDAbhavanaM mahAbala iti khyAtaM prasiddhaM mUrtaM sazarIraM tejaH pratApaM vyajRmbhata / rUpakAlaMkAraH 15 ||25|| $ 30 ) namazcareti -- tadanu tatpazcAt nabhazcarANAM vidyAdharANAM dharApatirnabhazcaradharApatiH atibalanRpatiH kamalabandhukalpaprabhaM sUryasamatejasam imaM kumAraM mahAbalaM yuvA cAso rAjA ca yuvarAjastasya bhAvaH karma vA yauvarAjyaM tadrUpe pade, Adizat niyojayAmAsa / tadA nRpe'tibalamahArAje nRpasute mahAbalayuvarAje ca pRthag bhinnarUpeNa avasthitA vidyamAnA zrI rAjalakSmIH himAdrikaTake himAcalakaTake payonidhijale ca sAgarasalile ca avasthitA gaGgA yathA bhAgIrathIva babhau zuzubhe / upamAlaMkAraH / pRthivI chandaH ||26|| 31 ) atheti -- 20 atha mahAbalAya yuvarAjapadadAnAnantaraM kadAcana jAtucit vyomacaravasudhAdhipatiH khagadharAdhIzitAtibalaH, saMsAraviSaye saMjAtaH samutpanno niveMgo vairAgyaM yasya tathAbhUtaH san anAdiprasthitAni anAdyAyAtAni karmANi jJAnAvaraNaprabhRtInyeva bIjaprarohAbIjAGkurAstebhyaH prarUDhaH samutpannaH kANDaH skandho yasyAstAM ' kANDaH stambe taruskandhe' iti medinI / jananAdInyetra janmamaraNAdInyeva kusumakorakANi puSpakuGmalAni tAni saMjAtAni yasyAM tAM, vyasanAni duHkhAnyeva phalAni tairvilasitAM zobhitAm, asubhRtkadambakAni prANisamUhA eva lolambA bhramarA 25 10 thA tathA yazarUpI puSpoMkI miThAsa se prasanna devIrUpI bhramariyoM ke svarasamUha se jisane tInoM lokoMko vyApta kara diyA thA aisA vaha mahAbalakumAra atizaya zobhAyamAna hotA thA ||24|| $ 29 ) kalAvilAseti -- kalAoMkA vilAsabhavana aura kAntikA krIr3Abhavana mahAbala isa nAmase prasiddha mUrtika teja vRddhiko prApta hone lagA ||25|| 630 ) nabhazcareti - tadanantara vidyAdharoMke rAjA atibalane sUryake samAna tejasvI isa mahAbala kumAra ko yuvarAja pada para 30 niyukta kara diyA / usa samaya rAjA aura rAjaputrameM pRthag pRthag rUpa se avasthita rAjalakSmI himAcala ke kaTaka aura samudrake jalameM sthita gaMgA nadIke samAna suzobhita ho rahI thI ||26|| $31 ) atheti -- tadanantara kisI samaya jise saMsArake viSaya meM vairAgya utpanna ho gayA thA aisA vidyAdhararAjA atibala, anAdikAlase Aye hue karmarUpI bIjAMkuroMse jisakA skandha utpanna huA hai, jo janmamaraNAdirUpa phUloMkI boMDiyoMse vyApta hai, duHkharUpI phaloMse suzobhita 35 3 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 11632cumbitAM saMsAravallarIM dhyAnakuThAreNa nirmUlayitukAmaH, kAmapi cintAM manasA gAhamAnaH, tatkSaNameva mahAmantrimaNDalasAmantasandohazuddhAntamukhyajanebhyo niveditanijodantaHsamastadigantavikasitalalitayazovilasitalatAntAya prakRtijanamanaHkumudakumudinIkAntAya sakalalokalocanAnandAya mahAbalAyAbhiSekapuraHsaraM pratipAditarAjyabhAro vyapetabandhana iva gandhasindhuraH krameNa nijamandirAnnirgatya 5 vidyAdharavasumatIvallabhairanugamyamAnaH saMsAraduHkhazamanadakSAM jainoM dIkSAmAsAdya suciraM tapazcacAra / 632) tato dhIrodAraH sakalakhagabhUmIzamakuTI taToprodyadratnapratiphalitapAdAmbujayugaH / dadhe doSNA rAjyazriyamatibalasyAtmajavaraH / prajArakSAdakSaH sakalaguNasaMketasadanam / / 27 / / 10 staizcumbitAM saMsAravallarI bhavalatAM dhyAnakuThAreNa dhyAnaparazunA nirmUlayitukAmaH utpATayitumanAH 'tuM kAma manasorapi' iti makAralopaH, kAmapi racanAgocarAM cintAM vicArasaMtatiM manasA cetasA gAhamAnaH pravizan, tatkSaNameva tatkAlameva mahAmantrimaNDalaM ca sAmantasaMdohazca zuddhAntamukhyajanAzca tebhyaH, niveditaH sUcito nijodantaH svavRttAnto yena tathAbhUtaH 'vArtA pravRttivRttAnta udantaH syAt' ityamaraH, samastadiganteSu nikhila kASThAnteSu vikasitaM praphullaM lalitayazaH kamanIyakotireva vilasitalatAntaM sundaraM puSpaM yasya tasmai, prakRti15 janAnAmamAtyAdInAM manAMsyeva kumudAni teSAM kumudinIkAntazcandrastasmai, sakalalokalocanAnandAya nikhilanara nayanAnandAya mahAbalAya tannAmayuvarAjAya abhiSekapuraHsaraM yathA syAttathA pratipAdito rAjyabhAro yena tathAbhUtaH san vyapetaM bandhanaM yasya tathAbhUto gandhasindhura iva mattamataGgaja iva krameNa nijamandirAt svabhavanAt, nirgatya, vidyAdharavasumatIvallabhaiH khecararAjaiH anugamyamAnaH, saMsAraduHkhasya zamane dakSA tAM bhavavyasanazamIkaraNasamarthAM jainI dIkSAM pravrajyAmAsAdya gRhItvA suciraM dIrghakAlaparyantaM tapazcacAra tapasyAM kRtavAn / 632) tata iti20 tataH piturdIkSAgrahaNAnantaraM dhIrazcAsAvudArazceti dhIrodAro gabhIro dAtA ca, sakalAH samastA ye khagabhUmIzA vidyAdharadharAvallabhAsteSAM makuTotaTISu maulyagrabhAgeSu prodyanti dedIpyamAnAni yAni ratnAni teSu pratiphalitaM pratibimbitaM padAmbujayugaM caraNayugalaM yasya tathAbhUtaH, prajAyA rakSAyAM dakSo nipuNaH prajArakSAdakSaH, sakalaguNAnAM nikhilaguNAnAM saMketasadanaM saMketabhavanam, atibalasyAtmajavaro mahAbalaH, doSNA bhujena dordoSA ca bhujo bAhuH' hai tathA prANisamUha rUpa bhramaroMse cumbita hai aisI saMsArarUpI latAko dhyAnarUpI kuThArake 25 dvArA nirmUla karane kI icchA karatA huA manase kisI vicArasaraNimeM magna ho gyaa| usane usI samaya mahAmantrimaNDala sAmantoMkA samUha tathA antaHpurake mukhya janoMke lie apanA vRttAnta sUcita kiyA aura samasta dizAoMke anta taka jisakA manohara yazarUpI kusuma suzobhita ho rahA thA, jo mantrI Adi prajAjanoMke manarUpI kumudoMko vikasita karane ke liye candramAke samAna thA tathA samasta manuSyoMke netroMko Ananda dene vAlA thA aise mahAbalake 30 lie abhiSekapUrvaka rAjyakA bhAra samarpita kiyaa| tadanantara bandhana rahita mattahAthIke samAna nija bhavanase nikalakara aneka vidyAdhara rAjAoMke sAtha usane saMsArakA duHkha zamana karane meM samartha jina dIkSA prApta kara dIrghakAla taka tapazcaraNa kiyaa| $ 32 tata itipitAke dIkSA leneke bAda, jo atyanta dhairyazAlI tathA udAra thA, samasta vidyAdhara rAjAoMke mukuTa taToMmeM lage hue ratnoMmeM jisake caraNakamaloMke yugala pratibimbita ho rahe the, jo prajA35 kI rakSAmeM samartha thA tathA jo samasta guNoMkA saMketabhavana-ekatra milanekA sthAna thA aise Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -33 ] 19 $33 ) yasminmahIpAle mahIlokalokottaraprAsAdazAtakumbhamayastambhAyamAnena nijabhujena dharaNImaGgadani vizeSamAbibhrANe, bandhanasthitiH kusumeSu citrakAvyeSu ca alaMkArAzrayatA mahAkavikAvyeSu kAminIjaneSu ca ghanamalinAmbaratA prAvRSeNyadivaseSu kRSNapakSa nizAsu ca paramohapratipAdanaM pramANazAstreSu yuvatijanamanoharAGgeSu ca zubhakaravAlazUnyatA kodaNDadhAriSu kacchapeSu ca paraM vyavatiSThata / prathamaH stabakaH ityamaraH, rAjyazriyaM rAjyalakSmI dadhe babhAra / zikhariNocchandaH // 27 // $33 ) yasminniti - yasminmahIpAle yasmin rAjani mahIlokaH pRthivIloka eva lokottaraprAsAdaH sarvazreSThabhavanaM tasya zAtakumbhamayastambha ivAcaratIti zAtakumbhamayastambhAyamAnastena sauvarNastambhAyamAnena nijabhujena svabAhunA dharaNIM vasundharAm aGgadanirvizeSaM keyUratulyam anAyAseneti bhAvaH AbibhrANe ghRtavati sati, bandhanasthitiH vRntasthitiH mAlAdirUpeNa sUtrabandhanasthitizca kusumeSu puSpeSu bandhanasthitiH cakrahArAdibandhanasthitizca citrakAvyeSu ca vyavatiSThata na tu 10 tatratyamanuSyeSu rajjvAdibandhanaM vyavatiSThata, alaMkArAzrayatA rUpakopamAdyalaMkArANAmAzrayatA mahAkavikAvyeSu kaTakakuNDalAdyalaMkArANAmAzrayatA kAminIjaneSu vanitAvRndeSu ca vyavatiSThata, na tu satratyamanuSyeSu alamatyantaM kArAzrayatA bandIgRhAzrayatA vyavatiSThata / ghana malinAmbaratA ghanaimeghairmalinamambaraM nabho yeSu ghanamalinAmbarAsteSAM bhAvo dhanamalinAmbaratA meghamalImasagaganatA prAvRSeNyadivaseSu varSAkAlavAsareSu ghanamatyantaM malinaM timirAkrAntatvena kRSNamambaraM gaganaM yAsu tA ghanamalinAmbarAstAsAM bhAvaH atikRSNagamanatA kRSNapakSa nizAsu 15 bahulapakSarajanISu ca vyavatiSThata na tu tatratyamanuSyeSu ghanAni niviDAni malinAni maladUSitAni ambarANi vastrANi yeSAM teSAM bhAvastathAbhUtatA vyavatiSThata, 'ambaraM vyomni vAsasi' ityamaraH / paramo pratipAdanaM paramazcAsAvUharaca paramohaH zreSThatarkastasya pratipAdanaM nirUpaNaM pramANazAstreSu nyAyazAstreSu pareSAM mohaH paramohastasya pratipAdanam anyajanamanovibhramakAritA yuvatijanamanoharAGgeSu lalanAjanalalitakalevareSu ca vyavatiSThata na tu tatratyamanuSyeSu paraH sAtizayo yo moho vaicityaM tasya pratipAdanaM vyavatiSThata, zubhakaravAlazUnyatA zubhazcAsau 20 karavAlazca zubhakaravAla : zubhakRpANastasya zUnyatA riktatA kodaNDadhAriSu cApadhAriSu zubhakarA zreyaskarA ye vAlAH kezAsteSAM zUnyatA kacchapeSu kUrmeSu ca vyavatiSThata na tu tatratyamanuSyeSu zubhakarAH kalyANakarA ye vAlAH zleSe bavayorabhedAd bAlAH zizavasteSAM zUnyatA vyavatiSThata / 'yamakAdo bhavedaikyaM Dalorbavo ralostathA' ityA mahAbalane apanI bhujAse rAjyalakSmIko dhAraNa kiyA thA ||27|| $33 ) yasminniti - jisa rAjA mahAbalake pRthivIloka rUpI zreSTha bhavanake suvarNamaya stambhake samAna AcaraNa karanevAlI 25 apanI bhujAse pRthivIko bAjUbandake samAna kisI AyAsake binA hI dhAraNa karanepara bandhanasthiti-boMDI rUpa bandhanakI sthiti phUloMmeM hI thI aura cakra tathA hAra Adi bandhoMkI sthiti citrakAvyoM meM hI thI vahA~ke manuSyoM meM rassI Adike bandhanakI sthiti nahIM thI arthAt vahA~ke manuSya kabhI kisI bandhanameM nahIM par3ate the / alaMkArAzrayatA - upamA rUpaka Adi alaMkAroMkI AdhAratA mahAkaviyoMke kAvyoMmeM hI thI aura kaTaka kuNDala Adi 30 AbhUSaNoMkI sattA strIjanoMmeM hI thI vahA~ke manuSyoM meM atizaya rUpase bandIgRhoMkI AdhAratA nahIM thI arthAt vahA~ke manuSyoMko kabhI bandIgRhoM meM nivAsa nahIM karanA par3atA thA / ghanamalinAmbaratA - meghoMse malina AkAzakI sattA varSARtuke dinoMmeM hI thI aura atyanta malina AkAzakI sthiti kRSNapakSakI rAtriyoMmeM hI thI vahA~ke manuSyoMmeM moTe aura malina vastroMkI sattA nahIM thI arthAt vahA~ke manuSya sadA mahIna aura ujjvala vastra hI pahinate the / 35 paramoha pratipAdana - paramA Uha arthAt zreSTha tarkakA nirUpaNa nyAyazAstroMmeM hI thA aura anya taruNajanoMko moha - vibhrama utpanna karanA taruNa striyoMke manohara aMgoMmeM hI thA vahA~ke manuSyoMmeM para- atyadhika mohakA pratipAdana nahIM thA / aura zubhakaravAlazUnyatA -- uttama Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 11634 634 ) yena pANI gRhItApi samare samarekhikA / pareSAmAdadhe citraM kaNThAliGganamaGgalam / / 28 // 35 ) nRtyantyAM yasya hastAbde samare khaGgavidyuti / zatrustronayanAnteSu citraM vRSTirajAyata // 29 // $36 ) tadanu sakaladiksundarIsaMdohamaNimukurAyamANapratApadinakarodayapUrvazikharizikharAyamANabhujadaNDasya baloddaNDasya mahAbalamahIpAlaprakANDasya pIyUSarasa iva sAgarasya, candrodaya iva pradoSasya, vasantasamaya iva kusumArAmasya, suracApodgama iva jaladharasamayasya, kusumaprasava iva kalpapAdapastha, sUryodaya iva sArasavanasya, kalApa iva kalApitaruNasya, yauvanArambhaH prAdurAsa / laMkArikANAmuktiH / zleSAnuprANitaH prisNkhyaalNkaarH| 6 34 ) yeneti-samare yuddhe yena mahAbalanRpeNa pANI gRhItApi vivAhitApi pakSe haste dhRtApi samarekhikA kAcit nAyikA kRpANikA ca pareSAmanyeSAM kaNThAliGganamaGgalaM kaNThasyAliGganameva maGgalaM kaNThAliGganamaGgalam Adadhe kRtavatIti iti citraM parihArapakSe yena pANI dhRtA kRpANikA pareSAM zatrUNAM kaNThAliGganaM kaNThacchedanaM cakAra / virodhaH // 28 // 635) nRtyantyAmiti-samare raNe yasya mahAbalasya hastAbde pANipayode khaGgavidyuti kRpANasaudAmanyAM nRtyantyAM naTantyAM satyAM vRSTiH zatrustrInayanAnteSu vairivanitAdRganteSu ajAyata, iti citraM yatra vidyut vidyotate tatraiva vRSTirucitA 15 parihArapakSe zatravo mAritAstena tadIyavanitAnayanopAnteSu vRSTirabhUt azruvarSaNaM babhUveti bhAvaH / rUpakotthA pitAsaMgatiralaMkAraH // 29 // 36 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM sakaladiksundarINAM nikhilakASThAkAminInAM yaH saMdohaH samUhastasya maNimukurAyamANo ratnadarpaNAyamAno yaH pratApadinakarastejastapanastasyodayAya pUrvazikhariNaH pUrvAcalasya zikharAyamANaH zRGgopamo bhujadaNDo bAhudaNDo yasya tasya, balena parAkrameNa sainyena voddaNDastasya, mahAbalamahopAlaprakANDasya mahAbalazreSThanRpateH yauvanArambhastAruNyArambhaH prAdurAsa prakaTIbabhUveti krtRkriyaasNbndhH| atha tasyaivopamAnamAha-sAgarasya sindhoH pIyUSarasa iva sudhArasa iva, pradoSasya rajanImukhasya candrodaya iva, kusumArAmasya puSpodyAnasya vasantasamaya iva surabhikAla iva, jaladharasamayasya varSAH suracApodgama iva zakrazarAsanaprAdurbhAva iva, kalpapAdapasya surataroH kusumaprasava iva puSpodbhUtiriva, sArasavanasya kamalakAnanasya sUryodaya iva bhAnUdbhava iva, kalApitaruNasya mayUrataruNasya kalApa iva barhamiva / talavArakA abhAva dhanurdhAriyoM meM hI thA tathA uttama kezoMkA abhAva kacchapoMmeM hI thA vahA~ke 25 manuSyoMmeM kalyANakArI bAlakoMkA abhAva nahIM thaa| $ 34 ) yeneti-yuddhameM jisa mahAbalake dvArA vivAhI huI strI dUsare puruSoMkA kaNThAliMgana karatI thI yaha AzcaryakI bAta thI (parihAra pakSameM yuddha meM jisake dvArA hAthameM dhAraNa kI haI talavAra zatraoMkA kaNThAliMgana karatI thI arthAt zatruoMkA kaNThacchedana karatI thI) // 28 // 35 natyantyAmiti-yuddha meM jisa mahAbalake hAtharUpI meghameM talavArarUpI bijalI nRtya karatI thI aura vRSTi zatra striyoMke 30 nayanAntameM hotI thI yaha Azcarya kI bAta thI (parihAra pakSameM jaba mahAbala hAthameM talavAra lekara use lapalapAtA thA taba zatrustriyoMke nayanAntameM azravRSTi hone lagatI thii|)||29|| $36 ) tadanviti-tadanantara samasta dizArUpa sundariyoMke samUha sambandhI maNimayadarpaNake samAna AcaraNa karane vAle pratApa rUpI sUryake udayake lie jisakA bhujadaNDa pUrvAcalake zikharake samAna thA tathA jo parAkrama athavA senAse atyanta uddaNDa thA aise mahAbala nAmaka 35 zreSTharAjAkA yauvanArambha usa taraha prakaTa huA jisa taraha ki samudra ke amRtarasa, rAtrike prArambha bhAgake candrodaya, puSpopavanake vasantasamaya, varSAkAlake indradhanuSa, kalpavRkSake puSpotpatti, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -39 ] prathamaH stabakaH $ 37 ) tadA tAdRgrUpaM prakaTamabhavatkhecarapate yaMdAlokya vrolestanumasamabANo'pi vijaho / nabhogastrInetrabhramaranikarAkarSaNakalA dhurINaM yatprodyattaruNimasumAmodasurabhiH // 30 // 638) khecriicittlohaanaamyskaantshlaalikaa| ___tasya prajAbhAgadheyaM rUpadheyamajRmbhata // 31 // 639 ) tasya ca rAjJo nikhilakalAvagAhagambhIrabuddhayo, notizAstrapArAvArapAradRzvAnaH, sakalabhuvanarAjyabhArArNavakarNadhArAH, kRcchreSvapi kAryasaMkaTeSu prasannamativibhavAH dhAmAni dhairyasya, sthAnAni syaryasya, setavaH satyasya, pravAhAH karuNArasasya, vihArasadanAni rAjabhakteH, sAgarAH prajAsaMtoSAmRtasya, nirbharamuparUDhapremarasA, mahAmati-saMbhinnamati-zatamati-svayaMbuddhanAmAnazcatvAraH 10 sacivAH sNbbhuuvuH| maalopmaalNkaarH| $37 ) tadeti-tadA yauvanArambhe khecarapatevidyAdhararAjasya mahAbalasya tAdRk tAdRzaM rUpaM saundarya prakaTamabhavat / yad rUpam Alokya dRSTvA asamabANo'pi kAmo'pi vIlan lajjitobhavan tanuM zaroraM vijahI tatyAja / yacca rUpaM nabhogastrINAM vidyAdharINAM netrANyeva bhramarA milindAsteSAM nikaraH samUhastasyAkarSaNakalAyAM vazIkaraNavaidagdhyAM dhurINaM nipuNam, yacca rUpaM prodyattaruNimaiva prakaTIbhavattAruNyameva sumaM puSpaM 15 tasyAmodena gandhena surabhi manojJaM ca babhUveti zeSaH / rUpakotprekSAlaMkAraH / zikhariNIchandaH / / 30 / / 638) khecarIti-khecarINAM vidyAdharINAM cittAnyeva lohAsteSAm ayaskAntazalAkikA cumbakamaNisUcI, prajAbhAgadheyaM prajAbhAgyaM tasya mahAbalasya rUpadheyaM saundaryam / ajRmbhata aharnizaM vRddhiMgatamabhUt / rUpakAlakAraH // 31 // 639) tasya ceti-tasya ca mahAbalasya rAjJaH mahAmati-saMbhinnamati-zatamati-svayaMbuddhanAmAMnaH catvAraH sacivA amAtyAH saMbabhUvuriti kartakriyAsaMbandhaH / atha teSAM vizeSaNAnyAha-nikhilakalAsu sarvavidhavaidagdhISu 20 avagAhena pravezena gambhIrA pragalbhA buddhiryeSAM te, notizAstrameva pArAvAraH sAgarastasya pAraM dRSTavanta iti nItizAstrapArAvArapAradRzvAnaH, sakalabhuvanasya nikhilalokasya rAjyabhAra evArNavaH sAgarastatra karNadhArAH, kRcchreSvapi kaThineSvapi kAryasaMkaTeSu prasanno nirmalo mativibhavo buddhisAmarthya yeSAM tathAbhUtAH, dhairyasya dhAmAni, sthairyasya sthAnAni, satyasya tathyasya setavaH pulinAni, karuNArasasya dayArasasya pravAhA nijharAH, rAjabhakte vihArasadanAni krIDAbhavanAni, prajAsaMtoSAmRtasya prajAsaMtoSa evAmRtaM pIyUSaM tasya sAgarAH, nirbharaM yathA 25 kamalavanake sUryodaya, aura taruNamayUrake piccha prakaTa hotA hai / 6 37 tadeti-usa samaya vidyAdharoMke rAjA mahAbalakA vaisA rUpa prakaTa huA thA ki jise dekhakara lajjita hote hue kAmadevane bhI zarIra chor3a diyA thaa| jo rUpa vidyAdhariyoMke netra rUpI bhramarasamUhako AkRSTa karane kI kalAmeM nipuNa thA, tathA prakaTa hote hue tAruNyarUpI puSpoMkI sugandhise manohara thA // 30 // 38) khecarIti-jo vidyAdhariyoMke citta rUpI lohoMko khIMcaneke lie cumbakamaNi 30 salAIke samAna thA tathA prajAke bhAgya svarUpa thA aisA usakA vaha rUpa nirantara vRddhiko prApta ho rahA thA // 31 // $39 tasya ceti-usa rAjA mahAbalake mahAmati, saMbhinnamati, zatamati aura svayaMbuddha nAmake cAra mantrI the| ve mantrI sakala kalAoMmeM avagAhana karanese gambhIra buddhi vAle the, nItizAstra rUpI samudra ke pAradarzI the, samasta saMsArake rAjyabhAra rUpI samudrake khevaTiyA the, kaThinase kaThina kAryoMke saMkaToMmeM nirmalabuddhike dhAraka the, dhairyake dhAma 35 the, sthiratAke sthAna the, satyake setu the, dayArasake pravAha the, rAjabhaktike krIDAbhavana the, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 22 purudeva campUprabandhe $ 40 ) samastazAstraratnAnAM nistulyanikaSopalaH / svayaM buddho'bhavatteSu samyagdarzanazuddhadhIH // 32 // $ 41 ) khagAnAM rAjApi prazamita vipakSavrajatayA gatAzaGkAtaGkaH sakalakhaca razlAghyamahimA / amAtyeSu nyastakSitivalayabhAro'nububhuje nijastrIbhiH sAkaM khagasamucitAnbhogavibhavAn // 33 // $ 42 ) abalADhyo'pi bhUpAlo dikSu khyAtamahAbalaH / - bhogo'pi svayaM bhogAnvividhAnbubhuje ciram ||34|| 9 43 ) tathAhi kadAcidaso mahAbalamahIpAlo mandetaravanavATIparyaTanasurabhilamandAnila [ 1640 10 syAttathA uparUDho premaraso yeSu tathAbhUtAH / 640 ) samasteti - teSu saciveSu svayaMbuddha etannAmadheyaH sacivaH samastazAstrANyeva ratnAni teSAM nikhilAgamaratnAnAM nistulyazcAsau nikaSopalazceti nistulyanikaSopalo nirupamanikaSa prastaraH samyagdarzanena zuddhA dhoryasya tathAbhUtaH samyaktvapUtAdhiSaNaH abhavat / rUpakAlaMkAraH ||32|| $ 41 ) khagAnAmiti - khagAnAM vidyAdharANAM rAjApi nRpatirapi mahAbalaH prazamitavipakSatra jatayA prazamitazatru samUhatayA gato naSTa AzaGkAtaGko bhayarogo yasya tathAbhUtaH sakalakhacareSu nikhilavidyAdhareSu 15 zlAghyo mahimA yasya tAdRzaH, amAtyeSu saciveSu nyastaH sthApitaH kSitivalayabhAro yena tathAbhUtaH san nijastrIbhiH sAkaM nijavanitAbhiH saha khagasamucitAn vidyAdharayogyAn bhogavibhavAn bhogaizvaryAn anububhuje - bhuGkte sma / atra mahAbalamahIpAlaH khagAnAM pakSiNAM rAjApi bhUtvA prazamitavipakSavrajatayA praNAzitapakSipakSasamUhatayA gatAzaGkAtaGkaH praNaSTabhaya rogo'bhUditi virodho dhvanyate / zikhariNIchandaH ||33|| 142 ) abaLetibalena parAkrameNa sainyena vA ADhyaH sahito balADhyaH, na balADhyaH abalADhayastathAbhUto'pi san dikSu kASThAsu 20 khyAtaM mahAbalaM mahAparAkramo mahAsainyaM vA yasya sa khyAtamahAbala iti virodhaH, parihArapakSe abalAbhiH strIbhirADhyaH sahito'pi dikSu mahAbalanAmnA prasiddho bhUpAlaH, nabhogo'pi san bhogarahito'pi san svayaM ciraM dIrghakAlaparyantaM vividhAn naikavidhAn bhogAn vilAsAn svayaM bubhuje bhuktavAniti virodhaH / parihArapakSe nabhasi gagane gacchatIti nabhogo'pi khecaro'pi san / virodhAbhAsAlaMkAraH // 34 // 643 ) atha tameva bhogAnubhavaM varNayitumAha - tathAhIti - aso mahAbalamahIpAlaH kadAcit mandetarA vizAlA yA vanavATI samudyAnavIthI 25 prajAke santoSarUpI amRtake sAgara the tathA paraspara atyanta premarasase yukta the / 940) samasteti -- una mantriyoM meM svayaMbuddhamantrI samasta zAstrarUpI ratnoMkI parIkSA karaneke lie anupama kasauTI thA tathA samyagdarzanase vizuddha buddhikA dhAraka thA ||32|| 141 ) khagAnAmiti - samasta vidyAdharoMmeM prazaMsanIya mahimAse yukta, vidyAdharoMkA rAjA mahAbala bhI zatrusamUhako naSTa kara niHzaMka ho mantriyoMpara pRthivImaNDalakA bhAra rakha apanI striyoMke 30 sAtha vidyAdharoMke yogya bhogoMke vaibhavakA upabhoga karane lagA ||33|| $ 42 abalADhyo'pi - vaha rAjA yadyapi abalADhya thA - parAkrama athavA senAse sahita nahIM thA to bhI dizAoMmeM mahAbala - mahAn parAkrama athavA bar3I bhArI senAse sahita prasiddha thA ( parihAra pakSa meM abalADhya - abalAoM - striyoMse sahita thA aura dizAoMmeM mahAbala nAma se prasiddha thA ) | tathA nabhoga - bhogoM se rahita hokara bhI vividha bhogoMko cirakAla taka bhoga karatA thA 35 ( parihAra pakSa meM nabhoga - AkAzagAmI vidyAdhara hokara bhI cirakAla taka vividha bhogoMko bhoga karatA thA ) ||34|| 6 43 tathAhi - unhIM bhogoMkA kucha varNana isa prakAra hai - vaha mahAbala rAjA, kabhI to kalpavRkSoMkI vizAla vanavIthiyoM meM bhramaNa karanese sugandhita manda manda vAyu Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 -45 ] prathamaH stabakaH calitastanazATInAM vadhUTInAM candanarasacchaTAbhiriva smitasudhAkAntijharIbhirabhiSicyamAnaH, karNapUrokRtanIlotpalairiva nayananirgaladrocirvIcibhistADyamAnaH, kuGkamavAsadhUlibhiriva maNibhUSaNagaNakamanIyakAntikallole pallavitAGgaH, komalakusumakulairiva nakhamayUkhajAlakairavakIryamANaH campakadAmabhiriva bhujalatAbhirAbadhyamAnazciraM rajatamahIdhare mahArajatamahIdhra ivAmartyapativijahAra / $44 ) vicitrnaanaavaaditrnaadnaaditdiktttH| jAtucittasya vavRdhe varSavRddhimahotsavaH // 35 // $ 45 ) tadAnIM khalu nikhilagaganacaramaNimakuTamakarikAnikaSaNarekhAvilasitapadakamalayugalaM, anekaratnAbharaNakiraNajAlakAntaritAvayavaM, indrAyudhasahasrasaMchAditamiva kanakazikhariNaM, tasyAM paryaTanena paribhramaNena surabhilaH sugandhito yo mandAnilo mantharasamIrastena calitA kampitA stanazATI yAsAM tAsAM vadhUTInAM yuvatInAM candanarasacchaTAbhiriva malayajarasasaMtatibhiriva smitameva mandahasitameva sudhA 10 pIyUSaM tasyAH kAntijharIbhiH kAntipravAhaiH abhiSicyamAno'bhiSavaM prApnuvAnaH, karNapUrIkRtAni karNAbharaNatvena dhRtAni yAni nIlotpalAni nIlAravindAni tairiva nayanemyo nirgalantyo niSpatantyo yA rocirvIcayaH kAntiparamparAstAbhiH tADyamAnaH, kaGkamavAsadhUlibhiriva kAzmIrasugandhicUrNeriva maNibhUSaNagaNasya ratnAlaMkArarAjeH kAntikallolairdIptibhaGgaH pallavitAGgaH kisalayitakalevaraH, komalAni ca tAni kusumakulAni ca tairiva mRdulalatAntasamUhaiH nakhamayUkhajAlakarnakharakiraNakalApaiH avakIryamANa AcchAdyamAnaH, campakadAmabhiriva 15 cAmpeyasragbhiriva bhujalatAbhirbAhuvallarIbhiH AbadhyamAna AliGgayamAnaH ciraM cirakAlaparyantaM mahArajatamahIdhe suvarNazaile sumerau amartyapatiriva devendra iva rajatamahIdhare vijayArdhagirI vijahAra viharati sma cikrIDetyarthaH / 44) vicitreti-jAtucit kadAcit tasya mahAbalamahIpAlasya vicitrANAM vividhAnAM vAditrANAM vAdyAnAM nAdena zabdena nAditAni zabditAni diktaTAni yasmistathAbhUto varSavRddhimahotsavo janmotsavo vavRdhe vardhate sma // 35 // 6 45 ) tadAnImiti-tadAnIM varSavRddhimahotsave mahAbalakSitipati mahAbalabhUpAlam avalokya 20 svayaMbuddhasacivaH prastAvitaH prArabdho dharmakathAnAM prastAvo'vasaro yena tathAbhUtaH san tasya dharmakathAprastAvasya pratiSThApanAya dRDhIkaraNAya, dRSTazca zrutazca anubhUtazceti dRSTazrutAnubhUtAH te ca te'rthAzca teSAM saMbandhinIm imAM vakSyamANAM kathAM vyAjahAra kathayAmAseti kartRkriyAsaMbandhaH / atha mahAbalakSitipatevizeSaNAnyAhanikhileti-nikhilagaganacarANAM samastavidyAdharANAM maNimakuTamakarikAsu ratnamaulyagrapITheSu nikaSaNena saMgharSaNena yA rekhA lekhAstAbhivilasitaM zobhitaM padakamalayugalaM caraNAbjayugaM yasya tam, aneketi-anekAni vividhAni 25 se jinake stanoMparakI sAr3iyA~ hila rahI thIM aisI taruNa striyoMkI candanarasakI chaTAoMke samAna mandamusakAna rUpI amRtake kAntipravAhase abhiSekako prApta hotA thA, kabhI kAnoMke alaMkArarUpase dhAraNa kiye hue nIla kamaloMke samAna netroMse nikalatI huI kAntikI paramparAse tAr3ita hotA thA, kabhI kezarake sugandhita cUrNake samAna maNimaya bhUSaNa samUhakI sundara kAntikI taraMgoMse pallavoMse yukta jaisA zarIrakA dhAraka hotA thA, kabhI komala phUloMke 30 samUhake samAna nakhoMkI kiraNoMke samUhase AcchAdita hotA thA, aura kabhI campAkI mAlAoMke samAna una taruNastriyoMkI bhujarUpI latAoMse bandhanako prApta hotA thaa| isa taraha vaha sumeruparvatapara indra ke samAna, vijayAparvatapara cirakAla taka vihAra karatA rhaa| $ 44 ) vicitreti-kisI samaya nAnA prakArake aneka bAjoMke zabdoMse jisameM dizAoMke taTa zabdAyamAna ho rahe the aisA rAjA mahAbalakA varSagAMThakA mahotsava vRddhiko prApta ho 35 rahA thA // 3 // 645) tadAnImiti-usa samaya nizcayase samasta vidyAdharoMke maNimaya mukuToMkI kalaMgIke saMgharSaNakI rekhAoMse jima ke caraNakamalake yugala suzobhita ho rahe the, Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 1946dhairyaguNavijite sevArthamAgata iva hemAcalazRGge tuGgatamamaGgalasiMhAsane samAsInaM, nijavadanavArijavijayaparAbhavapraNata iva zazibimba sphaTikamaNipIThe vinyastavAmapAdam, ambaracarAGganAkarapallavollAsitahemacAmarapavanavilolavimaladukUlAJcalam, atipracaNDamANDalikamahAsAmantapradhAcamantripurohitAntavaMzikAdiparivAraparivRtam, AsthAnamaNDapagataM prItaM mahAbalakSitipatimavalokya svayaMbuddhasacivaH prastAvitadharmakathAprastAvastatpratiSThApanAya dRSTazrutAnubhUtArthasaMbandhinImimAM kathAM vyaajhaar| 46 6) rAjan rAjasamAnavaktra bhavato vaMze vizAle purA ___ khendro'bhUdaravindanAmaviditaH pratyarthidAvAnalaH / zAstaitasya purasya tasya vijayAdevI babhUva priyA kAntyA komalayA nirAkRtaratI rAkendubimbAnanA // 36 // yAni ratnAbharaNAni maNimayabhUSaNAni teSAM kiraNajAlakena razmisamUhenAntaritAstirohitA avayavA aGgAni yasya taM, ataeva indrAyudhAnAM zakrazarAsanAnAM sahasreNa saMchAditaM tathAbhUtaM kanakazikhariNamiva suvarNazailamiva, dhairyagaNavijite dhairyameva guNastena vijite parAjite ataeva sevArtha zaUNArthamAgate hemAcalazRGga iva sumeruzikhara iva tuGgatamamatyunnataM yanmaGgalasiMhAsanaM tasmin samAsInamadhiSThitam, nijavadaneti-nijavadanavArijasya nijAsyasaroruhasya vijayastena parAbhavo'nAdarastena praNata iva namrIbhUte zazibimba iva candramaNDala iva sphaTikamaNipIThe sphaTikopalapIThe vinyastavAmapadaM nikSiptasavyacaraNam, ambareti-ambacarANAM vidyAdharANAM yA aGganAstAsAM karapallavaiH pANipallavairullAsitAH samunnamitA ye hemacAmarAH suvarNaprakIrNakAsteSAM pavanena samIreNa vilolaM caJcalaM vimaladukUlAJcalaM nirmalakSaumAJcalaM yasya tathAbhUtaM, atipracaNDeti-atipracaNDAH prabhUtaparAkramazAlino ye mANDalikA maNDalezvarAH mahAsAmantAH pradhAnamantriNaH purohitA antarvazikAdayazca teSAM parivAreNa samUhena parivRtaM veSTitam, AsthAnamaNDapagataM sabhAmaNDapasthitaM, protaM prasannam / $ 46 ) raudradhyAnaphalaM nirUpayitumAha20 rAjaniti-rAjasamAnaM candratulyaM vaktraM mukhaM yasya tatsaMbuddhau he rAjasamAnavaktra, rAjan mahIpate, purA pUrva bhavatastava vizAle vipule vaMze'nvaye aravindanAmnA viditaH prakhyAtaH, pratyarthinAM zatrUNAM dAvAnalo vanAgniH khendro vidyAdharaH, etasya purasyAlakAnagaryAH zAstA rakSako'bhUt / tasya komalayA mRdulayA kAntyA dIptyA nirAkRtA tiraskRtA ratiH kAmakAminI yayA sA, rAkendubimbamiva pUrNimAzazimaNDalamivAnanaM mukhaM yasyAstathAbhUtA aneka ratnoMke AbhUSaNoM sambandhI kiraNoMke samUhase jisake avayava AcchAdita ho rahe the 25 aura isa kAraNa jo hajAroM indradhanuSoMse AcchAdita sumeru parvatake samAna jAna par3atA thA, jo dhairyaguNase parAjita honeke kAraNa sevAke lie Aye hue sumeruparvatake zikharake samAna atyanta U~ce maMgalamaya siMhAsanapara baiThA huA thA, apane mukhakamalakI jItase utpanna parAbhavake kAraNa namrIbhUta candrabimbake samAna sphaTika maNikI caukI para jo bAyA~ paira rakhe huA thA, vidyAdhariyoMke karakisalayoMse Dhore jAne vAle suvarNamaya cAmaroMkI vAyuse jisake 30 nirmala rezamI vastroMkA aMcala hila rahA thA, jo atyanta zaktizAlI maNDalezvara mahAsAmanta, pradhAnamantrI, purohita tathA kuTumbake anya sadasyoM Adike samUhase ghirA huA thA, aura jo sabhAmaNDapameM sthita thA aise prasannacitta mahAbala rAjAko dekhakara svayaMbuddha mantrIne dharmakathAoMkA prasaMga cher3A aura usake samarthanake lie dekhe-sune tathA anubhava meM Aye hue padArthoM se sambandha rakhanevAlI yaha kathA kahI / 646 ) rAjaniti-he candramAke samAna mukhavAle 35 rAjan ! pahale Apake vizAlavaMzameM aravinda nAmase prasiddha tathA zatrurUpI vanako bhasma karaneke lie agnisvarUpa vidyAdhara isa nagarakA zAsaka thaa| usako vijayA devI nAmakI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 -48 ] prathamaH stabakaH 47) tayorbabhUvatuH putrau vidyaaveshdyshobhitii| Adimo haricandrazca kuruvindastato'paraH // 37 / / $ 48 ) sa khalu kadAcana khecarakumbhinIpatibaMhvArambhasaMrambhavijRmbhitaraudradhyAnAbhisaMdhAnasaMdAnitanarakAyuSyaH pratyAsannamRtirdAvapAvakajvAlAnikAzadAhajvarabAdhAM soDhumakSamatayA puNyakSayapariNatanijavidyAvaimukhyena ca damitamadgazaktidantAvala ivAtidInadazAmApannaH, sotAtaraGgiNI- 5 taraGgAliGgitalatAlatAntasurabhitamandAratarusaMdohaspandamAnamandapavamAnasukhottarakuruvanoddezaviha - raNAya spRhayAluH, nijAjJAparipAlananistandreNa haricandreNa tadvanoddezaprApaNAya preSitAyAM gaganagAminIvidyAyAmapuNyavazenAnupakAriNyAM duraduHsahasaMtApasaMpannadehaH, kadAcitkalivizliSTa vijayAdevI tannAmnI priyA vallabhA babhUva / zArdUlavikrIDitacchandaH // 36 // 647 ) tayoriti-sA ca sa ceti to tayoH, vidyAyA vaizayena narmalyena zobhitau putrau babhUvatuH / Adau bhava Adima Adyo haricandraH, tato'para- 10 stasmAdanyaH kuruvindaH // 37 // 6 48 ) sa khalviti-kadAcana jAtucit bahUnAmArambhANAM saMrambheNa samAyojanena vijRmbhitaM vRddhiMgataM yad raudradhyAnaM tasyAbhisaMdhAnena dhAraNena saMdAnitaM saMbaddhaM narakAyuSyaM yena tathAbhUtaH, pratyAsannA nikaTavartinI mRtirmRtyuryasya saH khecarakumbhinIpatividhAdharadharAvallabhaH, khalu nizcayena dAvapAvakasya vanAgnervAlAbhiraciiinakAzA sadRzI yA dAhajvarasya vAdhA pIDA tAM soDhumakSamatayAsAmarthyena puNyakSayeNa sukRtahAnyA pariNataM prAptaM yannijavidyAyAH svAkAzagAminIvidyAyA vaimukhyaM parAGmukhatvaM tena ca damitA naSTA 15 madazaktiryasya tathAbhUto dantAvala iva karIva atidInadazAM prabhUtahInAvasthAmApannaH prAptaH, sItAtaraGgiNyA videhakSetrasthasItAnAmakanadyAstaraGgabhaGgarAliGgita AzliSTaH zIta ityarthaH, latAlatAntairvallIkusumaiH surabhitaH sugandhitaH, mandAratarUNAM kalpavRkSANAM saMdohe samUhe spandamAnazcalaMzca yo mandapavamAno mantharasamorastena sukhAH sukhakarA ye uttarakuruvanoddezA merUtaradivisthatottamabhogabhUmikAnanapradezAsteSu viharaNAya bhramaNAya spRhayAluricchAyuktaH, nijAjJAyAH paripAlane nistandreNa niralasena haricandreNa jyeSThaputreNa tasya vanasyoddezeSu pradezeSu 20 prApaNaM prAptistasmai preSitAyAM gaganagAminovidyAyAm apuNyavazena pApAdhInatvena anupakAriNyAM satyAM durvAreNa duHsahasaMtApena saMpanno yukto deho yasya tathAbhUtaH san, kadAcit kalinA kalahena vizliSTA truTitvA patitA yA priyA thii| usa vijayAne komala kAntise ratiko parAjita kara diyA thA tathA pUrNacandramaNDalake samAna usakA mukha thA // 36 / / 6 47 ) tayoriti-una donoMke vidyAkI nirmalatAse suzobhita do putra hue| pahalA haricandra aura dUsarA kuruvinda // 37 // 6 48) sa khalviti- 25 aneka ArambhoMke Ayojanase bar3he hue raudradhyAnako dhAraNa karaneke kAraNa jise narakAyukA bandha par3a cukA thA tathA jisakI mRtyu atyanta nikaTa thI aisA vaha aravinda nAmakA vidyAdhara rAjA kisI samaya bImAra par3A so dAvAnalakI jvAlAoMke samAna dAhajvarakI pIr3A sahana karaneke lie asamartha ho gayA, usI samaya puNyakA kSaya ho jAnese usakI vidyAe~ bhI usase vimukha ho gyiiN| ina saba kAraNoMse vaha madazaktise rahita hAthIke samAna atyanta dIna 30 dazAko prApta ho gyaa| vaha cAhatA thA ki maiM sItA nadIkI laharoMse AliMgita, latAoMke phUloMse sugandhita, tathA kalpavRkSoMke samUhameM vicaraNa karane vAlI mandamanda vAyuse sukhadAyaka uttarakuruke vanapradezoMmeM vihAra kruuN| apanI AjJAke pAlana karane meM sAvadhAna haricandra nAmaka putrane uttarakuruke vanapradezoM meM pahu~cAneke lie apanI AkAzagAminI vidyAko bhejA parantu puNya kSINa ho jAnese usakI vaha vidyA bhI kucha upakAra na kara skii| isa dazAmeM 35 usakA zarIra durvAra tathA duHkhase sahana karane yogya saMtApase saMtapta ho rahA thA / kisI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 purudevacampUprabandhe [ 1949'godhikAbAladhIvigalitazoNitabindusaMdohasaMparkazAntasaMtApaH, pApavazena rudhiravApImajjanameva paramauSadhaM manyamAnaH, tadvApIkaraNAya samAjJaptena kuruvindena pApodvignasvAntena kAritAyAM kRtrimakSatajavApikAyAmatisaMtoSeNa viharamANaH, kRtagaNDUSo, vijJAtarudhirakRtakabhAvaH, krodhena kuruvindavadhAya dhAvamAno votavegastarasA madhye nipatya nijAsidhenukAvidIrNahRdayo mRtimAsasAda / $ 49) evaM pApavipAkena durmRtipraaptdurgtiH| eSa ityadhunApyatra katheyaM smaryate janaiH // 38 // $50 ) tathA bhavadvaMzAkAzacaNDabhAnurdaNDitArAtimaNDalaH pracaNDatarabhujadaNDo daNDo nAma vyomacarapatimaNimAlinAmadheyaM nijanandanaM yauvarAjye niyojya nirantaraM vividhAnbhogAnanubhujAno godhikAyA gRhamusalyA "chipakulI' iti hindIbhASAyAM prasiddhAyA bAladhI pucchaM tasyA vigalitAnAM patitAnAM zoNitabindUnAM rudhirapRSatAM saMdohaH samUhastasya saMparkeNa saMbandhena zAntaH saMtApo dAho yasya tathAbhUtaH, pApavazena duritAdhInyena rudhiravApyAM lohitadIpikAyAM majjanaM samavagAhanameva paramauSadhamutkRSTabhaiSajyaM manyamAnaH, tadvApIkaraNAya rudhiravApInirmANAya samAjJatena nirdiSTena pApAduritAdvignaM bhotaM svAntaM cittaM yasya tena kuruvindena dvitIyaputreNa kAritAyAM nirmApitAyAM kRtrimakSatajasya kRtrimarudhirasya vApikAyAm atisaMtoSeNa paramanirvRtyA viharamANaH krIDan kRtagaNDUSaH kRtakuralakaH, vijJAto vidito rudhirasya raktasya kRtakabhAvaH 15 kRtrimatvaM yena tathAbhUtaH san, krodhena ruSA kuruvindavadhAya kuruvindahiMsanAya, dhAvamAno vegena gacchana vItavego kSINatvena naSTarayaH, tarasA balena madhye nipatya nijAsidhenukayA svakSurikayA vidINaM khaNDitaM hRdayaM yasya tathAbhUtaH sanmRti mRtyum AsasAda prApa / 649 ) evamiti-anena prakAreNa pApavipAkena duritodayena duma'tyA kumaraNena prAptA durgatirnarakagatiryena tathAbhUtaH eSo'ravindavidyAdharo'bhUd / itItyam, iyaM kathA adhunApi sAmpratamapi janaiH smaryate smRtiviSayIkriyate // 38 // 650) athArtadhyAnasya phalaM nirUpayitumAha-tatheti20 bhavadvaMza evAkAzastasmin caNDabhAnuH sUryaH, daNDitaM parAjitamarAtimaNDalaM zatrusamUho yena saH, pracaNDataro zakti saMpannau bhujadaNDau yasya tathAbhUto daNDo nAma vyomacarapatividyAdharanarendro maNimAlinAmadheyaM nijanandanaM svasutaM yauvarAjye yuvarAjapade niyojya niyuktaM vidhAya, nirantaraM zazvat vividhAn nAnAprakArAn bhogAn paJcendriya samaya kalahase TUTakara girI huI chipakulIkI pU~chase nikalI huI khUnakI bUMdoMke saMyogase usakA saMtApa kucha zAnta par3A / pApake kAraNa usane samajhA ki mere rogakI sarvotkRSTa auSadha 25 khUnakI vApikAmeM avagAhana karanA hI hai| phalasvarUpa khUnakI vApikA banavAneke lie usane kuruvinda nAmaka dvitIya putrako AjJA dii| kuruvindakA citta pApase bhayabhIta thA isalie usane kRtrima khanakI vApikA bnvaayii| usa vApikAmeM vaha vidyAdhara rAjA atyadhika santoSase krIDA karane lgaa| krIDA karate-karate jaba usane kuralA kiyA taba use khUnakI kRtrimatAkA patA cala gyaa| vaha krodhavaza kuruvindako mAraneke lie daur3A parantu vega 30 naSTa ho jAnese bIca meM hI gira par3A aura apanI hI churIse usakA hRdaya vidIrNa ho gayA jisase mRtyuko prApta huaa| 6 49 ) evamiti-isa prakAra pApake vazase yaha rAjA aravinda kumaraNase marakara durgatiko prApta huA yaha kathA Aja bhI logoMko yAda hai // 38 // 650) tatheti-isI prakAra Apake vaMzarUpI AkAzameM sUrya ke samAna, zatruoMke samUhako daNDita karanevAlA tathA atyanta zaktisampanna bhujadaNDase yukta daNDa nAmakA vidyAdhara rAjA 35 ho gayA hai| vaha maNimAlI nAmaka apane putrako yuvarAjapadapara niyuktakara nirantara nAnA 1. gRhakokila k0| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 -52] prathamaH stabakaH 'pi tRptimalabhamAnaH, tIvrasaMklezapariNAmasaMkalpitatiyaMgAyuH, jIvitAntakAlikadurdhyAnavaibhavaviz2ambhitadurmaraNo nijabhANDAgAre samajAyata mahAnajagaraH / 651 ) bhaMvasmaraNasaMbhUtabhANDAgAramahAdaraH / so'numene nijaM sUnuM tatpraveze na cAparam // 39 // 652 ) anyedhurasau maNimAlinAmA khecarapatiravadhijJAnalocanAnmunivikartanAdvijJAtA- 5 jagarodantaH, pitRbhaktyA zayuM purodhAya 'bhavAn viSayAsaGgadoSavizeSeNa kuyoni prAptastadviSayAmiSamidaM kiMpAkaphalasaMkAzaM, tombUlamiva saMyogAdhInarAgasaMpAdakam, andhakAramiva sanmArganirodhanaM, viSayAn anubhujAno'pi tRpti saMtoSam alabhamAno'prApnuvan tIvrasaMklezapariNAmena saMkliSTatarabhAvena saMkalpitaM nizcitaM tiryagAyuryasya tathAbhUtaH, jIvitAntakAlikaM jIvAntasamayasamutpannaM yad durdhyAnamArtadhyAnaM tasya vaibhavena sAmarthyena vijRmbhitaM prAptaM durmaraNaM yasya tathAbhUtaH san, nijabhANDAgAre svakIyabhANDAragRhe mahAn ajagaro 10 vizAlakAyaH zayuH samajAyata, samudabhUt / $ 51) maveti-bhavasya pUrvaparyAyasya smaraNena dhyAnena saMbhUtaH samutpanno bhANDAgAre mahAn AdaraH prItiryasya tathAbhUtaH sa zayuH tasmin bhANDAgAre pravezastasmin, nijaM sUnuM svakIyaM putraM maNimAlinam anumene'numanyate sma na cAparaM taditaraM nAnumanyate sma // 39 // 652) anyedhuriti-anyasmin divase, asau maNimAlinAmA vidyAdharadharAvallabhaH, avadhijJAnameva locanaM netraM yasya tasmAt munivikartanAnmuniSu vikartana iva sUrya iva tasmAnmunizreSThAt, vijJAto vidito'jagarodantaH zayuvRttAnto 15 yena tathAbhUtaH, san pitRbhaktyA janakAnurAgeNa zayumajagaraM purodhAyAne sthApayitvA, itItthaM bodhayAmAseti kartRkriyAsaMbandhaH / kiM bodhayAmAsetyucyate bhavAn viSayeSvAsaGga AsaktiH sa eva doSavizeSastena kuyoni kutsitaparyAyaM prAptaH, tattasmAtkAraNAt, idaM viSayAmiSa viSaya evAmiSa bhogyavastu tat, kiMpAkaphalasaMkAzaM viSaphalasadRzam, tAmbUlamiva nAgavallIdalamiva saMyogAdhInasya putrakalatrAdisaMsargAyattasya pakSe cUrNakhadirakramakAdisaMyogAdhInasya rAgasya premNaH pakSe lauhityasya saMpAdakaM kArakam, andhakAramiva dhvAntamiva sanmArgasya 20 prakArake bhoga bhogane lagA phira bhI santoSako prApta nahIM huaa| phalasvarUpa usane tIbra saMkleza pariNAmoMke kAraNa tiryaca AyukA bandha kiyA aura jIvanake antameM hone vAle khoTe dhyAna kI sAmarthyase kumaraNa prAptakara vaha apane hI bhANDArameM bar3A bhArI ajagara huaa| 651 ) bhaveti-pUrvabhavake smaraNase jise bhANDAgArameM bahuta bhArI Adara utpanna huA thA aisA vaha ajagara usameM praveza karaneke lie apane putrako hI AjJA detA thA anya kisIko 25 nahIM // 39 / / 6 52) anyedhu-kisI anya dina maNimAlI nAmakA vidyAdhara rAjA, abadhijJAnI zreSThamunirAjase ajagarakA vRttAnta jAnakara pitRbhaktise use Age kara isa prakAra samajhAne lagA-'Apa viSayAsaktirUpa doSakI vizeSatAse khoTI yoniko prApta hue ho isalie yaha viSayarUpI bhogyavastu kiMpAka phalake samAna hai, pAnake samAna strIputrAdike saMyogAdhIna rAga-premako utpanna karanevAlA hai (pakSameM cUnA khaira Adike saMyogAdhIna rAga- 30 lAlimAko utpanna karanevAlA hai ) andhakArake samAna sanmArga-mokSamArgako rokanevAlA hai (pakSameM kaNTakAdise rahita mArga athavA sanmArga-nakSatroMkA mArga-AkAzako rokanevAlA 1. gadyamidaM mahApurANe jinasenAcAryoktimimAmanujIvati-tAmbUlamiva saMyogAdidaM rAgavivardhanam / andhakAramivotsarpatsanmArgasya virodhanam // jainaM matamiva prAyaH paribhUtamatAntaram / taDillasitavallolaM vicitraM suracApavat // 35 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 purudevacampUprabandha [ 1953syAdvAdamatamiva .parihRtamatAntaraM, taDillatAvilasitamiva calAcalaM, surazarAsanamiva vicitraM, dustyAjyamapi tyAjya meveti' bodhayAmAsa / 653 ) tatastanayavAGmayapracurazarmadharmAmRta nirastaviSayaspRhaH sa khalu jIvitAnte punH| samAdhimaraNaM vrajan divijabhUyamAyAtavAn __ mahaddhiparimaNDito mahitadivyadehojjvalaH // 40 // 654 ) avadhijJAnavijJAtaprAgbhavaH sura aagtH| prAdAnmaNimayoM mAlAM prapUjya maNimAlinam // 41 // 655 ) seyaM mAlA maNigaNalasatkAntikallolajAla vyAptaprAntA vilasati bhavadvakSasi zrInitAnte / prAleyAdreH kaTakanikaTe saMpatantIva gaGgA lakSmyA lIlAhasitarucivatkotibIjAlivacca // 42 / / mokSamArgasya pakSe kaNTakAdirahitaprazastapathasya nirodhanaM pratibandhakaM, syAdvAdamatamivAvekAntasiddhAntamiva parihRtaM tyaktaM matAntaraM sAMkhyAdisiddhAntaH pakSe gurujanahitopadezo yena tat, taDillatAvilasitamiva vidyudvallosphuraNa15 miva calAcalamatizayacapalaM, surazarAsanamiva indradhanuriva vicitraM vividhasvarUpaM pakSe vividhavarNa, dustyAjyamapi duHkhena tyaktumarhamapi tyAjyameva tyaktumarhameva / $ 53 ) tata iti--tatastadanantaraM tanayasya maNimAlino vAGmayena vacanajAlena pracurazarmANi prabhUtasukhAni yAni dharmAmRtAni dharmapIyUSANi taiH nirastA dUrIkRtA viSayaspRhA bhogAkAGkSA yasya tathAbhUtaH so'jagaraH khalu nizcayena punaH jIvitAnte jIvanAnte samAdhimaraNaM sallekhanAmaraNaM vrajan prApnuvan mahaddhibhivipuladdhibhiH parimaNDitaH zobhitaH mahitena prazastena divyadehena vaikriyikazarIreNojjvalo nirmala: san divijabhUyaM devatvaM devaparyAyamityarthaH AyAtavAn prAptavAn / pRthivIchandaH // 40 // 654 ) avadhijJAneti-avadhijJAnena vijJAto viditaH prAgbhavaH pUrvaparyAyo yena saH tathAbhUtaH suro deva AgataH san maNimAlinaM tannAmadheyaM svasutaM prapUjya satkRtya maNInAM vikAra iti maNimayI tAM mAlAM dAma prAdAt dadAtisma // 41 // 6 55 ) seyamiti-maNigaNasya ratnasamUhasya lasatA zobhamAnena kAnti kallolajAlena dIptisaMtatisamUhena vyAptaH prAntaH samIpapradezo yayA tathAbhUtA iyaM sA mAlA zriyA nitAnte 25 lakSmyutkaTe bhavadvakSasi bhavadurasi prAleyAnehimagireH kaTakanikaTe madhyabhAgasamIpe saMpatantI gaoNva bhAgIrathIva hai), syAdvAda matake samAna anya matoMkA nirAkaraNa karanevAlA hai (pakSameM gurujanoMke hitAvaha upadezako upekSita karanevAlA hai) vidyullatAkI kauMdhake samAna atyanta caMcala hai, indra-dhanuSake samAna vicitra-vilakSaNa hai ( pakSameM aneka raMgakA hai ) aura duHkhase chor3ane yogya honepara bhI chor3ane yogya hI hai|' 653) tata iti-tadanantara putrake vacanasamUhase utpanna prabhUta sukhadAyaka 30 dharmarUpa amRtake dvArA jisakI viSayAkAMkSA naSTa ho gayI thI aisA vaha ajagara Ayuke anta meM samAdhimaraNako prApta hotA huA bar3I-bar3I RddhiyoMse yukta tathA uttama vaikriyika zarIrase dedIpyamAna hotA huA deva paryAyako prApta huA // 40 // 654) avadhijJAneti-avadhijJAnase jisane pUrva bhava jAna liye aise usa devane Akara maNimAlIkI pUjA kI tathA use maNimayI mAlA pradAna kI // 51 / / 655) seyamiti-maNisamUhakI zobhAyamAna kAnti santatike jAlase 35 samIpavartI pradezako vyApta karanevAlI yaha vahI mAlA, lakSmIse utkaTa Apake vakSaHsthala para himAlayake kaTakake nikaTa par3atI huI gaMgAke samAna lakSmIke krIDAhAsyakI kAntike samAna 1. maNimAline k0| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -57 ] prathamaH stabakaH 656 ) evaM purA bhavadIyapitAmahaH zatabalo nAma vidyAdharakSoNIvallabho rAjyalakSmoM suciramanubhavanbhavatpitari vinyastasamastarAjyabhAraH samyagdarzanAdisaMpannaH sudhyAnena tyaktatanumahendrakalpe surAgraNIH sNjaatH| sa kadAcana kAJcanazikharizikhare nandanavane mayA saha khelantaM bhavantaM samIkSyApArasnehapUritamAnaso 'jainadharma lokottarAbhyudayasAdhanaM kadApi na vismareti' samAdideza / 657 ) tathA bhavatpitRpitAmaho'pi nikhilakhecaramukuTarAjinIrAjitacaraNanIrejaH sahasrabalaH zatabale sute nikSiptarAjyabhAro jainI dIkSAmAsAdya tapo'zuprakAzaprakAzitamahIvalayaH krameNotpannakevalajJAnaH samAgatasurAsurAdibhiracitaH zAzvataM padamupajagAma / lakSmyAH zriyA lIlAhasitasya krIDAhAsasya rucivakAntivat kIrteryazaso bIjAlivacca bIjapaGktiriva ca vilasate zobhate / upamAlaMkAraH, mandAkrAntA chandaH // 42 // 56 ) atha dharmadhyAnasya phalaM nirUpayitumAha- 10 evamiti-evaM purA pUrva bhavadIyazcAso pitAmahazceti bhavadIyapitAmaho bhavatpitRpitA zatabalo nAma vidyAdharakSoNIvallabho gaganecararAjaH suciraM dIrghakAlaparyantaM rAjyalakSmI rAjyazriyam anubhavan bhavatpitari bhavadIyajanake'tibalamahArAje vinyasto vinikSiptaH samasto rAjyabhAro yena tathAbhUtaH, samyagdarzanAdibhiH samyaktvaprabhRtibhiH saMpannaH sahitaH sudhyAnena dhAbhidhAnena prazastadhyonena tyaktatanustyaktazarIro mataH san mahendrakalpe mahendrasvarge sarAgraNIH pradhAnadevaH saMjAtaH / sa devaH kadAcana jAtacita kAJcanazikhariNaH savarNazailasya zikhare zRGge 15 nandanavane merusthitodyAnavizeSe mayA svayaMbaddhana saha khelantaM kroDantaM bhavantaM samIkSya samyagdaSTavA apArasnehena pracurapremNA pUritaM mAnasaM cittaM yasya tathAbhUtaH san lokottarAzca te'bhyudayAzceti lokottarAbhyudayAsteSAM sAdhanaM nimittaM jainadharma jinamataM kadApi jAtvapi na vismara iti samAdideza samAdiSTavAn / 6 57 ) atha zukladhyAnasya phalaM nirUpayitumAha-tatheti-pituH pitA pitAmahaH, bhavatpituH pitAmaha iti bhavatpitRpitAmahaH so'pi nikhilakhecarANAM samagravidyAdharANAM mukuTarAjibhiaulipaGktibhirnIrAjite kRtArAtike caraNanIreje 20 yasya saH, sahasrabala etannAmA rAjA zatabale sute etadabhidhAne puDhe nikSiptaH sthApito rAjyabhAro yena tAdRzaH san jainI daigambarI dIkSAM pravrajyAm AsAdya prApya tapo'zUnAM tapaHkiraNAnAM prakAzena prakAzitaM zobhitaM mahovalayaM bhUmaNDalaM yena tathAbhUtaH krameNa kramazaH utpannaM kevalajJAnaM yasya tathAbhUtaH, san, samAgatA samAyAtA ye surAsurAdayaH devadharaNIndrAH te AdI yeSAM taiH, abhyarcitaH pUjitaH san zAzvataM padaM mokSam upajagAma prApa / athavA kIrtirUpI latAke bIjoMkI paMktike samAna suzobhita ho rahI hai / / 4 / / $ 56) evamiti- 25 isI prakAra pahale Apake pitAmaha zatabala nAmake vidyAdhara dharApati cirakAla taka rAjyalakSmIkA upabhoga karate hue, Apake pitApara samasta rAjyabhAra rakha samyagdarzanAdise yukta ho dhayadhyAnase zarIra chor3akara mahendra svargameM zreSTha deva hue the| kisI samaya sumeruparvatake zikharapara mere sAtha khelate hue Apako dekhakara unakA hRdaya apAra snehase bhara gayA thaa| usa samaya unhoMne Apako AjJA dI thI ki sarvazreSTha abhyudaya-sAMsArika sukhoMke nimitta- 30 bhUta jainadharmako kabhI nahIM bhUlanA / 6 57) tatheti-isI taraha samasta vidyAdharoMke mukuToMkI paMktiyoMse jinake caraNakamaloMkI AratI kI jAtI thI aise Apake pitAke pitAmaha sahasrabala bhI, zatabala nAmaka putrapara rAjyakA bhAra rakha daigambarI dIkSAko prApta ho tapakI kiraNoMke prakAzase bhUmaNDalako prakAzita karate, kramase kevalajJAna prApta karate tathA samasta deva aura 1. makuTa k0| 35 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 11658658) tathA bhavatpitA dhIrastvayi vyastamahIbharaH / pravajyAmAzritaH zrImAnprAptavairAgyavaibhavaH // 43 // 659 ) bhavAnapi mahAdhIro bhavaDhaMzanarAdhipaH / sAkaM tapazcaranneSa mokSalakSmI jighRkSati // 44 // 660) dharApate ! dhyAnacatuSTayasya phalaM vinirdiSTamavehi tatra / pUrvadvayaM pApaphalaM pratItaM paradvayaM prAptazubhapravAham // 45 // 61) iti jinAdhIzadarzitadharmadezanAprakAzabaddhAdaraM pravAdimadakaNDUlavanazuNDAlapaJcAnanaM svayaMbuddhaM tadvacanamadhudhArAmadhukarAyamANasaMprItAntaHkaraNena dharAramaNena pariSkRtA paramAstikyamAsthitA sabhA sabhA sabhAjayAmAsa / 62) vANIM zrutvA khagAdhIzo droNoM saMsAravAridheH / __ svayaM saMpUjayAmAsa svayaMbuddhaM mahAdhiyam // 46 / / 658 ) tatheti-tathA dhIro dhiyaM buddhimIrayati prerayatIti dhIro vidvAn gabhIro vA, tvayi nyasto nikSipto mahIbharaH pRthivIbhAro yena saH, zrImAna rAjyazrIyuktaH bhavatpitA tvadIyajanako'tibalamahArAjaH prAptaM vairAgyasya vaibhavaM yena tathAbhUtaH prAptanirvedaparamAvadhiH san pravrajyAM jinadIkSAm AzritaH prAptaH // 43 // 659) bhavAna15 pIti-mahAMzcAsau dhIrazceti mahAdhIro mahAbuddhimAn paramagabhIro vA, eSa purovartamAno bhavAnapi bhavavaMzasya nijAnvayasya narAdhipA rAjAnastaiH sAkaM tapazcaran tapasyAM kurvan mokSalakSmImapavargazriyam, jighRkSati grahItumicchati // 44 // 660 ) dharApate iti-he dharApate ! he bhUvallabha ! itthaM dhyAnacatuSTayasya raudrAtadharmyazuklAtmakasya phalaM sAdhyaM vinirdiSTaM kathitam avehi jAnIhi / tatra teSu pUrvadvayaM rodrArtarUpaM pApaM phalaM yasya tathAbhUtaM paradvayaM dharmyazuklarUpaM ca prApto labdhaH zubhapravAho puNyasaMtatiryasya tathAbhUtaM pratItaM prasiddham // 45 // 661) itIti-itItthaM jinAdhIzena jinendreNa darzito divyadhvaninA prarUpito yo dharmastasya dezanAyA upadezasya prakAze prakaTane baddha Adaro yena taM, pravAdino mithyAvAdina eva madakaNDUlA garvakaNDUyuktA vanazuNDAlAH kAnanakariNasteSAM paJcAnanaM siMha, svayaMbuddhametannAmAmAtyaM tadvacanaM svayaMbuddhavacanameva madhudhArA makarandajharo tasyAM madhukarAyamANaM bhRGgAyamAnaM saMprItaM prasannamantaHkaraNaM mAnasaM yasya tathAbhUtena gharAramaNena bhUpatinA pariSkRtA zobhitA paramAstikyamutkRSTazraddhAbhAvam AsthitA prAptA, bhayA kAntyA sahitA sabhA, sabhA pariSat, sabhAja25 yAmAsa saccakAra / 662) vANImiti-khagAdhIzI vidyAdharadharAvallabho mahAbalaH, saMsAravAridherbhavArNa dharaNendroMse pUjita hote hue mokSapadako prApta hue the| 6 58) tatheti-tathA dhIravIra zrImAn Apake pitA atibala mahArAja, vairAgyakI parama sImAko prApta ho Apake Upara pRthivIkA bhAra rakha jinadIkSAko prApta hue the / / 43 / / 6 59) bhavAnapIti-aura atizaya dhIrAvIra Apa bhI apane vaMzake rAjAoMke sAtha tapazcaraNa karate hue mokSalakSmIko grahaNa karanA cAhate haiN||44|| 30 660) dharApate iti-he rAjan ! isa taraha cAra dhyAnoMkA phala kahA gayA hai yaha jaano| unameM pahaleke do dhyAna-raudra aura ArtadhyAna pAparUpa phalase sahita haiM aura Ageke do dhyAnadharmya aura zukladhyAna puNyake pravAhako prApta karAnevAle haiM // 45 // 661) itIti-isa prakAra jinendra bhagavAna ke dvArA dikhalAye hue dharma sambandhI upadezake prakaTa karane meM jisane Adara lagAyA hai tathA jo mithyAvAdIrUpI abhimAnI jaMgalI hAthiyoMko naSTa karaneke lie siMha35 ke samAna hai aise svayaMbuddha mantrIko, usake vacanarUpI madhukI dhArApara bhramarake samAna AcaraNa karanevAle prasanna antaHkaraNase yukta rAjAke dvArA suzobhita, parama zraddhAbhAvako prApta tathA kAntise sahita sabhAne acchI taraha sammAnita kiyaa| 662) vANImiti-vidyAdharoMke rAjA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 64] prathamaH stabakaH 663 ) svayaMbuddhaH so'yaM sakalaguNamAlAvilasitaH kadAcitsadbhaktyA jinapatigRhAnvanditumanAH / yayau kalyANAdi kanakarucilIlAkapizitA mbarAbhogaM zRGgollikhitasuralokaM suruciram // 47 / / 64 ) yaH kila pihitAmbaro'pi vilasadaMzuka: merurapi samAzritanameruH, satAmarasaMpadaM 5 dadhAno'pi natAmarasaMpadaM dadhAnaH, bahulatAgahano'pi nirastatamobharaH, marAlImahitanandavano'pi vasya droNI naukAM vANI bhAratI zrutvA mahAdhiyaM mahAbuddhimantaM svayaMbuddhaM svayaM svataH saMpUjayAmAsa saccakAra // 46 // 666) svayaMbuddha iti-sakalaguNAnAM samyagdarzanAdinikhilaguNAnAM mAlayA saMtatyA vilasitaH zobhitaH so'yaM pUrvoktamahimamahitaH svayaMbuddhaH kadAcit sadbhaktyA samIcInabhaktyA jinapatigRhAn jinendramandirANi 'gRhAH puMsi ca bhUmnyeva' ityamaravacanAd gRhazabdasya bahuvacana eva puMsi prayogaH, vanditumanA 10 vanditukAmaH 'tuM kAmamanasorapi' iti vacanAttumano makArasya lopaH, kanakarucInAM suvarNakAntInAM lIlayA kapizitaH piGgalIkRto'mbarAbhogo gaganavistAro yena taM, zRGgeNa zikhareNollikhitaH saMghRSTaH suralokaH svargo yena taM, suruciraM manoharaM kalyANAdi sumeruparvataM yayau jagAma / 6 64 atha sumeruM varNayitumAha-yaH kiletiyaH kila kalyANAdriH, pihitamAcchAditamambaraM vastraM yena tathAbhUto'pi tirohitavastro'pi vilasacchobhamAnamaMzukaM vastraM yasya tatheti virodhaH parihArapakSe pihitamAcchAditamambaraM gaganaM yena tathAbhUto'pi san vilasantaH 15 zobhamAnA aMzavo razmayo yasya tathAbhUtaH / merurapi merunAmako'pi samAzritAnAM samAgatajanAnAM meruna bhavatIti nameruriti virodhaH parihArapakSe merurapi samAzritAH samadhiSThitA nameravaH chAyAvRkSA yatra tathAbhUtaH, tAmarasaiH kamalaiH sahitaM satAmarasaM padaM sthAnaM dadhAno'pi na vidyante tAmarasAni kamalAni yatra tat evaMbhUtaM padaM sthAna dadhAna iti virodhaH parihArapakSe satAmarasapadaM dadhAno'pi natAmarANAM namrIbhUtadevAnAM saMpadaM saMpatti dadhAnaH / bahulatAgahano'pi kRSNapakSagahano'pi nirasto dUrIkRtastamobharastimirasamUho yena tathAbhUta iti virodhaH 2. parihArapakSe bahulatAbhiH prabhUtavallIbhirupalakSitAni gahanAni vanAni yasmin saH / marAlIbhihaMsapaGktibhirma mahAbalane saMsArarUpI samudrase pAra karanevAlI naukAke samAna vANI sunakara mahAbuddhimAna svayaMbuddhakA svayaM acchA satkAra kiyA // 46 // 6 63) svayaMbuddha iti-samasta guNoMke samUhase suzobhita vaha svayaMbuddha, kisI samaya samIcIna bhaktise jinamandiroMkI vandanA karaneke lie utsuka hotA huA, suvarNa kiraNoMkI lIlAse AkAzake vistArako pIlA karanevAle, zikharase 25 svargalokako chUnevAle tathA atizaya sundara sumeru parvata para gayA // 47 // 664) yaH kiletijo sumeru parvata pihitAmbara-vastroMko AcchAdita karanevAlA hokara bhI vilasadaMzuka-vakhoMse suzobhita thA yaha viruddha bAta hai (parihAra pakSa meM pihitAmbara-AkAzako AcchAdita karanevAlA hokara bhI vilasadaMzuka-zobhamAna kiraNoMse sahita thaa)| meru hokara bhI samAzritanameru-Aye hue manuSyoMke lie meru nahIM thA yaha viruddha bAta hai ( parihAra pakSameM 30 meru hokara bhI nameru chAyAvRkSoMse sahita thaa)| satAmarasaM padaM-kamaloMse sahita padakosarovarako dhAraNa karanevAlA hokara bhI natAmarasaM padaM-kamalarahita padako dhAraNa karanevAlA thA yaha viruddha bAta hai (parihArapakSa meM kamalasahita sarovarako dhAraNa karanevAlA hokara bhI natAmarasaM padaM-namrIbhUta devoMko sampattiko dhAraNa karanevAlA thaa)| bahulatAgahanakRSNapakSase sAndra honepara bhI nirastatamobhara-andhakArake samUhako dUra karanevAlA thA yaha 31 viruddha bAta hai (parihArapakSameM aneka latAoMse yukta vanoMse sahita hone para bhI andhakArake samUhako dUra karanevAlA thaa)| marAlImahitanandanavana-haMsiyoMse suzobhita nandanavanase Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 32 purudevacampUprabandhe [11665amarAlImahitanandanavanaH, rajasphuraNaparizobhito'pi nIrajasphuraNaparizobhitaH, saMtatamagamahito'pi nAgamahito viraajte| 665) tridazopasevito yaH prAjyavirAjitarucirmahAmeruH / lakSmIvilAsagehe jambUdvIpe vibhAti dIpa iva // 48 / / 666 ) tatra kila vicitraciraMtanaratnakhacitAnanekarasabhaGgIsaMgatasurAGganAsaMcaraNasaMcalatkanakakiGkiNImRduninAdamanoharAnnityAlokAnakRtrimacaityAlayAnyathAkramamAsAdyAnamya ca pramodahitaM zobhitaM nandanavanaM yasmin tathAbhUto'pi amarAlImahitanandanavanaH, na marAlobhirmahitaM nandanavanaM yasminniti virodhaH parihArapakSe amarANAM devAnAmAlyaH paGktayastAbhirmahitaM nandanavanaM yasmin saH / rajasaH sphuraNaM rajasphuraNaM 'kharpare zari visargalopo vA vaktavyaH' iti vArtikena visargasya lopaH / parAgasaMcArastena parizobhito samalaMkRto'pi nIrajasphuraNaparizobhitaH nirgataM yad rajaHsphuraNaM tena parizobhita iti virodhaH parihArapakSe nIrajAnAM kamalAnAM sphuraNena parizobhitaH / saMtataM sarvadA agamahito'pi ageSu parvateSu mahitaH prazasto'pi nAgamahitaH agamahito na bhavatIti nAgamahitaH parvataprazasto na bhavatIti virodhaH parihArapakSe nAgaiH suragajaiH nAgakumAradevairvA mahito mAnya iti / zleSAnuprANito virodhAbhAsAlaMkAraH / $65 ) tridazeti-yo mahAmeruH lakSmyAH zriyA vilAsagehe krIDAgAre jambUdvIpe dIpa iva vibhAti zobhate / athobhayoH sAdRzyamAha-tridazeti-tridazairdevairupase vitaH sahito mahAmeruH, dIpapakSe tisro dazA vartikA iti tridazAstAbhirupasevitaH sahitaH, prAjyeti-prAjyaM prakRSTaM yathA syAttathA virAjitA zobhitA ruciH kAntiryasya tathAbhUto mahAmeruH, dIpapakSe prAjyasya prakRSTaghRtasya virAjitA ruciH kAntiyasmistathAbhUtaH / rUpakopamAlaMkArI AryAvRttam // 48 // 666 ) tatreti-tatra kila sumeruparvate vicitrANi nAnAprakArANi ciraMtanAni zAzvatAni yAni ratnAni taiH khacitAn jaTitAn anekarasabhaGgIbhirnAnArasasaMtatibhiH saMgatAnAM sahitAnAM surAGganAnAM devInAM saMcaraNena paribhramaNena saMcalantyo yAH kanakakiGkiNyaH suvarNakSudraghaNTikAstAsAM mRduninAdena komalazabdena manoharA abhirAmAstAn nityAlokAn zAzvataprakAzAn nityAlokanAmadheyAnvA akRtrimacaityAlayAnakRtrimajinamandirANi yathAkramaM kramazaH AsAdya prApya Anamya namaskRtya ca pramodalaharINAmAnandataraGgANAM yukta hokara bhI amarAlImahitanandanavana-haMsiyoMse rahita nandanavanase yukta thA yaha viruddha bAta hai ( parihArapakSameM haMsiyoMse sahita nandanavanase yukta hokara bhI amarAlI-devoMkI paMktiyoMse sahita nandanavanase yukta thaa)| raja sphuraNa-parAgake saMcArase suzobhita hokara 25 bhI nIrajasphuraNa-parAgake saMcArase suzobhita nahIM thA yaha viruddha bAta hai, (parihArapakSameM rajasphuraNase suzobhita hokara bhI nIrajasphuraNa-kamaloMke vikAsase suzobhita thaa)| aura sadA agamahita-parvatoMmeM zreSTha hokara bhI nAgamahita-parvatoMmeM zreSTha nahIM thA yaha viruddha bAta hai (parihArapakSameM parvatoMmeM zreSTha hokara bhI nAgamahita-hAthiyoM athavA nAgakumAra devoMse mahita-zreSTha thaa)| 665 tridazeti-jo mahAmeru lakSmIke vilAsagRhasvarUpa jambUdvIpameM 30 dIpakake samAna suzobhita ho rahA thA kyoMki jisa prakAra dIpaka tridazopasevita-tIna battiyoMse suzobhita hotA hai usI prakAra mahAmeru bhI tridazopasevita-devoMse suzobhita thA aura jisa prakAra dIpaka prAjya virAjitaruci-zreSTha ghIse suzobhita kAntise yukta hotA hai usI prakAra mahAmeru bhI prAjya virAjitaruci-atyanta suzobhita kAntise yukta thA // 48|| 666 ) tatreti-usa meru parvata para, jo nAnA prakArake ratnoMse jar3e hue the, jo anekaratnoMkI 65 santatise yukta devAMganAoMke saMcAra se hilatI huI suvarNamaya kSudraghaNTikAoMke komala zabdase manohara the tathA jinameM nirantara prakAza vidyamAna rahatA thA athavA jo nityAloka nAmako dhAraNa karane vAle the aise akRtrima caityAlayoMko krama-kramase prAptakara tathA namaskAra kara Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH stabakaH 33 laharI parIvAhaplAvitAntaHkaraNaH saumanasavanapaurastyadigbhAgabhAsamAne jinabhavane kRtabhagavatsaparyAcaryaH paryAptabhAgyaH kSaNaM niSasAda / / $67 ) athAgatau pUrvavideharamyakacchAkhyadezAnnagarAdariSTAt / aikSiSTa so'yaM dhuri cAraNau dvau munIzvarI mAnyaguNAbhirAmau // 49 // 668) to kila pravAhI karuNArasasya, setU saMsArAmbudheH, mahAmantrI krodhabhujagasya, 5 divasakarI mohAndhakArasya, AlavAladezI jinabhaktivallyAH , rAjahaMsau yugaMdharamahAtIrthasarasyAH , pUrvAcalAvavadhijJAnadinakarodayasya, munipuGgavAvAdityagatyariMjayanAmadheyAvabhyetyAbhyarcya ca muhurmuhuH praNamya sukhAsInaH svayaMbuddha evaM pRcchAMcakre / $ 69 ) mahAbala itIritaH sakalakhecarAdhIzvaraH pure vasati naH prabhuH sa kila bhavya evAthavA / 10 manipara mAna lAvitaM nimagnaM antaHkaraNaM mano yasya tathAbhUtaH svayaMbuddhaH saumanasavanasya tannAmasumerUdyAnasya paurastyadigbhAge pUrvadigbhAge bhAsamAnaM zobhamAnaM tasmin jinabhavane jinendrabhavane kRtA vihitA bhagavatAM jinendrANAM saparyAcaryA pajAvidhiryena saH paryAptaM bhAgyaM yasya tathAbhataH svaM paryAptabhAgyazAlinaM manyamAna ityarthaH kSaNaM niSasAda sthito'bhUt / 617 ) atheti-athopavezanAnantaram. so'yaM svayaMbuddhaH pUrvavidehe pUrvavidehakSetre ramyo manoharo yaH kacchAkhyadeza etannAmadezavizeSastasmAt, ariSTAt etannAmadheyAt nagarAt Agato AyAto, cAraNo cAraddhisahito gaganagAminAvityarthaH, mAnyaguNaH prazasyaguNarabhirAmo manoharo dvI munIzvarI munirAjo dhuri agre aikSiSTa dadarza / upajAtivRttam / / 49 // 668 ) tau kileti-tau kila munIzvaro karuNArasasya dayArasasya pravAhI nirjharI, saMsArasAgarasya pulinau, krodhanAgasya mahAmantrI moha evAndhakArastasya mithyAtvatimirasya divasakarI sUryo, jinabhaktireva vallI tasyA jinabhaktilatAyA AlavAladezI AvApadezau yugaMdharo videhakSetrasya tIrthakarastasya mahAtIrthameva sarasI kAsArastasya rAjahaMsI haMsavizeSo 20 'rAjahaMsAstu te caJcUcaraNohitaiH sitAH' ityamaraH, avadhijJAnameva dinakaraH sUryastasyodayasya pUrvAcalAbudayAcalo, Adityagatizca arijayazcetyAdityagayariMjayau tau nAmadheye yayo munizreSThI, abhyetya tayoH saMmukhaM gatvA abhyarcya ca pUjayitvA ca muhurmuhuH bhUyobhUyaH praNamya sukhAsInaH sukhopaviSTaH svayaMbuddha evaM pRcchAMcakre papraccha / rUpakAlaMkAraH / 669 ) mahAbala iti-kSamAguNa eva maNistasya khanI Akaro muniyugalasya saMbodhanam / no'smAkaM pure nagare prabhuH svAmI sakalakhecarANAM nikhilavidyAdharANAmadhIzvaraH 25 harSakI taraMgoMke pravAhase jisakA antaHkaraNa nimagna ho rahA thA, saumanasa vanakI pUrva dizAmeM zobhAyamAna jinamandira meM jisane bhagavAnkI pUjA kI thI tathA isa kriyAse jo apane Apako paryApta bhAgyazAlI mAnatA thA aisA svayaMbuddha mantrI vahA~ kSaNa bharake lie baiTha gyaa| 667) atheti-tadanantara svayaMbuddha mantrIne pUrva videha kSetra meM suzobhita kaccha nAmaka dezake ariSTa nagarase Aye hue caraNa Rddhike dhAraka tathA mAnanIya guNoMse manohara do munirAjoMko apane Age dekhA // 49 / / 668 tau kileti-ve munirAja karuNArasake pravAha the, saMsArarUpI samudra ke pula the, krodharUpI sarpake lie mahAmantra the, moharUpI andhakArako naSTa karaneke lie sUrya the, jinabhaktirUpI latAke lie kyArI the, yugandhara tIrthakarake tIrtharUpI sarovarake rAjahaMsa the, avadhijJAnarUpI sUryake udayake lie udayAcala the tathA Adityagati aura ariMjaya unake nAma the| unake sammukha jAkara, pUjA kara bAra-bAra praNAma kara sukhase baiThe 35 hue svayaMbuddha mantrIne unase isa prakAra puuchaa| $ 69 ) mahAbala iti-he samasta guNarUpI maNiyoMkI khAna ! hamAre nagara meM hamArA svAmI mahAbala nAmase prasiddha samasta bidyAdharoMkA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 purudevacampUprabandhe [ 170abhavya iti saMzayo mama hRdAlaye khelati kSamAguNamaNeH khanI ! saha tadIyajijJAsayA // 50 // hu70 ) praznAbhidhaM madhu nigIrya niruktarItyA tasyAtha mIladadharoSThadale mukhAbje / Adityagatyabhidha eSa munimukhAbja harSAya sUktikiraNAnprakaTIcakAra // 51 // 671) bho sacivottaMsa ! asau bhavatsvAmI bhavyo, bhavya eva bhavadvacanazailI pratyeSyati, prApsyati ca dazamajanmanyasmiJjambUdvIpasyAlaGkArabhUte bhAratakhaNDe yugArambhe pracurAgaNyapuNyavazena tIrthakarAgragaNyatAM sakalasaMkrandanapramukhavRndAraka saMdohavandanIyatAM ca / 672 ) atItabhavametasya pratItayazasaH zRNu / dharmabIjaM hi yatroptaM zarmabhogecchayAmunA // 52 // 10 mahAbala itIritaH mahAbala nAmnA prasiddhaH vasati, sa kila bhavya eva ratnatrayaprAptiyogya eva athavA abhavyo ratnatrayaprAptyayogya itItthaM saMzayo vicikitsA mama svayaMbuddhasya hRdAlaye manomandire tadIyA cAso jijJAsA ca jJAtumicchA ca tayA saha khelati krIDati rUpakAlaMkAraH pRthivIvRttam // 50 // 6 70 ) praznAbhidhamiti15 athAnantaraM tasya svayaMbuddhasya mukhamevAbjaM tasmin vadanavArije niruktarItyA pUrvoktaprakAreNa praznAbhidhaM praznanAmadheyaM madhu makarandaM vigIrya prakaTayitvA mIlatI adharoSThadale yasya tathAbhUte nimIladadharoSThapane sati AdityagatirabhidhA yasya tathAbhUta AdityagatinAmadheyaH sUryatulya ityarthaH, eSo'yaM muniH, mukhAbjaharSAya svayaMbuddhamukhakamalavikAsAya sUktaya eva kiraNAstAn subhASitarazmIn prakaTocakAra prakaTayAmAsa / rUpakA laMkAraH / vasantatilakAvRttam // 51 // 71 ) mo sacivottaMseti-he amAtyabhUSaNa ! asau bhavatsvAmI 20 bhavatprabhuH bhavyo ratnatrayaprAptyarha evAstIti zeSaH, yataH bhavya eva bhavadvacanazailI bhavadupadezaprakAraM pratyeSyati zraddhAsyati, dazamajanmani dazamabhave jambUdvIpasya prathamadvIpasyAlaMkArabhUte bhUSaNasvarUpe'smin bhAratakhaNDe bharatakSetre yugArambhe'vasarpiNIkAlAntargatakarmabhUmiprArambhe pracuraM prabhUtamagaNyamaparimitaM ca yatpuNyaM sukRtaM tasya vazena tIrthakareSa catavizatidharmapravartakeSa agragaNyatAM prathamatAM sakalAH samastAH saMkrandanapramakhA indrapradhAnA ye vRndArakA devAsteSAM saMdohena samUhena vandanIyatAM namaskaraNIyatAM ca prApsyati lapsyate ca / 6 72 ) pratI25 teti-pratItaM prasiddhaM yazo yasya tathAbhUtasya, etasya mahAbalasya atItabhavaM pUrvaparyAyaM zRNu samA karNaya, yatra yasmin, amunAnena zarmabhogecchayA sukhAnubhavavAJchayA dharmabIjaM uptaM nikSiptaM kRtavApamiti yAvat // 52 // rAjA rahatA hai so vaha bhavya hI hai athavA abhavya, yaha saMzaya hamAre manarUpI mandira meM usakI jijJAsAke sAtha krIDA kiyA karatA hai // 50 // 70) praznAbhimiti-tadana jaba svayaM buddhakA mukhakamala pUrvokta prakArase praznanAmaka makarandako prakaTa kara adharoSTharUpI 30 daloMko banda kara cukA taba Adityagati nAmake munirAja isake mukhakamalako vikasita karane ke lie sUktirUpI kiraNoMko prakaTa karane lage // 51 // 671) bho sacivottaMseti-he amAtyAbharaNa ! yaha ApakA svAmI bhavya hai kyoMki bhavya hI ApakI vacana zailIpara pratIti karegA aura dazaveM bhavameM jambUdvIpake alaMkArasvarUpa isa bharatakSetra meM karmabhUmi rUpa yugakA prArambha honepara bahuta bhArI puNyake vazase tIrthaMkaroMmeM agragaNyatA tathA indrAdi samasta deva samUhake dvArA 35 vandanIyatAko prApta karegA / / 6 72 ) atIteti-prasiddha yazake dhArakapU isakA va bhava suno Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 75] prathamaH stabakaH $ 73 ) vikhyAtapazcimavidehavirAjamAna zrIgandhilollasitasiMhapure vyarAjat / zrISeNanAmadharaNIramaNaH priyAsya zrIsundarIti viditA bhuvanaikaramyA // 53 / / 574 ) jayavarmeti vikhyAto jyAyAnputrastayorabhUt / zrIvarmeti kanIyAMzca samastajanatApriyaH // 54 // 75 ) tadanu zrISeNabhUpAle janAnurAgamutsAhaM ca samIkSya kanIyasi rAjyapaTTamAtanvAne, khataranirvedo jayavarmA svayaMprabhaguroH pAveM gRhItadIkSo navasaMyata eva, aparamiva sUryamadhinabhAsthalamAyAntaM mahaddhisametaM vyomacarAdhipatimuccakSurvIkSamANastadbhogaprApticintAdanturitasvAntaH, valmokavilanirgatadaMdazUkanirdaSTatanurbhogacintayaiva saMtyaktAsuH saMprAptamahAbalabhavaH saMtataM bhogeSveva 10 cirataramarajyata / 673) vikhyAteti-vikhyAtazcAsau pazcimavidehazceti vikhyAtapazcimavidehaH prasiddhapazcimavidehakSetra tasmin virAjamAnaM zobhamAnaM zrIgandhiletyullasitaM zobhitaM yat siMhapuraM tannAmadheyaM nagaraM tasmin zrISeNanAmadharaNIramaNaH zroSeNAbhidhAnabhUpatiH vyarAjat zuzubhe / asya zrISeNasya bhuvanaikaramyA jagadekasundarI zrIsundarIti etannAmadheyA viditA prasiddhA priyA vallabhA cAsoditi zeSaH // 53 // 6 74 ) jayavarmeti-sA ca sa ceti 15 to tayoH zrISeNazrIsundaryoH / jayavarmeti vikhyAtaH prathitaH jyAyAn jyeSThaH zrIvarmeti vikhyAtaH kanIyAn laghuH putro'bhUt tayoH kanIyAn putraH samastajanatAyA nikhilajanasamUhasya priyo vallabha AsIt // 54 // 675) tadanviti-tadanantaraM zrISeNabhUpAle zrISeNamahArAje janAnurAgaM lokaprItim utsAhaM prajApAlanadakSatAM ca zrIvarmaNa iti zeSaH samIkSya vicArya kanIyasi laghapatre rAjyapaTTama AtanvAne badhnati sati khataro mahAn nivedo vairAgyaM yasya tathAbhato jayavarmA svayaMprabhagaroretannAmadheyamaneH pArve gahItA dIkSA yena sa svIkatapravrajyaH.. navasaMyata evAbhinavadIkSita eva nabhaHsthala ityadhinabhasthalaM gagane aparaM dvitIyaM sUryamiva AyAntaM mahaddhisametaM vipuladdhisaMgataM vyomacarAdhipati kaMcidvidyAdhararAjam udgate cakSuSI yasya tathAbhUta unnamitanetraH vIkSamANo vilokayana tasya vyomacarAdhipaterbhogAnAM prAptezcintayA dantaritaM vyAptaM svAntaM yasya saH, valmIkasya vilAt nirgatena daMdazUkena sarpaNa nirdaSTA sAtizayaM daSTA tanuryasya tathAbhUtaH, bhogacintayaiva bhogaprAptIcchayaiva saMtyaktA jisameM ki isane sukhabhogakI icchAse dharmakA bIja boyA thA // 52 // 6 73 ) vikhyAtetiatizaya prasiddha pazcima videhakSetrameM suzobhita zrIgandhilA dezake siMhapura nagara meM zrISaNa nAmakA rAjA suzobhita thaa| usa zrISeNakI zrIsundarI nAmase prasiddha atyanta sundara priyA thI / / 53 / / 674) jayavarmeti-una donoMke jayavarmA nAmakA bar3A aura zrIvarmA nAmakA choTA putra thaa| unameM choTA putra samasta janatAko pyArA thA // 54 // 675 ) tadanviti-tadanantara zrISeNa rAjAne jaba janatAke anarAga aura zrIvarmAkI sAmathyako dekhakara choTe patra (zrIvarmA) para rAjyapaTTa bA~dha diyA taba bahuta bhArI vairAgyase yukta ho jayavarmAne svayaMprabha guruke pAsa dIkSA le lii| abhI vaha navIna dIkSita hI thA ki AkAzameM dUsare sUryake samAna bahuta bhArI sampadAse sahita eka vidyAdhara rAjA A rahA thA use usane UparakI ora A~kha uThAkara dekhA, dekhate hI sAtha usake bhogoMkI prAptikI cintAse usakA hRdaya vyApta ho gayA-use lagA ki aisA vaibhava mujhe bhI prApta hotA / usI samaya vAmIke chidrase nikale hue sA~pane usake 15 1. kanIyase ka0 / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 36 purudeva prabandhe [ 1976 $ 76 ) idAnIM khalu nizAyAM vizAMpatiH svapne tribhirmantribhirduSpaGke balAnnimajjyamAnamAtmAnaM tatastvayA duSTAMstAnnirbhatsyaM paGkAduddhRtya hariviSTare vimalatarasalilairabhiSiktaM kAMcana kAJcanasUtrapiNDasacchaviM saudAminIlatAmivAtilolAmanukSaNaM kSIyamANAM dIpajvAlAM ca kSaNadAkSaye vilokayAmAsa / 25 977 ) svapnAvimau khecarabhUmipAlo dRSTvA bhavantaM pratipAdayan saH / Aste tvamevAzu sametya pUrvaM svapnadvayaM bodhaya sAdhubuddhe // 55 // 978) Adyasvapnamavehi tvaM sAdhyapuNyadvasUcakam / Aha dvitIyasvapnastadAyurmAsAvaziSTatAm ||56|| $79) eSa kila muktimAninodUtyeva kAlalabdhyA prabodhitaH pRthvIpatistRSitacAtakapota / 10 asavaH prANA yena saH, saMprApto mahAbalabhavo yena tathAbhUtaH san bhogeSveva paJcendriyaviSayeSveva cirataraM dIrghakAlaparyantam arajyata rakto'bhavat / 976 ) idAnImiti - idAnIM khalu sAMprataM nizAyAM rajanyAM vizAM patirmahAbalamahIpatiH svapne tribhirmantribhiH duSpako dustarakardame balAd hAt nimajjyata iti nimajjyamAnastaM AtmAnaM svaM tatastadanantaraM tAn duSTAn trimantriNo nirbhartsya tiraskRtya paGkAt kardamAt uddhRtya niHsArya hariviSTare siMhAsane vimalatarANi ca tAni salilAni tainirmalataranIraiH abhiSiktaM prAptAbhiSekaM kAMcana kAmapi kAJcana15 sUtra piNDasya suvarNatantusamUhasya chaviriva chaviryasyAstAM saudAminIlatAmiva vidyudvallImiva atilolAM capalatarAm anukSaNaM pratikSaNaM kSIyamANAM nAzonmukhIM dIpajvAlAM ca pradIpajyotizca kSaNadAkSaye rAtryantabhAge vilokayAmAsa / 977 ) svapnAviti sa pUrvoktaH khecarabhUmipAlo vidyAdharanRpaH, imo pUrvokto svapnau dRSTvA bhavantaM pratipAdayan nivedayan Aste bhavantaM pratIkSamANastiSThatItyarthaH / tvameva Azu zIghraM sametya gatvA pUrvaM tatpraznAtprAgeva he sAdhubuddhe he sudhIH svapnadvayaM bodhaya jJApaya tatphalaM sUcaya // 55 // 678 ) Adyeti - spaSTam // / 56 / / 179 ) 20 eSeti -- muktireva mAninI manasvinI mahilA tasyA dUtyeva kAlalabdhyA prabodhitaH saMbodhita eSa pRthivIpatiH zarIrako bahuta jorase Dasa liyA, jisase bhogoMkI cintA karate-karate usakA zarIra chUTa gayA aura phalasvarUpa mahAbalakI paryAya prApta kara vaha sadA bhogoM meM hI anurakta rahane lagA / 976 ) idAnImitI - Aja rAtrike samaya rAjAne svapna meM dekhA hai ki mujhe tIna mantrI balapUrvaka bhArI kIcar3a meM nimagna kara rahe haiM tathA svayaMbuddha mantrIne una sabako DA~Takara, kIcar3a se nikAla siMhAsana para baiThA atyanta nirmala jalase merA abhiSeka kiyA hai / isake sivAya suvarNakI lar3Ike samAna samIcIna kAntise yukta tathA bijalIrUpI latA ke samAna atyanta caMcala kSaNa-kSaNa meM hrAsa ko prApta hotI huI dIpakakI jvAlAko bhI dekhA hai / ye donoM svapna usane rAtri ke antabhAgameM dekhe haiM / 977 ) svapnAviti -- ina donoM svapnoMko dekhakara vaha vidyAdhara rAjA Apako prakaTa karatA huA baiThA hai so he samIcIna buddhi ke dhAraka ! tumhIM zIghra jAkara usake pUchane ke pahale donoM svapnoMko batalA do ||55 || 678 ) Adyeti - tuma pahale svapnako prApta hone yogya puNya RddhiyoMkA sUcaka jAno aura dUsarA svapna kaha rahA hai ki usakI Ayu eka mAha kI zeSa raha gayI hai / / 56 / / 679) eSeti - muktirUpI mAninIkI dUtIke samAna kAlabdhi ke dvArA prabodhako prApta huA yaha rAjA, Apake dvArA upadiSTa samIcIna dharmameM usa 30 1. gadyamidaM mahApurANasya nimnAGkitaM zlokadvayamanusarati -- tRSitaH payasIvAbdAtpatite cAtako'dhikam / 35 januSAndha ivAnandhakaraNe paramauSadhe // rucimeSyati saddharme tvattaH so'dya prabuddhadhIH / dUtyeva muktikAminyAH kAlalabdhyA pracoditaH // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -82 ] prathamaH stabakaH iva balAhaka kulavigalitajalabindusaMdohe, jAtyandha ivAnandhakaraNacaNaparamoSadhe, durgaMta iva niravadhikanidhinidhAne bhavatopadiSTe saddharme paramAM zraddhAM vidhAsyati / 980 ) iti nigadya sudhAmadhurAM giraM muniyuge gaganasthalamudgate / saciva eSa javena mahAbalaM prati jagAma yugAyatasadbhujam // 57 // 81) samAsAdya bhUpaM samAcaSTa sarva svayaMbuddha eSa svayaM yogivAkyam / jinendroktadharmaM munIndropalAlyaM kuru kSemavRddhyai kSitIzeti cAha // 58 // $ 82 ) tadanu svayaM buddhavacanagumphavisrambhavijRmbhitasvAyuHkSayanizcayo vipazcidagragaNyaH khacarapatiryathAvidhitanutyAgaM vidhAtumainAH, manAgita ra manohara nijamandirArAmasundarajinacandirazubhamandira kandalitASTAhnikamahotsavaH sakalanayanasaMtoSakalpabhujAya nijatanUjAya prajAbhAgadheyAyAmahAbalo'yaM nRpaH, balAhakakulAnmeghamaNDalAd vigalitAnAM patitAnAM jalabindUnAM payaH pRSatAM saMdohe samUhe tRSita - 10 cAtakapota iva pipAsAturasAraGgazAvaka iva, anandhakaraNena dRSTipradAnena vittamanandhakaraNacaNaM tathAbhUtaM yatparamISadhaM zreSThabhaiSajyaM tasmin jAtyandha iva janmAndha iva, niravadhikAnAM sImAtItAnAM nidhInAM nidhAnaM bhANDAgAraM tasmin durgata iva daridra iva bhavatA tvayA, upadiSTe pradarzite saddhameM samIcInadharme paramAM zreSThAM zraddhAM pratIti vidhAsyati kariSyati / 980 ) itIti -- itItthaM sudheva madhurA tAM pIyUSamiSTAM giraM bhAratIM nigadya samuccArya muniyuge yatiyugale gaganasthalaM nabhasthalam udgate samutpatite sati eSa sacivo'mAtyaH, javena vegena yugavadAyato 15 dIrghau sarbhujo yasya tathAbhUtaM mahAbalaM prati vidyAdharadharAvallabhaM prati jagAma / drutavilambitaM chandaH // 57 // 681 ) samAsAdyeti - eSo'yaM svayaMbuddho bhUpaM samAsAdya prApya sarvaM nikhilaM yogivAkyaM munIndravacanaM svayaM svamukhena samAcaSTa jagAda / he kSitIza ! he rAjan ! kSemavRddha kalyANavRddhayai munIndrairmunirAjai rupalAlyaM dhAraNIyaM jinendroktadharmaM jinarAjapraNItadharmaM kuru vidhehi / iti cAha kathayAmAsa / bhujaGgaprayAtaM chandaH / 182 ) tadanviti -- tadanantaraM svayaM buddhasya vacanagumphe vAgracanAyAM visrambhena vizvAsena vijRmbhito vardhitaH 20 svAyuSaH svajIvitasya kSayanizcayo vinAzanirNayo yasya tathAbhUtaH vipazcitsu vidvatsu agragaNyaH pradhAnaH, khacarapatirvidyAdhararAjo mahAbalo yathAvidhi vidhimanatikramya tanutyAgaM samAdhimaraNaM vidhAtumanAH kartukAmaH, manAgitara manohara matisundaraM nijamandirArAmasundaraM svabhavanodyAnavizobhitaM yat jinacandirasya jinacandrasya zubhamandiraM puNyamandiraM tasmin kandalitaH kRta ASTAhnikamahotsavo nandIzvaraparva mahotsavo yena tathAbhUtaH san, taraha parama zraddhA karegA jisa taraha ki meghasamUhase cyuta jalakI bU~ doMke samUhameM pyAsA 25 cAtakakA zizu, dRSTi pradAna karanevAlI zreSTha auSadha meM janmAndha manuSya aura asImanidhiyoMke bhaNDAra meM daridra puruSa zraddhA karatA hai / 180 ) itIti- isa prakAra amRtake samAna miSTa vANI kahakara jaba donoM munirAja gaganatalameM ur3a gaye taba yaha mantrI vegase yugake samAna lambI tathA zreSTha bhujoMko dhAraNa karanevAle rAjA mahAbalakI ora gayA ||57| 181 ) samAsAdyeti - isa svayaMbuddhane rAjA mahAbalako prApta kara munirAja ke samasta vacana 30 svayaM kahe aura sAtha hI yaha bhI kahA ki he rAjan ! tuma kalyANakI vRddhike lie bar3e-bar3e muniyoMke dvArA dhAraNa karane yogya jina praNIta dharmako dhAraNa karo / / 58 / / 182 ) tadanviti - tadanantara svayaMbuddha mantrIkI vacana racanAmeM vizvAsa honese jise apanI Ayuke kSayakA nizcaya ho gayA thA aise vidvAnoMmeM agrasara mahAbalane vidhipUrvaka zarIra tyAga karanekA mana kiyA / prathama hI usane atyanta manohara apane bhavanake udyAna meM suzobhita jinendra bhagavAn ke 35 zubha mandira meM ASTAhnika mahotsava kiyA tatpazcAt samasta manuSyoM ke netroMko santoSa utpanna 1. kumbha - 0 / 2. vidhAtuM manAgitara ka0 / 37 5 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 38 30 [ 1683 purudeva campUprabandhe siddhakUTamupetya siddhAcaMnapuraHsaraM dvAviMzatidinAni tibalanAmadheyAya pratipAditarAjyabhAraH, sallekhanA vidhimullAsayAmAsa / $ 83 ) ArAdhanAnAvamupetya bhUpo bhavAmburAzi sahasA titIrSuH / saMtyaktavAhyAntarasaMgrahastanniryApakaM mantrivaraM nyayacchat // 59 // $ 84 ) tapasyatastasya zarIravallI yathAyatheyaM tanimAnamAgAt / tathA tathAvardhata kAntibhUmA prakAzitAzeSadigantasImA // 60 // 10 sakalanayanAnAM nikhilanaranetrANAM saMtoSastRptistasya kalpabhUjAya kalpavRkSAya nijatanUjAya svasutAya prajAyA bhAgadheyaM bhAgyaM tasmai, atibalo nAmadheyaM yasya tasmai, pratipAditaH pradatto rAjyabhAro yena tathA bhUtaH san, siddhakUTaM vijayArdhasya kUTavizeSam upetya prApya siddhArcanapuraHsaraM siddhaparameSThipUjAsahitaM dvAviMzatidinAni yAvat 'kAlAdhvanoratyantasaMyoge' iti dvitIyA, sallekhanAyA vidhistaM samAdhimaraNavidhim, ullAsayAmAsa saMpAdayAmAsa / $ 83 ) ArAdhaneti - ArAdhanA sallekhanaiva naustaristAm upetya prApya sahasA jhagiti 15 bhavAmburAzi saMsArasAgaraM titIrSustaritumicchuH bhUpo mahAbalarAjaH saMtyakto samyakprakAreNa vyaktI bAhyAntarasaMgrahI bAhyAbhyantaraparigrahI yena tathAbhUtaH san mantrivaraM svayaM buddhaM tasyA ArAdhanAnAvo niryApakaM karNadhAraM pakSe ArAdhanA vidhividhAtAraM nyayacchat niyuktavAn | upajAtivRttam ||59 // 884 ) tapasyata iti-tapasyatatapAMsi kurvatastasya vidyAdhararAjasya iyaM zarIravallI tanulatA yathA yathA yena yena prakAreNa tanimAnaM kRzatAm AgAt prApat tathA tathA tena tena prakAreNa prakAzitA azeSadigantasImA yena tathAbhUtaH kAntibhUmA 20 kAntibAhulyam avardhata vardhate sma / upendravajrAvRttam // 60 // I85 ) tadAnImiti - tadAnIM sallekhanA kAle, udAratA mahAtapA mahAbalo vidyAdharadharApatiH, zAradanIrada iva zaradRtuvArida iva ArUDhakAyoM dhRtakRzatvaH, tAdAtvikaM tatkAlabhavaM yanmaraNArambhavrataM samAdhimaraNavrataM tat, Alokya kvApi kutrApi lInAmyAmantarhitAmyAM locanAbhyAM virAjamAnaH zobhamAnaH kSINaM hasitaM zoNitamAMsaM rudhirapalaM yasya tathAbhUtaM carma tvak yayostathAbhUtAbhyAmapi aparityaktakAntikandalAbhyAmatyaktadIptikandalAbhyAM kapolAbhyAM rustbhyAM vilasitaH zobhitaH pUrvaM sallekhanAyAH prAg nitAntapIvarAbhyAmatizayasthUlAmyAM maNikeyUrANAM 185 ) tadAnImudAratapA mahAbalaH zAradanIrada ivArUDha kAzyaMstAdAtvikamaraNArambhavratamAlokya kvApi lInAbhyAM locanAbhyAM virAjamAnaH, kSoNazoNitamAMsacarmabhyAmapyaparityaktakAntikandalAbhyAM kapolAbhyAM vilasitaH pUrvaM nitAntapIvarAbhyAM maNikeyUrakiNakarkazAbhyAmadhunA tadIya karane ke lie kalpavRkSa tathA prajAke bhAgyasvarUpa atibala nAmaka apane putrake lie rAjyakA bhAra sauMpA phira siddhakUTa meM jAkara siddhabhagavAn kI pUjAke sAtha bAIsa dina taka sallekhanA - kI vidhiko sampAdita kiyA / 683) ArAdhaneti - ArAdhanArUpI nAvako pAkara zIghra hI saMsArarUpI samudrako pAra karaneke icchuka rAjA mahAbalane bAhya aura antaraMga donoM prakAra ke parigrahoM kA tyAga kiyA aura svayaMbuddha mantrIko usa sallekhanArUpI nAvakA karNadhAra ( pakSa meM vidhi karAnevAlA) banAyA || 12 || 84 ) tapasyata iti - tapasyA karate hue mahAbala rAjAkI yaha zarIrarUpI latA jaise-jaise kRzatAko prApta hotI thI vaise-vaise hI samasta dizAoMko antima sImAko prakAzita karatI huI kAntikI adhikatA bar3hatI jAtI thI || 60|| $ 85 ) tadAnImiti - usa samaya mahAn tapako dhAraNa karanevAlA mahAbala zaradaRtuke meghake 35 samAna atyanta kRza ho gayA thA / vaha bhItara ghuse hue netroMse aisA suzobhita ho rahA thA mAno ve netra usa samaya honevAle maraNArambhake vratako dekhakara kahIM chipa gaye the / vaha jina kapoloMse suzobhita ho rahA thA unakA khUna aura mAMsa naSTa hokara yadyapi camar3A hI zeSa raha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -87 ] prathamaH stabakaH mAnasamArdavamAlokyeva samAzritamArdavAbhyAmaM sAbhyAM saMbhAvitaH, trivalIbhaGgasaGgavirahitamAbhugnaM nirvAta nistaraGgasarovarasaMkAzamudarapradezamA bibhrANaH krameNa lalATataTavinyastakarAmbujakuDmalaH maGgalAni namaskArapadAnyantarjalpena japanneva svayaM buddhasamakSaM prANAMstatyAja / $ 86 ) AsAdyaizAnakalpaM tadanu sa hi zubhe zrIprabhe vyomayAne rAjadremyopapAdAmalazayanatale'jAyatAso surAgrayaH / tatra pratyagrazobhA sapadi tanulatA vaikriyikyAvirAsId vyomAbhoge nirabhre taDidiva sucirAdekazubhrAbhralagnA // 61 // 987 ) tAruNyalakSmIkamanIyarUpastadA vyalAsIllalitAGgadevaH / suptotthavaddivyadukUlace laH sragvI lasadbhUSaNabhUSitAGgaH // 62 // ratnAGgadAnAM kina cihnavizeSeNa karkazAbhyAM kaThinasparzAbhyAm adhunA sallekhanAvasare tadIyamAnasamArdavaM 10 tadIyacetaH komalatvam Alokyeva dRSTveva samAzritamArdavAbhyAM prAptakomalatvAbhyAm aMsAbhyAM bAhuziromyAM saMbhAvitaH zobhitaH, trivalIbhaGgasya valitrayaracanAyAH saGgaH saMbandhastena virahitaM zUnyam AbhugnamAnamraM vAtasyAbhAvo nirvAtaM tena nistaraGgaH kallolarahito yaH sarovara: kAsArastasya saMkAzaM sadRzam, udarapradezaM jaTharapradezam AbibhrANo dadhAnaH krameNa lalATataTe niTilataTe vinyastaM sthApitaM karAmbujakuDmalaM karakamalakuTmalaM yena tathAbhUtaH, maGgalAni zreyorUpANi, namaskArapadAni Namo arahaMtANaM -- ityAdimantrapadAni 15 antarjalpena japanneva svayaMbuddhasamakSaM svayaM buddhAgre prANAnasUn tatyAja mumoca / $ 86 ) AsAdyeti tadanu prANatyAgAnantaraM sa mahAbalaH, aizAnakalpaM dvitIyasvargam AsAdya prApya zubhe zreyorUpe zrIprabhe etannAmadheye byomayAne vimAne rAjacchumbhad ramyaM manoharaM yadupapAdAmalazayanatalaM tasmin upapAdAkhyavimalazayyApRSThe, asau prasiddhaH surAgyaH zreSThadevaH ajAyata samudapadyata / tatropapAdazayyAtale sapadi zIghraM pratyagrAbhinavA zobhA zrIryasyAstathAbhUtA 'pratyagro'bhinavo navyo navIno nUtano navaH' ityamaraH / nirabhre nirbheye vyomAbhoge gaganAGgaNe sucirAddIrghakAla- 20 paryantam, ekazubhrAbhre ekadhavalavalAhake lagnA saMsaktA taDidiva vidyudiva ' taDitsaudAminI vidyuccaJcalA capalA api' ityamaraH, vaikriyikI vikriyAzaktiyuktA vaikriyikInAmadheyA ca tanulatA dehavallI, AvirAsIt prakaTIbabhUva / upamAlaMkAraH / sragdharA chandaH || 61 // I87 ) tAruNyeti -- tadA tasmin kAle tAruNyalakSmyA yauvanazriyA kamanIyaM ramyaM rUpaM yasya tathAbhUtaH divyaM svayaM dukUlacelaM kSaumavastraM yasya tathA, sragvI mAlAyutaH, " 39 30 gayA thA phira bhI unhoMne kAntikI santatiko nahIM chor3A thaa| vaha jina kandhoMse suzobhita 25 thA ve yadyapi sallekhanA dhAraNa karaneke pahale khUba moTe the aura maNimaya bAjUbandoMse utpanna bhaTToMse kaThora the to bhI usake hRdayakI komalatAko dekhakara hI mAno komala ho gaye the / vaha jisa peTako dhAraNa kara rahA thA vaha trivaliracanA ke saMgase rahita hokara ekadama jhuka gayA thA aura vAyuke abhAva meM taraMgarahita tAlAba ke samAna jAna par3atA thA / usane hastakamalarUpI kuDmala (kamalakI boMr3I ) ko lalATa taTapara lagA rakhA thA / isa taraha maMgalasvarUpa paMca namaskAra mantrakA bhItara hI bhItara jApa karate hue usane svayaM buddha ke sAmane prANa chor3e / $ 86 AsAdyeti -- tadnantara vaha mahAbala aizAna svargako prAptakara vahA~ke zrIprabhanAmaka zubhavimAna meM suzobhita hotI huI sundara upapAda zayyA nAmaka nirmala zayyApara zreSThadeva huA / vahA~ usake zIghra hI megharahita AkAzameM cirakAla taka eka sapheda megha khaNDameM lagI huI bijalIke samAna navIna zobhAko dhAraNa karanevAlI vaikriyika zarIrarUpI latA prakaTa huI // 51 // $ 87 ) tAruNyeti --- usa samaya, jisakA rUpa yauvana rUpI lakSmIse atyanta sundara thA, 35 jo 1. rAjadravyopapAdA-ka0 / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XO purudevacampUprabandhe [ 11688688 ) lalitAGga eSa lalitAGgasaMpadA __ tulitAGgajo'tha kalitAGgadojjvalaH / aruNAbjazobhicaraNAJcito babhau taruNendukAntiharaNollasanmukhaH // 63 / / 689 ) tadvaktrAbjarucipravAhajaladhau zrIkuntalAlImila cchavAle bhrakuTItaraGgatarale bimboSThasadvidrume / dantodaJcitamauktike samatanonniSkampamInazriyaM / netradvandvamidaM nimeSarahitaM niHsImakAntyujjvalam // 6 // 690 ) mandasmitaprasarakundasumAbhilASAt karNAvataMsagalitaM kila bhRGgayugmam / nAsAkhyacampakanirIkSaNanaSTaceSTaM __ netradvayaM suravarasya tadA vireje // 65 / / lasadbhiH zobhamAnabhUSaNabhUSitaM samalaMkRtamaGgaM zarIraM yasya tathAbhUto lalitAGgadeva etannAmAmaraH AdI supta: pazcAdutthaH suptotthastadvat vyalAsIt zuzubhe / upajAtivRttam // 62 / / $88) lalitAGga iti-athAnantaraM lalitA manoharA yAGgasaMpad zarIrasaMpattistayA, tulita upamito'Ggajo madano yena saH, kalitena dhRtena aGga15 dena keyUreNojjvalo dedIpyamAnaH, aruNAbjavad raktAravindavat zobhinI yau caraNI pAdau tAbhyAmaJcitaH zobhitaH, taruNendonizothanizAkarasya kAntyA dIptyA haraNenollasacchobhamAnaM mukhaM vadanaM yasya tathAbhUtaH eSaH lalitAGgo mahAbalacaro devavizeSaH, babhau zuzubhe / anuprAsopamayoH saMsRSTiH / majubhASiNI chandaH 'sajasA jagI bhavati majubhASiNI' iti lakSaNAt // 63 // 689 ) tadvaktrAbjeti-zrIkuntalAnAM vilasaccUrNakuntalAnAmAlI paGktireva milan ekatrIbhavan zaivAlo jalanIlI yasmin tasmin, bhrakuTyAmeva taraGgI bhrUbhaGgo tAbhyAM tarale capale, bimboSTha eva sadvidrumaH satpravAlo yasmin tasmin, dantA eva udaJcitAni prakaTitAni ktikAni muktAphalAni yasmin tasmin, tadvaktrAbjasya tadIyamukhakamalasya rucipravAhaH kAntipravAha eva jaladhistasmin, nimeSarahitaM pakSapAtarahitaM, niHsImakAntyA niravadhirucyA ujjvalaM ruciram, idaM netradvandvaM nayanayugaM niSkampamInayonizcalapAThInayoH zriyaM zobhA samatanot vistArayAmAsa / rUpakopamAlaMkArau zArdUla vikrIDitacchandaH // 64 // 90 ) mandeti-tadA tasmin kAle suravarasya lalitAGgasya netradvayaM nayanayugalaM, 25 mandasmitasya mandahasitasya prasaraH samUha eva kundasumaM mAdhyakusumaM tasyAbhilASAt vAJchAyAH, karNAvataMsAbhyAM divya vastroMse yukta thA, mAlAoMse sahita thA aura jisakA zarIra camakate hue AbhUSaNoMse suzobhita ho rahA thA aisA lalitAMgadeva soyese uThe hueke samAna jAna par3atA thA // 6 // 188) lalitAGga iti-sundara zarIrarUpa sampattike dvArA jo kAmadevakI tulanA kara rahA thA, dhAraNa kiye hue bAjUbandoMse jo suzobhita thA, lAla kamaloMke samAna zobhAyamAna caraNoMse yukta thA tathA jisakA mukha taruNa candramAkI kAntikA apaharaNa karanese suzobhita ho rahA thA aisA vaha lalitAMgadeva bahuta bhalA jAna par3atA thA / / 63 / / 689) tadvaktrAbjeti-jisameM suzobhita keza hI zaivAla the, jo bhauMharUpI taraMgoMse caMcala thA, bimbIphalake samAna lAla lAla oTha hI jisameM mUMgA the, aura danta hI jisameM utkRSTa motI the, aise usa lalitAMgadeva ke mukhakamala kI kAntike pravAha rUpa samudra meM TimakArase rahita tathA aparimita kAntise 35 ujjvala yaha netroMkA yugala nizcala machaliyoMkI zobhAko bar3hA rahA thA // 64 / / 690) mandasmiteti-usa samaya usa zreSThadeva lalitAMgakA netrayugala aisA suzobhita ho rahA thA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 91] prathamaH stabakaH $ 91 ) tadanu, kalpadrumavRSTakusumakulagalitamAdhvokadhArAlolallola mbanikurambajhaGkAra nirbhareNa, mandAravanamandamandaspandamAnasamIra kizoracalitastanazATIvilasadamaravadhUTInartanacalattulAkoTImadhuraravaparipATIpracureNa, sakalajanacittacalanAvahasuralalanAjanakalanAdagItamanohareNa, svayameva vijRmbhitamandeta rasuradundubhistanitena mukharitadigantare vimAnAntare lalitAGgadevaH kicidvalitAM dRzaM samantAdAnamadamaramukuTataTaghaTitamaNighRNikalitaprakAzAsu nikhilAzAsu vyApArayannaho kimidaM, kvAyAtaH ko'hamityAdi vismayavistAritacittastatkSaNavilasitAvadhivilocanavilokitapUrva bhavaparicitasvayaM buddhAdivRttAntaH kalpataruparizobhamAnaM vimAnamidaM, ime praNAmatatparAH surAH, lAsyalIlAkaro'yamapsaraH parivAra ityAdikrameNa sarvamabudhyata / 15 zrotrAbharaNanIlotpalAbhyAM galitaM patitaM kintu nAsAkhyasya ghrANAbhidhAnasya campakasya cAmpeyapuSpasya nirIkSanAvalokanena naSTA ceSTA yasya tathAbhUtaM bhRGgayugmaM bhramarayugalaM vireje babhau kileti prasiddhiH / cAmpeyasya gandho 10 bhramarasya neSTa iti saMpradAyaH / rUpakotprekSA vasantatilakA chandaH || 65 / / 991 ) tadanviti -- tadanu tadanantaraM kalpadrumebhyaH suratarubhyo vRSTAni patitAni yAni kusumakulAni puSpaprasarAstebhyo galitA niHsRtA yA mAdhvIkadhArA madhujharI tasyAM lolantaH satRSNIbhavanto ye lolambA bhRGgAsteSAM nikuramvasya samUhasya yo jhaGkAro - svyaktadhvanivizeSastena nirbharaNa sAtizayaM bhRtena mandAravane pArijAtopavane mandamandaM zanaiH zanairyathA syAttathA spandamAno vahamAno yaH samIrakizoraH pavanapoto mandavAyurityarthastena calitAbhiH kampitAbhiH stanazATIbhi - rvakSojazATIbhirvilasantyaH zobhamAnA yA amaravadhUTyaH surayuvatayastAsAM nartanena lAsyena calantyo yAstulAkoTaco nUpurANi tAsAM madhuraravasya sundarazabdasya paripATyA paramparayA pracureNa vyAptena sakalajanasya nikhilalokasya cittAni cetAMsi teSAM calanAvahaM capalatotpAdakaM yat suralalanAjanasya devIsamUhasya kalanAdagItaM madhuraravagAnaM tena manohareNa sundareNa, svayameva svata eva vijRmbhitaM vRddhigataM yat mandeta rasuradundubhistanitaM vizAladevAnakazabdastena mukharitAni vAcAlitAni digantarANi kASThAntarANi yasmin tasmin vimAnAntare zrIprabhavimAnamadhye, 20 lalitAGgadevo mahAbalacarAmaraH kiMcidvalitAM manAg ghUrNitAM dRzaM dRSTi samantAt parita AnamatAM prahvIbhavatAmamaramukuTAnAM nilimpamolInAM taTeSu tIreSu ghaTitAH khacitA ye maNayasteSAM ghRNibhiH kiraNaiH kalitaH kRtaH prakAzo yAsu tAsu nikhilAzAsu samastakASThAsu vyApArayan calayan, 'aho kimidaM, kva kutrAyAtaH, ko'ham' , 41 5 mAno manda musakAna ke samUha rUpI kundapuSpakI abhilASAse kAnoMke nIlotpala para baiThA huA bhramara yugala nIce kI ora AyA parantu nAsArUpI campAkA phUla dekhanese usakI ceSTA bIca meM 25 hI naSTa ho gayI ||65 || 91 ) tadanviti tadanantara kalpavRkSoMse barase hue phUloMke samUhase patita makarandakI dhArAmeM satRSNa bhramaroMkI jhAMkArase bhare hue, kalpavRkSoMke vanameM mandamanda calatI huI manda vAyuse hilate hue stanavastroMse suzobhita devAMganAoMke nRtyake samaya caMcala nUpuroMke manohara zabdoM se vyApta, aura samasta manuSyoMke cittako caMcala karanevAle devAMganAoMke madhura gItoM se manohara apane Apa bar3hate hue devadundubhiyoMkI bahuta bar3I garjanAse jisake digantarAla zabdAyamAna ho rahe the aise usa zrIprabhavimAna ke madhya meM lalitAMgadeva kucha mur3I apanI saba orase namaskAra karate hue devoMke mukuTataToMmeM lage ratnoMkI kiraNoMse prakAzita samasta dizAoM meM calAtA huA vicAra karane lagA ki aho yaha kyA hai ? maiM kahA~ A gayA hU~ ? maiM kauna hU~ ? isa prakArake vismayase usakA citta bhara gayA parantu usI kSaNa use avadhijJAna rUpI netrakI prApti ho gayI usase usane pUrvabhavake paricita svayaM buddha AdikA vRttAnta jAna liyA / usane kramakramase saba samajha liyA ki yaha kalpavRkSoMse suzobhita vimAna hai, ye praNAma karanemeM tatpara deva haiM, aura yaha nRtyakI lIlAko karanevAlA 6 30 35 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 [ 2692 purudevacampUprabandhe $ 92 ) jayeza nandeti gabhIravAcaH surAstadAnoM natamaulimAlAH / vijJApayAmAsuridaM sametya prajJApayodhi lalitAGgadevam // 66 // $93) Adau maGgalamajjanaM viracayanpazcAgjinendrArcanAM bhaktyA kalpaya deva mokSapadavIprAsAdanizreNikAm / zrImatpuNyabalArjitaM balamidaM dRSTayA samAlokaya prekSasvAtha manojJanataMnakalAM svAsikollAsitAm // 67 // $ 94 ) saudAminIsamAnAGgIrdevostadanu lAlaya / paJceSupaTTakaraNIH shRnggaarrsdhornniiH||68|| 695 ) iti tadvacanAtsarva cakArAmaravallabhaH / nisargavastrAbharaNo niSTaptakanakacchaviH // 69 / / 10 ityAdivismayena vistAritaM cittaM yasya tathAbhUtaH, tatkSaNaM tatkAlaM vilasitena avadhivilocanenAvadhijJAnanetreNa vilokito dRSTaH pUrvabhavaparicitAnAM svayaMbuddhAdInAM vRttAnto yena tathAbhUtaH san, kalpatarubhiH kalpavRkSaH parizobhamAnam idaM vimAnam, ime praNAmatatparA namaskArAbhimukhAH surA amarAH, ayameSa lAsyalIlAkaro nRtya krIDAkaraH apsaraHparivAraH apsarasAM samUhaH, ityAdikrameNa sarvam abudhyata jJAtavAn / $ 92 ) jayezeti15 tadAnIM tasmin kAle he Iza jaya sarvotkarSeNa vartasva, nanda samRddhimAnbhava, iti gabhIravAcaH pragalbhabhAratIkAH natA prahvA maulimAlA mukuTasaMtatiryeSAM tathAbhUtAH surA devAH sametyAgatya prajJApayodhi pratibhApAthodhi lalitAGgadevam idaM vakSyamANaM vijJApayAmAsunivedayAmAsuH / upajAtichandaH // 66 // 693 ) AdAviti-he deva ! AdI sarvataH prAka maGgalamajjanaM maGgalasnAnaM viracayan kurvan pazcAttadanu bhaktyAnurAgAtizayena mokSapadavI mokSamArga eva prAsAdo bhavanaM tasya nizreNikAM sopAnaM jinendrArcanAM jinapUjAM kalpaya kuru, puNyabalena sukRtamahimnAjitaM prAptaM zrImat lakSmIyutam idaM balaM devasainyaM dRSTayA samAlokaya pazya, atha tadanantaraM ca svAsikAbhistridivanartakIbhirullAsitAM kRtAM manojJA cAso nartanakalA ca tAM lalitalAsyalIlA prekSasvAvalokaya // 67 // 694 ) saudAminIti-tadanu tatpazcAt saudAminyA vidyutA samAnamaGgaM yAsAM tAstathAbhUtAH, paJceSupaTTakaraNIrmadanottejanakAriNIH, zRGgArarasadhoraNIH zRGgArarasakRtrimanadIH, devIH lAlaya prINaya // 68 // 695 ) itIti-itItthaM tadvacanAd devakathanAt nisargavastrAbharaNaH svAbhAvikAmbarAlaMkAraH, niSTaptaM saMtaptaM 25 yatkanakaM svaNaM tasya chaviriva chaviryasya saH, amaravallabhaH surapriyo lalitAGgaH sarvaM vApomajjanajinapUjanAdika 20 apsarAoMkA parivAra hai| 692) jayezeti-usI samaya jo he Iza! jayavanta hoo, samRddhimAn hoo isa prakArake gambhIra vacana bola rahe the tathA jinake mukuToMkI mAlAe~ namrIbhUta thIM aise devoMne Akara buddhike sAgara svarUpa lalitAMgadevase yaha kahA // 6 // 693) AdAviti-sabase pahale maMgalasnAna kara pIche mokSamArga rUpI bhavanakI sIr3hI 30 svarUpa jinapUjAko bhaktipUrvaka karo, phira puNyakI sAmarthase prApta, lakSmIse yukta isa devoMkI senAko dRSTise dekho aura tadanantara svargakI nartakiyoMke dvArA kI huI sundara nRtyakalAkA avalokana karo // 67 // 694) saudAminIti-isake pazcAt bijalIke samAna dedIpyamAna zarIrase yukta, kAmako uttejita karanevAlI tathA zRMgArarasakI lahara svarUpa deviyoM ko prasanna karo-unase prema karo // 68 / / 695) itIti-isa prakAra una devoMke kahanese 35 svAbhAvika vastrAbhUSaNoMse sahita tathA atyanta tapta suvarNake samAna kAntise yukta lalitAMga Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH stabakaH $96 ) tatazcANimAdiguNamaNigaNarohaNAyamAnaH, samAnaH samAsahasraNa samAsAditamAnasAhAraH, pakSeNaikena lakSitasugandhabandhuranizvAsasurabhitasavidhapradezaH, zaratkAla iva vidhRtavimalAmbaraH, mahAkavivacanollAsa iva sarasazobhAvibhAsitaH, aGgadamanojJavilAso'pyanaGgamanojJavilAsaH, ayaM lalitAGgadevo devIcatuHsahasraparigraho''navaratollAsitAbhirapi navaratollAsitAbhiH svayaMprabhA-kanakaprabhA-kanakalatA-vidyullatA-nAmadheyAbhI ratirUpasubhAgadheyAbhirvilAsa- 5 vijitaratidevIbhizcatasRbhirmahAdevIbhirvividhAnbhogAnanubhujAnaH kAlamanalpamativAhayAMcakre / sarvaM cakAra kRtavAn // 69 // 6 96 ) tata iti-tatazca tadanantaraM ca, aNimAdiguNA eva maNayasteSAM gaNasya samUhasya rohaNAyamAno rohaNagirivadAcaran tathAbhUtaH, rohaNo nAma kazcitparvataH kavisaMpradAye prasiddho yatra bAhulyena maNayo vartante / mAnena sahitaH samAnaH, samAsahasreNa varSasahasreNa 'hAyano'strI zaratsamA' ityamaraH, samAsAdita. prApto mAnasAhAro yena saH, ekena pakSeNa paJcadazadivasAtmakena lakSitaH prakaTito yaH sugandhabandhura- 10 nizvAsaH sugandhitazvAsocchvAsastena surabhitaH sugandhitaH savidhapradezaH samIpapradezo yena saH, zaratkAla iva jaladAntakAla iva vidhRtaM vimalaM nirabhratvena nirmalamambaraM gaganaM yena saH pakSe vidhRtaM vimalaM svacchamambaraM vastraM yena saH, mahAkavivacanollAsa iva sarasA zRGgArAdirasaiH sahitA yA zobhA kAvyasya vicchittivizeSastayA zobhitaH pakSe sarasA sAnurAgA yA zobhA suSamA tayA vibhAsitaH samalaMkRtaH, aGgaM dadAtItyaGgadastathAbhUto manojJo manoharo vilAso yasya sa evaMbhUto'pi aGgaM na dadAtItyanaGgadastathAbhUto manojJo vilAso yasyeti 15 virodhaH yasya manojJavilAso'Ggadastasya manojJavilAsaH kathamanaGgadaH syAditi bhAvaH / parihArapakSe aGgadena keyUreNa manojJo vilAso lIlA yasya tathAbhUtaH sannapi anaGgadaH kAmaprado manojJo vilAso hAvo yasya saH 'vilAso hAvalIlayoH' iti vizvalocanaH, devInAM catuHsahasrANi parigraho yasya saH catuHsahasraparimitadevIsahitaH, ayaM lalitAGgadevo mahAbalajIvaH, na navaratena nUtanasuratena ullAsitAH praharSitA iti anavaratollAsitAstAbhistathAbhUtAbhirapi navaratena nUtanasuratenollAsitAH praharSitAstAbhiriti virodhaH / parihArapakSe anavarataM 20 nirantaramullAsitAH praharSitAstAbhiH, svayaMprabhA kanakaprabhA kanakalatA vidyullateti nAmadheyaM yAsAM tAbhiH, rateH devane yaha saba kiyA // 69 // 696 ) tatazceti-tadanantara jo aNimA Adi guNa rUpI maNiyoMke samUhake lie rohaNagirike samAna thA, mAnase sahita thA, eka hajAra varSa meM jo mAnasika AhAra prApta karatA thA, eka pakSameM prakaTa honevAlI sugandhita zvAsase jo samIpake pradezako sugandhita kiyA karatA thA, jo zaratkAlake samAna vidhRtavimalAmbara-nirmala AkAza- 25 ko dhAraNa karanevAlA (pakSameM nirmala vastroMko dhAraNa karanevAlA) thA, mahAkaviyoMkI vacana racanAke samAna sarasazobhAvibhAsita-zRMgArAdirasa sahita camatkAravizeSase suzobhita (pakSameM anurAgasahita zobhAse suzobhita ) thA, aMgadamanojJavilAsa-aMgako denevAle manohara vilAsase sahita hokara bhI anaMgadamanojJavilAsa-aMgako na denevAle manohara vilAsase sahita thA (parihArapakSa meM bAjUbandhoMse manohara lIlAko dhAraNa karanevAlA hokara 30 bhI anaMgada-kAmako denevAle manojJa hAvabhAvase sahita thA) aura jo cAra hajAra deviyoM ke parigrahase yukta thA aisA yaha lalitAMgadeva; jo anavaratollAsitA-nUtana ratase praharSita na honepara bhI navaratollAsitA-nUtanarasase praharSita thI (pakSa meM anavarata-nirantara praharSita honepara bhI navarata-nUtanaratase praharSita) thIM, ratike samAna jinakA rUpa tathA bhAgya thA, aura jinhoMne apane vilAsoMse ratidevIko jIta liyA thA aisI svayaMprabhA, kanakaprabhA, 35 kanakalatA aura vidyallatA nAmakI cAra mahAdeviyoMke sAtha nAnA prakArake bhoga bhogatA 1. navaratollAsitAbhirapyanavaratollAsitAbhiH ka0 / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 1997697 ) tadAyurjaladhemadhye taralA iva vIcayaH / bhUyo devyo vyalIyanta hatAyuSyatayA tadA // 7 // 698 ) evaM palyopamapRthaktvAvaziSTe tasyAyuSi, mUrtimatIvAmarasAmrAjyalakSmIH, saMcarantIva kalpalatA, sAkAreva zazilekhA, sthiratAmupagateva saudAminIlatA, pujIbhUteva sakala5 saundaryalaharI, citralekheva saMsAramahAbhitteH, lalAmavallIva trailokyasya, saMketabhUmiriva lAvaNyasya, lAsyasadanamiva tAruNyalakSmyAH , utpattisthAnamiva kAntaH, AkarSaNamantrasiddhiriva sakalanayanAnAM, mahauSadhasiddhiriva madanamahendrajAlikasya, nivAsazAleva zRGgArasya, nATyazAleva saMgItavidyAnAM svayaMprabhAnAma devI samajAyata / tasyAH kimiti varNyate saundrygrimaa| tathAhi kAmakAminyA iva rUpasubhAgadheye saundaryabhAgye yAsAM tAbhiH, vilAsaihavivijitA parAjitA ratidevI yAbhistAbhiH 10 catasRbhirmahAdevIbhiH pradhAnAGganAbhiH, vividhAn nAnAvidhAn bhogAn paJcendriyaviSayAn, anubhujAnaH san analpaM vipulam ekasAgarapramitamityarthaH kAlam ativAhayAM cakre vyapagamayAmAsa / upamAvirodhAbha kArAH / 697 ) tadAyuriti-tadA tasmin kAle tasyAyureva jaladhiH sAgarastasya madhye hataM kSipraM kSipraM vinaSTamAyuSyaM yAsAM tAsAM bhAvastayA taralAzcaJcalA vIcayastaraGgA iva bhayodevyo bahadevyaH, vyalIyanta vilInA vabhUvuH // 70 // 698 ) evamiti-evamanena prakAreNa tasya lalitAGgasya, AyuSi palyopamAnAM pRthaktvaM tenAva15 ziSTe sati tribhya upari navabhyaH prAk saMkhyA pRthaktvapadenAkhyAyate / svayaMprabhA nAma devI ajAyata samudapadyata / kathaMbhUtA sA svayaMprabhA / ityAha --mUtimatI zarIradhAriNI amarasAmrAjyalakSmIriva surasAmrAjyazrIriva, saMcarantI saMcaraNazIlA kalpalateva, sAkArA zazilekheva candrakaleva, sthiratAmupagatA prAptA saudAminIlateva vidyudvallIva, pujIbhUtA rAzIbhUtA sakalasaundaryalaharI samagrasaundaryavIciriva, saMsAra eva mahAbhittistasyA AjavaMjavamahAkuDyasya citralekheva Alekhyarekheva, trailokyasya tribhuvanasya lalAmavallIva bhUSaNalateva, lAvaNyasya saundaryasya saMketabhUmiriva melanasthAnamiva, tAruNyalakSmyA yauvanazriyA lAsyasadanamiva nRtyabhavanamiva, kAnterdIpteH utpattisthAnamiva, sakalanayanAnAM nikhilanetrANAm AkarSaNamantrasiddhiriva vazIkaraNamantrasiddhiriva, madana eva mahendrajAlikastasya kAmamahendrajAlikasya mahauSadhasiddhiriva guTikAsiddhiriva, zRGgArasya nivAsazAleva, saMgItavidyAnAM nATayazAleva / tasyAH svayaMprabhAyAH saundaryasya garimA kiMcit huA bahuta bhArI kAla vyatIta karane lgaa| $97) tadAyuriti-usa samaya usa lalitAMga25 devakI AyurUpoM samudrake bIca Ayu kSINa ho jAnese bahuta sI deviyA~ caMcala taraMgoMke samAna utpanna hokara vilIna ho gayIM // 70 // 698) evamiti-isa prakAra usa lalitAMgakI Ayu jaba pRthaktvapalyapramANa (sAta ATha palya pramANa) bAkI raha gayI taba usakI svayaMprabhA nAmakI devI utpanna huii| vaha svayaMprabhA kyA thI mAno zarIradhAriNI devoMke sAmrAjyakI lakSmI hI thI, calatI-phiratI kalpalatA thI, AkArasahita candramAkI kalA thI, sthiratAko prApta huI bijalIrUpI latA thI, ikaTThI huI samasta saundaryakI lahara thI, saMsArarUpI lambI-caur3I dIvAlakI citrarekhA thI, tIna lokake AbhUSaNoMkI latA thI, lAvaNyakI milanabhUmi thI, yauvanarUpI lakSmIkA nRtyagRha thI, kAntikA utpatti sthAna thI, samasta netroMke AkarpaNamantrakI siddhi thI, kAma rUpI jAdUgarakI mahauSadhakI siddhi thI, zRMgArarasakI nivAsazAlA thI aura saMgItavidyAoMkI nATyazAlA thii| usa svayaMprabhAke saundaryako garimAkA kucha to bhI varNana 3. 35 1. ka pratI 'tathAhi' nAsti / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -100 ] prathamaH stabakaH $ 99 ) tasyA netraM smitaM cAsIduccakorakasannibham / adharazcaraNazcApi pravAlazrIvizobhitaH / / 71 / / $100) asyA oSThatalaM payodharayugaM cittaM ca nAkAdhipa kroDodyAnamivAbabhau mRgadRzazcaJcatsurAgojjvalam / kezAnAM valayaM vacazca sumanojAtena lAlyaM kyo rUpaM ceti tadaGgavarNanakalA pAraM girAM gAhate // 72 // varNyate |tthaa hi $ 99 ) tasyA iti-tasyAH svayaMprabhAyA netraM nayanaM smitaM mandahAsyaM ca uccakorakasaMnibham AsIt tatra netrapakSe utkRSTA ye cakorakAracakorapakSiNasteSAM saMnibhaM sadRzaM netrANAM cakoropamA dIyate kavibhiH / cakorA eva cakorakA ityatra svArthe kapratyayaH / smitapakSe uccA unnatA ye korakAH kusumakUr3amalAsteSAM saMnibhaM sadRzam / tasyAH svayaMprabhAyA adharo dazanacchadaH caraNazcApi pAdazcApi pravAlazrIvizobhita AsIt / tatrAdharapakSe pravAla: kisalayastasyeva zrIH zobhA tayA vizobhitaH samalaMkRtaH, caraNapakSe pravAlo vidrumaH 'mUMgA' iti hindIbhASAyAM tasyeva zrIH zobhA tayA vizobhitaH / zleSopamA / / 71 // 6100) asyA iti-asyA mRgadRzaH kuraGgalocanAyAH svayaMprabhAyAH oSThatalaM payodharayugaM kucayugalaM cittaM hRdayaM ca nAkAdhipasya purandarasya krIDodyAnamiva kelyupavanamiva Ababhau / atha teSAM sAdRzyamAha-surAgojjvalam asya caturNA pakSe vyAkhyAnaM tatra oSThatalasya pakSe suSThu rAgaH surAgaH sundaralauhityaM tenojjvalaM dedIpyamAnam, payodhara- 15 yugasya pakSe surANAM devAnAmagaH parvataH sumerurityarthastadvadujjvalam, suvarNavarNatvena kaThinatbena tuGgatvena vA sumerusAdRzyam, cittasya pakSe suSTu rAgaH surAgaH suprItistenojjvalaM zobhamAnam, nAkAdhipakrIDodyAnapakSe surANAM devAnAmagA vRkSAH kalpavRkSAstairujjvalaM zobhitam / kezAnAM kacAnAM valayaM samUhaH vaco vacanaM vayo'vasthA rUpaM ca saundayaM ca sumanojAtena lAlyaM prazastam / asyApi caturNA pakSe vyAkhyAnaM tatra kezAnAM valayasya pakSe sumanojAtena sumanasAM puSpANAM jAtena samUhena lAlyaM, vacasaH pakSe sumanojAtena vidvatsamUhena lAlyaM, vayasaH pakSe sRSTha manojAtaH sumanojAtastena sukAmena lAlyaM, rUpasya pakSe sumanojAtena devasamahena lAlyaM prazaMsanIyam Ababhau / itItthaM tadaGgAnAM varNanakalA tatpratIkanirUpaNacAturI girAM vAcAM pAramavasAnaM gAhate prApnoti / tadaGgavarNanavidhI vAcaH samAptA bhavantIti bhAvaH / zleSopamAlaMkAraH zArdUlavikrIDitaM chandaH // 72 // kiyA jAtA hai| $ 99) tasyA iti-usa svayaMprabhA devIkA netra tathA mandahAsya uccakorakasannibha thA arthAt netra utkRSTa cakora pakSIke samAna thA aura mandahAsya utkRSTaphUloMkI boMr3iyoMke samAna thaa| isI prakAra adharoSTha aura caraNapravAla zrIvizobhita thA arthAt 15 adharoSTha pravAla -kisalayakI zobhAse suzobhita thA aura caraNapravAla mUMgAkI zobhAse vibhUSita thA |71 // 6 100) asyA iti-isa mRganayanI svayaMprabhAkA oSThatala, stanayugala aura citta indrake krIDodyAnake samAna suzobhita ho rahA thA kyoMki jisa prakAra indrakA krIDodyAna caJcatsurAgojjvalaM-zobhAyamAna kalpavRkSoMse ujjvala hotA hai usI prakAra isakA oSThatala bhI caJcatsurAgojjvalaM-zobhAyamAna sundara lAlimAse ujjvala thaa| stanayugala 29 bhI caJcatsurAgojvalaM-zobhAyamAna sumeruparvatake samAna ujjvala thA, aura citta bhI caJcatsurAgojjvalaM-zobhAyamAna sundara prItise ujjvala thaa| isakA kezasamUha, vacana, avasthA aura saundarya sumanojAtena lAlya thA arthAt kezoMkA samUha sumanojAtaphUloMke samUhase suzobhita thaa| vacana, sumanojAta-vidvAnoMke samUhase prazaMsanIya thaa| avasthA, sumanojAta-sundara kAmadevase prazasta thI, aura saundarya, sumanojAta-deva / - 35 samahake dvArA prazaMsanIya thaa| isa prakAra usake zarIrakI varNanakalA vANIke pArako prApta thI-vANIke dvArA usake zarIrakI sundaratAkA varNana nahIM ho sakatA thA // 72 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [26101101 ) tatazca nijamanobhRGgasaMcaraNodyAnavATikayA tayA vadhUTikayA saha lalitAGgadevo vazayeva vazAvallabhaH, zacIdevyeva purandaraH, sundaramandarodyAnavIthikAsu kokilakulakalaravavAcAlAsu, yuvatiSviva sadrUpazobhitAsu, gaNikAsviva viTapAlambitAmbarAsu, sundarIjanavadanataTISviva suparvarAjamanoharAsu, anyeSu ca nIlAcalakhacarAcalaprabhRtivanoddezeSu cirataramaramata / 102) svayaMprabhAsaGgamalAbhasaukhyapayonidhI majjanamAcaran saH / udItamAtmanyanimeSazabdamanvarthatAmeSa ninAya devaH // 73 / / 5 6101).tatazceti--tatazca tadanantaraM ca nijamanobhRGgasya svasvAntaSaTpadasya saMcaraNaM bhramaNaM tasyodyAnavA. TikopavanavIthikA tathAbhUtayA tayA pUrvoktayA vadhUTikayA taruNyA svayaMprabhadevyA saha lalitAGgadevo vazayA kariNyA saha vazAvallabhaH karIva 'kariNI dhenukA vazA' ityamaraH / zacIdevyA pulomajayA 'pulomajA zacIndrANI' ityamaraH 10 saha purandara iba indra iva, kokilakulasya pikasamUhasya kalaraveNAvyaktamadhurazabdena vAcAlA mukharitAstAsu yuvatiSviva taruNoSviva sadrUpazobhitAsu sacca tadrUpaM ca sadrUpaM prazastasaundaryaM tena zobhitAstAsu, pakSe santazca te dravazceti sadravaH prazastapAdapAstaiH zobhitA: samalaMkRtAstAsu, gaNikAsviva rUpAjIvAsviva viTapAlambitAmbarAsu viTaviTapuruSairAlambitaM saMdhRtamambaraM vastraM yAsAM tAsu pakSe viTapa: zAkhAbhiH pallavailimbitaM spRSTa mambaraM yAbhistAsu, sundarIjanavadanataTISviva lalanAjanalapanataTISviva suparvarAjamanoharAsu suparvaNaH paurNamAsyA 15 rAjA candraH suparvarAjastadvanmanoharAsu ramyAsu pakSe suparvaNAM devAnAM rAjA suparvarAja indrastasya manoharAsu cittA karSikAsu sundaramandarodyAnAnAM subhagasumerUpavanAnAM vIthikAstAsu anyeSu ca nIlAcalakhacarAcalau prabhRtI yeSAM tathAbhUtA ye vanoddezAsteSu cirataraM dIrghakAlaparyantam armtaakriiddt| $ 102 ) svayamiti-sa eSa devo lalitAGgaH svayaMprabhAyAH saMgamAllAbho yasya tathAbhUtaM yatsaukhyaM tadeva payonidhiH sAgarastasmina majjana samavagAhanam Acaran kurvan Atmani svaviSaye udItaM prakaTitam animeSazabdaM animeSo devo matsyazca tacchabdama anvarthatAM sArthakatAM ninAya yathAnimeSo matsyaH payonidhau majjanaM karoti tathAyamapi lalitADo devaH svayaMprabhAsaMgamajanitasukhapayonidhau majjanaM kurvannanimeSazabdaM sArthakaM cakAreti bhAvaH 'sure matsye'pyanimeSaH sure $101) tatazceti-tadanantara apane manarUpI bhramarake bhramaNake lie upavanakI vIthIke samAna usa pragAr3hayuvati svayaMprabhAke sAtha lalitAMgadeva hastinIke sAtha hAthIke samAna aura indrANIke sAtha indra ke samAna sumeruparvatake sundara upavanoMkI una manohara galiyoMmeM 25 jo ki koyaloMke samUhake manohara zabdoMse mukharita thIM, yuvatiyoM ke samAna sadpa-zobhitA samIcIna rUpase suzobhita thiiN| (pakSa meM uttama vRkSoMse suzobhita thIM,) vezyAoMke samAna viTapAlambitAmbarA-viTapuruSoMse khIMce gaye vastroMse sahita thIM (pakSameM zAkhAoMse AkAzako chUnevAlI thIM,) aura sundarI striyoM kI mukhataTIke samAna-suparvarAjamanoharA pUrNacandra ke samAna sundara ( pakSameM indrake manako haranevAlI) thIM, tathA nIlagiri evaM vija30 yArdhaparvata Adike vana pradezoMmeM cirakAla taka krIDA karatA rhaa| $102 ) svayamiti-vaha lalitAMgadeva svayaMprabhAke saMgamase prApta honevAle sukharUpI sAgarameM avagAhana karatA huA apane Apake viSayameM prApta animeSa zabdako sArthaka kara rahA thaa| bhAvArtha-animeSakA artha deva aura matsya hai jisa prakAra matsya samudra meM avagAhana karatA hai usI prakAra lalitAMga deva bhI svayaMprabhAke saMgamase utpanna sukharUpI sAgarameM avagAhana karatA thA // 73 // 351.bhUma ka. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -103 ] prathamaH stabakaH $ 103 ) arhaddAsahRdAlavAlavalayAjjAto budhaiH saMnutaH pronmIlatstavakollasannavarasairAnandamuDhelayan / mAnyazrIpurudevacampuviditaH kalpadrumo'nalpakaM __ nRNAmAzrayiNAM phalaM vitanutAmAcandratArAvaMdhi // 74 / / iti zrImahadAsakRtau purudevacampuprabandhe prathamastabakaH / matsye'nimeSavat' iti vizvalocanaH / ruupkshlesso| upajAticchandaH // 73 // 6103 ) ahaMdAseti-arhaddAsasya hRdeva hRdayamevAlavAlavalaya AvApamaNDalaM tasmAt jAtaH samutpannaH, budhaiviMdvadbhiH saMnutaH saMstutaH, pronmIlanto vikasanto ye stabakA gucchakA adhyAyAzca teSullasantaH zobhamAnA ye navarasAH zRGgArahAsyakaruNAdinavarasAH pakSe nUtanamakarandAstaiH, AnandaM harSam, udvelayan vardhayan, mAnyazrIpurudevacampuviditaH etannAmaprasiddhaH, kalpadrumaH kalpavRkSaH AzrayiNAmadhyetRNAM vizrAmaM kurvatAM ca nRNAM puMsAm AcandratArAvadhi zazinakSatrAvasthAna- 10 paryantaM, analpakaM vipulaM phalaM vitanutAd vistArayatu / rUpakAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitacchandaH / ityahadAsakRteH purudevacampUprabandhasyavAsantI samAkhyAyAM saMskRta vyAkhyAyAM prathamaH stabakaH samAptaH / $ 103 ) arhaddAseti-jo arhadAsa kavike hRdayarUpI kyArIse utpanna huA hai, vidvAnoMke dvArA jisakI acchI taraha stuti kI jAtI hai tathA khile hue stabakoM-puSpagucchoMse 15 suzobhita navIna rasoMse ( pakSameM stabaka nAmaka adhyAyoMmeM suzobhita zRMgArAdi navarasoMse) jo Anandako bar3hA rahA hai, aisA yaha purudevacampu nAmase prasiddha kalpavRkSa-Azraya karanevAle--isakA paThana pAThana karanevAle manuSyoMke lie jaba taka candramA aura nakSatra haiM taba taka bahuta bhArI phala pradAna karatA rhe| isa prakAra zrImAn arhadAsa racita purudeva vampu prabandhameM prathama stabaka samApta huaa| 20 1. sthiti k0| . Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH stavakaH 5 1 ) atha kadAcidasya devasya bhUSaNamahitamasRNamaNigaNeSu pUrvavannizAntadIpasvarUpeSu, sahajavizAlavakSaHsthalasaMgatamAlAyAM vidyutIva pUrvavRttAntAyAM, vizaGkaTavadanataTe pUrvavatprabhAtAbjasaMkAze, tatkalpavAstavyatatparicArakatridazeSu pUrvavaddinavijRmbhitakhadyotasadRzeSu tadviyogavAtadhUta iva kampamAne tadAvAsasaMbandhikalpapAdape, janmaprabhRtyanubhUtasamastasukheSvapi piNDIbhUya duHkhAtmatAmupagateSviva duHsaheSu, samAgatatatsAmAnikadevasAntvavacanasamAsAditadhairyaprakAzanasUryaH so'yaM lalitAGgasuravaryaH sakalabhuvanavilasita jinabhavanAni mAsArdhana saMpUjya, acyutakalpAvalambitaravi $ 1 ) atheti-athAnantaraM kadAcit jAtucit asya devasya lalitAGgAbhidhAnasya bhUSaNeSvAbharaNeSu mahitAH zobhitA masRNAH snigdhAzcAkacakyena samupetA ityarthaH ye maNayo ratnAni teSAM gaNeSu samUheSu pUrvavat tadvimAnodbhUtAnyadevasaMbandhipurAvRttAntavat nizAntadIpa iva prabhAtadIpa iva svarUpaM yeSAM tathAbhUteSu niSprabheSu satsu, sahajavizAlaM nisargavistRtaM yad vakSaHsthalamuraHsthalaM tatra saMgatA yA mAlA tasyAM vidyutIva taDitIva pUrvo 10 vRttAnto yasyAstathAbhUtAyAM niSprabhAyAM satyAm, vizaGkaTavadanataTe vizAlAsyataTe pUrvavat prabhAtAbjaH prAtazcandra stasya saMkAze sadRze 'abje dhanvantarI candre nicule klobamambuje' iti vizvalocanaH tatkalpavAstavyAstatsvarganivAsino ye tatparicArakatridazAstatsevakasurAsteSa parvavata dine divase viz2ambhitA vRddhigatA ye khadyotA jyotiriGgaNAsteSAM sadazeSu samAneSu prabhArahiteSu satsu, tadAvAra mana tadviyogo lalitAGgAmaraviraha eva vAto vAyustena dhata iva kampita iva kampamAne sati, janmaprabhati 15 janurArabhya anubhUtAni bhuktAni yAni samastasukhAni nikhilasAtAni teSvapi piNDIbhUya rAzIbhUya duHkhAtmatAM duHkhasvarUpatAmupagateSviva prApteSviva duHsaheSu duHkhena soDhuM zakyeSu satsu, samAgatAH samAyAtA ye tasya sAmAnikadevA mAtRpitRsthAnIyA devavizeSAsteSAM sAntvavacanena zAntikaropadezena samAsAditaH prApto dhairyameva prakAzanasUryo yasya tathAbhUtaH so'yaM lalitAGgasuravarya etannAmanilimpazreSThaH, sakalabhuvaneSu nikhilalokeSu vilasitAni 1) atheti-tadanantara kisI samaya isa devake AbhUSaNoM meM suzobhita camakIle 20 bhaNiyoMke samUha jaba pUrva meM utpanna hue anya devoMke samAna prAtaHkAlake dIpakoMke samAna niSprabha par3a gaye, isake svabhAvase hI vizAla vakSaHsthala para par3I huI mAlA java bijalokI taraha vilIna ho gayI, isakA vizAlamukha taTa jaba pahalekI taraha prAtaHkAlake candramAke samAna ho gayA, usa svargameM rahanevAle jaba usake sevakadeva pahaleke samAna dinameM prakaTa hue paTabIjanAoMke samAna kAntihIna ho gaye, usa svargakA kalpavRkSa jaba usa devake viyoga rUpI pavanase kampita hokara hI mAno kA~pane lagA thA, aura janmase lekara jitane sukhoMkA anubhava kiyA thA ve sabhI sukha jaba ekatrita hokara duHkhasvarUpatAko prApta hueke samAna asahya ho gaye taba Aye hue usake sAmAnika jAtike devoM ke sAntvanAmaya vacanoMse jise dhairyarUpI prakAzamAna sUrya prApta huA thA aisA yaha lalitAMga nAmakA zreSTha deva ekapakSameM samastalokameM 25 1. samAsAdhita k0| 30 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 -1 ] dvitIyaH stabakaH bimbanikAzajinabimbAni pUjayansaMnihitAyurantaHsamAhitasvAntaH, kirITataTavinyastakarakuDmalaH, namaskArapadAnyuccairanudhyAyan, zAradasamayasamuditanIrada ivAdRzyatAmAsasAda / $2) jambUdvIpe surazikhariNaH pUrvadiksthe videhe ___ ramyA bhUmivilasatitarAM pussklaavtybhikhyaa| citrA tatra tridivasadRzI sodharAjatpatAkA vAtAnotAmaratarusumAmodinI rAjadhAnI // 1 // 3) etAmutpalakheTanAmanagarI tAmAvasadbhUpatiH prakhyAto bhuvi vajrabAhuriti yo vajrIva sadvaibhavaH / kAntA tasya vasundharA zazimukho devaH sa nAkAccyutaH putrastatra tayorabhUtprakaTayansvAM vajrajaGghAbhidhAm / / 2 / / zobhitAni yAni jinabhavanAni jinamandirANi tAni mAsArdhena pakSaNa saMpUjya samaya', acyutakalpAvalambitAni SoDazasvargasthitAni ravivimbanikAzAni sUryabimbasadRzAni yAni jinabimbAni tAni pUjayan samarcayan saMnihitaM nikaTasthitamAyuryasya tathAbhUtaH, antaHsamAhitamantaHsthApitaM svAntaM ceto yena tathAbhUtaH, kirITataTe maulitaTe vinyastaM sthApitaM karakuDmalaM pANikorakaM yena saH, namaskArapadAni Namo arahaMtANaM ityAdi mantrapadAni, uccarutkRSTatayA anudhyAyan cintayan zAradasamaye samuditaH samudbhUto yo nIrado meghastadvat adRzyatAmantahitA- 15 vasthAm AsasAda prApa mRta ityarthaH / 62 ) jambU dvIpa iti-jambUdvIpe prathamadvIpe surazikhariNaH sumeruparvatasya pUrvasyAM dizi tiSThatIti pUrvadiksthastasmin videhe videhakSetre puSkalAvatI abhikhyA yasyAstathAbhUtA puSkalAvatInAmadheyA ramyA manohAriNI bhUmirdezo vilasatitarAm atizayena zobhate / tatra puSkalAvatIdeze citrA vismayakarI tridivasadRzo svargatulyA saudheSu bhavaneSu rAjantyaH zobhamAnA yAH patAkA vaijayantyastAsAM vAtena pavanena AnotaH prApito'maratarusumAnAM kalpavRkSakusumAnAM ya AmodaH sugandhiH sa vidyate yasyAM tathAbhUtA 20 rAjadhAnI rAjavasatiH, astIti zeSaH / mandAkrAntA chandaH // 1 // $3 ) etAmiti-etAM tAM prasiddhAm, utpalakheTanAmanagarI sa bhUpatirnRpatiH Avasat nyavAtsIt yo bhuvi pRthivyAM vajrabAhuriti prakhyAtaH prasiddhaH, yazca vajrIva indra iva savaibhavaH samIcInavaibhavasahita AsIt / tasya vajrabAhoH zazimukhI candravadanA vasuMdharA nAma kAntA praNayinI abhUt / tatrotpalakheTanagaryAm, sa lalitAGgo devaH nAkAt na vidyate'kaM duHkhaM yasmin sa nAkastasmAt svargAt cyutaH san tayorvajrabAhuvasuMdharayoH svAM svakIyAM vajrajaGghAbhidhAM vajrajaGketi 25 suzobhita jinamandiroM kI pUjA kara acyutasvargameM sthita sUryabimbake samAna jina pratimAoMkI arcA karatA huA sthita thA / jaba Ayu atyanta nikaTa raha gayI taba usane apanA hRdaya antaraMgameM sthApita kiyA arthAt manake anya vikalpa samApta kiye, hAtha jor3akara mukuTataTase lgaaye| antameM paMcanamaskAra mantrake padoMkA utkRSTa rUpase dhyAna karatA huA vaha zaradRtuke meghake samAna adRzyatAko prApta ho gayA / $ 2 ) jambUdvIpa iti-jambUdvIpameM sumeruparvatakI 30 pUrva dizAmeM sthita videhakSetra meM puSkalAvatI nAmakI bhUmi atizaya rUpase suzobhita hai| usameM Azcarya utpanna karanevAlI, svargake tulya utpalakheTa nAmakI rAjadhAnI hai| yaha rAjadhAnI bhavanoM para phaharAtI huI patAkAoMkI vAyuse lAyI huI kalpavRkSoMke phUloMkI sugandhise sadA mahakatI rahatI hai / / 1 / / 63) etAmiti-isa utpalakheTa nAmakI nagarImeM vaha rAjA rahatA thA jo pRthivI para vajrabAhu isa nAmase prasiddha thA tathA indra ke samAna samIcIna vaibhavase 35 yukta thaa| vajrabAhukI vasundharA nAmakI candramukhI strI thii| vaha lalitAMgadeva svargase cyuta hokara usa utpalakheTa nagarImeM rAjA vajrabAhu aura rAnI vasundharAke apanA vajrajaMgha nAma 7 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 50 20 purudeva campUprabandhe 4 ) svajana kumudAnandI saMzolayanvividhAH kalAH sakalavimatAnpadmAnsaMkocayaMzca samantataH / sakila vavRdhe zrImAnbAlendurujjvalamaNDala: nAmadheyaM prakaTayan putro'bhUt / zArdUlavikrIDitacchandaH ||2|| 64 ) svajaneti - svajanA: kuTumbijanA eva kumudAni kairavANi tAnyAnandayati vikAsayatItyevaMzIlaH, vividhA anekAH kalAzcAturIH SoDazabhAgAMzca saMzIlayan labhamAnaH, sakalavimatAn nikhilazatrUn padmAn kamalAni 'vA puMsi padmaM nalinam' ityamarokteH padmazabdasya puMsyapi prayogaH siddhaH samantataH paritaH saMkocayan nimIlayan, zrImAn lakSmIyutaH pakSe zobhAsahitazca, ujjvalaM dedIpyamAnaM maNDalaM dezo yasya saH pakSe ujjvalaM maNDalaM bimbaM yasya saH 'vimbeSu triSu maNDalam / maNDalaM nikurambe'pi deze dvAdazarAjake' iti vizvalocanaH kusumamiva sukumAraM mRdulamaGgaM zarIraM yasya saH, 15 kundaM mAdhyakusumamivojjvalaM sitaM yat smitaM mandahasitaM tadeva candrikA jyotsnA yasya tathAbhUtaH sa bAla evendurbAlenduH vajrajaGghacandraH vavRdhe vRddhi jagAma kileti vAkyAlaMkAre / rUpakAlaMkAro hariNIchandaH // 3 // 5 ) tadanviti - tadanu tadanantaraM zaraccandrikayA jaladAnta kAlajyotsnayA rAkAzazIva paurNamAsInduriva tAruNyalakSmyA yauvanazriyA bhAsuraM zarIraM yasya tathAbhUto dedIpyamAnadehaH, vajrajaGghakumAraH, sudhAvat cUrNakavat avadAtAbhirdhavalAbhirapi pakSe nirmalAbhiH nijaguNazlAghAbhiH svakIyaguNaprazaMsAbhiH samastajanAn nikhilanarAn raktAn lohitavarNAn Atanvan kurvan zuklavarNAbhirguNazlAghAbhiH samastajanAnAM raktIkaraNaM viruddhamanaH parihArapakSe raktAn anurAgayuktAn kurvanniti yojyam, pUrvabhave lalitAGganilimpaparyAye parizIlitaH samanubhUto yaH svayaMprabhAyA anurAgastena lolAkSISu lalanAsu niHspRhatAmudAsInatAmupagato'pi prApto'pi sarasvatI ca kIrtizca lakSmIzceti sarasvatI kIrti lakSmyastAbhiH zAradAsamajJApadmAbhiH satataM nirantaraM cikrIDa krIDati sma / 96 ) tata iti - tato lalitAGgasya nAkAccyavanAnantaraM svayaMprabhAdevI ca lalitAGgadevasya viyogo vipralambhastena priyaviprayuktA kusumasukumArAGgaH kundojjvalasmitacandrikaH // 3 // 15 ) tadanu rAkAzazIva zaraccandrikayA tAruNyalakSmyA bhAsurazarIroM vajrajaGghakumAraH sudhAvadAtAbhirapi nijaguNazlAghAbhiH samastajanAn raktAnAtanvan pUrvaMbhavaparizIlita svayaMprabhAnurAgeNa lolAkSISu niHspRhatAmupagato'pi sarasvatIkIrtilakSmIbhiH satataM cikrIDa / $ 6 ) tataH svayaMprabhAdevI ca lalitAGgadevaviyogena priyaviprayuktA cakrAhvIva bahudInadazA [ 264 25 prakaTa karatA huA putra utpanna huA ||2|| 94 ) svajaneti - jo kuTumbIjanarUpI kumudoMko vikasita kara rahA thA, nAnA prakArakI kalAoM - caturAiyoM ( pakSa meM SoDazabhAgoM) ko prApta kara rahA thA, samasta zatrurUpI kamaloMko saba orase saMkucita kara rahA thA, zrImAn - lakSmImAn ( pakSa meM zobhAse sahita ) thA, dedIpyamAnamaNDala - deza ( pakSa meM bimba ) se sahita thA, phUlake samAna sukomala zarIrakA dhAraka thA tathA kundake samAna ujjvala musakyAnarUpI cA~danIse 30 sahita thA aisA vaha bAlakarUpI candramA vRddhiko prApta ho rahA thA || 3|| $5 ) tadanviti tadanantara zarad RtukI cA~danIse pUrNimAke candramAke samAna yauvanakI lakSmIse jisakA zarIra atyanta suzobhita ho rahA thA aisA vajrajaMghakumAra, cUnAke samAna ujjvala --- sapheda ( pakSa meM nirmala ) svakIya guNoMkI prazaMsAse saba logoMko rakta- lAlavarNa ( pakSa meM anurAgase yukta ) karatA huA, pUrvabhavameM anubhUta svayaMprabhA ke anurAgake kAraNa yadyapi anya striyoM meM 35 udAsInatAko prApta thA to bhI sarasvatI kIrti aura lakSmIke sAtha nirantara krIr3A karatA rahatA thA / (6) tata iti - tadanantara svayaMprabhAdevI bhI lalitAMgadevake viyoga se pativirahita cakavIke samAna atyanta dIna dazAko prApta ho gayI / varSAkAla meM jisane madhura Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -8] dvitIyaH stabakaH mApannA, jaladakAlasamujjhitakalAlApA kokileva vividhasaMtApasaMtaptasvAntA, tatkAlocitasAntvavacanodyatenAntaHpariSadgatena dRDhavarmadevena pracoditasanmArgAn SaNmAsAnjinapUjAM vidhAya saumanasodyAnazobhitacaityatarumUle gurupaJcakaM manasA dhyAyantI sahasA nizApagame taarkevaadRshytaamaattittiike| 7) pUrvokte prAgvidehe'sti purI sA punnddriikinnii| yatra saudhAstaruNyazca viyanmadhyavirAjitAH // 4 // $8) vajradanta iti vizruto nRpastAM zazAsa tulitAmarAdhipaH / yo jigAya paralokamadbhutaM mArgaNAnavijahadguNaiH param // 5 / / vallabhavirahitA cakrAhvIva rathAGgIva bahudInadazAmatidonAvasthAm ApannA prAptA, jaladakAle varSAkAle samujjhitastyaktaH kalAlApo madhurAlApo yayA tathAbhUtA kokileva pikova vividhasaMtApena nAnAduHkhAnalena 10 saMtaptaM svAntaM cittaM yasyAstathAbhUtA, tatkAlociteSu tadavasarAheSu sAntvavacaneSu samAzvAsanopadezeSu udyatastatparastena, antaHpariSadgatena antaraGgasamitisadasyena dRDhavarmadevena pracoditaH prarUpitaH sanmArgo yeSu tAn SaNmAsAn 'kAlAdhvanoratyantasaMyoge' iti dvitIyA, jinapUjAM jinendrArcA vidhAya kRtvA saumanasodyAne merusthitasaumanasavane zobhito yazcaityataruzcaityavRkSastasya mUle tale gurupaJcakaM paJcaparameSThino manasA hRdayena dhyAyantI cintayantI sahasA nizApagame rajanyavasAne prAtaHkAla ityarthaH, tArakeva adRzyatAm ATiTIke prApa 'TIkR gato' 15 ityasya liTi rUpam / 7) pUrvokta iti-pUrvokte prAgudite prAgvidehe pUrvavidehakSetre puNDarIkiNInAmadheyA sA purI asti yatra sudhayA cUrNa kena nirvRttAH saudhAH prAsAdAH taruNyazca yuvatayazca viyanmadhyavirAjitAH saudhapakSe viyato gaganasya madhye virAjitAH zobhitA uttuGgatvAditi bhAvaH, yuvatipakSe viyadiva gaganamiva zUnyaM kRzataraM madhyaM kaTistena virAjitAH zobhitAH / zleSopamA // 4 // 68 ) vajradanta iti-bajradanta iti vizrutaH prasiddhaH, tulita upamito'marAdhipaH puraMdaro yena tathAbhUtaH zakrasadRzaH sa nRpaH tAM puNDarIkiNIpuroM 20 zazAsa yo guNaiH pratyaJcAbhiH mArgaNAn bANAn avijahad atyajan paralokaM zatrusamUhaM jigAya jitavAn iti paramatyantamadbhutamAzcaryakaram prabhAveNavAnena zatravaH parAjitA iti bhAvaH pakSe guNaH samyagdarzanAdibhiH mArgaNAn gatIndriyAdicaturdazamArgaNAn, atyajan teSAM zraddhAM kurvannityarthaH paralokaM narakAdigati jigAya / virodhAbhAsA bolI chor3a dI hai aisI koyalake samAna usakA citta nAnA prakArake santApase santapta rahane lgaa| usakI antaHpariSadkA sadasya eka dRDhavarma nAmakA deva thA vaha use usa avasarake 25 va sAntvanA vacana kahatA rahatA thaa| usa dRDhavarma devake dvArA jinameM samIcIna mArgakA upadeza diyA jAtA rahA aise chaha mAha taka lagAtAra svayaMprabhA jinendrabhagavA pUjA karatI rhii| antameM saumanasavanameM suzobhita caityavRkSake nIce hRdayase paMcaparameSThiyoMkA dhyAna karatI huI vaha svayaMprabhA prAtaHkAleke samaya tArakAke samAna sahasA adRzyatAko prApta ho gyii| 7) pUrvokta iti-pahale kahe hue pUrva videha kSetrameM puNDarIkiNI nAmakI 30 vaha nagarI hai jisameM bhavana aura taruNa striyA~ viyanmadhyavirAjita haiM-bhavana to AkAzake madhya taka suzobhita hai aura taruNa striyA~ AkAzake samAna atyanta kRza kamarase suzobhita haiM // 4 // 68 ) vajradanta iti-vajradanta isa nAmase prasiddha tathA indrakI tulanA karanevAlA vaha rAjA usa puNDarIkiNI nagarakA pAlana karatA thA jo DorIse bANoMko chor3e binA hI zatruoMke samUhako jIta letA thA yaha atyanta Azcarya kI bAta thI ( pakSameM jo samyagdarzanAdi 35 guNoMse gati Adi mArgaNAoMko chor3e binA arthAt unakI zraddhA rakhatA huA narakAdi Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 purudeva prabandhe 19 ) lakSmIrivAparA tasya lakSmImatirabhUtpriyA / kacasphUrtizca mUrtizca yasyAH sajaghanojjvalA ||6|| $10 ) eSA kila surayoSA zrImatI nAmnA tayoH putrI saMjAtA, krameNa maJjulatAruNyamaJjarIsurabhitatanulatA, saMcAriNIva madanarAjyasya lakSmIH, pratyAdeza iva ratidevyAH, pratikRti - 5 riva lakSmyAH, pratibimbamiva sarasvatyAH, kalazapratiSTheva vidhAtRsRSTeH taraGgaparampareva zRGgArasAgarasya, punaruktiriva saubhAgyasya, adhidevateva kAntikallolasya, mInaketanamahIkamanabhadrapITheneva, maNibhUSaNa kAnti nimnagArucirasaikatamaNDaleneva, yauvanamadahasti mastakeneva pRthulajaghanavalayena vilasitA, nAbhitalAlavAlasamudgata romarAjilatAphalAbhyAmiva, hRdayataTataTAkakamala [ 269 laMkAraH / rathoddhatAcchandaH / / 5 / / (9 ) lakSmIriti tasya vajradantasya aparA lakSmIriva lakSmImatiH priyA 10 vallabhA abhUt / yasyA lakSmImatyAH kacAnAM kezAnAM sphUrtiH zobhA kacasphUrtiH mUrtizca tanuzca sajjaghanojjvalA babhUveti zeSaH / kacasphUrtipakSe sajjAH sajalA ye ghanA meghAstadvadujjvalA zobhamAnA zyAmavarNeti bhAvaH, mUrtipakSe sat prazastaM yat jaghanaM nitambaM tenojjvalA zobhamAnA / zleSaH || 6 || $10 ) eSeti - eSA kila surayoSA svayaMprabhA devI tayorvajradantalakSmImatyoH nAmnA nAmadheyena zrImatI putrI saMjAtA samudbhUtA satI krameNa maJjulaM manoharaM yattAruNyaM yauvanaM tadeva maJjarI puSpazreNistayA surabhitA sugandhitA tanulatA zarIravallI yasyAH sA 15 madanarAjyasya kAmasAmrAjyasya saMcAriNI saMcaraNazolA lakSmIriva ratidevyAH kAmakAminyAH pratyAdeza iva pratinidhiriva, lakSmyAH zriyAH pratikRtiriva pratibimbamiva sarasvatyAH zAradAyAH pratibimbamiva pratiyAtaneva ' pratimAnaM pratibimbaM pratimA pratiyAtanA praticchAyA pratikRtiraca puMsi pratinidhirupamopamAnaM syAt // ' ityamaraH / vidhAtRsRSTeH brahmasRSTeH kalazapratiSTheva kalazAropaNamiva, zRGgArasAgarasya zRGgArasindhoH taraGgaparampareva kallolamAleva, subhagAyA bhAvaH saubhAgyaM tasya patipremNaH punaruktiriva dviruktiriva, kAntikallolasya dIpti laryAH 20 adhidevateva adhiSThAtrI devIva, mInaketano madanaH sa eva mahIkamano bhUpatistasya bhadrapITheneva prazastasiMhAsaneneva, maNibhUSaNAnAM ratnAbharaNAnAM kAntireva nimnagA nado tasyA ruciraM manoharaM yatsaikatamaNDalaM pulinacakravAlaM teneva, yauvanameva madahastI mattamAtaGgastasya mastakeneva kumbheneva pRthulaM povaraM yajjaghanavalayaM nitambamaNDalaM tena vilasitA zobhitA, nAbhitalamevAlavAlamAvApastasmAtsamudgatA samutpannA yA romarAjiH saiva latA vallI gatiyoMko jItatA thA // 5 // ) lakSmIriti - usa rAjA vajradantakI dUsarI lakSmIke samAna 25 lakSmImati nAmakI vaha priyA thI jisakI kezoM kI zobhA tathA mUrti ( zarIra ) sajjaghanojjvalA thI / arthAt kezoMkI zobhA sajjavana - ujjvalA - sajala meghoM ke samAna suzobhita thI aura mUrti sat- jaghana- ujjvalA - uttama nitamba se suzobhita thI ||6|| $10 ) eSeti -- yaha svayaMprabhA devI una vajradanta aura lakSmImatikI zrImatI nAmase prasiddha putrI huii| krama-krama se jaba isakI zarIrarUpI latA manohara yauvanarUpI puSpamaMjarIse sugandhita ho gayI taba vaha aisI 30 jAna par3ane lagI mAno kAmadevake rAjyakI calatI-phiratI lakSmI hI ho, ratidevIkI mAno pratinidhi hI ho, lakSmIkI mAno pratikRti hI ho, sarasvatIkA mAno pratibimba hI ho, vidhAtAkI sRSTikI mAno kalazapratiSThA hI ho, zrRMgArarUpI sAgarakI mAno laharoMkI santati hI ho, saubhAgya kI mAno punarukti hI ho, aura kAntirUpI taraMgakI mAno adhiSThAtrI devI hI ho / vaha jisa sthUla nitambamaNDalase suzobhita thI vaha kAmadevarUpI rAjAke sundara 35 siMhAsana ke samAna jAna par3atA thA, maNimaya AbhUSaNoMkI kAntirUpI nadIke sundara pulina ke samAna pratibhAsita hotA thA athavA yauvanarUpI madonmatta hAthIke mastaka ke samAna mAlUma par3atA thA / vaha jina stanoMse suzobhita thI ve nAbhitalarUpI kyArIse utpanna romarAjirUpI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -11 ] dvitIyaH stabakaH 53 mukulAmiva, cUcukamudrAmudritAbhyAmiva zRGgArarasapUrNazAtakumbhakumbhAbhyAmiva vakSoruhAbhyAM virAjamAnA, zubhataralAkSeNa abjamadanirmUlananidAnena padena vadanena ca virAjamAnA, bhramarAjitena kacanicayena nAbhipuTena ca lasamAnA, jaladakAlalakSmorivollasaddhArapayodharA sajjaghanAbhirAmA ca, nidreva sakalalocanagrAhiNI ckaasaamaas| 11) kadAcitsaudhAne mRdulatamahaMsAMsamRdule virAjatparya ke vividhamaNikAntyA kavacite / tasyAH phalAmyAmiva, hRdayataTameva taTAkaH sarovarastasya kamalamukulAbhyAmiva padmakorakAbhyAmiva cUcuka mudrayA stanAgramudrayA mudritAbhyAM cihnitAbhyAM zRGgArarasena pUrNI saMbhRtau yo zAtakumbhakumbhau suvarNakalazau tAbhyAmiva vakSoruhAbhyAM kucAbhyAM virAjamAnA zobhamAnA, zubhatarA lAkSAjaturaso'laktakarAgo yasmin tena padena caraNena, zubhe tarale ca akSiNI yasmina tena vadanena mukhena, abjasya kamalasya yo madaH saundaryadarpastasya nirmalanaM 10 nirAkaraNaM tasya nidAne nAdikAraNena padena, abjasya candrasya yo madastasya nirmUlanaM tasya nidAnena vadanena ca virAjamAnA zobhamAnA, bhramarairalibhirajito'parAjitastena bhramarAdapyatikRSNeneti yAvat kacanicayena kezasamUhena bhrama ivAvarta iva rAjitena zobhitena nAbhipuTena ca tundipuTena ca lasamAnA zobhamAnA, jaladakAlalakSmIriva prAvRzriIriva ullasantI prakaTIbhavanto dhArA yeSAM ullasaddhArAstathAbhUtAH payodharA meghA yasyAM sA jaladakAlalakSmIH ullasan zobhamAno hAro maNiyaSTiryayostAvullasaddhArau tathAbhUto payodharI stanau yasyAstathAbhUtA 15 zrImato, sajjAH sajalA ye ghanA meghAstairabhirAmA manoharA jaladakAlalakSmIH, sat prazastaM yat jaghanaM nitambaM tena abhirAmA manohAriNI zrImatI, nidreva sakalalocanagrAhiNI nikhilanaranayanavazIkAriNI zrImatI nikhilajananayanasthAyinI nidrA ca, cakAsAmAsa zuzubhe // zleSopamAlaMkArau / 611) kadAciditi-tribhuvanavazI lokatrayavazakAriNo, hemalatikA kAJcanavallI sudRg sulocanA iyaM zrImatI, kadAcit jAtucit saudhAgne prAsAdapRSThe mRdulatamenAtikomalena haMsAMsena tUlena mRdule komale, vividhAnAM nAnAprakArANAM maNInAM ratnAnAM 20 latAke phaloMke samAna jAna par3ate the, athavA hRdayataTarUpI tAlAbameM utpanna hue kamalakI boMDiyoMke samAna mAlUma hote the athavA cUcukarUpI muharase lAMchita zrRMgArarasase bhare hue suvarNamaya kalazoMke samAna pratibhAsita hote the| vaha jisa caraNa aura mukhase suzobhita thI ve donoM hI zubhatara lAkSa aura abjamadanirmUlana nidAna the (caraNa atyanta zubha mahAvarase yukta aura kamalake garvako dUra karaneke pramukha kAraNa the tathA mukha, zubha aura caMcala netroMse 25 sahita tathA candramAkA mada dUra karanekA pramukha kAraNa thA ) vaha jisa kezakalApa aura nAbhipuTase alaMkRta thI ve donoM hI bhramarAjita the-kezakalApa bhramaroMse aparAjita thA arthAt bhramaroMse bhI kahIM adhika kAlA thA aura nAbhipuTa bhrama-jalakI bha~varake samAna suzobhita thaa| vaha zrImatI varSAkAlakI lakSmIke samAna thI kyoMki jisa prakAra varSAkAlakI lakSmI ullasaddhArapayodharA-dhArAsrAvI meghoMse yukta hotI hai usI prakAra vaha zrImatI bhI 30 ullasaddhArapayodharA-hArase suzobhita stanoMse yukta thI aura varSAkAlakI lakSmI jisa prakAra sajjaghanAbhirAmA-sajala meghoMse ramaNIya hotI hai usI prakAra vaha zrImatI bhI sajjaghanAbhirAmA-samIcIna nitambamaNDalase suzobhita thii| vaha zrImatI nidrAke samAna suzobhita ho rahI thI kyoMki jisa prakAra nidrA sakalalocanagrAhiNI-sabake netroMpara asara karanevAlI hotI hai usI prakAra vaha zrImatI bhI sakalalocanagrAhiNI-apanI sundaratAse sabake 35 netroMko vaza karanevAlI thii| $11) kadAciditi-tribhuvanako vaza karanevAlI suvarNalatA svarUpa yaha sulocanA zrImatI kisI samaya mahalakI chatapara atyanta komala ruIse mRdula tathA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [21612marAlIvonmIlatsitajalajaSaNDe sudRgiyaM __ yayau nidrAmudrAM tribhuvanavazI hemalatikA // 7 // 12) tadAnoM tatpuramanoharodyAnamadhyAsInamatimAnamahimAnamutpannakevalajJAnaM vizAlatapasaM yazodharagurumacitumadhinabhaHsthalamuccalitAnAmamarANAmamandasaMmardasaMvardhitakalakalena nizA5 karadRDhAliGgitavyomalakSmIvakSaHsthalatruTitavigalitamuktAdAmamaNipaGktyeva, jinarAjadarzanakutUhalinyA svargalakSmyA prahitakaTAkSaparamparayeva, saurabhyasaMruddhadizAvakAzayA patantyA puSpavRSTayA samAkRSTamadatuGgabhRGgasaGghajhaGkAreNa, suradundubhiniHsaradamandanidhvAnena ca prabuddhA sA tanvaGgI, cakrAGgIva parjanyaniHsvanena saMtrastA, devAgamanirIkSaNakSaNajanitapUrvabhavasmRtiH, smRtijAtasundarAGgaM lalitAGgaM smRtvA, hA rUpavicitrAGga! surAGganAvadanAmbujabhRGgakaraNApAGga ! deva kAntyA dIptyA kavacite vyApta virAjatparyaDrezobhamAnazayane unmIlatAM vikasatAM sitajalajAnAM puNDarIkANAM SaNDe samUhe marAlova haMsIva nidrAmudrAM zayanAvasyAM yayau prApa / ruupkopmaa| zikhariNIcchandaH // 7 // 12) tadAnImiti-tadAnIM zayanakAle tatpurasya puNDarIkiNInagaryA yanmanoharodyAnaM manoharanAmopavanaM tat adhyAsInam adhiSThitam, atimAno niratizayo mahimA yasya tam, utpanna prAdurbhUtaM kevalajJAnaM yasya taM, vizAlatapasaM prakRSTatapasvinaM yazodharaguruM yazodharamunirAjam, acituM pUjayitum adhinabhaHsthalamadhigaganatalam, uccalitAnA15 mudgatAnAm amarANAM devAnAm, amandasaMmardaina vipulasaMghaTTanena saMvardhito vRddhi prApto yaH kalakalo'vyaktazabdastena, nizAkareNa candreNa dRDhaM gADhaM yathA syAttathAliGgitaM samAzliSTaM yad vyomalakSmyA gaganazriyA vakSaHsthalaM tasmAdAdau truTitAH pazcAd vigalitA ye muktAdAmamaNayo mauktikayaSTimaNayasteSAM paGktyeva saMtatyeva, jinarAjadarzanasya kutUhalaM jinarAjadarzanakutUhalaM tad vidyate yasyAstathAbhUtayA svargalakSmyA tridivazriyA prahitA preritA yA kaTAkSANAM kekarANAM paramparA tayeva, saurabhyeNa saugandhyena saMruddho dizAnAmavakAzo yayA tayA patantyA 20 varSantyA puSpavRSTayA kusumavRSTayA samAkRSTo balAdAnIto yo madatuGgabhRGgAnAM madonmattabhramarANAM saGkaH samUha stasya jhaGkAreNAvyaktazabdavizeSeNa, suradundubhibhyo devAnakebhyo niHsarana nirgacchana yo'mandanidhvAno vizAlazabdastena ca prabuddhA jAgRtA sA tanvanI kRzAnI zrImatI, parjanyaniHsvanena meghagarjanena saMtrastA saMbhItA cakrAGgova haMsIva, devAgamanirIkSaNasya surAgamAvalokanasya kSaNe'vasare janitA samutpannA pUrvabhavasya svayaMprabhA paryAyasya smRtiryasyAH sA, smRtAvAdhyAne jAtaM samutpannaM sundarAGga kamanIyakalevaraM yasya taM, lalitAGgaM tannAmadevaM 25 nAnA prakArake maNiyoMkI kAntise vyApta sundara palaMgapara khilate hue sapheda kamaloMke samUhapara haMsIke samAna nidrAvasthAko vyApta thI // 7 // 612) tadAnomiti-usa samaya usa puNDarIkiNI purIke manohara udyAnameM sthita, atizaya mahimAzAlI tathA vizAla tapasvI yazodhara guruko kevalajJAna utpanna huA thA ataH unakI pUjAke lie AkAzameM calate hue devoMkI bahuta bhArI dhakkA-dhUmIse vRddhiko prApta kala-kala zabdase, candramArUpI nAyakake dvArA jorase AliMgita AkAzalakSmIrUpI strIke vakSaHsthalase TUTakara girate hue muktAmAlAke maNiyoMkI paMktike samAna athavA jinendradevake darzanake kutUhalase yukta svagailakSmoke dvArA chor3e hue kaTAkSoMkI paramparAke samAna, tathA sugandhise dizAoMke avakAzako vyApta karanevAlI puSpavRSTike dvArA khiMce hue madonmatta bhramara samUhakI jhaMkArase aura devadundubhiyoMse nikalate hue vizA la zabdase vaha kAMgI zrImatI usa taraha jAga gayI jisa taraha ki meghoMkI garjanAse 35 bhayabhIta haMsI jAga par3atI hai / devoMke Agamanako dekhate hI use pUrvabhavakA smaraNa ho gyaa| smRtimeM jisakA sundara zarIra utpanna ho gayA thA aise lalitAMgadevakA smaraNa kara vaha cillAne lagI ki he saundarya se AzcaryakArI zarIrake dhAraka, he devAMganAoMke mukhakamaloMpara Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -15 ] dvitIyaH stabakaH lalitAGga ! kvAsi kvAsi, manasi me kIlita iva te vilAso vilasatIti pralapantI zrImatI mUrchAmupAjagAma / 613 ) malayajaghanasArAsArasekaima'NAlI mRdulakulanidhAnaH pusspshyyaadhirohaiH| vyajanapavanapotamandamAzvAsya nItA sudagiyamatha saMjJAM sAdarAbhiH sakhIbhiH / / 8 / / 614 ) cakorAkSI seyaM manasi khacitaM taM suravaraM puraH pazcAtpArve'pyupari kila pazyantyanukalam / sakhIbhiH sAzaGkaM sapadi paripRSTApi bahudhA pikIva grISmartI samatanuta maunavratakalAm // 9 // $15 ) tadanu paryAkulAbhirAlIbhiniveditodantI lakSmImatIvajradantI mAtApitarau pUrvabhavapatimityarthaH smRtvA dhyAtvA, hA rUpeNa vicitraM vismayakaramaGga zarIraM tatsambuddhau, surAGganAnAM devInAM vadanAmbajeSa bhaGgakaraNaM bhramarAyamANamapAGgaM kaTAkSo yasya tatsambaddhau. deva lalitAGga ! kvAsi kvAsi vopsAyAM dvitvam, ye mama manasi cetasi kolita ivAGkita iva te tava vilAso vibhramo vilasati zobhate iti pralapantI zrImatI mUchI niHsaMjJatAm upAjagAma prApa / $ 13 ) malayajeti-athAnantaraM sAdarAbhiH sakhIbhiH 15 sahacarIbhiH, iyaM sudRg zrImatI malayazca ghanasArazceti malayajaghanasArau candanakarpUrI teSAmAsAreNa saMpAtena sekAH secanAni taiH, mRNAlInAM visAnAM mRdulakulasya komalasamUhasya nidhAnAni upadhAnAni taiH, puSpazayyAsu kusumaviSTareSvadhirohA adhiSThApanAni taiH, vyajanAnAM tAlavRntAnAM pavanapotarmandamarudbhiH, mandaM zanairyathA syAttathA, AzvAsya saMbodhya saMjJAM cetanAM nItA praapitaa| mAlinIcchandaH // 8 // 14) cakorAkSIti-manasi cetasi khacitaM nikhAtaM taM pUrvoktaM suravaraM lalitAGgaM puro'gre pazcAtpRSThe pArve samIpe uparyapi Urdhvamapi anukalaM 20 pratisamayaM pazyantI avalokayantI iyaM sA cakorAkSI cakoralocanA zrImatI sakhIbhirAlIbhiH sAzavaM yathA syAttathA sapadi zIghraM bahudhA nAnAprakAreNa paripRSTApi anuyuktApi grISma? nidAghe pikIva kokileva maunavratakalAM tUSNobhAvaM samatanuta vistArayAmAsa / upamAlaMkAraH / zikhariNIcchandaH // 9 // 615) tadanvititadanu tadanantaraM paryAkUlAbhivyaMgrAbhiH, AlIbhiH sakhIbhiH niveditaH kathita udanto vRttAnto yayosto, lakSmImativajradantI tannAmAnau mAtApitarau mAtarapitarau 'mAtApitarau pitarau mAtarapitarI svasU janayitArau' ityamaraH, 25 bhramaroMke samAna kaTAkSoMko calAnevAle, lalitAMgadeva ! kahA~ ho, kahA~ ho, tumhArA hAva-bhAva mere manameM kIlita huekI taraha suzobhita ho rahA hai| isa taraha cillAtI huI vaha zrImatI mUrchAko prApta ho gyii| 13) malayajeti-tadanantara Adara sahita sakhiyoMne isa sulocanAko dhIre-dhIre samajhAte hue candana aura kapUrake dhArAbaddha secanase, mRNAloMke komala samUhase banI huI takiyoMse, phUloMkI zayyApara leTAnese tathA paMkhoMkI manda-manda vAyuse 30 cetanAko prApta karAyA / 8$ 14 ) cakorAkSIti-manameM khacita usa lalitAMgadevako Age, pIche, pAsameM tathA UparakI ora pratyeka samaya dekhanevAlI isa cakoralocanA zrImatIse usakI sakhiyoMne AzaMkAsahita zIghra hI aneka bAra pUchA parantu usane grISmaRtumeM koyalake samAna maunavratakI kalAko hI vistRta kiyA arthAt kucha bhI uttara nahIM diyaa|9||15) tadanvititadanantara ghabar3AyI huI sakhiyoMne jinheM saba samAcAra sunAyA thA aise lakSmImatI vajradanta 35 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 purudeva campUprabandhe [ 2916 tUrNamabhyarNametya, balavadasvasthAM tanayAM dRSTvA, zokakolitasvAntau tanvaGgi ! pratikSaNamutsaGgabhuvamAvayorehi vidhehi pariSvaGgamiti vyAharanto puro niSIdatuH / $ 16 ) rAjAyamiGgitajJAnAmagragaNyo vareNyo vacanavidAmudAragambhIramatirmanasi tanujA - vikArabIjaM prAgjanmAnubhavaH ko'pIti nizcitya, yathAnizcayamagra mahiSoM lakSmImatoM pratipAdya, niyojya ca kanyAsamAzvAsanasaMnidhAnAya madhuratama kauzalavidhAtrIM paNDitAnAmadhAtrIM, kAntayA saha nirjagAma / 56 30 $ 17 ) karaNIyaM narendrasya kAryadvaitamabhUttadA / kaivalyaM svagurozcakrasaMbhUtizcAyudhAlaye ||10|| $ 18 ) upasthite kAryaMyuge nRpasya cittapravRttidvividhA babhUva / mahIdhare mArgagate niruddhasrotaH pravRttidvividheva loke // 11 // tUrNaM zIghram, abhyarNa samIpam etyAgatya, balavadasvasthAm atyantAsvasthAM tanayAM putrIM dRSTvA, zokena viSAdena kIlitaM niyantritaM svAntaM cittaM yayostI, tanvaGgi ! kRzAGgi ! pratikSaNaM pratisamayam, AvayormAtApitroH, utsaGgabhuvaM kroDabhUmim, ehi Agaccha, pariSvaGgamAliGganaM vidhehi kuru, itItthaM vyAharantI kathayantau puro'gre niSIdatuH samupaviSTo / 616 ) rAjAyamiti --- iGgitajJAnAM hRcceSTitajJAnAm agragaNyaH pradhAnaH vacanavidAM 15 vacanajJAnAM vareNyaH zreSThaH, udAragambhIramatirmahAgambhIrabuddhiH, ayaM rAjA vajradantaH, manasi cetasi tanujAyAH putryA vikArasya bIjaM kAraNaM prAgjanmAnubhavaH pUrvabhavopabhogaH ko'pi kazcidastIti nizcitya nirNIya, yathAnizcayaM nizcayAnusAram, agramahiSIM pradhAnarAjJI lakSmomatIM pratipAdya kathayitvA samAzvAsanAya saMnidhAnaM samAzvAsanasaMnidhAnaM kanyAyAH samAzvAsanasaMnidhAnaM tasmai kanyAyAH samAzvAsanAya nikaTe'vasthAtuM madhuratama kauzalasyAtipriyacAturyasya vidhAtrI nirmAtrI tAM paNDitAnAmadhAtrIM niyojya ca niyuktAM kRtvA ca kAntayA vallabhayA saha nirjagAma bahiragacchat / $17 ) karaNIyamiti tadA tasmin kAle svaguroryazodharamahArAjasya kaivalyaM kevalajJAnaprAptyutsavaH, AyudhAlaye zastrAgAre cakrasaMbhUtizca cakraratnotpattizca, iti kAryadvaitaM kAryayugaM karaNIyaM kartuM yogyam abhUt // 10 // $18 ) upa sthata iti - kAryayoryugaM yugalaM tasmin upasthite sati nRpasya rAjJazcittavRttiH, loke bhuvane mahIdhare girau mArgagate sati dvividhA dviprakAreNa vibhaktA niruddhasrotasaH niruddhapravAhasya pravRttirmanopravRttiriva dvividhA dviprakArA babhUva / upamA | 20 25 mAtA-pitA zIghra hI pAsa Akara tathA putrIko atyanta asvastha dekha zoka karane lage / 'he tanvaMgi ! prati samaya hamArI goda meM Ao aura hamArA AliMgana karo' yaha kahate hue donoM putrI ke sAmane baiTha gaye / $16 ) rAjAyamiti - yaha rAjA vajradanta hRdayakI ceSTA jAnanevAloMmeM agragaNya the, kaba kisa prakArake vacana bolanA cAhie isa prakAra vacanoMke prayogako jAnanevAloM meM zreSTha the tathA atyanta gambhIra buddhike dhAraka the ataH unhoMne manameM nizcaya kara liyA ki putrIke trikArakA kAraNa koI pUrvajanmakA anubhava hai / unhoMne apanA nizcaya pradhAnarAnI lakSmImatIko batAyA aura kanyAko samajhAne ke artha sadA nikaTa rahane ke lie atyanta caturAIko prakaTa karanevAlI paNDitA nAmakI dhAyako niyukta kara rAnIke sAtha cale gaye / $ 17 ) karaNoyamiti - usa samaya rAjA vajradantake lie do kArya karane yogya hue / eka to apane pitA yazodharaguruko kevalajJAna prApta huA aura dUsarA zastrAgAra meM cakraratna 35 prakaTa huA ||10|| $ 18 ) upasthita iti - lokameM jisa prakAra parvatake mArga meM A jAnepara nadI Adi pravAhakI pravRtti rukakara do bhAgoM meM vibhakta ho jAtI hai usI prakAra Upara kahe Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 20] dvitIyaH stabakaH 6 19 ) tadanu kimatra prathamaM kartavyamiti kSaNaM cintAkulo vasudhApatirdharmArthakAryayormadhye dharmakAryameva mukhyamiti nizcitya, bhagavato yazodharaguroH pUjAM vidhAtuM pRtanayo sArdhamupasRtya jagadguroH surAJcitamapi asurAJcitaM, vanopakajanamanISitapUrakamapi avanIpakajanamanoSitapUraka, kharAMzukAntamapi nakharAMzukAntaM padayugalaM pUjayAmAsa / 20) tatpAdau praNamannasau narapatilabdhAvadhiH zuddhadhIH svasyaivAcyutakalpavAsavapadaM puNyAjitaM prAgbhave / upajAtivRttam // 11 // 19) tadanviti-tadanu tadanantarama atra dvayoH kAryayoH prathamaM kiM kartavyaM karaNIyamiti kSaNamalpakAlaparyantaM cintAkulo vicAravyagro vasudhApatirvajradantaH dharmArthakAryayormadhye dharmakAryameva mukhyaM prathamaM karaNIyamiti nizcitya' bhagavato'STaprAtihAryarUpaizvaryasahitasya yazodharaguroH pUjAM kaivalyamahotsavasaparyA vidhAtuM kartuM pRtanayA senayA sAdhu sAkamupasRtya jagadguroryazodharamahArAjasya padayugalaM 10 caraNayugaM pUjayAmAsa / atha padayugaM vizinaSTi-surAJcitamapi devapUjitamapi asurAJcitaM devapUjitaM na bhavatIti virodhaH parihArastu surAJcitamapi asurairdharaNendrAdibhiraJcitaM pUjitaM, vanIpakajanAnAM yAcakajanAnAM manoSitasyAbhilaSitasya pUrakamapi vanIpakajanamanISitapUrakaM na bhavatIti avanIpakajanamanISitapUrakamiti virodhaH parihArastu avanIM pRthivIM pAnti rakSantIti avanIpA avanopA eva avanIpakA rAjAnaH te ca te janAzca teSAM manISitasya pUrakaM, bhUmiH bhUmI, avani, avanI, zreNi, zreNI ityAdayaH zabdA ikArAntA IkArAntAzca 15 dvirUpakoze prayuktAH / 'vanIpako yAcanako mArgaNo yAcakAthinau' ityamaraH / kharAstIkSNA aMzavo razmayo yasya kharAMzuH sUryastadvat kAntamapi manoharamapi na kharAMzukAntamiti nakharAMzukAntamiti virodhaH parihArastu nakharANAM nakhAnAmaMzubhiH kiraNaiH kAntamiti virodhaabhaaso'lNkaarH| 6 20 ) tatpAdAviti-zuddhA dhIryasya vizuddhabuddhikaH, udvelo maryAdAtItaH puNyodayo yasya tathAbhUtaH, asau narapatiH tatpAdau yazodharagurucaraNI praNaman namaskurvan labdhAvadhiH prAptAvadhijJAnaH san prAgbhave pUrvaparyAye, svasyaivAtmana eva puNyAjitaM sukRtotpAditam acyutakalpe 20 bhagava hue do kArya upasthita honepara rAjAkI manovRtti do bhAgoMmeM vibhakta ho gayI // 11 / / $ 19) tadanviti-tadanantara ina donoM kAryoM meM pahale kyA karanA cAhie ? isa prakArakI cintAse rAjA kSaNabharake lie vyAkula hue parantu thor3I hI dera meM unhoMne nizcaya kara liyA ki dharmakArya aura arthakArya ke madhyameM dharmakArya hI mukhya hai| isa prakAra nizcaya kara rAjA vajradanta * yazodharagurukI pUjA karaneke lie senAke sAtha unake pAsa pahu~ce aura vahA~ jAkara 25 unhoMne yazodharaguruke usa caraNayugalakI pUjA kI jo surAMcita-devoMse pUjita honepara bhI asurAMcita-devoMse pUjita nahIM thA (parihArapakSa meM asuroM-dharaNendra Adi devoMse pUjita thA) vanIpakajanamanISitapUraka-yAcakajanoMkI abhilASAkA puraka hokara bhI avanIpakajanamanISitaparaka-yAcakajanoMkI abhilASAkA pUraka nahIM thaa| (parihArapakSa meM rAjAoMkI abhilASAkA pUraka thA) tathA kharAMzukAnta-sUryake samAna sundara hokara bhI nakharAMzakAnta- 30 sUryake samAna sundara nahIM thA (parihArapakSameM nAkhUnoMkI kAntise sundara thaa)| $20 ) tatpAdAviti-jisakI buddhi vizuddha thI tathA jisako asIma puNyakA udaya thA aise rAjA vajradantane yazodharaguruke caraNayugalako praNAma karate hI avadhijJAna prApta kara liyA usa avadhijJAnake dvArA usane yaha saba vRttAnta atyanta spaSTarUpase jAna liyA ki pUrvabhavameM maiMne 1. paad-k0| 35 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 21721zrImatyA lalitAGgadevavilasatkAntArthamanyacca tad vRttaM sarvamatisphuTaM viditavAnudvelapuNyodayaH // 12 // $21 ) tadanu vanditabhagavaccaraNe dharaNIramaNe tadArAmAnnirgatya svapuramAgatya ca, nirvayaM cakrapUjAM tanUjAM paNDitAvaze vidhAya, SaDaGgabalena balena digjayAya prasthitavati, paNDitApi tamAlamaJjulAM kRtamAlamanjulAM sAlazobhitAM rasAlazobhitAM, nIpavirAjitAM vanIpavirAjitAM zukarAjiramaNIyAM kiMzukarAjiramaNIyAM, naravRndAnandasaMdAyinI kiMnaravRndAnandasaMdAyinI, nIrajAtavilasitAM vAnIrajAtavilasitAM, sarasthitimanoramAM kesarasthitimanoramAM, peyatarumaNDitAM cAmpeyatarumaNDalamaNDitAM, tAlabandhurAM hintAlabandhurAM, rasojjvalena sArasojjvalena, sakalacitta SoDazasvarge vAsavapadamindrapadaM, zrImatyAH svaputryAH lalitAGgadevasya vilasatkAntArtha zobhamAnastrItvam anyacca tadvattaM taccaritaM sarva nikhilam atisphuTaM yathA syAttathA viditavAn jJAtavAn / zArdUlavikrIDitacchandaH // 12 / / $21 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM vandito bhagavaccaraNo yena tathAbhUte dharaNoramaNe nRpato tadArAmAt yazodharaguruvizobhitamanoharodyAnAt nirgatya svapuraM puNDarokiNIpuram Agatya ca cakrapUjAM cakraratnArcA nivartya racayitvA tanUjAM putrI zrImatImiti yAvat paNDitAvaze paNDitAdhAtrIvaze vidhAya kRtvA, SaDaGgAnAM hastyazvAdi SaDaGgAnAM balaM parAkramo yasmin tathAbhUtena balena sainyena digjayAya dizo jetuM prasthitavati prayAtavati sati, 15 paNDitApi tannAmadhAtryapi, tamAlamaJjulAM tApicchavRkSamanoharAM, kRtamAlamajulAM ciravilvavRkSamanoharAM, sAlazobhitAM sarjavRkSavirAjitAM rasAlazobhitAm AmravRkSazobhitAM, nIpavirAjitAM kadambavRkSazobhitAM vanIpavirAjitAM vetasataruzobhitAM, zukarAjiramaNIyAM kIrapatatripaGktimanoharAM kutsitAH zukAH kiMzukAsteSAM rAjiH paGktistayA ramaNIyAM pakSe kiMzukAnAM palAzavRkSANAM rAjiH paGktistayA ramaNIyAm, naravRndasya zreSThanarasamUhasyAnandaM harSa saMdadAtItyevaMzIlA tAM naravRndAnandasaMdAyinI, kutsitA narAH kinnarAsteSAM vRndasya samUhasyAnandaM saMdadAtyevaMzIlA tAm, pakSe kinnarA devavizeSAsteSAM vRndasyAnandaM saMdadAtyevaMzIlA, nIrajAtaiH kamalavilasitA tAM nIrajAtavilasitAM vAnIrajAtairvetasatarubhirvilasitAM, sarasthitimanoramAM taDAgasthitiramaNIyAM kesarasthitimanoramAM vakulavRkSasthitimanoharAM, peyatarumaNDitAM nArikelavRkSazobhitAM cAmpeyataru puNyodayasvarUpa acyutasvargameM indrapada prApta kiyA thA, aura lalitAMgadeva zrImatIkA pati thaa| usane zrImatI aura lalitAMgadeva sambandhI aura bhI saba vRttAnta spaSTa jAna liyA 25 thaa||12|| 621) tadanviti tadanantara rAjA vana danta, bhagavAna ke caraNoMkI vandanA kara usa udyAnase bAhara nikale tathA apane nagarameM Akara cakra ratnakI pUjA kara tathA putrI zrImatIko paNDitAdhAyake AdhIna kara chaha aMgoMkI zaktise yakta senAke sAtha unhoMne digvijayake lie prasthAna kiyaa| unake prasthAna kara cakanepara paNDitAdhAya zokAkalita baddhivAlI zrImatIke sAtha usa azokavATikAmeM pahu~cI jo tamAla vRkSoMse manohara thI, cirolake vRkSoMse manohara 30 thI, sAgaunake vRkSoMse suzobhita thI, AmoMke vRkSoMse suzobhita thI, kadambake vRkSoMse virAjita thI, vetake vRkSoMse virAjita thI, zukoMkI paMktise suzobhita thI, palAzavRkSoMkI paMktise suzobhita thI, narasamUhako Ananda denevAlI thI, kinnarasamUhako Ananda denevAlI thI, kamaloMse suzobhita thI, vetasa vRkSoMse suzobhita thI, sara-tAlAbakI sthitise manorama thI, kezara-bakulake vRkSoMkI sthitise manorama thI, nAriyalake vRkSoMse maNDita thI, campaka 35 vRkSoMke samUhase maNDita thI, tAlavRkSoMse sundara thI, hiMtAla vRkSoMse sundara thI aura 1. peyatarumaNDalamaNDitAM-ka0 / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -23 ] dvitIyaH stabakaH 59 hAriNA kalahaMsacittahAriNA, padmAkareNa virAjitAmazokavanikAM zokAkrAntamatyA zrImatyA samaM samAsAdya, tatra kila vicitracandrakAntazilAtale niSaNNA, pANipallavena sasnehaM tadaGgAni saMspRzantI, dazanarucivisaravimalasalilaistadaGgasaMtApaM nirvApayantIva madhurataramimaM vyAhAraM vistArayAmAsa / $22 ) ahaM sudati ! paNDitA nikhilakAryalAbhe dhruvaM navotpaladalekSaNe ! nanu tavAsmi mAtrA smaa| tato vada pativare ! sapadi maunahetuM sphuTaM kimeSa madanodyamaH kimathavA grahaprakramaH // 13 // 623 ) iti pRSTA vizAlAkSI nizAyAM ntpngkjaa| padminIvAnatamukhI hriyA vacanamAdadhe // 14 / / maNDitAM campakavRkSazobhitAM, tAlabandhurAM tADavRkSamanoharAM hintAlavRkSamanoharAM, rasojjvalena jalojjvalena sArasojjvalena kamalojjvalena, sakalacittahAriNA nikhilajanamanohAriNA kalahaMsa cittahAriNA kAdambapakSimanohAriNA padmAkareNa taDAgena virAjitAM zobhitAM, azokavanikAm azokavATikAm, zokenAkrAntA matirbuddhiryasyAstayA zrImatyA samaM sAkaM samAsAdya prApya, tatrAzokavanikAyAM kileti vAkyAlaMkAre vicitraM vismayakaraM yaccandrakAntazilAtalaM tasmin niSaNNA samupaviSTA, pANipallavena karakisalayena tasyAH zrImatyA aGgAni 15 tadaGgAni saMspRzantI, dazanAnAM dantAnAM rucivisarA: kAntisamUhA eva vimalasalilAni nirmalanIrANi taiH, tadaGgasaMtApaM zrImatozarIrasaMtApaM nirvApayantIva dUrIkurvantIva madhurataramatimiSTam imaM vakSyamANaM vyAhAraM vacanaM vistArayAmAsa AtatAna // 22) ahamiti-zobhanA dantA yasyAH sudatI 'vayasi dantasya datR' iti dantasya datrAdezastatsaMbuddhau he sudazane ! he navotpaladale ivekSaNe yasyAstatsaMbuddhI he navanIlotpaladalalocane ! dhruvaM nizcayena, ahaM paNDitAnAmadhAtrI nikhilakAryalAbhe samastakAryasiddhI paNDitA viduSI asmi, atha ca nanu 20 nizcayena tava zrImatyA mAtrA samA jananItalyA asmi / tatastasmAta he pativare kanye! sapadi zIghra sphuTaM spaSTatayAM monahetuM maunasya kAraNaM vada kathaya eSo'yaM ki madanodyamaH kAmodyogaH, athavA pakSAntare grahANAM pizAcAnAM zanaizcarAdInAM vA prakrama AkramaNaM vartata iti zeSaH / pRthvI chndH||13|| 23) itIti-itItthaM pRSTA vizAle akSiNI yasyA sA vizAlAkSI dIrghalocanA zrImatI nizAyAM rAtrau natapaGkajA natakamalA padminIva kamalinIva hriyA apayA AnatamukhI natavadanA satI vacanamAdadhe uvAca / upamA // 14 // 25 rasa-jalase ujjvala, kamaloMse ujjvala, sabake cittako haranevAle tathA kalahaMsa pakSiyoM se sundara sarovarase suzobhita thii| azokavATikAmeM jAkara vaha Azcarya utpanna karane. vAle candrakAntamaNike zilAtalapara baiTha gayI, tathA apane karapallavoMse snehapUrvaka zrImatIke aMgoMkA sparza karatI aura dA~toMkI kiraNoMke samUharUpa jalake dvArA usake zarIrake santApako dUra karatI huI kI taraha nimnalikhita atyanta madhura vacana vistRta karane 30 lgii| $ 22 ) ahamiti-he sundara dAMtoMvAlI! maiM nizcita hI samasta kAryoMkI siddhimeM nipuNa paNDitA hU~ tathA he navIna nIla kamalake samAna netroMvAlI! tumhArI mAtAke samAna hU~ isalie he kanye, zIghra hI sApha-sApha apane maunakA kAraNa kaho, kyA yaha kAmakA udyama hai athavA kisI grahakA AkramaNa hai ? // 13 // $ 23) itIti-isa prakAra pUchI huI dIrghalocanA zrImatI rAtrimeM jisake kamala nIcekI ora jhuka gaye haiM aisI kamalinIke 35 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 20724624) kathA prAgjanmakalitA smRtA devAgamekSaNAt / ___ lajjAyavanikAntasthA puro naTati te sakhi ! // 15 / / $25 ) purA khalu dhAtakokhaNDamaNDanAyamAnanandanavanasundarapUrvamandarAparavidehAzritagandhilaviSayAbhirAmaM pATaligrAmamadhivasato nAgadattavaNijaH sudatIvikhyAtayA kAntayA virAjamAnasya nanda-nandimitra-nandiSeNa-varasena-jayasenanAmAnaH sakalaguNasImAnaH paJcaputrAH putrike ca madanakAntA zrIkAntetyAsan, tayorahaM kanIyasI saMjAtA nirnAmikA nAma / $26 ) kadAciccAraNacaritaviditaramyavanavilasadambaratilakadharAdhare virAjamAnaM pihitAsravamunimAnamya, kena karmaNAsmindurgatakule jAtetyaprAkSam / iti mayA pRSTo'sau muniridamAcaSTa / 527 ) atra kila viSaye palAlaparvatagrAme pUrva devalAkhyAd grAmakUTAtsumatemadare jAtA 10 $ 24 ) katheti-prAgjanmakalitA pUrvabhavaghaTitA devAgamekSaNAt surAgamadarzanAt smRtA smRtipathamAyAtA kathA lajjaiva vapaiva yavanikA nepathyaM tasyA antasthA madhyasthitA satI he sakhi ! te puro'ne naTati nRtyati // 15 // 625 ) pureti-purA khalu pUrvakAle dhAtakIkhaNDasya dvitIyadvIpasya maNDanAyamAna AbharaNopamAno nandanavanasundaro nandanavanamanoharo yaH pUrvamandaraH pUrvamerustasyAparavidehAzritaH pazcimavidehasthitoH yo gandhilaviSayo gandhiladezastasminnabhirAmaM manoharaM, pATaligrAmaM tannAmanagaram, adhivasato nivasataH sudatIvikhyAtayA sudatIti15 nAmaprasiddhayA kAntayA vallabhayA virAjamAnasya nAgadattavaNijo nAgadattavaizyasya sakalaguNasImAno nikhilaguNa prakRSTAvadhayo nandAdayaH paJcaputrAH madanakAntA zrIkAntA ceti dve putryau ca Asan, tayoH puzyorahaM kanIyasI laghuputrI saMjAtA, nirnAmiketi mama pracalitaM nAmAsIt / $ 26 ) kadAciditi-kadAcit jAtucit cAraNAnAM cAraNaddhisaMpannatapodhanAnAM caritena viditaM prasiddhaM cAraNacaritanAmadheyamiti yAvata, cAraNacaritaviditaM yad ramyavanaM manoharakAnanaM tena vilasan zobhamAno yo'mbaratilakadharAdhara etannAmaparvatastasmin virAjamAnaM zobhamAnaM pihitAsravamuni tannAmamunirAjam, Anamya namaskRtya, kena karmaNA aham asmin durgatakule daridrakule jAtA samutpannA, itottham aprAkSam pRssttvtii| ityevaM mayA nirnAmikayA pRSTo'nuyukto'sau muniH pihitAsravaH, idaM vakSyamANam AcaSTa kathayAmAsa / $ 27 ) atreti-atra kila viSaye asminneva deze palAlaparvatagrAme tannAmanigame pUrva pUrvajanmani devalAkhyAt devalanAmadheyAt grAmakUTAd grAmasvAminaH sumateH 20 samAna lajjAse namramukhI ho kahane lagI // 14 // 24 ) katheti-he sakhi ! devAgamake dekhanese 25 smaraNameM AyI huI parvajanma sambandhI kathA lajjArUpI paradAke bhItara sthira hokara mere sAmane nRtya kara rahI hai / / 15 / / 625) pureti-nizcayase pahale dhAtakIkhaNDa dvIpake AbharaNa svarUpa tathA nandanavanase sundara jo pUrvameru hai usase pazcima dizAmeM sthita videha kSetrameM eka gandhila deza hai usameM suzobhita pATalinAmaka grAmameM eka nAgadatta nAmakA vaizya rahatA thaa| vaha nAgadatta sudatInAmase prasiddha strIse suzobhita thaa| usake nanda, nandimitra, nandiSeNa, 30 varasena aura jayasena nAmake samastaguNoMkI sImAsvarUpa pA~ca putra aura madanakAntA tathA zrIkAntA nAmakI do putriyA~ thiiN| una putriyoM meM maiM choTI putrI thI tathA merA nirnAmikA nAma cAlU thaa| $ 26 ) kadAciditi-kisI samaya cAraNacarita nAmase prasiddha vanase suzobhita ambaratilaka parvatapara virAjamAna pihitAsrava nAmaka munirAjako namaskAra kara maiMne pUchA ki maiM kisa karmase isa daridra kulameM utpanna huI huuN| isa taraha mere dvArA pUche jAnepara ukta munirAja 35 yaha kahane lge| 627) atreti-isI dezake palAla parvata grAmameM pahale tuma devala nAmaka grAmapatikI sumati nAmaka strIse utpanna huI thii| dhanazrI tumhArA nAma thaa| kisI samaya Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 -31 ] dvitIyaH stabakaH dhanazroriti vizrutA bhavatI kadAcitparamAgamapaThanakarmaThasya tAvakavihArabhUmimAzritasya samAdhiguptasya munivarasya samIpe pUtigandhabandhuraM kukkurakalevaraM nidhAya, tatkarmaNA vimanAyamAnaM pratipAditakaluSavacanaM tamenaM bhayabhareNa praNamya kSamAM grAhayAmAsa / $28) tenopazamabhAvena stokapuNyaM smaashritaa| jagatyAM durgate'tyantaM jAtA mAnuSajanmani // 16 / / 629 ) tataH kalyANi ! kalyANaM tapo'nazanamAcara / jinendraguNasaMpatti zrutajJAnamapi kramAt // 17 / / $30 ) SoDazatIrthakarabhAvanAzcatustrizadatizayAnaSTamahApratihAryANi paJcakalyANakAnyuddizya triSaSTidivasaiH kriyamANamupoSitavrataM jinaguNasaMpattiriti joghussyte| 31 ) aSTAviMzatimatijJAnabhedAnekAdazAGgAnyaSTAzItisUtrANi prathamAnuyogaM parikarmadvayaM 10 sumatinAmnyAH striyA udare jaThare jAtA dhanazrIriti dhanazrInAmnA vizrutA prasiddhA bhavatI, kadAcijjAtucit paramAgamasya jinendrAgamasya paThane'dhyayane karmaTho nipuNastasya, tAvakI cAso vihArabhUmizceti tAvakavihArabhUmistAM tvadIyopavanasthalIm AzritasyAdhiSThitasya samAdhiguptasya tannAmakasya munivarasya tapodhanasya samIpe pArve pUtigandhabandhuraM durgandhayutaM kukkurakalevaraM mRtakukkurazarIraM nidhAya sthApayitvA, tatkarmaNA tena kAryeNa vimanAyamAnaM kupyantaM pratipAditAni kathitAni kaluSavacanAni yena taM kathitAkrozavacanaM tamenaM sAdhu bhayabhareNa bhItyA praNamya namaskRtya kSamAM grAhayAmAsa kSamayAMcakAra / 528) teneti-tena kathitena upazamabhAvena kSamAbhAvena stokapuNyamalpasukRtaM samAzritA prAsA jagatyAM pRthivyAm atyantaM durgate'tidaridre manuSyajanmani naraparyAye jAtA samutpannA // 16 // $29) tata iti-tataH he kalyANi ! tvaM jinendraguNasaMpatti tannAmadheyaM zratajJAnaM tannAmadheyamapi anazanatapaH kramAt Acara kuru / ubhayovratayorlakSaNaM mUle vinirdiSTam // 17 // 30) SoDazeti-atha jinendraguNasaMpattivratasya svarUpamucyate-darzanavizuddhacAdIH SoDazatIrthakarabhAvanAH, daza 20 janmabhavA dazakevalajJAnabhavAzcaturdazadevakRtAzceti catustrizadatizayAn, azokavRkSaprabhRtAnyaSTa prAtihAryANi, garbhAdIni paJcakalyANAni coddizya triSaSTidivasaiH kriyamANaM vidhIyamAnamupoSitavratamanazanatapo jinaguNasaMpattiriti nAmnA joghuSyate kathyate / 631 ) aSTAviMzatIti-atha zrutajJAnavrataM kathyate-aSTAviMzati paramAgamake pATha karanemeM samartha samAdhigupta nAmaka munirAja tumhAre upavanakI bhUmimeM Akara virAjamAna ho gaye so tumane unake samIpa durgandhase yukta mRta kuttekA kalevara DalavA diyA / 25 usa kAryase munirAjako roSa utpanna ho gayA tathA ve kaluSatAke vacana kahane lge| antameM bhayase tumane praNAma kara unheM kSamA grahaNa karAyI arthAt kSamA mA~gakara zAnta kiyaa| $28) teneti-usa kSamAbhAvase tuma atyanta alpa puNyako prApta huI jisake phalasvarUpa pRthivIpara atyanta darida manuSya janmameM utpanna haI ho // 16 / / 829)tata iti-isalie he kalyANi ! aba tuma kramase jinendraguNasampatti aura zrutajJAna nAmake upavAsa tapakA AcaraNa 30 karo // 17 // 30) SoDazeti-darzana vizuddhi Adi solaha tIrthakara bhAvanAe~, cauMtIsa atizaya, ATha mahAprAtihArya aura garbhAdika pA~ca kalyANakoMko lakSyakara tresaTha dinoMke dvArA kiyA jAnevAlA anazanavrata jinendraguNasampattivrata kahalAtA hai| 631) aSTAviMzatItyAdi-aTThAIsa matijJAnake bheda, gyAraha aMga, aThAsIsUtra, prathamAnuyoga, do parikarma, 1. samAzritasya k0| 2. durgatAtyantaM ka0 / 35 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [21632caturdazapUrvANi paJcacUlikAH SaDavadhijJAnaM manaHparyayajJAnadvayaM kevalajJAnamekamuddizyASTapaJcAzadadhikadinazatena kriyamANamanazanavrataM zrutajJAnamiti shruuyte| $32 ) iti munivaroddiSTaM dharma vidhAya yathocitaM sudati ! lalitAGgasya khyAtAmarasya satI priyA / tridazabhuvane bhUtvA gatvA muni tamapUjayaM divi ca subhagAnbhogAnbhuktveyamadya babhUva ca / / 18 / / $ 33 ) puraH pazcAdUvaM dizi dizi ca divyAmbaradharaM __ sphuradratnaprodyanmukuTavilasanmastakatalam / tamenaM pazyAmi prakRtikamanIyaM suravaraM manogehe'pyeSa sphurati satataM kIlita iva // 19 // $34 ) tadalAbhe punarmama tanulatA tadIyamadhyasAmyaM parizIlayitumiva kSAmatAM na jahAti, matijJAnabhedAn, ekAdazAGgAni, aSTAzItisUtrANi, prathamAnuyogaM, parikarmadvayaM, caturdazapUrvANi, paJcacUlikAH, anugAmyAdibhedayuktaM SaDavadhijJAnam, RjumativipulamatibhedayuktaM dviprakAraM manaHparyayajJAnaM, ekaM kevala jJAnaM ca uddizya aSTapaJcAzaduttaradinazatena kriyamANamanazanatapaH zrutajJAnamiti zrUyate / 632 ) itIti15 itItthaM munivareNa pihitAsraveNoddiSTaM kathitaM dharma jinendraguNe saMpatti-zrutajJAnavratAcaraNarUpaM yathocitaM yathAvidhi vidhAya kRtvA he sudati ! he zobhanadante paNDite ! tridazabhuvane svarge lalitAGgasya etannAmadheyasya khyAtAmarasya prasiddhadevasya satI pativratA priyA vallabhA bhUtvA gatvA taM muni pihitAsravam apUjayaM pUjayAmAsa divi svarge ca subhagAnmanoharAn bhogAn bhuktvAnubhUya adyAsmin bhave iyaM zrImatI babhUva / hariNocchandaH // 18 // 33 ) pura iti-divyAmbaradharaM divyavastradhArakaM sphuradratnairbhAsvanmaNibhiH prodyad 20 dedIpyamAnaM yanmukuTa maulistena vilasat zobhamAnaM mastakatalaM yasya tathAbhUtaM prakRtyA svabhAvena kamanIyo manoharastathAbhUtaM enaM taM suravaraM devazreSThaM lalitAGgaM puro'gne pazcAtpRSThe Urdhvamupari, dizi dizi ca pratyekadizAsu ca pazyAmi saMskAravazAdavalokayAmi / eSa devo manogehe'pi hRdayamandire'pi kolita iva nikhAta iva satataM sphurati vilasati / zikhariNIcchandaH / 634 ) tadalAma iti-tasya lalitAGgasyAlAbheprAptau punarmama zrImatyAH svayaMprabhAcaryAH tanulatA zarIravallI tadIyamadhyasya lalitAGgAvalagnasya sAmyaM sAdRzyaM parizIlayitu25 caudahaparva, pA~ca cUlikAe~, chaha prakArakA avadhijJAna, do prakArakA manaHparyayajJAna aura eka prakArakA kevalajJAna ina sabako lakSyakara eka sau aTThAvana dinoM ke dvArA kiyA jAnevAlA anazanavrata zrutajJAnavrata prasiddha hai // 632) itoti-he sudazane ! isa prakAra pihitAsrava munirAjake dvArA kahe hue dharmakA vidhipUrvaka pAlana kara maiM svargameM lalitAMga nAmaka prasiddha devakI pativratA bhAryA huI / maiMne jAkara una pihitAsrava muni kI pUjA kI aura phira svargameM 30 manohara bhoga bhogakara aba yaha zrImatI huI hU~ // 18 // 633) pura iti-jo divyavastroMko dhAraNa kara rahA hai, jisakA mastaka camakIle ratnoMse dedIpyamAna mukuTase suzobhita ho rahA hai tathA jo svabhAvase hI sundara hai aise usa lalitAMgadevako maiM Age, pIche, Upara tathA samasta dizAoMmeM dekha rahI huuN| kIlita hueke samAna yaha hamAre manamandirameM bhI nirantara suzobhita ho rahA hai // 19 // $34) tadalAbha iti-usa lalitAMgakI prApti na honepara merI zarIralatA 35 usake madhyabhAgakI sadRzatAkA abhyAsa karane ke lie hI mAno kRzatAko nahIM chor3a rahI hai 1. lalitAGgeti-ka0 / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -35 ] dvitIyaH stabakaH satatamazrubindavo mAmakInaduHkhaM draSTumakSamatayA tamanveSTumudyatA iva niryAnti / $35 ) nabhaHsthalagato navAnulepanagatazca candro na shiitlH| kaNThagatA krIDodyAnagatA ca mallImAlA mAM nAnandayati / samIpasaMjAtaH saroruhavanasaMjAtazca pramadAlimadhurAlApaH paraM duHkhayati / kavitAvidagdhasakhIjanaklRptA dAsIjanaklRptA ca kusumamRdulazayyA na harSamAdadAti / hRdgatA karAGguligatA ca samedhamAnarugUmikA kaGkaNaM vijRmbhayitumarhati / smRtipathagataH samIpadezavaha- 5 mAnazca dakSiNamarudvaro mamAGgAni zoSayati / miva samabhyastumiva kSAmatAM kRzatAM na jahAti na tyajati / satataM sarvadA azrubindavo nayanajalapRSatA mAmakInaduHkhaM madIyavirahavedanAM draSTumavalokayitum akSamatayA'samarthatayA taM lalitAGgam anveSTuM mArgayitum udyatAstatparA iva niryAnti nirgacchanti / utprekSAlaMkAraH / 635) nabhaHsthaleti-nabhaHsthalagato gaganatalasthito navAnulepanagatazca nUtanavilepanapatitazca candraH sudhAMzuH karpUrazca na zotalo na ziziraH 'candraH sudhAMzukarpUra- 10 svarNakaMpillavAriSu' iti vizvalocanaH / kaNThagatA grIvAsthitA krIDodyAnagatA kelyupavanasthitA ca mallImAlA mAlatIsraka mAM nAnandayati no harSayati / samIpasaMjAtaH pArzvasamutpannaH saroruhavanasaMjAtazca kamalavanotpannazca pramadAlimadhurAlApaH pramadena harSeNopalakSitA AlayaH sakhyaH pramadAlayastAsAM madhurAlApo miSTavyAhAraH pakSe prakRSTaH mado do yeSAM tathAbhUtA ye'layo bhramarAsteSAM madhurAlApo madhuraguJjanaravaH 'ali Gge surAyAM strI syAdAliH piNDale striyAm / sakhyAM paGktAvapi khyAtA' iti vizvalocanaH / paramatyantaM duHkhayati pIDa kAvyaracanAyAM vidagdhAzcaturA ye sakhIjanAstaiH klRptA racitA, dAsIjanaiH kluptA racitA ca kusumamRdulazayyA kusamavanmadulA zayyA kAvyaracanAprakAravizeSaH pakSe kusUmAnAM puSpANAM madUlazayyA komalazayanaM harSa pramodaM na AdadAti no vitarati / hRdgatA hRdayasthitA karAGguligatA ca karakarazAkhAsthitA ca samedhamAnarugUmikA samedhamAnA vardhamAnA yA ruk rogastasyA UrmikA paramparA pakSe samedhamAnA vardhamAnA ruk kAntiryasyAstathAbhUtA UrmikA AGgalIyakaM kaGkaNaM jalakaNaM vijRmbhayituM vardhayitumarhati yogyAsti hRdgatA vardhamAnarogasaMtatiriyitvA jalA- 20 ali dAtuM tatparA vartata ityarthaH, karAGgaligataM vardhamAnakAntiyuktamAGgulIyakaM maNibandhasya daurbalyAtkarakaTakaM bhavitumarhatItyarthaH / smRtipathagato dhyAnamArgAgataH samIpadezavahamAnazca samIpe vahaMzca dakSiNamarudvaro dakSiNazcAsau marudvarazceti dakSiNamarudvaraH saralaprakRtiko lalitAGgo devaH pakSe dakSiNasya marudvaro dakSiNamarudvaro dakSiNadigAyAtaH pavanottamo malayasamora iti yAvat / mama zrImatyA aGgAni zoSayati / 'marutpuMsi sure vAte' iti aura A~suoMkI bUMdeM merA duHkha dekhaneke lie asamartha honeke kAraNa use khojaneke lie hI 25 mAno nirantara nikalatI rahatI haiN| 635) nabhaHsthaleti-AkAzatalameM sthita aura navIna vilepanameM par3A huA candra (candramA aura kapUra ) zItala nahIM hai| kaNThameM pahinI huI tathA krIr3Ake upavanameM sthita mAlatIkI mAlA mujhe Anandita nahIM krtii| samIpameM utpanna aura kamalavanameM samudbhUta pramadAlimadhurAlApa (harSita sakhiyoMkA madhurabhASaNa aura garvIle bhramaroMkA madhura guMjAra ) atyanta duHkhI karatA hai| kavitAmeM nipuNa sakhIjanoMke dvArA racita 30 tathA dAsIjanoMke dvArA nirmita kusumamRdulazayyA ( phUloMke samAna komala racanA aura phUloMkI komala seja ) harSa pradAna nahIM krtii| hRdayameM sthita tathA hAthakI aMgulImeM sthita samedhamAna rugUmikA ( bar3hate hue rogoMkI paramparA aura bar3hatI huI kAntise yukta aMgUThI ) kaMkaNa-jalakaNa bar3hAneke yogya hai arthAt maraNa karAkara jalAMjali dilAneke yogya hai-pakSameM kalAI itanI kRza ho gayI hai ki hAthakI aMgUThI kaMkaNa-hAthakA kaTaka bana jAneke yogya hai| smRtipathameM 35 AyA huA aura samIpa dezameM bahatA huA dakSiNa marudvara (sarala prakRtise yukta lalitAMga nAmakA uttamadeva aura dakSiNa dizAse AyA huA malayasamIra ) mere aMgoMko sukhA rahA hai| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [2 / 636636 ) zarAnvarSati mAro'yaM kSaNakAlazca varSati / zyAmAdya tatra raktApi dhavalA ca bhavAmyaham / / 20 / / $37 ) ityuktvA punarapyuvAca madhuraM sA zrImatI tAM sakhoM satyAM tvayyaravindanetri ! mama kiM duHkhasya lezo bhavet / jyotsnAyAM kumudAvaleriva sakhi ! tvaM paNDitA mAmake kArye satyamarAlakezi ! suguNe ! matkAryasiddhiM kuru // 21 // $ 38 ) idaM ca mayA vilikhitaM pUrvabhavacaritapaTTakaM mahAkavikAvyasaMgatavyaGgayavaibhavamiva gUDhAgUDhaM, gaNikAjanavacanamiva dhUrtajanamanaHsaMmohakAraNamAdAya, atratyagUDhArthasaMkaTe patibruvAn dhUrtatarAnparAkRtya, kavimatiriva suzliSTArtha, lakSmIrivodyogazAlinaM puruSaM, taM surottamaM mArgamANA 10 prastutakArya sAdhayeti / vizvalocanaH / zleSAlaMkAraH / $ 36 ) zarAnIti-ayaM mAro madanaH 'madano manmatho mAraH pradyumno mInaketanaH' ityamaraH / zarAn vANAn varSati, kSaNakAlazca varSati varSamivAcarati, tadvirahe'lpo'pi samayo dIrghakAlAyate / adyedAnIm, zyAmA zyAmavarNA ahaM zrImatI raktApi raktavarNApi dhavalA zuklavarNA bhavAmi, yA zyAmA raktA ca sA dhavalA kathaM bhavediti virodhaH parihArastu zyAmA yuvatirahaM tatra lalitAGge raktApi prAptAnurAgApi tadIyavi15 rahAtpANDuvarNA bhavAmIti / zleSo virodhAbhAsazca // 20 // 637 ) ityuktveti-itIttham uktvA sA zrImatI tAM sakhI paNDitAM prati punarapi bhUyo'pi madhuraM yathA syAttathA uvAca jagAda / he aravindanetri ! he kamalalocane! jyotsnAyAM kaumudyAM satyAM kumudAvaleriva kairavapaGkeriva, tvayi satyAM vidyamAnAyAM kiM mama zrImatyA duHkhasya lezo bhavet / api tu na bhavet / he sakhi ! tvaM mAmake kArye satyaM paNDitA kuzalA asi / he arAlakezi he kuTilakezi ! 'syAdarAlaH pumAnsarje mattebhe kuTile'nyavat' iti vizvalocanaH / he suguNe he zobhanaguNa20 yukte ! mama kAryasya siddhistAM matkAryasiddhiM kuru / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 21 // 638 ) idamiti mayA zrImatyA vilikhitaM racitaM, mahAkavInAM kAvyeSu saMgataM sthitaM yad vyaGgyavaibhavaM dhvanivaibhavaM tadiva gUDhAgUDhaM yathA vyaGgayavaibhavaM kvacid gUDhaM prajJajanavedyaM kvacidagUDhaM sarvajanavedyaM bhavati tathedamapi gUDhAgUDhaM, gaNikAjanavacanamiva rUpAjIvAvacanamiva dhUrtajanAnAM manasaH saMmohasya kAraNaM tathAbhUtaM pUrvabhavacaritapaTTakaM pUrvabhavodanta prakhyApakAlekhyapaTTakam AdAya gRhItvA atrabhavo'tratyaH sa cAso gUDhArthasaMkaTazca tasmin apatitve'pyAtmAnaM 25 pati bruvantIti patibruvAstAn dhUrtatarAn atizayadhUrtAn parAkRtya tiraskRtya suzliSTArtha saMgatamartha kavimatiriva, $36 ) zarAniti--yaha kAma bANoMkI varSA kara rahA hai aura kSaNakAla varSake samAna jAna par3atA hai| maiM zyAmA-zyAmavarNa hU~, raktApi-lAlavarNa bhI hU~ parantu Aja dhavalA-sapheda ho rahI huuN| (parihAra pakSameM zyAmA-navayauvanase yukta maiM usa lalitAMgadevameM raktAanurAgase sahita hU~ phira bhI usake virahake kAraNa Aja safeda-safeda ho rahI hU~ ) // 20 // 637 ) ityukteti-yaha kahakara zrImatIne bar3I madhuratAke sAtha usa paNDitA sakhIse yaha aura kahA ki he kamalanetri ! cA~danIke rahate hue kumudAvalIke samAna tumhAre rahate hue mujhe kyA duHkhakA leza bhI ho sakatA hai ? he sakhi ! tuma mere kArya meM sacamuca hI paNDitA-nipuNa ho| he kuTilakezi ! he suguNe! mere kAryako siddhi karo // 21 / / 638 ) idamiti-maiMne yaha pUrvabhavakA caritapaTTa likhA hai, yaha mahAkaviyoMke kAvyoM meM sthita vyaMgyake vaibhavake samAna 35 kahIM gUDha aura kahIM agUDha hai, tathA vezyAoMke vacanake samAna dhUrta manuSyoMke manameM moha utpanna karanevAlA hai| ise lekara tuma jAo aura apaneApako jhUTha-mUTha hI pati kahanevAle atyanta dhUrta manuSyoMko isake gUDha arthake saMkaTameM parAsta kara jisa prakAra kavikI buddhi susaM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -41 ] dvitIyaH stabakaH $ 39 ) paNDitApi taralAkSi taveSTaM kSiprameva kalaye tanugAtri | ityudIryaM sahasA niragacchatpaTTakAJcitakarA darakaNThI ||22|| / gatvA mahApUtajinAlayaM sA kRtvA jinendrAGghriyugapraNAmam / tasthau tataH paTTakazAlikAyAM parIkSaNArthaM likhitaM prasArya ||23|| $ 41 ) yatra ca jinabhavane saMdhyArAgAruNA iva padmarAgakuTTimeSu taraGgitanalinapatrasaGgaharitA 5 iva marakatamaNimayabhUmiSu, gaganatalaprasRtA ivendranolabhittiSu timirapaTalavighaTanodyatA iva kRSNA gurudhUpadhU modgArivAtAyaneSu prabhAtacandrikAmadhyapatitA iva sphaTikamaNibhittiprabhAsu, gaganasindhutaraGgiNa iva sitapatAkAMzukeSu rAhumukhakuharapraviSTA iva jambhArimaNijRmbhitagavAkSeSu, $ 40 65 udyogazAlinaM puruSaM lakSmIriva taM pUrvoktaM surottamaM lalitAGgaM mArgamANA anveSayantI prastutakAryaM prakRtakAryaM sAdhaya iti tAM sakhIM prati punarapyuvAceti saMbandhaH / 939 ) paNDitApIti -- darakaNThI kambukaNThI paNDitApi 10 he taralAkSi he capalalocane ! he tanugAtri he kRzakalevare ! tava iSTaM lalitAGgadevAnveSaNAtmakaM kSiprameva zIghrameva kalaye saMpAdayAmItyudIrya nigadya paTTakAJcitakarA citraphalakazobhitahastA satI sahasA jhaTiti niragacchat bahirjagAma / svAgatAvRttam ||22|| $40 ) gaveti-sA paNDitA mahApUta jinAlayaM tannAmajinamandiraM gatvA jinendrAGghriyugapraNAmaM jinacaraNayugalapraNAmaM kRtvA vidhAya tatastadanantaraM paTTakazAlikAyAM citrazAlAyAM likhitaM caritapaTTakaM parIkSaNArthaM prasArya vistArya tasthau / upajAtivRttam // 23 // $ 41 ) yatra ceti - yatra ca mahApUta - 15 khyAte jinabhavane jinamandire, ravigabhastayaH sUryarazmayaH padmarAgANAM lohitamaNInAM kuTTimeSu taleSu saMdhyArAgeNa saMdhyAkAlalAlimnAruNA raktAstathAbhUtA iva marakatamaNimayabhUmiSu haritamaNinirmitAvaniSu taraGgitanalinapatrANAM spanditakamalapatrANAM saMgena haritA haridvarNA iva, te indranIlabhittiSu nIlamaNimayakuDayeSu gaganatala - prasRtA iva nabhastalaprasRtA iva, kRSNAgurudhUpasya dhUmodgArINi yAni vAtAyanAni gavAkSAsteSu timirapaTalasyAndhakAra samUhasya vighaTane dUrIkaraNe udyatA iva tatparA iva sphaTikamaNibhittiprabhAsu sphaTikopalakuDya kAntiSu 20 prabhAtacandrikAyAH prAtarjyotsnAyA madhye patitA iva sitapatAkAMzukeSu dhavalavaijayantIvastreSu gaganasindhornabhaHsAgarasya taraGgAH kallolA gaganasindhutaraGgAste santi yeSu tathAbhUtA iva jambhArimaNibhirindranIlamaNibhijRmbhitA vRddhiprAptA ye gavAkSA vAtAyanAni teSu rAhumukhakuhare vidhuMtudavadanavivare praviSTA iva, sUryakAntopaleSu gata arthako aura lakSmI udyogazAlI puruSako khojatI hai usI prakAra usa zreSTha devako khojatI huI tuma prakRta kAryako siddha karo / $ 39 ) paNDitApIti - zaMkha ke samAna kaNThavAlI paNDitA 25 bhI he capalalocane ! he tanvaMgi ! maiM zIghra hI tumhAre manorathako sampanna karatI hU~ yaha kahakara tathA citrapaTa hAtha meM lekara bAhara calI gayI ||22|| 140 ) gatveti - vaha paNDitA mahApUta jinAlaya meM jAkara tathA jinendra bhagavAna ke caraNa yugalako praNAma kara usake bAda vahA~kI citrazAlA meM parIkSA ke lie apanA citrapaTa phailAkara baiTha gayI ||23|| 141 ) yatra ceti - jisa mahApUta jinAlaya meM padmarAga maNiyoMke pharzopara par3atI huI sUrya kI kiraNeM aisI suzobhita hotI 30 haiM mAno sandhyAkI lAlimAse lAla ho gayI hoM, marakatamaNiyoMkI bhUmipara aisI jAna par3atI haiM mAno hilate hue kamalapatroMke saMgase haritavarNa ho gayI hoM, indranIlakI dovAloMpara aisI pratibhAsita hotI haiM mAno gaganatala meM phailI hoM, kAlAgurukI dhUpake dhue~ko prakaTa karanevAle jharokhoM meM aisI suzobhita hotI haiM mAno andhakArake paTalako naSTa karaneke lie udyata hoM, sphaTika maNikI dIvAloMkI prabhApara aisI jAna par3atI haiM mAno prAtaHkAlakI cA~danIke bIca meM 35 par3I hoM, sapheda patAkAoMke vastroMpara aisI lagatI haiM mAno AkAzarUpI samudrakI laharoMse yukta hoM, indranIlamaNise bar3he hue jharokhoMpara aisI suzobhita hotI haiM mAno rAhuke mukharUpI 9 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 66 purudeva campUprabandhe [ 242 pallavitA iva sUryakAntopaleSu, nigIrNA iva vandArubhavya vRndAraka saMdohamaNimukuTamaNiprabhAsu virAjante ravigabhastayaH / $ 42 ) tatrAgatAnkuzalako malasUkSmabuddhIn sarvAn kimetaditi citramavekSamANAn / sA paNDitA samucitervacanapracAra gUDhasthaleSu kuzalAnkalayAMbabhUva ||24|| 9 43 ) tadanu kRtadigjayazcakradharo naravidyAdharasurakirITamaNikoNazANakaSaNa nirmalIkRtacaraNanakhamaNiH, kRtakRtyo'pi jinanandinIvivAhasaMvidhAnacintAdanturitasvAntaH, ketujAla - vimalapaTavigalitAtapAM nijarAjadhAnIM praviveza / $ 48 ) cakrI tataH samAhUya ciramAdhiyutAM sutAm / smitAMzu salila: siJcanniva vyAhAramAdadhe // 25 // sUryakAntamaNiSu pallavitA iva pallavAH saMjAtA yeSu tathAbhUtA iva vandArUNAM vandanazIlAnAM bhavyavRndArakANAM zreSThabhavyAnAM ye saMdohAH samUhAsteSAM maNimukuTAnAM ratnamaulInAM maNiprabhAsu ratnadIptiSu nigIrNA iva nilInA iva virAjante zobhante / utprekSAlaMkAraH / 42 ) tatreti - tatra mahApUtajinAlayacitrazAlAyAm AgatAn 15 kuzalA komalA sUkSmA ca buddhiryeSAM tathAbhUtAn, etat kim ? iti citraM zrImatI nirmita citrapaTTakam avekSamANAn pazyataH sarvAn janAn sA paNDitA samucitairyogyaiH vacanapracAraiH vAgvistAraiH gUDhasthaleSu guptasthaleSu kuzalAn vicAranimagnAn kalayAMbabhUva kArayAmAsa / vasantatilakAvRttam ||24|| 143 ) tadanviti -- tadanu tadanantaraM kRto dizAM jayo yena kRtadigjayaH, cakradharo vajradantaH, naravidyAdharasurANAM kirITeSu mukuTeSu ye maNayasteSAM koNA eva zANA nikaSopalAsteSu kaSaNena nirmalIkRtAzcaraNanakhamaNayo yasya tathAbhUtaH kRtakRtyo'pi kRtArtho'pi 20 nijanandinyAH svasutAyAH vivAhasaMvidhAnasya pANigrahaNasaMskArakaraNasya yA cintA tayA danturitaM vyAptaM svAntaM cittaM yasya tathAbhUtaH san ketujAlasya patAkAsamUhasya vimalapaTaiH svacchavastravigalito dUrIbhUta Atapo yasyAM tAM nijarAjadhAnoM praviveza / 644 ) cakrIti - tataH pravezAnantaraM cakrI vajradantaH ciram dIrghakAlena AdhiyutAM mAnasavyathAsahitAM sutAM zrImatIm AhUya AkArya smitasya mandahasitasyAMzavo razmaya eva salilAni jalAni bilameM ghusa gayI hoM, sUryakAntamaNiyoMpara aisI pratibhAsita hotI haiM mAno pallavoMse yukta hoM, 25 aura namaskAra karanevAle zreSTha bhavyasamUhake maNinirmita mukuToMke maNiyoMkI prabhAra aisI jAna par3atI haiM mAno unameM nilIna hI ho gayI hoM / 142 ) tatreti - vahA~ Aye hue, kuzala komala aura sUkSmabuddhike dhAraka tathA 'yaha kyA hai ? isa taraha citrako dekhanevAle saba logoM ko usa paNDitAne yogya vacanoMke pracArase gUr3ha sthaloM meM vicAra nimagna kara diyA thA ||24|| 143 ) tadanviti - tadanantara jo digvijaya kara cuke the, manuSya vidyAdhara aura devoM30 ke mukuToMmeM lage hue maNiyoMke agrabhAgarUpI masANapara ghisanese jisake caraNoMke nakharUpI maNi nirmala ho gaye haiM, tathA kRtakRtya honepara bhI apanI putrI ke vivAha sambandhI cintAse jinakA citta vyApta ho rahA thA aise cakravartI vajradantane patAkAsamUhake nirmala vastroMse jisakA ghAma dUra ho gayA thA aisI apanI rAjadhAnI puNDarIkigI nagarI meM praveza kiyA / 144 ) cakrIti - tatpazcAt cakravartI vajradantane cirakAlase mAnasika vyathAse yukta putrIko 35 bulAkara mandahAsya kI kiraNarUpI jalase use sIMcate hue kI taraha nimnalikhita vacana kahe 1. makuTa ka0 / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -48 ] 67 dvitIyaH stabakaH 645) zokaM jahIhi zatapatravizAlanetre __ snAhi prasAdhanavidhiM kuru komlaanggi| maunaM ca saMtyaja taveSTasamAgamo'dya kSipraM bhaviSyati kumAri ! tamAlakezi // 26 // $ 46 ) yazodharamahAyogikaivalyakalitAvadhiH / sarvaM jAnAti te'smAkaM tvatkAntasyApi vRttakam // 27 // $ 47 ) zRNu vakSyAmi lolAkSi trayANAM vRttamuttamam / pRthakpayojavadane bhavAntaravibhAvitam // 28 // $ 48 ) purA khalvitaH paJcame bhave vibhavajitasuranagaryAmihaiva puNDarIkiNInagaryAm, ardhacakriNastanUjazcandrakotinAmadheyo'haM kramAgatAM rAjyalakSmImAsAdya, jayakIrtinAmnA vayasyena ciraM 10 ramamANo, gRhamedhigRhItANuvrataH kAlAnte candrasenAkhyaM gurumAzritya tyaktAhArazarIraH saMnyAsavidhi taiH siJcanniva vyAhAraM vakSyamANavacanam Adadhe dhRtavAn uvAcetyarthaH / $ 45 ) zokamiti-zatapatravat kamalavad vizAle netre yasyAstatsaMbuddho he zatapatravizAlanetre ! zoka manovyathAM jahIhi tyaja / he komalAGgi he mRdulazarIre ! snAhi snAnaM kuru prasAdhanasyAlaMkaraNasya vidhi prasAdhanavidhiM kuru, maunaM tUSNIMbhAvaM saMtyaja, he kumAri ! he tamAlakezi zyAmalaziroruhe ! adya kSipraM zIghraM tava iSTena samAgama iSTasamAgama iSTaprAptiH 15 bhaviSyati / 646 ) yazodhareti-yazodharamahAyogino yazodharabhagavataH kaivalye kevalajJAnamahotsave kalitaH prApto'vadhiravadhijJAnaM yasya tathAbhUto'haM te tava, asmAkaM svasya tvatkAntasyApi tvadvallabhasya lalitAGgAmarasyApi sarvaM vRttakaM nikhilaM vRttAntaM jAnAmi vedmi // 27 // 6 47 ) zRNu-iti-he lolAkSi he capalalocane ! he payojavadane he kamalamukhi ! ahaM bhavAntaravibhASitaM janmAntarAnubhUtaM trayANAM tava svasya lalitAGgasya ca uttamaM zreSThaM vRttamudantaM pRthak asaMkIrNaM yathA syAttathA vakSyAmi kathayiSyAmi, zRNu nizAmaya // 28 // 20 $48) pureti-purA pUrvakAle khalu nizcayena ito vartamAnabhavAt paJcame bhave vibhavena jitA parAbhUtA suranagarI svargapurI yayA tathAbhUtAyAm, ihaiva asyAmeva puNDarIkiNInagaryAm ardhacakriNo nArAyaNasya tanUjaH putraH candrakIrtinAmadheyaH ahaM kramAgatAM vaMzaparamparAprAptAM rAjyalakSmI rAjyazriyam AsAdya prApya jayakIrtinAmnA tannAmadheyena vayasyena sakhyA ciraM dIrghakAlaparyantaM ramamANaH krIDan gRhamedhinAM gRhasthAnAM gRhItAni prAptAni aNuvratAni yena tathAbhUto'haM kAlAnte jIvitAnte candrasenAkhyaM tannAmadheyaM guruM tapodhanam Azritya prApya tyaktA- 25 // 25 // 45) zokamiti-he kamalake samAna vizAlanetroMvAlI putri! zoka chor3o, he komalAMgi ! snAna karo aura alaMkAra dhAraNa karo, mauna chor3o, he kumAri ! he tamAlakezi ! Aja zIghra hI tumhArA iSTake sAtha samAgama hogA // 26 // 646) yazodhareti-yazodhara mahArAjake kevalajJAna mahotsavake samaya jise avadhijJAna huA hai aisA maiM tumhAre pati lalitAMgadevakA saba vRttAnta jAnatA hU~ // 27 // 647) zRNviti-he capalalocane he kamala- 30 vadane ! maiM bhavAntarameM anubhUta tInoMkA uttama vRttAnta pRthak-pRthak kahatA hU~, suno // 28 // $48) pureti-pUrvakAlameM isa bhavase pA~caveM bhavameM maiM, vaibhavase devanagarIke vaibhavako jItanevAlI isI puNDarIkiNI nagarImeM ardhacakravartIkA candrakIrti nAmakA putra thaa| kramase prApta rAjyalakSmIko pAkara maiM jayakIrti mitrake sAtha cirakAla taka krIDA karatA rhaa| antameM gRhastha ke aNuvrata svIkRta kara candrasena nAmaka munirAjakA Azraya pA maiMne AhAra aura 35 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 purudevacampUprabandhe [21649mAlambya, mAhendrakalpe saptasAgarAyuHsthitiH sAmAnikaH suro'smatsamAddhivibhavena jayakotinA saha samabhUvam / $ 49 ) tataH kAlAnte pracyutau puSkaradvopadIpAyamAnapUrvamandarapaurastyavidehavizobhitamaGgalAvatIviSayasaMgataratnasaMcayanagaramadhivasataH zrIdharamahIpAlasya manoharA manoramA iti 5 vikhyAtayordevyostanayau nAmnA zrIvarmAvibhISaNau balakezavI jAtau pariNatAviva parasparasauhArdarasau vilasamAnau, rAjyalakSmI mayi jyeSThe nikSipya, tapase prayAte tAte sudharmagurupratipAditadokSe niratizayatapodakSe siddhapadamadhitiSThamAne, mayyatimAtravAtsalyena sthitAyAM manoharAyAM ca, cirAya sudharmagurunirdiSTatapaH samAracayya lalitAGgapadaM prAptAyAm, AvAM ciraM bhogAnanubhavAvaH sma / 650 ) tadanu vibhISaNaviyogena khidyamAnamAnaso'haM, pUrvavAtsalyapratyAsannena mAtRcara 10 hArazarIrastyaktA hAradehaH saMnyAsavidhi sallekhanAvidhim Alambya dhRtvA mAhendrakalpe caturthasvarge saptasAgarAyu: sthitiH saptasAgarapramitAyuSkaH sAmAnikaH sAmAnikajAtikaH suro devo, asmatsamAnaddhivibhave matsadRddhivibhavena jayakIrtinA etannAmavayasyena saha samabhUvam / 6 49 ) tata iti-kAlAnte jIvitAnte tato mAhendrakalpAt pracyutau puSkaradvIpasya tRtIyadvIpasya dIpAyamAno dIpa ivAcaranyo pUrvamandaraH pUrvamerustasmAt paurastyaH pUrva disthito yo videho videhakSetra tasmin vizobhito vibhUSito yo maGgalAvatIviSayo maGgalAvatIdezastasmina 15 saMgataM yat ratnasaMcayanagaraM tat adhivasatastatra kRtanivAsasya zrIdharamahIpAlasya manoharAmanorameti prasiddhayo rAzyoH zrIvarmAvibhISaNanAmadheyau tanayo balabhadranArAyaNI jAto, ahaM manoharAyAM balo jAto jayakIrtijIvazca manoramAyAM kezavo jAta ityarthaH / AvAM paripAkaM prAptau mithaH sauhArdarasAviva vyalasAva / tAta zrIdharamahIpAle jyeSThe mayi rAjyalakSmI samarpya tapase prayAte, sudharmaguruNA pratipAditA dattA dIkSA pravrajyA yasya tathAbhUte niratizayatapasi sarvotkRSTatapasyAyAM dakSo nipuNastasmin siddhapadaM mukti prApte sati / mayi sAtizayasnehena 20 madIyA mAtA manoharA pUrva gRha eva sthitAsIt pazcAt sudharmaguruNA nirdiSTaM tapazciraM caritvA lalitAGgapadaM prAptA / AvAM balakezavau ca ciraM bhogAnanvabhUva / 650 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM vibhISaNasya tannAmakezavasya viyogena maraNena khidyamAnaM mAnasaM yasya tathAbhUto'haM pUrvavAtsalyena manoharAbhavasaMbhUtasnehena zarIrakA tyAga kara saMnyAsa maraNa kiyaa| usake phalasvarUpa maiM mAhendrasvargameM sAta sAgarakI AyuvAlA sAmAnika jAtikA deva huaa| merA mitra jayakIrti bhI vahIM mere hI samAna 25 Rddhi tathA vibhavako dhAraNa karanevAlA sAmAnika deva huaa| 649) tata iti-Ayuke antameM hama donoM mAhendra svargase cyuta hokara puSkara dvIpake dIpakake samAna AcaraNa karanevAle parva meruse parvakI ora sthita videha kSetra meM suzobhita maMgalAvatI dezake ratnasaMcaya nagarameM rahanevAle zrIdhara rAjAkI manoharA aura manoramA nAmase prasiddha do rAniyoMke kramase zrIvarmA aura vibhISaNa nAmake putra hue| hama balabhadra aura nArAyaNa padake dhAraka hue tathA donoM meM 30 itanA gADha sneha thA ki paripAkako prApta hue parasparake maitrIbhAvake samAna suzobhita hote the| kucha samaya bAda pitA zrIdhara rAjA mujha jyeSTha putrake lie rAjyalakSmI dekara tapake lie cale gaye / sudharmagurune unheM dIkSA dI tathA sarvotkRSTa tapameM samartha hokara ve siddhapadako prApta ho gaye / merI mAtA manoharA mujhameM adhika sneha rakhatI thI isalie usane gRhatyAga nahIM kiyA, gharameM hI rahatI rahI parantu antameM sudharmaguruke dvArA upadiSTa dharmakA cirakAla taka AcaraNa35 kara lalitAMga padako prApta ho gyii| isa prakAra pitA aura mAtAke cale jAnepara hama donoM bhAI cirakAla taka bhogoMkA upabhoga karate rahe / $ 50) tadanviti-tadanantara vibhISaNake viyogase jisakA mana khedakhinna ho rahA thA aise mujhe pUrvasnehake kAraNa nikaTa Aye hue Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -51] dvitIyaH stabakaH 69 lalitAGgadevena bodhitastyaktazokaH prasannamatiryugaMdhara mahAyogisamIpe jainoM dIkSAmAsAdya paJcasahasraiH pRthvIpatInAM samaM siMhaniSkrIDitaM nAma duzcaraM tapastaptvA mahodarkaM sarvatobhadraM ca caritvA samAsAditavijJAnatrayavimalA lokaH sukhaikatAne'cyutakalpavimAne dvAviMzatisAgarajIvitaH surendro bhUtvA tatra divyAnbhogAnanubhuJjAno mAtRvAtsalyena lalitAGgadevamAgatyAropya ca mAmakInaM vimAnamAnIya cAsmatkalpamasakRt satkriyAM vistArayAmi sma / cyuto $ 51 ) atha so'pi lalitAGgaH suciraM bhogAnanubhuJjAno muhurmuhurmayA pUjitaH, kAlAnte jambUdvIpapUrvavidehazobhitamaGgalAvatIviSayavirAjita rajatamahIdharodaktaTaghaTitagandharvapuranAthasya vAsavasya vidyAdharendrasya prabhAvatIdevyAM mahIdharo nAma sutaH saMjAtaH / krameNa tasmin vAsave mahIdharAya rAjyaM samarpyaravindanikaTe muktAvalinAmatapastaptvA mokSalakSmImATIkamAne, prabhAvatyAM pratyAsannena nikaTavartinA mAtRcaralalitAGgadevena mAtRjIvalalitAGgadevena bodhito bodhaM prApitaH tyaktazoko 10 dUrIkRtakhedaH prasannamatiH svacchacetAH san yugaMdhara mahAyoginastannAmajinendrasya samIpe pArzve jainI jinaproktAM dIkSAM pravrajyAm AsAdya prApya pRthvIpatonAM rAjJAM paJcasahasraiH samaM siMhniSkrIDitaM nAma tannAmadheyaM vratavizeSaM duzcaraM kaThinaM tapastaptvA mahodarkaM sarvatobhadraM ca tannAmavratavizeSaM caritvA ( vratAnAM lakSaNaM pariziSTe draSTavyam ) samAsAdito labdho vijJAnatrayameva matizrutAvadhijJAnatrikameva vimalAloko nirmalaprakAzo yena tathAbhUtaH san sukhasya sAtasya ekatAno mukhyavistAro yasmin tasmin acyutakalpavimAne SoDazasvarge dvAviMzatisAgarapramitaM 15 jIvitaM yasya tathAbhUtaH surendro devendro bhUtvA tatrAcyutakalpavimAne divi bhavA divyAstAn bhogAn paJcendriyaviSayAn anubhuJjAno'nubhavan mAtRvAtsalyena jananIsnehena lalitAGgadevam Agatya prApya mAmakInaM svakIyaM vimAnaM vyomayAnam Aropya ca asmatkalpaM SoDazasvargamAnIya ca asakRt anekazaH satkriyAM satkAraM vistArayAmi sma / 51 ) atheti -- athAnantaraM so'pi manoharA mAtRjIvo lalitAGgo devo dIrghakAlaparyantaM bhogAnanubhavan bhUyobhUyo . * mayA pUjito jIvitAnte tatazcyutaH san jambUdvIpasya pUrvavidehe vizobhito yo 20 maGgalAvatI dezastasmin virAjitasya zobhitasya rajatamahIvarasya vijayArdhaparvatasya udaktaTe uttarazreNyAM ghaTitaM sthitaM yad gandharvapuraM tannAma nagaraM tasya nAthasya vAsavasya tannAmanRpateH vidyAdhararAjasya prabhAvatI prabhAvatIdevyAM mahIdharo nAma sutaH samajAyata / krameNa ca tasmin vAsave mahIdharAya putrAya rAjyaM dattvA aravindanAmanikaTe muktAvalinAma tapastaptvA mokSalakSmIm ATiTIkamAne prAptavati prabhAvatyAM vAsavavidyAdharasya 5 mAtAke jIva lalitAMgane samajhAyA jisase zoka chor3akara prasannacitta se maiMne yugandhara 25 jinendra ke samIpa pA~ca hajAra rAjAoMke sAtha jinadIkSA le lii| siMhaniSkrIDita, mahodarka aura sarvatobhadra nAmake kaThina tapa tapa kara maiM matijJAnAdi tIna jJAnarUpI nirmala prakAzako pAliyA tathA eka sukhakA hI jahA~ vistAra hai aise acyutakalpake vimAnameM bAIsa sAgara kI AyuvAlA indra huaa| vahA~ divya bhogoMko bhogatA rahA / mAtAke snehake kAraNa maiM lalitAMgadeva ke pAsa Akara tathA use apane vimAna meM car3hAkara kaI bAra apane svarga meM lAtA 30 rahA tathA usakA satkAra karatA rahA / 951) atheti - tadanantara vaha lalitAMga bhI cirakAla taka bhogoMko bhogatA aura mere dvArA pUjita hotA huA Ayuke anta meM cyuta huA tathA jambUdvIpa ke pUrva videha kSetra meM vizobhita maMgalAvatI dezameM sthita vijayArdha parvatakI uttarazreNimeM vidyamAna gandharvapurake rAjA vAsava vidyAdharendrakI prabhAvatI devIke mahIdhara nAmakA putra huaa| jaba vAsava rAjA kramase mahIdhara putrako rAjya dekara tathA aravinda munike 35 1. samAsAdhita ka0 / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 purudevacampUprabandhe. [2 / 352 ca ratnAvalinAmatapazciraM caritvAcyutakalpamAsAdya pratIndrapadaM bhajamAnAyAM, so'yaM vidyAdhararAjyaM paripAlayan siddhavidyaH, punarvidyApUjodyato mandarAcalanandanavanapUrvadigAzritacaityAlayamadhitiSThamAnaH, puSkarArdhadvIpapazcimabhAgapUrvavidehavilasitavatsakAvatIviSayaprabhAkarIpurImaNDanAyamAnasya vinayaMdharayogIndrasya nirvANapUjAM niSThApya mahAmerumAgatavatA mayA locanagocarIkRta evaM bodhito babhUva / 652) mAmacyutendramavagaccha nabhazcarendra ! tvaM pUrvamAvirabhavo lalitAGgadevaH / sneho'sti ye bhavati mAtRcare gariSTha stadbhadra saMtyaja mudhA viSayAbhilASam // 29 // $53) ityuktamAtra eva niviNNo nabhazcarendro mahIkampe jyeSThasute samarpitarAjyabhAraH, bahubhiH 10 khecarendraH sAkaM jagannandanamuninikaTe kanakAvalinAmatapastaptvA prANatendrapadaM prApto, viMzatisAgara sthitistatrAnubhUtavividhabhogastatazcyutvA, dhAtakIkhaNDadvIpapUrvAzAvizobhitapazmividehagatagandhila rAzyAM ca ratnAvalinAma tapastaptvAcyutasvarga prApya pratIndrapadaM prAptAyAM, so'yaM mahIdharo vidyAdhararAjyaM paripAlayan siddhA vidyA yasya tathAbhUtaH san, punarapi vidyAnAM pUjAyAmudyatastatparaH san mandarAcalasya sumeruparvatasya nandanavane pUrvadigAzritaM pUrvakASThAsthitaM caityAlayaM adhitiSThamAnastatra vidyamAnaH, puSkarArdhadvIpasya tRtIyadvIpasya 15 pazcimabhAge yaH pUrvavidehastasmin vilasitaH zobhito yo vatsakAvatIviSayastasya prabhAkarapuryA maNDanAyamAnasya vinayaMdharayogIndrasya tannAmatIrthakarasya nirvANapUjAM mokSakalyANakapUjAM niSThApya samApya mahAmeruM jambUdvIpamerum AgatavatA mayAcyutendrena locanagocarIkRto dRSTa evamanena prakAreNa bodhitaH samupadiSTo babhUva / $ 52 ) mAmiti-he nabhazcarendra he vidyAdhararAja ! mAM purovartamAnam acyutendraM SoDazasvargAdhipatim avagaccha jAnIhi tvaM pUrvaM pUrvabhave lalitAGgadevaH Avirabhavo bhUtaH, mAtRcare manoharAmAtRjIve bhavati tvayi me gariSTho 20 gurutaraH sneho rAgo'sti, tattasmAt he bhadra he bhavya ! mudhA vyartha viSayAbhilASa bhogecchAM saMtyaja samyak prakAreNa muJca / vasantatilakAvRttam // 29 // 653 ) itIti-itIttham uktamAtra eva kathitamAtra eva niviNNaH virakto nabhazcarendro mahIdharo mahIkampe nAma jyeSThaputre samarpito nikSipto rAjyabhAro yena tathA san bahubhiranekaiH khecarendraH khagarAjaiH sAkaM jagannandanamuninikaTe kanakAvalinAma tapo'nazanavratavizeSaM taptvA prANatendrapadaM dvAdazasvargAdhipatitvaM prAptaH, viMzatisAgarapramitA sthitiryasyeti viMzatisAgarasthitiH tatra prANatasvarge anubhUtA nikaTa muktAvali nAmakA tapa tapa mokSa lakSmIko prApta ho gaye aura prabhAvatI rAnI ratnAvali nAmakA tapa cirakAla taka tapa kara acyuta svargameM pratIndrapadako prApta ho gayI taka yaha mahIdhara vidyAdhara rAjyakA paripAlana karane lagA, ise vidyAdharoMke yogya vidyAe~ siddha ho gyiiN| eka bAra vaha vidyAoMkI punaH pUjA karane ke lie udyata huA, mandaragirike nandanavanasambandhI pUrva dizAmeM sthita caityAlayameM sthita thA, usI samaya meM puSkara dvIpake pazcimA 1. pUrva videhakSetrameM suzobhita vatsakAvatI dezakI prabhAkarapurIke alaMkAra vinayandhara tIrthaka thakarakI nirvANapUjA samApta kara jambUdvIpake meruparvatakI ora A rahA thA so maiMne use dekhakara isa prakAra samajhAyA thaa| 52) mAmiti-he vidyAdhararAja! tuma mujhe acyutendra samajho tuma pahale bhavameM lalitAGgadeva the, tuma merI mAtA manoharAke jIva ho ataH tumameM merA pragADha sneha hai isalie he bhadra ! vyartha hI viSayoMkI abhilASA chor3o // 29 // 6 53 ) itIti-isa 35 prakAra kahate hI vidyAdharoMkA rAjA mahIdhara virakta ho gayA, usane mahIkampa nAmaka bar3e putra ke lie rAjyakA bhAra sauMpA aura svayaM bahutase vidyAdhararAjAoMke sAtha jagannandana nAmaka munike nikaTa kanakAvali nAmakA tapa tapa kara prANatasvargake indrapadako prApta huaa| vahA~ bandhI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 -54 1 dvitIyaH stabakaH viSayAyodhyAnagarAdhipaterjayavarmaNaH suprabhAyAmajitaMjayanAmaputraH samajAyata / 54) tatazca jayavarmajagatIpAle rAjyalakSmoM nijanandane samAbhinandanapArzve ciramAcAmlavardhanaM nAma tapastaptvA zAzvataM padamupagate, suprabhAyAM ca sudarzanAM gaNinImAsAdya ratnAvalimupoSyAcyutAdhipatipadaM prAptAyAM, so'yamajitaMjayo'pyuditacakraratno'bhinandanajinapadAravindaM vandamAnaH, pApAsravadvArapidhAnena pihitAsrava ityanvarthanAmadheyaM dadhAnazcirakAlaM rAjyasukhamanu- 5 bhujAno madIyadharmabodhanavijRmbhitavairAgyabhAro viMzatisahasranaeNpakumArANAM saha mandarasthaviramunisamIpe dIkSAmupAdAya, saMjAtAvadhijJAnasaMpannacAraNaddhirambaratilakamahIdhare bhavatyai jinaguNasaMpattizrutajJAnAkhyamanazanavrataM svargasukhasAdhanaM pratipAdayAmAsa / upabhuktA vividhabhogA nekavidhaviSayA yena tathAbhUtaH san tataH prANatasvargAt cyutvA dhAtakIkhaNDadvIpasya dvitIyadvIpasya pUrvAzAyAM pUrvadizAyAM vizobhito virAjito yaH pazcimavidehastatra gato yo gandhilaviSayastasyAyodhyA- 10 nagarasyAdhipateH svAmino jayavarmaNaH suprabhAyAM patnyAm ajitaMjayanAma putraH samajAyata samutpannaH / $ 54 ) tatazceti-tadanantarazca jayavarmA cAso jagatIpAlazca jayavarmajagatIpAlastasmin nijanandane svasute ajitaMjaye rAjyalakSmI rAjyazriyaM samarpya abhinandanasya tannAmajinendrasya pArve samope ciraM dIrghakAlaparyantam AcAmlavardhanaM nAma tapaH tannAmAnazanavratavizeSaM taptvA zAzvataM padaM mokSam upagate prApte sati, suprabhAyAM ca tatpatnyAM ca sudarzanAM tannAmadheyAM gaNinI pradhAnAyikAm AsAdya prApya ratnAvalima upoSya 15 tannAmopavAsavrataM kRtvA acyutAdhipatipadaM SoDazasvargendrapadaM prAptAyAM satyAM so'yam ajitaMjayo'pi uditaM prakaTitaM cakraratnaM yasya tathAbhUtaH san abhinandanajinasya tannAmatIrthakarasya padAravindaM caraNakamalaM vandamAno namaskAraM kurvan pApAsravadvArasya pidhAnenAcchAdanena pihita Asravo yena sa pihitAsrava itIttham anvarthanAmadheyaM dadhAnaH, ajitaMjayacakradharasyaiva pihitAsrava iti dvitIyaM sArthakaM nAma / cirakAlaM rAjyasukhamanubhavana madIyadharmabodhanena matkRtadharmopadezena vijRmbhito vadhito vairAgyabhAro yasya tathAbhUtaH san nRpakumArANAM viMzatisahasraH 20 saha mandarasthaviramunisamIpe pravrajyAm upAdAya, saMjAtA samutpannAvadhijJAnasaMpannAcAraddhiryasya tathAbhUtaH san ambaratilakamahIdhare bhavatyai zrImatIpUrvabhavajovAya jinaguNasaMpattizrutajJAnanAmadheyaM svargasukhasya sAdhanam usakI bIsa sAgarakI sthiti thii| nAnAprakArake bhogoMko bhogakara vaha vahA~se cyuta huA aura dhAtakIkhaNDadvIpakI pUrva dizAmeM suzobhita pazcimavideha kSetra sambandhI gandhila dezake ayodhyAnagarake rAjA jayavarmAkI suprabhA nAmaka strIse ajitaMjaya nAmakA putra huaa| 25 654) tatazceti-tadanantara jaba jayavarmA rAjA apane ajitaMjaya nAmaka patrake lie lakSmI sauMpakara abhinandana jinendrake samIpa cirakAla taka AcAmlavardhana nAmakA tapa tapa kara mokSa cale gaye aura suprabhA sudarzanA nAmaka gaNinIke pAsa jAkara tathA ratnAvali nAmakA upavAsa kara acyuta svargameM indra padako prApta ho gayI taba yaha ajitaMjaya bhI cakraratnake prakaTa honese cakravartI huaa| ajitaMjayacakravartI abhinandana jinendrake caraNakamaloMkI 30 vandanA karatA thA tathA usane pApAsravake dvAra banda kara diye the isalie vaha 'pihitAsava' isa sArthaka nAmako dhAraNa karatA thA arthAt usakA dUsarA nAma pihitAsrava pracalita ho gayA thaa| yaha pihitAsrava cirakAla taka rAjyasukhakA upabhoga karatA rahA antameM mere dharmopadezase usake vairAgyakI vRddhi huI aura bIsa hajAra rAjakumAroMke sAtha usane mandarasthavira munike pAsa dIkSA le lii| use avadhijJAna tathA cAraNa Rddhiko prApti huii| inhIM pihitAsrava 35 munine nirnAmikAke bhavameM tumheM ambaratilaka nAmaka parvatapara svargasukhake sAdhanabhUta jina1. gnnii-k.| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 purudevacampUprabandhe [2 / 155$ 55 ) mAlatIsukumArAGgi ! mAnanIyaguNe sute ! tato'smadgururevAsottavApyabhyahito guruH // 30 // $ 56) evaM gurusnehena mayA pUjiteSu dvAviMzatilalitAGgeSu caramastava bhartA prAgbhave mahAbalaH svayaMbuddhopadezavilasitadevabhUyo lalitAGgastridivAccyutaH so'yamidAnImasmAkaM 5 pratyAsannatamo bandhuH saMjAtastava ca bhartA bhaviSyati / $ 57 ) anyadvakSyAmyabhijJAnaM kanye ! dhanyaguNe zRNu / yasyAH kacAH kaTAkSAzca zilImukhamadApahAH // 31 / / $58) purA kila yuvAbhyAM dampatobhyAM samanvito'haM yugaMdharatIrthalabdhasamyagdarzanAbhyAM brahmendralAntavAbhyAM taccaritaM pRSTa evamavocam / 10 anazanavrataM pratipAdayAmAsa kathayAmAsa / $ 55 ) mAlatIti-mAlatIvat sukumAraM mRdulamaGgaM yasyAstatsaMbuddhI he mAlatosukumArAGgi ! mAnanIyA AdaraNIyA guNA yasyAstatsaMbuddhau he mAnanIyaguNe sute ! putri! tatastasmAt kAraNAt, asmadgurureva tavApi abhyahitaH pUjito gururAsod babhUva / $ 56 ) evamiti-evamanena prakAreNa gurusnehena gurujanmasnehena mayAcyutendreNa pUjiteSu satkRteSu dvAviMzatilalitAGgeSu, acyutendrasya sthiti viMzatisAgarapramitA babhUva tatastasyendratve aizAnasvarge dvAviMzatilalitAGgA abhUvan sarveSAM cAcyutendreNa 15 samAnaH satkAraH kRta ityarthaH / teSu dvAviMzatilalitAGgeSu caramo lalitAGgo devastava vallabha AsIt / so'yaM prAgbhave mahAbalo'bhUt svayaMbuddhasya tannAmAmAtyasyopadezena vilasitaM prAptaM devabhUyaM devatvaM yasya tathAbhUto lalitAGgaH tridivAt svargAt cyutaH san idAnIM sAMpratam asmAkamatizayena pratyAsanno nikaTa iti pratyAsannatamo bandhuH pitRSvasRsutaH saMjAtaH tava ca bhartA bhaviSyati / $ 57 ) anyaditi-yasyAstava kacAH kezAH kaTAkSA apAGgAzca zilImukhAnAM bhramarANAM bANAnAM ca madApahA garvApahArakAH santi, evaMbhUte dhanyaguNe 20 prazastaguNayukta kanye ! anyadapi abhijJAnaM paricAyakacihna vakSyAmi kathayiSyAmi zRNu samAkarNaya / 'zilI mukho bhavedbhuGga mArgaNe ca zilomukhaH' iti vizvalocanaH // 31 // 6 58 ) pureti-purA kila pUrvasminkAle yuvAmyAM svayaMprabhAkaliGgAmyAM jAyA ca patizceti dampatI tAbhyAM 'jAyAyA jambhAvo dambhAvazca vA nipAtyate' iti vArtikena jAyAsthAne dambhAvo nipAtitaH, samanvitaH sahito'hamacyutendro yugaMdharasya tIrthe labdhaM samyagdarzanaM yAbhyAM tAbhyAM brahmendralAntavAbhyAM brahmendralAntavendrAbhyAM taccaritaM yugaMdharajinendracaritaM pRSTaH san evamanena 25 guNasampatti aura zrutajJAna nAmake anazanabata diye the| 6 55 ) mAlatIti-mAlatIke samAna komala zarIra vAlI ! tathA mAnanIyaguNoMse yukta he putri! isa taraha jo hamAre guru the vahI tumhAre bhI pUjanIya guru hue // 30 // $56) evamiti-isa prakAra guruke snehase mere dvArA sammAnako prApta hue bAIsa lalitAMga devoMmeM antima lalitAMga tumhArA pati thaa| yaha pUrvabhavameM mahAbala thA, svayaMbuddha mantrIke upadezase use devaparyAya milI thii| vaha lalitAMga 30 svargase cyuta hokara isa samaya hamArA atyanta nikaTakA bhAI huA hai vahI tumhArA pati hogaa| 6 57) anyaditi-he prazaMsanIyaguNoMse yukta beTI ! suna, eka dUsarI pahacAna aura kahatA hU~ / tere keza aura kaTAkSa donoM hI zilImukhoMkA garva naSTa karane vAle haiM arthAt keza to zilImukha-bhramarakA mada naSTa karane vAle haiM arthAt usase bhI adhika kAle haiM aura kaTAkSa zilImukha-bANakA garva naSTa karanevAle haiM arthAt bANase bhI adhika gaharA AghAta karanevAle 35 haiM // 31 / / 6 58) pureti-pahale kabhI maiM Apa donoM dampatiyoM ( lalitAMga aura svayaMprabhA) ke sAtha thA usa samaya yugandhara mahArAjake tIrtha meM jinheM samyagdarzana prApta huA thA aise brahmendralAntavendrane mujhase yugandhara mahArAjakA carita pUchA thA, taba unakA carita maiMne isa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -59 ] dvitIyaH stabakaH 59 ) jambUdvIpapUrvavidehavilasitavatsakAvatImaNDalamaNDanAyamAnasusImAnagarAdhipaterajitaMjayanAmadheyasya sacivavariSTAdamRtamatinAmnaH satyabhAmAyAM jAtaH prahasitastatsakhazca vikasitaH / tAvetau sadA sahacAriNo tarkapArAvAratalaspazidhiSaNo vAdakalApravINo kadAcinmatisAgaranAmamunivaramupAgatena narapatinA saha samAgatau sakalanijazaGkAkalaGkanikAragabhIrayA girA jIvatattvanirUpaNaM kurvANaM munipUSaNamAnamya gRhotasaMyamau sudarzanamAcAmlavardhanaM copoSya, vidhAya ca nidAnaM baladevavAsudevayoH kAlAnte mahAzukra SoDazasAgaropamasthitisahitAvindrapratIndrI saMjAto, ciramamarasaMpadamanubhUya svAyurante cyuto, dhAtakIkhaNDasundarapazcimamandarapUrvavidehavirAjitapuSkalAvatIviSayamaNDitapuNDarIkiNopurI pAlayato dhanaMjayabhUpAlasya jayantAyazasvatIdevyostanayo mahAbalAtibalanAmadheyo balakezavAvajAyatAm / -- ---- prakAreNa avocaM jagAda / $ 59 ) jambU dvIpeti-jambUdvIpasya prathamadvIpasya pUrvavidehe vilasitaM zobhitaM yad 10 vatsakAvatImaNDalaM vatsakAvatIdezastasya maNDanAyamAnaM yat susImAnagaraM tasyAdhipateH svAminaH ajitaMjayanAmadheyasya sacivavariSThAt mantrizreSThAt amRtamatinAmnaH satyabhAmAyAM bhAmAyAM jAtaH samutpannaH prahasitaH tasya sakhA tatsakhastadoyasuhRd vikasitazca / tAveto prahasitavikasito sadA nirantaraM sahacAriNau sahagAminI tarkapArAvArasya nyAyazAstrAmbudhestalaspaziNI dhiSaNA buddhiryayosto tathAbhUtau vAdakalAyAM zAstrArthavaidagdhyAM pravINau nipuNau kadAcit matisAgaranAmamunivaram upAgatena vandituM prAptena narapatinAjitaMjayena rAjJA saha 15 samAgatau samAyAtau, sakalAH samastA yA nijazaGkAH svakIyArekAstA eva kalaGkastasya nikAre tiraskAre dUrIkaraNa ityarthaH gabhIrayA nipuNayA girA vANyA jovatattvasya nirUpaNaM pratipAdanaM kurvANaM muniH pUSA iva taM munisUryam Anamya namaskRtya gRhItasaMyamau dhRtacAritrI sudarzanaM tannAmadheyam AcAmlavadhanaM ca tannAmadheyaM vrataM ca upoSya upavAsaM kRtvA, baladevavAsudevayorbalabhadranArAyaNayonidAnaM ca nidAnabandhaM ca vidhAya kRtvA kAlAnte Ayurante mahAzukre dazamasvarge SoDazasAgaropamasthitisahitau indrazca pratIndrazceti indra pratIndro saMjAtau saMbhUtau 20 ciraM SoDazasAgaraparyantam amarasaMpadam devasaMpattim anubhUya samupabhujya svAyuSo svajIvitasyAnte cyuto, dhAtakIkhaNDe dvitIyadvIpe sundaraH zobhamAno yaH pazcimamandaraH pazcimadisthitamerustasya pUrvavidehe virAjito vizobhito yaH puSkalAvatIviSayastasmin maNDitA zobhitA yA puNDarIkiNIpurI tAM pAlayato rakSato dhanaMjaya prakAra kahA thA / $ 59) jambUdvIpeti-jambUdvIpake pUrva videha kSetrameM suzobhita vatsakAvatIdezake AbharaNasvarUpa susImA nagarake rAjA ajitaMjayake pradhAnamantrI amRtamatise unakI 25 satyabhAmA nAmaka strIse utpanna haA eka prahasita nAmakA putra thA tathA prahasitakA vikasita nAmakA eka mitra thaa| ye donoM sadA sAtha rahate the, inakI buddhi nyAyazAstrarUpI samudrake talakA sparza karanevAlI thI tathA zAstrArthakI kalAmeM donoM catura the| kisI samaya ye donoM, matisAgara nAmaka munirAjake pAsa gaye hue rAjAke sAtha Aye the, vahA~ apanI samastazaMkAoMrUpI kalaMkako dUra karane meM nipuNa vAgIke dvArA jIvatattvakA nirUpaNa karanevAle 30 zreSTha munirAjarUpI sUryako namaskAra kara donoMne saMyama grahaNa kara liyA arthAt munidIkSA le lI tathA sudarzana aura AcAmlavardhana nAmaka vratake upavAsa kiye evaM hama balabhadra aura nArAyaNa baneM aisA nidAnabandha kiyaa| Ayuke antameM donoM mahAzukra nAmaka daza svargameM solahasAgarakI AyuvAle indra aura pratIndra hue| vahA~ cirakAla taka devoMkI sampadAkA upabhoga kara Ayuke anta meM vahA~se cyuta hue aura dhAtakIkhaNDameM suzobhita pazcimameru parvatake pUrva videha kSetrameM suzobhita puSkalAvatI dezakI zobhAyamAna puNDarIkiNIpurIkI rakSA 10 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 purudevacampUprabandhe [ 166060 ) tadanu, rAjyaM paripAlayanmahAbalaH kezavasyAtibalasya viyogena saMjAtavairAgyaH samAdhiguptamahAmunipArve tapastaptvA prANatendrapadaM prAptastatra viMzatisAgaropamasthitiramaralakSmImanubhUya, dhAtakokhaNDapazcimamandarapUrvavidehavatsakAvatoviSayaprabhAkarIpurInAthasya mahAsenamahIpAlasya vasuMdharAdevyAM jayasenAhvayaH putraH saMjAtaH, krameNodbhUtacakraratnaH suciraM pAlitamahIvalayaH sImaMdharajinapAdapayojamUle jainI dIkSAmAsAdya bhAvitaSoDazabhAvanaH kalitaniratizayatapasA greveyakeSUrdhvamadhyame prApyAhamindrapadaM, tatra triMzatsAgaropamasthitirdivyAn bhogAnanubhUya tato'vatIrya, puSkarAdhadvIpapUrvamandarapUrvavidehasaMgatamaGgalAvatIviSayavizobhitaratnasaMcayarAjadhAnImadhivasato'jitaMjayabhUpA - lasya vasumatInAmadevyAM yugaMdharaH samajAyata / bhUpAlasya jayantAyazasvatIdevyorjayantAyazasvatInAmarAzyostanayo mahAbalAtibalanAmadheyo balakezavI balabhadranArAyaNI ajAyetAM sNbhuuto| $60) tadanviti-tadanantaraM rAjyaM paripAlayan mahAbalo balabhadraH kezavasya nArAyaNasyAtibalasya viyogena mRtyunA saMjAtaM samutpannaM vairAgyaM yasya tathAbhUtaH san samAdhiguptazcAsau mahAmunizca samAdhiguptamahAmunistasya pArve tapastaptvA prANatendrapadaM caturdazasvargAdhipatipadaM prAptaH, tatra viMzatisAgaropamA sthitiryasya tathAbhUtaH san amaralakSmI devazriyam anubhUya samupabhujya dhAtakIkhaNDe dvitIyadvIpe pazcimamandarAt pazcimadiksthameroH pUrvavidehe yo vatsakAvatIviSayastasya prabhAkarIpuryA nAthaH parivRDhastasya, 15 mahAsenamahIpAlasya vasuMdharAdevyAM tannAmarAzyAM jayasenAhvo jayasenanAmadheyaH putraH saMjAtaH, krameNa udbhUtaM prakaTitaM cakraratnaM yasya tathAbhUtaH suciraM dIrghakAlaparyantaM pAlitamahovalayo rakSitabhUcakravAlaH sImaMdharajinasya pAdapayojamUle caraNakamalamUle janIM jinoktAM dIkSAM pravrajyAm AsAdya prApya bhAvitA anucintitAH SoDazabhAvanA darzanavizuddhayAdayo yena tathAbhUtaH san kalitaM kRtaM yat niratizayatapaH sarvotkRSTatapazcaraNaM tena aveyakeSu Urdhvamadhyame 'STamagraiveyaka ityarthaH ahamindrapadaM prApya tatra triMzatsAgaropamA sthitiryasya tAdRzaH divyAn manoharAn svarga20 saMbandhino bhogAn paJcendriyaviSayAn anubhUya tato'STamagraiveyakAt avatIrya cyutvA puSkarArddhadvIpasya pUrvamandarAt pUrvavidehe saMgataH sthito yo maGgalAvatIviSayastasmin vizobhitA virAjitA yA ratnasaMcayarAjadhAnI tAm adhivasataH tatra kRtanivAsasya ajitaMjayabhUpAlasya tannAmanRpateH vasumatInAmadevyAM yugaMdharaH samajAyata saMbhUtaH / karanevAle dhanaMjaya rAjAkI jayantA aura yazasvatI nAmako rAniyoMke mahAbala tathA ati bala nAmase sahita balabhadra aura nArAyaNa padake dhAraka putra hue / 660 ) tadanviti25 tadanantara rAjyakA pAlana karatA huA mahAbala, atibala nArAyaNake maraNase virakta ho gyaa| phalasvarUpa samAdhigupta nAmaka mahAmunike pAsa tapa tapakara usane prANata svargameM indrakA pada prApta kiyaa| vahA~ bIsa sAgarakI usakI sthiti thii| utane samaya taka devoMkI lakSmIkA upabhoga kara dhAtakIkhaNDake pazcima meruse pUrva videhakSetrameM sthita vatsakAvatI dezakI prabhAkarI nagarIke svAmI mahAsena rAjAkI vasundharA rAnImeM jayasena nAmakA putra huaa| kramase usake cakraratna prakaTa huA, cakravartI hokara vaha dIrghakAla taka pRthivImaNDalakI rakSA karatA rhaa| antameM sImandhara tIrthakarake caraNakamaloMke mUlameM jinadIkSA prAptakara usane solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana kiyA tathA kiye hue sarvotkRSTa tapake dvArA AThaveM aveyakameM ahamindra padako prApta kiyaa| vahA~ tIsa sAgarakI sthiti prAptakara divyabhogoMkA upabhoga karatA rhaa| antameM vahA~se cyuta ho puSkarAdha dvIpa sambandhI pUrvameruke pUrva videha kSetrameM 35 sthita maMgalAvatI dezameM suzobhita ratnasaMcaya nAmakI rAjadhAnImeM rahanevAle ajitaMjaya 30 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 -64 ] dvitIyaH stabakaH 661 ) so'yaM yugaMdharajinaH suramaulirAjI nIrAjitAghriyugalaH sakalAbhivandyaH / kaivalyasaMpadamupetya mahIyate'dya bhavyAmbujAtavanamaNDalacaNDabhAnuH // 32 // 662) tadeti madvacaH zrutvA bahavo darzanaM shritaaH| yuvAM ca dharmasaMvego paramaM samupAgatau // 33 // $63) hariNAGkagarvaharaNAnanAmbuje pihitAsravasya mahitAmarAzcitam / ayi kevalodayamahaM mahAguNe! samamAgatA vayamapi smarasyadaH // 34 // 664) sute smarasi kiM bhadre svayaMbhUramaNodadhim / kroDAhetovrajiSyAmo giri cAJjanasaMjJakam // 35 // 661 ) so'yamiti-surANAM yA maulirAjI mukuTapaGktistayA nIrAjitaM kRtArArtikam aghriyugalaM caraNakamalaM yasya tathAbhUtaH, sakalainikhilasurAsuralokairabhinandyaH stavanIyaH, bhavyA bhavyajIvA evAmbujAtavanamaNDalaM kamalavanasamUhastasya caNDabhAnuH sUryaH so'yaM yugaMdharajino'jitaMjayavasumatyoraGgajaH adya kaivalyasaMpadaM kevala- 15 jJAnasaMpattim upetya labdhvA mahIyate pUjyate / rUpakAlaMkAraH / vasantatilakAcchandaH / / 32 // 662) tadetIti-tadA tasmin kAle iti pUrvoktaprakAraM madvaco'smadvANIM zrutvA samAkarNya bahavo bhUyAMso janAH darzanaM samyaktvaM zritAH prAptAH / yuvAM ca svayaMprabhAlalitAGgau paramaM samutkRSTaM yathA syAttathA dharmazca saMvegazceti dharmasaMvegau dharmanirvedI samupAgatI prAptau // 33 // 63) hariNAGketi-hariNAGkazcandrastasya garvaharaNaM dopahArakamAnanAmbujaM mukhakamalaM yasyAstatsaMbuddhI, mahAnto guNA yasyAstatsaMbuddhau evaMbhUte ayi putri ! pihitAsravasyA- 20 jitaMjayAparanAmnastapodhanasya, mahitAmaraiH pUjitadevairaJcitaM pUjitaM kevalodayamahaM kevalajJAnaprAptimahotsavam, vayamapi acyutendrasvayaMprabhAlalitAGgAdayaH samaM sArdham AgatAH samAyAtAH ada etat smrsi| maJjubhASiNIcchandaH // 34 // 664) suta iti-he bhadre kalyANi ! sute putri! vayaM krIDAhetoH kelinimittAt svayaMbhUramaNodadhi svayaMbhUramaNanAmAnamantimajalanidhim, aJjanasaMjJakaM tannAmadheyaM giriM ca parvataM ca vrajiSyAmo'gacchan 'abhijJAvacane rAjAkI vasumatI rAnIse yugandhara nAmakA putra huaa| 661 ) so'yamiti-devoMkI mukuTa- 25 paMktike dvArA jinake caraNayugalakI AratI kI gayI hai, jo sabake dvArA stutya hai tathA bhavyajIvarUpI kamalavanake samUhako vikasita karaneke lie sUrya haiM aise yaha yugandhara jinarAja Aja kevalajJAnarUpI sampadAko pAkara pUjita ho rahe haiM // 32 // 662) tadeti-usa samaya isa prakArake mere vacana sunakara aneka jIva samyaktvako prApta hue tathA tuma donoM-svayaMprabhA aura lalitAMga utkRSTa rUpase dharma tathA saMvegako prApta hue the / / 33 / / 663) hariNAGketi- 30 jisakA mukhakamala candramAke garvako haranevAlA hai tathA jo bahuta bhArI guNoMse sahita hai aisI he beTI ! tujhe smaraNa hogA ki hamaloga pihitAsrava munirAjake uttamadevoMse pUjita kevalajJAna prAptike mahotsabameM sAtha-sAtha hI Aye the // 34 / / 664) suta iti-he kalyANavatI putrI ! tujhe yaha bhI smaraNa hogA ki hamaloga krIDAke lie svayaMbhUramaNa samudra aura 1. dharmasaMvegaM k0| 35 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 266565 ) iti karNa rasAyanaM pitRvacanamAkarNya yuSmatprasAdavibhavenaitatsarvaM jAnAmi kiMtu zirISakomalAGgo lalitAGgaH kva jAto na jJAyate iti pratipAditavatoM zrImatI punazcakradharaH pratyuvAca / bhadre ! yuvayoH svargasthayorevAcyutakalpAtprAk pracyuto'haM yazodharamahIpatervasuMdharAyAM devyAM vajradantaH saMjAtaH / yuvAM ca svargAccyuto yathAyogyaM rAjaputro jaatii| $66) lalitAGgi! tRtIye'hni lalitAGgacareNa te / saMgamo bhavitAyaiva tadvArtA vakti paNDitA // 36 // $ 67 ) paitRSvasroya evAyaM tava bhartA bhaviSyati / apAGgasundaro yastvannetrAnta iva bhAsate // 37 // 668) iti pratipAdya samAgacchantoM tava mAtulAnoM vayaM pratyudgacchAma iti 'cakradhare 10 luT' ityabhijJAyAM bhUtAnadyatane luTlakAraH / iti kiM smarasi dhyAyasi // 35 // $ 65 ) itIti- itotthaM karNarasAyanaM zrotrAnandadAyakaM pitRvacanaM janakavaca AkarNya nizamya yuSmatprasAdavibhavena bhavatprasAdaizvaryeNa etatsarvaM jAnAmi kintu zirISavatkomalaM sukumAramaGgaM zarIraM yasya tathAbhUto lalitAGgaH pUrvabhavapatiH kva jAtaH kutrotpanna iti na jJAyate / itItthaM pratipAditavatI nigaditavatI zrImatI cakradharo vajradantaH punarapi pratyuvAca pratijagAda / bhadre ! kalyANi ! yuvayoH svayaMprabhAlalitAGgayoH svargasthayostridivasthitayoreva satoH acyutakalpAt SoDazasvargAt prAkpracyuto'vatIrNo'hamacyutendraH yazodharamahIpatervasuMdharAdevyAM vajradanta iti nAmA saMjAtaH samutpannaH / yuvAM ca svayaMprabhAlalitAGgo yathAyogyaM svakRtapuNyAnusAraM putrazca putrI ceti putrI 'pumAn striyA' iti puMzeSaH rAjJoH putrI rAjaputrI jAtI smutpnnii| $ 66) lalitAGgIti-he sundarAGgi ! tRtIye divase te tava bhUtapUrvo lalitAGga iti lalitAGgacarastena lalitAGgajIvena saha saMgamo bhavitA bhaviSyati, tadvArtA lalitAGgacarasamAcAram adyaiva paNDitA tannAmadhAtrI vakti kathayiSyati vac paribhASaNe mIpye vartamAnavadvA' iti laT // 36 // 67 ) paitRSvasnIya-pitaSvasurapatyaM pumAna paitaSvasrIyo sIputra evAyaM tava bhartA patirbhaviSyati yo bhartA tvannetrAnta iva tvadIyanetrakoNa iva apAGgasundaraH apAGgaH kaTAkSaH sundaraH pakSe apAGga ivAnaGga iva sundaro manoharaH bhAsate zobhate / zleSopamA // 37 // 668) itIti-itItthaM pratipAdya kathayitvA, tava bhavatyA mAtulAnoM priyAmbikAM 'mAtulAnI priyAmbikA' iti aJjanagiri parvata para gaye the / / 35 / / 665) itIti-isa prakAra kAnoMke lie AnandadAyaka 25 pitAke vacana sunakara Apake prasAdase yaha saba jAnatI huuN| kintu zirISake samAna sukumAra zarIravAlA lalitAMga kahA~ utpanna huA hai yaha nahIM jJAta ho rahA hai isa prakAra kahanevAlI zrImarIse cakravartI vajradantane phira khaa| he bhadre! jaba tuma donoM svargameM hI sthita the taba maiM acyutasvargase pahale cyuta hokara yazodhara mahArAjakI vasundharAdevIse vajradanta huA hU~ aura tuma donoM bhI svargase cyuta hokara yathAyogya rAjaputrI tathA rAjaputra hue ho| 666) lalitAMgIti-he manoharAMgi! tIsare dina tumhArA lalitAMgake jIvake sAtha samAgama ho jAvegA yaha bAta Aja hI paNDitA kahegI // 36 / / 667) paitRSvastrIya-yaha terI buAkA putra hI terA bhartA hogA jo ki tere netrake koNake samAna apAMga sundara hai-kaTAkSoMse manohara hai (pakSameM kAmake samAna sundara hai) // 37 / / 668) itIti-isa prakAra pratipAdana kara cakravartI vajradanta to yaha kahakara cale gaye ki hama tumhArI AtI huI mAmIko lene ke lie 35 1. nirgate cakradhare ka0 / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 -70 ] dvitIyaH stabakaH gatidhare, tatkSaNamakhaNDitamatiH paNDitApi samAgatya kAryasiddhisaMtuSTahRdayAlavAlasaMjAtaprItilatApuSpAyamANamandasmitasundaravadanAravindA priyatamodantazravaNakautukavilAsavatI zrImatI prItimadhuramevaM kathayAmAsa / 669) komalAGgi! kusumAstrapatAke ! tvanmanorathataruH phalito'bhUt / saprapaJcamaruNAvarabimbe ! vyAharAmi tadidaM zRNu kanye ! // 38 // 70 ) itaH kila paTTakamAdAya mahApUtajinAlayamAsAdya, tatra vicitrapaTTakazAlAyAM paTTakaM prasArya, bahUnsamAgatAnpaNDitamAninaH patibruvAn gUDhArthasaMkaTe prakaTitamohAnvidadhAnAyAM mayi sthitavatyAM, bimbAdhari ! tava kacavad bhramarahitaH, bhAlavatsuparvarAjasundaraH, kucamaNDalavat saradhanaMjayaH / vayaM pratyudgacchAmaH, tAM satkRtyAnetuM gacchAmaH itItthaM kathayitvA cakradhare vajradante gatidhare gate sati, tatkSaNaM tatkAlam, akhaNDitA matiryasyAstathAbhUtA pUrNapratibhAzAlinI kAryasya lalitAGgAnveSarUpasya siddhyA 10 saMtuSTaM prItaM hRdayamevAlavAla AvApastasmin saMjAtA samutpannA yA prItilatA protivallI tasyAH puSpAyamANena kusumavadAcaratA mandasmitena mandahAsyena sundaraM manoharaM vadanAravindaM mukhakamalaM yasyAstathAbhUtA paNDitApi tannAmadhAzyapi priyatamasya lalitAGgasya ya udantaH samAcArastasya zravaNakautukena samAkarNanakutUhalena vilAsavatI vibhramazAlinI zrImatI prItimadhuraM yathA syAttathA evaM vakSyamANaprakAreNa kathayAMbabhUva jagAda / 6 69) komalAGgIti-he komalAGgi ! he mRdulazarIre ! kusumAstraH kAmastasya patAkA vaijayantI tatsaMbuddhI he 15 kusumAstrapatAke ! aruNo rakto'dharabimbo yasyAstatsaMbuddhau he aruNAdharabimbe ! tava manoratha eva tarustvanmanorathatarustvadIyAbhilASapAdapaH phalAni saMjAtAni yasmin sa phalitaH phalayuktaH, abhUt / he kanye ! tadidaM saprapaJca savistaraM vyAharAmi kathayAmi zRNu smaakrnny| svAgatAcchandaH // 38 // $ 70 ) ita iti-itaH kila tvadIyapAGat paTTakaM tvadracitaM citraphalakam AdAya gRhItvA mahApUtajinAlayaM tannAmajinendramandiram AsAdya prApya, tatra jinAlaye vicitrA cAsau paTTakazAlA ceti vicitrapaTTa kazAlA tasyAM vismayotpAdakacitra- 20 zAlAyAM paTTakaM citraphalakaM prasArya, samAgatAn samAyAtAn AtmAnaM paNDitaM manyanta iti paNDitamAninastAn apatitve'pi AtmAnaM pati bruvantIti patibruvAstAna bahUn bhUyaso janAn gUDhazcAsAvarthasaMkaTazca tasmin gabhIrArthasaMkaTasthale prakaTito moho vibhramo yeSAM tathAbhUtAn vidadhAnAyAM kurvANAyAM mayi sthitavatyAM satyAM, nimnamivAdharo dazanacchado yasyAstatsaMbuddhI he bimbAdhari ! tatra mahApUtajinAlaye tava zvasurasyApatyaM pumAn zvazuryo vallabho jAte haiM aura usI kSaNa akhaNDa pratibhAko dhAraNa karanevAlI paNDitA kAryasiddhise santuSTa 25 hRdayarUpI kyArImeM utpanna prItirUpI latAke puSpake samAna AcaraNa karanevAlI manda musakAnase sundara mukhakamalase suzobhita hotI huI A pahu~cI aura priyatama sambandhI samAcAroMke sunaneke kautukase prakaTa honevAlI vilAsoMse yukta zrImatIse premapUrvaka isa prakAra kahane lgii| $ 69) komalAMgIti-he komalAMgi! he sukumArazarIre ! he kAmapatAke ! he lohitAdharabimbe ! he kanye! tumhArA manoratharUpI vRkSa phalIbhUta ho gayA hai| yaha saba samAcAra maiM 30 vistArase kahato hU~ suna // 38 // 670) itaH kileti-yahA~se citrapaTa lekara maiM mahApUta jinAlaya gayI aura vahA~kI vicitra citrazAlAmeM citrapaTa phailAkara baiTha gyii| vahA~ aise bahutase manuSya Aye jo apane Apako paNDita mAnate the tathA apane Apako jhUTha-mUTha hI tumhArA pati kahate the| aise logoMko maiM gUDha arthake saMkaTameM mohayukta kara detI thii| he bimbake samAna lAla-lAla oThoM vAlI ! isa prakAra vahA~ baiThe-baiThe mujhe jaba kucha samaya ho 35 gayA taba tumhAre zvazurakA putra vajrajaMgha jinAlayameM AyA aura bhagavAn arhanta devakI pUjA kara citrazAlAmeM phuNcaa| usakI sundaratAke viSayameM kyA kahU~ ? vaha tumhAre kezoMke Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 purudevacampUprabandhe [ 2|171shitvRttiH, bhrUyugalavaddharmollasadguNaH, AdikendaH zRGgArapAdapasya, rohaNagiriH sakalaguNamaNigaNasya, prabhavazailaH kaMdarpakathAkallolinInAM, vasantasamayo vaidagdhyasahakArasya, AdarzatalaM saujanyamukhasya, AlavAlatalaM vidyAlatAnAM, svayaMvarapatiH sarasvatyAH, saMketasadanaM kIrtilakSmyAH , kulabhavanaM zolasaMpadAM, kozagRhaM saundaryadhanasya tribhuvanaramaNIyAkRtistava zvasuryo vajrajaGghastatra samAgatya 5 bhagavantamarhantamabhyarcya paTTakazAlAmAsasAda / $ 71 ) nirvarNya paTTakamidaM niravadyarUpa ___statpaTTake vilikhitaM sphuTamAha so'yam / vajrajaGghastannAmadheyaH samAgatya bhagavantaM prAtihAryopetam arhantaM jinendram abhyarcya pUjayitvA paTTakazAlAm AsasAda prApa / atha bajrajaGghasya vizeSaNAnyAha-tava zrImatyAH kacavat kezavat bhramarahitaH bhrameNa bhrAntyA rahitaH kacapakSe bhramarebhyo hitaH, bhAlavat lalATavat suparvarAjasundaraH suparvaNAM devAnAM rAjA suparvarAja indrastadvatsundaraH pakSe suparvaNaH paurNamAsyA rAjA candrastadvatsundaraH, kucamaNDalavat stanamaNDalavat sarasahitavRttiH sarasebhyaH sasnehebhyo hitA hitarUpA vRttizceSTA yasya saH pakSe sareNa hAreNa sahitA vRttiravasthAnaM yasya, bhrayugalavata bhrakuTiyugmamiva dharmollasadguNaH dharmeNa ratnatrayarUpeNa ullasantaH zobhamAnA guNA dayAdAkSiNyAdayo yasya saH pakSe dharma iva dhanuriva ullasadguNaH zobhamAnasaundaryaM yasya, zRGgArapAdapasya zRGgAramahIruhasya Adi15 kandaH mUlakandaH, sakalaguNamaNigaNasya sakalA nikhilA ye guNamaNayasteSAM gaNasya samUhasya rohaNagirividUryo giriH, kaMdarpakathAH kAmakathA eva kallolinyo nadyastAsAM prabhavazaila utpattigiriH, vaidagdhyaM cAturyameva sahakAro'tisaurabhAmrastasya vasantasamayo madhumAsaH, saujanyameva mukhaM tasya sajjanatAvadanasya AdarzatalaM makuratalam, vidyA eva latA vallayastAsAm AlavAlatalam AvApapradezaH, sarasvatyAH zAradAyAH svayaMvarapatiH svayaMsvIkRto vallabhaH, kIrtilakSmyA yazaHzriyAH saMketasadanaM melanasthAnaM, zIlasaMpadAM sAdhatvasaMpattInAM kulabhavana, saundaryameva dhanaM tasya kozagRhaM koSAlayaH, tribhuvanAt trilokyA ramaNIyA manoharA AkRtiryasya tathAbhUtaH / zliSTopamArUpakAlaMkAraH / $ 71 ) nirvayeti-yasya mukhaM vadanaM rAjAnaM candramasaM, pratApastejo haMsaM sUrya 'haMsaH pakSyAtma samAna thA kyoMki jisa prakAra tumhAre keza bhramara-hita-bhramaroMke lie hitakara haiM usI prakAra vaha bhI bhramarahita-bhrAntise rahita thaa| athavA tumhAre lalATake samAna thA kyoMki jisa prakAra tumhArA lalATa suparvarAjasundara-paurNamAsIke candramAke samAna sundara hai usI prakAra 25 vaha bhI suparvarAjasundara-indra ke samAna sundara thaa| athavA tumhAre kucamaNDala-stanabimba ke samAna thA kyoMki jisa prakAra kucamaNDala sarasahita vRtti hArase sahita vRttivAlA hai usI prakAra vaha bhI sarasahitavRtti-sasneha jIvoMke lie hitakArI vRttise yukta thaa| athavA tumhArI bhauMhoMke yugalake samAna thA kyoMki jisa prakAra bhauMhoMkA yugala dharmollasadguNa dhanuSake samAna zobhAyamAna saundaryase yukta hai usI prakAra vaha bhI ratnatraya rUpa dharmase 30 zobhAyamAna dayA dAkSiNya Adi guNoMse yukta thaa| vaha zRMgArarUpI vRkSakA mUlakanda thA, samasta guNarUpI maNiyoMke samUha ke lie rohaNagiri thA, kAmakathArUpI nadiyoMkI utpattikA parvata thA, cAturyarUpI AmravRkSake lie vasantaRtu thA, sajjanatArUpI mukhake lie darpaNakA tala thA, vidyArUpI latAoMkI kyArI thA, sarasvatIkA svayaM svIkRta kiyA huA pati thA, kIrtirUpI lakSmIkA saMketabhavana-milanekA guptasthAna thA, zIlarUpa sampattiyoMkA kulabhavana 35 thA, saundaryarUpI dhanakA khajAnA thA tathA usakI AkRti tInoM lokoMse ramaNIya thii| 671) nirvayeti-jisakA mukha candramAko, pratApa sUryako aura nirmala yaza rAjahaMsa pakSI1. AdikandaM ka0 / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -76 ] dvitIyaH stabakaH rAjAnamujjayati yasya mukhaM pratApo haMsaM yazazca vimalaM kila rAjahaMsam // 39 / / 672) yasya candranibhA kotihAsahRdyaM mukhAmbujam / karazca samarArambhe candrahAsamanoramaH / / 40 // $ 73 ) sumAbhaM yasya hasitaM bhrUyugaM cApasaMnibham / rAjate yaH zarIreNa sumacApamanoharaH / / 4 / / $ 74 ) yaH kAJcanazriyaM dhatte yazo yasyAcalaM bhuvi / yo dhairyeNa mahimnA ca kAJcanAcalasaMnibhaH / / 42 // 675 ) yasyAmbarojjvalo deho maNibhizca viraajitH| yazcakAsti pratApena jitAmbaramaNiH sadA / / 43 / / 676 ) prabhayA tulayatyeSa svarNamabjaM kareNa ca / prabhAkareNa tulayanpratApaM yo virAjate // 44 // 'ityamaraH / vimalaM nirmalaM yazaH kIrtiH rAjahaMsaM marAlavizeSam ujjayati parAjayate, niravA nirdRSTaM rUpaM saundaryaM yasya tathAbhUtaH so'yaM vajrajaGghaH idaM paTTakaM citraphalakaM tvanirmitaM nirvarNya dRSTvA tatpaTTake vilikhitaM samaGkitaM sphuTaM yathA syAttathA Aha jagAda / upamA / vasantatilakAvRttam // 39 // 15 $72) yasyeti-yasya vajrajaGghasya kIrtiH samajJA candravibhA zazisadRzI, mukhAmbujaM vadanAravindaM hAsena mandasmitena hRdyaM manoharam, karazca hastazca samarArambhe yuddhArambhe candrahAsena khaDgena manoramo ramaNIyaH AsIditi zeSaH // 40 // $ 73 ) sumAmamiti-yasya vajrajaGghasya hasitaM hAsyaM sumAbhaM puSpasadRzaM, bhrUyugaM bhrakuTiyugalaM cApasaMnibhaM dhanuHsadRzaM, yaH svayaM ca zarIreNa dehena sumacApa iva kAma iva manoharaH kamanIya AsIt // 41 / / 674) ya iti-yo vajra jaGghaH kAJcanazriyaM suvarNazobhAM dhatte dadhAti, yasya vajrajaGghasya yazaHkItiH 20 bhuvi acalaM sthAyi vartata iti zeSaH / yo vajrajaGgho dhairyeNa sthairyeNa mahimnA ca mAhAtmyena ca kAJcanAcalasaMnibhaH suvarNazailasadRzaH astIti yojyam // 43 // 6 75 ) yasyeti-yasya vajrajaGghasya dehaH kAyaH ambaraivastrairujjvalaH zobhamAnaH, maNibhiH ratnaiH virAjitazca zobhitazca astIti zeSaH / yazca pratApena tejasA jito'mbaramaNiH sUryo yena tathAbhUtaH san sadA cakAsti zobhate // 43 // $ 76 ) pramayeti-eSa vajrajaGghaH prabhayA kAntyA svarNaM hema tulayati upaminoti kareNa pANinA abja kamalaM ca tulayati / yazca pratApaM tejaH 25 ko jItatA hai tathA jo nirdoSarUpakA dhAraka hai aisA vaha vajrajaMgha isa citrapaTa ko dekhakara usameM likhI huI bAtoMko spaSTa rUpase kahane lagA // 39 / / 672) yasyeti-jisakI kIrti candramAke samAna hai, mukha mandahAsyase sundara hai aura jisakA hAtha yuddhake prArambhameM candrahAsa-talavArase sundara hai||48|| 673) sumAbhamiti-jisakA hAsya phUlake samAna hai, bhauMhoMkA yugala dhanuSake samAna hai aura jo svayaM zarIrase kAmadevake samAna manohara hai // 41 // 30 74) ya iti-jo vajrajaMgha suvarNakI zobhAko dhAraNa karatA hai, jisakA yaza pRthivIpara sthAyI hai tathA jo dhairya aura mahimAke dvArA sumeruke samAna hai // 42 // 6 75 ) yasyetijisakA zarIra vastroMse dedIpyamAna hai tathA maNiyoMse suzobhita hai aura svayaM pratApase sUryako jItatA huA suzobhita rahatA hai // 43 // 676 ) prabhayeti-yaha prabhAse svarNakI tathA hAthase kamalakI tulanA karatA hai aura jo pratApako sUryase upamita karatA huA suzobhita hai // 44 // 35 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 22677677 ) idaM kila zrIprabhavimAnam, ayaM ca zrIprabhAdhipatirahaM lalitAGgaH / iyaM ca tatpAveM saundaryasImAbhUmiH svyNprbhaa| ayamaizAnakalpaH, iyamindidiracumbitakusumasaMdohatundilamandaravIthI, idaM padmasaraH, ayaM kRtakAcalaH, atra mandAravATikAyAM * praNayakopaparAGmukhI sakAzazimukhI svayaMprabhA samIrasamAhatakalpalateva vilikhitA / iyaM cAvayoH kanakAcalataTakrIDA darzitA, itaH kila dedIpyamAnamaNiprakANDamaNDalamaNDitakANDapaTAvRte zayyAgehe nigUDhapremabandhabandhureAvazena maNinUpurajhaGkAramanohareNa caraNena mAM balAttADayanto, kiGkiNIkalakalavAcAlena kAJcokalApena sAntvavacanapareNa sakhojaneneva saMruddhA, praNayakopaparItasya mama pAde patantI svayaMprabhA drshitaa| atrAcyutendrasamAyogagurupUjAdikaM vistareNa likhitam / atra kila citramaNDape praNayakopakalita prabhAkareNa sUryeNa tulayan virAjate zobhate // 44 // 6 77 ) idamiti-atha vajrajaGghazcitraphalakarahasyaM prakaTayati / idametat kila zrIprabhavimAnam, ayaM ca zrIprabhavimAnAdhipatiH ahaM lalitAGgaH, iyaM ca tatsamIpe saundaryasya sImAbhUmiriti saundaryasImAbhUmiH saundaryasya parAkASThA svayaMprabhA lalitAGgAmarasya vallabhA / ayam aizAnakalpo dvitIyasvargaH, iyameSA indidirairalibhizcumbitena kusumasaMdohena puSpapracayena tundilA vRddhiMgatA mandAravIcI kalpavakSavATikA / idaM padmasaraH kamalakAsAraH, ayaM kRtakAcala: kRtrimazailaH atra mandAravATikAyAM kalpavRkSavanyAM praNayakopena kRtrimakrodhena parADmukhI vimukhA, rAkAzazIva paurNamAsInduriva mukhaM vaktraM yasyAstathAbhUtA svayaMprabhA lalitAGgapriyA samIreNa prabhaJjanena samAhatA tADitA yA kalpavallI kalpalatA tadvat vilikhitA citritA iyaM ca AvayoH svayaMprabhAlalitAGgayoH kanakAcalataTakroDA sumerutaTakeliH darzitA prkttitaa| itaH kila dedIpyamAnA atizayena punaHpunazca dIpyanta iti dedIpyamAnA ye maNiprakANDA ratnazreSThAsteSAM maNDalena samahena maNDitaH zobhito yaH kANDapaTo yavanikAvastraM tena AvRte pihite zayyAgehe madanotsavAgAre nigUDhapremabandhena guptaprItibandhena bandhurA sahitA, IrSyAvazena matsarAdhInatvena maNinUpurANAM ratnatulAkoTInAM jhaGkAreNa manoharastena caraNena pAdena mAM lalitAnaM balAta haThAt tADayantI, kiGkiNInAM kSudraghaNTikAnAM kalakalenAvyaktazabdena vAcAlo mukharastena kAJcIkalApena kaTisUtrasamahena sAntvavacanatatpareNa / prazamanavacanodyatena sakhIjaneneva vayasyA samUhena saMruddhA niSiddhA, praNayakopena kRtrimakrodhena parItasya vyAptasya mama lalitAGgasya pAde caraNe patantI svayaMprabhA darzitA prkttitaa| atra acyutendrasya samAyoge saMmelane gurupUjAdikaM gurusaparyAprabhRti kArya 677) idamiti-vajrajaMgha zrImatI dvArA racita citrapaTakA rahasya prakaTa karatA huA kahatA hai ki yaha zrIprabhavimAna hai aura yaha zrIprabhavimAnakA svAmI maiM lalitAMgadeva huuN| yaha usake pAsameM sthita parama sundarI svayaMprabhA hai| yaha aizAna svarga hai, yaha bhramaroMse cumbita phUloMke samUhase vRddhiko prApta huI kalpavRkSoMkI vIthI hai| yaha kamalasarovara hai, yaha kRtrima parvata hai, isa kalpavRkSoMkI bagiyAmeM banAvaTI krodhase makha pherakara baiThI haI pUrNa candramukhI svayaMprabhA vAyuse tADita kalpavelake samAna likhI gayI hai| yaha hama donoMkI sumeruparvatake taTapara honevAlI krIDA dikhalAyI gayI hai| idhara camakate hue zreSTha maNiyoMke samUhase suzobhita paradoMse AcchAdita zayanAgArameM atyanta gUDhapremake bandhase sahita svayaMprabhA dikhalAyI gayI hai| yaha IrSyAke vazase maNimaya nUpuroMkI jhanakArase manohara caraNase mujhe haThapUrvaka tAr3ita kara rahI hai| tAr3ita karate samaya choTI-choTI ghaMTiyoMke kala-kala zabdase zabdAyamAna karadhanIkI kar3iyA~ isake pA~vameM laga gayI haiM unase aisI jAna par3atI hai mAno zAntike vacana 35 kahanemeM tatpara sakhiyA~ ise roka hI rahI hoN| idhara jaba maiM bhI banAvaTI krodhase yukta ho gayA taba yaha mere caraNoM meM par3ane lgii| idhara acyutendrake sAtha milApa honepara gurupUjA Adike kArya vistArase likhe gaye haiN| idhara isa citramaNDapameM dikhAyA gayA hai-praNayakopase jisakA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -80 ] dvitIyaH stabakaH svAntAyAH kAntAyAH pAdayoH patan karNotpalena tADayamAno'haM prdrshitH| itazca taruNakisalayamanoramacaraNakalitalAkSAmudrayA maduraHsthale viracitaM lAJchanaM na prakaTitam / iha ca kAntAkapolaphalakayovicitrapatrANi vilikhannahaM na prkaashitH| idaM svayaMprabhAdevyaiva vilikhitaM syAdathavAsmakrIDAsAkSIbhUtayA ratidevyA, yadvA tadvRttAntaM sarvamanubhUtavatyA svargazriyeti vitarkayan vajrajaGghaH kSaNaM paryAkulo mUrchAmupajagAma / / 678 ) parivArajanaiH kRtopacArastaruNastatra cireNa labdhasaMjJaH / kalazastani ! kena citrametallikhitaM syAditi mAmapRcchadeSaH / / 45 / / 79 ) evaM pRSTAhamidamavocam / $ 80 ) tvanmAtulAnyAstanayA tava strI taDitsavarNA trlaaytaakssii| sA zrImatI yanmukhameva jAto nabhogatAM tyaktumivoDurAjaH // 46 / / vistareNa likhitaM darzitam / atra kila citramaNDape praNayakopena kRtrimakopena kalitaM yuktaM svAntaM cittaM yasyAstasyAH kAntAyAH svayaMprabhAyAH pAdayoH patana karNotpalena zravaNAvataMsena tADyamAno'haM pradarzitaH prakAzitaH / itazca taruNakisalayavat bAlapallavavat manoramI manoharau yo caraNo tayoH kalitA dhRtA yA lAkSAmudrA jaturasamadrA tayA maduraHsthale madIyavakSaHsthale viracitaM kRtaM lAJchanaM cihna na prakaTitaM na darzitam / iha ca kAntAkapolaphalakayoH vallabhAgallapaTTakayoH vicitrapatrANi nAnApatrANi vilikhan kezarakastUryAdidraveNa racayan ahaM 15 lalitAGgo na prakAzitaH / idaM citraM svayaMprabhadevyaiva vilikhitaM racitaM syAt athavA AvayoH krIDAyAM sAkSIbhUtatayA ratidevyA. yadvA sarva nikhilaM tadavattAntaM tatsamAcArama anabhatavatyA svargazriyA tridivalakSamyA vilikhitaM yana vicArayana vajrajaGgaH kSaNaM paryAkalo vyagraH sana mami upajagAma prApa macchito'bhavaditi bhaavH| 6 78) parivAraiti-tatra citrazAlAyAM parivArajanaiH kuTumbijanaiH kRtopacAro vihitaziziropacAraH cireNa labdhA prAptA saMjJA cetanA yena tathAbhUta eSa taruNo yuvA vajrajaGghaH he kalazastani ! kalazAviva stanau 20 yasyAstatsaMbuddhau he ghaTakuce ! etat citraM kena likhitaM syAt iti mAm apRcchat // 45 // 679 ) evamitievamanena prakAreNa pRSTAnuyuktA ahaM zrImatI idaM vakSyamANam avocam jagAda / $80 ) svaditi-yayA etat citraM likhitaM sA tvanmAtulAnyAH tvadIyapriyAmbikAyAH tanayA putrI tava bhavataH strIbhUtapUrvA vallabhA bhaviSyantI citra vyApta hai aisI vallabhA-svayaMprabhAke caraNoM meM maiM namrIbhUta ho rahA hU~ aura yaha kAnoMke utpalase mujhe tAr3ita kara rahI hai| isa ora bAla-pallavoMke samAna sundara caraNoM meM lage hue 25 lAkhake mahAvarake raMgase mere vakSaHsthalameM eka cihna isane banAyA thA jo nahIM dikhAyA gayA hai| idhara kAntAke gAloMpara nAnA prakArakI patraracanA karatA huA maiM nahIM dikhAyA gayA huuN| yaha citrapaTa svayaMprabhA devIke dvArA hI racA huA honA cAhie athavA hama donoMkI krIr3AkI sAkSIbhUta ratidevIke dvArA athavA usa samasta vRttAntakA anubhava karanevAlI svargakI lakSmIke dvArA racA gayA hai| isa prakAra vicAra karatA huA vajrajaMgha kSaNa eka vyAku-ha. latAkA anubhava karatA huA mUrchAko prApta ho gyaa| 678) parivAreti-vahA~ parivArake logoMke dvArA jisakA upacAra kiyA gayA thA aisA yaha yuvA bahuta dera bAda saceta hokara mujhase pUchane lagA ki ghaTastani! yaha citra kisane likhA hai ? // 45 // 79 ) evamitiisa prakAra pUchanepara maiMne yaha kahA / $80 tvaditi-jisane yaha citra likhA hai vaha tumhArI mAmIkI putrI hai, tumhArI strI hai, bijalIke samAna varNavAlI hai, caMcala tathA vizAla netroM 35 1. paricArijanaiH ka0 / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [2 / 681$ 81 ) kuTilabhrUyugaM tasyA dhanuzcedramaNomaNeH / na tiSTheta tadA kanyA mukhabhAge manohare / / 47 / / 6 82 ) AhosvidyuktamevedaM sA kanyApi grahojjvalA / tulAM tyajati lolAkSI kusumeSupatAkikA // 48 // $ 83 ) romarAjirharinibhA tAlahRdyaM stanadvayam / tanukAntizca tanvaGgayA haritAlamanoharA // 49 / / 6.84 ) tasyAH kila kumbhIndrakumbhasaMnibhaH kucakumbhabimbo, bimbasahodaro'dharo, dharatulitaM nitambavalayaM, valayAJcitaM karakisalayaM, salayamadhurA gAnakalA, kalAnidhimadaharaM smitakusumaM, kusumacApatUNIrasakAzaM jaGghAyugaM, yugAyatA bhujalatA, latAntasukumArA tanusaMpaditi / 10 ca, taDitsavarNA vidyudAmA tarale Ayate akSiNI nayane yasyAstathAbhUtA sA zrImatI asti / uDUnAM nakSatrANAM rAjA uDurAjazcandraH na vidyante bhogA yasya nabhogastasya bhAvastAM bhogarAhityaM pakSe nabhasi vihAyasi gacchatoti nabhogastasya bhAvastAM tyaktUmiva yasyA mukhaM yanmakhaM yadvaktrameva jAtaH, smutpnnH| shlessotprekssaa| upajAtivRttama / 681) kuTileti-tasyAH pUrvoktAyA ramaNImaNervanitAratnasya manohare sundare mukhabhAge vaktrapradeze lalATa ityarthaH , kuTilabhrUyugaM vakrabhRkuTiyugalaM dhanuH kodaNDaH pakSe jyotiSazAstre prasiddhA dhanurAziH cedasti tahi sA 15 kanyAlpavayaskA na tiSTheta pakSe kanyArAziH na tiSTheta taruNyA eva mukhe bhrUyugaM kuTilaM bhavati na tu bAlAyA ityarthaH / zleSaH // 47 // 82 ) Ahosviditi-Ahosvit athavA idaM yuktamevocitameva yat grahavat sUryAdivat ujjvalA dedIpyamAnA, lole akSiNI yasyAstathAbhUtA capalalocanA kusumeSoH kAmasya patAkilA vaijayantI sA zrImatI kanyApi kanyArAzirapi pakSe bAlarUpApi tulAM tulArAziM pakSe upamAM tyajati / zleSaH // 48 // 83 ) rometi-tanvanayAH kRzAGgayAH romarAjiH lomalekhA harinibhA sarpasadRzI 'harigovinda20 vArondracandravAtendrabhAnuSu / yamAhikapibhekAzvazuke'zokAntare tviSi' iti vizvalocanaH / stanadvayaM kucayugalaM tAlahRdyaM tAlaphalamiva sundaraM, tanukAntizca dehadIptizca haritAlamanoharA haritAlavanmanoharA pItetyarthaH // 49 // $ 84 ) tasyA iti-tasyAH zrImatyAH kila kucakumbhabimbaH stanakalazamaNDalaM kumbhIndrakumbhasaMnibhaH gajarAjagaNDasthalasadazaH adharo dazanacchadaH bimbasahodaro rucakasadRzaH raktavarNa ityarthaH, nitambavalayaM nitambamaNDalaM dharatulitaM parvatopamitaM, karakisalayaM pANipallavaH valayAJcitaM kaTakazobhitam, gAnakalA gItavaidagdhI salayamadhurA 25 se yukta hai, zrImatI usakA nAma hai| candramA nabhogatA-bhogoMke abhAva ( pakSa meM AkAza gAmitva) ko chor3aneke lie hI mAno jisakA mukha ho gayA hai arthAt vaha candramukhI hai // 46 // 681 kuTileti-striyoMmeM ratnasvarUpa usa zrImatIke manohara mukhabhAga-lalATapara kuTila bhauMhoMkA yugala yadi dhanuSa hai (pakSameM dhanuSa rAzi hai) to vaha kanyA nahIM raha sakatI alpavayaskA nahIM ho sakatI arthAt taruNI hai ( pakSa meM kanyArAzi nahIM ho sakatI kyoMki 30 jyotiSa meM dhanuSa aura kanyA rAzi pRthak-pRthak haiN)||47|| 682 ) Ahosviditi-athavA yaha ucita hI hai ki grahake samAna dedIpyamAna, caMcala netroMvAlI tathA kAmadevakI patAkA svarUpa vaha zrImatI kanyA-alpavayaskA (pakSa meM kanyArAzi) hokara bhI tulA-upamA (pakSameM tulArAzi) ko chor3atI hai // 48|| $83) romarAjIti- kRza zarIravAlI usa zrImatIkI romapaMkti hari -sarpake samAna hai, donoM stana tAlake samAna sundara haiM aura zarIrakI kAnti haritAlake samAna manohara hai-pItavarNa hai||4|| 84 ) tasyA iti-usa zrImatIke stanakalazakA maNDala gajarAjake gaNDasthalake samAna hai, adharoSTha rucaka phalake samAna hai, nitambamaNDala parvatake samAna hai, hastapallava kaTakase suzobhita hai, usakI gAnakalA layase sahita Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -85 ] dvitIyaH stabakaH 685 ) sA kila taruNomaNirbhavadIyaviyogahutavahatAntA kAntA kiMcidapyandho na pazyatIti jale viSabuddhi karoti, madane mAramati tanute, mandAnile'pyAzugamanISAM vahati, mRdulanalineSu viSajAtadhiyaM vidhatte, malayajarase zucimatiM kurute, zItakaraM sAgarajAtaM tanute, parivAdadhvani na zRNoti, alaMkArAbhiyogaH zatrorastviti jalpati, kusumakulaM parizobhitarujaM jAnAti, lIlAmarAle haMsabuddhimAdadhAti, upavanamayUreSu zikhimatimAracayati, krIDAzuke pataGgamanoSAM 5 vizeSayati / layasahitatvena madhurA manohAriNI, smitakusumaM mandahasitapuSpaM kalAnidhimadaharaM candradarpaharaM, jaGgAyugaM prasRtAyugalaM kusumacApatUNIrasaMkAzaM kAmeSudhisadRzaM, bhujalatA bAhuvallI yugAyatA yugavaddIrghA, tanusaMpat zarIrasaMpattiH latAntasukumArA puSpavatsukomalA / zRGkhalAyamakaH / 685 ) sA kileti-taruNISu maNiriti taruNImaNiH yuvatizreSThA, bhavadIyaviyogo bhavadIyaviraha eva hatabaho vahnistena tAntA klAntA, kAntA manohAriNI sA 10 zrImatI, andho janaH kiMcidapi na pazyatIti hetoH jale salile viSabuddhi garalabuddhi pakSe jalabuddhi karoti vidadhAti 'viSaM tu garale jale' iti vizvalocanaH, madane smare mAramati mRtyubuddhi pakSe smarabuddhi tanute vistArayati 'akSibhAge'pyatho mAro vidhne mRtyau smare vRSe' iti vizvalocanaH / mandAnile'pi mandapavane'pi Azu zIghra gacchatIti AzugaH zIghragAmI tasya manISAM buddhi pakSe Azugasya bANasya manISAM vahati dadhAti 'Azugo bANavAtayoH' iti vizvalocanaH / mRdulanalineSu komalakamaleSu viSAjjAtaM viSajAtaM garalotpannaM tasya dhiyaM buddhiM 15 pakSe viSAt jalAt jAtaM kamalaM tasya dhiyaM vidhatte kurute / malayajarase candanarase zucimati agnimatiM groSmaRtubuddhi vA zItale'pi dAhakabuddhimityarthaH kurute pakSe zuciriti matiH zucimatiH pavitrabuddhi 'zucirNISmAgnizRGgAreSvASADhe zuddhamantriNi / jyeSThe ca puMsi dhavale zuddhe'nupahate triSu // ' iti medinii| zItakaraM candraM sAgarajAtaM sA iti pRthakpadaM zrImatyA vizeSaNaM garajAtaM viSotpannaM tanute vistArayati pakSe sAgarAt samudrAjjAtam / parivAdadhvani vINAzabdaM parivAdadhvani nindAzabdamiva matvA na zRNoti / alaMkArAbhiyogo bhUSaNasaMbandhaH 20 zatrorarAterastviti jalpati kathayati pakSe alamatyantaM kArAbhiyogo vandIgRhasaMbandhaH zatrorastu iti jalpati / kusumakulaM parizobhitA rujA rogo yasmAta tathAbhUtaM jAnAti pakSe parizobhinazca te taravazceti parizobhitaravaH zobhamAnavRkSAstebhyo jAyate smeti parizobhitarujam / lIlAmarAle krIDAhaMse haMsabuddhi sUryabuddhi pakSe marAlabuddhim honeke kAraNa madhura hai, mandamusakAnarUpI puSpa candramAke garvako haranevAlA hai, jaMghAoMkI jor3I kAmadevake tarakazake samAna hai, bhujAoMkA yugala yugake samAna lambA hai aura zarIra. 25 rUpI sampatti phUlake samAna sukumAra hai| $85)sA kileti-Apake viyogarUpI agnise jhulasI huI vaha yuvatizreSThA zrImatI andhA manuSya kucha bhI nahIM dekhatA hai yaha siddha karatI huI hI mAno jalameM viSabuddhi (pakSa meM jalabuddhi) karatI hai| kAmameM mAramati-hiMsakabuddhi ( pakSa meM kAma-buddhi) vistRta karatI hai| mandavAyumeM bhI AzugamanISA-zIghra calanevAlI isa prakArako buddhi (pakSameM bANabuddhi) dhAraNa karatI hai| komala kamaloM meM viSajAta- 30 nAralase utpanna hai aisI buddhi karatI hai (pakSa meM jalase utpanna hai aisI buddhi karatI hai ) candanarasa meM zuci-agni athavA grISmaRtukI buddhi ( pakSa meM pavitra isa buddhi) ko karatI hai| vaha candramAko garajAta-viSase utpanna ( pakSameM samudrase utpanna ) jAnatI hai| parivAda-vINAke zabdako parivAda-nindAkA zabda samajhakara hI mAno nahIM sunatI hai| alaMkArAbhiyogaAbhUSaNoMkA sambandha ( pakSa meM atyadhika bandIgRhakA sambandha zatruko ho aisA kahatI hai) 35 phUloMke samUhako parizobhitaruja-roga bar3hAnevAlA ( pakSameM zobhAyamAna vRkSoMse utpanna ) jAnatI hai| krIr3AhaMsameM haMsa buddhi-sUrya buddhi (pakSameM haMsa pakSIkI buddhi ) dhAraNa karatI hai Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 purudeva campUprabandhe $ 86 ) anaGgarAgaM hRdayaM mRgAkSyA anaGgadaM bAhuyugaM vibhAti / tAruNyatastvedvirahAcca bhadra ! vihArahRdyaM kucakumbhayugmam // 49 // $ 87 ) ityukto'yaM vajrajaGgho mRgAkSyA majjanmodAmbhodhimadhye cirAya / pANI kRtvA paTTakaM tAvakInaM prAdAdanyatpaTTakaM te vicitram // 50 // 88) tadanu, paNDitayA samarpitaM paTTakamAdAya sA kuraGgazAvalocanA nirvarNya ciraM, saMtApasaMtaptA cAtakIva jaladakAlaM, marAlIva zarannadIpulinaM, bhavyAvalIvAdhyAtmazAstraM, kalaafha kusumita sahakAravanaM, nirjarapariSadiva nandIzvaradvIpaM prIteH parAM kASThAmATiTI ke / 20 84 10 AdadhAti 'haMsaH pakSyAtmasUryeSu' ityamaraH / upavanamayUreSu udyAnake lie zikhimatim agnibuddhi pakSe mayUrabuddhim AdadhAti 'zikhI ke tugrahe vahno mayUre kukkuTe zare' iti vizvalocanaH / krIDAzuke kelikIre pataGgamanISAM sUryabuddhi pakSe pakSibuddhi vizeSayati / zleSotthApito virodhAbhAso'laMkAraH / 186 ) anaGgarAgamiti - he bhadra ! he bhavya ! tAruNyato yauvanAt tvadvirahAcca tvadIyaviyogAcca mRgAkSyAH kuraGgalocanAyAH zrImatyAH hRdayaM mano vakSazca anaGgarAgaM vibhAti, tAruNyapakSe anaGgasya kAmasya gaNaH prItiryasmin tat tvadvirahapakSe na vidyate'GgarAgo vilepanaM yasmin tat / bAhuyugaM bhujayugalam anaGgadaM vibhAti / tAruNyapakSe anaGgaM kAmaM dadAtIti anaGgadaM saundaryeNa kAmottejakamityarthaH, tvadvirahapakSe na vidyate'GgadaH keyUraM yasmin tat / kucakumbhayugmaM stanakalazayugalaM bihArahRdyaM vibhAti / tAruNyapakSe vihAreNa krIDayA hRdyaM sundaraM tvadvirahapakSe hAreNa hRdyaM na bhavatIti vihAra hRdyaM hArarahitam / zleSaH / upajAtichandaH // 49 // I87 ) itIti- mRgAkSyA mRgalocanAyAH tava viSaye itIttham uktaH kathitaH ayaM vajrajaGgho lalitAGgacaraH modAmbhodhimadhye harSapArAvAramadhye cirAya dIrghakAlaparyantaM majjan samavagAhamAnaH san tAvakInaM tvadIyaM paTTakaM citraphalakaM pANI kRtvA haste dhRtvA samAdAyetyarthaH, te tubhyam vicitraM vismayotpAdakam anyat paTTakaM prAdAt dattavAn / zAlinI chandaH // 50 // $ 88 ) tadanviti -- tadanu tadanantaraM paNDitayA tannAmadhAtryA samarpitaM dattaM paTTakaM citraphalakam AdAya gRhItvA sA kuraGgazAvasya hariNazizorlocane iva locane yasyAstathAbhUtA zrImatI, ciraM dIrghakAlaparyantaM saMtApena grISmartujanyena saMtasA cAtakI sAraGgI jaladakAlaM prAvRTkAlamiva, marAlI haMsI zarannadyAH pulinaM taTamiva bhavyAvalI bhavyapaGktiH adhyAtmazAstramiva zuddhAtmasvarUpapratipAdaka granthamiva kalakaNThikA pikI kusumitasahakAravanamiva [ 2986 25 30 arthAt haMsako sUrya ke samAna santApakAraka mAnatI hai / upavanake mayUroMmeM zikhimati - agnikI buddhi ( pakSa meM mayUra buddhi ) racatI hai aura krIr3AzukameM pataMgamanISA - sUrya buddhi ( pakSa meM pakSibuddhi) ko viziSTa karatI hai / 686 ) anaGgarAgamiti - he bhavya ! yauvana se tathA tumhAre virahase usa mRganayanIkA hRdaya anaMgarAga - kAmake rAgase sahita ( pakSa meM vilepanase rahita ) ho rahA hai / usakI bhujAoMkA yugala anaMgada - kAmako denevAlA (pakSameM bAjUbandase rahita ) ho rahA hai aura stanakalazoMkA yugala vihArahRdya - krIr3Ase manohara ( pakSa meM hAra se rahita ) ho rahA hai ||49 || 687 ) itIti-tujha mRganayanIke viSaya meM isa prakAra kahA huA yaha vajrajaMgha cirakAla taka harSarUpI samudra meM gotA lagAtA rahA / antameM terA citrapaTa to usane apane hAtha meM le liyA aura tujhe dUsarA vicitra citrapaTa diyA hai ||50 || 988 ) tadanviti tadanantara paNDitAke dvArA diye hue citrapaTako lekara vaha bAlamRgalocanA zrImatI use cirakAla taka isa taraha dekhatI rahI jisa taraha ki santApase santapta cAtakI varSAkAlako, haMsI zarad RtukI nadIke taTako, bhavyapaMkti adhyAtmazAstrako, koyala phUle hue Amravanako aura devoMkI paMkti nandIzvara dvIpako dekhatI hai / use dekhakara vaha prIti 1. tadvirahAcca ka0 / 35 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -92 ] dvitIyaH stabakaH $89 ) cakradharo'pi SaDaGgabalataraGgitasavidhapradezaH samAsAdyArghapathaM, samAgataM bhaginIpati vajrabAhu~, bhaginI vasuMdharAM, bhAgineyaM vajrajaGgha ca vilokyAtimAtraprItaH sadanamAnIya satkRtya ca, kadAcidatisaMtoSavazAdimAM giramudAjahAra / $ 90 ) udAraputro'pi bhavAngRhaM me yataH samAgAdanudAraputraH / tato nRpa ! prItinaTI tanoti lAsyaM manoraGgatale madIye // 51 // 691 ) mamAlaye yadiSTaM te mahIramaNa vartate / tadgRhANa mayi protiryadi te'styaniyantraNA // 52 // $ 92 ) iti vajradantacakradhareNokte vajrabAhunRpe 'deva ! tava prasAdAt sarvaM mamAstyeva kiMtu kanyAratnaM vanajaGghAya pratipAdanIyam' iti bahudhA prArthitavati, tatprArthanAmaGgIkurvANo vasudhAramaNastadAnImeva vivAhamaNDapArambhAya mahAsthapatimAdideza / puSpitAmravanamiva, nirjarapariSad devasamitiH nandIzvaradvIpamiva dvApaJcAzajjinAlayavirAjitASTamadvIpamiva nirvarNya pRSTvA prIteH prasannatAyAH parAM kASThAM caramAvadhim ATiTIke praap| $ 89 ) cakradharo'pIti-cakradharo vajradanto cakravartyapi SaDaGgabalena SaDaGgasainyena taraGgitaH kallolitaH savidhapradezo yena tathAvidhaH san ardhapathaM mArgAdha samAsAdya, samAgataM samAyAtaM bhaginIpatimAvRttaM vajrabAhum utpalakheTanagarInarendram, bhaginIM svasAraM vasundharAM, bhaginyA apatyaM pumAn bhAgineyastaM bhaginIjaM vajrajaGgha ca vilokya dRSTvA atimAtraprItaH prItataraH 15 sadanaM bhavanam AnIya satkRtya ca kadAcit atisaMtoSavazAdimAM vakSyamANAM giraM vANIm udAjahAra kathayAmAsa / 6 90 ) udAreti-udAro mahAn putro yasya tathAbhUto'pi anudAraH putro yasya tathAbhUto udAraputrarahita iti virodhaH parihArapakSe dArAzca putrazceti dAraputrA anugatA dAraputrAH strIsutA yamityanudAraputraH, bhavAn yataH kAraNAt me gRhaM samAgataH prAptaH tatastasmAt kAraNAt he nRpa ! he rAjan ! madoye mAmake mana eva raGgatalaM raGgabhUmistasmin prItireva naTI lAsikA protinaTI lAsyaM nRtyaM tanoti vistArayati / ruupkvirodhaabhaaso| 20 upajAtichandaH // 51 // $ 91 ) mamAlaya iti-he mahIramaNa ! he rAjan ! yadi te mayi aniyantraNA nirbandharahitA prItiH asti tarhi mama vajradantasya Alaye gRhe te tava iSTaM priyaM vartate tad gRhANa svIkuru // 52 // 6 92 ) itIti-itItthaM vajradantacakradhareNa utte'bhihite bajrabAhunRpe 'he deva ! he rAjendra ! tava bhavataH prasAdAt sarvaM vastu mamAstyeva kiMtu kanyaiva ratnaM kanyAratnaM vajrajaGghAya pratipAdanIyaM dAtavyam' iti bahudhAkI parama sImAko prApta huii| $89) cakradharo'pIti-idhara cakravartI vajradanta bhI SaDaMga- 25 senAke dvArA samIpavartI pradezako taraMgita karate hue ardhamArgameM jA pahuMce aura Aye hue bahanoI vajrabAhuko, bahana vasundharAko aura bhAneja vajrajaMghako dekhakara atyanta prasanna hue| ve unheM ghara lAye tathA unakA satkAra kara kisI samaya atyanta santoSake vaza nimnalikhita vacana bole / 690) udAreti-he rAjan ! jo udAraputra hokara bhI anudAra putra hai ( pakSa meM strI aura putrase sahita hai) aise Apa cU~ki hamAre ghara Aye hue haiM isalie mere 30 manarUpI raMgabhUmimeM prItirUpI naTI nRtya kara rahI hai-mujhe hArdika prasannatA ho rahI hai / / 5 / / $ 91 ) mamAlaya iti-he rAjan ! yadi ApakI mujhameM rukAvaTa rahita prIti hai to mere ghara meM jo vastu Apako iSTa ho use grahaNa kIjie // 52 // 692) itIti-isa prakAra vajradanta cakravartIke dvArA kahe hue vajrabAhu rAjAne jaba 'he deva ! Apake prasAdase mere saba kucha hai hI kintu vajrajaMghake lie kanyAratna diyA jAve' isa prakAra aneka bAra prArthanA kI taba 35 1. samAsAdhya ka0 / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 86 purudeva campUprabandhe 693 ) mahAsthapatirAtene maGgalaM maNimaNDapam / matsaMpadaM vilokyeva kvApi lonaM triviSTapam // 53 // $ 94 ) sumanovRndavAsitatayA, nirjaramanoharSa katayA, sahasranetrAnandasaMdAyakatayA, sadAkhaNDalasadvanitAjanamanoramatayA ca triviSTapamidaM maNDapaM ca tulyam / kiMtu tatsarvamanojJam idaM tridazajanamanojJaM, tatsaudhAlayakhyAtam idaM surAlayakhyAtaM taditi na dRSTAntamarhati / 95 ) yatkila puravirAjitaM, gopuravirAjitaM, ratnazobhAJjitaM ciratnazobhAJcitam [ 2993 naikadhA prArthitavati sati tatprArthanAmaGgokurvANaH svIkurvANo vasudhAramaNo vajradantaH tadAnImeva tatkSaNameva vivAhamaNDapArambhAya mahAsthapati pradhAnatakSakam Adideza AjJAtavAn / 193 ) mahAsthapatiriti -- mahAsthapatiH sthapatiratnaM pradhAnatakSaka ityarthaH, maGgalaM maGgalakaraM tat maNimaNDapaM ratnamaNDapam Atene racayAmAsa yatsaMpadaM 10 yatsaMpatti vilokyeva dRSTveva triviSTapaM svargaH kvApi lInam tirohitam / utprekSA // 53 // I94 ) sumanovRndeti -- triviSTapaM svargaH idaM maNDapaM ca tulyaM sadRzam / kena tulyamiti ceducyate - sumanovRndavAsitayA-triviSTapapakSe sumanasAM devAnAM vRndena samUhena vAsitatayA kRtanivAsatayA maNDapapakSe sumanasAM viduSAM vRndena samUhena vAsitatayA, nirjaramanoharSakatayA nirjarA devAsteSAM manoharSakatayA pakSe nirjarAstaruNAsteSAM manoharSakatayA, sahasranetrAnandasaM dAyakatayA - sahasranetra indrastasyAnandasya harSasya saMdAyakatayA pakSe sahasrasya netRRNAM nAyakAnA15 mAnandasya saMdAyakatayA, sadAkhaNDalasanitAjanamanoramatayA ca sadA sarvadA AkhaNDalasya sahasrAkSasya sadranitAjanAH prazastAGganAjanAsteSAM manoramatayA pakSe sadA sarvadA akhaNDaM yathA syAttathA lasantaH zobhamAnA ye vanitAjanAH strIjanAsteSAM manoramatayA ca / itthaM tayostulyatvaM pradarzya vyatirekaM nirUpayati kiMtu tat maNDapaM sarvajanamanojJaM nikhilajanamanoharam idaM triviSTapaM tridazajanamanojJaM triguNitA daza tridazAste ca te janAstridazajanAH triMzajjanAsteSAM manojJaM pakSe tridazA devAsteSAM manojJam, tat maNDapaM saudhAlayakhyAtaM sudhAyA ayaM saudhaH 20 amRtasaMbandhI, saudhazcAsAvAlayazceti saudhAlayastena khyAtaM pIyUSAgAratvena prasiddhaM, idaM triviSTapaM surAlayakhyAtaM surAyA madirAyA Alayo gRhaM tena khyAtaM prasiddhaM pakSe surANAM devAnAmAlayo dhAma tena khyAtam, itItthaM tat triviSTapaM na dRSTAntam arhati maNDapasya sAdRzyaM prAptuM yogyamasti / zleSavyatirekI / 95 ) yaskiletiyat kila maNDapaM puravirAjitaM pure nagare virAjitaM zobhitaM, gopuravirAjitaM gopuraiH pradhAnadvAraivirAjitaM, unakI prArthanAko svIkRta karate hue cakravartI vajradantane usI samaya vivAha maNDapa banAneke 25 lie pradhAna sthapatiko Adeza diyA / 693 ) mahAsthapatiriti -- pradhAna sthapatine maMgalamaya vaha ratnamaya maNDapa banAyA ki jisakI sampadAko dekhakara hI mAno svarga kahIM jA chipA thA / / 53 / / 94 ) sumanovRndeti - svarga aura maNDapa donoM hI tulya the kyoMki jisa prakAra svarga sumanovRndavAsita hai - devoMke samUha se vAsita hai usI prakAra maNDapa bhI sumanovRndavAsita thA - vidvAnoM ke samUha se vAsita thA / jisa prakAra svarga sahasrAnandasaMdAyaka hai - indrako 30 Ananda denevAlA hai usI prakAra maNDapa bhI sahasrAnanda saMdAyaka - hajAroM netAoM ko Ananda denevAlA thA aura jisa prakAra svarga sadAkhaNDalasadva nitAjanamanorama hai -sarvadA indrakI samIcIna striyoMse manorama hai usI prakAra maNDapa bhI sadAkhaNDalasadvanitAjanamanoramasadA akhaNDa rUpase zobhAyamAna striyoMse manorama thA / kintu vaha maNDapa saba logoM ke lie manojJa thA aura svarga mAtra tIsa logoMko manojJa thA ( pakSa meM devoMko manojJa thA / vaha 35 maNDapa saudhAlayakhyAta - amRtagRha ke nAmase prasiddha thA aura svarga surAlaya khyAta - madirAlayake nAmase vikhyAta thA ( pakSa meM devadhAma se vikhyAta thA ) isalie svarga maNDapakA dRSTAnta banane ke yogya nahIM hai / 695 ) yatkileti - jo maNDapa nagara meM suzobhita thA, bar3ebar3e daravAjoMse suzobhita thA, ratnoMkI zobhAse sahita thA, prAcIna sajAvaTa se vibhUSita thA, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 98] dvitIyaH stabakaH AnanollAsakaM janatollAsakaM ca / yacca maNoddhaM, ramaNoddhaM, naramaNoddhaM, kinaramaNoddham / atyuujvalaM, mahAsthapatermatyujjvalaM samatyujjvalaM, vasumatyujjvalaM ca // $ 96 ) mahApUtakhyAte jinabhavanavarye narapati __ mahApUjAM kRtvA vimalazubhalagne zubhadine / sutAyAH svasroyasya ca vidhivadAnantabharitaH zubhasnAnaM cakre maNigaNalasanmaNDapavare // 54 // $ 97 ) tato divyAmbaradharaM tadvadhUvaramAdarAt / prasAdhanagRhe ramye prAGmukhe vinivezitam / / 55 / / 698) tadA lakSmomatinijasutAyAH zrImatyA nepathyakalpanAya pravRttA kacabharo'yaM sudRgmaulilAlito'pi malinasvabhAvatayA kuTilasvabhAvatayA ca sadA jaDabhRdruci vahati, madhupamaitrI 10 ratnazobhAJcitaM ratnAnAM maNInAM zobhayA aJcitaM sahitama, ciratnazobhAJcitaM ciratnA prAcInA yA zobhA tayA aJcitam AnatollAsakaM AnatAnAM namrANAmullAsakaM harSadAyakaM, janatollAsakaM ca janatAyA janasamUhasyollAsakaM ca / yacca maNDapaM maNoddhaM maNibhI ratnariddhaM dIptaM, ramaNoddhaM ramaNIbhiH strIbhiriddhaM dIptaM, naramaNIddhaM naramaNayo narazreSThAMstairiddhaM dIptaM, kiMnaramaNoddhaM kiMnarazreSThariddhaM zobhitam / atyujjvalamatizayena nirmalam, mahAsthapateH pradhAnatakSakasya matyujjvalaM matirivojjvalaM, sumatyujjvalaM suSThu matayo yeSAM te sumatayaH sudhiyastairujjvalaM, vasuma- 15 tyujjvalaM ca vasumatyA bhUmyA ujjvalaM ca / 96 ) mahApUteti--AnandenAbhoSTavaraprApti anitAhlAdena bharito yukto narapatirvajradantoH mahApUtakhyAte mahApUtanAmnA prasiddha jinabhavanavarye jinabhavanottame mahApUjAM bRhatI pUjAM kRtvA vimalazubhalagne nirdoSottamalagne zubhadine zreyaskaradivase maNigaNa rattasamUhairlasan zobhamAno yo maNDapavaro maNDapottamastasmin vidhivat yathAvidhi sutAyAH zrImatyAH svasroyasya vajrajaGghasya ca zubhasnAnaM maGgalasnAnaM cakre viddhe| zikhariNIcchandaH // 54 // $ 97 ) tata iti-tatazca maGgalasnAnAnantaraM ca divyAmbaradharaM divya- 20 vastradhArakaM tat prasiddhaM pUrvoktamityarthaH vadhUzca varazcAnayoH samAhAro vadhUvaram AdarAt prAGmukhe pUrvAbhimukhe ramye ramaNIye prasAdhanagRhe'laMkAradhAraNagRhe vinivezitam sthApitam // 55 // 98 ) tadeti-tadA tasminkAle lakSmImatiH, nijasutAyAH svaputryAH zrImatyAH nepathyakalpanAya prasAdhanaviracanAya pravRttA tatparA satI, ayaM kacabharaH kezasamahaH sudaGamaulilAlito'pi samyagdRSTimastakalAlito'pi malinasvabhAvatayA dussttsvbhaavtyaa| kuTilasvabhAvatayA ca vakranisargatayA ca sadA satataM jaDabhRtsu mUrkhajanapAlakeSu ruci prIti vahati dadhAti, madhupamaitrI 25 namra manuSyoM ke lie AnandadAyaka thA, janasamUhake harSako bar3hAnevAlA thA, tathA jo maNDapa maNiyoMse jagamagA rahA thA, zreSTha manuSyoMse zobhAyamAna thA, uccakoTike gavaiyoMse yukta thA, atyanta svaccha thA, pradhAna sthapatikI buddhike samAna ujjvala thA, sudhIjanoMse suzobhita thA aura bhUmise ujjvala thaa| $ 96 ) mahApUteti--Anandase bhare hue rAjA vajradantane mahApUta nAmase prasiddha zreSTha jinamandira meM mahApUjA karake nirdoSa zubhalagnase yukta 30 zubha dinameM maNisamUhase zobhAyamAna zreSTha maNDapameM vidhipUrvaka putrI-zrImatI aura bhAnejavanajaMghakA maMgala snAna kiyA // 54 // 97 ) tata iti-snAnake anantara divyavastroMko dhAraNa karanevAle pUrvokta vadhU-varako AdarapUrvaka pUrvAbhimukha sundara prasAdhana gRha meM baiThAyA gayA / / 55 / / 698 ) tadeti-usa samaya apanI putrI zrImatIkI veSaracanAke lie pravRtta huI lakSmImatine yaha vicArakara hI mAno sabase pahale usake kezoMkA jUTA bA~dhA thA ki yaha 35 kezasamUha sudRgmaulilAlita-samyagdRSTi jIvoMke dvArA mastakase sammAnita honepara bhI apane malina aura kuTila svabhAvake kAraNa sadA jaDabhRdraci-mUrkharAjoMmeM prItiko dhAraNa . Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 purudevacampUprabandhe [2 / 698 karoti tathA cAmaravraja dhikkaroti bandho'sya yukta itIva bandhaM vidadhAnA, parizobhitamAlotkarSAsahamapi tatkacanicayaM parizobhitamAlotkarSeNa bhUSayantI, nirmalasarovare nIlotpalamiva, sitAmbuje lolambamiva, sudhAkare kalaGkamiva, tanmukhe mRgamadatilakaM parikalpayantI, nAsAtilakusumAJcalodaJcitatuSAravindusundaraM mauktikaM nAsAgrabhAge vidadhAnA, vivekavArtAnabhijJasya kSamAdharakalita5 vidveSasya sUryAdarAJcitaM sAdhucakraM nindataH satatamUrdhvameva pazyata: kucamaNDalasya vimuktAhAratA madyapAyimitratAM karoti, tathA ca amaravraja devasamahaM dhikkaroti nindati asya kacabharasya bandho bandhanaM yukta ucita itIva hetorbandhaM vidadhAnA kurvANA aparAdhino bandhanaM nyAyasiddhamiti bhAvaH / pakSe ayaM kacabharaH sudRGmaulilAlito'pi sulocanAmastakadhRto'pi malinasvabhAvatayA zyAmalasvabhAvatayA kuTilasvabhAvatayA bhaGgaranisargatayA ca sadA jaDabhRdruci zleSe DalayorabhedAt jalabhRdruci meghakAnti vahati, madhupamaitrI bhramaramaitrI karoti tathA cAmaravrajaM bAlavyajanasamUhaM dhikkaroti tiraskarotIti asya kacabharasya bandhazcUDAkaraNaM yukto yogya itIva hetorbandhaM vidadhAnA, parizobhitamAlotkarSAsahamapi parizobhitAH samalaMkRtA yA mAlAH srajastAsAmutkarSasyAsahastaM tathAbhUtamapi tasyAH kacanicayastaM tatkezakalApaM parizobhitamAlotkarSeNa parizobhitAnAM mAlAnAmatkarSaNa bhUSayantI sajjayantIti virodhaH parihArapakSe parizobhI samantAta zobhamAno yastamAlastApicchavRkSastasyotkarSa syAsahamapi tatkacanicayaM parizobhitAnAM mAlAnAM sajAmutkarSeNa bhUSayantI alaMkurvantI, nirmalasarovare svaccha15 kAsAre nIlotpalaM nIlAravindamiva, sitAmbuje zvetakamale lolamba bhramaramiva, sudhAkare candramasi kalaGkamiva lAJchanamiva, tanmukhe zrImatIvadane mRgamadatilakaM kastUrIsthAsakaM parikalpayantI racayantI, nAsAghrANameva tilakusumaM kSuraprapuSpaM tasyAJcale udaJcito yastuSArabinduhimakaNastadvat sundaraM mauktika muktAphalaM nAsAgrabhAge ghrANAgrabhAge vidadhAnA kurvANA, vivekavArtAyAM sadasajjJAnaca yAmanabhijJamaparicitaM tasya, kSamAdharaiH kSAnti dhArakaiH saha kalito vidveSo vairaM yena tasya, sUryAdarAJcitaM sUriSu AcAryeSu AdaraH sUryAdarastenAJcitaM zobhitaM 20 sAdhucakraM sAdhUnAM yatInAM cakraM samUhaM nindataH parivadataH satataM sadA Urdhvameva pazyato garveNonnatasyetyarthaH, kuna maNDalasya stanamaNDalasya vimuktAhAratA muktastyakta AhAro yena tanmuktAhAraM, na muktAhAraM vimuktAhAraM gRhItAhAraM tasya bhAvo vimuktAhAratA AhAragrAhitA na yuktA nocitA itItthaM matvA kila tatra kucamaNDale karatA hai, madhupamaitrI-madyapAyI logoMke sAtha mitratA karatA hai tathA amaravraja-devasamUhakI nindA karatA hai isalie isa viparIta pravRtti karanevAlekA bandhana hI ucita hai| ( pakSameM yaha kezoMkA samUha sudRgmaulilAlita-sulocanA striyoMke dvArA apane mastakapara dhAraNa kiye jAnepara bhI svabhAvase kAle tathA dhuMgharAle honese jalabhRdraci-megha jaisI kAntiko dhAraNa karatA hai, madhupamaitrI-zyAmaraMgakI apekSA bhramaroMke sAtha mitratA karatA hai tathA sukomala aura sUkSmatAkI apekSA cAmara vraja-camaroMke samUhakA tiraskAra karatA hai isalie aise sundara kezabhArako sarvaprathama bA~dhakara sajAnA yogya hai yaha vicAra kara hI mAno usane zrImatIke kezasamUhako bA~dhA thaa)| yadyapi usakA vaha kezasamUha parizobhitamAlokarpAsaha-zobhAyamAna mAlAoMke utkarSako sahana karanevAlA nahIM thA to bhI lakSmImatine use parizobhitamAlAoMke utkarSase vibhUSita kiyA thA ( pakSameM usakA vaha kezasamUha parizobhitamAlotkarSAsaha-atyanta zobhAyamAna tamAlavRkSake utkarSako sahana karanevAlA nahIM thA arthAt tamAlavRkSase bhI kahIM adhika zyAmavarNa thA phira bhI vaha use parizobhitamAlotkarSa, saba orase suzobhita honevAlI puSpamAlAoMke utkarSase vibhUSita kiyA thaa)| lakSmImati ne zrImatIke mukhapara kastUrIkA tilaka lagAyA thA jo aisA jAna par3atA thA mAno svaccha sarovarameM nIlakamala hI ho, sapheda kamalapara bhramara hI baiThA ho, athavA candramAmeM kAlAkAlA kalaMka hI ho / nAkake agrabhAgameM motI pahanAyA thA jo aisA jAna par3atA thA mAno Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -99 ] dvitIyaH stabakaH na yukteti matvA kila tatra muktAhAraM ghaTayantI, ratitantra rahasyapratipAdakamanoharArAvazobhitatayA kAmasya rasanaiveyaM lekhana pramAdena 'razanA' jAteti kavijanairutprekSyamANAM razanAM madhyadeze tanvAnA, kusumazarasaraH kalahaMsako haMsako padayugale parikalpayantI cirAya tAM maNDayAmAsa / 99) mahanIyaprabhApUrairmahArdhamaNibhUSaNaiH / putraM sA bhUSayAmAsa vajrajaGgha vasuMdharA // 56 // 89 muktAhAraM tyaktAhAraM bhojanAbhAvamityarthaH ghaTayantI kurvantI / pakSe vivekavArtAnabhijJasya pIvaratvAdbhedacarcAparicitasya, kSamAdharakalitavidveSasya kAThinyena kSamAghareNa parvatena saha kalito vidveSo yena tasya, sUrye Adara H sUryAdarastenAJcitaM sUryasanmAnasahitaM sAdhucakraM prazasta cakravAkaM nindataH svasaundaryeNa tiraskurvataH satataM zasvat uttuGgatvena Urdhvameva pazyataH apatitasyeti bhAvaH, kucamaNDalasya vigato muktAhAro mauktikasaro yasya tasya bhAvo vimuktAhAratA mauktikahArAbhAva ityarthaH na yuktA nociteti matvA kila tatra kucamaNDale muktAhAraM 10 mauktikasaraM ghaTayantI sthApayantI, ratitantrasya suratazAstrasya yad rahasyaM gUDhagranthistasya pratipAdako nirUpako yo manoharArAvaH sundarazabdastena zobhitatayA kAmasya madanasya rasanaiveyaM jihvaiveyaM lekhana pramAdena lekhanasyAnavadhAnatayA 'razanA' jAteti kavijanaiH kavisamUhaiH utprekSyamANAM kalpyamAnAM razanAM mekhalAM madhyadeze kaTipradeze tanvAnA vistArayantI dhArayantItyarthaH, kusumazarasya kAmasya sarasaH kAsArasya kalahaMsako kAdambo haMsako nUpurI pAdakaTako vA padayugale caraNayuge parikalpayantI dhArayantI cirAya dIrghakAlaparyantaM tAM zrImatIM maNDayAmAsa bhUSayA - 15 mAsa / zleSavirodhAbhAsopamArUpakotprekSAdayo'laMkArAH / 99 ) mahanIyeti - vasuMdharA vajrajaGgha-jananI putraM vajrajaGgha mahanIyaH zlAghanIyaH prabhApUro yeSAM taiH mahArghANi mahAmUlyAni yAni maNibhUSaNAni ratnAlaMkara 5 nAkarUpI tilapuSpake aMcala meM suzobhita osakI eka bU~da hI ho| usane usake stanamaNDalapara muktAhAra - AhArakA parityAga yaha vicArakara hI kiyA thA ki yaha stanamaNDala vivekavArtAnabhijJa - acche-bureke vivekase aparicita hai, kSamAdharakalitavidveSa - zAnta manuSyoMke sAtha dveSa karatA hai, sUryAdarAzcita - AcAryoMmeM Adarase yukta sAdhucakra - sAdhusamUhakI nindA karatA hai aura garvase sadA Uparako hI dekhatA hai isalie isakI vimuktAhAratA - bhojanase sahitatA ThIka nahIM hai ( pakSa meM- yaha stanamaNDala vivekavArtAnabhijJa - sthUlatA ke kAraNa bheda sambandhI carcAse aparicita hai arthAt donoM stana eka-dUsare se saTe hue haiM, kaThoratAke kAraNa kSamAdharakalitavidveSa - parvatake sAtha baira karanevAlA hai, arthAt parvatase bhI kahIM adhika kar3A hai, sUryAdarAJcita - sUrya meM prema rakhanevAle sAdhucakra - uttama cakavAkI nindA karatA hai arthAt cakavAse bhI kahIM adhika sundara hai, aura uttuMgatAke kAraNa sadA Uparako hI dekhatA hai arthAt abhI isameM patana prArambha nahIM huA hai isalie isa sundara stanamaNDalakI vimuktAhAratA - motiyoMke hAra se rahitatA ThIka nahIM hai yaha vicArakara hI mAno usane usake stanamaNDalapara muktAhAra - motiyoMke hArakI yojanA kI thI ) / saMbhogazAstra ke rahasya - gUDha abhiprAyako prakaTa karanevAle manohara zabda se suzobhita yaha kAmadevakI rasanA - jihvA hI hai likhaneke pramAdase 'razanA' ho gayI hai isa taraha kavi loga jisakI utprekSA kara rahe the aisI razanA - karadhanI usake madhyadeza meM pahinAyI thI, aura kAmadevake sarovara ke kalahaMsa pakSI ke samAna nUpura athavA pAda kaTaka donoM pairoMmeM pahinAye the / isa taraha lakSmImatine cirakAla taka zrImatIko alaMkRta kiyA thA / 699 ) mahanIyeti - -udhara vasundharAne apane putra vajrasaMghako prazaMsanIya 30 12 20 25 35 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [2161006100 ) evaM maNDitavigrahI parilasadvArAGganAnartana vyAlolanmaNinUpurAravavaraiH saMpUrite mnnddpe| nAnAvAdyaravaprakAramukhare pRthvIzvarairveSTite __ vedyAM tatra nivezito sapadi to modaM dRzAM tenatuH // 57 / / 101) tadanu sarabhasamitastataH pradhAvitasya pratIhArajanasya pAdaghaTTanajanitakuTTimadhvanibandhureNa, vArAGganAcaraNaraNanmaNinUpuraravamedureNa, pracalitAntaHpurajanamaNimekhalAkalApamanoramakalakalakamanIyena, tatpuraHsarakaJcukIjanakalitasaMmardanivAraNaparavacananirbhareNa, mantravinmukhakamalanirargalanirgaladgambhIrazabdapAvanena, vicitranAnAvidhavAdivaravavirAjitena, vividhabandisaMdohapApaThyamAnavirudaprapaJcakalitena, pauravadhUkalagAnamanohareNotsavakolAhalena mukharitadigantare NAni taiH bhUSayAmAsa samalaMcakAra // 56 // 6100 ) evamiti-evamanena prakAreNa maNDitaH zobhito vigrahaH zarIraM yayosto 'zarIraM varma vigrahaH' ityamaraH to vadhUvaro, parilasat samantAcchobhamAnaM yad vArAGganAnAM vezyAnAM nartanaM nRtyaM tena vyAlolantazcalanto ye maNinUpurA maNimaJjarikANi teSAmAravavarAH zreSThaziJjAnazabdAstaiH saMpUrite saMbhRte, nAnAvAdyAnAM naikavidhavAditrANAM ravaprakArAH zabdabhedAstairmukhare vAcAle, pRthvIzvarai bhUpatibhiH veSTite parivRte tatra maNDape vedyAM pariSkRtabhUmau nivezito upavezitau santau sapadi zIghraM dRzAM 15 dRSTInAM modaM harSa tenatuvistArayAmAsuH // 57 // 6101 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM sarabhasaM savegaM yathA syA tathA itastataH pradhAvitasya vegenAkrAmyataH pratihArajanasya dvArapAlasamUhasya pAdaghaTTanena caraNAghAtena janita: samutpanno yaH kuTTimadhvanistena bandhureNa manohareNa, vArAGganAcaraNeSu vezyAGghriSu raNantaH zabdaM kurvANA ye maNinUpurAsteSAM raveNa zijAnena meduro militastena, pracalitAnAmantaHpurajanAnAM ye mekhalA maNikalApA razanA ratnasamUhAsteSAM manoramakalakalena sundarazabdena kamanIyaH sundarastena, tasyAntaHpurajanasya puraHsarA 20 agrasarA ye kaJcukIjanAH sauvidallAstaiH kalitAni kRtAni saMmardanivAraNaparANi samUhasaMpAtadurakaraNatatparANi vacanAni tainirbharastena, mantravidAM mantrajJAnAM mukhakamalebhyo vadanAravindebhyo nirargalaM niSpratibandhaM yathA syAttathA nirgalanto niHsaranto ye gambhIrazabdAstaiH pAvanaH pavitrastena, vicitrANi vismayakarANi nAnAvidhAni nakaprakArANi yAni vAditrANi vAdyAni teSAM raveNa zabdena virAjitaH zobhitastena, vividhA nAnAprakArA ye bandi kAntise yukta mahAmUlyamaNiyoMke bhUSaNoMse vibhUSita kiyA thA // 56 // $100) evamiti25 isa prakAra jinakA zarIra suzobhita thA tathA jo saba ora suzobhita honevAle vezyAoMke nRtyase caMcala maNimaya nUpuroMkI zreSTha jhaMkArase bhare, nAnAprakArake bAjoMke vividha zabdoMse zabdAyamAna tathA rAjAoMse ghire hue maNDapameM vedIpara baiThAye gaye the aise vadhU aura vara zIghra hI darzakoMke netroMko harSa utpanna karane lage // 57|| $101) tadanviti-tadanantara vegasahita idhara-udhara daur3ate hue dvArapAloMke pairoMke AghAtase utpanna maNimaya phoMke zabdase jo vyApta thA, vezyAoMke caraNoMmeM ruNajhuNa zabda karanevAle maNimaya nUpuroMke zabdoMse jo milA huA thA, calatI huI antaHpurakI striyoMkI maNimaya mekhalAoMke samUhake manohara kalakalase jo sundara thA, una striyoMke Age-Age calanevAle kaMcukiyoMke dvArA kiye hue bhIr3ako dUra karanevAle vacanoMse jo bharA huA thA, mantrajJa manuSyoMke mukhakamalase dhArA pravAha nikalate hue gambhIra zabdoMse jo pavitra thA, AzcaryakArI nAnA prakArake bAjoMke 35 zabdoMse jo suzobhita ho rahA thA, nAnA stutipAThakoMke samUha dvArA bAra-bAra jora jorase 1. caraNaraNaraNanmaNi-ka0 / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 105 ] dvitIyaH stabakaH 91 tanmaNDapAntare siddhasnAnAmbupUtamastakaM vadhUvaraM navaratnakhacitacAmIkarapaTTake vidhAya cakradharaH zubhe muhUrte kaGkelipallavaveSTita mukhabhAgaM kanakakarakaM kareNa babhAra / $ 102 ) tato nyapAti kSitipena tasya karAmbujAte karakAmbudhArA / doghaM bhavantau sukhajIvino stAmiti bruvANeva sudUradIrghA // 58 // 103) jagrAha pANI narapAlaputrIM kuraGgazAvAmalalolanetrAm / tasyAH karasparzana saukhyabhAramIladgabjaH sa hi vajrajaGghaH // 59 // 104) zrImatI tatkarasparzAtsvedabindUnadhArayat / candrakAnta zilAputrI candrAMzusparzanAdiva // 60 // SS 105 ) aparedyuraso vajrajaGghaH karadIpikAsahasra divasAyamAne pradoSe zrImatyAnugamyamAnaH saMdohAH stutipAThakasamUhAstaiH pApaThyamAnA atizayena bhRzaM paThyamAnA ye virudaprapaJcAH stavanasamUhAsteSAM 10 prapaJcena vistAreNa kalitastena paurANAM nAgarikANAM vaghvaH striyastAsAM kalagAnena madhuragItena manoharastena utsavakolAhalena uddhavakalakalaraveNa mukharitAni vAcAlitAni digantarANi kASThAntarAlAni yasmistasmin tanmaNDapAntare pUrvoktamaNDapamadhye siddhasnAnena jinendrAbhiSekajalena pUtaM pavitraM mastakaM ziro yasya tathAbhUtaM vadhUvaraM navaratnairabhinavamaNibhiH khacitaM jaTitaM yat cAmIkarapaTTakaM suvarNapIThastasmin vidhAya kRtvA nivezyetyarthaH, cakradharo vajradantaH zubhe prazaste muhUrte kaGkelipallavairazoka kisalayairveSTito mukhabhAgo yasya taM kanakakarakaM suvarNa- 15 bhRGgArakaM kareNa hastena babhAra dadhAra / 102 ) tata iti -- tatastadanantaraM kSitipena rAjJA vajradantena tasya vajrajaGghasya karAmbujAte karakamale bhavatI ca bhavAMzceti bhavantau yuvAM dIrghaM dIrghakAlaparyantaM sukhena jIvata ityevaMzIla sukhajIvinau stAM bhavatAmiti bruvANeva kathayantIva karakAmbudhArA kalazasaliladhArA nyapAti nipAtitA / karmaNi prayogaH / utprekSA / upajAtichandaH || 58 || $103 jagrAheti tasyAH zrImatyAH karasparzanasaukhyabhAreNa molatI dRgabje nayanakamale yasya tathAbhUtaH sa hi vajrajaGghaH kuraGgazAvasya hariNazizori - 20 vAmalalole nirmalacaJcale netre yasyAstAM narapAlaputrIM zrImatI pANau haste jagrAha svIcakAra / upajAtivRttam // 59 // $ 104 ) zrImatIti - candrAMzusparzanAt candrakiraNasparzAt candrakAnta zilAputrIva candrakAntamaNinirmitaputtalikeva tatkarasparzAd vajrajaGghahastAbhimarzAt svedabindUn svedakaNAn adhArayat / upamA / atra sveda nAma sAttvikabhAvavizeSaH / tathAhi ' stambhaH svedo'tha romAJcaH svarabhaGgo'tha vepathuH / vaivarNyamazrupralaya ityaSTau sAttvikAH smRtAH' // 60 // $105 aparedyuriti -- aparedyuranyasmin divase aso vajrajaGghaH karadIpikAnAM 5 par3he jAnevAlI virudAvalIse jo yukta thA, aura nAgarikajanoMkI striyoMke madhura gItoMse jo manohara thA aise utsava sambandhI kolAhala se jisameM dizAe~ gU~ja rahI thIM aise usa maNDapake bIca jinendradeva ke abhiSeka jalase pavitra mastakoMvAle vadhU aura varako navIna ratnoMse jar3e hue suvarNapIThapara baiThAkara cakravartI vajradantane zubha mUhUrta meM azoka dalase veSTita mukhavAle suvarNamaya kalazako hAthase uThAyA / $102 ) tata iti - tadanantara rAjA 30 vajradantane Apa donoM dIrghakAla taka sukhase jIvita rahie yaha kahatI huI kI taraha atyanta lambI suvarNa kalazako jaladhArA vajrajaMdhake hAtha para chor3I || 58 // 6103 ) jaggrAha - zrImatI ke hastasparzesambandhI sukhake samUha se jisake netra nimIlita ho rahe the aise vajrajaMghane bAlamRga ke samAna nirmala tathA caMcala netroMvAlI rAjaputrIkA pANigrahaNa kiyA // 59 // $104 ) zrImatIjisa prakAra candramA kI kiraNoMke sparzase candrakAntamaNise nirmita putalI jalakI bU~doMko 35 dhAraNa karane lagatI hai usI prakAra zrImatIne vajrajaMghake hastasparza se pasInAke bU~doMko dhAraNa kiyA ||60 || 105 ) aparedyuriti - dUsare dina vaha vajrajaMdha, hajAroM lAlaTenoMke dvArA dina 25 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 92 purudeva campUprabandhe [ 29106 prabhayeva padmabandhurAgatya merumiva jinAlayaM pradakSiNIkRtya kRteryAzuddhijinabhavanaM pravizya tatra gandhakuTImadhye vilasantaM bhagavantamabhiSekapuraHsaraM pUjayitvA kRtArcanastatstotraM prArebhe / $ 106 ) bhavabhayanizArambhe nidrAjuSAM nikhilAtmanAM jinavara ! bhavAn dhatte svApAGgamujjvalamoSadham / vayamiha tatazcitraM niNidramIza bhajAmahe parihRtamahAduHkhAspRSTAH prabodhamaho ciram // 61 // $ 107 ) padaM tava jinAdhipa ! prathitabodhavArAMnidhe ! bhajan bhajati jAtucinna vipadaM naraH sAMpratam / idaM tu paramAdbhutaM zirasi tatparAgaM sadA sudipagatAM vrajati bhavyavargo bhuvi // 62 // sahasrANi taiH divasAyamAne dinavadAcarati pradoSe rajanImukhe zrImatyA anugamyamAnaH san prabhayAnugamyamAnaH padmabandhuH sUryaH Agatya merumiva mahApUta jinAlayaM tannAmajinamandiram Agatya pradakSiNIkRtya parikramya, kRtA vihitA IryAzuddhirmArgazuddhiryena tathAbhUtaH san jinabhavanaM jinAlayaM pravizya tatra jinabhavane gandhakuTImadhye vilasantaM zobhamAnaM bhagavantaM jinendram abhiSekapuraHsaraM snapanasahitaM pUjayitvA kRtArcanaH kRtapUjaH san tatstotraM 15 tatstavanaM prArabhe / $ 106 ) bhaveti -- he jinavara ! he Iza ! bhavAn bhavabhayaM saMsArabhItireva nizA rajanI tasyA Arambhe nidrAjuSAM prAptanidrANAM nikhilAtmanAM sakalajIvAnAM svApAGga svakIyakRpAkaTAkSarUpam ujjvalaM vimalam auSadhaM bhaiSajyaM dhatte tataH kAraNAt vayam ihAsmin loke niNidaM nidrArahitaM bhavantaM citraM yathA syAt bhajAmahe upAsmahe tena parihRtaM dUrIbhUtaM yanmahAduHkhaM tenAspRSTAH santaH ciraM prabodhaM jAgRti prakRSTabodhaM ca bhajAmahe / rUpakAlaMkAraH / hariNIcchandaH / 107 ) padamiti - he jinAdhipa ! he jinendra ! prathitabodha20 vArAM nidhe ! he prasiddhajJAnasAgara ! tava bhavataH padaM caraNaM bhajan sevamAno naro jAtucit vipadaM padAbhAvaM pakSe vipatti na bhajati, iti sAMprataM yuktam / idaM vakSyamANaM tu paramatyantam adbhutamAzcaryakaraM yat zirasi mUrdhni sadA sarvadA tatparAgaM padarajaH subibhrad sudadhat bhavyavargo bhavyajano bhuvi pRthivyAm aparAgatAM parAgAbhAvatAM vrajati prApnoti pakSe apagato rAgo yasyAparAgastasya bhAvastAM vItarAgatAM prApnoti / virodhAbhAsaH / pRthvI chandaH ke samAna AcaraNa karanevAle rAtrike prArambha bhAgameM jisa taraha prabhAse anugamyamAna hotA 25 huA sUrya sumeru parvatako prApta kara usakI pradakSiNA karatA hai usI prakAra zrImatIse anugamyamAna hotA huA mahApUta jinAlayako prApta huA / usakI pradakSiNA dI, mArgazuddhikI tadanantara jinAlaya meM praveza kara vahA~ gandhakuTIke bIca meM zobhita hue bhagavAn jinendra kI usane abhiSekapUrvaka pUjA kI aura pUjA kara cukanepara bhagavAn kA stavana prArambha kiyA / $106 ) bhaveti - he jinendra ! he Iza ! Apa saMsArake bhaya rUpI rAtrike prArambha meM nidrAnimagna 30 samasta jantuoMke lie apane kaTAkSarUpa ujjvala auSadhako dhAraNa karate haiM isalie hama loga isa saMsArameM nidrArahita ApakI upAsanA karate haiM aura usake phalasvarUpa parityakta duHkhoMse achUte rahate hue hama cirakAla taka prabodha - jAgaraNa - prakRSTa jJAnako prApta hote haiM / $ 107) padamiti - he jinendra ! he prasiddha jJAnake sAgara ! jo manuSya Apake pada - caraNakI sevA karatA hai vaha kabhI vipada-padake abhAva ( pakSameM vipatti ) ko prApta nahIM hotA yaha to 35 ThIka hai kintu yaha bar3e Azcarya kI bAta hai ki jo bhavya samUha sadA usa padakI parAga-rajako sirapara dhAraNa karatA hai vaha pRthivIpara aparAgatA - parAgake abhAvako ( pakSa meM vIta Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -111 ] dvitIyaH stabakaH $ 108 ) iti stutvA devaM vimalamunivRndaM ca vinaman __ayaM rAjIvAjhyA saha puramagAtpuNyacaritaH / pure dvAtriMzacchrImukuTadharasAhasrakalitaM / mahaM vindan bhogAnsuciramanubhuGkte sma vividhAn // 63 // $ 109 ) kadAcidayaM vajrajaGghaH kaMdarpabodhitakanakanArAcadhArAbhiriva zrImatIzayakuzezaya- 5 nirgalitAbhiH kuGkamajaladhArAbhiH piJjarIkriyamANadeho lAkSArasacchaTAprahArapATalitadukUlo mRgamadajalabinduzavalacandanasthAsakaH knkyntrdhrshcikriidd| $ 110 ) kadAcana puraMdara iva sumanomaNDitaH so'yaM zrImatyA saha llitaapsrHkulmsevt| 6111 ) pazyato me haThAnnetraM jahAra mRgalocanA / iti matveva surate jahAra sudRzo'mbaram // 64 / / // 62 // 108) itIti-itItthaM devaM jinendraM stutvA vimalamunivRndaM nirdoSamunisamUhaM ca vinaman namaskurvan puNyacaritaH pavitrAcAraH, ayaM vajrajaGgho rAjIvAjhyA kamalalocanayA zrImatyA saha puraM nagaram agAt prApat / 'iN gato' ityasya luGi rUpam / pure nagare dvAtriMzacchImukuTadharasAhasrakalitaM dvAtriMzatsahasrapramitamukuTabaddharAjaracitaM mahamuddhavaM vindan prApnuvan suciraM sudIrghakAlaM yAvat vividhAn naikavidhAn bhogAn 15 paJcendriyaviSayAn anubhuGkte sma anvabhavat / zikhariNIchandaH // 63 // 109 ) kadAciditi-kadAcit jAtucit ayaM vanajaGgaH, kaMdarpasya kAmasya bodhitAH pradIpitA yA kanakanArAcadhArAH suvarNabANapaGktayastAbhiriva, zrImatyAH zayakuzezayAmyAM karakamalAbhyAM pANipadmAbhyAM nirgalitAH niHsRtAstAbhiH kuGkumajaladhArAbhiH kezarasaliladhArAbhi: piJjarIkriyamANaH piGgalIkriyamANo dehaH zarIraM yasya tathAbhUtaH, lAkSArasasya jaturasasya chaTAnAM prahAreNa pATalitaM zvetaraktaM dukUlaM vastraM yasya tAdRzaH, mRgamadasya kastUryA jalabindubhiH zavalaM mizritaM 20 yaccandanaM tasya sthAsakastilako yasya tathAbhUtaH, kanakayantradharaH san cikrIDa krIDati sma / $ 110) kadAcaneti kadAcana jAtucit purandara iva sumanomaNDitaH sumanobhirdevairmaNDitaH vajrajaGghapakSe sumanobhiH puSpaimaNDitaH so'yaM vajrajaGghaH zrImatyA saha lalitApsaraHkulaM lalitAnAM manoharANAmapsarasAM svarvezyAnAM kulaM samUha pakSe lalitAni manoharANi yAni apsarAMsi jalakAsArAsteSAM kulaM samUhamasevata bhajati sma / 111) pazyata iti-kaviratra saMbhogazRGgAraM varNayati-mRgasyeva locane yasyAH sA mRgalocanA hariNAkSI zrImatI 25 rAgatAko ) prApta hotA hai // 62 // 108 ) itIti-isa prakAra jinendradevakI stutikara nirdoSa muni samUhako namaskAra karatA huA pavitra AcArakA dhAraka yaha vajajaMgha kamalalo locanA zrImatIke sAtha nagarako vApasa Aya sa hajAra mu ke dvArA kiye hue utsavako hae utsavako prApta hotA haA cira kAla taka nAnA prakArake bhoga bhogatA rahA // 3 // $ 109) kadAciviti-kisI samaya kAmadevake pradIpta svarNamaya bANoMkI santatike samAna 30 zrImatIke hastakamalase chor3I huI kezarake jalakI dhArAoMse jisakA zarIra pIlA kiyA jA rahA hai, lAkhake raMgakI chaTAoMke prahArase jisakA vastra pATalavarNakA ho gayA hai tathA kastUrI ke jala bUMdoMse mizrita candanakA jisane tilaka lagA rakhA hai aisA yaha vajaMgha suvarNakI picakArI lekara krIDA karatA thaa| 6 110) kadAcaneti-aura kabhI indrake samAna sumanomaNDita-phUloMse suzobhita ( pakSameM devoMse alaMkRta ) yaha vajaMgha zrImatIke sAtha lalitA- 35 psaraHkula-sundarajalavAle tAlAboMke samUhakA-(pakSameM sundara apsarAoMke samUha kA) sevana karatA thaa| $ 111 ) pazyata iti-isa mRgAkSone isakI ora dekhanevAle mere netra kaTabhara Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 94 20 purudeva campUprabandhe $ 112 ) apUrvapANigrahaNe praklRpte nRpeNa devyAH kila keligehe / lAjAyitaM manmathahavyavAhe mardAdgalanmauktikahArakeNa // 65 // $ 113 ) jAyApatyormelane kelige he zampAvallImeghayoryadvadabhre / AsIttatra meghasaMpAta vRSTistasyA jajJe mAnasasya prahaSaH // 66 // $ 114 ) aruNa vilasadvimbaM grastaM tadA sahasA balA daha patitaM meroH zRGgAcca tAragaNaistataH / timiranikaravyAptazcandro babhUva navotpaladvitayamabhavallIlAlolaM tayoH smarasaGgare // 67 // 15 pazyato vilokayato me mama netraM haThAd balAd jahAra iti matveva sa surate saMbhoge suSThu dRzI yasyAstasyAH 10 sunayanAyA zrImatyA ambaraM vastraM jahAra harati sma / utprekSA // 64 // 6112 ) apUrveti keligehe krIDAgAre devyAH zrImatyAH nRpeNa vajrajaGghana apUrvapANigrahaNe'bhinavavivAhe sarvaprathamakaragrahaNe ca klRpte racite sati mardAt AliGgana janyasaMmardAt galanmauktikahArakeNa truTayatpatanmuktAsareNa manmathahavyavAhe kAmAgnI lAjA ivAcaritamiti lAjAyitaM lAjavarSaNamivAcaritam || upajAtichandaH // 65 // $113 ) jAyeti -- abhre viyati zampAvallI meghayoryadvat taDittaDitvatoriva jAyApatyordampatyormelane saMyoge sati tatra keligehe na vidyate megho valAhako yasyAM sA amedhA, ameghA cAso saMpAtavRSTizca dhArAvRSTizcetyameghasaMpAtavRSTiH AsIt tasyA vRSTezca hetvarthe paJcamI, mAnasasya cetasaH taporiti zeSaH mAnasasarovarasya ca praharSaH pramodo vRddhizca jajJe jAyate sma svedavRSTayA dampatyozcetaH prasattirabhUditi bhAvaH / upamAzleSau zAlinI chandaH // 66 // 6114 ) aruNeti - tadA saMbhogavelAyAM tayoH zrImatIvajrajaGghayoH smarasaMgare kAmayuddhe sahasA jhaTiti balAt haThAt aruNasyArkasya vilasadvimbaM zobhamAnamaNDalaM grastam AkrAntaM tatastadanantaraM meroH sumeroH zRGgAt zikharAt tAragaNaiH nakSatragaNaiH patitaM bhraSTam ahah ityAzcarye / candraH zazI timiranikareNa dhvAntasamUhena vyAsaH samAcchanno babhUva, navotpaladvitayaM ca nUtananolAravindayugalaM ca lIlAlolaM krIDAcapalam abhavat / atrAtizayoktimahimnopameyo nigIrNa [ 26112 haThapUrvaka hara liye haiM yaha mAna kara hI mAnoM vajrajaghane surata kAlameM usa sulocanAkA vastra chIna liyA thA // 64 // $ 112 ) apU - krIDAgRha meM rAjAne jaba devIkA apUrvapANigrahaNa kiyA - apUrvavivAha kiyA arthAt sarvaprathama hastagrahaNa kara AliMganake lie jaba use 25 apanI ora khIMcA taba eka hI jhaTake meM hArake motI TUTa kara bikhara gaye aura una bikhare hue motiyoMne usa apUrva vivAha ke samaya kAmarUpa agnimeM lAjavarSAkA kAma kiyA || 65 // $ 113 ) jAyate - jisa prakAra AkAzameM bijalI aura meghakA saMyoga honepara varSA hotI hai usI prakAra krIDAgRha meM dampatiyoM kA saMyoga hone para binA meghakI dhArAbaddha vRSTi hone lagI arthAt unake zarIra se svedakaNoMkI varSA hone lagI aura usa varSAse unake mana meM bahuta 30 bhArI harSa utpanna huA || 66 || $114 ) aruNeti -- una donoMke kAmayuddha meM Azcaryajanaka ghaTanAe~ huIM jaise sUryakA lAlabimba balapUrvaka zIghra hI grasta ho gayA, meruke zikharase tArAoMke samUha TUTakara nIce gire, candramA andhakAra ke samUhase vyApta ho gayA aura navIna nIlotpaloMkA yugala lIlAse caMcala ho uThA / ( dvitIya artha saMskRta TIkAse dekheM ) ||67 // 1. 65-66 zlokayormadhye ka pratI nimnazloko'dhiko'sti - krIDAyuddhe cakorAkSyA tayA dhUtAyudho'pyasI / 35 babhUva sahasA citraM ghanacApalatAnvitaH / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -117] dvitIyaH stabakaH 115 ) niraMjanatvaM nayanAJcale'bhUdvirAgatAbhUnnayane mRgaakssyaaH| nIvyAM kavaryAmapi bandhamuktiH patyA samaM darpakakelikAle // 68 // $ 116 ) evaM jinendramahimotsavapAtradAna putrodbhavAdivibhavaiH sarasasya tasya / kAntAsakhasya kamanIyavizAlakIrteH / kAlo mahAnavidito niragAcca tatra // 69 / / 6 117 ) vajrabAhuradAtkanyAM vajrajaGghasahodarIm / __ anundaroM cakravartisutAyAmitatejase // 70 // upamAnamevAvaziSTaM, zrImatyA adharoSThaM prAtaH sUryasya bimbamiva lohitamAsIt tacca vajrajaGghana balAt pItaM, zrImatyAH stanayugalaM sumeroH zRGgamivonnataM babhUva tatra ca zobhamAnA hAramaNayastArAgaNA ivAsan pragADhA- 10 liGganavelAyAM hAramaNayastruTitvA patitAH / zrImatyA mukhaM candra iva bhAsvaramAsIt kezasamUhazca timirasamUha iva kRSNo'bhavat viparItaratyAM puMsAyitakriyAyAmiti yAvat zrImatyA mukhaM vikIrNana kezasamUhena vyAptamabhUt / zrImatyA netradvayaM bhavotpalamiva babhUva tacca tadA lIlayA capalamabhavat 'aruNo'vyaktarAge'rke saMdhyArAge'rkasArathI' iti medinI / hariNIchandaH // 76 / / 6115 ) niraMjanatvamiti-- mRgAkSyAH kuraGganetryAH patyA samaM darpakakelikAle kAmakrIDAsamaye nayanAJcale nayanAnte niraMjanatvaM pAparahitatvamabhUta, virAgatA vItarAgatA ca nayane 15 locane'bhUt bandhamuktizca bandhAnmokSazca nIvyAmadhovastragranthyAM kavaryAmapi kezapAze'pi babhUveti citraM yatra pApAbhAvastatraiva virAgatA yatra ca virAgatA tatraiva bandhamuktiriti saMgatiH atra tu niSpApatvamanyatra, virAgatAnyatra, bandhamuktizcAnyotyasaMgatiH / parihArapakSe cumbanAnnayanakoNe niraJjanatvaM niHkajjalatvamabhavat, virAgatA kopAbhAvAttajjanitAruNyasyAbhAvo nayane'bhUta, vastrApaharaNArthagranthimocanaM novyAM karavyApArAd bandhanamuktizca cUDAyAmabhavaditi bhAvaH / asaMgatizleSo / upajAtivRttam // 68 // $ 116 ) evamiti-evamanena prakAreNa 20 jinendrasya mahimnAM kalyANAnAmutsavaH pAtradAnaM putrodbhavazca te Adau yeSAM tathAbhUtA ye vibhavAstaiH sarasasya rasopetasya, kAntAyA sakhA tasya kAntAsakhasya strIsahitasya kamanIyA manoharA vizAlA vipulA ca kIrtiryasya tathAbhUtasya tasya vajrajaGghasya mahAn dIrghaH kAlastatra vajradantanagaryAm avidita evAjJAta eva niragAt nirjagAma / vasantatilakAchandaH // 69 // 117 ) vajreti-vajrabAhuH vajrajaGghasya sahodarI sagarbhAm anundarI tannAmnI kanyAM cakrivatisutAya vajradantaputrAya amitatejase adAt // 70 // 25 6115) niraMjanatvamiti-patike sAtha kAmakrIDAke samaya mRganayanI zrImatIke nayana koNameM niraMjanatva-pApakA abhAva huA thA, vItarAgatA netrameM huI thI aura bandhase mukti nIvI tathA coTImeM huI thI ( dUsarA artha saMskRta TIkAse dekheN)||68|| 6 116 ) evamitiisa prakAra jinendra bhagavAnke kalyANakoMkA utsava, pAtradAna tathA putrotpatti Adi vibhavase sarasa, strIsahita tathA manohara evaM vizAla yazake dhAraka vanajaMghakA bahuta 30 bhArI samaya vahA~ binA jAne hI nikala gayA // 69 // 6117 ) vajrabAhuriti-vajUbAhune cakravartIke putra amitatejake lie vanajaMghakI bahana anundarI nAmakI kanyA dI // 70 // 1. nIrAgatA k0| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -96 [2 / 1118 purudevacampUprabandhe 5 118) cArulakSaNasaMpannazcakrisUnustayA babhau / jyotsnayeva sudhAsUtiH prabhayeva ca bhAskaraH // 71 // iti zrImadahadAsakRtau purudevacampUprabandhe dvitIyastabakaH / 118) cArviti-cArulakSaNaH prazastacihna:saMpannaH sahitaH cakrisanaH vajradantaputraH tayA anandaryA jyotsnayA candrikayA sudhAsUtizcandra iva prabhayA dIptyA ca bhAskara iva sUrya iva babhau zuzubhe / upamA // 71 // ityahadAsakRte: purudevacampUprabandhasya vAsantIsamAkhyAyAM saMskRtavyAkhyAyAM dvitIyaH stabakaH / 6 118 ) cAviti-sundara lakSaNoMse sahita cakravartIkA putra usa anundarIse aisA suzobhita huA jaisA ki cA~danIse candramA aura prabhAse sUrya suzobhita hotA hai // 71 // isa prakAra arhabAsakI kRti purudevacampUprabandhameM dUsarA stabaka samApta huaa| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH stabakaH 11) atha kadAciccakradharakalitapUjAsatkArapUjitazcakripratipAditAM mahatIM senAM kozadezAdikaM ca pratigRhNAnayA zrImatyA puraskRtaH pitrAdiparivRtaH, prasthAnasaMsUcakabherIbhAGkArapUritabhuvanatalo vajrajaGgho'nuvajitumAyAtAnmantripurohitapauravargAnnAtidUre visRjya purastaraGgitacaturaGgabalena saha svapuraM prati nirjagAma / $2 ) mahItalaM tadA vyomatalaM coccakareNubhiH / pupUre vanajaGghasya prayANe parijRmbhite // 1 // 3) zaGkhAstadAnoM pRtanAdhirAjairApUryamANA dvitayaM nibheduH| zaM tadviyogAsahasajjanAnAM vayasyayanAM rabhasena khaM ca // 2 // 1) atheti-athAnantaraM kadAcit cakradhareNa vajradantena kalitaH kRto yaH pUjAsatkArastena pUjitaH, cakriNA pitrA pratipAditA dattA tAM mahatIM vizAlAM senAM pRtanAM kozadezAdikaM ca nidhijanapadAdikaM ca 10 pratigRhNAnayA svIkurvANayA zrImatyA bhAryayA puraskRto'grekRtaH, pitrAdibhiH tAtaprabhRtisvapakSIyajanaiH parivRtaH pariveSTitaH prasthAnasya prayANasya saMsUcakaH prakhyApako yo bherIbhAGkAro dundubhinAdastena pUritaM saMbharitaM bhuvanatalaM yena tathAbhUto vajrajaGghaH, anuvrajitumanugantum AyAtAn AgatAn mantrI ca purohitazca pauravargazceti dvandvastAn nAtidUre kiMcidre visRjya pratyAvartya puro'gne taraGgitaM vRddhiMgataM yat caturaGgabalaM caturaGgasainyaM hastyazvarathapadAtirUpaM tena saha svapuraM prati svakIyanagaramutpalakheTanagarI prati nirjagAma nizcakrAma / 15 2) mahItalamiti-tadA tasmin kAle vajrajaGghasya prayANe prasthAne pariz2ambhite vRddhiMgate sati mahItalaM pRthivItalaM vyomatalaM nabhastalaM ca uccakareNubhiH pupUre / mahotalaM uccA uttuGgAH kareNavo hastinyastAbhiH pupUre vyomatalam uccakA utthitA reNavo dhUlayastaiH pupUre / zleSaH // 1 // $ 3 ) zaGkhA iti-tadAnIM prayANakAle pRtanAdhirAjaiH senApatibhiH ApUryamANA AdhmAyamAnAH zaGkhAH kambavo dvitayaM vastudvayaM nibheduH khaNDayAmAsuH / kiM tat / tayoH zrImatIvajrajaGghayoviyogasya virahasyAsahAH soDhumasamarthA ye sajjanAsteSAM vayasyayUnAM 20 61) atheti-tadanantara kisI samaya jo cakravartI ke dvArA kiye hue sammAna satkArase pUjita thA, cakravartI ke dvArA dI huI vizAla senA aura khajAnA tathA deza Adiko svIkRta karanevAlI zrImatIne jise Age kiyA thA, pitA Adi parivArake logoMse jo ghirA huA thA aura prasthAnako sUcita karanevAlI bheriyoMkI joradAra dhvanise jisane bhuvanatalako vyApta kara diyA thA aisA vanajaMgha pahu~cAneke lie Aye hue mantrI purohita tathA nAgarikoMke 25 samUhako thor3I dUrIpara chor3akara sAmane laharAtI huI caturaMga senAke sAtha apane utpalakheTa nagarakI ora cala pdd'aa| 62) mahItalamiti-usa samaya jaba vajrajaMghakA prasthAna vRddhiko prApta ho rahA thA taba pRthivItala aura AkAzatala donoM hI ucca kareNuoMse vyApta ho gaye the arthAt pRthivItala to U~cI-U~cI hastiniyoMse vyApta ho gayA thA aura AkAza U~cI uThI huI dhUlise bhara gayA thA // 11 // $3) zaMkhA iti-usa samaya senApatiyoM dvArA phUMke gaye 30 zaMkhoMne do vastuoMko khaNDita kiyA thaa| eka to zrImatI aura vajrajaMghake viyogako sahana Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [344 ) evaM prayANapaTutarabalena saha toraNaketujAlAdibhiralaMkRtamutpalakheTakaM puraM samAsAdya tatra gaganatalacumbisaudhasamAzritanitambinIjanakaronmuktakusumalAjopahArasurabhitasavidhapradezonarapatibhavanamAsasAda / 65) zrImatI ramayAmAsa vajrajaGgho vizAladhIH / ___mAtApitRviyogena khinnAM kozaghanastanIm / / 3 / / 6) sApi kuraGgalocanA sakhInAmagragaNyayA paNDitayA nRtyagItAdivinodamanubhavantI krameNa paJcAzataM yamAnputrAnprAsoSTa / 7) atha kadAcinmaNisaudhAgravirAjamAno vajrabAhumahIpatiH surApagADiNDorakhaNDamiva, vyomalakSmIhasitamiva, kaMcana zAradanIradaM tatkSaNavilInaM vilokamAno vairAgyAyattacittastanaya 10 taruNamitrANAM zaM sukhaM, rabhasena vegena khaM ca gaganaM ca / upajAtichandaH // 2 // 64 ) evamiti - evamitthaM prayANe pragamane paTutaraM dakSataraM yat balaM sainyaM tena saha toraNaketujAlAdibhirbahiripatAkAsamUhaprabhRtibhiH alaMkRtaM zobhitam utpalakheTakaM puraM samAsAdya prApya tatra nagare gaganatalacumbisaudheSu samuttuGgaprAsAdeSu samAzritAnAM samadhiSThitAnAM nitambinIjanAnAM vanitAjanAnAM karAmyAM hastAbhyAmunmuktA varSitA ye kusumalAjopahArA: paSpajitadhAnyalAjopAyanAni taiH surabhitaH sugandhitaH saMvidhapradezo nikaTapradezo yena tathAbhUtaH san narapati15 bhavanaM rAjaprAsAdam AsasAda praap| 65) zrImatImiti-vizAlA pratyekakAyeM dakSA dhIryasya vizAladhI: vajrajaGkhaH mAtA ca pitA ceti mAtApitarau tayoviyogena viraheNa khinnAM du:khitAM kozAviva kuDmalAviva ghanau stano yasyAstAM kaThinakucAM zrImatI ramayAmAsa krIDayAmAsa // 3 // 6) sApIti-kuraGgasya locane iva locane yasyAstathAbhUtA sApi zrImatyapi sakhInAmAlInAm agragaNyayA pradhAnayA paNDitayA tannAmasakhyA nRtyagI tAdivinodaM lAsyasaMgItaprabhRtimanoraJjanam anubhavantI krameNa paJcAzataM yamAn yugalarUpeNa samutpannAn putrAn 20 prAsoSTa janayAmAsa / 7) atheti-athAnantaraM kadAcit maNisaudhasya ratnanirmitaprAsAdasyAne virAjamAnaH zobhamAnastathAbhUto vajrabAhumahIpatiH vajrajaGghasya pitA, surApagAyA AkAzagaGgAyA DiNDIrakhaNDamiva phenazakalamiva. vyomalakSmyA gaganazriyA hasitamiva, nabhastarorAkAzamahIruhasya kusUmapuJjamiva puSpasamahamiva, gaganakAnane nabho'raNye viharamANaH paribhraman stamberamaH erAvaNastamiva, kaMcana kamapi zAradanIradaM zaradRtughanAghanaM na karanevAle sajanoM tathA taruNa mitroMke sukhako aura dUsarI, vegase AkAzako khaNDita kiyA 25 thA // 2 / / 4) evamiti-isa prakAra prayANa karane meM atyanta catura senAke sAtha vanajaMgha, toraNa tathA patAkA samUha Adise alaMkRta utpalakheTanagara jA pahu~ce vahA~ gaganacumbI bhavanoMpara sthita striyoMke hAthoMse varSAye gaye phUla tathA lAIke upahArase samIpavartI pradezako sugandhita karate hue rAjamahalako prApta hue| $5) zrImatomiti-vizAla badrike dhAraka vanajaMgha mAtA-pitAke viyogase duHkhI tathA kaThina stanoMse yukta zrImatIko ramaNa karAne 30 lage // 3 / / 66 ) sApIti-sakhiyoM meM agragaNya paNDitAke sAtha nRtya-gIta Adi vinodakA anubhava karatI huI usa mRganayanI zrImatIne bhI kramase pacAsa yugala putroMko utpanna kiyA / 7) atheti-tadanantara kisI samaya mahArAja vajUbAhu maNimaya mahalake agrabhAgapara virAjamAna the / vahA~ unhoMne AkAzagaMgAke phenake khaNDake samAna, AkAzalakSmIke hAsyake samAna, AkAzarUpI vRkSake puSpasamUhake samAna athavA AkAza rUpI vanameM ghUmate hue airAvata hAthIke 35 samAna kisI zaradRtuke bAdalako tatkAla vilIna hotA huA dekhA / dekhate hI ke sAtha Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH stabakaH samarpitarAjyabhAraH paJcazatapRthvIpatibhirvIraprabhRtibhiH zrImatItanayaizca sAkaM jenoM dokSAmupAdAya krameNa kaivalyamutpAdya paraM dhAmamAsasAda / $ 8) paitRkoM saMpadaM prApya prakRtIranuraJjayan / vajrajaGgho'pi vasudhAM pAlayAmAsa sAdaram // 4 // $9) atha vajradantacakradharo'pi svamiva surasabhAvaM atidakSaM sabhAsaMnivezamAsAdya sadvRtta- 5 ratnamaNDitaM siMhAsanamalaMkuNistatra samAgatena vanapAlena samarpitaM sAmodaM bhramarahitaM padmamAjighraMstadgandhamugdhamadhukaraM nizi tatra saMruddhaM mRtaM nirIkSya bhRzaM nirviNNo, virataviSayAbhilASastanayAya viditanayAyAmitatejo'bhidhAnAya rAjalakSmI pratipAdayitukAmastasmin sAnuje tapaHsAmrAjyameva tatkSaNaM tatkAlaM vilInaM naSTaM vilokamAnaH pazyan vairAgyAyattaM cittaM yasya tathAbhUto viraktamanAH, tanayAya putrAya samarpito rAjyabhAro yena tAdRzaH san paJcazatapRthvIpatibhiH paJcazatapramitamahIpAlaiH vIraprabhRtibhiH zrImatI- 10 jainendrIM dIkSAM pravajyAma upAdAya gahItvA krameNa kaivalyaM kevalajJAnama utpAdya paraM dhAma mokSama AsasAda prApa / 68) paitRkImiti-paitRkI pitRsaMbandhinI saMpadaM prApya prakRtI: prajA anuraJjayan anuraktAM kurvan vajrajaGgho'pi sAdaraM yathA syAttathA vasudhAM pRthivIM pAlayAmAsa rarakSa // 4 // 9) atheti-athAnantaraM cakradharo'pi zrImatIjanako'pi svamiva svasadazaM sarasabhAvaM suSTha rasaH surasastasya bhAvaH sattvaM yasmina taM surasabhAvaM pakSe surasabhAM devasabhAm avati prApnotIti surasabhAvastaM, atidakSam atizayena dakSo vidagdho'ti- 15 dakSastaM pakSe atyadhikA dakSAzcataranarA yasmistaM sabhAsaMnivezaM sabhAmaNDalam AsAdya, svamiva svasadRza miti punarapi yojyaM sadavRttaratnamaNDitaM sadavattaM sadAcAra evaM ratnaM tena maNDitastaM pakSe santi prazastAni vRttAni vartulAni yAni ratnAni tairmaNDitaM zobhitaM siMhAsanama alaMkarvANaH, tatra sabhAsaMniveze samAgatena samAyAtena vanapAlena samarpitaM pradattaM svamiva svasadazamiti punarapi yojyaM sAmodaM saharSa pakSe sagandhaM bhramarahitaM sadeharahitaM pakSe SaTpadahitaM pacaM kamalam Ajighran ghrANaviSayIkurvan tasya padmasya gandhe surabhI mugdho mUDho yo madhukaro 20 bhramarastaM, nizi rajanyAM tatra padme saMruddhaM mRtaM niSprANaM nirIkSya bhRzamatyantaM niviSNo viraktaH, virato dUrIbhUto viSayAbhilASo bhogaspRhA yasya tathAbhUtaH san vidito nayo yena tasmai rAjanItijJAya amitatejo'bhidhAnAya unakA citta vairAgyase bhara gayA jisase unhoMne putrake lie rAjyabhAra sauMpa kara pA~ca sau rAjAoM tathA vIra Adi zrImatIke putroMke sAtha jainIdIkSA dhAraNa kara lI aura kramase kevalajJAna utpanna kara mokSako prApta kiyaa| 68) paitRkomiti-pitAkI sampattiko 25 pAkara prajAko prasanna karate hue vanajaMgha bhI Adarake sAtha pRthivIkA pAlana karane lage / / 4 / / $9) atheti-tadanantara vajradanta cakravartI bhI apane samAna surasabhAva-uttamarasake dAvase sahita ( pakSameM devasabhAke talya) tathA atidakSa-atyanta catura (pakSa meM atyadhika catura manuSyoMse sahita ) sabhAmaNDapako prAptakara, apane hI samAna sadvRttamaNDitasadAcAra rUpI ratnase suzobhita ( pakSameM uttama tathA gola ratnoMse suzobhita ) siMhAsanako 30 alaMkRta kara, vahA~ Aye hue vanapAlake dvArA pradatta apane hI samAna sAmoda-harSase sahita ( pakSa meM sugandhase sahita) tathA bhramarahita-sandeharahita ( pakSameM bhramaroMke lie hitakArI) kamalako sUMghane lge| vahA~ kamalake lobhI bhramarako rAtrimeM usI kamalameM rukakara marA huA dekha atyanta khinna hue tathA viSayAbhilASAse virata ho gye| ve rAjanItike jJAtA amitateja nAmaka putrake lie rAjyalakSmI denA cAhate the parantu usane aura usake choTe bhAI-donoMne 35 tapake sAmrAjyako hI bahuta mAnA arthAt rAjyalakSmIko lenA asvIkRta kara diyA / taba mukhase Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 100 purudeva campUprabandhe [ 3|10 bahumanvAne, tatsutAya puNDarIkAya vadanajitapuNDarIkAya bAlAya rAjyamarpayitvA SaSTisahasra devAnAM trizatsahasra narapAlAnAM sahasra eNa sutaiH paNDitayA ca parivRto yazodharayogIndraziSyaM guNadharanAmAnaM munivaramAsAdya satvaramadIkSiSTa / 15 $ 10 ) tatazcakradharApAyAllakSmImatiragAcchucam | anundaryA sahoSNAMzuviyogAnnalinI yathA ||5|| $ 11 ) bAle rAjyabharo'rpitaH kathamayaM bAlo mayA rakSyate puSyatpakSabalAdRte kimadhunA kartavyamityutkaTam / cintAkrAntamatiH khagAdhipasutau lakSmImatiH prAhiNot patraprota karaNDako kuzalinI zrIvatrajaGgha prati ||6|| $ 12 ) tadanu karaNDakasthitapatrArthajJAnena nizcitasakalodantaH kiMciccintAkrAntasvAntaH tanayAya putrAya rAjalakSmIM rAjazriyaM pratipAdayitukAmaH pradAtumanAH, sAnuje laghusahodarasahite tasmin amitatejasi tapasaH sAmrAjyaM tapaH sAmrAjyaM tadeva bahumanvAne rAjyamasvIkurvANe sati tatsutAya amitatejaHputrAya vadanena mukhena jitaM puNDarIkaM zvetasaroruhaM yena tasmai vadanajitapuNDarIkAya bAlAyAtpavayaskAya puNDarIkAya puNDarIkanAmne rAjyam arpayitvA pradAya devInAM rAjJInAM SaSTisahasraH, narapAlAnAM rAjJAM triMzatsahasraiH sahasreNa sutaiH putraiH paNDitayA zrImatIsakhyA ca parivRtaH parItaH yazodharayogIndrasya yazodharajinarAjasya ziSyaM guNadharanAmAnaM munivaraM yatizreSTham Azritya prApya satvaraM zIghram adIkSiSTa dIkSito babhUva / 10 ) tata iti tatastadanantaraM cakradharasya vajradantasya apAyAta nirgamanAt lakSmImatizcakravatibhAryA anundaryA putravadhvA saha uSNAMzuviyogAt sUryavipralambhAt nalinI yathA kamalinIva zucaM zokam agAt prApat // 5 // $ 11 ) bAla iti -- rAjyabharo bAle'lpavayaskapuNDarIke arpito nikSiptaH, puSyatpakSasya sabalasahAyasya balaM samAzrayastasmAt Rte vinA mayA 20 striyA ayaM bAlaH puNDarIkaH kathaM rakSyate trAyate / adhunA sAMprataM kiM kartavyaM karaNIyam itIttham utkaTamatya dhikaM cintayA vicArasaMtatyA AkrAntA matiryasyA tathAbhUtA lakSmImatizcakravartIpatnI patraprotaM patrasahitaM karaNDakaM yayostI kuzalinI caturI khagAdhipasutau vidyAdhararAjaputrI zrIvajrajaGgha prati jAmAtaraM prati prAhiNot preSayAmAsa / zArdUlavikrIDita chandaH ||6|| $12 ) tadanviti - tadanantaraM karaNDake peTake sthitaM nihitaM yat patraM tasyArthasya jJAnena nizcito nirNItaH sakalodanto nikhilasamAcAro yena tathAbhUtaH, kiMcinmanAg cintayA 25 kamalako jItanevAle, amitatejake putra puNDarIkake lie jo ki atyanta bAlaka hI thA rAjya dekara sATha hajAra rAniyoM, tIsa hajAra rAjAoM, eka hajAra putra aura paNDitA nAmaka zrImatIkI sakhIse parivRta ho yazodhara jinendra ke ziSya guNadhara nAmaka munirAja ke pAsa jAkara zIghra hI dIkSA le lI / 110 ) tata iti tadanantara cakravartI ke cale jAnese lakSmImati anundarIke sAtha, sUryake biyogase kamalinIke samAna zokako prApta huI ||5|| $11 ) bAla 30 iti - rAjyakA bhAra bAlakake Upara arpita kiyA gayA hai so sabala sahAyakake balake binA yaha bAlaka mujha abalAke dvArA kisa prakAra rakSita kiyA jA sakatA hai / isa samaya kyA karanA cAhie ? isa prakArakI cintAse jisakI buddhi AkrAnta ho rahI thI aisI lakSmImatine patra sahita piTAroMse yukta atizaya catura vidyAdhara rAjAke do putroMko bhI vajrajaMdha ke prati bhejA || 6 || $12 ) tadanviti - tadanantara piTAre meM sthita patrake arthakA jJAna honese jinhoMne 35 saba vRttAntakA nizcaya kara liyA thA tathA jinakA citta kucha cintAse vyApta ho rahA thA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -14 ] tRtIyaH stabakaH 101 kAzyapIkAntaH kAntAyai zrImatyai yathAnizcayaM vRttamidaM nivedya, samAzvAsya ca samAkulamAnasAM tAM, kRtapramANodyamaH purato visRjya cintAgatimanogativikhyAtau dUtamukhyau, mativarAnandadhanamitrAkampananAmadheyairmahAmantripurohitazreSThicamUpatibhiH parivRtazcalantamaparamiva jaladhiM balaM purodhAya prasthAnabherIravapUritabhuvanodaraH prtsthe| 613 ) raGgatturaGgamataraGgavatI karIndra yAdaHkulA bhullolkRpaannmtsyaa| zvetAtapatraghanaphenavirAjamAnA ___ sA vAhinI narapateH prajavaM cacAla // 7 // $14 ) ghoTATopasphuTitavasudhAdhUlikApAlikAbhiH zoSaM yAte divi bhuvi lasatsindhuyugme kSaNena / 10 krAntaM svAntaM cittaM yasya tAdRzaH kAzyapokAnto mahopatirvajrajaGghaH kAntAyai vallabhAyai zrImatyai yathAnizcayaM nizcayAnusAram idaM vRttaM samAcArametaM nivedya kathayitvA, samAkulamAnasAM vyagracetasaM tAM samAzvAsya ca saMbodhya ca, kRtaH prayANe udyamo yena tathAbhUtaH san purato'ne cintAgatimanogativikhyAtI dUtamukhyo pradhAnadUto visRjya muktvA preSyetyarthaH / mativarAnandadhanamitrAkampananAmadheyaH mahAmantripurohitazreSThicamUpatibhiH yathAkrameNAnvayaH, parivRtaH parItaH calantam aparaM jaladhi sAgaramiva balaM sainyaM purodhAya agre kRtvA prasthAnabherINAM 15 prayANadundubhInAM raveNa zabdena pUritaH saMbharito bhavanodaro lokamadhyo yena tathAbhUtaH san pratasthe prayayau / 13) raGgaditi-narapatervajrajaGgasya sA prasiddhA vAhinI senA pakSe nadI ca prakRSTavegaM yathA syAttathA ccaal| atha rUpakeNobhayoH sAdRzyamAha-raGganta uccalantasturaGgamA azvA eva taraGgAH kallolA iti raGgatturaGgamataraGgAH, te vidyante yasyAM tathAbhUtAH, karIndrA gajendrA eva yAdaHkulAni jalajantusamUhA yasyAM sA, bahulalolA atizayacapalAH kRpANAH khaGgA eva matsyAstimayo yasyAM sA, zvetAtapatrANi zubhracchatrANyeva ghanaphenAH sAndra- 20 DiNDorAstena virAjamAnA shobhmaanaa| rUpakAlaMkAraH / vasantatilakAvRttam // 7 // 14) ghoTATopetidivi gagane bhuvi pRthivyAM ca lasat zobhamAnaM yat sindhuyugmaM nadIyugalaM tasmin ghoTAnAmazvAnAM TopaiH khuraiH sphuTitA vidAritA yA vasudhA bhUmistasyA dhUlikA reNavastAsAM pAlikAH paGktayastAbhiH kSaNena alpenaiva kAlena zoSaM yAte sati zuSke sati, tadidamubhayaM svarNadImahInadIyugmam anvarthAkhyaiH sArthakanAmadheyaH sindhurandheH sindhuM aise rAjA vajrajaMghane nizcayAnusAra saba samAcAra apanI priyA zrImatIke lie sunAye aura 25 khinna cittavAlI usa zrImatIko samajhAkara prayANa ke lie udyata hue| sabase Age unhoMne cintAgati aura manogati nAmase prasiddha do mukhya dUtoMko bhejaa| mativara, Ananda, dhanamitra aura akampana nAmavAle mahAmantrI, purohita, zreSThI aura senApatise parivRta ho calate hue dUsare samudrake samAna senAko Age kara prasthAna kAlameM bajanevAlI bheriyoMke zabdase saMsArake madhyako vyApta karate hue unhoMne prasthAna kiyA / 13) raGgatturaGgameti-jo uchalate hue 30 ghor3erUpI taraGgoMse sahita thI, gajendra hI jisameM jalajantu the, atyanta caJcala talavAreM hI maccha the, tathA jo sapheda chatrarUpI saghana phenase suzobhita thI aisI rAjA vajrajaMghakI senArUpI nadI bar3I vegase cala rahI thii||7|| 14) ghoTATopeti-usa samaya ghor3oMkI TApoMse khudI huI pRthivI sambandhI dhUlikI paktiyoM ke dvArA AkAza tathA bhUmipara zobhAyamAna-donoM nadiyoMke yugala kSaNabharameM sukhA diye gaye the parantu sArthaka nAmavAle sindhurandhra-hAthiyoMne 35 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 purudeva campUprabandhe zuNDodgacchajjalakaNabharairdAnapUraizca vegAdanvarthAkhyaistadidamubhayaM pUritaM sindhurandheH // 8 // $ 15 ) tatazca vikacakaM sumanikaramatyuccatayA tArAgaNamiva zikharadeza lagna mudvahadbhiH pAdapairupazobhitAM nijasenAmiva mahiSIsamadhiSThitAM kaJcukoparivRtAM camarajAtavirAjitAM ca vana5 vIthimAsAdya, tatra kasyacitsarasaH samIpadeze zItalasurabhilamandagandhavahamadhurasalilasaMniveze narapAlaH senAM parito vidhAya zibiramAsasAda | 16 ) kAntAracaryAM saMgIryaM paryaTanto munozvarI / dadarza dharaNIpAlaH sa tatrAmbaracAriNI // 9 // [ 30615 randhayanti sAdhayanti - pUrayanti - iti sindhurandhrAH tairgajaiH, zuNDAbhyo hastebhya udgacchanta utpatanto ye jalakaNa10 bharA vAripRSatA samUhAstaH, dAnapUraizca madapravAhaizca vegAt jhaTiti pUritaM saMbharitaM zuNDodgacchajjalakaNabharaiH svarNadI pUritAdAnapUraizca mahInadIpUriteti bhAvaH / atizayoktiH / mandAkrAntAcchandaH ||8|| $ 15 ) tatazveti-tatazca tadanantaraM ca, atyuccatayA atituGgatayA zikharadezalagnaM zRGga pradezasaktaM tArAgaNamiva nakSatra - samUhamiva vikacakaM praphullaM sumanikaraM puSpasamUham udvahadbhirdadhadbhiH pAdapaistarubhiH upazobhitAM samalaMkRtAm, nijasenAmiva svakIyapRtanAmiva mahiSIsamadhiSThitAM senApakSe mahiSyo rAjyastAbhiH samadhiSThitAM vanavIthipakSe 15 mahiSyo dehikAH mahiSastriya ityarthaH 'mahiSo nAma dehikA' iti dhanaMjayaH tAbhiH samadhiSThitAM, kaJcakI parivRtAM senApakSe kaJcukyaH antaHpuravRddhapratIhArAstaiH parivRtAM parItAM vanavIthIpakSe kaJcukyaH sarpAstaiH samadhiSThitAM, camarajAtavirAjitAM senApakSe camarANAM bAlavyajanAnAM jAtena samUhena virAjitAM zobhitAM vanavIthikSe camarANAM mRgavizeSANAM jAtena samUhena virAjitAM ca vanavIthi kAnanasaraNim AsAdya prApya tatra vanavIthyAM kasyacit sarasaH kAsArasya samopadeze nikaTapradeze, kathaMbhUte nikaTapradeze / zItalaH ziziraH surabhilaH sugandhitaH 20 mando mantharazca yo gandhavahaH pavanastena madhuro manoharasalilasaMnivezo yasmin tasmin paritaH samantAt senAM dhvajinIM vidhAya nivezya ziviraM senAnivezasthAnam AsasAda prApa / 16 ) kAntAreti - sa dharaNIpAlo vajrajaGghaH tatra kAntAracaryA kAntAre vana eva caryAmAhArArthaM bhramaNaM kAntAracaryAM saMgIrya pratijJAya yadi kAntAramadhye AhAraM prApsyAmi tarhi grahoSyAmi nAnyatheti niyamaM kRtvA paryaTantau bhramanto ambaracAriNI cAraNaddhi sUMDoM se uchalate hue jalakaNoM ke samUhase AkAza gaGgAko aura madake pravAhase bhUmikI nadIko 25 bhara diyA thA // 8 // $ 15 ) tatazceti- tadanantara jo atyanta UMcAIke kAraNa zikhara deza meM lage hue tArAgaNa ke samAna vikasita phUloM ke samUhako dhAraNa karanevAle vRnoMse suzobhita thI, tathA jo apanI senAke samAna mahiSI samadhiSThita-bhaiMsoMse sahita ( pakSa meM rAniyoMse sahita ), kaMcukI parivRta - sA~poM se ghirI huI ( pakSa meM antaHpurake vRddha paharedAroMse parivRta ) aura camarajAtavirAjita -- camarImRgoM ke samUha se suzobhita ( pakSa meM cauMroMke samUha se 30 suzobhita ) thI aisI vanavIthi - vanamArgako prApta kara vahA~ kisI sarovara ke usa samIpavartI pradezameM jahA~ zItala, sugandhita aura manda vAyuse madhura jalakA samAveza thA, senAko saba ora ThaharAkara rAjA vajrajaMgha apane zivira meM pahu~ce / $ 16 ) kAntAreti - vahA~ rAjAne yadi vanameM AhAra milegA to leMge anyathA nahIM isa prakAra kAntAracaryA - vanacaryAkA niyama Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 19] tRtIyaH stabakaH 103 6 17) utthAya vegena dharAdhirAjaH kRtaanyjlirbhktismrpitaarghH| praNamya kAntAsahito munIndrau pravezayAmAsa nijaM nikAyyam // 10 // 18) tatra vizuddhamatirasau narapatidaMmadharasAgarasenanAmne prathitamahimne zithilitabhavanigalAya muniyugalAya tasmai vidhivadAhAraM dattvA, ratnavRSTipuSpavRSTigaganataraGgiNItaraGgavAhimandamArutadundubhidhvanijayaghoSaNArUpANi paJcAzcaryANi vilokamAnaH, praNamya saMpUjya munipuGgavau 5 visRjya vibudhya ca kAJcukIyAtkathanAdimau caramAtmatanujau, sasaMbhramaM zrImatyA saha saMprItaH punastanikaTamAsAdya, prathamaM gRhasthadharma svasya zrImatyAzca bhavAvaliM ca zrutvA sAdaramevaM papraccha / 6 19) svabandhunirvizeSA me snigdhA mativarAdayaH / munIzvara ! bhavAneSAM mahyaM brUhi dayAnidhe ! // 11 // saMpannI munIzvarau yatirAjau dadarza // 9 // 17 ) utthAyeti-kAntAsahitaH sabhAryaH dharAdhirAjo vajrajaGghaH 10 vegena rabhasA utthAya kRtAJjalivihitakarasaMpuTaH, bhaktyA samarpito'? yena tathAbhUtaH san praNamya namaskRtya munIndrI yatirAjo nijaM svakIyaM nikAyyaM paTAgAraM pravezayAmAsa / upajAtichandaH // 10 // 618) tatitatra nijazivire vizuddhA samIcInazraddhopetA matiryasya tathAbhUto narapatirvajrajasaH damadharazca sAgarasenazceti damagharasAgarasenI to nAma yasya tasmai, prathitaH prasiddho mahimA yasya tasmai, zithilitaM nirbalIkRtaM bhavanigalaM saMsArabandhanaM yasya tasmai muniyugalAya tasmai pUrvoktAya, yathAvidhi caraNAnuyogapratipAditavidhyanusAram AhAraM 15 dattvA, ratnavRSTizca puSpavRSTizca gaganataraGgiNItaraGgavAhimandamArutazca dundubhidhvanizca jayaghoSaNA ceti dvandvaH, tA rUpaM yeSAM tAni paJcaviziSTakAryANi vilokamAna: pazyan, praNamya namaskRtya saMpUjya samacyaM munipuGgavI damadharasAgarasenanAmAnau visajya visaSTau kRtvA kAJcakIyAta kaJcakIsaMbandhinaH kathanAta imau manIzvarI caramau ca tAvAtmatanujAviti caramAtmatanujo antimalaghuputrI vibudhya jJAtvA ca, sasaMbhramaM zIghraM zrImatyA svavallabhayA saha saMprItaH saMprasannaH punarbhUyaH tannikaTaM muniyugalAbhyarNam AsAdya, prathamaM prAk gRhasthadharma gRhi- 20 dharmasvarUpaM svasya zrImatyAzca bhavAvaliM pUrvabhavasamUhaM zrutvA sAdaraM savinayam evaM papraccha pRSTavAn / $19) sveti- he munIzvara ! he yatirAja ! snigdhAH snehabhAjo mativarAdayaH mahAmantripurohitazreSThicamUpatayaH, me mama svabandhunivizeSAH svasahodarasadRzAH santi / he dayAnidhe ! eSAM mativarAdInAM bhavAn pUrvaparyAyAn mahyaM brUhi lekara bhramaNa karate hue gaganavihArI do munirAjoMko dekhA // 9 // 617) utthAyeti-rAjAne strIsahita vegase uThakara hAtha jor3e, bhaktipUrvaka arghya car3hAyA aura namaskAra kara unheM apane 25 Dere meM praviSTa karAyA // 10 // 18) tatreti-vahA~ vizuddha buddhike dhAraka rAjAne prasiddha mahimAse yukta tathA saMsArakI ber3iyoMko zithila karanevAle damadhara aura sAgarasena nAmaka yugala muniyoMko vidhipUrvaka AhAra dekara ratnavRSTi, puSpavRSTi, AkAzagaGgAkI taraGgoMko dhAraNa karanevAlI manda vAyu, dundubhinAda aura jayaghoSaNA rUpa pA~ca AzcaryoMko dekhA, tadanantara donoM muniyoMko praNAmakara pUjA karane ke bAda vidA kiyaa| vidA karaneke bAda 30 kancakIke kahanese yaha jAnakara ki ye hamAre hI antima do patra haiM rAjAkI prasannatAkA pAra nahIM rahA / ve zIghra hI punaH unake nikaTa gye| vahA~ jAkara unhoMne pahale gRhastha dharma, apane aura zrImatIke pUrvabhava sune aura usake bAda Adarasahita isa prakAra puuchaa| 19) sveti-he munirAja! snehase yukta ye mativara Adika mere apane bhAIke samAna haiM isalie Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 10 purudeva campUprabandhe $ 20 ) iti pRSTo narendreNa munIndrastuSTamAnasaH / avadhi spaSTanayana idamAcaSTa sAdaram ||12|| $ 21 ) ayaM mativaro jambUdvIpapUrvaM videhavatsakAvato viSayaprabhAkarI puryAmatigRdhro nAma narapAlo jAtastatra bahvArambhaparigrahavaibhava vijRmbhitanarakAyuSyaH paGkaprabhAnAmni narake saMjAta5 nArakabhAvo dazasAgaropamasthitistato niSpatya pUrvoktanagarasamopavilasite nijadhananikSepaparvate zArdUlaH samajAyata / $ 22 ) kadAcidvijigoSayApyutthitaM nijAnujaM nivatyaM tanmahIdharamadhivasantaM sAnujaM prItivardhanaM nAma mahIramaNaM, purodhAya purodhA medhAvatAmagraNIratra munIzvarAhAradAnena tava mahAn lAbho bhaviteti pratipAdya munIzvarasamAgamopAyamapyevaM kathayAMbabhUva / $ 23 ) prakIryantAM puSpaira likulakalArAvamukharaiH [ 320 payobhiH sicyantAM ghusRNa rasamizraH surabhilaH / kathaya // 11 // $ 20) itIti- itItthaM narendreNa vajrajaGghana sAdaraM savinayaM pRSTo'nuyuktaH, tuSTamAnasaH saMprItahRdayaH avadhireva spaSTanayanaM yasya tathAbhUto'vadhijJAnanetra vilasito munIndraH idam AcaSTa kathayAmAsa // 12 // $ 21) ayamiti - ayaM purovartamAno mativaro mahAmantrI jambUdvIpapUrvavidehasya vatsakAvatIviSaye 15 vidyamAnA yA prabhAkarapurI tasyAm atigRddho nAma narapAlo rAjA jAta: / tatrAtigRddhabhave bahvArambhaparigrahasya vaibhavena sAmarthyena vijRmbhitaM baddhaM narakAyuSyaM yasya tathAbhUtaH san paGkaprabhAnAmni narake caturthanarake saMjAtaH samutpanno nArakabhAvo nArakaparyAyo yasya tAdRzaH, dazasAgaropamA sthitiryasya tathAbhUtaH tato narakAt niSpatya nirgatya pUrvoktanagarasya prabhAkarIpuryAH samIpe vilasite zobhite nijaghanasya svakIyavittasya nikSepa nighAnaM yasmin tathAbhUte parvate zArdUlo vyAghraH samajAyata samudbhUtaH / 922) kadAciditi - kadAcit 20 jAtucit vijetumicchA vijigISA tathApi utthitaM svavirodhe kRtotthAnaM dijAnujaM svakaniSThasahodaraM nivartya pratyAvartya tanmahIdharaM pUrvoktaparvatam adhivasantaM prItivardhanaM nAma mahoramaNaM rAjAnaM purodhAyAgre kRtvA medhAvatAM buddhimatAm agraNIH pradhAnaH purodhAH purohitaH, atra parvate munIzvarAya AhAradAnaM tena tava bhavato mahAn lAbho bhavitA bhaviSyatIti pratipAdya kathayitvA munIzvarasya samAgamaH prAptistasyopAyamapi evaM kathayAmAsa jagAda | $ 23 ) prakIryantAmiti - bho paurAH ! ayaM pRthvIpatirbhUpAla : ito'smAtsthAnAt yAsyati gamiSyati ataH mudA 25 harSeNa purIrathyA nagarImArgA: alikulasya bhramarasamUhasya kalArAveNa madhurazabdena mukharANi zabdAyamAnAni taiH he dayAke bhANDAra ! Apa mere lie inake bhava kahie ||11|| $20 ) itIti- isa prakAra Adarasahita rAjAke dvArA pUche gaye saMtuSTa citta avadhijJAnI munirAja yaha kahane lage ||12|| $ 21 ) ayamiti - yaha mativara jambUdvIpake pUrva videha sambandhI vatsakAvatI dezakI prabhAkarI nagarImeM pahale atigRddha nAmakA rAjA thA vahA~ bahuta Arambha aura parigrahakI sAmarthya se 30 narakAkA bandha kara yaha paMkaprabhA nAmake cauthe naraka meM dazasAgarakI AyuvAlA nArakI huA / vahA~se nikalakara usI prabhAkarI nagarIke samIpameM zobhita usa parvatapara jisameM ki isakA dhana gar3A huA thA vyAghra huA / 922) kadAciditi - kisI samaya jItane kI icchAse bhI uThe hue apane choTe bhAIko lauTAkara usa parvatapara Thahare hue choTe bhAIsahita prItivardhana nAma rAjAko Akara buddhimAnoM meM ziromaNi purohita bolA ki isa parvatapara munirAjako 35 AhAra dAna denese tumheM mahAna lAbha hogA, yaha kahakara usane munIzvara ke samAgamakA upAya bhI isa prakAra kahA / 623 ) prakIryantAmiti - he puravAsiyo ! yahA~se rAjA jAvegA isalie harSase nagarIkI sar3akeM bhramarasamUhake avyaktamadhura zabdoMse zabdAyamAna phUloMse Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 -25 ] tatIyaH stabakaH purorathyAH pRthvIpatirayamito yAsyati mudA ___dhvajAnbaddhvA saudheSvapi tanuta bhostoraNagaNAn // 13 / / $24 ) iti pure ghoSaNAyAM dattAyAM tathAlaGkRtaM nagaramaprAsukatvenAtmano vihArAyogya matvA kAntAracaryAM saMgIrya munivaro yAsyati / 625) evaM purodhovacanamaGgIkRtya dharAramaNastathA kurvANastataH krameNa samAgatAya 5 pihitAsravanAmamunivarAya vidhivadAhAraM dattvA nilimpanipAtitAM vasudhArAM vilokamAnastadAnImaye dharAramaNa ! asmin mahIdhare bhavadIyadAnavaibhavavijRmbhitaratnavRSTinirIkSaNakSaNajanitajAtismRtiH saMtyaktazarorAhAraH ko'pi zArdUlaH zilAtale niviSTaH so'yaM tvayopacaryatAm / ayaM kila purunandano bhUtvA cakravartitAmetya paraM dhAma vrajiSyati, iti munivaravyavahAravistRtavismayo muninA samaM gatvA zArdUlasya saparyA vistArayAmAsa / gAya 15 puSpaiH prasUnaH prakIryantAM prakSipyantAm, ghusRNarasamitraiH kuGkumarasamilitaiH sugandhibhiH payobhirjalaiH sicyantAm, saudhaSvapi prAsAdeSvapi dhvajAn patAkA bavA toraNagaNAn bahirisamUhAn tanuta vistArayata / zikhariNIchandaH // 13 // 624) itIti-itItthaM pure nagare ghoSaNAyAM dattAyAM tathA sugandhisalilapuSpAdibhiralaMkRtaM zobhitaM nagaram aprAsukatve sacittatvena AtmanaH svasya vihArAyogyaM vihArasyAyogyamanahaM matvA kAntAracaryA kAntAre vane yadi AhAraM prApsyAmi tahi gRhISyAmi anyathA neti pratijJA kAntAracaryA kathyate / tAM saMgIrya pratijJAya munivaro yAsyati nagarAd bahirgamiSyati / $25) evamiti-evamitthaM purodhaso vacanaM purodhovacanaM purohitoktim aGgokRtya svIkRtya dharAramaNaH prItivardhano rAjA tathA kurvANaH purohitoktavidhinA nagarIrathyA alaMkArayan krameNa samAgatAya saMprAptAya pihitAsravanAmamunivarAya vidhivat caraNAnuyogavihitavidhyanusAram AhAraM dattvA nilimpairdevainipAtitAM nilimpanipAtitAM vasudhArAM maNidhArAM 'vasu toye dhane maNI' ityamaraH vilokamAnaH pazyan idAnIM tasmin kAle, aye gharAramaNa ! bho rAjan ! asminmahIdhare parvate bhava- 20 dIyadAnasya vaibhavena sAmarthyena viz2ambhitA vRddhi prAptA yA ratnavRSTistasyA nirIkSaNakSaNe'valokanAvasare janitA samutpannA jAtismRtiH pUrvajanmasmaraNaM yasya tathAbhUtaH, saMtyaktau zarIrAhArI yena tathAbhUtaH ko'pi zArdUlo vyAghraH zilAtale daSattale niviSTaH sthitaH, so'yaM zArdUlastvayA rAjJA upacaryatAM sevyatAm / ayaM kila zArdUlaH purobhagavato vRSabhadevasya nandanaH putro bhUtvA cakravatitAM cakradharatAmetya prApya paraM dhAma mokSaM vrajiSyati gamiSyati / itItthaM munivarasya pihitAsravamunirAjasya vyAhAreNa vacanena vistRto vismayo yasya tathAbhUtaH pRthvIpatiH proti. 25 3 . AcchAdita kI jAveM, kezarake rasase mile hue sugandhita jalase sIMcI jAveM tathA mahaloMpara dhvajAe~ bA~dhakara toraNoMke samahako vistRta karo arthAt toraNa dvAra banAo // 13 // $ 24 ) itIti-nagarameM isa prakArakI ghoSaNAke kiye jAnepara usa prakAra alaMkRta kiye hue nagarako aprAsuka honese apane vihArake ayogya mAnakara kAntAracaryAkA niyama dhAraNa kara munirAja prApta hoNge| $25 ) evamiti-isa prakAra purohitake vacana svIkRta kara rAjAne vaisA hI kiyaa| tadanantara kramase Aye hue pihitAsrava nAmaka munirAjake lie vidhipUrvaka AhAra dekara devoMke dvArA girAyI huI ratnoMkI dhArAko dekhane lgaa| usa samaya munirAjane kahA-he rAjan ! isa parvatapara Apake dAnakI sAmarthyase honevAlI ratnavRSTiko dekhaneke samaya jise jAtismaraNa ho gayA hai aisA koI vyAghra zarIra aura AhAra kA tyAgakara zilAtalapara baiThA hai so tuma isakI sevA kro| yaha bhagavAn AdinAthakA putra hokara 35 / / cakravartIpadako prApta hotA huA mokSa jaavegaa| munirAjake ina vacanoMse jisakA Azcarya Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 purudevacampUprabandhe [ 3926$ 26 ) tadanu tena munizArdUlena svargI bhaveti kalitakarNajApaH zArdUlo'yamaSTAdazadivasaistyaktAhAraparigraho divAkaraprabhavikhyAtavimAne zrImadezAnakalpe divAkaraprabho nAma devo babhUva / 627) tadAnImudAramimamAzcaryaM dRSTvA tasya narapAlasya camUpatisacivapurodhasaH parAmupazAntimupAgatA nRpadAnAnumodena kuruSvAryAH saMjAtAH kAlAntena gatvezAnakalpaM prabhAkAzcanarUSi5 tAkhyeSu vimAneSu prabhAkarakanakAbhaprabhajananAmadheyAH surAH samajAyanta / $28) lalitAGgabhave yuSmatparivArAmarAnimAn / caturazcaturAndhIrAndhurINAnavadhAraya // 14 // $ 29 ) tataH pracyutya zArdUlacaraH suraH zrImatIsAgarayoH sutastava mantrI mativaraH samajAyata / prabhAkarazca nAkAtpracyutya AjIvAparAjitasenAnyorvandano'yamakampano bbhuuv| kanakaprabhastu tsmaatprcyuto'nntmtishrutkoyoH suto'yamAnandastava purodhA bbhuuv| prabhaJjanastataH pracyutya dhanadattAdhanadattayostanUjo dhanamitrastava zreSThI samajAyata / 10 vardhano muninA pihitAsravayatinA samaM sAdhaM gatvA zArdUlasya saparyA paricaryA vistArayAmAsa / 626) tadanvititadanantaraM tena munizArdUlena yatizreSThena 'svargI bhava devo bhava' itItthaM kalitaH kRtaH karNe jApo yasya tathAbhUto'yaM zArdUlo vyAghraH aSTAdazadivasaH tyakta AhArasya parigrahaH svIkAro yena tathAbhUtaH san zrImadezAnakalpe dvitIyasvarge 15 divAkaraprabheti vikhyAtaM vimAnaM tasmin divAkaraprabho nAma devo'maro babhUva / 627) tadAnImiti-tadA nIm imaM pUrvoktamAzcayaM dRSTvA tasya prItivardhanasya narapAlasya camUpatisacivapurodhasaH senApatimantripurohitAH parAM sAtizayAM zAntimupAgatAH prAptAH nRpeNa dattaM dAnaM nRpadAnaM tasyAnumodena samarthanena kuruSu uttamabhogabhUmiSu AryAH saMjAtAH bhogabhUmijA narA Aryazabdenocyante nAryazcAryAzabdena kAlAntena mRtyunA aizAnakalpaM dvitIyasvarga gatvA prApya prabhA-kAJcana-rUSitAkhyeSu tannAmadheyeSu vimAneSu vaimAnikadevAnAM nivAsasthAnAni vimAnazabdenocyante prabhAkara-kanakAbha-prabhaJjananAmadheyA etadabhidhAnAH surA devAH samajAyanta / 628) kalitAGgeticaturAn vidagdhAn dhIrAn gabhIrAn dhurINAn nipuNAn, imAn pUrvoktAn caturaH catuHsaMkhyAkAn devAn lali tvamaizAnakalpe lalitAGgo'bhavastadA tava parivArAmarA iti yaSmatparivArAmarAstAna svakIyaparivAranilimpAn avadhAraya nizcinu // 14 // $29) tata iti-zArdUlacaraH bhUtapUrvaH zArdUla iti zArdUla bar3ha rahA thA aise rAjA prItivardhanane munirAjake sAtha usa sthAnapara jAkara vyAghra kI paricaryA 25 kii| $26) tadanviti-tadanantara una zreSTha munirAjane 'deva hoo' isa taraha jisake kAnameM jApa kiyA thA tathA aThAraha dina taka jisane lagAtAra AhAra grahaNakA tyAga kiyA thA aisA vaha vyAghra zobhAsaMpanna aizAna svargake divAkaraprabha nAmase prasiddha vimAnameM divAkaraprabha nAmakA deva huaa| 27) tadAnImiti-usa samaya isa utkRSTa Azcaryako dekhakara usa rAjAke senApati, maMtrI aura purohita paramazAntiko prApta hue tathA rAjAke dvArA diye hue 30 dAnakI anumodanA karanese uttama bhogabhUmimeM Arya hue| Ayuke anta meM aizAnasvargako prApta ho vahA~se prabhA, kAJcana aura rUSita nAmaka vimAnoMmeM kramase prabhAkara, kanakAbha, aura prabhaJjana nAmaka deva hue| 628) lalitAGgeti-catura, dhIra tathA nipuNa ina cAroM devoMko tuma lalitAGga bhavameM apane parivArakA deva samajho // 14 // $29) tata iti-vahA~se cyuta hokara vyAnnakA jIva divAkaraprabha deva, zrImatI aura sAgarakA putra tathA tumhArA mativara 35 nAmakA mantrI huA hai| prabhAkaradeva svargase cyuta hokara AjIvA aura aparAjita senAnI kA putra yaha akampana huA hai| kanakaprabha vahA~se cyuta hokara anantamati aura zrutakIrtikA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 -33] tRtIyaH stabakaH $30 ) imAM munIndrasya giraM nizamya to dampatI dharmaratAvabhUtAm / papraccha bhUyo'pi munIndramenaM dharApativismayadattacittaH // 15 // 631 ) amI nakulazArdUlagolAgUlAH sasUkarAH / kasmAdatraiva tiSThanti tvanmukhArpitadRSTayaH / / 16 / / $ 32 ) iti rAjJAnuyukto'sau cAraNarSiruvAca tam / vacazca yasya tejazca bhAsvadvaNaM virAjase // 17 // $33 ) ayaM kila vyAghro bhavAntare etaddezavizobhitahastinAnagare dhanavatIsAgaradattayozyadampatyorugrasenanAmnA sUnurbhUtvA vasudhAbhedasaMnibhAdapratyAkhyAnakrodhAtsaMjanitatiryagAyuSyaH, pRthvIpatikoSThAgAre niyuktAn puruSAnirbhaya' ghRtataNDulAdikaM vezyAjanebhyo dadAnastadvRttAntajJena rAjJA bandhitazcapeTacaraNAghAtAdibhirmRtveha vyAghro babhUva / caraH 'bhUtapUrve caraT' iti crttprtyyH| zeSaH spaSTaH / 30) imAmiti-munIndrasya yatirAjasya imAM pUrvoktAM giraM vANIM nizamya zrutvA tI dampatI jAyApatI zrImatIvajrajaGghAvityarthaH, dharmarato dharmAsaktI abhUtAm / vismayAyAzcaryAya dattaM cittaM hRdayaM yena tathAbhUto gharApatirvajrajaGgho bhUyo'pi punarapi evaM munIndra munirAjaM papraccha pRSTavAn / upajAtivRttam // 15 // 631) amIti-sasUkarAH sUkareNa varAheNa sahitA amI nakulo'hivairo zArdUlo vyAghraH golAGgelo vAnara eSAM dvandvaH, tava mukhe'pitA dattA dRSTiyaistathAbhUtAH santaH 15 atraiva kasmAt kAraNAt tiSThanti // 16 // $32) itIti-itItthaM rAjJA vajrajaGghana anuyuktaH pRSTaH aso cAraNaSirgaganavihArI manIndrastaM rAjAnama uvAca jagAda. yasya cAraNarSe: vaco vacanaM tejaH pratApazca bhAsvadvarNa vacaHpakSe bhAsvantaH spaSTA varNA akSarANi yasmistata tejaHpakSe bhAsvataH saryasyeva varNoM dIptiryasya tata / zleSa // 17 // 633) ayamiti-ayaM kila puro vartamAno vyAghrazcamUruH anyo bhavo bhavAntarastasmin pUrvajanmani etaddeze etajjanapade vizobhitaM yadhastinAnagaraM tasmin dhanavatIsAgaradattayoH etannAmnoH vaizyadampatyoH 20 vaNigjAyApatyoH ugrasenAbhidhAnaH sUnuH putro bhUtvA vasudhAbhedasaMnibhAd pRthvIbhedasadRzAt apratyAkhyAnakrodhAt saMjanitaM baddhaM tiryagAyuSyaM yena tathAbhUtaH, pRthvIpatikoSThAgAre rAjabhANDAgAre niyuktAn puruSAn nirbhaya' saMtayaM vezyAjanebhyo bilAsinIjanebhyo ghRtataNDulAdikamAjyazAleyAdikaM dadAnaH, tavRttAntajJena tadudantavidA rAjJA bandhito nigaDitaH capeTo hastatalAghAtaH caraNAghAtaH pAdatalAghAtazca tadAdibhiH tatprabhRtibhirmRtvA ihasthAne putra hotA huA tumhArA Ananda nAmakA purohita huA hai tathA prabhaJjana vahA~se cyuta hokara 25 dhanadattA aura dhanadattakA putra hotA huA tumhArA dhanamitra nAmakA seTha huA hai| $30) imAmiti-munirAjakI yaha vANI sunakara ve donoM dampatI zrImatI aura vajrajaMgha dharmameM lIna hue| tadanantara Azcaryayukta hote hue rAjA vajrajaMghane ina munirAjase punaH pUchA // 15 // $31) amIti-ye nakula, zArdUla, vAnara aura zUkara Apake mukhapara dRSTi lagAkara yahIM kyoM sthita ho rahe haiM ? // 16 / / 32) itIti-isa prakAra rAjA vajrajaMghake dvArA pUche gaye ve cAraNa 30 RddhidhArI munirAja jinake ki vacana aura teja bhAsvadvarNa-spaSTa akSaroMse sahita (pakSameM sUryake samAna dIptise yukta) suzobhita hotA hai, kahane lage // 17 // $33 ) ayamiti-yaha vyAghra pUrvabhavameM isI dezameM suzobhita hastinAnagarake vaizya dampatI dhanavatI aura sAgaradattake ugrasena nAmakA putra thaa| vahA~ vasudhA bhedake samAna apratyAkhyAna krodhase isane tiryaJca AyukA bandha kiyA / rAjAke bhANDArameM jo puruSa niyukta the unheM DA~Takara yaha vezyAoMke lie ghI tathA cAvala Adi detA rahatA thaa| jaba rAjAko isa vRttAntakA jJAna huA taba use bA~dhakara thappar3oM aura lAtoMke AghAtase itanA piTavAyA ki vaha marakara yahA~ vyAghra huaa| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 purudevacampUprabandhe [3734$ 34 ) eSa kila varAhaH pUrvabhave vijayanAmapure vasantasenAmahAnandayo rAjadampatyorharivAhananAmA putro bhUtvA apratyAkhyAnamAnamasthisamaM bibhrANaH pitranuzAsanamasahamAnaH zilAstambhajarjaritamastaka Arko mRtvA varAhojAyata / $35 ) ayaM khalu vAnaraH pUrvabhave dhAnyanAmni nagare sudattAkuberayorvaizyadampatyo gadatta5 nAmA nandanaH saMjAto meSazRGgasamAmapratyAkhyAnamAyAmAzritaH kadAcinnijAnujAvivAhArthameva svApaNe vilasitasvApateyamambAyAmAdadAnAyAM tadvajjanopAyamAjAnAnastiyaMgAyurvazena golAgUlo babhUva / 36) ayaM kila nakulo bhavAntare supratiSThitapure dhanalolupaH kAMdaviko nAmnA lolupo bhUtvA, caityAlayanirmApaNodyatasya narapAlasyeSTikAviSTipuruSAnvazIkRtya teSAmapUpAdipradAnena ghane10 STikAsaMcayaM saMgRhNAnastatra kAsucitsuvarNazalAkAvilokanena vivadhitalobhaH, kadAcit putramiSTikA saMgrahaNAya niyojya svasutAgrAmaM gatvA tataH pratinivRttastathAnAcaritavataH putrasya zirastaTaM vyAghraH zArdUla: 'vyAghrazcamUruH zArdUlaH' iti dhanaMjayaH / babhUva / 634) eSa kileti--eSo'yaM varAhaH sUkaraH pUrvabhave pUrvaparyAye vijayanAmapure vasantasenAmahAnandayo rAjadampatyoharivAhananAmA putro bhUtvA, asthi. samAnam apratyAkhyAnamAnaM bibhrANo dadhAnaH pituranuzAsanaM pitranuzAsanam asahamAnaH zilAstambhena pASANa15 stambhana jarjaritaM sphoTitaM mastakaM ziro yena tathAbhUtaH, Arta ArtadhyAnena duHkhitaH san mRtvA varAho jAtaH / 35) ayaM khalviti-spaSTam / $ 36) ayamiti-ayaM kila nakulaH pannagAriH bhavAntare anyasmin bhave supratiSThitapure tannAma nagare dhanasya lolupo dhanalolupo vittalobhI lolupo nAma kAndavikaH kAndavaM apUpAdi bhakSyaM tatpaNyamasyeti kAMdavika: 'halavAI' iti hindIbhASAyAm, bhUtvA, caityAlayasya jinamandirasya nirmApaNe udyatastatparastasya narapAlasya rAjJaH iSTikAnAM viSTipuruSA vetanapuruSAstAn iSTikAnayananiyuktakarmakarAnityarthaH 20 vazIkRtya svAyattIkRtya teSAM karmakarANAm apUpAdayo bhakSyapadArthAsteSAM pradAnena dhaneSTikAsaMcayaM prabhUteSTikAsamUha saMgRhNAnaH saMcinvan tatreSTikAcaye kAsucit iSTikAsu suvarNazalAkAnAM vilokanena vivadhito vRddhiMgato lobho yasya tayAbhUtaH, kadAcit putraM sUnuM iSTikAnAM saMgrahaNaM tasmai niyojya niyuktaM kRtvA svasutAgrAme svaputrInigamaM $34) eSa kileti-yaha sUkara pUrvabhavameM vijayanagarake rAjadampatI vasantasenA aura mahAnandake harivAhana nAmakA putra hokara haDIke samAna apratyAkhyAna mAnako dhAraNa karatA 25 huA pitAke bhI anuzAsanako sahana nahIM karatA thaa| pitAke anuzAsanako sahana na karate hue isane eka bAra pattharake khambhAse apanA sira phor3a liyA aura ArtadhyAnase marakara sUkara huA hai | 35 ) ayamiti-yaha vAnara pUrvabhavameM dhanya nAmaka nagarake vaizya dampatI sudattA aura kuberake nAgadatta nAmakA putra thA tathA mer3hAke sIMgake samAna apratyAkhyAna mAyAko dhAraNa karatA thaa| kisI samaya apanI choTI bahinake vivAhake lie hI bacAkara dukAnameM rakhe hue dhanako mAtAne le liyaa| yaha usa mAtAko ThaganekA upAya nahIM jAnatA huA tiyeca AyukA bandhakara vAnara huA hai / 36 ) ayamiti-yaha nakula pUrvabhavameM supratiSThita nAmaka nagarameM dhanakA lobhI lolupa nAmakA halavAI thaa| vahA~kA rAjA jinamandira banavAneke lie udyata thA so yaha lolupa iMTe lAnevAle majadUroMko puA Adi dekara apane vazameM rakhatA thA tathA unase bahuta sArI IMToMkA saMcaya karatA rahatA thaa| jo iMTeM usane apane yahA~ DalavAyI thIM unameM se kuchameM suvarNakI zalAkAoMke dekhanese isakA lobha bar3ha gayA thaa| kisI samaya yaha IMToMke saMgraha ke lie putrako niyukta kara apanI lar3akIke gA~va gayA thA jaba vahA~se vApisa 35 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -39 ] tRtIyaH stabakaH laguDatADanAdibhiH svacaraNAbhyAM samaM nirbhidya rAjJA ca ghAtito nakulatvamapratyAkhyAnalobhena samupAjagAma / $ 37 ) yuSmaddAnasamIkSaNena paramaM modaM gatAstatkSaNaM prAptAH pUrvabhavasmRti pratigatA nirvedamurvIpate ! tvaddAnAnumateH kuruSvatitarAM baddhAyuSo'mI mRgA niHzaGkAH purataH sthitaa| kutukitA dharmAmRtAsvAdane || 18 || 109 $ 38 ) amI kila bhavadIyASTabhavaparyantaM bhavataiva samaM divyamAnuSagocarAnbhogAnanubhUya tataH setsyanti / iyaM ca zrImatI bhavattIrthe dAnatIrtha pravartakaH zreyAn kumAro bhUtvA zAzvataM padamavApsyati / 9 39 ) iti suvacanamAdhvIM kaNapAtreNa pItvA munivaramabhivandyAvAsamAgAnmahIzaH / 5 gatvA tataH svasutA- grAmAt pratinivRttaH pratyAgatastathApUpAdidAnena iSTikAnAM saMgrahe anAcAritavataH akRtavataH putrasya zirastaTaM mastakaM laguDatADanAdibhirdaNDAghAtAdibhiH svacaraNAmyAM svakIyapAdAbhyAM samaM nirbhidya khaNDayitvA na pAdo bhavetAM nAhaM svasutAgrAmaM gaccheyaM na ceSTikAsaMgrahe hAnirbhavediti vicAreNa tena lolupena svacaraNAvapi khaNDitI / atha ca rAjJA ghAtito daNDino'pratyAkhyAnalomena nakulatvaM pannagAriparyAyaM samupAjagAma prApa / ( 37 ) yuSmaddAneti - he urvIpate ! he mahIpate ! amI puro vartamAnAH mRgA vanyapazavaH sUkarazArdUla- 15 golA gulakulAH yuSmaddAnasya bhavatpradattadAnasya samIkSaNena samavalokanena paramaM prakRSTaM modaM harSa gatAH prAptAH, tatkSaNaM dAnAvasare pUrvabhavasmRtiM pUrvaparyAyasmaraNaM prAptAH santo nirvidaM vairAgyaM pratigatA AsAditAH / tvaddAnasyAnumateH samarthanAt kuruSUttamabhogabhUmiSu atitarAM sAtizayaM baddhamAyuryaistathAbhUtAH dharma evAmRtaM dharmAmRtaM pIyUSaM tasyAsvAdane'nubhavane kutukitAH kautukasahitAH niHzaGkA nirbhayAH santaH purato'gre sthitA vidyamAnAH santIti zeSaH / zArdUlavikrIDitaM chandaH || 18 || $ 38 ) amIti - amI kila ete khalu sUkarAdayo bhavadIyA - 20 STabhavaparyantaM bhavataiva samaM sArdhaM divyamAnuSagocarAnamaramartyasaMbandhino bhogAn paJcedriyaviSayAn anubhUya tato'nantaraM setsyanti siddhA bhaviSyanti / iyaM ca bhavadvallabhA zrImatI bhavattIrthe yadA bhavAn vRSabhadevo bhaviSyati tadA dAnatIrthasya dAnadharmapravartakaH zreyAn kumAro hastinAgapurAdhipasomaprabhamahArAjasyAnujo bhUtvA zAzvataM padaM mokSam avApsyati lapsate / ( 39 ) itIti- itItthaM mahIzo vajrajaGghaH suvacanamAdhvIM cAraNarSimukhAravindaprakaTitavacomakarandaM karNapAtreNa zravaNabhAjanena potvA munivaraM cAraNarSirAjam abhivandya namaskRtya AvAsaM ziviram 25 10 taba vaisA na karanevAle putrase bahuta bigar3A / DaMDe Adise pITakara usakA sira phor3a diyA thA aura yadi ye paira na hote to maiM lar3akIke gA~va na jAtA yaha socakara apane paira bhI kATa liye / antameM rAjAke dvArA mArA jAkara apratyAkhyAna sambandhI lobhase isa nevalAkI paryAya ko prApta huA hai / 937) yuSmaddAneti - he rAjan ! tumhAre dvArA diye hue dAnako dekhakara ye saba parama harSako prApta hue haiM tathA dAna deneke samaya hI pUrvabhavakI smRtiko prApta 30 hokara vairAgyako prApta ho rahe haiM / tumhAre dvArA pradatta dAnakI anumodanA karanese inhoMne uttama bhogabhUmiko AyukA bandha kiyA hai / isIlie ye vanyapazu dharmarUpI amRtake rasAsvAda meM kautukase yukta hote hue nirbhayarUpase sAmane baiThe haiM ||18|| 938 ) amIti - ye saba Apake ATha bhavataka Apake hI sAtha deva aura manuSya sambandhI bhogoMko bhogakara pazcAt siddha avasthAko prApta hoNge| aura yaha zrImatI Apake tIrtha meM dAnadharmakA pravartaka zreyAnsakumAra 35 hokara nirvANako prApta karegA / 639 ) itIti- isa prakAra rAjA vajrajaMgha karNarUpI pAtrake dvArA uttama vacanarUpI amRtako pIkara tathA munirAjako namaskArakara apane DeremeM cale gaye / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 10 purudeva campUprabandhe tadanu ca munivaryau merusaMkAzadhairyau vidadhatururuzobhI vAta mArga pravRttim ||19|| $40 ) bhUpatizca tadguNAdhyAnasamutkaNThitacetAstaddinaM tatraivAtivAhyAparedyurbalena saha prasthAya pravizya ca puNDarIkiNIM purIM zokAkrAntamati lakSmImatimanundarIM ca samAzvAsya nirupaplavaM 5 ca rAjyaM mantrimaNDalamaNDite puNDarIke narapuNDarIke nivezya yathApuraM nijapuramabhijagAma / ( 41 ) kimeSa suranAyakaH kimu sumollasatsAyakaH kimAhitatanurmadhuH kimuta bhUmimApto vidhuH / iti kSitipatiH purIsukucakumbhabimbAdharI [ 3640 gaNena parizaGkita gRhamagAdgajairmaNDitaH / / 20 / / $ 42 ) sa kila tatra vicitra pratIkazobhAbhirAmayA rAmayA saha samastaRtuvistArita AgAt Agacchat / tadanu ca tadanantaraM ca meruNA saMkAzaM dhairya yayostI merusadRzadhairyasahito, urvI zobhA yayostI vizAlazobhAyukto munivaryau yatizreSTho vAtamArge gagane pravRtti gamanaM vAtamArgapravRtti vidadhatuzcakratuH / mAlinI chandaH // 19 // 640 ) bhUpatizceti tayormunivaryayorguNAnAmAdhyAne cintane samutkaNThitaM ceto yasya tathAbhUto'yaM bhUpatirvajrajaGghaH taddinaM taddivasaM tatraiva saraH samIpe ativAhyAtigamayya aparedyuranyasmin 15 divase balena senayA saha prasthAya prasthAnaM kRtvA puNDarIkiNIM purIM vajradantarAjadhAnIM ca pravizya zokena patiputravirahajanitasaMtApenAkrAntA vyAptA matiryasyAstAM lakSmImati svazvazrUm anundarIM svabhaginIM ca samAzvAsya sAntvayitvA nirupaplavaM nirupadravaM rAjyaM mantrimaNDalamaNDite sacivasamUhazobhite narapuNDarIke puruSazreSThe puNDarIke amitatejaH sUno nivezya sthApayitvA yathApuraM yathApUrvaM nijapuraM svakIyamutpalakheTanagaram abhijagAma pratyAgacchat / 941 ) kimeSa iti eSa dRzyamAnaH kiM suranAyakaH purandaraH, u iti vitarke 20 kiM sumaiH puSpairullasantaH zobhamAnAH sAyakA bANA yasya saH puSpabANo madanaH kim AhitatanurdhRtazarIro madhurvasantaH, uta Ahosvit kiM bhUmimApto pRthivyAmavatIrNo vidhuzcandraH, itItthaM zobhanI kucakumbhI yAsAM tAH sukucakumbhAH tAzca tA bimbAdharyazceti sukucakumbhavimbAdharyaH puryAH sukucakumbhabimbAdharya iti purIsukucakumbhabimbAdharyastAsAM gaNaH samUhastena parizaGkitaH saMdehaviSayIkRto garjedviradaiH maNDitaH zobhitaH kSitipati - Ggha mahIpAlo gRhaM bhavanam agAt prApa / saMzayAlaMkAraH pRthvI chandaH ||20|| 42 ) sa kileti-sa kila vajrajaGghaH tatrotpalakheTanagare vicitrA vismayAvahA yA pratIkasyAGgasya zobhA tayAbhirAmayA mano 25 tadanantara meruke samAna dhairyake dhAraka tathA vizAla zobhAse sahita donoM munirAja AkAzamArga se vihAra kara gaye ||19|| 140 ) bhUpatizceti -- unhIM munirAjoM ke guNasmaraNameM jinakA citta utkaNThita ho rahA thA aise rAjA vajrajaMdhane vaha dina vahIM vyatIta kiyaa| dUsare dina senA ke sAtha prasthAna kara puNDarIkiNI nagarImeM praveza kiyA / vahA~ zokanimagna lakSmIma 30 aura anundarIko sAntvanA dekara upadravarahita rAjyako mantrimaNDalase suzobhita narazreSTha puNDarIkapara sthira kiyA, tadanantara pahale ke samAna apanI nagarIkI ora vApisIkA prayANa kiyA / $ 81 ) kimeSa iti - kyA yaha indra hai, yA kAmadeva hai, yA zarIrako dhAraNa karanevAlA vasanta hai, athavA pRthivIpara AyA huA candramA hai isa prakAra nagarakI striyA~ jisake viSaya meM zaGkA kara rahI thIM tathA jo hAthiyoMse suzobhita thA aisA vajrajaMdha apane bhavanako 35 prApta huA ||20|| 642 ) sa kileti - vaha vajrajaGgha usa utpalakheTa nagarameM zarIrakI vicitra zobhAse sundara hRdayavallabhA - zrImatIke sAtha samasta RtuoM meM vistArita anupama bhogoM ko Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -42 ] tRtIyaH stabakaH nistulabhogAnanubobhUyamAnaH kadAcana madanasahakArasahakArapallavatallaja samullasanmadhurasamaye vasantasamaye, madhumAsalakSmImiva tilakazobhitasurucira sAlakAnanAM sadyastastabakavirAjitAM kalakaNThAlApamanoharAM tAM nitambinIM ramayan, mallikAmatallikA vikAsamUle nidAghakAle dhArAgRheSu candanadravasiktAGgIM tAM tanvaGgomAliGgana, prAvRSeNyadivaseSu varSAlakSmImivAmbarollasitapInapayodharAmabhramitAM sajjaghanAM taDidvatkAntivirAjitAM ca tAmaviralaM parirambhamANaH, zaradi ca zAradalakSmImiva rAjahaMsamanoramAM tAM ramayannayamanalpasamayaM gamayAmAsa / 111 harayA rAmayA priyayA zrImatyA saha samastaRtuSu nikhilavasanta grISmaprAvRT zaraddhemanta zizirAbhidhAnaRtuSu vistAritA vistAraM prApitA ye'tulabhogAstAn anubobhUyata ityanubobhUyamAnaH punaH punaratizayena vAnubhavan, kadAcana jAtucit madanasahakArAH kAmasahAyakA ye sahakArANAmatisaurabhAmrANAM pallavatallajAH kisalayazreSThAsteSu samullasan zobhamAno yo madhurasastanmaye vasantasamaye vasantakAle madhumAsalakSmImiva surabhimAsa- 10 zriyamiva tAM nitambinoM zrImatIM ramayan, athobhayoH sAdRzyamAha -- tilakazobhitva surucira sAlakAnanAM tilavizeSakeNa zobhitaM suruciraM sundaraM sAlakaM cUrNakuntalasahitam AnanaM mukhaM yasyAstAM nitambinI pakSe tilakaistilakavRkSaiH zobhitaM samalaMkRtaM suruci sukAntiyuktaM rasAlakAnanamAmravanaM yasyAM tathAbhUtAM madhumAsa lakSmIM, sadyastanastabakavirAjitAM sadyo jhaTiti stanI stabakAviva stanastabako stanapuSpagucchako tAbhyAM virAjitAM zobhitAM nitambinoM pakSe sadyobhavAH sadyastanAstatkAlavikasitA ye stabakA: gucchakAratavirAjitAM madhumAsa - 15 lakSmIM, kalakaNThAlApamanoharAM kalakaNThAnAM kokilAnAmivAlApaH zabdastena manoharAM nitambinI pakSe kalakaNThAnAM kokilAnAmAlApena madhuraraveNa manoharAM madhumAsalakSmIm, prazastA mallikA mallikAmatallikAsteSAM vikAsasya mUle kAraNe nidAghakAle grISmartI dhArAgRheSu jalayantrAgAreSu candanadraveNa malayajarasena siktamaGga yasyAstAM candanadravasiktAGgIM tAM pUrvoktAM tanvaGgIM kRzAGgIM zrImatIm AliGgan, prAvRSaiNyadivaseSu jalada - kAladineSu varSAlakSmImiva prAvRTuzriyamiva tAM zrImatIm aviralaM nirantaraM yathA syAttathA parirambhamANa AliGgan, athobhayoH sAdRzyamAha--ambarollasitapInapayodharAm ambare vastrasya madhye ullasito zobhito pInapayodharI pIvarakucI yasyAstAM zrImatI pakSe ambare gagane ullasitAH zobhitAH pInapayodharAH sthUlameghA yasyAM tAM varSAlakSmIm, abhramitAM na bhramitA prAptabhramA abhramitA tAM zrImatI pakSe'bhraM megham itAM prAptAM varSA - lakSmI, sajjaghanAM sat prazastaM jaghanaM yasyAstAM zrImatI pakSe sajjAH sajalA ghanA meghA yasyAM tAM varSAlakSmI, 20 5 bAra-bAra bhogatA huA kabhI kAmake sahAyaka sugandhita Amake zreSTha kisalayoM meM suzobhita 25 madhurasase yukta vasantaRtu meM madhumAsa ( caitra mAsa ) kI lakSmIke samAna tilaka zobhita surucira sAlakAnanAM - tilakase suzobhita sundara tathA cUrNakuntaloMse sahita mukhase yukta ( pakSa meM tilaka vRkSoMse zobhita uttama kAntise yukta Amake vanoMse sahita ) sadyastanastabakavirAjitAM - navIna uThate hue gucchoMke sadRza stanoMse suzobhita ( pakSa meM tatkAla vikasita puSpaguccha koMse suzobhita ), kalakaNThAlApamanoharAM - koyala ke samAna madhura bhASaNase manohara 30 ( pakSa meM koyaloMkI madhura bolIse manAhara ) usa zrImatIko ramaNa karAtA thA / kabhI zreSTha mAlatI vikAsake mUla kAraNa grISma kAlameM phavvAroMke gharoMmeM candana rasase sikta zarIra vAlI usa zrImatIkA AliGgana karatA thA / kabhI varSARtuke dinoMmeM varSA lakSmIke samAna ambarollAsitapInapayodharAM - vastrake bhItara suzobhita sthUla stanoMse sahita ( pakSameM AkAza meM suzobhita sthUla meghoMse yukta ), abhramitAM - bhramase rahita ( pakSa meM meghako prApta ), 35 sajjaghanAM - prazasta nitambase sahita ( pakSa meM sajala meghoMse sahita ) aura taDidvatkAntivirAjitAM -- bijalI ke samAna kAntise suzobhita ( pakSa meM meghoMkI kAntise suzobhita ) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 purudevacampUprabandhe [3643 $ 43 ) kadAcana maNiprabhAtaralahemamaJcAJcite tayA saha dharApatiH pihitaratnavAtAyane / sa vai zayanamandire surabhidhUpadhUmAvRte ttaagrjaagrtkrH||21|| 644 ) tatrAgurulasaqhmaniruddhazvAsanigamau / dampatI to nizAmadhye dIrghanidrAmupeyatuH // 22 // $ 45 ) atha jambUdvopasuparvaparvatottaradizAsamAzriteSu madhumaireyAdirasabhedapradAnapravaNemadyAGgaH, paTahamaIlatAlakAhalajhallarIzaGkhapramukhanAnAvAditravidhAnerAtodyAGgaH, maJjIrakeyUrahAra taDidvatkAntivirAjitAM taDidvat vidyutsadRzI yA kAntirdIptistayA virAjitAM zrImatI pakSe taDitvanto meghA10 steSAM kAntyA virAjitAma, zaradi ca jaladAntaRtau ca zAradalakSmImiva zAradazriyamiva tAM zrImatI ramayan krIDayan, athobhayoH sAdRzyamAha--rAjahaMsamanoramAM rAjasU haMso rAjahaMso rAjazreSTho vajrajaGghastasya mano hRdayaM ramayati krIDayatIti rAjahaMsamanoramA tAM zrImatI pakSe rAjahaMsa haMsavizeSairmanoramAM manoharAM zAradalakSmIm, analpasamayaM prabhUtakAlaM gamayAmAsa vyajIgamat / 643) kadAcaneti-kadAcana jAtucit vai nizcayena sa dharApatirvajrajaGghaH maNiprabhAbhI ratnarazmibhistaralena hemamaJcena svarNaparyakrenAJcite zobhite, pihitAni samA15 vRtAni ratnavAtAyanAni maNigavAkSA yasya tasmin, surabhidhUpasya sugandhitacUrNasya dhUmenAvRte vyApte zayana mandire zayyAgAre tayA zrImatyA saha stanayorvakSojayostaTAne jAgran karo yasya tathAbhUtaH san suSuptisukhaM zayanasAtam anvabhUt bhuGktesma / pRthvIchandaH // 21 // $ 43) tanneti--tatra zayanamandire agurozcandanavizeSasyollasatA dhUmena dhUmraNa niruddhaH sthagitaH zvAsanirgama ucchvAso yayostI dampatI jAyApatI nizAmadhye rajanImadhye dIrghanidrAM mRtyum upeyatuH prApatuH // 22 // 615) atheti-tau kutrotpannAviti varNayitumAha -atha 20 dIrghanidrAprAptyanantaraM, to zrImatIvanajaGgho pAtradAnaprabhAveNa munidAnamAhAtmyena uttarakuruSu uttamabhogabhUmiSu jampatitAM jAyApatitAM saMpAdayAmAsatuH prApaturiti kartRkriyAsaMbandhaH / athottarakurUneva varNayati-jambUdvIpasyAdyadvIpasya suparvaparvatAt sumeroruttaradizAmudIcI samAzritAsteSu, 'madhumaireyAdirasabhedAnAM vividhapeyadravyANAM pradAne pravaNA nipuNAstaistathAbhUtairmadyAGgamadyAGgajAtikalpavRkSaH, paTahamaIlatAlakAhalajhallarIzaGkhapramukhAni usa zrImatIkA nirantara AliGgana karatA thA aura kabhI zarad RtumeM zArada lakSmIke samAna 25 rAjahaMsamanoramAM-rAjazreSTha-vanajaGghake manako ramaNa karAnevAlI ( pakSameM rAjahaMsa pakSiyoMse manohara ) usa zrImatIko ramaNa karAtA huA bahuta samaya vyatIta karatA rhaa| 643) kadAcaneti-kisI samaya vaha rAjA vajrajaMgha, jo maNiyoMkI prabhAse camakate hue suvarNamaya palaMgoMse suzobhita thA, jisake ratnamaya jharokhe banda the tathA jo sugandhita dhUpake dhue~se vyApta thA aise zayyAgRhameM usa zrImatIke sAtha stanataTake agrabhAgapara hAtha calAtA huA zayana 30 sukhakA anubhava kara rahA thA / / 21 / / 644) tatreti-vahA~ agurucandanase nikalanevAle dhUmase jinake ucchavAsa ruka gaye the aise donoM dampati rAtrike madhya meM mRtyuko prApta ho gaye // 22 // 645 ) atheti-tadanantara zrImatI aura vajrajaMgha pAtradAnake prabhAvase una uttara kuruoMmeM dampatibhAvako prApta hue jo ki jambUdvIpa sambandhI sumeru parvatakI uttara dizAmeM sthita haiM jo madhu maireya Adi vividha rasoMke pradAna karanemeM nipuNa madyAMgajAtike vRkSoM; paTaha, mardala, 35 1. kAmoddopanasAdharmyAnmadyamityupacaryate / tAravo rasabhedo'yaM yaH sevyo bhogabhUmijaiH // 38 // madasya kAraNaM madyaM pAnazauNDairyadAdRtam / tadvarjanoyamAryANAmantaHkaraNamohadam // 39 // -AdipurANa parva 9 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -45 ] tRtIyaH stabakaH 113 rucakamukuTAGgadAdibhUSaNavitaraNapravINairbhUSaNAGgaiH, nAnAvidhamAlyakarNapUrAdidAnazauNDairmAlyAGgaiH, nijatejovijRmbhitamandAkSavazeneva tatra praveSTubhakSamAn sUryAcandrAdInvidadhAnamaNipradIpadAnairdIpAGgaH, divAkaranizAkaradhikkAradhIrairyotiraGgaiH, tuGgatamaharyamaNDapasabhAgRhahATakamayanATakazAlAsthUlalakSyaihAGgaiH, sudhAmapi sudhAM zarkarAmapi zarkarAM vidadhAnAn vIryavRddhikArAnAhArAndadAnairbhojanAGgaiH, sthAlacaSakabhRGgArakarakAdivitaraNodArairbhAjanAGagaiH, cInapaTTadukUlaprAvAraparidhAnapradAnacaturairvastrA- 5 jaizceti dazaprakAraH kevalamavanIsAraiH kalpapAdapavAraiH parizobhiteSu, caturaGgulasaMmitayA dharaNIramaNIvidhRtaharitAMzukazaGkAsaMpAdikayA tRNyayA virAjiteSu, surabhisaMcArasamIrakizorasamAnIta yAni nAnAvAditrANi vividhavAdyAni teSAM vidhAnaM dhAraNaM yeSAM tathAbhUtaiH AtodyAGgarvAdyAGgakalpatarubhiH, majorave yUrahArarucakamukuTAGgadAdIni yAni bhUSaNAni teSAM vitaraNe pravINairdakSaiH bhUSaNAGgabhUSaNAGgasuratarubhiH, nAnAvidhA vividha prakArA ye mAlyakarNapUrAdayaH srakakarNAbharaNaprabhRtayasteSAM dAne zauNDaiH samarthairmAlyAGrmAlyAGga- 10 kalpavRkSaH, nijatejasA svadIptyA vijRmbhitaM vadhitaM yanmandAkSaM lajjA tasyA vazeneva sUryAcandrAdIn ravizaziprabhRtIn tatrottarakurukSetre praveSTuM pravezaM kartumakSamAnasamarthAn vidadhAnaH kurvANaH maNipradIpadAna ratnapradIpavitaraNazIlairdIpAGgardIpAGgakalpapAdapaiH, divAkaranizAkarayoH sUryAcandramasodhikkAre tiraskAre dhIraiH samarthaiH jyotiraGgajyotiraGgavRkSaH, tuGgatamAni uccatamAni hANi bhavanAni, maNDapAH sabhAgRhANi, hATakamayyaH suvarNamayyo nATakazAlA nRtyagRhANi, sthUlAni paTakuTayaH etAni lakSmANi deyAni yeSAM tathAbhUtaiH gRhAGgaguhAGgavRkSaH sudhA- 15 mapi pIyUSamapi sudhAM cUrNa zarkarAmapi sitAmapi zarkarAM dhUliM vidadhAnAn kurvANAn vIryasya vRddhiM kurvantIti vIryavRddhikarAstAn zaktivardhakAn AhArAn bhojyapadArthAn dadAnaH bhojanAGgaH bhojanAGga kalpatarubhiH, sthAlamukhA caSakaH pAnapAtraM bhRGgAraH jhArIti prasiddhaH karako jalapAtraM tadAdInAM vitaraNe pradAne udArairdAnazIlai: bhAjanAGgarbhAjanAGgakalpAnokahaiH, cInapaTuM kauzeyavastraM dukUlaM kSomavastraM prAvAra AcchAdanavastraM paridhAnaM zATikAprabhRtikaM teSAM pradAne caturairdakSarvastrAGgairvastrAGgajAtikalpatarubhiH, itItthaM dazaprakArairdazavidhaiH kevalaM 20 mAtram avanIsAraiH pRthivIkAyikaiH kalpapAdapavAraiH kalpavRkSasamUhaiH parizobhiteSu samalaMkRteSu, caturaGgalasaMmitayA caturaGgulapramANayA dharaNIramaNyA pRthvIpurandhrayA vidhRtaM parihitaM yad haritAMzukaM haritavarNavastraM tasya zaGkAyAH tAla, kAhala, jhallarI aura zaMkha Adi nAnA prakArake vAditroMko dhAraNa karanevAle AtodyAMga jAtike vRkSoM, maMjIra, keyUra, hAra, rucaka, mukuTa tathA aMgada Adi AbhUSaNoMke vitaraNa karane meM pravINa bhUSaNAGga jAtike vRkSoM, nAnA prakArakI mAlAe~ tathA karNapUra Adike denemeM nipuNa 25 mAlyAMga jAtike vRkSoM, apane tejase bar3hI huI lajjAke vazase hI mAno sUrya-candramA Adiko vahA~ praveza karane meM asamartha karanevAle tathA maNimaya dIpoMke dAtA dIpAMga jAtike vRkSoM, sUrya aura candramAke tiraskAra karane meM dhIra jyotiraMga jAtike vRkSoM, atyanta U~ce bhavana maNDapa sabhAgRha suvarNamaya nATyazAlAe~ tathA kapar3ekI cA~danI Adiko pradAna karanevAle gRhAMga jAtike vRkSoM, sudhA-amRtako sudhA-cUnA tathA zarkarA-zakkarako bhI zarkarA-dhUli karane- 30 vAle bAlavardhaka AhArake dAtA bhojanAMga jAtike vRkSoM, thAlI, pAnapAtra, jhArI tathA loTA Adike pradAna karane meM udAra bhAjanAMga jAtike vRkSoM aura kozA-rezama or3hanI tathA sAr3I 1. mkuttaa-k0| 2. na vanaspatayo'pyete naiva divyairadhiSThitAH / kevalaM pRthivIsArAstanmayatvamupAgatAH // 49 // anAdinidhanAzcaite nisargAtphaladAyinaH / nahi bhAvasvabhAvAnAmupAlambhaH susaMgataH // 50 // nRNAM dAnaphalAdete phalanti vipulaM phalam / yathAnyapAdapAH kAle prANinAmupakArakAH // 51 / / Adipu0 parva 9 15 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 purudevacampUprabandhe [ 33146kusumarajaHpuJjapiJjaritanabhobhAgatayA saMtAnitavitAneSviva vilasamAneSUttarakuruSu zrImatIvajrajaGghau pAtradAnaprabhAveNa jampatitAM sNpaadyaamaastuH| $ 46 ) prAguktAzca mRgA janma prApustatraiva bhadrakAH / pAtradAnAnumodena paramaM puNyamAzritAH // 23 // $ 47) tatra ca mativarAdayastadviyogavijRmbhitazokAstadAnImeva dRDhadharmanAmno munivaryasya samIpe jainoM dIkSAmAzritya duzcaraM tapastaptvAdhograiveyakasyAdhovimAne'hamindrapadamAseduH / $18 ) chAyAsu kalpakataroH kamanIyamUrtI tau dampatI lalitakAmakalAvilAsaiH / cikrIDaturmahitakalpakapAdapasya lakSmyAM pradattanayanau nayanAbhirAmau // 24 // saMdehasya saMpAdikA kI tayA tRNAnAM samUhastRNyA tayA virAjiteSu zobhiteSu, surabhimanojJaH saMcAro bhramaNaM yasya tathAbhUtaH athavA surabheH saugandhyasya saMcAro yasmin tathAbhUto yaH samIrakizoro mandavAyustena samAnItAni yAni kusumarajAMsi puSpaparAgAsteSAM puJjana samUhena piJjaritaH pItavarNo nabhobhAgo gaganapradezo yeSu teSAM bhAva stayA saMtAnitavitAneSviva vistAritacandropakeSviva vilasamAneSu zobhamAneSu uttarakuruSu uttarakurusaMjJitottama15 bhogabhUmikSetreSu / 46) prAguktA iti-bhadrakAH bhadrapariNAmAH pAtradAnAnumodena zrImatIvajrajaGghAbhyAM cAraNaSiyugalAya dIyamAnasyAhAradAnasyAnumodanena paramaM sAtizayaM puNyaM puNyabandham AzritAH prAptAH prAgaktA: pUrvoktAH mRgAH zArdUlasUkaravAnaranakulAH tatraivottarakuruSveva janma prApurutpannA ityarthaH / 647) tanna cetitayoH zrImatIvajrajaGghayoviyogena vijRmbhito vardhitaH zoko yeSAM tathAbhUtA mativarAdayo mativarAnandadhanamitrA kampanAH / SoDazasvargAdupari kramaza ekaikasyopari navagraibaiyakavimAnAH santi teSu nIcestanAstrayo vimAnA adho20 graiveyakapadAbhidheyAH santi, adhoveyakasyAdhovimAne prathama graiveyaka ityarthaH / zeSaM spaSTam / 148) chAyA sviti-mahitazcAsau kalpakapAdapazceti mahitakalpakapAdapaH prazastakalpavRkSasya lakSmyAM zobhAyAM pradatte nayane yAbhyAM to, nayanAbhirAmau locanavallabhau, kamanIyA manoharA matiH zarIraM yayostI dampatI zrImatIvanajaGgacarI kalpakataroH kalpavRkSasya chAyAsvanAtapeSu lalitA manoharAzca te kAmakalAvilAsAzceti lalitakAmakalA Adike pradAna karanemeM catura vastrAMga jAtike vRkSoM isa prakAra mAtra pRthivIkAyika daza 25 prakArake kalpavRkSoMse zobhita haiM, cAra aMgula pramANa tathA pRthivIrUpI strIke dvArA dhAraNa kiye hue hare vastrakI zaMkAko utpanna karanevAle tRNake samUhase zobhita haiM, tathA manda sugandhita vAyuke dvArA lAye hue phUloMkI parAgake samUhase AkAzake pIlA ho jAnese jahA~ caMdovA-sA tanA rahatA hai / 646) prAguktA iti-bhadrapariNAmI tathA pAtradAnakI anumodanAse sAtizaya puNyako prApta karanevAle pUrvokta zArdUla Adi vanapazuoMne bhI usI uttarakurumeM janma prApta 30 kiyA // 23 // 647) tatra ceti-vahA~ jo mativarAdika the ve zrImatI aura vajrajaMdhake viyogase atyanta zokako prApta hue| unhoMne usI samaya dRr3hadharma nAmaka munirAjake pAsa jainI dIkSA lekara kaThina tapazcaraNa kiyA aura adhoveyakake nIceke vimAnameM arthAt pahale praveyakameM ahamindra padako prApta hue| 648) chAyAsviti-uttama kalpavRkSakI zobhAmeM jinhoMne apane netra lagA rakhe the tathA jo netroMko atyanta priya the aise sundara zarIrake dhAraka 35 donoM dampatI kalpavRkSakI chAyAmeM manohara kAmakalAke vilAsoM dvArA krIr3A karate the // 24 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 -53 ] tatIyaH stabakaH $49 ) kadAcidayaM vyomapathaprakAzamAnaM sUryaprabhadevavimAnaM dRSTvA jAtismaratAmAsAdya prabuddhaH priyayA saha dUrAdAgacchantI cAraNamunIndrI samIkSya nalinyA samaM divasa iva sUryapratisUryo pratyudgacchannAnandabASpabindusaMdohaistatpAdau kSAlayanniva praNamya sukhopaviSTau tAvevaM papraccha / 650) aho munIndrAvaravindabandhU yuvAM dhruvaM yanmama cittapadmam / bhAvatkapAdAgamajAtabodhaM prasAdamAdhvIkarasaM prasUte // 25 / / $ 51) bhagavantau ! yuvAM kvatyau kutastyau kiM nu kAraNam / yuSmadAgamane brUtamidametattathAdya' me // 26 // 652) iti praznaM samAkarNya munikyAnabhASata / dantAMzumaJjarIpujaidizaH surabhayanniva / / 27 / / 653) ahaM kila purA bhavadIyamahAbalabhave bhavatsacivAgraNoH svayaMbuddhaH karmanibarhaNasya 10 jainadharmasyopadeSTA tvadviyogAjjAtanirvedo dIkSitvA saudharmakalpavilasamAne svayaMprabhavimAne maNicUlanAmA suraH saMjAtaH saagropmaayusskH| tataH pracyuto jambUdvIpapUrvavidehapuSkalAvatIviSayaparizobhitapuNDarIkiNInagaryAM sundarIpriyasenAhvayayo rAjadampatyoH prItikarAkhyAto jyeSThaH sutaH samabhavam / vilAsAstaiH cikrIDatu: keliM cakratuH // vasantatilakAchandaH // 24 // $ 49) kadAciditi-spaSTam / $ 50) aho iti-aho munIndro munirAjo yuvAM dhruvaM nizcayena aravindabandhU sUryo sthaH, yat yasmAt kAraNAt mama 15 cittapaJa hRdayAravindaM bhAvatkapAdAgamena bhavaccaraNAgamanena pakSe bhavatkiraNAgamanena jAtabodhaM samudbhUtajJAnaM pakSe samudbhUtavikAsaM sat prasAda eva mAdhvIkarasastaM paramAhlAdamakarandaM prasUte prakaTayati / rUpakAlaMkAraH, upajAticchandaH // 25 // 51) bhagavantAviti-kvatyo kvabhavI, kuta Agato kutastyo 'avyayAttyap' iti tyap pratyayaH / zeSaM spaSTam // 26 / / 52) itIti-itItthaM praznaM samAkarNya jyAyAn jyeSTho muniH dantAMzamaJjarINAM pujAstai dantadIdhitimaJjarIsamUhai: diza: kakubhaH surabhayanniva sugandhayanniva abhASata jagAda 20 // 27 // 53) ahaM kileti-karmanibarhaNasya karmANi jJAnAvaraNAdIni teSAM nibarhaNasya nivartakasya / $49 ) kadAciditi-kisI samaya yaha vanajaMghakA jIva, AkAzamArgameM prakAzamAna sUryaprabhadevake vimAnako dekhakara jAtismaraNako prApta hotA huA prabodhako prApta huaa| usI samaya dUrase Ate hue do cAraNaRddhidhAraka munirAjoMko usane priyAke sAtha dekhA / jisa prakAra divasa kamalinIke sAtha sUrya aura usake pratibimbakI agavAnIke lie jAtA 25 hai usI prakAra vaha Arya bhI apanI priyAke sAtha una munirAjoMkI agavAnIke lie Age gyaa| harSajanita azrubinduoMke samUhase unake caraNoMko dhote hue kI taraha praNAma kiyA tathA sukhase baiThe hue una munirAjoMse isa prakAra puuchaa| $ 50 ) aho iti-aho munirAjo ! Apa nizcita hI sUrya haiM kyoMki hamArA yaha hRdayarUpI kamala Apake pAda-caraNa (pakSameM kiraNa ) ke Agamanase vikAsako prApta hotA huA prasannatArUpI makarandako utpanna kara rahA 30 hai // 25 // 651 ) bhagavantAviti-he bhagavan ! Apa donoM kahA~ ke haiM tathA kahA~se A rahe haiM ? Apake AgamanameM kAraNa kyA hai ? yaha saba Apa mere lie kahie // 26 // 652) itItiisa prakArake praznako sunakara jyeSTha munirAja dA~toMkI kiraNarUpI maMjarIke samUhase dizAoMko sugandhita karate hue kI taraha bole // 27 / / 6 53) ahaM kileti-maiM pUrvabhavameM jaba ki Apa . mahAbala paryAyameM the ApakA pradhAnamantrI svayaMbuddha thaa| maiMne Apako karmoM ke nAzaka jainadharmakA 35 1. -ttvayAdya me ka0 / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 purudevacampUprabandha [3365454) tatazca prItidevanAmnA mama kanIyasAnujena saha svayaMprabhajinasamIpe jainoM dIkSAmAsAdyAsthAya ca tapobalena cAraNapadaM pAtradAnaprabhAveNa bhavantamiha saMjAtamavadhivilocanena vijJAya prabodhayitumAgatau svH| $ 55 ) mahAbalabhave bhavAnmama subodhanAddarzane ____na zuddhimupasedivAnprabalabhogakAGkSAvazAt / tato vimaladarzanaM viditanirvateH sAdhanaM gRhANa guNavAridhe ! tava tu labdhakAlo'dhunA // 28 // 6 56 ) zamAddarzanamohasya samyaktvAdAnamAditaH / jantoranAdimithyAtvakalaGkakalitAtmanaH // 29 // $ 57 ) nirbhidya mithyAtvamahAndhakAramudeti saddarzanatigmarazmiH / tena prabodhaM vimalaM caritramArAdhayan rAjati bhavyajIvaH // 30 // zeSaM spaSTam $ 54) tatazceti-kanIyasA kaniSThena 'yuvAlpayoH kananyatarasyAm' ityalpasthAne kanAdezaH / zeSaM spaSTam / $ 55) mahAbaleti-mahAbalabhave mahAbalavidyAdharaparyAye bhavAn prabalA cAso bhogakAGkSA ca prabalabhogakAGkSA tasyA vazAt sAtizayabhogAbhilASAt mama svayaMbuddhasya subodhanAt saMbodhanAt darzane 15 samyaktve zuddhi nairmalyaM nopasedivAn na prAptavAn tatastasmAt kAraNAt viditanivRtteH vijJAtamokSasya sAdhanaM nimittaM vimalasaddarzanaM nirmalasamyagdarzanaM gRhANa svIkuru / he guNavAridhe ! he guNasAgara ! adhunA sAMprataM tava labdhakAlaH samayaH prAptaH samyagdarzanaprApteH kAlalabdhiH samAyAtetyarthaH / tu pAdapUrtI / pRthvIchandaH // 28 // 56) zamAditi-AditaH sarvataH prAk anAdimithyAtvameva kalaGkaH kAluSyaM tana kalito yukta AtmA yasya tathAbhUtasya jantoH saMjJipaJcendriyaparyAptakatvaviziSTajIvasya darzanamohasya mithyAtvasya anantAnubandhi20 catuSkasyApi zamAdupazamanAt samyaktvAdAnaM samyaktvagrahaNaM jAyata iti zeSaH // 29 // 57) nirmidyeti mithyAtvameva mahAndhakAra iti mithyAtvamahAndhakArastaM mithyAdarzanapragADhadhvAntaM nibhidya nirasya saddarzanameva upadeza diyA thaa| tumhAre viyogase virakta hokara maiMne dIkSA le lI thI jisake prabhAvase saudharma svargameM suzobhita svayaMprabhavimAnameM maNicUla nAmakA kucha adhika eka sAgarakI AyuvAlA deva huA thaa| vahA~se cyuta hotA huA jambUdvIpa sambandhI pUrvavideha kSetrake 25 puSkalAvatI dezameM suzobhita puNDarIkiNI nagarImeM sundarI aura priyasena nAmaka rAjalakSmIke prItiMkara nAmase prasiddha jyeSTha putra huA hai| $ 54 ) tatazceti-tadanantara prItideva nAmaka apane choTe bhAIke sAtha svayaMprabha jinendrake samIpa jainI dIkSA lekara tathA tapake balase cAraNa RddhidhArIkA pada prAptakara, pAtradAnake prabhAvase Apa yahA~ utpanna hue haiM yaha avadhijJAnarUpI netrase jAnakara sambodhane ke lie hama donoM Aye haiN| 655) mahAbaleti-mahAbala bhavameM 30 bhogoMkI prabala icchAke kAraNa Apa mere samajhAnese samyagdarzanameM vizuddhatAko prApta nahIM hue the isalie prasiddha nirvANakA sAdhana jo nirmala samyagdarzana hai use grahaNa kro| he guNasAgara ! yaha tumhArA samyagdarzana prApta karanekA kAla prApta huA hai // 28 // 56 ) zamAditi-anAdikAlIna mithyAtvarUpI kalaMkase jisakI AtmA kaluSita ho rahI hai aise saMjJIpaJcendriya paryAptaka jIvako sarvaprathama darzana mohake upazamase samyagdarzana hotA hai| 35 bhAvArtha-anAdi mithyAdRSTi jIvako sabase pahale mithyAtva prakRti tathA anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobhake upazamase samyagdarzana hotA hai // 29 // 657) nibhidyeti-mithyAtvarUpI andhakArako naSTa kara samyagdarzanarUpI sUrya udita hotA hai usase bhavyajIva samyagjJAna Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH stabakaH 117 658) jIvAdimokSaparyantatattvazraddhAnamaJjasA / tribhirmUDhai ranAlIDhamaSTAGgaM viddhi darzanam // 31 // $ 59) tasya prazamasaMvegAvAstikyaM cAnukampanam / guNAH zraddhArucisparzapratyayAzceti paryayAH // 32 // 660 ) tathA jinendrasaMdarzitamokSamArgAdiSu zaGkApanayanaM, bhogAkAGkSAsu vimukhatA, muni- 5 janatanuSu vicikitsAvirahaH, trimUDhatApAyaH, upagUhanaM, saddharmapadacyutabhavyasaMhatisthApana, vimalaguNavatsalatA, zrImajjainazAsanaprabhAvanA cetyaSTau guNAH samyaktvAvayavAH pratipAditAH / 661 ) muktizrIhAraratnaM mahitamahima saddarzanaM dhatsva citte yaddhatvA bhavyajIvo hRdi sapadi ciraM saukhyamuDhelameti / tigmarazmiH saddarzanatigmarazmiH samyagdarzanasUrya udeti tena tatprabhAveNa prabodhaM samyagjJAnaM vimalaM niraticAraM 10 cAritram ArAdhayana sevamAno bhavyajIvo rAjati zobhate / ruupkaalNkaarH| upajAtichandaH // 30 // 650) jIvAdIti-aJjasA samyakprakAreNa jIvAdimokSaparyantAnAM tattvAnAM zraddhAnaM pratyayanaM darzanaM samyaktvaM viddhi jAnIhi / 'jIvAjIvAsravabandhasaMvaranirjarAmokSAstattvam' iti bhagavadbhirumAsvAmibhiH sapta tattvAni nirdiSTAni / tacca darzanaM tribhirmUr3heH lokamUr3hatA-devatAmUr3hatA-gurumUDhatAbhedena trisaMkhyAkAbhirmUDhatAbhiranAlIDhaM rahitam, aSTau niHzaGkita-niHkAkSitanivicikitsitAmUDhadRSTayupagRhanasthitikaraNavAtsalyaprabhAvanAnAmadheyAni akSAni yasya 15 tathAbhUtaM viddhi / tattvAnAM vivecanaM mokSazAstre mUDhatAnAmaGgAnAM ca vivecanaM ratnakaraNDazrAvakAcAre draSTavyam / // 31 // 659) tasyeti-tasya samyagdarzanasya guNAH prazamasaMvegau prazamo lokottarazAntiH, saMvegaH saMsArAdbhItiH anayordvandvaH AstikyaM lokaparalokAdizraddhAnam anukampanaM ca duHkhanivRttikaraH karuNApariNAmazca santi / prazamAdInAM vivecanaM paJcAdhyAyyAM draSTavyama / zraddhA ca rucizca sparzazca pratyayazceti zraddhArucisparzapratyayA ityete paryayAH samyagdarzanasya paryAyA ityarthaH // 32 // 660) tatheti-prakArAntareNa samyagdarzanasya 20 niHzaGkitatvaprabhRtayo'STau guNAH santi / eta eva samyaktvasyAvayavA aGgAni pratipAdyante / 6 61) muktizrAtimuktizriyA muktilakSmyA hArasya ratnaM muktizrIhAraratnaM, mahito mahimA mAhAtmyaM yasya tat mahitamahima saddazanaM samyagdarzanaM citte hRdaye dhatsva dhara, yad saddarzanaM hRdi dhRtvA bhavyajIvaH sapadi zIghraM ciraM cirakAlasthAyi aura nirmala samyaka cAritrakI ArAdhanA karatA huA suzobhita hotA hai // 30 // $58) jIvAdIti-jIvako Adi lekara mokSaparyanta sAta tattvoMkA vAstavika zraddhAna karanA samyagdarzana hai / yaha samyagdarzana tIna mUr3hatAoMse rahita aura ATha aMgoMse sahita hotA hai // 32 // $ 59 ) tasyeti-prazama saMvega Astikya aura anukampA ye samyagdarzanake guNa haiM aura zraddhA, ruci, sparza tathA pratyaya usake paryaya haiM // 32 // 660) tatheti-tathA jinendra bhagavAnake dvArA dikhalAye hue mokSamArgAdikake viSayameM zaMkAko dUra karanA, bhogAbhilASAse vimukha honA, muniyoMke zarIra meM glAnikA abhAva honA, tIna mUr3hatAoMkA na honA, doSa chipAnA, 30 samIcIna dharmase cyuta hue bhavyajIvoMke samUhako phirase dharmameM sthita karanA, nirmala guNoM meM sneha karanA, aura zrImAn jaina zAsanakI prabhAvanA karanA ye bhI samyagdarzanake ATha guNa kahe gaye haiM ye samyagdarzanake avayava arthAt aMga bhI kahe jAte haiN| 661) muktizrIti-jo muktirUpI lakSmIke hArakA ratna hai tathA jisakI mahimA atizaya prazasta hai aise samyagdarzanako hRdayameM dhAraNa kro| jisa samyagdarzanako hRdayameM dhAraNa kara bhavyajIva cirakAlake lie 35 1. -mAJjasam ka0 / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 3662amba ! tvaM cAvilambaM bhaja bhavajaladherdustarasyApi nAvaM sadRSTi straiNahetoH kimiti hRdi sadA khidyase cArunetre // 33 / / 62) iti munivacanena prApatuH puNyavanto __sapadi vimalasamyagdarzanaM daMpatI to| dadhuradhihRdayaM te vyAghramukhyAryavaryA mA darzanaM kAlalabdhyA // 34 // 63 ) evaM bodhayitvAntahite cAraNayugale kiMcidutkaNThamAnasau samyaktvabhAvanAparizIlanalAlasau suciraM bhogAnanubhUya jIvitAnte sukhojjhitaprANau tau jAyAramaNau puNyavazena gRhAdgRhAntaramivaizAnakalpamAsAdya devabhUyamupajagmatuH / 164 ) tatra kila vicitrasukhaikatAne zrIprabhavimAne vajrajaGghAryaH zrIdharanAmA suravayaMH, zrImatyAryA ca svayaMprabhavimAne tatsamAnanAmadheyo devaH, zArdUlAryazca tatkalpavilasite citrAGgada udvelaM sImAtItaM saukhyaM paramAhlAdam eti prApnoti / he amba ! he mAtaH ! dustarasyApi duHkhena tartuM zakyasyApi bhavajaladheH saMsArasAgarasya nAvaM naukAM sadRSTiM samyagdarzanaM avilambaM zIghraM yathA syAttayA bhaja sevastra, straiNa hetoH strItvanimittAt he cArunetre ! sulocane ! hRdi manasi, itItthaM ki khidyase khedamanubhavasi / strIparyAyaH 15 samyagdarzanaprAptau bArako nAstItyarthaH / sragdharAchandaH // 33 // 662) itIti-itItthaM munivacanena svayaMbuddha caratapodhanasaMbodhanena puNyavatI ca puNyavAMzceti puNyavantau sukRtazAlinI tau dampatI sapadi zIghra bimalasamyagdarzanaM nirmalasamyaktvaM prApatuH / vyAghro mukhyo yeSu te vyAghramukhyAste ca te AryavaryAzceti vyAghramukhyAryavaryAH zArdUla carA: AryAH api nate namaskRte munipadapadme yaistathAbhUtA vanditamunicaraNakamalAH santaH kAlalabdhyA samyaktvaprAptiyogyasamayalabdhyA adhihRdayaM hRdayeSu darzanaM samyaktvaM dadhu ta antaH // mAlinIchandaH // 34 / / 663) 20 evamiti evaM pUrvoktaprakAreNa bodhayitvA saMbodhya cAraNayoryugalaM tasmin cAraNAddhisaMpannatapodhanayuge antahite tirohite sati, kiMcit manAga utkaNThitaM mAnasaM yayosto, samyaktvabhAvanAyA parizIlane'bhyasane lAlasA vAJchA yayosto suciraM palyatrayaparyantaM bhogAn paJcendriyaviSayAn anubhUya jIvitAnte Ayurante sukhenAklezenojjhitAstyaktAH prANA yAbhyAM to jAyAramaNI jampatI puNyavazena gRhAd gRhAntaramiva aizAnakalpaM dvitIya niHsIma sukhako prApta hotA hai| he mAtaH ! tuma bhI dustara saMsAra sAgarakI naukA svarUpa 25 samyagdarzanako zIghra hI prApta hoo| he sulocane! strI paryAyake kAraNa isa taraha hRdayameM sadA khedakhi kyoM hotI ho? // 33 // 62) itIti-isa prakAra manirAjake kahanese usa puNyazAlI dampatIne zIghra hI nirmala samyagdarzana prApta kiyA tathA vyAghra Adi lekara jo vahA~ Aye hue the unhoMne bhI munirAjake caraNa kamaloMko namaskAra kara kAlalabdhike dvArA hRdayameM samyagdarzana dhAraNa kiyA // 34 // 63 ) evamiti-isa prakAra cAraNaRddhike dhAraka 30 donoM munirAja upadeza dekara jaba antarhita ho gaye-vihAra kara gaye taba jinake citta kucha kucha utkaNThita ho rahe the tathA samyaktvakI bhAvanAke hI abhyAsameM jinakI lAlasA lagI rahatI thI aise donoM dampatI cirakAla taka bhoga bhogakara Ayuke anta meM sukhapUrvaka prANa chor3a puNyake vaza eka gharase dUsare gharake samAna aizAna svargako prApta hokara deva padako prApta hue| 664) toti-vahA~ vicitra sukhakA jahA~ vistAra thA aise zrIprabha vimAnameM vajrajaMgha Arya35 kA jIva zrIdhara nAmakA deva, zrImatI AryAkA jIva svayaMprabha vimAnameM svayaMprabha nAmakA deva, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -66 ] tRtIyaH stabakaH 119 vimAne citrAGgadAmaraH, sUkarAryazca nandAkhyavimAne maNikuNDalI tridazaH, kIzAryazca nandyAvarta - vimAne manoharasumanAH, nakulAryazca prabhAkaravimAne manoharanilimpaH samajAyata // $65 ) puNyodayena kalitaM suralokasaukhya mAseduSAmatitarAM sadAmamISAm / zrImatsarasthitiruro bhuvi kalpakadru krIDAvane ca samabhUdvata naiva cAbhUt ||35|| $ 66 ) nAkanArImukhAmbhojabhramaraH zrIdharaH suraH / bubhuje suciraM bhogAnkandarpasadRzAkRtiH ||36|| svargam AsAdya devabhUyaM devaparyAyam upajagmatuH / $ 64 ) tatreti - spaSTam / 665) puNyodayeneti - puNyo - dayena sukRtodayena phalitaM prAptaM suralokasaukhyaM svargasAtam atitarAmatizayena AseduSAM prAptavatAm amISAM 10 pUrvoktAnAM divi svarge sIdantIti ghusadasteSAM devAnAm urobhuvi vakSaHsthale kalpakadrukrIDAvane ca kalpAnokahakelikAnane ca zrImatsara sthitiH abhUt / urobhuvi zrImAn zobhAvAn yaH saro hArastasya sthitirabhUt, kalpakadukrIDAvane ca zrImat zobhA saMpannaM yatsaraH kAsArastasya sthitiH abhUt / naiva ca abhUt urobhuvi kalpakaTukrIDAvane ca zrImatsarasthitirnaivAbhUditi vat - adbhutam prAk sattAM nivedya pazcAttanniSedhe'dbhutam 'vat khede kRpAnindA saMtoSAmantraNAdbhute' iti vizvalocanaH / urobhuvi zriyA lakSmyA matsara sthiti: IrSyAsthitivAbhUt / 15 kalpakadrukrIDAvane ca zriyAH zobhAyA matsara sthitirnaivAbhUt 'zrIlakSmI bhAratIzobhAprabhAsu saraladrume' iti vizvalocanaH / vasantatilakA chandaH / zleSAlaMkAraH // 35 // $ 66) nAketi - nAkanArINAM devInAM mukhAmbhojeSu bhramaraH SaTpadaH kaMdarpasadRzAkRtiH kAmakalpakalevara: zrIdharaH suro vajrajaGghacaraH zrIdharadevaH suciraM dIrghakAlaparyantaM bhogAn bubhuje bhuGktesma / rUpakAlaMkAraH || 36 || 667 ) yaddevya iti-- yaddevyo yasya devyo yaddevyaH yadIyadevAGganAH yazca zrIdharAmarazca sanmukhyaH, sumanojanitAntabhAH, zrIsArasadRzaH puSyadvilAsagamanAH abhUvan 20 abhUcceti vacanazleSaH / devIpakSe bahuvacane devapakSe caikavacane vyAkhyA kAryA / tatra devI pakSe sat samIcInaM mukhaM yAsAM tA sanmukhyaH prazastavadanAH, devapakSe satsu sAdhuSu mukhyaH pradhAnaH, devIpakSe sumanoja nitAntabhA: sumanobhiH puSpairjAyate smeti sumanojA tathAbhUtA nitAntabhA atizaya kAntiryAsAM tathAbhUtAH, devapakSe sumanoja: zobhanamadanastasyaiva nitAntabhA atizaya kAntiryasya saH devIpakSe AkArAnto bhAzabdo devapakSe sakArAnto bhAzabdaH, 5 zArdUla AryakA jIva usI aizAna svarga meM suzobhita citrAMgada vimAnameM citrAMgada deva, sUkara 25 AryakA jIva nandu vimAna meM maNikuNDalI nAmakA deva, vAnara AryakA jIva nandyAvarta vimAna meM manohara nAmakA deva aura nakula AryakA jIva prabhAkara vimAnameM manoratha nAmakA deva huA || $65 ) puNyodayeneti - puNyake udayase prApta hone vAle svargake utkRSTa sukhako prApta hue ina devoMke vakSaHsthalapara tathA kalpavRkSoMke krIr3AvanameM zrImatsara sthiti thI arthAt vakSa:sthala para zobhAsampanna hArakI sthiti thI aura kalpavRkSoMke krIr3Avana meM zobhAsampanna sarovarakI 30 sthiti thI athavA ukta donoM hI sthAnoM meM zrImatsarasthiti nahIM thI yaha bar3I adbhuta bAta thI arthAt vakSaHsthalapara lakSmIkI mAtsarya pUrNa sthiti nahIM thI aura kalpavRkSoMke krIr3AvanameM zobhAkI mAtsarya pUrNa sthiti nahIM thI ||35|| 666 ) nAkanArIti- jo devAMganAoMke mukhakamalakA bhauMrA thA tathA jisakI AkRti kAmadeva ke samAna thI aisA vaha zrIdhara deva dIrghakAla taka bhogoMko bhogatA rahA / / 36 / / 667 ) yaddevya iti - jisa zrIdharadevakI deviyA~ sanmukhyaH 35 - samIcIna mukhavAlI thIM, sumanoja nitAntabhA - phUloMse utpanna honevAlI viziSTa kAntise yukta thIM, zrIsArasadRzaH - kamala ke samAna netroMse sahita thIM aura puSyadvilAsagamanAH Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 purudevacampUprabandhe [ 367667) yaddevyo yazca sanmukhyaH sumanojanitAntamAH / zrIsArasadRzaH puSyadvilAsagamanA aho // 37 // 668 ) yazca yatparivArAzca suzobhanamanAH suraaH| sAmodA sumanomAlA yasya pArve'pyuraHsthale // 38 // 69 ) uccoraHsthalamAzritA mama haThAnnetraM manojJasmito __ llAsairisitAMzukaM ca harate nityaM kalAnAM nigheH| bhUSAbhiH kila lokabAndhavavasUnmuSNAti tRSNAkule ___ tyAlocyaiva jahAra vastramamaro devyA rate zrIdharaH // 39 // devIpakSe zrIsArasamiva zobhopalakSitakamalamiva dRzI netre yAsA tAH devapakSe zriyAH sAraH zrosAro lakSmI10 sArastena sadRzastulyaH, devIpakSe puSyanto vilAsA vibhramA yasmin tat puSyadvilAsaM tathAbhUtaM gamanaM yAsAM tAH devapakSe puSyantazca te vilAsAzceti puSyadvilAsAH tAn gacchatIti puSyadvilAsagaM tathAbhUtaM mano yasya tathAbhUtaH / zleSAlaMkAraH // 37 // 68) yazceti--yazca zrIdharAmaraH yatparivArAzca surA devAH suzobhanamanA abhUt abhUvaMzceti vacanazleSaH / yaH zrIdharadevaH suzobhanaM manazcittaM yasya tathAbhUtaH abhUt / yatparivArAH surAzca suzobhaM namanaM yeSAM tathAbhUtAH / yasya devasya pArve'pi nikaTe'pi uraHsthale vakSaHsthale'pi sAmodA saharSA 15 sumanasA mAlA sumanomAlA devapaGktiH nikaTe abhUt, sAmodA sugandhisahitA sumanomAlA puSpasraka abhUt / / zleSaH // 38 / / 6 69) uccoraHsthaleti-corANAM sthalaM corasthalam uccaM ca tat corasthalaM cetyuccorasthalam utkRSTacorasthAnam AzritA prAptA, iyaM devI haThAd balAd mama netraM harate, kiM ca manojJasmitollAsaH sundarahasitazobhAbhiH haThAt kalAnidhezcandramaso hAravat sitaM zuklamaMzukaM vastramiti hArasitAMzukam nityaM satatam harate muSNAti / kiM ca tRSNAkulA satI bhUSAbhiralaMkAraiH lokAnAM bAndhavo hitakAraka iti lokabAndhavo janahitakarastasya vasUn dhanAni muSNAti corayati / curAzIleyamiti bhAvaH / iti Alocyaiva vicAryeva corasya coraNamucitameveti vicAra vidhAyaiva rate suratakAle zrIdharo'maro devyA vastraM jahAra harati sm| pakSe ucca stanAbhyAmuttuGgam uraHsthalaM vakSaHsthalam AzritA prAptA eSA haThAt mama netraM nayanaM, manojJasmitollAsaizca sundaramandahasitapramAbhiH kalAnidhezcandrasya hAravat sitAMzuka zuklakiraNaM svArthe kapratyayaH nityaM harate / vilAsayukta cAlase sahita thiiN| devI hI nahIM vaha deva bhI svayaM sanmukhyaH-satpuruSoM meM 25 mukhya thaa| sumanojanitAntabhAH--sundara kAmadevake samAna atizaya kAntise yukta thA, zrIsArasadRzaH-lakSmIke sArake samAna thA tathA puSyadvilAsagamanA:-paripaSTa vilAsako prApta manase sahita thA yaha Azcarya kI bAta thI // 37 // 68) yazceti-jo zrIdharadeva svayaM suzobhanamanA-atyanta sundara manase sahita thA tathA usake parivArake deva bhI suzobhanamanAH -sundara zobhAse yukta namaskArase sahita the| jisa zrIdharadevake pAsameM sAmodA-harSase 30 bharI sumanomAlA devoMkI paMkti vidyamAna rahatI thI tathA vakSaHsthala meM bhI sAmodA-sugandhise sahita sumanomAlA-phUloMkI mAlA vidyamAna rahatI thii||38|| 669) uccoraHsthaleticoroMke ucca aDDeko prApta huI yaha devI jabardastI mere netra-vastrako hara letI hai tathA sundara musakyAnakI zobhAke dvArA candramAke hArake samAna sapheda aMzuka-vastrakA nirantara apaharaNa karatI hai| sAtha ho tRSNAse Akula hokara AbhUSaNoMke dvArA lokakalyANakArI manuSyake 35 dhanako curAtI hai aisA vicAra kara hI mAno zrIdharadevane suratakAlameM devIkA vastra chIna liyA thA ( pakSa meM unnata vakSaHsthalako prApta huI yaha devI jabardastI mere netrako haratI hai arthAt mere netrako jabardastI apanI ora AkRSTa karatI hai, mandamusakyAnakI zobhAse candramAke Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -73 ] tRtIyaH stabakaH 121 70) atha zrIprabhAdrivilasamAnamutpannakevalajJAnamahimAnaM jagatprotikaraM protikaraM nijagurumAsAdyAbhyaya' ca taM sarvazaM mahAbalabhave'smanmantriNastrayaH kudRSTayaH kodazI gati prAptA iti papraccha / 671 ) iti pRSTaH samAcaSTa sarvajJaH survnditH| ____ asyAntantisaMtAnamapAkurvanvacoM'zubhiH // 40 // $ 72 ) purA khalu bhavati svarga gate labdhabodheSu cAsmAsu durmRti prAptau saMbhinnamahAmatI gADhAndhatamasapadaM nigodaaspdmupjgmtuH| zatamatizca mithyAjJAnaprabhAveNa dvitIyanarake vAcAmagocaraduHkhamanubhuGkte / 673 ) iti vacanamudAraM karNadeze vitanvan __ zirasi caraNayugmaM tasya bhaktiM ca citte / zatamatimatikhinnaM dharmaniSThaM vidhAtuM sapadi narakamAgAttadvitIyaM suro'yam / / 4 / / asyA uttuGgaM vakSaHsthalaM dRSTvA mama ne balAttadupari patatIti bhAvaH / evaM tasyA mandahasitollAsaH hArAdapi sitAMzukAdapi ca candrAdapi ca zukla AsIditi bhAvaH / tRSNAkulA sato bhUSAbhizca lokabAndhavaH sUryastasya vasUna kiraNAnmuSNAtIti vicArya suratAya devyA vastraM jahAra / 'netraM vilocane vRkSamUle vastre guNe mathi' iti 15 vizvalocanaH / uccorasthalamityatra 'khaparo zari visargalopo vA vaktavyaH' iti vArtikeNa vaikalpiko visargalopaH // zleSa utprekSA ca // 39 // 70) atheti-athAnantaraM zrIprabhazcAsAvadrizceti zrIprabhAdristasmin vilasamAnaH zobhamAnastam, utpannaH kevalajJAnamahimA yasya taM jagatAM prItikarastaM prItikarametannAmadheyaM nijagurum AsAdya prApya abhyayaM pUjayitvA ca taM pUrvoktaM sarvajJaM prItikarasvAminam mahAbalabhave mama ye'nye trayo mantriNo'bhUvan mithyAdRSTayaste kutrotpannA iti papraccha / 61) itIti-itItthaM pRSTaH suravandito devavanditaH 20 sarvajJaH protikaraH svayaMbuddhajIvaH asya zrIdharasya antarvAntasaMtAnam antarajJAnatimirasaMtatim, vacoM'zubhiH vacanakiraNaH apAkurvan dUrIkuvan samAcaSTa smuvaac||40|| 8-) purA khalviti-spaSTam / 6.3) itItiitItthaM tasya protikaramahArAjasya udAramutkRSTaM vacanaM karNadeze zrotrapradeze, caraNayugmaM pAdayugalaM zirasi mUni, bhaktiM ca citte hRdaye vitanvan kurvan aya pUrvoktaH suraH zrodharadeva: atikhinnamatiduHkhitaM zatamatimetannAmAnaM hArake samAna sapheda aMzuka-kiraNako nirantara haratI hai aura AbhUSaNoMke dvArA sUryakI kiraNoMko jotatI hai aisA vicAra kara hI mAno usane suratakAlameM devIkA vastra chIna liyA thA // 32 // 670) atheti-tadanantara zrIprabha parvatapara zobhAyamAna, kevalajJAnakI mahimAse yukta, jagatko prIti utpanna karanevAle apane guru prItiMkarake pAsa jAkara tathA unakI pUjA kara una sarvajJase zrIdharadevane pachA ki mahAbalabhavameM hamAre jo tIna mithyAdRSTi mantrI the ve kisa gatiko prApta hue haiN| 671) itIti-isa prakAra pUche gaye deva vandita sarvajJa bhagavAn vacanarUpI kiraNoMke dvArA isake bhItarI ajJAnAndhakArakI saMtatiko naSTa karate hue bole // 40 // 72) pureti-pahale jaba Apa svarga cale gaye aura hamaloga samyagjJAnako prApta ho dIkSita ho gaye taba kumaraNako prApta hokara sambhinnamati aura mahAmati to gAr3ha andhakArake sthAnabhUta nigoda sthAnako prApta hue haiM aura zatamati mithyAjJAnake prabhAvase dUsare narakameM vacanoMke agocara duHkhako bhoga rahA hai / 6 73 ) itIti-isa prakAra una prItiMkara svAmIke utkRSTa 1 vacanake karNapradezameM, caraNayugalako zirapara aura bhaktiko hRdayameM dhAraNa karatA huA yaha 30 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 purudevacampUprabandhe [ 3374$74 ) yA kila zarkarAprabhA nAmnA bhUmirjAjvalyamAnajvalanazikhAprataptabhUmibhAgA, duHsahaduHsparzasphuliGgakaNasaMgatavAtaparItAmbaratalacumbivigaladambudharanipatitataptAMzuvRSTiduravagAhA , vitataviSavallIsaMlalitAsipatravanapAtitapraharaNamayapatravidIrNapratIkanArakajanAkrozamukharitadiga - ntarA, saMtaptAyomayaputrikAsamAliGgitanArakataraGgitaduHkhAkrandanaghorA, bhastrAgnidIpitanavAyasa5 kaNTakaparimedurazAlmalIvRkSeSu krodhAkaraiH paraiH samAropyamANAnAmUrvAdhAkRSyamANAnAM ca puruSANAM kSatajaparIvAhaparItamahAbhAgA, nAnaTayamAnanArakakarakalitazUlAgrakIlitAbhrabhAgabaMbhramyamANAnAM zoNitAruNavigrahANAM keSAMcidgAtrakhaNDaivikIrNA virAjate / mantrijIvaM dharme niSThAsthAbuddhiryasya taM tathAbhUtaM vidhAtuM kartuM sapadi zIghraM dvitIyaM narakaM zarkarAprabhAnAmadheyam agAt jagAma / mAlinIchandaH // 41 / $ 74) yA kileti-yA kila nAmnA zarkarAprabhA bhUmiH vaMzAbhidhAnA 10 bhUmiH virAjate vizobhate iti kriyAsaMbandhaH / atha tAmeva bhUmi vizinaSTi-jAjvalyamAnAbhiratyarthaM punaHpunarvA jvalantIbhijvalanazikhAbhiragnizikhAbhiH pratapto bhUmibhAgo yasyAM sA, duHsahA duHkhena soDhaM zakyA duHsparzA duHkhena spraSTuM zakyAzca ye sphuliGgakaNAstaiH saMgataH sahito yo vAtaH pavanastena parItaM vyAptaM yadambaratalaM gaganatalaM tasya cumbino vigalantaH kSaranto ye'mbudharA meghAstebhyo nipatitA yA taptAMzuvRSTistaDivRSTistayA duravagAhA duHpravezA, vitatAbhivistRtAbhiviSavallIbhirgaralalatAbhiH saMlalitAni veSTitAni yAnyasipatravanAni tebhyaH pAtitAni yAni praharaNamayAni zastrarUpANi patrANi taividorNapratIkAH khaNDitazarIrA ye nArakajanAsteSAmAkrozena putkAraraveNa mukharitAni vAcAlAni digantarANi kASThAntarANi yasyAM tathAbhUtA, saMtaptAbhiH ayomayaputrikAbhirlohamayaputtalikAbhiH samAliGgitAH samAzliSTA ye nArakA narakanivAsinasteSAM taraGgitadaHkhAkrandanena vaddhigatadaHkhazabdena ghorA bhayAvahA, bhastrAgninA dopitAstIkSNIkRtA ye navAyasakaNTakA navInalohakaNTakAstairmedurA militA ye zAlmalIvRkSAsteSu krodhAkaraiH kopakhanibhiH parairanyaiH sabala rakaH samAropyamANAnAmuccaTayamAnAnAm UrvAduparitanapradezAdadho nIcaiH kRSyamANAnAM ca puruSANAM nArakANAM kSatajasya rudhirasya parIvAheNa pravAheNa parItA vyAptA mahAbhAgA mahApra dezA yasyAM sA, nAnaTayamAnAnAM puna:punaratizayena vA naTatAM nArakANAM karakalitairhastadhRtaiH zUlAgraiH kolito'bhrabhAgo gaganapradezastasmin baMbhramyamANAnAM kuTilaM bhramatAM zoNitena rudhireNAruNo rakto vigrahaH zarIraM yeSAM teSAM keSAMcit gAtrakhaNDaiH zarIrazakalai: vikIrNA vyAptA / zrIdharadeva atizaya dukhI zatamatiko dharmameM zraddhA rakhanevAlA banAneke lie zIghra hI dUsare 25 naraka AyA // 41 // 674) yA kileti-atyanta jalatI huI agnikI jvAlAoMse jahA~kA bhUmibhAga atyadhika santapta ho rahA thA, asahanIya tathA duHkhadAyaka sparzavAle agnikaNoMse yukta vAyuse vyApta AkAzatalako cumbita karanevAle barasate hue meghoMse patita bijalIkI varSAse jahA~ praveza karanA kaThina thA, vistRta viSalatAoMse veSTita asipatravanase girAye hue zastramaya patroMse khaNDita zarIravAle nArakiyoMkI cillAhaTase jahA~ke digadiganta zabdAyamAna 30 ho rahe the, tapAyI huI lohakI putaliyoMse AliMgita nArakiyoMke vRddhiMgata duHkhapUrNa roneke zabdase jo bhayaMkara thI, dhauMkanIkI agnise tIkSNa kiye hue navIna loheke kA~ToMse yukta semarake vRkSoMpara krodhakI khAna svarUpa anya nArakiyoMke dvArA Upara car3hAye tathA Uparase nIcekI ora khIMce jAnevAle nArakiyoMke raktake pravAhase jahA~ke bar3e-bar3e pradeza vyApta ho rahe the tathA bAra-bAra atyadhikarUpase nRtya karanevAle nArakiyoMke hAthameM liye hue zUla ke agra35 bhAgoMse kIlita AkAzameM bAra-bAra ghumAye jAnevAle tathA rudhirase lAla zarIravAle kinhIM nArakiyoMke zarIrake Tukar3oMse jo vyApta thI aisI vaha zarkarAprabhA nAmakI dUsarI bhUmi Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -77 ] tRtIyaH stabakaH 123 675) tatrAvalokya zatabuddhimaso surAgryaH kiM bhadra vetsi khacarendramahAbalaM mAm / mithyAtvadurNayavazAttava duHkhametat prAptaM vidhehi hRdi darzanamityuvAca // 42 // 76 ) iti bodhito'yaM gRhItasamyaktvadhRtiH zatamatiH kAlAnte nirayAnnirgatya, puSkarArdha- 5 dvIpapUrvArdhaparizobhitaprAgvidehaprakAzamAnamaGgalAvatIviSayasaMgataratnasaMcayanagaramadhitiSThatoH sundarImanoharanAmadheyayo rAjadampatyostanayo jayasenAbhidhAnaH saMjAtaH / pANigrahaNaprArambhe karuNAkareNa zrIdharAmareNa nArakoM vedanAM bodhito nirastaviSayAbhilASastatkSaNameva yamadharaM nAma guruvaraM samAzritya, duzcaraNatapazcaraNadakSaH kAlAnte brahmendro bhUtvA suspaSTAvadhilocanastasmAllokAdAgatya kalyANamitraM zrIdharamatimAtraM pUjayAmAsa // 77 ) tadanu zrIdharo'pi svargAccyutvA jambUdvIpaprAgvidehamahitamahAvatsakAvatIviSaya 75) tatreti-tatra zarkarAprabhAyAM bhUmI aso surAgryaH zrIdharadevaH zatabuddhi tannAmamantriNam avalokya dRSTvA itIttham uvAca jagAda / itIti kim / he bhadra ! ki khacarendrazcAsau mahAbalazceti khacarendramahAbalastaM mAM vetsi jAnAsi / mithyAtvena mithyAdarzanena yuktA ye durNayA duSTanayAsteSAM vazena tava bhavataH etadanubhUyamAnaM duHkhaM prAptam ato hRdi darzanaM samyagdarzanaM vidhehi kuru iti / vasantatilakA chandaH // 42 // $ 76) itIti-ityevaM 15 bodhito bodhaM prApita: gRhItA samyaktve dhatiyana tathAbha to gahItasamyagdarzanaH zatamatiH za kAlAnte jIvitAnte nirayAnnarakAd nirgatya puSkarArdhadvIpasya pUrvArdhe parizobhito yaH prAgvidehaH pUrvavidehastasmin prakAzamAno yo maGgalAvatIviSayastasmin saMgataM sthitaM yat ratnasaMcayanagaraM tat avitiSThatostatra nivasatoH sundarImanoharanAmadheyayo rAjadampatyoH jayasenAbhidhAnastanayaH putraH saMjAtaH samutpannaH / pANigrahaNaprArambhe vivAhasaMskArasya prArambha eva karuNAkareNa kRpAkhanirUpeNa zrIdharAmareNa mahAbalacareNa nArakI vedanAM yAtanAM 20 bodhita: smArito nirastaviSayAbhilASo dUrIkRtabhogAkAGkSaH tatkSaNameva yamadharaM nAma tannAmAnaM guruvaraM samAzritya samArAdhya duzcaraNatapazcaraNe kaThinatapasyAyAM dakSaH samarthaH san kAlAnte jIvitAnte brahmandro brahmasvargapurandaro bhUtvA suspaSTaM suvyaktamavadhilocanaM yasya tathAbhUtaH san tasmAllokAd brahmalokAt paJcamasvargAd Agatya kalyANamitraM kalyANakaramitraM zrIdharaM zrIdharadaivam atimAtramatizayena pUjayAmAsa Anarca saccakAretyarthaH / $ 77) tadanviti-tadanu tadanantaraM zrIdharo'pi svargAt cyutvA jambUdIpasya prAgvidehe pUrvavidehe mahitaH 25 suzobhita ho rahI thii| $ 75 ) tatreti-vaha zrIdharadeva vahA~ zatabuddhiko dekhakara bolA ki he bhadra! vidyAdharoMke rAjA mujha mahAbalako kyA jAnate ho ? mithyAtvapUrNa mithyAnayoMke vazIbhUta honese tumheM yaha duHkha prApta huA hai ataeva hRdaya meM samyagdarzana dhAraNa karo // 42 // $ 76 ) itIti-isa prakAra samajhAyA huA zatamatikA jIva samyagdarzana dhAraNa kara narakase nikalA aura puSkarArdha dvIpake pUrvArdhameM suzobhita pUrvavideha kSetrameM prakAzamAna maMgalAvatI 30 deza meM sthita ratnasaMcaya nAmaka nagarameM rahanevAle sundarI aura manohara nAmaka rAjadampatike jayasena nAmakA putra huaa| vivAhake prArambhameM hI dayAkI khAna svarUpa zrIdharadevane use narakakI vedanAkA smaraNa karA diyA jisase viSayoMkI abhilASAko chor3akara usane usI kSaNa yamadhara nAmaka guruke pAsa jAkara kaThina tapazcaraNa kiyaa| tapazcaraNake phalasvarUpa vaha brahma svargakA indra huaa| avadhijJAnarUpI netrake prakaTa honepara usane brahmalokase Akara kalyANa- 35 kArI mitra zrIdharadevakI bahuta pajA kii| 77 ) tadanviti-tadanantara zrIdharadeva bhI svargase Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudeva campUprabandhe virAjamAnasusImAnagarapateH sudRSTinarapateH sundaranandAyAH suvidhirnAma sUnurajAyata / $ 78 ) so'yaM kalAnidhiriti prathito'pi bhAsvAn saumyo'pi maGgalatanuH sumanA naro'pi / bAlye rarAja suvidhirmadavarjito'pi zrI supratIkavidito'pi ca sArvabhaumaH ||43|| 124 $79 ) prANo'pi jagatAM so'yaM pracetA rAjanandanaH / narasArthahitA yasya sarasArthahitApi gIH // 44 // zobhito yo mahAvatsakAvatIviSayo mahAvatsakAvatI dezastasmin virAjamAnaM zobhamAnaM yat susImAnagaraM tasya pati: svAmI tasya sudRSTinarapateH sudRSTinAmabhUpAlasya sundaranandAyAstannAmapalyAH suvidhirnAma sUnuH suvi10 dhinAmA putraH ajAyata udapadyata / 678 ) so'yamiti so'yaM suvidhiH bAlye zaizavakAle kalAnidhiriti candra iti prathito'pi prasiddho'pi bhAsvAn sUrya iti viruddhaM tatparihAraH - kalAnAM catuHSaSTisaMkhyAnAM nidhiriti kalAnidhiH ityevaM prathito'pi bhAsvAn dedIpyamAnaH / somasya candrasyApatyaM pumAn saumyo budhagraho'pi maGgalatanuH maGgalagraha iti viruddhaM tatparihAraH - saumyo'pi zAntAkAro'pi maGgalatanuH zobhanazarIraH / sumanA devo'ni naro manuSya iti viruddha:, tatparihAraH - suSThu mano yasya tathAbhUtaH zobhanacitto'pi naro manuSyaH, mada15 varjito'pi dAnarahito'pi zrIsupratIko diggajavizeSa iti vidito'pi sArvabhauma iti prasiddho diggajavizeSaH iti viruddhaM tatparihAraH madena garveNa varjito'pi rahito'pi zrIsupratIkena zobhopalakSitasundarazarIreNa vidito'pi prasiddho'pi sarvasyA bhUmeradhipaH sArvabhaumaH cakravartI, san rarAja zuzubhe / virodhAbhAsAlaMkAraH / vasantatilakAchandaH // 43 // $79) prANo'pIti - so'yaM rAjanandano rAjaputraH suvidhiH jagatAM prANo'pi vAyurapi pracetAH varuNa iti virodhaH parihArastu jagatAM prANazcaitanyamiva san prakRSTaM ceto yasya tathAbhUtaH pracetA abha20 vat / yasya suvidheH gIrbhAratI narasArthahitA rasazcArthazca rasArthI tAbhyAM hitA rasArthahitA na rasArthahitA narasArthahitA, satyapi sarasArthahitA iti virodhaH parihArastu narANAM manuSyANAM sArthaH samUhastasya hitApi [ 3978 cyuta hokara jambUdvIpa sambandhI pUrvavideha meM suzobhita mahAvatsakAvatI dezameM virAjamAna |susImA nagarake svAmI sudRSTi rAjAkI sundaranandA nAmaka strIse suvidhi nAmakA putra huA / $78 ) so'yamiti - vaha suvidhi bAlya avasthA meM kalAnidhi - candramA isa taraha prasiddha 25 hokara bhI bhAsvAn - sUrya thA ( parihAra pakSa meM cauMsaTha kalAoMkA bhANDAra hokara bhI dedIpyamAna thA ) saumya - budhagraha hokara bhI maMgalatanu - maMgalagraharUpa thA ( parihAra pakSa meM zAntAkAra hokara maMgalamaya zarIra se yukta thA ) sumanA - deva hokara bhI nara - manuSya thA ( parihAra pakSa meM sundara hRdayavAlA hokara manuSya thA ) madavarjita - dAnase rahita hokara tathA zrIsupratIka vidita. - supratIka nAmaka diggaja hokara bhI sArvabhauma - sArvabhauma nAmaka diggaja 30 rUpase suzobhita thA ( parihAra pakSa meM garva se rahita ) zobhAsampanna zarIrase yukta hokara bhI samasta bhUmikA adhipati cakravartI rUpase suzobhita thA // 43 // 679) prANo'pIti - vaha rAjaputra suvidhi jagatkA prANa - vAyu hokara bhI pracetAH - pazcima dizAkA dikpAla varuNa thA ( pakSa meM jagat ke prANasvarUpa hokara bhI prakRSTa- zreSThatama cittase sahita thA ) tathA usakI vANI rasa aura artha ke dvArA hitakArI na hokara bhI rasa aura arthase hitakArI thI ( pakSa meM 35 narasamUhako hitakArI hokara bhI sarasa -> - zRMgArAdi rasasahita arthase hitakArI thI | ) ||44 || Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 83 : tRtIyaH stabakaH 125 6.80 ) sa kila yathAkAlaM parigRhItasatkalatraH pituruparodhena prAptarAjyabhArazcakradharasyAbhayaghoSAhvayasya svasriyo'yaM cakrisutAM manoramAmudvAhya tayA saha ramamANo rAjyamanuzazAsa / 681 ) yasya ca puraM raGgojjvalaM turaGgojjvalaM caturaGgojjvalaM ca, nIpahRdyA vanIpahRdyA avanIpahRdyAzcArAmAH / 6.82 ) AryAdhikAnandado bhAryAdhikAnandada: sabhAryAdhikAnandadazca pRthviiptiH| mAra- 5 vilasitaM kumAravilasitaM sukumAravilasitaM ca yasyAntaHparam / varatollAsitA navaratollAsitA anavaratollAsitA ca vnitaajntaa| yasya ca yazomAlA rAjamanoramA surarAjamanoramA ca / 83 ) yasmin zAsati mahovalayaM suvRttasya kucasya kaThina iti poDA, apApasya kUpasya sarasArthe hitA sarasena zRGgArAdirasasa hitena arthena hitA shreyskrii| virodhaabhaasH||44|| 680) sa kiletiyathAkAla yovane prApte satItyarthaH parigRhItAni pariNItAni satkalatrANi yena tathAbhUtaH san pitustAtasya upa- 10 / rodhenAgraheNa gRhItarAjyabhAraH svIkRta rAjyabhAraH / svasurapatyaM pumAn svastriyo bhginiisutH| zeSaM spaSTam / $4.) yasya ceti- yasya ca suvidheH puraM nagaraM raGgojjvalaM raGgarnRtyabhUmibhirujjvalaM dedIpyamAnam, turaGgojjvalaM-turaGgara zvairujjvalaM zobhamAnaM, caturaGgahastyazvarathapAdAtaizcaturvidhasenAGgairujjvalaM zobhamAnaM babhUva / yasya ca suvidheH ArAmA udyAnAni nIpahRdyAH kadambavRkSamanojJAH, vanIM pAnti rakSantIti vanIpA vanapAlAstaihRdyA manoharAH, avanIM pRthvI pAnti rakSantIti apanIpA rAjAnastaihRdyA mnohraaH| Asanniti zeSaH / 15 682) Aryeti-yaH pRthvIpatiH kathaMbhUto'bhavat / AryANAmadhikAnandaM dadAtItyAryAdhikAnandada AryajanaprabhataharSadAyakaH, bhAryANAM strINAmadhikAnandaM dadAtIti tathAbhataH. sabhAyA AryebhyaH sadasyebhyo'dhikAnandaM dadAtIti tathAbhUtaH / yasya suvidherantaHpuraM nizAntaM mAravilasitaM kAmazobhitaM, kumAravilasitaM bAlavibhUSitaM, sukUmAravilasitaM ca samAraM komalaM ca tada vilasitaM ceti sUkUmAravilasitaM babhUva / yasa strIsamahaH varatollasitA varatA utkRSTatA tayA ullasitA zobhitA, navaratena nutanasaMbhogena ullasitA 20 praharSitA, anavaratollasitA ca anavarataM nirantaram ullasitA prasannacittA ca abhavat / yasya ca yazomAlA rAjamanoramA nRpatimanohAriNI surarAjamanoramA ca purandaracetoharA ca babhUva / 6.3) yasminitiyasmin suvidhI mahIvalayaM bhUmaNDalaM zAsati sati suvRttasya vartulAkArasya kucasya vakSojasya kaThina: kaThora680) sa kileti-usa suvidhine yathA samaya uttama striyoMse vivAha kara, pitAke Agrahase rAjyabhAra svIkRta kiyaa| sAtha hI vaha abhayaghoSa nAmaka cakravartIkA bhAneja thA ataH usane 25 cakravartIkI putrI manoramAke sAtha vivAha kiyaa| isa taraha manoramAke sAtha ramaNa karatA huA vaha rAjyakA pAlana karane lgaa| $ 81 ) yasya ceti-jisa suvidhi rAjAkA nagara raMgojjvala-raMgabhUmiyoMse ujjvala thA, turaMgojjvala-ghor3oMse suzobhita thA, aura caturaMgojjvala-- cataraMgiNI senAse sazobhita thA tathA jisake bagIce nIpahRdya-kadambake vRkSoMse sundara the, vanIpadya-vanapAloMse manohara the aura avanIpadya-rAjAoMko priya the| 682) 30 Aryeti-jo rAjA Arya puruSoMko adhika Ananda denevAlA thA, bhAryA-striyoMko adhika Ananda denevAlA thA tathA sabhAke Arya manuSyoMko adhika Ananda denevAlA thaa| jisakA antaHpura kAmase suzobhita thA, baccoMse suzobhita thA aura sukumAra tathA zobhAyamAna thaa| jisakI striyoMkA samUha utkRSTatAse suzobhita thA, naye-naye saMbhogoMse suzobhita thA aura nirantara prasanna citta rahatA thaa| tathA jisake yazakI santati rAjAoMke manako ramaNa karane 35 / / vAlI thI aura indra ke cittako haranevAlI thii| 83) yasminniti-jisa suvidhi rAjAke bhUmaNDalakA pAlana karanepara suvRtta-gola stanoMkA kaThina honeke kAraNa pIr3ana hotA thA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 purudevacampUprabandhe [3684virasa iti khananaM, suguNasya muktAhArasya antazchidra iti bhaGgaH, mahAtapasthitimahitasya sarojasya sapaGka iti mIlanaM, sumanobhUSitAnAM kuntalAnAM vakrA ityAkarSaNaM, suraktasya vanitoSThasya adhara iti khaNDanam / $84) evaM zAsitarAjyasya ramamANasya kaantyaa| svayaMprabho divazcyutvA kezavAkhyaH suto'jani // 45 // 685 ) vajrajaGghabhave yAsau zromato tasya vllbhaa| tasmijAte sute rAjJaH prItirAsIdgarIyasI // 46 // sparza iti hetoH pIDAmardanaM, anyasya kasyacit suvRttasya sadAcAravataH kaThino nirdaya iti hetoH pIDAkathanaM na / apAM samUha ApaM apagataM ApaM yasmAt tasya apApasya jalasamUharahitasya kUpasya praheviraso nirjala iti hetoH khananamavadAraNaM, anyasya kasyacit apApasya pAparahitasya viraso niHsneha iti hetoH khananaM na vidAraNaM / suguNasya zobhanatantusahitasya muktAhArasya mauktikayaSTeH antazchidro madhye savivara iti hetobhaGgaH anyasya kasyacit sUguNasya zobhana guNasahitasya antazchidro madhye sadoSa iti hetobhaGgo vinAzo na, mahAtape mahAdharme sthitiravasthAnaM tena mahitasya prazastasya sarojasya kamalasya sapaGka: sakardama iti hetormIlanaM saMkocanaM kasyacidanyasya mahAtapasi mahAtapazcaraNe sthityA mahitasya sapaGkaH sapApa iti hetormIlanaM n| sumanobhUSitAnAM puSpAlaMkRtAnAM kuntalAnAM kezAnAM vakrA bhagurA iti hetorAkarSaNaM, anyeSAM sumanobhaSitAnAM suhRdayazobhitAnAM vakrAH kuTilA iti hetoH AkarSaNaM na / suraktasya sulohitasya vanitoSThasya strIdazanacchadasya adhara iti hetoH khaNDanaM, patidantai rdazanaM, anyasya kasyacit suraktasya zobhanarAgasahitasya adharo nIca iti hetoH khaNDana aGgacchedanaM na / parisaMkhyAlaMkAraH / 84 ) evamiti-evamitthaM zAsita rAjyaM yena tasya tathAbhUtasya kAntayA vallabhayA ramamANasya tasya suvidheH svayaprabho devaH zrImatyA jIvo divastridazAt 20 cyutvA kezavAkhyA: kezavanAmA sutaH sanuH ajani babhava // 45 // 685) vajrajaGagheti--vajrajaGghabhave tasya suvidheH yAsau prasiddhA zrImatI nAma vallabhAsIt tasmin sute kezavAkhye sute jAte sati rAjJo garIyasI gurutarA anya kisI suvRtta-sadAcArI manuSyakA kaThina-duSTahRdaya honeke kAraNa pIr3ana nahIM hotA thaa| apApasya-jalake samUhase rahita kUpakA virasa-nirjala honeke kAraNa khanana hotA thA anya kisI apApa-niSpApa manuSyakA virasa-sneha rahita honeke kAraNa khanana nahIM hotA 25 thaa| sugaNa-uttama tantuse sahita motiyoMke hArakA antazchidra-madhyameM chidra honeke kAraNa bhaMga-vinAza hotA thA anya kisI sugaNa-acche guNoMse sahita manuSyakA antazchidramadhyameM sadoSa honese bhaMga nahIM hotA thaa| mahAtapasthitimahita-bahuta bhArI ghAmameM sthitise zobhita kamalakA sapaMka-kIcar3ase sahita honeke kAraNa malina-saMkoca hotA thA-anya kisI mahAn tapameM sthitise zobhita manuSyakA sapaMka-pApase sahita honeke kAraNa malina 30 nahIM hotA thaa| sumanobhUSita-phUloMse suzobhita kezoMkA vakra-ghughurAle hone ke kAraNa AkarSaNa--khIMcanA hotA thA anya kinhIM sumanobhUSita-acche hRdayase bhUSita manuSyoMkA vakra-kuTila-mAyAvI honeke kAraNa AkarSaNa nahIM hotA thaa| surakta-atyanta lAla strIke oThakA adhara isa nAmase sahita honeke kAraNa khaNDana hotA thA-patike dA~toMse usakA dazana hotA thA anya kisI surakta-uttama rAgase sahita manuSyakA adhara-nIca honeke 35 kAraNa khaNDana-aMgabhaMga nahIM hotA thaa| $ 84 ) evamiti- isa prakAra rAjyakA zAsana aura kAntAke sAtha ramaNa karate hue suvidhirAjAke svayaMprabhadeva svargase cyuta hokara kezava nAmakA putra huA // 45 / / 685) vajrajaMgheti-vanajaMghabhavameM usakI jo zrImatI nAmakI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -89 / tRtIyaH stabaka: 127 $ 86 ) ihaiva kila suralokanikAze deze zArdUlacarazcitrAGgadadevaH svargAt pracyutya vibhISaNanRpAlasya priyadattAyAM varadattanAmasUnurajAyata / maNikuNDalI cAnantamatinandiSeNayo rAjadampatyorvarasenasamAhvayaH putro babhUva / manoharazcandramatiratiSeNanAmno rAjajAyApatyazcitrAGgadaH putro babhUva / manoratho'pi vitramAlinIprabhaJjanayoH kSatriyabhAryApatyoH prazAntamadano nAma nandano'jAyata / $ 87 ) tadanu cakradhareNASTAdazasahasranRpaparivRttapArzvabhAgena samameteSu vimalavAhAkhyaM jinamAzritya pravrajyAmAsthiteSu, suvidhibhUpAlastu putrasnehena gArhasthyaM tyaktumakSamastatkSaNamutkRSTopAsakasthAne duzcaraM tapastaptvA prANAnte jainoM dIkSAmAsAdya samyagArAdhitamokSamArgaH samAdhinA tyaktatanuracyutendro babhUva / $ 88 ) kezavazca parityaktakRtsnabAhyetaro1dhiH / prApto jainezvarIM dIkSAM pratIndro'bhavadacyute // 47 // $ 89 ) pUrvoktA varadattAdyA: puNyAtpArthivanandanaH / tadAnIM samajAyanta tatra sAmAnikAH surAH || 48 || 5 prItiH prema AsIt ||46 // 686 ) ihaiveti -- maNikuNDalI sUkarAyacaraH, manoharaH vAnarAryacaraH, manoratho nakulAryacaraH / zeSaM sugamam / 687 ) tadanviti - tadanu tadanantaraM aSTAdazasahasraM nRpA ityaSTAdazasahasranRpAstaiH 15 parivRtaH pArzvabhAgo yasya tena cakradhareNa abhayaghoSeNa samaM sArdham eteSu pUrvokteSu sarveSu vimalavAhAkhyaM vimalavAhanAmadheyaM jina tIrthaMkaram Azritya pravrajyAM dokSAm AsthiteSu satsu suvidhibhUpAlastu zrIdharAmarajIvastu putrasnehena kezavasuta prItyA gArhasthyaM gRhasthabhAvaM tyaktum akSamo'samarthaH san, tatkSaNaM tatkAlam utkRSTopAsakasthAne ekAdazapratimAyAM duzcaraM kaThinaM tapo'nazanAdikaM taptvA prANAnte jIvitAnte jainIM daigambarIM dIkSAM pravrajyAm AsAdya prApya samyag yathA syAttathA ArAdhito mokSamArgo yena saH, samAdhinA saMnyAsamaraNena 20 tyaktatanustyaktazarIraH san acyutendraH SoDazasvargAdhipatiH babhUva / $ ) kezavazceti - kezavazca suvidhi - putrazca parityaktA nirmuktAH kRtsnAH saMpUrNA bAhyetaroSadhayo bAhyAbhyantaraparigrahA yena tathAbhUtaH jainezvarI jainendrI dIkSAM pravrajyAM prAptaH san acyute SoDazasvarge pratIndro babhUva // 47 // 689 ) pUrvoktA iti -- pUrvoktAH pUrvakathitAH varadattAdyAH varadattaprabhRtayaH pArthivanandanAH rAjaputrAH puNyAt tadAnIM tasminkAle sAmAnikA: sAmA 10 vallabhA thI usake putra hone para rAjAkI usapara bahuta bhArI prIti huI ||46 || 186 ) ihaiveti - 25 svargakI tulanA karanevAle isI deza meM zArdUlakA jIva citrAMgadadeva svargase cyuta hokara vibhISaNa rAjAkI priyadattA nAmaka strImeM varadatta nAmakA putra huaa| sUkarAryakA jIva maNikuNDalI deva anantamati aura nandiSeNa rAjadampatike varasena nAmakA putra huA / vAnarAryakA jIva manoharadeva candramati aura ratiSeNa rAjadampatike citrAMgada nAmakA putra huA / aura nakulArya kA jIva manoratha bhI citramAlinI tathA prabhaJjana rAjadampatike prazAnta 30 madana nAmakA putra huA / 9 87 ) tadanviti - tadanantara aThAraha hajAra rAjAoMse jinakA samIpavartI pradeza ghirA huA thA aise abhayaghoSa cakravartI ke sAtha ina sabane vimalavAha nAmaka jinarAjake pAsa jAkara dIkSA le lI parantu suvidhirAjA putrake snehase gRhastha dazAkA tyAga karanemeM asamartha rahA ataH usa samaya utkRSTa zrAvakake padameM raha kara kaThina tapazcaraNa karatA rahA / antameM jainI dIkSA prAptakara acchI taraha mokSamArgakI ArAdhanA karatA huA marakara 35 acyutendra huA / $ 88 ) kezavazceti - jisane samasta bAhya aura Abhyantara parigrahakA pari Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 purudevacampUprabandhe [3690$ 90 ) rAkAkokaripupratItavadano rAjIvasallocanaH zrImAnacyutavAsavaH surabhilaM mandAramAlyaM vahan / reje bhUSaNaratnakAntitaTinIkhelanmarAlasphura dehaH kAJcanazailazRGgatulitAvaMsau dadhatsundaraH // 49 // 691 ) yasya ca samadayA gajaghaTayA tulitA citrvRttiH| sadAbhayA tanulatayA sadRzI sAmAnikapariSat / atizobhanayA saMpadA samAnA devosNttiH| atimRdulayA vacodhArayA saMmitA surasundarIjanagAnakalA / zobhitasuvarNasaroruhayA karakAntyA tulyA saptAnokapaddhatiH / kalita nikapadabhAjaH surA devAH samajAyanta babhUvuH // 48 // 690 ) rAketi-rAkAyAH paurNamAsyAH kokaripuzcandrastadvatpratItaM prasiddhaM vadanaM mukhaM yasya tathAbhUtaH, rAjIve kamale iva sallocane yasya tathAbhataH, zrImAn lakSmomAn surabhilaM sugandhimandAramAlyaM kalpavRkSakusamasrajaM vahan dadhat, bhaSaNaratnAnAmAbharaNamaNInAM kAntireva taTinI taraGgiNI tasyAM khelanmarAla iva kroDaddhaMsa iva sphuran zobhamAno deho yasya tathAbhataH, kAJcanazailazRGgatulito sumerugirikUTasaMnibhau aMso bhujazirasI dadhat sundaro ramaNIyaH acyutavAsavo'cyutendro reje shushubhe| uAmAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitachandaH // 49 // 695 ) yasyeti-yasyAcyutendrasya cittavRttirmanovRttiH gajaghaTayA karipaGkta yA tulitA sadRzI, ubhayoH sAdRzyamAha-samadayeti-samA dayA yasyAM tathAbhatA samadayA samakaruNA 15 cittavRttiH gajaghaTApakSe madena sahitA samadA tayA dAnasahitayA / yasya sAmAnikapariSad sAmAnikadevasabhA tanulatayA zarIravallyA sadRzI saMnibhA, ubhayoH sAdRzyamAha-sadAbhayeti sadA sarvadA abhayA nirbhayA sAmAnikapariSad tanulatApakSe satI prazastA AbhA kAntiryasyAH sA sadAbhA tayA / yasya devIsaMtatiH saMpadA saMpatyA samAnA sadazI, ubhayo: sAdRzyamAha-atizobhanayeti-atizobho nayo nItiryasyAH sA devIsaMtatiH saMpatpakSe atizayaM zobhanaM yasyAH sA atizobhanA tayA / yasya surasundarIjanagAnakalA surasundarIjanAnAM devInAM gAnakalA sagItavaidagdhI vacodhArayA vacanapaGktyA saMmitA saMnibhA ubhayo: sAdRzyamAha-atimRdulayA atizayena mRduH komalo layo yasyAM tathAbhUtA gAnakalA vacodhArApakSe'tizayena mRdulA tyaa| yasya saptAnIkapaddhatiH 20 tyAga kara diyA thA aisA kezava bhI daigambarI dIkSAko dhAraNa kara acyuta svargameM pratIndra huA // 47 // 689) pUrvoktA iti-pahale kahe hue varadatta Adi rAjaputra puNyake prabhAvase usa samaya usI acyuta svargameM sAmAnika deva hue // 48 // 690) rAketi-jinakA mukha pUrNimA25 ke candramAke samAna thA, uttama netra kamalake samAna the, jo lakSmIse yukta thA tathA sugandhita kalpavRkSake phUloMkI mAlAko dhAraNa karatA thA, jisakA zarIra AbhUSaNa sambandhI ratnoMkI kAntirUpI nadImeM khelate hue haMsake samAna zobhAyamAna thA, jo sumeruparvatake zikharake samAna U~ce kandhoMko dhAraNa kara rahA thA tathA svayaM atyanta sundara thA aisA acyutendra suzobhita ho rahA thA // 49 / / 391) yasyeti-jisa acyutendrakI cittavRtti, gajaghaTA-hAthiyoMkI paMktike 30 samAna thI kyoMki jisaprakAra cittavRtti samadayA-anurUpadayAse sahita thI usI prakAra gajaghaTA bhI samadayA-madase sahita thii| jisakI sAmAnika jAtike devoMkI sabhA tanulatA-zarIrarUpI latAke samAna thI kyoMki jisaprakAra sAmAnika devoMkI sabhA sadAbhayAsadA nirbhaya rahatI thI usIprakAra tanulatA bhI sadAbhayA-samIcIna AbhAse sahita thii| jisakI devIsantati-deviyoMkI zreNI saMpadAke samAna thI kyoMki jisaprakAra devosantati 35 atizobhanayA-atyanta zobhAyamAna nayoMse sahita thI usIprakAra saMpadA bhI atizobhanayA atyanta zobhAyamAna thI jisake surasundarIjanoMkI gAnakalA vacanadhArAke samAna thI kyoMki jisaprakAra surasundarIjanoMkI gAnakalA atimRdulayA-atyanta komala layase sahita thI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 -92 ] tRtIyaH stabakaH 129 manojayA tAruNyalakSmyA nikAzA dhairyvRttiH| sugandhivAyuvizobhitarayA kalpakavanavIthikayA sagandhA saindhvprmpraa| $ 92 ) kiMca yaddevIkucamaNDaleSu makarIgaNazcakrabhAsuratA sarasatA ceti yuktameva yato'tra sarazcakAsAmAsa kiMtu kucabharo norasahito nAsodityadbhatameva / saptavidhasainyasaMtatiH karakAntyA hastadoptyA tulyA sadRzI, ubhayoH sAdRzyamAha-zobhitasuvarNasaroruhayeti- 5 zobhitAH suvarNasarA suvarNahArA yeSAM tathAbhUtAH uruhayA uttuGgAzvA yasyAM tathAbhUtA saptAnIkapaddhatiH karakAntipakSe zobhitaM suvarNasaroruhaM svarNakamalaM yasyAM tyaa| yasya dhairyavRttiH gAmbhIryaprakRtiH tAruNyalakSmyA yauvanazriyA nikAzA sadRzI ubhayoH sAdRzyamAha-kalitamanojayeti-kalitaH kRto manaso mAnasasya jayo vazIkAro yayA tathAbhUtA dhairyavRttiH tAruNyalakSmIpakSe kalito dhRto manojaH kAmo yayA tayA / yasya saindhavaparamparA hayazreNiH kalpakavanavIthikayA kalpataruvanapaGktyA sagandhA sadRzI, ubhayoH sAdRzyamAha-sugandhivAyu vizobhitarayeti-sugandhiryo vAyustadvat vizobhito rayo vego yasyAstathAbhUtA saindhavaparamparA kalpakavanavIthikApakSe sugandhigandhavAyunA atizayena vizobhinIti sugandhigandhavAyuvizobhitarA tayA / vibhaktizleSotthApitopamAlaMkAraH / 1 92 ) kiMceti-tasyAcyutendrasyAnyadapi kiMcidvarNyate-yaddevInAM yadIyasuroNAM kucamaNDaleSu stanamaNDaleSu makarIgaNo makarastrIsamahaH, cakrabhAsuratA cakrazcakravAkapakSibhirbhAsuratA zobhA sarasatA-sajalatA cAsoditi yuktameva yato yasmAt kAraNAt atra devIkucamaNDaleSu saraH kAsAraH cakAsAmAsa 11 kAmAmAsa 15 zuzubhe yatra jalAzayastatra jalajantUnAM jalapakSiNAM jalAnAM ca sadbhAva ucita eva kiM tu kucabharaH stanasamUho naurasahito jalasahito nAsod ityadbhutameva vismayopetameva / pakSe vyAkhyAnam -yaddevIkucamaNDaleSu makarIgaNaH kAzmIradraveNa racitaracanAvizeSasamUhaH, cakrabhAsuratA-cakra iva cakravAkapakSivat bhAsuratA zobhamAnatA, sarasatA zRGgArAdirasayuktatA cAsoditi yuktameva yato'tra saro hAraH cakAsAmAsa / kiM tu kucabharo nIra aura vacanadhArA atimRdulayA-atyanta komala thii| jisakI sAta prakArakI senAkI santati 20 karakAnti-hAthakI kAntike samAna thI kyoMki jisa prakAra sAta prakArakI senAkI santati zobhitasuvarNasaroruhayA-zobhAyamAna suvarNake hAroMse yukta bar3e-bar3e ghor3oMse sahita thI usI prakAra karakAnti bhI zobhitasavarNasaroruhayA-zobhAyamAna svarNakamaloMse sahita thii| jisakI dhairyavRtti-dhIratA tAruNyalakSmIke samAna thI kyoMki jisa prakAra dhairyavRtti kalitamanojayAmanakI vijayase sahita thI usI prakAra tAruNyalakSmI kalitamanojayA-kAmase sahita thii| 25 jisake ghor3oMkI paramparA kalpavRkSoMkI vanavIthIke samAna thI kyoMki jisaprakAra ghor3oMkI paramparA sugandhivAyuvizobhitarayA-sugandhita vAyuke samAna zobhita vegase sahita thI usI prakAra kalpaka vRkSoMkI vanavIthI bhI sugandhivAyuvizobhitarayA-sugandhita vAyuse atyanta vizobhita thii| $ 92) kiceti-jisa acyutendrakI devAMganAoMke stanoMpara makarIgaNa-magarakI striyoMkA samUha, cakrabhAsuratA-cakravAkapakSiyoMkI zobhA, aura sarasatA- 30 sajalatA thI yaha ucita hI thA kyoMki yahA~ saraH-sarovara zobhAyamAna thA; jahA~ sarovara rahatA hai vahA~ magara Adi jala jantuoMke samUha, cakavAkI zobhA tathA jalakA sadbhAva rahatA hI hai kintu stanoMkA samUha nIrasahita--jalase sahita nahIM thA yaha AzcaryakI hI bAta thii| jahA~ sarovara ho vahA~ jala na ho yaha viruddha bAta hai (parihAra pakSameM jisa acyutendrakI deviyoMke stanoMpara makarIgaNa-kezara, kastUrI Adike dravase likhI huI viziSTa racanA cakra- 35 bhAsuratA-cakravAka pakSIke samAna zobhA tathA sarasatA-zRMgArAdi rasase sahitapanA thA yaha yogya hI thA kyoMki unapara sara-hAra zobhAyamAna thaa| jahA~ hAra zobhA de rahA thA vahA~ makarIkI racanA, cakavA jaisI gola AkRti tathA sarasatA-kAmottejaka honese zRMgA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudeva campUprabandhe 193 ) tryaratnipramitotsedhadivyadehena rAjataH / mAnaso'sya pravIcAro viSvANo'pi tathAbhavat // 50 // 194 ) dvAviMzatisahasraizca samAnAM sakRdAharet / tathaikAdazabhirmAsaiH sakRducchvasitaM bhajet // 51 // 195 ) saMcAriNIbhiriva hemalatAbhirAbhidevIbhireSa lalitAkRtiracyutendraH / cikrIDa divyasarasISu kumudvatISu mandArasundara vaneSu ca mandareSu // 52 // $ 96 ) tatazca tasya svargaM pracyutiliGgaSu devIjanazokAgnivisphuliGga Sviva prakaTobhavatsu, 10 dhIradhIramanAH so'yamacyutendraH SaNmAsAnarhatparameSThisaparyAmatyAzcaryAM vidhAya tridivAtpracyutya, 130 sahitaH rasAnniSkrAnto nIraso jarannaiyAyika iva nIrasastasya hito hitakaro nAsIditi na kimapyadbhutam / zleSavirodhAbhAso / $ 93 ) jyaratnIti -trayaranipramito hastatrayapramita utsedha ucchrAyo yasya tathAbhUto yo divyadeho vaikriyikakAyastena 'saratniH syAdaranizca niSkaniSThena muSTinA' iti 'nagarAdyAroha ucchrAya utsedhaicocchrayazca saH' iti cAmaraH / rAjataH zobhamAnasya asyAcyutendrasya pravIcAro maithunaM mAnaso manoviSayo 15 viSvANa AhAro'pi tathA mAnasa ityarthaH abhavat / pravIcAraviSaye devAnAM niyamo'yam 'kAyapravIcArA AaizAnAt ' ' zeSAH sparzarUpazabdamanaHpravIcArAH' 'pare'pravIcArAH' iti tattvArthasUtre / AhAraviSaye'pyevaM niyamo'sti -- yeSAM devAnAM yAvatsAgarapramitamAyurbhavati teSAM tAvatsahasravarSAnantaramAhArasyecchA bhavati sA ca kaNThe kSaratAmRtena nivatrtyate / yAvatsAgarapramitamAyurbhavati tAvatpakSaizca devAnAM zvAsocchvAso bhavati // 50 // $ 94 dvAviMzatIti -- samAnAM varSANAM dvAviMzatisahasraizca sakRdekavAram Aharet AhAragrahaNaM kuryAt / tathA 20 ekAdazabhirmAsaiH sakRdekavAram ucchvasitaM zvAsagrahaNaM bhajet prApnuyAt pUrvokto'sAvacyutendra iti kartRsaMbandho yojyaH // 51 // I95 ) saMcAriNIbhiriti - lalitA manohAriNI AkRtiryasya tathAbhUtaH, eSo'yam acyutendraH saMcAriNIbhiH saMcaraNazIlAbhiH hemalatAbhiriva suvarNavallIbhiriva AbhirdevIbhiH saha kumudvatISu kumudayuktAsu divyasarasISu kamanIyakAsAreSu mandArANAM kalpavRkSANAM sundarANi vanAni yeSu tathAbhUteSu mandareSu ca sumeruparvateSu ca cikrIDa kroDati sma / vasantatilakA chandaH || 52 // $ 96 ) tatazceti -- devIjanasya zokAgneviraha25 janiSyamANazokAnalasya visphuliGgeSu kaNeSviva tasyAcyutendrasya svargAttridivAtpracyuteH pracyavanasya liGgeSu cihneSu prakaTIbhavatsu satsu dhIradhIramatizayadhIraM mano yasya tathAbhUtaH so'yaM pUrvoktaH acyutendraH SaNmAsAn atyantasaMyoge dvitIyA anavarataM SaNmAsaparyantamityarthaH atyAzcaryAM sAtizayAM saparyAM pUjAM vidhAya tridivAt 35 rAdirasakA sadbhAva ucita hI thA parantu stanoMkA samUha nIrasahita - nIrasa manuSyoMke lie hitakArI nahIM thA ) 993 ) vyaratnIti -- tIna hAtha pramANa U~ce vaikriyika zarIrase suzobhita 30 isa acyutendrakA maithuna mAnasika thA tathA AhAra bhI maithunake samAna mAnasika thA arthAt manameM icchA hote hI tRpti ho jAtI thI // 50 // 94 ) $ dvAviMzatIti -- vaha acyutendra bAIsa hajAra varSoM meM eka bAra AhAra karatA thA tathA gyAraha mAha meM eka bAra zvAsocchvAsa grahaNa karatA thA // 51 // $ 95 ) saMcAriNobhiriti - sundara zarIrakA dhAraka yaha acyutendra calatI phiratI svarNalatAoMke samAna ina deviyoMke sAtha kumudoMse yukta sundara sarovaroMmeM tathA kalpavRkSoMke sundara vanoMse sahita sumeru parvatoM para krIr3A karatA thA / / 52 / / 696 ) tatazceti - tadanantara devIjanoMke zokarUpI agnike tilagoMke samAna svargase cyuta honeke cihna prakaTa hone para atyanta dhIra manakA dhAraka vaha acyutendra chaha mAha taka arhantaparameSThIkI atizaya [ 3993 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 - 101] tRtIyaH stabakaH 131 jambUdvIpaprAgvidehavizobhitapuSkalAvatIviSayamaNDitapuNDarIkiNInagaryAM zrIkAntAvajrasenayo rAjadampatyorvajranAbhinAmA putraH samajAyata / 697 ) tayoreva sutA jAtA varadattAdayaH kramAt / vijayo vaijayantazca jayanto'pyaparAjitaH // 53 / / $ 98 ) atha vajrajaGghabhave tasya ye mantripurohitasenAdhipazreSThino mativarAnandAkampanadhana- 5 mitranAmadheyA adhogreveyakeSvahamindrA jAtAste kila tataH pracyutya subAhumahAbAhupIThamahApIThAhvayAstayoreva tanayAH samajAyanta / 699 ) nagaryA kezavo'traiva dhanadevAhvayo'bhavat / kuberadattavaNijo'nantamatyAzca nandanaH / / 54 / / 100) nisargasaundaryanidheramuSya tAruNyamAsItpunaruktipAtram / vidyAvihArAlayavajranAbheTaimno yathA varNavizeSaklaptiH / / 55 / / 101) lakSmyA sAkaM vipulamabhavattasya vakSastadAnoM satrA zatrukSitipavibhavaimadhyadezaH kRzo'bhUt / kIrtyA sAdhaM jaghanavalayaM vistRtatvaM prapede tejolakSmyA saha guNanidherudgatA romraajiH||56|| svargAt pracyutya jambUdvIpasya prAgvidehe vizobhito yaH puSkalAvatIviSayaH puSkalAvatIdezastasmin maNDitA zobhitA yA puNDarIkiNInagarI tasyAM zrIkAntAvajrasenayostannAmno rAjadampatyoH vajranAbhinAmA putraH samajAyata samutpannaH / 97 ) tayoriti-varadattaH zArdUlAryacaraH, varasenaH sUkarAyacaraH, citrAGgado vAnarAyacaraH prazAntamadano nakalAryacaraH ete kramAta tayoreva zrIkAntAvajrasenayoreva vijayo vaijayanto jayanto'parAjitazcetinAmAnaH putrA ajAyanta // 53 // 98) atheti-spaSTam / 199) nagaryAmiti-spaSTam // 54 // 20 $100) nisargati-spaSTama // 55 // 1.1) lakSamyeti-tadAnIM tAruNyakAle guNanidheH guNabhA tasya vajranAbheH vakSa ura:sthalaM lakSmyA zriyA sAkaM saha vipulaM vistIrNama abhavata, madhyadezaH kaTipradezaH zatrakSitipAnAM pratyarthipArthivAnAM vibhavairaizvaryaiH satrA saha kRzaH kSINo'bhUd babhUva, jaghanavalayaM nitambamaNDalaM AzcaryapUrNa pUjA karatA rhaa| tatpazcAt svargase cyuta hokara jambUdvIpake pUrva videhameM suzobhita puSkalAvatI deza sambandhI puNDarIkiNI nagarImeM zrIkAntA aura vajrasena nAmaka 25 rAjadampatIke vananAbhi nAmakA putra huaa| 697 tayoriti-varadatta Adika kramase unhIM rAjadampatike vijaya vaijayanta jayanta aura aparAjita nAmaka putra hue // 53 // 698 athetitadanantara vajrajaMghabhavameM usake jo mativara, Ananda, dhanamitra aura akampana nAmake mantrI, purohita, senApati aura rAjazreSThI the tathA adhoveyakoMmeM ahamindra hue the ve vahA~se cyuta hokara unhIM rAjadampatike subAhu, mahAbAhu, pITha aura mahApITha nAmake putra hue| 99) 30 nagaryAmiti-kezava, isI nagarImeM kuberadatta vaNika aura usakI anantamati strIse dhanadeva nAmakA putra huA // 54 // $100) nisargeti-svAbhAvika saundarya kI nidhi tathA vidyAoMke krIDAbhavana svarUpa isa vajranAbhikA yauvana suvarNake Upara raMga vizeSakI racanAke samAna punaruktikA pAtra thA // 55 // $101) lakSmIti-usa yauvanake samaya guNoM ke bhANDAra svarUpa usa vajranAbhikA vakSaHsthala lakSmIke sAtha vistRta ho gayA, madhyabhAga zatrurAjAoMke vaibhavoMke 35 sAtha kRza ho gayA, nitambamaNDala kIrtike sAtha vistArako prApta ho gayA aura romarAji Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 132 purudevacampUprabandhe [ 336102$102 ) tadanu vajrasenamahArAjo'pi tasminneva tanaye rAjyalakSmI niyojya laukAntikAmaraiH prabodhito vihitaniSkramaNamatiH kalitasuravarApacitiH sahasrapramitainarAdhipatibhiH saha pariniSkramya tapolakSmyA samAliGgitadeho'pi muktilakSmI pramodinI cakre / $ 103 ) jayAgAre cakre vijitaravibimbe rucibharaiH samudbhUte puNyAt kSitipatirasau kautukavazAt / vidhAyaitatpUjAM vilasitaSaDaGgena mahatA balenAtha zrImAn sa nikhiladigantAni jitavAn / / 57 / / $ 104 ) dhanadevo'pi tasyAsIddharaNIzasya cakriNaH / ratnaM tadgRhapatyAkhyaM nidho ratne ca yojitam // 58 // $ 105 ) yasya ca mahIramaNasyAricakraM pANilAlitaM khaNDitaM ca / sumanomAlA kaNThe pArve kIrtyA yazasA sAdhaM vistRtatvaM vipulatvaM prapede lebhe, romraajilompngktiH tejolakSmyA tejaHzriyA saha udgatA prkttitaa| shoktirlNkaarH| mandAkrAntAchandaH // 56 // 102) tadanviti-tadanu tadanantaraM vajrasenamahArAjo'pi vajranAbhijanako'pi tasminneva tanaye vajranAbhau putra rAjyalakSmI rAjyadhiyaM niyojya sthApayitvA lokAntikAmarairbrahmalokAntanivAsibhirdevarSibhiH prabodhitaH prabodhaM prApitaH vihitA kRtA niSkramaNe pravrajane 15 matiryena saH, kalitA kRtA suravaraiH zakrarapacitiH pUjA yasya tathAbhUtaH san sahasrapramitainarAdhipatibhiH saha pariniSkramya parivrajya tapolakSmyA tapaHzriyA samAliGgitadeho'pi samAzliSTazarIro'pi sana maktilakSmI pramodinI praharSiNI cakre viddhe| $103) jayAgAra iti-asau kSitipatirvajranAbhiH puNyAt sukRtAt rucibharaiH kiraNakalApaiH vijitaM parAbhUtaM ravibimba sUryamaNDalaM yena tathAbhUte cakre cakraratne jayAgAre zastrazAlAyAM samudbhUte prakaTite sati sa zrImAn vajranAbhiH kautukavazAt kutUhalavazAt etatpUjAM cakraratnApacitiM vidhAya kRtvA vilasitAni zobhitAni SaDaGgAni yasya tena mahatA vizAlena balena sainyena nikhiladigantAni sakalakASThAntAni jitavAna jigAya / zikhariNIchandaH // 57 // 104 ) dhanadevo'pIti-dhanadevo'pi kezavajIvo'pi tasya pUrvoktasya dharaNIzasya pRthivIpateH cakriNazcakravatino vajranAbhaH tat prasiddha gRhapatyAkhyaM gRhapatinAma ratnam abhavat 'jAtI jAto yadutkRSTaM tadratnamihocyate' iti ratnalakSaNam / yat nidhI ratne ca yojitaM saMmelitaM babhUva // 58 // $ 105 ) yasyeti-yasya mahIramaNasya vajranAbheH aricakraM pANilAlitaM khaNDitaM ca pUrvatrapakSe arAzcakradaNDA vidyante yasmin tat ari tacca tat cakraM ceti aricakraM arayuktaM cakraratnaM karalAlitaM paratra pakSe arINAM zatrUNAM cakraM samUha ityaricakraM khaNDitaM naSTaM ca / sumanomAlA yasya kaNThe pArve ca kaNThapakSe sumanasAM tejazrIke sAtha prakaTa ho gyii||56|| 102) tadanviti-tadanantara usI vajranAbhiputrapara rAjyalakSmIko niyukta kara laukAntika devoMke dvArA prabodhako prApta hote hue jinhoMne dIkSA lenekI buddhi kI thI tathA indrane jinakI pUjA kI thI aise vajrasena mahArAjane bhI eka hajAra rAjAoM30 ke sAtha dIkSA le lI aura tapolakSmIke dvArA AliMgita zarIra honepara bhI muktirUpI lakSmI ko harSita kiyA // $103) jayAgAra iti-rAjA vajranAbhine puNyodayase AyudhazAlAmeM kiraNoMke samUhase sUryabimbako jItanevAle cakraratnake prakaTa honepara kutUhalavaza usakI pUjA kii| tadanantara viziSTa lakSmIse yukta ho chaha aMgoMse suzobhita bar3I bhArI senAke dvArA usane samasta dizAoMke antako jItA // 57 / / $ 104) dhanadevo'pIti-dhanadeva bhI usI cakravartI35 kA gRhapati nAmakA vaha ratna huA jo ki nidhi aura ratna donoMmeM zAmila thA // 5 // 105) yasya ceti-aricakra jisa rAjAke hAthameM dhAraNa kiyA gayA thA tathA khaNDita bhI kiyA gayA thA (hAthameM aroMse yukta cakraratna dhAraNa kiyA gayA thA aura zatruoMkA samUha Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -106] tRtIyaH stabakaH 133 ca / yasya surAH pauravargo vidheyAzca / yasya vacanakrama iva satyo, bhuja iva sAlasadRzo vanitAH / yasya manojavanti turaGgasamUhA devImaNDalAni ca / vanarAjIvanti vanitAdRzaH kroDAsthAnAni ca / strINAM bhramanti nAbhayo na budhaaH| utsarpanti romarAjayo na shtrvH| daranti kaNThA na pauraaH| gadanti viyogA na durbhASAM janAH / haranti hAsA na dhanAni caurAH / $106 ) Alokya digjaye yaM zAtravasainye niSAdiyUthasya / aGkazamagaladdhastAtkuzamakSNoH zaM tathaiva manaso'pi / / 59 // puSpANAM mAlA sumanomAlA pArzvapakSe sumanasAM viduSAM mAlA sumanomAlA vidvatsamUhaH / yasya pauravargo nAgarikasamUho vidheyAzca sevakAzca surAH pauravargapakSe suSTu rA dhanaM yasya sa surAH, vidheyapakSe surA devAH iti vacanazleSaH / yasya vanitAH striyo vacanakrama iva satyaH prativratAH satIzabdasya prathamAbahuvacane rUpaM vacanakramapakSa satyastathyaH satyazabdasya prathamaikavacane rUpaM, bhuja iva bAhuriva sAlasadRzaH sAlase satandre dRzI nayane yAsAM tAH 10 bhujapakSe dIrghatvAt sAlena sarjavRkSaNa sadRzaH saMnibhaH / yasya ca vajranAbheH turagasamUhA azvasamUhA devImaNDalAni ca vanitAni kurambANi ca manojavanti manaso javo vego manojavaH sa ivAcarantIti manojavanti devImaNDalapakSe manojo madano'sti yeSAM tAni manojavanti / vanitAdazaH strInayanAni krIDAsthAnA ca vanarAjIvanti, vanitAdRkpakSe vanarAjIvAnIva jalasthitakamalAnIvAcarantIti vanarAjIvanti krIDAsthAnapakSe vanarAjyo vanapaktayo vidyante yeSa tAni / zleSaH / yasya strINAM nAbhayaH tundayo bhramanti na budhA vidvAMsaH 15 nAbhipakSe bhramA AvartA ivAcaranti bhramanti budhapakSe bhramanti bhramayuktA bhavanti / romarAjayo lomapaGaktaya utsarpanti na zatravo'rayaH, romarAjipakSe utkRSTAH sarpA utsastidvadAcaranti utsarpanti zatrupakSe utsarpanti abhidravanti / kaNThA dhamanIdhamA daranti na paurAH pure bhavAH paurA nAgarA daranti, kaNThapakSe darAH zaGkhA ivAcarantIti daranti, paurapakSe daranti bhayayuktA bhavanti / viyogA virhaa| gadanti gadA rogA ivAcarantIti gadanti na janA lokA durbhASAM gadanti kathayanti / hAsA hasitAni haranti na dhanAni caurAH hAsapakSe harA: 20 zivA ivAcaranti harasyAdrahAsaH prasiddho'sti caurAstaskarA na haranti na muSNanti / parisaMkhyAlaMkAraH shlessotyaapitH| 106) Alokyeti-digjaye kASThAvijayavelAyAM yaM vajranAbhim Alokya dRSTvA khaNDita kiyA gayA thA) sumanomAlA jisake kaNThameM thI aura pAsameM bhI thI ( kaNThameM phUloMkI mAlA thI aura pAsameM vidvAnoMkA samUha thA) jisake pauravarga-nagara nivAsI loga surAH-uttama dhanase sahita the aura vidheya-sevaka loga bhI surAH-deva the| jisakI 25 striyA~ vacanakramake samAna satyaH-pativratAe~ (pakSameM satya) thIM aura bhujAke samAna sAlasadRza ( alasAye hue ) netroMse sahita thIM (pakSameM sAgaunake vRkSake samAna lambI thIM) jisake ghor3oMke samUha manojavanti-manake vegake samAna AcaraNa karate the aura deviyoMke maNDala manojavanti-kAmase sahita the| jisakI striyoMke netra vanarAjIvanti-jalameM sthita kamalake samAna AcaraNa karate the aura jisakI krIr3Ake sthAna vanarAjIvanti-vanapaMktiyoMse sahita the| jisakI striyoMkI nAbhiyA~ bhramanti-jalakI bha~varake samAna AcaraNa karatI thIM parantu vidvAn loga na bhramanti bhramameM nahIM par3ate the| jisakI romapaMktiyA~ utsarpanti-utkRSTa sA~pake samAna AcaraNa karatI thIM parantu zatru na utsarpanti-Age nahIM bar3hate the| jisake kaNTha daranti-zaMkhake samAna AcaraNa karate the parantu puravAsI loga na daranti-bhayabhIta nahIM hote the| jisake viyoga gadanti-rogake samAna AcaraNa karate the parantu manuSya dRSTabhASA na gadanti-nahIM bolate the| 15 jisake hAsya haranti-zivajIke aTTahAsake samAna AcaraNa karate the parantu caura dhanako na haranti-na haraNa karate the| $ 106) Alokyeti-digvijayake samaya jisa rAjAko dekhakara . Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 purudeva campUprabandhe $ 107 ) AlakSya yasya vIryaM yuddhArambhe dhuri dviSAM hastAt / galati sma candrahAso hAso'pi ca tatsatImukhAmbhojAt // 60 // $ 108 ) jayazriyA yatra vRte raNAgre vivAhazobhAmaribhUmipAlaH / lebhe tadAnIM ripusainyavargAzcitraM ciraM nandanasaukhyamApuH // 61 // $ 109 ) asaujanyanipuNo'pi saujanyanipuNaH / api ca martyendradazAyAmapyacyutAmartyendro babhUveti citram / [ 318800 zAtravasainye pratyarthipRtanAyAM niSAdinAM hastyArohiNAM yUthasya samUhasya hastAtkarAt aGkuzaM sRNiH agalat papAta, akSNornayanayoH kuzaM jalam azrunoramiti yAvat agalat tathaiva tenaiva prakAreNa manaso hRdayAdapi zaM sukham agalat papAta / AryAchandaH || 59 / / $ 107 ) AlakSyeti -- yuddhArambhe samarArambhe sati ghuri agre 10 yasya vajranAbhaH voyaM parAkramam AlakSya dRSTvA dviSAM zatrUNAM hastAt candrahAsaH kRpANaM galati sma patito'bhUt teSAM satInAM pativratAnArINAM mukhAmbhojaM mukhakamalaM tasmAt hAso'pi ca hasitamapi galati sma / zatravo hatAstena ca tatsatInArINAM vaidhavyAd hAsyamapi vinaSTamiti bhAvaH / AryAchandaH // 60 // $ 108 ) jayazriyeti -- tadAnIM tasminkAle raNAgre yuddhAgre yatra yasmin vajranAbhI jayazriyA vijayalakSmyA vR svIkRte sati aribhUmipAlaH zatrunarendro vivAhazobhAM pANigrahaNazriyaM lebhe ripusainyavargAH zatrusainikasamUhAH 15 ciraM cirakAlaparyantaM nandanasokhyaM putrasaukhyam Arlebhire iti citraM varaNaM kasyacit pANigrahaNamanyasya nandanotpattizcetarasyeti citratAmUlaM, parihArastu raNAgre yasmin jayalakSmyA vRte sati zatrurAjI vigatA vinaSTA yA vAhazobhA vAhanazrostAM vivAhazobhAM lebhe vAnarahito'bhUdityarthaH / ripusainyavargAzci mRtvA svargaM prApya nandane svargasya nandanavane saukhyaM nandana saukhyam Apurlebhire iti / virodhAbhAsaH / upajAtichandaH / $ 109 ) asaujanyeti - sujanasya bhAvaH sojanyaM na saujanyam asojanyaM tasmin nipuNo'pi caturo'pi dorjanyadakSo'pi 20 saujanya nipuNaH sajjanatAnipuNa iti virodhaH yaH daurjanyanipuNaH sa saujanyanipuNaH kathaM bhavediti bhAvaH / parihArastu aso eSa vajranAbhiH janyanipuNo'pi yuddhapravINo'pi saujanyanipuNo babhUva / api ca ki ca martyendradazAyAmapi manujendrAvasthAyAmapi acyutAmartyendraH acyuta svargadevendro babhUveti citraM yo mayeMndraH so'cyutAmartyendraH kathaM bhavediti bhAvaH / parihArastu martyendradazAyAmapi akAreNa cyuto'bhayeMdra ityacyutAmartyendraH zatruoMkI senA meM mahAvatoMke hAthase aMkuza gira gayA thA, netroMse azrujala girane lagA thA 25 aura manase sukha nikala gayA thA ||59 || $107) AlakSyeti - yuddha ke Arambha meM Age jisake parAkramako dekhakara zatruoMke hAthase talavAra chUTa jAtI thI aura unakI pativratA striyoM ke mukhakamalase hAsa bhI chUTa jAtA thA || 60 / / 108) jayazriyeti- raNake agrabhAgameM vijayalakSmIke dvArA jisa vajranAbhike vare jAnepara vivAhakI zobhA zatrurAjAne prApta kI thI aura cirakAla taka nandanakA sukha - putrotpattikA Ananda zatruke sainikoMne prApta kiyA thA yaha Azcarya kI bAta 30 thI ( parihAra pakSa meM vajranAbhikI jIta honepara zatrurAjA vAhanarahita ho gaye the aura unake sainikoM ke samUha yuddha meM marakara svargake nandana vanameM sukhako prApta hue the ) / 61 / / 6109 ) asAviti - vaha vajranAbhi asaujanya nipuNaH - durjanatA meM nipuNa hokara bhI saujanyanipuNaHsajjanatA meM nipuNa thA ( parihAra pakSa meM yuddha meM nipuNa hokara bhI sajjanatA meM nipuNa thA ) aura martyendradazA - manujendra avasthAmeM bhI acyutAmartyendra acyutasvargakA amartyendra - devendra thA 35 yaha Azcarya kI bAta thI (parihAra pakSa meM a- akArase rahita acyutAmartyendra arthAt martyendra Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 tRtIyaH stabakaH $ 110 ) yasya ca sapakSA vipakSAzca sakalabhayazasyagamanAH sumahitAM muktApAMsulabhavanapAlimadhivasanti / $ 111 ) kundasundarayazovizobhitaH pAkazAsanasamAnavaibhavaH / so'yamujjvalaguNo nidhIzvaraH zAsati sma sucirAya medinIm / / 62 / / 6 112 ) tadanu kadAcana viSayAbhilASaviratasvAnto medinIkAnto vajradantasamAhvaye puDhe 5 vinyastasamastarAjyabhAraH SoDazasahasraparimitapRthvIpatibhiH sahasraNa nandanaH, aSTAbhiH sodaraidhanadevena ca parivRtaH svagurostIrthakarasyopakaNThe jainI dIkSAmAsAdya, tIrthakaratvAGgAni SoDazabhAvanAH suciraM bhAvayan atiduzcaramAcaryAvahaM tapazcacAra / $ 113 ) tato'sau kAlAnte prathitasutapAH puNyacarito mahIkAntaH zAnto'vizata zikhare shriiprbhgireH| matyendra ityarthaH manuSyANAmindro'bhUditi bhAvaH / virodhAbhAsaH / $ 120 ) yasya ceti-yasya ca vajranAbheH sapakSAH suhRdo vipakSAH zatravazca sakalabhayazasyagamanAH sakalabhaM karizAvakasahitaM yazasyaM kIrtisahitaM gamanaM yeSAM tathAbhUtAH sapakSAH sakalabharyanikhilabhayaiH zasyaM sahitaM gamanaM yeSAM tathAbhatA vipakSAH santaH sumahitAM atizayena mahitA sumahitA tAM prazastRtamAm, vipakSapakSe sumaiH puSpaihitAM yuktAM, muktAbhiH mauktikaiH pAMsulA dhUliyuktA yA bhavanapAliH sodhapaGktistAM vipakSapakSe muktApAM tyaktajalasamUhAM nirjalAmityarthaH sulabhavanapAli 15 sulabhA cAso vanapAlizca vanapaGktizceti sulabhavanapAlistAm adhivasanti / zleSaH // 1) kundetikundamiva mAdhyamiva sundaraM manoharaM yad yazaH kIrtistena vizobhitaH samalaMkRtaH 'mAdhyaM kundam' ityamaraH, pAkazAsanasamAnaM zakrasadRza vaibhavamaizvayaM yasya saH, ujjvalA nirmalA guNAH zauryAdayo yasya tathAbhUtaH so'yaM pUrvokto nidhIzvarazcakravartI vajranAbhiH sucirAya sudIrghakAlaparyantaM medinI pRthivIM zAsati sma pAlayAmAsa / rathoddhatAchandaH // 62 // 112) tadanviti-svaguroH svapiturvajrasenasya tIrthakarasya / SoDazabhAvanAH 20 darzanavizuddhayAdIH / zeSaM sugamam / 113) tato'sAviti-tatastadanantaraM prathitaM sutapo yasya sa prasiddhasatapazcaraNaH. paNyacaritaH pavitracaritraH zAnto jitarAgadveSaH asau mahIkAntaH pRthivIpatirvajranAbhimunIzvaraH manuSyoMkA rAjA thaa)| $ 110) yasya ceti-jisake mitra aura zatru donoM hI sakalabhayazasyagamana the arthAt mitra hAthiyoMse sahita prazaMsanIya gamanase yukta the aura zatru samasta prakArake bhayoMse yukta gamanase sahita the| tathA mitra aura zatru donoM hI sumahitA 25 (mitrapakSameM atyanta prazasta zatrupakSameM phUloMse sahita) muktApAMsulabhavanapAli-( mitra pakSameM motiyoMkI dhUlise dhUsarita mahaloMkI paMktimeM-zatrupakSameM nirjala-sulabha vanapaMktimeM ) nivAsa karate the| 6111) kundeti-kundakusumake samAna sundara yazase suzobhita, indra ke samAna vaibhavakA dhAraka tathA ujjvalaguNoMse sahita vaha cakravartI cirakAla taka pRthivIkA zAsana karatA rahA // 62 // 112) tadanviti-tadanantara kisI samaya jisakA citta viSayoMkI 30 icchAse virata ho gayA thA aisA rAjA vajranAbhi, vajrasena nAmaka putrapara samasta rAjyakA bhAra rakha solaha hajAra rAjAoM, eka hajAra putroM, ATha bhAiyoM tathA dhanadevase parivRta ho apane pitA vajrasena tIrthakarake nikaTa jainI dIkSA lekara tIrthakaraprakRtike aMgabhUta darzanavizuddhi Adi solaha bhAvanAoMkA bahuta samaya taka cintana karatA huA Azcarya karanevAlA atyanta kaThina tapa karatA rhaa| $113) tato'sAviti-tadanantara prasiddha tapasvI evaM 35 pavitra AcArake dhAraka rAjA vajranAbhi munirAjane Ayuke anta meM zAnta citta hokara zrIprabha Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 purudevacampUprabandhe [336114parityaktAhAraH prakaTitasamAdhiguNanidhiH sukhAtyaktvA prANAnagamadahamindratvapadavIm // 63 / / $ 114 ) sarvArthasiddhAvahamindradevaH svakAntidugdhAmbudhimadhyamagnaH / rAkAsudhAsUtirivAkalaGkaH pujIkRto vA suSamaikasAraH // 6 // 115 ) athavA rAkAkokAriH sakalakalAvallabhatayA sanmArganiviSTatayA cAnena samAno'pi so'yaM doSAkaro'pi kalaGkamalino'pi satpatiriti, saptaviMzatitArApatirapi zatatArApatiriti, kAlAnte jovitAnte zrIprabhagirestannAmaparvatasya zikhare zRGga avizata praviSTo'bhUt / tatra parityaktAhAraH kRtabhojanaparityAgaH prakaTitaH samAdhiryena tathAbhUtaH prakaTitasamAdhimaraNaH guNanidhirguNAnAM dayAdAkSiNyAdInAM nidhirbhANDAraH sa sukhAt aklezena prANAn asUna tyaktvA ahamindratvapadavIm agamad alabhata / SoDazasvargA10 duparitanA devA ahamindrAH kathyante / zikhariNI chandaH // 63 // 114) sarvArthati--sarvArthasiddhI tannA mAnuttaravimAne so'hamindradevaH svakAntireva dugdhAmbudhiH kSIrasAgarastasya madhye magno buDitaH, akalaGkaH kalaGkarahitaH rAkAsudhAsUtiriva pUrNimAcandra iva, vA athavA puJjIkRto rAzIkRta: suSamAyAH paramazobhAyA ekasAra: pradhAnasAra iva babhAviti zeSaH / utprekSA / upajAtichandaH // 64 // 115) athaveti-vaM candreNa sAdazyaM pradar2yA pazcAttato vyatirekaM pradarzayati / athavA pakSAntare rAkAyA: kokAririti rAkAkokAriH 15 pUrNimAcandraH sakalakalAnAM SoDazakalAnAM vallabhatayA svAmitvena pakSe sakalakalAnAM catuHSaSTikalAnAM vallabha tayA svAmitvena satAM nakSatrANAM mArgaH sanmArgo gaganaM tasmin niviSTatayA sthiratayA pakSe saMzcAsau mArgazceti sanmArgaH samIcInamArgastasmin niviSTatayA ca anenAhamindreNa samAno'pi sadazo'pi iti prakAreNa paraspara viruddhArtha viparItArtha prakaTayati iti hetorupamAnabhAvamupamAnatAM nArhati / itIti kathaM / tadeva darzayati / so'yaM pUrNimAcandro doSANAmavaguNAnAmAkaraH khaniriti doSAkarastathAbhUto'pi kalaGkana pApena malino malImasaH 20 kalaGkamalinastAdRzaH sannapi satAM sajjanAnAM patiriti viruddhaM pakSe doSAyA nizAyAH kara iti doSAkaro'pi kalaGkana lAJchanena malino'pi satAM nakSatrANAM patiriti / saptaviMzatitArANAM patirapi zatasya tArANAM nakSatrANAM patiriti viruddha pakSe'zvinyAdInAM saptaviMzatitArANAM pati: svAmyapi zatabhiSAtArAyAH patiriti / hi nizcayena makaro'pi jalajantuvizeSo'pi parizobhitazcAsau mInazca pAThonazceti parizobhitamIna iti parvatake zikharapara praveza kiyaa| vahA~ guNoMke bhANDAra svarUpa una munirAjane AcArakA pari25 tyAga kara samAdhi dhAraNa kI aura sukhase prANa chor3akara ahamindrapadako prApta kiyA // 63 // $ 114) sarvArtheti-jo apanI kAntirUpI kSIrasAgarake madhya meM nimagna thA aisA vaha ahamindra sarvArthasiddhi meM aisA jAna par3atA thA mAno kalaMkarahita pUrNimAkA candramA hI ho athavA ikaTThA kiyA huA utkRSTa zobhAkA mukhya sAra hI ho // 64 // 115) athavetiathavA pUrNimAkA candramA samasta kalAoMkA vallabha-solaha kalAoMkA svAmI honese (pakSameM causaTha kalAoMkA vallabha honese ) aura sanmArga-AkAzameM sthita honese (pakSameM samIcIna mArgameM sthita honese ) isa ahamindra ke yadyapi samAna thA tathApi vaha pUrNimAkA candramA paraspara aneka viruddha arthoko prakaTa karatA hai isalie ahamindra ke upamAna bhAvako prApta nahIM ho sakatA / pUrNacandra ke paraspara viruddha artha isa prakAra haiM-vaha candramA doSA kara-doSoMkI khAna tathA kalaMka-pApase malina hokara bhI satpati-sajjanoMkA pati banatA 35 hai yaha viruddha bAta hai ( pakSa meM candramA doSAkara-rAtriko karanevAlA aura kalaMka-cihnase malina hokara bhI satpati-nakSatroMkA svAmI hai) candramA saptaviMzatitArApati-sattAIsa nakSatroMkA pati hokara bhI zatatArApati-sau nakSatroMkA pati hai yaha viruddha bAta hai (pakSameM Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -115 ] tRtIyaH stabakaH 137 himakaro'pi parizobhitamIna iti, mRgakRttikAvazeSo'pi parilasitasitAMzuka iti, nakSatrAdhipo'pi rAjeti, jaDasvabhAvo'pi jaDadhyutpanno'pi kalAnidhiriti, bhazrIkaro'pi nabhaHzrIkara iti, sa punarvasuvargazobhito'pi svAtisamRddhivirAjito'pi pUrvAzAvazena zubhodayabhUbhRtsevA dine dine karotIti parasparaviruddhArtha prakaTayatIti nopmaanbhaavmrhti| viruddhaM pakSe himarUpAH karAH kiraNA yasya tathAbhUto'pi parizobhito mIno mInarAziryasya tathAbhUtaH athavA 5 parizobhinI yA tamI rAtristasyA inaH svaamii| mRgakRttikA mRgacarmaiva avazeSo yasya tathAbhUto'pi parilasitaM zobhitaM sitAMzukaM zvetavastraM yasya tathAbhUta iti viruddha pakSe mRgo mRgazirA nakSatraM kRttikA kRttikAnakSatraM mRgazca kRttikA ceti mRgakRttike te avazeSo yasya tAdRzo'pi parilasitAH parito vibhrAjamAnAH sitAH zuklA aMzavaH kiraNA yasya tathAbhUta iti / kSatrANAmadhipo na bhavatIti nakSatrAdhipastathAbhUto'pi rAjA napatiriti viruddhaM pakSe nakSatrANAM tArANAmadhipo nakSatrAdhipastAdRzo'pi san rAjA candraH 'rAjA prabho nRpe candre yakSe 10 kSatriyazakrayoH' iti zabdArNavaH / jaDo mUrkhaH svabhAvo yasya tathAbhUto'pi jaDaghImUrkhastasmAdutpanno'pi kalAnAM cAturINAM nidhi: kalAnidhiriti viruddha pakSe DalayorabhedAt jalasya svabhAva iva svabhAvo yasya tathAbhUto jalasvabhAvaH zItalo'pi jaladhiH samudrastasmAdutpanno'pi kalAnAM SoDazakalAnAM nidhiriti kalAnidhizcandraH / bhAnAM nakSatrANAM zriyaM karotIti bhazrIkarastathAbhUto'pi bhazrokaro na bhavatIti nabhazrIkara iti viruddha pakSa bhazrokaro'pi nakSatrazrokaro'pi nabhaso gaganasya zriyaM karotIti nabhaHzrIkara iti / sa punaH pUrNacandro 15 vasuvargazobhito dhanasamUhazobhito'pi svasya dhanasya atisamRddhiH prabhUtavRddhistayA virAjito'pi pUrvA prAktanI yA AzA tRSNA tasyA vazena nighnatayA zubhaH prazasta udayo bhAgyaM yasyeti zubhodayaH zubhodayazcAso bhUbhRcceti rAjA ceti zubho dayabhUbhRt tasya sevAM zuzrUSAM dine dine pratidinaM karoti iti viruddha pakSe punarvasuvargeNa punarvasunakSatrAbhyAM zobhito'pi svAteH svAtinakSatrasya atisamRddhayA pracurazobhayA virAjito'pi pUrvAzAyA pUrvadizAyA vazena zubhazcAsau udayabhUbhRcceti zubhodayabhUbhRt prazastodayAcalastasya sevA dine dine 20 azvinI Adi sattAIsa nakSatroMkA pati hokara bhI zata-zatabhiSA nakSatrakA pati hai) himakaro'pi-magara hokara bhI zobhAyamAna mIna-matsya hai athavA makara rAzise yukta hokara bhI mIna rAzise sahita hai yaha viruddha bAta hai| (pakSameM himakara-zItala kiraNoMvAlA hokara bhI mInarAzise suzobhita hai athavA zobhAyamAna tamI-rAtrikA ina svAmI hai)| mRga-kRttikA vizeSa-mRgacarmamAtrase yukta hokara bhI zobhAyamAna sapheda vastrase sahita hai, yaha viruddha bAta hai 25 (pakSameM mRgazirA aura kRttikA nakSatrase yukta hokara bhI zobhAyamAna sapheda kiraNoMvAlA hai)| kSatroM-kSatriyoMkA adhipati na hokara bhI rAjA hai yaha viruddha bAta hai ( pakSameM nakSatroMkA adhipati hokara bhI rAjA-candramA hai) jaDasvabhAva-mUrkha svabhAvavAlA tathA jaDadhI-mUrkhase utpanna hokara bhI kalAnidhi caturAiyoMkA nidhi hai yaha viruddha bAta hai (pakSa meM jala svabhAvajalake samAna zItala svabhAvavAlA aura jaladhi--samudrase utpanna hokara bhI solaha kalAoM- 30 kA nidhi hai)| bhazrIkara-nakSatroMkI zobhAko karanevAlA hokara bhI nabhazrIkara-nakSatroMkI zobhAko karanevAlA nahIM hai yaha viruddha bAta hai ( pakSameM nakSatroMkI zobhAko karanevAlA hokara bhI nabhaHzrIkara-AkAzakI zobhAko karanevAlA hai)| phira vaha candramA vasuvargazobhito'pi-dhanake samUhase zobhita tathA svAtisamRddhivirAjita-dhanakI atizaya samRddhise virAjita hokara bhI pahalekI AzAke vazase zubha udayase yukta-puNyazAlI bhUbhRt-rAjAkI sevA 35 karatA hai yaha viruddha bAta hai ( pakSameM punarvasu nakSatroMse zobhita tathA svAtinakSatrakI samRddhise virAjita hokara bhI pUrva dizAke vazase zubhodayabhUbhRt-uttama udayAcalakI sevA pratidina 18 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudeva campUprabandhe [ 36116 $ 156 ) sumanodharmatayA tayAsya samAno'pi paJcazaraH sudRzAmapi bAdhAM vidadhAti, mArgaNAnAM paJcatAmapi sahate iti na dRSTAntatAmanubhavitumISTe / vasantastu sakalasumano gariSTho'pi jAtiSTa iti smaraNArho'pi na bhavati / iti kaTakAcitatayA na tulAM bhajati iti na citrametat / $ 117 ) te'pyaSTo bhrAtarastasya dhanadevo'pyanalpadhIH / 138 jAtAstatsadRzA eva devAH puNyAnubhAvataH || 65 // 118 ) sa kilAya mahamindrastrayastrizatpArAvAraparimita sthitirhastamAtrocchritadehaH svakSetra eva navaratnaprabhAmanohare viharamANaH saMkalpamAtrakRtasaMnidhAnaiH kusumagandhAkSatAdibhirjinendrasaparyaM karotIti / 116 ) sumanodharmatayeti -- tayA prasiddhayA sumanasAM puSpANAM dharmo dhanuryasya sumanodharmastasya bhAvastayA pakSe sumanasAM devAnAM dharmatayA svabhAvatayA paJcazaraH kAmo'syAhamindrasya samAno'pi sadRzo'pi sudRzA10 mapi samyagdRSTInAmapi pakSe sulocanAnAmapi bAdhAM pIDAM vidadhAti karoti, mArgaNAnAM gatyAdicaturdazamArgaNAnAmapi paJcatAM vinAzamapi pakSe mArgaNAnAM bANAnAM paJcatAmapi paJcasaMkhyAvattvamapi sahate iti heto: dRSTAntatAmupamAm anubhavituM na ISTe na samartho'sti / vasantastu vasantartustu sakalasumanogariSTho'pi sakalasumanobhirnikhila puSpairgariSTho garIyAnapi pakSe sakalasumanaH su nikhiladeveSu gariSTho'pi jAtyA bhraSTo jAtibhraSTa nIca jAtiyuktaH pakSe 'camelI' iti prasiddhapuSpara hitaH 'na syAjjAtirvasante' iti kavisamAsaH iti smaraNAha'pi 15 smatuM yogyo'pi na bhavati / itotthaM kaTakAJcitatayA karkarAziyuktatayA tulAM tulArAzi na bhajati iti etat na citraM nAzcarya pakSe kaTakAJcitatayA karavalayasuzobhitatayA tulAmupamAM na bhajati / zleSo vyatirekazca / $ 117 ) te'pyaSTAviti - te pUrvoktA aSTAvapi bhrAtaro vijayo vaijayanto jayanto'parAjitaH subAhurmahAbAhuH pITho mahApIThazceti yAvat analpadhIrmahAmatiH ghanadevo'pi puNyAnubhAvataH puNyaprabhAvAt tatsadRzA ahamindrasadRzA eva devA jAtAH samutpannAH // 65 // I118 ) sa kileti sa kila pUrvokto'hamindraH trayastrizatpArAvAra20 parimitA trayastritsAgarapramANA sthitiryasya tathAbhUtaH hastamAtrocchrito'ratnimAtronnato deho yasya tAdRzaH, karatA hai ) / $ 116) sumanodharmatayeti - kAmadeva sumanodharmatA - phUloM ke dhanuSa se sahita hone ( pakSa meM devoMke dharmase yukta hone) ke kAraNa yadyapi ahamindra ke samAna hai tathApi vaha sudRzAM - samyagdRSTi jIvoM ko bhI bAdhA pahu~cAtA hai isake viparIta ahamindra samyagdRSTi jIvoM ko kabhI bAdhA nahIM pahu~cAtA tathAkA madeva mArgaNAoMkI paMcatA - mRtyuko sahana kara letA hai. isake 25 viparIta ahamindra mArgaNAoMkI paMcatAko sahana nahIM karatA isalie dRSTAntapaneko prApta karaneke yogya nahIM hai ( pakSa meM kAmadeva sudRzAM - striyoMko bhI bAdhA karatA hai tathA apane mArgaNa - bANoMkI paMca saMkhyAko sahana kara letA hai ) / vasanta Rtu sakalasumanogariSThasamasta phUloMse zreSTha honepara bhI jAtibhraSTa - jAtise bhraSTa hai-nIca jAtikA hai jabaki ahamindra sakalasumanogariSTha- - samasta devoM meM zreSTha hokara bhI jAtibhraSTa nahIM hai isalie vaha to 30 smaraNa karaneke bhI yogya nahIM hai ( pakSa meM vasantaRtu jAtI - camelIse rahita hai) yathArtha meM vaha ahamindra kaTakAMcita - karkarAzise yukta honeke kAraNa tulAM -tulA rAziko prApta nahIM hai yaha kucha bhI Azcarya kI bAta nahIM hai ( pakSameM kaTaka - hAthake valayase suzobhita honeke kAraNa vaha ahamindra tulA -- upamAko prApta nahIM hotA yaha Azcarya kI bAta nahIM hai ) / $ 117 ) te'pyaSTAviti - ve vijaya vaijayanta jayanta aparAjita subAhu mahAbAhu pITha aura mahApITha 35 nAmake AThoM bhAI tathA mahAbuddhimAn dhanadeva bhI puNyake prabhAvase usa ahamindra ke samAna hI deva hue ||65 || $118) sa kileti - vaha ahamindra tetIsa sAgarakI AyuvAlA thA, tIna hAtha U~ce zarIra se sahita thA, navaratnoMkI prabhAse manohara apane kSetrameM hI vihAra karatA thA, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -118 ] tRtIyaH stabakaH 139 kurvANaH kvacidanAhUtamilitaiH svasamAnavaibhavarahamindrardhamaMgoSThISu saMbhASamANaH, trisahasrAdhikatriMzatsahasravarSAtikrame mAnasaM divyamAhAramaGgokurvANaH paJcadazadinAdhikaSoDazamAsAvasAne procchvAsaM prakaTIkurvANaH sukhamAsAmAsa / iti zrImadarhadAsakRtau purudevacampUprabandhe tRtIyastabakaH // 3 // navaratnaprabhAbhinavaratnakAntibhirmanohare ramaNIye svakSetre svakIyavimAnapradeza evaM viharamANo vihAraM kurvANaH 5 saMkalpamAtreNa kRtaM saMnidhAnaM yeSAM taiH saMkalpakAlopasthitarityarthaH kusumagandhAkSatAdibhiH puSpacandanazAleyAdibhiH jinendrasaparyA jinapUjAM kurvANo vidadhAnaH kvacit kutrApi sthAne anAhUtA militA ityanAhUtamilitAstairanAkAritopasthitaiH svasamAnavaibhavaH svasadRzazvaryaiH ahamindraH saha dharmagoSThISu dharmasabhAsu saMbhASamANo vArtAlApa kurvan, trisahasrAdhikatriMzatsahasravarSAtikrame trayastrizasahasravarSavyapagame sati mAnasaM divyaM svaya'm AhAraM viSvANam aGgokurvANaH svIkurvan paJcadazadinAdhikaSoDazamAsAvasAne trayastrizatakSAnte procchavAsaM zvAso- 10 cchvAsaM prakaTIkurvANaH sukhaM yathA syAttathA AsAmAsa Aste sma / iti zrImadarhadAsakRteH purudeva campUprabandhasya vAsantIsamAkhyAyAM saMskRtavyAkhyAyAM tRtIyaH stabakaH // 3 // saMkalpa mAtrase upasthita honevAle puSpa gandha tathA akSata Adise jinendradevakI pUjA karatA thA, kahIM binA bulAye mile hue apane hI samAna vaibhavase yukta ahamindroMke sAtha dharma- 15 goSThiyoMmeM saMbhASaNa karatA thA, tetIsa hajAra varSa vyatIta ho jAnepara mAnasika divya AhAra karatA thA, aura sAr3he solaha mAhake anta meM zvAsocchavAsa prakaTa karatA thA isa taraha vaha sukhase nivAsa karatA thaa| isa prakAra zrImahadAsakI kRti purudevacampU nAmaka prabandhameM tIsarA stabaka samApta huA // 3 // 1. sukhayAmAsa ka0 / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH stabakaH 1) prAjyaprabhAvaprabhavaH prazastadharmasya pAdAnatadevarAjaH / vidhvastamithyAtvatamA jineza Adyo'thavAnye dadatAM zubhAni // 1 // 62) iha khalu jambUdvIpasaMbhAvitabhAratavarSavizeSakAyamANarAjatazikhari dakSiNabhAge tulitasvargakakhaNDe madhyakhaNDe kAlasandhI mukhe manoharAM gAM, bhuje jyAM, hRdi kSamAM, bhUdevyA virahamasahamAna 5 iva bibhrANaH, kIrtikSaumavilasitAnAM digaGganAnAM ghusRNarasapariklRptavyAtyukSikAsaMdehadAyakena atha caturthastabakasyAdau maGgalArthaM jinastutimAha 61) prAjyeti-AdI bhava AdyaH prathamo vRSabhaH, athavA anye'jitanAthAdayastrayoviMzatisaMkhyAkAH jinezaH jinAnAmIzaH jinezaH pakSe Iz iti zakArAntaH zabdaH / zubhAni zreyAMsi dadatAM dadAtu 'dada dAne' ityasya loTlakArasya prathamapuruSakavacane rUpaM pakSe dadatAM dadatu 'DudA dAne' ityasyAtmanepade prathamapuruSa 10 bahuvacane rUpam / atra vacanazleSeNa vizeSaNAnAmekabahuvacanayoAkhyAnaM kAryam / tatrAdyo jinezaH prazastadharmasya zreSThadharmasya prAjyaprabhAvaprabhavaH prAjyaprabhAvasya prakRSTamAhAtmyasya prabhavaH kAraNaM, anye jinezaH prAjyaprabhAveNa prabhavaH svAminaH / pAdAnatadevarAjaH devAnAM rAjA devarAjaH pAdayorAnato devarAjo yasya sa pAdAnatadevarAjaH caraNAnatapurandaraH pakSe pAdayorAnato devarAT yeSAM te pAdAnatadevarAjaH / vighvastamithyAtvatamAH vidhvastaM vinAzitaM mithyAtvameva tamastimiraM yena sa vidhvastamithyAtvatamAH pakSe tovaM mithyAtvaM mithyAtvatamaM vinAzitaM 15 mithyAtvatamaM yaiste, athavAkArAnto'pi tamazabdo'sti 'dhvAntaM saMtamasaM tamam' iti dhanaJjayaH, tena vidhvastaM mithyAtvatamaM mithyAtvatimiraM yaiste mithyAtvatamAH / vacanazleSaH / indravajAchandaH // 1 / / 2) iheti-iha khalu martyaloke jambUdvIpe prathamadvope saMbhAvitasya zobhitasya bhAratavarSasya bharatakSetrasya vizeSakAyamANastilakAyamAno yo rAjatazikharI vijayArdhaparvatastasya dakSiNabhAge'vAcyAM tulitaM svargakakhaNDaM yena tasmin upamita tridivaikazakale madhyamakhaNDe madhyasthitAryakhaNDe kAlasandhau bhogabhUmikarmabhUmikAlayoH sandhirmelanaM tasmin mukhe 20 vadane manoharAM cetaHpriyAM gAM vANoM pakSe pRthivI, bhuje bAhau jyAM maurvI pakSe bhUmi, hRdi hRdaye kSamA zAnti pakSe dharitrI bhUdevyA mahIdevyA virahaM viyogam asahamAnaH soDhumazaknuvanniva bibhrANo dadhAnaH, kIrtireva kSauma $1) prAjyeti-jo zreSThadharmake utkRSTa prabhAvake kAraNa the, jinake caraNoM meM devarAja namrIbhUta thA aura jinhoMne mithyAtvarUpI andhakArako naSTa kara diyA thA aise prathama jinendra vRSabhanAtha bhagavAn , athavA jo zreSThadharma sambandhI utkRSTa prabhAvake prabhu-svAmI the, jinake 25 caraNoM meM devarAja-indra namrIbhUta rahatA thA aura jinhoMne tIvra mithyAtva athavA mithyAtva rUpI timirako naSTa kara diyA thA aise anya teIsa jinendra kalyANa pradAna kareM // 1 // 32) iheti-nizcayase isa madhyama lokameM jambUdvIpameM suzobhita bharatakSetrake tilakake samAna AcaraNa karanevAle vijayArdha parvatakI dakSiNa dizAmeM svargake eka khaNDakI tulanA karanevAle madhyamaAryakhaNDameM bhogabhUmi aura karmabhUmike kAlake milApake samaya nAbhinAmakA rAjA 30 huaa| vaha nAbhirAjA mukhameM manohara vANIko, bhujAmeM pratyaMcAko aura hRdayameM kSamAko (pakSameM go, jyA, aura kSamA nAma dhAraka pRthivIko) dhAraNa kara rahA thA usase aisA jAna par3atA thA mAno vaha pRthivIdevIke virahako sahana nahIM kara sakatA / kIrtirUpI rezamI vastrase Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH stabakaH 141 pratApena vibhrAjamAnaH, kulakRtAmantyaH, nikhilabhAvimahopAlAnAM nAbhirnAbhinAmadheyo rAjA babhUva / 63 ) tasyAsInmarudevIti devI devIva sA shcii| carantI hemavallIva sAkArevaindavI kalA // 2 // $4) sA khalu bimboSThI, candralekheva gaganatalasya, vasantalakSmIriva sahakAravanasya, candrikeva candrasya, prabheva prabhAkarasya, madalekheva diggajasya, kalpavallIva kalpapAdapasya, kusuma- 5 zrIriva vasantasya, kamalinIva sarovarasya, tArApaGktiriva pradoSasamayasya, haMsamAleva mAnasasarovarasya, candanavanarAjiriva malayAcalasya, phaNAmaNiparampareva phaNipateH, tribhuvanavismayajananI, jananI vanitAvibhramANAM, khanI guNaratnAnAM, vanI kAntilatAnAM, dhunI zRGgArarasasya, mahIpAlabhUSaNaM babhUva / dukUlaM tena vilasitAnAM zobhitAnAM digaGganAnAM kASThAkAminInAM ghusaNarasena kAzmIradraveNa pariklRptA kRtA 10 yA vyAtyukSikA raGgakelistasyAH saMdehasya dAyakastena tathAbhUtena pratApena vibhrAjamAno dedIpyamAnaH, kulakRtAM kulakarANAM manUnAmiti yAvat antyazcaramaH, nikhilAzca te bhAvimahIpAlAzceti nikhilabhAvimahIpAlAsteSAM sakalabhaviSyadbhUmipAlAnAM nAbhiH pravartakaH nAbhinAmadheyo nAbhinAmA rAjA babhUva / 3) tasyeti-tasya nAbheH marudevIti prasiddhA marudevanAmnI sA devI rAjJo AsIda yA zacIdevIva indrANova, carantI calantI hemavallIva svarNalateva sAkArA sazarIrA aindavI cAndramasI kaleva babhUva / mAlopamA // 2 // 64 ) seti-sA 15 khala bimboSThI raktadazanacchadA marudevI, gaganatalasya nabhastalasya candralekheva zazikaleva, sahakAravanasya rasAlopavanasya vasantalakSmIriva madhuzrIriSa, candrasya zazinaH candrikeva kaumudIva, prabhAkarasya sUryasya prabheva dIptiriva, diggajasya digvAraNasya madalekheva dAnarekheva, kalpapAdapasya kalpataroH kalpavallIva kalpalateva, vasantasya surabheH kusumazrIH puSpalakSmoriva, sarovarasya kAsArasya kamalinIva padminIva, pradoSasamayasya rajanImukhasya tArApaGktiriva nakSatrasaMtatiriva, mAnasasarovarasya haMsamAleva marAlapaGktiriva, malayAcalasya malaya- 20 gireH candanavanarAjiriva, malayajavanazreNiriva, phaNipateH zeSanAgasya phaNAmaNiparampareva, tribhuvanasya lokatrayasya vismayajananI AzcaryotpAdikA. vanitAvibhramANAM strIvilAsAnAM jananI samutpAdikA, gaNaratnAnAM guNamaNInAM khanI AkarabhUtA, kAntilatAnAM dIptivallInAM vanI, zRGgArarasasya dhunI nadI, mahIpAlasya nAbhirAjasya suzobhita dizArUpI striyoMpara kezarake raMgase kI huI phAgake sandehako denevAle pratApase vaha zobhAyamAna thA, antima kulakara thA tathA Age honevAle samasta rAjAoMkA Adi- 25 pravartaka thaa| $3) tasyeti-usa rAjA nAbhikI marudevI nAmakI rAjJI thI jo indrakI indrANIke samAna, calatI phiratI svarNalatAke samAna aura AkAra sahita candramAkI kalAke samAna jAna par3atI thI // 2 // 64) seti-bimbake samAna lAla oThoMse suzobhita vaha marudevI, gaganatalakI candrakalAke samAna, AmravanakI vasanta lakSmIke samAna, candramAkI cA~danIke samAna, sUryakI prabhAke samAna, diggajakI madarekhAke samAna, kalpavRkSakI kalpa- 30 latAke samAna, madhumAsakI puSpalakSmIke samAna, sarovarakI kamalinIke samAna, sAyaMkAlakI tArApaMktike samAna, mAnasarovarakI haMsamAlAke samAna, malayagirikI candanavanakI paMktike samAna, aura zeSanAgakI phaNAoMpara sthita maNiyoMkI paramparAke samAna rAjA nAbhirAjakI bhaSaNa thii| vaha marudevI tInoM lokoMko Azcarya utpanna panna karanevAlI thI, striyoMke hAvabhAvoMko utpanna karanevAlI thI, guNarUpI ratnoMkI khAna thI, kAntirUpI 35 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 [ 465 purudevacampUprabandhe 65) bhAni bhrAjitakAntisAralaharIM rAtriMdivaM se vituM prodyuktAni vihAya tAni khatalaM tasyAH kuraGgIdRzaH / pAdAmbhojayuge samAvirabhavannUnaM nakhAnicchalAt tasmAtkhaM ca nabhaHsthalaM samabhavadrUDhayaiva tArApatham / / 3 / / 66) svarNasthiti prAptamapi prabhUtAM sarojamasyAH padavArijasya / vasuprapaJcAnapahRtya rAjJo bhayAdvanAnte vasatiM vidhatte // 4 // $7) manojatUNIyugalaM mRgAkSyA jaGghAyugaM nUnamiti pratImaH / yatastadane padakaitavena tadbANabhUtaM jalajaM cakAsti // 5 // bhUSaNaM babhUva / mAlopamA rUpakaM ca / $ 5) mAnIti--rAtriMdivamaharnizam, bhrAjitA zobhitA yA kAntisAralaharI zreSThakAntisaMtatistAM sevitumArAdhayituM prodyuktAni tatparANi tAni prasiddhAni bhAni nakSatrANi khatalaM nabhastalaM vihAya tyaktvA chalAd vyAjena tasyAH kuraGgodRzo mRgAkSyAH pAdAmbhojayuge caraNakamalayugale nakhAni nakharANi samabhavan abhavan nUnamityutprekSAyAm / tasmAtkAraNAt khaM gaganaM nabhAnAM nakSatrANAM sthalamiti nabhasthalaM pakSe nabhaHsthalaM gaganasthalaM sat rUDhayaiva prasiddhayaiva tArApathaM nakSatrapatham abhavat / nabhasthalamityatra 'khapare zari visargalopo vA vaktavyaH' iti vArtikena vaikalpiko visargalopo bodhyaH / utprekSAlaMkAra vikrIDita chandaH // 3 // $4) svarNeti-saroja kamalaM prabhUtAM pracurAM svarNasya kAJcanasya sthitistAM prabhUtasuvarNasattAmityarthaH, prAptamapi asyA marudevyAH padavArijasya caraNakamalasya vasuprapaJcAn dhanasamUhAn 'vasu toye ghane maNo' iti vaijayantI / apahRtya corayitvA rAjJo nRpaterbhayAt trAsAt vanAnte vanamadhye vasati vidhatte kurute / yathA kazcitsvabhAvena saMpanno'pi kasyaciddhanaM corayitvA rAjabandhanabhayAd vane'ntarhito nivasati tadvaditi bhAvaH / prakRtapakSa saroja kamalaM prabhUtAmadhikAM suSThu arNaH svarNaH sujalaM tasmin sthitistAM prAptamapi asyA marudevyAH deg padavArijasya vasuprasaJcAn kiraNa samUhAn 'vasurmayUkhAgnidhanAdhipeSu' iti vizvaH / apahRtya rAjJazcandramaso bhayAt vanAnte jalamadhye 'vArika, payo'mbho'mbuH pAtho'rNaH salilaM jalam', 'zaraM vanaM kuzaM nIraM toyaM jIvanamanviSam' iti dhanaJjayaH / vasatiM vidhatte kurute / zleSaH / upajAtivRttam // 4 // 67) manojeti-nUnaM nizcayena mRgAkSyA marudevyA jaGghAyugaM prasRtAyugalaM manojatUNIyugalaM kAmeSudhiyugam asti, iti pratImaH pratIti kurmahe yato yasmAtkAraNAtte tadane jaGghAyugAgre padakaitavena caraNacchalena tasya manojasya bANabhUtaM zarabhUtaM jalajaM kamalaM cakAsti zobhate 'aravindamazokaM ca cUtaM ca navamallikA / nIlotpalaM ca paJcaite paJcabANAH prakIrtitAH / ' 20 latAoMkI vATikA thI aura zRMgArarasakI nadI thii| $5) bhAnIti-rAtadina dedIpyamAna rahanevAlI zreSTha kAntikI paramparAko prApta karaneke lie udyata hue nakSatra AkAzako chor3akara usa mRganayanIke caraNakamalayugalameM chalase nAkhUna bana gaye the aisA jAna par3atA hai| isIlie AkAza nabhasthala ho gayA (pakSameM tArAoMkA sthala nahIM rahA) rUr3hise hI tArApatha 30 kahA jAtA hai // 3 // 66 ) svarNeti-kamala yadyapi bahuta bhArI svarNakI sthitiko prApta thA tathApi marudevIke pada kamalake dhana samUhakA usane apaharaNa kara liyA isIlie vaha rAjAke bhayase vanake madhyameM nivAsa karatA hai| ( pakSa meM kamala bahata bhArI svarNasthiti-sandarajalameM sthitiko prApta thA to bhI usane marudevIke caraNakamaloMkI kiraNoMke samahako hara liyA isa lie vaha candramAke bhayase pAnIke madhyameM nivAsa karatA hai / ) // 4 / / $7) manojeti-mRganayanI 35 marudevIkI jaMghAoMkA yugala nizcita hI kAmadevake tarakazoMkA yugala thA aisA hama samajhate haiM kyoMki usake agrabhAgameM caraNoMke chalase kAmadeva kA bANabhUta kamala suzobhita ho rahA hai Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -12 ] caturthaH stabakaH $ 8) tadUrukAnti svakare cikIrSurmattadvipo'sau yatanaM vidhatte / tatkAnticauryAya sadA pravRttAM rambhAM vimathnAti kuto'nyathAso // 6 // $9) kaTImaNDalametasyAH kAJcIsAlapariSkRtam / manye durgamanaGgasya jagaDDAmarakAriNaH // 7 // 10) svayamambaramapi madhyaM tasyAH sUkSmAmbaropetam / tadapi ca netrAviSayaM babhUva citraM sumadhyAyAH // 8 // 11) pariveSTya madhyayaSTiM nAbhibilAntaM kuraGgalolAkSyAH / __ maNikhacitasarvadehazcitraM kAJcopradAkuradhiziSye // 9 // 12) romazreNI 'kusumadhanuSA yauvanArAmavRddhayai nAbhIvApI nikaTaghaTitaM kiM ghaTIyantradAruH / ityamaravacanAjjalasya manojabANatvaM prasiddham / hetuutprekssaa| upajAtichandaH // 5 // 68) tadUrviti-tasyA marudevyA koM: sakthnoH kAntistAM tadvarukAnti svakare svakIyazuNDAdaNDe cikIrSuH kartumicchuH asI prasiddho mattadvipo mattagajarAjo yatanaM prayAsaM vidhatte kurute / anyathA aso mattadvipaH tatkAnticauryAya tadUrudIptyapaharaNAya pravRttAM rambhAM kadalI sadA zazvat kutaH kasmAddhetoH vimathnAti hiMsati / rambhAsadRzaM tadUruyugamiti bhAvaH / hetutprekSA / upajAti chandaH // 6 // 69) kaTIti-kAJcIsAlapariSkRtaM razanAprAkAraveSTitama etasyA marudevyAH 15 kaTImaNDalam avalagnapradezaH jagaDDAmarakAriNo jagadvijayakAriNaH anaGgasya madanasya durga 'kilA' iti prasiddhaM vartate iti manye jAne / / 7 / 10) svayamiti-sumadhyAyAH zobhanAvalagnAyAH tasyA marudevyA madhyaM svayama ambaramapi vastramapi sUkSmAmbaropetaM sUkSmavastrasahitaM tadapi ca tathAbhatamapi netrasya vastrasya aviSayamagocaraM babhUva iti citramadbhutam / yat svayaM vastrarUpaM sUkSmavastrasahitaM ca tad vastrarahitaM kathaM bhavediti bhAvaH / parihArapakSe tasyA madhyaM svayaM svataH ambaramapi gaganamiva zUnyamapi kRzataramityarthaH sUkSmAmbaropetaM sUkSmavastra- 20 parihitaM tadapi ca netrAviSayaM nayanAgocaraM babhUva // virodhAbhAsaH / AryAvRttam // 8 // $1) pariveSTayetimaNibhiH khacitaH sarvadeho yasya tathAbhataH kAJcIpradAkUH mekhalAsarpaH kUraGgasyeva lole akSiNI yasyAstasyA hariNacapalalocanAH yA marudevyA iti yAvat madhyaSTi kaToM pariveSTaya parItya nAbhireva vilaM vivaraM tasyAntastam adhizizye adhizete sma iti citram / anyasarpasya phaNAmAtra ratnakhacitaM bhavati kAJcIsarpasya tu sarvadeho ratnakhacito babhUveti citram / ruupkaalNkaarH| AryAchandaH // 9 // 612) rometi--tasyAH, romazreNI 25 romarAjiH kusumadhanuSA kAmadevena yauvanArAmavRddhaya tAruNyopavanavardhanAya nAbhIvApyAnikaTe ghaTitaM sthApita // 5 // $8) taviti-vaha madonmatta hAthI marudevIkI jA~ghoMkI kAntiko apanI sUMDameM lAnekI icchA karatA huA prayAsa karatA hai yadi aisA na hotA to vaha jA~ghoMkI kAntikI corIke lie pravRtta kadalIko sadA kyoM naSTa karatA ? // 6 // 69) kaTIti-mekhalArUpI prAkArase ghirA huA isakA madhyabhAga jagadvijayI kAmadevakA gar3ha thA aisA maiM mAnatA hU~ // 7 // 610) 30 svayamiti-sundara kamaravAlI marudevIkA madhyabhAga yadyapi svayaM ambara--vastrarUpa thA (pakSameM AkAzake samAna zUnyarUpa thA) aura sUkSma ambara-mahIna vastrase sahita thA tathApi vaha netra-vastrakA viSaya nahIM thA ( pakSa meM nayanagocara nahIM thA) yaha AzcaryakI bAta thI // 8 // 11)) pariveSTayeti-Azcarya hai ki jisakA sarva zarIra maNiyoMse khacita thA aisA mekhalArUpI sapa, mRgake samAna caMcala netroMvAlI marudevIke madhyabhAgako gherakara nAbhirUpI 35 bilake pAsa so rahA thA // 9 // $12) rometi-marudevIkI romarAji aisI jAna par3atI thii| 1. kusamadhanuSA (?) ka0 / 2. ghaTitA ka. / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 [ 4 / 613 purudevacampUprabandhe tasyAdhastAt trivalikapaTAtkalpitaM tadvireje sopAnAnAM tritayamatanoH pAdavinyAsahetoH // 10 // $ 13 ) hastojjvalo'sau nakhazItarazmi stasyAstulAM nAzcati yuktametat / tathApi citrAdhikakAntizobhI svAtiprakAzaM ca cakAra citram // 11 // $14 ) tasyAH kuco mAramadebhakumbhI dhruvaM tayoryatparimauktikazrIH / romAvalIvallimiSeNa reje zuNDAprakANDazca cirAdadhastAt // 12 // kiM ghaTIyantrasya dAru kASThavizeSaH / tasya ghaTIyantradAruNaH adhastAt nIcaiH trivalikapaTAta rekhAtritayavyAjAta atanoH kAmasya pAdavinyAsahetozcaraNanyAsanimittAt kalpitaM racitaM tat prasiddhaM sopAnAnAM nizreNInAM tritayaM trayaM vireje / ruupkotpreksse| mandAkrAntA chandaH // 10 // $ 13 ) hasteti-tasyA marudevyA hastena hastanakSatreNojjvalaH zobhamAnaH asau nakhazItarazminakharacandraH tulAM tulArAziM nAJcati na prApnoti, etad yuktamucitam pakSe haste kare ujjvala: zobhamAno hastojjvalaH nakhaH zItarazmiriva nakhazItarazmiH nakhacandrastulAmupamA nAJcati na labhate saundaryAtizayAditi yAvat etat yuktam / tathApi citrAyA citrAnakSatrasyAdhikakAntyA zobhata ityevaMzIlaH citrAdhikakAntizobhI sannapi svAtiprakAzaM svAte: svAtinakSatrasya prakAzastaM cakAreti citramAzcaryama candrasya citrAnakSatragatatve svAtinakSatraprakAzo'saMgata iti bhAvaH / pakSe citrAdbhutA yAdhikakAntistayA zobhata ityevaMzIlo'pi san svasyAtmano'tiprakAzastaM cakAra / shlessvirodhaabhaasau| upajAtivRttam // 11 // 14 ) tasyA iti-dhruvamityutprekSAyAm / tasyA marudevyAH kucau stano mAramadebhasya madana mattamattaGgajasya kumbhI kaTau AstAmiti zeSaH / yat yasmAtkAraNAt tayoH kucayoH parimauktikazrIH paritaH 20 muktAphalazrIH AsIt / romAvalIvallimiSeNa romarAjilatAvyAjena adhastAt kucayoradhaH zuNDAprakANDazca zreSThazuNDAdaNDazca reje zuzubhe / stanayorupari mauktikahArazrI: gajagaNDayozca muktAphalazrIrAsIditi bhAvaH / mAno kAmadevake dvArA yauvanarUpI udyAnakI vRddhike lie nAbhI rUpI nAyikAke pAsa lagAye hue ghaTIyantra-rehaTa kI kyA lakar3I hI thI ? aura usake nIce trivalike kapaTase kAmadevake paira rakhaneke lie nirmita tIna sIr3hiyA~ hI kyA thI ? // 10 // 13) hasteti-hasta nakSatrapara 25 dedIpyamAna marudevIkA nakharUpI candramA tulA rAziko prApta nahIM thA yaha yadyapi ucita thA tathApi citrA nakSatrakI adhika kAntise suzobhita hotA huA bhI svAti nakSatrake prakAzako karatA thA yaha AzcaryakI bAta thii| (pakSa meM hAthameM zobhA denevAlA marudevIkA candratulya nakha tulA-upamAko prApta nahIM hotA thA yaha yadyapi ucita thA tathApi nAnA prakArakI adhika kAntise suzobhita hotA huA vaha apane atyadhika prakAzako karatA thaa| ) // 11 // 14 ) 30 tasyA iti-marudevIke stana nizcita hI kAmadeva rUpI madonmatta hAthIke gaNDasthala the kyoMki unapara saba orase motiyoMkI zobhA vidyamAna thI (stanoMpara motiyoMkA hAra par3A huA thA aura hAthIke gaNDasthala meM gajamotI vidyamAna the) aura usake nIce romarAji rUpI latAke bahAne usa kAmadeva rUpI hAthIkI zreSTha sUMr3a suzobhita ho rahI thI // 12 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 -17] caturthaH stabakaH 15) ciramupagatAmetAM tyaktuM nabhogasarogatAM kuvalayadazastvAsIdabjadvayaM nayanAnanam / ahamapi bhavAmyasyAH kaNThastathAbjasamAhvaya iti kila darastasyAH kaNThAtmatAM samagacchata // 13 // 16) vacanAdharI mRgAkSyA madhurau tatrAdyasaMgato vrnnH| zukalAlyazcaramagataH kiMzukalAlyastviyAnbhedaH // 14 // $ 17 ) nAsAkaitavadoghavaMzakalitastambhe kuraGgIdRzo bhrUvallIdvayarajjubaddhazikhare drAGnATayajIvismaraH / utprekssaa| upajAtiH // 12 // 615) ciramiti-abjadvayam-abjaM ca abjazcetyabjI tayordvayaM jalajadvayaM kamalaM candrazcetyarthaH, ciraM cirakAlena upagatAM prAptAm etAM prasiddhAMnabhogasarogatAM na vidyate bhogo yasya sa 10 nabhogaH, rogeNa sahitamiti sarogaM, nabhogazca sarogaM ceti nabhogasaroge tayorbhAvo nabhogasarogatA tAM bhogarAhityaM rogasAhityaM ca pakSe nabhasi gacchatIti nabhogazcandraH sarasi gacchatIti sarogaM kamalaM tayorbhAvastAM nabhogAmitAM sarogAmitAM ca tyaktuM hAtuM kuvalayadRza utpalAkSyA marudevyA nayanAnanaM nayanaM cAnanaM ceti nayanAnanaM prANyaGgatvAdekavadbhAvaH AsIt / abjasamAhvayaH abjamiti samAhvayaM nAma yasya tathAbhUto'hamapi asyA marudevyAH kaNTho grIvA bhavAmi, iti kila vicArya daraH kambuH tasyA marudevyAH kaNThAtmatAM kaNThasvarUpatAM 15 samagacchat prApat / tasyA nayanaM kamalasadRzaM AnanaM candratulyaM kaNThazca zaGkhasaMnibho babhUveti bhAvaH / 'abjo dhanvantarI candre nicule klIbamambuje / astrI kambuni-' iti vizvalocanaH / utprekSA / hariNIcchandaH // 13 // 656) vacaneti-magAjhyA marudevyAH vacanaM cAdharazceti vacanAdharau vacodazanacchadI madhurI madhurarasayuktAvAstAm / kiM tu tatra dvayoH Adye saMgataH AdyasaMgato vacanasaMgata ityarthaH varNo'kSarasamUhaH zukalAlyaH zukavallAlyaH zukavacanamiva lAlanIyaH caramagato'dharagato varNo raGgaH kiMzukalAlyaH lAlasya bhAvo lAlyaM kiMzukamiva 20 palAzapuSpamiva lAlyaM raktatvaM yasya tathAbhata iyAn etAvAn bhedo vishessH| vyatirekaH / AryAchandaH // 14 // $17) nAleti-nATayena jIvatItyevaMzIlo nATyajIvI sa cAso smarazceti nATayajI vismaraH nataMkavRttiyukto madanaH bhrUvallIdvayaM bhrakuTolatAyugalameva rajjU razmI tAbhyAM baddhaM zikharamagrabhAgo yasya tathAbhUte kurajodazo hariNAkSyAH nAsAyA ghrANasya kaitavaM kapaTaM yasya tathAbhUto yo dorghavaMza unnataveNustena kalitaH 15) ciramiti-abjake tIna artha haiM candramA, kamala aura zaMkha / ina tInameM candramA 25 aura kamala cirakAlase prApta huI nabhogatA-bhogarAhitya (pakSameM AkAzagAmitva ) sarogatA-rogasAhitya (pakSa meM sarogAmitva) ko chor3aneke lie kuvalayake samAna netroMvAlI marudevIke netra aura mukha bana gaye arthAt kamala netra bana gayA aura candramA mukha bana gayA / aba zaMkha vicAra karatA hai ki maiM bhI abja nAma vAlA hU~ ataH maiM bhI isakA kaNTha huA jAtA hU~ yaha vicAra kara hI mAno zaMkha usakI kaNTharUpatAko prApta ho gayA 30 thA // 13 // 616) vacaneti-mRganayanI marudevIke vacana aura oTha donoM hI madhura the| unameM vacanase saMgata varNa-akSara samUha zukalAlya thA arthAt zukake vacanake samAna lAlanIya thA aura oSTha saMgata varNa-raMga, palAza puSpake samAna lAlimAse yukta thA itanA hI donoMmeM bheda thA // 14 // 617) nAseti-nATaka dvArA AjIvikA karanevAle kAmadevane, bhrakuTI latAoMke yugalarUpI rassiyoMse jisakA agrabhAga ba~dhA huA thA aise usa mRganayanI 35 / / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 purudeva campUprabandhe rAjJastadrucirAnanasya puratastattANDavADambaraM cakre citrataraM samastajanatAcetoharaM sAdaram // 15 // 18) asyAH kila zubhadalasatkAntivirAjitaM rAjahaMsasaMtoSanidAna mabjAbhikhyAJcitaM sakala manoharAmodakAraNaM sumanaH zlAghyaM vadanaM nalinaM ca samAnaM tathApi prathamaM sakacaM vikalaGkaM 5 sarasatvamupagataM karNAbharaNAdibhirmuktAmayam, aparaM ca vikacaM sapaGkaM nIrasatvamupasevate tathApi pUrNacandrodaye sarogamiti na dRSTAntArham / [ 81886 kRtaH yo stambhastasmin tasyA rucirAnanaM tadrucirAnanaM tadIyasundaramukhaM tasya rAjJo bhUpAlasya candrasya purato'gre tat prasiddha citrataramatyadbhutaM samastajanatAyAzcetoharaM nikhilajanasamUhacittAhlAdakaM tANDavADambaraM tANDavanRtyavistAraM sAdaraM sasammAnaM yathA syAttathA drAg jhaTiti cakre kRtavAn / rUpakazleSau / zArdUla10 vikrIDitacchandaH / / 15 / / | 18 ) asyA iti - asyA marudevyAH kila vadanaM mukhaM nalinaM kamalaM ca samAnaM sadRzam / athobhayoH sAdRzyamAha - zubhadalasatkAntivirAjitaM zubhadA zreyaHpradA lasantI zobhamAnA ca yA kAntistayA virAjitaM vadanaM zubhAni zreSThAni yAni dalAni patrANi teSAM yA satkAntiH samIcIna rucistayA virAjitaM nalinaM | rAjahaMsa saMtoSa nidAnaM - rAjahaMso nRpazreSTho nAbhirAjastasya saMtoSasva nidAnaM kAraNaM vadanaM, rAjahaMsA marAlavizeSAsteSAM saMtoSasya nidAnaM kAraNaM 'rAjahaMsastu kAdambe kalahaMse nRpottame' iti vizvalocanaH / 15 abjAbhikhyAJcitaM abjazcandrastasyevAbhikhyA zobhA tayAJcitaM zobhitaM vadanaM, abjaM kamalaM ityabhikhyA nAma tayAJcitaM nalinaM 'abhikhyA tu yazaH kIrtizobhAvikhyAtinAmasu' iti vizvalocanaH / sakalamanoharAmodakAraNaM--sakalAnAM sarveSAM manoharazcetoharo ya Amodo harSastasya kAraNaM vadanaM, sakalamanoharo nikhilapriyo Amodo'ti nirhArI gandhastasya kAraNaM nalinaM / sumanaH zlAghyaM sumanaHsu vidvatsu zlAghyaM prazaMsanIyaM vadanaM, sumanaHsu puSpeSu zlAghyaM prazaMsanIyaM nalinam / athobhayorvyatirekamAha -- tathApi pUrvoktaprakAreNa sAdRzye satyapi 20 prathamaM vadanaM sakacaM kacaiH kezaiH sahitaM sakacaM, vikalaGkaM kalaGkarahitaM sarasatvaM sarasatAmupagataM prAptaM karNAbharaNAdibhiH avataMsAdibhiH muktAmayaM mauktikapracuraM pakSa sakacaM apraphullaM vikalaGkaM niSpaGkaM sarasatvaM sajalatvaM marudevIke nAsAvaMza rUpI vizAla bA~sase banAye hue khambhepara usake sundara mukharUpI rAjAke sAmane atyanta Azcarya se yukta tathA samasta janasamUha ke cittako haranevAlA vaha prasiddha tANDava nRtyakA vistAra bar3e sammAna ke sAtha kiyA thA || 15 || $18 ) asyA iti-25 marudevIkA mukha aura kamala samAna the kyoMki jisa prakAra mukha zubhadalasatkAntivirAjita - kalyANako denevAlI zreSTha kAntise suzobhita thA usI prakAra kamala bhI zubhadalasatkAntivirAjita -- uttama patroMkI zreSTha kAntise suzobhita thA / jisa prakAra mukha rAjahaMsasaMtoSa nidAna - nRpottama rAjA-nAbhirAja ke santoSakA kAraNa thA usI prakAra kamala bhI rAjahaMsasantoSanidAna -- rAjahaMsa pakSiyoMke santoSakA kAraNa thA, jisa prakAra mukha abjAbhikhyA30 cita - candramA jaisI zobhAse sahita thA usI prakAra kamala bhI abjAbhikhyAJcita - abja nAmase sahita thA, jisa prakAra mukha sakalamanoharAmodakAraNa - sabake manako haranevAle harSakA kAraNa thA usI prakAra kamala bhI sakalamanoharAmodakAraNa - sabake manako haranevAlI viziSTa sugandhikA kAraNa thA aura jisa prakAra mukha sumanaH zlAghyaM - vidvAnoM meM prazaMsanIya thA usI prakAra kamala bhI sumanaHzlAghyaM - phUloMmeM prazaMsanIya thA / isa prakAra donoM meM 35 samAnatA honepara bhI kamala mukhakI dRSTAntatAke yogya nahIM hai kyoMki mukha sakaca hai - kezoM se sahita hai ( pakSa meM apraphulla hai ), vikalaMka - kalaMka rahita hai ( pakSa meM paMka rahita hai, sarasatAko prApta hotA hai ( pakSa meM sajalatAko prApta hai), aura kAnoMke AbharaNa Adise muktAmaya motiyoM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 -21] caturthaH stabakaH $ 19 ) kacatimire loladRzo nibiDe mArajanibhAvitotkarSe / ___ kusumasrajo vicitrAzcakrurhA hanta saurabhAnugatim / / 16 / / 20) sa tayA kalpavallyeva lsdNshukbhuussyaa| samAzliSTatanurbhUyaH kalpAdhripa ivAdyutat // 17 // $21 ) atha tAbhyAM dampatIbhyAmalaMkRte suralokanikAze tasmin deze kalpapAdapAtyaye 5 bhAvitIrthakRtpuNyasamAhUtaH puruhUtastatkSaNameva vismayakaravicitrasaMnivezavizeSAM kavalIkRtasurapuragarvA nagarI kAMcidayodhyAM nAma kalpayAmAsa / muktAmayaM nIrogamiti vadanapakSe yojyam / aparaM ca dvitIyaM ca nalinamityarthaH vikacaM kacarahitaM pakSe praphullaM, sapay kalaGkasahitaM pakSe sakardama, nIrasatvaM rasarAhityaM pakSe nIre sattvaM nIrasatvaM sajalatvam upasevate samAzrayati, tathApi pUrNacandrodaye pUrNendUdaye sati sarogaM rogasahitaM pakSe sarasi gacchatIti sarogaM taDAgasthitamityarthaH / 10 itItthaM na dRSTAntAhaM nopamAyogyam / zleSavyatirekopamAH / 619) kaceti-loladRzazcapalAkSyA marudevyA nibiDe saghane mArajanibhAvitotkarSe mArasya madanasya janirutpattistayA bhAvita utkarSo yasya tasmin pakSe mA lakSmI: zobhA vA tayA upalakSitA yA rajaniH rAtristayA bhAvitotkarSe vadhitotkarSe kacatimire kezAndhakAre vicitrA vividhAH kusumasrajaH puSpamAlAH saurabhAnugatiH surabheH saugandhyasya bhAvaH saurabhaM tasyAnugatimanusaraNaM pakSe sUrasya sUryasya ime saurAH te ca te bhAnavazceti sorabhAnavaH sUryakiraNAsteSAM gatiM kArya timirApahati- 15 mityarthaH cakrurvidadhuH hA hanteti zokArthe'vyayo / ruupkshlesso| AryAchandaH // 16 // 6 20) sa tayetilasantyaH zobhamAnA aMzukabhUSA vastrAlaMkRtayo yasyAM tathAbhUtayA kalpavallyeva kalpalatayeva tayA marudevyA samAzliSTA samAliGgitA tanuH zarIraM yasya tAdRzo'yaM bhUpo nAbhirAjaH kalpAghripa iva kalpavRkSa iva adyutat zuzubhe / upamA // 17 // 21) atheti-athAnantaraM tAbhyAM marudevInAbhirAjAbhyAm alaMkRte suzobhite suralokanikAze svargasaMnibhe tasmin deze kalpapAdapAtyaye kalpavRkSAbhAve sati bhAvitIrthakRto bhaviSyattIrthakarasya 20 puNyena sukRtena samAhUtaH samAkArita iti bhAvitIrthakRt puNyasamAhUtaH puruhUtaH purandaraH tatkSaNameva tatkAlameva vismayakarA AzcaryotpAdakA vicitrA vividhAH saMnivezavizeSA bhavanavizeSA yasyAM tathAbhUtAM kavalIkRto grastaH surapuragarvaH svargalokAhaMkAro yayA tAM ayodhyAM nAma kAMcit nagarI kalpayAmAsa racayAmAsa / se yukta hai (pakSa meM nIroga hai ) isake viparIta kamala vikaca hai-khilA huA hai ( pakSameM kezoMse sahita hai), sapaMka hai-kIcar3ase sahita hai (pakSa meM sapApa hai), nIrasattva-jalameM 25 sadbhAvako prApta hai (pakSameM rasarAhityako prApta hai aura itanA honepara bhI pUrNacandrakA udaya honepara saroga hai-rogoMse sahita hai (pakSameM sarovara meM sthita hai)| $ 19 ) kaceti-sAndra tathA kAmakI utpattise jisakA utkarSa bar3ha rahA thA ( pakSameM zobhAyamAna rAtrimeM jisakI pracuratA bar3ha rahI thI) aise marudevIke kezarUpI andhakArameM nAnA prakArakI puSpamAlAoMnekhedakA viSaya thA saurabhAnugati-sUrya kiraNoMkA kAma kiyA thA (pakSa meM sugandhatAkI vRddhi 30 kI thI) // 16 // 620) sa tayeti-jisameM vastra aura AbhUSaNa suzobhita ho rahe the aisI kalpalatAke samAna usa marudevIse AliMgita deha rAjA nAbhirAja kalpa vRkSake samAna dedIpyamAna ho rahe the // 17 // 21 ) atheti-tadanantara una donoM dampatiyoMse suzobhita svargake samAna usa dezameM kalpa vRkSoMkA abhAva honepara bhAvI tIrthakarake puNyase bulAye hue indrane usI kSaNa Azcaryako utpanna karanevAle nAnA prakArake viziSTa bhavanoMse sahita tathA svargake 35 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudeva campUprabandhe $ 22 ) sutrAmA sUtradhAro'bhU cchilpinaH kalpajAH surAH / yatra tatpurasaundarya ko vA varNayituM kSamaH // 18 // $ 23 ) yatra paNyavIthikAsu sakalabhavanAnIva sakala bhavanAni madanAgamocitarasAlasAlapanasahita viTapAlipAlitAbhirmRdulavallIbhiraJcitAni vyazobhante / yatra ca surasAlAvalIva 5 surasAlAvalI sadAkhaNDalasadvicAraramaNIyA tathApIyaM ca marAlI gatihRdyA, sA punaramarAlI 148 $ 22 ) sutrAmeti -- yatra pure sutrAmA vajrI indra ityarthaH sUtradhAro nirdezakaH kalpajAH svargotpannAH surA amarAH zilpinaH kAryaMkarA abhUvan tasya purasya saundaryamiti tatpurasondaryaM tannagarasundaratAM varNayituM samAkhyAtuM ko vA kSamaH ko vA samarthaH / na ko'pItyarthaH || 18 || 23 ) yatreti - yatrAyodhyApuryAm paNyavIthikAsu ApaNarathyAsu sakalabhavanAni nikhilaniketAni sakalabhAni karizAvakasahitAni ca tAni vanAni ceti sakala10 bhavanAni tadvat vyazobhanta zuzubhire / ayobhayoH sAdRzyamAha - pUrva sakala bhavanapakSe -- madanAgamasya kAmazAstrasya ucitAni yogyAni rasAlasAni zRGgArAdirasabharamantharANi yAni AlapanAni AbhASaNAni taiH sahitA ye viTapAH pradhAnaviTAsteSAmAliH paGktistayA pAlitAbhiH rakSitAbhiH mRdulavallIbhiH mRdulAzca tAH vallyazca tAbhiH komalakAyakAminIbhiraJcitAni zobhitAni / atha sakalabha-vanapakSe - madanAgo madanavRkSaH mocA kadalI, tayordvandvaH, madanAgamoce saMjAte yeSAM te madanAgamocitAH rasAlazca sAlazca panasazceti rasAlasAla15 panasA AmrasarjapanasAH madanAgamocitAzca te rasAlasAlapanasA iti madanAgamocitarasAlasAlapanasAsteSAM viTapAnAM zAkhAnAM yA AliH paGktistayA pAlitAbhiH rakSitAbhiH mRdulavallIbhiH mRdavazca tA lavallyazceti mRdu-lavallya: tAbhiH komalalatAbhiH 'vallI syAdajamodAyAM vratatyAmapi yoSiti' iti medinI / aJcitAni zobhitAni / yatra cAyodhyAyAM surasAlAvalI zobhanA rasAlA AmravRkSA iti surasAlAsteSAmAvalI paGktiH surasAlAvalIva surANAM devAnAM sAlavRkSAH surasAlAH kalpavRkSAsteSAmAvalIva paGktiriva / ubhayoH 20 sAdRzyamAha - sadAkhaNDalasadvicAraramaNIyA tatra pUrvaM AmravRkSapaGktipakSe - sadA sarvadA akhaNDaM nirantarAyaM yathA syAttathA lasan zobhamAno yo vInAM kokilAdipakSiNAM cAraH saMcArastena ramaNIyo, kalpavRkSapaktipakSe - sadA sarvadA AkhaNDalasya sahasrAkSasya sadvicAreNa samIcInavihAreNa ramaNIyA manoharA / itthaM sAdRzyaM nirUpya vyatirekaM nirUpayati - tathApi - uktaprakAreNa sAdRzye satyapi iyaM ca zobhanA mravRkSa paGktizca marAlIgatihRdyA marAlInAM haMsInAM gatyA hudyA manoharA sA punaH kalpavRkSapaGktiH amarAlIgatihRdyA marAlInAM gatyA hRdyA na [ 4 / 22 25 garvako naSTa karanevAlI ayodhyA nAmakI koI nagarI banAyI / 22 ) sutrAmeti -- jahA~ indra nirdezaka thA aura svargake deva kArIgara the usa nagarakI sundaratAkA varNana karaneke lie kauna samartha hai ||18|| $23) yatreti - jahA~ bAjArakI galiyoM meM sakalabhavana -- sampUrNa bhavana sakalabha - vana - hAthiyoMke baccoMse sahita vanoMke samAna suzobhita hote the kyoMki jisa prakAra sakalabhavana, kAmazAstra ke yogya rasase alasa AbhASaNase sahita viTa manuSyoMkI paMktise 30 pAlita komalAMgI striyoMse suzobhita the usI prakAra vana bhI madana vRkSa aura kelA ke vRkSoMse I yukta Ama sAgauna tathA kaTahala vRkSoMkI zAkhAoMkI paMktise pAlita komala latAoMse suzobhita the / jisa ayodhyA meM su-rasAlAvalI - uttama Amra vRkSoMkI paMkti surasAlAvalI - kalpa vRkSoMkI paMkti samAna thI kyoMki jisa prakAra Amra vRkSoMkI paMkti sadA akhaNDarUpa se zobhAyamAna pakSiyoM ke saMcArase ramaNIya thI usI prakAra kalpavRkSoMkI paMkti bhI sadA AkhaNDala35 indrake uttama saMcArase ramaNIya thI kintu Amra vRkSoMkI paMkti marAlI gatihRdya - haMsI kI gati - se sundara thIM aura kalpavRkSoMkI paMkti amarAlI gatihRdya - haMsI kI gatise sundara nahIM thI 1. vizobhante ka0 / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -23 ] caturthaH stabakaH 149 gatidyA / sumanaHsamUhAH sumanaHsamUhA iva sAmodabhramarahitAH kiMtu vanArhaMsamunmeSA na vanAsamunmeSAzca / rAjahaMsA iva rAjahaMsAH sarasAM taraGgavibhavamAzritAH kiMtu bhogamanoharocitollAsA nabhogamanoharocitollAsAzca / nirjarajanA iva nirjarajanAH suratAnandabandhurAH kiMtu vanIvihArasaktA avanIvihArasaktAzva / lalitApsaraH kulAnIva lalitApsaraH kulAni svarNasthitikalitAni bhavati amarAlIgatihRdyA pakSe amarANAM devAnAmAlI paGktistasyA gatyA hRdyA manohAriNI / yatrAyodhyAyAM sumanaHsamUhA vidvatsamUhAH sumanaHsamUhA iva puSpasamUhA iva vyazobhanta / athobhayoH sAdRzyamAha - sAmodabhramarahitAH tatra vidvatsamUhapakSe - Amodena harSeNa sahitAH sAmodAH bhrameNa rahitA bhramarahitAH saMdeharahitAH sAmodAraca te bhramarahitAzceti sAmodabhramarahitAH puSpasamUhapakSe Amodena atinirhArigandhena sahitA iti sAmodAH bhramarebhyaH SaTpademyo hitA iti bhramarahitAH sAmodAzca te bhramarahitAzceti sAmodabhramarahitAH / itthaM sAdRzyaM nirUpya vyatirekaM nirUpayati - kiMtu vanArhasamunmeSAH navanArhasamunmeSAzca puSpasamUhAH vanAH 10 kAnanayogyaH samunmeSo vikAso yeSAM te tathAbhUtAH, vidvatsamUhAstu vanArhasamunmeSA na bhavantItyavanArhasamunmeSAH pakSe navanasya stavanasya arho yogyaH samunmeSo yeSAM tathAbhUtAH / yatrAyodhyAyAM rAjahaMsA marAlavizeSAH 'rAja haMsAstu caJcucaraNairlohitaiH sitA:' ityamara:, rAjahaMsA iva nRpottamA iva vyazobhanta / ubhayoH sAdRzyamAhasarasAntaraGgavibhavamAzritAH tatra pUrvaM marAlavizeSapakSe - sarasAM taDAgAnAM taraGgavibhavaM kallolaizvaryam AzritAH prAptAH nRpottamapakSe sarasaH sasnehaH zRGgArAdirasasahito vA yo'ntaraGgavibhavo hRdayaizvaryaM tam 15 AzritAH prAptAH / evaM sAdRzyaM nirUpya vyatirekaM nirUpayati- kiMtu bhogamanoharocitollAsAH nRpottamapakSebhogaiH paJcendriyaviSayairmanoharA ramaNIyA ucitollAsA yogyaharSA yeSAM tathAbhUtAH marAlavizeSapakSe -- bhogamanoharo citollAsA na bhavantIti nabhogamanoharocitollAsAH pakSe nabhasi gacchantIti nabhogAH pakSiNasteSu manoharo manojJaM ucitollAso yeSAM tathAbhUtAH / yatra nirjarajanAH taruNajanAH nirjarajanA iva devA iva vyazobhanta / ubhayoH sAdRzyamAha -- suratAnandabandhurAH taruNajanAH suratasya saMbhogasyAnandena sukhena bandhurAH 20 sahitAH devAzca surANAM bhAvaH suratA devatvaM tasyA Anandena bandhurAH sahitAH / evaM sAdRzyaM nirUpya vyatirekaM pakSa meM devoMkI paMktikI gati se sundara thI / jahA~ sumanaHsamUha - vidvAnoMke samUha sumanaHsamUhaphUloMke samUha ke samAna the kyoMki jisa prakAra vidvAnoMke samUha sAmodabhramarahita - harSa - sahita tathA bhramarahita the usI prakAra phUloMke samUha bhI sAmodabhramarahita - sugandha se sahita tathA bhramaroMke lie hitakArI the kintu donoMmeM vizeSatA thI-- phUloMke samUha to banAI - 25 samunmeSa-vana ke yogya vikAsase sahita the aura vidvAnoMke samUha navanArha samunmeSa - vana ke yogya vikAsa se sahita nahIM the ( pakSa meM navana-stavanake yogya vikAsase sahita the ) / jahA~ rAjahaMsa - zreSTharAjA rAjahaMsa - rAjahaMsa pakSiyoMke samAna the kyoMki jisa prakAra zreSTha rAjA sarasAMtaraGgavibhavamAzritA - snehasahita antaraMgake vibhavako prApta the usI prakAra rAjahaMsa pakSI bhI sarasAMtaraGga vibhavamAzritAH - tAlAboM kI laharoMke vibhavako prApta the / kintu donoMmeM paraspara 30 bheda thA zreSTha rAjA bhogamanoharo citollAsa - bhogoMke manohara tathA yogya ullAsase sahita the parantu rAjahaMsa pakSI nabhogamanoharocitollAsa - bhogoMke manohara tathA yogya ullAsase sahita nahIM the ( pakSameM nabhoga - pakSiyoMke manohara tathA yogya ullAsase sahita the ) / jahA~ nirjarajana - taruNa puruSa nirjarajana - devasamUhake samAna the kyoMki jisa prakAra taruNa puruSa suratAnandabandhura-saMbhogake Anandase sahita the usI prakAra devasamUha bhI suratAnanda- 35 bandhura-devapanAke Anandase sahita the / kintu donoMmeM paraspara bheda thA kyoMki devasamUha vanIvihArAsakta -- aTaviyoMmeM vihAra karanemeM lIna the aura taruNa puruSa avanIvihArAsakta-aTaviyoMmeM vihAra karanemeM lIna nahIM the ( pakSa meM avanI - pRthivIpara vihAra 5 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 purudevacampUprabandhe [ 4|623mnyjugunyjnmnojnyhNskaani vilolomikojjvalAni sarvatomukhakAntimadhurANi kamalAdhikazobhAJcitAni, kiMtu vikacapadmavadanAni sakacapadmavadanAni / suparvasundarAstejanAstejanAzca tathApi kRzAnudarzayati-kiMtu devA vanIvihArasaktA vanISvaTavISu vihAre viharaNe saktAH taruNajanAstu vanISu vihAre saktA na bhavantIti avanIvihArasaktAH pakSe avanyAM pRthivyAM vihAre saktA iti avanIvihArasaktAH / yatra lalitA5 psarasAM zobhanajalataDAgAnAM kulAni samUhAH lalitApsaraHkulAnIva sundaradevAGganAsamUhA iva vyazobhanta / ubhayoH sAdRzyaM yathA svarNasthitikalitAni tatra taDAgasamUhapakSe suSThu arNo jalaM svarNaH tasya sthityA kalitAni sahitAni, sundaradevAGganAsamUhapakSe-svarNasya kAJcanasya sthityA kalitAni sahitAni / maJjuguJjanmanojJahaMsakAni tatra taDAgasamUhapakSe-maJju manoharaM yathA syAttathA guJjantaH zabdaM kurvanto manojJA manoharA haMsA marAlA yeSu tAni, devAGganAsamUhapakSe maJju manoharaM guJjanti zabdaM kurvANAni manojahaMsakAni manohara10 napurANi yeSAM tAni, vilolomikojjvalAni tatra taDAgasamUhapakSe vilolA aticapalA UrmayastaraGgA yasmi stathAbhUtaM yat kaM jalaM tenojjvalAni, athavA vilolA ati capalA yA UmikAstaraGgAstAbhirujjvalAni 'UmikA tvaGgalIye syAttaraGge madhupadhvanau' iti vizvalocanaH / devAGganAsamUhapakSe-vilolAbhizcapalAbhirUmikAbhiraGgalIyakairujjvalAni zobhitAni, sarvatomukhakAntimadhurANi tatra taDAgasamUhapakSe-sarvatomukhasya jalasya kAntyA dIptyA madhurANi manoharANi 'kabandhamudakaM pAtha: puSkaraM sarvatomukham' ityamaraH, devAGganAsamUha15 pakSe sarvatomukhI sarvataH prasaraNazIlA yA kAntistayA madhurANi manoharANi, kamalAdhikazobhAJcitAni tatra taDAgapakSe-kamalAnAM nIrANAM nIrajAnAM vA yA adhikazobhA tayA aJcitAni zobhitAni, devAGganAsamUhapakSe- kamalAyA lakSamyA adhikA sAtizayA yA zobhA tayAJcitAni 'kamalaM jalajaM nIre' 'kamalA zrIvarastriyAma' ityubhayatrApi vizvalocanaH / evaM sAdRzyaM nirUpya vyatireka nirUpayati-kiMtu vikacapadmavadanAni taDAgasamahapakSe vikacAni praphullAni padmAni kamalAnyeva vadanAni mukhAni yeSAM tAni, pakSa kezarahita20 kamalamakhAni, devAGganAsamUhapakSe sakarAni kezasahitAni padmavadanAni kamalavanmakhAni yeSAM tAni / yatrA yodhyAyAM te prasiddhA janA manuSyAH tejanA iva vaMzA iva vyazobhanta 'vaMze tvaksArakarmAratvacisArataNadhvajAH / karanemeM lIna the ) jahA~ lalitApsaraHkulaM-sundara jalase yukta tAlAboMke samUha lalitApsaraHkula-sundara apsarAoMke samUhake samAna the kyoMki jisa prakAra tAlAboMke samUha svarNaHsthitikalita-uttama jalakI sthitise sahita the usI prakAra apsarAoMke 25 samUha bhI svarNasthitikalita-suvarNakI sthitise sahita the, jisa prakAra tAlAboMke samUha maJjuguJjanmanojJahaMsaka-madhura zabda karate hue haMsa pakSiyoMse sahita the usI prakAra apsarAoMke samUha bhI madhura zabda karate hue nUpuroMse sahita the, jisa prakAra tAlAboMke samUha vilolormikojjvala-caMcala laharoMse zobhAyamAna the usI prakAra apsarAoM ke samUha bhI vilolomikojjvala-caMcala aMgUThiyoMse zobhAyamAna the, jisa prakAra tAlAboMke samUha 30 sarvatomukhakAntimadhura-jalakI kAntise madhura the usI prakAra apsarAoMke samUha bhI sarvatomukhakAntimadhura-saba ora phailanevAlI kAntise manohara the aura jisa prakAra tAlAboM ke samUha kamalAdhikazomAJcita-kamaloM athavA jalakI adhika zobhAse sahita the usI prakAra apsarAoM ke samUha bhI kamalAdhikazomAMcita-lakSmIse bhI adhika zobhAse yukta the| kintu donoM meM paraspara bheda thA kyoMki tAlAboMke samUha vikacapadmavadana the-khile 35 hue kamalarUpI mukhoMse sahita the ( pakSa meM kezarahita kamalarUpI mukhoMse sahita the) aura apsa rAoMke samUha sakacapadmavadana the-kezasahita kamalatulya mukhoMse sahita the| jahA~ke prasiddha manuSya bA~soMke samAna the kyoMki jisa prakAra manuSya suparvasundara-devoMke samAna sundara the usI prakAra bA~soMke samUha bhI suparvasundara-acchI-acchI poroMse sundara the kintu donoM meM Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -23 ] caturthaH stabakaH bhAvAspadatvamakRzAnubhAvAspadatvaM muktAsthAnatvamamuktAsthAnatvaM ceti prsprbhedH| yatra ca rAjeva rAjA sakalakalAvallabhaH kuvalayAnandasaMdAyakazca, kiMtu dInabandhu dInabandhuralIkavipriyo nAlIkavipriyaH, kSatrAdhipapatinakSatrAdhipapatirvasudhAvaibhavamanoharazca / zataparvA yavaphalo veNumaskaratejanAH' ityamaraH, ubhayoH sAdRzyamAha-suparvasundarAH te janA ayodhyAvAsino manujAH suparvANo devA iva sundarA iti suparvasundarAH vaMzAH suparvabhiH sundarA iti suparvasahitAH, evaM sAdRzyaM 5 nirUpya parasparabhedaM darzayati-tathApi kRzAnubhAvAspadatvaM--vaMzeSu kRzAnubhAvasyAgnisadbhAvasyAspadatvaM sthAnatvam pakSe kRzo'lpo yo'nubhAvastasyAspadatvam janeSu kRzAnubhAvAspadatvaM na bhavatItyakRzAnubhAvAspadatvaM pakSe'kRzo mahAn yo'nubhAvaH prabhAvastasya AspadatvaM sthAnatvaM, muktAsthAnatvaM muktAnAM muktA phalAnAM sthAnatvaM tejaneSu vaMzeSu pakSe muktaM tyaktamAsthAnaM sabhAsaMnivezanaM yeSAM teSAM bhAvastattvam, jane Su manuSyeSu amuktAsthAnatvaM muktAnAM muktAphalAnAM sthAnatvaM na bhavatIti tathA pakSe tyaktasabhAsaMnivezanaM na bhavati tatratyA manuSyA sabhAsaMni- 10 vezanArdA Asanniti parasparabhedaH / vaMzAnAM muktAsthAnatvaM yathA-'dvipendrajImUtavarAhazaGkhamatsyAhizuktyudbhavaveNujAni / muktAphalAni prathitAni loke teSAM tu zuktyudbhavameva bhUri' ityagastyaH / yatra ca rAjA bhUpAlo candra iva vyazobhata / ubhayoH sAdRzyaM yathA-sakalakalAvallabhaH sakalakalAnAM catuHSaSTikalAnAM vallabhaH svAmI bhUpAla: sakalakalAnAM SoDazakalAnAM vallabhaH svAmI candraH, kuvalayAnandasaMdAyakazca kuvalayaM pRthivomaNDalaM tasyAnandasaMdAyako harSapradAyako bhapAla:. kuvalayAnAmatpalAnAmAnandasaMdAyako vikAsapradAyakazcandraH / 15 itthaM sAdRzyaM nirUpya vyatirekaM darzayati-kiMtu dInabandhu dInabandhuH, bhUpAlo dInAnAM bandhuhitakara iti donabandhuH candrastu dInabandhuna bhavatIti nadInabandhuH pakSe nadonAM saritAminaH svAmI nadInaH samudrastasya bandhuH, alIkavipriyo nAlIkavipriyaH bhUpAlo'lokasya mithyAbhASaNasya vipriyo virodhI candrastu tathA na bhavatIti nAlIkavipriyaH pakSe nAlIkAnAM padmakhaNDAnAM vipriyo virodhI / 'nAlIkaM padmakhaNDe'pi' iti vizvalocanaH / kSatrAdhipatinakSatrAdhipatiH bhUpAla: . kSatrANAmadhipatiH candrastu tathA na bhavatIti nakSatrAdhipatiH pakSe nakSatrANAM 20 tArANAmadhipatiriti, vasudhAvaibhavamanoharo navasudhAvaibhavamanoharazca bhUpAlo vasudhAyAH pRthivyA vaibhavena samRddhayA manoharazcandrastu tathA na bhavatIti navasudhAvaibhavamanoharaH pakSe navasudhAyAH pratyagrapIyUSasya vaibhavena manoharaH / paraspara bheda thA kyoMki bA~soMke samUha kRzAnubhAva-alpaprabhAvake Aspada-sthAna the ( pakSameM kRzAnu-agnike sadbhAvase sahita the) aura manuSya akRzAnubhAvAspada-bahuta bhArI prabhAvake sthAna the| bA~soMke samUha muktAsthAnatva-AsthAna-sabhAsaMnivezase mukta the (pakSameM 25 motiyoMke sthAna the) aura manuSya amuktAsthAnatva-sabhAsaMnivezase mukta nahIM the arthAt sabhAoM meM sthAna pAneke yogya the| jahA~ rAjA-bhUpAla rAjA-candramAke samAna thA kyoMki jisa prakAra bhUpAla sakalakalAvallabha-samasta-cauMsaTha kalAoMkA svAmI thA usI prakAra candramA bhI sakalakalAvallabha-solaha kalAoMkA svAmI thA aura jisa prakAra bhUpAla kuvalayAnandasaMdAyaka-pRthivImaNDalako AnandadAyaka thA usI prakAra candramA bhI kuvalayA- 30 nandasaMdAyaka-nIlakamaloMko AnandadAyaka thA kintu donoM meM paraspara bheda thA kyoMki bhUpAla dIna bandhu thA-dInoMkA hitaiSI thA aura candramA nadInabandhu thA-dInoMkA hitaiSI nahIM thA ( pakSameM samudrakA bandhu thA), bhUpAla alIkavipriya-mithyAbhASaNakA virodhI thA aura candramA nAlIkavipriya thA-mithyAbhASaNakA virodhI nahIM thA (pakSameM kamalasamUhakA virodhI thA ), bhUpAla kSatrAdhipati-kSatroM-kSatriyoMkA adhipati thA aura candramA nakSatrAdhi- 35 pati-kSatroMkA adhipati nahIM thA ( pakSameM nakSatroMkA adhipati thA ) bhUpAla vasudhAvaibhavamanohara-pRthivIke vaibhavase manohara thA aura candramA navasudhAvaibhavamanohara-pRthivIke Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 purudevacampUprabandhe [ 4 / 24 $ 24) sAkete kila tatra citranagare devAdhirAjaH svayaM ___ nAbhikSmAdhipatevidhAya caturo rAjyAbhiSekotsavam / taddevyAzca supaTTabandhanavidhiM kRtvaitayovizvadRk sUnuH saMbhaviteti kautukavazAtpUjAM vyadhattAdhikam // 19 // 25) SaDbhirmAsaijinAdhIze svargAdavatariSyati / ratnavRSTi divo devAH pAtayAmAsurAdarAt // 20 // 626) sA kila ratnavRSTiratra tribhuvanAdhipatiravatariSyatIti kautukavazena samAgatA svargasaMpadathavA puNyakalpadrumaprarohaparamparA yadvAsmattejasAM nirAkaraNanidAnamadbhataM tejo'tra samudeSyatIti matvA tatsevArtha pUrvameva samAgatA nakSatraparamparAhosvijjagadgurujanmotsavo mayi bhavotyamandAnanda10 vazena lokapuruSe kalitatANDave jagatsaMkSobhavazena saMjAtanidhigarbhasra tiH kiM vA parasparamanupraviSTA zleSopamAvyatirekAH / / $ 24 ) sAketa iti-sAkete'yodhyAbhidhAne tatra pUrvokte citranagare vismayAvahanagare caturo nipuNo devAdhirAja indraH svayaM svahastAbhyAM nAbhikSmAdhipateH-nAbhirAjasya rAjyAbhiSekotsavaM rAjyAbhiSekamahaM vidhAya taddevyA marudevyAzca supaTTabandhanavidhi mahiSIpaTTabandhanavidhiM kRtvA etayomarudevInAbhi rAjayoH vizvadRk sarvajJastIrthakaraH sUnuH putraH saMbhavitA bhaviSyati, iti kautukavazAt kutUhalavazAt adhika 15 yathA syAt pUjAM saparyA vyadhatta cakAra kilati hye // zArdUlavikrIDitachandaH // 19 // 625) SaDamiriti SaDbhirmAsaiH SaNmAsAnantaraM jinAdhIze jinendre svargAd nAkAt avatariSyati sati devAstridazAH AdarAt divo gaganAt ratnavRSTiM pAtayAmAsuH // 20 // 26) sA kileti-sA kila devanipAtitA ratnavRSTiH nabhazcarairdevavidyAdharairiti pUrvoktaprakAreNa utprekSyamANA taya'mANA vasudhArA raktadhArA 'vasu toye dhane maNau' iti vaijyntii| jagadbharturbhagavato hiraNyaM svarNa garbha yasya sa hiraNyagarbhastasya bhAvastAM hiraNyagarbhatAM 20 brahmarUpatAM prakaTayitumiva nAbhinarapAlasya nAbhirAjasya sadanAGgaNe bhavanAjire nipapAta nyapaptat i. kathamatprekSyamANetyAha-atra kila bhavane tribhavanAdhipatistrilokInAthaH avatariSyati janma gahISyati, iti kautukavazena samAgatA samAyAtA svargasaMpat tridivasaMpattiH athavA puNyameva kalpadrumaH puNyakalpadrumaH sukRtamahIruhastasya prarohANAmakUrANAM paramparA saMtatiH / yadvA asmattejasAM nirAkaraNasya nidAnamAdikAraNama addhatamAzcaryakaraM tejo jinendrarUpaM atra sadane samadeSyatIti samutpatsyata iti matvA tatsevArtha parvameva samAgatA 25 samAyAtA nakSatraparamparA tArAsaMtatiH / Ahosvit athavA jagadgurostIrthakarasya janmotsavo mayi bhavati vaibhavase manohara nahIM thA ( pakSameM navIna amRtake vaibhavase manohara thaa)| $24 ) sAketa iti-ayodhyAnAmaka usa AzcaryakAraka nagarameM catura indrane svayaM nAbhirAjAkA rAja bhiSeka kara unakI rAnI marudevIkA paTTabandha kiyA aura inake sarvajJa putra honevAlA hai isa kautukase unakI atyadhika pUjA kI // 16 // 6 25 ) SaDbhiriti-chahamAhameM jinendra bhagavAn svargase avatIrNa hoMge isa vicArase devoMne AdarapUrvaka AkAzase ratnavarSA kI // 20 // 626 ) sA kileti-vaha ratnavRSTi kyA thI mAno yahA~ trilokInAtha avatAra leveMge isaprakArake kautUhalase AyI svargako sampatti hai, athavA puNyarUpa kalpavRkSoMke aMkuroMkI paramparA hai, athavA hamAre tejake nirAkaraNa karanekA pradhAna kAraNa AzcaryakAraka teja yahA~ udita hogA yaha mAnakara usakI sevAke lie pahalese hI AyI huI nakSatroMkI paramparA hai athavA __ 35 jagadguru-tIrthaMkara bhagavAnkA janmotsava mujhameM ho rahA hai isa prakArake bahuta bhArI Ananda ke vazase lokarUpI puruSake tANDava nRtya karanepara jagatke kSobhake vaza nidhiyoMkA garbhasrAva Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -28 ] caturthaH stabakaH 153 vidyudindrAyudhasaMtatiriti nabhazcarairuprekSyamANA vasudhArA jagadbharturhiraNyagarbhatAM prakaTayitumiva nAbhinarapAlasadanAGgaNe nipapAta / $ 27) ratnagarbhA dharA jAtA harSagarbhAH surottamAH / kSobhamAyAjjagadgarbho garbhAdhAnotsave vibhoH // 21 // $ 28) atha kadAcidgaGgAtaraGgadhavala dukUla pracchadaparyaGkazobhite saudhe suptA sA marudevI nizAyAH pazcime yAme nijakucayugalamivAvadhIritadharAdharamendraM gajaM zRGgArasahitaM parizobhitaM mAhArAvasaktaM vRSabhaM, stamberama kumbhasthalanirbhedanapaTu garjatpaJcAnanaM, nijakAntakIrtimiva suranAga itIttham amandAnandavazena pracurapraharSavazena loka eva puruSastasmin lokapuruSe bhuvanamanuje kalitatANDave kRtatANDava nRtye jagatAM saMkSobhasya parispandanasya vazena saMjAtA samutpannA nidhInAM yA garbhasrutirgarbhasrAvaH sA / kiMvA yadvA parasparamanyo'nyam anupraviSTA militA vidyudindrAyudhayostadindradhanuSoH saMtatiH paramparA / utprekSAlaM- 10 kAraH / SS 20 ) rahaneti - vibhorbhagavato garbhAdhAnotsave garbhakalyANaka mahotsave dharA vasudhA ratnAni garbhe madhye yasyA ratnagarbhA jAtA / surottamA devottamAH harSo garbhe yeSAM tathAbhUtA haSaMgarbhA jAtAH jagatAM garbho jagadgarbho jaganmadhyaM kSobhaM parispandam AyAt prApnot // 21 // $ 28 ) atheti ---- athAnantaraM kadAcit gaGgAtaraGgavad devadhunI kallolavad vimalo nirmalo dukUlapracchadaH kSaumottaracchado yasya tathAbhUtena paryaGkena palyaGkena zobhite virAjite sodhe prAsAde suptA sA marudevo nizAyA rajanyAH pazcime'ntime yAme prahare nijakucayugalamiva svastana- 15 yugamitra avadhIritastiraskRto dharAdharo parvato yena taM stanayugapakSe kAThinyena gajapakSe bRhadAkAreNeti bhAvaH aindraM gajaM airAvata hastinaM nijakucayugalamitra zRGgArasahitaM araNamAraH prAptiH zRGgayo viSANayorAraH prAptiriti zRGgArastena sahitaM parizobhitaM paritaH zobhAsaMpannaM, mahAMzcAsau ArAvazceti mahArAvo mahArAva eva mAhArAvo mahAzabdastasmin saktaM lInaM vRSabhaM balIvarda, nijakucayugalaM tu zRGgAreNa zRGgArarasena sahitaM, parizobhitaM mA lakSmIstayopalakSito yo hAro muktAdAma tenAvasaktaM yuktam / nijakucayugalamiva stamberamasya gajasya kumbha- 20 sthalayorgaNDasthalayonirbhedane vidAraNe pakSe parAjayo paTuM samartha garjatpaJcAnanaM garjanmRgendraM / nijakAntakIrtimiva ho gayA hai, athavA paraspara meM milI huI bijalI aura indradhanuSakI santati hI hai isa prakAra deva aura vidyAdharoMke dvArA jisakI utprekSA kI jA rahI thI aisI vaha ratnoMkI dhArA jagatke svAmI - tIrthaMkara bhagavAnkI hiraNyagarbhatAko prakaTa karaneke lie ho mAno nAbhirAjAke bhavana ke A~gana meM par3a rahI thI / $27 ) ratneti - bhagavAn ke garbhakalyANakotsava ke samaya pRthivI ratnagarbhA ho gayI thI, uttamadeva harSase yukta ho gaye the aura jagatkA madhya kSobhako prApta ho gayA thA / / 21 / / 928) atheti -- tadanantara kisI samaya gaMgAnadI kI taraMgoM ke samAna nirmala rezamI caddarase yukta palaMga se suzobhita rAjabhavana meM soyI huI marudevIne rAtrike pichale bhAga meM solaha svapna dekhe / prathama hI usane apane stanayugala ke samAna avadhIritadharAdharaMstanapakSa meM kaThora sparza se aura airAvatapakSa meM vizAla AkArase parvatako tiraskRta karanevAlA airAvata hAthI dekhA / phira apane hI stanayugalake samAna zRMgArasahita - sIMgoMkI prAptise sahita, ( pakSa meM zRMgArarasa se sahita ) parizobhita - zobhAyamAna aura mAhArAvasaktaM - joradAra zabda karanevAle ( pakSa meM sundara hArase sahita ) vRSabhako dekhA / tadanantara apane stanoMke samAna hAthiyoMke gaNDasthalake vidAraNa karanemeM samartha ( pakSa meM hAthiyoMke gaNDasthalako parAjita karane meM samartha ) garajate hue siMhako dekhA / pazcAt apane patikI kIrtike samAna suranAga - devagaja - airAvata hAthIke dvArA lAlanIya ( pakSa meM suranAga - indra ke dvArA prazaMsanIya ) 35 20 25 30 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 purudeva campUprabandhe [ 4628 lAlanIyAM padmAM, bhramarahitamanoramAmavadAtAM mAlAyugalIM, jIvaMjIvaM pratyAnandasaMdAyinIM sakalAcitavRttimindumaNDalIM svanAyakavakSaHsthalamiva padmAdhikollAsakaraM puraH parisphurantaM bhAsvantaM, sarasaMyuktaM padmAvRtaM zAtakumbhakumbhayugaM vimalasaraH sthitisamAsaktaM monadvayaM nijavallabhamiva kamalAJcitaiH kavIzvaraiH saMstutaM kuvalayaprasAdhanaM nirmalaM sarovaraM, saduccalaridhuraMdharaM sajjanakramakara 5 svavallabhayazaHsaMtatimiva suranAgena devagajena lAlanIyAM pakSe sureSu nAgaH suranAgaH surazreSTha indra ityarthastena lAlanIyAM prazaMsanoyAM, padmAM lakSmIM / nijakAntakortimiva bhramarahitamanoramAM bhramarebhyo hitA bhramarahitA bhramarahitA cAso manoramA ceti bhramarahitamanoramA tAM pakSe bhrameNa rahitA bhramarahitA sA cAso manoramA ceti tAM avadAtAmujjvalAM mAlAyugalIM sragvayIm / nijakAntakortimiva jIvaMjIvaM prati cakoraM prati pakSe prANinaM prANinaM prati Anandasya harSasya saMdAyinoM pradAyikAM sakalAJcitavRtti sakalA kalAsahitA aJcitA zobhitA ca 10 vRttiryasyAstAM pakSe sakalaiH sarvairaJcitA pUjitA zlAghitA vRttiryasyAstAM indumaNDalI candramaNDalIm / svanAyaka vakSasthalamiva svavallabhoraH sthalamiva padmAdhikollAsakaraM padmAnAM kamalAnAM pakSe padmAyA lakSmyA adhikollAsasyAtivikAsasya pakSe prabhUtaharSasya karaM vidhAyakaM puro'gre parisphurantaM dedIpyamAnaM bhAsvantaM sUrya, svanAyaka vakSaHsthalamiva sarasaMyuktaM mAlAsahitaM athavA sarasaM sajalaM yuktaM yogyaM pakSe hArasahitaM padmAvRtaM padmana kamalena AvRtaM saMvRtaM pakSe padmayA lakSmyA vRtaM svIkRtaM zAtakumbhakumbhayugaM svarNakalazayugalaM / svanAyakavakSa:15 sthalamiva vimalasara : sthiti samAsakaM vimalaM nirmalaM yatsaraH kAsArastasmin sthitiravasthAnaM tayA samAsaktaM sahitaM pakSe vimalasarasya nirmalahArasya sthityA samAsaktaM asmin pakSe 'kharpare zari visargalopo vA vaktavyaH' iti vArtikena vaikalpiko visarga lopaH. monadvayaM pAThonayugalam / nijavallabhamiva svajIvitezvaramiva kamalAJcitaiH -- kamalaiH padmaraJcitaiH zobhitaiH pakSe kamalayA lakSmyA aJcitaiH pUjitaiH satkRtairityarthaH kavIzvaraiH ke jale vidyamAnA vayaH pakSiNa iti kavayasteSAmIzvarAstaiH jalapakSizreSTherityarthaH pakSe kavayaH kAvyakartArasteSA20 mIzvaraiH kavizreSThaH saMstutaM paricitaM pakSe samyakprakAreNa stutaM, kuvalayaprasAdhanaM kuvalayAni nIlakamalAni prasAdhanAni samalaMkaraNAni yasya taM pakSe korvalayaM kuvalayaM mahImaNDalaM tasya prasAdhanamalaMkaraNaM nirmalaM niSpaka lakSmIko dekhA / phira apane patikI kIrtike samAna bhramarahitamanorama - bhramaroMke lie hitakArI, manohara ( pakSameM bhramase rahita manohara ) aura ujjvala mAlAoMke yugalako dekhA / tadnantara apane patikI kIrtike samAna jIvaMjIvaM prati AnandadAyinI - cakora ke lie Ananda 25 denevAlI (pakSa meM pratyeka prANIko Ananda denevAlI ) aura sakalAcitavRttiM - samasta kalAoM se suzobhita sadbhAvase yukta ( pakSameM sabake dvArA prazaMsita pravRttise yukta ) candramaNDalako dekhA / phira apane patike vakSaHsthalake samAna padmAdhikollAsa - kara-kamaloMke atyadhika vikAsako karanevAle ( pakSameM lakSmIke atyadhika harSako karanevAle, sAmane prakAzamAna sUryako dekhA / tatpazcAt apane patike vakSaHsthala ke samAna sarasaMyukta-mAlAse sahita athavA 30 sajala aura yogya ( pakSameM hArase sahita ) tathA padmAvRta - kamalase Dha~ke hue ( pakSameM lakSmIse svIkRta ) sukarNakalaza ke yugalako dekhA / phira apane patike vakSaHsthalake samAna vimalasaraHsthitisamAsakta-nirmala sarovara meM rahanevAle ( pakSa meM nirmalahArakI sthiti se yukta ) machaliyoMke yugalako dekhA / tadanantara apane pati ke samAna kamalAJcitaiH kavIzvaraiH saMstutaM - kamaloM se suzobhita zreSTha jalapakSiyoMse sevita ( pakSa meM lakSmIse sammAnita bar3e-bar3e kaviyoMke 35 dvArA acchI taraha stuta), kuvalayaprasAdhana - nIlakamalarUpa alaMkAroMse sahita ( pakSa meM pRthivI maNDalako alaMkRta karanevAle ) tathA nirmala - paMkarahita ( pakSameM doSarahita ) sarovarako dekhA / phira apane pati ke samAna saduccalaharidhurandhara - uttama tathA U~cI laharoMse zreSTha ( pakSa meM uttama tathA uchalate hue ghor3oMse zreSTha ) sajjanakramakara - sthita nAkU aura magaroMse Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH stabakaH mugrataravArimajjitakSmAbhRtkulaM pArAvAraM, sadvRttaratnamaNDitaM siMhAsanaM, suruciramaNimanoharaM surabhavanaM, bahuzobhanAgamahitaM phaNIndrabhavanaM, lolAMzukavirAjitaM ratnasaMcayaM pratApinaM nirdhUmapAvakaM ca vilokayAmAsa / -29 ] $ 29 ) dRSTvemAn SoDaza svapnAnadrAkSInmadirekSaNA / pravizantaM svavaktrAbjaM puGgavaM kundanirmalam ||22|| pakSe nirdoSaM sarovaraM kAsAraM / nijavallabhamiva saduccalaharidhuraMdharaM satyaH samIcInA uccA unnatAzca yA laharayastaraGgAstAbhirdhuraMdharaM zreSThaM pakSe santaH prazastA uccalA uccalantazca ye harayo'zvAstairdhuraMdharaM zreSTha, sajjanakramakaraM sajjA nibhRtA makarA jalajantuvizeSA yasmistam pakSe sajjanasya sAghoryaH kramo rItistasya karaM vidhAyaka, ugrataravArimajjitakSmAbhRtkulaM - atizayenogramugrataram unnatataraM yad vAri jalaM tasmin majjitAni bruDitAni kSmAbhRtkulAni parvatasamUhA yasmin tathAbhUtaM pakSe ugrataravAriNA tIkSNakRpANena majjitAni nAzi- 10 tAni kSmAbhRtkulAni rAjasamUhA yena tathAbhUtaM pArAvAraM samudram / nijavallabhamiva sadvRttaratnamaNDitaM santi prazastAni vRttAni vartulAni ca yAni ratnAni tairmaNDitaM zobhitaM pakSe sadvRttaM saccaritrameva ratnaM tena maNDitaH zobhitastaM siMhAsanaM / nijavallabhamiva suruciramaNimanoharaM surucayaH sukAntiyuktA ye maNayo ratnAni tairmanohara pakSe suSThu ruciH prItiH kAntirvA yAsAM tAH surucayastathAbhUtA yA ramaNayaH striyastAsAM manoharastaM ramaNIzabdasya bAhulakAdhrasvatvam / surabhavanaM devabhavanaM devavimAnamityarthaH / nijavallabhamiva bahuzobhanAgamahitaM - bahvI zobhA 15 yeSAM te bahuzobhAH te ca te nAgAzceti bahuzobhanAgAstairmahitaM zobhitaM pakSe bahuzobhanazcAsAvAgamazceti bahuzobhanAgamaH suzAstraM tena hitastaM / nijavallabhamiva lolAMzukavirAjitaM azava evAMzukAH kiraNAH lolAzca teM'zukrAzceti lolAMzukAstaivirAjitaH zobhitastaM pakSe lolAni caJcalAni ca tAni aMzukAni vastrANi ceti lolAMzukAni taivirAjitastaM / nijavallabhamiva pratApinaM prakRSTaM tapatItyevaM zIlastaM pakSe pratApo vidyate yasya taM nirdhUmapAvakaM ca dhUmrarahitAnalaM ca vilokayAmAsa dadarza / zleSopamAlaMkAraH / 129 ) 20 dRSTveti-madirekSaNA khaJjanalocanA marudevI, imAn pUrvoktAn SoDazasvapnAn dRSTvA samavalokya svavaktrAbjaM svamukhakamalaM pravizantaM kundanirmalaM mAdhyakusumavaddhavalaM puGgavaM zreSThavRSabham adrAkSIt dadarza / rUpakAlaM 155 sahita (pakSa meM sajjanoMke kramako karanevAle ) aura ugrataravArimajjitakSmAbhRtkula- atyanta gahare pAnI meM DUbe hue parvatoMke samUha se yukta ( pakSa meM painI talavAra ke dvArA rAjAoMke samUhako khaNDita karanevAle ] samudrako dekhA / pazcAt apane pati ke samAna sadvRttaratnamaNDita - uttama 25 tathA gola ratnoMse suzobhita ( pakSa meM sadAcArarUpI ratnase suzobhita ) siMhAsanako dekhA / tadanantara apane pati ke samAna suruciramaNi manohara - dedIpyamAna maNiyoMse manohara ( pakSameM uttama prIti athavA kAntise yukta striyoMse suzobhita ) devabhakta devavimAnako dekhA / phira apane pati ke samAna bahuzobhanAgamahita - atyantazobhAse yukta nAgoMse suzobhita ( pakSa meM atyanta zobhAyamAna Agamase hitakArI ) nAgendra ke bhavanako dekhA / tadanantara apane patike 30 samAna lolAMzukavirAjita - caMcala kiraNoMse suzobhita ( pakSa meM caMcala vastroMse suzobhita ) ratnarAziko dekhA aura antameM apane patike samAna pratApitaM - atyanta tapanevAlI ( pakSameM pratApase yukta ) nirdhUma agniko dekhA / 929) dRSTveti - khaMjanapakSIke samAna netroM ko dhAraNa karanevAlI marudevIne ina solaha svapnoMko dekhakara apane mukhakamalameM praveza karate hue Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 156 purudevacampUprabandhe [4330 $30 ) aruNAmbaraM dadhAnA saMdhyAramaNI vinidrapadmamukhI / devi ! tava pAdasevAM kartumivAyAti kamalalolAkSI // 23 // $31 ) lakSmyAH samastavasuvRddhipuSo nivAso' pyabja tathA vasumato vasubhiH parItam / devi ! tvadIyamukharAjavirodhaheto rnIlAlake navasumattvamaho ddhaati||24|| $32) tavAnanAmbhojavirodhinI dvA kabjastathAbjaM ca pumAMstu tatra / tvayA jito'stAcaladurgamApa tyaktaM punaH klIbamupaiti modam // 25 / / kAraH // 22 // 630 ) aruNAmbaramiti-de devi ! he rAjJi ! aruNAmbaraM aruNena sUryasArathinA sahitamambaraM aruNAmbaraM lohitagaganamityarthaH pakSe lohitavastraM dadhAnA dhRtavatI, vinidrapadmameva vikasitakamalameva mukhaM yasyAH sA pakSe vinidrapadmamiva mukhaM yasyAstathAbhUtA, kamalAnyeva lolAni akSINi yasyAH sA pakSe kamale iva lole akSiNI yasyAH sA, saMdhyaiva ramaNI saMdhyAramaNI saMdhyAstrI tava bhavatyAH pAdasevAM caraNazuzrUSAM kartumiva vidhAtumiva AyAti samAgacchati / rUpakAlaMkAraH / AryAchandaH // 23 // 63) lakSmyA iti-he devi ! he rAjJi ! samastavasuvRddhipuSaH samastAnAM sarveSAM vasuvRddhi dhana vRddhi puSNAtIti samastavasuvRddhipuTa tasyA lakSmyAH zriyo nivAso'pi vasumato dhanavataH pakSe sUryasya vasubhiH dhanaiH pakSe kiraNaiH parItaM vyAptamapi abja kamalaM tvadIyamukhameva rAjA nRpatizcandrazca tasya virodhahetovidveSakAraNAt nIlAlake zyAmakuntale vasumattvaM dhanavattvaM kiraNavattvaM ca na dadhAti / rAtrI nIlAlake dhRtaM kamalaM prAtaniSprabhaM jAtamiti bhAvaH yathA lakSmyA nivAsabhUto'pi dhanairyukto'pi vA kazcit rAjavirodhAt svasya dhanavattvaM na pradarzayati tathA kamalaM lakSmyA nivAsabhUtamapi vasubhiH parItamapi vA tvadIyamukharAjavirodhAt svasya vasumattvaM dhanavattvaM na dadhAtItyaho Azcaryam / shlesskaavylinggaalNkaarau| vasantatilakAvRttam // 24 // 632 ) taveti-tava bhavatyAH AnanAmbhojavirodhinI mukhakamalavidveSiNI dvI sta: abjazcandraH tathA abja kamalaM ca / tatra dvayorabjayoH yaH pumAn puruSatvopetaH puMliGgazca candra ityarthaH sa tvayA jitaH parAbhUtaH san astAcaladurga pazcimAcalakAntAram Apat lajjito bhUtvA pazcimAcalakAntAra25 magacchaditi bhAvaH / yattu klIbaM puruSatvahInaM napuMsakaliGgaM ca kamalamityarthaH, tat tyaktaM sat upekSitaM sat modaM harSa vikAsaM ca upaiti prApnoti nirlajjatayA modata iti bhAvaH / prAtazcandro'stameti kamalaM ca vikasatIti kundakusumake samAna sapheda bailako dekhA // 22 // 30) aruNAmbaramiti-he devi ! jo lAla AkAza rUpI lAlavastrako dhAraNa kara rahI hai, khile hue kamala hI jisakA mukha hai tathA kamala hI jisake caMcala netra haiM aisI sandhyArUpI strI tumhAre caraNoMkI sevA karaneke lie hI mAno 30 A rahI hai // 23 // $31) lakSmyA iti-he devi ! jo sabake dhanakI vRddhiko puSTa karanevAlI lakSmIkA nivAsa bhI hai tathA vasumAna-dhanADhya ( pakSa meM sUrya) ke vasu-dhana (pakSameM kiraNoM) se vyApta bhI hai vaha kamala tumhAre mukharUpI rAjA-bhUpAla (pakSameM candramA) se virodha hone ke kAraNa zyAmala kezoMke bIca vasumattva-dhanADhyapanA (pakSameM kiraNoMse sahitapanA) ko prakaTa nahIM kara rahA hai yaha Azcarya hai / / 24 / / 632) taveti-tumhAre mukhakamalake virodhI 35 do haiM eka candramA aura dUsarA kamala / una donoM meM jo puruSa-puMliMga ( pakSameM pauruSase sahita ) hai vaha candramA to tumhAre dvArA parAjita hotA huA astAcalake durgako prApta ho cukA hai parantu tumane jise napuMsaka samajhakara chor3a diyA thA vaha kamala haSe ( vikAsa ) ko Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -35 ] caturthaH stabaka: 157 ( 33 ) iti prAbodhika hRdyatamapadyaparipATIbhirmaGgalavAdyaravaghATIbhizca prabuddhA sA devI kRtapratyUSakRtyA kalitamaGgalanepathyA sabhAmaNDapa vibhAsitasiMhAsanAgramadhivasantaM nAbhimedinIkAntaM nijanayanaca korakumudinIkAntamAsAdya yathAdRSTaM snapnajAtaM nivedayAmAsa / $ 34 ) pRthvIzo'pyavadhijJAnaprabuddhaH svapnasatphalam / vyAjahAra radodyotavyAjahAramayaM dadhat // 26 // $ 35 ) api devi mattebhagamane ! mattebhadarzanena mahAnputraste bhavitA vRSAsaktacitte ! vRSanirIkSaNena sakalalokAdhipatiH siMhamadhye ! siMhavilokanenAnantavIryo, mAlArucirakacanicaye ! mAlAvalokanena dharmatIrthakartA, lakSmItulitasaundaryasaMpanne ! lakSmIvIkSaNena lokottaravibhavaH, pUrNa - candrAnane ! pUrNacandradarzanena sakalajanAnandasaMdAyakaH, prabhAkaranibhamaNigaNamaNDite ! prabhAkaranirI yAvat / zleSotprekSe upajAtivRttam // 25 // 9 33 ) itIti- itItthaM prabodho jAgaraNaM prayojanaM yeSAM te 10 prAbodhikAsteSAM hRdyatamAnAmatisundarANAM padyAnAM zlokAnAM paripATyaH saMtatayastAbhiH maGgalavAdyAnAM ravaghATyazca zabdaparamparAzca tAbhiH prabuddhA jAgRtA sA devI marudevI rAjJI kRtAni pratyUSakRtyAni prAtaHkAlikakAryANi yayA tathAbhUtA, kalitaM dhRtaM maGgalanepathyaM mAGgalikaveSo yathA tathAbhUtA satI sabhAmaNDape vibhAsitaM yat siMhAsanaM tasyAgram adhivasantaM tatra tiSThantaM nijanayanaca korayoH kumudinIkAntazcandrastaM nAbhimedinIkAntaM nAbhirAjam AsAdya prApya yathAdRSTamavalokitakrameNa svapnajAtaM svapnasamUhaM nivedayAmAsa kathayAmAsa / 15 $ 34 ) pRthvazo'pIti -- avadhijJAnena prabuddhaH prabodhaM prAptaH ayaM pRthtrIzo'pi nAbhimahIpAlo'pi radAnAM dantAnAmudyotasya prakAzasya vyAjena miSeNa hAraM mauktikaryASTa dadhat dhArayan devyA vakSasItyarthaH svapnAnAM satphalaM samIcInapariNAmaM vyAjahAra jagAda / yamakAlaMkAraH // 26 // I35 ) ayIti - ayi devi, mattebhasya gamanamiva gamanaM yasyAstatsaMbuddhI he mattebhagamane ! he mattamataGgajagAmini ! mattebhadarzanena mattadvipAvalokanena te tava mahAn putro bhavitA bhaviSyati / vRSe dharme AsaktaM lonaM cittaM yasyAstatsaMbuddhI he vRSAsaktacitte ! 20 vRSasya vRSabhasya nirIkSaNena samavalokanena sakalalokAdhipatiH samagralokezvaraH / siMhasyeva madhyaM yasyAstatsaMbuddhI he siMhamadhye ! siMhavilokanena mRgendradarzanena anantaM vIryaM yasya tathAbhUtaH / mAlAbhiH sragbhiH ruciro ramaNIyaH kacanicayaH kezasamUho yasyAstatsaMbuddhI he mAlArucirakacanicaye ! mAlayoravalokanena sagdvayadarzanena dharma tIrthasya dharmaparamparAyAH kartA vidhAyakaH / lakSmyA tulitaM yatsaundaryaM lAvaNyaM tena saMpannA tatsaMbuddhI he lakSmItulitasaundaryasaMpanne ! lakSmyA vIkSaNena samavalokanena lokottaro vibhavo yasya tathAbhUto lokottaravibhavaH 25 5 prApta ho rahA hai ||25|| $33 ) itIti- isa prakAra jagAneke kArya meM niyukta vandIjanoM ke atyanta sundara zlokoM ke samUhase aura maMgalamaya bAjoMkI zabda paramparAse jo jAga uThI thI, jisane prAtaH kAla ke kArya sampanna kara mAMgalika veSabhUSA dhAraNa kI thI aisI marudevIne sabhAmaNDapa meM suzobhita siMhAsana ke agrabhAgapara sthita tathA apane netrarUpI cakoroMke lie candramAke samAna AnandadAyaka nAbhirAjAke pAsa jAkara dekhe hue kramase saba svapna sunAye / 30 $ 34 ) pRthvIzo'pIti - avadhijJAnI rAjA nAbhirAya bhI dA~toMkI kAntike bahAne hAra paha te hue isa prakAra svapnoMkA zubhaphala kahane lage ||26|| 935 ) ayoti - he matta hAthI ke samAna cAlavAlI devi ! matta hAthI ke dekhanese tumhAre mahAna putra hogA / he dharma meM lIna cittavAlI devi ! bailake dekhanese vaha putra samasta lokakA svAmI hogA / he siMhake samAna patalI kamara vAlI ! siMhake dekhanese vaha anantavIrya se yukta hogA / he mAlAoMse sundara kezoM. 35 vAlI ! mAlAoMke dekhanese vaha putra dharmatIrthakA kartA hogA / he lakSmI ke samAna saundarya - vAlI ! lakSmIke dekhanese vaha putra sarvazreSTha vaibhavakA dhAraka hogA / he pUrNacandramukhe ! pUrNa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 158 purudeva campUprabandhe [ 4636 kSaNena niHsImatejaHprasaraH, kumbhastani ! kumbhayugalena nidhibhAk mInAyatalocane ! monadvayenAnantasukhaH, sarovarasadRzanAbhimaNDale ! sarovareNa sallakSaNopetaH, pArAvAragambhIre ! pArAvAreNa samastadarzI, pIThAyitanitambe ! siMhapIThadarzanena sAmrAjyamahitaH, suravimAnasamAnamandire ! suravimAnena svargAdavatariSyati, phaNinibhaveNi ! phaNipatibhavanenAvadhijJAnalocanaH, sadratnazobhite ! ratnasaMcayena guNAkaraH zucismite ! zucidarzanena karmendhanadahanaH, vRSabhAkAramAdAya tavAsyapravezena vRSabho devastvadgarbhe saMnidhAsyatIti / $ 36 ) tAvatsurAdhipatizAsanataH sametya dikkanyakAzca kutukena siSevire tAm / sarvazreSTha samRddhiyuktaH / pUrNacandra ivAnanaM yasyAstatsaMbuddhI he pUrNacandrAnane pUrNendumukhi ! pUrNacandrasya darzanena 10 sakalajanAnAM nikhilaprANinAmAnandasya harSasya saMdAyaka iti sakalajanAnandasaMdAyakaH / prabhAkaranibhAH sUryasadRzA ye magigaNAstairmaNDitA zobhitA tatsaMbuddhI he prabhAkaranibhamaNigaNamaNDite ! prabhAkarasya sUryasya nirIkSaNena niHsImA tejaHprasaro yasya tathAbhUto niHsomatejaHprasaraH aparimitapratApasamUhaH / kumbhAviva stano yasyAstatsaMbuddhI he kumbhastani ! kumbhayugalena kalazayugena nidhi bhajatIti nidhibhAk lokottarakoSayuktaH / monAvivAyate locane yasyAstatsaMbuddhI he mInAyatalocane ! monadvayena monayugalena anantaM sukhaM yasya tathAbhUto15 'nantasaukhyabhAk / sarovarasadRzaM nAbhimaNDalaM yasyAstatsaMbuddhI he sarovarasadRzanAbhimaNDale ! sarovareNa kAsArAvalokanena sadbhirlakSaNairupetaH sallakSaNopetaH prazastacihnasahitaH / pArAvAra iva gambhIrA tatsaMbuddhI he pArAvAragambhIre ! pArAvAreNa sAgareNa samastadarzI vizvadRzvA / poThAyitanitambe ! siMhapIThasya siMhAsanasya darzanena samavalokanena sAmrAjyena mahitaH zobhitaH sAmrAjyamahitaH / suravimAnasamAnaM mandiraM bhavanaM yasyAstatsaMbuddhI he suravimAnasamAnamandire ! suravimAnena devavimAnena svargAt nAkAt avatariSyati samAgami20 Syati / phaNinibhA sarpatulyA veNI zrammilo yasyAstatsaMbuddhI he phaNinibhaveNi ! phaNipatibhavanena nAgendrabhavanena avadhijJAnaM locanaM yasya tathAbhUto'vadhijJAnasaMpannaH / sadratnazobhite prazastaratnAlaMkRte ! ratnasaMcayena ratnarAzinA guNAkaro guNakhaniH / zucismite dhavalahasite ! zucidarzanena agninirIkSaNena karmendhanadahanaH karmadArubhasmakartA | vRSabhAkAraM vRSAkRtim AdAya gRhItvA tava bhavatyA Atmapravezena mukhapravezena vRSabho devaH tvadgarbhe bhavadgarbhe saMnidhAsyati saMnihito bhaviSyati / itItyasya vyAjahAreti kriyayA saMbandhaH / 636 ) tAvaditi - 25 tAvat tAvatA samayena surAdhipatizAsanataH zakrAjJayA sametya samAgatya dikkanyakA rucakagirinivAsinyaH candramA dekhane se vaha saba logoMko AnandakA denevAlA hogA / he sUryake samAna maNiyoMke samUha se suzobhita ! sUryake dekhanese vaha aparimita tejake prasArase sahita hogA / he kumbhake samAna stanoMvAlI ! kumbhayugalake dekhanese vaha nidhiyoMko prApta karanevAlA hogA / he mInake samAna lambe netroMvAlI ! mInayugalake dekhane se vaha anantasukhase yukta hogA / he sarovara ke 30 samAna nAbhimaNDalavAlI ! sarovara ke dekhanese vaha acche lakSaNoMse sahita hogA / he samudra ke samAna gambhIra ! samudra ke dekhane se vaha putra sarvadarzI hogaa| he sthUla nitamboM vAlI ! siMhAsanake dekhane se vaha sAmrAjyazAlI hogA / he devavimAnake samAna mandiravAlI ! devavimAnake dekhane se vaha svargase avatAra legA / he sarpa ke samAna coTIvAlI ! nAgendrakA bhavana dekhanese vaha avadhijJAnarUpI netrase yukta hogA / he samIcIna ratnoMse suzobhita ! ratnarAzise vaha 35 putra guNoMkI khAna hogA / he dhavala musakAnavAlI ! agnike dekhanese vaha karmarUpI Indhana ko jalAnevAlA hogA aura bailakA AkAra lekara tumhAre mukhameM praveza karanese vRSabhanAtha bhagavAn tumhAre garbha meM AyeMge / 936 ) tAvaditi - usI samaya indrakI AjJAse Akara Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 39 ] caturthaH stabakaH zrI hrardhRtiH sapadi kortisubuddhilakSmyo devyo jinasya jananImanavadyarUpAm ||27|| ( 37 ) tAstasyAH paricaryAyAM garbhaMzodhanamAditaH / pracakruH zucibhirdravyaiH svargalokAdupAhRtaiH ||28|| 5 $ 38 ) tatra kAcinmukhavijita sevArthaM samAgatavidhubimbazaGkAkareNa dhavalAtapatreNa, anyA ca tadvadanakamalamabhipatanmarAlazaGkAvahena cAmareNa, aparA ca nijatanulatAvilasitabhujazAkhAsaMsaktazukanikara saMdehadAyakena tAmbUlIdalavRndena, itarA ca tadaGgarakSaNatatparA dehakAntisarovaradIrghamInAyamAnena karakalitakaravAlena yathocitaM marudevyAH sevAM cakrire / $ 39 ) sA bhAratIva vyaGgyArthaM sindhuveleva sanmaNim / bhAra sudatI garbhaM guheva haripAtakam ||29|| 159 SaTpaJcAzat saMkhyAkA devI vizeSAH zrIH padmasarovaravAsino, hrI: mahApadmasarovaravAsinI, dhRtiH timiJchasarovaravAsinI, kIrtiH kesarisarovaravAsinI, subuddhi: mahApuNDarIkasarovaravAsinI, lakSmIH puNDarIkasarovaravAsinI etAH SaTkumArikA devyazca anavadyaM nirdoSaM rUpaM yasyAstAM jinasya tIrthakRtaH jananIM mAtaraM tAM marudevIM kutukena kutUhalena sapadi zoghaM siSevire sevante sma / vasantatilakA chandaH // 27 // $ 37 ) tAstasyA ititAH pUrvoktA devyaH tasyA jinajananyAH paricaryAyAM sevAyAm AditaH sarvataH prAk svargalokAt triviSTapAt 15 upAhRtairAnItaH zucibhiH pavitraH dravyaiH padArthe: garbhasya zodhanaM garbhazodhanaM garbhazuddhi pracakruH prArabdhavatyaH ||28|| $ 38 ) tatreti -- tatra tAsu devISu kAciddevI mukhena vijitaM parAbhUtaM ataeva sevArthaM samAgataM samAyAtaM yad vidhubimbaM candramaNDalaM tasya zaGkAkareNa saMdehadAyakena dhavalAtapatreNa zuklacchatreNa, anyA ca tasyA marudevyA vadanakamalaM mukhAravindam abhipatan saMmukhamAgacchanyo marAlo haMsastasya zaGkAvahena saMdehadhArakeNa cAmareNa bAlavyajanena, aparA ca nijatanulatAyAM svazarIravallyAM vilasitA zobhitA yA bhujazAkhA bAhuzAkhA tasyAM 20 saMsaktaH saMniviSTo yaH zukanikaraH korasamUhastasya saMdehadAyakena saMzayotpAdakena tAmbUlI dalavRndena nAgavallIdala kisamUhena tasyA aGgasya rakSaNe tatparA lInA tadaGgarakSaNatatparA itarA ca devI dehakAntiH zarIrakAnti - reva sarovarastasya dIrghamIna ivAcarati tena tathAbhUtena karakalitakaravAlena hastaghRtakRpANena yathocitaM yathAyogyaM marudevyAH sevAM zuzrUSAM cakrire vidadhire / $ 32 ) seti zobhanA dantA yasyAH sA sudatI suradanA sA marudevI vyaGgyArthaM dhvanyarthaM bhAratIya vANIva, sanmaNi samIcInarmANa sindhuveleva sAgarataTova, haripotakaM 25 10 dikkanyakAe~ tathA zrI hI dhRti kIrti buddhi aura lakSmI nAmaka deviyA~ nirdoSarUpase yukta jinamAtA marudevIkI kutUhalapUrvaka zIghra hI sevA karane lagIM ||27|| $37 ) tAstasyA itiuna deviyoMne jinamAtAkI paricaryA meM sabase pahale, svargaloka se lAye hue pavitra padArthoMse garbhazodhana kiyA ||28|| 638 ) tatreti - una deviyoMmeM kisI devIne, mukhakamalase parAjita hokara sevA ke lie Aye hue candrabimbakI zaMkA karanevAle sapheda chatrase, kisI anyane unake 30 mukhakamalakI ora Ate hue haMsakI zaMkA karanevAle cAmarase, kisI dUsarIne apanI zarIra latA meM suzobhita bAhurUpI zAkhApara baiThe hue totAoMke samUhakA saMdeha denevAle pAnoMke samUhase, aura unake zarIrakI rakSA karane meM tatpara rahanevAlI kisI anya devIne zarIrakI kAnti rUpa sarovara ke kisI bar3e bhArI mInake samAna AcaraNa karanevAle hastaghRta kRpANase yathAyogya marudevIkI sevA kI thI / $ 39 ) seti - jisa prakAra bhAratI vyaMgya arthako, samudrakI belA uttamamaNiko aura guhA siMhake zizuko dhAraNa karatI hai usI prakAra sundara 35 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 purudevacampUprabandhe [440$ 40 ) nodare vikRtiH kApi na stano nIlacUcuko / na pANDu vadanaM tasyA garbho'pyavRdhadadbhutam // 30 // $41) kadAcinmarudevI devIjanaiH saha vikacavArijavigalanmadhurasamAMsalapayaHparivAhAM taraGgiNImAsAdya, bAle ! atanuvihArakAntAsi / mugdhe! kimadyApi cApakrIDAparAyaNAsi / 5 bhAmini ! kimiti zaravihAramAkalayasi / sudati ! kiMvA bahutaravArikroDAM vidadhAsi / mugdhe ! sarvatomukhabhaGgaM karoSi / abale ! jaDasaMgama parihara / sukezi! kolAlArdra vasanaM saMtyaja / buddhe ! kuto viSaM pibasi / apApe ! tyaja kbndhaanuraagm| sumukhi ! svarNasthitimAptAsi / sumadhye ! siMhazAvakaM guheva kandareva gabhaM bhrUNaM babhAra dadhAra / mAlopamA / / 29 // $ 40 ) nodara iti-tasyA marudevyA udare jaThare kApi vikRtiH vRddhi janyavikAro nAbhavat, stano kuco nIlacUcuko zyAmavadanI nAbhUtAm, vadanaM 10 mukhaM ca pANDu dhavalaM na babhUva tathApi garbho bhrUNaM adbhutaM citraM yathA syAttathA avRdhat vadhatesma // 30 // $ 41 ) kadAciditi-kadAcit jAtucit marudevI devIjanaiH surAGganAjanaiH saha sAdhaM vikacebhyo vikasite. bhyo vArijebhyaH kamalebhyo vigalana niHsaranyo madhurasastena mAMsalaH puSTaH payaHparivAho jalapravAho yasyAstAM taraGgiNI nadom AsAdya prApya, he bAle ! na vidyate tanuH zaroraM yasya so'tanuH kAmastasya vihAreNa krIDayA kAntA manoharA asi, atanavihAreNa zarIrarahitavihAreNa atyadhikavihAreNa vA kAntA asi athavA ISattana15 ryasya so'tanurjalaM tasmin vihAreNa krIDayA kAntAsi / mugdhe ! sundari ! mUDhe ! vA adyApi kiM cApakrIDAyAM dhanuHkroDAyAM parAyaNA tatparA asi, athavA adyApi ca sAMpratamapi ApakroDAyAM jalasamUhakroDAyAM parAyaNAsi / bhAmini ! itItthaM ki zaravihAraM bANavihAraM jalavihAraM vA Akalayasi karoSi 'zarastejanake kANDe zaraM nIre napuMsakam' iti vizvalocanaH / sudati ! suradane ! bahutaravArikor3AM prabhUtakhaGgakroDAM kiMvA vidadhAsi, athavA bahutara-vArikrIDAM pracuratarajalakrIDAM kiMvA vidadhAsi / mugdhe ! sarvataH samantAt mukhabhaGgaM vadana20 kauTilyaM karoSi athavA sarvatomukhasya jalasya bhaGgaM karoSi ? abale ! jaDasaMgamaM dhUrta saMga DalayorabhedAt jala saMgama parihara maJca / sakezi! sUkace ! kolAlAI rudhirA, jalArdra vA vasanaM vastra saMtyaja 'kolAlaM rudhire'pi syAtpAnIye'pi napuMsakam' iti vizvalocanaH / buddhe he buddhidevi ! viSaM garalaM pakSe jalaM kuto pibasi-'viSaM tu garale jale' iti vizvalocanaH / apApe ! niSkalaGke kabandhe zirorahitazarIre'nurAgaM prItiM tyaja pakSa kabandhe jale'nurAgaM tyaja 'kabandhaM vAri na stro tu gatamUrddhakalevare' iti vizvalocanaH / sumukhi ! sundari ! 25 dA~toMvAlI marudevI garbhako dhAraNa kara rahI thI // 29 // 640) nodara iti-yadyapi marudevIke udarameM koI vikAra nahIM huA thA, stanoMke agrabhAga bhI kAle nahIM hue the aura mukha bhI sapheda nahIM huA thA to bhI unakA garbha vRddhiko prApta ho rahA thA yaha AzcaryakI bAta thI // 30 // 41) kadAciditi-kisI samaya marudevI, devIjanoM ke sAtha vikasita kamaloMse jharate hue madhurasake dvArA paripuSTa jala pravAhase yukta nadIko prApta hokara isa prakArake dvayarthaka 30 vacana kahane lagI-he bAle ! tU atanuvihAra-kAmakrIr3Ase sundara hai, ( tU jalakrIr3Ase sundara hai ) he mugdhe ! tU aba bhI cApakrIr3A-dhanuSa krIr3AmeM tatpara hai (jala samUhakI krIr3AmeM tatpara hai,) he bhAmini ! kyoM isa taraha zaravihAra-bANoMko krIr3A kara rahI hai ( jalakrIr3A kara rahI hai) he sudati ! tU bahutaravAri krIr3A-bahuta adhika talavArakI krIr3A kyoM karatI hai (tu atyadhika jalakrIr3A kyoM karatI hai ) he mugdhe ! tU sarvatomukhabhaMga-saba ora mukha Ter3hA 35 karatI hai (tU jalakA bhaMga karatI hai) he abale ! jaDasaMgama-dhUrtakA saMgama chor3a de (jala kA saMgama chor3a de ) he sukezi ! kIlAlAI-khUnase gIlA vastra chor3a (pAnIse gIlA vastradUra kara ) he buddhi ! tU viSa-jahara pI rahI hai (tUM jala pI rahI hai ) he apApe-kabandhA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -44 ] caturthaH stabakaH 161 pracuromikAvajaM bhajasi / ityAdi vividhavyAhArapezalAM vyAtukSikAM nirvayaM bhavanaprAsAdamAruhya, yAvatsavamatkArasallApabhabhikAGkSati tAvatkAcididaM padyamAha / $ 42 ) nadavanajamudAraM nAbhirAjasya kAnte ! tava mukhasukhajanmaprAptisaktyAtapastham / api yadi tadadhastAnnItazorSa tapasyet ____ janavadanamathApi prodbhavedeNanetre ! // 31 // $43 ) aho sAdhu sAdhu bhASitamiti tAmabhinandyAnyA tAvadAha644 ) surAdijovairamRtaniSThAlyA saraHsthitiH / kucAdritaTayostanvi ! tava bhAtoti nAdbhutam // 32 / / svarNasya kAJcanasya sthitistAM svarNasthiti pakSe suSThu arNaH svarNastasmin sthitistAm AptA prAptAsi / 10 sumadhye ! zobhanAvalagne ! pracuromikANAM bahulAGgaloyakAnAM vraja samUhaM pakSe pracurobhikANAM prabhUtataraGgAnAM vraja bhajasi sevase / ityAdi vividhavyAhAreNa naikavidhAlApena vyAkSikAM 'phAga' iti prasiddhAM krIDAM jalakrIDAM vA nivartya samApya bhavanaprAsAdaM bhavanATTAlikAmAruhya, yAvat sacamatkArazcamatkArasahitaH sallApaH sabhApaNaM tam abhikAGkSati vAJchati tAvat kAciddevI idaM padyamAha kathayAmAsa / 42 ) nadeti-he eNanetra ! he mugalocane ! he nAbhirAjasya kAnte ! marudevi ! udAraM samatkRSTa nadavanajaM saritsalilajaM tava bhavatyA muvameva vadanameva sukhajanma sukhadAyakajanistasya prAptisaktyA prAptitatparatayA ahaM tava mukhaM bhaviSyAmItIcchayetyartha AtapasthaM Atape dharma tiSThatIti AtapasthaM pakSe A samantAta tapasi tapazcaraNe tiSThatIti AtapasthaM 'khapare zari visargalopo vA vaktavyaH' iti vArtikena vaikalpiko visrglopH| tata vadana yadi adhastAt nIcaiH notazIrSa nItamastakaM yathA svAttathA ziro nocaiH kRtvA tapasyet tapazcaraNaM kuryAt api saMbhAvanAyAm athApi etattapazcaraNAnantaramapi tat janavadanaM sAdhAraNa janamukhaM bhavet bhavituM zaknuyAt / tava mukhabhavanaM tu tAdRza- 20 tapazcaraNenApi duHsAdhyamevAstIti bhAvaH / mAlinI chandaH // 31 // $ 43 ) aho iti-aho sAdhu sAdhu samyak samyak vopsAyAM dvitvamiti tAM tathA badantI devom abhinandha prazasya anyA devI tAvat prAha kathayAmAsa-41) surAdIti-he tanvi ! he kRzAGgi ! tava kucAdritaTayoH stanagiritIrayoH amRte sudhAyAM jale ca niSThA AsthA yeSAM taiH surAdijIvaiH devaprabhRtiprANibhiH lAlyA sevanIyA prazaMsanIyA ca sara:sthitiH taDAgasthitiH bhAti zobhate iti nAdbhutaM nAzcaryam adritaTayoH saraHsthiteradbhutatve'pi taniSedha 25 nurAga-zirarahita dhar3ake anurAgako chor3a ( jalake anurAgako chor3a), he sumukhi ! tU svarNasthiti-suvarNakI sthitiko prApta huI hai ( tU uttamajala meM sthitiko prApta huI hai ), he sumadhye ! tU bahuta bhArI aMgUThiyoM ke samUha ko prApta ho rahI hai ( tU bahuta bhArI taraMgoMke samUhako prApta ho rahI hai ) isa prakAra nAnA taraha ke vacanoMse manohara phAgako pUrA kara mahalameM pahu~cI / vaha jyoMhI vahA~ camatkArapUrNa vArtAlApakI icchA karatI hai tyoMhI koI devI yaha padya 30 bola utthii| 42 nadeti-he mRganetri! he nAbhirAjakI prANavallabhe ! nadIkA utkRSTa kamala tumhAre mukharUpa sukhadAyaka janmakI prAptikI laganase Atapastha-ghAmameM sthita (saba orase tapameM sthita hokara ) vidyamAna hai so yadi vaha nIce zira laTakAkara tapa kara sake to utanepara bhI sAdhAraNa manuSyakA mukha ho sakatA hai tumhArA mukha ho sakanA to durlabha hI hai // 32 // 43) aho iti-aho! bahuta acchA bahuta acchA kahA isa prakAra usakI prazaMsA kara dUsarI 35 devI bolii| 44 ) surAdijIvairiti-he kRzAMgi! tumhAre stanarUpI parvatoMke taTa para amRtasudhA aura jalake premI deva Adi prANiyoMke dvArA prazaMsanIya-sevanIya sarasthiti-sarovara Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 25 30 purudeva campUprabandhe 9 45 ) aparA tAvadAha $ 46 ) candrAtmanA sudhAbdhau tava kAntyabdho mukhAtmanA jAtaH / dvijarAja ityabhikhyAmanvarthAM vahati ghanakuce ! rAjA ||33|| $ 47 ) anyA tAvadAha $ 48 ) adharAruNabimbeddhasmitenduruci sundaram / 10 Azcaryakara iti bhAvaH pakSe saraHsthitirityatra visarge lute sati sarasthitiH hArasthitirityartho yojyaH // 32 // $ 45 ) apareti tAvat aparA kAcit Aha kathayati sma / SS 46 ) candrAtmaneti - he ghanakuce he pIvarapayodhare ! candrAtmanA zazirUpeNa sudhAbdho pIyUSapArAvAre tava bhavatyAH kAntyabdho dIptitoyanidhau mukhAtmanA mukharUpeNa jAtaH samutpanno rAjA candraH dvijarAjo dvijAnAM dviprakArotpannAnAM rAjA svAmI ityevam anvarthAM sArthakAm abhikhyAm AhvAM 'AkhyA abhidhAnaM ca nAmadheyaM ca nAma ca' ityamaraH / vahati dadhAti / zleSaH / 15 AryAchandaH // 33 // $ 47 ) anyeti - anyA punarbhUyaH Aha jagAda / $ 48 ) adhareti -- adhara oSTha evAruNabimbaM lohitarucakaphalaM tatra iddhaM zobhitaM smitameva mandahAsyameva induruciH karpUrakAntiH tAbhyAM raktazvetapadArthAbhyAM sundaraM manoharaM te tatra mukhaM mahAdarzavilAsaM mahAdarpaNazobhAM ghatta iti sphuTaM spaSTam / pakSe adhara eva aruNabimbaM sUryamaNDalaM baddhasmitameva prakaTitamandahAsyamevenduzcandrastayo rucyA kAntyA sundaraM te mukhaM mahAdarzavilAsam amAvAsyAzobhAM dhatta iti sphuTam / zleSaH / / 949 ) na kevalamiti -- kevalaM mAtram 20 etadeva na yuktaM kintu anyadapi mukhAtirikto'pi evaM mahAdarzavilAsasahito darIdRzyate punaH punaravalokyate itItthamabhidhAya kathayitvA kAcid devI Aha-- $ 50 ) kIrtIti - kIrtirevendumaNDalaM candrabimbaM tenopetaH sahitaH, pratApa eva raviH pratAparavistejastapanastena zobhitaH te tava patiH na kevalaM mukhaM patirapItyarthaH amAnavacaritraH amAvAsyAnUtanacaritrayuktaH pakSe lokottaracaritraH asti ityapi yujyate etadapi saMgacchate mahA darzavilAsaM te mukhaM dhatta iti sphuTam ||34|| 649 ) na kevalametadeva yuktam / anyadapyeva darIdRzyata ityabhidhAya kAcidAha$ 50 ) kIrtIndumaNDalopetaH pratAparavizobhitaH / amAnavacaritraste patirityapi yujyate ||35|| kI sthiti zobhA de rahI hai yaha Azcarya kI bAta nahIM hai ( pakSa meM tumhAre kaThora stanoMpara hAra zobhA de rahA hai ) ||32|| 45 ) apareti - taba taka koI anya devI bolI / 9 46) candrAtmaneti - he pIvarapayodhare ! candrarUpase amRta ke samudra meM aura mukha rUpa se tumhAre kAntisAgarameM utpanna huA candramA dvijarAja - do bAra utpanna honevAloMkA svAmI ( pakSa meM dvijarAja - candra ) isa sArthaka nAmako dhAraNa karatA hai / bhAvArtha - candramA dvijarAja kahalAtA hai so ukta prakAra se candramA do bAra utpanna hokara sacamuca hI dvijarAja huA hai ||33|| $ 47 ) anyeti - koI dUsarI devI bolI / 948 ) adhareti - adharoSTha rUpI lAlabimbaphala para suzobhita manda musakAna rUpI sapheda kAntise sundara tumhArA mukha vizAla darpaNakI zobhAko dhAraNa kara rahA hai yaha spaSTa hai ( pakSa meM adharoSTarUpI sUrya bimba aura suzobhita manda musakAnarUpI candramAkI kAntise sundara tumhArA mukha amAvAsyAkI bahuta bhArI zobhAko dhAraNa kara rahA hai yaha spaSTa hai ||34|| 149 ) na kevalamiti - yaha hI ThIka nahIM hai aura kucha bhI to aisA dikhAI detA hai yaha kahakara koI devI bolI / 650 ) kortIndu - kIrtirUpI candramaNDalase sahita aura pratAparUpI sUrya se suzobhita tumhArA pati amAnavacaritra -amAvAsyA ke caritrako dhAraNa karanevAlA ( pakSa meM lokottara caritrase yukta ) hai yaha bhI to ThIka hai ||35|| 35 [ 41945 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -53 ] caturthaH stabakaH $ 51 ) itarA punarAha - 52) tanvi ! tvadvacanAmRte vilasite drAkSAvalI drAgiya mAdI rUpayutA tathA kila sitA madhye'dhikA mAnini ! | lolAkSyagrajanAJcitA navasudhA lolambakezyAdito rAjacchobhamavAspadaM madhurasaH prAyo dadhau hAsyatAm ||36|| $ 53 ) etacchrutvA sAdhu camatkArabhASaNadhurINA sAdhu, drAkSAvalI rudrAkSAvalI, sitA sikatA, navasudhA navasudhAnA, madhuraso'vamadhuraso babhUveti samyagabhihitamityabhinandya kAcidevamUce / 163 zleSarUpake / / 35 / / $ 51 ) itareti - itarA anyA punarAha - $ 52 ) sanvIti - he tanvi ! he kRzAGgi ! he mAnini ! he manasvini ! he lolAkSi ! he capalalocane ! he lolambakezi ! he bhramarakace ! tvadvacanamevA- 10 mRtamiti tvadvacanAmRtaM tasmin tvadIyavacanapIyUSe vilasite sati AdI pUrvaM rUpayutA saundaryayuktA iyameSA drAkSAvalo gostanI saMtatiH drAk jhaTiti AdI prArambhe rUpayutA 'rU' ityakSareNa upayutA sahitA bhavati drAkSAvalI rudrAkSAvalI jAyate smeti bhAvaH / madhye adhikA zreSThA sitA zarkaropalaH madhye'dhikA bhavati adhigataH kaH 'ka' iti varNo yasyAM tathAbhUtA sikateti yAvat / agrajanaiH zreSThapuruSairdevairityarthastai raJcitA zobhitA navasudhA pratyagrapIyUSam agrajanAJcitA agrajaH agrotpanno yo naH- nakAro varNastenAJcitA zobhitA navasudhA 15 nA nUtanabhRSTayavavat jAteti bhAvaH / AditaH prArambhataH yo madhurasaH rAjacchobhaM rAjantI zobhA yasya tad rAjacchobham avAspadaM avasya rakSaNasyAspadaM sthAnaM babhUva saH, avAspadam 'ava' iti padasyAspadaM sthAnaM san prAyaH pracureNa hAsyatAM hAsyabhAjanatAM dadhI / zleSaH / zArdUlavikrIDitacchandaH // 36 // 53) etaditi - etad devInigaditaM zrutvA nizamya sAdhu samyak sacamatkArabhASaNe dhurINA nipuNA sacamatkArabhASaNadhurINA sAdhu samyag drAkSAvalo rudrAkSAvalI rudrAkSANAmAvalI jAtA drAkSAvalI rudrAkSavat svAdarahitA jAtA / sitA 20 zarkaropalaH sikatA bAlukA bhavati bAlukAvatsvAdarahitA bhUditi bhAvaH / navasudhA navapIyUSaM navasudhAnA suSThu dhAnA sudhAnA navA cAsau sudhAnA ceti navasudhAnA nUtanabhRSTayavA 'dhAnA bhRSTayave'pi ca' iti medinI / navasudhA svAdarahitA jAtA / madhuraso'pi avamadhurasaH avakruSTaM madhu avamadhu kutsitamadirA tasya rasa iva raso yasya $51 ) itareti -- phira dUsarI devI bolI - 152 ) tanvIti - he tanvaMgi ! he mAnavati ! he capalalocane ! he bhramarakace ! tumhAre vacanarUpI amRtake suzobhita honepara jo dAkhoM- 25 kI paMkti pahale rUpayutA - saundarya se sahita thI vaha prArambha meM 'ru' isa akSarase sahita ho gayI arthAt rudrAkSAvalI banakara rudrAkSamAlAke samAna svAdarahita ho gayI / jo sitAmisarI madhye'dhikA-madhya meM adhika thI vaha tumhAre vacanarUpI amRtake suzobhita honepara madhye'dhikA --bIca meM 'ka' nAmaka akSarase sahita hokara sikatA bana gayI arthAt sikatA -- bAlUke samAna niHsvAda ho gayI / jo navasudhA agrajanAMcita - zreSTha manuSyoMse satkArako 30 prApta hotI thI vaha tumhAre vacanAmRtake suzobhita honepara agrajanAMcitA- Age utpanna 'nA' isa akSarase yukta hokara navasudhAnA ho gayI arthAt bhU~je hue navIna jauke samAna mAdhurya se rahita ho gayI / aura jo madhurasa - zahada pahale suzobhita tathA avAspada - rakSAkA sthAna thA vaha tumhAre vacanAmRtake prakaTa honepara avAspada - ava zabdakA sthAna banakara avamadhurasa ho gayA arthAt kutsitamadirA ke samAna svAdavAlA ho gyaa| isa taraha ye saba prAyaH hAsya- 35 bhAvako dhAraNa karane lage ||36|| $53 ) etaditi - yaha sunakara 'ThIka, tuma camatkArapUrNa bhASaNa karane meM nipuNa ho, ThIka, drAkSAvalI rudrAkSAvalI, sitA sikatA, navasudhA navasudhAnA Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 purudevacampUprabandhe 654 ) bimbAdhari ! tava kantukakaJcakanayanaM dhIrataradhIH nayanayano dhanatAnaghaH sarasaH tava patizca kalyANaguNojjvalatayA parasparaM samAnA kadAcidapi varNaviparyAsaM na sahante iti / 655 ) ityAdibhiH sphuTacamatkRtibhirvacobhi vIjanena sahitaM pricrymaannaa| sA nirbharaprathitagarbhabharAlasAGgI patyA samaM pramadavArinidhI mamajja // 37 // tathAbhUta iti avamadhuraso ninditasvAdayukto babhUva / itItthaM samyag abhihitaM kathitam / ityevamabhinanya prazasya kAcid devo evamittham Uce jagAda / $54 ) bimbAdharoti-bimbamivAdharo yasyAstatsaMbuddhI he bimbAdhari ! he raktadazanacchade ! tava bhavatyAH kantureva kantukaH kAmaH kantukazca, kaJcukazca stanavastraM ca, 10 nayanaM ca netraM ca, ityeSAM samAhAraH kantukakaJcukanayanam, dhIratarA gambhIratarA cAso dhIzca buddhizca iti dhorataradhIH, nayasya nIteH nayanaH prApako nayanayanaH, ghanatAnaghaH dhanaM kAMsyatAlAdivAdyaM tasya tAna: samahastasya gho dhvaniH zabda ityarthaH 'dhanaM syAtkAMsyatAlAdivAdya madhyamatANDave', 'gho ghaNTAyAM ca ghA ghAte kiGkiNyAM strIdhvanau tu ghaH' ityubhayatra vizvalocanaH / sa rasaH-sa prasiddhaH rasaH tava patizca vallabhazca patipakSe uparitanazabdAnAM vyAkhyAnamitthaM kantukakaJcukanayanaM kantukakaJcukaH kAmAcchAdakaM yat nayanaM tapama, 15 dhIrataradhIH dhoratarA gambhIratarA dhIryasya saH, nayanayano nayo nItireva nayanaM yasya saH, ghanatAnagha. ghanatayA dRDhatayA anagho niSpApaH, sarasaH sasnehaH kalyANaguNaiH svarNasUtrairujjvalatayA dedIpyamAnatayA kaJcukapakSa, patipakSe kalyANaguNaH zreyaskaraguNarujjvalatayA zobhitatayA paraspara mithaH samAnAH sadRzAH kadAcita jAtacita varNaviparyAsaM varNasya rUpasya varNAnAmakSarANAM vA viparyAsaM viparItabhAvaM patipakSe varNAnAM brAhmaNAdInAM viparyAsaM vaiparItyaM na sahante iti / 655) ityAdibhiriti-ityAdibhiH parvoktaprakAraiH spa 20 camatkRtiyeSa taiH spaSTacamatkArayuktaiH vacobhiH vacanaiH sahitaM yathA syAttathA devIjanena sUrIsamahena paricaryamANA sevyamAnA nirbhareNa prathitagarbhabhareNa prasiddhagarbhabhAraNAlasamaGgaM yasyAstathAbhUtA sA marudevI patyA prANanAthena samaM pramadavArinidhI harSapArAvAre mamajja nimagnAbhUt / rUpakAlaMkAraH / vasantatilakA vRttam // 37 / / aura madhurasa avamadhurasa ho gayA yaha tumane ThIka kahA', isa taraha usakI prazaMsA kara koI devI isa prakAra kahane lgii| 854) bimbAdharIti-he bimbake samAna lAla hoMThoMvAlI! 25 tumhArA kantuka-kAma, kaMcuka-colI, nayana-netra, tumhArI dhIrataradhI--atyantagaMbhIra buddhi, tumhArA nayanayana--nItinirdaSTA, tumhArA ghanatAnagha--kAMsyatAla Adi vAdyasamUhakA zabda aura tumhArA sarasa vaha sneha tathA ukta vizeSaNoMse viziSTa arthAt kAmako rokanevAle nayanasvarUpa, gaMbhIra buddhise yukta, notirUpI netrase mukta, komalatAse niSpApa evaM snehase yukta tumhArA pati, kalyANa sUtra-svarNakI lar3I ( pakSa meM kalyANakArI guNoM) se suzobhita hone ke 30 kAraNa parasparameM samAna hote hue kabhI bhI varNaviparyAsa-rUpakA parivartana, akSaroMkA pari vartana aura brAhmaNAdivoMkI viparIta pravRttiko sahana nahIM krte| kantuka kaMcuka Adi zabda yadi viparIta kramase par3he jAte haiM to bhI unakA uccAraNa usIrUpa hotA hai| $ 55) ityAdibhiriti-isa prakArake spaSTa camatkAroMse yukta vacanoMke sAtha devIjanoMke dvArA jisakI paricaryA kI jA rahI thI tathA bahuta bhArI prasiddha garbhake bhArase jisakA zarIra alasA rahA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 -58] caturthaH stabakaH 656 ) caitre mAsavare dharezvarasatI pakSe valakSetare sallagne navamIdine dinamaNI prAcIdizaM prAJcati / vizve brahmasamAhvaye sati mahAyoge vizAlekSaNA prAcIvArvamasUta tatra tanayaM sphAraprabhAmeduram // 38 // 657 ) nAbhikSmApatipUrvabhUdharataTAtprAptodayaM zrIjinaM bAlArka vilasattribodhakiraNaM prodyattamonAzanam / lekhastrInalinIlatAH kutukataH saMvIkSya modollasad vASpavyAjamarandapUrNavikasannetrAmbujA rejire / / 39 / / $58) tadA kila tridazAdhikasnehojjvale surucirAjyavizobhite vibhAvaryuditabhayaharaNacaNe uttamazrIvirAjite'pi tamaHsamUhavidhvaMsanadhuroNe jinAbhivAne tribhuvanadope parisphurati, 10 $56 ) caitra iti-tatrAyodhyAyAM vizAlekSaNA dIrghalocanA sA dharezvarasatI rAjavallabhA marudevI caitre vare mAsottame valakSetare kRSNa pakSe sallagne prazastalagne navamIdine navamyAM tithau dinamaNI sUrye prAcI dizaM parvAzAma prAJcati pragacchati sati brahmasamAhvaye brahmAbhidhAne vizve mahAyoge ca sati prAcI pUrvadizA arka sUryamiva sphAraprabhAmeduraM dIpradoptisahitaM tanayaM putram asUta janayAmAsa / upamA / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 38 // 57 ) nAbhIti-lekhastriyo devAGganA eva nalinIlatAH kamalinIvratatayaH 15 kutukataH kutUhalAt nAbhikSmApati reva nAbhirAja eva pUrvabhUdharaH pUrvAcalastasya taTAt prAptodayamuditaM vilasantaH zumbhantaH tribodhA matizrutAvadhayo jJAnAnyeva kiraNA yasya taM prodyattamonAzanaM prakaTIbhavattimirApahAraka bAlArtha bAla evArkastaM bAlasUrya saMvIkSya samavalokya vASpavyAjena harSAzrucchalena marandapUrNAni makarandasaMbhRtAni vikasannetrAmbujAni vikasannayanakamalAni yAsAM tathAbhUtAH satyo rejire zuzubhire / rUpakAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitacchandaH // 39 // $ 58) tadeti-tadA kila jinendrajanmavelAyAM khalu tridazAnAM devAnAmadhika- 20 snehena sAtizayapremNojjvalo dedIpyamAnastasmin, pakSe tisro dazA vartikA iti tridazAstAsu vidyamAno yo'dhikasnehaH pracuratailaM tenojjvalastasmin, suSThu ruciH suruciH sukAntistasyA rAjyena vizobhitastasmin, pakSe suruciramatimanoharaM yad AjyaM ghRtaM tena vizobhite, vibhau prabho, ari myaH zatrubhya uditaM yad bhayaM tasya haraNaM tena vittastasmin pakSe vibhAvaryA rAtrAvuditaM yad bhayaM tasya haraNena vittastasmin, udgataM tamaM uttama utkaTatimiraM rahA thA aisI vaha marudevI patike sAtha harSarUpI sAgara meM nimagna thI // 37 // 6 56) caitra iti- 25 usa ayodhyAnagarameM vizAla netroMvAlI rAjavallabhA-marudevIne caitra mAsake kRSNa pakSa sambandhI navamItithike dina jaba ki sUrya pUrva dizAko prApta ho rahA thA, brahmanAmaka vizva tathA mahAyoga vidyamAna thA taba jisa prakAra pUrva dizA sUryako utpanna karatI hai usI prakAra dedIpyamAna prabhAse yukta putrako utpanna kiyA // 38 / / $57) nAbhIti-devAMganArUpI kamalinIkI latAe~ nAbhirAjarUpI pUrvAcalake taTase udita, tIna jJAnarUpI kiraNoMse suzobhita tathA 30 uThate hue andhakArako naSTa karanevAle zrIjinendra rUpI bAlasUryako kutUhala vaza dekha harSase chalakanevAle A~suoMke bahAne makarandase pUrNa netra kamaloMse yukta hotI huI suzobhita ho rahI thI // 39 // 658) tadeti-nizcayase usa samaya jo devoMke atyadhika snehase ujjvala thA ( pakSa meM tIna battiyoMmeM vidyamAna atyadhika tailase dedIpyamAna thA ), jo uttama kAntike rAjyase suzobhita thA (pakSameM uttama ghI se suzobhita thA) jo vibhu-sAmarthyavAn thA tathA 35 zatruoMse uditabhayako naSTa karane meM prasiddha thA (pakSameM rAtrimeM udita andhakArako naSTa karane meM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 20 166 lajjayeva tadIyakAntikallolinIlInA surAGganAkarAropitadIpAvalirdinakarakaranikaranirantare dinAntare khadyotaparamparevAnavalokanIyaprakAzA kevalamaGgalaphalA vilalAsa / 59) nadIpabandhurgAmbhIryaguNena trijagadguruH / purudeva campUprabandhe dIpAnayaM nirAcakre tejaseti na vismayaH ||40|| $60 ) tadAnIM khalu jinasya prasiddhAM kAlArirityabhikhyAM vibudhya bhayeneva sevanArthaM samasamayasamavatIrNaiH sarvartuvilAsairvikasadazokavikacamallikAkundakuDmalADambara kadamba rasanandadaravindavikasita sinduvAra prabuddha lodhairvizobhamAnA vanamedinIkAminI saMjAto'yaM bhuvanAdhipatirvibhutayA tasya zrIH zobhA tathA virAjite'pi tamaHsamUhasya timirasamUhasya vidhvaMsane nAzane dhurINo nipuNastasmin iti vizeSaH / parihArapakSe uttamazriyA samutkRSTalakSmyA virAjite'pi zobhite'pi jinAbhidhAne jinanAmani 10 tribhuvanadIpe parisphurati sati, lajjayeva trapayeva tadIyakAntireva kallolinIti tadIyakAntikallolinI tasyAM lInAntarhitA sugaGganAnAM devInAM kareSu hasteSu AropitA dhRtA yA dIpAvalirdIpamAlikA sA, dinakarasya sUryasya karanikareNa kiraNasamUhena nirantare vyApte dinAntare dinamadhye khadyotaparampareva jyotiriGgaNasaMtatifra anavalokanIyo'darzanIyaH prakAzo yasyAstathAbhUtA kevalaM maGgalaphalaM yasyAstathAbhUtA mAtra maGgalaprayojanA vilAsa zuzubhe / zleSa - virodhAbhAsa - rUpakotprekSopamAlaMkArAH / $ 2) nadIpati- gAmbhIryameva guNastena 15 gAmbhIryaguNena dhairyaguNena dIpAnAM bandhurna bhavatIti nadopabandhuH trijagadguruH lokatrayaguruH ayaM jinabAlakaH tejasA dIpAn nirAcakre tirazcakre iti na vismayaH / yo dIpAnAM bandhurnAsti sa dIpAn nirAkuruta ityatra ko vismayaH / pakSe nadIM pAti rakSatIti nadIpaH sAgarastasya bandhuH sahodara: gAmbhIryaguNena sAgara ityarthaH ||40|| $ 60 ) tadAnImiti - tadAnIM jinajanmasamaye khalu nizcayena jinasya tIrthakarasya prasiddhAM prathitAM kAlAri: yamAri: pakSe samayAri: 'kAlastu samaye mRtyo mahAkAle yame zito' iti vizvalocanaH ityabhikhyAM ityAhvAM vibudhya jJAtvA bhayeneva bhItyeva sevanArthaM zuzrUSAyai samasamaye yugapad samavatIrNeH prakaTitaiH sarvartuvilA sainikhila tUnAM vilAsA: zobhAzvihnAni vA taiH vikasanti zobhamAnAni azokAni kaGkelikusumAni vikacA vikasitA mallikA mAlatyaH, kundakuDmalAnAM mAdhyakorakANAmADambarAH samUhAH, kadambAni nIpakusumAni rasena makaradena nandanti zumbhanti yAnyaravindAni kamalAni, vikasitAni praphullAni sinduvArANi prabuddhAni vikasitAni [ 4959 prasiddha thA) tathA atyadhika andhakArakI lakSmIse suzobhita honepara bhI ( pakSa meM uttama - utkRSTa 25 lakSmIse suzobhita honepara bhI ) jo andhakArake samUhako naSTa karane meM samartha thA aise jina nAmaka trilokI dIpaka ke dedIpyamAna rahate hue lajjAse hI mAno jo unakI kAntirUpI nadImeM jA chipI thI aisI devAMganAoMke hAthameM dhAraNa kI huI dIpapaMkti, sUrya kI kiraNoM ke samUha se vyApta dinake madhya meM juganuoMke samUha ke samAna adarzanIya prakAzase yukta hotI huI mAtra maMgalarUpa phalase yukta raha gayI thI / 959) nadIpeti - gAmbhIrya guNase jo dIpakoMke bandhu 30 nahIM the ( pakSa meM samudra ke bandhu the ) aise ina tribhuvana gurune tejake dvArA dIpoMkA nirAkaraNa kiyA thA yaha Azcarya kI bAta nahIM thI ||40|| $60 ) tadAnImiti - usa samaya jinendra bhagavAnkA 'kAlAri' - samaya ke zatru ( pakSa meM yama - mRtyuke zatru ) yaha nAma prasiddha hai aisA jAnakara bhaya se hI mAno unakI sevAke lie eka sAtha saba Rtue~ prakaTa ho gayI thIM / unake cihnasvarUpa vikasita azoka, praphullita juhI, kundakI boMDiyoMkA vistAra, kadambake 35 phUla, rasa se bhare hue kamala, khile hue sinduvAra aura vikasita lodhrake phUloMse vanabhUmi rUpI strI suzobhita ho uThI thI / vanabhUmi rUpI strIne samajhA ki yaha jo bhuvanAdhipati ( trilokInAtha ) utpanna hue haiM ve vibhutA - advitIya sAmarthya ke kAraNa ( pakSa meM 'bhu' akSarako Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -62 ] caturthaH stabakaH 167 vanAdhipatiriti matvA kila nijAnurAgaM prakaTayantIva mandahAsamAtanvatIva, pulAkamukulAni bibhrANeva, AnandAzrubindUnmuJcatIva harSavazena nayane vistArayantIva, malayajarajorAji kirantIva virraaj| $61 $ zambarArimadabhedanadhIro jAta eSa iti toSavizeSAt / zambarANi saha sajjanacittaiH saMprasAdamupajagmurudAram // 41 / / 662 ) prauDhazobhanakharAMzuvaibhavo jAta eSa jinacaNDadodhitiH / ityavetya kila lajjayA tadA manditoSNakiraNo'bhavadraviH / / 4 / / lodhrANi lodhrakusumAni eSAM dvandvaH taiviMzobhamAnA virAjamAnA banamedinIkAminI kAnanavasudhAbhAminI saMjAtaH samutpannaH ayameSa bhuvanAdhipatistrilokInAthaH vibhutayA samarthatayA pakSe vigatabhuvarNatayA vanAdhipatiH vanasvAmI yo bhuvanAdhipatiH sa sAmarthyana vanAdhipatirastyeva, yo bhuvanAdhipatiH sa bhuvaNaM tyaktvA vanAdhipati- 10 vaH, itotthaM matvA vijJAya kila nijAnarAgaM nijaprItyatibhAra prakaTayantIva darzayantIva vikasadazokakusumacchaleneti bhAvaH, mandahAsa mandahasitama AtanvatIva vistArayantIva vikacamallikAkundakuDapalavyAjeneti bhAvaH, pulakamukulAni romAJcakuDmalAni bibhrANeva dadhAneva vikasitakadambakusumakapaTeneti bhAvaH, AnandAzrubindUn harSAzrupRSatAH muJcantIva tyajantIva nandadaravindarasairiti bhAvaH, harSavazena pramodavazena nayane netre vistArayantIva vitanvantIva vikasitasindUvAravyAjeneti bhAvaH, malayajarajorAji candanaparAgapati kirantIva prakSipantIva prabuddhalodhraparAgacchaleneti bhAvaH dirarAja zuzubhe / zleSotprekSA / 66.) zambarAririti-jAtaH samutpanna eSa jinabAlakaH zambarArimanasijo jalazatruzca tayormadabhedane garvavidhvaMsane dhIro nipuNastathAbhUta iti toSavizeSAd harSavizeSAt zambarANi jalAni sajjanacittaH sAdhuhRdayaiH saha udAraM mahAntaM saMprasAda nairmalyaM prasannatAM ca upajagmuH prApuH / 'zambarArimanasijaH kusumeSurananyabhUH', 'ambho'rNastoyapAnIyanIrakSIrAmbuzambaram' iti cAmaraH / zleSasahokto / svAgatAchandaH / / 41 // 6 62 ) prauDeti--prauDhazobhaM prakRSTazAbhAyuktaM 20 nakharAMzuvaibhavaM nakhakiraNaizvaryaM yasya tathAbhUtaH, pakSe prauDhazobhanaM kharAMzuvaibhavaM tIkSNakiraNaizvaryaM yasya tathAbhUtaH eSa jina eva caNDadIdhitijinacaNDadIdhiti: jinendrasUryaH jAtaH samutpanna itIttham avetya jJAtvA kila lajjayA mandAkSeNa tadA jinajanmakAle raviH sUryaH manditA uSNakiraNA yasya tathA bhUtaH abhavad / zleSa-rUpakotprekSAH / chor3a denese ) vanAdhipati-vanake svAmI haiM aisA mAnakara khile hue azokake lAla-lAla phUloMse vaha aisI jAna par3ane lagI mAno apanA anurAga hI prakaTa kara rahI ho, khile hue 25 / juhI tathA kunda kuMDaloMse aisI mAlUma hone lagI mAno manda hAsyako hI vistRta kara rahI ho, kadamba puSpoMse aisI suzobhita ho mAno romAMcako hI dhAraNa kara rahI ho, kamala rasase aisI jAna par3ane lagI mAno harSake A~sU hI chor3a rahI ho, vikasitasinduvAranirguNDIke phUloMse aisI lagane lagI mAno harSase netroMko vistRta hI kara rahI ho aura khile hue lodhrakI parAgase aisI suzobhita ho uThI mAno candana dhUlike samUhako hI ur3A rahI ho| 30 661) zambarArIti-yaha jo bAlaka utpanna huA hai vaha zambarAri-kAmakA garva nsstt| karane meM (pakSameM jalake zatruoMkA garva cUrNa karanemeM ) dhIra vIra hai isa prakArake saMtoSa vizeSase zambara-jala, sajjanoMke hRdayoMke sAtha-sAtha bahuta bhArI prasannatAko ( svacchatAko ) prApta ho gaye the // 41 // 6 62 ) prauDheti-jisakI nakha kiraNoMkA vaibhava atyadhika zobhAse yukta hai ( pakSameM jisakI tIkSNa kiraNoMkA vaibhava atyadhika zobhAyamAna hai ) aisA yaha jinendrarUpI 35 sUrya utpanna huA hai aisA jAnakara usa samaya lajjAse hI mAno sUryakI uSNa kiraNeM manda par3a Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 purudeva campUprabandhe $ 63 ) sa sadAgatisvabhAvaH pAvanarIti vahanmahacchlAghyaH / jAto'sAviti durbha raharSabharAdvAyurAvavI mandam // 43 // 64) puNyazriyaM samadhikAM prAptaM sUna zriyaM mahadvRkSAH / vijahuH ko vA kutukAdUnaM na jahAti samadhikaM prAptum ||44|| $ 65 ) rAkAkokArikAntiprasaramupagatA prollasatpuNDarIka bhrAjacchobhAM dadhAnA jinapavarayazaH zrIzaranmeghajAlam / ArAdujjRmbhitApaM zamayati sahasetyambarazrIstadAnIM meghATopairviviktaM vimalataralasadrUpameSA babhAra // 45 // AryA chandaH ||42 // 63 ) 8 sa sadeti - yaH sadA sarvadA agatisvabhAvaH pakSe sadAgatiH zazvadgamanameva 10 svabhAvo yasya saH vAyusvabhAva ityarthaH ' sadAgatirgandhavAhe nirvANe'pi sadIzvare' iti vizvalocanaH / pAvanarIti 30 pavitrarIta pakSe pavanasya vAyoriyaM pAvanI sA cAso rItizceti pAvanarIti vAyurIti vahan dadhat mahadbhiH ilAghya iti mahacchlAghyaH mahApuruSa prazaMsanIyaH asti, so'sau so'yaM jinabAlako jAtaH samutpannaH itItthaM durbharaharSabharAd vipula pramodabhArAt vAyuH pavano mandaM yathA syAttathA vavau vahati sma / zleSotprekSe | AryAchandaH // 43 // $ 64 ) puNyazriyamiti - mahatAM vRkSA mahadvRkSAH kalpavRkSAH samadhikAM prabhUtAM puNyazriyaM sukRtalakSmI 15 prAptuM sUna zriyaM atizayena UnA sUnA sA cAso zrIzceti sUnazrostAm pakSe sUnAnAM puSpANAM zrIstAm vijahustyaktavantaH kalpavRkSAH puSpANi varSayAmAsuriti bhAvaH / tadevArthAntaranyAsena samarthayati samadhikaM prabhUtaM prAptuM ko vA janaH kutukAt kutUhalAt UnamalpaM na jahAti na tyajati apitu sarva eva tyajati / arthAntaranyAsaH / AryAchandaH // 44 // $65 ) rAketi - rAkAyAH kokAriH rAkAkokAri: pUrNimAcandrastasya kAnteH prasaraM vistAram, upagatA prAptA, pakSe rAkAkokAreH kAntiriva kAntistAM prollasatpuNDarIkANAM vikasa cchveta kamalAnAM 20 bhrAjacchobhAM dedIpyamAnazobhAM dadhAnA pakSe prollasatpuNDarIkANAmiva bhrAjacchobhAM dadhAnA, jinapavarayazo jinendrotkRSTakIrtireva zrIzarad jinapavarayazaH zrIzarad apAM samUha ApaM ujjRmbhitaM vardhitam ApaM yena taM tathAbhUtaM meghajAlaM meghasamUhaM ArAd dUrAt zamayati zAntaM karoti pakSe ujjRmbhI vardhanazIlastApo yasmAt taM tathAbhUtaM saMtApakArakaM me mama aghajAlaM pApasamUhaM ArAd sahasA jhaTiti zamayati nAzayati iti hetostadAnIM tasmin kAle eSA ambarazrIH meghATopairmeghasamUhaiH viviktaM rahitaM vimalataraM ca tat lasadrUpaM ceti vimalatarala25 sadrUpaM svacchatarazumbhadrUpaM babhAra / AkAzamatinirmalamabhUditi bhAvaH / rUpakazleSotprekSAH / sagdharAchandaH // 45 // [ 41963 gayIM thI / / 42 / / 163 ) sa sadeti - jo sadAgati svabhAva hai - sarvadA mokSa svabhAvako dhAraNa karanevAlA hai ( pakSameM vAyuke svabhAvase sahita hai), jo pAvanarIti - pavitrarIti ( pakSameM vAyukI rIti ) ko dhAraNa kara rahA hai tathA jo mahAn puruSoMke dvArA prazaMsanIya haiM aisA yaha jina bAlaka utpanna huA hai isa prakArake bahuta bhArI harSake bhArase hI mAno vAyu dhIre-dhIre bahane lagI ||43|| 164 ) puNyazriyamiti - kalpa vRkSoMne atyadhika puNyalakSmIko prApta karane ke lie sUnazrI - alpalakSmI ( pakSa meM phUloMkI lakSmI ) ko chor3a diyA thA arthAt puSpavarSA kI thI so ThIka hI hai kyoMki adhika pAneke lie kauna kutUhala pUrvaka alpa vastuko nahIM chor3a detA hai ? ||44|| 66 ) rAketi - paurNamAsIke candramAkI kAntike prasArako prApta ( pakSa meM pUrNimA ke candramA jaisI kAntike samUhako prApta ) tathA khile hue safeda kamaloMkI 35 uttama zobhAko dhAraNa karanevAlI ( pakSameM khile hue safeda kamaloM jaisI uttama zobhAko dhAraNa karanevAlI ) jinendra bhagavAnakI yazolakSmI rUpI zarad Rtu jalasamUhakI vRddhise yukta meghoMke samUhako ( pakSa meM santApa utpanna karanevAle mere pApoMke samUhako ) dUrase hI zIghra Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -67 ] caturthaH stabakaH 169 666 ) sA kila sAketapurI suratarukusumameduratayA vidhRtavimaladukUleva, nabho'GgaNanipatitaciratnaratnaruciratayA maNibhUSaNamaNDiteva, malayajarasasaMsiktAGgo tatra tatra kalpitavicitramuktAmayaraGgavallIvizobhitatayA vyAmuktamuktAmAlikeva, pratinilayaM layavilasitagAnavilAsamanoramatayA svayaM gAyantova, samullasatpallavatallajasaMdAnitavandanamAlAsundaratayA nijAnurAgadhArAM prakaTayantIva, vyAlolasamullasadudastaketuhastatayA jinajanmotsavakutUhalena nRtyantIva cirataraM 5 cakAsAmAsa / 667) jinastrilokIjanavandhapAdo jagadguruH so'yamajAyatAtra / itova satketupaTAvRtAM tAM puroM na pasparza raviH svapAdaiH // 46 // $4) sA kileti-sA kila sAketapurI ayodhyApurI suratarukusumaiH kalpavRkSapuSpairmeduratayA vidhRtaM parihitaM vimaladukUlaM nirmalakSImaM yayA tathAbhUteva, nabho'kSaNAd gaganacatvarAta nipatitAni vRSTAni yAni ciratnaratnAni 10 zreSThamaNayastai ruciratayA zobhitatayA maNibhUSaNa ratnAlaGkArairmaNDiteva zobhiteva, malayajarasena candanarasena saMsiktamaGgaM yasyAstathAbhUtA, tatra tatra vividhasthAneSu kalpitA racitA vidhinA vividhaprakArA yA mukkAmayaraGgavallyastAbhirvizobhitatayA vyAmuktA dhRtA muktAmAlikA yayA tathAbhUteva, pratinilayaM pratigRhaM layavilasito layazobhito yo gAnavilAsastena manoramatayA manojJatayA svayaM svato gAyantIva gAnaM kurvantova, samullasadbhiH zumbhadbhiH pallavatallajaiH zreSThakisalayaiH saMdAnitA baddhA yA vandanamAlA vandanasrajastAbhiH sundaratayA 15 nijAnarAgasya dhArA saMtatistAM prakaTayantIva, vyAlolAzcapalAH samullasantaH samudastA: samunnotAH ketavaH patAkA eva hastA yayA tasyA bhAvastayA jinajanmotsavasya kutUhalaM kautukaM tena nRtyantIva nRtyaM kurvANeva cirataraM dIrghakAlaparyantaM cakAsAmAsa zuzubhe / utprekSA / 667 ) jina iti-trilokIjanairvandyau pAdo caraNo yasya tathAbhUtaH, jagatAM gururjagadguruH jagacchaSThaH so'yaM lokottaramahimamahitaH jino jinendraH atra ajAyata samutpanna itIva hetoH satketupaTAvRtAM sadvaijayantIvastrAvRtAM purI nagaroM raviH sUryaH svapAdaiH svacaraNaiH pakSe 20 svadodhitibhiH 'pAdo'stro caraNe mUle turoyAMze'pi dodhito' iti vizvalocanaH / zleSotprekSe / upendravajrA zAnta kara rahI hai isa vicArase hI mAno usa samaya AkAza lakSmIne meghoMke vistArase rahita atyanta nirmala tathA sundara rUpako dhAraNa kiyA thA // 45 // 666) sA kileti-usa samaya vaha ayodhyApurI kalpavRkSake phUloMse vyApta honeke kAraNa aisI jAna par3atI thI mAno usane svaccha rezamI vastra hI pahina rakhA ho, AkAza rUpa A~ganase par3e hue zreSTha ratnoMse sundara hone- 25 ke kAraNa aisI mAlUma hotI thI mAno ratnoMke AbhUSaNoMse suzobhita hI ho rahI ho, candana rasake chir3akAvase aisI jAna par3atI thI mAno usane candanakA lepa hI lagA rakhA ho, jahA~tahA~ banAye hue raMga-biraMge motiyoMke belabUToMse sazobhita honeke kAraNa aisI pratibhAsita hotI thI mAno usane motiyoMkI mAlAe~ hI pahina rakhI ho, pratyeka gharameM honevAle layase suzobhita saMgItase manorama hone ke kAraNa aisI jAna par3atI thI mAno svayaM gA hI rahI ho, 30 lahalahAte zreSTha pallavoMse nirmita vandanamAlAoMse sundara honeke kAraNa aisI mAlUma hotI thI mAno apane anurAgakI santati hI prakaTa kara rahI ho aura phaharAtI huI patAkAoM rUpa hAthoMko Upara uThAneke kAraNa aisI jAna par3atI thI mAno jinendra bhagavAnke janmotsavake kutUhalase nRtya hI kara rahI ho| 6 67 ) jina iti-jinake caraNa tIna lokake manuSyoMke dvArA vandanIya haiM aise jagadguru bhagavAn jinendrane yahA~ janma prApta kiyA hai isa kAraNa hI 35 mAno uttama patAkAoMse ghirI huI usa nagarIko sUryane apane caraNoMse ( pakSa meM kiraNoMse ) 22 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 purudevacampUprabandhe [4 / 168$ 68 ) bhavanAmarabhavaneSu prAdurabhUcchaGghasaMkulArAvaH / bho bho bho iti marutAM jinajanmamahaM vadannivAnandAt // 47 // $ 69) vyantarabherIrAvo lokaM vyAlolayaMstadAjRmbhat / jinajanmotsavaharSAnmuktizrIvikasadaTTahAsa iva / / 48 // 70 ) kaNThIravakaNTharavo jyotiSkANAM gRhAGgaNe jaatH| AzAsu kuJjarAn drAG vinirmadAstAnabindukAMzcakre // 49 / / 671 ) kalpAmaravaraghaNTAghoSo'bhUnmokSasacchyio harSAt / __ nRtyantyAzcaraNaraNanmaNinUpurazabdasaMzayanidAnam // 50 // $72) tadAnImudArajinarajanIkarazubhodayalolAvelotkUlitapramadapArAvAracaJcadvIcisaMcaye10 neva, vizvAtizAyimahimni jagadgurau jAte ko vAnyasya rAjyamahimeti prabhAvazaktyA chandaH // 46 // $16) mavaneti-bhavanAmarabhavaneSu bhavanavAsidevabhavaneSu AnandAt harSAt bho bho bho ityanukaraNazabdena marutAM devAnAM jinajanmamahaM jinotpattyutsavaM vadanniva kathayanniva zaGkhasaMkulArAvaH zaGkhAnAM kambUnAM saMkulArAvo vikaTazabdaH prAdurabhUt prakaTito'bhavat / utprekSA / AryA // 47 // $ 69 ) vyantareti tadA tasmin kAle jinasya janmotsavA jinajanmotsavastena harSaH pramodastasmAt muktizriyA muktilakSmyA 15 vikasan prakaTIbhavan aTTahAsa iva vyantarANAM bherIrAvo vyantarabherIrAvo vyantaradundubhinAdo lokaM jagat vyAlolayan kampayan ajRmbhat vavRdhe / upamA / AryA // 48 // $70) kaNThIrava iti--jyotiSkANAM jyotiSkadevAnAM gRhAGgaNe bhavanAGgaNe jAtaH samudbhUtaH kaNThIravakaNTharavaH siMhakaNThadhvaniH AzAsu dikSu vidyamAnAn tAn kuJjarAn gajAn drAg jhaTiti vinimaMdAn madarahitAn abindukAn aveditana jJAnazUnyAniti yAvat 'binduH syAdantadazane zukre veditRvipruSoH' iti vizvalocanaH / cakre viddhe| AryAchandaH // 49 // 6 71 ) kalpAmareti-kalpAmaravaraghaNTAghoSaH kalpavAsidevazreSThaghaNTAzabdaH harSAta pramodAt nRtyantyA naTatyA mokSasacchriyaH mokSalakSAyAH caraNayoH pAdayo raNanti yAni maNinapurANi maNimaJjorakANi teSAM zabdasya saMzayastasya nidAnaM kAraNam abhUt / AryAchandaH // 50 // 572 ) tadAnImiti-tadAnoM tasminkAle nilimpapatInAM devendrANAma akampanAni acalAni siMhAsanAni cakampire kampitAni babhUvaH / atha teSAM kampane hetutprekSaNaM kurvannA: udAreti-udAra utkRSTo yo rajanIkarazcandrastasya yA zubhodayalIlA tasyA velAyAM samaye utkUlita utkrAnta25 taTo yaH pramadapArAvAro harSasAgarastasya caJcadvIcInAM saMcalattaraGgANAM saMcayasteneva, vizvAtizAyI lokottarA nahIM chuA thA // 43 // 668) bhavaneti-bhavanavAsI devoMke bhavanoMmeM harSase 'bho bho bho' isa prakAra ke zabda dvArA devoMko jinendra ke janmotsavakI sUcanA dete hueke samAna zaMkhoMkA vizAla zabda hone lagA // 47 // $69 ) vyantareti-usa samaya jinendradevake janmotsava sambandhI harSase muktilakSmIke prakaTa hote hue aTTahAsake samAna lokako caMcala karatA huA vyantara 30 devoMkI bheriyoMkA zabda bar3hane lagA // 48 // 70 ) kaNThoraveti-jyotiSI devoMke gRhAMgaNoMmeM utpanna huI siMhoMkI kaNThadhvanine una prasiddha diggajoMko zIghra hI madarahita tathA jJAnazaktise zUnya kara diyA thA // 49 // $ 71) kalpAmareti-kalpavAsI devoMke yahA~ honevAlA ghaNTAkA utkRSTa zabda, harSase nRtya karatI huI mokSa lakSmIke caraNoM meM runajhuna karanevAle nUpuroMke zabda sambandhI saMzayakA kAraNa ho rahA thA / / 50 // 672) tadAnImiti-usa samaya indroMke 35 akampa Asana kampAyamAna ho uThe so aisA jAna par3atA thA mAno utkRSTa jinarAjarUpI candramAke zubha udaya sambandhI lIlAke samaya taTakI sImAko lA~ghanevAle samudrakI caMcala laharoMke samUhase hA kampAyamAna hone lage the| athavA lokottara mahimAse yukta jagadguru--- Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -75 ] caturthaH stabakaH 171 ghAteneva, tatkAlajRmbhitavividhadundubhiprabhRtivAdyaravapUritalaharIbhareNeva, Adyoditasya jinarAjasya sakalasiMhAsanaparAbhavapravINaM siMhAsanamudeSyatIti bhayeneva nilimpapatInAmakampanAni siMhAsanAni ckmpire| 673 ) surAdhipatirAdarAccalanakAraNaM nizcitu dazAM dazazatairapi praguNamakSamastatkSaNam / udItavimalAvadhiprathitalocanena svayaM jinAdhipavidhUdayaM hRdi viveda tatkAraNam // 51 // $74 ) tataH puraMdaraH pIThAt prajavamutthAya, taddizi saptapadAni gatvA, natvA ca, tamabhiSektumanA manAgitaramodena ghanagarjanatarjanapaTIyasI prasthAnabherI dApayAmAsa / 675 ) cirAcchayAlu saddharma kSaNAdunnidrayanniva / trilokI pUrayAmAsa tAro dundubhinisvanaH // 52 // mahimA yasya tasmin jagadgurau bhagavati jAte samutpanne sati anyasya taditarasya ko vA rAjyamahimA rAjyaprabhAva itItthaM prabhAvazakterAghAtasteneva, tatkAlaM jRmbhitA vRddhiMgatA ye vividhadundubhiprabhRtivAdyAnAM ravAH zabdAstaiH pUrito yo laharIbharastaraGgasamUhasteneva, Adyoditasya prathamotpannasya jinarAjasya jinendrasya sakalasiMhAsanAnAM nikhilamRgendraviSTarANAM parAbhave tiraskaraNe pravINaM nipuNaM siMhAsanam udeSyati iti bhayeneva bhItyeva / utprekssaa| 15 $ 73 ) sureti-surAdhipatirindraH AdarAt vinayAt dRzAM dazazatairapi sahasraNApi netraiH praguNaM sthiraM calanakAraNaM kampananimittaM siMhAsanAnAmiti yAvat, nizcitu nirNatum atra 'nizcituM' ityatra guNAbhAvazcintyaH, akSamo'samatha: san tatkSaNaM tatkAlam udIta utpanno yo vimalAvadhinirmalAvadhijJAnaM tadeva prathitalocanaM prasiddhanayanaM tena hRdi svacetasi jinAdhipa eva vidhujinAdhipavidhujinacandrastasyodayaM samudbhavaM tatkAraNaM kampanakAraNaM viveda jJAtavAn / rUpakAlaMkAraH / pRthvIchandaH // 51 // 674 ) tata iti-ghaneti-ghanagarjanasya 20 tarjane bhartsane paTIyasIM ghanagarjanatarjanapaTIyasIm / zeSaM spaSTam / cirAditi-tAro vizAlo dundubhinisvano bherInAdaH cirAt cirakAlena zayAluM kRtazayanaM saddharma samIconadharma kSaNAdaspenaiva kAlena unnidraya jinarAjake utpanna ho cukanepara kisI dUsarekI rAjyamahimA kyA ho sakatI hai isa taraha prabhAva zaktike AghAtase hI mAno kampita ho uThe the| athavA usa samaya nAnA prakArake dundubhi Adi bAjoMke vRddhiMgata zabdoMse bharI huI laharoMke samUhase hI hila uThe the| athavA 25 sabake siMhAsanoMke tiraskAra karane meM pravINa prathama jinendrakA siMhAsana yahA~ udayako prApta hogA isa bhayase hI mAno kA~pa uThe the| 73 ) sureti-jaba indra AdarapUrvaka eka hajAra netroM ke dvArA siMhAsanoMke kampita honeke sudRDha kAraNakA nizcaya karaneke lie samartha nahIM ho sakA taba usane usI kSaNa udita hue nirmala avadhijJAnarUpI netrake dvArA apane hRdayameM jinacandramAke udayako usakA kAraNa jAna liyA // 51 / / 674) tata iti -- tadanantara indrane 30 siMhAsanase zIghra hI uThakara usa dizA meM sAta kadama jAkara namaskAra kiyA aura jinarAjakA abhiSeka karaneke lie utkaNThita ho bahuta bhArI harSase megha-garjanAkA tiraskAra karane meM samartha prasthAnabherI dilvaayii| $75 ) cirAditi-bherIkA vaha bahuta bhArI zabda cirakAlase sote hue samIcIna dharmako kSaNabharameM jagAte hueke samAna tInoM lokoMmeM vyApta ho gayA / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 purudevacampUprabandhe [ 4676$76 ) tataH zakrAjJayA devapRtanA niryayurdivaH / tAratamyena saddhvAnA mahAbdheriva vIcayaH // 53 // 677 ) catuNikAyatridazAstadAnIM jinendrajanmotsavakautukena / viniryayurbhUSaNabhUSitAGgA dizAmadhIzAzca daza praceluH // 54 // $78) tadanu suparvarAjo'pi surahitatayA, kuvalayAnandasaMdAyakatayA, satpathapravRttatayA, sakalakalojjvalatayA ca parvarAja iti kavibhirutprekSyamANaH sIdharmakalpazatakratuH, agAbhikhyAJcitamapi nAgAbhikhyAJcitaM nAgamapi anAgaM, madAhlAdinamapi namadAhlAdinamairAvaNamAruhya, zacyA niva jAgarayanniva trilokIM tribhuvanaM pUrayAmAsa / utprekSA // 52 // 6 76 ) tata iti-tatastadanantaraM zakrAjJayA sarapatinidezena devapatanAH devasenAH sadhvAnAH sazabdAH mahAbdheH mahAsAgarAta vIcaya iva ta iva tAratamyena kramazo divaH svargAt niryayunirjagmuH / upamA // 53 // 6 77 ) caturNikAyeti-tadAnIM tasmin kAle bhUSaNairAbharaNabhUSitAnyalaMkRtAnyaGgAni yeSAM tathAbhUtAH catuNikAyatridazAH bhavanavAsivyantarajyotiSkakalpavAsidevAH jinendrasya janmotsavasya kautukaM tena jinarAjajanmAbhiSavamahakutUhalena viniryayuH vinijagmuH, dizAmAzAnAM dazAdhIzAzca dazadikpAlAzca praceluH calanti sma // upendravajrAchandaH // 54 // 78) tadanviti--tadanu tadanantaraM suparvaNAM sumanasAM rAjApi suparvarAjo'pi puraMdaro'pi surANAM devAnAM 15 hitatayA surahitatayA pakSe 'su' varNena rahitatayA ( suparvarAja ityatra 'su' varNatyAge 'parvarAja' ityevAvaziSyeta ) kuvalayAnandasya mahImaNDalAnandasya saMdAyakatayA pradAyakatayA pakSe utpalavikAsapradAyakatayA ca 'syAdutpalaM kuvalayamatha nIlAmbu janma ca' iti dhanaMjayaH, saMzcAsau panthAzceti satpathaM samIcInamArgastasmin pravRttatayA pakSe satAM nakSatrANAM panthAH satpathaM gaganaM tasmin pravRttatayA vidyamAnatayA, sakalakalAbhinikhilacAturIbhirujjvala tayA nirmalatayA ca pakSe SoDazakalAbhirujjvalatayA ca parvarAjaH pUrNimAcandra iti kavibhiH utprekSyamANa20 staryamANaH saudharmakalpaH prathamasvargastasya zatakraturindraH, agasya parvatasyevAbhikhyA zobhA tayAJcitamapi zobhitamapi agAbhikhyAJcitaM na bhavatIti nAgAbhikhyAcitamiti virodhaH parihArapakSe nAga ityabhikhyA nAma tayAJcitam hastIti nAmnA sahitamityarthaH, nAgamapi hastinamapi anAgaM nAgo na bhavatIti anAgastamiti virodhaH parihArapakSe na vidyate Ago'parAdho yasya tam akArAnto'pyAgazabda: kvacid dRzyate, madena dAnena AhlAdayatIti madAhlAdo taM tathAbhUtamapi namadAhlAdinamiti virodhaH pakSe namatAM namrobhavatAmAhlAdinam, 30 25 // 52 // $ 76 ) tata iti-tadanantara indrakI AjJAse zabda karatI huI devasenAe~ kramazaH svargase usa prakAra nikalIM jisa prakAra ki samudrase lahareM nikalatI haiM // 53 / / 677) catuNikAyeti- usa samaya AbhUSaNoMse bhUSita zarIravAle cAroM nikAyoMke deva, jinendrabhagavAna ke janmotsava sambandhI kutUhalase bAhara nikale tathA dazoM dikpAla bhI cale // 54|| 678) tadanviti-tadanantara suparvarAja-devarAja honepara bhI jo surahitatayA-devoMke lie hitakArI ( pakSa meM 'su' akSarase rahita ) honeke kAraNa, kuvalayAnanda saMdAyakatayA-pRthvImaNDalako AnandadAyI ( pakSa meM nIlakamaloMko harSadAyI) honese, satpatha pravRttatayA-samIcIna mArgameM pravRtta honeke kAraNa ( pakSa meM AkAzameM pravRtta honese ) aura sakalakalojjvalatayA-samasta kalAoM-caturAiyoMse ujjvala ( pakSa meM solaha kalAoMse nirmala ) honeke kAraNa mAno parvarAja-pUrNimAkA candra hI hai| isa prakAra kavi logoMke dvArA jisakI utprekSA35 kI jA rahI thI aisA saudharmasvargakA indra, aga-parvatakI zobhAse sahita honepara bhI nAgA bhikhyAMcita-pavatakI zobhAse rahita (pakSa meM nAga-hastI isa nAmase sahita nAga honepara bhI anAga-nAgase bhinna ( pakSameM aparAdhase rahita ) tathA madAhlAdI-madase harSita hokara bhI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -79 ] caturthaH stabakaH saha kRtaprasthAnaH, sAmAnikatrAyastrazapAriSadAtmarakSalokapAlAbhiyogya kilviSasaMdohaparivRtaH, surabhilasuratarukusumapUritapAtra pavitra kara kiGkaranikarAnugamyamAnatayA tadIyavirahaM soDhumazaknuvadbhiH krIDAvanairanugamyamAnaH, parasparaghaTTana raNanmaNibhUSaNavAcAlita kucakumbhaiH kalitakAMsyatAladhvanibhiriva dRzyamAnaiH gaganapayodhipayojazaGkAvahavadanavirAjitairnRtyadbhiH surAGganAjanaiH pariniSkriyamANapurobhAgaH, nabhaHsthalajalAdhitaraGgamakarazaGkAkaraisturaGgastamberamai niviDitasavidha pradezaH krameNAmbaratalA davatatAra / $ 79 ) saMmardAdgalitA naTaddiviSadAM vakSaHsthalaprollasan mAlAmauktikarAjayaH kSititale petuH suzobhAJcitAH / vyomAbhogacalatkareNucaraNaprakSepacUrNIbhava nakSatrapracayA iva pratidinaM niH somakAntyulvaNAH // 55 // 173 5 airAvaNaM airAvatam AruhyAdhiSThAya zacyA pulomajayA indrANyetyarthaH saha kRtaprasthAnaH kRtaprayANaH, sAmAnika: trAstrizaH pAriSadaH AtmarakSaH lokapAla: AbhiyogyaH kilviSakazca devavizeSAsteSAM saMdohena samUhena parivRtaH pariveSTitaH, 'indrasAmAnika trAyastrizapAriSadAtmarakSalokapAlAnokaprakIrNakA bhiyogya kilviSikAraca' iti devAnAM dazabhedAH / surabhilAni sugandhIni yAni suratarukusumAni kalpavRkSapuSpANi taiH pUritAni saMbhRtAni yAni pAtrANi bhAjanAni taiH pavitrakarAH pUtapANayo ye kiGkarAH sevakAsteSAM nikareNa samUhenAnugamyamAnatayA 15 tadIyavirahaM indraviyogaM soDhumanubhavitum azaknuvadbhiH asamarthaiH, kroDAvanairiva ke likAnanairivAnugamyamAnaH, parasparaghaTTanena mitho ghAtena raNanti zabdAyamAnAni yAni maNibhUSaNAni taiH - vAcAlitA mukharitAH kucakumbhAH stanakalazA yeSAM taiH kalitaH kRtaH kAMsyatAladhvaniryaistairiva dRzyamAnairavalokyamAnaiH gaganameva payodhi : gaganapayodhirAkAzasamudrastasmin vidyamAnAni yAni payojAni kamalAni teSAM zaGkAvahAni saMdehadhArakANi yAni vadanAni mukhAni taivirAjitaiH zobhitaiH, nRtyadbharnadbhiH surAGganAjanaiH devIsamUhaiH pariniSkriyamANaH kriyAzUnyIkriyamANaH purobhAgo'grabhAgo yasya tathAbhUtaH nabhaHsthalameva gaganameva jaladhistasya ye taraGgamakarAH kallolamakarAsteSAM zaGkAkaraiH saMdehadAyakaiH turaGgastamberamai yahastibhiH nibiDitaH sAndraH savidhapradezo yasya tathAbhUtaH san krameNa ambaratalAt AkAzapRSThAt avatatAra nIcairAgacchat / $79 ) saMmardAditi - saMmardAtparasparapraghaTTanAt galitAH patitAH suzobhayA aJcitAH suzobhAJcitA uttamazobhAsahitAH naTantazca te divipadazceti naTaddiviSadasteSAM nRtyannilimpAnAM vakSaHsthale prollasantyo yA mAlAstAsAM mauktikarAjayo muktApaGktayaH 25 pratidinaM pratidivasaM niHsImakAntyA ulvaNA utkaTA iti niHsImakAntyutvaNAH vyomAbhAge AkAzavistAre 10 namadAhlAdI madase rahita ( pakSameM namra manuSyoMko AhlAdadAyI ) airAvata hAthIpara indrANIke sAtha baiThakara prasthAna karatA huA kramazaH AkAzase nIce utraa| usa samaya sugandhita kalpavRkSake phUloMse bhare pAtra hAthoMmeM dhAraNa karanevAle kiMkaroMke samUha usake pIche-pIche cala rahe the unase vaha aisA jAna par3atA thA mAno usakA viraha sahana karaneke lie asamartha hote 30 hue krIDAvana hI usake pIche calane lage hoM / paraspara ke AghAta se runajhuna zabda karanevAle maNimaya AbhUSaNoM se jinake stana kalaza zabdAyamAna ho rahe the, jo kA~sekI jhA~jhoMke zabda karatI huI sI dikhAI detI thIM tathA jo AkAzarUpI samudra meM suzobhita kamalakI zaMkA karanevAle mukha se suzobhita thIM aisI nRtya karatI huI deviyoMne usa indrake agrabhAgako kriyAzUnya kara diyA thA / AkAzarUpI samudrakI taraMgoM tathA bhramaroMkI zaMkA karanevAle ghor3e aura 35 hAthiyoMse usakA samIpavartI pradeza khUba vyApta thA / 679) saMmardAditi - usa samaya parasparake AghAtase TUTakara gire hue nRtya karanevAle devoMke vakSaHsthaloMpara zobhAyamAna mAlAoM ke 20 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 purudevacampUprabandhe [4780$80 ) puraMdarapurAntarAnnabhasi saMpatantI tadA jinezvara gRhAvadhi tridshpddhtirmeduraa| samujjigamiSodivaM tadurukIrtilakSmyAH pada kramAya parikalpitA maNimayova niHzreNikA // 56 // $ 81 ) sphaTikacirasAlaM ketumAlAvilAsa sthagitagaganabhAgaM tatpuraM saMparItya / suravarapRtanAstAstasthurApUrNa bimba zazina iva parItAstArakA vyomasomni // 57 / / $ 82 ) tatazcaturNikAyadizAdhyakSasametassahasrAkSaH sAketapuralakSmIvadanAyamAnaM, gaganataru10 maJjarIbhiriva tajayantIbhiH surapurazriyaM patAkAbhirupazobhamAnaM, candrabimbamiva sakalakalaM, vRndA calatAM gacchatAM kareNUnAM mataGgajAnAM caraNAH pAdAsteSAM prakSepeNa cUrNIbhavanto ye nakSatrapracayAstArAsamUhAstadvat kSititale mahItale petuH patanti sma 'kareNurgajayoSAyAM striyAM puMsi mataGgaje' iti vizvalocanaH / utprekssaa| zArdUlavikrIDitam // 55 // 68.) puraMdareti-tadA tasmin kAle puraMdarapurAntarAt indranagaramadhyAt nabhasi gagane saMpatantI samAgacchantI medurA prabhUtA jinezvaragRhaM jinendrabhavanamavadhiryasya tathAbhUtA yA tridazapaddhati15 devapatiH divaM svarga samujjigamiSoH samudgantumicchantyAH tadurukotilakSmyA jinendravizAlayaza:zriyAH padakramAya caraNacArAya parikalpitA racitA maNimayI ratnamayI niHzregikeva sopAnasaMtatiriva reje zuzubhe iti zeSaH / utprekSA / pathvIchandaH // 56 // 8.3) sphaTiketi-sphaTikasyArkopalasya ruciro manoharaH sAlo yasmistata. ketamAlAyAH patAkAparamparAyA vilAsena sthagitaH samAcchAdito gaganabhAgo nabhaHpradezo yasmistata tathAbhataM tata paraM tannagarama ayodhyAmiti yAvata saMparItya veSTayitvA tAH pUrvoktAH suravarapatanA devarAjasenA 20 vyomasImti nabhaHkSetre zazinazcandramasaH ApUrNabimbaM saMpUrNa maNDalaM parItAH parivRtya sthitAH tArakA iva nakSatratataya iva tasthuH sthitA babhUvuH / upamA / mAlinI // 57 // 6 82 ) tata iti-tatastadanantaram catuNikAyadhidazAnAM bhavanAmaravyantarajyotiSkakalpavAsidevAnAmadhyakSarindraiH sametaH sahitaH sahasrAkSaH saudharmendraH nAbhirAjasadanaM nAbhirAjabhavanama AsAdya prApya zacIdevomindrANIm antarmadhye preSayAmAsa / atha nAbhirAjasadanaM vizeSayitamAha-sAketapuralakSmyA ayodhyAnagarathiyA badanAyamAnaM makhAyamAnaM, gaganatarumajarIbhiriva vyomamaho 25 motiyoMkI sundara paMktiyA~ pRthivIpara aisI par3a rahI thIM mAno pratidina aparimitakAntise yukta nakSatroM ke samUha AkAzake maidAna meM calate hue hAthiyoMke pAdacArase cUra-cUra hokara hI gira rahe hoM // 55 // 680) purandareti-usa samaya indranagarake madhyase lekara jinendrabhagavAna ke bhavana taka AkAzameM AtI huI devoMkI vizAla santati aisI jAna par3atI thI mAno svarga jAne ke lie icchuka jinendradevakI vizAla kIrtirUpI lakSmIke caraNa nikSepake lie nirmita maNimayI sIr3hiyA~ hI hoM / / 56H / 681 ) sphaTiketi-indrakI ve senAe~ sphaTika maNike sundara koTase yukta tathA patAkAoMke samUhase AkAza ko AcchAdita karanevAle usa ayodhyAnagarako gherakara usa taraha sthita ho gayIM jisa taraha ki AkAza meM candramAke pUrNa bimbako gherakara tArAe~ sthita hotI haiM / / 57 / / 82 ) tata iti-tadanantara cAra nikAyake indroMse sahita saudharmendrane nAbhirAjake usa bhavanako prApta kara indrANIko bhItara bhejA jo ki ayodhyanagara__35 kI lakSmIke mukhake samAna thA, AkAzarUpI vRkSakI puSpamaMjariyoMke tulya svargakI lakSmIko tarjita karanevAlI patAkAoMse suzobhita thA, candramaNDalake samAna sakalakala-kalakala Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH stabakaH 175 rakavRndamiva sadAmaGgalamAdadhAnaM maJjulAsyavirAjitaM ca vijigISurAjabalamiva puratoraNazrI virAjamAnaM sarvatomarazobhitaM ca, . vanojjvalamapi navanojjvalaM zivAJcitamapi vibhavAJcitaM, sazAlamapi vizAlaM, nAbhirAjasadanamAsAdya zacIdevImantaH preSayAmAsa / $ 83 ) ariSTagehaM tadanupraviSTA surendrapatnI sahasA dadarza / putreNa juSTAM jinamAtaraM tAM saMdhyAM navArkeNa yutAmivAdyAm // 58 // $ 84 ) tadanu bhaktirasaparIvAhena plAvitA puraMdaravanitA samunnatavaMzapotamavalambitukAmA 4 ] 84 ruhapuSpa saMtatibhiriva surapurazriyaM svargalakSmIM tarjayantIbhiH bhartsayantIbhiriva patAkAbhirvaijayantIbhiH upazobhamAnaM virAjamAnaM candrabimbamiva sakalakalaM sakalAH kalA yasya tat pakSe kalakalena kalakalazabdena sahitaM tat, vRndArakavRndamiva devanikurambamiva sadAmaMgalamAdadhAnaM sadAmaM mAlAsahitaM galaM kaNTham AdadhAnaM pakSe sadA zazvat maGgalaM maGgaladravyamAdadhAnaM bibhrat; akArAnto dAmazabdaH kvacit dRzyate, maJjulAsyavirAjitaM ca 10 maJjulaM manoharaM yadAsyaM mukhaM tena virAjitaM zobhitaM pakSe maJjulAsyena manoharanRtyena virAjitaM ca vijigISurAjabalamiva vijetumicchurvijigISuH sa cAso rAjA ceti vijigISurAjastasya balamiva sainyamiva puratoraNazrI virAjamAnaM purato'gre raNazriyA yuddhalakSmyA virAjamAnaM zobhamAnaM pakSe puratoraNAnAM nagarabahirddhArANAM zriyA zobhayA virAjamAnaM zobhamAnaM, sarvatomarazobhitaM ca sarvatomaraiH sakalazastravizeSaH zobhitaM pakSe sarvataH samantAt amarazobhitaM ca devazobhitaM ca, vanojjvalamapi kAnanazobhitamapi na vanojjvalaM na kAnanazobhitamiti virodhaH 15 parihArapakSe navanena stavanena ujjvalaM zobhitaM zivAJcitamapi zivena bhavena aJcitaM zobhitamapi vibhavAJcitaM na bhavAJcitamiti virodhaH parihArapakSe zivAJcitamapi kalyANAJcitamapi vibhavAJcitaM samRddhisaMzobhitam, sazAlaM zAlAbhiH sahitamapi vizAlaM vigatAH zAlA yasya tat zAlArahitamiti virodhaH parihArapakSe vizAlaM vipulam / zleSopamA virodhAbhAsAH / 683 ) ariSTeti -- tadanu tadanantaram ariSTagehaM sUtikAgRham 'ariSTaM sUtikAgRham' ityamaraH praviSTA surendrapatnI zacI sahasA jhaTiti putreNa sUtunA juSTAM sevitAM 20 jinamAtaraM jinendrajananIM navArkeNa bAlasUryeNa yutAM sahitAm AdyAM sandhyAmiva prabhAtavelAmiva dadarza vilokayAmAsa / upamA | upajAtivRttam // 58 // 84 3 ) tadanviti - tadanu tadanantaraM bhaktirasasya bhaktijalasya paravAhaH prapUrastena plAvitA majjitA puraMdaravanitA indrANI samunnataH zreSThatamo vaMzo gotraM yasya 5 zabda se sahita (pakSa meM samasta kalAoMse sahita ) thA, devasamUha ke samAna sadAmaMgalamAdadhAnaM sarvadA maMgalako dhAraNa karanevAlA thA ( pakSa meM mAlA sahita kaNThako dhAraNa karane- 25 vAlA thA ) tathA maMjulAsyavirAjita - manohara mukhase suzobhita ( pakSa meM manohara nRtya se suzobhita ) thA, aura vijayAbhilASI rAjAkI senAke samAna puratoraNazrIvirAjamAna - Age yuddhakI lakSmIse suzobhita ( pakSa meM nagara sambandhI toraNa dvAroMse suzobhita ) tathA sarvatomarazobhita - samasta tomara nAmaka zastroMse virAjita ( pakSa meM saba orase devoMse virAjita ) thA / sAtha hI vanojjvala-- vanoMse suzobhita hokara bhI navanojjvala-- vanoMse suzobhita nahIM thA ( parihAra pakSa meM stavana se ujjvala thA ) zivAMcita - bhava - mahAdevase suzobhita hokara bhI vibhavAMcita --bhava - mahAdevase suzobhita nahIM thA ( parihArapakSa meM zivAMcita - kalyANakArI padArthoMse yukta hokara bhI vibhavAMcita- samRddhise suzobhita thA aura sazAla - zAlAoMse sahita hokara bhI vizAla - zAlAoMse rahita thA ( parihArapakSa meM vizAla - vistRta thA / $ 83 ) ariSTeti - tadanantara prasUtikAgRha meM praviSTa huI indrANIne putrase sahita jina mAtAko zIghra hI aisA dekhA jaise navIna udita sUryase sahita prAtaHkAlakI saMdhyA hI ho ||58 || 184 ) tardAnvati - tadanantara jo bhaktirUpa jalake pravAhase DUbakara U~ce 30 35 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 purudeva campUprabandhe [ 4985 samIpamAsAdya rUpasaMpadA mAraM kumAramabhijAtamapi nAbhijAtaM, rocitavRttimapi narocitavRtti, salakSaNamapi vilakSaNaM, vilasantamapyavilasantaM tanayaM taM mAyAnidrAmohitAyA marudevyA a prAcIva pUrvapayodhivIceH pratibimbaM samapyaM bhAnumantaM kSaNAt svocakAra / $ 85 ) sparza sparzaM kautukAtkomalAGga darzaM darzaM tasya dRgbhyAM mukhAbjam / udyadvaMzaM potameSAzritApi paulomI drAk saMmadAbdhau mamajja // 59 // $ 86 ) tadanu dyauriva bAlabhAnumudyantamarhantamAdAya vrajantI maGgaladhAriNIbhidikkumArIbha samunnatavaMzaH sa cAsau potaraca bAlakazceti samunnatavaMzapotastaM pakSe samunnataH samuttuGgo vaMzo veNuryasmin tathA10 bhUtaH poto nostam, avalambitakAmA samAzrayaNaM kartukAmA, sato samIpaM nikaTam AsAdya prApya rUpameva saMpattayA saundaryasaMpattyA mAraM kAmadevaM abhijAtaM zreSThakulotpannamapi abhijAtaM na bhavatIti nAbhijAtamiti virodhaH parihArapakSe nAbhirAjasamutpannam, rocitA vRttiryasya taM tathAbhUtamapi priyavyavahAramapi na rocitA vRttiryasya tamiti virodhaH parihArapakSe narANAM manujAnAmucitA yogyA vRttiryasya tam, salakSaNamapi lakSaNasahitamapi vilakSaNaM vigatalakSaNamiti virodhaH parihArapakSe vilakSaNaM vibhinnam vicitramityarthaH vilasantamapi 15 zumbhantamapi avilasantaM na zumbhantamiti virodhaH / parihArapakSe a: viSNustadvad vilasantaM zobhamAnaM tanayaM putraM taM mAyaiva nidrA mAyAnidrA tathA mohitAyAH mugdhAyAH marudevyA jinajananyA aGke kroDe prAcIva pUrvadizeva pUrvapayodhivIceH pUrvasindhutaraGgasaMtateH aGke pratibimbaM samarpya bhAnumantamiva sUryamiva kSaNAt svIcakAra AdattavatI / zleSopamAvirodhAbhAsAH / 685 ) sparzamiti - eSA pUrvoktA paulomI zacI kautukAt kutUhalAt tasya putrasya komalAGgaM mRdulazarIraM sparzaM sparza spRSTvA spRSTvA dRgbhyAM nayanAbhyAM mukhAbjaM mukhakamalaM darzaM darzaM dRSTvA 20 dRSTvA udyan uttuGgo vaMzo veNuryasmiMstathAbhUtaM potaM naukAM pakSe udyadvaMzaM zreSThakulaM potaM zizuM 'potaH pAko'rbha ko DimbhaH pRthukaH zAvakaH zizuH' ityamaraH, AzritApi prAptApi drAkjhaTiti saMmadAndhI harSasAgare mamajja nimagnA - bhUt / rUpakavirodhAbhAsI / zAlinI chandaH // 59 // 686 ) tadanviti - udyantamudIyamAnaM bAlabhAnuM prabhAtaprabhAkaraM dyauriva, arhantaM jinam AdAya gRhItvA vrajanto gacchantI maGgaladhAriNI bhiraSTamaGgaladravyadhArikAbhiH -uttama bA~sase yukta jahAja ( pakSa meM uccakulotpanna bAlaka ) kA avalambana lenA cAhatI thI aisI 25 indrANIne pAsa jAkara jo saundaryarUpa sampatti se kAmadeva thA, abhijAta - uccakulotpanna hokara bhI nAbhijAta - uccakulotpanna nahIM thA (pakSa meM nAbhirAjAse utpanna thA) rocitavRttivyavahArase yukta hokara bhI narocitavRtti - - uttama vyavahArase yukta nahIM thA ( pakSa meM manuSyoMke yogya vyavahAra se sahita thA ) salakSaNa - lakSaNoMse sahita honepara bhI jo vilakSaNalakSaNoMse rahita thA ( pakSa meM anupama athavA vicitra thA ) tathA vilasantamapi - zobhAyamAna 30 honepara bhI jo avilasantaM - zobhAyamAna nahIM thA ( parihArapakSa meM a arthAt viSNuke samAna zobhAyamAna thA ) aise usa bAlakako, mAyAmayI nidrAse mohita marudevIkI goda meM tatsadRzakRtrima bAlakako rakhakara usI kSaNa usa prakAra uThA liyA jisa prakAra ki pUrvadizA pUrva - samudrakI vIcikI goda meM pratibimbako rakhakara sUryako uThA letI hai / $ 85 ) sparzamiti - yadyapi vaha indrANI udyadvaMzaM potaM - U~ce bA~savAle jahAja ( pakSa meM ucca kulavAle bAlaka ) 35 ko prApta thI to bhI kutUhalavaza jinabAlakake komala zarIrakA bAra-bAra sparza kara tathA netroMse usake mukha kamalako bAra-bAra dekhakara zIghra hI harSa ke sAgara meM DUba gayI // 59 // $ 86 ) tadanviti tadanantara udita hote hue bAlasUrya ko lekara AkAzake samAna, udIyamAna Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 -89 ] caturthaH stabakaH staraGgitapurobhAgA seyamindrANo pAkazAsanasya kare pUrvagireH sAno dyumaNi prAcova samarpayAmAsa / 687 ) gorvANendrAstrijagatAM gurumAdAya sAdaram / saMdadarza sa tadrUpaM saMprItisphuritekSaNaH / / 60 // $88 ) tvaM lokAdhipatistvameva hi gatirbhaktispRzAM mAdRzAM rAjatkevalabodhavAsaramaNeH pUrvAcalaM tvAM viduH / zrImannAdhipade tanoti vinate drAk saMpadaM tvadruciH siddhayatyatra jane sudRSTimahite bhavye samAdhistataH // 61 / / 689) stutveti jambhadviSatA jino'yaM nyadhAyi mUni tridazadvipasya / jayeza nandeti vadbhiruccaiH karAJjalistatra samastalekhaiH // 62 // dikkumArIbhirdevobhiH taraGgitaH purobhAgo yasyAstathAbhUtA iyaM sA indrANo pAkazAsanasya puraMdarasya kare haste 10 pUrvagirerudayAcalasya sAno zikhare dhumaNi sUrya prAcIva pUrvadigiva samarpayAmAsa / upmaa| 687 ) gIrvANendra iti-gIrvANAnAM devAnAmindro bhartA gIrvANendraH sa saudharmendraH sAdaraM yathA syAttathA trijagatAM trilokInAM guruM jinam AdAya gRhotvA saMprItyA sphuritAni IkSaNAni nayanAni yasya tathAbhUtaH san tadrUpaM jinazizusaundarya saMdadarza vilokayAmAsa // 60 // $ 88 ) tvamiti-he bhagavan ! tvaM lokAdhipatiH lokasvAmI asi, hi nizcayena tvameva bhaktispRzAM bhaktiyuktAnAM mAdazA matsadRzajanAnAM gatirlakSyasthAnam asi / tvAM bhavantaM 15 rAjatkevalabodha eva vAsaramaNistasya zobhamAnakevalajJAnasUryasya pUrvAcala udayAcalaM vidurjAnanti, he zrIman ! tvadrucistvadoyazraddhA Adhipade manovyathAspade vinate namra jane drAk zoghraM saMpatti tanoti vistArayati pakSe samitipadaM saMpadaM tanoti yojayati tatastasmAt kAraNAt sudRSTimahite samyakzraddhAvibhUSite atra bhavye jane samAdhiH dhyAnaM siddhayati / atha Adhipade 'sam' iti zabdasya yojane sati samAdhiH sidhyatyeva / rUpakazleSau / zArdUlavikrIDitam // 61 // $ 9) stutveti-iti pUrvoktaprakAreNa stutvA jambhadviSatA saudharmendreNa ayaM jina eSa jinabAlakaH tridazadvipasya devagajasya airAvatasyetyarthaH mUni zirasi nyadhAyi sthApitaH karmaNi prayogaH / he Iza ! bho svAmin ! 'jaya nanda' iti vadadbhiruccaradbhiH samastalekhaiH nikhilanilimpaizca karAJjalihastAJjaliH jinabAlakako lekara jo jA rahI thI, tathA maMgala dravyoMko dhAraNa karanevAlI dikkumArI deviyoMke dvArA jisake AgekA pradeza vyApta ho rahA thA aisI usa indrANIne usa bAlakako indra ke hAthameM usa prakAra sauMpa diyA jisa prakAra ki pUrvadizA sUryako pUrvAcalake zikharapara sauMpa detI hai| $ 87 ) gIrvANendra iti-indra, trijagadguruko AdarapUrvaka grahaNa kara prItivaza . netroMko khola-kholakara unake rUpako dekhatA rahA // 60 // 88) tvamiti-he bhagavan ! Apa hI lokake svAmI haiM, Apa hI mere jaise bhaktapuruSoMke lakSya sthAna haiM, Apako hI loga zobhAyamAna kevalajJAnarUpI sUryakA udayAcala kahate haiN| he zrIman ! apanI zraddhA AdhimAnasika vyathAke sthAnabhUta vinamra manuSya meM zIghra hI saMpad-saMpatti (pakSameM 'sam' isa pada) ko vistRta karatI hai isalie isa jagatmeM samyagdarzanase suzobhita manuSyameM samAdhidhyAna (pakSameM sam+Adhi=samAdhi zabda ) siddha hotA hai // 61 / / 689) stutveti-isa prakAra stuti kara indrane jinabAlakako airAvata hAthIke mastakapara dhAraNa kiyA aura 'Iza ! jayavanta hoo samRddhivAn hoo' isa taraha kahate hue samasta devoMne hAthoMkI aMjali isa 30 23 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 purudevacampUprabandhe [4 // 690$90 ) titISubhavavArAziM jinapotaM smaashritH| ___ kara meruprayANAya cAlayAmAsa vAsavaH // 63 // 691 ) tadanu kotukavazena nabho'GgaNamutpatitairbhUSaNagaNaprabhAbhiH suracApAni tanvadbhirjayaghoSaNamukharamukhaibaMrhimukhaiH kavacitapurobhAgaH, gandharvasamArabdhasaMgotAnusAriNobhiH kalitakutukadhoraNIbhirutkSiptabhrUpatAkAbhizcalatkucakumbhAbhirapsarobhirviracitanATyavilAsaH, saMghaTTakSuNNajaladharaivimAnavanirantaragaganAntazcaladairAvaNadvAtriMzadAnanavilasadaSTadantasamudaJcitasarovarasamujjvaladvA - triMzaddalavilasitakamaladaleSu naTantInAM suralAsikAnAM lAsyAnyavalokanenAGgokurvANaH, suranikarakarAmburuhamukulIkaraNacaturaM mandasmitaphenilapramadapArAvAraparivardhanatatparaM svAGkAlaMkAraM jinacandiraM vakSasA bhujAbhyAM cAvalambamAno janmAbhiSekalAlasamAnasaH saudharmapatinabhomArgeNa sasainyaH pratasthe / tatra mUni nyadhAyi sthApitaH / upajAtivRttam // 62 // $ 90 ) titISuriti-bhava eva vArAziH bhavavArAzistaM saMsArasAgaraM titoSuH taritumicchuH ataeva jina eva poto jalayAnaM taM pakSe jinabAlakaM samAzritaH vAsava indraH meruprayANAya meru prati prasthAna katuM karaM hastaM cAlayAmAsa kampayAmAsa / rUpakAlaMkAraH // 63 // 91 ) tadanviti-tadanantaraM kautukavazena nabho'GgaNaM gaganAjiram utpatitairudgataiH, bhUSaNAnAM gaNasya prabhAbhibhUSaNagaNaprabhAbhirAbharaNasamUhadIptibhiH suracApaM zakrazarAsanaM tanvadbhivistArayadbhiH, jayaghoSaNena jayajayetyuccAraNena mukharANi vAcAlAni mukhAni yeSAM taiH bahirmukhairgIrvANaH / 'bahirmukhAH kratubhujo gIrvANA dAnavArayaH' ityamaraH, kavacito vyAptaH purobhAgo'grapradezo yasya tathAbhUtaH, gandharvaiH saMgItapriyadevavizeSaiH samArabdhaM prArabdhaM yatsaMgItaM tadanusarantItyevaMzolAbhiH, kalitA dhRtAH kutukasya kutUhalasya dhoraNyo nadyo yAbhistAbhiH, utkSiptA unnamitA bhruva eva patAkA yAbhistAbhiH, calantI kucakumbhI stanakalazau yAsAM tAbhiH apsarobhirdevAGganAbhiH, viracitaH kRtA nATyavilAso nRtyavilAso yasya tathAbhUtaH, saMghaTTena samAghAtena kSuNNAzcUrNIkRtA jaladharA meghA yastaiH vimAnavaraiH zreSThavyomayAnaiH nirantaraM sAndraM yad gaganaM tasyAntarmadhye cala dairAvaNasya caladairAvatasya dvAtriMzadAnaneSu pratyAnanaM vilasanto vizobhamAnA ye'STadantAsteSu samudaJcitAH zobhitA ye sarovarAstaDAgAsteSu samujjvalanti zobhamAnAni yAni dvAtriMzaddalavilasitAni kamaladalAni nalinapatrANi teSu naTantonAM nRtyantInAM suralAsikAnAM devanartakInAM lAsyAni nRtyAni avalokanena aGgokurvANaH svIkurvANaH, suranikarasya devasamUhasya karAmburuhANAM mastakapara dhAraNa kI arthAt hAtha jor3akara mastakase lagAye // 6|| $90) titoSuritisaMsAra sAgarase pAra honeke icchuka ataeva jinapota-jinendrarUpI jahAja ( pakSameM jina bAlaka )kA Azraya lenevAle indrane meruparvatakI ora calane ke lie hAtha calAyA arthAt hAthase izArA kiyA // 62 / / $ 91 ) tadanviti-tadanantara kutUhalavaza, AkAzAMgaNameM ur3e hue, AbhUSaNasamUhakI prabhAse indradhanuSoMko vistRta karanevAle tathA jaya jaya zabdake uccAraNase zabdAyamAna mukhoMse yukta devoMke dvArA jisakA agrabhAga vyApta ho rahA thA, gandharvadevoMke dvArA prArambha kiye hue saMgItake anusAra calanevAlI, kutUhalayukta, bhauMhoMko Upara uThAnevAlI tathA hilate hue stanakalazoMse yukta apsarAe~ jisake Age nRtyakI zobhA bar3hA rahI thIM, apane AghAtase meghoMko cUra-cUra kara denevAle zreSTha vimAnoMse vyApta AkAzake bIca calate hue airAvata hAthIke battIsa mukhoMmeM suzobhita ATha-ATha dA~toMpara chalakate hue tAlAboM meM zobhAyamAna battIsa-battIsa kalikAoMse yukta kamaloMke pratyeka daloMpara nRtya karatI huI devanartakiyoMke nRtyoMko jo avalokanake dvArA svIkRta kara rahA thA, devasamUha ke karakamaloMko mukulita karane meM pravINa, manda hAsyase phenayukta harSa rUpI samudra ke bar3hAnemeM tatpara tathA apanI godake alaMkAra svarUpa jinacandrako jo vakSaHsthala aura donoM bhujAoMse pakar3e huA thA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 - 94 caturthaH stabakaH 92 ) tUryA rAvaprasaramukhare vyomabhAge tadAnoM gadyaiH padyelalitamadhuraM nAkanAthaiH prluptaiH| jainaM stotraM zravaNaviSayaM nAbhavatikatu lekhai rAsojjJAtaM vicaladadharasphAralIlAyitena // 64 // 693 ) IzAnavAsavadhRtaM dhavalAtapatraM prodbhUtahemakalazaM praguNaM vyatAnIt / janmAbhiSeka kutukena samAgatasya candrasya hastadhRtasatkalazasya zaGkAm // 65 // 94) tadA khalu sAnatkumAramAhendranAyakakaranIrejakalitacArucAmarapaGktiH jinAbhiSekameduratayA samanusRtapayaHpArAvAravIciparampareva, samutsukamuktilakSmoprahitakaTAkSadhAreva, bhagavatsevArtha- 10 manupravahantI surasravantIva ca virarAja / karakamalAnAM mukulokaraNe kuDamalokaraNe caturo dakSastaM, mandasmitena mandahasitena phenilo DiNDorayukto yaH pramadapArAvaro harSasAgarastasya parivardhane tatparastaM, svAGkasya svotsaGgasyAlaMkArastaM, jinacandiraM jinendracandramasaM vakSasA bhujAbhyAM bAhubhyAM cAvalambamAno gRhNAnaH, janmAbhiSeke lAlasA yasya janmAbhiSekalAlasaM tathAbhUtaM mAnasaM yasya saH, saudharmapatiH saudharmendraH nabhomArgeNa gaganavama'nA sasainyaH sapRtana: pratasthe pryyau| 15 $ 92 ) tUryati--tadAnIM tasmin kAle tUryANAM vAdyAnAmArAvasya zabdasya prasareNa mukhare zabdAyamAne vyomabhAge gaganapradeze nAkanAthairindraH praklupte racitaiH gadyaiH padyaiH lalitamadhuraM prazastatamaM jinasyedaM jainaM jainendra stotraM stavanaM zravaNaviSayaM karNagocaraM nAbhavat kalakalArAvasya bAhulyena stotraM na zrUyate smeti bhAvaH / kiMtu lekhaiH suraivicalatAmadharANAmoSThAnAM sphAralolAyitena pracuralIlayA jJAtam AsIt / oSThAnAM cAJcalyena devaiH stotrasyAnumAnaM kRtamiti yAvat / mandAkrAntA / / 64 // $ 53 ) IzAneti-IzAnavAsavena aizAnendreNa dhRtaM 20 sthApitamitozAnavAsavadhRtaM prodbhUtaH prakaTito hemakalazo yasmistat praguNaM prakRSTaM zreSThamityarthaH / dhavalAtapatraM zuklacchatraM janmAbhiSekasya kutukaM tena samAgatasya samAyAtasya haste dhRtaH satkalazo yena tathA bhUtasya candrasya zazinaH zaGkAM saMdehaM vyatAnot vistArayAmAsa / upmaa| vasantatila kAvRttam // 65 // $ 94 ) tadetitadA khalu sAnatkumAramAhendranAyakayoH tannAmendrayoH karanIrejeSu hastakamaleSu kalitA dhRtA yA cArucAmarapaGktiH sundarabAlavya janasaMtatiH sA, jinAbhiSekAdareNa meduratayA militatayA samanusRtA samAgatA payaHpArA- 25 / vArasya kSIrapayodherUciparampareva taraGgaparipATova, samutsukayA samutkaNThayA muktilakSmyA nirvRtizriyA prahitA muktA kaTAkSadhAreva kekarapaGktiriva, bhagavatsevArtham jinendrasevAyai anupravahantI anupragacchantI surasravantIva ca tathA jisakA hRdaya janmAbhiSekake lie utsuka ho rahA thA aise saudharmendrane senAsahita AkAzamAgase prasthAna kiyaa| 992) taryeti-usa samaya vAdyoMke zabdasamUhase vAcAlita AkAzameM indroMke dvArA race hue gadya-padyoMse sundara jinastotra kAnoMkA viSaya nahIM ho rahA 30 thA kintu deva hilate hue hoMThoMkI vizAla lIlAse use jAna rahe the // 64 / / 693 ) IzAnetijisapara svarNa kalaza laga rahA thA aisA aizAnendra ke dvArA dhAraNa kiyA huA sundara sapheda chatra, janmAbhiSekake kutUhalase hAthameM kalazA lekara Aye hue candramAkI zaMkA kara rahA thA / / 6 / / $ 24 ) tadeti-usa samaya sAnatkumAra aura mAhendra indroMke karakamaloMmeM sthita sundara cAmaroMkI paMkti aisI suzobhita ho rahI thI mAno jinAbhiSekake Adarase yukta honeke 35 kAraNa sAtha-sAtha Aye hue kSIrasAgarakI taraMgoMkI paramparA hI ho athavA atyanta utkaNThita Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 purudevacampUprabandhe [ 4695695 ) tatra kila vicitravividhavAhanAnyadhirUDheSu bhavanavyantarajyotiSkakalpanAtheSu sasainyeSu jinamabhitaH pracaliteSu, kecikiroTaghaTitapadmarAgaprabhAbAlAtaparuciravadanasarojatayA pracurAnurAgamantarameyatvena bahirapi prasRtamudvahanta iva, apare ca vicaladekAvalI taralamaNighRNizreNidanturitabhujAntaratayAntaHprarUDhajanabhaktiniHsAritahRdayasthitamohatimiranikaramedurA iva, kecana tapanabimbe raktotpaladhiyA dhAvamAnaM mattadvipaM nijavAhanaM nivartayantaH, pare punaH sainikasaMmarditapANDurajaladharakhaNDeSu dadhyodanabhrAntyA saMbhrAntAnviDAlAMstADayanto'nye ca punastaralamuktAhAravisRtakAntidhArAsu mRNAlinIzaGkayA saMkulAnhasAnsAntvayanta, itare tAvattArApathasaMcaratsurasindhurakaragalitaphUtkArajalakaNagaNAMstArAnikarAnmanyamAnA, eke ca saMmardasaMtruTitabhUSaNamaNigaNAn jAnantaH sNceluH| mandAkinIva ca virarAja shushubhe| (5) tatreti-tatra kila vicitrANi vismayAvahAni vividhAni nAnAprakArANi ca yAni vAhanAni yAnAni tAni adhirUDheSvaviSThiteSu bhavanavyantarajyotiSkakalpAnAM caturNikAyAmarANAM nAtheSu indreSu sasainyeSu pRtanAparIteSu jinamabhitaH paritaH pracaliteSu satsu, kecidevAH kirITeSu mukuTeSu ghaTitAH khacitA ye padmarAgA lohitamaNayasteSAM prabhaiva bAlAtapaH prAtastanadharmastena ruciraM manoharaM vadanasaroja mukhakamalaM yeSAM teSAM bhAvastayA pracurAnurAgaM prabhUtAnurAgam antarmadhye'meyatvena yAtumazakyatvena bahirapi prasRtaM vistRtam udvahanta iva dharanta iva, apare ca anye ca vicalantI kampamAnA yA ekAvalI ekayaSTikA tasyA yastaralamaNimadhyamaNistasya ghRNizreNibhiH kiraNasaMtatibhiH tanduritaM vyAptaM bhujAntaraM vakSo yeSAM teSAM bhAvastayA antarmadhye prarUDhA samutpannA yA jinabhaktistayA niHsAritaM bahiSkRtaM hRdayasthitaM yat mohatimiraM mohadhvAntaM tasya nikaraNa samUhena medurA militA iva, kecana devAH tapanabimbe sUryamaNDale raktotpaladhiyA raktarAjIvabuddhayA dhAvamAnaM vegena gacchantaM mattadvipaM mattagajaM nijavAhanaM svayAnaM nivartayantaH pratyAgamayantaH, pare punardevAH sainikaiH saMmaditAni yAni pANDurajaladharakhaNDAni zvetaghanazakalAni teSu dadhyodanabhrAntyA dadhibhaktasaMdehena saMbhrAntAn vyagrAn viDAlAn mArjArAn tADayantaH poDayantaH, anye ca punastaralamuktAhArasya visRtAH yA kAntidhArAstAsu mRNAlinIzaGkayA visinosaMdehena saMkulAn vyagrAn haMsAnmarAlAn sAntvayantaH zamayantaH, itare'nye tAvat tArApathe gagane saMcarartA gacchatAM surasindhurANAM devagajAnAM karagalitA hastapatitA ye mukti lakSmIke dvArA chor3e hue kaTAkSoMkI dhArA ho athavA bhagavAnkI sevAke lie pIche-pIche bahatI huI AkAzagaMgA hI ho| 395) tatreti-vahA~para jaba AzcaryakAraka nAnAprakArake vAhanoMpara baiThe hue bhavanavAsI vyantara jyotiSka aura kalpavAsI devoMke indra senA sahita jinendra ke donoM ora cala rahe the taba kitane hI deva, mukuTa meM lage hue padmarAgamaNikI prabhArUpI lAla-lAla ghAmase mukhakamalake suzobhita honeke kAraNa aise jAna par3ate the mAno bhItara na samA sakaneke kAraNa bAhara kI ora bhI nikale hue bahuta bhArI anurAgako hI dhAraNa kara rahe hoN| anya deva, hilatI huI ekAvalIke madhya maNi kI kiraNoMke samUhase vakSaHsthalake vyApta honese aise jAna par3ate the mAno bhItara utpanna huI jinabhaktike dvArA bAhara nikAle hue hRdaya sthita moharUpI andhakArake samUhase hI vyApta ho rahe hoN| kitane hI deva, sUryabimbako lAlakamala samajha usa ora daur3ate hue apane vAhanasvarUpa matta hAthIko lauTA rahe the| koI deva, sainikoMke dvArA saMmardita sapheda meghoMke Tukar3oM meM dadhi mizrita bhAtakI bhrAntise saMbhramako prApta huI bilAvoMkA tADana kara rahe the| kitane hI deva, caMcala muktAhAroMse nikalI huI kAntikI dhArAoMmeM mRNAlake sandehase vyAkula haMsoMko sAntvanA de rahe the| kitane hI deva, AkAzameM calate hue devaha stiyoMkI sUMDoMse nikale hue phukAra sambandhI jalakaNoMke samUhako 25 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 - 100] caturthaH stabakaH 696 ) puraH pravRttA senAyAH pratIhAraparamparA / surAdriM prApayAmAsa surAnIkaM zanaiH zanaiH / / 6 / / 697 ) tadAnIM saudharmendra, IzAnendrAdInpratyevamuvAca698 ) hemabhUmidharo'pyeSa mahArajatazobhitaH / mahatI rItimAdatte bahulohasya gocaraH // 67 // $ 99 ) kiMca$ 100 ) agAbhikhyAJcito'pyeSa nAgAbhikhyAJcito giriH / tathApi namadAnandI madAnandI ca so'pi san // 68 // phUtkArajalakaNAsteSAM gaNAn samUhAn tArAnikarAn nakSatrasamUhAn manyamAnAH svokurvANAH, eke'nye ca saMmardana parasparAghAtena saMtruTitAni bhUSaNAni teSAM maNigaNAn ratnasamUhAn jAnantaH santaH saMceluH / utprekSA- 10 bhraantimnto| $ 96 ) pura iti-senAyA pRtanAyAH puro'gre pravRttA calantI pratIhAraparamparA pratIhArasaMtatiH surAnokaM devadhvajinIM zanaiH zanaiH mandaM mandaM surAdri sumeruM prApayAmAsa / 'akathitaM ca' iti dvikarmakatvam // 66 // 697 ) tadAnImiti-tadAnIM tasyAM velAyAM saudharmendraH AdyasvargapuraMdaraH IzAnendrAdIn dvitIyAdisvargazakrAn prati evamittham uvAca jagAda / $ 98 ) hemeti-eSa parvataH hemabhUmidharo'pi svarNa. bhUmidharo'pi san mahArajatazobhitaH mahatA prabhUtena rajatena raupyeNa zobhitaH astoti virodhaH parihArapakSe 15 mahArajatena cAmIkaraNa sUvarNana zobhitaH 'cAmIkaraM jAtarUpaM mahArajatakAJcane' ityamaraH / bahuzca lohazceti bahulohastasya prabhUtAyaso gocaro'pi viSayo'pi san mahatI prabhUtAM roti pittalam Adatte gRhNAtIti virodhaH 'rItiH striyAM spandapracArayoH / pittale lohakiTTe ca' iti medinii| parihArapakSe bahulazcAsAvUhazceti bahulohastasya vipulatarkasya gocaraH san mahatoM rIti bhUyAnsa pracAram Adatte // virodhAbhAsaH // 67 // 695 ) kiMceti-spaSTam / $ 100 ) ageti-eSa giriH sumeruparvataH agAbhikhyAJcito'pi agasya parvatasya 20 abhikhyA zobhA tayAJcito'pi san agAbhikhyAJcito na bhavatIti nAgAbhikhyAJcita iti virodhaH parihArapakSe 'aga' iti abhikhyA nAmadheyamiti agAbhikhyA tayAJcito'pi san nAgAbhikhyAJcito nAgAnAM hastinAm abhikhyayA shobhyaanycitH| tathApi so'pi sana tathAbhUto'pi sanu madAnandI-madena gajadAnena Anandayati harSayatIti madAnando mAm AnandayatIti madAnandI vA san tathA na bhavatIti namadAnandIti virodhaH parihAra tArAoMke samUha mAna rahe the aura kucha loga saMmardase TUTe hue AbhUSaNa sambandhI maNiyoMke 25 samUha jAna rahe the / / 696 ) pura iti-senAke Age calanevAlI pratIhAroM-dvArapAloMkI santatine devasenAko dhIre-dhIre sumeruparvatako prApta karA diyA // 6 // 697) tadAnImitisaudhamandrane aizAnendra Adike prati isa prakAra khaa| $98) hemeti-yaha parvata, hemabhUmidhara-suvarNakI bhUmiko dhAraNa karanevAlA hokara bhI mahArajata-bahuta bhArI cA~dIse suzobhita hai (parihArapakSa meM mahAra jata-suvarNase suzobhita hai) aura bahuloha-bahuta bhArI loha- 30 kA viSaya hokara bhI mahatI rIti-bahuta adhika pItalako grahaNa kara rahA hai. ( pakSa meM bahula Uha-bahuta bhArI tarkakA viSaya hokara bhI mahatI-rIti-bahuta bhArI pracArako grahaNa kara rahA hai // 67 / / 699) kiceti-aura bhii| $ 100) ageti-yaha parvata agAbhikhyAMcita-parvatakI zobhAse suzobhita honepara bhI nAgAbhikhyAMcita-parvatakI zobhAse sahita nahIM hai ( pakSameM agAbhikhyAMcita-'aga-parvata' isa nAmase suzobhita hokara bhI nAgAbhikhyAMcita- 35 nAga-hAthiyoMkI abhikhyA-zobhAse suzobhita hai / aura utanepara bhI madAnandI-hAthiyoMke madase harSadAyaka hokara bhI namadAnandI-hAthiyoMke madase harSadAyaka nahIM hai athavA madA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 purudevacampUprabandhe [4 / 101$101 ) asau kila vRndArakasaMdohasevitapAdaH sakaladigambarocchritamahimA, suvRttaratnazobhitaH, kalyANAJcito, jAtarUpadharo girIzo'yaM, mandarAgaH, saMtataniSpatatkalpatarupuSpavRSTidivyadhvanizobhitaH, prathitAzokasaMpadaM dadhAnastathA cAmaravrajavirAjitaH, sphAradaNDojjvalapuNDarIka pakSe namato namrIbhavato janAn AnandayatIti nmdaanndii| virodhAbhAsaH // 68 // $101 ) asAvitiasau kila sumeruparvato vizeSaNasAmyAdAyAto jinazca vRndArakasaMdohasevitapAdaH-vRndArakANAM devAnAM saMdohena sevitA: pAdAH pratyantaparvatA: pakSe pAdau caraNo yasya tathAbhUtaH, sakaladigambarocchitamahimA-sakalAzca tA dizazca sakaladizaH sakaladizazca ambaraM ceti sakaladigambarANi teSu nikhilakASThAkAzeSu ucchrita unnato mahimA aunnatyaM yasya tathAbhUtaH sumeru: pakSe sakaladigambareSu samagra digambaramatAnuyAyiSu ucchito mahAn mahimA gauravaM yasya tathAbhUtaH, suvRttaratnamaNDitaH--suvRttAni vartulAkArANi yAni ratnAni tairmaNDitaH pakSe suvRttaM samyakcAritrameva ratnaM tena maNDitaH, kalyANAJcitaH kalyANena suvarNena aJcitaH zobhitaH pakSe kalyANaiH garbhajanmaniSkramaNajJAnanirvANanAmadheyairaJcita: zobhitaH, jAtarUpadharaH-jAtarUpasya suvarNasya dharo dhArakaH pakSe jAtasyeva rUpaM jAtarUpaM digambaramudrA tasya dharo dhArakaH, girIzo'yaM-girINAM parvatAnAmIzaH svAmI pakSe girA divyadhvanInAmozo girIza:, mandarAga:-mandarazcAsau agazceti mandarAgaH mandaragiriH pakSe mando rAgo yasya sa mandarAgo mandarAgayuktaH, saMtateti-saMtataM zazvat niSpatantI kalpatarupuSpANAM 15 kalpavRkSakusumAnAM vRSTiryasmin saH pakSe puSpavRSTitvAtihAryopetaH, divyadhvanizobhitaH-divi AkAze adhvani mArge zobhito bibhrAjitaH pakSe divyadhvaninA tannAmaprAtihAryeNa zobhitaH, prathitAzokasaMpadaM prathitA prasiddhA azokasaMpat zokAbhAvasaMpattiH tAM dadhAno bibhrat tathAbhUtaH pakSe prathitAzokavRkSAbhidhAnaprAtihAryasahitaH, tathA cAmaravrajavirAjita: tathA ca amarANAM devAnAM vrajena samUhena virAjitaH pakSe tathA, cAmarANAM catuHSaSTi bAlavyajanAnAM vrajena samUhena virAjitaH, sphAradaNDojjvalapuNDarIkamaNDitaH-sphAradaNDojjvalA vizAlamuzka20 zobhito ye puNDarIkA mRgavizeSA devavAhanabhUtAstairmaNDitaH zobhitaH pakSe sphAradaNDaivizAladaNDairujjvalAni yAni nandI-mujhe AnandadAyaka hokara bhI namadAnandI-mujhe harSadAyaka nahIM hai (pakSameM namrIbhUtamanuSyoMke lie AnandadAyI hai)|8||101) asAviti-yaha sumeruparvata jinendrake samAna vRndArakasaMdohasevitapAda -devasamUhake dvArA sevita pratyantaparvatoMse sahita hai ( pakSameM devasamUhake dvArA vanditacaraNa hai ), sakaladigambarocchitama himA-samasta dizAoM 25 aura AkAza meM unnata mahimAse yukta hai ( pakSameM samasta digambaradharmAnuyAyiyoMmeM utkRSTa gauravase yukta hai) suvRttaratnamaNDitaH-uttama golAkAra ratnoMse suzobhita hai (pakSa meM samyakcAritrarUpI ratnase suzobhita hai) kalyANAJcitaH-suvarNase suzobhita hai ( pakSameM garbhajanma Adi pA~ca kalyANakoMse suzobhita hai) jAtarUpadharaH-suvarNako dhAraNa karanevAlA hai ( pakSameM digambara mudrAko dhAraNa karanevAlA hai ) girIza-parvatoMkA svAmI hai ( pakSa meM vacanoM30 kA svAmI hai ), mandarAga- mandara giri nAmase prasiddha hai (pakSameM alparAgase sahita hai) saMtataniSpatatkalpatarupuSpavRSTiH-sadA par3ate hue kalpavRkSake phUloMkI varSAse sahita hai ( pakSa meM puSpavRSTiprAtihAryase sahita hai) divyadhvanizobhitaH-AkAzamArgameM zobhita hai (pakSa meM divyadhvaninAmaka prAtihAryase vibhUSita hai (prathitAzokasaMpadaM dadhAnaH-prasiddha zokAbhAva haSarUpa sampattiko dhAraNa karanevAlA hai (pakSameM azokaprAtihAryako dhAraNa karanevAlA hai) 35 tathA cAmaravratavirAjitaH-devoMke samUha se virAjita hai ( pakSameM cAmara nAmaka prAtihAryase virAjita hai ) sphAradaNDojjvala puNDarIkamaNDitaH-vizAlavRSaNoMse yukta mRgoMse maNDita hai ___ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -101] caturthaH stabakaH 183 maNDitaH, vicitrasiMhAsanojjvalaH, prabhAmaNDalapUritaH, surAnakaravatulitaghanArAva iti yuktaM kiMtu bhUyomaNigaNAGkitaH, pihitadigambaradarzanaH, sitAMzukaM dadhAnaH sarvottarAzAmAzritaH, kAntArasAmodo, latAGgIkRtaruciH, sadArAmAJcitaH, surAgavikhyAta iti viruddhamupalakSyate / puNDarIkANi chatrANi tairmaNDitaH zobhitaH chatratrayaprAtihAryasahita ityarthaH, vicitrasiMhAsanojjvala:-vicitrA vividhavarNA ye siMhA devavAhanabhUtA mRgendrAstairujjvala: zobhitaH pakSe vicitraM nAnAmaNikiraNakarburaM yat 5 / siMhAsanaM siMhAsanaprAtihAyaM tenojjvalaH zobhamAnaH prabhAmaNDalapUritaH-prabhAyAH kAntemaNDalaM samUhastena pUritaH pakSe prakRSTaM zreSThaM yad bhAmaNDalaM tannAmaprAtihAryaM tena pUritaH sahitaH, surAnakaravatulitaghanArAva:surAnakAnAM devadundubhInAM raveNa zabdena tulito ghanArAvo meghagarjanaM yatra tathAbhUtaH pakSe surAnakAnAM devadundubhInAM prAtihAryarUpANAM raveNa zabdena tulito ghano rAvo yena tathAbhUtaH, iti yuktaM pUrvoktasAdhAt sumerujinendrayoH sAmyaM yuktamityarthaH / kiM tu ayaM sumeruH bhUyomaNigaNAGkito bhUyomaNigaNaH pracuraratnasamUhairaGkitaH 10 sahita: jinendrastu vItarAgatvAttathA na bhavati, pihitadigambaradarzanaH-pihitaM tiraskRtaM digambaradarzanaM digambaradharmasiddhAnto yena tathAbhUta iti viruddhaM parihArapakSe pihitaM tirohitaM digambaradarzana kASThAkAzAvilokana yena tathAbhUtaH, sitAMzukaM-sitaM ca tad aMzukaM ceti sitAMzukaM zvetavastraM dadhAnaH, jinendrastu digambaratvAttathA na bhavatIti viruddha pakSe sitA aMzavo razmayo yasya taM sitAMzukaM candraM dadhAnaH, sarvottarAzAmAzritaH-sarvebhya uttarA baliSThA yA AzA tRSNA tAma AzritaH jinendrastu vItarAgatvAttathA na bhavatoti viruddha pakSe sarvottarAzA sarvottarakASThAm AzritaH sumeruhi sarvakSetrebhya uttaradizAyAmeva sthitaH, kAntArasAmoda:-kAntArasena strIsnehena Amodane prasodatoti kAntArasAmodo jinendrastu brahmacaryavibhUSitatvAttathA na bhavatIti viruddhaM parihArapakSe kAntAreNa vanena sAmodaH saugandhyasahitaH, latAGgokRtaruci:-latAGgoSu tanvaGgISu kRtA vihitA rucirabhilASo yena tathAbhUto jinendrastu niSkAmatvAttathA na bhavatIti viruddhaM parihArapakSe latAbhirvallIbhiraGgIkRtA svIkRtA ruciH kAntiryasya tthaabhuutH| sadArAmAJcita:-sadA sarvadA rAmAbhiH strIbhiraJcitaH 20 zobhita iti tathAbhUto jinendrasya vItarAgatvAttathA na bhavatIti viruddhaM parihArapakSe sadA sarvadA ArAmairudyAna. (pakSameM vizAladaNDoMse dedIpyamAna chatratrayarUpa prAtihAryase maNDita hai ) vicitrasiMhAsanojjvala-nAnAvarNake siMhoMke AsanoMse ujjvala hai (pakSameM AzcaryakArakasiMhAsana nAmaka prAtihAryase suzobhita hai ) pradhAnamaNDalapUritaH-kAntike samUhase paripUrNa hai ( pakSa meM zreSTha bhAmaNDala nAmaka prAtihAryase paripUrNa hai ) aura surAnakaravatulitaghanArAva-devadundubhiyoMke / / zabdase meghagarjanAkI tulanA karanevAlA hai ( pakSa meM dandAbhinAmaka prAtihAryase meghagarjanAkI tulanA karanevAlA hai) itanA to ThIka hai kintu isa prakAra jinendrakI tulanA prApta karake bhI yaha sumeru bhUyomaNigaNAGkita-bahuta bhArI maNiyoMke samUhase sahita hai jaba ki jinendra vItarAga honeke kAraNa maNiyoMke samUhase rahita haiM, yaha pihitadigambaradarzanaH-digambara dharmake siddhAntako AcchAdita karanevAlA hai jabaki jinendra aise nahIM haiM ( pakSa meM yaha parvata dizA aura AkAzake avalokanako AcchAdita karanevAlA hai ) yaha sitAMzukaM dadhAnaH- " sapheda vastrako dhAraNa karanevAlA hai jaba ki jinendra sarvathA vastrarahita haiM (pakSameM yaha candramAko dhAraNa karanevAlA hai) yaha sarvottarAzAmAzritaH-sabase adhika tRSNAko prApta hai jaba ki jinendra saba prakArakI tRSNAse rahita hai, (pakSameM saba orase uttara dizAmeM sthita hai) yaha kAntArasAmodaH-striyoMkI prItise prasanna honevAlA hai jaba ki jinendra brahmacArI honese aise nahIM haiM ( pakSameM vanoMse sugandhita hai) yaha latAGgIkRtaruciH-striyoMmeM ruci rakhanevAlA hai jaba ki jinendra niSkAma honese aise nahIM haiM (pakSameM latAoM ke dvArA suzobhita hai), yaha sadArAmAJcita-sarvadA striyoMse suzobhita hai jaba ki jinendra vItarAga honese aise nahIM haiM (pakSameM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 purudevacampUprabandhe [41102$102 ) api ca$ 103) puSyatsumanovitatemandArAgasya mandarAgasya / vilasatpravAlapaGkteH kevalamAkArato bhedaH // 69 / / $ 104 ) eSa kila merurupazobhitastarUpazobhito jAtarUpazobhitazca / gopamahito'gopa5 mahito nAgopamahito nAnAgopamahitazca / api ca-atra ca surAGganAgAnamupavanaM ca marutpUritamaJjuguJjadvaMzaM sadAlayAJcitaM vividhamAlasaMgataM surAgamahitaM rasAlasaMbhAvitakalakaNThAlApaM ca / raJcitaH zobhitaH athavA santazca te ArAmAzceti sadArAmAH zreSThodyAnAni tairaJcitaH, surAgakhyAtaHsuSTu rAgaH surAgaH suprItistena vikhyAtaH prasiddho jinendrastu vItarAgatvAttathA na bhavatoti viruddhaM parihArapakSe surANAM devAnAM agaH parvata iti khyAtaH prasiddhaH athavA surANAM devAnAM agA vRkSAH kalpavRkSA ityarthaH taiH khyaatH| itItthaM viruddhaM viparItam upalakSyate dRzyata iti / parihAraH prAguktaH / zleSopamAvyatirekAH / $102) api ceti-anyadapi varNyata ityarthaH / $ 103 ) puSyaditi--puSyantI sumanasA devAnAM pakSe puSpANAM vitatiH paGktiryasya tasya, vilasanto zumbhanto pravAlAnAM vidrumANAM pakSe kisalayAnAM paGktiryasmin tathAbhUtasya mandArAgasya mandArazcAsau agazceti mandArAgastasya kalpavRkSasya mandarAgasya ca mandarazcAsau agazceti mandarAgastasya sumeruparvatasya madhye kevalaM mAtram AkArataH AkRtimAtrAta atha ca dordhAkAramAtrAta 15 bhedo vaiziSTayaM vartata iti shessH| zleSaH // 69 // 104 ) eSeti-eSa kila meruH upazobhitaH, tarubhivRkSa rupazobhitaH jAtarUpeNa suvarNena zobhitazca vartate / gopamahitaH gAM svarga pAti rakSatoti gopa indrastena mahitaH zobhitaH, agairvRkSarupamahita iti agopamahitaH nAgairhastibhiru mahita iti nAgopamahitaH, gAM pRthivIM rakSantIti gopA rAjAnaH vidyAdharanarezA ityarthaH nAnAgopaihita iti nAnAgopamahitaH / api ca kiM ca / anna ceta-atra sumeruparvate ca surAGganAnAM gAnaM surAGganAgAnaM devosaMgotam upavanamudyAnaM ca samAnaM vartata 20 iti zeSaH / ubhayoH sAdRzyaM yayA-marutpUritama guJjadaMzaM marudbhirdevaiH pUritA maJju manoharaM yathA syAttathA guJjantaH zabdaM kurvanto vaMzAH suSiravAdyAni yasmin tat surAGganAgAnaM pakSe maru tA vAyunA pUritA maJju guJjanto samIcIna udyAnoMse sahita hai) surAgavikhyAtaH-uttamarAgase prasiddha hai jaba ki jinendra vItarAga honese aise nahIM haiM ( pakSa meM devaparvata nAmase prasiddha hai athavA kalpavRkSoMse suzobhita hai ) isa prakAra viruddha dikhAI detA hai| $ 102 ) api ceti-aura bhI varNana dekhie25 103) puSyaditi-usa samaya mandArAga-mandAravRkSa aura mandarAga-sumeruparvata donoMmeM kevala AkAra-AkRti athavA dIrghAkArakI apekSA hI bheda raha gayA thA kyoMki donoM hI puSyatsumanovitati-puSTa hotI huI phUloMkI paMktise sahita (pakSameM puSTa hote hue devoMkI paMktise sahita ) the aura donoM hI vilasatpravAlapakti-zobhAyamAna kisalayoMkI paGkti (pakSameM zobhAyamAna mUMgAoMkI paMkti) se sahita the // 6 // 104 ) eSa iti--yaha meruparvata upazobhita thA,-samIpameM hI zobhAyamAna hai, tarUpazobhita-vRkSoMse suzobhita hai aura jAtarUpazobhita-suvarNase suzobhita hai / tathA gopamahita hai-indrase pUjita hai, nAgopamahita-hAthiyoMse suzobhita hai aura nAnAgopamahita-aneka vidyAdhara rAjAoMse pUjita hai| aura bhI dekhie-isa parvatapara devAMganAoMkA gAna aura upavana donoM hI eka samAna hai kyoMki jisa prakAra devAMganAoMkA gAna marutpUritamaJjaguJjadvaMza-devoMke dvArA pUrita tathA manohara zabda karanevAlI bA~suriyoMse sahita hai usI prakAra upavana bhI 'vAyuke dvArA pUrita manohara gUMjate hue bA~soMse sahita hai| jisa prakAra devAMganAoMkA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 106 ] caturthaH stabakaH 185 $ 105 ) atratyopavaneSu sArasaMgatAnyapi visArasaMgatAni, marAThImahitAnyapi amarAlImahitAni, kUrmitAmupagatAnyapi sUmitAmupagatAni bahulApAnyapyapApAni sarAMsi vilasanti / $ 106 ) ityAdikomalavacovisaraiH sumeru vyAvarNyaM nirjarapatiH surazailamUni / vaMzA veNavo yasmistat upavanam / sadAlayAJcitaM - sadA sarvadA layaiH svarANAmArohAvarohairaJcitaM zobhitaM surAGganAgAnaM pakSe sadbhiH prazastairAlayairbhavanairaJcitaM zobhitamupavanam / vividhatAlasaMgataM --- vividhaistAlaH saMgataM sahitaM surAGganAgAnaM pakSe vividhaistAlaistADavRkSaiH saMgatam upavanam / surAgamahitaM - suSThu rAgAH surAgAstairmahitaM zobhitaM surAgamahitaM pakSe surANAM devAnAmagaistarubhiH kalpavRkSairiti yAvat, mahitaM zobhitamupavanam / rasAlasaMbhAvitakalakaNThAlApaM ca - rasenAlasaM rasAlasaM bhAvitaH kalakaNThAnAM madhurakaNThAnAmAlApo yasmistat tathAbhUtaM ca surAGganAgAnaM pakSe rasAleSu sahakAravRkSeSu saMbhAvitaH zobhitaH kalakaNThAnAM kokilAnA- 10 mAlApo yasmistat upavanam / zleSaH / 105 ) atyeti -- atratyopavaneSu sarAMsi jalAzayA vilasanti zobhante / kathaMbhUtAni tAnItyucyate - sArasaMgatAnyapi sAreNa jalena saMgatAnyapi sahitAnyapi tathA na bhavantIti visArasaMgatAni jalarahitAnIti virodhaH, parihArapakSe sArasaMgatAni jalasahitAnyapi vividhaM raktazvetanIlAdibhedena bahuvidhaM sArasaM kamalaM gatAni prAptAni 'sAraM nyAyye jale vitte' iti vizvalocana: 'sArasaM sarasIruham' ityamaraH, marAlo mahitAnyapi haMsIzobhitAnyapi tathA na bhavantoti amarAloma hitAni ahaMsIzobhitAnIti 15 virodhaH, parihArapakSe amarANAM devAnAmAlyA paktyA mahitAni zobhitAni / kUrmitAmupagatAnyapi -- kutsitA Urmayo bhaGgA yeSu tAni kUrmINi teSAM bhAvastAM kUrmitAM kutsitataraGgasahitatvamupagatAnyapi prAptAnyapi sUrmitAmzobhanA Urmayo yeSu teSAM bhAvastAmupagatAni zubhalaharImupagatAnIti virodhaH, parihArapakSe kUrmAH kacchapA vidyante yeSu tAni kUrmANi teSAM bhAvastAmupagatAni / bahulApAnyapi apAM samUha ApaM bahulam ApaM yeSu tAni bahulApAni vipula jalasamUhasahitAnyapi apApAni apagatam ApaM yeSu tAni jalasamUharahitAnIti virodhaH parihArapakSe 20 apApAni pAparahitAni nirmalAnItyarthaH / virodhAbhAsaH / $ 106 ) ityAdIti -- nirjarapatiH sodharmendraH ityAdikomalavacovisa rairiti prabhRtiko malavAksamUhaiH sumeruM surAdri vyAvarNya varNayitvA surazailasya mUrdhA gAna sadAlayAzcita - sadA layase suzobhita hai usI prakAra upavana bhI sat + Alaya + aMcita - uttama bhavanoMse suzobhita hai jisa prakAra devAMganAoMkA gAna vividhatAlasaMgata hai- - nAnA prakArakI tAloMse sahita hai usI prakAra upavana bhI nAnAprakArake tAr3avRkSoM se 25 sahita hai / devAMganAoMkA gAna jisa prakAra surAgamahita - uttama rAgarAginiyoMse sahita hai usI prakAra upavana bhI surAgamahita - kalpavRkSoMse suzobhita hai aura devAMganAoMkA gAna jisa prakAra rasAlasaMbhAvitakalakaNThAlApa - rasase alasa tathA kaNThake manohara AlApase sahita hai usI prakAra upavana bhI AmravRkSoMpara honevAle koyaloMke AlApase sahita hai / $105 ) atyeti - yahA~ke upavanoM meM aise tAlAba suzobhita ho rahe haiM jo sArasaMgata - 30 jalase sahita hokara bho visArasaMgata - jalase sahita nahIM haiM ( pakSa meM nAnA prakArake kamaloMko prApta haiM ) marAThImahita - haMsiyoMse suzobhita hokara bhI amarAlImahita - haMsiyoMse suzobhita nahIM haiM ( pakSa meM devapaMktiyoMse suzobhita haiM ) kUrmitAmupagatAnyapi -- kutsita laharoMse yukta hokara bhI sUrmitAmupagatAni - sundara laharoMse yukta haiM ( pakSa meM kacchapoMke sadbhAvase yukta hokara bhI uttama laharoMse yukta haiM ) tathA bahulApa - bahuta bhArI jalasamUhase sahita hokara 35 bhI apApa - jalasamUha se rahita haiM ( pakSa meM pApa - malase rahita - nirmala haiM ) / $ 106 ) ityAdIti - ityAdi komala vacanoMke samUhase sumeruparvatakA varNana kara paramasantoSake AdhIna 24 5 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 186 purudevacampUprabandhe [4 / 6107 AsAdya pANDukavanaM pRtanAnivezaM tatrAtatAna paritaH paritoSanighnaH // 71 / / $ 107 ) vAhinIM vinivezyAtra vAsavaH prApa nirmalAm / tasya prAguttarAzAyAM pANDukAkhyAM mahAzilAm // 72 // 6108 ) yA kila mahImAninImastakAyamAnamahAmerUparilasitakabarIbharazaGkAkarapANDukavanasya sitaketudyutimunnidrayantI, satatamavalambarahitAmbaratalasaMcArasaMjAtazrAntivizrAntyai surabhisamIrakizoramanoramapANDukavanamupagatevASTamIndukalA, pANDukavanalakSmImauktikazuktirivAtyantamavadAtaparyantabhAgayojinAbhiSekAya saudharmaizAnendrayoviSTaraM madhye ca bhagavataH siMhAsanaM bibhrANA maGgala dravyaparizobhitA puSpopahArarucirA paritaH parisphuradratnakiraNaparItatayA suracApamadhyagatazazAGka10 kalAmanukurvanto vidyotate / tasmin sumeruzikhare pANDukavanaM tannAmavanam AsAdya prApya paritoSanighnaH saMtoSAyattaH san tatra paritaH samantAt pRtanAnivezaM paritaH sainyaziviraM AtatAna vistArayAmAsa / vsnttilkaa| 5 107 ) vAhinImiti-vAsavaH saudharmendraH atra sumerI vAhinI senAM vinivezya sthApayitvA tasya sumeroH prAguttarAzAyAM aizAnyAM dizAyAM nirmalAM vimalAM pANDukAsyAM mahAzilAM prApa lebhe // 7 // 5100) yA kileti-yA kila 15 pANDukazilA mahImAninyA vasudhAvanitAyA mastakAyamAno yo mahAmerurjambUdIpasya sumerustasyopari lasitaH zobhito yaH kabarIbharo dhammillabharastasya zaGkAkaraM yat pANDukavanaM tasya sita ketudyuti zvetapatAkAkAntim unnidrayantI prakaTayantI, satataM sarvadA avalambarahitaM samAzrayazUnyaM yad ambaratalaM gaganatalaM tasmin saMcAreNa saMbhrameNa saMjAtA samutpannA yA zrAntistasyA vizrAntyai dUrIkaraNAya surabhisamorasya sugandhipavanasya kizoreNa potena mandavAyunetyarthaH manoramaM yat pANDukavanaM tat upagatA prAptA aSTamIndukaleva aSTamocandrakaleva, pANDukavanalakSmoreva mauktikAni teSAM zuktiriva muktAsphoTa iva, atyantaM sAtizayam avadAtaparyantabhAgayoH samujjva. lAntapradezayoH jinAbhiSekAya jinAbhiSavAya saudharmezAnendrayoH prathamadvitIyasvargazakrayoH viSTaramAsanaM madhye ca bhagavato jinendrasya siMhAsanaM hariviSTaraM bibhrANA dadhAnA maGgaladravyaiH supratiSThakAdibhiH parizobhitA samalaMkRtA puSpANAmupahAreNa rucirA manojJA paritaH samantAt parisphuratAM dedIpyamAnAnAM ratnAnAM kiraNa razibhiH parIta 20 hue indrane sumeruke zikharapara pANDukavana prApta kara vahA~ saba ora senA ThaharAyI / / 7 / / 25 107 ) vAhinImiti-indrane isa pANDukavanameM senAko ThaharA kara usakI aizAna dizAmeM pANDukanAmakI mahAzilA prApta kI / / 71 // $ 108 ) yA kileti-jo pANDukazilA, pRthivIrUpI strIke mastakake samAna AcaraNa karanevAle mahAmeruke Upara suzobhita coTIkI zaMkA karanevAle pANDukavanakI sapheda patAkAkI zobhAko prakaTa karatI huI, nirantara Abhayarahita AkAzatalameM saMcAra karanese utpanna thakAvaTako dUra karane ke lie manda-sugandhita vAyuse manohara pANDukavanameM AyI huI aSTamIke candrakI kalAke samAna athavA pANDukavanakI 30 lakSmIrUpa motiyoMkI zaktike samAna suzobhita hoto hai| vaha pANDakazilA atyanta ujjvala donoM bhAgoMmeM jinAbhiSekake lie saudharmendra aura aizAnendrake AsanoMko aura bAcameM bhagavAna ke siMhAsanako dhAraNa karatI huI maMgaladravyoMse suzobhita rahatI hai, phUloMke upahArase sundara hai tathA cAroM ora camakate hue ratnoMkI kiraNoMse vyApta honeke kAraNa indradhanuSake Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 110 ] caturthaH stabakaH $ 109 ) tatra kila devarAjo vividhamaNikhacitavicitrastambhasaMbhRtaM vastrAGgamahIjasamudbhUtavacananirmitavitAnavirAjitaM tArAtaralamuktAmAlAvibhUSitamavalambitasurabhikusumadAmAvakIrNaM catuNikAyA marendravRndasaMkIrNamabhiSekamaNDapaM vidhAya tatra siMhavire jinArbhakaM pUrvAbhimukhaM nivezayAmAsa / $ 110 ) tadA dundubhinidhvAno niruddhAzeSadiktaTaH / samujjRmbhe saMbhUtaghana garjanatarjanaH // 72 // ityarhaddAsakRtau purudeva campUprabandhe caturthastabakaH || 4 || tayA vyAptatayA suracApamadhyagatA yA zazAGkakalA candrakalA tAm anukurvanto vidyotate, vizobhate / 102 ) tatreti tatra kila pANDukazilAyAM devarAjaH saudharmendraH, vividhamaNibhirnAnAratnaiH khacitA jaTitA ye vicitrastambhAstaiH saMbhRtaM saMdhRtaM vastrAGgamahojAt vastrAGgajAtIya kalpavRkSAtsamudbhUtaM samutpannaM yad vasanaM vastraM tena nirmitena vitAnena candropakena virAjitaM zobhitaM tArAvat taralAbhizcapalAbhirmuktAmAlAbhirmauktikasragbhivi- 10 bhUSitaM zobhitaM, avalambitAni yAni surabhikusumadAmAni sugandhipuSpamAlyAni tairavakIrNaM vyAptaM catuNikAyAmarendrAnAM bhavanavAsyAdicaturNikAyadevendrAnAM vRndena samUhena saMkIrNaM vyAptam abhiSekamaNDapaM vidhAya racayitvA tatrAbhiSekamaNDape siMhaviSTare siMhAsane jinArbhakaM jinendranandanaM pUrvAbhimukhaM yathA syAttathA nivezayAmAsa sthApayAmAsa / $ 110 ) tadeti tadA tasminkAle niruddhAni azeSadiktaTAni yena sa tathAbhUto niruddhAkhilakASThAntaH saMbhUtaM samutpannaM yad ghanagarjanaM meghagarjanaM tasya tarjanaM bhartsanaM yasmAt saH, athavA saMbhUtA ekatrasthitA 15 ye ghanA meghAsteSAM garjanastha tarjanaM yasmAttathAbhUtaH, dundubhidhvAno bherInAdaH 'zabdo ninAdo ninado dhvanidhvAnaravasvanAH' ityamaraH / samujjajRmbhe vavRdhe // 71 // ityarhadAsakRte purudeva campUprabandhasya vAsantIsamAkhyAyAM saMskRtavyAkhyAyAM caturthaH stabakaH samAptaH // 4 // 187 bIca meM sthita candrakalAkA anukaraNa karatI rahatI hai / $109 ) tatreti- -usa pANDukazilA- 20 para indrane nAnA prakArake maNiyoMse jar3e hue vicitra khambhoMse dhAraNa kiyA huA, vastrAMgajAtike kalpavRkSoMse utpanna vastrase nirmita caMdovAse suzobhita, tArAoMke samAna caMcala motiyoMkI mAlAoMse vibhUSita, laTakatI huI sugandhita phUloMkI mAlAoMse vyApta aura caturNikAya ke indrasamUhase vyApta abhiSekamaNDapa banAkara usake bIca siMhAsana para jina bAlakako pUrvamukha virAjamAna kiyA / $ 110 ) tadeti - usa samaya samastadizAoMke taTako rokanevAlA tathA utpanna huI meghagarjanAko DA~TatA huA dundubhibAjoMkA zabda vRddhiko prApta ho rahA thA || 12 || isa prakAra zrImAn arhaddAsakI kRti purudeva campUprabandhameM caturtha stabaka pUrNa huA // 4 // 5 25 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $ 1 ) tadanu jinendrajanmAbhiSekasaMbhRtAdarajambhAlambhananidezaparavazaH kinnarezaH kautukavazena sarvataH samApatato dizAmadhIzAnsaparivArAn karacalitamaNidaNDena tanmaNDape haThAdyathocitaM vinivezya, bho bho mArutA nirantaramavakaranikaramapasArayata / aye meghakumArAH sugandhizItalagandho vRSTi kuruta / he dikkumAryo muktAmayaraGgavallI bhirnAnAvidhapatralatAcitrANi viracayata / ayaM 5 kilezAnanAthaH svayameva dhavalAtapatraM dhatte / tadIyamRgalocanAH punarmaGgaladravyANi taraGgayantu / sanatkumArA jinArbhakaparisare bAlavyajanAni vIjayantu / devyazca baliphalakusumamA lAgandhadhUmAdyaiH pAtrANi pUrayantu / nartakAH punaH paTupaTahamRdaGgAdIni sajjayantu / vANI ca vINAM gAyatu / suralAsikAzca lAsyalIlAmullAsayantu, ityAdikrameNa tridazapatInbhagavajjanmAbhiSekasamucitakRtyeSu niyojayAmAsa / 10 paJcamaH stabakaH $ 1 ) tadanviti -- tadanu tadanantaraM jinendrasya janmAbhiSeke saMbhRto samyakprakAreNa dhRta Adaro yena tathAbhUto yo jambhAlambhana indrastasya nidezena samAjJayA paravazo nighnaH, kinnareza: kinnarajAtIyavyantarendraH kautukavazena sarvataH samantAt samApatataH samAgacchataH saparivArAn parivAropetAn dizAmadhIzAn dikpAlAn kareNa calito yo maNidaNDastena tanmaNDape pUrvoktamaNDape haThAd balAd yathocitaM yathAyogyaM vinivezya, bho bho mArutAH pavanakumAradevAH ! nirantaraM satataM avakaranikaraM avakarasamUhaM avakaraH 'kacar3A' iti hindIbhASAyAM 15 prasiddhaH / aye meghakumArAH ! sugandhi surabhi zItalaM ziziraM ca yad gandhodakaM tasya vRSTi kuruta / he dikkumAryaH ! muktAmayaraGgavallIbhiH mauktikaraGgalatAbhiH nAnAvidhapatralatAnAM vividhapatravallInAM citrANi AlekhyAni viracayata / ayaM kila aizAnanAtho dvitIyendraH dhavalAtapatraM zvetacchatraM svayameva akathito'pi dhatte dhArayati / tadIyAzca tA mRgalocanAzceti tadIyamRgalocanAstaddevyaH punaH maGgaladravyANi supratiSThakaprabhRtIni maGgaladravyANi taraGgayantu vardhayantu / sanatkumArAH sanatkumArasvarganivAsino devA jinArbhakasya jinabAlakasya 20 parisare nikaTe bAlavyajanAni laghutAlavRntakAni vIjayantu kampayantu / devyazca tadIyadevAGganAzca balizca naivedyaM ca phalaM ca kusumaM ca mAlA ca gandhazca dhUpazca eSAM dvandvastadAdI: pAtrANi bhAjanAni pUrayantu saMbharantu / nartakAH nRtyakarAH punaH paTupaTahamRdaGgAdIni uttamAnaka murajaprabhRtIni sajjayantu sajjAni kurvantu / vANI $1 ) tadanviti - tadanantara jinendra bhagavAn ke janmAbhiSeka meM Adara rakhanevAle indrakI AjJA se paravaza kinnarendrane kutUhalavaza saba orase Ate hue dikpAloMko unake 25 parivAroM ke sAtha hAthase calAye hue maNimayadaNDake dvArA usa maNDapameM balapUrvaka yathAyogya rItise baiThAkara isa prakAra Adeza diye - he pavanakumAra devo ! nirantara kacar3Ake samUhako dUra karo / he meghakumAro ! sugandhita aura zItala gandhodakakI varSA kro| he dikkumAriyo ! motiyoMkI raMgAvalIse nAnA prakArake patra aura latAoMke citra banAo / yaha aizAnendra svayaM hI sapheda chatra dhAraNa kiye hue hai usakI deviyA~ maMgaladravyoM ko bar3hAveM / sanatkumArasvarga ke 30 deva jinabAlakake nikaTa choTe-choTe paMkhe calAveM / aura unakI deviyA~ naivedya phala-puSpa mAlA gandha aura dhUpa Adike dvArA pAtroMko bhreN| nRtyakAra uttama tabalA tathA mRdaMga Adiko Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -4 ] paJcamaH stabakaH 189 2 ) vyAkIrNapracuraprasUnanithare karpUradhUlImilad gandhakSodamanohare surabhile tanmaNDape saMgatAH / bhRGgAH kartumupeyuSAM bhagavato janmAbhiSekotsavaM ___truTayaduSkRtazRGkhalAlitulanAM vyAtenire vyAtatAH // 1 // $3) tato jinArbhakasyAsya vAmadakSiNabhAgayoH / saudharmaMzAnanAthA tAvAsane sve'dhyarohatAm // 2 // ___$4) tadanu svayaMbhuvaH payaHpUradhavalazoNitaM pavitraM gAtraM kSIrAbdhireva spraSTumarhati nAnyaH sa kila nimnagAnAmadhIzo'tivRddho'yamadhikatarajarasAkrAntamUrtidvipadarahitazciramamRtAndhojanakSusarasvatI ca vINAM vipaJcIM gAyatu / suralAsikAzca devanartakyazca lAsyalIlAM nRtyalIlAm ullAsayantu vardhayantu / ityAdikrameNa tridazapatIn indrAn bhagavato jinendrasya janmAbhiSekasamucitAni janmAbhiSavayogyAni 10 yAni kRtyAni kAryANi teSu niyojayAmAsa saMlagnAn kArayAmAsa / 2) jyAkIrNeti-vyAkorNA vistRtAH pracuraprasUnAnAM prabhUtapuSpANAM nikarAH samUhA yasmistasmin, karpUradhUlobhirghanasAracUrNemilan yo gandhazcandanastasya kSodeNa cUrNana manohare ramaNIye surabhile sugandhite tanmaNDape pUrvoktamaNDape vyAtatA vistRtAH bhRGgA bhramarA bhagavato jinendrasya janmAbhiSekotsavaM janmAbhiSavamahaM kartuM vidhAtum upeyuSAM samAgatAnAM truTayantyo yA duSkRtazRGkhalAH pApahijo rAsteSAmAliH paGktistasyAstulAmupamA vyAtenire vistArayAmAsuH / kRSNA bhramarAH 15 pApakhaNDAnIva babhuriti bhAvaH / upamA / zArdUlavikrIDitam // 1 // $1) sata iti-tatastadanantaraM to prasiddhau saudharmezAnanAthI prathamadvitIyasvargazako asya jinAbhaMkasya jinabAlakasya vAmadakSiNabhAgayoH savyAsavyapradezayoH sve svakIye Asane viSTare adhyarohatAm adhirUDhI babhUvatuH // 2 // 4) tadanvititadanu tatpazcAt, svayaMbhuvo bhagavataH, payaHpUra iva dugdhapravAhadhavalaM zvetaM zoNitaM rudhiraM yasmistat, pavitra zucitamaM gAtraM zarIraM kSIrAbdhireva kSIrasAgara eva spraSTum arhati yogyo'sti nAnyo netaraH, sa kila sa tu 20 kSIrasAgara: nimnagAnAM nIcairgAminAm adhIza: svAmI pakSe nadInAM patiH, ativRddhaH atizayasthaviraH pakSe'tivRddhi gataH, ayameSaH, adhikatarajarasAkrAntamUrtiH atizayenAdhikA jarA adhikatarajarA tayA AkrAntA mUrtiH zarIraM yasya tathAbhUtaH pakSe'nikatarajena prabhUtotpannena rasena jalena AkrAntamUrtipptazarIraH, dvAbhyAM padAbhyAM caraNAbhyAM rahitaH zUnyaH dvipadarahitatvena calitumasamartha ityarthaH, pakSe dvipadAstrasajIvA dvIndriyAdayastai rahitaH, ciraM cirakAlaparyantaM amRtaM poyUSameva andho bhojanaM yeSAM te'mRtAndhasaH te ca te janAzceti amRtondhojanAstaiH 25 ThIka kreN| sarasvatI vINAse gAna kare, aura devanartakiyA~ nRtyakI lolAko bar3hAveMityAdikramase kinnarendra ne indroMko bhagavAnake janmAbhiSeka sambandhI yogya kAryoM meM saMlagna kiyaa|62) vyAkIrNeti-jisameM atyadhika phUloMke samUha bikhare hue the tathA kapUrakI dhUlise yukta candanake cUrNase jo manohara thA aise usa sugandhita maNDapameM phaile hue bhramara, bhagavAnakA janmAbhiSeka karaneke lie Aye hue prANiyoMkI TUTatI huI pApazRMkhalAoMke 30 samUhakI tulanA kara rahe the // 1 // 63 tata iti tadanantarake saudharma aura aizAnasvargake indra, jina bAlakake bAyeM tathA dAhine bhAgameM sthita apane-apane AsanoMpara adhirUDha ho gaye / / 2 / / $ 4 ) tadanviti-tadanantara dugdhapravAhake samAna sapheda rudhirase yukta bhagavAnake pavitra zarIrako kSIrasAgara hI chUneke yogya hai anya nahIM kintu vaha nIce calanevAloMmeM pramukha hai, atyanta vRddha hai, atyadhika bur3hApAse usakA zarIra AkrAnta hai, do pairoMse rahita hai aura 35 utanepara bhI devoMke dvArA cirakAlataka pIr3ita kiyA gayA hai (pakSameM nadiyoMkA pati hai, atyanta vistArako prApta hai, atyadhikajalase vyApta hai, trasajIvoMse rahita hai tathA devoMke Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 purudevacampUprabandhe { 565bhitaH kathamatyunnatamimaM zailamadhirohatviti paryAlocya tadadhiropaNAya parikalpitanIlopalasopAnapaGktayaH, sauvarNakapizakalazamAlAM kare nidadhAnA nAkijanA gaganAGgaNe nirantaranicitasAndhyavalAhakavilAsaM tanvAnAH, saudharmazAnanAthasiMhAsanapradezAdArabhya payaHpArAvAratIraparyantaM paGktizo dvidhA samavasthitAH pravAlaparizobhitaM ghanapuSpojjvalamidamapi pANDukavanamiti matvA vanAvanAntaraM 5 pratinivRttAH pAtrAGgasuradrumA iva vyarAjanta / 5) muktAdAmaparamparAvRtamukhAngAGgeyakumbhAnkare kurvANAMstridivaukaso jalanidhiH saMvIkSya tIrAgatAn / bhUyaste bhujagendraveSTanalasanmanthAcalAnbibhrataH prAptA ityadhikAdbhayAdiva caladbhaGgaizcakampe tadA // 3 // kSubhitaH pIDitaH pakSe mathitaH atyunatamatituGgam imaM zailaM sumeruparvataM kathaM kena prakAreNa adhirohatu caTituM zaknotu itItthaM paryAlocca vicArya tasya kSIrAbdheraviropaNaM tasmai parikalpitA racitAH nIlopalasopAnapaGktayo nIlamaNiniHzreNiparamparA yaistathAbhUtAH, sauvarNana suvarNabhAvena kapizAH pItA ye kalazAH kumbhAsteSAM mAlAM paGkti kare nidadhAnA dharantaH, nAkijanA devAH, gaganAGgaNe nabhazcatvare nirantaraM nirvyavadhAnaM nicitA ekatrIbhUtA ye sAndhyavalAhakA saMdhyAkAlameghAsteSAM vilAsaM zobhAM tanvAlA vistArayantaH, sodharmezAnanAyayoH siMhAsanayoH pradezaH sthAnaM tasmAt ArabhyaM payaHpArAvAratIraparyantaM kSIrasAgarataTaparyantaM paktizaH paktirUpeNa dvidhA dviprakAreNa samavasthitA:, pravAlena vidrumeNa pakSe kisalayena parizobhitaM ghanapuSpeNa jalena pakSe pracurapuSpeNa ujjvalaM zobhitam idamapi pANDukavanam iti matvA vanAt ekasmAdanAt banAntaraM anyadvanaM pratinivRttAH pratyAvRttAH pAtrAGgasuradrumA iva bhAjanAGgakalpavRkSA iva vyarAjanta vyazobhanta / zleSotprekSA laMkAraH / $ 5) mukteti-tadA tasmin kAle jalanidhiH kSIrasAgaraH muktAdAmnAM mauktikamAlAnAM 20 paramparayA saMtatyA AvRtaM mukhaM vadanaM yeSAM tathAbhUtAn gAGgeyakumbhAn kAJcanakalazAn kare haste kurvANAn vidadhataH tIrAgatAn taTaprAptAna tridivaM svarga okaH sthAnaM yeSAM tAna tridivaukaso devAna saMvIkSya bhujagendraH zeSanAga eva veSTanaM tena lasanto zobhamAnA ye manthAcalA mandaragirayastAna bibhrato dadhataste devA bhUyaH punarapi prAptAH samAyAtA mathitumiti yAvat, ityevam adhikAtpracurAt bhayAdiva bhIteriva caladbhaGgaH caJcalataraGgaiH dvArA mathita hai) isalie isa atyanta U~ce parvatapara kaise car3ha sakatA hai aisA vicAra kara use 25 car3hAneke lie jinhoMne nIlamaNikI sIr3hiyA~ banAyI thIM, jo svarNanirmita pIle-pIle kalazoMke samUhako hAdhameM liye hue the tathA AkAzarUpI AMganameM vyavadhAnarahita hokara ekatrita hue sandhyAkAlake bAdaloMkI zobhAko bar3hA rahe the aise deva saudharmendra aura aizAnendra ke siMhAsanoMke samIpavartI sthAnase prArambha kara kSIrasAgarake taTaparyanta do paMktiyoMmeM sthita ho ho gye| usa samaya ve deva aise jAna par3ate the mAno pravAlaparizobhita--mUMgAse suzobhita 30 ( pakSameM pallavoMse suzobhita ) tathA ghanapuSpojjvala-jalase ujjvala ( pakSa meM atyadhika puSpoMse ujjvala ) yaha kSIrasAgara bhI pANDukavana hai aisA mAnakara eka vanase dUsare vanakI ora lauTe hue bhAjanAMga jAtike kalpavRkSa hI hoM / $ 5) mukteti-usa samaya samudra, motiyoMkI mAlAoMse DhaMke hue mukhoMse yukta suvarNakalazoMko hAthameM dhAraNa karanevAle taTAgata devoMko dekhakara zeSanAgarUpI veSTanase suzobhita mandaraparvatoMko dhAraNa karate hue ye phirase 35 A gaye haiM isa bahuta bhArI bhayase hI mAno uThatI huI laharoMse kA~pa uThA thA / / 3 / / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 7 ] 6 ) yaH kila vAhinIpatiriva vAhinIpatizcalitavimalataravArizobhitazcApAJcito dhanakIlAlakalita mUrtiruddaNDakANDamaNDitaH purovartitakabandhaH pRthulaharijAlakolAhalamukharitadikaraca, kiM tvayaM bahubhaGgeSu satsvapi pragarjatyeva sa tu bhaGge sati parAjayata iti vizeSaH / $7 ) yaH khalu bhuvanapatiriva bhuvanapatiratizobhanakramakaraH, sarvatomukhasaMpadADhyaH, svarNaM paJcamaH stabakaH cakampe kampitavAn / utprekSA / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 3 // 9 6 ) yaH kileti - yaH kila kSIrasAgaraH vAhinIpatiriva senApatiriva AsIt / athobhayoH sAdRzyamAha - tatra kSIrasAgarapakSe vAhinInAM nadInAM patiH, senApatipakSe vAhinInAM senAnAM patiH, caliteti calitaM kampitaM vimalataramatisvacchaM yadvAri jalaM tena zobhitaH kSIrasAgaraH, calitena vimalataravAriNA svacchakRpANena zobhito vAhinIpatiH, cApAJcitaH - 'ca' iti padaMpRthakkRtya pAJcitaH apAMsamUha ApaM tena aJcitaH zobhitaH kSIrasAgaraH, cApena dhanuSA aJcitaH zobhitobAhinIpatiH / ghaneti - ghanakIlAlena prabhUtajalena kalitA mUrtiryasya tathAbhUtaH kSIrasAgaraH ghanakIlAlena 10 pracurarudhireNa kalitA mUrtiH zaroraM yasya tathAbhUtaH vAhinIpatiH, uddaNDeti -- uddaNDakANDena samucchaladvAriNA maNDitaH zobhitaH kSIrasAgaraH uddaNDakANDairAyatabANarmaNDito vAhinIpatiH 'kANDo'strI vargabANArthanalAvasaravAriSu' iti vizvalocanaH / pura iti-- puro'gre nartitaM kabandhaM jalaM yasya tathAbhUtaH kSIrasAgaraH nartitAH kabandhAH zirorahitazarIrA yasya tathAbhUto vAhinIpatiH, pRthuleti - pRthulaharINAM sthUlataraGgANAM jAlasya samUhasya kolAhalena kalakalena mukharitAni vAcAlitAni diktaTAni yena tathAbhUtaH kSIrasAgaraH, pRthulAnAM sthU- 15 lAnAM harINAmazvAnAM jAlasya samUhasya kolAhalena mukharitAni diktaTAni yena tathAbhUto vAhinIpatiH / atha tayorvyatirekaM darzayati--- kintu ayaM kSIrasAgaraH bahubhaGgeSu bahuparAjayeSu pakSe bahutaraGgeSu satsu api vidyamAneSvapi pragarjatyeva pragarjanaM karotyeva sa tu vAhinIpatiH bhaGge sati ekasminneva parAjaye jAte parAjayate parAjito bhavatIti vizeSaH / 67 ) yaH khalviti - yaH khalu kSIrasAgaro bhuvanapatiriva rAjevAsIt / athobhayoH sAdRzyamAha-bhuvanapati: jalapatiH kSIrasAgaraH pakSe jagatpatiH, atizobhA nakramakarA jalajantuvizeSA yasmin 191 16 ) yaH kileti - jo kSIrasAgara vAhinIpati - senApatike samAna thA-- kyoMki jisa prakAra senApati vAhinI - senAoMkA pati hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI vAhinI - nadiyoMkA pati thA, jisaprakAra senApati calitavimalataravArizobhita - calatI huI nirmala talavAra se zobhita hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI calitavimalataravArizobhitaHcalate 'hue atyanta svaccha jalase suzobhita thA, jisa prakAra senApati cApAMcita - dhanuSase zobhita hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI ApAMcita - jalasamUhase zobhita thA, jisa prakAra senApatikA zarIra ghanakIlAla - atyadhika rudhirase yukta hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI ghanakIlAla - atyadhika jalase yukta thA, jisa prakAra senApati uddaNDakANDalambAyamAna tIkSNa bANoMse maNDita hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI uddaNDakANDa - U~ce laharAte hue jalase maNDita thA, jisa prakAra senApatike Age kabandha -- zira rahita dhar3a uchalate haiM usI prakAra kSIrasAgara ke Age bhI kabandha - jala uchala rahA thA aura jisa prakAra senApati pRthula harijAla - sthUla ghor3oMke samUha sambandhI kolAhalase diktaToMko zabdAyamAna karatA hai. usI prakAra kSIrasAgara bhI pRthu-laharijAla -- bar3I moTI taraMgoM ke samUha sambandhI kolAhalase diktaToMko mukharita kara rahA thA / isa prakAra samAnatA honepara bhI yaha kSIrasAgara, bahubhaMgoM-- aneka parAjayoM ( pakSameM taraMgoM ) ke rahate hue bhI garajatA rahatA hai parantu senApati eka hI bhaMga - parAjayake honepara parAjita ho jAtA yaha donoM meM vizeSatA hai / $7 ) yaH khalviti - sacamuca hI jo kSIrasAgara bhuvanapati - rAjA ke samAna thA kyoMki jisa prakAra rAjA bhuvanapati - jagatkA pati hotA hai usI prakAra vaha kSIrasAgara bhI 30 35 20 25 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 purudevacampUprabandhe [ 567sthitisaMpannaH, parisphuradratnamaNDitazcaJcamikojjvalaH samudrazca, kiMtu nadezavikhyAto dezavikhyAto, navasudhAvibhavaheturvasudhAvibhavahetuH, nakSatrapabandhuH kSatrapabandhuH, garollAsanidAnaM nagarollAsanidAnaM, rasahito narasahita iti vizeSaH / tathAbhUtaH kSIrasAgaraH pakSe atizobhanasya kramasya kara ityatizobhanakramakaraH sAdhurItipravartakaH sarvatomukhaM 5 jalameva saMpad tayA ADhayaH sahitaH kSIrasAgaraH pakSe sarvatomukhI samantAdAyAntI yA saMpat tayA ADhayaH, suSThu arNaH svarNaH sujalaM tasya sthityA saMpannaH kSIrasAgaraH pakSe svarNasya hemnaH sthityA saMpannaH sahitaH, parisphuraddhirdedIpyamAna ratnairmaNDitaH kSIrasAgaraH pakSe dedIpyamAnAbharaNakhacitaratnaralaMkRtaH, caJcantyaH zobhamAnA yA UrmikA laharyastAbhirujjvalaH kSorasAgaraH pakSe caJcantIbhirUmikAbhiraGgalyAbharaNarujjvalaH, samudrazca samudranAmadheyazca pakSe mudrayA sahitaH samudraH / atha tayovizeSa darzayati-kSIrasAgaraH nadezavikhyAtaH na dezeSu janapadeSu vikhyAtaH prasiddha iti nadezavikhyAtaH, bhuvanapatistu dezavikhyAta iti vizeSa: pakSe nadAnAmIzo nadezastathA vikhyAtaH kSIrasAgaraH / kSIrasAgaro na vasudhAyAH pRthivyA vibhavasya hetuH bhuvanapatistu vasudhA vibhavahetuH pRthivIvibhavaheturiti vizeSaH pakSe kSIrasAgaro navasudhAyAH pratyagrapIyUSasya yo vibhavastasya hetuH kSIrasAgaraH nakSatrapANAM rAjJAM bandhuhitakaraH bhuvanapatistu kSatrapANAM bandhuriti vizeSaH pakSe kSIrasAgaro nakSatrapasya candrasya bandhuH / kSIrasAgaraH garasya viSasya ya ullAsastasya nidAnaM bhuvanapatistu tathA na bhavatIti nagarollAsanidAnamiti vizeSaH pakSe bhuvanapatiH nagarANAM purANAmullAsasya harSasya nidAnam / kSIrasAgaraH rasahitaH rasena jalena hito hitakartA AsIt bhuvanapatistu na tathAsoditi vizeSaH pakSe naraiH sahita iti bhuvanapati-jalakA pati thA, jisa prakAra rAjA atizobhanakramakara---atyanta zobhAyamAna paripATIko karanevAlA hotA hai usI prakAra kSIrasamudra bhI atizobhanakramakara-atyanta zobhAyamAna nAkU aura magaroMse sahita thA, jisa prakAra rAjA sarvatosukhasaMpadADhaya-saba 20 orase AyavAlI sampattise sahita hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI sarvatomukhasampa dADhya-jalarUpI sampattise sahita thA, jisa prakAra rAjA svarNa sthitisampanna-suvarNakI sthitise sampanna hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI sundara jalakI sthitise sampanna thA, jisa prakAra rAjA parisphuradratnamaNDita-dedIpyamAna ratnoMse suzobhita hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI cAroM ora camakate hue ratnoMse maNDita thA, jisa prakAra rAjA caMcadUrmi25 kojjvala-zobhAyamAna a~gUThiyoMse suzobhita hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI caMcadurmi kojjvala-sundara laharoMse suzobhita thA, aura jisa prakAra rAjA samudra-mudrAse sahita hotA hai usI prakAra kSIrasAgara bhI samudra-samudra nAmadhArI thA isa taraha donoM meM samAnatA thI parantu rAjA to dezavikhyAta-dezoMmeM prasiddha hotA hai para kSIrasamudra nadezavikhyAta dezoMmeM prasiddha nahIM thA / pakSameM nadoM-bar3I-bar3I nadiyoMke svAmI rUpase vikhyAta thaa| rAjA 30 vasudhAvibhavahetu-pRthivIke vaibhavakA kAraNa hotA hai parantu kSIrasAgara navasudhAvibhavahetu pRthivIke vibhavakA hetu nahIM thA ( pakSameM navIna amRtake vibhavakA hetu thaa)| rAjA kSatrapabandhu-zreSTha kSatriyoMkA hitakArI hotA hai parantu kSIrasAgara nakSatrapabandhu-zreSThakSatriyoMkA hitakArI nahIM thA ( pakSa meM candramAkA bandhu thaa)| kSorasAgara garollAsanidAna-viSake ullAsakA kAraNa hotA hai parantu rAjA nagarollAsanidAna-viSake ullAsakA kAraNa nahIM thA 35 ( pakSameM nagaroMke harSakA kAraNa thA) kSIrasAgara rasahita-jalase hitakArI hotA hai parantu rAjA narasahita-jalase hitakArI nahIM thA (pakSameM manuSyoMse sahita thA) yaha donoMmeM Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH stabakaH 193 $8) yaH punardhAmika iva sajjanakramakaraH, sindhuravadanapradeza iva vArigatAnekanAgaH, satpuruSa iva gotrAtizayaH, pRthvIpatinilaya iva pradRzyamAnamahApAtraH, gaNikAsamUha iva ghanataruNAJcitasavidhapradezaH, zrIjinarAja iva vikasitakumudaparAgaH prakaTitagAmbhIryamahimA ca, viSarAzirapyamRtarAziH, ativRddho'pi kAntArAgAJcito rAjate / $9) kanakakalazajAlaM kSIravArdhA nimajjad vizadaruciramuktAtArakAbhiH parItam / narasahito bhuvanapatiH / $ 8 ) yaH punariti-yaH punaH kSIrasAgaraH dhArmika iva dharmeNa caratIti dhArmikaH dharmAtmapuruSa iva sajjanakramakara:-sajjA nibhRtA nakramakarA jalajantuvizeSA yasmin saH, pakSe sajjanakramakaraH sajjanAnAM kramasya paripATayAH karaH / sindhurabandhanapradeza iva hastibandhanasthAnamiva vArigatA jalagatA anekanAgA anekagajAH anekasA vA yasya tathAbhUtAH pakSe vArigatA gajabandhanogatA anekanAgA anekagajA 10 yasminsaH 'vArI tu gajabandhanI' ityamaraH dvirUpakoSe vArIzabdasya hrasvatvamapi prasiddham / satpuruSa iva sajjana iva gotrAtizayaH-gotrANAM parvatAnAmatizayo'tikramaNaM yasmin saH, pakSe gotrasya vaMzasyAtizayaH prakarSo yasya tathAbhUta: pRthvIpatinilaya iva rAjabhavanamiva pradRzyamAnAni samavalokyamAnAni mahApAtrANi vizArabhAjanAni yasmin tathAbhUtaH kSIrasAgaraH pakSe pradRzyamAnAni mahApAtrANi mahAvidvAnso yasmin saH / gaNikAsamUha iva vezyAsamUha iva ghanataruNA saghanavRkSarazcitaH zobhitaH savidhapradezo yasya tathAbhUtaH kSIrasAgaraH ghanataraNetyatra " jAtitvAdekavacanam pakSe ghanataruNaH bahuyuvabhiraJcitaH savidhapradezo yasya tathAbhUtaH / zrIjinarAja iva zrIjinendra iva vikasitAnAM kumudAnAM kairavANAM parAgo rajo yasmistathAbhUtaH kSIrasAgaraH pakSe vikasitaH prakaTitaH kumudaH kutsitaharSAt aparAgo vidveSo yasya tathAbhUtaH prakaTito gAmbhIryamahimA agAdhatvamahimA yasya tathAbhUtaH kSIrasAgaraH pakSe prakaTito gAmbhIryasya dhairyasya mahimA yasya saH / viSarAzirapi garalarAzirapi amRtarAziH pIyUSarAziriti virodhaH parihArapakSe ubhayatra viSAmRtayorjalamarthaH / ativRddho'pi atisthaviro'pi kAntA- 20 rAgeNa strIprItyA aJcitaH zobhitaH iti virodha: parihArapakSe kAntAraM ca vanaM ca agAzca parvatAzca tairaJcitaH zobhitaH virAjate zobhate / shlessopmaavytirekvirodhaabhaasaaH| 69) kanaketi-kSIravAqa kSIrasAgare vizeSatA thii| 68 ) yaH punariti-jo samudra dharmAtmA manuSyake samAna sajjanakrama karasajjanoMke kramako karanevAlA thA ( pakSameM saje hue nAkU aura magaroMse sahita thaa)| hAthI bA~dhaneke sthAnake samAna vArigatAnekanAgavArImeM par3e hue aneka hAthiyoMse sahita thA 25 ( pakSameM jalameM sthita aneka sA~poM athavA hAthiyoMse sahita thaa)| satpuruSake samAna gotrAtizaya-uttama kulase sahita thA ( pakSameM parvatoMko DubAnevAlA thA) rAjAke mahalake samAna pradRzyamAna mahApAtra-dikhAI denevAle mahAvidvAnoMse sahita thA (pakSameM dikhAI denevAle bar3e-bar3e bartanoMse sahita thaa)| vezyAsamUhake samAna ghanataruNAMcitasavidha pradezaatyadhika yuvA puruSoMse zobhita samIpavartI pradezase sahita thA ( pakSameM bahuta saghana vRkSoMse hai| sazobhita samIpavartI pradezase sahita thaa)| zrI jinendrake samAna vikasita kumudaparAga-kutsita / harSa meM aparAga-vidveSase sahita ( pakSameM khile hue kumudoMke parAgase sahita ) tathA prakaTitagAmbhIryamahimA-prakaTa huI gambhIratAkI mahimAse yukta thA ( pakSameM prakaTa huI gaharAIkI mahimAse sahita thaa)| isake sivAya vaha kSIrasAgara viSarAzi-viSakI rAzi hokara bhI amRtarAzi-amRtakI rAzi thA (parihArapakSameM jalakI rAzi thA) aura ativRddha-atyanta .. bUr3hA hokara bhI kAntArAgAMcita-striyoMke rAgase suzobhita thA ( parihAra pakSa meM atyanta vistRta hokara bhI kAntAra-vana tathA aga-parvatoMse suzobhita thaa)| 69 ) kanaketi-jo 35 25 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 purudevaprabandhe sakalakalamudaJcaccandrasAmyaM prapede dhavalamadhuradugdhodyotasajjyotsnayeddham // 4 // $ 10 ) atha surakarairnItAnkSIrAbdhisajjalapUritAn kanakakalazAnetAvindrau tadA vikRterbhujeH / dazazatamitairmodAtsvIkRtya mUrdhni jagadguro jayajayajayArAvaiH sArdhaM nyapAtayatAM tadA // 5 // $ 11 ) tato jayajayArAvamukharIkRta diktaTAH / kalpezvarAstadA harSAtsamaM dhArA nyapAtayan // 6 // $ 12 ) sAkila payodhArA kumbhasthalAyamAnamilitakanakakumbhadvayavigalitatayAkhaNDala10 zuNDAla zuNDAdaNDazaGkAmaGkarayantI, jinArbhakamutsaGge vahantyAH pANDukavanalakSmyAH kanakakumbhakuca [ 5110 nimajjat nimagnobhavat, vizadA dhavalA rucirA manoharA yA muktA mauktikAni tA eva tArakAstAbhiH parItaM vyAptaM, sakalakalaM kalakalena sahitaM sakalakalaM kalakalazabdasahitaM pakSa sakalAH kalA yasya tat pUrNamityarthaH, dhavalamadhuraM sitamiSTaM yad dugdhaM kSIraM tasyodyotaH prakAza eva sajjyotsnA saccandrikA tayA iddhaM dIptaM, kanakakalazajAlaM svarNakalazanikurambaM udaJcaccandrasya udIyamAnendoH sAmyaM sAdRzyaM prapede / upamAlaMkAraH / 15 mAlinI chandaH // 4 // $ 10 ) atheti -- athAnantaraM tadA tasminkAle etI indro sodharmezAnendrau surakarairdevahastaiH vItAn prApitAn kSIrAbdhisajjalapUritAn kSIrasAgarasatsalilasaMbhRtAn etAn kanakakalazAn kAJcanakumbhAn tadA vikRtaistatkAlavikriyAnirmitaiH dazazatamitaiH sahasraparimitaiH bhujerbAhubhiH modAt harSAt svIkRtya gRhItvA jagadgurojinendrasya mUrdhni zirasi jayajayajayeti ArAvAH zabdAstaiH sArdhaM nyapAtayatAm nipAtayAMbabhUvatuH / hariNIcchandaH || 5 || $11 ) tata iti -- tatastadanu tadA tasmin kAle jayajayArAveNa jayajayazabdena 20 mukharIkRtAni diktaTAni yaiste tathAbhUtAH kalpezvarAH svargazatakratavaH harSAt pramodAt samaM yugapad dhArA nyapAtayan nipAtayAMbabhUvuH || 6 || $ 12 ) sA kileti sA kila pUrvoktA payodhArA jaladhArA vyarAjata vyazobhata / kathamiti cet / Aha -- kumbheti kumbhasthalAyamAno gaNDasthalAyamAnau milito parasparaM saMpRktau yo kanakakumbhI kAJcanakalazI tayordvayaM yugalaM tasmAdvigalitatayA patitatayA AkhaNDalazuNDAlasyairAvatasya yaH zuNDAdaNDastasya zaGkAM saMzItim aGkurayantI samutpAdayantI, jinArbhakaM jinabAlakaM utsaGge kroDe vahantyA dadhatyAH pANDukavana 25 kSIrasamudra meM nimagna ho rahA thA, zveta tathA sundara motI rUpa tArAoMse vyApta thA, kala-kala zabda sahita thA ( pakSa meM samasta kalAoMse yukta thA ) tathA sapheda aura madhura dUdhake prakAza rUpI cA~danIse dedIpyamAna thA aisA svarNakalazoMkA samUha udita hote hue candramAke sAdRzya prApta ho rahA thA || 4 || $10 ) atheti - tadanantara usa samaya ina donoM indroMne devoMke hAthoM se lAye hue tathA kSIrasamudrake uttama jalase bhare hue ina suvarNa-kalazoMko tatkAla 30 vikriyAse nirmita eka hajAra bhujAoMke dvArA harSase svIkRta kara jaya jaya jaya zabda ke sAtha bhagavAn ke mastakapara chor3A ||5|| $11 ) tata iti - tatpazcAt jinhoMne jaya jaya zabda ke dvArA dizAoMke taTa gu~jA diye the aise svargake indroMne usa samaya harSase eka sAtha dhArAe~ chor3IM // 6 // $ 12 ) sA kileti - vaha dhArA kabhI to gaNDasthaloMke samAna mile hue suvarNakalazoMke yugalase nikalI honeke kAraNa airAvata hAthIke zuNDAdaNDakI zaMkA utpanna kara rahI 35 thI, kabhI jinabAlakako godameM dhAraNa karanevAlI pANDukavanakI lakSmIke suvarNakalazarUpa Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH stabakaH 195 yugalavyAmuktamuktAhArakAntijharI tacchirasi patatIti vidyAdharanikareNotprekSyamANA, vadanaruci - yazovaizadyAbhyAM vijitayoH sevArthamAgatya nabhasi saMnihitayorjambUdvIpasaMgatayoH suvarNavarNabhagavaddivyadehakAntisaMkrAntivazenAraktamaNDalayoH zazAGkayobimbayugalAnniHsarantI kaumudIti pazyatAM mati janayantI, ayaM kila jinArbhakaH paramahimAJcitaH, sarvasuparvajanasevyamAnapAdo, mahIdharasAnucaravidyAdharaparivRtaH, sakaladigambaronnataH sa himAlayo girIza iti matvA samApatantI surasravantIva 5 ca vyarAjata / -12 ] lakSmyAH pANDukavanazriyAH kanakakumbhAveva kuco stanau tayoryugale vyAmukto dhRto yo muktAhArastasya kAntizarI dIptipravAhaH tacchasi jinArbhakamastake patatIti vidyAdharanikareNa khecarasamUhena utprekSyamANA tarkyamANA, vadanarucizca mukhakAntizca yazovaizadyaM ca kIrtinairmalyaM ceti vadanaruciyazovaizadye tAbhyAM vijitayoH parAjitayoH ataeva sevArthaM zuzrUSArtham yAgatya nabhasi gagane saMnihitayonikaTasthayoH jambUdvIpasaMgatayorjambUdvIpasaMbandhinoH 10 suvarNavarNI hemadyutiryo bhagavaddivyadeho jinendrakamanIya kAyastasya yA kAntirdIptistasyAH saMkrAntivazena saMmizraNavazena AraktaM maNDalaM bimbaM yayostayoH zazAGkayozcandramaso : bimbayugalAt maNDaladvayAt niHsarantI niSpatantI kaumudI candrikA itItthaM pazyatAmavalokamAnAnAM mati buddhi janayantI samutpAdayantI, ayaM kila jinArbhako jinendra zizuH sa prasiddho himAlayo himAlayanAmadheyo girIza iti matvA samApatantI surasravantIva ca gaGgAnadIva ca vyarAjata vyazobhata / atha jinArbhaka himAlayayoH sAdRzyamAha - paramahimAJcitaH - parazcAsau 15 mahimA ca paramahimA utkRSTaprabhAvastena aJcitaH zobhito jinArbhakaH, paramahimena prabhUtaprAleyena aJcitaH zobhito himAlayaH, sarva suparva jana sevyamAnapAdaH - sarva suparvajanena nikhiladevaMsamUhena sevyamAnI pAdau caraNI pakSe sevyamAnAH pAdAH pratyantaparvatA yasya tathAbhUtaH, mahIdharasAnucaravidyAdharaparivRtaH - mahIdharA rAjAnaH, sAnucarA anucarasahitA vidyAdharAH khecarAH mahIdharAzca te sAnucaravidyAdharAzceti mahIdharasAnucaravidyAdharAH sasevaka vidyAdharabhUpAlAstaiH parivRtaH pariveSTitaH, athavA mahIdharAzca bhUmigocarA rAjAnazca sAnucaravidyA- 20 dharAzceti dvandvastaiH parivRto jinArbhakaH pakSe mahIdharasya vijayArdhaparvatasya sAnuSu zikhareSu caranti gacchantIti mahIdharasAnucarAstathAbhUtA ye vidyAdharAstaiH parivRtaH sakaladigambaronnataH samagradigambaramatAnuyAyiSUnnataH zreSTho jinArbhakaH pakSe sakaladikSu nikhilAzAsu ambare gagane ca unnataH samuttuGgaH girIzaH girAM vAcAm IzaH stanayugala para dhAraNa kiye hue muktAhArakI kAntikA jharanA kyA jinabAlakake zirapara par3ha rahA hai isa taraha vidyAdhara samUhakI utprekSAkA viSaya bana rahI thI / kabhI mukhakI kAnti aura 25 yazakI nirmalatA se parAjita honeke kAraNa sevAke lie Akara AkAza meM sthita evaM suvarNake samAna AbhAvAle bhagavAn ke sundara zarIra sambandhI kAntike sammizraNase lAla-lAla dikhanevAle jambUdvIpa sambandhI do candramAoMke bimbayugalase giratI huI cA~danI hai isa prakAra dekhanevAloMko buddhi utpanna kara rahI thI aura kabhI, yaha jinabAlaka prasiddha himAlaya nAmakA parvata hai kyoMki jisa prakAra jinabAlaka paramahimAMcita - utkRSTa mahimAse suzobhita hai 30 usI prakAra himAlaya bhI paramahimAMcita - utkRSTa barphase suzobhita hai, jisa prakAra jinabAlaka sarva suparvajanasevyapAda- - samasta devasamUha se sevanIya pAdoM - caraNoMse yukta hai usI prakAra himAlaya bhI samasta devasamUhase sevanIya pAdoM - pratyanta parvatoMse sahita hai, jisa prakAra jinabAlaka mahIdharasAnucaravidyAdharaparivRta - bhUmigocarI rAjA tathA sevakoM sahita vidyAdhara rAjAoMse ghirA huA hai usI prakAra himAlaya bhI parvata ke zikharoMpara calanevAle 35 vidyAdharoM se ghirA hai, jisa prakAra jinabAlaka sakaladigambaronnata - samasta digambara matAnuyAyiyoMmeM unnata - zreSTha haiM usI prakAra himAlaya bhI samasta dizAoM aura Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 5 / 61353 ) saiSA pANDuzilA vipANDuralasatkandasya lIlAM dadhe tatrAyaM jinapotakaH samatanotpuNyaprarohazriyam / dhArA kSIramayI rarAja vicalatkANDazriyaM bibhratI kumbhAH puNyalatAphalAlitulanAM vyAtenire vyAtatAH // 7 // 614 ) yadvA sA vyatanojjinAGgavisaratkAntyA parItA payo dhArA proddhatarukmakANDatulanAM hemnA smaancchviH| dUraM vyomni samudgatA jalakaNAzcchatrazriyaM tenire tanmadhye kalazazriyaM samatanotkumbhastadA kazcana // 8 // $ 15) ayaM khalu jinabAlakavalAhako bahudhArArAjito hAnidAghaM zamayati, kIrtimutpA10 svAmI girIzo jinArbhakaH pakSe girINAmIzo girIzaH parvatazreSThA sa himAlayaH sa prasiddhaH hi nizcayena mAlayaH mAyA lakSamyA AlayaH sthAnam, pakSe saH prasiddhaH himAlayo himasya Alayo himAlaya iti / utprekSAzleSo / 13 saiSeti-eSA sA-iyaM sA pANDuzilA pANDukazilA vipANDuro'tidhavalo lasan zobhamAno yaH kandastasya lIlAM zobhAM dadhe dhRtavatI / tatra pANDukazilAyAM jinapotako jinendrArbhakaH puNyaprarohasya puNyAGkarasya zriyaM zobhA samatanot vistArayAmAsa / kSIramayI dugdhamayI dhArA vicalatkANDazriyaM caJcalaprakANDazobhAM 15 bibhratI dadhatI rarAja zuzubhe / vyAtatA vistRtAH kumbhAH kalazAH puNyalatAyAH sukRtavallyA phalAnAM yA AliH paGktistasyAstulanAM sAdRzyaM vyAtenire vistArayAmAsuH / upmaa| zArdUlavikrIDitam / / 7 / / 614 ) yati-yadvA vikalpAntare jinAGgasya bhagavaddivyadehasya visarantI prasarantI yA kAntirdIptistayA parItA vyAptA ataeva hemnA suvarNena samAnA chaviryasyAstathAbhUtA sA pUrvoktA payodhArA jaladhArA proddhataH samunnato yo rukmakANDaH suvarNadaNDastasya tulanAmupamA samatanot vistArayAmAsa, vyomni nabhasi dUraM viprakRSTaM yAvat 20 samudgatAH samutpatitA jalakaNAH salilapRSatAH chatrazriyaM AtapatrazobhA tenire vistaaryaamaasuH| tanmadhye teSAM jalakaNAnAM madhye kazvana ko'pi kumbhaH kalazaH tadAbhiSekavelAyAM kalazazriyaM chatroparidhRtakalazazobhA samatanot vistArayAmAsa / upamA / zArdUlavikrIDitam // 8 // $ 15 ) ayamiti-ayaM khalu jinabAlaka eva valAhako meghaH iti jinabAlakavalAhaka: bahudhA anekadhA atizayena rAjita iti rArAjitaH pakSe bahudhArAbhiH rAjitaH zobhitaH tathAbhUtaH, san, hAnidAghaM hAni dadAtIti hAnidaH sa cAsAvaghazceti hAnidAghastaM hAnipradapApaM pakSe 25 AkAzameM unnata-U~cA hai| jisa prakAra jinabAlaka girIza-vacanoMkA svAmI hai usI prakAra himAlaya bhI girIza-parvatoMkA svAmI hai aura jisa prakAra jina bAlaka himAlaya-nizcayase lakSmIkA ghara hai usI prakAra himAlaya bhI hima-baphakA Alaya ghara hai| isa prakAra jinabAlakako himAlaya samajhakara par3atI huI gaMgA nadIke samAna jAna par3atI thii| $ 13 ) saiSeti-vaha pANDukazilA atyanta sapheda kandakI 30 zobhAko dhAraNa kara rahI thI, usapara yaha jinabAlaka puNyalatAke aMkurakI zobhAko vistRta kara rahA thA, usapara par3atI huI dUdhakI dhArA caMcala pIDakI zobhAko dhAraNa kara rahI thI aura phaile hue kalaza puNyalatAke phalasamUhakI tulanAko bar3hA rahe the // 7 // 14) yadveti-athavA jinendra bhagavAna ke zarIrakI phailatI huI kAntise vyApta ataeva suvarNa sadRza kAntiko dhAraNa karanevAlI vaha dhArA U~ce suvarNadaNDakI zobhAko vistRta kara rahI thI, 35 AkAzameM dUra taka uchaTe hue jalakaNa chatrakI zobhAko vistRta kara rahe the aura unake bIca koI kalaza usa samaya chatrapara lage hue kalazakI zobhAko bar3hA rahA thA // 8 // 615) ayaM khalviti-bahudhA-rArAjita-aneka prakArase suzobhita(pakSa meM bahudhArA-rAjita aneka dhArAoMse Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH stabakaH 197 - 15 ] dayati, dharmAmRtavarSeNa bhavyamAnasasya samullAsaM kariSyatIti ca yuktaM tathApyaso paGkaM nAzayati sadAmarAlI saMtoSaM vizeSayati, caJcalAnandaM tyajati, samujjRmbhitApaM meghATopaM nirmUlayati tathA svayamadhaHsthitaH san UrdhvaM ghanapuSpavRSTi saMpAdayiSyatIti vicitraghanAghano'yaM sakalabhuvanabhRtAmAdhipatye'bhiSektavya iti matvA kila surendrAH kSIravArAzipayaH pUreNa tamabhyasiJcan / 'hA' iti duHkhArthamavyayaM pRthakkRtya nidAghaM grISmaM zamayati zAntaM karoti, kIrti yazaH pakSe vRSTim utpAdayati, dharma evAmRtaM pIyUSaM jalaM vA tasya varSeNa vRSTayA bhavyAnAM bhavyajIvAnAM mAnasaM cittaM tasya pakSe bhavyaH zreSThazcAsau mAnasazca tannAmasarovarazceti bhavyamAnasastasya samullAsaM harSaM pakSe vRddhi kariSyatIti vidhAsyatIti ca yuktam yogyam / tathApi pUrvoktaprakAreNa sAmye satyapi aso jinabAlakavalAhakaH paGkaM kardamaM nAzayati pakSe pApaM nAzayati 'paGko'strI kardame pApe' iti vizvalocanaH sadA zazvat marAlIsaMtoSaM haMsIsaMtoSaM vizeSayati pakSe sadA zazvat amarAlIM devapaGkti vizeSayati vardhayati, caJcalAyA vidyuta AnandaM vilAsaM tyajati pakSe caJcalazcA- 10 sAvAnandazceti caJcalAnandastaM bhaGgurAnandaM tyajati, samujjRmbhitaM varSitamApaM jalasamUho yena tathAbhUtaM meghATopaM meghavistAraM nirmUlayati samutpATayati pakSe samujjRmbhI tApo duHkhaM yasmAttathAbhUtaM me mama aghATopaM pApasamUhaM nirmUlayati, tathA svayam svataH adhaHsthitaH san nIcaiHsthitaH pakSe madhyaloke sthito'pi sannityarthaH UrdhvaM upari gagana iti yAvat ghanapuSpasya jalasya vRSTi 'ghanapuSpaM megharasaH' ityamaraH pakSe ghanA nibiDA cAso puSpavRSTizceti ghanapuSpavRSTistAM saMpAdayiSyati kariSyatIti hetoH vicitraH prakRtaghanAghanAd vilakSaNazcAsau ghanAghanazca meghazceti 15 vicitraghanAghanaH ayaM jinabAlakaH sakalabhuvanabhRtAM nikhilajaladharANAM pakSe nikhilajagatpAlakAnAm Adhipatye svAmitve abhiSektavyo'bhiSekArhaH iti matvA kila surendrAH kSIravArAziH kSIrasAgarastasya payaHpUreNa jala suzobhita ) yaha jinabAlakarUpI megha, hAnidAgha -- hAniprada pApako ( pakSa meM grISma Rtu athavA tIvrasantApako ) zAnta karatA hai, kIrti - yaza ( pakSameM vRSTi ) ko utpanna karatA hai aura dharmarUpa amRta ( pakSa meM jala ) kI varSA se bhavyamAnasa - bhavyajIvoMke hRdaya ke ullAsako 20 ( pakSa meM sundara mAnasarovarakI vRddhiko ) karegA yaha ThIka hai kintu ukta prakAra se samAnatA honepara bhI yaha paMka - kIcar3ako naSTa karatA hai jaba ki dUsarA megha kIcar3ako bar3hAtA hai ( pakSa meM pApako naSTa karatA hai ), sadA - marAlI santoSa - sarvadA haMsiyoMke santoSako viziSTa karatA hai - bar3hAtA hai jaba ki dUsarA megha haMsiyoMke santoSako naSTa karatA hai ( pakSa meM sadA amarAlIsantoSa - sadA devapaMktiyoMke santoSako viziSTa karatA hai, 25 caMcalAnanda -- bijalIke Anandako chor3atA hai jaba ki dUsarA megha bijalI ke Anandako dhAraNa karatA hai ( pakSa meM caMcala - kSaNabhaMgura Anandako chor3atA hai, samujjRmbhitApaM meghATopaMjalasamUhako dhAraNa karanevAle meghoMke vistArako nirmUla karatA hai jaba ki dUsarA megha usa prakArake meghoM ke vistArako dhAraNa karatA hai ( pakSameM santApako denevAle mere * pApa samUhako nirmUla karatA hai ), tathA svayaM nIce sthita hotA huA bhI Upara jalavRSTiko karatA hai jaba ki 30 dUsarA megha Upara sthita hokara nIcekI ora jalavRSTi karatA hai ( pakSameM nIce sthita rahakara bhI Upara AkAzase atyadhika puSpavRSTiko karAtA hai), isa prakArase yaha jinabAlaka vicitra megha hai- - anya meghoMse vilakSaNatA rakhatA hai isalie samasta bhuvanabhRt -- jaladhara arthAt meghoMke Adhipatya meM ( pakSameM samasta rAjAoMke svAmitva meM ) yahI abhiSeka karane yogya hai aisA mAnakara hI mAno indroMne kSIrasAgara ke jalapravAhase usakA abhiSeka kiyA 35 . Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 purudevacampUprabandhe [5 / 616$ 16 ) marudbharorAvairitarasuravAditraninadai jyaaraavairnRtyttridshsudtiinuupurrvaiH| tadA vandivAtaiH paThitajinarAjastutiravai rabhUcchabdAdvaitaM parakathitamadhyakSaviSayam / / 9 / / 17 ) tadAnI khalu prajavaM pracalitaH pracuratarapayaHpravAhaH kvacid vicitraratnakAntiparotatayA dravIbhUtendra cApazaGkAkaraH, kvacana vaiDUryaprabhAraJjitatayA ekatra nilInaghanatimirazaGkAkaraH, kvacinmarakatamaNighRNisaMgatatayA haritAMzukacchAyaH, ekatra plAvitAnAM surasainikAnAM kSIrAbdhimajjanamiva vidadhAnaH, patrazAkhAzikhAgradarzanAnumIyamAnanandanavanakarSaNaH sumerumabhitaH prasasAra / pravAheNa taM jinabAlakam abhyasiJcat snapayAmAsa / zleSarUpakotprekSAH / 616 ) maruditi-tadA tasmin 10 kAle marudbharINAM devadundubhInAM rAvAH zabdAstaiH, itarANi ca tAni suravAditrANi cetItarasuravAditrANi teSAM ninadAstaiH anyadevavAditrazabdaiH, jayArAvaiH janajayazabdaiH, nRtyantyo nRtyaM kurvantyo yAstridazasudatyo devAGganAsteSAM nUpurANAM majIrANAM ravAH ziJjitAni taiH, vandivAtaiH cAraNasamUhaiH paThitA uccaritA yA jinarAjasya stutayaH stotrANi tAsAM ravAH zabdAstaiH parakathitaM anyavAdiprarUpitaM zabdAdvataM saMsAre zabda evaiko vartate siddhAntaH adhyakSaviSayaM pratyakSasya viSayaH abhUt / tadA tatra sarvatra zabda eva zrayate smeti bhAvaH / zikhariNI chandaH / / 9 / / 15 17) tadAnImiti-tadAnIM tadA khalu prajavaM prakRSTavegaM yathA syAttathA pracalitaH pracurataraH prabhUtatarazcAso payaHpravAho jalapUrazca kvacit kutrApi vicitraratnAnAM vividhavarNamaNonAM kAntyA parItatayA vyAptatayA dravIbhUto niHsyandAkAreNa pariNato ya indracApaH zakradhanustasya zaGkAkaraH saMdehotpAdakaH, kvacana kutrApi vaiDUryANAM nIlamaNInAM prabhayA raJjitatayA ekatra ekasthale nilInaM nigUDhaM yattimiraM dhvAntaM tasya zaGkAkaraH saMzayakaraH, kvacit kutracit marakatamaNInAM haritamaNInAM ghRNibhiH kiraNaiH saMgatatayA sahitatayA haritAMzukasyeva harita20 vastrasyeva chAyA kAntiryasya tathAbhUtaH 'chAyA sUryapriyA kAntiH pratibimbamanAtapaH' ityamaraH, ekatra ekasmin sthAne plAvitAnAM nimajjitAnAM sarasainikAnAM devasainikAnAM kSIrAbdhimajjanamiva kSIrasAgarasnapanamiva vidadhAnaH kurvANaH, patrazAkhAzikhAgrANAM dalaviTapazikharAgrabhAgAnAM darzanenAnumIyamAnaM nandanavanakarSaNaM yasya tathAbhUtaH san sumerumabhitaH sumeruparvatasya samantAt 'abhitaHparitaHsamayAnikaSAhApratiyoge'pi' iti / thaa| $ 16 maruditi-usa samaya devadundubhiyoMke zabdoMse, devoMke anya bAjoMke zabdoMse, jaya 25 jayake zabdoMse, nRtya karatI huI devAMganAoMke nU pura sambandhI zabdoMse aura cAraNoMke samUha dvArA par3hI huI jinendra stutiyoMke zabdoMse, anyamatAvalambiyoM dvArA nirUpita zabdAdvaitakA siddhAnta pratyakSakA viSaya ho rahA thaa| arthAt sarvatra zabda hI zabda sunAI par3a rahA thaa| 17) tavAnImiti-usa samaya bahuta bhArI vegase bahatA huA atyadhika jalakA pravAha kahIM to nAnA raMgake maNiyoMkI kAntise vyApta honeke kAraNa pighale hue indradhanuSakI zaMkA 30 kara rahA thA, kahIM vaiDUryamaNikI prabhAse ra~gA huA honese eka sthAnameM chipe hue andhakArakA sandeha kara rahA thA, kahIM marakata maNiyoMkI kiraNoMse sahita honeke kAraNa hare raMgake vastrake samAna jAna par3atA thA, kisI eka jagaha DubAye hue surasainikoMse aisA jAna par3atA thA mAno ve kSIrasAgarameM gotA lagAkara snAna hI kara rahe hoM, aura kahIM usameM patra zAkhA tathA zikharake agrabhAga dikhAI dete the unase aisA anumAna hotA thA jaise yaha nandanavanako hI 35 khIMcakara liye jA rahA ho / isa prakArakA vaha jala pravAha meruparvatake cAroM ora phaila gayA / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -19] paJcamaH stabakaH 199 $18 ) kiM raupyAdrirayaM ghanaH kimu sudhArAziH kvacitsaMgataH kiMvA sphATikabhUdharaH kimathavA candropalAnAM ca yH| Ahosvitrigacchiyo dhavalitaH sodhaH sudhAsecane ritthaM vyomacaraivya'loki kanakakSoNIdharaH kautukAt / / 10 / / 6 19 ) tadAnIM gaganamutpatitAH pracuratarAH kundAvadAtAH merumahIbhRtaH zvetAtapatravibhramaM 5 tanvAnAH, gaganalakSmyAH suparvajanasaMmadavazena sphuTitamuktAhAramaNisaMdohasaMdehaM saMdadhAnAH, zrImadarhatkItilatAbIjarAjizaGkAsaMpAdakA nabho'GgaNapuSpopahArAyamANAH, diksundarIkarNapUrAyamANAH snAnapayaHpUrazIkaranikarAH krameNa nibiDitAH prAptajyotirlokAstatra tArAgaNeSu kSaNaM payaHsravaNazAlitayA karakAzaGkA, kSaNamunmajjanavattayA bubudamati, kSaNaM DiNDorakhaNDamaNDitatayA zuktikAzakalasaMgata prasasAra prasRto'bhat / hetuutprekssaa| $ 18) kimiti-kim ayaM dRzyamAno ropyAdriH rajatagiriH, kimu 10 kvacit kutrApi saMgato militaH ghano nibiDaH sudhArAziH cUrNakasamUhaH, vA athavA kiM sphATikabhUdharaH sphaTikagiriH, athavA kiM candropalAnAM candrakAntamaNInAM cayaH samUhaH, ahosvit athavA.sudhAsecanaiH cUrNakadravaiH dhavalitaH zukla: trijagacchriyaH tribhuvanazriyaH sodhaH prAsAdaH, itthamanena prakAreNa vyomacarairdevavidyAdharaiH kanakakSoNogharaH sumeruH kautukAt vyaloki dRSTaH karmaNi pryogH| saMzayAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 10 // $ 19) tadAnImiti-tadAnIM tasmin kAle gaganaM nabha utpatitA ucchalitAH pracuratarAH prabhUtatamAH 15 kundAvadAtAH kundakusumavaddhavalA, mehamahIbhRtaH sumerubhUpAlasya zvetAtapatravibhramaM zvetacchatrasaMdehaM tanvAnA vistArayantaH, gaganalakSmyA vyomazriyAH suparvajanAnAM devAnAM saMmardavazena saMpIDanavazena sphuTi muktAhArastasya maNisaMdohasya maNisamUhasya saMdehaM zaGkAM saMdadhAnAH saMgharantaH, zrImadarhataH zrImajjinendrasya kotireva latA tasyA bIjarAjiH bIjasaMtatistasyAH zaGkA tasyAH saMpAdakAH kArakAH nabho'GgaNasya gaganAjirasya puSpopahArAyamANAH puSpopahAravadAcarantaH, diksundarINAm AzAsuvAsinInAM karNapUrAyamANAH 20 karNAlaMkAravadAcarantaH snAnapayaso'bhiSekajalasya yaH pUraH pravAhastasya zIkarANAmambukaNAnAM nikarAH samUhA krameNa nibiDitAH sAndrIbhUtAH prApto jyotirloko yaistathAbhUtAH, tatra jyotirloke tArAgaNeSu nakSatranicayeSu kSaNamalpakAlaparyantaM payaHsravaNena jalakSaraNena zAlitayA zobhitayA karakAzaGkAM varSopalasaMzIti, kSaNamalpakAlaparyantam unmajjanavattayA unmagnatayA bubudamati jalasphoTabuddhi, kSaNaM DiNDorakhaNDena phenazakalena maNDitatayA 18) kimiti-kyA yaha rajatagiri hai, athavA kahIM ikaTThA huA cUnAkI bahuta bar3I rAzi 25 hai, athavA kyA sphaTikakA parvata hai, athavA kyA candrakAnta maNiyoMkA samUha hai athavA kyA kalaIse putA huA trijagatkI lakSmIkA bhavana hai isa prakAra AkAzameM calanevAle deva vidyAdharoMne kutUhala vaza sumeru parvatako dekhA thA // 10 // 619) tadAnImiti-usa samaya jo parimANameM bahuta bhArI the, kundaphUlake samAna ujjvala the, tathA AkAzameM ucaTakara meru parvatarUpI rAjAke sapheda chatrakA saMzaya utpanna kara rahe the athavA deva samUhakI dhakkA-mukkIke 30 kAraNa TUTe hue AkAzalakSmIke muktAhAra sambandhI maNiyoMke samUhakI zaMkA kara rahe the athavA zrImAna jinendradevakI kIrtirUpI latAke bIjasamUhakI zaMkA utpanna kara rahe the, athavA AkAzarUpI A~ganake phUloMke upahArake samAna jAna par3ate the athavA dizArUpI striyoMke karNAbharaNake samAna pratIta hote the aise abhiSeka sambandhI jalapravAhake chIMToMke samUha kramase ekatrita hokara jaba jyotirlokameM pahu~ce taba vahA~ tArAoMke samUhameM jalake kSaraNase suzobhita 35 hone ke kAraNa kSaNabharake lie oloMkI zaMkA, kSaNabharake lie ukhara jAneke kAraNa babUlekI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 purudevacampUprabandhe [ 5 / 919 muktAmaNivibhramaM, kSaNaM saMjavanasamAkRSTanandanavanataruzAkhAzikhAlagnatayA kusumamanISAmutpAdayantaH, tapanabimbe kSaNaM kRtajalAkarSaNatayA mahAMstaptAyaHpiNDaH pAnIyaM pAyita iti saMbhAvanAM, kSaNaM kokanadabuddhi tanvAnAH, sudhAkarabimbe ca kSaNaM jaranmarAlamati, kSaNaM zaGkhazaGkA, kSaNaM kumudadhiyaM, kSaNaM ghanaphenapuJjadhiSaNAM vidadhAnAH, anuprAptamahItalA jinacandrodayavidrutasakalacandrakAntazilAgalitapayaH5 pravAhA iva, jagadgurusaGgataraGgitAH suramahIbhRtaH saMmadAzrupUrA iva prasra tAH svacchatarapravAhAH, ayaM bhuvanaikapAlakaH sagotrarakSaNadakSaH pArAvAraH surendrabhItAnAM mahIdharANAM zaraNamiti matvA girirAjena sumeruNA sAgarAyopadIkRtA nirmalapaTanikarA, iti zaGkayamAnAstaraGgiNokAntamavApuH / zobhitatayA zuktikAyAH zakale khaNDe saMgatA militA ye muktAmaNayasteSAM vibhramaM saMdehaM, kSaNaM saMjavanena vegena samAkRSTA yA nandanavanataruzAkhA nandanavanavRkSaviTapAstAsAM zikhAsu lagnatayA saMsaktatayA kusumamanISAM 10 puSpavRddhim utpAdayantaH, tapanabimbe sUryamaNDale kSaNaM kRtaM jalasyAkarSaNaM yena tasya bhAvastayA, mahAn vizAla: taptAyaHpiNDo lohagolakaH pAnIyaM pAyito jalamadhye pravezita iti saMbhAvanAM samutprekSA, kSaNaM kokanadabuddhi raktakamalamanISAM tanvAnA vistArayantaH, sudhAkarabimbe ca candramaNDale ca kSaNaM jaranmarAlamati vRddhahaMsabuddhi, kSaNaM zaGkhazaGkAM kambusaMzIti, kSaNaM kumudadhiyaM keravakalpanAM, kSaNaM dhanazcAsau phenapuJjazca tasya dhiSaNA buddhistAM vidadhAnAH kurvANAH, anuprAptaM krameNa labdhaM mahItalaM pRthivItalaM yaiste, jina eva candro jinacandro jinendracandirastasyodayena samudgamanena vidrutA. vilInA yAH sakalacandrakAntazilA nikhilacandrakAntopalA. stAmyo galitAH kSaritA ye payaHpravAhA jalapUrAstadvat, jagadgurujinendrastasya saGgena taraGgitA vRddhiMgatAH suramahIbhRtaH sumeroH saMmadAzrupUrA iva harSabASpapravAhA iva, prasrutAH prakarSeNa pravahamAnAH svacchatarapravAhA nirmalatarapUrAH, ayaM pArAvAraH sAgara ityarthaH, bhuvanaikapAlako jagadekarakSakaH pakSe bhuvanaM jalaM tasyaikapAlako mukhyarakSakaH, sagotrANAM samAnakulAnAM rakSaNe trANe dakSaH samarthaH, pakSe parvatAnAM rakSaNe samarthaH, surendrabhItAnAM gotrabhiddhItAnAM mahIdharANAM parvatAnAM zaraNam rakSitA 'zaraNaM gRharakSitroH' ityamaraH, iti matvA, girirAjena parvatasvAminA sumeruNA sAgarAya samudrAya upadIkRtA upAyanIkRtAH nirmalapaTanikarA svacchataravastrasamUhA, ityevaM zaGkayamAnAH zaGkAviSayI kriyamANAH santa: taraGgiNIkAntaM samudram avApuH prApuH // utprekSArUpaka buddhi, kSaNabharake lie phenake khaNDoMse suzobhita honeke kAraNa sIpake Tukar3oM meM saMlagna motiyoM kA saMzaya, aura kSaNabharake lie vegake dvArA khiMce hue nandanavana sambandhI vRkSazAkhAoMke 25 agrabhAgameM saMlagna honese phUloMkI buddhi utpanna karane lge| sUryake maNDalameM kSaNabharake lie jala khIMcaneke kAraNa aisI sambhAvanA karane lage jaise eka bar3A bhArI tapAyA huA lohekA golA pAnI meM DAlA gayA ho, aura kSaNabharake lie lAla kamalakI buddhiko vistRta karane lge| aura candramAke maNDalameM kSaNabharake lie vRddha haMsakI buddhi, kSaNabharake lie zaMkha kI zaMkA, kSaNabharake lie kumudakI buddhi aura kSaNabharake lie bahuta bhArI phena samUhakI buddhi 30 utpanna karane lge| krama-kramase jaba pRthvItalapara pahu~ce taba aise jAna par3ane lage mAno jinendrarUpI candramAke udayase vilIna samasta candrakAnta maNiyoMse jhare hue jalake pravAha hI hoM athavA jagadguru-bhagavAna ke saMgase utpanna sumeruparvatake harSAzruoMke pUra hI hoN| isa prakAra atizaya svacchatAko liye hue ve jalapravAha kramase jaba samudrako prApta hue taba aise jAna par3ate the ki yaha samudra bhuvanaikapAlaka hai-saMsArakA eka rakSaka hai ( pakSameM jalakA 34 pramukha rakSaka hai ) tathA hamAre samAna vaMzajoMkI rakSA karane meM samartha hai aura indrase Dare hue parvatoMkI rakSA karanevAlA hai aisA mAnakara parvatoMke rAjA sumeruparvatake dvArA samudrake lie Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -23 ] paJcamaH stabakaH $ 20 ) zuddhAmbusnapane niSThAM gate gandhAmbubhiH zubhaiH / tato'bhiSektumIzAnaM zatayajvA pracakrame // 11 // $ 21 ) caJcaccandanakalpakadrukusumaiH karpUracUrNaistathA saMmizrA surahemakumbhavigalacchro gandhapAthojharI | kSI rAmbhodhipayaHpravAhadhavalaM meruM himAnIgiri matvA tatra samApatantyatitarAM gaGgeva tuGgA vyabhAt // 12 // $ 22 ) tasyAM khalu gandhodakanimnagAyAM jinArbhakadivyadehasaugandhyasaMjAtalajjAbhareNevAvAGmukhatayA pravahRntyAM kRtAvabhRthamajjanAH surajanA dhUpadIpagandhAkSatAdibhirdevadevaM pUjayAmAsuH / $ 23 ) naTatsuravadhUdhanapravisaratkaTAkSAvaliM kapolatalasaMgatAM tribhuvanAdhipasyAdarAt / surAdhipatisundarI snapanatoyazaGkAvazAt pramArjayitumudyatA kila babhUva hAsyAspadam // 13 // 201 bheMTa kiye hue mAno svaccha vastroMke samUha hI hoN| 820 ) zuddhAbbiti - zuddhajalakA abhiSeka samApta honepara tadanantara indrane zubha evaM sugandhita jalake dvArA bhagavAnkA abhiSeka karanA prArambha kiyA || 11|| $21 ) caJcaccandaneti - zobhAyamAna candana aura kalpavRkSake phUloM tathA kapUrake kaNoMse milI, devoMke svarNakalazoMse jharatI huI sugandhita jalako dhArA, kSIrasAgara ke jalase sapheda meruko himAlaya samajhakara usapara par3atI huI U~cI gaMgA nadIke samAna atyanta zobhita ho rahI thI ||12|| $ 22 ) tasyAmiti - jinabAlakake divya zarIra sambandhI sugandhise utpanna lajjAke bhArase hI mAno jo nIcA mukha kara baha rahI thI aisI usa abhiSeka jalakI nadImeM pUjA sambandhI snAnase nivRtta ho devoMne dhUpa, dIpa, gandha tathA akSata Adise bhagavAn kI pUjA kI / $23 ) naTaditi - trilokInAtha ke kapolatalapara saMgata, nRtya karatI huI deviyoMke phailanevAle kaTAkSoMkI paMktiko snapanakA jala samajha poMchane 26 saMzleSopamAH // 820 ) zuddhAmbiti -- zuddhAmbunA snapanaM tasmin zuddhajalAbhiSeke niSThAM samApti gate sati tatastadanantaraM zatayajvA zakraH zubhaiH prazastaiH gandhAmbubhiH sugandhitajala: IzAnaM bhagavantam abhiSektuM snapayitum pracakrame tatparo'bhUt // 11 // 21 ) caJcaditi - caJcaccandanazca kalpakadrukusumAni ceti dvandvastaiH zobhamAnamalaya jAmaramahI ruha sumanobhiH tathA karpUracUrNezca ghanasAracUrNezca saMmizrA saMmilitA, surahemakumbhemyo devajAmbUnadakalazebhyo vigalantI kSaranto yA zrIgandhapAthojharI sugandhitajaladhArA, kSIrAmbhodhe: kSIrasAgarasya payaHpravAheNa jalapravAheNa ghavalo valakSastaM tathAbhUtaM meruM surazailaM himAnIgiri himAlayaM matvA tatra samApatantI tuGgA samunnatA gaGgeva mandAkinIva atitarAmatyantaM vyabhAt zuzubhe / saMzayopamA / zArdUlavikrIDitam / $ 22 ) tasyAmiti - jinArbhakasya jinazizodivyadehe kamanIyakAye yatsaugandhyaM saurabhyaM tena saMjAtaH samutpanno yo lajjAbharastrapAsamUhasteneva avAGmukhatayA nIcairvadanatayA pravahantyAM tasyAM khalu pUrvoktAyAM gandhodakanimnagAyAM snapanasalilasravantyAM kRtaM vihitamavabhRtha majjanaM pUjAsnAnaM yaistathAbhUtAH surajanA devajanA dhUpadIpagandhAkSatAdibhiH devadevaM jinendraM pUjayAmAsurarcayAmAsuH / 923 ) naTaditi - tribhuvanAdhipasya trilokInAthasya kapolatalasaMgatAM gaNDasthalamadhyapatitAM naTatsuravadhUjanasya nRtyaddevapurandhrIsamUhasya pravisarantI prasaraNazIlA yA kaTAkSAvalI kekarapaGktistAm snapanatoyazaGkAvazAt abhiSekajalasaMzayavazAt AdarAt pramArjayituM prAJchitum udyatA tatparA surAdhipatisundarI zacI hAsAspadaM hAsasthAnaM babhUva kila / bhrAntimAn / 25 5 10 15 20 30 35 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 [ 5624 $ 24 ) tadanu sAkila pulomajA bhagavadaGgasaMgatajalakaNagaNaM vimaladukUlAJcalena saMmAyaM, tribhuvanatilakasya tasya lalATataTe tilakaM parikalpya nisargarandhrayoH zravaNapuTayoH kimapi tattvarahasyamadhigantumupAgatamiva zukrasuraguruyugalaM tasyAmAnavacaritaM tanmukhasya ca mahAdarzalIlAM ca prakaTayitumAyAtaM sUryacandrayugmaM maNikuNDaladvitayaM saMyojya, galazaGkhagalitamuktAbhiriva mukhazazinA 5 rAkAsudhAkaraM kalAcAturguNyena vijitya vandIkRtAbhiriva tatpriyAbhirmuktAdhikasaMpadamayamanubhaviSyatIti prakaTayantIbhirmoktikaparamparAbhirghaTitAM kIrtilakSmIbhirmuktilakSmIbhirArhantyalakSmIbhirivAhamahamikayA samarpitavaraNamAlAtritayazaGkAkarIM triguNavalitamukkAmAlAM kaNThadeze samarpya, purudeva pRthvI chandaH // 13 // $ 24 ) tadanviti -- tadanantaraM sA kila pulomajA zacI bhagavato jinendrasyAGgasaMgatAH zarIrasthitA ye jalakaNAH payaH pRSatAsteSAM gaNaM samUhaM vimaladukUlAJcalena nirmalakSImavastreNa saMmAyaM saMprokSya, 10 tribhuvanatilakasya trijagacchreSThasya tasya bhagavato lalATataTe niTilataTe tilakaM sthAsakaM parikalpya racayitvA, nisargeNa randhra chidraM yayostayoH zravaNapuTayoH karNAJcalayoH kimapi anirvacanIyaM tattvarahasyaM tattvagUDhAbhiprAyam adhigantuM jJAtum upAgataM samIpAgataM zukrasuraguruyugalaM bhArgavabRhaspatiyugamiva tasya bhagavataH amAnavacaritaM lokottaracaritaM pakSemAvAsyAnavacaritaM tanmukhasya ca tadvadanasya ca mahAdazailIlAM mahAdarpaNazobhAM pakSe'mAvAsyAlIlAM ca prakaTayitum AyAtaM samAgataM candrasUryayugmamiva zazisUryayugalamiva maNikuNDaladvitayaM ratnakarNA15 bharaNayugaM saMyojya saMdhRtya, gala eva zaGkho galazaGkhaH kaNThakambustasmAd galitAH patitA yA muktAstAbhistadvat, mukhazazinA vadanavidhunA kalAnAM cAturguNyaM tena rAkAsudhAkaraM paurNamAsIndu mukhazazI catuHSaSTikalAdharaH paurNamAsIndrazca SoDazakalAghara ityarthaH, vijitya vaMdokRtAbhi: kArAghRtAbhiH tatpriyAbhistadIyavallabhAbhiH tArakAbhiriva tArakAtatibhiriva, ayaM jinendranandano muktAbhyo muktAphalebhyo'dhikA prabhUtA yA saMpad tAM pakSe muktAnAM siddhAnAmadhikasaMpadam anubhaviSyatIti prakaTayantIbhiH mauktikaparamparAbhiH muktAphalasaMtatibhiH ghaTitAM 20 racitAM kIrtilakSmIbhiH yazaH zrobhiH, muktilakSmobhinirvRtizrobhiH, ArhantyalakSmIbhirArhantyazrIbhiH iva ahamahamikA ahaM pUrvamahaM pUrvamiti bhAvena samarpitaM yad varaNamAlAtritayaM svayaMvarastratrayaM tasya zaGkAkarI saMzayotpAdikAM triguNaistriyaSTibhirvalitA yA mukkAmAlA mauktikayaSTistAM kaNThadeze grIvApradeze samarpya saMdhRtya, ke lie udyata huIM indrANI ha~sIkA sthAna huI thI ||13|| $24 ) tadanviti -- tadanantara vaha indrANI bhagavAna ke zarIra meM sthita jalakaNoMke samUhako nirmala rezamI vastra ke aMcalase poMchakara 25 AbhUSaNa pahinAneke lie udyata huI / sarvaprathama usane tIna lokake tilakasvarUpa bhagavAn ke 35 lalATa taTapara tilaka lagAyA tadanantara svabhAvase hI chidrayukta kAnoMke puToMmeM maNimaya kuNDaloMkI jor3I pahinAyI / vaha kuNDaloMkI jor3I aisI jAna par3atI thI mAno tattva ke kisI anirvacanIya rahasyako jAnane ke lie Aye hue zukra aura bRhaspatikI hI jor3I ho| athavA bhagavAn ke amAnavacarita - lokottara caritra ( pakSa meM amAvasyAkA carita) aura unake 0 mukhakI mahAdarza lIlA - darpaNakI zobhA ( pakSa meM amAvAsyAkI zobhA ) ko prakaTa karaneke lie Aye hue candra aura sUryakI jor3I hI ho / tatpazcAt usane kaNTha meM tIna lar3a kI motiyoM kI mAlA pahinAyI / vaha motiyoMkI mAlA jinamotiyoMkI paramparAse nirmita thI aise jAna par3ate the mAno kaNTharUpI zaMkhase nikale hue motI hI hoM, athavA caugunI kalAoMke kAraNa mukharUpI candramAke dvArA pUrNimAke candramAko jItakara kaida kI huI usakI priyA tArikAe~ hI hoM, athavA yaha muktAdhikasaMpadA - motiyoMse adhika sampatti ( pakSa meM siddhaparameSThIko adhika sampatti ) kA anubhava karegA yaha sUcita hI kara rahe hoM / mAlA tIna lar3akI thI jisase aisI jAna par3atI thI mAno kIrtirUpI lakSmI, muktirUpI lakSmI aura Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH stabakaH - 24 / 203 karasarojAnurAgasamAyAtatapanazaGkAkaramaNikaGkaNaM karayoH kalpayitvA, nAbhijaghanarucihetutayA, sadvRttaratnazobhitatayA, kalyANaguNagumphitatayA maNikiGkiNIkalApasya madhyasthatA yukteti madhyapradeze tamarpayitvA saMsArasAgarasya tArakamidaM caraNayugalamiti nakhacchalena samAzritAnAM tArakANAM tatimullAsayituM sannihiteneva, yadvA kAntyA kAmitArthapradAnasphUrtyA ca surAgatAmidaM bibhartIti matvA tatprAdakSiNyakramamupagatenevAthavA prauDhazobhanakhAzritatayA satsamUhasevyatayA zubha- 5 karasarojAnurAgeNa karakamalaprItyA samAyAto yastapanaH sUryastasya zaGkAkaraH saMzayotpAdako yo maNikaGkaNo ratnavalayastaM karayohastayoH kalpayitvA dhRtvA, nAbhizca jaghanazceti nAbhijaghanaM tandinitambaM tasyA rucihetutayA kAntikAraNatayA pakSe nAbhijo nAbhirAjotpanna RSabhajinendrastasmina yA ruciH pragADhazraddhA tasyA hetUtayA, sadavRttaratna: prazastavartulamaNibhiH zobhitatayA pakSe sadavattaM samyakcAritrameva ratnaM tena zobhitatayA, kalyANaguNAH zreyaskarasamyagdarzanAdiguNAstairgumphitatayA yuktatayA pakSe kalyANaguNAH suvarNatantavastairgumphitatayA maNi- 10 kiGkiNIkalApasya ratnarazanAsamUhasya madhyasthatA kaTipradezasthitatA pakSe samabhAvasthatA ca yuktA samucitA iti hetoH madhyadeze kaTipradeze taM maNikiGkiNIkalApaM arpayitvA dattvA, saMsArasAgarasya bhavArNavasya tAraka pArakaraM pakSe nakSatram idaM caraNayugalaM padayugalamiti hetoH nakhacchalena nakharavyAjena samAzritAnAM prAptAnAM tArakANAM pArakarANAM pakSe nakSatrANAM tati paktim ullAsayituM harSayituM saMnihiteneva saMnikaTasthiteneva, yadvA pakSAntare kAntyA doptyA kAmitArthasya samabhilaSitapadArthasya pradAna vitaraNaM tasya sphUrtiH zIghratA tayA ca 15 idaM padayugaM surAgatAM suSThu rAgaH surAgastasya bhAvastAM suraktavarNatAM pakSe surANAmagaH surAgaH kalpavRkSastasya bhAvastAM bibharti dadhAtIti matvA tatprAdakSiNyakramaM padayugaparikramaNapaddhatim upagateneva prApteneva, athavA pakSAntare prauDhA zobhA yeSAM te prauDhazobhAste ca te nakhAzceti prauDhazobhanakhAsteSAmAzritatayA, pakSe prauDhaM sAtizayaM zobhanaM zobhA yasya tathAbhUtaM yat khaM gaganaM tasyAzritatayA, satAM sajjanAnAM samUhaH saGghastena sevyatayA pakSe satAM nakSatrANAM samUhastena sevyatayA, zubhakaratayA zubhaM kalyANaM karotIti zubhakaraH zreyaskara- 20 ArhantyarUpI lakSmIne 'maiM pahale vara lU~ maiM pahale vara lU~' isa bhAvanAse apanI-apanI svayaMvara mAlAe~ hI unake galemeM DAla rakhI hoN| tatpazcAt indrANIne hAthoM meM maNimaya kaMkaNa pahinAyA jo aisA jAna par3atA thA mAno hAtharUpI kamaloMke anurAgase AyA huA sUrya hI ho / pazcAt kamarameM maNimaya mekhalA phinaayii| mekhalA pahanAte samaya indrANIne mAno yahI vicAra kiyA thA ki yaha mekhalA nAbhi aura nitambakI zobhA bar3hAnevAlI hai (pakSameM nAbhija- 25 bhagavAn vRSabhadevameM zraddhAko bar3hAnevAlI hai), uttama tathA gola-gola ratnoMse suzobhita hai ( pakSa meM sadAcArarUpI ratnase suzobhita hai ) aura kalyANa-guNa-suvarNa sUtrase guMthI huI hai ( pakSa meM kalyANakArI guNoMse sahita hai) ataH isakI madhyasthatA-zarIrake madhyabhAgameM sthita honA ( pakSameM sAmyabhAvameM sthira rahanA ) hI ThIka hai| tadanantara donoM pairoMko hIrAse nirmita tor3aloMse alaMkRta kiyaa| unake ve toDala aise jAna par3ate the mAno bhagavAnake 30 caraNayugala saMsArasAgarake tAraka-tAranevAle (pakSameM tArAsvarUpa ) haiM isalie nakhoMke chalase Aye hue tArakoM-tAranevAloM ( pakSameM tArAoM) ke samUhako harSita karaneke lie samIpameM AyA huA candrabimba hI ho| athavA yaha caraNayugala kAntike dvArA surAgatAuttama lAlimAko aura abhilaSita padArthoM ke pradAna sambandhI zIghratAse surAgatA-kalpavRkSatAko dhAraNa karatA hai isalie isakI pradakSiNA deneke lie hI mAno candrabimba AyA 35 ho / athavA atyanta zobhAyamAna nakhoMse Azrita honeke kAraNa (pakSa meM atyanta zobhAyamAna / AkAzake Azrita honeke kAraNa ), satsamUha-sajjanoMke samUhase sevanIya honese ( pakSameM Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 purudeva campUprabandhe [ 50925 karatayA timiranikaranirAkaraNacaturatayA ca padayugaM mama bandhutAM svIkRtya mama vipriyaM paGkajAtaM nirmUlayatIti snehAdupagatena zItakarabimbeneva ghanavajranUpureNAGghridvayamalaMcakAra / 10 $ 25 ) evaM zacyA bhUSitaM devadevaM pAyaM pAyaM locanaiste surendrAH / AnandAbdhI majjanonmajjanADhyA itthaM stotuM prArabhante sma bhaktyA || 14 || SS 26 ) bhajAmastvAM lokAdhipa tava padAmbhojayugalaM zrito bhUpo nRRNAM dvipada iti kIrti sa bhajate / naro yastvatsevAvimukhahRdayastaM budhavarA catuSpAda prAhurbata vimalakAruNyajaladhe ! // 15 // stasya bhAvastayA pakSe zubhAH zreSThAH karAH kiraNA yasya tasya bhAvastayA, timiranikarasyAjJAnAndhakArasamUhasya pakSe tamaH samUhasya nirAkaraNe dUrIkaraNe caturatayA ca vidagdhatayA ca padayugaM caraNayugalaM mama zItakara bimbasya bandhutAM sanAbhitAM sAdRzyamityarthaH svIkRtya mama vipriyamaniSTe pakSe zatruM paGkajAtaM paGkAnAM pApAnAM jAtaM samUhaM pakSe paGkAjjAtaM paGkajAtaM kamalasamUhaM nirmUlayati samutpATayati parAbhavati iti hetoH snehAtpremNaH upAgateneva 15 saMprApteneva zItakara bimbeneva candramaNDaleneva ghanavajranUpureNa ghanahIrakapAdakaTakena aGghridvayaM caraNayugalam alaMcakAra zobhayAmAsa / zleSarUpakotprekSAH // $25 ) evamiti - evaM pUrvoktaprakAreNa zacyA pulomajayA bhUSitaM samalaMkRtaM devadevaM jinendraM locanairnayanaiH pAyaM pAyaM pItvA pItvA dRSTvA dRSTvetyarthaH AnandAndhI harSapArAvAre majjanaM nimajjanaM unmajjanaM samuttaraNaM tAbhyAmADhyAH sahitAH te pUrvoktAH surendrAH saudharmendrAdayaH itthaM vakSyamANaprakAreNa bhaktyA anurAgAtizayena stotuM prArabhante sma tatparA abhUvan / zAlinI chandaH // 14 // 20 26 ) bhajAma iti - he lokAdhipa ! he lokeza ! he vimalakAruNyajaladhe ! he nirmalakRpAkUpAra ! vayaM tvAM - bhajAmaH sevAmahe / kathamiti cet / yo nRRNAM bhUpaH yo manuSyANAM nAthaH tava padAmbhojayugalaM caraNakamalayugaM zritaH prAptaH sa dvipado dve pade yasya tathAbhUtaH padadvayayukto manuSya iti yAvat itItthaM kIrti samajJAM bhajate prApnoti / yo naraH tvatsevAyA bhavadArAdhanAyA vimukhaM parAGmukhaM hRdayaM yasya tathAbhUtaH astIti zeSaH taM naraM budhavarA vidvacchreSThAH catuSpAdaM catvAraH pAdA yasya taM pAdacatuSTayayuktaM pakSe pazum prAhuH kathayanti vata khede / yastvAM bhajate 25 sa dvipadayukto bhavati yastu tvAM na bhajate sa catuSpAdayukto bhavatoti vicitram pakSe tvadbhaktA manuSyAstvada nakSatroM ke samUha se sevanIya honese ) zubhAkaratA - kalyANakArI honese ( pakSa meM zubha kiraNoM se yukta honese ) aura ajJAna - andhakAra ( pakSa meM andhakAramAtra ) ke nirAkaraNa karanemeM catura honese ) yaha caraNayugala hamArI bandhutA - hamAre bhAIcAreko svIkRtakara hamAre virodhI paMkajAta - kamalako ( pakSameM pApoMke samUha ) ko naSTa karegA isa snehase mAno candrabimba 30 hI AyA ho / $ 25 ) evamiti - isa prakAra indrANIke dvArA alaMkRta devAdhideva jinendradevako netroMke dvArA dekha-dekhakara jo harSa ke sAgara meM DubakiyA~ lagA rahe the aise una indroMne bhaktipUrvaka isa prakAra stuti karanA prArambha kiyA || 14 || $26 ) bhajAma iti - he lokeza ! he nirmala dayAke sAgara ! hama ApakI sevA karate haiM kyoMki jo manuSyoM kA rAjA - zreSThanara Apake caraNakamalayugalakI sevA karatA hai vaha 'dvipada' isa prakAra kIrtiko prApta hotA hai 35 aura jo manuSya ApakI sevAse vimukhahRdaya rahatA hai vidvAn loga use catuSpAd kahate haiM yaha kheda kI bAta hai / arthAt bhaktako dvipada aura abhaktako catuSpAd kahanA khedakA viSaya hai. ( parihArapakSa meM bhaktako dvipada - manuSya aura abhaktako catuSpAd - pazu kahate haiM ) ||15| Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] paJcamaH stabakaH $ 27 ) tava deva ! pAdapadmaM yo deho bhajati vimalatarabhaktyA / atra paratra ca citraM zabdaM dehIti sa khalu vijahAti ||16|| $ 28 ) bahulaGghanairapi vibho ! durvAraM jinapa ! bhavamayaM rogam / tvannAma kIrtanauSadhasevanataH sajjanAH prazamayanti // 17 // $ 29 ) tvannAma kAmadhenuH suravA goSThaprakAmarucihetuH / supadA zobhanavarNA jinanAtha ! samastakAGkSitaM sUte // 18 // $ 30 ) iti stutyA saha jinAbhiSavaM samApya dundubhinAdakAhalI kalakalajayaghoSaNAdi 205 bhaktAzca pazavaH santIti bhAvaH / zleSaH / zikhariNI chandaH ||15 / / 627 ) taveti - he deva ! he nAtha ! yo deha prANI vimalatarabhaktyA atyanta nirmalabhaktyA tava bhavataH pAdapadmaM caraNakamalaM bhajati sevate saH atra paratra ca ihaloke paraloke ca dehIti zabda dehi datsva iti yAcanAzabdam ihaloke 'dehI' zarIrI iti cazabda 10 paraloke khalu nizcayena vijahAti tyajati / tvaccaraNakamalabhakto jano'smin loke daridro na bhavati paraloke ca zarIrarahito mukto bhavatItyarthaH // zleSaH / AryA || 16 || 328 ) bahniti - he vibho ! he sAmarthyazAlin ! he jinapa ! he jinendra ! sajjanAH sAdhava: bahulaGghanairapi pracurAnazanairapi durvAraM dUrIkartumazakyaM bhavamayaM saMsAramayaM rogamAmayaM tvannAmakIrtanaM tvadabhidhAna kIrtanameva auSadhaM bhaiSajyaM tasya sevanataH prazamayanti prakarSeNa zAntaM kurvanti / bhavannAmasmaraNaM saMsArarujApaharaNamiti bhAvaH / zleSaH / AryA // 17 // $ 29 ) vannAmeti - he jinanAtha ! he jinendra ! tvannAmaiva tvadabhidhAnameva kAmadhenuriti tvannAmakAmadhenuH samastakAGkSitaM sakalamanorathaM sUte samutpAdayati / athobhayoH sAdRzyamAha - suravA suSThu ravaH zabdo yasyAH sA kAmadhenupakSe ravo humbAdhvanirityarthaH, goSThaprakAmarucihetuH gauH svargastatra tiSThatIti gASThaH zakraH tasya prakAmA sAtizayA yA ruciH zraddhA tasyA hetuH pakSe goSTho gavAM bandhanasthAnaM tasya prakAmA prabhUtA yA ruciH zobhA tasyA hetuH / supadAsuSThu padaM subanta- tiGantarUpaM yasyAH pakSe suSThu padAni caraNA yasyAH sA / zobhanavarNA zobhanAkSarA pakSe zobhanarUpA / zleSAnuprANito rUpakAlaMkAraH | AryA || 18 || $30 ) itIti - iti stutyA saha pUrvoktastotreNa saha jinAbhiSavaM jinastapanaM samApya dundubhinAdazca bherIzabdaraca kAhalI kalakalazca kAhalIkalakalazabdazca jaya 15 20 $ 27 ) taveti - he deva ! jo prANI atyanta nirmala bhakti se Apake caraNakamalakI sevA karatA hai vaha isa loka meM 'dehi- deo' isa prakArake yAcanAsUcaka zabdako aura paralokameM 'dehI - zarIrI' isa prakArake saMsArabhramaNasUcaka zabdako nizcayase chor3a detA hai ||16|| 25 $ 28 ) bahniti - he vibho ! he jinendra ! jo saMsArarUpI roga aneka laMghanoMke dvArA bhI dUra nahIM kiyA jA sakatA use satpuruSa Apake nAmake kIrtanarUpa auSadhake dvArA bilakula zAnta kara dete haiM ||17|| $ 29 ) tvannAmeti - he jinendra ! jisa prakAra ApakA nAma surava - acche zabda sahita hai usI prakAra kAmadhenu bhI suravA - uttama ra~bhAneke zabda se sahita hai, jisa prakAra ApakA nAma goSThaprakAmarucihetu - indrakI pragADha zraddhAkA kAraNa hai usI prakAra 30 kAmadhenu bhI goSThaprakAmaruci hetu - vrajakI atyadhika zobhAkA kAraNa hai; jisa prakAra ApakA nAma supada - acche padoMse sahita hai usI prakAra kAmadhenu bhI supadA - uttama pairoMse sahita hai aura jisa prakAra ApakA nAma zobhanavarNA - acche akSaroMse sahita hai usI prakAra kAmadhenu bhI zobhanavarNA - acche rUpase sahita hai / isa prakAra ApakI nAmarUpI kAmadhenu saba prakArake manorathoM ko utpanna karatI hai- pUrNa karatI hai || 18 || $30 ) itIti -- isa 35 prakArakI stuti ke sAtha jinAbhiSekako samApta kara dundubhiyoM kA zabda kAhalIkA kalakala Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 15 purudevacampUprabandhe [ 51631bhirmukharitadiGmukhAste puraMdarapramukhA bahirmukhAH sAketapurAgamanasaMmukhA gaganatalamutpatya kvacinmaNibhUSaNagaNakAntibAlAtapena harSitacakravAkAH, kvacinmuktAmarIcivIcitoSitacakorAH krameNa sugandhigandhavahastanaMdhayavyAlolavimalapatA kApaTaiH suranikaramAhvayantImiva vilasantI sAketapurI mabhitaH saptAGgabalAni nivezya, pravizya ca tatra nirAkRtasurAlayaM nAbhirAjAlayaM suraviracita5 vividhamaNigaNarucinicayarucirabhramaratativitatasuratarukusumasurabhitazrIgRhAGgaNazobhitasiMhaviSTare taM jinAbhakaM nivezayAmAsuH / / 631) sutamukhanizAdhIzAlokapravRddha mudambudhi pravarajaThare magnAvindro jagatpitarAvimau / smitayutamukhaH sarvaM taM nivedya tadAdarAt pramadajaladheH pAraM tI dampatI drutamAnayat / / 20 / / ghoSaNA jayadhvanizva tadAdibhiH mukharitaM vAcAlitaM diGmukhaM yaistathAbhUtAH te pUrvoktAH puraMdarapramukhA indrapradhAnA bahirmukhA devAH sAketapurAgamanasaMmukhA ayodhyAgamanatatparAH santaH gaganatalaM nabhastalam utpatya samudgatya kvacit maNibhUSaNagaNasya ratnAlaMkAra nikarasya kAntireva bAlAtapaH prAtastanadharmastena harSitA: cakravAkA rathAGgA yaistathAbhUtAH, kvacit muktAmarIcInAM mauktikamayUkhAnAM vIcibhiH saMtatibhiH saMtoSitAH cakorA jIvaMjIvA yaistathAbhUtAH santaH sugandhizcAso gandhavahastanaMdhayazceti sugandhigandhavahastanaMdhayaH sugandhitamandasamIrastena vyAlolAzcapalA ye vimalapatAkApaTA nirmalavaijayantIvastrANi taiH suranikaraM devasamaham AhvayantImiva AkArayamtImiva vilasantI zobhamAnAM sAketapurIm ayodhyApurIm abhitaH paritaH saptAGgabalAni saptavidhasainyAni nivezya syApayitvA tatra sAketapuryA nirAkRtasUrAlayaM tiraskRtasvarga nAbhirAjAlayaM nAbhirAja. bhavanaM pravizya ca suraviracitAnAM devanirmitAnAM vividhamaNigaNAnAM nAnAratnarAzInAM rucinicayena kiraNakalApena ruciraM zobhitaM bhramaratativitatAni bhRGgasamUhavyAptAni yAni suratarukusumAni kalpavRkSapuSpANi taiH zobhitaM tathAbhUtaM yat zrIgRhAGgaNaM zrIgRhacatvaraM tasmin vizobhitasiMhaviSTare vizobhitasiMhAsane taM jinArbhakaM jinazizaM nivezayAmAsuH niviSTaM cakruH // 31) suteti-smitayutaM mandahasitasahitaM mukhaM yasya tathAbhUta indraH sutamukhaM putravaktrameva nizAdhIzazcandrastasyAlokena darzanena prakAzena vA pravRddho vRddhiMgato yo madambudhi harSasAgarastasya pravarajaThare zreSThamadhye magno buDito imo jagatpitarI jaganmAtApitaro marudevInAbhirAjau AdarAt samAdarapUrvakaM tat pUrvoktaM sarvaM vRttaM nikhilaM vRttAntaM nivedya kathayitvA tI dampatI jAyApatI drutaM kSipraM pramadajaladheH pramodapArAvArasya pAramantam Anayat prApayAmAsa / rUpakAlaMkAraH / hariNIcchandaH // 19 // aura jayaghoSaNA Adike dvArA digadigantako mukharita karanevAle ve indra Adi deva ayodhyAnagarIke sammukha ho AkAzatalako ora udd'e| ve kahIM to maNimaya AbhaSaNoM kI kAntirUpa sunahalI dhUpase cakavoMko harSita kara rahe the aura kahIM motiyoMkI kiraNasantatise cakoroMko santuSTa kara rahe the| isa taraha ve kramase manda sagandha pavanake dvArA hilatI haI patAkAoMke vastroM dvArA devasamahako balAtI haIke samAna sazobhita ayodhyAnagarI jA pahu~ce / usake cAroM ora sAta prakArakI senAoMko ThaharAkara unhoMne svargako tiraskRta karanevAle nAbhirAjake bhavana meM praveza kiyA tathA devoMke dvArA nirmita nAnA prakArake maNi gaNakI kAntike samUhase sundara aura bhramara paktiyoMse vyApta kalpavRkSake phUloMse sugandhita 35 zrIgRhake A~ganameM suzobhita siMhAsanapara jinabAlakako virAjamAna kiyaa|31) suteti- manda-manda musakAnase yukta mukhavAle indrane, putrake mukharUpI candramAke dekhanese vRddhiko prApta hue harSarUpI sAgarake zreSTha madhyabhAgameM nimagna ina jagatke mAtA-pitAko AdarapUrvaka 20 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -34] paJcamaH stabakaH 207 632 ) tadanu mahArghamaNibhUSaNamAlyavasanAdibhirmarutAM patirmarudevonAbhirAjau pUjayitvA yuvAM khalu jagadgurorapi gurutayA mahApUjyau puNyadhanakozAyamAnau jinatapanasadudayapuraMdarakASTApUrvAcalAvityAdiprakAreNa tuSTAva / $ 33 ) nAbhikSmAramaNastadA samatanottaM jAtakarmotsavaM zakrasyAnumateH pramodavazagaiH pauraiH samaM sAdaraiH / yasmin vAdyaravairapUryata jagatsveSTaistathAzAthinAM modaiH paurajanasya cittasaraNirnetraM pramodAzrubhiH / / 20 / / $34 ) tattAdRkSamahotsave purajanAnmodAmburAzeH paraM pAraM prAptavato nirIkSya bahudhA so'yaM surANAM vibhuH / 32 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM marutAM patirindraH mahAghamaNibhUSaNAni ca mahAmUlyaratnAlaMkaraNAni ca 10 mAlyAni ca srajazca vasanAni ca vastrANi ca tadAdibhiH marudevInAbhirAjo pUjayitvA yuvAM khalu jagadgurorapi tIrthakarasyApi gurutayA pitRtayA mahApUjyau puNyameva dhanaM vittaM tasya kozAyamAnI nidhivadAcarantau jinatapanasya jinendrasUryasya sadudayAya prazastodayAya puraMdarakASThA ca pUrva dizA ca pUrvAcalazcodayAcalazca, ityAdiprakAreNa tuSTAva stutavAn / $ 33 ) nAmIti-tadA tasmin kAle nAbhikSmAramaNo nAbhirAjaH zakrasya sodharmendrasya anumateH saMmateH pramodavazagaharSavazIbhUtaH sAdarairAdarasahitaiH pauranagaravAsibhiH samaM sAdhaM taM jAtakarmotsavaM 15 janmakriyoddhavaM samatanot vistArayAmAsa yasmin utsave vAdyaravairvAditrazabdaiH jagadbhuvanam apUryata, sveSTa: svAbhilaSitaiH athinAM yAcakAnAm AzA manorathaH apUryata, modairhaH paurajanasya nAgarikajanasya cittasaraNimanomArga: aparyata. pramodAzrabhiharSavASpaH tasya netraM nayanaM ca aparyata / dopakAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitama // 20 // 34 ) taditi-sa cAsau tAdakSamahotsavazceti tattAdakSamahotsavastasmina tattAdazaprabhUtoddhave purajanAn nagaranarAn modAmburAzehaSasAgarasya paraM dvitIyaM pAraM taTaM prAptavato gatavato bahudhA nAnAprakAreNa 2. nirIkSya dRSTvA so'yamasI prasiddhaH surANAM vibhuH indraH cirAt cirakAlaparyantaM unmastakaM vRddhiMgataM nistulaM nirupamAnaM nijaM svakoyaM AntaraM AntaraGga AnandaM harSa prakaTayan AnandodyatanATake tannAmanRtyavizeSe kutukataH abhiSeka sambandhI samasta vRttAnta kaha kara donoM dampatiyoMko zIghra hI harSarUpI sAgarake pArako prApta karAyA thA // 10 // 632) tadanviti-tadanantara indrane mahAmUlya maNiyoMke AbhUSaNa, mAlA tathA vastra Adise marudevI aura nAbhirAjakI pUjA kara unakI isa prakAra 25 stuti ko-nizcayase Apa donoM jagadguruke bhI guru honese mahApUjya haiM, puNyarUpI dhanake bhANDArake samAna haiM tathA jinendrarUpI sUrya ke prazasta udayake lie pUrva dizA aura udayAcalake samAna haiM / $ 33 ) nAbhIti --usa samaya nAbhirAjAne indrakI anumatise Anandake vazIbhUta tathA Adarase sahita nAgarikajanoMke sAtha jAtakarmakA vaha utsava kiyA jisameM bAjoMke zabdoMse jagat pUrNa ho gayA thA, apane abhilaSita padArthoMse yAcakoMkI tRSNAe~ pUrNa ho / gayI thIM, harSase nagaravAsiyoM ke hRdaya pUrNa ho gaye the aura harSake A~suoMse unake netra bhara gaye the // 20 // 34) taditi-usa prakArake usa mahotsavameM nagaravAsiyoMko harSarUpI samaTake parale pArako prApta hae dekha indane kautakavaza apanA citta Anandodyata nAmaka nATakameM lagAyA / usa samaya indra, cirakAlase vRddhiko prApta tathA anupama apane hArdika Anandako Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 10 purudevacampUprabandhe AnandodyatanATake kutukatazcittaM dadhe'sau cirA dAnandaM nijamAntaraM prakaTayannunmastakaM nistulam // 21 // $ 35 ) vaktA nATyAgamAnAM kulizaghavaro nATake sannaTo'bhUdyasminnAbhikSitIzapramukhanarasurAH prekSakAH zrIjinezaH / ArAdhyo raGgabhUmistribhuvanavalayaM tatphalaM tu trivargaprAptistannATakasya tridazakRtanutervaNane ko nu zaktaH ||22|| $ 36 ) athApi kavijanasamucitAcArAnusAreNa kiMcidvayAvarNyate / $ 37 ) sa khalu maghavA ghanAghasaGghavighAtAya samAhitaH sakalabalAripramukhasurAdhipamukuTataTaghaTitajambhArimaNijRmbhamANamecakarucinicayavalAhakavilasitacalAcalazampAkulazaGkAmatisaMpA dakavyAmuktamuktAphalanirargalanirgalatprabhApaTalapunaruktanakha candracandrikAnanditapurIjanasurIjananayananI kautUhalAt cittaM mano dadhe dhRtavAn / AnandodyatanATakaM kartumiyeSeti bhAvaH ||21|| 35 ) vakteti - yasmin nATake nATyAgamAnAM nATyazAstrANAM vaktA samupadeSTA kulizadhareSvindreSu varaH zreSThaH saudharmendraH sannaTaH prazastanaTo'bhUt, nAbhikSitIzo nAbhirAjaH pramukhaH pradhAno yeSu tathAbhUtAzca te narasurAzceti nAbhikSitIzapramukhanarasurAH prekSakA darzakA abhUvan zrojinezo jinendraH ArAdhya ArAdhanAviSayo'bhUt, tribhuvanavalayaM 15 lokatrayamaNDalaM raGgabhUmirabhinayasthAnam abhUt trivargaprAptistu dharmArthakAmaprAptistu tatphalaM nATakaphalaM abhUt, tridazairdevaiH kRtA nutiH stutiryasya tasya nATakasya varNane kaH zaktaH kaH samarthaH / nu vitarke / sragdharAchandaH // 22 // 636 ) athApIti - tathApi kavijanAnAM yaH samucitAcArastadanusAreNa kiMcit manAg vyAvarNyate kathyate / SS 37 ) sa khalviti - sa khalu maghavA zakraH ghanAghasaGgha vighAtAya pracurapApasamUhavinAzAya samAhitaH samudyuktaH san, sakalA akhilA balAripramukhA indrapradhAnA ye surAdhipA devendrAsteSAM prakaTAni yAni 20 mukuTataTAni molitIrANi tatra ghaTitAH khacitA ye jambhArimaNaya indranIlamaNayasteSAM jRmbhamANA vardhamAnA yA mecakarucayaH kRSNakiraNAstAsAM nicaya: samUha eva valAhako meghastasmin vilasitaM sphuritaM yat calAcalamatizayacapalaM zampAkulaM vidyunnikurambaM tasya zaGkAmateH saMzItibuddheH saMpAdakAni vidhAyakAni yAni vyAmuktamuktAphalAni ghRtamauktikAni tebhyo nirargalaM niSpratibandhaM yathA syAttathA nirgalan niHsaran yaH prabhApaTala : kAntisamUhastena punaruktA dviruktA yA nakhacandracandrikA nakharakumudabAndhavakaumudI 25 tathA nanditAni praharSitAni purIjanasurIjanAnAM nagarInaradevAGganAnAM nayananIlotpalAni netranIlakamalAni [ 50935 30 prakaTa kara rahA thA || 21|| $35 ) vakteti - jisa nATaka meM nATya zAstroMkA upadeza denevAlA saudharmendra uttama naTa thA, nAbhirAja Adi manuSya tathA deva darzaka the, zrIjinendra ArAdhyadeva the, tIna lokakA maNDala raMgabhUmi thI, aura trivargakI prApti jisakA phala thA devoMke dvArA stuta usa nATakA varNana karanemeM kauna samartha ho sakatA hai ? ||22|| 636 ) athApoti - phira bhI kavijanoMke yogya AcArake anusAra kucha varNana kiyA jAtA hai / $37 ) sa khalvitivaha indra atyadhika pApasamUhake naSTa karaneke lie udyata thA aura una jinendradeva ke caritrako lakSya kara pravRtta hue rUpakakA abhinaya karaneke lie tatpara huA thA jo ki saudharmendra Adi samasta indroMke mukuTataToM meM lage hue indranIlamaNiyoMkI zyAmala kiraNoMke samUharUpa meghameM atyanta kauMdane vAle vidyutsamUhakI zaMkApUrNa buddhiko sampanna karanevAle dhAraNa kiye 35 hue motiyoMse nirantara nikalatI huI prabhAke pubja se punarukta nakharUpa candramAkI cA~danIke dvArA nagaravAsIjana tathA deviyoMke netrarUpI nIlakamalako vikasita karanevAle the / vaha Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -37 ] pazcamaH stabakaH 209 lotpalasya bhagavato jinarAjasya caritamadhikRtya pravRttaM, pradIpamiva prakaTitadazAvatAraM pANDukavanamiva janmAbhiSekasaMgatam, ekanetrAJcitamapi sahasranetrAJcitaM kimapi rUpakamabhinetu pravRttaH kRtamaGgalAlaMkAro mUrtimAniva nATyAgamaH kAminomiva sadAmarAlosaMnutapadanyAsAM suvarNAlaMkArazobhitAM ca muktAvalimiva suguNAM sunAmakAM sadvRttaratnamaNDitAM ca, anupamAmapi upamAJcitAM 10 yena tathAbhUtasya bhagavataH paramezvayaMzAlinaH jinarAjasya jinendrasya caritamupAkhyAnam adhikRtyAbhilakSya pravRttaM prArabdhaM pradIpamiva prakRSTadIpakamiva prakaTitA dazAvatArA yasmistat pakSe prakaTito dazAnAM vartikAnAmavatAro yasmistam, pANDukavanamiva janmAbhiSekeNa saMgataM pakSe janmAbhiSeke saMgataM prAptaM, ekanetrA ekanAyakenAJcitamapi zobhitamapi sahasranetrA bahunAyakairaJcitaM zobhitamiti virodhaH parihArapakSe sahasraM netrANi yasya sa sahasranetra AkhaNDalastenAJcitaM zobhitaM kimapi vacanAgocaraM rUpakaM nATakam abhinetuM kartuM pravRttaH samudyataH kRtA dhRtA maGgalAlaMkArA yena tathAbhUtaH mUrtimAn zarIro nATyAgama iva nATyazAstramiva kAminomiva bhAminImiva sadA sarvadA marAlIbhihaMsIbhiH saMnutaH saMstuto mRdupadanyAsa : komalacaraNanikSepo yasyAstAM nAndIpakSe sadA sarvadA amarAlIbhirdevapaGktibhiH saMnutAnAM saMstutAnAM mRdupadAnAM komalAkSarasaMghAtAnAM nyAso nikSepo yasyAM tayAbhUtAM, suvarNasya kAJcanasya ye'laMkArAH kaTakapUrAdyAbharaNAni taiH zobhitAM samalaMkRtAM nAndopakSe suvarNAH zobhanAkSarANi alaMkArA upamAdayazca taiH zobhitAM, muktAvalimiva mahArayaSTimiva suguNAM prazastasUtrAM nAndopakSe prazastamAdhuryAdiguNAM, sunAyakAM suSThunAyako madhyamaNi 15 nAndIpakSe suSThunAyako netA yasyAM tAM 'nAyako netari zreSThe hAramadhyamaNAvapi' iti viztralocanaH / sadvRttaratnamaNDitAM ca sadvRttAni prazastavartulAni yAni ratnAni tairmaNDitAM zobhitAM nAndIpakSe sadvRttAni samIcInachandAsyeva ratnAni tairmaNDitAM zobhitAM ca, anupamAmapi upamArahitAmapi upamAJcitAM upamA 20 rUpaka pradIpake samAna thA, kyoMki jisa prakAra pradIpa prakaTitadazAvatAra - prakaTa kiye hue battiyoM ke avatAra se sahita hotA hai usI prakAra vaha rUpaka bhI prakaTitadazAvatAra - prakaTa kiye hue daza avatAroMse yukta thA / athavA pANDukavanake samAna thA kyoMki jisa prakAra pANDukavana janmAbhiSekase saMgata hotA hai usI prakAra vaha rUpaka bhI janmAbhiSekase saMgata thA arthAt janmAbhiSekake samaya kiyA gayA thaa| isake sivAya vaha rUpaka eka nAyakase sahita hokara bhI hajAra nAyakoMse sahita thA ( pakSa meM indrase sahita thA ) | usa samaya maMgalamaya alaMkAroMko dhAraNa karanevAlA vaha indra aisA jAna par3atA thA mAno zarIradhArI nATyazAstra hI ho / rUpakake prArambha meM indrane usa nAndIko kiyA jo ki strIke samAna thI kyoMki jisa prakAra strIkA komalapada nikSepa sadA marAThI - haMsI se saMstuta hotA hai usI prakAra usa nAndIke bhI komala zabdasamUhakA nikSepa sadA amarAlI - devapaGakti se saMstuta thA, jisa prakAra strI suvarNAlaMkArazobhitA - soneke AbhUSaNoMse zobhita hotI hai usI prakAra vaha nAndI bhI suvarNAlaMkArazobhitA -acche acche varNa aura alaMkAroMse suzobhita thI / athavA vaha nAndI motiyoMkI mAlAke samAna thI; kyoMki jisa prakAra motiyoMkI mAlA suguNA - acche sUtrase sahita hotI hai usI prakAra vaha nAndI bhI suguNA -- mAdhurya Adi uttama guNoMse sahita thI, jisa prakAra motiyoMkI mAlA sunAyakA - acche madhyamaNise sahita hotI hai usI prakAra vaha nAndI bhI sunAyakA - acche netAse sahita thI, aura jisa prakAra motiyoMkI mAlA sadvRttaratnamaNDitA- acche golAkAra ratnoMse suzobhita hotI hai usI prakAra vaha nAndI bhI sadvRttaratnamaNDitA - uttama zreSTha chandoMse suzobhita thI / vaha nAndI anupamA - upamAse rahita hokara bhI upamAJcitA 27 5 25 30 35 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 purudevacampUprabandhe [ 56||38budhjnklitshlaaghaampi vibudhajanakalitazlAghAM nAndI prayujya raGgamavatIrNaH potAvazeSaM nATayarasaM svayaM vibhajanniva puSpAJjaliM cikssep| 638) puSpAJjaliH patan reje mattAlibhiranudrutaH / netrogha iva vRtraghnaH kalmASitanabho'GgaNaH // 23 // 39) tataH kila nAnAvidhavAdyamukharIkRtadigantare tadraGgasthalAntare sarasamuddhatAbhinayaprAyamArabhaTIyavRttiyuktaM tANDavamArabhamANaH, paritaH prasRtayA kaTAkSadhArayA yavanikAvibhramamudbhAvayan, vyAlolamukuTavyAlagnaratnaprabhAbhirdizi dizi suracApazaGkAmaGkarayan, caJcalamuktAmaNibhirabhinabhaHsthalaM saudAminIsahasrabhramaM saMpAdayan, nijabhujazAkhAsahasre kalitanartanAnapsarojanAnkSaNaM zobhitAmiti virodhaH pakSe upamAlaMkAreNAJcitAM zobhitAM, budhajanavidvatpuruSaH kalitA kRtA zlAghA prazaMsA yasyAstathAbhUtAmapi budhajanakRtazlAghA na bhavatIti vibudhajanakalitazlAghAmiti virodha: pakSe vibudhajanairdevajanaiH kalitA zlAghA yasyAstAM tAdazoM nAradI nATakasya prArambhe kriyamANAM stuti 'AzocanasaMyuktA stutiryasmAtprayujyate / devadvijanRpAdonAM tasmAnnAndoti saMjJitA // ' iti nAndIlakSaNam / prayujya kRtvA raGgaM nATayabhUmim avatIrNaH pItAvazeSa pAnAvaziSTaM nATyarasaM nATyameva rasastaM svayaM svato vibhajanniva vibhaktaM kurvaniva puSpAJjaliM kusumAJjali cikSepa kSiptavAn / rUpakazleSopamAvirodhAbhAsAH // 638) puSpAJjaliriti15 mattAlibhiH mattabhramaraiH anudrato'nugataH patan puSpAJjaliH kusumAJjaliH kalmASitaM citritaM namo'GgaNaM gaganacatvaraM yena tathAbhUtaH vRtraghnaH puraMdarasya netrodha iva nayanasamUha iva reje zuzubhe / upamA // 23 // 39) tata ititatastadanantaraM kila sa indraH, nAnAvidhavAdya kavidhavAditrairmukharokRtAni vAcAlitAni digantarANi yasmistasmin tadraGgasthalAntare tadraGgabhUmimadhye sarasaM zRGgArAdirasopetaM uddhatAbhinayaprAyam utkaTAbhinayapracuram ArabhaTIyavRttyA vRttivizeSeNa yuktaM sahitaM 'mAyendrajAlasaMgrAmakroDodbhrAntAdiceSTitaiH / saMyuktA vadhabandhAveruddha tArabhaTI matA' // ityArabhaTovRttilakSaNam / tANDavaM naTanaM ArabhamANa: prArabdhaM kurvANa:, paritaH samantAt prasutayA kaTAkSadhArayA kekarazreNyA yavanikAvibhramaM nepathyasaMdehama udbhAvayana prakaTayana, vyAlolAni caJcalAni yAni mukuTAni teSu vyAlagnAni khacitAni yAni ratnAni teSAM prabhAH kAnta yastAbhiH dizi dizi muracApazaGkA 20 upamAse sahita thI ( parihArapakSameM upamAlaMkArase sahita thii)| budhajanakalitazlAghA vidvAnoMke dvArA kI huI prazaMsAse yukta hokara bhI vibudhajana kalitazlAghA-vidvajjanoMke 25 dvArA kI huI prazaMsAse yukta nahIM thI (parihArapakSameM devoMke dvArA kI huI prazaMsAse yukta thii)| nAndI karaneke bAda vaha indra raMgabhUmimeM utarA aura pAna karanese zeSa bace hue nATayarasakA svayaM vibhAga karate hue kI taraha puSpAMjalikSepaNa karane lgaa| 38) puSpAJjaliriti-matta bhauMre jisake pIche-pIche daur3a rahe the aisI vaha puSpAMjali, gaganAMgaNako citrita karanevAle indra ke netrasamUhake samAna suzobhita ho rahI thii||23|| $ 39) tata iti-tadanantara 30 nAnA prakArake bAjoMse jahA~ dizAoMke antarAla zabdAyamAna ho rahe the aisI usa raMga. bhUmike madhya meM zRMgArAdi rasoMse sahita, prAyaH uddhata abhinayase yukta aura ArabhaTI vRttise sahita tANDava nRtyako prArambha karatA huA indra cAroM ora phailI huI kaTAkSadhArAse kabhI paradAkA bhrama utpanna karatA thA, kabhI caJcala mukuToMmeM lage hue ratnoMkI prabhAse pratyeka dizAmeM indradhanuSakI zaMkAko utpanna karatA thA, kabhI caJcala muktAmaNiyoMke dvArA AkAzameM hajAroM 35 bijaliyoMkA bhrama utpanna karatA thaa| vaha indra apanI bhujArUpI hajAroM zAkhAoMpara nRtya Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH stabakaH 211 gUDhaM kSaNaM prakAzaM ca saMcArayan, kSaNamekaH, kSaNamanekaH, kSaNaM vyApI, kSaNamaNuH, kSaNamadUre, 'kSaNaM dUre, kSaNaM divi, kSaNaM bhuvi, vilasamAnaH parito nATyarasamuttaraGgayAmAsa / $ 40 ) tadA tAdRGnATaye vilasati balArAtikalite bhujollAsakSubhyajjaladavigaladvAripRSatAm / surazreNovRSTapracurakusumAnAM ca patatAM vizeSo vijJAto madhukaravitatyA vitatayA // 24 // $ 41 ) ayaM kila vajradharaH purA zilAmayAn'rUpAndharAnvibheda, ahaM kila mRNmayI strIrUpA ghareti bhayeneva, puraMdaraparicitena klobenApi bahudhAcalena nATayena puMrUpA eva acalAH kampitA ahaM tu strIrUpAcaleti matvA kila kAzyapo tadA kampamAsasAda / zakrazarAsanasaMdeham aGkarayan prAdurbhAvayan / zeSaM sugamam / 6 40 ) tadeti-tadA tasmin kAle balArAtikalite 10 puraMdaravihite tAdRGnATaye tAdRkSanATye vilasati zobhamAne sati bhujAnAM bAhUnAmullAsena samunnayanena kSubhyantaH saMcalanto ye jaladA meghAstamyo vigalanti patanti yAni vAripaSanti jalabindavasteSAM patatAM skhalatA surazraNyA devapaGktyA vRSTAni yAni pracurakusumAni prabhUtapuSpANi teSAM ca vizeSo vaiziSTyaM vitatayA vistRtayA madhukaravitatyA bhramarapaGktyA vijJAtaH / yeSAmupari madhukaravitatiradhAvat tAni kusumAni taditarANi ca vAripRSanti santIti jJAtAnityarthaH / zikhariNIchandaH // 24 // 4,) ayamiti-ayaM kila vajradharaH pavidhAraka indraH 15 purA prAk zilAmayAn prastaramayAn puMrUpAn puMlliGgarUpAn gharAn parvatAn bibheda khaNDayAmAsa / ahaM kila mRNmayI mRttikArUpA strIrUpA strIliGgarUpA dharA pRthivI, pumapekSayA striyAH komalatvAditi bhAvaH, iti bhayeneva bhItyeva, puraMdaraparicitena prAptapuruhUta paricayena klIbenApi napuMsakaliGgenApi pakSe napuMsakavatkAtareNApi, bahudhAcalena aticapalena nATyena naTanena puMrUpA eva pulliGgA eva acalAH parvatAH kampitA ahaM tu strIrUpA acalA pRthivI, iti matvA kila kAzyapI kSitiH 'kSANiA kAzyapo kSitiH' ityamaraH / tadA tANDavanATya. 20 karanevAlI apsarAoMko kSaNa bhara gUr3ha rUpase aura kSaNa bhara prakaTa rUpase calA rahA thaa| kSaNa bharameM vaha eka ho jAtA thA, kSaNa bhara meM aneka ho jAtA.thA, kSaNabharameM vyApaka ho jAtA thA, kSaNa bhara meM aNurUpa ho jAtA thA, kSaNa bharameM samIpameM, kSaNa bharameM dUra, kSaNa bharameM AkAzameM aura kSaNabharameM pRthivIpara apanI ceSTA dikhalAtA huA saba ora nATayarasako bar3hA rahA thaa| $40) tadeti-usa samaya indra ke dvArA kiye hue usa prakArake nATayake suzobhita honepara 25 bhujAoMke ullAsase kSubhita meghoMse jhar3anevAlI jalakI bUMdoM aura devasamUhake dvArA barasAye hue bahuta bhArI phUloMkI vizeSatA vistArako prApta bhramaroMkI paGktise jAnI gayI thI // 24 // $ 41 ) ayamiti-vajrako dhAraNa karanevAle isa indrane pahale zilAoMse tanmaya tathA puMlliGga rUpadhArI dharoM-parvatoMkA bhedana kiyA thA phira maiM to miTTIse tanmaya aura strIrUpako dhAraNa karanevAlI dharA-pRthivI hU~ mujhe to yaha anAyAsa hI khaNDita kara degA isa bhayase hI 30 mAno usa samaya pRthivI kA~pane lagI thii| athavA yaha nATaya yadyapi bahuta caMcala hai aura napuMsakaliGga (pakSameM napuMsakake samAna kAtara ) hai to bhI indrase paricita honeke kAraNa isane puMlliGga (pakSameM puruSarUpake dhAraka) acaloM--parvatoM ( pakSa meM vicalita na honevAle zUroM) ko bhI kampita kara diyA hai phira maiM to strIrUpako dhAraNa karanevAlI acalA-pRthivI hU~-mujhe kampita karane meM ise kyA dera lagegI isa bhayase hI mAno usa samaya pRthivI kaMpanako 35 / / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 [ 5/642 purudevacampUprabandhe $ 42 ) tAlazobhi lalitApsarojvalaM cittahAritataveNuniHsvanam / haMsakadhvanimanoramaM babhau tadyathopavanamindravartanam // 25 // $ 43 ) tadAnIM zranyamapi dRzyAnuguNatayaiva gandharvA evaM prakaTayAmAsuH / $ 44 ) dhivatAM kutIrtharAja dhik tAM tatkalpitAM mataprauDhIm / dhik tAMstvayyaprakaTAt dhik tAnye nAtra saMgatA bhagavan // 26 / / 645 ) dharmAdhvani cintakatA madanAntakatAM bhavArtikRntakatAm / muktizrIkAntakatAM prApsyasi saMtrAtasakalajantukatAm // 27 // velAyAM kampam AsasAda praap| pRthivI kampitAbhUdityarthaH / shlessotpreksse| $ 42 ) tAleti-tat pUrvoktam indranartanam puraMdaranRtyam upavanaM yathA udyAnamiva babhau zuzubhe / athobhayoH sAdRzyamAha-tAlazobhi tAla: 10 kAlakriyAmAnaiH zobhata ityevaMzIlamindranartanam tAlaistADavRkSaH zobhata ityevaMzIlamupavanam, lalitApsaro jvalam-lalitAzca tA apsarasazceti lalitApsarasa: sundarasurAGganAstAbhivalati dyotate iti tathAbhUtam indranartana apAM sarAMsi apsarAMsi lalitAni manoharANi yAni apsarAMsi jalasarovarAstaijvalati zobhate tathAbhUtamupavanam, cittahAritataveNuniHsvanam-tataM vINAdikaM vAdyaM, veNuvaMzAdikaM vAdyaM, cittahArI manohArI tataveNUnAM niHsvanaH zabdo yasmistat indranartanaM, cittahArI manohArI tataveNUnAM vistRtavaMzAnAM niHsvanaH zabdo 15 yasmistad upavanam, haMsakadhvanimanoramam haMsakA nUpurANi teSAM dhvaninA manoramaM ramyam indranartanaM pakSe haMsA eva haMsakA marAlAsteSAM vaninA manoramam upavanam / shlessopmaa| rathoddhatAchandaH // 25 // 643) tadAnI matizravyamApa zrotuM yogyamapi saMgItaM gandharvA devavizeSAH dRzyaguNAnutayaiva dRzyakAvyAnukUlatayaiva evaM vakSyamANaprakAreNa prakaTayAmApuH / $ 44 ) dhik tAmiti--tAM prasiddhAM kutIrthAnAM kugurUNAM rAjiH paGktistAM dhik, taiH kutIrthaH kugurubhiH kalpitA racitAM mataprauDhI dharmavaidagdhI vik, tvayi bhavati aprakaTAn tadbhaktirahitAn 20 tAn dhik , he bhagavan ! ye atrotsave na saMgatA na saMmilitAH tAn dhik / AryA // 26 // $ 4.) dharmeti bhagavana ! tvaM dharmAdhvani dharmamArge cintakatAM vicArakatAM, madanAntakatAM kAmavinAzakatAM, bhavAtikRntakatAM saMsAraduHkhacchedakatAM, muktizrIkAnta katAM muktilakSmIvallabhatAM, saMtrAtAH saMrakSitAH sakalajntavo yeneti saMtrAta prApta huI thii| $ 42) tAleti-indrakA vaha nRtya upavanake samAna suzobhita ho rahA thA kyoMki jisa prakAra indrakA nRtya tAlazobhi-tAlase suzobhita thA usI prakAra upavana bhI 25 tAlazobhi-tAr3avRkSoMse suzobhita thA, jisa prakAra indrakA nRtya lalitApsarojvala-sundara apsarAoMse suzobhita thA usI prakAra upavana bhI lalitApsarojvala-sundara jalake sarovaroMse suzobhita thA, jisa prakAra indrakA nRtya cittahAritataveNunisvana-manako haraNa karanevAle vINA aura bA~surIke zabdoMse sahita thA usI prakAra upavana bhI cittahAritataveNuniHsvana manako haraNa karanevAle vistRta bA~soMke zabdoMse sahita thA aura jisa prakAra indrakA nRtya 30 haMsakadhvanimanorama-nUpuroMkI jhanakArase sundara thA usI prakAra upavana bhI haMsakadhvani manorama-haMsoMkI bolIse sundara thA // 20 // 643 ) tadAnomiti-usa samaya sunane yogya saMgItako bhI gandhoMne dRzyakAvyake anurUpa hI isa taraha prakaTa kiyA thaa| 44 ) dhiktAmiti-usa kuguruoMkI paGaktiko dhikkAra ho, unake dvArA kalpita mithyAmata sambandhI caturAIko dhikkAra ho, ApameM jo aprakaTa haiM-Apake azraddhAlu haiM unheM dhikkAra ho aura 35 he bhagavan ! jo isa janmotsava meM sammilita nahIM hue haiM unheM bhI dhikkAra ho // 26 / / $ 45 ) dharmeti-he bhagavan ! Apa dharmake mArgameM vicArakatAko, kAmakI nAzakatAko, saMsArasambandhI pIr3AkI chedakatAko, mukti lakSmIkI vallabhatAko aura samasta jIvoMkI rakSakatAko Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -49 ] paJcamaH stabakaH 213 $ 46 ) muktizrInepathyaiH suranarapathyaH pratItasadrathyaiH / karmArivijayarathyaidivyadhvanibhirbhaviSyati sutathyaiH // 28 // 647 ) evaM nAkAdhirAjasya nartanaM puNyavardhanam / dRSTvA nAbhimahIpAlo devyA saha visiSmiye // 29 / / $48) vRSo dharmastena tribhuvanaguru ti yadayaM / tato nAkAdhIzo vRSabha iti nAmAsya vidadhe / jananyA susvapne vibudhanutanAkAvataraNe tayA dRSTaH zrImAnvRSabhavararUpaH sa iti vA // 30 // $ 49 ) tadanu puruhUtastasya jagadguroH majjanamaNDanasaMskArakoDanAdicaturAn devInikarAn samAnavayorUpaveSAn prakaTitamano vinodanatattadvikRtisamunmeSAnsurakumAravizeSAMzca paricaryAyAM 10 niyojya nikhilanirjarabalena saha nijabhavanamupajagAma / sakalajantukastasya bhAvastAM prApsyasi lapsyase // AryA // 27 // $ 46 ) muktIti-he bhagavan ! tvaM divyadhvanibhiH upalakSito bhaviSyasi / kathaMbhUtaidivyadhvanibhirityAha-muktizrInepathyaiH muktilakSmIprasAdhanaiH 'AkalpaveSau nepathyaM pratikarma prasAdhanam' ityamaraH / suranarapathyaiH devamanujahitakaraiH pratItasa drathyaiH pratItA zraddhAviSayIkRtA rathyA samIcInasaraNiyastaiH, karmArivijayarathyaiH karmazatruvijayarathAzvaH, sutathyaiH zobhanasatyaiH / 15 AryA // 28 // 47 ) evamiti-evaM pUrvoktaprakAreNa nAkAdhirAjasya zakrasya puNyavardhanaM sukRtavRddhikaraM nartanaM nRtyaM dRSTvA samavalokya nAbhimahIpAlo nAbhirAjaH, devyA marudevyA saha sAdhaM visiSmiye vismayAnvito'bhUt // 29 // 48) vRSa iti-vRSa: dharmaH vRSo dharme balIva' iti medinI / yad yasmAt kAraNAta ayaM tribhuvanagurustrilokInAthaH tena vRSeNa dharmeNa bhAti zobhate tato hetoH nAkAdhIza indraH asya tribhuvanaguroH vRSabha iti nAma nAmadheyaM vidadhe cakre / athavA tayA jananyA mAtrA vibudhanutaM devastutaM yannAkAvataraNaM svargAvataraNaM 20 tasmin garbhakalyANaka ityarthaH, susvapne zobhanasvapne vRSabhavararUpo vRSabhotkRSTarUpadhArakaH zrImAn sa tribhuvanaguruH dRSTa iti vA hetoH vRSabha iti nAma vidadhe / SoDazasvapnadarzanAnantaraM devyA svavaktrAbje pravizan puGgavo dRSTa iti prAguktam / zikhariNIchandaH // 30 // 649) tadanviti-tadanu tadanantaraM puruhUta indraH tasya pUrvoktasya jagadgarobhagavataH majanaM snapanaM maNDanamalaMkAradhAraNaM saMskAra udvartanAdikaraNaM krIDanaM khelanaM tadAdiSu caturAn nipuNAn devInikarAn surIsamUhAn, samAnAH sadRzA vayorUpaveSA dazAsaundaryanepathyAni yeSAM tAn, prakaTitaH 25 prAdurbhAvito manovinodanAya tattadvikRtisamunmeSaH tattadvikriyAsamudayo yaistathAbhUtAn surakumAravizeSAMzca pari prApta hoMge // 27 // 646 ) muktIti-he bhagavan ! Apa usa divyadhvanise yukta hoMge jo muktirUpI lakSmIkA prasAdhana hai, deva tathA manuSyoMkA hita karanevAlI hai, samIcIna mArgakI zraddhA karAnevAlI hai, karmarUpI zatrako jItaneke lie azvake samAna hai tathA uttama satyase sahita hai // 28 // $47 ) evamiti-isa prakAra indrake puNyavardhaka nRtyako dekhakara rAjA 30 nAbhirAya marudevIke sAtha Azcaryako prApta hue / / 26 / / $ 48 vRSa iti-vRSakA artha dharma hai| yaha tribhuvanake guru cU~ki usa dharmase suzobhita haiM isalie indrane inakA vRSabha yaha nAma rkhaa| athavA devoMke dvArA stuta svargAvataraNake samaya mAtA mamadevIne svapna meM uttama vRSabhake rUpako dhAraNa karanevAle jinendra bhagavAnako dekhA thA isalie bhI usane unakA vRSabha yaha nAma rakhA // 30 // 349 ) tadanviti-tadanantara indra, jagadguruke snAna, prasAdhana, saMskAra tathA 35 krIr3A AdimeM catura deviyoMke samUhako aura samAna avasthArUpa evaM veSase sahita aura Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 purudevacampUprabandhe [ 5 / 350$ 50 ) jinanandanadrumo'yaM sikto devaiH svakAlabAleddhaH / smitakusumAni dadhe drAktanvAnastatra kAJcanacchAyAm // 31 // 51) alamamitaphala pradAnacaturasya niravadhikazrIvirAjitasya vijitamArasya jinakumArasya sumitaphalapradAnacaturaiH sUnazrIvirAjitaiH svayameva paJcatAmupagataiH kalpadrumairupamAnavArtayA / 652 ) jinabALazItarazmirjIvaMjIvaM prati praharSa karaH / smitacandrikAM vitene sakalakalAvallabhaH sadAnandI // 32 // caryAyAM zuzraSAyAM niyojya niyuktAnvidhAya nikhilanirjarabalena sakalasurasainyena saha nijabhavanaM svakoyasadanam upajagAma prApa / 50) jineti-devairamaraiH siktaH snapitaH pakSe kRtasecanaH svakAlabAleddhaH svasyAtmano ye kAlabAlAH kRSNakacAstairiddhaH zobhitaH pakSe svakasya nijasya AlavAlena AvAmena iddhaH zobhitaH kAJcanasya suvarNasya chAyAM kAnti tanvAno vistArayana pakSe kAMcana kAmapyanirvacanIyAM chAyAmanAtapaM tanvAno vistArayan 'chAyA sUryapriyA kAntiH pratibimbamanAtapaH' ityamaraH / ayameSa jinanandano jinabAlaka eva drubho vRkSaH athavA nandane nandanavane vidyamAno drumo nandanadrumaH kalpataruH, jina eva nandanadruma iti jinanandanadrumaH smitakusumAni mandahasitapuSpANi drAk jhaTiti dadhe dhRtavAn / rUpakazleSo / AryA // 31 // 6 51 ) alamiti pUrvoktazlokena jinasya nandanadrumeNa kalpavRkSeNa sAdRzyaM nirUpyedAnI tadvyatireka nirUpayati alamiti15 amitAnAM pramANarahitAnAM phalAnAM pradAne caturo vidagvastasya, niravadhikA niSpramANA yA zrIlakSmIH zobhA vA tayA virAjitasya zobhitasya vijito mAro mRtyuryena tasya jinakumArasya jinabAlakasya, sumitAnAM parimitAnAM phalAnAM pradAne caturA vidagdhAstaiH pakSe sumAni sajjAtAni yeSu tAni sumitAni puSpitAni tathAbhUtAni yAni phalAni teSAM pradAne caturaiH, sUnA atizayena UnA honA yA zrIlakSmIH zobhA vA tayA virAjitaiH pakSe sUnAnAM kusumAnAM zriyA virAjitaiH za bhitaH, svayameva svata eva paJcatAM matyaM pakSe paJcasaMra 20 matyamAve'pi paJcabhAve'pi paJcatA' iti vizvalocanaH 'paJcaite devataravo mandAraH paarijaatkH| saMtAna: kalpavRkSazca puMsi vA haricandanam' ityamaravacanAtkalpadrumAnAM paJcasaMkhyA prasiddhA, upagataiH prAptaH kalpadrumairkalpavRkSaH upamAnasya vArtA tayA upamAcarcayA alaM vyartham / zeSarUpakavyatirekAH / 6 52 ) jinabAleti-jIvaMjIvaM prati prANinaM prANinaM prati pakSe cakoraM prati, praharSakaraH pramodotpAdakaH, sakalakalAnAM nikhilavaidagdhInAM manovinodake lie vibhinna prakArakI vikriyAke udayako prakaTa karanevAle viziSTa 25 devakumAroMko sevAmeM niyukta kara samasta devasenAke sAtha apane ghara calA gayA / 650) jineti-devoMne jise sIMcA thA (pakSa meM devoMne jisakA abhiSeka kiyA thA), jo apanI kyArIse suzobhita thA ( pakSa meM jo apane kAle-kAle kezoMse suzobhita thA) tathA jo kisI adbhuta chAyAko vistRta kara rahA thA ( pakSameM suvarNakI kAntiko vistRta kara rahA thA) aisA yaha jinendrarUpI kalpavRkSa zIghra hI manda musakAnarUpI phUloMko dhAraNa karane lagA // 31 // 30 51 ) alamiti-athavA jinabAlakakI kalpavRkSoMke sAtha upamAkI carcA karanA vyartha hai kyoMki jinabAlaka amita-aparimita phaloMke pradAna karanemeM catura thA aura kalpavRkSa sumita-atyanta sImita phaloMke pradAna karane meM catura the (pakSameM phUloMse yukta phaloMke pradAna karanemeM catura the ), jinabAlaka avadhirahita zrIse suzobhita thA aura kalpavRkSa sUnazrI atyanta alpazrIse suzobhita the (pakSameM phUloM kI zrIse suzobhita the) jinabAlaka mAra35 mRtyuko jItanevAlA thA aura kalpavRkSa apaneApa hI paJcatA- mRtyuko prApta the (pakSameM paJcasaMkhyAko prApta the)| 52) jinabAleti-jo jIvaM jIvaM prati-pratyeka prANIke prati harSako karanevAlA thA (pakSameM cakorake prati harSako karanevAlA thA ), jo samasta kalAoMkA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH stabakaH 215 $ 53 ) alamalaM siddhAntaviditamahimnaH kalaGkarahitasya doSakathAtotasya vimalamatejinabAlakasya pUrvapakSaviditamahimnA sakalaGkena doSAkareNa jaDadhyutpannena cndrennopmityaa| $ 54 ) sarvatomukhasamRddhisameto mAnasasya paritoSaNahetuH / ___ drAgbabhAra jinapotapayodo hAsakAntimayavidyutamiddhAm // 33 // 55) kRtaM nizcalAnandasundarasya sakalabhavanoddharaNadakSasya samAzritAnAmamRtapradasya 5 catuHSaSTikalAnAM vA pakSe poDazakalAnAM vallabhaH svAmI, sataH satpuruSAna Anandayati harSayatIti sadAnandI, sadA sarvadA Anandati harSatItyevaMzIla: sadAnandI, san samIcIna Anando vidyate yasya sa sadAnando iti vA, pakSe sato nakSatrAna Anandayati zobhayatoti sadAnandI, jinabAlo jinazizareva zotarazmizcandra iti jinabAlazItarazmiH smitameva mandahasitameva candrikA jyotsnA tAm vitene vistArayAmAsa / rUpakazleSavyatirekAH / AryA // 32 // 53) alamalamiti-pUrvoktazloke jinabAlasya zItarazminA sAdakSyaM nirUpya 10 sAmprataM tadvayatirekaM nirUpayati-siddhAnte zAstre, pakSe uttarapakSe viditaH prakhyAto mahimA mAhAtmyaM yasya tathAbhUtasya, kalaGkarahitasya kalmaSarahitasya pakSe lAJchata rahitasya, doSakathAtItasya doSaca rahitasya, vimalamatenirmalabuddhaH jinabAlasya jinendrazizoH pUrvapakSe zaGkApakSe, pakSe kRSNapakSe vidito mahimA yasya tasya, sakalaGkena kalmaSasahitena pakSe lAJchanasahitena, doSAkareNa doSANAmavaguNAnAmAkarastena pakSe doSAkareNa rAtrikaraNa jaDadhyutpannena jaDA mUrkhA dhorbuddhiryasya sa jaDadhostasmAdutpanno mUrkha ityarthaH pakSe DalayorabhedAt jaladhiH 15 samudrastasmAdutpannastena tathAbhUtena candreNa upamityA upamAnavAta yA alamalam atizayena vyarthamityarthaH / rUpakaraleSavyatirekAH // 54 ) sarvata iti-sarvatomukhI samantAdAyazIlA yA samRddhiH saMpattistayA sametaH sahitaH pakSe sarvatomukhasya jalasya samRddhayA sametaH, mAnasasya cittasya pakSe mAnasasarovarasya paritoSaNaM samAhlAdana pakSe vardhanaM tasya hetuH, jinapota eva payodo jinapotapayodo jinabAlakameghaH, iddhAM dIptA hAsakAntimayo hAsacirUpA vidyutsaudAminI tAma, dAga jhaTiti, babhAra ddhaar| rUpakazleSau / svAgatA chandaH // 33 // 20 55) kRtamiti-pUrvoktazlokena jinArbhakasya meghena sAdRzyaM prarUpyedAnIM tadvyatirekaM pradarzayati-nizcalA svAmI thA (pakSameM solaha kalAoMse yukta thA) aura sadAnandI-nirantara harSako dhAraNa karanevAlA thA athavA satpuruSoMko harSita karanevAlA thA athavA samIcIna Anandase sahita thA ( pakSameM nakSatroMko harSita karanevAlA thA) aisA jinabAlakarUpI candramA manda musakAnarUpI cA~danIko vistRta karane lagA // 32 // 653) alamalamiti-athavA jinabAlakakI 25 candramAke sAtha upamA karanA bilakula vyartha hai kyoMki jinabAlaka siddhAnta pakSameM prasiddha mahimAse yukta thA ora candramA pUrvapakSa-zaMkApakSa ( pakSameM kRSNapakSa ) meM prasiddha mahimAse yukta thA, jinabAlaka kalaMkarahita thA-pAparahita thA aura candramA kalaMkasahita-pApa sahita thA (pakSameM lAMchanase sahita thA), jinabAlaka doSakathAtIta-doSoMkI carcAse rahita thA aura candramA doSAkara-doSoMkI khAna thA ( pakSa meM rAtriko karanevAlA thA) 30 jinabAlaka vimalamati-nirmala buddhiko dhAraNa karanevAlA thA aura candramA jaDadhI-mUrkhase utpanna thA arthAt nirmalabuddhise rahita thA ( pakSa meM jaladhi-samudrase utpanna thaa)| 654) sarvata iti-jo sarvatomukhI-saba orase AyavAlI samRddhise sahita thA ( pakSameM jalakI samRddhise sahita thA) aura mAnasa-hRdayake saMtoSakA kAraNa thA ( pakSameM mAnasa-sarovarakI vRddhikA kAraNa thA) aisA jinabAla karUpI megha hAsakI kAntirUpa dedIpyamAna bijalIko 35 zIghra hI dhAraNa karane lagA // 33 // 655 ) kRtamiti-athavA jinabAlakakI meghake sAtha upamA karanA vyartha hai kyoMki jinabAlaka nizcalAnandase sundara hai-avinAzI Anandase Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 216 purudevacampUprabandhe [51156nikhilamanoharadivyadhvani prApsyato jinAbhaMkasya caJcalAnandasundareNa sakala bhuvanAnyadhaH pAtayatA samAzritAnAM viSapradena kaThoragarjanena jldenopmyaa| $ 56 ) pIThabandhaH sarasvatyA lakSamyA hsitvibhrmH| kIrtivallyA vikAso'sya magdhasmitamayo'bhavat // 34 / / 5 7 ) makhavArija vilola nayanabhramaraM sphuTAdharoSThadalam / dantAMzukesarADhayaM smitamakarandaM dadhe kumArasya // 35 // 658) etanmukhaM vArijaM ca kRtarAjavidveSatayA lakSmInivAsabhUtayA ca samAnam, athApIdaM vadanaM manmanavacanAmRtavizobhitaM ratnabhUSaNairalaMkAramAzritaM sumanojanasevitaM ca, nalinaM punarviSanandena sthAyiharSeNa sundaro manoharastasya, sakalabhuvanasya nikhilasaMsArasyoddharaNe samunnayane dakSaH samarthastasya, nAM zaraNAgatAnAm amRtapradasya pIyUSapradasya pakSe mokSapradasya, nikhilAnAM samagrajIvAnAM mnohrshceto| yo divyadhvanistaM prApsyato jinAmakasya jinazizoH caJcalAnandena bhaGgaraharSeNa sundarastasya pakSa vidyudAnandasundarasya 'taDitsaudAminI vidyuccaJcalA capalA api' ityamaraH / sakalabhuvanAni nikhilasaMsArAna pakSe nikhilajalAni adhaH pAtayatA nIcaiH pAtayatA pakSe varSayatA, samAzritAnAM zaraNAgatAnAM viSapradena garalapradena pakSe jalapradena, kaThoragarjanena kaThina dhvanisahitena jaladena meghena upamayA kRtaM vyarthamityarthaH / 15 rUpakazleSavyatirekAH / $ 56 ) pIThabandha iti-sarasvatyAH zAradAyAH pIThabandha AsanaprAptiH, lakSmyAH zriyAH hasitavibhramo hAsavilAmaH, kIrtivallyA yazolatAyAH vikAsa: asya jinabAlakasya mugdhasmitamayaH mandahasitarUpaH abhavat / rUpakAlaMkAraH // 34 // 57 ) mukheti-kumArasya jinabAlakasya vilolaM caJcalaM nayanabhramaraM locanaSaTpadam, sphuTAgharoSThadalaM vikasitAdharoSThapatram, dantAMzukesarADhyaM radanarazmikijhalkasahitaM makhavArijaM mukhakamalaM smitamakarandaM mandahasitamarandaM dadhe babhAra / rUpakAlaMkAraH // 35 // 58) enmuikhamiti-etanmukhaM jinarAjavadanaM vArijaM ca kamalaM ca kRto vihito rAjJA candreNa saha vidveSo vairaM yena tasya bhAvastayA, lakSmyAH padmAlayAyA nivAsabhUtatayA nivAsasthAnatvena ca yadyapi samAnaM tulyaM, athApi tulyatve'pi idaM vadanaM mukhaM manmanavacanamavyaktavacana mevAmRtaM pIyUSaM tena vizobhitaM samalaMkRtaM, ratnabhUSaNairmaNimayAlaMkAraiH alaMkAraM zobhAm Azrita prAptaM sumanojanasevitaM ca vidvajjanasevitaM ca, nalinaM punaH kamalaM tu, viSajAtena manohara hai aura megha cancalAnanda -kSaNabhaMgura Anandase sundara hai ( pakSa meM bijalIke 25 Anandase sundara hai ), jinabAlaka sakalabhuvana-samasta saMsArake uddhAra karane meM dakSa hai aura megha sakalabhuvana-samasta saMsArako nIce girAnevAlA hai ( pakSameM samasta jalako nIce varSAnevAlA hai ), jinabAlaka zaraNAgata manuSyoMke lie amRta pradAna karanevAlA hai-(pakSameM mokSa pradAna karanevAlA hai ) aura medha Azrita manuSyoMko viSa pradAna karanevAlA hai ( pakSa meM jala pradAna karanevAlA hai ) jinabAlaka sabake manako haraNa karanevAlI divyadhvaniko prApta 30 hogA aura megha kaThora garjanA karanevAlA hai| 6 56) poThabandha-sarasvatIkA AsanagrahaNa, lakSmIkA hAsa-vaibhava aura kIrtirUpI latAkA vikAsa isa jinabAlakakI sundara musakAna rUpa thA // 34 // 657 ) mukheti-jo atyanta caMcala thA, netrarUpI bhramaroMse sahita thA, adharoSTharUpI khilI huI kalikAoMse yukta thA, tathA dA~toMkI kiraNarUpI kezarase sahita thA aisA jinabAlakakA mukhakamala manda musakAnarUpI makarandako dhAraNa kara rahA thA // 35 // 35 58 ) etanmukhamiti-jinabAlakakA mukha aura kamala rAjA-candramAke sAtha vidveSa hone tathA lakSmIke nivAsa honese saMmAna thA to bhI yaha mukha manmana vacanarUpI amRtase suzobhita thA, ratnoMke AbhUSaNoMse alaMkRta thA aura vidvajjanoMse sevita thA kintu kamala viSajAta 20 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -58 1 paJcamaH stabakaH 217 jAtavikhyAtaM svarNa sphUrtimadhigatamapi sarvatomukhasaMpadADhayamapi bahUmikAhaMsakaNikAdikAlatamapi apADhayaguNAnnAlamiti zabdamadhigamya mArgaNAnAM paJcatAmevAzAsamAnasya viSamAyudhasya mArgaNatAmupagataM madhupasevAkaramiti na dRSTAntatAmarhati / kiM bahunA, saMdhyArAgaraJjitanabhaHsthale bAlacandracandrikApUra iva, padmarAgaghaTitapradeze sphaTikamaNiprabhAprasara iva, samullasatpallavatallaje pratyagrakusumasuSamAprasara iva vikacakokanade rAjahaMsaruciriva, kuGkamaliptapradeze malayajarasa iva, tasya 5 jinabAlasyAdharabimbe smitacchavirAvirAsa / garalasamUhena vikhyAtaM prasiddha pakSe viSAt jalAt jAtaM viSa jAtaM jalajamiti nAmnA vikhyAtaM, svarNasya kanakasya sphUtibhUyiSThatA tAm adhigatamapi pakSe suSTu arNaH svarNaH sujalaM tasmin sphUrti vikAsam adhigatamapi prAptamapi, sarvatomukho samantAdAyakaro yA saMpad saMpattistayA ADhayamapi sahitamapi pakSe sarvatomukhaM jalameva saMpad tayA ADhyaM sahitamapi, UmikA aGgalIyakaM, haMsaka: pAdakaTakaH kaNikA karNAbharaNaM, bahavaH prabhUtA ye 10 UmikAhaMsakaNikAdayastai kalitaM sahitamapi pakSe bahUmikA bahutaraGgA haMsakA haMsapakSiNaH kaNikA kamaladaNDasadAdibhiH kalitamapi, apagatA dUrIbhUtA ADhayasya dhanikasya guNA yasmAttasmAt dhanikaguNarahitatvAditi bhAvaH, nAlaM etat sarvaM mama alaM na paryApta na iti zabdaM pakSe nAlaM kamaladaNDamiti zabdama adhigamya, mArgaNAnAM gatyAdInAM paJcatAmeva mRtyumeva pakSe mArgaNAnAM bANAnAM paJcatAmeva paJcasaMkhyAmeva AzAsamAnasya vAJchataH viSamAyudhasya tIkSNazastrazAlinaH pakSe madanasya mArgaNatAM yAcakatAM pakSe bANatAm upagataM prApta, madhupasevAkaraM 15 madyapAyisevAkaraM pakSe bhramarasevAkaram, iti hetoH dRSTAntatAM tulanAM nArhati / ubhayostulanA nAstotyarthaH / bahunA prabhUtakalpanena kim / saMdhyArAgaNa saMdhyAlAlimnA raJjitaM raktavarNIkRtaM yat nabhaHsthalaM tasmin bAlacandrasya dvitIyAmRgAGkasya candrikApUra iva kaumudIpravAha iva, padmarAgaghaTitapradeze lohitamaNikhacitasthAne sphaTikamaNInAmarkopalAnAM prabhAprasara iva kAntivistAra iva, samullasatpallavatallaje zumbhacchreSThakisalaye pratyagrakusumasya nUtanapuSpasya suSamAprasara iva paramazobhAvistAra iva, vikacakokanade vikasitaraktAravinde 20 rAjahaMsarucirida sitacchadakAntiriva, kUGa kamaliptapradeze kAzmIraliptasthAne malayajarasapta candanarasa iva tasya jinabAlasya jinArbha kasya adharabimbe adharo bimbamiva adharabimbaM tasmin smitacchavirmandahasitakAntiH viSasamUhase vikhyAta thA ( pakSameM 'jalajAta' isa nAmase prasiddha thA ) tathA svarNa-suvarNakI vRddhiko prApta hokara bhI, ( pakSameM sundara jalameM vikAsako prApta hokara bhI) sarvatomukhasaMpadA-saba orase AyavAlI sampatti ( pakSameM jalarUpa saMpadA) se sahita hokara bhI evaM // bahuta sI aMgUThiyoM, pAdakaTakoM aura karNAbharaNoMse yukta hokara bhI (pakSameM bahuta sI laharoM, haMsapakSiyoM aura DaNThala Adise yukta hokara bhI ) dhanADhaya puruSake guNoMse rahita honeke kAraNa hamAre pAsa 'nAlam'-alaM na-paryApta nahIM haiM isa zabdako prAptakara usa kAmadevake sAmane yAcakapaneko prApta hotA hai (pakSa meM bANapaneko prApta hotA hai) jo ki sadA mArgaNAoMke vinAzakI hI icchA karatA rahatA hai ( pakSa meM bANoMkI pA~ca saMkhyAko cAhatA , hai ) tathA viSama-tIkSNa zastroMko dhAraNa karanevAlA hai (pakSameM viSamAyudha nAmase sahita hai ) aura madhupa-madyapAyI manuSyoMkI sevA karanevAlA hai ( pakSa meM bhramaroMkI sevA karanevAlA hai) isa taraha kamala, mukhakI dRSTAntatAko prApta karaneke yogya nahIM hai| adhika kyA kahA jAve, saMdhyAko lAlIse ra~ge hue AkAza meM jisa prakAra dvitIyAke candramAkI cA~danIkA para suzobhita hotA hai, padmarAgamaNiyoMse khacita pradezameM jisa prakAra sphaTikamaNiyoMkI , prabhAkA samUha suzobhita hotA hai, lahalahAte hue zreSTha pallavapara jisa prakAra navIna phUlakI suSamAkA samUha suzobhita hotA hai, lAla kamalapara jisa prakAra rAjahaMsakI kAnti zobhA pAtI hai aura kezarase lipta pradezapara jisa prakAra candanakA rasa suzobhita hotA 28 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 purudevacampUprabandha [ 5659F59) tanmukhakAntipayodhau smitacandraH sa mudabdhivRddhikaraH / pitrormanmanavANIpIyUSaM cAvirAsa surasevyam // 36 / / 60) uttAnazayanamupagatasya naranAthanandanasya muSTidvayaM keSAMcidvadanasudhAkarakAntisaMkrAtimukulitabAhunAlodaJcitakarakamalayugalazaGkAmanyeSAM ca karmArivijayasaMnaddhaniyuddhArthamAbaddhamuSTi5 yugamati, pareSAM ca vakSaHsthalavilasitamuktAhArarucisurApagAsaMjAtasuvarNasarojadvayasaMbhAvanAm, itareSAM punardehakAntikalazavaruNAlayataruNavidrumavallikApallavatallajadvandvadhiyaM ca saMpAdayAmAsa / $ 61 ) imaM cucumba muktizrIdhruvaM rAgAtkapolayoH / tAmbUlasya rasaH sakto yatkuNDalarucicchalAt // 37 / / AvirAsa prAdurbabhUva / zleSavyatirekopamAH / $ 59 ) tanmukheti-tasya jinasya mukhakAntireva vadanadIptireva 1. payodhiH sAgarastasmin pitrormAtApitroH mudabdhivRddhikaraH harSasAgaravRddhikArakaH sa smitameva candra: smitacandraH mandahasitanizAkaraH surasevyaM devArAdhanIyaM, manmanavANyeva avyaktabhAratyeva poyUSaM sudheti manmanavANIpIyUSaM ca AvirAsa prakaTobabhUva / 'Asa' iti tiGantapratirUpako'vyayaH / rUpakAlaMkAraH / AryAchandaH : 36 / / 660) uttAneti-uttAnazayanam upagatasya prAptasya naranAthanandanasya narendranandanasya muSTidvayaM muSTiyugalaM keSAMcit janAnAM vadanasudhAkarasya mukhamRgAGkasya yA kAntirdIptistasyAH saMkrAntyA saMmizraNena mukulitaM 15 kuDmalitaM bAhunAlodaJcitaM bhujanAlonnamitaM yat karakamalayugalaM pANipadmadrayaM tasya zaGkAM saMzItim, anyeSAM ca karmArINAM karmavairiNAM vijayAya saMnaddhaM sunizcitaM yad niyuddhaM bAhuyuddhaM tadarthaM AbaddhaM yad muSTiyugaM tasya mati baddhima. pareSAM ca vakSaHsthale vilasitaH zobhito yo muktAhArastasya ruciH kAntireva sUrApagA gaGgA tasyAM saMjAtaM samutpannaM yat suvarNasarojadvayaM kanakakamalayugalaM tasya saMbhAvanAmutprekSAm, itareSAM punaH dehakAntireva zarIradIptireva kalazavaruNAlayaH kSIrasAgarastasmin vidyamAnA yA taruNavidramavallikA prauDhapravAlavallI tasyAH pallavatallajayoH kisalayazreSThayoH yad dvandvaM yugaM tasya dhiyaM ca buddhi ca saMpAdayAmAsa cakAra / rUpakoprekSe // 6.) imamiti-muktizrIrmuktilakSmIH rAgAt snehAtirekAt imaM jinaM kapolayorgaNDasthalayoH dhruvaM nizcayena cucumba cumbati sma, yat yasmAt kAraNAt kuNDalarucicchalAt karNAbharaNakAntikapaTAt tAmbUlasya hai usI prakAra jina bAlakake adharoSThapara manda musakAnakI kAnti suzobhita ho rahI thii| 659) tanmukheti-jinabAlakakI mukhakAntirUpa sAgarameM mAtA-pitAke harSarUpI 25 samudrakI vRddhiko karanevAlA vaha mandahAsyarUpa candramA aura devoMke dvArA sevanIya avyakta vANIrUpI amRta prakaTa huA thA // 36 / / 660) uttAneti-uttAnazayyAko prApta hue jinabAlakakI muTThiyoMkA yugala, kinhIMko mukharUpI candramAkI kAntike sammizraNase banda hue bhujanAlameM suzobhita hastakamalayugalakI zaGkAko sampanna kara rahA thA to kinhIMko karmarUpI zatruoMko jItane ke lie sunizcita bAhuyuddhake artha bA~dhe hue mukkoMke yugalakI buddhi utpanna kara rahA thA, kinhIMko vakSaHsthalapara suzobhita muktAhArakI kAntirUpI gaMgAnadImeM utpanna hue suvarNakamaloMke yugalakI sambhAvanA sampanna kara rahA thA to kinhIMko zarIrakI kAntirUpI kSIrasAgarameM vidyamAna prauDhapravAlalatAke zreSTha pallavoMke yugalakI buddhi utpanna kara rahA thaa| 661) imamiti-jAna par3atA hai ki muktirUpI lakSmIne rAgakI prabalatAse kapoloMpara isa jinabAlakakA cumbana kiyA thA kyoMki kuNDaloMkI kAntike chalase usake pAnakA rasa Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH stabakaH 219 662) iyaM khalu medinI maamkonpaadsprshaadpaap| niSpaGkA ca jAyeta cettadA kathaM sArasasyasamRddhirbhaviteti matvA kila mapitu bhimahokAntasya patnItvena mama jananI medinIti buddhayeva maNibhUmiSu bhUpatisutazcakramaNaM jAnubhyAM camadakuruta / 663 ) skhalatpadaM babhau tasya vacanaM gamanaM tathA / AdyaM punarmanohAri paraM nUpurarAjitam // 38 // $ 64 ) pravepamAnAgrapadaM nRpAtmajazcacAla devojndtthstH| __ nakhaprabhAbhirmaNikuTTimAGgaNe tanvanprasUnAstaraNasya zaGkAm // 39 / / 665 ) dhUlikelI tatAnApaM nAlIkanibhalocanaH / kiM dharApAlasya nandanaH // 40 // nAgavallIdalasya rasa: saktaH saMlagnaH / hetUtprekSA / // 37 // 662) iyamiti-iyaM khalu medinI pRthivI, 10 ceta yadi mAmakonapAdasparzAta madIyacaraNasparzAta apApA pAparahitA pakSe apagatA Apo jalAni yasyAstathAbhatA nirjalA niSpaGgA pAparahitA pakSe kardamarahitA ca jAyeta syAt tadA sArasasyasamRddhiH zreSThadhAnyasamRddhiH pakSe sArasasya kamalasya samRddhiH kathaM bhavitA iti matvA kila, matpitu: majjanakasya nAbhimahIkAntasya nAbhirAjasya patnotvena medinI bhUmi: mama jananI mAtA, iti buddhayeva dhiyeva bhUpatisuto rAjaputro jinArbhakaH jAnubhyAM jahanubhyAM maNibhUmiSu ratnamayamedinISu caGkramaNaM saMcAraM camadakuruta camatkurute sma pAdAbhyAM jananyAH 15 sparzo'nuciva iti matvA sa jAnubhyAM caGkramaNaM cakAreti bhAvaH / 663 ) skhaladiti--tasya jinabAlasya skhalanti truTyadakSarANi padAni subantatiGantarUpANi yasmistat vacanaM, tathA skhalatI pade caraNe yasmistat gamanaM babhau zuzubhe / skhalatpadatvena tasya vacanaM gamanaM ca samAnamiti bhAvaH / punaH kiMtu AdyaM vacanamityarthaH manohAri cetohAri paraM gamanamityarthaH naparAjitaM maJjIrakazobhitaM babhUveti vizeSaH / zleSavyatirekopamAH // 38 // $64 ) pravepamAneti-devI janena surIsamUhena datto hasto yasmai tathAbhUto nRpAtmajo rAjaputraH maNikuTTi- 20 mAGgaNe ratnakhacitAjire nakhaprabhAbhiH nakharakAntibhiH prasUnAstaraNasya puSpazayyAyAH zaGkAM saMzIti tanvan vistArayan pravepamAnAmapadaM prakampamAnAgracaraNaM yayA syAttathA cacAla calati sm| upajAtivRttam // 39 / / 665) dhUkIta-nAlIkanimeM kamalatulye locane yasya tathAbhUtaH ayaM gharApAlasya nAbhirAjasya nandano'bhA: 'nandano dArako'rbhakaH' ityamaraH ! surAdhIzasutaiH surendra kumAraiH sAkaM saha dhUlikelA pAMsukroDAM tatAna lagA huA thA // 37 // 662) iyamiti-yadi kahIM yaha pRthivI mere caraNoMke sparzase 25 apApA---pAparahita (pakSa meM jalarahita ) aura niSpaMkA-pApazUnya ( pakSameM kardamarahita ) ho gayI to phira sAra-sasya-samRddhi-zreSTha dhAnyakI utpatti tathA sArasasya-kamalakI samRddhi kaise hogI ? aisA mAnakara, athavA yaha pRthivI mere pitA nAbhirAjakI patnI honese merI mAtA hai ataH mAtAkA caraNoMse sparza kaisA ? yaha vicArakara hI mAno rAjaputrajinabAlaka maNimayabhUmimeM ghuTanoMke dvArA saMcAra karatA thaa| 63 ) skhaladiti-jisameM hai| subanta-tiGantarUpa pada skhalita ho rahe the aisA usakA vacana tathA jisameM paira lar3akhar3A rahe the aisA usakA gamana, donoM hI eka samAna suzobhita ho rahe the parantu unameM pahalA arthAt vacana manohArI thA aura dUsarA arthAt gamana nUpuroMse suzobhita thA // 38 // 64 ) pravepamAneti-deviyoMke dvArA jise hAthakA sahArA diyA gayA thA aisA rAjaputra, nakhoMkI kAntise ratnakhacita A~ganameM puSpazayyAkI zaMkAko vistRta karatA huA cala rahA thaa| calate samaya 35 usakA AgekA paira kampAyamAna rahatA thA // 39 // 665) dhUloti-kamalake samAna netroMvAlA . Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 purudevacampUprabandhe [5 / 666666 ) evaM bAlalolAmatikrAntaH kaumAravayasi surakumAraiH parivRtaH sahotpannamatizrutAvadhilocanaH sakalavidyApArAvArapAradRzvA pratyakSIkRtasakalavAGmayaH, pRthvIpatitanayaH kadAcid vyAlolamuktAkalApaH kalitamadhurAlApaH saMgItaprasaGgena, kadAcidAbaddhakavipuNDarIkamaNDalaH kAvya prabandharacanena, kadAcitkAvyasAgaranaukAsakAzachandAviciticArutaralakSaNaprasarAdiparIkSaNena, kadA5 citkavitAvitAnAlaMkArAyamANopamAdyalaMkAravivecanena, kadAcidakSaracyutakamAtrAcyutakabinducyutakacitrabandhavizeSAdizabdAlaMkArakalpanayA, kadAcinmanthAnabhUdharamathyamAnapayaHpArAvAragarbhasamAvirbhUtalaharIparamparAgarvasarvakaSavacanaprapaJcaH vAvadUkaiH samaM vAdakalayA, kadAcinmadhurataravAdyagoSThIbhiH, kadAcidvANAgoSThIbhiH, kadAcicchukazikhaNDihaMsasArasakrauJcakarikalabhamallAdyanekAkAravikRtAmara vistArayAmAsa // 40 // $ 66 ) evamiti-evaM pUrvoktaprakAreNa bAlalIlAM bAlakrIDAm atikrAnto'tItya 10 gataH komAravayasi kaumArAvasthAyAM surakumAraiH devabAlakaiH parivataH pariveSTitaH, sahotpannAni matizrutAvadhaya eva locanAni yasya sa tathAbhUtaH janmaprabhRtyeva matyAdijJAnatrayasaMpannaH, sakalavidyA eva pArAvAra: sAgarastasya pAradRzvA pAraM dRSTavAn, pratyakSIkRtaM samyagabhyastaM sakalavAGmayaM yasya tathAbhUtaH, pRthvIpatitanayo rAjaputraH kadAcit jAtucit vyAlolazcapalo muktAkalApo muktAhAro yasya tathAbhUtaH, kalitamadhurAlApaH kRtamadhurazabdaH saMgItaprasaGgena saMgItAvasareNa, kadAcit AbaddhamAyojitaM kavipuNDarokANAM kavizreSThAnAM maNDalaM pariSad yena 15 tathAbhUtaH san kAvyaprabandharacanena kavitAsaMdarbharacanena, kadAcit kAvyasAgare kAvyamahArNave naukAsakAzA taraNitulyA yA chandovicitiH chandaHsamUhastasyA cArutarANi zreSThatamAni yAni lakSaNaprasarAdoni teSAM parIkSaNena, kadAcit kavitAvitAnasya kavitAcandropakasya kavitAsamahasya vA alaMkArAyamANA ye upamAdyalaMkArAsteSAM vivecanena vyAkhyAnena, kadAcit akSaracyutakaM, mAtrAcyutakaM binducyutakaM citrabandha vizeSaH padmabandha-hArabandhaprabhRticitrabandhavizeSaH, tadAdizabdAlaMkArANAM kalpanA tayA, kadAcit mandhAnabhadhareNa mandarAcalena mathyamAno yaH payaHpArAvAraH kSIrasAgarastasya garne madhye samAvirbhUtA prakaTitA yA laharIparamparA taraGgasaMtatistasyA garvasya darpasya sarvaMkaSaH sarvaghAtI vacanaprapaJco vAksamUho yasya tathAbhUtaH san vAvaduka: vAcATaiH samaM vAdakalayA zAstrArthakalayA, kadAcit madhurataravAdyagoSThIbhiH atimadhuravAditrapariSadbhiH, kadAcit vINAgoSThobhiH vipaJcIpariSadbhiH, kadAcit zuka: kIraH, zikhaNDI mayUraH, haMso marAlaH, sAraso gonardaH, krauJcaH pakSivizeSaH, karikalabho hastizAvakaH, mallo bAhuyuddhAdinipuNaH etadAdyanekAkAraiH vikRtAH 25 yaha rAjaputra devakumAroMke sAtha dhUlikrIr3Ako vistRta karane lagA // 40 // 666) evamiti isa prakAra bAlalIlAko vyatItakara bhagavAnne kumAra avasthAmeM praveza kiyaa| usa samaya ve devakumAroMse ghire rahate the, sAtha hI utpanna hue mati zruta aura avadhijJAna rUpI netroMse sahita the, samasta vidyArUpI sAgarake pAradarzI the, unhoMne samasta vAGmayako pratyakSa jAna liyA thA, jinakA motiyoMkA hAra hila rahA thA tathA jo madhura AlApa bhara rahe the aise rAjaputra 1. vRSabha kabhI saMgItake prasaMgase, kabhI zreSTha kaviyoMkI pariSad bulAkara kAvyaprabandhakI racanAse, kabhI kAvyarUpI sAgarameM naukAke samAna chandaHsamUhake atyanta sundara lakSaNoM AdikI parIkSAke dvArA, kabhI kavitArUpI caeNdovAke alaMkAroMke samAna AcaraNa karanevAle upamA Adi alaMkAroMke vivecanase, kabhI akSaracyutaka mAtrAcyutaka binducyutaka tathA nAnAprakArake citra bandha Adi zabdAlaMkAroMkI kalpanAse, kabhI mandaragirike dvArA mathe jAnevAle kSIrasAgarake 15 bhItara uThatI huI laharoMkI saMtatike garvako samUla naSTa karanevAle vacanoMke vistAra se yukta hote hue bahuta bolanevAle vidvAnoMke sAtha vAdakalAse, kabhI atyanta madhura bAjoMkI goSThiyoMse, kabhI vINAkI goSThiyoMse, kabhI totA mayUra haMsa sArasa krauMca pakSI, hAthiyoMke bacce tathA 20 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -66 ] paJcamaH stabakaH 221 kumAraparipAThanapaTunaTanamRdukUjitakreGkArArohaNAyodhanAdinAnAvidhavinodaiH, kadAcitsamAgataprakRtijanaraJjanavacanagumphena, kadAcidamarAdhipaprahitasurataruprasUnaviracitasurabhidAmAmbarabhUSaNaH surabhilepano meghakumArakalpitadhArAgRheSu jalakelivinodena, kadAcinnandanavanasamAne krIDAvane pavanAmaramandamandavalanavirajIkRte vanakroDAvyApAreNa kAlaM ninAya / ___ ityahadAsakRtau purudevacampUprabandhe paJcamaH stabakaH // 5 // kRtavikriyA ye'marakumArA devabAlakAsteSAM krameNa paripAThanaM paTunaTanaM, mRdukUjitaM, kreGkAro dhvanivizeSaH ArohaNaM samadhiSThAnaM, AyodhanaM yuddha karaNaM tadAdayaH tatprabhRtayo ye nAnAvidhavinodA vividha kelayastaiH, kadAcit samAgataprakRtijanAnAM samAyAtaprajAjanAnAM raJjano harSAkaro yo vacanagumpho vacanasaraNistena, kadAcit amarAdhipena surendreNa prahitAni preSitAni surataruprasUnaviracitasurabhidAmAni ambarANi bhUSaNAni ca yasya tathAbhUtaH, surabhilepanaH sugandhilepanayuktaH, meghakumArakalpitadhArAgRheSu stanitakumArAmararacitajalayantrAgAreSu 10 jalakelivinodena jalakrIDAvinodena, kadAcit nandanavanasamAne nandanavanatulye pavanAmarANAM vAyukumAradevAnAM mandamandavalanena mandamandasaMcAreNa virajIkRte nidhUlIkRte krIDAvane kelyupavane vanakro DAvyApAreNa vanakelivinodena kAlaM ninAya vyapagamayAmAsa / ityahadAsa kRte: purudevacampUprabandhasya 'vAsantI'samAkhyAyAM saMskRtavyAkhyAyAM paJcamaH stabakaH // 5 // malla Adike aneka AkAroMse vikriyA karanevAle devakumAroMko kramase par3hAnA, acchI taraha nacAnA, komala zabda karAnA, krekAradhvani karAnA, savArI karanA tathA kuztI lar3AnA Adi nAnAprakArake vinodoMse, kabhI Aye hue prajAjanoMko prasanna karanevAle vacanoMkI racanAse, kabhI indra ke dvArA bheje hue kalpavRkSa ke phUloMse nirmita sugandhita mAlAoM, vastroM aura AbhUSaNoMko dhAraNa kara tathA sugandhita lepa lagAkara meghakumAra devoMke dvArA nirmita phavAroMke 20 gRhoMmeM jalakrIDAke vinodase aura kabhI pavanakumAra devoMke manda-manda calanese dhUlirahita kiye hue nandanavana tulya krIDAvanameM vanakrIDAke vyApArase samayako vyatIta karate the| isa prakAra ahaMdAsako kRti purudevacampU prabandhameM pA~cavA~ stabaka samApta huA // 5 // 1. dAmAmalAmbarabhUSaNaH k.| Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH stabakaH $1) kSoNIkalpatarojinasya tadanu prAjyaprabhAvazriyaH chAyAM kAJcanamajulAM vidadhato nAkAdhipAnandinIm / tAruNyAmalamaJjarI sumahitA hRSyatrilokIjana prodyantetraparamparAmadhukarazreNI sadAtarpayat // 1 // 2 ) tadAnoM niHsvedanirmalakSIragaurakSatajasamacaturasra saMsthAnavajravRSabhanArAcasaMhananasurUpasurabhisvastikanandyAvAdyaSTottarazatalakSaNamasUrikAprabhRtinavazatavyaJjanaraJjitataptatapanIyanikAsavarNasaMpUrNaparamodArikazarIrasya zastrapASANAtapavarSaviSAgnikASThakaNTakatridoSasaMbhavAmaya jarAdi 5 1) kSoNIti-tadanu kaumArakAlAnantaram prAjyaprabhAvazriyaH prAjyaprabhAvA prakRSTaprabhAvopetA zrIrzobhA yasya tathAbhUtaspa, nAkAdhipaM surendramAnandayatItyevaMzIlA tAM kAJcanamiva suvarNamiva maJjulA manoharA tAM chAyAM kAnti vidadhataH kurvato vizeSeNa dadhato vA pakSe maJjulAM manoharA kAMcana kAmapi chAyAmanAtapaM vidadhato jinasya jinendrasya kSoNIkalpataroH pRdhivo kalpavRkSasya atizayena mahitA sumahitA suzobhitA pakSe sumaiH puSpaihitA sumahitA tAruNya meva yojanameva amalamArI nirmalapuSpasaMtatiH hRSyanta. paramAnandamanubhavanto ye trilokIjanAstribhuvanapurupAsteSAM prodyantI procchalantI yA netraparamparA nayanaya vitareva madhukarazreNI bhramarariJcholA tAM sadA sarvadA atarpayat tRptAmakarot / rUpakAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitacchandaH / / 1 / / 15 2) tadAnImiti -tadAnoM tAruNyAvasare tasya pUrvoktasya nAbhirAjakumArasya bhagavato vRSabhadevasaundarya mahimAnaM lAvaNyaprabhAvam AkalayituM varNayituM ko vA kaviH ISTe samartho'sti na ko'pItyarthaH / atha nAbhirAjakumAra vizeSayitumAha-niHsvedeti-niHsvedaM svedarahitaM, nirmalaM malamUtrAdibAdhAvirahitaM, kSIradadgaura dhavalaM kSatajaM rudhiraM yasya tathAbhUtaM, samacaturasraM saMsthAnaM yasya tathAbhUtaM, vajravRSabhanArAcaH saMhananaM yasya tathAbhUtaM, suSThu rUpaM yasya tathAbhUtaM surUpaM, surabhi sugandhi, svastikanandyAvartAdI ni yAni aSTottarazatalakSaNAni 20 tailakSitaM sahitaM, masUrikAprabhutIni yAni navazatavyaJjanAni cihnAni taivirAjitaM zobhitaM. taptatapanIya kanatkAJcanasaMnibhaM varNaM rUpaM yasya tathAbhUtaM ca paramAdArikazaroraM yasya tasya, zastreti-zastraM , pASANazca 61) kSoNIti-tadanu-tadanantara jinakI prabhAvarUpI lakSmI atyanta zreSTha thI, tathA jo indrako Anandita karanevAlI suvarNa ke samAna sundara kAnti (pakSameM kisI anirvacanIya sundara chAyA) ko dhAraNa kara rahe the aise jinarAjarUpI kalpavRkSako atyanta suzobhita ( pakSa meM 25 phUloMse hita karanevAlI ) yauvanarUpI nirmala maJjarIne harSita hote hue trilokavartI manuSyoMkI vikasita netrapaMktirUpI bhramara paMktiko sadA santuSTa kiyA thA // 1 // 2) tadAnAmiti-- usa samaya jinakA paramaudArika zarIra pasInAse rahita thA, malamUtrase zUnya thA, dUdhake samAna sapheda rudhirase yukta thA, samacaturastrasaMsthAna tathA vanavRSabhanArAcasaMhananase sahita thA, atyanta sundara thA, sugandhita thA, svastika, nandyAvarta Adi ekasau ATha lakSaNoMse 30 sahita thA, masUrikA Adi nau sau vyaMjanoMse suzobhita thA tathA tapAye hue suvarNake samAna varNase paripUrNa thA, jo zastra pASANa ghAma varSA viSa agni kASTha kaMTaka vAtAdi tIna doSoMse Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -4] SaSThaH stabakaH 223 bAdhAvidurasya mRdumadhuragambhIrodArapriyahitamitavacanasArasya caturuttarAzotipUrvalakSitAnapavAyuSaH saundaryavijitamArasya tasya nAbhirAjakumArasya saundaryamahimAnamAkalayituM ko vA kaviroSTe / athApi tadoyabhaktireva mAM mukharayati vanapriyamiva vAsantalakSmIH / $ 3 ) taruSu sthitameva puSpavRndaM phalaheturbhuvane cirAya dRSTam / surabhUjasumaM jinasya mUni sthitamAsItsaphalaM vicitrametat / / 2 / / 4 ) satyavatuM sakalaGkatAM mukhatayA jAtaM nizAnAyakaM dRSTvA tadvanitA nizA jinapateH kezAtmanAjAyata / doSAkhyAmapahAtumityupagatAzaGkA vizaGkAmahe nocettatra kathaM navotpalarucirhantottamazrIrapi / / 3 / / Atapazca varSa ca, viSaM ca agnizca kASThazca kaNTakazca tridoSasaMbhavAmayAzca vAtAdijanitarogAzca, jarA 1 vArdhakaM cetyeSAM dvandvastadAdibAdhAvidUrasya tatprabhRtikaSTadUravartinaH, mRdu madhuraM gambhIraM udAraM priyaM hitaM mitaM ca yad vacanaM tena sArasya zreSThasya, caturuttarAzItipUrvalakSeNa upalakSitaM sahitam anapavartyamakAlamaraNarahitam Ayaryasya tasya, caturazItilakSavarSANAmekaM parvAhaM bhavati. catarazItilakSaparvAGgAnAmekaM parva bhavati. itthaM caturazIti lakSapUrvapramitaM vRSabhadevasyAyurAsot, saundaryeNa lAvaNyena vijito mAro madano yena tasya / athApi saundaryAkalanasAmathryAbhAve'pi vanapriyaM kokilaM vAsantalakSmIriva vasanta saMbandhizrIriva tadIyabhaktireva mA 15 kaviM mukharayati vAcAlayati / upamA / $3 ) taruSviti-taruSu vRkSeSu sthitameva puSpavRndaM kusumasamUhaH bhuvane jagati cirAya cirakAlena phalahetuH phalakAraNaM dRSTaM samavalokitaM kiM tu surabhUjasumaM kalpAnokahakusumaM jinasya vRSabhadevasya mUni zirasi sthitameva vidyamAnaM sadeva saphalaM phalasahitaM pakSe sArthakam AsIt, etad vicitramAzcaryakaramityarthaH // 2 // 64 ) saMsyaktumiti-sakalaGkatA sapApatAM pakSe salAJchanatAM saMtyaktuM moktuM mukhatayA vaktrarUpeNa jAtaM samutpannaM nizAnAyakaM candramasaM dRSTvA vilokya tasya nizAnAyakasya vanitA strI 20 tadvanitA nizA rajanI doSAkhyAM doSANAmavaguNAnAmAkhyAM pakSe doSA rAtririti AkhyA nAma tAm apahAtuM tyaktuM jinapatejinendrasya kezAtmanA kacarUpeNa ajAyata samudapadyata, itIttham upagatA prAptA zaGkA yeSAM tathAbhUtA vayaM vizaGkAmahe saMzayaM kurmaH / no cet evaM na syAt yadi tahi tatra navotpalaruciH pratyagravikasitanolakamalakAntiH uttamathorapi udgataM tamaM timiraM uttamaM tasya zroH zobhApi kathaM AsIt nizAyAmeva utpanna honevAle roga, tathA bur3hApA AdikI bAdhAoMse bahuta dUra the, komala madhura gambhIra 25 udArapriya hita tathA parimita vacanoMse zreSTha the, caurAsI lAkha pUrvakI jinakI anapavayaMbIca meM na chidanevAlI Ayu thI aura saundaryase jinhoMne kAmadevako jIta liyA thA aise una vRSabhadeva sambandhI sundaratAkI mahimAko A~kaneke lie kauna kavi samartha hai ? arthAt koI nhiiN| phira bhI jisa taraha vasantakI lakSmI koyalako mukharita karatI hai usI prakAra unakI bhakti hI mujhe mukharita karatI hai| 3) taruSviti-saMsArameM cirakAlase phUloMkA samUha 30 vRkSoMpara sthita rahatA huA hI phalakA hetu dekhA gayA hai parantu kalpavRkSakA phUla jinarAjake mastakapara sthita hotA huA saphala-phalasahita ( pakSameM sArthaka) huA thA yaha vicitra bAta hai // 2 // 4) saMtyaktumiti-apanI sakalaMkatA-pApasahita vRttiko (pakSameM lAMchanasahita vRttiko) chor3aneke lie nizAnAyaka candramAko bhagavAn ke mukharUpase utpanna huA dekha usakI strI rAtri apanI doSAkhyA-doSapUrva nAmako ( pakSa meM 'doNa' isa nAmako) 35 chor3aneke lie jinarAjake kezarUpase utpanna ho gayI thI isa prakArakI AzaMkA rakhate hue hama zaMkA karate haiM kyoMki yadi aisA na hotA to vahA~ rAtrimeM khilanevAle navIna utpaloMkI . Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 purudevacampUprabandhe [ 6 / 1565) tasya kila vadanaM prauDhazobhanakSatrAdhidhaM sakalamahIbhRnmastakasevyamAnapAdaM nikhiladiganteSu vyavasthApitakaraM mahitazobhanavasudhAdhipativikhyAta saMbaMdhitabhuvanapati rAjAnameva nijaprauDhimnA na jigAya, vanavAsinaM kalitamahAtapasthiti sadAparAgarucizobhitaM kuzezayanikara jigAyeti kiM citram / 10 nIlotpalakAntiH samudgatatimirazrIzca yujyate pakSe nIlotpalatulyakAntiH utkRSTalakSmIzca / hanteti paadpuurtii| 5 zleSotprekSA / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 3 // 65) tasyeti-tasya kila bhagavato vadanaM mukhaM jinaprauDhimnA svakIyasAmarthyena rAjAnameva candramasameva pakSe nRpatimeva na jigAya jitavAn kiMtu kuzezayanikaraM kamalasamUha pakSe tapasvisamUhamapi jigAyeti kiM citram / kimAzcaryam / na kimapItyarthaH / atha rAjAnaM varNayitumAhaprauDhazobhanakSatrAdhipaM prauDhA zobhA yeSAM tAni prauDhazobhAni prakRSTazobhAsahitAni yAni nakSatrANi bhAni teSAmadhipastaM candramasaM pakSe prauDhaM zobhanaM yeSAM te prauDhazobhanAH te ca te kSatrAzceti prauDhazobhanakSatrAsteSAmadhipastaM nRpatim, sakalamahIbhRnmastakasevyamAnapAdaM-sakalamahIbhRtAM nikhilaparvatAnAM mastakaiH zikharaiH sevyamAnAH pAdAH kiraNA yasya taM candramasaM pakSe sakalamahIbhatAM nikhilanarendrANAM mastakarmabhiH sevyamAnI pAdau caraNau yasya taM napatima, nikhiladiganteSa sarvakASThAnteSa vyavasthApitakaraM vyavasthApitA: karAH kiraNA yasya taM candramasaM pakSa vyavasthApitA karAH rAjasvAni yasya taM nRpati, mahitazobhanavasudhApativikhyAtaM mahitA prazastA zobhA yasyA stathAbhUtA yA navasudhA pratyagrapIyUSaM tasyA adhipatiH svAmIti vikhyAtastaM candramasaM pakSe mahitaM zobhanaM yasyA15 stathAbhUtA yA vasudhA pRthivI tasyA adhipatiH svAmIti vikhyAtastam, saMvardhitabhuvanapati saMvardhitaH samudvelito bhuvanapatiH samudro yena tathAbhUtastaM candramasaM pakSe saMvarSitAH samullAsitA bhuvanapatayo rAjAno yena taM nRpatim / atha kuzezayanikaraM vizeSayitumAha-kuzezayanikara kuze jale zerata iti kuzezayAni kamalAni teSAM nikaraM samUhaM pakSe kuze darbhe zerata iti kuzezayAstapasvinasteSAM nikaraM samUhaM / ubhayoH sAdRzyaM yathA vanavAsinaM kamalanikarapakSe jalavAsinaM tapasvinikarapakSe kAnanavAsinam, kalitamahAtapasthiti-kalitA 20 kRtA mahAtape mahAghameM sthitiryena taM kamalanikaraM pakSe kalitA kRtA mahAtapasi pracaNDatapazcaraNe sthitiyena taM tapasvinikara, sadAparAgarucizobhitaM-sadA sarvadA parAgasya rajaso rucyA "kAntyA zobhitastaM kamalanikaraM pakSe sadA sarvadA aparAge vItarAge ruciH zraddhA tayA zobhitastaM tapasvinikaram / zleSopamA / kAnti aura utpanna hue tama-andhakArakI zobhA bhI kaise rahatI ( pakSa meM nIlotpanna tulya kAnti aura utkRSTa andhakArakI zobhA kaise rahatI ?) // 3|| 65) tasyeti-una vRSabha 25 jinendra ke mukhane apanI sAmarthya se prauDhazobha-nakSatrAdhipa-atyantazobhAyamAna nakSatroMke svAmI, samasta parvatoMke zikharoMse sevanIya kiraNoMse yukta, samasta dizAoMke antameM vyavasthApitakara-kiraNoMse sahita, atizayasuzobhitanUtanasudhAke svAmI rUpase vikhyAta tathA bhuvanapati-samudrako samudvelita karanevAle candramAko hI ( pakSameM prauDhazobhana-kSatrAdhipa atizaya zobhAyamAna kSatriyoMke svAmI, samasta rAjAoMke sevanIya caraNoMse yukta, 30 samasta dizAoMke anta taka Taiksa (kara) sthApita karanevAle, atizayasuzobhita vasudhAke svAmIrUpase vikhyAta tathA rAjAoMko samullAsita karanevAle nRpatiko hI) nahIM jItA thA kintu vanavAsI-jalameM nivAsa karanevAle, mahAtapa-tIkSNa ghAmase sthita rahanevAle tathA sadA parAgakI kAntise suzobhita kuzezayanikara-kamaloMke samUhako bhI (pakSa meM araNyavAsI, mahAna tapameM sthiti rakhanevAle aura sadA vItarAgakI 35 zraddhAse suzobhita tapasviyoMke samUhako bhI ) jIta liyA thA isameM kyA Azcarya hai ? Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -9 ] SaSThaH stabakaH $ 6 ) bhuvanatritayAtizAyizobhAM sphuTarekhAtritayena darzayantam / galamasya nirIkSya hanta zaGkhastrapayA vArinidhau mamajja nUnam ||4|| SS 7 ) tasya vakSaHsthalaM vidyo lakSmyA nirvRtimandiram / yatra muktA virAjante sadA zuddhAH sphuradrucaH // 5 // 8) paramahimayutaM tadIyavakSaHsthalamicchanti himAlayaM kavIndrAH / taducitaruhAra kAntigaGgA yadapatadatra parItapadmarAgA // 6 // 19 ) mithyAtvAtapatapto dharmagajo nAbhisarasi nimamajja / asyAnyathA kathaM syAnmadadhArA romarAjikapaTena ||7|| 225 19 $6 ) bhuvaneti -- sphuTa rekhAtritayena prakaTitarekhAtrayavyAjena bhuvanatrayastha lokatrayasyAtizAyinI yA zobhA tAM trijagajjitvarazobhAM darzayantaM prakaTayantam asya bhagavato galaM kaNThaM nirIkSya zaGkhaH kambuH 10 nUnaM nizcayena trapayA lajjayA vArinidhI sAgare mamajja magno'bhUt / utprekSAlaMkAraH / zaGkhAtizAyyasya go'bhUditi bhAvaH || 4 || $7 ) tasyeti tasya bhagavato vakSaHsthalamuraHsthalaM lakSmyAH zriyaH nirvRtimandiraM saMtoSasthAnaM pakSe nirvANasthAnaM vidmo jAnImahe yatra vakSaHsthale sadA satataM zuddhA nirdoSAH pakSe karmakalaGka rahitA: sphuradrucaH sphurantI dedIpyamAnA ruk kAntiryAsAM tathAbhUtAH pakSe sphuranto ruk zraddhA yeSAM te tathAbhUtAH muktAH muktAphalAni pakSe siddhaparameSThinaH virAjante zobhante / zleSopamA // 5 // 88 ) parameti -- 15 kavIndrAH kavirAjAH tadIyavakSaHsthalaM himAlayaM himasyAlayastaM himAcalaM atha ca hi nizcayena mAlayaM mAyA lakSmyA AlayaM bhavanam / ubhayoH sAdRzyaM yathA-- paramahimayutaM vakSaHsthalapakSe parazcAsau mahimA ceti paramahimA tena yutaM sahitaM zreSThamAhAtmyasahitaM himAlayapakSe paramahimena zreSThatuSAreNa yutaM sahitam / yad icchanti samabhilaSanti taducitaM yogyam astIti zeSaH / yad yasmAt kAraNAt atra vakSaHsthale parItapadmarAgA parIto vyAptaH padmAnAM kamalAnAM rAgo yasyAM tathAbhUtA pakSe parItA madhye madhye gumphitAH padmarAgA 20 lohitamaNayo yasyAM tathAbhUtA, uruhArakAntigaGgA uruhArakAntireva vizAlahAradIptireva gaGgA mandAkinI, pakSe uruhAra kAntirgaGgeva iti uruhArakAntigaGgA apatat patitA / zleSarUpakopamAH / puSpitAgrA chandaH // 6 // 9 ) mithyAtveti - midhyAtvamevAtapo gharmastena tapto vyAkulIkRto dharmagajo dharmakarI asya bhagavato nAbhisarasi nAbhijalAzaye nimamajja nimagno'bhUt / anyathA itarathA cettarhi romarAjikapaTena lomalekhA 5 16) bhuvaneti - sApha-sApha dikhanevAlI tIna rekhAoMke dvArA tIna lokase bar3hakara zobhAko 25 dikhalAte hue inake kaNThako dekhakara zaMkha lajjAse hI mAno samudrameM DUba gayA thA ||4|| 17 ) tasyeti - hama unake vakSaHsthalako lakSmIkA saMtoSabhavana athavA muktibhavana mAnate haiM kyoMki usameM sadA zuddha - nirdoSa ( pakSa meM karmakAlimAse rahita ) aura sphuradrac - dedIpyamAna kAnti se yukta ( pakSa meM samIcIna zraddhAse yukta) muktA - bhotI ( pakSa meM siddhaparameSThI ) suzobhita rahate haiM ||5|| 18) parameti - bar3e-bar3e kavirAja unake vakSaHsthalako himAlaya 30 mAnate haiM yaha ucita hai kyoMki vakSaHsthala bhI himAlayake samAna paramahimayuta - utkRSTa hamase yukta ( pakSa meM utkRSTa mahimAse sahita ) thA aura usapara parItapadmarAgA - kamaloMkI lAlIse vyApta vizAla hArakI kAntirUpI gaMgA nadI par3atI thI ( pakSa meM padmarAga maNiyoMse yukta, gaMgAnadIke samAna vizAla hArakI kAnti par3a rahI thI ) || 6 || 19 ) mithyAtvetimidhyAtvarUpI ghAma se saMtapta huA dharmarUpI hAthI inake nAbhirUpI sarovara meM gotA lagA gayA 35 29 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudeva campUprabandhe $ 10 ) tasya kila karasaroruhanirantaranirmitadAnaprabhAveNa svarNatvamupagatA dInA nadInA babhUvuriti yujyate, te punarlakSmIkumArAH kathamAsanniti savismayamAsmahe / $ 11 ) Asthito dazabhavAnicandro niSkalaGkavidito bhaviteti / nUnamindurakaroddazabhAvAMstasya hastanakharUpamupetya ||8|| $ 12 ) sadAkhaNDalAbhikhyamAkrAntanetraM valagnaM valaghnaM varasyAsya vidmaH / sphuradratnakAcI suvajrAyudhADhyaM svarAjatvajuSTaM ghanazrIsametam ||9|| 226 10 vyAjena madadhArA dAnasaMtatiH kathaM syAt / rUpakotprekSA / AryA // 7 // $10 ) tasyeti -- tasya kila bhagavataH karasaroruhAbhyAM pANipadmAbhyAM nirantaraM satataM nirmitaM racitaM yaddAnaM tyAgastasya prabhAveNa dAnasalilamahimneti yAvat svarNatvaM kAJcanatvaM pakSe jalatvam upagatAH prAptA dInA nirdhanA janA na donA iti nadInA na nirdhanAH sadhanA iti yAvat babhUvuH atha ca nadInAminA nadInAH sAgarA babhUvuriti ca yujyate yuktaM pratibhAti, kiMtu te lakSmIkumArAH lakSmIputrAH katham Asan babhUvuH iti savismayaM sAzcaryam Asmahe tiSThAmaH / zleSaH // $ 11 ) Asthita iti - dazabhavAn mahAbalaprabhRtIn dazabhavAn AsthitaH prApto jinacandro jinendracandira: niSkalaGkaH iti vidito niSkalaGkaviditaH karmakAlimArahito bhavitA bhaviSyatIti hetoH nUnaM nizcayena induzcandraH tasya bhagavato hastanakharUpaM hastayornakhAni hastanakhAni teSAM rUpaM samAkAram upetya prApya dazabhAvAn 15 dazaparyAyAn akarot vidadhe / utprekSA // 8 // 12 ) sadeti - varasya zreSThasya asya bhagavato valagnaM madhyaM 'madhyamaM cAvalagnaM' cetyamaraH / bhAgurimate'vetyasyAkAralopaH balaghnaM balArim indramityarthaH vidmo jAnImaH / athobhayoH sAdRzyamAha -tatra madhyamapakSe sadAkhaNDalAbhikhyaM satI prazastA akhaNDalA khaNDarahitA abhikhyA zobhA yasya tat, indrapakSe sadA sarvadA AkhaNDala iti abhikhyA nAma yasya sa tam, 'abhikhyA nAmazobhayoH ' ityamaraH / AkrAntanetraM AkrAntaM parivRtaM netraM vastraM yasya tat tathAbhUtaM madhyaM, AkrAntAni ghRtAni netrANi 20 sahasranayanAni yasya sa taM indram, sphuradratnakAJcI suvajrAyudhADhyaM sphuradratnakAJcIva dedIpyamAnamaNikhacitamekhaleva suvajrAyudhaM zakrazarAsanaM tena ADhyaM sahitaM indraM, madhyapakSe sphuradratnakAJcI suvajrAyuvamiva iti sphuradratnakAJca suvajrAyudhaM tena ADhyaM sahitaM svarAjatvajuSTaM svasya rAjatvaM rAjyamiti svarAjatvaM tena juSTaM sevitaM madhyaM, pakSe rAjA zakraH tasya bhAvo rAjatvaM zakratvamityarthaH svasya rAjatvaM, svarAjatvaM tena juSTaM sevitaM 30 25 thA yadi aisA na hotA to romarAjike chalase isakI madadhArA kaise hotI ? // 7 // $ 10 ) tasyeti--unake hastakamaloMke dvArA nirantara nirmita dAnake prabhAva se svarNatva - suvarNapAneko prApta kara dona manuSya nadIna- dhanavAn ho gaye the ( pakSa meM dAnajalake dvArA svarNa -- uttama jalako pAkara nadIna - samudra bana gaye the ) yaha to ho sakatA hai kintu ve lakSmIputra kaise ho gaye yaha vicArakara hama Azcarya sahita haiM / $ 11 ) Asthita iti - mahAbala Adi dazabhavako prApta huA jinendrarUpI candramA niSkalaMka ho jAvegA yaha vicArakara hI mAno candramAne unake hAthoMke nakhoMkA rUpa prApta kara daza bhAva - daza paryAya dhAraNa kI thI ||8|| 12 ) sadeti - hama zreSTha jinendra bhagavAn ke madhya bhAgako indra samajhate haiM kyoMki jisa prakAra indra sadAkhaNDalAbhikhya - nirantara AkhaNDala isa nAmase sahita hai usI prakAra madhya bhAga bhI sadAkhaNDalAbhikhya - prazasta tathA akhaNDa zobhAse yukta thA, jisa prakAra indra AkrAntanetra - eka hajAra netroMse sahita hai usI prakAra madhyabhAga bhI AkrAntanetra - vastra se sahita thA, jisa prakAra indra dedIpyamAna maNimekhalAke samAna uttama indradhanuSase sahita hai usI prakAra madhyabhAga bhI indradhanuSakI tulanA karanevAlI dedIpyamAna maNimekhalAse sahita thA, jisa prakAra indra svarAjatvajuSTa- apane indrapanese sahita hai usI prakAra madhyabhAga 35 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -15] SaSThaH stabakaH 227 $ 13 ) tasya khalu sakthidaNDa: karabha-kalabhakara-kadalikhaNDAzca parasparaM samAnAH paraMtu te kAntikallolaruravaH ayaM tu mukhyavarNadairdhyavazAdUruriti vizeSaH / $ 14 ) pAdAGgaThanakhAMzurAjikalitaM jaGghAyagaM zrIpate hemastambhazikhAnikhAtarajatazrIzRGkhalAzAlinIm / dolAM hanta jahAsa harSaviharatsaddharmalakSmyAstathA kaMdarpadviradasya baddhanigalAmAlAnalIlAM dadhe // 10 // 15 ) iSTArthadAnAdvarNAcca surAgau caraNau vibhoH| athApi pallavaM citramadhazcakraturujjvalam // 11 // 'rAjA prabhI nRpe candre yakSe kSatriyazakrayoH' itiH vizvaH / ghanazrIsametaM vipulaM zobhAsahitaM madhyaM, vipulalakSmIsahitam indram, athavA ghanasya svavAhanasya zriyA zobhayA sametaM, indrasya meghavAhanatvaM prasiddham / shlessopmaa| 10 bhujaGgaprayAtaM chandaH // 9 // 613 ) tasyeti-tasya khalu bhagavataH sakthidaNDa UrudaNDaH 'sakthi klobe pumAnUruH' itymrH| karabhaH maNibandhAdArabhya kaniSThikAparyantaH karasya bahirbhAgaH 'maNibandhAdAkaniSThaM karasya karabho bahiH' ityamaraH / kalabhakaraH karizAvakazaNDA, kadalikhaNDo mocAprakANDa:. eSAM indre ka DA, kadalikhaNDo mocAprakANDaH, eSAM dvandve karabha-kalabhakara-kadalikhaNDAzca parasparaM mitho samAnAH sadRzAH paraMtu te karabhAdayaH kAntikallolaiH dIptisaMtatibhiH uravaH zreSThAH ayaM tu sakthidaNDastu mukhyavarNa AdyAkSarastasya daivyaM gurutvaM tasya vazAt UruH iti vishessH| $ 14 ) pAdAGguSTheti- 15 / pAdAGgaSThayo khAnA nakharANAM yA aMzurAjiH kiraNasaMtatistayA kalitaM sahitaM zrIpaterbhagavataH jaGghAyugaM prasRtAyugalaM harSeNa modena viharantI kroDantI yA saddharmalakSmoH prazastadharmazrIstasyAH hemastambhayoH suvarNastambhayoH zikhayoragrabhAgayonikhAtA saMlagnA yA rajatazrIzRGkhalA raupyazrIhijIrikA tayA zAlinI zobhinI dolAM dolanavallIM 'jhalA' iti prasiddhAM jahAsa hasati sma hanta harSe. tathA upamAntaramAha-kaMdarpadviradasya kAmakariNaH baddho nigalo yasyAM tathAbhUtAM baddha nigaDAM AlAnalIlAM bandhastambhazobhAM dadhe / upamA / zArdUlavikrIDitaM 20 chandaH // 10 // 15) $ iSTArtheti--vibhoH bhagavataH caraNau iSTArthadAnAd vAJchitArthapradAnAt varNAcca rUpAcca surAgau surANAM devAnAmago vRkSau surAgau kalpavRkSAvityarthaH pakSe suSThu rAgo lAlimA yyosto| ayApi tathApi ujjvalaM zobhamAnaM pallavaM kisalayam adhazcakraturnIcaizcakraturiti citraM vRkSANAM pallavA upari bhavanti atra tu vaiparItyaM tatazcitramAzcaryakaramiti bhAvaH, atha ca caraNo suraktau pallavaM kisalayaM adhazcakratuH tirazcakratuH raktatvAtizayAditi bhAvaH / atha ca padozcaraNayolavastalarUpAMza iti pallavastaM pattalamityarthaH adhazcakratu- 25 bhI svarAjatvajuSTa-apane ApakI zobhAse sahita thA aura jisa prakAra indra ghanazrIsameta-bahuta bhArI lakSmI athavA apane vAhanabhUta meghoMkI zobhAse sahita hotA hai usI prakAra madhyabhAga bhI ghanazrIsameta-bahuta bhArI zobhAse sahita thA // 9 // 13) tasyetinizcayase unakA sakthidaNDa, karabha, hAthIke bAlakakI sUMr3a aura kelAkA prakANDa paraspara samAna the-eka sahaza car3hAva-utArako liye hue the parantu ve saba kAntikI paramparAse uru - 30 zreSTha the aura sakthidaNDa prathama akSarakI dIrghatAke kAraNa Uru thA yaha vizeSatA 14) pAdAMguSTheti-pairoMke aMgUThoM sambandhI nakhoMkI kiraNapaktise yukta bhagavAnakI jaMghAoMkA yugala, harSase krIr3A karatI huI samIcIna dharmarUpI lakSmIke usa jhUlAkI ha~sI kara rahA thA jo ki suvarNamaya khambhoMke agrabhAgameM ba~dhI huI cA~dIkI sAMkalase suzobhita ho rahA thA / athavA kAmadevarUpI hAthIke usa bandhastambhakI zobhAko dhAraNa kara rahA thA 35 jisameM ber3I ba~dhI huI thI / / 10 / / $ 15) iSTArtheti-bhagavAnake caraNa, iSTa arthake denese tathA rUpa-raMgase surAga the-kalpavRkSa the, lAlavarNake the phira bhI Azcarya hai ki unhoMne pallavako Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 purudevacampUprabandhe [ 661616) tadanu nAbhirAjanarapAlastanayasya yauvanArambhamevaM vijRmbhitaM samokSya vItarAgasya vivAhaprArambho durghaTaH / eSa kila haThAnmaryAdAtIta iva mattadantAvalastapase vanaM pravizet / tathApi kAlalabdhirasya pratIhArI samAgamiSyati yAvattAvatparyantaM lokAnurodhena pavitracaritraM kalatraM pariNAyayitumucitamiti saMcintya samAsAdya ca samIpaM devasya sasAntvamevamavocata / $ 17 ) tribhuvanapate ! deva ! zrImansvabhUrasi hetava stava vayamihotpattau pUrvakSamAdharavadraveH / iti dRDhamathApyasmadvANoM na lavitumarhasi tridazavinuto yasmAttasmAdgurUnanu manyase // 12 // 618) mati vidhehi lokasya sarjanaM prati samprati / tathAvidhaM tvAmAlokya loko'pyevaM pravartatAm / / 13 / / nIMcaizcakratuH / zleSaH // 1 // $16 ) sadanviti-tadanu tadanantaraM nAbhirAjanarapAlaH tanayasya putrasya bhagavato vRSabhadevasyetyarthaH evaM pUrvoktaprakAreNa vijRmbhitaM vRddhiMgataM yauvanArambhaM tAruNyArambhaM samIkSya vilokya vItarAgasya rAgarahitasya vivAhaprArambho durghaTo duHzakyaH / eSa kila bhagavAn haThAt prasahya maryAdAtIto mattadantAvala iva mattadvirada iva tapase tapasyArthaM vanaM pravizet / tathApi asya tapasaH pratIhArI dvArapAlikA 15 kAlalabdhiH yAvat samAgamiSyati tAvatparyantaM, lokAnurodhena lokAnugrahanivedanena pavitracaritraM pavitrAcAra kalatraM bhAryA pariNAyayituM vivAhayitum ucitaM yogyam, iti saMcintya devasya bhagavataH samIpaM pArzva samAsAdya ca evaM vakSyamANaprakAreNa sasAntvaM sAntvanAsahitaM yathA syAttathA avocat jagAda / 617) tribhuvaneti-he tribhuvanapate he trijagannAtha ! he deva! he zrIman ! tvaM svabhUH svena bhavatIti svabhU: kAraNAntaranirapekSa: asi, tava bhavataH ihAsmin loke utpattI janmadhAraNe vayaM raveH prabhAkarasyotpattI pUrvakSamAdharavadudayAcala iva hetavaH smaH, 20 iti dRDhaM nizcitam / athApi svasya kAraNAntaranirapekSatve'pi yasmAt kAraNAt tvaM tridazavinuto devanamaskRtaH tasmAt gurUn gurujanAn anumanyase satkaroSi, tataH asmadvANI madbhAratI laGghitum ullaGghayituM nArhasi yogyo nAsi / hariNIchandaH / / 12 / / $ 18) matimiti-samprati sAmprataM lokasya jagataH sarjanaM sRSTiM prati mati buddhi vidhehi kuru| tvAM tathAvidhaM lokasarjanodyatam Alokya dRSTvA loko'pi anyajano'pi evaM pravartatAm pravRtti nIce kiyA thA (pakSameM tiraskRta kiyA thA ) // 11 // 616 ) tadanviti-tadanantara rAjA 25 nAbhirAjane putrake isa taraha vRddhiko prApta hue yauvanArambhako dekhakara vicAra kiyA ki vItarAgakA vivAha prArambha karanA kaThina hai| yaha maryAdAko lA~ghanevAle matta hAthIke samAna haThapUrvaka tapake lie vanameM praveza kara sakate haiN| phira bhI isa tapakI pratIhArIke samAna kAlalabdhi jabataka AvegI tabatakake lie lokopakArake anurodhase pavitra caritravAlI strIkA vivAha karAnA ucita hai| isa prakArakA vicAra kara ve bhagavAna ke pAsa pahuMce aura sAntvanA pUrvaka isa prakArake vacana kahane lge| $ 17 ) tribhuvaneti-he trilokInAtha ! he deva ! he zrIman ! Apa svayambhU haiM ApakI yahA~ utpattimeM hama usI taraha kAraNa haiM jisa taraha ki sUrya kI utpattimeM pUrvAcala kAraNa hai yaha nizcita hai| phira bhI Apa merI vANIkA ullaMghana karane ke yogya nahIM haiM kyoMki devoM ke dvArA stuta honese Apa gurujanoMkA sammAna karate haiM // 12 / / $ 18 ) matimiti-isa samaya Apa lokakI sRSTi kI ora buddhi lagAie / 30 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -22 ] SaSThaH stabakaH 229 $19 ) tataH suranikaravanditacaraNa ! tribhuvanaramaNa ! dharmavallikAmatallikAbIjaparamparAyamANa ! prajAsaMtatisamutpattaye kAMcana kAJcanavallIsarUpAM saundaryavaibhavanirastaratimadATopAM vidhRtamaNikalApAM trijagati dhanyAM kanyAM pariNetumarhasoti / 620 ) aGgIcakre paramapuruSaH sasmitastasya vAcaM dAkSiNyAdvA pitRviSayakAt kiM prajAnugrahAdvA / tasyA jJAtvAbhyupagamamatho bhUpatirvItazaGko harSAccakre pariNayavidhi devarAjAnumatyA // 14 // $21) tatvyau kacchamahAkacchajAmyo saumye pativare / ___ yazasvatI-sunandAkhye sa enaM paryaNInayat // 15 // $ 22 ) tadAnIM khalu sAketapuralakSmIvilAsamaNimukurAyamANe nUtanavitAnavitati vilambi 10 karotu // 13 // 19) tata iti-tataH tasmAtkAraNAt suranikarairdevasamUhavanditau namaskRtau caraNau yasya tatsaM. buddhau ! he tribhuvanaramaNa he trilokInAtha ! prazastA vallikA vallikAmatallikA dharma eva vallikAmatallikA dharmavallikAmatallikA tasyA bIjaparamparA bIjasaMtatirivAcarati tatsaMbuddho ! 'matallikAmacacikA prakANDabhuddhatallajI / prazastavAcakAnyamUnyayaH zubhAvaho vidhiH // ' ityamaraH / prajAsaMtatisamutpattaye saMtatisamUhotpattaye 'prajA syAtsaMtato jane' ityamaraH / kAJcanavallIsarUpAM svarNalatAsadRzIM saundaryasya lAvaNyasya vaibhavena nirasto 15 dUrIkRto ratermadanamAninyA madATopo garvavistAro yayA tAM, vidhRto maNikalApo maNimekhalA yayA tAM trijagati tribhuvane dhanyA bhAgyazAlinI kAMcana kanyAM pativarAM pariNetuM vivAhayitum arhasi yogyo'si / itItthaM nAbhirAjo bhagavantaM jagAda / 'kalApaH saMhato varhe kAJcyAM bhUSaNatUNayoH' iti medino| $ 20) aGgIcakra itiparamapuruSo bhagavAn sasmitaH samandahasitaH san pitA viSayo yasya tasmAt pitRviSayakAt dAkSiNyAt audAryAt kim / prajAnugrahAdvA lokopakArAdvA tasya nAbhirAjasya vAcaM vANIm aGgIcakre svIcakAra / atho tasya bhagavataH abhyupagama svIkRti jJAtvA bhUpati bhirAjaH devarAjasya saudharmendrasyAnumatyA saMmatyA vItazaGko niHzaGkaH san harSAt pramodAt pariNayavidhi vivAhavidhi cakre kRtavAn / mandAkrAntA chandaH // 14 // 21) tanvyAviti-sa nAbhirAjaH tanvyau kRzAGgayo kaccha-mahAkacchayoH jAmyo svasArau 'jAmI svasRkulastriyoH' ityamaraH / saumye saumyAkAre yazasvatosunandAkhye tannAmnyo pativare kanye enaM bhagavantaM paryaNInayat vivAhayAmAsa // 15 // 22 ) tadAnImiti-tadAnIM vivAhavidhividhAnAvasare khalu nizcayena sAketapuralakSmyA 25 ayodhyAnagarazriyA vilAsamaNimukuramiva vilAsaratnAdarzamivAcaratIti tasmin, nUtanavitAnAM navInacandroApako vaisA dekha anya manuSya bhI aisI pravRtti kareM // 13 // $ 19 ) tata iti-isalie he deva samUhake dvArA pUjitacaraNa! he trilokInAtha ! he dharmarUpI zreSThalatAkI bIja santatike samAna AcaraNa karanevAle! santAna samUhakI utpattike lie kisa aisI kanyAko vivAhaneke yogya ho jo suvarNalatAke samAna ho, apane saundarya ke vibhavase jisane ratike garvako naSTa 30 kara diyA ho. jo maNi mekhalAko dhAraNa kara rahI ho tathA atyanta bhAgyazAlinI ho| 620) aMgIcakra iti-bhagavAnne musakurAkara nAbhirAjake vacana svIkRta kara liye so kyA pitA sambandhI saralatAse svIkRta kiye the yA prajAke anugrahakI bhAvanAse / tadanantara unakI svIkRtiko jAnakara rAjA nAbhirAjane niHzaMka hokara bar3e harSase indrako anumati pUrvaka vivAhakI taiyArI kI // 14 // $ 21 ) tanvyAviti-rAjA nAbhirAjane kRzAMgI, saumyavarNa 35 kaccha aura mahAkacchakI bahineM yazasvatI aura sunandA nAmakI kanyAoM ke sAtha bhagavAn vRSabhadevakA vivAha karAyA // 15 / / 622) tadAnImiti-usa samaya jo ayodhyAnagarako Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 purudevacampUprabandhe [6623nAnAmaNigaNaghRNipUranimagnasuranikare vividhavAdyaravamukharitadigantare paritaH parisphuranmaNidIpaprabhAvisare navaratnacayavinirmitavivAhamaNDapAntare vilasamAnamaGgaladravyasaMgatazAtakumbhamayapUrNakumbhalambhitamaNivedikAmadhye tAbhyAM kanyAmaNibhyAM purudevaH candrikAprasannatAbhyAM gaganatala iva nizAkaro virraaj| $ 23 ) saundaryasya taraGgiNyau zRGgArAmbudhicandrike / taccittamattakariNaH zRGkhale te babhUvatuH / / 16 / / $ 24 ) tayoH saundaryasaMpattiH svapnabuddheragocarA / gAhate sA kathaMkAraM girAM pUraM kavIzinAm / / 17 / / $ 25 ) te khalu kanyAmatallike gurutarabhArAropaNameva cAJcalyanivAraNadhurINamiti kautu pakAnAM vitatiSu paGktiSu vilambino ye nAnAmaNigaNAsteSAM ghRNayaH kiraNAsteSAM pUre nimagnA buDitAH suranikarA devasamUhA yasmistasmin, vividhavAdyAnAM nAnAvAditrANAM raveNa zabdena mukharitAni digantarANi yasmistasmin, paritaH samantAt parisphuran dedIpyamAno maNidIpAnAM prabhAvisaraH kAntisamUho yasmistasmin, navaratnAnAM cayena samUhena vinimito racito yo vivAhamaNDapastasyAntare madhye vilasamAnAni zobhamAnAni 15 yAni maGgaladravyANi taiH saMgatAH sahitA ye zAtakumbhapayAH suvarNaracitAH pUrNakumbhAstairlambhitaM prApitaM yat maNivedikAyA madhyaM tasmin, tAbhyAM pUrvoktAbhyAM kanyAmaNibhyAM kanyAratnAbhyAM purudevo vRSabhanAthaH gaganatale nabhastale candrikA-prasannatAbhyAM jyotsnA-nirmalatAbhyAM nizAkara iva candra iva virarAja zuzubhe / upamA / 623) saudaryasyeti --saundaryasya lAvaNyasya taraGgiNyo nadyau, zRGgArAmbudheH zRGgArasArasya candrike jyotsne te yazasvatIsunande taccittameva mattakarI tasya jinendramAnasamattamataGgajasya zRGkhale bandhanahijIrake 20 babhUvatuH / rUpakam // 16 // 624) tayoriti-tayoH yazasvatIsunandayoH saundaryasaMpattiH lAvaNyasaMpada svapnabuddheH agocarA aviSayA AsIt sA saundaryasaMpattiH kavozinAM kavIndrANAM girAM vAcAM pUraM kathaMkAraM kena prakAreNa gAhate pravizati / vacanAgocarA tadIyasaundaryasaMpattiriti bhAvaH // 17 // 625) te khalvitite pUrvokta khalu prazaste kanye kanyAmatallike gurutarasya durbharatarasya bhArasyAropaNameva samarpaNameva cAJcalasya lakSmIke maNimaya vilAsa darpaNake samAna AcaraNa karatA thA, navIna ca~dovoMke samUha meM 25 laTakate hue nAnA maNisamUha kI kiraNoMke pUrameM jahA~ devoMke samUha DUba gaye the, nAnA prakArake bAjoMke zabdase jisameM digantarAla zabdAyamAna ho rahe the, aura jahA~ cAroM ora camakate hue maNi dIpakoMkI prabhAkA samUha suzobhita ho rahA thA aise navaratnoMke samUhase nirmita usa vivAha-maNDapake bIca meM zobhAyamAna maMgala dravyoMse sahita suvarNamaya pUrNa kalazoMse yukta maNimaya vedikAke madhya meM una donoM kanyAoMse yukta bhagavAn purudeva 30 AkAzameM cA~danI aura nirmalatAke sAtha candramAke samAna suzobhita ho rahe the / 623) saundaryasyeti-saundaryakI nadI aura zRMgAra sAgarako samudvelita karaneke lie cA~danI svarUpa ve donoM vRSabhajinendra ke cittarUpI matta hAthIko bA~dhane ke lie sAMkala svarUpa huI thIM / / 16 / / 624) tayoriti-una donoMkI saundaryarUpa sampadA svapnabuddhikA bhI viSaya nahIM thIM ataH vaha kavirAjoMke vacanapUra meM kaise avagAhana kara sakatI thIM ? // 17 // 25 ) te khalviti - ___ 35 ve zreSTha kanyAe~, 'bahuta bhArI bhArakA lAda denA hI capalatAko dUra karane meM nipuNa hai' isa Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -27 ] SaSThaH stabakaH 231 kitacetasA vedhasA nitambapayodharabhAravyAjena mahIdharaiH saMyojya vanitArUpatayA nirmite vidyullate iva purudevasuradrumasya samIpe sadyastanagucchakalite kalpalate iva ca vyarAjatAm / $26 ) ayamamarapatInAM ratnakoTIrakoTo ghaTitapadapayojastatra tAbhyAM priyAbhyAm / suciramadhikabhogAnprApnuvAnaH praharSAt kSaNamiva bahukAlaM devadevaH sa ninye // 18 // 27 ) atha kadAcitsaudhatalavilasadratnaparyaGke suptA yazasvatI mahAdevI svapne kavijanaviditAM jinavadanasya rAjatAM vasudhAnubhavapradarzanena prakaTayitumiva pariprAptagrasanAM medinoM, kucayugamiva sarasthitizobhitaM nitambabimbamiva mekhalAJcitaM samunnataM ca surAcalaM, karamiva kamalasahacaraM capalatAyA nivAraNe dUrokaraNe dhurINAM nipuNam itItthaM kautukitacetasA kutUhalitahRdayena vedhasA vidhAtrA 10 nitambapayodharameva bhArastasya vyAjena lena mahIdharaiH parvataiH saMyojya saMyukta kRtvA vanitArUpatayA strIrUpeNa nirmite racite vidyullate iva taDidullaryAviva, purudevasuradrumasya vRSabhAmaramahoruhasya samIpe sadyastanI tatkAlavikasito yo guccho puSpastabako tAbhyAM kalite sahite pakSe sadyo jhaTiti stano kucau gucchAviveti stanaguccho tAbhyAM kalite kalpalate iva kalpavallyAviva vyarAjatAm zuzubhAte / utprekssaa| $26 ) ayamiti-amarapatInAM devarAjAnAM ratnakoTIrakoTayA maNimayamaulyagrabhAgena ghaTite yukta padapayoje caraNakamale yasya tathAbhUtaH, 15 'moli: kirITa koToramuSNISaM puSpadAma tu' iti haimaH / tAbhyAM pUrvoktAbhyAM priyAbhyAM vallabhAbhyAM saha suciraM sudIrghakAlaM yAvat adhikabhogAn pracuraviSayAn prApnuvAno labhamAna: devadevaH so'yaM vRSabhajinendraH praharSAta prakRSTaharSAt bahukAlaM kSaNamiva ninye vyapagamayAmAsa / mAlinIvRttam // 18 // $27 ) atheti-athAnantaraM kadAcit jAtucit sodhatale prAsAdapRSThe vilasan zobhamAno yo ratnaparyako maNimayamaJcastatra suptA kRtazayanA yazasvatI mahAdevo svapne svApe nijavadanasya svamukhasya rAjatAM nRpatitAM pakSe candra tAM prakaTayitumiva vasudhAyAH 20 pRthivyA anubhava upabhogastasya pradarzanena pakSe 'va' iti tyaktvA sudhAnubhavapradarzanena pIyUSAnubhavapradarzanena pariprApta grasanaM yasyAstathAbhUtAM svamukhena bhakSyamANAmityarthaH medinoM pRthivoM, kucayugamiva stanayugalabhiva sarasthitizobhitaM hArasthitizobhitaM pakSe kAsArasthitizobhitaM. nitambabimbamiva nitambamaNDalamiva mekhalAJcitaM razanAzobhitaM pakSe kaTakasahitaM 'kAJcyAM zailanitambe ca khaDabandhe ca mekhalA' iti vizvalocana:, samunnataM yauvanAtirekAt samutthitaM pakSe samuttuGga surAcalaM sumerum, karamiva hastamiva kamalasahacaraM kamalasahitaM pakSe 25 prakArake kutUhalase yukta cittavAle vidhAtAke dvArA nitamba aura stanoMke bhArake bahAne parvatoMse yukta kara striyoMke rUpameM racI huI vidyullatAoMke samAna athavA bhagavAn vRSabhadevarUpI kalpavRkSake samIpa tatkAla vikasita honevAle stanarUpI gucchoMse sahita kalpalatAoMke samAna suzobhita ho rahI thIM // $ 26 ) ayamiti-indroMke maNimaya mukuToMke agrabhAgase jinake caraNakamala mila rahe the aise yaha devAdhideva vRSabhajinendra, una priyAoMke sAtha 30 dIrghakAla taka adhika bhogoMko prApta hote hue, harSapUrvaka bahuta bhArI samayako kSaNake samAna vyatIta ka ra rahe the||18||27) atheti-tadanantara kisI samaya chatapara sazobhita ratnoMke palaMgapara soyI huI yazasvatI mahAdevIne nimnalikhita svapna dekhe| sarvaprathama usane apane mukhake dvArA grasita honevAlI pRthivIko dekhA, usa samaya vaha pRthivI vasudhAnubhavapRthivIke upabhogako dikhA kara ( pakSa meM sudhAke upabhogako dikhA kara) usake mukhakI rAjatA 35 --nRpatitA athavA candratAko hI mAno prakaTa karanA cAhatI thii| dUsare svapna meM sumeru parvata dekhaa| vaha sumeru parvata yazasvatIke kucayugalake samAna sarasthita zobhita--sarovarakI Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 purudevacampUprabandhe [ 6628 prabhAkara, kAJcokalApamiva sakalakalaM nizAkara, padapadmamiva sahaMsakaM sarovaraM, bAhuyugalamiva paramakarAzcitaM payonidhiM ca vilokayAmAsa // $ 28) vandivAtaprakaTitasudhAsAradhikkAragItai ditrANAM zrutihataravaiH sA tataH saMprabuddhA / utthAya drAgamalazayanAnmaGgalasnAnapUtA bheje svapnaprakathitaphalaM praSTakAmA svakAntam // 19|| $ 29 ) tamupetya sukhAsInA tatra sA bhadraviSTare / kAntAya svapnamAlAM tAM kathayAmAsa sundarI / / 20 / / $30 ) tadanu divyAmalalocanavilokitastatsvapnaphalasvabhAvo'sau devaH sumerustani ! sumeru10 vikAsakatvena kamalamitraM prabhAkaraM sUrya, kAJcIkalApamiva razanAsamUhamiva sakalakalaM kalakalazabdena sahitaM pakSe sakalAH kalA yasya taM tathAbhUtaM nizAkaraM candram, padapadmamiva caraNakamalamiva sahaMsakaM sapAdakaTaka pakSe samarAlaM, sarovaraM kAsAra, bAhuyugalamiva bhujayugamiva paramakarAJcitaM paramazcAsau karazceti paramakaraH zreSThahastastenAJcitaM pakSe parAzca te makarAzceti paramakarAstairazcitaH sahitastaM payonidhi sAgaraM ca vilokayAmAsa / zleSopamA / $ 28) vandivAteti-tataH svapnadarzanAnantaraM vanditAtena stutipAThakasamUhena prakaTitAni sUccaritAni sudhAsAradhikkArANi paM yaSasAratiraskArakANi yAni gItAni taH, vAditrANAM vAdyAnAM zrutihataravaiH karNAhatazabdaiH saMprabuddhA jAgRtA sA yazasvato drAg jhaTiti amalazayanAt nirmalazaythAyAH utthAya maGgalasnAnena maGgalAbhiSaveNa pUtA pavitrA tathAbhUtA, svapnaH prakathitaM prakaTitaM yat phalaM tat praSTukAmA praSTumanAH satI svakAntaM svavallabhaM bheje prApa / mandAkrAntA // 19 // 29 ) tamupetyeti-taM svakAntam upetya prApya tatra bhadraviSTare maGgalAsane sukhAsInA sukhopaviSTA sA sundarI yazasvatI kAntAya tAM svapnamAlAM svapna20 paramparAM kathayAmAsa samuvAca // 20 // 630) tadanviti-tadanu tadanantaraM divyAmalavilocanena avadhi jJAnanetreNa vilokito dRSTastatsvapnAnAM phalasvabhAvo yena tathAbhUto'so devo vRSabhajinendraH ityevaM svapnaphalaM sthitise zobhita ( pakSameM hArakI sthitise zobhita ) thA tathA nitamba maNDalake samAna mekhalAJcita-kaTaniyoMse sahita (pakSameM karadhanIse suzobhita ) aura samunnata-U~cA (pakSameM uThA huA) thaa| tIsare svapnameM sUrya dekhA, vaha sUrya yazasvatIke hAthake samAna 25 kamalasahacara-kamaloMkA mitra (pakSameM krIr3A kamalase sahita ) thaa| cauthe svapnameM candramA dekhA, vaha candramA usakI karadhanIke samAna sakalakala-kalakala zabdase sahita ( pakSameM sampUrNa kalAoMse yukta ) thA / pA~caveM svapnameM sarovara dekhA, vaha sarovara yazasvIka caraNakamalake samAna sahaMsaka-tor3ara athavA nUpuroMse sahita ( pakSa meM haMsapakSiyoMse yukta) thA aura chaThaveM svapnameM samudra dekhA, vaha samudra usake bAhuyugalake samAna paramakarAzcita-bar3e30 bar3e magaroMse sahita (pakSameM zreSTha hAthoMse yukta ) thaa| 628 ) vandivAteti-tadanantara vandIjanoMke dvArA prakaTa kiye hue, amRtasArakA tiraskAra karanevAle-madhuragItoM aura kAnoMmeM TakarAnevAle bAjoMke zabdoMse jo jAga uTho thI, tathA nirmala zayyAse zIghra hI uThakara jo mAMgalika snAnase pavitra huI thI aisI yazasvatI svapnoMke dvArA sUcita phalako pUchanekI icchA rakhatI huI apane patike pAsa pahu~cI / / 19 / / $ 29) tamapetyeti-unake pAsa 35 jAkara maMgalamaya Asanapara sukhase baiThI huI usa sundarIne vaha svapnaparamparA patike lie kahI / / 20 / / 630) tadanviti-tadanantara divya nirmalanetra-avadhijJAnake dvArA jinhoMne una svapnoMke phala aura svabhAvako acchI taraha dekha liyA thA aise bhagavAn vRSabhadevane una Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -32] SaSThaH stabakaH 233 darzanena cakravatinaM, kamalAkSi ! kamalabandhunA pratApinaM, candramukhi ! candreNa kAntisaMpannaM, sarojagandhi ! sarojadazanena saroruhavAsinyA lakSmyA samAkrAntavakSaHsthalaM, mahIdharazroNi ! mahIgrasanena jaladhimekhalAyA vasumatyAH paripAlayitAraM, sAgaragaMbhIre ! sAgareNa sasArasAgarasaMtaraNanipuNaM caramAGgamikSvAkukulavardhanaM putrazatAgraja tanUja pariprApsyasIti svapnaphalamityamacIkathat / $31 ) imAM bharturvAcaM kuvalayadalAkSI zrutipuTe vitanvAnA vegAtpramadabharamAsAdya vavRdhe / yathA vArdhelA pravilasati rAkAhimakare yathA vA saMprApte jaladasamaye sphArataTinI // 21 // $32 ) tataH subAhuprathito'hamindraH sarvArthasiddhiM samupAgato yaH / vidhervazAd vyAghracaraH suro'yaM samAsadadgarbhamarAlakezyAH // 22 // svapnasUcitaphalam itthamanena prakAreNa acIkathat, kathayAmAsa / 'acIkathat' iti prayogo'pANinIyaH / itIti kathaM / tadevo te-sumeruriva stano yasyAstatsaMbuddhau he sumerustani samunnatakuce ! sumerudarzanena suragirivilomanena cakravatinaM sudarzanacakradharaM, kamalAkSi ! zatadalalocane ! kamalabandhunA sUryeNa pratApinaM pratApavantaM, candramukhI ! zazivadane ! candreNa mazinA kAntisaMpannaM dIptimantama, sarojagandhi ! kamalagandhi ! sarojadarzanena kamalAvalokana saroruhavAsinyAH kamalanivAsinyA lakSmyA zriyA samAnAntavakSaHsthalaM samadhiSThitoraHsthalaM, 15 mahIdharazroNi ! sthUlanitambe ! mahIgrasanena pRthivo grasanena jaladhimekhalAyA sAgararazanAyA vasumatyAH pRthivyAH paripAlayitAraM rakSaka, sAgaragaMbhore jaladhivadgAmbhIryazAlini ! sAgareNa samudreNa saMsArasAgarasya bhavArNavasya saMtaraNe nipuNa dakSaM, varamAGga caramazarIraM tadbhavamokSagAminamityarthaH, ikSvAkukulavardhanaM ikSvAkuvaMzavRddhikartAraM putrANAM zataM tasyAgraja jyeSThaM tanUjaM putraM pariprApsyasi lapsyase / iti / / 3.) imAmiti-kuvalayadale ivAkSiNI yasyAH sA kuvalayadalAkSI nIlotpaladalalocanA sA yazasvatI bhartuH patyuH imAM pUrvoktAM vAcaM 20 kaNI zrutipuTe karNapuTe vitanvAnA kurvAgA samAkarNayantItyarthaH vegAd rabhasAt pramadabharaM harSasamUham AsAdya prApya rAkAhimakare pUNimendo pravilasati prazobhamAne sati vArdheH sAgarasya velA yathA taTocchvAsa iva vA athavA jaladasamaye varSAkAle saMprApte sati sphArataTinI yayA mahAnadova vavRdhe vRddhimgmt| upamA / zikhariNI chandaH // 21 // 32 ) tata iti-tatastadanantaraM subAhu iti prathitaH prasiddho yo mativa jInaH ahamindraH san sarvArthasiddhi tannAmAnutaravimAnaM samupAgataH, bhUta! vyAghra iti vyAghracaraH so'yam 25 amindro vidhegyasya vazAta arAlakezyAH kuTilakacAyA yazasvatyA garbha samAsadat praap| upajAtichandaH svapnoMkA phala isa prakAra kahA-he sumerustani ! sumeru parvatake dekhanese cakravartI, he kamalalocane ! sUryake dekhanese pratApI, he candramukhI ! candramAke dekhanese kAntisampanna, he kamalagadhi ! kamalake dekhanese kamala nivAsanI lakSmIke dvArA AkrAnta vakSaHsthalavAle, he sthUlanitambe! pRthivIkA grasana dekhanese samudrAnta pRthivIke rakSaka, he sAgara ke samAna 30 gAmbhIryase suzobhite ! samudrake dekhanese saMsAra sAgarase pAra karanemeM nipuNa, caramazarIrI, ikSvAku vaMzako bar3hAnevAle tathA sau putroMmeM prathama putrako prApta krogii| $ 31 ) imAmiti-- kuvalavAdala ke samAna netroMvAlI yazasvatI, patike ina vacanoMko sunakara vegase harSake samUhako prApta hotI huI usa taraha vRddhiko prApta huI jisa taraha ki pUrNa candramAke suzobhita rahate hue samudrakI velA aura varSAkAlake Anepara vizAla nadI vRddhiko prApta hotI hai // 21 // $ 32) 35 tata iti-tadanantara subAhu nAmase prasiddha jo jIva ahamindra hotA huA sarvArthasiddhi gayA thA vaha vyAghrakA jova deva bhAgyavaza kuTila kezoMvAlI yazasvatIke garbhako prApta huA // 22 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 purudevacampUprabandhe [6633633 ) eSA kila bhuvanapatiyoSA svasyA vacovilAsamiva surasArthazlAghyaM, madhyadezamiva dine dine pravardhamAnaM, udarabhAgamiva valibhaGgavirahitaM kucayugalamiva malinamaNDalAgrazobhAM cakrazobhAM ca prakaTIkariSyamANaM, zarIrasaMnivezamiva komalakaladhautaruci, sumitrAnandanamapi sulakSmaNamapi bharatAbhikhyAM prApsyamAnaM garbha babhAra / 34 ) antarvanyA yazasvatyA mukhaM rAjeti manmahe / bubhuje vasudhAM yasmAttArollAsaM tatAna yat / / 23 / / // 22 // 33) eSeti-eSA kila bhuvanapateryoSA bhuvanapatiyoSA jagadIzvarajAyA yazasvatI garbha dauhRdaM babhAra dadhAreti kartRkarmakriyAsaMbandhaH / atha garbha vizeSayannAha-svasyA vacovilAsa miva vacanasaMdarbhamiva surasArthazlAghyaM surANAM devAnAM sArthaH samUhastena zlAghyaM garbha pakSe rasazca arthazca 10 rasArtho suSTu rasArthoM surasArthoM tAbhyAM zlAghyaM vacanavilAsam / svasyA madhyadezamiva kaTipradezamiva dine dine pratidinaM pravardhamAnaM, garbho dine dine vardhate sma tasya bhArAnmadhyadezazca dine dine vavRdhe iti bhAvaH / svasyA udarabhAgamiva jaTharabhAgamiva valibhaGgarahitaM zleSe bavayorabhedAt balinAM balavatAM bhaGgena nAzena virahitaM garbha pakSe valayastrivalaya eva bhaGgAstaraGgAstavirahitaM zUnyam / svasyA: kucayugalamiva stanayuga miva malinamaNDalAprazobhAM malinazcAsau kRSNazcAsau maNDalAnazca kRpANazceti malinamaNDalAgrastasyA zobhAM 15 pakSe kRSNacUcukazobhAM, cakrazobhAM ca cakrasya cakraratnasya zobhAM pakSe cakrasyeva cakravAkasyeva zobhA tAM prakaTIkariSyamANaM, svasyAH zarIrasaMnivezamiva komala kaladhautaruci komalasuvarNakAnti ubhayatra samAnam, sumitrAnandanamapi sumitrAyA etadabhidhAnadazarathapatnyA nandanamapi putramapi sulakSmaNamapi lakSmaNanAmasahitamapi bharatAbhikhyAM bharatanAmadheyaM prApsyamAnamiti virodhaH sumitrAyAH putro lakSmaNanAmnA prasiddhaH kaikeyyAstu putro bharatanAmnA prathita iti virodhabIjaM parihArapakSe sumitrAnandanamapi sanmitrajanasaMtoSakaramapi, suSTha lakSmANi yasya taM sulakSmaNaM zobhanahalakulizAdisAmudrikazAstrAbhihitalakSaNayuktamapi bharatAbhikhyAM bharateti nAmadheyaM psyamAnam / zleSopamAvirodhAbhAsAH / 34 ) antavatnyA iti-antarvalyA garbhavatyAH yazasvatyA makhaM vadanaM rAjA candro nRpatizca iti manmahe jAnImaH / yasmAt kAraNAt yat mukhaM avasudhAM avagatA sudhA avasudhA tAM prAptapIyUSaM bubhuje bhuGkte sma, nRpatipakSe vasudhAM pRthivIM bubhuje| tArollAsaM tArANAM nakSatrANAlAsastaM tatAna vistArayAmAsa napatipakSe tArazcAsAvallAsazceti tArollAsastaM mahollAsaM tatAna vistAra 20 25 33 ) eSeti-isa yazasvatIne aise garbhako dhAraNa kiyA jo apane hI vacanoMke vilAsake samAna surasArthazlAghya-devasamUhase prazaMsanIya (pakSameM uttama rasa aura arthase prazaMsanIya) thaa| apane hI madhyadezake samAna pratidina vRddhiko prApta ho rahA thaa| apane hI udarabhAgake samAna valibhaMgavirahita-balavAnoMke vinAzase rahita ( pakSa meM trivali rUpa taraMgoMse rahita ) thA / apane hI stana yugalake samAna Age calakara malina maNDalAna-kRSNakhar3aga (pakSameM kAle 3. cacaka) kI zobhA ko tathA cakrazobhA-cakraratnakI zobhA (pakSameM cakravAka pakSI jaisI zobhA) ko prApta hogaa| jo apane hI zarIrasannivezake samAna komalakaladhautaruci-suvarNake samAna kAntiko prApta hogaa| tathA jo sumitrAnandana-sumitrAkA putra aura sulakSmaNalakSmaNa nAmakA dhAraka hokara bhI bharatAbhikhyA-bharata nAmako prApta hogA ( pakSa meM samIcIna mitroMko AnandadAyaka evaM acche lakSaNoMse yukta hokara bhI bharata nAmako prApta hogaa| 35634) antarvanyA iti-garbhavatI yazasvatIkA mukha rAjA-vandramA athavA nRpati thA aisA hama mAnate haiM kyoMki vaha avasudhA-prAptasudhAkA upabhoga karatA thA ( pakSameM vasudhApRthivIkA upabhoga karatA thA) aura tArollAsa-nakSatroMke ullAsa ( pakSameM vizAla harSa) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH stabakaH $ 35 ) dadarzAntarvatnI dharaNapatirAnandabharitaH payogI kekI saliladhararAjImiva' navAm / yathA tejogI surapatidizaM kokataruNo yathA zukti muktAphalalalitagarbhAmiva vaNik // 24 // $36 ) tatazca sA ca yazasvatI devo tribhuvanapatinA saha lIlAbhavanopavanakRtakAcaleSviva 5 vijayAhimavadacalakUTeSu, nijagRhodyAnakrIDAsarovareSviva gaGgAjalalavaNAmbudhivelAvanasarasosalileSu, vilAsamandiraparisaracandanavanalatAniketana iva pAToragirizikharakoTovilasitacandanavATIsaMniveze viharamANA, bhiSapariSatsaMpAditakalyANAmRtAhAramiva SaTkhaNDakSetramRttikA sevamAnA, sevAbhijJavArAGganAzRGgArasudhAsiktasUktisaraNimiva samarAlApasamudbhaTavorabhaTaghaTApaTutarakathAM yAmAsa / zleSaH // 23 // 135) dadarza ti-AnandabharaH saMjAto yasya tathAbhUtaH pramodayutaH dharaNipativRSabha- 10 jinendraH antarvatnI bhiNI yazasvatI kekI mayUraH payogI jalamadhyAM navAM pratyagrAM saliladhararAjImiva payodharapaktimiva, kokataruNazcakravAkayuvA tejogI tejomadhyAM surapatidizaM yathA prAcImiva, vaNik naigama: 'negamo vANijo vaNik' ityamaraH / muktAphalaM mauktikaM lalitagarbhe yasyAstAM zukti yathA dadarza vilokayAmAsa / mAlopamA / zikhariNIchandaH // 24 // 36 ) tatazceti-tatazca garbhadhAraNAnantaraM ca sA yazasvatI devI tribhuvanapatinA jagattrayAdhIzena saha lolAbhavanasya krIDAbhavanasyopavane vidyamAnA ye kRtakA- 15 calAH kRtrimaparvatAsteSviva vijayAzca himavAMzceti vijayAhimavantau tau ca tAvacalo ceti vijayAIhimavadacalo tayoH kUTeSu zikhareSu, nijagRhodyAnasya svakIyasadanopavanasya krIDAsarovareSviva kelikAsAreSviva gaGgAjalaM ca lavaNAmbudhivelAvanasarasI salilAni ca teSu surasravantIsalilalavaNodataTodyAnakAsAranIreSu, vilAsamandirasya kroDAgArasya parisare samIpe yaccandanavanaM tasya latAniketane nikuJja ida pATIragireH malayAcalasya koTyAmagrabhAge vidyamAnA yA candanavATI tasyAH saMniveze viharamANA vihAraM bhiSajAM vaidyAnAM pariSadA samUhena saMpAdito racito yaH kalyANAmRtAhAraH zreyaskarasudhAhArastamiva SaTakhaNDa. kSetramRttikA bharatakSetramRtsnA sevamAnA bhujAnA, sevAbhijJA sevAjJAnanipuNA yA vArAGganAstAsAM zRGgArasudhAsiktA zRGgArapIyUSokSitA yA sUktisaraNiH subhASitasaMtatistAmiva samarAlApe yuddhasaMbandhivAkcAre samudbhaTAH samudyatA ye vIrabhaTAsteSAM ghaTA paGktistasyAH paTutarakathAM samarthavAH zRNvantI samAkarNayantI, ko vistRta karatA thA // 23 / / 635) dadarzati-Anandake bhArase yukta rAjA vRSabhadeva 25 / garbhavatI yazasvatIko usa prakAra dekhate the jisa prakAra mayUra jala sahita navIna meghamAlAko, taruNa cakavA sUryase yukta pUrva dizAko aura vaNik muktAphala rUpI sundara garbhase yukta zuktiko dekhatA hai // 24 / / 636 ) tatazceti-tadanantara vaha yazasvatI rAnI bhagavAn vRSabhadevake sAtha krIDAbhavanake upavana sambandhI kRtrima parvatoMke samAna vijayAdha tathA himavAn parvatoMke zikharoMpara, apane gharake udyAna sambandhI krIDA-sarovaroMke samAna gaMgAjala tathA lavaNa 3 samudrake taTavana sambandhI sarovaroMke jalameM evaM krIDA-mandirake samIpa sthita candanavanake nikuMjake samAna malayAcala sambandhI zikharake agrabhAgapara suzobhita candanavanake bIca vihAra karatI huI, vaidya samUhake dvArA nirmApita kalyANakArI amRtamaya AhArake samAna SaTkhaNDa-bharatakSetrakI miTTIkA sevana karatI huI, sevAmeM nipuNa vArAMganAoMke zRMgArarUpa sudhAse sikta subhASitoMke samUhake samAna yuddha sambandhI vArtAlApa karanemeM dakSa vIrayoddhAoM. 35 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 236 purudeva campUprabandhe 6937 zRNvantI, mRdumadhuravidagdhamugdhaparihAsamanoharA lApazukasArikAvalimiva paJjaragata kuJjarArAtikizoraparamparAM pazyantI kAniciddinAni ninAya / $ 37 ) zANollIDhe kRpANe maNimukura iva svAnanaM sAdhvapazyat 15 mRduH komalaH madhuro hRdyo vidagdhazcAturyAJcito mugdhaH sundaro yaH parihAsastena manoharAlApA madhurazabdA zukasArikAstAsAmAvalimiva paGktimiva paJjaragatA lohazalAkA gRhasthitA ye kuJjarArAti kizorAH siMhazizavasteSAM paramparAM saMtati pazyantI samavalokayantI kAnicid katipayAni dinAni ninAya vyapagamayAmAsa / upamA || SS 37 ) zANeti -- trasto bhIta ekavarSasthita ekavarSapramitAyuSko yo hariNazizurmRgamANavakastasyeva prollasatI zobhamAne lolanetre caJcalanayane yasyAstathAbhUtA eSA sA yazasvatI maNimukura iva maNimayamukurunda iva zANollIDhe zANopalasaMghRSTe kRpANe karavAle svAnanaM svamukhaM sAdhu yathA syAttathA apazyat vilokayAmAsa, manojJaM manoharaM madhuraM priyataraM vINAgAnamiva parivAdinIgotamiva cApagabda kodaNDadhvani mudA harSeNa azzRNot AkarNayAmAsa / prathamarasamiva zRGgAramiva prauDhavorAdbhutAdIn samutkaTavIravismayAdIn rasAn cirAya dorghakAlaparyantaM citte cetasi cakre vidadhe / garbhastha bAlakaprabhAvAnusAriNI tadIyaceSTAbhavaditi bhAvaH / sragdharA chandaH ||25|| 38 ) tadanviti -- tadanu tadanantaraM cakradharasya cakravartina udayo janma tasya nidAnatayAdikAraNatvena bhRzamatyantam na navama ityanavamastasmin navamabhinne'pi navame iti virAdhaH pakSe na avama iti anavama utkRSTa ityarthaH tasmin navame mAsi lakSmInirvizeSA padmAtulyA tribhuvanapatiyoSA trijagadadhIzvarasImantinI 'strI yoSidabalA yoSA nArI sImantinI vadhUH' ityamara:, harihayaharidiva prAcIva pUrvazcAso mahIbhRcceti pUrvamahIbhRt prathamanarendro vRSabha iti yAvat tasya manoharazcetohara akAro deho yasyAstathAbhUtA pakSe pUrvamahIbhRt pUrvAcalastena manohara AkAra AkRtiryasyAstathAbhUtA vimalaM zobhanaM yasya 20 vINAgAnaM manojJaM madhuramiva mudA sANoccApazabdam / citte cakre cirAya prathamarasamiva prauDhavIrAdbhutAdI neSA trastaikavarSasthitahariNazizu prollasallolanetrA ||25|| $ 38 ) tadanu cakradharodayanidAnatayA bhRzamanavame'pi navame mAsi saiSA lakSmInirvizeSA hariharidiva pUrvamahIbhRnmanoharAkArA vimalazobhanakSatrAdhipodayahetuzca yazasvatI devI, bhAsvanta ke samUhakI jozIlI kathAko sunatI huI, aura komala manohara catura tathA sundara parihAsa se 25 manohara AlApa karanevAle totA mainAoMkI pakti ke samAna piMjar3oM meM sthita siMha zizuoMkI paramparAko dekhatI huI kucha dina vyatIta karatI rahI / / 637 ) zANeti - eka varSa ke bhayabhIta hariNa zizu ke samAna suzobhita caJcala netroMse yukta vaha yazasvatI maNinaya darpaNa ke samAna sAnapara car3he hue khaDgameM acchI taraha mukha dekhatI thI, manohara tathA iSTa vINAke gAna ke samAna harSa pUrvaka dhanuSa ke zabdako sunatI thI aura zRMgArarasake samAna praur3ha vIra tathA adbhuta 30 Adi rasoMko cirakAlataka cittameM dhAraNa karatI thI ||25|| 638 ) tadanviti - tadanantara cakravartI utpattikA kAraNa honese jo anavama - navamase bhinna ( pakSa meM zreSTha ) hokara bhI navama - ma - nauvA~ thA aise mAsameM lakSmItulya, jinarAjakI jAyA isa yazasvatI devIne avinAzI zubha guNoM se yukta muhUrta meM durudara nAmaka yogake rahate hue manuvaMzarUpI kSIrasAgara ke lie candramA ke samAna tathA rAjanItiko prakaTa karanevAle putrako utpanna kiyaa| usa samaya 35 yazasvatI devI indrako dizA-pUrva dizAke samAna jAna par3atI thI kyoMki jisa prakAra 1. zAlikAvalimiva ka0 / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 40 } 237 miva saccakrAnandaM kandalayantaM kamalAdhikaparipoSaM parisphurattejaHpariveSaM cAbhaGgura zubhaM guNasaMpan muhUrte dururAye yoge manukulakalazajaladhikalAnidhiM samuditanayaM tanayaM janayAmAsa / $ 39 ) ajAyata bhujAzliSTavasudho yadayaM sutaH / tato'sya sArvabhaumatvaM tadA naimittikA jaguH ||26|| 40) sutendumAsAdya kalAnivAsaM samedhayantaM kumudaM cirAya / paSThaH stabakaH zyAmA cakAse sudatItriyAmA sA pApacakravyathane kahetuH // 27 // sa vimalazobhano nirmalazobhAyuktaH vimalazobhanazcAso kSatrAdhipazceti vimalazobhanakSatrAdhipastasyodayasya janmano hetuH pakSe vimalA zobhA yasya sa vimalazobhaH sa cAso nakSatrAdhipazca candrazceti vimalazobhanakSatrAdhipastasyodayasya samudgamasya hetuzca yazasvatI devI bhAsvantamiva sUryamiva saccakrAnandaM satAM sAdhUnAM cakra: samUhastasyAnandaM harSa pakSe santazca te cakrAzca cakravAkapakSiNazceti saccakrAsteSAmAnandaM harSa kaMdalayantaM 10 vardhayantaM kamalAdhikaparipoSaM kamalAyA lakSmyA adhikaH prabhUtaH paripoSaH puSTiryasmAt taM pakSe kamalAnAmaravindAnAM paripoSo yasmAttaM parisphurattejaH pariveSaM parisphuran tejasaH prabhAvasya pakSe pratApasya pariveSo maNDalaM yasya tathAbhUtaM ca abhaGgurAH sthAyino ye zubhaM guNAH zreyaskaraguNAstaiH saMpanne sahite muhUrtte durudarAhvayayoge durudaranAmayoge manukulameva kalazajaladhikSIrasAgarastasya kalAnidhi candramasaM samuditaH prakaTito nayo rAjanItiryasmAttaM tanayaM putraM janayAmAsa prAsUta / virodhAbhAsazleSopamAH / $ 39 ) ajAyateti - yad yasmAtkAraNAt ayaM sutaH putraH bhujena bAhunA vAzliSTA samAliGgitA vasudhA mahI yena tathAbhUtaH san ajAyata tatastasmAtkAraNAt tadA janmakAle naimittikA nimittajJAninaH asya putrasya sarvasyA bhUmeradhipa iti sArvabhaumastasya bhAvastattvaM cakravartitvaM jaguH kathayAmAsuH // 26 // 640 ) sutendumiti - pApacakravyathanaikahetuH pApAnAM duritAnAM cakraH samUhastasya vyathanaikahetuH pIDaneka kAraNaM pakSe pApAH pApavanto ye cakrAzcakravAkAsteSAM vyathanasya pInasyaikahetuH pramukha kAraNaM zyAmA yovanavato pakSe tamobAhulyena kRSNA sudatI eva triyAmA iti sudatItriyAmA yazasvatI rajanI kalAnAM catuHSaSTikalAnAM pakSe SoDazakalAnAM nivAso yasmistaM kumudaM koH pRthivyA mudaM modaM pakSe kumudaM kairavaM cirAya cirakAlaparyantaM samedhayantaM vardhayantaM suta evenduH sutendustaM putracandramasam AsAdya 15 indrakI dizA pUrvamahIbhRnmanoharAkArA - pUrvAcalase sundara AkAravAlI hai usI prakAra yazasvatI bhI pUrva mahIbhRnmanoharAkArA- - Adya rAjA vRSabhajinendra ke manako haranevAle zarIra se sahita thI aura jisa prakAra indrakI dizA vimalazobha-nakSatrAdhipodaya hetu - nirmala zobhAse 25 yukta candramA udayakA kAraNa hai usI prakAra yazasvatI bhI vimalazobhana - kSatrAdhipodaya hetu -nirmala zobhAse yukta cakravartI kI utpattikA kAraNa thI / yazasvatIne jisa putrako utpanna kiyA thA vaha sUrya ke samAna saccakrAnandaM kaMdalayantaM - sAdhu samUha ke harSako bar3hAnevAlA ( pakSa meM uttama cakravoMke harSako bar3hAnevAlA ) thA, kamalAdhikaparipoSa - lakSmIkI adhika puSTiko karanevAlA (padmameM kamaloMke adhika vikAsako karanevAlA ) thA tathA dedIpyamAna 30 teja pratApa ( pakSa meM ghAma ) ke maNDalase sahita thA / 139) ajAyateti - jisa kAraNa yaha putra apanI bhujAse pRthivIko AliMgita karatA huA utpanna huA thA usa kAraNa nimittajJAniyoMne usa samaya kahA thA ki yaha putra samasta bhUmikA svAmI - cakravartI hogA ||26|| $40 ) sutendumiti - pApa samUhako naSTa karanevAlI ( pakSa meM pApI cakavoMko pIr3A denevAlI ) tathA zyAmA-yauvanase suzobhita ( pakSa meM zyAmavarNa ) vaha yazasvatIrUpI rAtri, kalAoMke 35 nivAsabhUta ( pakSa meM solaha kalAoMse yukta ) tathA kumuda -- pRthivIke harSako ( pakSa meM kairavako ) cirakAlataka bar3hAnevAle putrarUpI candramAko prApta kara suzobhita ho rahI thI ||27|| 20 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 purudevacampUprabandhe [664141) sa kila jinarAjaH padmAkara iva sarvatomukhasamRddhisaMpannaH samunnidrazobhanatAmarasahitaH sadAmarAlosevyamAnaH bhramarahitazca, padmabandhuneva prauDhazobhanakhojjvalapAdena sAdhu vakrasaMtoSadAyinA udayamupeyuSA bhRzamullalAsa / $ 42) pitAmahau ca tasyAmU pramodaM prmaaptuH| yathA savelo jaladhirudaye zItarociSaH // 28 // prApya cakAze zuzubhe / rUpakazleSo // upajAtivRttam // 27 // 4) sa kileti-jinarAjo vRSabhadevaH padmAkara iva taDAga iva sarvatomukhI samantAdAyakarI yA samRddhiH saMpatistayA saMpannaH pakSe sarvatomukhasya salilasya samRddhayA vRddhayA saMpannaH, samunnidrA prakaTitA zobhA yeSAM te samunnidrazobhAH te ca te natAmarAzca namrobhUtadevAzca taiH sahitaH pakSe samannidraM zobhanaM yeSAM tAni samunnidrazobhanAni tathAbhUtAni yAni tAmarasAni 10 kamalAni tebhyo hitaH, sadA sarvadA amarAlobhiH devapaGktibhiH sevyamAnaH pakSe sadA sarvadA marAlIbhihasIbhiH sevyamAnaH, bhrameNa sadehena rahitaH bhramarahita: pakSe bhramarebhyaH SaTpadebhyo hitaH kalyANakaraH, padmabandhuneva sUryeNeva prauDhA prakRSTA zobhA yeSAM tathAbhUtA ye nakhAstairujjvalo pAdau caraNo yasya tena pakSe prauDhaM prakRSTaM zobhanaM yasya tathAbhUtaM yat khaM gaganaM tasmin ujjvalAH pAdAH kiraNA yasya tena, sAdhucakrAya sajjanasamUhAya saMtoSaM harSa dadAtIti sAdhucakrasaMtoSadAyo tena pakSe sAdhavazca te cakrAzca cakravAkAzceti sAdhucakrAstebhyaH saMtoSaM 15 dadAtIti tena udayaM janma pakSe udgamam upeyuSA prAptavatA kumAreNa putreNa bhRzamatyantam ullalAsa zuzubhe // shlessopmaa| ) pitAmahAviti-tasya putrasya amU prasiddhI pitAmahI ca pitAmahazceti pitAmahI marudevInAbhirAjI zItarociSaH zazinaH udaye sabela: taTosahita: jaladhiryathA sAgara iva paraM sAtizayaM pramodaM harSa ApatuH $ 41 ) sa kileti-jisa prakAra udita hote hue sUrya se padmAkara suzobhita hotA hai usI prakAra jinarAja vRSabhadeva, udita hote hue putrase suzobhita ho rahe the| usa samaya jinarAja 20 ThIka padmAkara-tAlAbake samAna jAna par3ate the kyoMki jisa prakAra padmAkara sarvatomukha samRddhi sampanna-jalakI samRddhise sahita hotA hai usI prakAra jinarAja bhI sarvatomukha samRddhi sampanna-saba orase AyavAlI sampattise sahita the, jisa prakAra padmAkara samunnidrazobhana-tAmarasa-hita vikasita zobhAvAle kamaloMke lie hitakArI hotA hai usI prakAra jinarAja bhI samunnidrazobha-natAmara-sahita-zobhAyamAna namrIbhUta devoMse sahita the, jisa 25 prakAra padmAkara sadAmarAlI sevyamAna-sarvadA haMsiyoMse sevita rahatA hai usI prakAra jinarAja bhI sadAmarAlIsevyamAna-sadA devapaGaktise sevita the aura jisa prakAra padmAkara bhramara-hita-bhramaroMke lie hitakArI hotA hai usI prakAra jinarAja bhI bhrama-rahita -saMdehase rahita the / vaha putra bhI ThIka sUrya ke samAna jAna par3atA thA kyoMki jisa prakAra sUrya prauDha zobhana-khojjvalapAda-atyanta zobhAyamAna AkAzameM camakatI huI kiraNoMse yukta hotA hai 3. usI prakAra vaha putra bhI prauDhazobha-nakhojjvalapAda-atyanta zobhAyamAna nakhoMse dedIpyamAna caraNoMse sahita thA aura jisa prakAra sUrya sAdhucakrasaMtopadAyI-uttama cakravAka pakSiyoMko saMtoSakA denevAlA hotA hai usI prakAra vaha putra bhI sAdhucakrasaMtoSadAyI-sajjana samUhako saMtoSakA denevAlA thaa| $ 42) pitAmahAviti-jisa prakAra candramAkA udaya honepara velA sahita samudra harSako prApta hotA hai usI prakAra usa putrake dAdA aura dAdI-nAbhirAja aura Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH stabakaH 239 $ 43 ) puNyAzIrvacanAravairmugadRzAM bhUpAlagehAntare sAnandaM prahatAnakadhvanibharairvAditraghoSastathA / lekhonmuktasumAvalImanupatallolambakolAhalaiH zabdaikArNavamagnametadabhavayAlolalokatrayam // 29 // $44) mandAravanavihArI mandaM mandaM cacAra pvmaanH| kakubhAM jetA jAta iti bhIta iva pratItadikpAlaH // 30 // $ 45 ) tadAnIM sarabhasasaMcaratparijananikarasaMkSobhasaMcalitamahItalA, pratiniketanaM samudastaketanapaTasaMjAtama pavanasamAnItakalpatarukusumopahArA, gaGgAtaraGgazIkaranikaradviguNitazaityasaurabhyamRgamadajalacchaTAsaMsiktamadhukaranikarajhaGkAramanohArikusumopahAramaNDitarathyAGgaNA, mahIpatini lebhAte / upamA // 28 // 643 ) puNyAzIriti-bhUpAlagehAntare rAjabhavanamadhye mRgadRzAM nArINAM puNyAzIrvaca- 10 nAravaiH pavitrAzIrvAdavacanadhvanibhiH sAnandaM saharSa yathA syAttathA prahatAstADitA ya AnakAH paTahAsteSAM dhvanibharaiH zabdasamUhaH, vAditraghoSaiH vAdyaninAdaiH tathA lekhairdevairunmuktA pAtitA yA sumAvalI prasUnapaGktistAm, anupatanto'nuvAvamAnA ye lolambA bhramarAsteSAM kolAhalaiH kalakalazabdaiH etat vyAlolalokatrayaM caJcalajagattrayam zabda eva ekArNavaH ekasAgarastasmin magnaM bruDitam abhavat / samantAt zabdA eva zrUyamANA Asanniti bhAvaH / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 29 // 44 ) mandAreti-mandAravanavihArI kalpatarUdyAnaviharaNazIlaH 15 pavamAnaH pavanaH kakubhAM dizAM jetA jitvaraH jAtaH samutpanna iti hetoH bhota iva bhayayukta iva pratItadikpAlaH sUcitadikpAla: san mandaM mandaM zanaiH zanairyathA syAttathA cacAra carati sma / utprekSA // 30 // $ 45) tadAnImiti-tadAnIM tasmin kAle sAketapurI ayodhyApuro ajAyata babhUveti kartRkriyAsaMbandhaH / kIdRzI ajAyatetyAha sarabhaseti-sarabhasaM sarvagaM saMcarantaH samantAccalanto ye parijananikarAH kuTumbijanasamUhAsteSAM saMkSobheNa saMcalitaM kampitaM mahotalaM yasyAM tathAbhUtA, pratIti-niketanaM niketanaM pratIti pratiniketanaM 20 pratigRhaM samudastAH samunnamitA ye ketanapaTA vaijayantovastrANi taiH saMjAtaH samutpanno yo ma pavanaH sundarasamIrastena samAnItAH saMprApitA: kalpatarUNAM kusumopahArA yasyAM sA, gaGgati-gaGgAtaraGgANAM bhAgIrathIbhaGgAnAM ye zIkaza ambukaNAsteSAM nikaraNa samahena dviguNite zaityasaurabhye ziziratvasaugandhya yasya madajalaM kastUrIsalilaM tasya chaTayA saMsiktAH samukSitA ye madhukaranikarAH SaTpadasamUhAsteSAM marudevI paramaharSako prApta ho rahe the // 28|| $ 43 ) puNyAzIriti-rAjabhavanake andara sthita 25 striyoMke pavitra AzIrvAdAtmaka vacanoMke zabdoMse, harSasahita tAr3ita nagAr3oMke zabdoMse, anya bAjoMke zabdoMse tathA devoM ke dvArA barasAye hue puSpasamUhakA pIchA karanevAle bhramaroMke kolAhalase halacalako prApta huA yaha lokatraya zabdarUpa eka sAgarameM nimagna ho gayA thAsaba ora zabda hI zabda sunAI par3atA thA // 29 // 44) mandAreti-'dizAoMko jItanevAlA utpanna ho cukA hai' isa prakAra Darate-Darate dikpAloMko sUcita karanevAlA kalpavanavihArI i. vAyu dhIre-dhIre baha rahA thA // 30 // 45 ) tadAnImiti-usa samaya vegase saba ora calanevAle kuTumbijanoMke samUha sambandhI kSobhase jisakA bhUtala kampita ho rahA thA, pratyeka gharoMpara phaharAyI huI patAkAoMke vastroMse utpanna sundara vAyuke dvArA jisameM kalpavRkSoMke phUloMkA upahAra lAyA gayA thA, gaMgA sambandhI laharoMke jalakaNoMke samUhase atyanta zItala tathA sugandhita kastUrIke jalakI chaTAse sIMce hue bhramara samUhakI jhaMkArase manohara phUloMke 35 1. rathyAGkaNA k0| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 240 purudeva campUprabandhe [ 6 / 946 vedanasaMbhramasaMcaradvRddhakaJcukI nikarapuraHsaraparivArajananirdayasaMmarddanipatita kubjavAmanavarSaMdharanikurambA, lambamAnakucavimbavisrastAntarIya vRddhadhAtrIjanaparikalita nartananirIkSaNajanitapurajanahAsya rasA, yuga - pattaraGgitamaGgalasaMgotasaMgatAnekagAna kalayAnugatalIlAlAsyaprasaktakAminIjanakamanIyA, sAketapurI velAtItapaurajanapramodA, ajAyata / $ 46 ) tadAnIM kSoNIze vitarati bahUnarthanivahAn suravyUha drAgahaha divi paJcatvamabhajat / tathA cintAzmatvaM suramaNiravApa prakRtito jaga he svardhenuH sapadi zatamanyuM dRDhataram // 31 // jhaGkAreNa avyaktazabdena manohAriNo ramyA ye kusumopahArA: puSpopahArAstairmaNDitaM samalaMkRtaM rathyAGgaNaM 10 rAjamArgAjiraM yasyAM tathAbhUtA, mahIpatIti -- mahIpataye rAjJe nivedanaM samAcAradAnaM tasya saMbhrameNa satvaratvena saMcarantaH samanvAt calanto ye vRddhakaJcukI nikarA: sthavira sauvidallasamUhAste puraHsarA agresarA yeSAM tathAbhUtA ye parivArajanAH kuTumbijanAsteSAM nirdayasaMmarddena niSkaruNasamAghAtena nipatitAni kubjavAmanavarSaMdharA kubjakharvazikhaNDijanAnAM nikurambANi kadambakAni yasyAM tathAbhUtA, lambamAneti - lambamAnebhyaH saMsamAnebhyaH kucabimbebhyo vakSojamaNDalebhyo visrastaM nIcaiH patitamantarIyaM vastraM yeSAM tathAbhUtA ye vRddhadhAtrIjanAH sthaviro15 mAtRsamUhAstaiH parikalitaM kRtaM yannartanaM nRtyaM tasya nirIkSaNena samavalokanena janitaH samutpAditaH purajanAnAM nAgaranarANAM hAsyaraso yasyAM tathAbhUtA, yugapaditi - yugapad ekakAlAvacchedena taraGgitAni vRddhigatAni yAni maGgalasaMgItAni teSu saMgatAni samAyojitAni yAni anekagAnakAni nAnAvidhopadhAnAni teSAM layaM svaratAnamanugatAni yAni lIlAlAsyAni lIlAnRvyAni teSu prasaktAH saMlagnA ye kAminIjanAH strIsamUhAstaiH kamanIyA manoharA velAtIto nirmaryAdaH paurajanAnAM nAgaranarANAM pramodo harSo yasyAM tathAbhUtA / svabhAvoktiH / 2046 ) tadAnoM kSoNIza iti tadAnIM putrajanmAvasare kSoNoze vRSabhajinendre bahUn prabhUtAn arthanivahAn dhanasamUhAn vitarati dadati sati suraNAM kalpatarUNAM vyUhaH samUhaH drAg jhaTiti divi svarge paJcatvaM paJcatAM mRtyumiti yAvat pakSe paJcasaMkhyAtvaM abhajat / tathA suramaNirdevamaNiH prakRtito nisargataH cintAzmatvaM cintayA azmatvaM pASANatvaM pakSe cintAmaNitvam avApa prAptavAn svardhenuH kAmadhenuH sapadi zIghraM dRDhataraM prabalaM zatamanyuM zatazokaM pakSe indraM 'manyuH pumAn krudhi / dainye zoke ca yajJe ca' iti medinI, 'manyurdenye to ko 25 vAsave tu zatAtparaH' iti vizvalocanaH, jagAhe prApa ahaha iti khede 'ahahAdbhutakhedayo:' iti vizvalocanaH / 30 upahArase jisameM rAjamArga ke maidAna suzobhita ho rahe the, rAjAke lie putrajanma sambandhI sUcanA dene kI utAvalIse saba ora calate hue vRddha kaJcukiyoM ke samUha jinake Age-Age cala rahe the aise parivAra ke logoM kI nirdaya dhakkAdhUmIse jahA~ kubar3oM, baunoM aura hijar3oMke samUha gira gaye the, laTakate hue stanabimboMke Upara se jinake vastra nIce kI ora khisaka gaye the aisI vRddha ghAyoMke dvArA kiye hue nRtyako dekhanese jahA~ nagaravAsI janoMko hAsyarasa utpanna ho rahA thA, aura eka sAtha vRddhiko prApta hue maMgalamaya saMgItake bIca bIca meM mile hue aneka upagAnoMkI layake anusAra honevAlo nRtya krIr3AmeM vyasta strIjanoMse jo sundara thI aisI vaha ayodhyApurI nAgarikajanoMke bahuta bhArI harSase yukta ho rahI thI / I 46 ) tadAnoM kSoNIza iti --- usa samaya jaba rAjA vRSabhadeva bahuta bhArI dhanasamUhakA vitaraNa kara rahe the 35 taba kheda hai ki kalpavRkSoM kA samUha zIghra hI svarga meM pacatA - mRtyu ( pakSa meM pA~ca saMkhyA ) ko prApta ho gayA, devamaNi svabhAva se hI cintAke kAraNa pASANapaneko prApta ho gayA ( pakSameM cintAmaNi baja gayA ) aura kAmadhenu zIghra hI bahuta bhArI zatamanyu - saikar3oM prakArake zoka Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -50 ] SaSThaH stabakaH 241 647 ) tadanu nAbhirAjakacchamahAkacchabhUpAlAH saMmilitAstasya kumArasya jAtakarmotsavaM vidhAya, nidhAya ca nijAke bhAvisakalabharatAdhipasyAsya bharata iti nAmadheyaM prakaTayAmAsuH / 648) tannAmnA bhArataM varSamitIhAsojjanAspadam / himAdrerAsamudrAcca kSetraM cakrabhRtAmidam // 32 // $ 49 ) putro'yaM tanukAntinirmalajalaH zrIkuntalAlibraja vyAptaH pAdakarAsyazoNakamalo vAhAmRNAladyutiH / rAjyazrIhRdayaMgamapravilasatsaMvAsapadmAkaraH sAmodaH samabhUcciraM manukulakSIrAbdhimadhye dhruvam // 33 / / 50 ) sa kila bharatakumAro bandhujanakarakamalavihArakelikalahaMsaH sakalagurujananayanendI zleSaH / zikhariNI chandaH // 31 // 47 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM nAbhirAjazca kacchazca mahAkacchazceti 10 nAbhirAjakacchamahAkacchAH te ca te bhUpAlAzca rAjAnazceti tathAbhUtAH saMmilitAH saMgatAH santaH tasya kumArasya jAtakarmotsavaM janmakriyotsavaM vidhAya kRtvA nijAGke svotsaGge nidhAya ca sthApayitvA ca bhAvo cAsau sakalabharatAdhipazceti tathA tasya asya kumArasya bharata iti nAmadheyaM nAma prakaTayAmAsuH / 64: ) tannAmneti-janAspadaM lokasthAnaM / himAdreH himavatkUlAcalAdArabhya AsamudrAta AlavaNodaM idam cakrabhatAM cakravartinAM kSetraM tannAmnA tannAmadheyena bhArataM varSam AsIt itoha ityevam itihAsajJA vadanti // 32 // 649) 15 putro'yamiti-ayaM putraH manukulaM manuvaMza eva kSorAbdhiH kSIrasAgarastasya madhye dhruvaM nizcayena rAjyazriyA rAjyalakSamyA hRdayaMgamaH priyaH pravilasan prakarSaNa zobhamAnaH saMvAsapadmAkaro nivAsasarovaraH ciraM cirakAlaparyantaM samabhUt / atha putrasya padmAkaratvaM sAdhayati-tanukAntiH dehadoptireva nirmalajalaM svacchasalilaM yasmin saH, zrIkuntalAH zumbhadalakA eva alayo bhramarAsteSAM vrajena samUhena vyAptaH, pAdau ca karau ca AsyaM ceti pAdakarAsyaM tadeva zoNakamalAni raktakamalAni yasmistathAbhUtaH, vAhA bAhureva mRNAladyutima'NAlakAntiyasmin 20 saH 'vAhAvAhI haye bAho' iti vizvalocanaH / sAmodaH Amodo harSa evAmodo'tinirhArI gandhastena sahitaH / 'sugandhi mudi vA modaH' iti vizvalocanaH / rUpakAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 33 // 5) sa kileti-bandhujanAnAM karakamaleSu vihAro yasya tathAbhUtaH kelikalahaMsaH krIDAkAdambaH, sakalagurujanAnAM (pakSameM indra ) ko prApta ho gayI // 31 / / 67) tadanviti-tadanantara nAbhirAja kacchamahAkaccha Adi rAjAoMne sammilita hokara usa putrakA janma kriyA sambandhI utsava kiyA 25 aura apanI godameM rakhakara samasta bharata kSetrakA svAmI honevAle isa putrakA 'bharata' yaha nAma prakaTa kiyaa| 648) tannAmneti-usake nAmase yaha deza bhAratavarSa nAmase prasiddha huA aisA itihAsa hai| himavAn kulAcalase lekara lavaNa samudra takakA yaha kSetra cakravartiyoMkA kSetra kahalAtA hai // 32 // 349 ) putro'yamiti-sacamuca hI vaha putra, manuvaMzarUpI kSIrasAgarake madhyameM rAjyalakSmIke priya nivAsa svarUpa padmAkara-tAlAba thA kyoMki zarIrakI kAnti hI 30 usameM nirmala jala thA, vaha zobhAyamAna kezarUpI bhramaroMke samUhase vyApta thA, paira hAtha tathA mukha hI usameM lAla kamala the, bhujA hI usameM mRNAla thI aura Amoda-harSa hI usameM sugandhi thii||33|| 650) sa kileti-jo bandhujanoMke karakamaloMmeM vihAra karanevAlA kIr3AhaMsa thA, tathA samasta gurujanoMke netrarUpI nIlakamaloMko vikasita karaneke lie zarad RtukA 31 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 purudevacampUprabandhe [ 6651varAnandazaraccandraH sundaramanmanahasitamanmanAlApalasitamaNikuTTimacakramaNAdibhiH pitrorAnanda kandalayAmAsa / 651) kaNThe maJjulakuJjarArinakharavyAbaddhamuktAmaNI ___ mAlAM dhairyaguNazriyaH pravicaladdolAyamAnAM dadhat / cikrIDa kSitipAlabAlakakulaiAlolasatkuNDalaH sAnandaM purunandano manukulaprAcyAcalAhaskaraH // 34 // 652 ) tadanu manukulatilako'yaM bAlako lokayAtrAvartanatatpareNa puruparamezvareNa parikalitAnnaprAzanacaulopanayAdikramaH, savayobhirnarendranandanaiH saha prakaTitapAMsuvihAraH, kuraGgamadakardama saMpAditarekhAmaNDitagaNDamaNDalaH, kuGkumapAMsupaTalasAndrasinduritamastakaH, kadAcinmadAndhasindhura10 nikhilagurujanAnAM nayanAnyeva indrIvarANi kuvalayAni teSAmAnandAya harSAya zaraccandraH zaradinduH sa bharata kumAraH kila sundaramanmanahasitaM manojJamandahasitaM, manmanAlApo'vyaktamadhurazabdaH, lasitamaNikuTTimeSu zobhitaratnavasundharApRSTheSu cakramaNaM jAnubhyAM calanaM tadAdibhistatprabhRtibhiH pitro: mAtA ca pitA ceti pitarI tayormAtApitroH AnandaM harSa kandalayAmAsa vardhayAmAsa / $ 51 ) kaNTha iti-kaNThe grIvAyAM dhairyaguNazriyo dhIratvaguNalakSmyAH pravicalantI cAso dolA ceti pravicaladdolA tadvad AcaratIti pravicalaholAyamAnA tAm 15 AndolyamAnAM dolavadAcarantIm maJjulaimanoharaiH kuJjarArinakhaiAghranakharAbaddhA vyAmizrA yA muktAmaNImAlA muktAyaSTistAM dadhat bibhrat, vyAlole caJcale satkuNDale zobhitakarNAbharaNe yasya tathA bhUtaH, manukulaM manuvaMza eva prAcyAcala: pUrvagiristatrAhaskaraH sUryaH purunandano vRSabhajinendranandanaH kSitipAlabAlakakulaH rAjaputrasamUhai: saha sAnandaM saharSa yathA syAttathA cikroDa krIDati sma / rUpakAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitacchandaH // 34 // 5.) tadanviti-tadanu tadanantaraM manukulatilako manuvaMzazreSThaH ayaM bAlako bharatAbhidhAnaH, lokayAtrAyAH loka20 vyavahArasya vartane pravartane tatparaH samudyuktastena puruparamezvareNa vRSabhajinendreNa parikalitAH kRtAH annaprAzana caulopanayAdikramA annabhakSaNa-cUDAsaMskArayajJopavItasaMskAraprabhRtividhayo yasya tathAbhUtaH san, savayobhiH samAnAvasthAyuktaiH narendranandanai rAjaputra: saha prakaTitaH pAMsuvihAro dhUlikeliyana tathAbhUtaH, kuraGgamadakardamena kasturIdraveNa saMpAditA racitA yA rekhAstAbhirmaNDitaM zobhitaM gaNDamaNDalaM kapolasthalaM yasya saH, kuGkamasya kAzmIrasya pAMsupaTalena dhUlisamUhena sAndraM yathA syAttathA sinduritaM raktavarNIkRtaM mastakaM yena saH, kadAcit 25 candra thA aisA vaha bharata kumAra, sundara kilakAriyoMse paripUrNa manda musakAna, avyakta madhura bolI aura zobhAyamAna maNimaya pharzapara ghuTanoMke bala calanA Adike dvArA mAtA-pitAke harSako bar3hA rahA thaa| $ 51 ) kaNTha iti-jo kaNThameM dhairya guNarUpI lakSmIke caJcala jhUlAke samAna suzobhita, manohara vyAghra nakhoMse yukta muktAmaNiyoMkI mAlAko dhAraNa kara rahA thA, jisake uttama kuNDala hila rahe the tathA jo manuvaMzarUpI udayAcalapara sUryake tulya thA aisA, 30 bhagavAn vRSabhadevakA vaha putra rAjakumAroMke samUha ke sAtha sAnanda krIr3A karatA thaa||34|| 652) tadanviti-tadanantara loka vyavahArake calAne meM tatpara vRSabhajinendrake dvArA jisake annaprAzana, muNDana tathA yajJopavIta Adi saMskAra kiye gaye the aisA vaha manuvaMzakA tilaka svarUpa bAlaka, samAna avasthAvAle rAjakumAroMke sAtha kabhI dhUlimeM khelatA thA, kabhI hAthIkA rUpa rakhakara khelatA thA, usa samaya vaha kastUrIke rasase nirmita rekhAoMke dvArA 35 apane gaNDasthaloMko suzobhita karatA thA tathA kezarakI parAgake samUhase apane mastakako atyadhika sindUrase yukta kiye hueke samAna lAla-lAla kara letA thaa| jaba aura bar3A huA taba sacamuca hI madonmatta hAthIpara savAra hokara harSasahita apane yogya vAhanoMpara baiThe hue Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -52 ] SaSThaH stabakaH 243 mAruhya saharSamadhirUDhopavAkhairanyairvayasyaiH saha pramadavanaM prati pratiSThamAnaH, kuJcitAgratarjanInizitAGkuzaH pravizya ca tadvanaM tatra vicitrakRtakAcalatuGgatamazRGgeSu vyApAritatadgajaH,komalakadalIkAnaneSu saMbhramasamutpATitarambhAtarugumbhaM kumbhIndraM saMcArayan, 'gambhIrataravimaladodhikAsalileSu saMplAvayan, vikacakamalakulazobhitakamalAkare sarojavananirmUlanapracaNDazuNDAdaNDaM zuNDAlamakhaNDaM saMkrIDayan, uddaNDapuNDarIkaSaNDaprakalpitadhavalAtapatradharaH zubhratarAdabhramRdulatantusaMtAnadanturitacAmaranikaraH, 5 samullasadazokapallavaparikalpitavijayavaijayantIvisaraH, paThanapaTubAlakavandisaMdohajayajayAnandakolAhalamukharitadigantaraH nRpabhavanamavajagAhe / madAndhasindhuraM mattamataGgajam Aruhya samadhiSThAya saharSa sAnandaM yathA syAttathA adhirUDhA adhiSThitA upavAhyAH svavAhanayogyagajA yaistaiH anyaritaraiH vayasyamitraiH saha pramadavanaM krIDAkAnanaM prati pratiSThamAnaH prasthAnaM kurvANaH, kuJcitAnA yA tarjanI tadvat nizitastIkSNaH aGkazo yasya saH, tadvanaM ca pravizya tatra vane vicitrA 10 nAnAkArA ye kRtakAcalAH kRtrimakrIDAzailAsteSAM tuGgatamAni sUnnatAni yAni zRGgANi zikharANi teSu vyApAritaH saMcAritaH tadgajaH svAdhiSThitadvirado yena saH, komalakadalIkAnaneSu mRdulamocArAmeSu saMbhrameNa tvarayA samutpATito nirmalito rambhAtarugumbhaH kadalotarugulmo yena taM kumbhIndraM gajendraM saMcArayan bhramayan, gambhIratarANi agAdhAni vimalAni svacchAni yAni dIdhikAsalilAni dIdhikAjalAni teSu upavaneSu jalakroDA) racitA vizAlahadA dIpikA ucyante, saMplAvayan samuttArayan, vikacakamalAnAM vikasitAravindAnAM 15 kulena samUhena zobhito yaH kamalAkaraH padmopalakSitasarovarastasmin sarojavanasya kamalavanasya nirmUlane samutpATane pracaNDo'tidakSaH zuNDAdaNDo yasya taM zuNDAlaM gajaM akhaNDaM yathA syAttathA saMkroDayan ramayan, uddaNDAni samunnatadaNDAni yAni puNDarIkANi zvetakamalAni teSAM SaNDena samUhena prakalpitaM racitaM yad dhavalAtapatraM tasya dharaH, zubhratarA atidhavalA adabhrA akRzA mRdulA: komalA ye tantavo mRNAlasUtrANi teSAM saMtAnena samUhena danturito natonnatIkRtazcAmaranikaro bAlavyajanasamUho yena saH samullasadbhinnamyamAnaiH 20 azokapallavaiH kaGkelikisalayaiH parikalpito racito vijayavaijayantIvisaro vijayadhvajasamUho yena saH, paThanapaTava uccAraNacaturA bAlakA alpavayaskA ye bandisaMdohA stutipAThakasamUhAsteSAM jayajayanandakolAhalena jayajayakArakalakalena mukharitAni vAcAlitAni digantarANi yena tathAbhUtaH san nRpabhavanaM rAjasadanam avajagAhe anya mitroMke sAtha pramadavanakI ora prasthAna karatA thA, jisakA agrabhAga mur3A huA hai aisI tarjanIke samAna tIkSNa aMkuzako vaha liye rahatA thaa| vanameM praveza kara vahA~ nAnA 25 prakArake kRtrimaparvatoMke atyanta U~ce zikharoMpara usa hAthIko ghamAtA thaa| kabhI komala kadalIvanoMmeM vaha hAthIko ghumAtA thA usa samaya vaha hAthI bar3I utAvalIke sAtha kelAke vRkSoMko ukhAr3anemeM tatpara rahatA thaa| kabhI atyanta gahare evaM nirmala dIrghikA ke kRtrima tAlAboMke jalameM usa hAthIko tairAtA thA, kabhI khile hue kamaloMke samUhase zobhita tAlAbameM, jisakA zuNDAdaNDa bar3I tejIse kamalavanako ukhAr3a rahA thA aise hAthIko nirantara krIr3A karAtA thA, aura kabhI U~cI DaNThalavAle sapheda kamaloMse nirmita chatroMko dhAraNa kara, atyanta sapheda bArIka aura komala mRNAla sUtroMke camaroMko calavAtA, UparakI ora uThAye hue azoka vRkSake pallavoMse nirmita vijayapatAkAko dhAraNa karatA aura uccAraNa karane meM nipuNa alpaavasthAvAle vandIjanoMke jayajayakArase dizAoMke antarAla 1. gabhItatara ka0 / . Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 purudevacampUprabandhe [6653$ 53 ) zarIravallIkusumAyamAnaM tAruNyametasya tato jajRmbhe / saundaryalakSmIvinivAsabhUmeH suvarNakhaNDasya yathA sugandhaH // 35 // $54 ) pituryAdRk tAdRk lalitagamanaM saiva ca tanuH __ kalA lIlA saiva smitamapi tadeva dyu tirapi / vacaH zIlaM tadvanmadhuramiti sarve'pi suguNA stathaiva prodbhUtA na tu guNavizeSo vyalasata // 36 // $ 55 ) ayaM khalu manukulapUrvAcalA maNibhUpAlatanayacUDAmaNirmadana iti mAninIbhiH, surataruriti vanopakajanaivasvata iti vidveSigaNaiH, kalAsadanamiti kovidairgandharva iti gAyakaiH, sneha iti dhanaiH, anAzrayaNIya iti doSaiH, durgrahacittavRttiriti cittabhuvA, strIpara iti sarasvatyA, janaka 10 iti kIrtyA, patiriti lakSmyA, SaNDha iti parakalatrairjagatpAlaka iti prajAbhiragRhyata / praviveza / 6 53 ) zarIreti-tatastadanantaraM saundaryalakSmyA vinivAsabhamistasya saundaryazrIsadanasya etasya bharatasya zarIravallyAstanulatAyAH kusumAyamAnaM puSpAyamANaM tAruNyaM yauvanaM suvarNakhaNDasya kAJcanazakalasya suSThu gandhaH sugandhaH surabhiryathA jajambhe vavRdhe / rUpakopamA / upajAtivRttam // 35 // 654 ) pituriti piturjanakasya vRSabhajinendrasya yAdRk yAdRzaM lalitagamanaM sundaragamanaM tAdRklalitagamanaM, saiva ca pitRsadRzyeva 15 tanurmUrtiH 'striyAM mUrtistanustanUH' iti dhanaMjayaH / kalA lIlA saiva pitRsadRzyeva, smitamapi mandahasitamapi tadeva, dyutiH kAntirapi saiva, vaco vacanaM zolaM svabhAvaH ca tadvat pituriva madhuraM manoharam / ityevaM sarve'pi suguNAH zobhanaguNAH tathaiva pituryathaiva prodbhUtAH prakaTitAH, guNavizeSo guNAnAM vaiziSTyaM na tu vyalasata zuzubhe / zikhariNI chandaH // 36 // 655 ) ayamiti-ayaM khalu eSa kila, manukulameva pUrvAcalastatra dhumaNivirocanaH bhUpAlatanayeSu rAjaputreSu cUDAmaNiH zikhAmaNiriva zreSTho bharataH, madano mInaketana iti mAninIbhiH manasvinIbhiH, surataruH kalpavRkSa iti vanIpakajanairyAcakajanaiH, vaivasvato yama iti vidveSigaNaH zatrusamUhai:, kalAsadanaM cAturIbhavanam iti kovidarbudhaiH, gandharvo gAnapriyadevavizeSa iti gAyakaiH, snehaH praNaya iti dhanavittaH, anAzrayaNIya AzrayitumanaI iti doSairavagaNaH, durgrahA cittavattiryasya sa dargrahamanovattiriti cittabhavA manojena, strIparaH strIsaktaH iti sarasvatyA zAradayA, janakaH piteti kIrtyA yazasA, pativallabha iti lakSmyA, SaNDhaH klIba iti parakalatraiH parapurandhrIbhiH, jagatpAlakastribhuvanatrAtA iti prajAbhirjanai: agRhyata gRhItaH / 25 ko guMjAtA huA rAjabhavanameM praveza karatA thaa| $ 53 ) zaroreti-tadanantara saundarya lakSmIkI nivAsabhUmi svarUpa isa bharatakA, zarIrarUpI latAke samAna AcaraNa karanevAlA yauvana, suvarNa khaNDakI sugandhake samAna vRddhiko prApta hone lagA // 35 / / $ 54 ) pituritiusakA pitAkA jaisA hI sundara gamana thA, vahI zarIra thA, vahI kalA aura lIlA thI, vahI musakAna thI, vahI kAnti thI, vacana tathA zIla bhI unhIM ke samAna the isa taraha usake 30 sabhI guNa pitAke samAna hI prakaTa hue the, guNoMmeM thor3I bhI vizeSatA nahIM thI // 36 // 655) ayamiti-manuvaMzarUpI udayAcalake sUrya tathA rAjaputroM meM zreSTha isa bharatako yaha kAma hai isa prakAra striyoMne, kalpavRkSa hai isa prakAra yAcaka janoMne, yama hai isa prakAra zatrudaloMne, kalAbhavana hai isa prakAra vidvAnoMne, gandharva hai isa prakAra gAyakoMne, sneha hai. isa prakAra dhanoMne, anAzrayaNIya hai isa prakAra doSoMne, isakI manovRttiko grahaNa karanA kaThina 35 hai isa prakAra kAmadevane, striyoMmeM Asakta hai isa prakAra sarasvatIne, janaka hai. isa prakAra kIrtine, pati hai isa prakAra lakSmIne, napuMsaka hai isa prakAra parastriyoMne aura jagatkA rakSaka Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -61 ] SaSThaH stabakaH $ 56 ) manukulavArijadinakara bharataguNAdhirhi kuzalimakaro'yam / nakraMdate kamapi ca tadyuktaM bhaGgarahita iti citram ||37|| $ 57 ) narajanyA lasamAno nakhojjvalo'yaM tathApi bharata iti / rAjeti ca prasiddhi gata iti citte'pi nRtyati vicitram ||38|| $58 ) tadanu yaH kila vajrajaGghabhave purohitAnandanastato'dhograiveya kAhamindraH pIThaH sarvArthasiddhAvahamindrazca babhUva sa khalu yazasvatyAM vRSabhasenanAmatanUjo'jAyata / $59 ) zreSThI dhanamitro'pyadhograiveyakAhamindro mahApIThaH sarvArthasiddhAvahamindrazca so'yamadhunAnantavijayo nAma tanayo babhUva / $60 ) zArdUlAryazca citrAGgadadevo varadattanRpo'cyutasAmAniko vijayanRpazca bhUtvA sarvArthasiddhayahamindraH so'yamanantavIryo nAma tanayo'jAyata / $ 61 ) varAhAryazca maNikuNDalAmaro varasenabhUpAlo'cyutasAmAniko vaijayantanRpazca bhUtvA sarvArthasiddhayahamindraH so'yamacyutanAma sUnurajAyata / 245 ullekhAlaMkAraH / $ 56 ) manukuleti -- kuzalasya bhAvaH kuzalimA kuzalatvaM tasya karaH pakSe kuzalino makarA jalajantuvizeSA yasmin tathAbhUtaH ayam manukulavArijadinakaro manuvaMzakamalakamalabandhuryo bharatastasya guNasAgara: kamapi janamiti zeSaH na krandayate na rodayati pakSe kamapi vilakSaNaM nakraM jalajantuvizeSaM 15 dayate rakSati tadyuktaM yogyam kiMtu bhaGgarahitastaraGgarahitaH pakSe vinAzarahita iti citramAzcaryam / zleSa - virodhAbhAso | AryAvRttam ||37|| 157 ) narajanyeti -- ayaM vRSabhajinendrasutaH rajanyA rAtryA na lasamAno na zobhamAnaH, na khe gagane ujjvalo dedIpyamAnaH tathApi bheSu nakSatreSu rata Asakta iti, rAjA candrazca iti prasiddhi prakhyAtiM gataH prApta iti citte'pi cetasyapi vicitramAzcayaM nRtyati / pakSe narajanyA manuSyajanmanA lasamAnaH, nakhairnakharairujjvalo dedIpyamAna iti nakhojjvalaH, bharata iti nAmadheyaH rAjA bhUpatiriti prasiddhi 20 10 hai isa prakAra prajAoMne samajhA thA / $56 ) manukuleti - kuzalimakara - kuzalatAko karanevAlA ( pakSa meM acche magaroMse sahita ) sUryavaMzarUpa kamaloMko vikasita karaneke lie sUryasvarUpa bharatakA guNarUpI sAgara kisIko bhI nahIM rulAtA hai- kisIko duHkhI nahIM karatA hai ( pakSa meM nakapara dayA karatA hai ) yaha ucita hai kintu bhaMgarahita- taraMgarahita hai yaha Azcarya hai / ( pakSa meM vinAza - parAjayase rahita hai ||37|| $57 ) narajanyeti - bhagavAn 25 vRSabhadevakA vaha putra na to rAtri se zobhAyamAna thA, aura na AkAzase ujjvala hI thA to bhI bharata -- nakSatroM meM rata aura rAjA - candra isa prakArakI prasiddhiko prApta huA thA yaha vicitra bAta manameM bhI sadA nRtya karatI rahatI hai ( pakSa meM vaha vRSabhadevakA putra manuSya janma se zobhAyamAna thA, nAkhUnoMse dedIpyamAna thA, bharata tathA rAjA isa prakArakI prasiddhiko prApta thA) / / 38 / / $ 58 ) tadanviti - tadanantara vajrajaGghabhavameM jo Ananda nAmakA purohita thA, 30 phira adhograiveyakameM ahamindra huA pazcAt pITha aura sarvArthasiddhi meM ahamindra huA thA vaha yazasvI vRSabhasena nAmakA putra huA / $ 59 ) zreSThIti - zreSThI dhanamitra bhI adhograiveyaka meM ahamindra, mahApITha aura sarvArthasiddhi meM ahamindra huA thA vaha isa samaya anantavijaya nAmakA putra huA / $60 ) zArdUlAryeti - zArdUlArya kA jIva citrAMgada deva, varadatta rAjA, acyutasvargakA sAmAnikadeva aura vijaya rAjA hokara sarvArthasiddhikA ahamindra huA thA 35 vaha anantavIrya nAmakA putra huA / 961 ) varAhAryeti - varAhArya kA jIva maNikuNDala Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 purudevacampUprabandhe [ 66625 62 ) vAnarAryazca manoharadivijazcitrAGgadabhUpAlo'cyutasAmAniko jayantamahIpatizca bhUtvA sarvArthasiddhau saMjAto'hamindro vIranAmA tanUbhavo babhUva / 663 ) nakulAryazca manoharadivijaH zAntamadanamahIkAnto'cyutasAmAniko'parAjitanRpazca bhUtvA sarvArthasiddhau saMjAto'hamindro varavIrAbhidhAnaH sUnurajAyata / $ 64 ) ityekonazataM putrA yazasvatyA jinezvarAt / ___ bharatasyAnujanmAno babhUvuzcaramAGgakAH // 39 / / $ 65 ) brAhmoM tanUjAmatisundarAGgI brahmAtha tasyAmudapAdayatsaH / __kalAnidheH pUrNakalAM manojJAM prAcyAM dizAyAmiva shuklpkssH||40|| 666 ) pUrvoktavajrajaGghasenAnAyako'kampanazcAdhograiveyakAhamindro mahAbAhumahIpatizca 10 bhUtvA sarvArthasiddhau saMjAto'hamindro mRgendra iva kandarAgarbha sunandAgarbhamAviveza / $ 67 ) vyapagatavalibhaGgaM saMpravRddhaM mRgAkSyAH subhagamudaradezaM vIkSya sadvRttarUpo / gataH / zleSavirodhAbhAsI / AryAvRttam / $ 50-63) tadanviti-zreSThIti,-zArdUlAryeti, varAhAryeti, vAnarAryeti-nakulAryeti-sugamaM sarvam / $ 48 ) ityekoneti-itItthaM jinezvarAt vRSabhAt yazasvatyA 15 bharatasya anu pazcAt janma yeSAM te, caramAGgakAzcaramazarIrAH ekonazataM navanavatiH putrAH babhUvuH samutpannAH // 39 // 65) brAhmImiti-atha tadanantaraM sa brahmA vRSabhajinendraH tasyAM yazasvatyAM zuklapakSa : prAcyA pUrvasyAM dizAyAM kASThAyAM kalAnidherindoH manojJAM manoharAM pUrNakalAmiva atisundarAGgI atikamanIyakalevarA brAhmIM tannAmnI tanUjAM putrIm udapAdayat janayAmAsa / upmaa| upajAtiH // 40 // 666 ) parvokteti-sugamam / 67 ) vyapagateti-mRgAkSyAH kuraGgalocanAyAH sunandAyA: saMpravRddhaM samantAdvRddhi20 prAptaM vyapagatA vinaSTA dalibhaGgAstrivalitaraGgA yasmistathAbhUtaM subhagaM sundaraM udaradezaM jaTharapradezaM vIkSya dRSTvA sadvRttaM samIcInavartulAkAraM rUpaM yayosto pakSe sadvRttaM saccAritrameva rUpaM svarUpaM yayosto nAmakA deva, varasena rAjA acyutasvargakA sAmAnika deva, aura vaijayanta nAmakA rAjA hokara sarvArthasiddhimeM ahamindra haA thA vaha acyuta nAmakA patra haa| 662) vAnarAryeti vAnarAryakA jIva manoharadeva, citrAMgada rAjA, acyutasvargakA sAmAnika deva, aura jayanta 25 rAjA hokara sarvArthasiddhimeM ahamindra huA thA vaha vIranAmaka putra huaa| 663) nakulA ryeti-nakulAryakA jIva manoratha deva, zAntamadana rAjA, acyutasvargakA sAmAnika deva aura aparAjita nAmakA rAjA hokara sarvArthasiddhimeM ahamindra huA thA vaha varavIra nAmakA putra huaa| 6 64 ) ityekoneti-isa prakAra vRSabha jinendrase yazasvatIke, bharatake pIche janma lenevAle ninyAnabe caramazarIrI putra aura hue // 36|| 665) brAhmImiti-tadanantara jisa 30 prakAra zuklapakSa pUrva dizAmeM candramAkI sundara pUrNakalAko utpanna karatA hai usI prakAra vRSabha jinendra ne usa yazasvatImeM atyanta sundara zarIrakI dhAraka brAhmI nAmakI putrIko utpanna kiyA // 40 // 666) pUrvoktati-pUrvokta vajrajaMghakA senApati akaMpana adhoveyakameM ahamindra aura mahAbAhu rAjA hokara sarvArthasiddhimeM ahamindra huA thA vaha sunandAke garbhameM usa taraha praviSTa huA jisa taraha ki mRgarAja guhAke garbha meM praviSTa hotA hai| __ 35 667) vyapagateti-trilarUpI taraMgase rahita tathA vRddhiko prApta hue sunandAke sundara udarako dekhakara sadvRttarUpa-uttama gola AkAravAle ( pakSameM sadAcAra svarUpa ) aura Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -70 ] SaSThaH stabakaH bata suruciramuktodbhUtazobhAM dadhAnA vapi malina mukhatvaM prApaturdrAgurojI // 41 // 968 ) sA kila vizAlAkSo dizAvazAvallabhasakAzakareNurAjakalitasamaravilokana vilAsamatikautukena vilokamAnA nAnAvidhamallajananiyuddhakelikathAmeva zuzrUSantI krameNa navamAsevatIteSu bAhubalisamAhvayaM tanayaM janayAmAsa / $ 69 ) vinRtyadvArastrIcaraNaviraNannUpurarave stathA bhedhvAnaiH paTudalita digbhittipaTalaiH / parItaM sAketaM puramabhavaduttoraNakulaM samudbhUte putre vimalapaTaketupraghaTitam // 42 // SS 70 ) vajrajaGghabhave yAsya bhaginyAsIdanundarI / sA sundarItyabhUtputrI vRSabhasyAtisundarI ||43|| 247 5 70 surucirAH sundarA yA muktA muktAphalAni tAbhya udbhUtA samutpannA yA zobhA tAM pakSe surucirAH zobhana zraddhApradAyakA ye muktAH siddhaparameSThinasteSAmudbhUtazobhAM samutkaTazobhAM dadhAnAvapi bibhratAvapi urojI kucau drAg jhaTiti malinamukhatvaM zyAmamukhatvaM pakSe kRSNAgrabhAgatvaM prApaturiti bata khedaH / sajjanAvapi durjanavatparaguNAsaho jAtAviti khedasya viSayaH / zleSaH / mAlinI chandaH // 41 // 15 968 ) sA kileti - sA kila vizAlAkSI dIrghalocanA sunandA, dizAvazAvallabhAnAM diggajAnAM sakAzAH sadRzA ye kareNurAjA gajarAjAstaiH kalitaH kRto yaH samaro raNastasya vilokanavilAsaM darzanakroDAm atikautukena mahAkutUhalena vilokamAnA pazyantI, nAnAvidhamallajanAnAM yA niyuddhakeliH bAhuyuddhakrIDA tasyAH kathAmeva vArtAmiva zuzrUSantI zrotumicchantI krameNa navamAseSu atIteSu satsu bAhubalisamAhvayaM bAhubalinAmadheyaM tanayaM putraM janayAmAsa prAsUta || $69 ) vinRtyaditi - putre sUtI samudbhave samutpanne sati 20 sAtapuramayodhyAnagaram vinRtyantyo vizeSeNa nRtyaM kurvantyo yA vArastriyastAsAM caraNeSu viraNantaH ziJjitaM kurvANA ye nUpurAstulAkoTyasteSAM ravaiH zabdaiH tathA paTu yathA syAttathA dalitAni khaNDitAni digbhittInAmAzAkuDyAnAM paTalAni yaistaiH bherIdhvAnairdundubhinAdaiH parItaM vyAptaM udgatAni toraNakulAni bahirdvAranikurambANi yasmiMstat, vimalapaTaketubhirnirmalatrajayantIvastraH praghaTitaM sahitam abhavat / ) vajrajaGghati -- vajrajaGghabhave vajrajaGghaparyAye asya bhagavato yA anundarI tannAmno bhaginI svasA abhUt sA 25 atyanta sundara motiyoMse utpanna zobhAko ( pakSa meM utkRSTa zraddhA pradAna karanevAle siddhaparameSThI samAna bahuta bhArI zobhAko ) dhAraNa karanevAle stana bhI zIghra hI malina mukhapaneko prApta ho gaye the yaha kheda kI bAta thI // 41 // 168 ) sA kileti - jisake netra atyanta vizAla the, jo diggajoMke samAna gajarAjoMke dvArA kiye hue yuddhake dekhane sambandhI vilAsako bahuta bhArI kautukase dekhatI thI aura nAnAprakArake malloMke bAhu yuddha sambandhI carcAko 30 hI sunane kI icchA rakhatI thI aisI usa sunandAne kramase nava mAha vyatIta honepara bAhubalI nAmakA putra utpanna kiyA / $69 ) vinRtyaditi -- usa samaya putrake utpanna honepara ayodhyAnagarI viziSTa prakArakA nRtya karanevAlI vArAMganAoMke caraNoM meM runajhuna karanevAle nUpuroMke zabdoMse tathA atyadhika rUpase dizArUpa dIvAloMke paTaloM ko khaNDita karanevAle dundubhiyoM ke zabdoM se vyApta ho gayI thI / usa samaya vahA~ U~ce-U~ce toraNa dvAra khar3e kiye gaye the aura 35 nirmala patAkAoMke vastra phaharAye gaye the ||42 || 170 ) vajrajaGgeti - vajrajaMghabhavameM jo inakI anundarI nAmakI bahina thI vaha ina bhagavAn vRSabhadevakI sundarI nAmakI atyanta 10 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 purudevacampUprabandhe [671671 ) svarNasphuratsarojazriyaM vitanvantamuditamabhramitam / ravimiva vibhayA prAcI putraM putryA sahAbhajatsaiSA // 44 // 672 ) tatkAlakAmadevaM tAruNyazrImanoharAkAram / ko varNayituM zakto bhujabalinaM taM trilokaramaNIyam / / 45 / / 73) yasya ca caJcarIkasaMcayadhikkAriNI kuntalarAjI, rAjovasuhRdvadanaprabhA, prabhAkaranibhaM kuNDalamaho, mahotpalacchavinayanalakSmIH, lakSmIniketanaM vakSovalayaM, valayavilasitaM karayugalaM, galavilasitA muktAvalI, balitrayabhAsuraM subhagodaraM, darahasitaM tulitendubimbaM, bimbasahodaramadharapallavaM, pallavakomalaM pAdayugaM, yugAyato bhujavilAso, vilAsavatomanoharA tnulteti| vRSabhasya jinendrasya atisundarI ramaNoyatarA sundarIti nAmadheyA putrI sutA abhUt // 43 // 6 71 ) svarNa10 sphuraditi-eSA sA sunandA prAcI pUrvAzA vibhayA prabhayA saha ravimiva sUryamiva putryA duhitrA saha putraM sUnum abhajat prApat / atha putraravyoH sAdRzyamAha-svarNasya kanakasya sphurad vikasat yatsaroja kamalaM tadvat zrIH zobhA tAM pakSe suSThu arNaH svarNaH sujalaM tasmin sthitAni yAni sarojAni kamalAni teSAM zriyaM zobhAM vitanvantaM vistArayantam, uditaM prAptajanmAnaM pakSe prAptodayam, bhramaH saMjAto yasya sa bhramitaH saMdehayuktaH na bhramita ityabhramitastaM saMdehAtItaM pakSe abhraM gaganam itaM prAptam / shlessopmaa| AryA // 44 // 6.2) tatkA15 leti-tatkAlakAmadevaM sa cAsau kAlaH tatkAlastatsamayaH tRtIyakAlAnta ityarthaH tatra kAmadevastaM caturvizatiH kAmadevA bhavanti teSvayaM prathamakAmadevapadavIdhArako'bhUditi bhAvaH, tAruNyazriyA yauvanalakSmyA manohara AkAro yasya taM trilokaramaNIyaM tribhuvanaikasundaraM taM bhujabalinaM bAhubalinaM varNayituM kaH zaktaH kaH samarthaH / na ko'pItyarthaH / AryA // 45 // 6 73 ) yasya ceti-yasya ca bAhubalinaH kuntalarAjI alakapaGktiH caJcarIkasaMcayasya bhramarasamUhasya dhikkAriNI tiraskAriNI, vadanaprabhA mukhakAntiH rAjIvasuhRd kamalamitram, kUNDalamahaH karNAbharaNatejaH prabhAkaranibhaM sUryasadarza, nayanalakSmIH netrazrIH mahotpalasyAravindasyeva chaviryasyAstathAbhUtA, vakSovalayaM uraHsthalaM lakSmIniketanaM zrIsadanaM, karayugalaM pANiyugaM valayavilasitaM kaTakAlaMkRtaM, muktAvalI hArayaSTiH galavilasitA kaNThavibhUSitA, subhagodaraM sundarajaTharaM valitrayabhAsuraM rekhAtritayazobhitaM, darahasitaM mandahasitaM tulitendubimba upamitamRgAGkamaNDalam, adharapallavaM adharoSThakisalayaM bimbasahodaraM pakvarucakaphalasadRzaM, pAdayugaM caraNayugalaM pallavakomalaM kisalayamRdulaM, bhujAvilAso bAhuvilAso yugAyato 25 yugavaddoghaH vRSabhANAM skandheSu dhriyamANaH kASThadaNDo yugapadena gadyate 'juvA' iti hindIbhASAyAM, tanulatA 20 sundara putrI huI // 43 // 6 71 ) svarNeti-jisa prakAra pUrva dizA prabhAke sAtha uttama jalameM sthita kamaloMkI zobhAko bar3hAnevAle, udita tathA AkAzako prApta hue sUryako prApta hotI hai usI prakAra yaha sunandA bhI putrIke sAtha svarganirmita vikasita kamalake samAna zobhAko vistRta karanevAle, abhyudayako prApta tathA sandeharahita putrako prApta huI thii||44|| 30 72) tatkAleti-jo usa samayake kAmadeva the, jinakA zarIra yauvanako lakSmIse atyanta manohara thA aura jo tInoM lokoMmeM advitIya sundara the aise una bAhubalIkA varNana karane ke lie kauna samartha ho sakatA hai ? // 45 // 673) yasya ceti-jisa bAhubalIkI kezapaMkti bhramara samUhakA dhikkAra karanevAlI thI, mukhakI prabhA kamalakA mitra thI, kuNDalakA teja sUryake samAna thA, nayanoMkI lakSmI kamalake samAna kAntivAlI thI, 35 vakSasthala lakSmIkA ghara thA, hastayugala kaTakase suzobhita thA, motiyoMkA hAra gale meM suzobhita thA, sundara udara trivaliyoMse zobhita thA, mandahAsya candramaNDalake samAna thA, adharapallava rucakaphalake samAna thA, caraNayugala pallakke samAna komala thA, bhujAe~ yugake samAna lambI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -76 ] SaSThaH stabakaH 249 674) yasya ca baloddaNDo bhujadaNDaH parAkramalakSmIparyaGka iva, rAjyalakSmyA upadhAnakhaNDa iva, prakRtijanAnAmAlambanadaNDa iva, zatrubalajaladhermanthAnadaNDa iva, kIrtilakSmyAH ketudaNDa iva, jayazrIlatAyA upaghnadaNDa iva ca vyarAjata / 75 ) dhAtuH zilpAdiramyaprakaTanatilakasthAnamenaM svarUpaM yaM dRSTvA sArasAkSyo rajanikarazilAputrikAvadrutAH syuH| zatrukSoNIdhurINA jagati suviditA ye tu saMgrAmasiMhA ste sarve grAmasiMhAH sapadi samabhavansaMpadaM saMtyajantaH / / 46 / / 676 ) ekottaraM zatamime madhurAH kumArAH kAntyA guNena vibhavena ca tulyarUpAH / te yaubanena bharatapramukhA vireju vanyA manoharamadena yathA dvipendrAH // 47 // dehavallI vilAsavato manoharA ramaNIcetoharA, AsIditi zeSaH / zRGkhalAyamakAlaMkAraH / 74) yastha cetiyasya ca bAhubalino balena parAkrameNoddaNDa utkaTa iti baloddaNDo, bhujo daNDa iveti bhujadaNDo bAhudaNDaH, parAkramalakSmyA vIryazriyAH payaMka iva maJca iva, rAjyalakSamyA rAjazriyA upadhAnakhaNDa iva upa-samIpe dhIyate sthApyata ityupadhAnaM 'takiyA' iti prasiddhaM tasya khaNDa: zakalamiva, prakRtijanAnAmamAtyAdInAm Alambana- 15 daNDa ivAzrayadaNDa iva, zatrubalameva ripusainyameva jaladhiH sAgarastasya manthAnadaNDa iva, kIrtilakSmyA yazaHzriyaH ketadaNDa iva patAkAdaNDa iva, jayazrIlatAyA vijayalakSmIvallyA upanadaNDa ivAzrayataruriva ca vyarAjata vyazobhata / mAlopamA / 75) dhAturiti-dhAtuH brahmaNaH vRSabhajinendrasyeti yAvat, zilpAdiramyANAM zilpaprabhRtisundarakalAnAM prakaTanAya prakaTIkaraNAya tilakasthAnaM zreSThasthAnaM, surUpaM sundaraM enaM yaM bAhubalinaM dRSTvA samavalokya sArasAkSyaH kamalalocanAH striyaH rajanikarazilAputrikAvat candrakAntamaNinirmita- 2. puttalikAvat drutAH prAptadravAH syuH bhaveyuH / jagati bhuvane suviditAH prasiddhatarAH zatrukSINodhurINA prayAthapRthivIpradhAnA ye tu saMgrAmeSu siMhA iveti saMgrAmasiMhAH samarazUrA Asan te sarve sapadi zIghraM saMpadaM saMpatti pakSe 'sam' iti padaM saMpadaM saMtyajanto muJcantaH grAmasiMhAH zvAnaH samabhavan babhUvuH / saMgrAmasiMhAH 'sam' iti padatyAge grAmasiMhA bhavantyeveti bhAvaH / sragdharA chandaH // 46 // $ 76 ) ekottaramiti-ekottaraM zatam ekottarazatasaMkhyAkA ime madhurA manoharAH kumArAH kAntyA dIptyA, guNena dayAdAkSiNyAdiguNena vibhavena 25 thIM aura zarIralatA striyoMke manako haraNa karanevAlI thii| 6 74 ) yasya ceti-jisa bAhubalIkA atyanta baliSTha bhujadaNDa parAkrama rUpI lakSmIke palaMgake samAna, rAjyalakSmIke takiyAke samAna, mantrI Adi prakRtijanoMke AlambanadaNDake samAna, zatrasenArUpI samadako mathanevAle manthAnadaNDake samAna, kIrtirUpI lakSmIke patAkAdaNDake samAna aura vijayalakSmI rUpI latAke AzrayadaNDake samAna suzobhita ho rahA thaa| 575 ) dhAturiti-Adi brahmAke 30 zilpa Adi sundara kAryoMke prakaTa karaneke zreSTha sthAnasvarUpa, atyanta sundara jisa bAhubalIko dekhakara striyA~ candrakAnta maNikI putaliyoMke samAna dravIbhUta ho jAtI thIM yaha to ThIka hI thA parantu zatruoMkI pRthivImeM prasiddha tathA jagatmeM atyanta khyAti prApta jo saMgrAmasiMharaNakalAmeM zUra-vIra the ve saba jisa bAhubalIko dekhakara zIghra hI saMpadaM-sampatti ( pakSameM 'sam' isa pada ) ko chor3ate hue grAmasiMha-zvAna ho gaye the-ivAnake samAna nirbala ho 35 gaye the // 46 // 6 76 ) ekottaramiti-ye eka sau eka manohara putra kAnti, guNa tathA vaibhavase Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 purudevacampUprabandhe $ 77 ) bhUSAratnamaNIghRNiprasaraNavyAptAkhilAzAntarAH kAntyA komalayA jitAsamazarAH kAruNyavArAkarAH / gAmbhIryeNa payonidhiM sthiratayA bhUmi mahimnA kula kSoNIdhrA nanu kurvate sma ta ime dAnena kalpadrumAn // 48 // ityahadAsakRtau purudevacampUprabandhe SaSTaH stabakaH // 6 // sAmarthyeNa ca tulyarUpAH samAnAH Asan / bharatapamukhA bharatAdayaH te kumArA yauvanena tAruNyena manoharamadena sundaradAnena vanyA vanotpannA dvipendrA yathA gajarAjA iva virejuH shushubhire| upmaa| vasantatilakA chandaH // 47 // 77 ) bhUpeti-bhUSAratnamaNInAM bhUSaNaratnamANikyAnAM ghRNiprasaraNena kiraNaprasAraNa vyAptAni parItAni akhilAzAnAM nikhiladizAnAmantarANi yaistathAbhUtAH, komalayA mRdulayA kAntyA rucyA 10 jitaH parAbhUto'samazaraH kAmo yaiste, kAruNyavArAkarAH dayAsAgarAH, ta ime kumArA: gAmbhIryeNa dhairyeNa payonidhiM pArAvAraM sthiratayA dRDhatayA bhUmi vasudhAM, mahimnA aunnatyena kulakSoNodhrAn kulAcalAn, dAnena tyAgena 'tyAgo vihApitaM dAnam' ityamaraH / kalpadrumAn suratarUn anu kurvate sma anucakruH / upamA / zArdUlavikrIDitaM chandaH // 48 // sakRte purudevacampUprabandhasya 'vAsantI'samAkhyAyAM saMskRtavyAkhyAyAM SaSThaH stabakaH // 6 // 15 eka samAna the / bharatako Adi lekara ve saba kumAra yauvanase, manoharamadase banameM utpanna hue gajarAjake samAna suzobhita ho rahe the // 47 / / 77) bhUSeti-AbhUSaNoMmeM lage hue ratna aura maNiyoMkI kiraNoMke prasArase jinhoMne dizAoMke antarAlako vyApta kara rakhA thA, jinhoMne komala kAntike dvArA kAmadevako jIta liyA thA tathA jo dayAke sAgara the aise __20 una ina kumAroMne gambhIratAse samudrakA, sthiratAse pRthivIkA, mahimAse kulAcaloMkA aura dAnase kalpavakSoMkA anukaraNa kiyA thA // 48 // isa prakAra ahaMdAsakI kRti purudevacampU prabandha chaThavA~ stabaka samApta huA // 6 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH stabakaH 1) atha jAtucidamarakumArapallavanirlolacAmaravidhUnanajanitamandagandhavahAndolitavimaladukUlAJcalaH, tridazavandisaMdohasaMstUyamAnagarbhAvataraNajanmAbhiSavaNapramukhanisarga mahimAkarNanasamudIrNalajjayA kiMcidavanatavadanasaroruhaH, saMtatasamavanatadivijamanujavidyAdharavrajamukuTaghaTitamaNimarIcipujapijaritottuGgasiMhAsanamalaM kurvANo vRSabhezvaraH sakalahRdyatamavidyopadezAya mati vyApArayAmAsa / 2) udbhinnastanakuDmale mRduraNatkAJcokalApAJcite zijanmaJjulanapureddhacaraNanyAse cakorekSaNe / kAnti kAJcanareNurAjisadRzImaGgaiH kirantyo puro brAhmI saMsadi sundarI ca samitI prApte samIpaM guroH // 1 // 1) atheti-athAnantaraM jAtucit kadAcit amarakumArANAM devakumArANAM karapallavairhastakisalayai- 10 nirlolA niHzeSeNa capalA ye cAmarAH prakIrNakAsteSAM vidhananena kampanena janitaH samatpAdito yo mandagandhavaho mandapavanastenAndolitaM calitaM vimaladukUlAJcalaM nirmalakSaumaprAnto yasya tathAbhUtaH, tridazavandisaMdohena amaramAgavamaNDalena saMstUyamAnaH samyakstutiviSayIkriyamANo yo garbhAvataraNa-janmAbhiSavaNa pramukho garbhajanmakalyANapradhAno nisargamahimA svAbhAvikamahimA tasyAkarNanena zravaNena samudIrNA prakaTitA yA lajjA trapA tayA kicit manAga avanataM nanaM vadanasaroruhaM mukhakamalaM yasya tathAbhataH, saMtataM zazvat samavanatA namrobhatA ye 15 / divija manujavidyAdharA devamanuSyakhecarAsteSAM vajasya samUhasya mukuTataTe maulitaTe ghaTitAH khacitA ye maNayasteSAM garIcipujena kiraNakalApena piJjaritaM pItavarNIkRtaM yad uttuGgasiMhAsanaM samunnatamRgendrAsanaM tat alaMkurvANo vRSabhezvara: prathama jinendra : sakalahRdyatamavidyAnAM nikhilacArutamavidyAnAmupadezastasmai matiM manISAM byApArayAmAsa vyApRtAM vidadhe / $ 2 ) udbhinneti-udbhinnI prakaTitau stanakuDmalI kucakuDmalo yayoste, mRdu komalaM yathA syAttathA raNatA zabdaM kurvatA kAJcIkalApena mekhalAmaNDalena aJcite zobhite, ziJja dbhiravyakta- 20 zabdavizeSaM kurvadbhiH maJjulanUpurairmanoharatulAkoTibhiriddho dedIpyamAnazcaraNanyAsaH pAdanikSepo yayoste, cakorekSaNe cakoralocane, aGgairavayavaiH puro'gre kAJcanareNurAjisadRzIM kanakaparAgapaGktipratimA kAnti dIpti 61) atheti-tadanantara kisI samaya devakumAroMke karapallavoMse caMcala cAmaroMke Dhoranese utpanna manda-manda vAyuse jinake rezamI vastrakA aMcala hila rahA thA, deva vandiyoMke samUhake dvArA acchI taraha stuti kI jAnevAlI garbhAvataraNa tathA janmAbhiSeka AdikI svAbhA- 25 vika mahimAke sunanese utpanna lajjAke dvArA jinakA mukhakamala kucha-kucha namra ho rahA thA, aura jo nirantara namrIbhUta deva, manuSya aura vidyAdharoMke samUha-sambandhI mukuTataToMmeM lage hue maNiyoMke kiraNa samUhase pItavarNa U~ce siMhAsanako alaMkRta kara rahe the aise bhagavAn vRSabhadevane samasta uttamottama vidyAoMke upadezake lie buddhiko vyApta kiyA arthAt lokahitakArI vidyAoMke upadeza denekA vicAra kiyaa| $2) udbhinneti-jinake kamalakI 30 boDiyoMke samAna stana prakaTa hue the, jo komala zabda karanevAlI karadhaniyoMke samUhase Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 purudevacampUprabandhe [ 763$3) te kila bAlyAdanantare vayasi vartamAne vihArasadane medhAvilAsinyAH, candrike vinayAmbudheH, kulasadane zolasaMpadAM, sImAbhUte saundaryasya, sakalamAnavatIjananavanapAtre, mRdupAdavinyAsena purataH prakIrNaraktAmbujopahArazriyaM vyAtanvAne, nakhamaNidarpaNasaMkrAntanijatanulatAcchAyAcchalena rUpasaMpadA vinirjitaM pAdamupAzritaM dikkumArInikaramiva darzayantyau, madanasadanAgrabhAgaprasadhUpadhUmarekhAmiva nAbhinipAnAvataraNArthabhindranIlamaNikhacitasopAnaparamparAmiva, agAdhataranAbhikUpakhananadhAntena vedhasA tannikaTe kSiptAM khananazalAkAmiva romarAjilatAM bibhrANe, sadbhUpatisabhAsaMnivezabhiva, sumanojanavAdaraNasthAnaM, padmAkarabhiva sadyastanakuDmala zobhitaM, surendranandanavana - - - - kirantyo prakSipantyo brAhmI sundarI ca ime dve kanye samitI sabhAyAM guroH pituH samIpaM nikaTa prApte gate / zArdUlavikrIDitachandaH // 1 / / 63 ) te kileti-te kila kanye bAlyAt zaizavAt anantare nikaTagate vayasi 1. dazAyAM vartamAne, mevAvilAsinyA buddhivilAsinyA vihArasadane krIDAbhavane, vinayAmbudhevinayasAgarasya candri ke jyotsne, zolasaMpadAM zIlasaMpattInAM kulasadane kulabhavane, saundaryasya lAvaNyasya sImAbhate avadhibhUte, sakalamAnavatIjanasya nikhilanAronikurambasya navanapAtre stutipAtre, mRdupAdavinyAsena komalacaraNanikSepeNa purato'gre prakIrNaraktAmbujopahArazriyaM prakSiptakokanadopAyanazobhA vyAtanvAne kurvANe, nakhA nakharA eva maNidarpaNA ratnAdastiSa saMkrAntA pratiphalitA yA nijatanalatA svazarIravallI tasyAH chAyAnAM pratibimbAnAM chalena vyAjena rUpasaMpadA saundaryasaMpattyA vinijitaM parAbhUtam ataeva pAdamupAzcitaM caraNamupagataM dikkumAro nikaramiva kASThAkumArIkadambakamiva darzayantyau prakaTayantyo, madanasadanaM varAGgameva kAmaniketanaM tasyAgrabhAge prasaranto prasaraNazIlA yA dhUpadhumasya dhUpadhUmrasya rekhA lekhA tAmiva, nAbhinipAne tundijalAzaye'vataraNArtha indranIlamagikhacitA yA sopAnaparamparA niHzreNisaMtatistAmiva, agAdhataro gambhIrataro yo nAbhikRpastundi prahistasya khananenAvadAraNena zrAntaH klAntastena vevasA vidhAtrA tannikaTe nAbhiprahisamIpe kSiptAM pAtitAM 20 khananazalAkAmiva lohakuzImiva romarAjilatAM lomarekhAvallIM bibhrANe dadhAne, sadbhUpateH sannRpateH sabhAsaM nivezamiva samiti sadanamiva sumanojasya sukAmasya yat navAdaraNaM pratyagraprItistasya sthAna pakSe sumanojanAnAM zobhita thIM, jinake caraNoMke nikSepa runajhuna karate hue manohara nU puroMse dedIpyamAna the, jinake netra cakorake samAna the, aura jo apane aMgoMse Age suvarNadhUlike sadRza kAntiko bikhera rahI thIM aisI brAhmI aura sundarI kanyAe~ sabhAmeM apane pitAke nikaTa pahu~cI // 1 // $3) te 25 kileti-usa samaya ve kanyAe~ bAlyaavasthAke bAda AnevAlI avasthA meM vidyamAna thIM, buddhirUpI vilAsinIkI krIDAgRha thIM, vinayarUpa samudra ke lie cA~danI thIM, zIlarUpa sampattiyoMke kulabhavana thIM, saundaryakI sImAsvarUpa thIM, samasta strIsamUhakI stutiyoMkI pAtra thIM, komala caraNanikSepase Age phailAye hue lAlakamaloMke upahArakI zobhAko vistRta kara rahI thiiN| unake nakharUpI maNimayadarpaNoM meM unhIMke zarIrakI chAyA par3a rahI thI jisase ve aisI 30 jAna par3atI thIM mAno saundarya rUpa sampattike dvArA parAjita honeke kAraNa sevAke lie caraNoMmeM AyI huI dikkumAriyoMke samUhako hI dikhalA rahI hoM, ve jisa romarAjirUpI latAko dhAraNa kara rahI thIM vaha aisI jAna par3atI thI mAno kAmamandirake agrabhAgameM phailatI huI dhUpasambandhI dhUmakI rekhA hI ho, athavA nAbhirUpI jalAzayameM utaraneke lie nirmita indranIla maNiyoMse khacita sIr3hiyoMkI hI paramparA ho, athavA bahuta gahare nAbhirUpI kue~ko khodanese 35 thake hue vidhAtAke dvArA usake nikaTa DAlI huI lohakI kuzI hI ho| ve jisa vakSaHsthalako dhAraNa kara rahI thIM vaha kisI acche rAjAke sabhAsthalake samAna jAna par3atA thA kyoMki jisa prakAra sabhAsthala sumanojana-vAdaraNasthAna-vidvajjanoMke zAstrArtharUpI yuddhakA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH stabakaH 253 miva surataruciralIlAspadaM maJjulakucojjvalaM ca, muktipradezamiva muktAdhikazobhAJcitaM vakSaHsthalaM dadhAne, pUrvAcalamivAruNabimbaprakAzaM, marumArgabhiva vidrumacchAya, bandhujIvaprabhAharamapi adhikAruNyaM vahantaM surAgamapyadharamudvahantyo, kandarpajaitrAstre iva netre puro vyApArayantyau, lolAlakapratibimbasaMgatAbhyAM kapolAbhyAM sakalaGkasya sudhAkarasya lakSmoM hepayantyau, cikuranikararucireNa vadanena vidvajjanAnAM vAdaraNasya zAstrArthasamarasya sthAnaM, padmAkaramiva kamalasara iva sadyastanakuDmalAbhyAM tatkAlo- 5 dbhinnakulamukulAbhyAM zobhitaM samalaMkRtaM pakSe sadyobhatrAH sadyastanAste ca te kuDmalAzceti sadyastanakuDmalAstaiH zobhitaM, surendranandanavanamiva purandaranandanodyAnamiva surata-rucira-lolAspadaM suratasya saMbhogasya yA rucirA manoharA lIlA krIDA tasyA AspadaM sthAnaM pakSe suratarUNAM kalpavRkSANAM ciralIlAyA dIrghakAlavyApizobhAyA AspadaM sthAnaM, maJjulakucojjvalaM ca majulAbhyAM manoharAbhyAM kucAbhyAM stanAmyAmujjvalaM ca zobhitaM ca pakSe maJjulairmanoharailakucairDahubhiH 'lakuco likuco huH' ityamaraH, muktipradezamiva nirvRttisthAnamiva muktAdhika- 10 zobhitaM muktAnAM muktAphalAnAM pakSe siddhaparameSThinAm adhikA prabhUtA pakSe ke Atmani iti adhikam AtmasaMbadhinI yA zobhA tayA aJcitaM zobhitaM vakSaHsthalaM muraHsthalaM dadhAne vibhrANe, pUrvAcalamiva pUrvAdrimiva aruNabimbaprakAzaM pakvarucakaphalasadRzaprakAzaM pakSe aruNabimbasya sUryamaNDalasya prakAzo yasmistam, marumArgamiva marusthalapathamiva vidrumacchAyaM vidrumapravAlasya chAyeva chAyA kAntiryasya taM pakSe vigatA drumANAM vRkSANAM chAyAnAtapo yasmistam, bandhujIvaprabhAharamapi sanAbhijIvasphUtivinAzakamapi adhikAruNyaM adhigataM kAruNyamadhi- 15 kAruNyaM prAptakaruNAbhAvaM vahantaM davatamiti viruddha pakSe bandhujIvAnAM dvipraharikA puSpavizeSANAM prabhAyAH kAnteharamapi adhikaM ca tat AruNyaM ceti adhikAruNyaM prabhUtaraktatvaM vahantaM dadhataM, surAgamapi surANAM devAnAmagaH parvatastathAbhUtamapi adharaM na dharaH parvata ityavarastaM pakSe suSThu rAgo yasya tathAbhUtamapi adharaM adharasaMjJAsahitaM nIcaistanaradanacchadam udvahantyo dadhatyo, kandarpasya kAmasya jaitrAstre iva vijayizastra iva netre nayane puro'gre vyApArayantyo cAlayantyo, lolAlakAnAM caJcalakuntalAnAM pratibimbena saMgatAmyAM sahitAbhyAM kapolAbhyAM 20 sthAna hotA hai usI prakAra unakA vakSaHsthala bhI sumanoja-navAdaraNa-sthAna-kAmakI nUtana prItikA sthAna thA, athavA kamalasarovarake samAna thA kyoMki jisa prakAra kamalasarovara sadyastanakuDmalazobhita-tatkAla utpanna huI boMDiyoMse zobhita hotA hai usI prakAra unakA vakSaHsthala bhI sadyastanakuDamalazobhita-tatkAla prakaTa honevAle boDiyoMke sadRza stanoMse suzobhita thA, athavA indra ke nandanavanake samAna thA kyoMki jisa prakAra indrakA nandanavana 25 surataru-ciralIlAspada-kalpavRkSoMkI cirasthAyI zobhAkA sthAna hotA hai usI prakAra unakA vakSasthala bhI surata-rucira-lIlAspada-saMbhogase sundara krIDAkA sthAna thA, tathA jisa prakAra indrakA nandanavana maMjulakucojjvala-manoharalukATake vRkSoMse ujjvala hotA hai usI prakAra unakA vakSaHsthala bhI maMjulakucojjvala-manohara stanoMse dedIpyamAna thA, athavA unakA vaha vakSaHsthala muktipradeza-mokSasthAnake samAna jAna par3atA thA, kyoMki jisa prakAra mokSasthAna 30 muktAdhikazomAMcita-siddhaparameSThiyoMkI AtmasambandhI zobhAse sahita hotA hai usI prakAra vakSaHsthala bhI muktAdhikazomAMcita--motiyoMkI atyadhika zobhAse sahita thaa| ve jisa adharoSThako dhAraNa kara rahI thIM vaha pUrvAcala-udayAcalake samAna aruNabimbaprakAza-lAlarucakaphalake samAna prakAzase yukta (pakSameM sUryabimbake prakAzase sahita ) thA, marusthalake mArgake samAna vidramacchAya-mUMgAke samAna kAntise yukta ( pakSameM vRkSoMkI chAyAse rahita) 35 thA, aura bandhujIva-prabhAhara-bandhujanoMke prANoMkI prabhAko haranevAlA hokara bhI adhikAruNya-adhika dayAlutAko dhAraNa karatA thA ( pakSa meM dupahariyAke phUloMkI prabhAko haranevAlA hokara bhI adhika lAlimAko dhAraNa karatA) tathA surAga-deva parvata hokara bhI adhara Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 purudevacamyUprabandhe [74zaivalapaTalaparivRtaM paMphulyamAnapayojaM prAvRSeNyapayovAhavyUhavirAjitaM rAkAsudhAkaraM ca tulayantyau, mAlAjAlakalitena kabarIbhareNa gaGgAtaraGgasaMgataM kAlindopravAhaM smArayantyo brAhmosundaryo saprazrayaM samIpamupAzritya jagannAthaM nmshckrtuH| $4 ) utthApya vegAtpraNate sute te svAGka samAropya ca kautukena / spRSTvA karAbhyAM muhurutsuko'yaM lokezvaro mUrdhani jighrati sma // 2 // 5) tadanu tayovinayazIlAdikaM vilokya jagadgururvidyAsvokAraNakAlo'yamiti matvA brAhmosundarobhyAM siddhamAtRkopadezapuraHsaraM gaNitaM svAyaMbhuvAbhidhAnAni padavidyAchandovicityalaMkArazAstrApi ca, arthazAstrabharatazAstre bharatAya, vRSabhasenAya gAndharvaM, anantavijayAya citrakalAzAstraM gaNDAbhyAM sakalaMkasya salAJchanasya sudhAkarasya candrasya lakSmI zobhA hRpayantyo lajjayantyo, cikuranikareNa 10 kezakalApena ruciraM manoharaM tena vadanena mukhena zaivalapaTalaparivRtaM jalanIlinikurambavyAptaM paMphulyamAnapayojam ativikasitakamalaM, prAvRSeNyAnAM varSAkAlabhavAnAM payovAhAnAM meghAnAM vyUhena samUhena zobhitaM rAkAsudhAkaraM ca pUrNimAcandraM ca tulayantyo upamitaM kurvantyau, mAlAjAlakalitena sraksamUhasahitena kabarIbhareNa keza kalApena gaGgAtaraGga saMgataM bhAgIrathIbhaGgasahitaM kAlindIpravAhaM yamunApUraM smArayantyo smRtaM kArayantyo brAhmIsundayau~ tannAmakanye saprazrayaM savinayaM samIpaM pAzvam upAzritya gatvA jagannAthaM bhagavantaM namazcakratuH praNematuH / 15 rUpakotprekSA zleSopamAvirodhAbhAsAH / 4) utthApyeti-utsuka utkaNThita: ayaM lokezvaro jagatpatiH vRSabhajinendraH praNate namrobhUte sute puthyau vegAd ramasAt utthApya kautukena svAk svotsaMga samAropya ca samadhiSThApya ca karAbhyAM pANibhyAM spRSTvA muhuranekavArAn mUrdhani zirasi jighrati sma nAsAviSayIcakAra / indravajrA / / 2 / / 65 ) tadanviti-tadanu tadantaraM tayoH puyoH vinayazIlAdikaM namratAsatsvabhAvAdikaM vilokya dRSTvA jagadgurujinendra: ayameSaH vidyAnAM svIkAraNasya kAla: samaya iti matvA jJAtvA brAhmo20 sundarIbhyAM tannAmaputrIbhyAM siddhamAtRkAyA varNamAlAyA upadezaH puraHsaro'gresaro yasya tathAbhUtaM gaNitamaGkazAstra, svAyaMbhuvam abhidhAnaM nAma yeSAM tAni padavidyA ca chandovicitizca alaMkArazAstrANi ceti padavidyAchandovicityalaMkArazAstrANi vyAkaraNacchandaHsamUhAlaMkArazAstrANi ca, bharatAya tannAmaputrAya arthazAstrabharatazAstre arthazAstranATyazAstre, vRSabhasenAya tannAmaputrAya gAndharva saMgItazAstram, ananta vijayAya tannAmaputraHya parvatarUpa nahIM thA (pakSameM atyanta lAla hokara adhara isa nAmako dhAraNa karatA thA) ve kAmadevake vijayI bANoMke samAna netroMko Age calA rahI thIM, caMcala kezoMke pratibimbase sahita kapoloMke dvArA ve lAMchanasahita candramAko zobhAko lajjita kara rahI thiiN| kezoMke samUhase sundara mukhake dvArA ve sevAlake samUhase ghire vikasita kamalakI athavA varSAkAla smbndh| meghasamUhase suzobhita pUrNimAke candrakI tulanA kara rahI thIM, aura mAlAoMke samUhase yukta kezapAzake dvArA gaMgAkI laharoMse yukta yamunAke 30 pravAhakA smaraNa karA rahI thiiN| isa prakAra una brAhmo aura sundarI kanyAoMne vinaya sahita samIpa jAkara bhagavAnako namaskAra kiyaa|$4) utthApyeti-utsukatAse yukta bhagavAnne namrIbhUta una putriyoM ko bar3e vegase uThAkara kutUhalavaza apanI goda meM baiThA liyA aura hAthoMse bAra-bAra sparza kara unakA mastaka suMdhA // 2 // 5) tadanviti -tadanantara una putriyoMke vinaya tathA zIla Adiko dekhakara jagadguru - bhagavAn vRSabhadevane vicAra kiyA 35 ki yaha inakA vidyA svIkAra karAnekA kAla hai| aisA nizcaya kara unhoMne brAhmI aura sundarIke lie varNamAlAke upadeza ke sAtha-sAtha gaNita tathA 'mbAyaMbhuva' isa nAmako dhAraNa karanevAle vyAkaraNa, chandaHsamUha aura alaMkAra zAstrakA, bharatake lie arthazAstra aura Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -8 ] vAstuvidyAM ca bhujabalitanayAya kAmatantrasAmudrikAyurvedadhanurvedahastyazvatantra ratnaparIkSAdIni, anyebhyazca yathocitaM lokopakArakazAstrANyupadideza / $ 6 ) sutairadhIta niHzeSavidyairadyutadIkSitA / kiraNairiva tigmAMzurAsAditaza radyutiH // 3 // $7 ) putraiH kalatraizca mahApavitrairvRtasya nityaM vRSabhezvarasya / kAlo vyatIyAya mahAn krameNa manoharemaMGgaladivyabhogaiH // 4 // 9 8 ) atrAntare kAlavaibhavakRtena mahauSadhidIptoSadhipramukhasarvauSadhizaktiprakSayeNa naranikararakSaNavicakSaNAnAmakRSTapacyAnAM sasyAnAM viralIbhAvena lokottarapAdapAnAM rasavIryavipAkaprahANena jIvanazaGkAtaGkakalaGkitamanovRttayaH prakRtayo nAbhirAjAjJayA sanAtanaM puruSamAsAdya savinayamevaM vijJApayAmAsuH / saptamaH stabakaH citrakalAzAstram AlekhyakalAzAstram, vAstuvidyAM ca bhavananirmANavidyAM ca bhujabalitanayAya bAhubaliputrAya kAmatantraM kAmazAstraM, sAmudrikaM rekhAvijJAnaM AyurvedazcikitsAzAstraM dhanurvedaH zastravidyA, hastyazvatantra hastihyaparIkSAzAstraM, ratnaparIkSA ratnaguNadoSaparIkSA tadAdIni anyebhyazca putrebhyo yathocitaM yathAyogyaM lokopakArakazAstrANi janahitAvahavidyAH upadideza samupadiSTavAn / $6 ) sutairiti-- IzitA bhagavAn vRSabhadevaH, adhItAH paThitA niHzeSavidyAH sakalavidyA yaistaiH sutaiH putraiH AsAditA prAptA zaradA zaradRtunA yuti: saMbandho yena tathAbhUtaH tigmAMzuH sUryaH kiraNairiva mayUraravairiva adyutat vyazobhata / upamA // 3 // $ 7 ) putrairiti --- mahApavitrairatizucibhiH putraH sutaiH kalatraizca strIbhizca nityaM nirantaraM vRtasya pariveSTitasya vRSabhezvarasyAdijinendrasya mahAn vipulaH kAlaH manoharaizcetoharaiH maGgaladivyabhogaiH zreyomayasuropanItabhogaiH krameNa vyatIyAya vyatijagAya / upajAticchandaH ||4|| 8 ) atrAntara iti---atrAntare etanmadhye kAlasyAvasarpiNIsaMjJasya vaibhavena sAmarthyena kRtastena, mahauSadhidIptoSadhipramukhasarvoSadhInAM zaktyAH prakSayastena, naranikarasya martyasamUhasya rakSaNe trANe vicakSaNAnAM nipuNAnAm akRSTapacyAnAm akRSTapaktumarhANAM sasyAnAM dhAnyAnAM viralIbhAvena viralatayA, lokottarapAdapAnAM tAtkAlika zreSThavRkSANAM rasavIryavipAkasya prahANena nAzena jIvanazaGkA jIvitasaMzItirevAtaGka Amayastena kalaGkitA manovRttiryAsAM tAH prakRtayo prajAH nAbhirAjAjJayA nAbhirAjAdezena sanAtanaM puruSaM vRSabhajinendram AsAdya prApya savinayaM saprazrayaM yathA syAttathA evaM 255 10 15 nATayazAstrakA, vRSabhasenake lie saMgItazAstrakA, ananta vijayake lie citrakalA zAstra tathA 25 makAna banAnekI vidyAkA, bAhubalike lie kAmazAstra, sAmudrikazAstra, Ayurveda, dhanurveda, hastiparIkSA, azvaparIkSA tathA ratnaparIkSA Adike zAstra aura anya putroMke lie lokopakArI zAstroMkA upadeza diyA / 16 ) sutairiti-- samasta vidyAoMkA adhyayana karanevAle putroMse bhagavAn vRSabhadeva isa prakAra suzobhita ho rahe the jisa prakAra ki kiraNoMse zaradaRtukA sUrya suzobhita hotA hai ||3|| 17 ) putrairiti - atizaya pavitra putroM tathA striyoMse nirantara 30 ghire rahanevAle vRSabha jinendrakA bahuta bhArI samaya manohara tathA maMgalamaya devopanIta bhogoM dvArA kramase vyatIta ho gayA ||4|| $8 ) atrAntara iti - isI bIca meM avasarpiNIkAlakI sAmarthya se kiye hue mahauSadhi, dIptauSadhi Adi samasta auSadhiyoMkI zaktike kSayase, manuSyasamUhakI rakSA karanemeM nipuNa binA jote apaneApa utpanna honevAlI dhAnyake viralabhAvase tathA usa samaya ke zreSTha vRkSoMke rasa aura vIrya zakti naSTa ho jAnese jIvanakI AzaMkArUpI 35 rogase jinakI manovRtti kalaMkita ho rahI thI aisI prajA nAbhirAjakI AjJAse vRSabha jinendra 20 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 purudevacampUprabandhe [ 7969) tribhuvanapate ! zrIman ! svAmin ! dayAguNazevadhe ! vayamatibhayAdhuSmatpAdAmbujaM zaraNaM gatAH / taducitatamAM vRtti vyAvedya rakSa bhavatprajA starutatiriyaM naSTA sasyAni naiva phalanti ca / / 5 / / $ 10 ) pipAsA kSudbAdhA taralayati cittaM pratidinaM nirAhArANAM nastribhuvanapate ! trAhi dyyaa| tathA jAtA bAdhA ghanapavanavarSAtapamukhai nirAdhArAnasmAniravadhi dunotyAkulayati // 6 // $ 11 ) tato'smAkaM yathAdya syAjjIvikA nirupdrvaa| tathopadeSTumudyogaM kuru deva ! prasIda naH // 7 // 12) iti prajAnAM vijJApanazailoM nizamya vizAlatarakaruNastribhuvanaramaNaH pUrvAparavideheviva grAmArAmanagarAdIni ca SaTkarmANi prakRtivitatijIvanAya vyavasthApanIyAnoti nizcitya vakSyamANaprakAreNa vijJApayAmAsuH kathayAmAsuH / 69) tribhuvaneti-he tribhuvanapate ! he trilokInAtha ! he zrIman ! lokottaralakSmIzAlin ! he svAmin ! he svAmiguNopeta ! he dayAguNazevadhe ! he karuNAguNanidhe ! 15 vayam atibhayAt tIvrabhIteH yuSmatpAdAmbujaM bhavaccaraNakamalaM zaraNaM rakSitRbuddhayA gatAH prAptAH / tattasmAtkAraNAt ucitatamAM yogyatamA vRtti jIvikA vyAvedya kathayitvA bhavatprajAH svaprakRtIH rakSa trAyasva, iyaM tarutativRkSapaGktinaSTA sasyAni ca dhAnyAni ca naiva phalanti phalayuktAni bhavanti / zikhariNochandaH // 5 // $10) pipAseti-he tribhuvanapate! he trijagadadhIzvara ! pratidinaM prativAsaraM nirAhArANAm AhArarahitAnAM no'smAkaM vittaM pipAsA udanyA kSudbAdhA bubhukSApoDA taralayati capalayati, ato dayayA kRpayA trAhi rakSa / 20 tathA dhanapavanavarSAtapamukhairmeghasamoravRSTidharmaprabhRtibhiH jAtA samutpannA bAdhA pIDA nirAdhArAn gRhAdirahitAn asmAn niravadhi niHsIma yathA syAttathA dunoti saMtApayati Akulayati vyagrIkaroti ca / zikhariNIcchandaH // 6 // 61) tata iti-tatastasmAt kAraNAt he deva ! yathA yena prakAreNa asmAkaM jIvikA vRttiH nirupadravA nirvAdhA syAt tathA tena prakAreNa upadeSTaM samupadezaM dAtum udyogaM kuru vidhehi / no'smAkaM prasIda prasanno bhava // 7 // 12) itIti-vRtrAhitaH indraH, adevamAtRkA nadyambupAlitAH devamAtRkA vRSTayambu 25 ke pAsa Akara isa taraha nivedana karane lge| 19) tribhuvaneti-he trilokInAtha ! he zrIman ! he svAmin ! he dayAguNake bhANDAra ! hama loga bahuta bhArI bhayase Apake caraNa kamaloMkI zaraNako prApta hue haiM isalie atyanta yogya AjIvikA batalAkara apanI prajAkI rakSA kiijie| yaha vRkSoMkI paMkti naSTa ho gayI hai aura dhAnya bhI nahIM phalate haiM / / 5 / / 10) pipAseti-pyAsa aura bhUkhako bAdhA pratidina nirAhAra rahanevAle hama logoMke cittako caMcala karatI rahatI hai 30 isalie he tIna lokake nAtha ! dayAse hama logoMkI rakSA kiijie| bhUkha-pyAsake sivA megha vAyu varSA aura ghAma Adi kAraNoMse utpanna bAdhA bhI gRha Adike AdhArase rahita hama logoMko atyanta santapta karatI tathA vyagra banAtI rahatI hai // 6 // 11) tata iti-isalie he deva ! jisa prakAra hama logoMkI jIvikA nirbAdha ho sake usa prakAra upadeza deneke yogya ho| hama logoMpara prasanna hoie // 7 // 12) itIti-isa prakAra prajAjanoMkI prArthanA __ 35 zailIko sunakara jinheM bahuta bhArI karuNA utpanna huI thI aisI trilokInAthane nizcaya kiyA ki pUrva aura pazcima videhoMke samAna grAma udyAna tathA nagara AdikA vibhAga kara prajA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -13 ] saptamaH stabakaH 257 samAzvAsya ca muhuH prajAnikaraM mA bhaiSTeti girA surAdhipasya sasbhAra / atha tadanudhyAnamAtreNAgataH sakalasuranikaraparivRtaH vRtrAhitastatpAdapaGkajaM nijamukuTamaNimarIcimaJjaryA piJjarIkurvANastadAjJAvazena zubhe muhUrte tasyAyodhyApurasya madhye mahAdikSu ca rucivijitasuramandirANi jinamandirAgi nirmAyAdevamAtRkadevamAtRkasAdhAraNAnUpajAGgalabhedAnantapAlapAlitadurgaparivRtAn, lubdhakAraNyacarapulindazavarAdiparIkSitAntarAlapradezAn, kAzIkosalakaliGgavaGgakarahATakakarNATaka- 5 colakeralamAlavamahArASTra saurASTravanavAsadraviDAndhrakAmbojavAlhikaturuSkakedArasauvIrAmIracedi . ke kayazUrasenAparAntikavidehasindhugandhArakurujAGgalavidarbhavatsAvantIvanabhedapallavadazArNakacchamahA - kacchamagadhamagadharamyakAzmIrakurusaubhadrakAdivividhaviSayAn tajjanapadamadhyabhAgeSu parikhAvapraprAkAragopurATTAlakAlaGkRtAni nAnAvidhanagarANi ca grAmapurakheTakhavaTAdikaM ca parikalpayAmAsa / 13 ) purANi parikalpayannamucisUdanaH sArthakaM puraMdarasamAhvayaM dadhadayaM vibhoH zAsanAt / yathocitapadeSu tA bhuvi nivezya sarvAH prajAH triviSTapamupAsadannikhilalekhavargaH samam // 8 // pAlitAH sAdhAraNA: nadImAtRkadevamAtRkamizrAH, anUpA jalaprAyadezAH, jAGgalA nirvAridezAH, grAmapurakheTakharvaTAdInAM lakSaNAni pariziSTe draSTavyAni / zeSaM sugamam / $ 13 ) purANIti-vibhorvRSabhadevasya zAsanAt 15 AjJAyAH purANi nagarANi parikalpayan racayan sArthakamanvitArtha puraMdarasamAhvayaM puraMdareti nAma dadhat janoMkI jIvikAke lie asi, maSI, kRSi, zilpa, vANijya aura vidyA ina chaha karmoMkI vyavasthA karanI caahie| nizcayAnusAra unhoMne 'bhayabhIta mata hoo' isa prakArakI vANIse bAra-bAra AzvAsana de kara indrakA smaraNa kiyaa| tadanantara unake smaraNamAtrase samasta devasamUhase parivRta indra A phuNcaa| apane mukuTameM lage hue maNiyoMkI kiraNarUpa maMjarIke 20 dvArA bhagavAnake caraNa kamaloMko pItavarNa karate hue indrane unakI AjJAse zubhamuhUrta meM usa ayodhyAnagarake bIca meM tathA usakI cAroM mahAdizAoMmeM kAntise indrabhavanako jItanevAle jina mandiroMkI racanA kii| tadanantara jo adevamAtRka-nadI Adike jalase jIvita rahanevAle, devamAtRka-varSAke jalase jIvita rahanevAle, sAdhAraNa-donoM prakArake anUpa-atyadhika jalavAle, tathA jAMgala-jalarahita bhedoMse sahita the, jo antapAla-paharedAroMse sura- . kSita durgoMse ghire hue the, lubdhaka, araNyacara, pulinda tathA zavara Adike dvArA jinake bhItarI pradezoMkI sadA parIkSA kI jAtI thI aise kAzI, kosala, kaliMga, vaMga, karahATaka, karNATaka, cola, kerala, mAlava, mahArASTra, saurASTra, vanavAsa, draviDa, Andhra, kAmboja, vAhnika, turuSka, kedAra, sauvIra, AbhIra, cedi, kekaya, zUrasena, aparAntika, videha, sindhu, gandhAra, kurujAMgala, vidarbha, vatsa, avantI, vanabheda, pallava, dazArNa, kaccha, mahAkaccha, magadha, ramya, kAzmIra, kuru aura saubhadraka Adi nAnA dezoMkI aura una dezoMke madhyabhAgoMmeM parikhA, dhUlisAla, koTa, gopura tathA aTTAlakoMse suzobhita nAnA prakArake nagara aura grAma, pura, kheTa tathA kharvaTa AdikI racanA kii| $13 ) purANIti-bhagavAnakI AjJAse puroMnagaroMkI racanA karatA huA jo purandara isa prakArake sArthaka nAmako dhAraNa karatA thA aise 1. makuTa ka0 / 35 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 258 purudevaprabandhe 14 ) sRSTvA kSatriyavaizyazUdraviditaM varNatrayaM saprabhu -- vRttiM cAsya tathA yathArhamakarot SaTkarmasaMpAditAm / tAmAjJAM trijagadgurohitatamAM mUrdhnA dadhAnAH prajAH prApuH kSemaparamparAmatitarAM nirvighnamurvItale ||9|| yugAdibrahmaNA tena yaditthaM sa kRto yugaH / tataH kRtayugaM nAmnA taM purANavido viduH // 10 // $ 16 ) AdIzasya vidhAtumutsukamanA rAjyAbhiSekotsava sphUrjaMtryavirAvapUramukharavyomAvakAzastataH / vyAvalganmaNibhUSaNadyutijharI nirdhUtabhAnuprabhai- S $ 15 ) devaiH sAkamavAtarattradivato gotrAhitaH sotsavam ||11|| 18 namucisUdanaH indraH, bhuvi pRthivyAM tAH pUrvoktAH sarvA akhilAH prajAH janAn yathocitapadeSu yathAyogyasthAneSu nivezya sthApayitvA nikhilalekhavargeH sakalasurasamUhaiH samaM sArdhaM triviSTapaM svargam upAsadat prApa / pRthvIcchandaH // 8 // $ 14 ) sRSTveti sa prabhuH kSatriyavaizyazUdreti viditaM prakhyAtaM varNatrayaM sRSTvA racayitvA tathA ca asya varNatrayasya yathArhaM yathAyogyaM SaTkarmasaMpAditAM SaTkarmabhira simaSI kRSizilpavANijyavidyAbhidhAnaiH saMpAditAM 15 kRtAM vRtti jIvikAM ca akarot vidadhe / trijagadgurorbhagavataH hitatamAm atizaya hitarUpAM tAM pUrvoktAm AjJAM mUrdhnA zirasA dadhAnA bibhratyaH prajA urvItale bhUtale atitarAmatyantaM nirvighnaM vighnAnAmabhAvo nirvighnaM nirantarAyaM yathA syAttathA kSemaparamparAM kalyANasaMtati prApuH lebhire / zArdUlavikrIDita chandaH ||9|| 15 ) yugAdIti - yat yasmAt kAraNAt itthamanena prakAreNa sa yugaH kAlabheda: tena yugAdibrahmaNA prathamajinendreNa kRto racitaH tatastasmAt kAraNAt purANavidaH purANajJAH taM yugaM nAmnA kRtayugaM viduH jAnanti // 10 // 20 $ 16 ) AdIzasyeti -- tatastadanantaram AdIzasya prathamajinendrasya rAjyAbhiSekotsavaM rAjyAbhiSavodbhavaM vidhAtuM kartum utsukamanA utkaNThitacetAH sphUrjattUryANAM vAdyamAnavAditrANAM virAvapUreNa zabdasamUhena mukharo vAcAlito vyomAvakAzo gaganAntarAlaM yena tathAbhUto gotrAhito gotrabhid indra ityarthaH, vyAvalgatAM calatAM maNibhUSaNAnAM ratnAlaMkArANAM dyutijharobhiH kAntinirjharairnirdhUtA tiraskRtA bhAnuprabhA sUryadIptiryestaiH lekhairamaraiH sAkaM saha tridivataH svargAt sotsavaM samahaM yathA syAttathA avAtarat avatIrNo'bhUt / zArdUlavikrIDita chanda: [ 714 25 indrane samasta prajAko pRthvIpara yathAyogya sthAnoM meM ThaharAyA / tadanantara vaha samasta deva samUha ke sAtha svargako vApasa lauTa gayA || 8|| $14 ) sRSTveti - una bhagavAn ke kSatriya, vaizya aura zUdra isa nAma se prasiddha tIna varNoMkI racanA kara yathAyogya asi, maSI, kRSi, zilpa, vANijya aura vidyA ina chaha kAryoMse honevAlI AjIvikA nizcita kii| aura tIna jagatke guru bhagavAn kI atyanta hitakArI usa AjJAko zirase dhAraNa karatI huI prajA pRthivItala30 para nirvighnarUpase asthAyika kalyANakI paramparAko prApta huI / / 2 / 15 ) yugAdIti - isa taraha cU~ki vaha yuga, yugake Adi brahmA - bhagavAn vRSabhadevake dvArA kiyA gayA thA isalie purANake jJAtA use 'kRtayuga' isa nAmase jAnate haiM / / 10 / / $16 ) AdIzasyeti -- tadanantara Adi jinendrakA rAjyAbhiSeka karaneke lie jisakA mana utkaNThita ho rahA thA aura bajate hue bAoMke joradAra zabda samUhake dvArA jisane AkAzako gu~jA diyA thA aisA indra, 35 caMcala maNimaya AbhUSaNoMkI kAnti rUpI jhiranoMse sUrya kI prabhAko tiraskRta karanevAle devoMke Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 17 ] saptamaH stabakaH 259 17) tataH paraM nAkarAjo nAbhirAjAdiparivRtastribhuvanagurupaTTAbhiSekAya tvaramANaH, zubhe muhUrta, surazilpijanakalpite, maJjulasurabhimRtsnAviracitabedikAvirAjamAne, caJcatyaJcaratnacUrNaviracitaraGgavallIvirAjitasunAzIrazarAsane, vyAmuktamuktAphalazobhamAnaviracitavitAnacitracchAyAchuritasundarapurandaramaNikuTTimabandhuratayA viDambitasaMdhyArAgaraJjitasaudAminIsaMgatanIlajaladharapaTale, vividhopakaraNasamuddharaNaniyabhitAnekanAkakAminIniruddhasaMcAramArge, saMcaratpauravilA- 5 sinolalitamRdulapadanyAsamaJjuguJjanmajIramanoharajhaGkArapravardhamAnakolAhale, pArAvAra iva pari // 11 / 17) tata iti-tataH paraM tadanantaraM na vidyate'kaM duHkhaM yatra sa nAkaH svargastasya rAjA nAkarAjaH 2.kra: nAbhirAjAdibhiH parivRtaH parItaH tribhuvanagurovRSabhajinendrasya paTTAbhiSekAya rAjyAbhiSavAya tvaramANaH zoghratAM kurvANaH, zubhe prazaste muhUrte nRpabhavasya rAjamandirasya madhye lasamAnaH zobhamAno yo'bhiSekamaNDapastasmin suravAravanitAnAM nilimpavilAsinInAM karapallavaiH pANikisalayaH vidhayamAnAnAM kampyamAnAnAM 10 cArucAmarANAM sundarabAlavyajanAnAM samIreNa vAyunA AndolitAzcAlitAH, pralambamAnA dIrghAyatA yA mandAramAlAH kalpAnokahakusumasrajastAbhiraJcitaM zobhitaM devaM tribhuvanapati jinendraM hariviSTare siMhAsane prAGmukhaM pUrvAbhimukhaM yathA syAttathA vinivezayAmAsa sthApayAmAseti kartRkarmakriyAsaMbandhaH / athAbhiSekamaNDapaM varNayitumAha-surAzca te zilpijanAzceti surazilpijanA devakAryakarAstaiH kalpite racite, maJjulA manoharA surabhiH sugandhizca yA mRtsnA mRttikA tayA viracitA nirmitA yA vedikA pariSkRtA bhUmistayA virAjamAne 15 zobhamAne, caJcatA zumbhatA paJcaratnacUrNena paJcavidharatnakaNikAnikareNa viracitA nirmitA yA raGgavallyaH patralatAstAbhivirAjitaM vizobhitaM sunAzarizarAsanaM zakracApo yasmistasmin, vyAmuktaH vyAlambya dhRtarmuktAphalauktikaiH zobhamAnA virAjamAnA ye viracitavitAnA nirmita candropakAsteSAM citracchAyAbhivividhakAntibhiH churito vyApto yaH sundarapuraMdaramaNikuTTimo manoharamahAnIlamaNibhUpRSTastena bandhuratayA zobhitatayA viDambitastiraskRtaH saMdhyArAgaraJjitaH sAMdhyAruNimaraktaH saudAminIsaMgatazca vidyutsahitazva nIlajaladharapaTalaH 20 zyAmalaghanasamUho yena tasmin, vividhopakaraNAnAM nAnAvidhasAmagrINAM samuddharaNe niyamitA: saMlagnA yA nekana kakAminyo bahudevyastAbhiniruddhaH saMcAramArgo yAtAyAtasaraNiyasmistasmin, saMcarantInAM bhramantInAM pauravilAsinInAM nAgarikanArINAM lalitamalaiH cArukomalaiH padanyAsaizcaraNanikSepaimajumanoharaM yathA syAttathA sAtha svargase utsava sahita avatIrNa huA--pRthivIpara AyA // 12 // 17) tata iti --- tadanantara jo nAbhirAjA Adike dvArA ghirA huA thA aura trilokInAthakA rAjyAbhiSeka 25 karane ke lie zIghratA kara rahA thA aise indrane zubhamuhUrtameM rAjabhavanake madhyameM suzobhita abhiSeka maNDapameM surabAlAoMke karakisalayoMse calAye jAnevAle sundara cAmaroMkI vAyuse kampita laTakatI huI kalpavRkSake phUloMkI mAlAoMse suzobhita bhagavAnko siMhAsanake Upara pUrvAbhimukha baitthaayaa| vaha abhiSekamaNDapa deva kArIgaroMke dvArA nirmita thA, manohara tathA sugandhita miTTI ke dvArA viracita vedikAse suzobhita ho rahA thA, camakadAra paMcaratnoMke 30 cUrNase viracita raMgIna belabUToMke dvArA usa maNDapameM indradhanuSa suzobhita ho rahA thA, laTakA kara lagAye hue motiyoMse suzobhita jo nAnAraMgake ca~dovA banAye gaye the unakI raMgabiraMgI kAntise vahA~kA nIlamaNi nirmita pharsa vyApta ho rahA thA isalie vaha maNDapa sandhyA kI lAlimAse ra~ge tathA bijalIse sahita zyAmala megha-samUhako tiraskRta kara rahA thA, nAnA prakArake upakaraNoMke uThAne meM lagI huI aneka devAMganAoMke dvArA usa maNDapameM yAtAyAtakA 35 mArga ruka gayA thA, idhara-udhara calatI huI nagara-nivAsinI striyoM ke sundara tathA komala caraNoMke nikSepase sundara zabda karanevAle nU puroMkI jhaMkArase usa maNDapameM kolAhala bar3ha rahA Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 purudevacampUprabandhe [7618zobhitaraGge sarvatomukhasamRddhe kuzalimakare ca, padmAkara iva vikasvarazobhanatAmarasasahite kamalAkare ca, nandanavana iva surAgavizobhite tAlamanohare madhurApsaraHkulazobhite ca, nRpabhavanamadhyalasamAnAbhiSekamaNDape suravAravanitAkarapallavavidhUyamAnacArucAmarasamIrAndolitapralambamAnamandAramAlAJcitaM devaM tribhuvanapati hariviSTare prAGmukhaM vinivezayAmAsa / $ 18) tatrAnandAtribhuvanapati viSTare tasthivAMsaM __ gnggaasindhuprmukhslilairbhyssinycnsureshaaH| guJjanti zabdaM kurvANAni yAni majIrANi nUpurANi teSAM manoharajhaGkAreNa cAruziJjitena pravardhamAnaH samedhamAnaH kolAhalo yasmistasmin, pArAvAra iva sAgara iva parizobhitaH parilasito raGgo nRtyabhUmiyasmi stasmin pArAvArapakSe parizobhinaH samantAcchobhamAnAstaraGgAH kallolA yasmistasmin, sarvataH samantAt 10 mukhaiAraiH samRddhe saMpanne pArAvArapakSe sarvatomukhena salilena samRddhe paripUrNe, kuzalinyaH kuzalatAyAH karastasmin pArAvArapakSe kuzalinaH kuzalayuktA makarA jalajantuvizeSA yasmistasmin, padmAkara iva kAsAra iva vikasvarazobhAH prakaTazobhAsaMpannAH natA namrobhUtAzca ye'marA devAstaiH sahitastasmin padmAkarapakSe vikasvarazobhanAni prakaTitazobhAyuktAni yAni tAmarasAni padmAni taiH sahite, kamalAyA lakSmyAH karastasmin padmAkarapakSe kamalAnAM padmAnAmAkaraH khanistasmin, nandanavana iva indrodyAna iva surAgazobhite suSThu rAgaH surAgaH 15 sundarasaMgItadhvanistena zobhitaH nandanavanapakSe surANAM devAnAmagA vRkSAH surAgAH kalpavRkSAstaiH zobhite samalakRte, tAlalaMyamAnairmanohare ramye nandanavanapakSe DalayorabhedAt tADamanohare tADavRkSasundare, madhurApsarasA sundarasuravilAsinInAM kulena samUhena zobhite ca ramye ca nandanavanapakSe madhurApsarAMsi madhurajalataDAgAsteSAM kulaiH samUhaiH zobhite ca / 18) tatreti -tatrAbhiSekamaNDape viSTa re siMhAsane tasthivAMsaM sthitaM tribhuvanapati vRSabhajinendraM surezA devendrAH gaGgAsindhupramukhAnAM gaGgAsindhuprabhRtInAM salilarambhobhiH, abhya 20 thA, vaha maNDapa samudrake samAna thA kyoMki jisa prakAra samudra parizobhi-taraMga-saba ora zobhA denevAlI taraMgoMse yukta hotA hai usI prakAra vaha maNDapa bhI parizobhita-raMga-zobhAyamAna raMgabhUmi-nRtyabhUmise sahita thA, jisa prakAra samudra sarvatomukhasamRddha-jalase samRddha hotA hai usI prakAra vaha maNDapa bhI sarvatomukha samRddha-cAroM ora nirmita dvAroMse samRddhakA oTa jisa prakAra samudra kuzalimakara-kuzalatAse yukta magaroMse suzobhita hotA hai usI 25 prakAra vaha maNDapa bhI kulimakara-kazalatAko karanevAlA thaa| athavA vaha maNDapa tAlAbake samAna thA, kyoMki jisa prakAra tAlAba vikasvara-zobhana-tAmarasa-sahita-khile hue zobhAyamAna kamaloMse sahita hotA hai usI prakAra vaha maNDapa bhI vikatvara zobhanatAmarasahita-vikasita zobhAse yukta namrIbhUta devoMse sahita thA, aura jisa prakAra tAlAba kamalAkara-kamaloMkI khAna hotA hai usI prakAra vaha maNDapa bhI kamalAkara--lakSmIko karane30 vAlA thaa| athavA vaha maNDapa nandanavanake samAna thA kyoMki jisa prakAra nandanavana surAga zobhita-kalpavRkSoMse suzobhita hotA hai usI prakAra vaha maNDapa bhI surAgazobhita-accheacche rAgoMse suzobhita thA, jisa prakAra nandanavana tAlamanohara-tAr3a vRkSoMse sundara rahatA hai usI prakAra vaha maNDapa bhI tAlamanohara-svara tAloMse sundara thA aura jisa prakAra nandanavana madhurApsaraHkulazobhita-mIThe jalavAle sarovaroMke samUhase zobhita hotA hai usI 35 prakAra vaha maNDapa bhI madhurApsaraHkulazobhita-sundara apsarAoM ke samUha se zobhita thaa| $18) tatreti-usa maNDapameM siMhAsanapara baiThe hue trilokInAthakA indroMne harSapUrvaka gaMgA, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -19] saptamaH stabakaH bhUpA nAbhikSitipatimukhAH pauravargAzca bhartu ___stIrthopAttaiH surabhisalilaiste'bhiSekaM vitenuH // 12 // 19) tadanu haimasnAnajalakuNDe kRtAvagAhanastribhuvanakamanaH kuGkumAruNapayodharairaruNaprabhAdharapallavazobhitamukhabhAgaiH komalamadhukarasaMgataiH kaladhautaruciruciraiH kAminIjanaiH kanakakalazaizca snApitaH, kRtanIrAjanazcAtmavat kalyANaguNaM vasanaM paridhAya, sarasaM mukuramavalokya bhadrazrIkhyAti- 5 kalitaM candanaM ca dhRtvA, savRttaratnamaNDitaiH sadAkhaNDalasatprabhAvirAjitairmuktAmayairnavapuSyarAgaistri SiJcan abhiSiktaM cakruH / te prasiddhAH nAbhikSitipatimukhA nAbhirAjAdayo bhUpA rAjAnaH pauravargAzca nAgarikanarasamUhAzca tIrthopAttaistIrthAnItaiH surabhisalilai: sugandhitajalaiH bhartuH svAminaH abhiSeka rAjyAbhiSavaM vitenuvistArayAmAsuH // 12 // $ 15 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM hemnA nivRtto haimaH sauvarNaH sa cAsau snAnajalakuNDazca tasmin, kRtAvagAhanaH kRtapravezaH tribhuvana kamanaH trijagatpatiH kuGkamena kezareNa aruNA raktAH payodharAH 10 stanA yeSAM taiH kAminIjanaiH. pakSe kamena kezaraNa aruNaM raktaM yata payojalaM tasya gharAdhArakAstaiH kanakakalaza: kAJcanakuTaH, aruNaprabha raktakAntibhiH adharapallavairdazanacchadakisalayaH zobhitAH samalaMkRtA mukhabhAgA yeSAM taH kAminIjanaiH, pakSe aruNaprabhAyA raktakAntyA dharAdhArakA ye pallavAH kisalayAstaiH zobhito mukhabhAgograbhAgo yeSAM taiH kanakakalazaH, komalA mRdulA maghavo madhurUpAzca ye karAH pANayastaiH saMgataiH kAminIjanaiH, pakSe komalamadhukaraiH mRdubhramaraiH saMgataiH sahitaiH kanakakalazaH, kaladhautasya suvarNasyeva ruciH kAntistayA ruciraiH 15 sundaraiH kAminojanaiH, pakSe kaladhautasya suvarNasya rucyA kAntyA rucirai ramyaiH kanakakalazaizca snApitaH abhiSiktaH, kRtaM vihitaM nIrAjanam ArAtikaM yasya tathAbhUtaH, Atmavat svamiva kalyANaguNaM kalyANasya suvarNasya guNAstantavo yasmistata, vasanaM vastraM pakSe kalyANAH kalyANakarA guNA yasya taM svaM jinendramityarthaH, paridhAya dhutvA, svamiva AtmAnamiva sarasaM rasena pAradena sahitaM sarasaM makaraM darpaNaM pakSe rasena snehena sahitaM sarasaM svaM, avalokya dRSTvA, svamiva AtmAnamiva bhadrazrIkhyAtikalitaM-'bhadrazrI' iti khyAtyA prasiddhyA kalitaM 20 sahita candanaM malayajaM pakSe bhadrA kalyANakAriNI yA zrI: lakSmIstayA kalitaM svaM, candanaM ca dhutvA, sadavRttaratnamaNDitaiH sadvRttaM sadAcAra eva ratna taimaNDitaiH zobhitaH tridazajanaiH devaiH pakSe santi rekhAdidoSarahitAni vRttAni vartulAni ca yAni ratnAni tairmaNDitaiH bhUSaNagaNazva bhUSAsamUhazca, sadA satatam AkhaNDalasya sahasrA sindhu Adi nadiyoMke jalase abhiSeka kiyA tathA nAbhirAja Adi rAjA aura nagara nivAsI logoMne bhI tIrthoMse lAye hue sugandhita jalase bhagavAnakA abhiSeka kiyaa||12|| 19 ) tada- 25 nviti-tadanantara suvarNanirmita snAnajalake kuNDameM jinhoMne avagAhana kiyA thA aise trilokInAthakA strIjanoMne jina suvarNakalazoMse abhiSeka kiyA thA ve suvarNakalaza unhIM strIjanoMke samAna the, kyoMki strIjana kuMkumAruNapayodhara-kezarase lAla-lAla stanoMko dhAraNa karanevAle the aura suvarNakalaza bhI kuMkumAruNapayodhara-kezarase lAla-lAla jalako dhAraNa kara rahe the, strIjanoMke mukha aruNa-prabhAdharapallava-lAlakAntivAle adharoSTha rUpI pallavoMse 30 suzobhita the aura suvarNa kalazoMke mukha bhI lAla prabhAko dhAraNa karanevAle pallavoMse suzobhita the, strIjana komalamadhukara saMgata-komala tathA madhurUpa hAthoMse sahita the aura suvarNakalaza bhI komala-madhukara-saMgata-komala bhramaroMse sahita the, tathA strIjana-kaladhautaruci-rucirasuvarNake samAna kAntise sundara the aura suvarNa kalaza bhI kaladhauta rucirucira-suvarNakI kAntise manohara the| snapanake bAda strIjanoMne unakI AratI kI thii| tadanantara unhoMne 35 apane hI samAna kalyANaguNa suvarNatantuoMse nirmita ( pakSameM kalyANakArI guNoMse sahita ) vastrako dhAraNa kiyA, apane hI samAna sarasa-pArese sahita (pakSameM snehase sahita ) Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 purudevacampUprabandhe [7620dazajanairbhUSaNagaNaizca bhUSitaH, svAtmAnamiva suparvAJcitaM suruciramaNImanoharaM ca nAbhirAjApitaM mauliM zirasi nidadhAno rAjatAbhyudayAkareNa nAbhirAjakaraNa paTTabandhena ca bandhitalalATataTaH paraM virraaj| 20) tadAnImudAravacanamakarandAH suvandina itthaM paThanti sma / $21) deva ! tvaM lokasevyaH prakRtivilasane kovido muktalobho bhrAjannaGgaiH kalAhararilayaniyataH kolasaMkAzavIryaH / kSasya yA satprabhA satkAntistayA virAjitaiH zobhitaH tridazajanaiH pakSe sadA satatama akhaNDaM yathA syAttayA lasantI zobhamAnA yA prabhA kAntistayA virAjitaiH bhUSaNagaNaiH, muktastyakta Amayo rogo yaistai rogarahitaiH tridazajanaiH pakSe muktAnAM muktAphalAnAM vikArA muktAmayA taiH bhUSaNagaNaiH, na vapuSi zarIre arAgai rAgarahitairiti 1. navapuSyarAgaiH zarIrarAgasahitairityarthaH, tridazajanai: pakSe navo nUtanaH puSyarAgo maNivizeSo yeSu taiH bhUSaNagaNaiH bhUSitaH samalaMkRtaH, svAtmAnamiva svamiva suparvabhiH sumanobhiH aJcitastaM devapUjitaM svAtmAnaM pakSe suparvabhiH suzikharairaJcitaM zobhitaM mauli mukuTaM, suSTha ruciH kAntiryAsAM tAH suru cayaH tathAbhUtA yA ramaNyaH striyastAsAM manoharaM cetoharaM svAtmAnaM pakSe suruciramagobhiH sundaratararatnamanoharaM mauli maNizabda IkArAnto'pi dRzyate / nAbhirAjena apitaM dattaM moli mukuTaM zirasi nidadhAnaH, rAjJo bhAvo rAjatA nRpatitA tasyA abhyudayasya A15 samantAt karaH kartA iti rAjatAbhyudayAkarastena nAbhirAjakaraNa svapitahastena, pakSe rajatasya ayaM rAjataH raupyaH sa cAso abhyudayastasya Akara: khanistena rajatanirmitena paTTabandhena ca bandhito lalATataTo yasya tathAbhUtaH san paramatyantaM virarAja zuzubhe / zleSopamA / $20) tadAnImiti-tadAnoM rAjapaTTabandhanAvasare udAraM samutkRSTaM vacanamakarandaM yeSAM te suvandinaH sumAgadhAH itthaM anena prakAreNa paThanti sma virudAvalImuccArayAmAsuH / 21) deveti-he deva ! he rAjan / yadvat yena prakAreNa tvaM lokasevyaH lokaiH sevyaH lokasevyo janArAdhanIyaH, prakRtivilasane prajAprasannIkaraNe kovido nipuNaH, muktalobhaH tyaktalobhaH, kalAhaH kalAyogyaH aGgairavayavaiH bhrAjan zobhamAnaH, arilaye zatrunAze niyataH saMlagnaH, kIlasaMkAzaM bIrya yasya tathAbhUtaH sudRDhaparAkramaH, 20 darpaNako dekhakara apane hI samAna bhadrazrIkhyAtikalita-'bhadrazrI' isa nAmase sahita ( pakSa meM kalyANakArI lakSmIse sahita) candana lgaayaa| tadanantara devoMne apane samAna sadvRtta ratnamaNDita-samIcIna golAkAra ratnoMse sazobhita, (pakSameM sadAcaraNarUpI ratnase 25 suzobhita ), sadAkhaNDalasatprabhAvirAjita-nirantara akhaNDa rUpase suzobhita kAntise virAjita ( pakSa meM indrakI samIcIna prabhAse virAjita ), muktAbhaya-motiyoMse tanmaya ( pakSameM rogarahita ), tathA navapuSparAga-nUtana pukharAjamaNise sahita (pakSa meM zarIra meM arAgaaprItise rahita ) bhUSaNoM ke samUhase alaMkRta kiyaa| alaMkAra dhAraNa karaneke pazcAt unhoMne apane hI samAna suparvAcita-sundara kalagiyoMse suzobhita ( pakSa meM devoMke dvArA pUjita) 30 aura suruciramaNI manohara-sundara maNiyoMse manohara (pakSameM sundara striyoMke manako harane vAle) nAbhirAjAke dvArA pradatta mukuTako mastakapara dhAraNa kiyA, tadanantara rAjatAbhyudayakara-rAjapanAke abhyudayako karanevAle nAbhirAjake hAtha tathA rAjatAbhyudayakara-cA~dIke abhyudayako karanevAlA arthAt rajatanirmita paTTabandha unake lalATa taTapara bA~dhA gyaa| ina saba kAraNoMse ve atyadhika suzobhita ho rahe the| $ 20) tadAnomiti-utkRSTa vacanarUpI 35 makarandase sahita suvandIjana isa prakAra pATha kara rahe the| $21 ) deveti-he deva ! jisa prakAra Apa lokasevya haiM-logoMke dvArA sevA karane yogya haiM, prajAke prasanna karane meM nipuNa haiM, lobhase rahita haiM, kalAke yogya aMgoMse zobhAyamAna haiM, zatraoMkA nAza karane meM saMlagna haiM, Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -22 ] saptamaH stabakaH rAmAlAsyaprakAra prakaTitahRdayaH satsabhAlAbhayogya stadvallokAdhinAtha ! sphurati tava ripurleza evAsti bhedaH || 13 || $ 22 ) mantA satkAryaM bhUmnAM zubhakararamitastvaM dayoddAmazIlo mInAlA deho mitarahitayazA mAnibhiH sevitazrIH / prajJAvadbhiH prameyaH pratimatakuzalaH prAptasAmyo na kazcit lokeza ! tvatsapatno na khalu tava rumo mohamApnoti viSvak ||14|| rAmAyA lakSmyA lAsyaprakAre nRtyabhede prakaTitaM hRdayaM yasya tathAbhUtaH, satsabhAnAM samIcInapariSadAM lAbhasya prApteryogyaH samarhaH asIti zeSaH, he lokAdhinAtha ! he lokeza ! tadvat tathaiva tava ripuH zatruH sphurati zobhate / ubhayo: leza eva alpa eva bhedo vizeSaH asti / atha ca le lakArasthAne zaH zakAra iti leza eva bhedo'sti uparitanavizeSaNeSu lakArasthAne zakAraM yojayitvA zatrupakSe vyAkhyAnaM kartavyamiti yAvat / evaM ca zatrupakSe zlokapATha 10 evaM bodhyaH - deva ! tvaM zokasevyaH prakRtivizasane kovido muktazobho bhrAjannaGgaH kazA rarizayaniyataH kozasaMkAzavIryaH / rAmAzAsyaprakAraprakaTitahRdayaH satsabhAzAbhayogyastadvacchokAdhinAtha ! sphurati tava ripuH zeSa evAsti bhedaH // he deva ! tvaM lokasevyaH tava ripustu zokasevyaH zokayuktaH, tvaM prakRtivilasane kovidaH tava ripustu prakRtivizasane prajAvinAze kovidaH, tvaM muktalobhaH tava ripustu muktazobhaH zobhArahitaH, tvaM kalAhaiH aGgaH bhrAjan tava ripustu kazA hai: 'azvAdestADanI kazA' tadahaH aGgaH bhrAjan tvaM arilayaniyataH 15 tava ripustu ariye zatruhaste niyato baddhaH, tvaM kIlasaMkAzavIryaH nava ripustu kIzasaMkAzavIryaH kapitulyaparAkramaH, tvaM rAmAlAsyaprakAraprakaTitahRdayaH tava ripustu rAmAzAsyatrakAraprakaTitahRdayaH strI nighnatAprakAraprakaTitahRdayaH, tvaM satsabhAlAbhayogyaH tava ripustu satsabhAzAbhayogyaH satsabhAsu anAdarayogyaH, tvaM lokAdhinAthaH tava ripustu zokAdhinAthaH zokayuktaH ityamubhayorbheda: zeSa eva asamApta eva vidyate / ileSavyatireko / zArdUlavikrIDitaM vRttam // 13 // (22) manteti - he lokeza ! he jagatpate ! tvaM satkAryANAM bhUmAnasteSAM prazastakArya- 20 bAhulyAnAM mantA boddhA, zubhakaraiH zreyaskarairamitaH krIDitaH, dayayA uddAmazIlaM yasya tathAbhUtaH kRpotkaTasvabhAva:, mInAGko madanastadvat zlAghyo deho yasya saH, mitarahitamaparimitaM yazo yasya saH, mAnibhirmanasvibhiH sevitA zrIryasya saH, prajJAvadbhirbuddhimadbhiH pramAtuM yogyaH prameyaH, pratimataM pratijJAtaM kuzalaM zreyo yasya saH, asIti zeSaH / kazcit ko'pi prAptasAmyaH prAptasAdRzyo nAsti taveti zeSaH / khalu nizcayena tvatsapatnastvadvairI 'ripo 263 kIlake samAna sudRr3ha parAkramase sahita haiM, lakSmIke nRtyabhedameM ApakA hRdaya prakaTa hai, Apa 25 samIcIna sabhAoMkI prAptike yogya haiM tathA lokake nAtha haiM isI prakAra ApakA zatru bhI hai usameM lezamAtra hI bheda hai - thor3A sA bheda hai ( pakSa meM uparyukta vizeSaNoM meM lakAra ke sthAna meM zakAra kara dene mAtrakA bheda hai arthAt ApakA zatru zokasevya hai - zokake dvArA sevanIya hai, prakRti - prajAke vizasana -- naSTa karanemeM nipuNa hai, muktazobha-zobhAse rahita hai, kazAha -- kor3Ake yogya aMgoM se sahita hai, arizayaniyata - zatruke hAthoMmeM baddha hai, kIzasaMkAzavIrya - vAnarake 30 samAna zaktikA dhAraka hai, striyoMkI AjJA meM calanevAlA hai, samIcIna sabhAoM meM anAdara ke yogya hai tathA zokAdhinAtha - zokakA svAmI hai ) ||13|| $22 ) manteti - he lokeza ! Apa aneka satkAryoM ke mAnanevAle haiM, kalyANakArI logoMke dvArA krIDAko prApta haiM, dayAse paripUrNa zIlase yukta haiM, kAmadeva ke samAna sundara dehase sahita haiM, aparimita yazase sahita haiM, mAnIjanoM ke dvArA sevita zrIse sampanna haiM, buddhimAnoMke dvArA jAnaneke yogya haiM, tathA 35 kalyANakArI kAryoMko jAnane vAle haiM, koI bhI puruSa ApakI samAnatAko prApta karanevAlA nahIM hai / he lokezvara ! ApakA zatru Apake samAna nahIM hai vaha saba ora se moha - vibhramako Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 264 purudevacampUprabandhe [7323$ 23 ) deva! tvaM kAzapuSpastavakanibhayazA govizAlotsavADhayo dAnakAyattacitto ripujanavitateH zAsane dhiirviirH| bhAseddhaddhimayApto bhuvi layarahito dhoddhavRttirbhareNa ___ yuktastvadvatkathaM syAdripuramaranuta ! prAgbhajatyApadaM saH // 15 // 5 vairisapatnAridviSaveSaNaduhRdaH' ityamaraH, tava samo na bhavataH sadRzo na vartate, sa viSvak samantAt mohaM vibhramam Apnoti prApnoti atha yaH makArasya sthAne haM hakAraM prApnoti uparyuktavizeSaNeSu sarvatra makArasthAneSu hakAraM prApnoti tathA ca tvadripupakSe itthaM pAThaH parivartyate-hantA satkAryabhUmnAM zubhakararahitastvaM dayoddAhazIlo hInAGkaralAdhyadeho hitarahitayazA hAnibhiH sevitazrI: / prajJAvadbhiH praheyaH pratihatakuzala: prAptasAhyo na kazcit lokeza ! tvatsapatno na khalu tava saho hohamApnoti viSvak / asmin pakSe vyAkhyAnaM tvityam10 he lokeza ! tvatsapatno bhavadripuH satkAryabhUmnAM prazasta kAryabAhulyAnAM hantA nAzakaH, zubhakaraiH zreyaskara rahitaH zUnyaH, dayoddAhaM kRpAdAhakaraM zolaM svabhAvo yasya saH, honAzca te'GkAzceti honAGkAH kutsitaliGgAni taiH zlAghyo yukto deho yasya saH, hitarahitaM kalyANarahitaM yazo yasya saH, hAnibhiH sevitA zrIryasya saH, prajJAvaddhibuddhimaddhiH prahAtuM tyaktuM yogyaH prayaH, pratihataM naSTaM kazalaM yasya saH, astIti zeSaH / kazcita ko'pi tasya sAhya sahabhavaH sAhyaH sahayAyI na vartate / he lokeza ! tvatsapatnastvadripuH tava sahate iti sahaH sahanakartA na tvAM na sahate'sAviti bhAvaH / sa viSvak samantAt ahaM tarkam Apnoti hA iti khede'vyayaH / zleSavyatireko // zArdUlavikrIDitaM chandaH // 14 // 23 ) deveti-he deva ! he rAjan ! tvaM kAzapuSyastavanibhaM kAzapuSpagucchakasadRzaM yazaH kIrtiryasya tathAbhUtaH, gavi bhUmyAM vizAlotsavairbahUddhavaiH ADhayaH sahitaH, dAMnasya vihApitasya ekAyattaM ekAdhInaM cittaM yasya saH, dAnakatatparahRdaya ityarthaH, ripujanavitate, zatrujanasaMtateH zAsane damane dhIravIro dakSataraH, bhAsA kAntyA iddhA dIptA Rddhiryasya tathAbhUtaH mayA lakSmyA AptaH sahitaH, 20 bhuvi pRthivyAM layarahito nAzarahitaH, dhiyA buddhayA iddhAyA vRttipravRttistasyA bhareNa samUhena yuktaH sahitaH asIti zeSaH, ripuH zatruH tvadvat tvatsadRzaH kathaM syAt api tu kenApi prakAreNa na syAt / he amaranuta! he devastuta ! sa tvadripuH prApUrvameva ApadamApatti bhajati prApnoti tvadahitavicArAt pUrvameva sa ApattimavApnotIti bhAvaH / atha ca sa prAk pUrvoktavizeSaNeSu prAk A iti padam ApadaM bhajati sevate / tathA ca tvadripupakSe itthaM pAThaH, parivartyate tvaM kAzapuSpastavakanibhayazAH, tvadripustu AkAzapuSpastavakanibhayazAH-AkAzapuSpastavakanibhaM / prApta hotA hai ( pakSameM ApakA zatru uparyukta vizeSaNoMmeM makArake sthAnameM hakArako prApta hotA hai arthAt vaha prazasta satkAryoMkI adhikatAkA hantA-nAza karanevAlA hai, zubhakarakalyANakArI logoMse rahita hai, dayoddAhazIla-dayAko jalAnevAle svabhAvase sahita hai arthAt nirdaya hai, hIna cihnoMse yukta zarIravAlA hai, hita rahita yazase sahita hai arthAt hitakArI yazase zUnya hai, hAniyoMse yukta lakSmIvAlA hai, buddhimAnoMke dvArA praheya-chor3aneke yogya hai, kuzalatAko naSTa karanevAlA hai, usakA koI sAthI nahIM hai, vaha Apako sahana nahIM kara sakatA vaha to sadA tarka hI ko prApta hotA rahatA hai yaha khedakI bAta hai) // 14 // $ 23 ) deveti-he deva ! Apa kAzake phUloMke gucchoMke samAna yazase sahita haiM, pRthvIpara vizAla utsavoMse yukta haiM, ApakA citta sadA dAna dene meM hI saMlagna rahatA hai, Apa zatrusamahakA damana karanemeM zUra-vIra haiM, ApakI Rddhi-sampatti kAntise dedIpyamAna hai, pRthivI para Apa vinAzase rahita haiM, tathA Apa buddhise vibhUSita ceSTAke samUhase yukta haiN| he deva35 stuta ! ApakA zatru Apake samAna kaise ho sakatA hai vaha to kucha karaneke pahale hI Apad Apattiko prApta ho jAtA hai ( pakSa meM ApakA zatru uparyukta vizeSaNoMke pahale 'A' isa padako prApta hotA hai arthAt vaha AkAzake phUloMke gucchoMke samAna yazavAlA hai-yazase rahita hai, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -24 ] 265 $ 24 ) kiMca devaH khalu karoditavibhavaH kavigItayazAH karimilitadigantaraH kamalavilasitanayanayuga: kopakriyAvirahitaH kAntopalAlitaharSaH kAmAbhatanulataH kArtasvaramAtravicitrasadanaH karNa saMyojitamahArgha bhUSaNaH kAraNacintAdhurINamAnasaH, kavanayogyapavitracaritraH kArya samApanatatparaH kAmitavibhavatyAgI kAsAravirAjitabhavanapradezaH kareNuvRndasthapuTitamandiradvAradezaH kAnanasthApitaparatRRNaH kAlavAlajaladastavaripustu pUrvakAnna rakSatIti kathaM tava kakSAM gAhata iti / saptamaH stabakaH gaganapuSpastabakasadRzaM zUnyarUpaM yazo yasya tathAbhUtaH, tvaM govizAlotsavADhyaH tvadripustu AgovizAlotsa vADhyaH AgobhiraparAdhaivizAlA: pUrNA ye utsavAstairADhyaH, tvaM dAnaikAyattacittaH tvadripustu AdAnaikAyattacittaH AdAnasya grahaNasya ekAyattaM cittaM yasya tathAbhUto dIna ityarthaH ripujanavitato zatrusamUhasya AzAsane AjJApAlane dhIradhIro'tidakSaH, tvaM bhAseddhaddhiH tvadripustu AbhAserddhAddhaH AbhAsaM yathA syAttathA iddhA Rddhayo yasya saH AbhAsa mAtraddhiyukta ityarthaH, tvaM mayAptaH tvadvipustu AmayAptaH sarogaH, tvaM bhuvi layarahitaH tvadripustu Alaya - 10 rahito gRharahitaH, tvaM dhoddhavRtterbhareNa yukta: tvadripustu ASIddhavRtterbhareNa yuktaH Aghayo mAnasavyathAstairiddhA yA vRttizceSTA tasyA bhareNa yuktaH, tvam amaranutaH tvadripustu AmaranutaH A samantAt mriyanta ityAmarAstaiH nutaH stutaH tatsaMbuddho / zleSavyatireko / zArdUlavikrIDita chandaH || 15 || $ 24 ) kiM ceti kiM ca anyadapi devo bhavAn khalu nizcayena kareM rAjasvairuditaM balavaibhavaM vIryasAmadhyaM yasya saH, kavibhirgItaM yazo yasya saH, karibhirgajaimilitAni digantarANi kASThAntAni yasya saH, kamalamiva vilasitaM zobhitaM nayanayugaM yasya saH, 15 kopakriyayA krodhaceSTayA virahitaH zUnyaH kAntAbhiH kAminIbhirupalAlito vardhito harSo yasya saH, kAmAbhA smarasadRzI tanulatA dehavallI yasya saH, kArtasvarapAtraH suvarNabhAjanairvicitrANi vismayakarANi sadanAni bhavanAni yasya saH, karNayoH zravaNayoH saMyojite ghRte mahArgha bhUSaNe mahAmUlyAbharaNe yasya saH, kAraNAnAM cintAyAM dhurINaM dakSaM mAnasaM yasya saH, kavanayogyaM stavanayogyaM pavitracaritraM yasya saH, kAryANAM prArabdhakRtyAnAM samApane pUraNe tatparaH saMlagnaH, kAmitavibhavasya iSTavaibhavasya tyAgo dAnaM kAmitavibhavatyAgaH so'sti yasyeti tathAbhUtaH 20 kAsAreNa sarasA virAjitaH zobhito bhavanapradezo yasya saH kareNuvRndena hastisamUhena sthapuTito vyApto mandiradvAradezo bhavanadvArapradezo yasya saH, kAnane vane sthApitA uSitA paratRRNAH kSudrazatravo yena saH, kAlavAle: AgovizAla - aparAdhoMse pUrNa utsavoMse yukta hai, AdAnaikAyattacitta - prahaNa karanemeM hI usakA citta saMlagna rahatA hai, vaha zatrusamUhakI AjJAkA pAlana karane meM ati dakSa hai, AbhAsamAtra RddhiyoMse yukta hai-usake pAsa vAstavika sampatti nahIM hai, AmayApta -- rogoMko 25 prApta hai, pRthivIpara Alaya - gharase rahita hai, AdhoddhavRtti - mAnasika vyathAoMse yukta hai / ceSTAoMke samUha se yukta hai aura maraNazIla manuSyoMke dvArA hI stuti karane yogya hai | ) ||15|| $ 24 ) kiceti - isake sivAya nizcayase Apake parAkramakI sAmarthya rAjasvoM - TaiksoMse vRddhiko prApta huI hai, kaviyoMke dvArA ApakA yaza gAyA jAtA hai, Apane dizAoMke antarAla hAthiyoMse milA diye haiM, Apake donoM netra kamaloMke samAna suzobhita haiM, Apa krodhakI 30 kriyAse rahita haiM, ApakA harSa kAntAoM - striyoMse bar3hAyA gayA hai, ApakI zarIralatA kAmadevake samAna hai, Apake bhavana svarNamaya pAtroMse Azcarya utpanna kara rahe haiM, Apake kAnoM meM mahAmUlya AbhUSaNa suzobhita hai, ApakA mana kAraNoMkI cintA karanemeM nipuNa hai, ApakA pavitra caritra stuti ke yogya hai, Apa kAryoMko samApta karane meM tatpara rahate haiM, Apane iSTavibhavakA tyAga kiyA hai, Apake bhavanoMke pradeza tAlAboMse suzobhita haiM, Apake bhavanoMke dvAra hAthiyoMke 35 samUha se vyApta rahate haiM, Apane zatrurUpI tRNako athavA tRNake samAna kSudra zatruoM ko vanameM khader3a diyA hai, tathA kAle kezoMse Apa meghake samAna jAna par3ate haiM parantu ApakA zatru apane pUrvavartIjanoM kI rakSA nahIM kara sakatA isalie vaha ApakI barAbarI kaise kara sakatA 34 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7625 purudevacampUprabandhe 625 ) tataH sAnandamAnandanATakaM kulishaayudhH| prayujyAsthAyikAraGge pratyagAdgAM suraiH saha // 17 // $ 26 ) atha sa mukuTabaddhaprollasanmauktimAlA masRNitanakharAjorAjito vizvasRSTA / vidhRtasakalabhAro nAbhirAjopakaNThe prakRtinicayarakSAyatnamitthaM cakAra / / 18 / / kRSNakacaiH jalado meghaH, asoti zeSaH, tava bhavato ripustu zatrustu pUrvakAn pUrve eva pUrvakAH svakIyapUrvapuruSAstAna na rakSatIti kathaM tava kakSAmupamA gAhate iti / atha ca tava ripuH uparyuktavizaSaNeSu vidyamAnAn pUrvakAn pUrvakAkSarAn na rakSatIti kathaM tava kathAM gAhate / ripupakSe pUrvakAkSaratyAge vizeSaNAnAmitthamartho bhavati1. roditabalavibhavaH-rodita Akrandanayukto balavibhavo yasya saH, vigItaM ninditaM yazo yasya saH, aribhimilitaM digantaraM yasya saH, malavilasitaM nayanayugaM yasya saH, upakriyAvirahitaH samapakArazanyaH, antena vinAzenopalAlito harSo yasya saH, amAbhA azobhanA tanulatA yasya saH, Artasvarasya pIDitazabdasya pAtra vicitraM citrarahitaM sadanaM yasya saH, RNe saMyojitAni samarpitAni mahAghabhUSaNAni yasya saH, raNacintAyAM samaracintAyo dhurINaM mAnasaM yasya saH, vanayogyaM pavitracaritraM yasya saH, AryANAM satpuruSANAM samApane vinAze tatpara: 15 samudyuktaH, amitavibhavatyAgo'parimitaizvaryatyAgo vidyate yasya saH, sAreNa dhanena virAjitaH zobhito bhavana pradezo na bhavati yasya saH asAravirAjitabhavanapradezaH, athavA AsAreNa valIkapaTalarahitatvAd dhArAsaMpAtena virAjito bhavanapradezo yasya saH, reNuvRndena dhUlisamUhena sthapuTitA natonnatA mandiradvAradezA bhavanadvAradezA yasya saH, AnaneSu mukheSu sthApitAH paraiH zatrubhiH tRNA yasya saH, AlavAleSu AvApeSu jalaM dadAtIti AlavAla jaladA / shlessvytireko| 625) tata iti-tatastadanantaraM kulizAyudho vajrAyudha indra ityarthaH AsthA20 yikAraGge sabhAraGgabhUmI sAnandaM yathA syAttathA AnandanATakaM tanAmanATakaM prayujya kRtvA surairamaraiH saha gAM svarga 'gauH pumAn vRSabhe svarge khaNDavaJahimAMzuSu' iti vizvalocanaH / pratyagAt pratijagAma // 10 // $26) atheti-atha tadanantaraM mukuTabaddhA maulisaMlagnA yA prollasantyaH zobhamAnA mauktimAlA muktAphalanikarAstAbhirmasRNitAH snigdhA yA nakharAjyo nakharapaGktayastAbho rAjitaH zobhitaH, vidhRtaH saMdhRtaH sakalabhAro hai ? ( pakSameM ApakA zatru uparyukta vizeSaNoMmeM kakArakI rakSA nahIM karatA hai arthAt usakA 25 bala vibhava sadA rodanase yukta rahatA hai, vaha vigItayaza-nindita yazase yukta hai, usake dizAoMke antarAla zatruoMse vyApta rahate haiM, usake netrayugala malase dUSita rahate haiM, vaha upakAroMse zUnya rahatA hai, usakA harSa antase sahita hotA hai, usakI zarIralatA azobhanIka rahatI hai, usakA bhavana duHkhamaya zabdoMkA pAtra tathA citroMse vihIna hai, usake mahAmUlya AbhUSaNa RNameM cale jAte haiM, vaha sadA raNakI cintAmeM hI vyagra rahatA hai, usakA pavitra 30 caritra vanake yogya hai, vaha Arya manuSyoMke nAza karanemeM tatpara rahatA hai, use apane aparimita vibhavakA tyAga karanA par3atA hai, usake mahaloMke pradeza sArahIna haiM athavA chapparase rahita honeke kAraNa varSAse pIr3ita rahate haiM, usake makAnoMke Age dhUlike Dhera lage hue haiM, usake zatru usase mukhameM tRNa dhAraNa karAte haiM, tathA vaha AjIvikAse duHkhI ho kyAriyoM meM pAnI detA phiratA hai-isa taraha vaha ApakI barAbarI kaise kara sakatA hai ? ) $ 25) tata iti35 tadanantara indra, sabhArUpI raMgabhUmimeM harSa sahita Ananda nAmakA nATaka kara devoMke sAtha svargako vApisa calA gayA // 17 // 626 ) atheti-tadanantara mukuToMmeM lagI huI dedIpyamAna motiyoMkI mAlAse cikanI nakhoMkI paMktiyoMse jo suzobhita ho rahe the, tathA jinhoMne Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 28] saptamaH stabakaH 267 27 ) tadAnoM tribhuvanapatiH zastrazobhitabhujena svAtmanA sRSTAnAM kSatatrANadhurINAnAM kSatriyANAM prajApAlanazaraNAgatarakSaNAdikaM, UrubhyAM yAtrAM pradarzya sRSTAnAM vezyAnAM jalasthalayAtrApravRtti, pAdAbhyAM sRSTAnAM zUdrANAM varNottamazuzrUSAM ca yathArhamupadizya tavRtteranatikramAya daNDamevoddaNDasAdhanaM manyamAnaH, catuHsahasramukuTabaddhaparivRtAn somaprabhaharyakampanakAzyapanAmadheyAnmahAmANDalikAnnarapAlAnmUrdhAbhiSiktAndaNDadharAnvidhAya somaprabhasya kururAjAbhidhAnaM kuruvaMzAgragaNyatAM 5 ca, harezca harikAntasamAhvayaM harivaMzatilakatAM ca, akampanasya punaH zrIdharanAmadheyaM nAthavaMzamuktAphalatAM ca, kAzyapasya maghavAhvayamugravaMzalalAmatAM ca prthyaaNckaar| $ 28) prabhuH kacchamahAkacchapramukhAnvasudhApatIn / svAdhirAjapade devaH sthApayAmAsa satkRtAn // 19 // nikhilabhAro yena tathAbhUtaH, vizvasRSTA jagatsRSTA, sa vRSabhajinendraH, nAbhirAjasya svajanakasyopakaNThe samope 10 itthaM vakSyamANaprakAreNa prakRtinicayasya prajAsamUhasya rakSAyAstrANasya yatnamabhyupAyaM cakAra kRtavAn / mAlinI chandaH // 18 // 627) tadAnImiti-prajApAlanAbhyapAyacintanavelAyAM tribhuvanapativaMSabhezvaraH, zastraNa zobhito bhujo yasya tathAbhUtena svAtmanA svena sRSTAnAM racitAnAM kSatAnAM vipannAnAM trANe rakSaNe dhurINAnAM nipuNAnAM kSatriyANAM kSatriyavaMzAnAM prajApAlanaM prakRtisaMrakSaNaM zaraNAgatAnAM rakSaNaM trANaM ca tadAdikaM tatprabhRtika, karubhyAM sakyimyAM yAtrAM gamanAgamana pradarya sRSTAnAM nirmitAnAM vaizyAnAM vaizyavarNAnAM jalasthalayornIrabhUmitalayoH pravRttiM gatAgati, pAdAbhyAM caraNAbhyAM sRSTAnAM racitAnAM zUdrANAM zUdravarNajAnAM varNottamazuzrUSAM kSatriyavaizyavarNajasevAM ca yathAhaM yathAyogyaM upadizya nirUpya, tavRttastadIyavyApArasyAnatikramAyAnullaGghanAya daNDameva uddaNDasAdhanaM samutkaTasAdhanaM manyamAnaH svIkurvANaH catuHsahasraM ye mukuTabaddhAstaiH parivRtAn pariveSTitAn, somaprabhazca harizca akampanazca kAzyapazceti somaprabhaharyakampanakAzyapAste nAmadheyAni yeSAM tathAbhUtAn mahAmANDalikAn mahAmaNDalezvarAn mUrdhani abhiSiktAn kRtamastakAbhiSekAn daNDadharAn daNDadhArakAn 20 prAptadaNDAdhikArAniti bhAvaH vidhAya kRtvA somaprabhasya kururAjAbhidhAnaM kururAjasaMjJAM, kuruvaMzastha agragaNyatAM pradhAnatAM ca, harezca harikAnteti samAhvayo yasya taM, harivaMzasya tilakatAM zreSThatAM ca, akampanasya punaH zrIdharanAmadheyaM zrIdharasaMjJAM nAthavaMza eva vaMzo veNastasya muktAphalatAM mauktikatAM ca, kAzyapasya maghavAhvayaM maghaveti nAmadheyaM ugravaMzalalAmatAM ugravaMzAbharaNatAM ca prathayAMcakAra prakhyApayAmAsa / $ 28 ) prabhuritisamasta bhAra dhAraNa kiyA thA aise jagatsRSTA bhagavAn Adi jinendrane nAbhirAjAke 25 samIpa prajAsamUhakI rakSAkA isa prakAra upAya kiyA // 18 // 27) tadAnImiti-usa samaya trilokezvara vRSabha jinendrane zastrase zobhita bhujAke dhAraka apane-Apake dvArA race hue tathA vipattigrasta jIvoMkI rakSA karane meM nipuNa kSatriyoMkA prajApAlana aura zaraNAgatarakSaNa Adi kArya, jA~ghoMke dvArA yAtrA dikhalAkara race hue vaizyoMkA jala aura sthalameM gamanAgamana kArya, tathA pairoMse race hue zUdroMkI yathAyogya uttama varNavAloMkI sevA karanA kArya batalAkara una 30 kAryoMkA koI ullaMghana na kara sake isa abhiprAyase daNDako hI utkRSTa sAdhana mAnate hue, cAra hajAra mukuTabaddha rAjAoMse parivRta somaprabha, hari, akampana aura kAzyapa nAmaka mahAmaNDalezvara rAjAoMkA mastakAbhiSeka kara unheM daNDa denekA adhikArI nizcita kiyA aura somaprabhakA kururAja yaha nAma rakhakara unheM kuruvaMzakA agragaNya ghoSita kiyA, harikA harikAnta nAma rakhakara unheM harivaMzakA tilaka batalAyA, akampanakA zrIdhara nAma rakhakara 35 unheM nAthavaMza rUpa bA~sakA muktAphala-motI sUcita kiyA aura kAzyapakA maghavA yaha nAma rakhakara unheM ugravaMzakA AbharaNa prakaTa kiyaa| $28) prabhuriti-sarvasAmarthyavAna Adi Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 purudevacampUprabandhe [762929) tadanu putrAnapi vicitravastuvAhanasaMpadA saMyojayannayamAdidevaH sakalanarANAmikSurasasaMgrahaNaghaTanenekSvAkuriti, prajAjovanopAyakalpanena prajApatiriti, nijakuloddharaNena kuladhara iti, kAzyapadavAcyatejaHparipAlanena kAzyapa iti, kRtayugaprArambhasyAdibhUtatvenAdibrahmetyAdinAmadheyAni nikhilajanakarNa rasAyanAni prakaTayAmAsa / 630) nAkAdhIzvaramaulimauktikamaNotArAvalIsevita prodyatpAdanakhendubimbavitatirlokatrayAdhIzvaraH / divyasragmaNibhUSaNAmbaradharaH sAketasiMhAsanA rUDhaH putrakala tramitrasahitaH zAsti sma vizvaMbharAm / / 20 / / $ 31 ) tadA deve pRthvImavati dhanasaMpattirabhavat na vAriprAcurya tadapi bhuvaneSu kvacidabhUt / prabhavatIti prabhuH prakRSTasAmopetaH devo vRSabhezvaraH, satkRtAnprAptasatkArAn kacchamahAkaccho pramukhau yeSu tAn tathAbhUtAn vasudhApatIn rAjJaH svAdhirAjapade nijotkRSTarAjasthAne sthApayAmAsa niyojayAmAsa // 19 // 629 ) tadanviti-spaSTam / 610 ) nAketi-nAkAdhIzvarANAM devendrANAM mauliSu mukuTeSu vidyamAnA mauktikamaNayo muktAphalaratnAnyeva tArA nakSatrANi tAsAmAvalyA paGktyA sevitA prodyatAM samudIyamAnAnAM 15 nakhendubimbAnA nakharacandramaNDalAnAM vitatiH samUho yasya tathAbhUtaH, divyAni svargasamutpannAni sagmaNibhUSaNA mbarANi mAlAmANikyAlaMkAravastrANi teSAM dharaH, sAketasya ayodhyAnagarasya siMhAsane'dhirUr3haH sthitaH, putramitrakalatraiH sutastrIsuhRjjanaiH sahito yuktaH, lokatrayAdhIzvaraH tribhuvanapatiH vizvaMbharAM pRthivIM zAsti sma pAlayAmAsa / ruupkaalNkaarH| zArdUlavikrIDitachandaH // 21 // 3.) tadeti-tadA tasmin kAle deve vRSabhezvare pRthvIM medinIm avati rakSati sati yadyapi bhavaneSu lokeSu ghanasaMpattirmedhasaMpadA abhavat kiMtu vAriprAcurya jalAdhikyaM kvacit kutrApi nAbhUditi virodhaH parihArapakSe ghanasaMpattiH prabhUtasaMpattirabhUt ariprAcurya zatrubAhulyaM na vAbhUditi / bhayebhyo bhItibhyaH svam AtmIyajanaM trAtaryapi rakSitaryapi tasmin ayaM pauro nAgara jinendrane satkArako prApta kaccha, mahAkaccha Adi rAjAoMko apane rAjAdhirAjapadapara niyukta kiyA arthAt unheM zreSTharAjA bnaayaa||19|| 29 ) tadanviti-tadanantara putroMko bhI nAnA prakArakI vastue~ tathA vAhana Adi sampattise yukta karate hue ina Adi jinendrane, samasta 25 manuSyoMko ikSurasake saMgraha karanekA upadeza deneke kAraNa ikSvAku, prajAke jIvita rahaneke upAyoMkI racanA karanese prajApati, apane kulakA uddhAra karanese kuladhara, kAzyapadake vAcyabhUta teja kI rakSA karanese kAzyapa aura kRtayugake prArambhake AdikAraNa honese Adi brahmA ityAdi apane nAma prakaTa kiye / unake ve saba nAma samasta manuSyoMke kAnoMke lie rasAyanake samAna the| 30 ) nAketi-indroMke mukuToMmeM saMlagna motiyoM tathA ratnoMkI paMktirUpa 30 tArAoMkI paMktiyoMse jinake udIyamAna caraNa nakharUpa candramaNDalakA samUha sevita ho rahA thA, jo svargameM utpanna mAlA, maNibhUSaNa aura vastroMko dhAraNa kara rahe the, tathA jo putra strI tathA mitra janoMse sahita the aise trilokInAtha Adi jinendrane ayodhyAke siMhAsanapara ArUr3ha ho pRthivIkA zAsana kiyA thA // 20 // 31) tadeti-usa samaya bhagavAnke pRthivIkA pAlana karate hue yadyapi lokameM ghanasampatti-meghasampatti to thI parantu kahIM bhI 35 jalakI pracuratA nahIM thI (parihArapakSameM ghanasampatti-atyadhika sampatti to thI parantu ariprAcurya-zatruoMkI adhikatA nahIM thI) aura yadyapi bhagavAna bhayoMse AtmIyajanoMkI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -34 ] saptamaH stabakaH 269 bhayebhyaH svaM trAtaryapi mahitanItijJacaturo pyanItiH pauro'yaM samajani bhayADhyazca vata hA // 21 // $32 ) atha kadAcana mahAsthAnamadhye pUrvAcalataTamiva puTakinIviTaM, siMhAsanamalaMkurvantaM nRpazataparivRtaM tribhuvanapatimupAsitumAgatena bhartuviSayeSu viratimApAdayitumudyatena pAkAhitena preritA prakSINAyurdazA nIlAJjanAnAma suranartakI savilAsaM naTantI saudAminIva kSaNAdadRzyatA- 5 maassaad| $ 33 ) tadA surendro rasabhaGgabhItyA prAyukta tasyAH sadRzaM manojJam / pAtrAntaraM tulyavilAsaveSaM tathApi vetti sma tadeSa devaH / / 22 / / 6 34 ) tato'sya cetasItyAsIccintA bhogaadvirjytH| parAM saMveganirvegabhAvanAM samupeyuSaH // 23 // janaH mahitanItijJeSu prazastanItijJAtRSu caturo vidagdho'pi san anItiH notirahito babhUva kiMca bhayAThyaH bhayena bhItyA ADhyo bhayADhayo bhItiyuktaH samajani babhUva iti bata hA khedasya viSayaH / itthaM virodhaH parihArapakSe anItiH na vidyanta Itayo yasya saH, bhayADhayaH bhayA kAntyA ADhayaH sahita iti 'ativRSTiranAvaSTirmUSakaH zalabhaH shukH| atyAsannAzca rAjAnaH SaDetA ItayaH smRtaaH'| virodhAbhAsaH / zikhariNIchandaH // 21 // 32) atheti kadAcana jAtucit mahAsthAnamadhye vizAlasabhAmaNDapamadhye pUrvAcalataTa pUrvAdritaTa 15 puTakinIviTamiva kamalinIvallabhamiva sUryamivetyarthaH, siMhAsanaM mRgendraviSTaram alaMkurvantaM zumbhayantaM nRpazataparivRtaM bahunRpatiparItaM tribhuvanapati vRSabhaM jinendram, upAsituM sevitum Agatena viSayeSu paJcendriyabhogyapadArtheSu bhartuH svAmino viratiM viraktim ApAdayituM prApayitum udyatena tatpareNa pAkAhitena puraMdareNa preritA prAptasaMketA prakSINAyardazA alpAyaSkA nIlAjanA tannAmadheyA saranartakI devanatyakAriNI savilAsaM savibhramaM naTantI saudAminIva vidyadiva kSaNAta adazyatAmanavalokanIyatAma AsasAda prApa mtetyrthH| 833) nolAjanAvilayavelAyAM surendraH saudharmendraH rasabhaGgabhItyA rasavinAzabhayena tasyA nIlAJjanAyAH sadRzaM samAnaM manojaM sundaraM tulyau sadRzau vilAsaveSo yasya tathAbhUtaM tatsadRzavibhramanepathyayuktaM pAtrAntaraM anyatpAtraM yadyapi prAyukta prayuktaM cakAra tathApi eSa devo vRSabhaH tat pAtrAntaraM vettisma jAnAti sma / upajAtivRttam // 22 // $34 ) tato'syeti-tatastadanantaraM bhogAd pAJcendriyaviSayAt virajyato virakti prAptavataH parAmuskRSTAM saMvegaH saMsArAdbhItiH nirvega audAsInyaM tayorbhAvanAM samupeyuSaH prAptavataH asya bhagavataH cetasi citte 25 rakSA karate the tathApi yaha nagaravAsI janasamUha prazastanItijJa janoMmeM catura hokara bhI anItinItise rahita tathA bhayADhaya-bhayoMse yukta thA yaha khedakI bAta thI (parihArapakSameM nItijJa hokara bhI anIti-ativRSTi Adi ItiyoMse rahita thA tathA kAntise sampanna thA // 21 // $32) atheti-tadanantara kisI samaya mahAsabhAmaNDapake madhyameM pUrvAcalako sUryake samAna siMhAsanako alaMkRta karanevAle tathA saikar3oM rAjAoMse ghire hue trilokInAthakI sevAke 30 lie Agata aura indriyoM ke viSayoMmeM bhagavAnako virakti utpanna karAne meM tatpara indra ke dvArA prerita alpAyuSka nIlAMjanA nAmakI devanartakI vilAsa sahita nRtya karatI huI bijalIkI bhA~ti kSaNabharameM adRzyatAko prApta ho gyii| $33) tadeti-usa samaya indrane rasabhaMgake bhayase yadyapi usIke samAna sundara tathA eka samAna vilAsa aura veSako dhAraNa karanevAle dUsare pAtrako niyukta kara diyA thA tathApi yaha bhagavAn use jAna gaye // 22 // 634 ) tato'- 35 syeti-tadanantara bhogoMse virakta ho saMvega aura nirvegakI utkRSTa bhAvanAko prApta honevAle Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 20 270 30 purudeva campUprabandhe $ 35 ) vAtoddhUta prasara visaraddIpatulyaM zarIraM lakSmIreSA vilasitataDidvallarIsaMnikAzA / saMdhyArAgapratimamuditaM yauvanaM cAtilola metatsaukhyaM punariha payorAzivIcIvilolam ||24|| $ 36 ) devI kAcidvAsavAjJAvazena nRtyantI yannIrajAkSI purastAt / yAtA devAdIdRzIM cedavasthAM ko vA loke saMsRtI nirvyapAyaH ||25|| ( 37 ) viSarAzisamupajAtAM lakSmIM tu mandarAgeNa / pIyUSavAdhijAtAM mugdhAH kalayantyamandarAgakarIm ||26|| $ 38 ) nIrakSIranayena yaH pariNato jIvasya dehazcirA dAdhAraH sukhaduHkhayoH sa vilayaM kAlena saMyAti cet / itotthaMbhUtA cintA vicArasaMtatiH AsIt babhUva ||23|| $ 35 ) vAteti - zarIraM varma 'zarIraM varma vigrahaH' ityamaraH / vAtasya pavanasya uddhRtaprasareNa pracaNDavegena visaran vinAzonmukho yo dIpastattulyaM vartata iti zeSaH, eSA dRzyamAnA lakSmIH rAjyazrIH vilasitA sphuritA yA taDidvallarI vidyullatA tasyAH saMnikAzA sadRzI mastIti zeSaH, uditaM prakaTitaM yauvanaM ca tAruNyaM ca saMdhyArAgapratimaM sAndhyAruNimatulitaM atilolaM atyantacalaM 'lolazcalasatRSNayo:' ityamara:, astIti zeSaH / ihAsmin saMsAre punaH etatsaukhyaM samanubhUyamAnaviSayasukhaM payorAzivIcIva sAgarataraGga iva vilolaM capalataraM vartata iti zeSaH / upamA / mandAkrAntA chandaH // 24 // 36 ) devIti yat yasmAt kAraNAt vAsavAjJAvazena indrasamAdeza nighnatvena purastAdagre nRtyantI naTantI nIrajAkSI kamalalocanA kAcit kApi devI surI daivAt niyateH IdRzImitthaMbhUtAm avasthAM dazAM cet yAtA prAptA tarhi samantAtsRtibhramaNaM yasmin tathAbhUte loke jagati nirvyapAyo vinAzarahitaH ko vA / apitu na ko'pyasti / zAlinIchandaH // 25 // 637 ) viSeti -- mugdhA mUDhAH 'mugdhAH sundaramUDhayo:' ityamaraH / mandarAgeNa mandaprItyA pakSe mandarAcalena viSarAzisamupajAtAM garalarAzisamutpannAM pakSe jalarAzisamutpannAM lakSmIM zriyaM pIyUSavAdhijAnAM sudhAsAgarasamudbhUtAM amandarAgakarIM vipulaprItikarI pakSe amandarAcalakarI kalayanti jAnanti / zleSaH // AryA ||26|| 38 ) nIreti - jIvasya jantoH, yo dehaH kAyaH nIrakSIranayena jaladugdhavat pariNataH parasparaM mizritaH cirAt cirakAlena sukhaduHkhayoH AdhAra AzrayaH astIti zeSaH, sa 25 bhagavAn vRSabha jinendrake manameM isa prakArakI vicAradhArA utpanna huI ||23|| 35 ) vAteti - yaha zarIra vAyuke pracaNDa vegase naSTa hone ke sanmukha dIpakake samAna hai, yaha lakSmI kauMdhatI huI bijalI rUpI latA ke samAna hai, prakaTa huA yauvana sandhyAkI lAlimAke samAna atyanta caMcala hai, aura yaha sukha samudrakI lahara ke samAna bhaMgura hai ||24|| 6 36 ) devIti - jisa kAraNa indrakI AjJAse sAmane nRtya karatI huI kamalalocanA koI devI bhAgyavaza yadi aisI avasthAko prApta huI hai to saba ora bhramaNa karanA hI jisakA svabhAva hai aise saMsAra meM vinAzase rahita kauna hai ? arthAt koI nahIM hai ||25|| 937) viSeti - mUrkha loga, mandarAgamandarAcala ( pakSameM mandaprIti ) ke dvArA viSarAzisamutpannAM - jalake samUha se utpanna ( pakSa meM viSake samUha utpanna ) lakSmIko amRta samudra meM utpanna tathA amandarAgakarI - - bahuta bhArI rAgako karanevAlI ( pakSa meM amandarAcalako karanevAlI ) samajhate haiM / bhAvArtha - mUrkha 35 manuSyoM kI buddhiko kyA kahA jAve kyoMki ve viSase utpanna lakSmIko amRtase utpanna huI samajhate haiM aura jo lakSmI mandarAga - alparAgase utpanna hotI hai use ve amandarAga - bahuta bhArI rAgako utpanna karanevAlI jAnate haiM ||26|| 938 ) nIreti - jIvakA jo zarIra dUdha [ 7635 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -40 ] saptamaH stabakaH bAhye putrakalatra mukhyavibhave kA vA manISAjuSA - mAthA kiMtu vimaSTatamidaM badhnAti sarvaM janam ||27|| $ 39 ) jantuH pApavazAdavAptanarako bhuktvAtiduHkhaM tata cyutvA kAlavazena yAti vividhaM terazcaduHkhaM tataH / evaM duHkhaparamparAmatitarAM bhuktvA manuSyaH puna jatazcetsvahine mati na kurute taduHkhamAtyantikam ||28|| 40) evaM cintayantaM muktilakSmyA saMdiSTAbhiH samAgatAbhistattakhIbhiriva vizuddhibhiH samAzritAntaraGgaM devaM bodhayituM sArasvatAdityapramukha lokAntikasurapaGktirmukuTamaNighRNibhirnirabhre'pi gagane puraMdaracApalakSmomaGkurayantI mukulIkRtahastapallavA tribhuvanavallabhamAsAdya praNamya cemAM vAcamuvAca / 271 dehazcet kAlena vilayaM vinAzaM prApnoti tahi manISAjuSAM manISiNAM bAhye bahirbhave putrakalatramukhyavibhave sutastrIprabhRtivibhUtI kA vA AsthA AdarabuddhiH na kApItyarthaH kiMtu idaM vimohaceSTitaM ajJAnavilAsaH sarva janaM nikhilaM lokaM badhnAti svavazaM vidadhAti / zArdUlavikrIDita chandaH // 27 // 639 ) janturiti - jantuH prANI pApavazAt duritavazAt avAptanarakaH prAptazvabhraH san atiduHkhaM tIvrakaSTaM bhuktvA tato narakAt cyutvA nirgatya kAlavazena vividhaM nAnAprakAraM tirazcAmidaM tairazvaM tacca tad duHkhaM ceti tairazcaduHkhaM tairyagyonijaduHkhaM 15 yAti prApnoti tatastadanantaraM evaM pUrvoktAM duHkhaparamparAM duHkhasaMtatim atitarAM nitarAM bhuktvA punaH pazcAt cet yadi manuSyo jAtaH samutpannaH san svahite svazreyasi mati buddhi na kurute tat AtyantikaM tIvraM duHkhamastIti zeSaH // zArdUlavikrIDitam // 28 // 640 ) evamiti - evaM pUrvoktaprakAreNa cintayantaM vicArayantaM muktilakSmyA nirvRtizriyA saMdiSTAbhiH prAptasaMdezAbhiH samAgatAbhiH samAyAtAbhiH tatsakhIbhiriva muktilakSmI sahacarIbhiriva vizuddhibhiH prAptavairAgya bhAvanAbhiH samAzritAntaraGgaM saMsevitahRdayaM devaM bhagavantaM bodhayituM sArasvatA - 20 dityapramukhA yA laukAntikasurapaGktiH devarSisaMtatiH sAH 'sArasvatAdityavahRcaruNagadaMtoya tuSitAvyAvAdhAriSTAraca' ityaSTavidhA laukAntikadevA Agame prasiddhAH, mukuTamaNighRNibhiH mauliratnarazmibhiH nirabhre'pi dhanarahite'pi gagane nabhasi puraMdaracApalakSmIM zakrazarAsanazriyam aGkurayantI prakaTayantI, mukulIkRta hastapallavA kuDmalokRtakarakitalayA satI tribhuvanavallabhaM trijagadadhIzvaram AsAdya prApya praNamya namaskRtya ca imAM 10 aura pAnI ke samAna paraspara mizratAko prApta hotA huA cirakAlase sukha duHkhakA AdhAra 25 nA huA hai vaha bhI yadi kAlake dvArA vinAzako prApta ho jAtA hai to buddhimAna manuSyoM kA phira bAhyabhUta putra tathA strI Adi mukhya vaibhavameM kauna sI Adara buddhi ho sakatI hai ? arthAt koI bhI nhiiN| phira bhI yaha ajJAnakI ceSTA saba jIvoMko bA~dha rahI hai--bandhanameM DAla rahI hai ||27|| $39 ) janturiti - yaha jIva pApake vazase narakako prApta hotA hai vahA~ bahuta bhArI duHkha bhogakara kAlake vazIbhUta ho vahA~se nikalakara tiryaMcoMke nAnA duHkhoMko 30 prApta hotA hai / isa prakAra atyanta tIvra duHkhoMkI paramparAko bhogakara manuSya huA hai aura phira bhI Atmahita meM buddhi nahIM lagAtA hai to atyanta duHkhako utpanna karatA hai || 28 // 140 ) evamiti - jo isa prakAra vicAra kara rahe the, tathA muktirUpI lakSmIke dvArA sandeza prApta kara AyI huI usakI sakhiyoMke samAna vizuddhiyoMse jinakA antaraMga sevita ho rahA thA aise vRSabha jinendrako sambodhanake lie sArasvata Aditya Adi laukAntika devoMkI 35 paMkti mukuTa sambandhI maNiyoMkI kiraNoMse meghazUnya AkAzameM bhI indradhanuSakI zobhAko Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 | 7641 purudevacampUprabandhe $ 41 ) sAdhu deva ! hRdi sAdhu cintitaM saMsRtiprakaTaduHkhabhajanam / yena nAtha ! bhavato na kevalaM kiMtu sarvajagatAM hitaM kRtam / / 29 // $ 42 ) pariniSkramaNasya kAlalabdhistrijagannAtha ! samIpamAgatA te / anuraktatayA samAgamAya priyadUto prahitA tapaHzriyeva // 30 // 643 ) svayaM samyagjJAtatrividhahitamArgo'si bhagavan ! na bodhyo mAdakSariti viditameva sphuTataram / athApyAcAro'yaM ciraparicito bodhanavidhI __ tavAbhyarNe'pyasmAnmukharayati nAtha ! trijagatAm // 31 // 44) dhorasasya mahAvRddhi tanvato jaladasya te / proyantAM dharmavRSTayAdya bhavyacAtakapotakAH // 32 // vakSyamANAM vAcaM vANIm uvAca jagAda / 4.) sAdhviti-he deva ! he nAtha ! sAdhu zreSThaM, saMsRtiprakaTaduHkhAnAM bhaJjanaM nAzakaraM yathA syAttathA hadi cetasi sAdha zreSThaM cintitaM vicAritaM yena cintanena he nAtha ! he svAmina ! na kevalaM mAtraM bhavatastava hitaM kalyANaM kRtaM kiMtu sarvajagatAM nikhilalokAnAM hitaM zreyaH kRtaM vihitam / rathoddhatAvRttam // 29 // 6 42 ) pariniSkramaNasyeti---he trijagannAtha ! he tribhuvanavallabha ! 15 samAgamAya saMyogAya anuraktatayA aNuraktatAhetoH tapaHzriyA tapolakSmyA prahitA preSitA priyadUtova priyadUtI yathA pariniSkramaNasya tapaHkalyANasya kAlalabdhiH tadarhasamayaprAptiH te tava samIpaM nikaTam AgatA smaayaataa| utprekSA / / 30 / / 643) svayamiti--he bhagavan ! tvaM svayaM svataH samyak suSThu jJAto viditaH trividhastriprakAro hitamArgo kalyANavama yena tathAbhUto'si mAdakSadizaiH saMyamAnaH bodhyo bodhayituM yogyo nAsi iti sphuTataraM spaSTataraM viditameva jJAtameva, athApi tathApi he trijagatAM tribhuvanAnAM nAtha ! bodhanavidho saMbodhana20 kArye ciraparicitaH cirAmyastaH ayamAcAro vyavahAraH tava bhavataH abhyarNe'pi nikaTe'pi asmAn laukAntikA marAn mukharayati vAcAlayati / zikhariNI chandaH / / 31 / / 644 ) dhIreti--dhIrasasya buddhijalasya mahAvRddhi dIrghavistAraM tanvato vistArayataH athavA dhIrA gambhIrA eva sasyAni dhAnyAni teSAM mahAvRddhi prabhUtavRddhi tanvato jaladasya meghasya te tava dharmavRSTyA dharmavarSaNena adyedAnI bhavyA eva cAtakapotakA iti bhavyacAtaka prakaTa karatI huI hAtha jor3akara trilokInAthake pAsa AyI aura praNAma kara nimnaprakAra 25 vacana kahane lgii| 641) sAdhviti-he deva! ThIka, saMsArake prakaTa duHkhoMko naSTa karane vAlA Apane hRdayameM ThIka vicAra kiyA hai, jisa vicArane he nAtha ! na kevala ApakA hita kiyA hai kintu samasta jagatkA hita kiyA hai // 29 // 642) pariniSkramaNasyeti-he trilokInAtha! dIkSA kalyANakakI kAlalabdhi Apake samIpa AyI hai so aisI jAna par3atI hai mAno samAgamake lie anurakta honese taparUpI lakSmIke dvArA bhejI huI mAno priyadatI 10 hI ho // 30 // 43) svayamiti-he bhagavan ! yadyapi Apa tIna prakArake hitakArI mArgako svayaM hI acchI taraha jAnate haiM ataH hamAre jaise logoMke dvArA sambodhaneke yogya nahIM haiM yaha acchI taraha vidita hI hai to bhI sambodhaneke viSayameM cirakAlase paricita yaha AcAravyavahAra he tribhuvanapate ! Apake nikaTameM bhI hama logoMko vAcAlita kara rahA hai // 31 // 144 ) dhorasasyeti-he bhagavan ! Apa buddhirUpI jala athavA gambhIra manuSyarUpI dhAnyakI 35 atyadhika vRddhiko karate hue meghasvarUpa haiM / Aja ApakI dharmavRSTise bhavya jIvarUpI cAtaka Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -47 ] saptamaH stabakA 273 645) parISahabhaTodbhaTAM prabalakarmasenAmimAM vimohaparipAlitAM vimalasattapovaibhavAt / sukhena jagatAM pate ! jayatu jAtarUpo bhavAn bhajasva ca sukhottarAM vizadamokSalakSmoM tataH // 33 // $46 ) iti bodhayitvA kRtArtheSu lokAntikasurasArtheSu haMseSviva gaganAGgaNamutpatiteSu 5 kampitaviSTarAH puraMdarapuraHsarAH sarve'pi surAH vilokanalAlasaninimeSalocanaM prAsAdavilasamAnalalanAjanaM nijavadhUvizaGkayA vilokamAnAH sAketapuraM pravizya purudevasya payaHpArAvAranorAbhiSekapuraHsaraM pariniSkramaNakalyANArambhaM vijRmbhayAmAsuH // $ 47 ) tato devaH zrImAn mahivalayasAmrAjyasaraNI tanUjAnAmAdyaM bharatamabhiSicya pramadataH / yuvAdhIzaM kRtvA bhujabalisutaM kIrtimahitaM samastai pAlaiH saha samatanodutsavakalAm // 34 / / potakA bhavyasAraGgazizavaH prIyantAM saMtuSTA bhavantu // 32 // 15) parISaheti-he jagatAM pate ! lokezvara! jAtasyeva rUpaM yasya tathAbhUto digambaro bhavAn vimalasattapovaibhavAt nirmalasamIcInatapazcaraNasAmarthyAt parISahA eva bhaTA yoddhArastarudbhaTA baliSThA tAM, vimohena mithyAtvena paripAlitAM parirakSitAm imAmetAM 15 prabalakarmasenAM balavattarakarmapRtanAM sukhena anAyAsena jayatu tatastadanantaraM sukhottarAM sAtapradhAnAM vizadamokSalakSmI nirmalamokSazriyaM bhajasva sevasva / pRthvIchandaH // 33 // 616) itIti-itItthaM bodhayitvA saMbodhya kRtArtheSu kRtakRtyeSu lokAntikasurasArtheSu laukAntikAmarasamUheSu haMseSviva marAleSviva gaganAGgaNaM nabho'jiram utpatiteSu samuDDoneSu satsu kampitaviSTarA vepitAsanAH puraMdarapuraHsarA indrapramukhAH sarve'pi nikhilA api surA nirjarAH vilokanalAlasaninimeSalocanaM darzanAbhilASaniHspandanayanaM prAsAdeSu haryeSu vilasamAnaH 20 zobhamAno yo lalanAjano nAronicayastaM nijavadhUvizaGkayA nijanArIsaMdehena vilokamAnAH pazyantaH sAketapuramayodhyAnagaraM pravizya purudevasya vRSabhajinendrasya payaHpArAvArasya kSIrasAgarasya nIreNa salilena yo'bhiSeko'bhiSavaH sa purassaro yasmistaM pariniSkramaNakalyANArambhaM tapaHkalyANakArambhaM viz2ambhayAmAsuH vardhayAmAsuH / $47 ) tata iti-tatastadanantaraM zrImAn zrIsaMpanno devo vRSabhajinendraH, pramadato harSAt 'mutprItiH pramado harSaH pramodAmodasaMmadAH' ityamaraH / mahovalayasya bhUmaNDalasya sAmrAjyasaraNI sAmrAjyapathe tanujAnAM putrANAma 25 AdyaM prathamaM bharatam abhiSicya kotimahitaM yazasvinaM bhujabalisutaM bAhubalinaM yuvAdhIzaM yuvarAja kRtvA pakSIke zizu prasannatAko prApta hoM / / 32 / / $ 45 ) paroSaheti-he jagatpate ! Apa nirvikAra digambara mudrAke dhAraka hokara atyanta nirmala samIcIna tapake vaibhavase parISaha rUpI yoddhAoMse baliSTha tathA mithyAtvake dvArA surakSita isa prabala karmarUpI senAko sukhase jIto aura usake bAda sukhadAyaka nirmala mokSarUpI lakSmIkA sevana karo // 33 // $ 46) itIti-isa 30 prakAra samajhAkara kRtakRtyatAko prApta hue laukAntika devoMke samUha jaba haMsoMke samAna gaganAMgaNa meM ur3a.gaye taba jinake Asana kampita ho rahe the aise indra Adi sabhI deva, dekhanekI icchAse TimakArarahita netroMvAlI, mahaloMpara suzobhita striyoMko apanI striyoMkI zaMkAse dekhate hue ayodhyA nagarameM praviSTa hue aura bhagavAn vRSabhadevakA kSIrasAgarake jalase honevAle abhiSekako Adi lekara dIkSA kalyANakakA Arambha karane lge| 647) tata iti- 35 tatpazcAt zrImAn vRSabha jinendrane bhUmaNDalake sAmrAjya pathameM prathama putra bharatakA rAjyAbhiSeka 35 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 purudeva campUprabandhe 48) vitIrNa rAjyabhArasya vibhonijatanUjayoH / pariniSkramaNodyogastadA jajJe nirAkulaH || 35 // $ 49 ) tatrotsavadvandva vijRmbhamANakolAhalottAladigantarAle / zeSAtmajebhyazca mahIM vibhajya vizrANayAmAsa vibhuH prahRSTaH ||36|| 50) tadanu tribhuvanapatiH prasannamatirnAbhirAjAdInApRcchya nAkarAjadattahastAvalambo, dIkSAGganApariSvaGgamaGgalazayanAyamAnaM yApyayAnamArUDhaH saptapadAni bhuvi bhUpAlaistathA sapta padAni [ 7648 samastainikhile: bhUpAlairnRpatibhiH saha utsavakalAM uddhavakalAM samatanot vistArayAmAsa / zikhariNI chandaH // 34 // 9 48 ) vitIrNeti tadA tasmin kAle nijatanUjayoH svasutayoH bharatabAhubalino vitIrNo rAjyabhAro yena tathAbhUtasya vibhorAdirAjasya pariniSkramaNodyogaH pravrajyAprayAsaH nirAkulo vyagratArahitaH jajJe babhUva 10 // 35 // SS 49 ) tatreti - utsavayordIkSA kalyANakarAjyAbhiSekamayordvandvaM yugalaM tasmin vijRmbhamANena vardha mAnena kolAhalena kalakalazabdena uttAlAni utkaTazabdayuktAni digantarAlAni kASThAntarANi yasmin tasmin tatrAyodhyAnagare prahRSTaH prakRSTaharSopetaH vibhuH zeSAtmajebhyaH avaziSTAnyasutebhyaH vibhajya vibhAgaM kRtvA mahIM bhUmi vizrANayAmAsa dadau / indravajrAvRttam ||36|| 650 ) tadanviti tadanu tadanantaraM prasannA nirmalA matimanISA yasya tathAbhUtaH tribhuvanapatiH lokatrayAdhIzvaro jinendraH nAbhirAjAdIn nAbhirAjaprabhRtIn ApRcchya 15 pRSTvA nAkarAjena devendreNa datto hastAvalambaH karAzrayo yasya tathAbhUtaH san, dIkSAGganAyAH pravrajyApurandhrayAH pariSvaGgAya samAliGganAya maGgalazayanAyamAnaM maGgalazayyAvadAcarat yApyamAnaM zivikAm ArUDhaH, sapta padAni saptapadaparyantaM bhuvi pRthivyAM bhUpAlai rAjabhiH tathA saptapadAni saptapadaparyantaM nabhasi vyomani nabhazcarevidyAdharaiH, tadanu tadanantaraM premabandhuraiH prItinibhRtaiH surAsuraizca devadharaNendraizca niruhyamAno nIyamAnaH, tArAvyomna: ApatantyA dIkSAGganAyAH pravrajyAkAminyAH kaTAkSadhArAnukAriNyA apAGgasaMtativiDambinyA 20 saurabhye saugandhyena samAkRSTA bhRGgazreNibhraMmarapaGktiryayA tathAbhUtayA puSpavRSTayA sumanovRSTayA vyAkIrNo vyAptaH, suravandisaMdohairamaramAgaghamaNDalaiH pApaThyamAnAH punaH punaruccAryamANA ye maGgalArAvAH maGgalazabdAstaiH pathAt kara yazasvI bAhubalIko yuvarAja nizcita kiyA tathA samasta rAjAoMke sAtha utsavako vRddhiMgata kiyA ||34|| 648 ) vitorNeti -- usa samaya apane donoM putroMpara jinhoMne rAjyakA bhAra arpita kara diyA thA aise bhagavAn prathama jinendrakA dIkSA dhAraNa sambandhI udyoga 25 AkulatA rahita huA thA ||35|| 649 ) tatreti -- donoM utsavoMmeM vRddhiko prApta hote hue kolAhalase jisameM dizAoMke antarAla atyanta zabdAyamAna ho rahe the aise usa ayodhyA nagarameM bahuta bhArI harSase yukta bhagavAnne vibhAga kara zeSa putroMke lie bhI pRthivI pradAna kI ||36|| $50 ) tadanviti --- tadanantara nirmala buddhike dhAraka vRSabha jinendra nAbhirAjA Adi se pUchakara dIkSArUpI strIke AliMganake lie maMgalazayyAke samAna AcaraNa karanevAlI 30 pAlakIpara ArUr3ha hue / pAlakIpara car3hate samaya indrane unheM apane hAthakA sahArA diyA thA / pAlakIpara baiThate hI unheM sAta kadama bhUmigocarI rAjA pRthivIpara tathA AkAza meM calanevAle vidyAdhara sAta kadama AkAzameM aura usake bAda premase bhare hue deva aura dharaNendra unheM AkAzameM le cle| usa samaya ve AkAzase par3atI huI usa puSpa vRSTise vyApta ho rahe the jo dIkSArUpI strIko kaTAkSapaMktikA anukaraNa kara rahI thI tathA sugandhise jisane 35 bhramaroMkI paMktiko AkRSTa kiyA thA / devavandiyoMke samUhake dvArA bAra-bAra tathA atyadhika mAtrAmeM par3he gaye maMgala zabdoMse yukta prasthAna bherIke bhAMkAra zabda se yaha sUcita ho rahA thA mAno unhoMne moharUpI zatrako jItaneke lie vijayayAtrA hI prArambha kI ho / AkAza meM ur3e Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -50 ] saptamaH stabakaH nabhasi nabhazcarestadanu preyabandhureH surAsuraizca niruhyamAnastArApathAdApatantyA dIkSAGganAkaTAkSadhArAnukAriNyA saurabhyasamAkRSTabhRGgazreNyA puSpavRSTyA vyAkIrNaH, suravandisaMdohapApaThyamAnamaGgalArAvasaMgataprasthAnabherIbhAGkAreNa saMsUcitamohArivijayayAtraH, nabhaHsthaloDDInahaMsa sahasrazaGkAkaraiH suranikaravyAdhUyamAnacAmarairnilimpakarapaGkajavidhRtadhavalAtapatreNa pariniSkramaNa vilokana kautuka - samAyAta pUrNendubimbapratibimbena ca sevyamAnaH zokAnilasamAghAtavepamAnatanulatAbhiH skhalatpadanyAsamanuvrajantIbhiH mUrcchAmIlitanayanamadhidharaNIpRSThaM nipatya kathaMcidvRddhadhAtrIjanena samuddhRtAbhirutkampastanayugalAvatrastAMzukAbhirvigalatkacanicayaniSpatatpuSpamAlAbhirdevIbhirmadhye mArga mahattaraH kaJcukivarainiruddhAbhirdUrAdudgatagrIvaM nirokSyamANaH zuddhAntamukhyAbhiH parivAritAbhyAM bharturicchAnuvartanIbhyAM yazasvatI sunandAbhyAM marudevyA cAnvIyamAno nAbhirAjabharatezvara bAhubalikaccha saMgataH sahitaH prasthAnabherINAM prayANadundubhInAM yo bhAGkAro'vyaktazabdavizeSastena saMsUcitA samyagniveditA 10 mohArivijayayAtrA mohazatruvijayayAtrA yena tathAbhUtaH, nabhaHsthale gaganatale uDDInAni samutpatitAni yAni haMsasahasrANi marAlasahasrANi teSAM zaGkAkaraiH saMzayotpAdakaiH suranikareNa devasamUhena vyAdhUyamAnAH kampyamAnA ye cAmarA bAlavyajanAni taiH pariniSkramaNasya dIkSAkalyANakasya vilokana kautukena darzanakutUhalena samAyAtaM samAgataM yat pUrNendubimbaM pUrNacandramaNDalaM tasya pratibimbaM sadRzaM tena nilimpakarapaGkajena devapANipadmena vidhUtaM yad dhavalAtapatraM zuklacchatraM tena ca sevyamAnaH samArAdhyamAnAH zokAnilasya zokapavanasya samAghAtena 15 vepamAnA kampyamAnA tanulatA zarIravallI yAsAM tAbhiH skhalantaH padanyAsAH caraNanikSepA yasminkarmaNi yathA syAttathA anuvrajantIbhiranugacchantIbhiH mUrcchayA mIlite nayane yasminkarmaNi yathA syAttathA mUrcchAmIlitanayanaM adhidharaNIpuSThe mahItale nipatya nitarAM patitvA kathaMcit kenApi prakAreNa vRddhadhAtrIjanena sthaviropamAtRsamUhena samuddhRtAbhiH samutthApitAbhiH, utkampaM kampanazIlaM yat stanayugalaM tasmAdavatrastamaghaH patitaM aMzukaM yAsAM tAbhiH vigalataH zithilIbhavataH kacanicayAt kezasamUhAt niSpatantyaH puSpamAlAH kusumarAjo yAsAM 20 tAbhiH, madhye, mArga mArgasya madhye mahattaraiH pradhAnaiH kaJcukivaraiH zreSThasovidallaiH niruddhAbhiH agre gantuM prAptaniSeSAbhiH devIbhiH pradhAnarAjJIbhiH udgatA samutpAtitA grIvA galo yasmin karmaNi yathA syAttathA nirIkSyamANaH samavalokyamAnaH, zuddhAnta mukhyAbhiH antaHpurapradhAnAbhiH parivAritAbhyAM pariveSTitAbhyAM bhartuH svAminaH icchAnuvartinIbhyAM icchAnukUlapravartinIbhyAM yazasvatI sunandAbhyAM tannAmapatnIbhyAM marudevyA nAbhirAjapatnyA ca anvIyamAnaH anugamyamAnaH, nAbhirAjazca bharatezvarazca bAhubalI ca kacchavaca mahAkacchazceti nAbhirAja- 25 , 275 hue hajAroM haMsoM kI zaMkA karanevAle, deva samUha ke dvArA kampita cAmaroM aura deva samUhake hastakamalake dvArA dhAraNa kiye hue usa sapheda chatrase jo ki dIkSA kalyANakako dekhaneke kautUhalase Aye hue pUrNa candrabimbake samAna jAna par3atA thA, unakI sevA ho rahI thI / zokarUpI vAyuke AghAta se jinakI zarIrarUpI latA kampita ho rahI thI, jo lar3akhar3Ate kadama rakhatI huI pIche-pIche cala rahI thIM, mUcrcchAse netra banda ho jAneke kAraNa jo pRthivItala 30 para gira par3I thIM tathA vRddha dhAtrIjanoMne jinheM kisI taraha Upara uThAyA thA, kA~pate hue stana yugalase jinakA vastra nIcekI ora khisaka gayA thA, jinake khule hue kezoMke samUha se phUloM kI mAlAe~ gira rahI thIM tathA pradhAna kaMcukiyoMne jinheM bIca mArga meM hI roka diyA thA aisI rAniyA~ unheM gardana uThAkara dekha rahIM thIM / antaHpurakI mukhya striyA~ jinheM ghere huI thIM tathA jo patikI icchAnusAra pravRtti karatI thIM aisI yazasvatI aura sunandA tathA mAtA 35 marudevo unake pIche-pIche cala rahI thiiN| isa taraha nAbhirAja, bharatezvara, bAhubalI, kaccha tathA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 purudevacampUprabandhe [7151mahAkacchapradhAnapArthivaizca nirIkSyamANapariniSkramaNaH, sAketapurasya nAtidUre siddhArthakavanoddeze, nirantaranicitatarunikaraniSpatatpuSpopahArazobhite, puraMdarasundarIkarAravindakalpitaratnacUrNaraGgavalivirAjite, suravArAGganArabdhamaGgalasaMgItamanohare, vizaGkaTapaTaparikalpitamaNDapamaNDite, paryantanihitavividhamaGgaladravyasaMgate, pANDukazilAtalavilAsopahAsini, kasmiMzciccandrakAntazilAtale 5 gIrvANairurvImavatAritAdyAnAdavatatAra / $ 51 ) kSaNaM tatra sthitvA narasurasabhAM snigdhamadhuraiH ___kaTAkSaH saMbhAvya svajanamayamApRcchaya shsaa| surendra saMnaddhe paricarati madhyeyavanika ___ sa naHsaGgayaM bheje vasanamaNimAlyAni visRjan // 38|| 10 52 ) tataH pUrvamukhaM sthitvA kRtasiddhanamaskriyaH / tatsarvaM vibhuratyAkSInnivyaMpekSaM trisAkSikam / / 39 / / bharatezvarabAhubalikacchamahAkacchAH te pradhAnAH pramukhA yeSu tathAbhUtA ye pArthivA rAjAnastaiH nirIkSyamANaM samavalokyamAnaM pariniSkramaNaM virajya nirgamanaM yasya tathAbhUtaH, san, sAketapurasya ayodhyAnagarasya nAtidUre samIpasthe siddhArthakavanoddeze siddhArthakAbhidhAnavanamadhye, nirantaranicitAt nirvyavadhAnasaMgatAt tarunikarAt 15 vRkSasamahAta niSpatatA pappopahAreNa kusamopAyanena zobhite samalaMkRte, paraMdarasundaroNAmindrANInAM karAravindaiH pANipaH kalpitA racitA yA ratnacarNaraGgavalistayA virAjite zobhite, sUravArAGganAbhirapsarobhirArabdhaM prakrAntaM yat maGgalasaMgItaM tena manohare ramaNIye, vizaGkaTapaTairvizAlavastraH parikalpitena racitena maNDapena AsthAnena maNDite zobhite, paryante samIpe nihitAni sthApitAni yAni vividhamaGgaladravyANi nAnAmaGgala vastUni taiH saMgate sahite, pANDukazilAtalasya vilAsaM zobhAM upahasatItyevaM zIle kasmizcit candrakAntazilAtale 20 candrakAntadRSattale gIrvANairamaraiH urvI pRthivIma, avatAritAt prApitAt yAnAt zivikAyAH avatatAra avatarati sma // 651) kSaNamiti-so'yaM jinaH tatra zilAtale kSaNaM sthitvA snigdhamadhuraiH snehapUrNamanoharaiH kaTAkSarapAGgaH narasurasabhAM manujAmarasamiti saMbhAvya saMmAnya svajanamAtmIyajanaM nAbhirAjAdikamityarthaH ApRcchaya Amantrya saMnaddha tatpare surendra saudharmendra paricarati paricaryA kurvANa sati, sahasA jhaTiti madhyeyavanikaM yavani kAyA madhye vasanamaNimAlyAni vastraratnasrajo visRjan tyajan naiHsaGgayaM nairgranthyaM bheje praap| zikhariNI 25 chandaH // 38 // 6 52 ) tata iti-tatastadanantaraM pUrvamukhaM yayA syAttathA sthitvA kRtA siddhebhyo namaskriyA mahAkaccha Adi rAjA jinake dIkSAkalyANakako dekha rahe the aise bhagavAn vRSabhadeva, ayodhyA nagarake samIpavartI siddhArthakavanake maidAnameM candrakAnta maNike kisI zilAtalapara devoM dvArA pRthivIpara utArI huI pAlakIse nIce utre| jisa zilAtalapara bhagavAna utare the vaha vyavadhAna rahita eka dUsarese mile hue vRkSasamUhase giranevAle phUloMke upahArase 30 suzobhita ho rahA thA, indrANI dvArA apane karakamalase racita ratnoMke cUrNakI raMgavalise zobhAyamAna thA, apsarAoMke dvArA prArabdha maMgalamaya saMgItase manohara thA, vizAla vastroMse nirmita maNDapase suzobhita ho rahA thA, samIpameM rakhe hue nAnA prakArake maMgaladravyoMse sahita thA, aura pANDuka zilAtalakI zobhAkA upahAsa kara rahA thaa| $51) kSaNamiti-vRSabha jinendrane vahA~ kSaNabhara Thahara kara snehapUrNa manohara kaTAkSoMse manuSya aura devoMkI sabhAko 35 sammAnita kiyA tadanantara AtmIyajanoMse pUchakara sAvadhAna indra ke paricaryA meM lIna rahate hue paradAke bhItara vastra maNi tathA mAlAoMkA tyAga kara unhoMne zIghra hI nirgranthamudrA dhAraNa kara Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 -55 ] saptamaH stabakaH 277 $ 53 ) karmakSmAruhamUlajAlasadRzAnkezotkarAnpaJcadhA devaH komalapaJcamuSTibhirasAvutkhAya sadbhAvanaH / caitre mecakapakSake susamaye zastottarASADhabhe sAyAte navamIdine zubhaguNe jagrAha dIkSAM prbhuH||40|| 654) tadanu kulizAyudhaH kutukitamAnasastrijagadgurormUni nivAsena pAvanAnvimala- 5 dukUlapraticchanne pRthulanUtnaratnasamudgake sthApitAn zazAGkabimbavilasitakalaGkalezasaMkAzAnvitatapuNDarIkasaMgatabhRGgasaGghanikAzAn zyAmalakomalakezAnativibhavena nItvA payaHpAyAvAre smrpyaamaas| 655 ) tatra kila saivAlakAvalivitatayA himAlayA vilasitamecakarucirucirA pUrvatanasuvarNavarNezasaMgAt kalazavArAzisalile saivAlakAvalibabhUveti na vicitrametat // yena tathAbhUtaH kRtasiddhaparameSThinamaskAraH vibhuH vRSabhajinendraH trisAkSikam indrasiddhAtmasAkSikaM niyaMpekSaM niHspRhaM yathA syAttathA tat pUrvoktaM sarva vastrAdikam atyAkSot tatyAja / / 39 // 53 ) karmeti-satI prazastA bhAvanA yasya tathAbhUtaH prabhuH sAmarthyavAn aso devo vRSabho jinendraH karmakSamAruhasya karmavRkSasya mUlajAlasadRzAn jaTAsamUhasaMnibhAn paJcavA paJcaprakAreNa sthitAn kezotkarAn kacasamUhAn komalapaJcamuSTibhiH mRdulapaJcamuSTibhiH utkhAya utpATaya caitre mAse mecakapakSake kRSNapakSe susamaye prazastakAle zastottarASADhabhe zubho* 15 tarASADhanakSatre sAyAhne sAyaMkAle zubhaguNe zubhaguNasahite navamIdine navamotithI dokSAM pravrajyAM jagrAha svIcakre // zArdUlavikrIDitachandaH // 40 // 654 ) tadanviti tadanu tadanantaraM kutukitaM kutUhalAkrAntaM mAnasaM cittaM yasya saH kulizAyudho vajrAyudhaH indra ityarthaH, trijagatAM gurustrijagadgurustasya bhagavajjinendrasya mUni zirasi nivAsena pAvanAn pavitrAn vimaladukUlena nirmalakSImeNa praticchanne pihite pRthulanUtnaratnasamudgake vizAlanatanaratnakaraNDake sthApitAna nivezitAna zazAbimbe candramaNDale vilasitaH zobhito yaH kalakulezo 20 lAJchanalezastasya saMkAzAn sadRzAn vitatapuNDarIke vikasitazvetasaroje saMgato yo bhRGgasaGgho bhramarasamUhastasya nikAzAn sadRzAn zyAmalakomalakezAn mecakamRdulamUrdhahAn ativibhavena mahatotsavena nItvA payaHpArAvAre kSIrasAgare samarpayAmAsa cikSepa // 655) tatreti-tatra kila payaHpArAvAre vitatayA vistRtayA ahimAlayA sarpapaGktayA vilasitA zobhitA yA mecakaruciH kRSNakAntistayA rucirA manoharA sA puraMdareNa nikSiptA alakAvalireva kezapaGktireva pUrvatanaH prAkkAlikaH suvarNavarNezasya kAJcanavarNabhagavato yaH saGgastasmAt 25 lI // 38 / / 652) tata iti-tadanantara pUrvAbhimukha hokara unhoMne siddhaparameSThIko namaskAra kiyA phira indra, siddha tathA AtmAkI sAkSIpUrvaka vinA kisI icchAke samasta parigrahakA tyAga kiyA // 39 // 6 53) karmeti-prazasta bhAvanAse sahita, sarvasAmarthyavAn bhagavAn vRSabhajinendrane karmarUpI vRkSakI jar3oMke samAna pA~ca prakArake kezoMke samUhako komala paMcamuTThiyoMse ukhAr3akara uttama uttarASAr3ha nakSatra meM caitrakRSNa navamIke zubhadina sAyaMkAlake 30 samaya dIkSA grahaNa kI // 40 // $ 54) tavanviti-tadanantara jisakA mana kutUhalase yukta ho rahA thA aise indrane trilokInAthake mastakapara nivAsa karanese pavitra, nirmala rezamI vastrase AcchAdita vizAla navIna ratnamaya piTAremeM rakhe hue, candramAke bimbameM sthita kalaMkake khaNDoMke samAna athavA vikasita zveta kamalapara ekatrita bhramara samUhake samAna kAle aura komala kezoMko bahuta bhArI vaibhavake sAtha le jAkara kSIrasamudra meM samarpita kara diyaa| 35 655) tatreti-jAna par3atA hai ki vistRta sokI mAlAke samAna suzobhita kAlI kAntise sundara vaha kezoMkI paMkti hI pahale suvarNake samAna kAntivAle bhagavAnkA saMga karanese Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 purudevacampUprabandhe [7656$ 56 ) tatrApitaM kacakulaM kalazAmburAzirvIcIkaraNa parigRhya tadAdareNa / DiNDIrakhaNDakapaTena kRtATTahAso modAccalallaharibAhurayaM nanarta // 41 // 657 ) tatra kautukena vilokamAnAnAM nAkalokajanAnAM mecakaruciruciratatkacanicayena kutracit zaivAlapuJjaparita iva, kvacidvAtAnotajaladharakhaNDamaNDita iva, ekatra samunmIlita5 kuvalayakorakita iva, paratra puraMdaramaNiprabhAparIta iva, anyatrAntaHsaMcarajjaladevatAkabarIbharaparIta iva, kutracana zyAmalapannagamecakita iva kalazataTinIviTazcakAsAmAsa / 658) tataH samAgatya mudA maruttvAnstutvA ca natvA ca jinendrapAdau / nilimpavargaH saha nAkalokaM jagAma samyak smRttdgunnoghH||42|| kalazavArAzisalile kSorasAgarajale saivAlikAvaliH jalanIlIpaGktiH babhUva iti etat vicitraM vismayAvahaM 10 na / 6 56 ) tatreti-tatra pUrvoktAvasare apitaM puraMdaranikSiptaM tat kacakulaM kezasamUha vIcIkaraNa taraGgahastena bhAdareNa sanmAnena parigRhya svIkRtya DiNDIrakhaNDakapaTena phenazakalavyAjena kRtATTahAsa: vihitasazabdahAsaH ayaM kalazAmburAziH kSIrAbdhiH modAt pramadAt calallaharibAhuH calattaraGgahastaH san nanarta nRtyatisma / rUpakotprekSA / / vasantatilakA chandaH // 40 // 657 ) tatra kautukeneti-tatrAvasare kautukena kutUhalena viloka mAnAnAM pazyatAM nAkalokajanAnAM devAnAM kalazataTinIviTaH kSIrasAgaraH, mecakarucyA zyAmalakAntyA ruciro 15 manoharo yastatkacanicayo jinendrakezakalApastena kutracitkvApi zaivAlapuJjena jalanIlIsamUhena pArita iva vyApta iva, kvacit kutracit vAtAnItena samIrAkRSTena jaladharakhaNDena meghazakalena maNDitaH zobhita iva, ekatra ekasmin sthale samunmolitakuvalayakorakita iva prakaTitotpalakuDmalavyApta iva, paratra anyasmin sthAne puraMdaramaNonAmindranIlamaNInAM prabhAbhiH parIta iva vyApta iva, anyatra antarmadhye saMcarantInAM jaladevatAnAM kabarIbhareNa dhammilasamUhena parIta iva vyApta iva, kutracana kvApi zyAmalapanna gaiH kRSNasarpaH mecakita iva 20 kRSNavarNa iva ca cakAsAmAsa zuzubhe / utprekSA / 6.8 ) tata iti-maruttvAnindraH mudA harSeNa tataH kSIrasAgarAt pratyAvartya samAgatya jinendrapAdo jinarAjacaraNo stutvA nutvA natvA ca namaskRtya ca samyaka suSThu smRto'nuSyAtaH tadguNogho bhagavadguNasamUho yena tathAbhUtaH san nilimpavagairamarasamUhaiH saha sAdhaM nAkalokaM bhIrasamudrake jalameM zevAlakI mAlA ho gayI thI isameM AzcaryakI bAta nahIM hai| 656) tatreti-usa samaya indra ke dvArA samarpita usa kezasamUhako AdarapUrvaka taraMgarUpI 25 hAthase svIkRtakara phenakhaNDoMke kapaTase aTTahAsa karatA huA yaha kSIrasAgara harSavaza caMcala taraMga rUpa bhujAoMse mAno nRtya hI kara rahA thA / / 4 / / 657) tatra kautukeneti-usa samaya kutUhalavaza dekhanevAle devoMke sAmane yaha kSIrasAgara, usa zyAmala kezoMke samUhase kahIM to aisA suzobhita ho rahA thA mAno zevAlake samUhase vyApta ho ho, kahIM aisA jAna par3atA thA mAno vAyuke dvArA lAye hue meghake khaNDoMse hI suzobhita ho rahA ho, kahIM aisA lagatA 30 thA mAno prakaTa huI nIla kamaloMkI boMDiyoMse hI yukta ho, kahIM aisA pratibhAsita hotA thA mAno indranIla maNiyoMkI prabhAse hI vyApta ho, kahIM aisA suzobhita ho rahA thA mAno bhItara calate hue jaladevatAoMke kezapAzase hI vyApta ho, aura kahIM aisA mAlUma hotA thA mAno kAle sose hI kAlA kAlA ho rahA ho / 6 58 ) tata iti-vahA~se lauTakara indrane harSapUrvaka jinendra bhagavAnke caraNoMkI stuti kI, namaskAra kiyaa| tadanantara vaha unhIMke guNa samUhakA Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 61 ] saptamaH stabakaH 279 659) tadA kila kacchamahAkacchapramukhAzcatu:sahasrasaMkhyAtA narapAlAstaraGgitakevaladravyaliGgAH parivardhitasvAmibhaktipariSvaGgAH kevalaM svAmibhaktyaiva dIkSAmabhajanta / 660) avyaktasaMyamamahIramaNaiH paroto dIkSAlatAvilasito vRSabhezvaro'yam / bAlAjripaiH parivRtasya suradrumasya lakSmImaso tribhuvanaikagururbabhAra // 4 / / $61 ) atha bharatanarendro bhaktisAndro munIndra saha bhujabalimukhyaiH sodaraiH puujyitvaa| tadanu tapanabimbe pazcimAzA pralamba prabhuravizadayodhyAM svAmivAjJAmalaGghayAm // 44 // ityahadAsakRtau purudevacampUprabandhe saptamaH stabakaH // 7 // svargalokaM jagAma yayau / / 42 / / 652 ) tadeti tadA kila bhagavaddokSAkalyANakAvasare kacchamahAkaccho pramukhau pradhAnau yeSAM tathAbhUtAH catuHsahasrasaMkhyAtA narapAlA rAjAnaH taraGgitaM prakaTitaM kevaladravyaliGgaM mAtradravyaveSo yaistathAbhUtAH, parivadhitaH samedhitaH svAmibhaktipariSvaGgaH prabhubhaktisamAzleSo yeSAM te, kevalaM mAtra svAmibhaktyaiva prabhubhaktyaiva dIkSAM pravrajyAm abhajanta siSevire dIkSitA babhUvuriti bhAvaH / 660) avyakteti- 15 avyakto'prakaTitaH saMyamo bhAvasaMyamo yeSAM tathAbhUtA ye mahoramaNA rAjAnastaiH parItaH parivRtaH dIkSA pravrajyA eva latA vallI tayA vilasito vizobhitaH tribhuvanaikaguruH trijagadekanAthaH ayamasau vaSabhezvaraH prathamatIrthakara bAlAdhripaiH bAlavRkSaH parivRtasya pariveSTitasya suradrumasya kalpavRkSasya lakSmI zobhA babhAra dadhAra / upamA / vasantatilakA // 43 / / 66.) atheti-athAnantaraM bhaktisAndro bhaktinibiDaH bharatanarendraH bharatarAjaH bhujabalimukhyarbAhubalipradhAnaH sodaraiH sahodaraiH saha sAdhaM munIndraM munirAjaM vRSabhajinendramityarthaH pUjayitvA 20 samaya' tadana tatpazcAta tapanabimbe sUryamaNDale pazcimAzApralambe varuNadigavalambamAne sati svAM svakIyAma AjJAmiva alaGghayAmalaGghanIyAm, ayodhyAm avizat sAketaM praviSTavAn / mAlinIchandaH // 44 // ityahadAsakRteH purudevacampUprabandhasya 'vAsantI' samAkhyAyAM saMskRtavyAkhyAyAM saptamaH stabakaH samAptaH // 7 // acchI taraha smaraNa karatA huA devanikAyoMke sAtha svarga calA gayA // 42 // 659) tadeti- 25 usa samaya jinhoMne pAtra dravya liMga dhAraNa kiyA thA aura svAmibhaktikA AliMgana jinakA bar3ha rahA thA aise kaccha, mahAkaccha Adi cAra hajAra rAjAoMne mAtra svAmibhaktise hI dIkSA dhAraNa kI thii|| 660) avyakteti-jinake bhAvasaMyama prakaTa nahIM huA hai aise rAjAoMse ghire hue tathA dIkSA rUpI latAse suzobhita, trilokInAtha bhagavAn vRSabha jinendra choTe-choTe vRkSoMse parivRta kalpavRkSakI zobhAko dhAraNa kara rahe the // 43 // 661 ) atheti- 30 tadanantara pragAr3ha bhaktise yukta rAjA bharata bAhubalI Adi bhAiyoMke sAtha bhagavAnkI pUjAkara jaba sUrya pazcima dizAkI ora Dhala gayA taba apanI AjJAke samAna alaMghanIya ayodhyAnagarImeM praviSTa hue // 44 // isa prakAra arhahAsakI kRti purudevacampU prabandhakI hindI TIkAmeM saptama stabaka samApta huA // 7 // 35 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH stabakaH 61) tadanu kalitakAyotsargaH, pratijJAtaSaNmAsAnazanaH, samagraikAgratAniruddhAntarbAhyakaraNavyApAraH sAkAra iva dhairyaguNo, mUrta iva zamA, susthiranizcalAGgatayAlekhyalikhita iva vilasamAno, nigUDhAkSaraM kiMcidantarjalpAkAratayA nigUDhanirjharamukharakandaro dharAdhara iva, sugandhinirgataniHzvAsa gandhAhUtapuSpaMdhayaparItalapanasavidhapradezatayA bahiniSkAsitAzuddhalezyAMza iva dIkSAntarasamudbhUta5 jJAnacatuSTayajuSTatayA pradIpaviziSTo maNimayanilaya iva ca lakSyamANaH, saMtyaktasarvaparigraho'pi 61) tadanviti tadana dIkSAgrahaNAnantaraM kalito dhRtaH kAyotsargo yena tathAbhUtaH, pratijJAtaH SaNmAsAnazanaH SaNmAsopavAso yena saH, samagrA saMpUrNA yA ekAgratA tayA niruddhaH sthagitaH antarbAhyakaraNAnAM bAhyAbhyantarendriyANAM vyApAro yena saH, sAkAraH sazarIraH dhairyaguNa iva, mUrtaH sAkRtiH zamaH zAntiguNa iva, susthiraM nizcalaM ca aGgaM yasya tasya bhAvastayA AlekhyalikhitacitrAGkita iva vilasamAnaH zobhamAnaH, 1. nigUDhAkSaramantanihitavaNaM yathA syAttathA kiMcit manAga antarjalpAkAratayA avyaktazabdoccAraNatatparatayA nigUDhanijhareNa guptavAripravAheNa mukharA vAcAlA kandarA guhA yasya tathAbhUto dharAdhara iva parvata iva, sugandhiH zobhanagandhayukto yo nirgataniHzvAsastasya gandhena AhUtA AkAritA ye puSpaMdhayA bhramarAstaiH parIto vyApto lapanasavidhapradezo mukhAmyarNapradezo yasya tasya bhAvastayA bahiniSkAsitA yA azuddhalezyA kRSNalezyA tasyA aMza iva, dIkSAnantaraM pravrajyAnantaraM samudbhUtaM samutpannaM yajjJAnacatuSTayaM matizrutAvadhimanaHparyayarUpaM tena juSTatayA 15 sevitatayA pradIpaviziSTo dIpakasahitaH maNimayanilaya iva ca ratnamayabhavanamiva ca lakSyamANo dRzyamANaH, saMtyaktaH sarvaparigraho yena tathA bhUto'pi san muktAhAraH muktAnAM hAro yasya tathAbhUta iti virodhaH, sarvadaH sarvadAyakaH, apatyakAntAsaktaH putrastrImohayuta iti virodhaH svIkRtAni anantavasanAni vastrANi yena sa iti virodhaH vigrahotthitA raNotthitA ye'rAtayaH zatravasteSAM nigrahe damane tatparazca samudyaktazceti virodhaH / 61 ) tadanviti-tadanantara jinhoMne kAyotsarga mudrA dhAraNa kI thI, chaha mAhake 20 upavAsakI pratijJA lI thI, samasta prakArakI ekAgratAke dvArA jinhoMne antaraMga aura bahiraMga indriyoMke vyApArako roka diyA thA, jo AkAra sahita dhairya guNake samAna athavA zarIradhArI zamaguNake samAna jAna par3ate the, samasta zarIrake nizcala honese jo citralikhitake samAna suzobhita ho rahe the, jo akSaroMko nigUr3hakara bhItara hI bhItara kucha uccAraNa karanese usa parvatake samAna jAna par3ate the jisakI guphA kisI gupta jharanese zabdAyamAna ho rahI ho, 25 nikale hue sugandhita zvAsakI gandhase Amantrita bhramaroMse mukhakA samIpavartI sthAna vyApta honese jo aise jAna par3ate the mAno azuddha lezyA-kRSNa lezyAke aMzoMko hI unhoMne bAhara nikAla diyA ho, dIkSA leneke bAda hI prakaTa hue cAra jJAnoMse yukta honeke kAraNa jo uttama dIpoMse sahita maNimaya bhavanake samAna jAna par3ate the, samasta parigrahakA tyAga kara denepara bhI jo muktAhAra-motiyoMke hArase sahita the (parihAra pakSameM AhArake tyAgI the), Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH stabakaH 281 muktAhAraH, sarvadopatyakAntAsaktaH svIkRtAnantavasano vigrahotthitArAtinigrahatatparazceti rAjyalakSmIpariSvakta iva tapa:zrIvallabhastribhuvanavallabhaH pracurAzcarya duzcaraM tapazcacAra / $2) ayamatha tapaHsiddhayA dRzyetarAtapavAraNa prakaTitaghanacchAyo'pyudyatparicchadaniHspRhaH / vanaghanataruzreNospandatsamoraNacaJcala navakisalaya reje sacvAmarairiva vojitaH // 1 // 3) evaM dvitramAseSu kiMcidUneSu gateSu paroSahaprabhajanaprabhajitadhRtayaste munimAnino rAjarSayastasya gurorgarIyasI padavI, siMhasyeva mRgazAvakAH, garuDasyevetaravihaGgamAH, gantumakSamAH, saMtyaktasarvaparigrahasya muktAhAraprabhRtIni viruddhAnIti bhAvaH, parihArapakSe muktastyakta AhAro bhojanaM yena tathAbhUtaH, sarvadA sadA upatyakAnteSu parvatAsanna vasudhAnteSu AsaktaH, svIkRtamaGgIkRtamanantameva gaganameva 10 vasanaM vastraM yena tathAbhUtaH, vigrahotthitA zarIrodbhUtA ye'rAtayaH kAmakrodhAdayasteSAM nigrahe tatparazceti / rAjalakSmyA rAjyazriyA pariSvakta iva samAliGgita iva tapa:zrIvallabhastapolakSmIpatiH tribhuvanavallabhastrijagadadhIzvaro vRSabhajinendraH pracurAzcayaM vipulAzcaryayuktaM duzcaraM duHkhena carituM zakyaM duzcaraM kaThinaM tapaH cacAra carati sma / 62 ) ayamiti-athAnantaraM tapaHsiddhyA tapazcaraNasamudbhUtaddhiprabhAveNa dRzyetaro'dRzyo ya AtapavAraNaH chatraM tena prakaTitA prAdurbhUtA ghanacchAyA tIvrAnAtapo yasya tathAbhUto'pi udyatparicchade 15 prakaTIbhavatparikare niHspRhaH protirahitaH, ayaM vRSabhajinendraH vanasya gahanasya ghanatarudhaNyA sAndramahI ruhasaMtatyA spandan saMcalan yaH samIraNo vAyuste caJcalanto nitarAM saMcalanto ye navakisalayA nUtanapallavAstaiH saccAmaraiH prazastabAlavyajanaH vojito vyAdhUta iva reje zuzubhe / utprekssaa| hariNI chandaH // 1 // 3) evamitievamittham kiMcidUneSu dvau vA trayo vA iti dvitrAH te ca te mAsAzceti dvitramAseSu gateSu satsu parISaha eva prabhaJjanastIvapavanastena prabhaJjitA dhRtiryeSAM tathAbhUtAH te kacchamahAkacchAdayo munimAninaH AtmAnaM muni 20 manyanta iti munimAninaH kRtrimamunayaH rAjarSayaH, gurorvRSabhezvarasya garIyasI gariSThAM padavI paddhati, mRgazAvakA hariNazizavaH siMhasyeva mugendrasyeva, itaravihaGgamA anyapakSiNo garuDasyeva pakSirAjasyeva, gantuM yAtum sarvadopatyakAntAsakta-saba kucha denevAle tathA putra aura striyoM meM Asakta the ( parihArapakSameM sarvadA-sadA parvatakI talahaTiyoMmeM Asakta the), svIkRtAnantavasana-ananta vastroMko svIkRta karanevAle the ( parihArapakSameM AkAzarUpI vastrako svIkRta karanevAle the ) aura vigrahosthi- 25 tArAtinigrahatatpara-yuddhameM khar3e hue zatraoMkA damana karanemeM tatpara the ( parihArapakSameM zarArameM utpanna kAma krodha Adi zatraoMkA damana karane meM tatpara the) isa prakAra jo rAjyalakSmIse AliMgita haeke samAna jAna paDate the, tathA jo taparUpI lakSmIke svAmI the aise tIna jagatke svAmI bhagavAn vRSabha jinendrane bahuta bhArI AzcaryoMse sahita kaThina tapa kiyA 2) ayamiti-tadanantara tapakI siddhike kAraNa adRzya chatrake dvArA bahuta bhArI chAyAke 30 prakaTa honepara bhI jo prApta honevAle parikarameM niHspRha the aise ve bhagavAn vRSabha jinendra, vanakI saghana vRkSAvalIse calanevAlI vAyuke dvArA atyanta caMcala pallavase aise suzobhita ho rahe the mAno uttama cAmaroMse vIjita hI ho rahe hoM arthAt una para uttama cAmara hI Dhore jA rahe hoM // 2 // 63) evamiti-isa prakAra kucha kama do tIna mAhoMke vyatIta hone para parISaha rUpI A~dhIke dvArA jinake dhairya TUTa gaye the aise ve apane Apako muni mAnane vAle kaccha, 35 mahAkaccha Adi rAjarSi vRSabha jinendrake mArga para calaneke lie usa prakAra asamartha ho gaye jisa prakAra ki siMhake mArgapara calaneke lie hariNake bacce aura garuDake mArga para Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruvevacampUprabandhe [ 4158 nadIjalaphalamUlAdyAhArAya pravRttAH, vanadevatAbhirniSiddha digambaraveSAH kecana valkalavasanAH, kecana kauponadharAH, pare bhasmoddhUlitAGgAH, katicana jaTAjaTilamastakAH, ekadaNDinastridaNDinazca bhUtvA, bharatarAjarSibhayena taddezAnnivRtya vaneSu kRtoTajAH pratidinaM puSpAdibhirvibhUSitamenaM purudevaM pUjayAmAsuH / 14 ) marIcizca zrImadbharata nRpaputro muninibha 282 zcikIrSumithyAtvaprabalataravRddhi gatamatiH / tadA yogaM zAstraM kapilamatatantraM ca vidadhe jano'yaM yenAdya prabhajati mahAmohasaraNIm ||3|| 5) evameteSu saMvRtteSu nilimpagiririva niSkampaH, pArAvAra ivAkSobho, vAyuriva niHsaGgaH, 10 AkAza iva nirlepastapovai bhavajRmbhitakAntinirAkRta nizAkara divAkaraH purudevaH prakaTasaMyamakaMkaTakatriguptiparigupta guNasainikaparItaH karmArivijigISurAsAmAsa / akSamAH asamarthAH santaH, nadIjalaM ca phalaM ca mUlaM ceti nadIjalaphalamUlAni tAnyAdau yasya tathAbhUto ya AhArastasmai pravRttAstatparAH vanadevatAbhiH vanAdhiSThAtRdevaiH niSiddho digambaraveSo yeSAM tathAbhUtAH, kecana ke'pi valkalavasanA vRkSatvagvastrAH kecana kaupInadharA liGgavastradhArakAH pare bhasmanA bhUtyA uddhUlitamaGga 15 yeSAM tathAbhUtAH, katicana jaTAbhirjaTilaM vyAptaM mastakaM ziro yeSAM tathAbhUtAH, ekadaNDina ekadaNDayuktAH, tridaNDinaH tridaNDayuktA bhUtvA bharatarAjAdbhayaM tena bharatezvarabhItyA taddezAt bharatapAlitapradezAt nivRtya pratyAvRtya vaneSu kAnaneSu kRtoTajA racitaparNazAlA:, pratidinaM pratidivasaM vibhUSitaM vardhamAnazobham enaM purudevaM vRSabhanAthaM puSpAdibhiH kusumaprabhRtibhiH pUjayAmAsuH AnacuH / $ 4 ) marIcizceti - zrImadbharatanRpaputraH zrImadbharatezvarasutaH, muninibho munisadRzaH, gatamatirgatabuddhiH ataeva mithyAtvasya mithyAdarzane yA prabalatarA 20 sAtizayA vRddhistAM cikIrSuH kartumicchuH marIcizca tannAmA ca tadA bhagavattapazcaraNakAle yogaM zAstraM dhyAnazAstraM kapilamatatantraM ca sAMkhyasiddhAntaM ca vidadhe cakAra yena ayaM jano lokaH adyedAnIM mahAmohasaraNIM tIvra mithyAtvamAgaM prabhajati prakarSeNa sevate / zikhariNI chandaH // 2 // $ evameveSviti - eteSu kacchamahAkacchAdiSu evaM pUrvoktaprakAreNa saMvRtteSu satsu nilimpagiririva sumeruriva niSkampo nizcalaH, pArAvAra: sAgara iva akSobhaH kSobharahitaH, vAyuriva samIra iva niHsaGgo niSparigrahaH, AkAza iva gaganamiva nirlepaH 25 calaneke lie anya pakSI asamartha ho jAte haiM / ve nadiyoMkA jala tathA phala aura mUla Adika AhAra ke lie pravRtta hue to vanadevatAoMne unheM digambara veSameM yaha saba karaneke lie manA kara diyA / taba koI valkaloMko dhAraNa karane vAle ho gaye, koI laMgoTako dhAraNa karane vAle ho gaye, kinhIMne zarIrako bhasmase yukta kara liyA, kitane hI jaTAdhArI bana gaye, koI eka daNDake dhAraka ho gaye aura koI tIna daNDoMko dhAraNa karanevAle bana gaye / bharatarAja ke 30 bhayase ve unake dezase vApasa lauTa kara vanoMmeM hI jhopar3iyA~ banA kara rahane lage aura jinakI zobhA nirantara bar3hatI jAtI thI aise ina bhagavAn purudevakI puSpa Adike dvArA pratidina pUjA karane lage / 94 ) marIcizceti - zrImAn bharata rAjAkA putra marIci, jo munike samAna thA vaha buddhise bhraSTa ho jAneke kAraNa mithyAtvakI atyadhika vRddhikI icchA karane lagA / phalasvarUpa usane usa samaya usa yogazAstra aura sAMkhya siddhAntako racanA kI jisake ki dvArA 35 yaha loka Aja bhI mahAmoha - tIvra mithyAtvake mArgako prApta ho rahA hai || 2 || 65 ) eva- isa prakAra ina sabakA jaba yaha hAla rahA taba jo sumeruke samAna nizcala the, samudra miti - Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH stabaka: 283 6) jaTIbhUtAH kezA vibhuzirasi saMskAravirahA tadAnIM dhyAnAgnipratapanavizuddhasya bhudhaa| svajIvasvarNasyodgatamalinadoSA iva tathA virejurnirdagdhaprasavazaradhUmA iva ca te // 3 // 67) tadAnIM tadvanaM vRSabhezvaratapaHprabhAveNa prazAntapAvanaM babhUva / 68 ) kaNTakAlagnavAlAgrAn komalAMzcamarImRgAn / kaNThIravAH svanakharaiH kautukena vyamocayan / / 4 / / 69) paJcAnanasutaM tatra pibantaM jananIstanam / kareNupotAH karSanti krIDitu kutukAJcitAH / / 5 / / saMparkarahitaH tapovaimavena tapazcaraNasAmarthyena jRmbhitA vadhitA yA kAntiIptistayA nirAkRtau tiraskRtI 10 nizAkaradivAkarau candrasUryo yena tayAbhUtaH purudevo vRSabhezvaraH prakaTasaMyama eva kaGkaTakaH kavaco yasya saH, triguptibhirmanoguptiprabhRtibhiH pariguptaH parirakSitaH, guNA eva sainikAstaiH parItaH parivRtaH san, karmArivijigISuH karmazatruvijayodyataH AsAmAsa Aste sma / 66) jaTIbhUtA iti-tadAnIM dhyAnAvasare vibhuzirasi bhagavanmUrdhani saMskArasya tailakatikAdikriyAjanyasya virahAdabhAvAt jaTIbhUtA jaTAkAreNa pariNatAH te prasiddhAH kezAH kacAH bahudhA nekadhA dhyAnAgneAnAnalasya pratapanena prakRSTatApena vizuddhaM nirmalaM tasya 15 svajIva eva svarNa bharma tasya udgatA utthitA malinA malinAkArA ye doSAstadvat, tathA athavA nidaMgyo bhasmIkRto yaH prasavazaraH kAmastasya dhUmA iva dhUmrA iva ca virejuH zuzubhire / rUpakotprekSA / zikhariNI chandaH // 3 // 6 . ) tadAnImiti-tadAnIM tasmin kAle tadvanaM tatkAnanaM vRSabhezvarasya tapasaH prabhAvastena prazAntaM ca tat pAvanaM ceti prazAntapAvanaM prazAntapavitraM babhUva / $ 0) kaNTaketi-kaNThIravAH siMhAH kaNTakAgreSu lagnA, saMsaktA bAlAgrAH kacAgrabhAgA yeSAM tathAbhUtAn camarImRgAn kautukena kutUhalena svanakharaiH 20 svanakhaiH vyamocayan vimocayAmAsuH // 4 // 9) paJcAnaneti-tatra vane kutukAJcitAH kutUhalayuktAH kareNupotAH kalabhAH jananIstanaM mAtRpayodharaM pibantaM dhayantaM paJcAnanasutaM siMhazAvaka krIDituM karSanti svAbhimukhaM nise ke samAna kSobha rahita the, vAyuke samAna parigraha rahita the, AkAzake samAna nirlepa the, aura tapake vaibhavase bar3hatI huI kAntike dvArA jinhoMne candramA aura sUryako tiraskRta kara diyA thA aise bhagavAn vRSabhadeva, karmarUpI senAko jItaneke lie utsuka ho rahe the| usa samaya 25 prakaTa huA saMyama hI unakA kavaca thA, ve tIna guptiyoMse surakSita the tathA guNarUpI sainikoMse ghire hue the| 66) jaTIbhUtA iti-usa samaya tala, kaMghI jaTArUpameM pariNata bhagavAnke sirake keza aise jAna par3ate the mAno aneka prakArase dhyAnarUpI agnike saMtApake dvArA atyanta zuddha hue svakIya AtmArUpI svarNake UparakI ora uThe kAlekAle doSa hI hoM athavA jalAye hue kAmadevake dhUma hI hoM // 3 / / 7) tavAnImiti-usa 30 samaya vaha vana vRSabha jinendrake tapake prabhAvase atyanta zAnta aura pavitra ho gayA thA 68) kaNTaketi-jinake bAloMke agrabhAga kA~ToMmeM ulajha gaye the aise komala camarI mRgoMko siMha kutUhala pUrvaka apane nakhoMse chur3A rahe the // 4 // 69) paJcAnaneti-vahA~ kautUhalase suzobhita hAthIke bacce mAtAkA stana pIte hue siMhake putrako khelane ke lie khIMca rahe the Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudeva campUprabandhe [ Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -15 ] aSTamaH stabakaH $ 12 ) tadbhUdhara zikharAlaMkAraM parArghyapuraM pravizya phaNIzvaraH sakalavidyAdharabhUpAlAnAmanayovidyAdhararAjyalakSmIsamarpaNe bhagavadanumitiriti prakaTayitvA dakSiNazreNisAmrAjye namimuttarazreNisAmrAjye ca vinami vidyAdharIkaradhRtaiH kanakakumbhairabhiSiSeca / $ 13 ) etI khacarabhUmoza mukuTArUDhazAsanI / zAsataH sma dharAM dhIrau vidyAsiddhimupeyuSI // 7 // $ 14 ) tataH zrImAn lekhAcala iva paraM nizcalatanUratItaH SaNmAsAMzciravihitayogAttu viraman / zarIrasthityarthaM vihitamatirAhAramamalaM samAtu prAyAtprathitayaticaryAprakaTanaH ||8|| 10 $ 15 ) tadanu devadeve nirdoSaviSvaNAnveSaNAya purAkaragrAmamaDambAdiSu viharamANe, bhagavatpAda - payojavinyAsasthalIM zirasA praNamantaH kecana deva ! prasIda kiM kRtyamiti pRcchAM cakruH, pare ca 285 vikrIDita chandaH // 6 // / 12 ) tadbhUdhareti tadbhUdhara zikharasya vijayArdhaM mahIdharazRGgasyAlaMkAraM bhUSaNasvarUpaM parArghyapuraM tannAmanagaraM pravizya phaNIzvaro varaNendraH sakalavidyAdharabhUpAlAnAM nikhilakhagezvarANAM agre, anayornamivinamyoH vidyAdhararAjyalakSmyA: samarpaNe pradAne bhagavadanumatirvRSabha jinendrAjJA asti iti prakaTayitvA nivedya dakSiNazreNisAmrAjye namim, uttarazreNisAmrAjye ca vinarma vidyAdharIkaradhRtaiH khecarIkarasthApitaiH 15 kanakakumbhaiH kAJcanakalazaiH abhiSiSeca svapayAmAsa / 13 ) etAviti - khacarabhUmIzAnAM vidyAdharanarendrANAM mukuTArUDhaM zAsanaM yayosto, vidyA siddhim upeyuSau prApto eto dhIro namivinamI gharAM bhUmi zAsataH sma pAlayataH sma 'zAsataH' iti prayogo'pANinIyaH // 7 // 14 tata iti - tatastadanantaraM lekhAcala iva sumeruriva paraM sAtizayaM nizcalA sthirA tanUH zarIraM yasya tathAbhUtaH, SaNmAsAn atItaH atikrAntaH ciravihitayogAt dIrgha kAlakRtadhyAnAt viraman virato bhavan, zarIrasthityarthaM dehasthitiprayojanAt vihitA matiryena 20 sakRtavicAraH, prathitA prasiddhA yA yativaryA municaryA tasyAH prakaTana: prakaTayitA zrImAn vRSabhezvaraH amalaM nirdoSam AhAraM samAhartuM prAptuM prAyAt prayayo / zikhariNI chandaH ||8|| $15 ) tadanviti - tatastadanantaraM devadeve bhagavati nirdoSaviSvaNasya nirdoSAhArasyAnveSaNaM mArgaNaM tasmai purAkara grAmamaDambAdiSu viharamANe viharati sati, bhagavato vRSabhezvarasya pAdapayojayozcaraNakamalayovinyAsasya nikSepasya sthalI bhUmi zirasA 11211 5 zreNiyA~ usa haMsa ke lAla-lAla pairoMke samAna jAna par3atI thIM ||6|| $12 ) tadbhUdhareti -- 25 dharaNendra usa parvata zikharake alaMkAra svarUpa parArdhyapura nAmaka nagara meM praveza kara samasta vidyAdharoMke Age yaha prakaTa kiyA ki ina donoM ke lie vidyAdharasambandhI rAjyalakSmIke samarpaNa karanemeM bhagavAnkI anumati hai / isa prakAra prakaTa kara usane dakSiNazreNIke sAmrAjya meM namikA aura uttara zreNI sAmrAjya meM vinamikA vidyAdhariyoMke hAthoMmeM sthita suvarNakalazoMke dvArA abhiSeka kiyA / $ 13 ) etAviti - jinakA zAsana vidyAdhararAjAoMke mukuToMpara ArUDha thA 30 tathA jo vidyAoM kI siddhiko prApta the aise dhIra-vIra nami aura vinami pRthivIkA pAlana karane lage 14 ) tata iti - tadanantara sumeru parvata ke samAna jinakA zarIra atyanta nizcala thA aise bhagavAn vRSabhajinendra chaha mAsa vyatIta kara cirakAlase dhAraNa kI huI dhyAna mudrAse virata hue, zarIrakI sthiti ke lie unhoMne vicAra kiyA aura prasiddha municaryAko prakaTa karate hue ve nirdoSa AhAra prApta karaneke lie gamana karane lage / $15 ) tadanviti - tadanantara devAdhi - 35 deva bhagavAn jaba nirdoSa AhArako prApta karaneke lie pura, Akara, grAma tathA maDamba Adi meM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 286 purudeva camprabandhe [ 816 parArdhyaM ratnAni samAnIya purataH parikalpayAmAsuH anye ca vastu, vAhanAdikaM vibhoraDhokayanta, pare tu bhUSaNagaNalalitAGgIrlatAGgIH pariNAyayituM devaM prArthayAmAsuH kecana svAdutaramAhAraM majjanasAmagryA saha samAnIya saMgRhANeti vijJApayAmAsuH / $ 16 ) evaM mohavazAdyathAmati janeSvArambhamANeSvayaM tUSNIMbhAvamupAzrito munivarazcaryAM parAmAzritaH / vighne tatra vijRmbhite'pyavikRtaprAjyaprasIdanmanAH SaNmAsAnativAhya pUrNamakarotsaMvatsarAntaM prabhuH // 9 // $ 17 ) tadA khalu kurujAGgalaviSaya vizeSa kAyamANahastinApurapAlakakuruvaMzatilakasomasvayaM prabhAzrImatyAryAsvayaMprabhadeva kezava mahIzAcyutapratIndradhanadevacaraH prabhAnujaH sarvArthasiddhitaH 10 mUrtA praNamanto namaskurvantaH kecana he deva ! he svAmin ! prasIda prasanno bhava ki kRtyaM kAryamasti / iti pRcchAM cakruH praznaM vidadhuH / pare ca parArghyaratnAni zreSTharatnAni samAnIya purataH agre parikalpayAmAsuH nidadhuH, anye ca vAhanAdikaM yAnAdikaM vastu sAmagrIM vibhoH svAminaH aDhokayanta prApayanti sma, pare tu anye tu bhUSaNagaNenAlaMkAranicayena lalitaM manoharamaGga yAsAM tAH latAGgIrvadhUH pariNAyayituM vivAhayituM devaM prArthayAmAsuH kecana svAdutaramatisvAdiSTam AhAraM bhojana sAmagrI majjanasAmagrathA snAnopakaraNaiH saha samAnIya 15 saMgRhANa svIkuru iti vijJApayAmAsuH nivedayanti sma / 16 evamiti evaM pUrvoktaprakAreNa janeSu lokeSu mohavazAdajJAnavazAt yayAmati svabuddhayanusAram ArambhamANeSu ArambhaM kurvANeSu matra dhAtornumAgamazcintyaH / tUSNIMbhAvaM maunavRttim upAzritaH prAptaH parAM zreSThAM caryAM yatipravRttim AzritaH prAptavAn, tatra ari vintarAye vijRmbhite'pi vardhite'pi avikRtaM vikArarahitaM prAjyaprasIdacca manazcittaM yasya tathAbhUtaH munivaro yatizreSThaH ayaM prabhuH vRSabhezvaraH SaNmAsAn ativAhya vyapagamayya saMbatsarAntaM varSAntaM pUrNam akarot / 20 SaNmAsAvadhiryogo dhRtaH SaNmAsAzca bhramato vyatItA itthameko varSa : pUrNo'bhavadityarthaH / $17 ) tadeti - tadA khalu tasminkAle kurujAGgalaviSayasya kurujAGgaladezasya vizeSakAyamANaM tilakAyamAnaM yad hastinApuraM tasya pAlako rakSakaH kuruvaMzatilako yaH somaprabhastasyAnujo laghusahodaraH svayaMprabhAlalitAGgadevI, zrImatI vajrajaGghabhAryA, AryA bhogabhUmijA, svayaMprabhadevaH kezavamahIzaH, acyutapratIndraH dhanadevaH ityeSAM dvandvastato vihAra karane lage taba bhagavAn ke caraNakamaloMkI nikSepabhUmiko arthAt jahA~ bhagavAna ke 25 caraNa par3ate the usa bhUmiko sirase praNAma karate hue kitane hI loga yaha pUchate the ki he deva ! prasanna hoie, kyA kArya hai / kitane hI loga zreSTha ratna lAkara unake sAmane rakhane lage / kitane hI loga savArI Adi vastue~ lAkara unake sAmane rakhane lge| kitane hI loga AbhUSaNoMke samUha se alaMkRta zarIravAlI vadhuoMko vivAhanekI prArthanA karane lage aura kitane hI loga snAnakI sAmagrI ke sAtha atyanta svAdiSTa AhAra lAkara kahane lage ki 30 ise svIkRta kIjie / 616 ) evamiti - isa prakAra ajJAnavaza jaba loga apanI-apanI buddhi anusAra Arambha kara rahe the taba utkRSTa caryAko prApta hue yaha munirAja mauna dhAraNa kara vihAra karate the / caryA meM vighna Anepara bhI jinakA mana vikAra rahita tathA atyanta prasanna ho rahA thA aise bhagavAnne chaha mAsa vyatIta kara eka varSa pUrNa kiyA / arthAt chaha mAsakA yoga unhoMne liyA thA aura chaha mAsa bhramaNa karate hue vyatIta ho gaye isa prakAra 35 AhArakA tyAga kiye hue unheM eka varSa ho gayA || 2 || $17 ) tadeti - usa samaya jo kurujAMgala dezake tilakake samAna AcaraNa karanevAle hastinApura nagarake rakSaka tathA kuruvaMzake tilaka rAjA somaprabhakA choTA bhAI thA tathA vartamAna bhavake pUrva jo svayaMprabhA, zrImatI, Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -19] aSTamaH stabakaH 287 samAgatyAtra saMjAtaH paramazreyo nidAnatayA zreyAniti vikhyAtaH so'yaM nizAyAH pazcime yAme samuttuGgasumeruM, zAkhAgralambibhUSaNabhUSitaM kalpatarUM, vidrumapallavAruNakesaraM kesariNaM, zRGgAgralagnamRtsnaM vRSaM, sphuratkAntimanoharI divAkaranizAkarI, calAcalavIcivizAlaM pArAvAraM, aSTamaGgaladhArINi bhUtarUpANi ca svapne vilokayAmAsa / 18) tataH prabhAte parituSTacittaH zreyAnayaM saMsadi vartamAnam / somaprabhaM prApya surezatulyaM svapnAnyathAvatkathayAMbabhUva // 10 // 19) tadanu somaprabheNa vIkSitavadanAravindaH suragurupraticchandaH purodhAH surAdridarzanena tadvaduttuGgaH paramapuruSo bhavatsadanamalaMkariSyatyanye ca svapnAstadguNonnati sUcayantyasmAkaM tu mahattarakIrtilAbhAdisaMpadAM nidAnabhUtaH puNyodayaH kumArazcAyaM tattvaviditi prtipaadyaas| bhUtapUrvArthe caraT pratyayaH sarvArthasiddhitaH tannAmAnuttaravimAnAt samAgatya atra hastinApure saMjAtaH samutpannaH 10 paramazreyasaH paramakalyANasya nidAnatayA pradhAnakAraNatayA 'zreyAn' iti vikhyAtaH prasiddhaH, so'yaM zreyAn nizAyAH rajanyAH pazcime'ntime yAme prahare samuttuGgasumeruM sUnnatasumeruparvataM, zAkhAgralambibhibhUSaNabhUSitaM kalpataru suradrumaM, vidrumazca pravAlazca pallavazca kisalayazceti vidrumapallavI tadvad aruNA raktAH kesarAH saTA yasya tathAbhUtaM kesariNaM siMha, zRGgAgrayorlagnA mRtsnA prazastamRttikA yasya tathAbhUtaM vRSaM vRSabhaM, sphurakAntimanoharI dedIpyamAnakAntikamanIyo divAkaranizAkarI sUryAcandramasau, calAcalA aticapalA vocayo 15 laharyastAbhivizAlaM pArAvAraM sAgaraM aSTamaGgaladhArINi darpaNAdyaSTavidhamaGgaladravyadhArakANi bhatarUpA vyantaradevAMzca svapne vilokayAmAsa dadarza / $10) tata iti-tatastadanantaraM prabhAte pratyUSe sati parituSTacittaH saMtuSTasvAntaH 'cittaM tu ceto hRdayaM svAntaM hRnmAnasaM manaH' ityamaraH, ayaM zreyAn somaprabhAnujaH saMsadi sabhAyAM vartamAnaM vidyamAnaM surezatulyaM devendrasaMnibhaM somaprabhaM prApya labdhvA yathAvat yathAdRSTaM svapnAn kathayAMbabhUva nivedayAmAsa / upajAtivRttam // 10 // $19) tadanviti-tadanu tadanantaraM somaprabheNa hastinApuranarendreNa 20 vIkSitaM samavalokitaM vadanAravindaM mukhakamalaM yasya tathAbhUtaH, suragurupraticchando bRhaspatitulyaH purodhAH purohitaH surAnidarzanena sumeruzailavilokanena tadvat sumeruvat uttuGgaH samunnataH paramapuruSaH zreSThapuruSaH bhavatsadanaM bhavadIyabhavanam alaMkariSyati vibhUSayiSyati, anye itare ca svapnAH tasya paramapuruSasya guNonnati sUcayanti prakaTayanti / asmAkaM tu mahattarakotilAbhAdisaMpadAM vipulatarakIrtiprAptiprabhRtivibhUtInAM nidAnabhUtaH kAraNabhUtaH puNyodayaH sukRtodayaH astIti zeSaH / ayaM kumArazca zreyAnkumArazca tattvavid tattvajJaH astIti zeSaH iti prati- 25 AryA, svayaMpramadeva, kezavarAjA, acyutasvarga kA pratIndra aura dhanadevakI paryAya dhAraNa kara sarvArthasiddhi gayA thA vahA~se Akara jo hastinApurameM utpanna huA aura paramazreya-utkRSTa kalyANakA kAraNa honese jo zreyAn isa nAmase prasiddha thA usane rAtrike pichale paharameM atyanta U~cA sumeruparvata, zAkhAoMke agrabhAgameM laTakate hue AbhUSaNoMse suzobhita kalpavRkSa, mUMgA aura nayI koMpalake samAna lAlajaTAoMse yukta siMha, sIgoMke agrabhAgameM lagI huI uttama miTTIse yukta baila, dedIpyamAna kAntise sundara sUrya aura candramA, atyanta caMcala laharoMse paripUrNa samudra tathA ATha maMgala dravyoMko dhAraNa karanevAle vyantaradeva svapna meM dekhe| 18) tata iti-tadanantara prAtaHkAla honepara santuSTacittase yukta isa zreyAMsane sabhAmeM vidyamAna indratulya somaprabhake pAsa jAkara jyoMke-tyoM saba svapna kaha sunAye // 10 // 6 19) tadanviti tadanantara somaprabhane jisake mukhakI ora dekhA thA tathA jo bRhaspatike tulya thA / aise purohitane kahA ki sumeru parvatake dekhanese usIke samAna U~cA koI parama puruSa tumhAre / bhavanako alaMkRta karegA aura zeSa svapna usI parama puruSake guNoMkI unnatiko sUcita karate Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 purudevacampUprabandhe [ 86 / 20$20) tadAnIM yogIndre pravizati padA hAstinapura tamenaM saMdraSTu kutukitahRdAM saMbhramavatAm / janAnAM saMmannibiDatararathyAGgaNajuSAM pupUre vyomAdhvA prabalatarakolAhalaravaiH // 11 // 21) tadAtve kila saMvegavairAgyasiddhayarthaM baddhaparicchadaM, jagatkAyasvabhAvAditattvAnyanughyAyantaM, sattvaguNAdhikaklizyamAnAvinayeSu maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni bhAvayantaM, yugapramitadeze puraHpradeze dRSTiM prasAyaM zanaiH pAdAmbujaM gandhasindhuralIlayA vinyasyantaM rAjamandirasamIpamApatantaM bhagavantaM siddhArthanAmakA ddovArikAcchrutvAdhirAjayuvarAjau somaprabhazreyAnso, antaHpurAmAtya senAnI pramukhainibiDitapAzvaMbhAgI sasaMbhramaM pratyudgamya praNamya ca tatazcaraNAmbujaM nivedya cAya1. pAdyAdikaM pramodasya parAM kaasstthaamupjgmtuH| pAdayAmAsa kathayAmAsa / $20) tadAnImiti tadAnIM tasmin kAle yogIndre vRSabhajinendre padA caraNena hAstinapuraM kurujAGgalajanapadarAjadhAnoM pravizati sati, enaM taM yogIndraM saMdraSTuM samavalokituM kutukitahRdAM kutUhalAkulacetasAM saMbhramavatAM tvarAyuktAnAM nibiDatarANi sAndratarANi yAni rathyAGgaNAni rAjamArgAjirANi tAni juSante prItyA sevante teSAM janAnAM lokAnAM sammat samAghAtAta prabalatarA atiprabalA ye kolAhalaravAH kalakalazabdAstaiH vyomAdhvA gaganamArgaH pupare sNpuurnnH| zikhariNI chandaH // 11 // 2.) tadAtva ititadAtve tadAnIM kila saMvegazca vairAgyaM ceti saMvegavairAgye tayoH siddhyartha baddhaparicchadaM baddhaparikaraM samudyatamiti bhaavH| jagacca kAyazceti jagatkAyo saMsArazarIre tayoH svabhAvastadAditattvAni anudhyAyantaM bhUyobhUyazcintayantaM 'jagatkAyasvabhAvau vA saMvegavairAgyArthama' iti prarUpitatvAta, sattvAzca guNAdhikAzca klizyamAnAzca avinayAzca teSu satyAH sAmAnyaprANinaH guNAdhikA jJAnAdiguNasaMpannA: klizyamAnA duHkhabhAjaH avinayA uddaNDa prakRtikA eteSa krameNa maitrI ca pramodazca kAruNyaM ca mAdhyasthyaM ceti maitropramodakAruNyamAdhyasthyAni bhAvayantaM 2deg 'maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni ca sattvaguNAdhikaklizyamAnAvinayeSu' iti nirUpitatvAt, bhAvayantaM cintayantaM, yugaH zakaTavAhavRSabhayoH skandhoparidhRtazcaturhastapramANodAruvizeSaH tena pramito yugapramitaH sa cAso dezazca tasmin puraHpradeze agrasthAne dRSTiM dRzaM prasArya vistArya zanarmandaM gandhasindhuralIlayA mattamataGgajalIlayA pAdAmbujaM caraNakamalaM vinyasyantaM nikSipantaM, rAjamandirasamIpaM rAjabhavanAbhyarNam ApatantaM samAgacchantaM bhagavantaM jinendra siddhArthanAmakA dauvArikAt siddhArthAbhidhAnadvArapAlAt zrutvA nizamya adhirAjazca yuvarAjazceti 25 adhirAjayuvarAjo somaprabhazreyAnso tannAmAnI antaHpurAmAtyasenAnIpramukhaiH zuddhAntasacivasenApatipradhAnarjanaiH haiN| isa samaya hama logoMke bahuta bhArI kIrtikI prApti Adi saMpadAoMkA kAraNabhUta puNyakA udaya hai tathA yaha zreyAMsakumAra tattvoMkA jJAtA hai| $20) tadAnImiti-usa samaya yogirAja vRSabhajinendrane jyoMhI caraNoMke dvArA hastinApurameM praveza kiyA tyohI unheM dekhaneke lie kutUhalase yukta, zIghratA karanevAle tathA rAjamArgake maidAnameM ekatrita 30 manuSyoMkI dhakkA-mukkIse utpanna bahuta bhArI kolAhalake zabdase AkAzamArga bhara gyaa||11|| $21) tadAtva iti-usa samaya jo saMvega aura vairAgyakI siddhike lie baddhaparikara-pUrNaudyata the. saMsAra aura zarIrake svabhAva Adi tattvoMkA bAra-bAra dhyAna karate the, sattva, guNAdhika, duHkhI tathA uddaNDa manuSyoMmeM kramase maitrI, pramoda, kAruNya aura mAdhyasthya bhAvakI bhAvanA rakhate the, tathA yugapramANa bhUmimeM Age dRSTi pasArakara mattahAthIkI lIlAse dhIre35 dhIre caraNa kamalako rakha rahe the, aise bhagavAnako siddhArthaka nAmaka dvArapAlase rAjabhavanake samIpa Ate hue sunakara adhirAja aura yuvarAja padake dhAraka somaprabha aura zreyAMsa, antaH Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -25 ] aSTataH stavakaH $ 22 ) saMprekSya bhagavadrUpaM zreyAn jAlismaro'bhavat / tato dAne matiM cakre tatsaMskAreNa saMgataH // 12 // $ 23 ) tadanu zrImatI vajrajaGghAdivRttAntaM cAraNagAva dattadAnaM ca smRtvA matvA ca gocaraveleyaM dAnayogyeti, zraddhAdiguNasaMpannA navapuNyAnvitaH zreyAn dAnAditothaM kartA, bhagavate prAsukAhArakalpitaM dAnaM vitatAra / $ 24 ) somaprabheNa samamujjvala puNyakIrti lakSmImatIsahita eSa vizuddhavRtiH / puNDrekSukANDavaranUtnarasasya dhArAM 289 zreyAn dade bhagavataH khalu pANipAtre ||13|| $ 25 ) tadanu suranikara kara galitamaNivisa rakSaNa kharabhare, samanupatadamarala rusurabhitama- 10 nibiDitaH sAndrIkRtaH pArzvabhAgo yayostathAbhUtau samtI sarvabhramaM satvaraM pratyudgamya saMmukhaM gatvA tatastadanuM caraNAmbujaM pAdAravindaM praNamya ca namaskRtya ca arthapAdyAdikaM arthapAdodakaprabhUtikaM nivedya samayaM ca pramodasya harSarUpasya parAmutkRSTAM kASThAM sImAnam upajagmatuH prApatuH / 22) saMprekSyeti - bhagavato rUpaM bhagavadrava jinendrarUpaM saMprekSya samavalokya zreyAn somaprabhAnujaH jAti pUrvajanma smaratIti jAtismaraH abhavat / tatastadanantaraM tatsaMskAreNa pUrvajanmasaMskAreNa saMgataH sahitaH san dAne mati buddhirka vidadhe / / 12 / / 23) 15 tadanviti tadanu tadanantaraM zrImatIvajrajaGghAdivRttAntaM cAraNayugmAya cAraNavibubalAva ktadAnaM pradattAhAradAnaM ca smRtvA iyaM gocaravelA prAtarvelA dAnayogyA dAnArhati matvA ca zraddhAdiguNasaMpannaH zraddhAtuSTibhaktiprabhRti saptaguNasahita: navapuNyairnavadhAbhaktyabhidhAnairanvitaH sahitaH dAnAditIrthakartA dAnatIrthaprathamapravartakaH zreyAn bhagavate vRSabhAya prAsukAhAreNa nizcittAhAreNa kalpitaM kRtaM dAnaM vistAra dadI / 624 ) somapra meMneti - ujjvalA nirmalA puNyakortiH pavitrayazo yasya saH lakSmIgatyA sImamastriyA sahitI yuktaH, vizuddhA 20 nirdoSA vRttiryasya tathAbhUtaH, eSa zreyAn somaprabheNa tannAmAgrajaina samaM saha bhagavato jinendrasya pANipAtre hastabhAjane khalu nizcayena puNDrekSukANDAnAM puNDrarasAladaNDAnAM varaH zreSThI mUtlo navInazca yI rasastasya dhArAM dade dattavAn / vasantatilakA chandaH ||13|| 625 ) tadanviti tadanu tadanantaraM suranikarasya devasamUhasya karebhyo hastebhyo galitaH patito yo maNivisaro ratnasamUhastasya vaNavaNaravasya ghaNaghaNetyA kArakazabdasya yaH purakI striyoM, mantriyoM aura senApati Adi pramukha janoMke dvArA samIpavartI pradezako vyApta 25 karate hue zIghratA se unake saMmukha gaye tathA unake caraNakamaloMko praNAma karane ke bAda ardha aura pAdodaka Adi pradAna kara harSakI parama sImAko prApta hue / 622) saMprekSyeti - bhagavAn ke rUpako dekhakara zreyAMsa jAtismaraNase yukta ho gayA jisase pUrva bhanake saMskAroMse yukta hokara usane dAna dene meM buddhi lagAyI ||12|| $23 ) tadanviti tadanantara zrImatI aura vajrajaMgha Adike vRttAnta tathA cAraNaRddhike dhAraka muniyugalake lie diye hue dAnakA smaraNa kara 30 usane vicAra kiyA ki yaha prAtaHkAlakA samaya dAna deneke yogya hai / tatpazcAt zraddhAdi guNoMse sahita navadhA bhaktise yukta zreyAMsane dAnatIrthakA prathama kartA banakara bhagavAn ke lie prAka AhArase nirmita dAna diyA / 624 ) somaprabheNeti - ujjvala aura pavitra kIrtise yukta, lakSmImatI se sahita evaM nirdoSavRttike dhAraka isa zreyAMsane, rAjA somaprabhake sAtha bhagavAn ke hastarUpI pAtrameM pauMr3A aura IkhoMke utkRSTa tathA bhavIna rasakI dhArA dI thI ||13|| 35 SS 25 ) tadanvitti--tadanantara devasamUhake hAthoMse gire maNisamUha sambandhI vANa zabdoM ke 37 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 purudevacampUprabandhe [as26kusumakulasamanusRtamadhukaranicayamadhurataravirutena, vibudhajanakaranihatapaTahapaTuninadena, tridivapatisubhagavanaciranivasadatisurabhimRdupavanalalitagatisamanusaradalijAlakolAhalena, aho dAnamaho pAtramaho dAteti gaganatalavilasitadivijatatihRdayasarasijasamudayaparikalitavacanabhareNa cAkAzaM niravakAzamAsIt / 626) kRtArtha svAtmAnaM samamanuta tadbhAtRyugalaM kRtArtho'yaM yasmAtsvagRhamapunAllokamahitaH / pare dAnasyAsya praguNamanumodena bahavaH sukhenaiva prApuH pracuratarapuNyasya saraNim // 14 // $27 ) tadanu kRtapAraNaM nikhilaporasaMdohavanditacaraNaM gamanavilAsavijitavAraNa, 10 tribhuvanaramaNaM vanAya vajantaM kiMcidantaramanuvrajya pratyAvRttau tadguNamaNIneva muhurmuhuH prastuvAnI paribharaH samUhastena, samanupatanti varSanti amaratarUNAM kalpavRkSANAM surabhitamAni sugandhitamAni yAni kusumakulAni prasUnanikurambANi tAni samanusRtAH samanugatA ye madhukaranicayA bhramarasamUhAsteSAM madhurataraM miSTataraM yad virutaM zabdastena, vibudhajanAnAM devAnAM karaiH pANibhinihatAstADitA ye paTahA DhakkAsteSAM paTuninadena tIvrazabdena, tridivapateH puraMdarasya yat subhagavanaM sundarodyAnaM tasmin ciranivasan cirakAlena nivAsaM kurvan 15 atisurabhiH sAtizayasugandhayukto mRdumantharazca yaH pavanaH samorastasya lalitagati sundaragati samanusarantaH samanugacchanto ye'layo bhramarAsteSAM jAlasya samUhasya kolAhalena kalakalazabdena, 'aho dAnam aho pAtram aho dAtA' itItthaM gaganakale nabhastale vilasitAni.yAni divijatatedevasamahasya hRdayasarasijAni mAnasatAmarasAni teSAM samudayeka samUhena kalitAni kRtAni yAni vacanAni teSAM bharaH samUhastena ca AkAzaM gaganaM niravakAzamavakAzazUnyam AsIt / 26) kRtArthamiti-yasmAt kAraNAt kRtArthaH kRtakRtyaH lokamahitaH 2. jagadabhyacitaH ayaM bhagavAn svagRhaM svabhavanam apunAt pavitraM cakAra tasmAt kAraNAt tat pUrvoktaM bhrAtRyugalaM sahodarayugaM somaprabhazreyasoryugalamityarthaH svAtmAnaM kRtArtha kRtakRtyaM samamanuta samyakprakAreNa manyate sma / asya dAnasya praguNaM prakRSTaM yathA syAttathA anumodena samarthanena bahavaH prabhUtAH pare anye janAH sukhenaiva anAyAsenaiva pracuratarapuNyasya vipulatarasukRtasya sarapi mArga prApuH / zikhariNIchandaH / / 14 / / 627 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM kRtapAraNaM kRtavratAntabhojanaM nikhilaporasaMdohena nikhiranAgaranaranicayena vanditI caraNo yasya 25 tathAbhUtaM gamanavilAsena mandagamanalIlayA vijito vAraNo gajo yena taM, tribhuvanaramaNaM jagattrayAdhIzvaraM vanAya bhArase par3ate hue kalpavRkSoMke sugandhita puSpa samUhakA pIchA karanevAle bhramara samUhake atyanta madhura zabdase, devoMke hAthoMse tAr3ita nagAr3oMke joradAra zabdase, indrake sundara vanameM cirakAlase nivAsa karanevAle, atyanta sugandhita evaM komala pavanakI sundara gatikA anusaraNa karanevAle bhramara samUhake kolAhalase aura 'aho dAna aho pAtra aho dAtA' isa prakAra AkAza30 talameM suzobhita devasamUhake hRdayarUpI kamaloMke samUhase utpanna vacanoMke samUhase AkAza avakAzahIna ho gayA thA arthAt bhara gayA thaa| 626 ) kRtArthamiti-kyoMki kRtakRtya tathA lokapUjita bhagavAnne apanA gRha pavitra kiyA hai isalie una bhAiyoMke yugalane apaneApako acchI taraha kRtakRtya mAnA thaa| isa dAnako bahuta bhArI anumodanA karanese anya bahutase logoMne anAyAsa hI vipula puNyakA mArga prApta kiyA thA // $ 27 ) tadanviti35 tadanantara jinhoMne pAraNA kI thI, samasta nagaravAsiyoMke samUhane jinake caraNoMko vandanA 1. vijitamadavAraNaM ka. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH stabakaH 291 sakalajanavismayanIyaprajJAprabhAvI vimalayazovizobhitadiganto kurukumudinIkAntau sAnandaM puraM prAvitAm / -31 ] $ 28 ) tadAdi tadupajJaM taddAnaM jagati paprathe / vismayamAsedurbhUmipA bharatAdayaH // 15 // $ 29 ) surAzca vismayAnandasaMbhUtanava kautukAH / pratItAH kururAjaM taM pUjayAmAsurAdarAt // 16 // $ 30 ) tadanu bharatarAjena sabahumAnamimaM dAnodantaM pRSTaH zreyAn zrImatIvajrajaGghabhavaparikalitacAraNayugmadAnavaibhavakathanapuraHsaraM dAnazuddhimityamacI kathat / $ 31 ) dAnaM svasyAtisargo bhavati naravarAnugrahArthaM trizuddhi prodbhUtaM tatpunAti pracurataraphalaM kIrtilakSmI nidAnam / kAnanAya vrajantaM gacchantaM bhagavantaM kiMcidantaraM kiciTTharaM yAvat anuvrajya anugatya pratyAvRttau pratinivRtto tadguNamaNIneva tadIyaguNaratnAnyeva muhurmuhuH bhUyobhUyaH prastuvAno stutiviSayIkurvANo sakalajanAnAM nikhilanarANAM vismayanIyo AzcaryakarI prajJAprabhAvI yayostI, vimalayazasA nirmalakIrtyA vizobhitAH samalaMkRtA digantA yAbhyAM to, kurukumudinI kAnto kuruvaMzacandramasau somaprabhayAnsI sAnandaM yayA syAttathA puraM hastinApuraM prAvikSatAm pravivizatuH / $ 28 ) tadAdIti - tad vyAdau yasya tadAdi, tenAdAvupajJAtaM tadupajJaM 'upajJA jJAna- 15 mAdyaM syAt' ityamaraH / tat zreyaH pradattaM dAnaM jagati bhuvane paprathe prathitamabhavat yena dAnena bharatAdayo bhUmipA rAjAno vismayaM citram AseduH prApuH / / 15 / / 29 ) surAzceti - vismayAnandAbhyA citrapramodAbhyAM saMbhUtaM samutpannaM navakautukaM nUtanakutukaM yeSAM tathAbhUtAH surA amarAzca pratItA vizvastAH santaH taM kururAjaM somaprabhaM zreyAMsaM ca AdarAt pUjayAmAsuH AnarcuH || 16 | SS 30 ) taMdanviti tadanu tadanantaraM bharatarAjena bharatezvareNa bahumAnaM yayA syAttathA imametaM dAnodantaM dAnavRttAntaM pRSTaH zreyAn zrImatIvajrajaGghayorbhave parikalitaM prAptaM 20 yat cAraNayugmAya cAraNadvidhArakamuniyugalAya dAnavaibhavaM tasya kathanapuraHsaraM dAnazuddhim itthamanena prakAreNa acI kathat kathayAmAsa / 'acIkayat' iti prayogo'rANinIyaH / ' 31 ) dAnamiti - he naravara ! he narazreSTha ! anugrahArthaM svaparayorupakArArtham athavA naravarA munayasteSAmanugrahAthamupakArArthaM svasya svakIyavastunaH atisargastyAgo dAnaM bhavati / tacca dAnaM trizuddhibhirmanovAkkAyazuddhibhiH prodbhUtaM samutpannaM kI thI, gamanake vilAsase jinhoMne hAthako jItA thA tathA jo vanakI ora jA rahe the aise 25 tribhuvanapati bhagavAnko kucha dUra taka bhejakara jo vApasa lauTe the, jo bAra-bAra unhIMke guNarUpI ratnoMkI stuti kara rahe the, jinakI prajJA aura prabhAva samasta logoMko Azcarya meM to rahe the, tathA nirmala yazake dvArA jinhoMne dizAoMke antako suzobhita kara diyA thA aise kuruvaMzake candra - rAjA somaprabha aura yuvarAja zreyAnsane harSa sahita nagara meM praveza kiyA / $ 28 ) tadAvoti - sarvaprathama rAjA zreyAnsake dvArA jAnA huA vaha dAna saMsArameM 30 prasiddha ho gayA jisake dvArA bharata Adi rAjA Azcaryako prApta hue / / 15 / / 29 ) surAzceti - Azcarya aura harSake kAraNa jinheM nabIma kutUhala utpanna ho rahA hai aise devoMne vizvasta hokara usa kururAjakI Adara pUrvaka pUjA kI || 16|| $30 ) tadanviti - tadanantara rAjA bharatane bahuta sammAnake sAtha zreyAnsa se dAnakA samAcAra pUchA to usane zrImatI aura vajrajaMghake bhavameM diye hue cAraNarddhike dhAraka muni yugalaMke dAnakA vaibhava batalAte hue isa 35 prakAra dAnakI zuddhikA kathana kiyA / 931) vyanamiti - he narazreSTha ! nija aura parake upakArake lie AtmIya vastukA tyAga karanA dAna hai| vaha dAna manazuddhi, vacanazuddhi aura kAyazuddhi 10 * Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 purudevacampUprabandhe [8632dAtA pravAdisamyagguNamaNinilayoM deyamAhArazAstre bhaiSajyaM cAbhayaM cetyuditamatha mataM rAgazUnyaM tu pAtram // 17 // 632) pAtraM tridhA jaghanyAdibhedairbhedamupeyivat / jaghanyaM zolavAnmithyAdRSTizca puruSo bhavet // 18 // $33 ) saddRSTimaMdhyamaM pAtraM niHshiilvtbhaavnH| sadRSTiH zIlasaMpannaH pAtramuttamamucyate // 19 // 634 ) ityAdivAcamavakaNyaM nRpottamo'yaM bhartu bhavAnsuvibhavAMzca nizamya dhorH| saMpUjya taM kurupati kutukena bhUyoM dhyAyangurorguNagaNaM svapuraM jagAma // 20 // $35) tadanu nikhilaguNasAndro vRSabhayogondraH sAkalasAvadyAtidUraM jinakalpitAcAraM pracurataraphalaM sAtizayaphalayuktaM kIrtilakSmInidAnaM yazaHzrIkAraNaM sat punAti pavitraM karoti / zraddhAdaya evaM samyagguNamaNayasteSAM nilayo gRhaM zraddhAtuSTibhaktiprabhRtisamIcInaguNamaNisahito naro dAtA bhavati, AhArazca zAstraM cetyAhArazAstra bhaiSajyamoSadhaM abhayaM ca bhayanivAraNaM ca ityetata deyaM dAtuM yogyamadita 15 kathitam, tu kiM tu rAgazUnyaM rAgAdidoSarahitaM pAtraM dAnabhAjanaM mataM svIkRtam / sragdharAchandaH // 17 // 6.32) pAtramiti-jaghanyAdibhedaiH bhedam upeyivat prAptavat pAtraM tridhA triprakAraM bhavati / tatra zIlavAn mithyAdRSTiH puruSo jaghanyaM pAtraM bhavet // 18 // 33) sadRSTiriti-zIlavatabhAvanArahitaH samyagdRSTi: madhyamaM pAtraM bhavet / zIlasaMpannaH samyagdaSTizca uttama pAtram ucyate / / 19 / / 34 ) ityAdIti-nRpottamo rAjazreSThaH dhIro dhIraprakRtika: ayaM bharata ityAdivAcaM pUrvoktavANIm avakarNya zrutvA bhartuH svAmino bhavAn pUrvaparyAyAn suvibhavAn samocInaizvaryANi ca nizamya zrutvA kutukena taM kurupati somaprabhaM zreyAnsaM ca bhUyaH punarapi saMpajya samaya guroH pituH guNagaNaM guNasamUhaM dhyAyan cintayan svapura svanagaraM jagAma yyo| vasantatilakAchandaH // 20 // 615) tadanviti-tadanu tadanantaraM nikhilaguNaiH samagra guNaiH sAndro nibiDitaH vRSabhayogondro vRSabhamunIndraH sakalasAvayebhyo nikhilapApArambhebhyo'tidUraM viprakRSTataraM jinakalpitA ina tIna zuddhiyoMse utpanna ho to bahuta mAtI phalako denevAlA tathA kIrti aura lakSmIkA kAraNa 25 hotA huA pavitra karatA hai| jo zraddhA Adi samIcIna guNarUpI maNiyoMkA ghara hai vaha dAtA kahalAtA hai| AhAra, zAstra, auSadha aura amaya ye cAra deya kahalAte haiM aura rAgase rahita manuSya pAtra mAnA gayA hai|ROIN 12) pARmiti-jaghanya Adike bhedase bhedako prApta hotA huA pAtra tIna prakArakA hotA hai unameM zIlavAna mithyAdRSTi puruSa jaghanya pAtra hotA hai // 18633 ) sAhiriti-zIkA tathA brasakI bhAvanA se rahita samyagyadRSTi madhyamapAtra 30 aura zIlasahita samyagdRSTi ucama pAtra kahA jAtA hai| vizeSa-anyatra avirata samyagdRSTiko japanyapAtra, pAkakake vrata sahita samyagdRSTiko madhyama pAtra aura sakala cAritrake dhAraka muniko uttama pAtra kahA gayA hai / / 19 / / 634) ityAdoti-ityAdi vacana sunakara dhIra-vIra rAjAdhirAja maratane bhagavAna ke pUrvabhava tathA unake uttama vaibhavakA varNana sunA, kutUhala pUrvaka kularAjakI punaH pUjA kI aura pazcAt pitAke guNasamUhakA 35 dhyAna karate hue apane nagarakI ora mamana kiyA / / 20 / / 635 ) tadanviti-tadanantara jo samasta guNoMse paripUrNa the, samasta pApArammase dUra rahanevAle jinakalpI AcArako svIkRta kara Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH stabakaH 293 svIkurvANo yogayogyapradezeSvavahitadhyAnAdhInamAnaso viharamANaH krameNAtivAhitasaMvatsarasahasraH purimatAlaviditanagaranikaTavilasitazakaTasamAhvayopavananyagrodhaviTapimUlatalavilasamAnanirAkula . nirjantukavimalazilApaTTe nibaddhapalyaGkAsanaH, pUrvAbhimukhaH prahitadhyAnonmukhamAnasaH, parAM lezyAzuddhi dadhAnazcetasA paraMpadamanusaMdadhAnaH, samyagdarzanajJAnAnantavIryasaukhyasUkSmatvAgurulaghutvAvagAhAvyAbAdhArUpAnaSTasiddhaguNAnprathamamanudhyAyan, adhruvAdidvAdazAnuprekSAbhAvanAbhAvitAntaHkaraNaH, tadananta- 5 ramAjJAvicayavipAkavicayApAyavicayasaMsthAnavicavikhyAtAni dharmyadhyAnAni bhajamAno, jJAnAdipariNAmeSu niratizayazuddhi saMgRhNAnaH, kramAcchukladhyAnapariNato, ghAtikarmANi niHzeSayitvA, phAlgunakRSNakAdazodine saMprAptottarASADhanakSatre sakaladravyaparyAyasvabhAvodbhAsanapravINaM bhavyasarojatallajasamullasananipuNaM kevalajJAnataraNamudbodhayAmAsa / cAraM jinakalpAbhidhAnaM nirgranthAcAraM svIkurvANo'Ggokurvan, yogayogyapradezeSu dhyAnArhasthAneSu avahitadhyAnasya 10 sAvadhAnadhyAnasyAdhInaM nighnaM mAnasaM yasya tathAbhUtaH viharamANo vihAraM kurvan krameNa ativAhitamatilacitaM saMvatsarasahasraM varSasahasraM yena tayAbhUtaH, purimatAleti nAmnA viditaM prasiddha yannagaraM puraM tasya nikaTe samIpe vilasitaM zobhitaM zakaTasamAhvayaM zakaTanAmadheyaM upavanamudyAnaM tasya nyagrodhaviTapino vaTavRkSasya mUlatale'dhastAt vilasamAnaH zobhamAno nirAkulo vyagratAkAraNarahito nirjantuko janturahito vimala: svacchazca yaH zilApaTTaH pASANaphalakastasmin nibaddhaM palyaGkAsanaM yena tathAbhUto baddhapadmAsanaH, pUrvAbhimukhaH prahitaM prakRSTahitakaraM yad 15 dhyAnaM tasyonmukhaM saMmukhaM mAnasaM yasya saH, parAmutkRSTAM lezyAzuddhi kaSAyodayenAnuraJjitA yogapravRttilezyA kathyate lezyAyAH zuddhistAM dadhAnaH, cetasA hRdayena paraM padaM mokSasthAnam anusaMdadhAnaH bhUyobhUyaH saMdadhat mokSaprAptirmama bhavatviti cetasA cintayanniti yAvat, samyagdarzanAdirUpAn aSTasiddha guNAn jJAnAvaraNAdikarmaNAmabhAve prakaTitAnaSTaguNAn prathamaM prAk anudhyAyan cintayan, adhruvAdidvAdazAnuprekSANAM bhAvanayA bhAvitaM muktamantaHkaraNaM cittaM yasya tathAbhUtaH, tadanantaraM tadanu AjJAvicayAdivikhyAtAni dharmadhyAnAni bhajamAnaH 20 sevamAnaH, jJAnAdipariNAmeSu niratizayazuddhi vipulatarazuddhi saMgRhNAnaH svIkurvANaH, kramAt zukladhyAne pRthaktvavitarkAdicaturvidhazukladhyAnena pariNataH san, ghAtikarmANi mohajJAnAvaraNadarzanAvaraNAntarAyanAmAni niHzeSayitvA niHzeSANi kRtvA kSapayitvetyarthaH, phAlnakRSNakAdazIdine saMprAptottarASADhanakSatre sakaladravyaparyAyANAM svabhAvasyodbhAsane prakaTane pravoNaM nipuNaM bhavyA eva sarojatallajAni zreSThakamalAni teSAM samullasane dhyA rahe the, dhyAnake yogya sthAnoMmeM jinakA mana sAvadhAna hokara dhyAna dhAraNa karatA thA, tathA 25 vihAra karate hue jinhoMne kramase eka hajAra varSa vyatIta kara diye the aise munirAja vRSabha, eka dina purimatAla nAmase prasiddha nagarake nikaTa zobhAyamAna zakaTa nAmaka upavanameM vaTa vRkSake nIce suzobhita AkulatAke kAraNoMse rahita ciMuTI Adi jantuoMse zUnya nirmala zilAtalapara paryakAsanase pUrvAbhimukha hokara virAjamAna hue| vahA~ jinhoMne zreSTha sammukha citta kiyA hai, jo lezyAkI parama vizaddhatAko dhAraNa kara rahe the, hRdayase jo parama- 1 pA-mokSakA hI vicAra karate the aise bhagavAnane pahale samyagdarzana, samyagjJAna, ananta vIrya, ananta saukhya, sUkSmatva, agurulaghutva, avagAha aura avyAbAdhA ina siddhoMke ATha guNoMkA cintavana kiyA, phira anitya Adi bAraha anuprekSAoMkI bhAvanAse antaHkaraNako yukta kiyA, tadanantara AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya aura saMsthAna vicaya ina nAmoMse prasiddha cAra dharmya dhyAnoMko dhAraNa kiyA, jJAnAdi pariNAmoMmeM atyadhika vizuddhiko prApta 35 kiyA, pazcAt kramase zukladhyAnarUpa pariNata ho ghAtiyA karmoM kA kSaya kara phAlguna kRSNa ekAdazIke dina uttarASAr3ha nakSatrameM usa kevalajJAnarUpI sUryako prakaTa kiyA jo ki samasta Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 294 purudevacampUprabandhe [8036$ 36 ) vRSa janapakhyAtaprAcyAcale pravijRmbhite surapariSadAM saMtoSAmbhodhivardhanatatpare / vihatabalavadghAtidhvAnte ca kevalabodhasa navasitakare citraM doSodgamo na hi paprathe // 11 // 3 7 ) puSpairdevaughavRSTaiH surapaTahapaTuprasphuraddhvAnapUrai rgIrvANastraNalAsyairamaravaramukhodbhUtasaMstotrazabdaiH / mandArodyAnavATomRdusurabhimarunmandamandapracArai rAsItkaivalyabodhodayamahimaho vizvapAzcaryabhUtaH / / 22 / / 38 ) tadAnIM vimalakevalajJAnasaMpUrNacandrabimbodayojjRmbhitabhuvanatrayAmbhodhinirlola10 kallolakolAhalAnukArighaNTAghaNaghaNAtkArakaNThoravarAva-paTahapragAda-zaGkhasvanasamutpannabodhAnekayAna vikasane nipuNaM pravINaM kevalajJAnataraNi kevalajJAnasUryam udbodhayAmAsa prakaTayAmAsa / 16) vRSabhetivRSabhajinapo vaSamajinendra eva cyAtaH prasidaH prAcyAcala udayAdristasmina sarapariSadAM devanikAyAnAM saMtoSa evAmbhodhiH sAgarastasya vardhanamuDhelanaM tasmin tasaraH samudyatastasmin, vihataM vinaSTaM balavaddhAtInyeva baliSTha ghAtikarmANyeva dhvAntAni timirANi yena tasmin, kevalabodhaH kevalajJAnameva san prazastaH navo nUtanoditaH 15 sitakarazcandrastasmin praviz2ambhite samudite doSodgamaH doSAyA rajanyA udgamaH prAdurbhAvo na hi naiva paprathe na prayito'bhUt iti citraM vismayasthAnaM parihArapakSe doSANAM rAgAdyavaguNAnAmudgamo naiva paprathe / rUpakazleSavirodhAbhAsAH / * hariNIcchandaH // 21 / / 63.) puSpairiti-devodhavRSTaH surasamUhavRSTaH puSpaiH kusumaiH, surapaTahAnAM devadundubhInAM paTu yathA syAttathA prasphurantaH prakaTIbhavanto ye dhvAnapurAH zabdapravAhAstaiH, gIrvANa straiNAnAM devAGganAnAM lAsyairnRtyaiH, amaravarANAM zreSThasurANAM mukhebhyo vaktrebhya udbhUtAH prakaTitA ye saMstotra20 zabdAH saMstuti ravAstaiH, mandArodyAnavATyA kalpavRkSopavanavothyA yo mRduH komala: surabhiH sugandhizca marutsavanastasya mandamandapracArAH zanaiH zanaiH saMcaraNAni taiH kaivalyabodhodayamahimnaH kevalajJAnaprAptikalyANasya maha utsavaH vizvapAzcaryabhUto lokezavismayAspadam AsId babhUva / sragdharAchandaH // 22 // 630) tadAnImiti-tadAnIM tasmin kAle vimalakevalajJAnameva saMpUrNacandrabimba tasyodayena ujjambhitaH samudvelito yo bhuvanatrayAmbhodhiH lokatrayapArAvArastasya nirlolakallolAnAM capalatarataraGgANAM yaH kolAhalaH kalakala 25 dravya aura paryAyoM ke svabhAva prakaTa karane meM pravINa thA aura bhavyajIva rUpI zreSTha kamaloMko vikasita karanemeM nipuNa thA / 6 36) vRSabheti-vRSabha jinendrarUpI udayAcala para devanikAyoMke santoSarUpI samudrakI vRddhi karanemaM tatpara tathA atizaya balavAna dhAtiyA kamarUpI andhakArako naSTa karanevAle kevalajJAnarUpI prazasta evaM nUtana candramAke udita honepara doSodgama-rAtrikA prAdurbhAva nahIM huA thA yaha Azcarya kI bAta thI ( parihArapakSameM 30 doSoMkA prAdurbhAva nahIM huA thA / / 21 / / 637) puSpairiti-devasamUhake dvArA varSAye hue puSpoM, deva dundubhiyoMke joradAra zabdoM, devAMganAAMke nRtyoM, zreSTha davoMke mukhase prakaTa hue samIcIna stotroMko zabdoM tathA kalpavRkSoMkI udyAna vATikA sambandhI komala aura sugandhita vAyuke manda-manda saMcAroMse kevalajJAnakI prApti rUpa kalyANakakA vaha utsava samasta jagatke svAmiyoMke lie Azcarya svarUpa huA thA / / 22 / / 38) tadAnImiti-usa samaya 35 nirmala kevalajJAna rUpa pUrNacandra bimbake udayase laharAte hue lokatraya rUpa samudrakI atyanta caMcala laharoMke kolAhalakA anukaraNa karane vAle ghaNTAoMke ghaNa-ghaNa zabda, siMhoMke kaNTha Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 -39] aSTamaH stabakaH vimAnArUDhakalpaja-jyautiSka-vyantara-bhavanavAsirUpacaturNikAyAmarapariveSTitaH, pracurataraprasRtanijAGgakAntikallolabhUSaNaratnaprabhAbhizca gaganatalamalaMkurvANo, nAgadattanAmadheyAbhiyogyezakalpitamairAvatamArUDhaH pulomajApariSkRtapAzvaMbhAgaH sodharmapuraMdaraH bhagavataH kaivalyapUjArthaM nizcakrAma / $ 39 ) hArAMzusvacchanIre surayuvatimukhAmbhojanetrotpalazrI sAre kAzmIrarAgAruNitakucarathAGgAhvayaiH shobhmaane| sphAraprodbhUtacaJcaccamarajakalahaMsAspade vyomavA? nAkezAnAM vimAnA maNigaNarucirA nAvamete'nvakurvan / // 23 // zabdastasyAnukAriNo ye ghaNTAghaNaghaNAtkAraH kalpAmaravimAnotpannazabdavizeSaH, kaNThoravarAvo jyotiSkadevavimAnodbhUtamRgendrakaNThadhvanivizeSaH, paTahapraNAdo vyantaranivAsagRhotpannadundubhizabdavizeSaH, zaGkhasvanazca bhavanAmarabhavanodbhUtazaGkhazabdavizeSazca, taiH samutpanno bodho bhagavatkaivalyaprAptyavagamo yeSAM tathAbhUtAH, 10 anekayAnavimAnArUDhA nAnAvAhanavyomayAnAdhiSThitAH kalpaja-jyotiSka-vyantara-bhavanavAsirUpA ye catuNikAyAmarAzcaturvidhadevAstaiH pariveSTitaH parivRtaH, pracurataraM yathA syAttathA prasUtA vistRtA ye nijAGgakAntikallolA nijakAyakAntitaraGgAstaiH bhUSaNaratnaprabhAbhizca bhUSaNamaNimarIcibhizca gaganatalaM nabhastalam alaMkurvANaH, zobhayana, nAgadattanAmadheyena Abhiyogyezena devavizeSeNa kalpitaM racitam airAvataM tannAmagajam ArUDhaH, pulomajayA zacyA pariSkRtaH zobhitaH pArzvabhAgaH savidhapradezo yasya tathAbhUtaH saudharmapuraMdaraH prathama- 15 svargAdhipatiH, bhagavato vRSabhadevasya kaivalyapUjArtha kevalajJAnakalyANakasaparyAthaM nizcakrAma nijaMgAma / 39) hAreti-hArANAM muktAyaSTInAmaMzavaH kiraNA eva svacchanIraM nirmalasalilaM yasmistasmin, surayuvatInAM nilimpataruNInAM mukhAnyeva ambhojAni mukhAmbhojAni vadanavArijAni, netrANyevotpalAni netrotpalAni nayanakuvalayAni ca teSAM zriyA zobhayA sAre zreSThe, kAzmIrarAgeNa kuGkamadraveNa aruNitA raktavarNIkRtAH kucAH stanA eva rathAGgAhvayAzcakravAkAstaiH zobhamAne, sphAraM pracuraM yathA syAttathA proddhRtAH unnamitA: caJcacca-20 marajAH zambhavAlavyajanA eva kalahaMsAH kAdambAsteSAma Aspade sthAne vyomavAjhe gaganArNave ete dazyamAnA maNigaNarucirA ratnarAjiramaNIyAH nAkezAnAM devAnAM vimAnA vyomayAnAH nAvaM taraNim anvakurvan viDambayAmAsuH devAnAM vimAnA gaganArNave naukA iva babhuriti bhAvaH / ruupkopmaa| sragdharAchandaH // 23 // nAda, dundubhiyoMke zabda tathA zaMkhoMke zabdase jinheM bhagavAnke kevalajJAna utpanna honekA jJAna ho gayA thA tathA jo nAnA prakArake vAhana aura vimAnoMpara car3hakara A rahe the aise 25 kalpavAsI jyotiSka vyantara aura bhavanavAsI ina cAra nikAyake devoMse ghirA huA saudharmendra bhagavAnke kevalajJAnakI pUjAke lie niklaa| usa samaya vaha saudharmendra, atyadhika mAtrAmeM phailI huI apane zarIrakI kAntirUpa taraMgoMse tathA AbhUSaNoM meM lage ratnoMkI prabhAse AkAzatalako alaMkRta kara rahA thA, nAgadattanAmaka Abhiyogya jAtike devoMke svAmIke dvArA nirmita airAvata hAthIpara baiThA huA thA tathA indrANIse usakA pArzvabhAga suzobhita ho rahA 30 thaa| $39 ) hAreti-jisameM hAroMkI kiraNe hI svaccha jala thA, jo devAMganAoMke mukharUjI kamala aura netrarUpI utpaloMkI zobhAse zreSTha thA, jo kezarake raMgase lAla-lAla stanarUpI cakravAka pakSiyoMse suzobhita thA tathA, atizaya rUpase Upara kI ora uThAye hue caMcala camararUpI kalahaMsa pakSiyoMkA sthAna thA 'aise AkAzarUpI samudra meM maNimaNDalase suzobhita Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 5 purudevacampUprabandhe 40 ) zazvadvAditadevadundubhirave rApUritAzAntarA lekhAstuGgakirITarazmi racitAne kendracApabhramAH / unmIlattanukAntibhirvidadhato digbhitticitra bhramaM devAsthAnamavAtarat dhanadasaMnirmANamindrAjJayA ||24|| $ 41 ) yatkila samavasaraNasthAnaM bhUmibhAgAtpaJcasahasradaNDAduparivartamAnaM dvAdazayojanasamavRttekendranIla zilAghaTitamasRNatalavilasitatayA nIrAkRtAmbaro'pyasau devo mayA sevitaH san anantasaukhyAnantasUriti matvA samAgatena vinayasaMkucitAGgena vyomasthaleneva vilasamAnaM, dikcatuSTavyavasthitadevamAnavatiyeMgvineya jana sukhA rohaNa hetubhRtamaNimayavizati sahasrasopAnavirAjamAnaM, bhuvanatrayalakSmIlapanavilokana maNidarpaNAyamAnaM, valayitabalaripucApazaGkAkareNa, mokSalakSmImaNimaya10 640 ) zazvaditi - zazvad nirantaraM vAditAstADitA ye devadundubhayaH surAnakAsteSAM ravaiH zabdaiH ApUritAni saMbharitAni AzAntarANi digantarANi yaiste, tuGga kirITAnAmunnatamukuTAnAM razmibhirmarIcibhiH racitaH samutpAditaH anekendracApAnAM nAnAzakrazarAsanAnAM bhramaH saMdeho yaiste, unmIlantya: prakaTIbhavantyo yAstanukAntayo dehadIptayastAbhiH digbhittiSu kASThAkuDayeSu citrabhramam AlekhyasaMzayaM vidadhataH kurvantaH lekhA amarAH indrAjJayA sodharmendrAdezena ghanadena kubereNa saMnirmANaM yasya tat kuberaracitaM devAsthAnaM devasya bhagavato vRSabhasya AsthAna 15 samavasaraNam avAtaran avataranti sma zArdUlavikrIDita chandaH ||24|| 41 yaditi yat kila samayasaraNasthAnaM devAsthAnaM bhUmibhAgAt bhUpRSThAt paJcasahasradaNDAt paJcasahasraparimitadaNDAt upari vartamAnaM vidyamAnaM, dvAdazayojana samavRttA dvAdazayojanavistArayuktA samavRttA samA uccAvaca pradezarahitA vRttA vartulA ca yA ekendranIlazilA akhaNDanIlamaNizilA tathA ghaTitaM racitaM yanmasRNatalaM sacAkacakyapRSThaM tasmin vilasitatayA zobhitatayA asau devo'yaM bhagavAn nirAkRtAmbaro'pi tiraskRtAkAzo'pi pakSe tiraskRtavastro'pi 20 mayA ambareNa nabhasetyarthaH sevitaH san anantaM saukhyaM yasmin saH anantasaukhyaH ananta saukhyazcAsAvanantaraca mokSazceti anantasaukhyAnantastaM sUta utpAdayatIti anantasokhyAnantasUH ini matvA samAgatena samAghAtena * vinayena saMkucitamaGgaM yasya tena tathAbhUtena vyomasthalena gaganasthaleneva vilasamAnaM zobhamAnaM, dikcatuSTayavyavasthitaiH devamAnavatiyaMgvineya jana sukhA rohaNa hetubhUtaiH maNimayavizatisahasra sopAnaiH virAjamAnaM bhuvanatraya lakSmyA jagattrayazriyA lapanavilokanAya mukhadarzanAya yo maNidarpaNastadvadAcarat, dhUlisAlena ratnadhUlinirmita25 prAkAreNa parItaM veSTitaM, atha ca tameva dhUlisAlaM varNayati - valayito maNDalAkArokRto yo balaripucApa [ 41880 devoMke ye vimAna naukAoMkA anukaraNa kara rahe the || 32 || 140 ) zazvaditi - nirantara bajAye hue devadundubhiyoMke zabdoMse jinhoMne dizAoMke antarAlako bhara diyA thA, U~ceU~ce mukuToMkI kiraNoMse jinhoMne aneka indradhanuSoMkA bhrama utpanna kiyA thA, tathA jo prakaTa hotI huI zarIrakI kAntike dvArA dizArUpa dIvAloMpara citroMkA bhrama utpanna kara rahe the aise 30 deva, indrakI AjJAse kuberake dvArA nirmita bhagavAn ke samavasaraNa meM utare ||24|| $41 ) yaditi - vaha samavasaraNa pRthivItalase pA~ca hajAra daNDa Upara vidyamAna thA, bAraha yojana pramANa sama tathA gola indra nIlamaNikI eka zilAse nirmita sacikkaNa talapara suzobhita honeke kAraNa aisA jAna par3atA thA mAno yaha bhagavAn nirAkRtAmbara - AkAzakA tiraskAra karanevAle ( pakSa meM vastrakA tyAga karanevAle ) hokara bhI mere dvArA sevita hote hue ananta 35 sukhase yukta mokSako utpanna karanevAle haiM aisA mAnakara Aye hue tathA vinayase saMkucita zarIrako dhAraNa karanevAle nabhasthalase hI suzobhita ho rahA thaa| cAroM dizAoM meM sthita, deva manuSya tathA tiyaMca matike ziSya janoMke sukhapUrvaka car3hane meM kAraNabhUta maNimaya bIsa Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -41 ] kaGkaNAyamAnena, sabhAlakSmImaNighaTitakaTisUtrasadRzena, paJcaratnapAMsumayena, kvacijjAjvalyamAnapadmarAgaprabhAmeduratayA devasaddhyAnAgnikolakalApasaMvaliteneva, paratra vimalataramuktAkAntimanoramatayA tanmukhacandracandrikAvibhramaM vitanvatA, kvacana padmarAgendranIlaruciruciratayA devAparAgasAtkRtakAmakrodhAMzasaMzriteneva parizobhamAnena rajaH zrIvirAjitenApi nIrajazrovirAjitena, parAgazobhitenApi aparAgazobhitena, ghanAzAmalakAntinApyaghanAzAmalakAntinA dhUlisAlena parItaM caturdikSu 5 zAtakumbhamayastambhAgralambitamaNimayamakaratoraNaramaNIyajyotirama ra dovArikaparipAlitajAtarUpa mayagopurAbhyantaramahAvIthimadhyaparizobhamAnena mUrtimupagateneva bharturanantacatuSTayena, puruSArthaM catuSTaya aSTamaH stabakaH 297 - indradhanustasya zaGkAkareNa saMdehotpAdakena, mokSalakSmyA muktizriyA yo maNimayakaGkaNastadvadAcaratA, sabhAlakSmyA samavasaraNazriyA yat maNighaTitaM ratnakhacitaM kaTisUtraM mekhalAsUtraM tasya sadRzena, paJcaratnapAMsumayena paJcavidhamaNidhUlinirmitena, kvacit kvApi jAjvalyamAnAnAM dedIpyamAnAnAM padmarAgANAM lohitamaNInAM prabhAbhiH 10 kAntibhirmeduratayA militatayA devasya bhagavato yat saddhyAnAgniH prazastadhyAnapAvakastasya kIlakalApo jvAlA samUhastena saMvaliteneva vyApteneva paratra anyatra vimalataramuktAnAmatinirmalamuktAphalAnAM kAntyA dIptyA manoramatayA manojJatayA tanmukhameva bhagavadvadanameva candro vidhustasya candrikAyA jyotsnAyA vibhramaM saMdehaM vitanvatA vistArayatA, kvacana kvApi padmarAgendranIlayorlohitanI lamaNyo rucyA kAntyA ruciratayA manoharatayA devena bhagavatA parAgasAtkRtA dhUlyadhInIkRtA ye kAmakrodhAMzAstaiH saMzriteneva seviteneva parizobhamAnena 15 virAjamAnena, rajaH zrovirAjitenApi dhUlizrIvizobhitenApi nIrajazrIvirAjitena na dhUlizrI virAjiteneti virodhaH pakSe kamalazrI virAjitena, parAgazobhitenApi dhUlizobhitenApi aparAgazobhitena adhUlizobhiteneti virodhaH pakSe apagato rAgo yasya so'parAgo vItarAgo jinendrastena zobhitena, ghanA AzA dizastAsu amalakAntinApi tathA na bhavatIti aghanAzAmalakAntinA iti virodhaH pakSe aghanAzena pApanAzena amalA kAntiryasya tena / caturdikSu zAtakumbhamayastambhAnAM sauvarNastambhAnAmagreSu lambitA ye maNimayamakaratoraNAstai 20 ramaNIyAni, jyotiramaradIvArikaijrjyotiSka devadvArapAlaiH paripAlitAni rakSitAni yAni jAtarUpamayagopurANi suvarNamayagopurANi teSAmabhyantaramahAvIthInAM madhye parizobhamAnena mUrtimAkRtimupagatena prAptena bhartuH hajAra sIr3hiyoM se suzobhita thA tathA bhuvanatrayakI lakSmIkA mukha dekhaneke lie maNimaya darpaNa ke samAna AcaraNa karatA thaa| vaha samavasaraNa jisa dhUlisAlase ghirA huA thA vaha golAkAra indradhanuSakI zaMkA kara rahA thA, mokSalakSmIke maNimaya kaMkaNake samAna jAna 25 par3atA thA, athavA sabhAlakSmI ke maNinirmita kaTisUtra ke samAna thA, paMcaratnoM kI dhUlise tanmaya thA, kahIM para dedIpyamAna padmarAgamaNiyoMkI prabhAse yukta honeke kAraNa aisA pratibhAsita hotA thA, mAno bhagavAn ke prazasta dhyAnarUpI agnikI jvAlAoMke samUhase hI vyApta ho rahA ho, kahIM nirmala motiyoMkI kAntise manohara honeke kAraNa bhagavAn ke mukharUpI candramAkI cA~danIke vibhramako vistRta kara rahA thA, kahIMpara padmarAga aura indranIla 30 maNiyoMkI kAntise sundara honeke kAraNa aisA jAna par3atA thA mAno bhagavAn ke dvArA dhUlike AdhIna kiye hue kAma aura krodhake aMzoMse hI sevita ho rahA ho / rajaHzrIdhUlikI zobhAse zobhita hokara bhI nirajazrI - dhUlikI zobhAse zobhita nahIM thA ( pakSa meM kamaloM jaisI zobhAse suzobhita thA ) parAgazobhita - dhUlise suzobhita hokara bhI aparAgazobhitadhUlise suzobhita nahIM thA ( parihAra pakSa meM vItarAga bhagavAn se suzobhita thA ) | ghanAzAmala - 35 kAnti - saghana dizAoMmeM nirmala kAntikA dhAraka hokara bhI aghanAzAmalakAnti saghana dizAoM meM nirmala kAntikA dhAraka nahIM thA ( parihAra pakSa meM pApoMke nAzase nirmala kAntiko 38 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 purudevacampUprabandhe [ 8642pradAnAya saMsallakSmyAH samudastabhujadaNDacatuSTayasaMbhAvanAsaMpAdakena jAtarUpadhareNApyambarasparzanaviloladhvajavirAjitena mAnastambhacatuSTayena juSTaM cakAsAmAsa / 642 ) vimalasalilAnyasya prAnte sarAMsi nirejire jinadinamaNerbhAsA ytrtykokprmpraa| nizi na virahaM bheje bheje ca vArijamaNDalaM madhurasaparIvAhaimattadvirephamanojJatAm // 23 // $ 43 ) trividhagatiSu bhrAntvA khinnA surAdhikatoSiNI bahutaraparItApi sA paGkajAtasadodayaiH / prabhoH anantacatuSTayeneva anantajJAnadarzanasukhavAryarUpeNeva, puruSArthAnAM dharmArthakAmamokSANAM catuSTayaM tasya 10 pradAnAya vitaraNAya saMsallakSamyAH samavasaraNazriyAH samudastAH samunnamitA ye bhujadaNDA bAhudaNDAsteSAM catuSTayasya saMbhAvanAyAH saMpAdakena, jAtarUpadhareNApi digambaramudrAdhareNApi pakSe suvarNaghareNApi ambarasparzane vastrasparzane pakSe gaganasparzane vilolAH satRSNAH pakSe capalA ye dhvajAstavirAjitena zobhitena mAnastambhacatuSTayena juSTaM sahitaM cakAsAmAsa zuzubhe / zleSotprekSAvirodhAbhAsAH / $ 42 ) vimaleti-asya mAnastambhacatuSTayasya prAnte samope vimalasalilAni nimalanIrANi tAni sarAMsi 15 kAsArAH virejire zuzubhire yatratyakokaparamparA yatra bhavA yatratyA sA cAso kokaparamparA ca cakravAkasaMtati zceti tathAbhUtA jinadinamaNejinendradivAkarasya bhAsA kAntyA nizi rajanyAM virahaM cakravAkIbhiH saha viyogaM na bheje prApa vArijamaNDalaM ca kamalasamUhazca madhurasasya makarandasya parIvAhaiH pravAhaiH mattadvirephaiH mattabhramaraiH manojJatAM sundaratAM bheje prApa / ruupkaalNkaarH| hariNIchandaH // 24 // 643) trividheti-trividhagatiSu tripatheSu pakSe nArakatiryamanuSyaparyAyeSu bhrAntvA bhramaNaM kRtvA khinnA prAptakhedA surAdhikatoSiNI surayA madirayA adhikaM yathA syAttuSyatItyevaM zIlA tathA pakSe surAn devAn adhikaM toSayatItyevaM zIlA, paGkajAtasadodayaiH paGkAnAM pApAnAM jAtasya samUhasya ye sadA zazvat udayA vipAkAstaiH bahutaraH prabhUtaH parItApa: saMtApo yasyAH sA pakSe paGkajAtAnAM kamalAnAM sadA sarvadA udayA vikAsAstaiH bahutaraM pracuraM yathA syAttathA dhAraNa karanevAlA thaa)| vaha samavasaraNa cAroM dizAoMmeM jina cAra mAna stambhoMse sahita thA ve suvarNamaya khambhoMke agrabhAgameM laTakate hue maNimaya makarAkara toraNoMse ramaNIya tathA 25 jyotiSka devarUpI dvArapAloMse surakSita suvarNamaya gopuroMke bhItara mahAvIthiyoMke madhyameM suzobhita the / tathA aise jAna par3ate the mAno zarIrako prApta hue bhagavAnke anantacatuSTaya hI hoM, athavA cAra puruSArthoMko deneke lie samavasaraNakI lakSmIke Upara uThe hue cAra bhujadaNDa hI hoN| ve mAnastambha jAtarUpadhara-digambara veSako dhAraNa karanevAle hokara bhI ambara sparzana vilola dhvajavirAjita-vastrake sparza karane meM satRSNa dhvajAoMse suzobhita 30 the (parihAra pakSa meM suvarNake dhAraka hokara bhI AkAzakA sparza karanevAlI caMcala dhvajAoMse suzobhita the)| $ 42) vimaleti-una mAnastambhoMke samIpa nirmala jalase bhare hue aise sarovara suzobhita ho rahe the jinameM rahanevAle cakavoMkA samUha jinendrarUpI sUryakI kAntike kAraNa rAtrike samaya viyogako prApta nahIM hotA thA aura kamaloMkA samUha madhurarasake pravAhoMse matta bhramaroMke dvArA sundaratAko prApta hotA rahatA thA // 25 // 643) trividheti-jo AkAza 35 madhya aura pAtAlake bhedase tIna prakArakI gatiyoMmeM (pakSa meM naraka, tiyeca aura manuSya ina tIna gatiyoM meM ) bhramaNa kara khedako prApta huI thI, jo madirAse adhika santoSako prApta karatI thI (pakSameM jo devoMko adhika santuSTa karanevAlI thI) aura paMkajAta-pApasamUhakA sada udaya Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH stabakaH 299 parihRtabhavAsaGgA gaGgA jinendramupAsituM ___ kalitakutukA saMsatprAnte'bhavajjalakhAtikA // 24 // 644 ) surAdhikAsaktisamAttapApaM saMtyaktukAmA dhunadI jinasya / __ sabhAntarAle jalakhAtikAbhUdathApyapApA na babhUva citram // 25 // $ 45 ) tadabhyantarabhUbhAge vimalavikacavividhakusumanikaravigalitamadhurasaniratamadhukaramadhura- 5 tararavamukharitadigantarA, madhumadoparaktakAminIkapolakomalacchavinA vanadevatAcaraNAlaktakarasaraJjiteneva pallavapracayena saMchAditA, sumanaHsevitApyabodhA, aparimitaparNasaMcayApi saptaparNopazobhitA, puSpavatyapi pavitrA puSpavATI cakAsAmAsa / parItA vyAptA Apo jalAni yasyAM sA gaGgA tripathagA parihatastyakto bhavasya saMsArasya AsaGgo yayA pakSe parihRto bhavasya zivasya AsaGgo yayA tathAbhUtA jinendraM vRSabhezvaram upAsituM sevituM kalitakutukA dhRtakutU- 10 halA satI saMsatprAnte samavasaraNaprAnte jalakhAtikA payaHparikhA abhavat / zleSaH // 26 // 644) suretisurAyAM madirAyAM yA adhikAsaktiH prabhUtalInatA tayA samastaM gRhItaM yatpApaM tat pakSe sureSu deveSu adhikAsaktyA samAttaM yatpApaM tat saMtyaktukAmA moktumanAH dhunadI viyadgaGgA jinasya bhagavataH sabhAntarAle sabhAmadhye jalakhAtikA pAnIyaparikhA udabhUt samudapadyata athApi etAvatApi sA apApA pAparahitA na babhUveti citraM pakSe apApA jalarahitA na babhUva / zleSaH / upajAtivRttam / / 27 / / 645) tadabhyantareti-tasyAH khA kAyA abhyantarabhUbhAge puSpavATI puSpopavanI cakAsAmAsa zuzubhe / atha tAmeva puSpavATI vizeSayati-vimalAni samujjvalAni vikacAni vikasitAni vividhAni nAnAprakArANi yAni kusumAni puSpANi teSAM nikarebhyaH samUhebhyo vigalito niSpatito yo madhurasaH puSparasastasmin niratA lInA ye madhukarA bhramarAsteSAM madhuratarA atimadhurA ye ravAH zabdAstairmukharitAni vAcAlitAni digantarANi kASThAntarAlAni yasyAM tathAbhUtA, madhumadena madyamadena uparaktA aruNitA ye kAminInAM strINAM kapolA gaNDasthalAni teSAmiva komalA mRdulA chaviryasya 20 tena, vanadevatAcaraNAnAM vanadevIpAdAnAmalaktakarasena yAvakaraGgeNa raJjiteneva pallavapracayena kisalayakalApena saMchAditA vyAptA, sumanaHsevitApi vidvatsevitApi abodhA jJAnazUnyeti virodhaH pakSe sUmana:sevitApi puSpasevitApi abodhA jJAnarahitA, aparimitAnAM parNAnAM patrANAM saMcayaH saMgraho yasyAM tathAbhUtApi saptaparNaiH saptasaMkhyAkapatrairupazobhiteti virodhaH pakSe saptapaNeH viSamacchadaiH upazobhitA 'saptaparNo vizAlatvak zArado rahanese bahuta bhArI santApase yukta thI (pakSameM kamaloMkA sadA vikAsa rahanese jo bahuta 25 bhArI jalase yukta thI) vaha gaMgA nadI bhava-zivajI (pakSameM ) saMsArakI Asaktiko chor3akara jinendra bhagavAnkI upAsanA karaneke lie kutUhala vaza samavasaraNake samIpa jalakI parikhA bana gayI thI // 26 // $ 44 ) sureti-surAdhikAsakti-madirAkI atyanta Asaktise (pakSameM devoMkI atyadhika Asaktise ) saMcita pApako chor3anekI icchA karatI huI AkAzagaMgA jinendra devake samavasaraNake bIca meM jalakI parikhA bana gayI thI parantu vaha utanepara bhI 30 apApA-pApase rahita (pakSameM jalase rahita ) nahIM haI thI yaha AzcaryakI bAta thI // 27 // $45) tadabhyantareti-usa parikhAke AgekI bhUmimeM aisI puSpavATikA suzobhita ho rahI thI jisameM nirmala tathA khile hue nAnA prakArake puSpasamUhase patita madhurasameM Asakta bhramaroMke atyanta madhura zabdoMse dizAoMke antarAla zabdAyamAna ho rahe the, madirAke nazAse lAla-lAla dikhanevAle strIke gAloMke samAna komala kAntise yukta athavA vanadeviyoMke caraNa , sambandhI mahAvarase raMge hueke samAna lAla dikhanevAle pallavoMke samUhase jo AcchAdita thI, vidvAnoMse sevita honepara bhI jo jJAnase rahita thI ( pakSameM devoMse sevita honepara Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 purudevacampUprabandhe [ 46$ 46 ) sAlaH svarNamayastataH paramabhUdraupyaizcaturgopuraiH pratyuptaH zikharollasanmaNigaNairnakSatrazaGkAkaraH / susvacchazcaturambudairupagataH sutrAmacApotkaro __ devaM sevitumetamAgata iti vyomAdhvagaiH zaGkitaH / / 28 / / 647 ) satyaM surendracApaH sAlo'bhUditi na saMzayaH kazcit / ghanacApalatAkhyAtaH sumanodharmatvamApa sapadi ytH||29|| $ 48 ) dvAreSu maGgaladravyANyaSTottarazataM bbhuH|| bhRGgArAdIni nidhayo navazaGkhAdayastathA // 30 // $ 49 ) tataH paraM dauvArikayakSapAlitatadgopuraprAntavilasitena mRdumRdaGganinAdagarjanazobhi10 viSamacchadaH' ityamaraH, puSpavatyapi rajasvalApi pavitrA zuciriti virodhaH pakSe puSpavatyapi kusumasahitApi pavitrA / 646 ) sAla iti-tataH paraM puSpavATyA agre raupya rajatamayaiH caturgopuraizcatuHpradhAnadvAraiH pratyukto yuktaH zikharollasanmaNigaNaiH zRGgollasadratnarAzibhiH nakSatrazaGkAkarastArikAvidhAyakaH svarNamayaH kanakamayaH sAla: prAkAraH abhUt / yaH sAla: susvaccharatidhavalaiH caturambudaizcaturmedhaiH upagataH sahitaH sutrAmacApotkaraH zakrazarAsanasamUhaH etaM devaM vRSabhajinendra sevitumupAsitum AgataH samAyAta itItthaM vyomAdhvagaiH tArApatha15 pathikaiH devavidyAdharairityarthaH zaGkitaH saMdigdhaH / saMzayAlaMkAraH / zArdUlavikrIDitam // 28 // 647 ) satya miti-satyaM paramArthatayA surendracApaH indradhanuH sAlaH prAkAraH abhUt iti kazcit ko'pi saMzayaH saMdeho nAbhUt / yato yasmAtkAraNAt sa dhaneSu.megheSu capalatA dhanurvallI iti khyAtaH prasiddhaH pakSe capala eva cApalastasya bhAvazcApalatA ghanA cAso cApalatA ceti ghanacApalatA sAtizayacaJcalatA tayA khyAtaH prasiddhaH san sapadi zIghraM sumano dharmatvaM sumanasAM devAnAM dharmatvaM kodaNDatvam Apa prApa pakSe devasvabhAvatvam aap| zleSaH / 20 AryA // 29 // $ 48 dvAreviti-tathA kiM ca dvAreSu pravezamArgeSu bhRGgArAdIni bhRGgAraprabhRtIni aSTottarazataM aSTottarazatasaMkhyApramitAni maGgaladravyANi zaGkhAdayazca navavidhayo babhuH zuzubhire / bhRGgArAdIni maGgaladravyANi aSTa santi, tAni ca pratyekam aSTottarazatasaMkhyApramitAnyAsan // 30 // $ 49) tata iti-tataH paraM suvarNasAlAdanantaraM dauvArikayakSIrapAlayakSanAmakavyantaradevaiH pAlitAnAM rakSitAnAM tadgopurANAM pUrvoktapradhAnajJAnase rahita thI ) aparimita patroMke samUhase yukta hokara bhI jo saptaparNa-sAta patroMse zobhita thI ( pakSa meM saptaparNa nAmaka vRkSoMse suzobhita thI) aura puSpavatI-rajasvalA hokara bhI jo pavitra thI (pakSameM phUloMse yukta hokara bhI ujjvala thii)| 646 ) stala iti-usa puSpavATikAke Age suvarNamaya koTa thaa| vaha koTa cA~dIse bane hue cAra gopuroMse yukta thA, usa koTake zikharoMpara jo maNiyoMke samUha camaka rahe the unase vaha nakSatroMkI zaMkA karatA thA tathA AkAzameM calanevAle deva vidyAdhara usake viSayameM aisI zaMkA karate the ki atyanta 30 svaccha cAra meghoMse sahita indradhanuSoMkA samUha hI kyA ina vRSabha devakI sevA karaneke lie AyA hai ? // 28|| $ 47 ) satyamiti-sacamuca indradhanuSa hI vaha koTa bana gayA thA isameM kucha bhI saMzaya nahIM hai kyoMki vaha ghana cApalatAkhyAta-meghasambandhI dhanuSarUpI latA isa nAmase prasiddha thA ( pakSa meM atyadhika caMcalatAse prasiddha thA) aura usane zIghra hI sumanodharmatva-devoMke dhanuSapaneko prApta kara liyA thA (pakSameM devasvabhAvatAko prApta kara 35 liyA thA ) // 29 // $ 48 ) dvAreSviti-pratyeka dvAroMpara eka sau AThakI saMkhyAmeM zrRMgAra Adi maMgala dravya tathA zaMkha Adi nau nidhiyA~ suzobhita ho rahI thIM // 30 // $ 49 ) tata iti-usa suvarNamaya koTake Age vaha samavasaraNa sabhA cA~dIse banI huI nATyazAlAoMke Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -49 ] tena zampAlatAsaMkAzanilimpanaTIsaMgatena rAjatavirAjitanATyazAlAyugalena velitavidyullatAkalitastanitamukharitazAradanIradayugaleneva virAjamAnA, tatazca tadAnImudAratapasA bhagavatA nirastakarmazyAmikAzaGkAkarIM saurabhyalubdhamadhukarazreNyA maJjulamuJjitavyaJjitabhedAM dhUpadhUmaparamparAM janayatA pratimArgaM parilasatA zAtakumbhakumbhayugena saMbhAvitA, tataH paraM kAminIjaneneva taruNAJcitena parizobhitarUpagatena payodharojjvalasarasthitiramaNIyena sadyastanastabakabharabharitena 5 aSTamaH stabakaH 301 dvArANAM prAntayorubhayataTayovilasitena zobhitena, mRdumRdaGganinAda eva komalamurajazabda eva garjanaM stanitaM tena zobhitena samalaGkRtena zampAlatAsaMkAzA vidyudvallIsadRzyo yA nilimpavaTayo devanartakyastAbhiH saMgatena sahitena rAjatena raupyeNa virAjitaM zobhitaM yannATaghazAlA yugalaM nATayabhavanayugaM tena valitAH sphurantyo yA vidyullatAH tadvillaryastAbhiH kalitaM sahitaM stanitena garjitena mukharitaM zabdAyamAnaM ca yat zAradanIradayugalaM zaradRtusaMbandhi vAridayugaM tadvat tena virAjamAnA zobhamAnA, tatazca nATyazAlAnantaraM ca tadAnoM tasmin 10 kAle udAratapasA mahAtapazcaraNena bhagavatA vRSabheNa nirastA dUrIkRtA yA karmazyAmikA karmakAlimA tasyAH zaGkAkaroM saMdehotpAdikAM sauramyalubdhA saugandhyalubdhA yA mugdhamadhukarANAM sundaraSaTpadAnAM zreNIH paGktistayA maJjula guJjitena manohara guJjanazabdena vyaJjitaH prakaTito bhedo vaiziSTayaM yasyAstAM dhUpadhUmasya sugandhita cUrNa - dhUmasya paramparA saMtatistAM janayatA samutpAdayatA pratimArga pratisaraNa parilasatA zobhamAnena zAtakumbhakumbhayugalena suvarNakalazayugmena saMbhAvitA zobhitA, tataH paraM dhUpaghaTayugalAnantaraM krIDodyAnacatuSTayena kelyupavana- 15 catuSkeNa juSTA sahitA tasya bhagavataH sabhA vibhAti sma zobhate sma / atha tadeva krIDodyAnacatuSTayaM vizeSayitumAha--kAminIjaneneva vanitAvRndeneva ubhayoH sAdRzyaM yathA - taruNAJcitena taruNA vRkSeNa jAtitvAdekavacanaM aJcitena zobhitena kAminIpakSe taruNairyuvabhiraJcitena zobhitena, parizobhita rUpagatena parizobhino ye taravo vRkSAstairupagatena sahitena kAminIpakSe parizobhitaM yad rUpaM saundayaM tad gatena prAptena, payodharojjvalasara sthitiramaNIyena payodharANi jaladharANi ujjvalAni nirmalAni yAni sarAMsi sarovarAsteSAM sthityA sadbhAvena 20 ramaNIyaM tena kAminIpakSe payodhareSu staneSu ujjvalA dedIpyamAnA ye sarA hArAsteSAM sthityA ramaNIyena, sadyastanastabakabharavirAjitena sadyobhavAH sadyasvanAH te ca te stabakAzca gucchakAzca teSAM bhareNa samUhena virA usa yugalase suzobhita ho rahI thI jo dvArapAla rUpa yakSa jAtike devoMse surakSita gopuroMke samIpameM suzobhita the, jo mRdaMgoMke komala zabdarUpa garjanAse yukta the, jinameM bijalI rUpI latAoMke samAna deva nartakiyA~ nRtya kara rahI thIM aura jo kauMdatI huI bijalIrUpI latAoMse 25 yukta tathA garjanAse zabdAyamAna zaradaRtuke megha yugalake samAna jAna par3ate the / nATyazAlAoMse Age calakara vaha sabhA pratyeka mArga meM suzobhita suvarNamaya dhUpaghaToMke usa yugala se suzobhita ho rahI thI jo usa samaya utkRSTa tapase yukta bhagavAn ke dvArA dUra kI huI karma kAlimAkI zaMkAko karanevAlI sugandhita dhUpake dhUmakI paramparAko utpanna kara rahe the usa dhUmakI paramparApara sugandhake lobhI sundara bhramaroMkI paMkti bhI ma~DarA rahI thI, usakI manohara 30 guMjArase dhUmaparamparA aura bhramara paMktimeM bheda prakaTa ho rahA thA / dhUpa ghaToMse Age calakara vaha sabhA krIr3Ake una cAra upavanoMse suzobhita ho rahI thI jo ThIka strI samUhake samAna the, kyoMki jisa prakAra strIsamUha taruNAMcita - taruNa puruSoMse aMcita hotA hai, usI prakAra upavana bhI taruNAMcita - vRkSoMse aMcita suzobhita the, jisa prakAra strIsamUha parizobhitarUpagata- atyanta zobhAyamAna rUpase sahita hotA hai usI prakAra upavana bhI parizobhi- 35 tarUpagata--atyanta zobhAyamAna vRkSoMse sahita the, jisa prakAra strIsamUha payodharojjvala 1. calita ka0 / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 purudevacampUprabandhe [ 8649gaganamadhyajaghanakrIDAzailavilasitena kaNikAracitodayena ghanAmalakAvali bibhrANena vibhramojjvalena ca, sarAgajaneneva latAGgIkRtapraNayena pallavAbhikhyAJcitena ca, vanIvikhyAtenApyavanIvikhyAtena, surasundarIjanasaMdohAnandakarazAlAzobhitenApi vizAlena, trimekhalApIThAdhiSThitagaganacumbicaityataruzobhitamadhyabhAgena krIDodyAnacatuSTayena juSTA tasya sabhA vibhAti sm| 5 jitena zobhitena kAminIpakSe sadyo jhaTiti stanAH kucAH stabakabharA iva gucchasamUhA iva taibharitena sahitena, gaganamadhyajaghanakrIDAzailavilasitena gaganamadhyajA AkAzamadhyotpannA ye ghanA meghAstadvat ye krIDAzailA: krIDAcalAstavilasitena zobhitena kAminIpakSe gaganamiva madhya gaganamadhyaM kRzatarakaTipradezaH jaghanaM nitambaM krIDArzala iva iti jaghanakrIDAzailaH gaganamadhyaM ca jaghanakrIDAzailazceti gaganamadhyajaghanakrIDAzailI tAbhyAM vilasitena, kaNikAracitodayena kaNikAraiH 'kanera' iti prasiddhavakSazcito vyApta udayo yasya tena kAminIpakSe kaNikAbhiH 10 karNAbharaNa racita udayo yasya tena dhanAmalakAliM ghanAH pracarA ye AmalakA dhAtakovRkSAsteSAmAvali paGktiM kAminIpakSe dhanAM sAndrAm alakAli kuntalasamahaM bibhrANena davAnena, vibhramojjvalena ca vInAM pakSiNAM bhrameNa saMcAreNa ujjvalaM tena kAminIpakSe vibhramA vilAsAstairujjvalena, sarAgajaneneva rAgimanuSyeNeva latAGgIkRtapraNayena latAbhirvallIbhiraGgIkRtaH praNayo vistAro yasya tena sarAgajanapakSe latAGgoSu strISu kRtaH praNayaH sneho yena tena, pallavAbhikhyAJcitena pallavAnAM kisalayAnAmabhikhyA zobhA tayAJcitena sahitena sarAgajanapakSe pallavo 15 viTa iti abhikhyA nAma tenAzcitena sahitena ca vanIvikhyAtenApi vanI vATikA iti vikhyAtena prasiddhanApi avanIvikhyAtena tadviruddheneti virodhaH pakSe avanIvikhyAtena pRthivIprasiddhana, surasundarIjanAnAM devAGganAnAM saMdohaH samUhastasya AnandakarA harSotpAdikA yAH zAlA bhavanAni tAbhiH zobhitenApi vizAlena vigatA zAlA yasmisteneti virodhaH pakSe vizAlena vistRtena trimekhalAbhirupalakSitAH pIThAstrimekhalApIThAstatrAdhi sarasthitiramaNIya-stanoMpara dedIpyamAna nirmala hAroMkI sthitise sundara hotA hai usI 20 prakAra upavana bhI payodharojjvala sarasthiti-ramaNIya-jalako dhAraNa karanevAle nirmala sarovaroMkI sthitise sundara the, jisa prakAra strIsamUha sadyastanastabakabharabharita-zIghra hI gucchoMke samAna stanoMke bhArase yukta hotA hai usI prakAra upavana bhI tatkAla vikasita gucchoMke samUhase yukta the, jisa prakAra strIsamUha gaganamadhya-jaghanakrIDAzailavilasita AkAzake samAna kRza kamara aura krIDAcalake samAna sthUla nitamboMse suzobhita hotA hai 25 usI prakAra upavana bhI gaganamadhyajaghana-krIDAzailavilasita-AkAzake madhyameM utpanna meghoMke samAna krIDAcaloMse suzobhita the, jisa prakAra strIsamUha karNikAracitodayakAnake AbhUSaNoMse racita vaibhavase yukta hotA hai usI prakAra upavana bhI karNikAracitodayakanerake vRkSoMse vyApta abhyudayase yukta the, jisa prakAra strIsamUha ghanAmalakAvaliM bibhrANaH saghana kezoMkI paMktiko dhAraNa karatA hai usI prakAra upavana bhI saghana A~valoMkI paMktiko 30 dhAraNa karate the, aura jisa prakAra strI samUha vibhramojvala-hAva-bhAvoMse suzobhita hotA hai usI prakAra upavana bhI vibhramojjvala-pakSiyoMke saMcArase suzobhita the| athavA jo upavana rAgI manuSyake samAna the kyoMki jisa prakAra rAgI manuSya latAMgIkRtapraNayastriyoM meM prema karanevAlA hotA hai usI prakAra upavana bhI latAMgIkRtapraNaya-latAoM ke dvArA svIkRta vistArase sahita the aura jisa prakAra rAgI manuSya pallavAbhikhyAMcita35 viTa isa nAmase sahita hotA hai usI prakAra upavana bhI pallavAbhikhyAMcita-na zobhAse sahita the| jo upavana vanIvikhyAta-vanI isa nAmase prasiddha hokara bhI avanIvikhyAta-vanI isa nAmase prasiddha nahIM the (parihAra pakSameM avanI-pRthivIpara prasiddha the) tathA devAMganAoMke samUhako harSa utpanna karanevAlI zAlAoMse suzobhita hokara bhI vizAla Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 303 - 51 ] aSTamaH stabakaH $ 50 ) ratnastambhorulakSmIstadanu maNigaNairbhUSitAM svarNavedI bibhrANaiSA sdaamngglmurujghnshriipriitaabhrmdhyaa| lolAkSIvadvireje prakaTitasumanojAtapuSyadvilAsA caJcatsvarNAMzukAntA sakalajanadRzAM tRptihetumanojJA // 31 $ 51 ) gajavRSabhavastracakrAmbujamukhyairaJcitA dhvjshrennii| vothyantarAlabhUmI svarNastambhAnalambitA reje // 32 // SThitAH sthitA gaganacumbinaH atyunnatA ye caityataravaH caityavRkSAstaiH zobhito madhyabhAgo yasya tena kroDodyAnacatuSTayena / 50 ) ratneti-tadanu tadanantaram, eSA varNyamAnA sabhA lolAkSIvat lalanAvat vireje zuzubhe / athobhayoH sAdRzyamAha-ratnastambhorulakSmIH ratnastambhairmaNimayastambhaiH urumahatI lakSmIH zobhA yasyAH sA lolAkSopakSe ratnastambhA eva UravaH sakyoni teSAM lakSmIryasyAH sA, maNigaNa ratnasamUhaiH bhUSitAM samalaMkRtAM 10 svarNavedI sadA sarvadA maGgalaM maGgalarUpAM bibhrANA dadhAnA lolAkSIpakSe maNigaNabhUSitasvarNavedIrUpAM sadAma dAmasahitaM galaM kaNThaM bibhrANA, urujA prabhUtotpannA yA ghanazrI meghazobhA tayA parItaM vyApta abhramadhyaM gaganamadhya yasyAM sA, lolAkSIpakSe urujaghanasya sthalanitambasya zriyA zobhayA parItA vyAptA, abhramiva gaganamiva madhyaM yasyAH sA kRzamadhyetyarthaH, prakaTitA prAdurbhAvitAH sumanojAtAnAM puSpasamUhAnAM puSpadvilAsAH prakRSTazobhA yasyAM sA lolAkSIpakSe prakaTitAH sumanojAtasya sumadanasya vilAsA vibhramA yayA sA, caJcad dedIpyamAnaM yatsvarNa 15 kAJcanaM tasya aMzubhiH kiraNaH kAntA manoharA lolAkSIpakSe caJcana zobhamAnaH svarNAzakasya svarNavastrasyAnto yasyAH sA, sakala janadRzAM nikhilajananayanAnAM tRptihetuH saMtoSakAraNam, manojJA manohAriNI iti vizeSaNadvayamubhayatra samAnam / shlessopmaa| sragdharAchandaH // 31 // $51 ) gajeti-vIthInAM pradhAnamArgANAM antarAlabhUmI madhyabhUmo svarNastambhAgeSu lambitA samAropitA svarNastambhAnalambitA gajazca vRSabhazca vastraM ca cakraM ca ambujaM ceti gajavRSabhavastracakrAmbujAni tAnyeva mukhyAni taiH aJcitA zobhitA dhvajazreNI patAkApatitaH reje 20 zuzubhe / samavasaraNe dhvajA dazaprakArA bhavanti tthaahi-'srgvstrshsaanaabjhNsviinmRgeshinaam| vRSabhebhendracakrANAM zAlAoMse rahita the ( parihAra pakSameM vistRta the ) aura jina upavanoMkA madhyabhAga tIna kaTaniyoMse yukta pIThoMpara sthita gaganacumbI caitya vRkSoMse suzobhita ho rahA thaa| $ 50) ratneti-tadanantara-upavanoMke Age sadA maMgala sva-svarUpa svarNavedIko dhAraNa karatI huI vaha sabhA strIke samAna suzobhita ho rahI thI kyoMki jisa prakAra strI ratnoMke khambhoMke 25 samAna UruoM-jA~ghoMko zobhAse sahita hotI hai usI prakAra vaha sabhA bhI ratnamaya khaMbhoMkI bahuta bhArI zobhAse sahita thI, jisa prakAra strI sadA maMgalamAlA sahita kaNThako dhAraNa karatI hai usI prakAra vaha sabhA bhI maNigaNoMse vibhUSita sadA maMgalasvarUpa svarNavedIko dhAraNa kara rahI thI. jisa prakAra strI sthala nitamboMkI zobhAse sahita tathA AkAzake samAna patalI kamarase yukta hotI hai usI prakAra sabhA bhI atyadhika mAtrAmeM utpanna meghoMkI zobhAse hai. AkAzake madhyako vyApta karanevAlI thI, jisa prakAra strI sumanojAta-kAmadevake sundara vilAsoko prakaTita karatI hai usI prakAra sabhA bhI sumanojAta-puSpa samUhakI atyadhika zobhAko prakaTa kara rahI thI, jisa prakAra strI zobhAyamAna svarNamaya vastrake aMcalase sahita hotI hai usI prakAra sabhA bhI dedIpyamAna svarNakI kiraNoMse sundara thI, jisa prakAra strI samasta manuSyoMke netroMkI tRptikA kAraNa tathA manohara hotI hai usI prakAra sabhA bhI samasta 35 manuSyoMkI tRptikA kAraNa tathA manohara thI // 31 // 651 ) gajeti-vIthiyoMkI antarAla bhUmimeM svarNamaya khambhoMke Upara avalambita hAthI, baila, vastra, cakra tathA kamala Adike Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 purudevacampUprabandhe [8152$52) tataH paramaSTamaGgalanavanidhisametanATyazAlAdhUpaghaTadhvajAbhirAmanAgakumAradvArapAlakavirAjitena, rajatamayagopuracatuSTayasaMgatena devena kariSyamANAM dharmavyAkhyAM zrotumAgatya valayAkRtimupeteneva mAnuSottaraparvatena, zubharucirasAlenApi kanakAbhikhyAJcitena advitIyenApi dvitIyena prAkAreNa parigatA, tatazca siddhArcAsanAthasiddhArthavRkSAGkitamadhyabhAgena kalpezvarasevitakalpadruma5 vanena vilasamAnA, tatazcaturagopuravirAjamAnayA sAdaraiH suraiH samAnIya nivezitameva kailAsAcalAdhityakayA vajramayavedikayA suratarukusumakisalayanicayaviracitavandanamAlAsundarairdazabhI ratnatoraNaH prakAzamAnA, tataH padmarAganayermUriva janAnurAgaiH suranikaranirantarasevyamAnastAdrUpyamupagatA dhvajAH syurdazabhedakAH / aSTottarazataM jJeyAH pratyekaM pAliketanAH / ekaikasyAM dizi proccAstaraGgAstoyadheriva / ' ityAdipurANe jinasenoktatvAt / AryAcchandaH // 32 // 6 52 ) tata iti-tataH paraM dhvajabhUmimatikramyAgre aSTamaGgalanavanidhibhiH sametaH nATyazAlAdhUpaghaTadhvajAbhirAmaH nAgakumAradvArapAlakavirAjitazca tena, rajatamayagopurANAM catuSTayena saMgatastena, devena vRSabhajinendreNa kariSyamANAM vidhAsyamAnAM dharmavyAkhyAM zrotuM nizAmayitum Agatya valayAkRti kaGkaNAkAram upagatena prAptena mAnuSottaraparvateneva, zubharucyA prazastakAntyA rasAlenApi AmraNApi kanakAbhikhyAJcitena dhattarakavRkSanAmadheyasa hitena, pakSe zubharucirazcAsau sAla: paridhizceti zubharucirasAlastena tathAbhUtenApi kanakasya suvarNasya abhikhyA zobhA tayAJcitena sahitena, advitIyenApi prathame15 nApi dvitIyena pakSe advitIyenApi nirupameNApi dvitIyena dvitIyasaMkhyAkena prAkAreNa sAlena parigatA parivRtA, tatazca dvitIyasAlAnantaraM ca siddhArcAbhiH siddhapratimAbhiH sanAthaH sahito yaH siddhArthavRkSaH siddhArthanAmadheyavRkSastenAGkito madhyabhAgo yasya tena, kalpezvareNa kalpavAsidevendreNa sevitaM yat kalpadrumavanaM kalpatarUyAnaM tena vilasamAnA zobhamAnA, tataH kalpadrumavanAdane caturgopuraiH virAjamAnayA zobhamAnayA sAdaraiH suraiH samAnIya nivezitayA sthApitayA kailAsAcalasyAdhityakA uparitanabhUmistayeva vajramayavedikayA, suratarUNAM kalpAnokahAnAM kusumakisalayaniyena puSpapallavasamUhena viracitA yA vandanamAlAstAbhiH sundarai ramyaiH dazabhi ratnatoraNaH prakAzamAnA, tataH padmarAgamayairlohitamaNinirmitaiH mUrteH sAkAraiH janAnurAgairiva lokaprItibhiriva, cihnoMse yukta dhvajAoMkI paMkti suzobhita ho rahI thI // 32 // 652 ) tataH paramitidhvajAoMkI bhUmise Age calakara vaha sabhA usa prakArase parivRta thI jo aSTa maMgala dravya tathA nava nidhiyoMse sahita nATyazAlAoM, dhUpaghaTa aura dhvajAoMse sundara tathA nAgakumAra 25 nAmaka dvArapAloMse suzobhita, cA~dIse nirmita cAra gopuroMse yukta thA, jo aisA jAna par3atA thA mAno bhagavAna ke dvArA kI jAnevAlI dhamakI vyAkhyAko sunaneke lie Akara valayake AkArako prApta huA mAnuSottara parvata hI ho, jo zubha kAntike dvArA rasAla-AmrarUpa hokara bhI kanaka-dhatUrA isa nAmako prApta ho rahA thA (pakSameM zubha tathA sundara sAla prAkAra hokara bhI kanakAbhikhyA-svarNakI zobhAse sahita thA,) tathA advitIya-dvitIyase 30 bhinna hokara bhI dvitIya thA ( pakSameM anupama hokara bhI saMkhyAmeM dvitIya thaa)| usa dvitIya prAkArase Age calakara vaha sabhA usa kalpavRkSoMke vanase suzobhita ho rahI thI jisakA madhyabhAga siddhapratimAoMse sahita siddhArtha vRkSoMse yukta thA, tathA kalpavAsI devoMke indrake dvArA jo sevita thaa| usase Age calakara usa vajramaya vedikAse ghirI huI thI jo cAra gopuroMse suzobhita thI tathA devoMke dvArA lAkara rakhI huI kailAsa parvatakI adhityakA35 uparitana bhUmike samAna jAna par3atI thii| usa vedikAmeM kalpa vRkSoMke phUloM aura pallavoMke samahase nirmita vandana-mAlAoMse sundara daza ratnamaya toraNa the unase vaha sabhA prakAzamAna ho rahI thii| Age calakara una nau stUpoMse suzobhita thI jo padmarAgamaNiyoMse nirmita the tathA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 54 ] - aSTamaH stabakaH bhiriva bhagavato navakevalalabdhibhidvA jinapatisevA hevAkabhAvena prAdurbhUtairiva navapadArthergaganatalacumbibhirarcAsanAthairnavabhi: stUpaiH pariSkRtA samavasRtidharA virarAja / $ 53 ) AkAzo bahudhAtapaHsthitiyutastyaktuM nirAkAratAM devasyAsya sabhAntare sphaTikasatprAkArarUpo'bhavat / satyaM kiMtu purA sumeSu vilasatsaMsargazUnyo'dhunA 305 pyevaM yuktamidaM tu citramadhikaM sAlo'pyavanyujjvalaH ||33|| 54) athavA vijayArdhamahIdharaH kila durvarNaMdhara ityaparakhyAti parimASTaM uttamavarNaM sevyatAM prAptuM kRtAdaratayA yadvA mahAbalabhavaprabhRtisaMjAtapraNayena, yadi vA sumerurhi purA janmAbhiSekAdhikaraNa 15 suranikareNa vRndArakavRndena nirantaraM zazvat sevyamAnaiH, tAdrUpyaM navastUpAkAram upagatAbhiH prAptAbhiH bhagavato jinendrasya navakevala labdhibhiriva jJAnadarzana dAna lAbhabhogopabhogavI yaMsamyaktvacAritrANi navakevala labdhayaH 10 kathyante yadvA athavA jinapatisevA hevAkabhAvena jinendropAsanAnamrabhAvena prAdurbhUtaiH prakaTitaiH navapadArtheriva jIvAjIvAstravabandhasaMvaranirjarAmokSapuNyapApAni jainAgame navapadArthAH kathyante / gaganatalacumbibhirnabhastalacumbanazIlaiH samuttuGgeriti yAvat, arcAsanAthaiH jinapratimAsahitaiH navabhiH stUpaiH pariSkRtA zobhitA samavasutigharA samavasaraNabhUmiH virarAja zuzubhe / zleSavirodhAbhAsotprekSAH / 653 ) AkAza iti - AkAzo gaganaM bahudhA nAnAprakArasyAtapasya gharmasya sthityA yutaH pakSe bahudhAnAnAprakArANi yAni tapAMsi tapazvaraNAni teSAM sthityA yutaH san nirAkAratAM svakIyAmAkRtihInatAM vyaktum asya devasya bhagavataH sabhAntare sabhAmadhye, sphaTikasya sitopalasya satprAkArarUpaH prazastasAlAkAraH abhavat iti satyam, kiMtu purA pUrvaM sumeSoH kAmasya vilasatsaMsargeNa zobhamAnasaMparkeNa zUnyo'bhavat tathA adhunApi sAmprataM sumeSu puSpeSu vilasatsaMsargeNa zobhamAnasaMparkeNa zUnyo'bhavat evaM yuktamucitaM / tu kiMtu idametat adhikaM citraM vismayAspadaM yat sa sAlo'pi vRkSo'pi san na vanyAM vane ujjvala iti avanyujjvalaH parihArapakSe sAlo'pi prAkAro'pi avanyAM pRthivyAmujjvalo 20 dedIpyamAnaH | 'sAla: pAdapamAtre syAtprAkAre sarjapAdape' iti medinI / zleSavirodhAbhAsotprekSAH / zArdUlavikrIDita chandaH // 33 // 654 ) athaveti -- athavA utprekSaNAntaramAha - vijayArdhamahIdharo rajatAcalaH kila durvarNadharo duSTo varNo durvarNo hInavarNastasya ghara iti aparakhyAtim aparanAmapakSe rajatAcala: parimASTuM dUrIkartum, uttamavarNena uccavarNena sevyatA tAM prAptuM kRtAdaratayA pakSe uttamavarNaH sevyo yasya tasya bhAvastAM aise jAna par3ate the mAno mUrtidhArI manuSyoMkA anurAga hI ho, jo deva samUhake dvArA 25 nirantara sevita the, athavA jo aise jAna par3ate the mAno tadrUpapaneko prApta huI bhagavAnkI nau kevalalabdhiyA~ hI hoM, athavA jinendra bhagavAn kI sevAke namra bhAvase prakaTa hue jIvA vAdinau padArtha hI hoM, jo gaganatalakA cumbana kara rahe the arthAt atyanta U~ce the aura pratimAoM se sahita the / 953 ) AkAza iti - bahuta prakArake tapazcaraNakI sthiti se sahita ( pakSa meM bahuta bhArI ghAmako sthiti se sahita ) AkAza nirAkArapaneko chor3aneke lie ina vRSabhajinendrakI sabhA ke bhItara sphaTikakA samIcIna prAkAra bana gayA thA yaha satya hai kintu jisa prakAra vaha pahale sumeSu vilasatsaMsargazUnya - kAmake zobhAyamAna saMsargase zUnya thA usI prakAra aba bhI sumeSu - puSpoM para vilasatsaMsargazUnyaH --- zobhAyamAna saMsargase zUnya thA yaha sahI bAta hai parantu sabase adhika Azcarya to isa bAta kA hai ki vaha sAla-vRkSa hokara bhI avanyujjvala - vanameM zobhAyamAna nahIM thA ( pakSa meM prAkAra hokara avanIpRthivImeM zobhAyamAna thA ) / 654 ) athaveti - athavA aisA jAna par3atA hai ki vijayArdha parvata hI AkAza sphaTikase nirmita prAkArake rUpameM vahA~ utpanna ho gayA thA, vijayArdha 39 5 35 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [ 81954tayAadhunA tu bhagavataH pAdasparzanakSamasiMhAsanarUpeNa ca sevAM vidhAya, vihAya ca surAsakti, doSAkarasaMsargamanudinaM paGkajAtasahacaratayA bhrAmyataH svayaM vasumato'pi sadvRndavasumoSakasya, bhUmau vartamAnAnAM svarNasthiti karerapaharataH, tathA caramAcalayogaM prAptasyApi pUrvAzAvazena mahodayabhUbhRtsevAM kurvato jaDabandhoH sakhyaM ca parihRtya sakalabhUdharazreSThatAM kalyANasaMpadA jAtarUpadharatvena bhagavataH 5 prAptuM kRtAdaratayA, yadvA mahAbalabhavaprabhRtiSu saMjAtaH samutpanno yaH praNayaH snehastena nUnamityutprekSAyAM AkAzasphaTikaghaTitazcAsau tatsAlazcetyAkAzasphaTikaghaTitatatsAlastasyAtmanA tadrapeNa samajAyata samudapadyata / yadi vA athavA utprekSaNAntaramAha-sumeruhi meruH khalu purA prAk janmavelAyAM janmAbhiSekasya adhikaraNatayA AdhAratvena adhunA tu jJAnakalyANakAvasare bhagavato vRSabhasya pAdasparzane caraNasparzane kSamaM samartha yatsihAsanaM tasya rUpeNa ca sevAM vidhAya kRtvA, surAsakti sureSu deveSu AsaktistAM pakSe surAyAM madirAyAmA10 saktistAM doSAkarasaMsarga ca doSAkarasya candrasya saMsargastaM pakSe doSANAmavaguNAnAmAkaraH khanistasya saMsarga ca vihAya tyaktvA, anudinaM pratidivasaM paGkajAtasahacaratayA kamalamitratayA pakSe pApasamUhasahagAmitayA, bhrAmyato bhramaNaM kurvataH, svayaM vasumato'pi dhanavato'pi sadvandavasumoSakasya sajjanasamUhadhanApahArakasya pakSe svayaM kiraNavato'pi sadvandasya nakSatrasamUhasya vasumoSakaH kiraNApahArakastasya, bhUmo pRthivyAM vartamAnAnAM bhUmiSTha janAnAM svarNasthiti kAJcanasadbhAvaM karai rAjasvaiH apaharataH pakSe bhUmiSThapadArthAnAM svarNasthiti jalasthiti 15 karaiH kiraNaH apaharataH, tathA caramAcalayoga antimAvinazvaropAyaM prAptasyApi 'yogaH saMnahanopAyadhyAnasaMgati yuktiSu' ityamaraH pUrvAzAvazena prAkkAlikatRSNAvazena mahodayA mahAbhyudayayuktA ye bhUbhRto rAjAnasteSAM sevAM zuzrUSAM kurvataH pakSe astAcalasaMgaM prAptasyApi pUrvAzAvazena pUrvadizAnidhnatvena mahAMzcAsau udayabhUbhRcceti mahAbhyudayabhUbhRt mahodayAcalastasya sevAM kurvato kunRpateH vizeSaNAsAmyAt sUryasya, jaDabandhoH mUrkhabandhoH pakSe ajalabandhoH jalazatroH sakhyaM maitrI ca parihRtya tyaktvA sakalabhUdharazreSThatAM sakalaparvatazreSThatAM sakalanRpatizreSThatAM 20 parvatake usa rUpa honemeM kAraNa yaha thA ki vaha abhI durvarNadhara isa dUsare nAmase prasiddha hai arthAt hIna varNako dhAraNa karanevAlA kahalAtA hai ataH isa apamAnajanaka nAmako vaha chor3anA cAhatA thA aura uttamavarNako sevyatAko prApta karaneke lie AdarazIla thA (pakSameM durvarNadharakA artha cA~dIkA parvata aura uttamakA artha utkRSTarUpa grahaNa karanA cAhie ) athavA usa vijayA parvatakA bhagavAnke mahAbala Adi bhavoMmeM sneha thA isIlie vaha prAkAra bana 25 gayA thaa| athavA usa vijayA parvatane yaha vicAra kiyA ki sumeru parvatane pahale janmAbhi SekakA AdhAra banakara aura vartamAnameM unake caraNoMkA sparza karane meM samartha siMhAsana banakara bhagavAnakI sevA kI hai tathA surAsakti-madirAkI Asakti ( pakSa meM devoMkI Asakti aura doSAkara-avaguNoMkI khAna svarUpa duSTajanoMkI saMgati (pakSameM nizAkara-candramAkI saMgati) ko chor3akara usa duSTarAjAkI (pakSameM sUryakI) mitratAkA parityAga kiyA hai jo pratidina paMkajAta-pApasamUhakA sahagAmI honese (pakSa meM kamaloMkA mitra honese ) bhramaNa karatA rahatA hai, svayaM vasumAn-dhanavAn hokara bhI savRndavasumoSaka-sajjana samUhake dhanako curAnevAlA hai, ( pakSa meM svayaM kiraNoMse sahita hokara bhI sadvRndavasumoSaka-nakSatrasamUhakI kiraNoMkA apaharaNa karanevAlA hai), pRthivIpara rahanevAle logoMke svarNakI sthitikA TaksoMke dvArA apaharaNa karatA rahatA hai (pakSa meM apanI kiraNoMke dvArA bhUmipara sthita vastuoM35 kI jalakI sthitikA apaharaNa karatA rahatA hai ), tathA caramAcalayoga dhana prAptike antima evaM avinAzI upAyako prApta hokara bhI pUrvAzA-pahalekI tRSNAke vazase mahodaya bhUbhRtbahuta bhArI abhyudayase yukta rAjAkI sevA karatA hai ( pakSameM caramAcalayoga-astAcalake saMgako prApta hokara bhI arthAt asta hokara bhI pUrvAzA-pUrvadizAke vazase mahodayabhUbhRt Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -56 ] aSTamaH stabakaH saurUpyaM ca prAptavAniti svayamapi bhagavannikaTa eva sevAM vidhAtumuditamanISayA nUnamAkAzasphaTikaghaTitatatsAlAtmanA samajAyata / $55 ) tanmadhye rejire nUtnaracanA dvAdazakoSThakAH / gaNairdvAdazabhirjuSTAzcandrakAntapratiSThitAH / / 34 / / $ 56 ) tataH paraM krameNa vaiDUryahema sarvaratnamayAnAM dharmacakradharayakSAdhiSThita mahAdhvajamaGgaladravyasaMgata prathamadvitIyatRtIyapIThAnAmupari virAjamAne surabhisuratarukusuma kAlAgurudhU poddAmasaurabhapariveSTite jinatanubandhuragandhasamRddhe gandhakuTImadhye bhrAjamAnaM mANikyadopasarUpaM maNimayasiMhAsanamadhiSThAya caturaGgulagaganatale devazcakAsAmAsa / 307 ca kalyANasaMpadA garbhAdikalyANakasaMpattyA pakSe suvarNa saMpattyA, jAtarUpadharatvena digambaramudrAdharatvena suvarNadharatvena ca bhagavato jinendrasya saurUpyaM saundayaM sAdRzyaM ca prAptavAn iti hetoH svayamapi bhagavannikaTa eva sevAM 10 vidhAtuM uditamanISayA samutpannabuddhyA vijayArdhamahIdharaH samavasaraNasabhAyAM sAlAtmanA pariNato'bhUt / utprekSA zleSo / $ 55 ) tanmadhya iti tanmadhye sphaTikasAlasya madhye'bhyantare nUtnaratnA navInaratnayuktAH dvAdazabhirgaNaiH juSTAH sahitAH candrakAntapratiSThitAH candrakAntamaNitalasthitAH dvAdazakoSThakAH dvAdazasabhAH rejire zuzubhire / dvAdazakoSTheSu RSiprabhRtInAmAvAso bhavati / tathAhi - 'kASikalpajavanitAryAjyotirvanabhavana yuvatibhAvanajAH / jyotiSkakalpadevA naratiryaJco vasanti teSvanupUrvam / ' iti samavasaraNastotre / 15 $ 56 ) tataH paramiti tataH paraM tato'gre krameNa vaiDUryo nIlamaNiH hemasvaNaM sarvaratnAni ca teSAM vikArasteSAM nIlamaNisvarNasarvaratna racitAnAM dharmacakradharA dharmacakradhArakA ye yakSA vyantaravizeSAstairadhiSThitAH sahitAH mahAdhvajamaGgaladravyasaMgatAzca ye prathamadvitIyatRtIyapIThAsteSAmupari virAjamAne zobhamAne surabhisuratarukusumAni sugandhita kalpavRkSapuSpANi kAlAgurudhUpAzca kRSNAgurucUrNAzca teSAmuddAmasaurabheNa utkaTa saugandhyena pariveSTite parivRte jinatanorbhagavaccharIrasya bandhuro manoharo yo gandhastena samRddhe saMpanne gandhakuTImadhye 20 bhrAjamAnaM dedopyamAnaM mANikyadopairmaNimayadIpaiH sarUpaM zobhitaM siMhAsanaM siMhaviSTaram adhiSThAya tatra sthitvA 5 bahuta vizAla udayAcalakI sevA karatA hai aura jo jar3abandhu - mUrkhokA bandhu hai ( pakSa meM ajalabandhoH--jalakA bandhu nahIM hai ) / yaha saba karake vaha sumeru parvata sakalabhUdharazreSThatAsamasta parvatoM meM zreSThatAko ( pakSa meM samasta rAjAoM meM zreSThatAko ) tathA kalyANasampadA - svarNarUpa sampattike dvArA ( pakSa meM garbhAdikalyANakarUpa sampattike dvArA ) evaM jAtarUpadharasvarNakA dhAraka ( pakSa meM digambara mudrAkA dhAraka honese ) bhagavAn kI surUpatA - sundaratA ( pakSa meM sadRzatA ) ko prApta ho cukA hai isalie mujhe bhI svayaM bhagavAn ke nikaTa rahakara hI unakI sevA karanA ucita hai isa buddhise hI mAno vijayArdha parvata usa samavasaraNa sabhA meM sphaTikamaNikA prAkAra bana gayA thA / $55 ) tanmadhya iti - usa sphaTikasAla ke bhItara navIna ratnoMse nirmita, bAraha gaNoMse sevita tathA candrakAntamaNike zilAtalapara adhiSThita bAraha sabhAe~ suzobhita ho rahI thIM ||34|| $56 ) tataH paramiti - usake Age kramase jo vaiDUryamaNi tathA suvarNa, sarvaratna aura suvarNase nirmita, dharmacakrako dhAraNa karanevAle yakSoMse adhiSThita evaM mahAdhvajAoM aura maMgaladravyoMse saMgata prathama dvitIya tathA tRtIya pIThake Upara virAjamAna thI, sugandhita kalpavRkSoMke puSpa tathA kRSNAgurucandanakI dhUpa sambandhI bahuta bhArI sugandhase vyApta thI tathA jinendra bhagavAn ke zarIra sambandhI sugandhase jo samRddhimAn thI 35 aisI gandhakuTIke madhya meM zobhAyamAna, maNimaya dIpoMse sundara maNimaya siMhAsanapara cAra 30 25 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 purudevacampUprabandhe [8657 657 ) samavasaraNabhUmi sArasaundaryabhUmi ___ balaripumukhadevA vIkSya sadbhaktibhAvAH / parigatimatha kRtvA tatsabhAntazca gatvA sapadi navamudAraM bhejire harSapUram / / 25 / / 5 8) tatra kila vicitramaNigaNaghRNiruciramasRNatalasuragirizikharasadRzavijitadinakararucirucivisarabharabharitagaganatalavilasitavivRtavadanagajaripuvidhRtaviSTaramadhitiSThantamAnandamantharavR - ndArakasaMdohakaranikarasamunmuktayA, muktayeva svacchakAntimanoramayA, manoramayeva viyanmadhyavirAjamAnalakSmyA lakSmyevAticaJcalayA, caJcalayeva kalitaghanapuSTadRSTyA, vRSTayeva bahudhA mAnasasya 5 10 caturaGgalagaganatale siMhAsanAccaturaGgalopari gagane devo bhagavAn cakAsAmAsa zuzubhe / 657 ) samavasaraNeti-athAnantaraM sadbhaktibhAvAH samIcInabhaktibhAvasahitA balaripumukhadevA indraprabhRtisurAH sArasaundaryA zreSThasaundaryayuktA bhUmiryasyAM tAM samavasaraNabhUmi samavasaraNavasudhAM vIkSya samavalokya parigati pradakSiNAM kRtvA vidhAya tatsabhAntazca tatsabhAmadhyaM ca gatvA sapadi zoghraM navaM nUtanaM udAraM samutkRSTaM harSapUraM pramodapravAhaM bhejire prApuH / samavasaraNasabhAM dRSTvA indrAdayaH paramahRSTA babhUvuriti bhAvaH / mAlinIchandaH // 25 // 658) tatreti-athASTaprAtihAryopetaM jinendraM varNayitumAha-tatra kila gandhakuTa yAM vicitrANAM vividhavarNAnAM maNigaNAnAM 15 ratnasamUhAnAM ghRNibhiH kiraNa ruciraM manoharaM mahaNatalaM snigdhatalaM yasya tathAbhUtaM, suragireH sumeroH zikhareNa sadRzaM, vijitadinakararucinA parAbhUtaprabhAkaraprabheNa rucivisarabhareNa kAntisamUhabhareNa bharitaM yad gaganatalaM tasmin vilasitaM zobhitaM, vivRtavadanA udghATitamukhA ye gajaripatro mRgendrAstavidhUtaM ca yad gariSThaviSTaraM zreSThasiMhAsanaM tata adhitiSThantaM tatra vidyamAnama / atha papavaSTayA zobhamAnaM. kathaMbhatA paSpavaSTiriti vizeSayati-Anandena harSeNa mantharA mandagatizolA ye vandArakA devAsteSAM saMdohasya samahasya karanikarAta hastasamUhAt samunmuktA saMpAtitA tayA, muktayeva muktAphaleneva svaccha kAntyA nirmalarucyA manoramayA manoharayA. manoramayeva striyeva viyanmadhye gaganamadhye virAjamAnA zobhamAnA lakSmIH zobhA yasyAstayA strIpakSe viyadiva madhyaM viyanmadhyaM gaganavatkRzakaTayA virAjamAnA lakSmIryasyAstayA, lakSmyeva zriyeva aticaJcalayA aticapalayA sazIghra patantyetyarthaH pakSe'tibhaGgarayA, caJcalayeva vidyuteva kalitA kRtA ghanapuSpANAM prabhUtakusumAnAM vRSTiryasyAM 20 aMgula antarIkSameM bhagavAn vRSabhadeva suzobhita ho rahe the| $ 57 ) samavasaraNeti-samIcIna 25 bhaktibhAvase bhare hue indrAdi devoMne zreSThasaundaryapUrNa bhUmise yukta samavasaraNa bhUmiko dekhakara prathama hI usakI pradakSiNA kii| tadanantara sabhAke bhItara jAkara zIghra hI nUtana tathA bahuta bhArI harSake samUhako prApta kiyA // 35 / / 658) tatreti-usa gandhakuTImeM bhagavAn aise utkRSTa siMhAsanapara virAjamAna the jisakA ki talabhAga nAnA prakArake maNisamUhakI kiraNoMse sundara tathA cikanA thA, jo sumeru parvatake zikharake samAna thA, jo sUryakI kiraNoMko jItanevAlI 30 kAntike samUhase bhare hue AkAzameM suzobhita ho rahA thA aura jo khule hue mukhoMse yukta siMhoMke dvArA dhAraNa kiyA huA thaa| bhagavAn aisI puSpavRSTise suzobhita ho rahe the jo Anandase manda-manda calate hue deva samUhake hAthoMke samahase chor3I gayI thI, jo motIke samAna svaccha kAntise manohara thI, manoramA-strIke samAna AkAzake madhyabhAgameM virAja mAna lakSmIse sahita thI ( pakSa meM jo AkAzake samAna patalI kamarase suzobhita thI), jo 35 lakSmIke samAna caMcala thI-jaldI-jaldI par3a rahI thI (pakSameM kSaNavinazvara thI), jo bijalIke samAna ghanapuSpa-atyadhika phUloMkI varSAse sahita thI (pakSameM jo ghanapuSpa-jala Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -58] aSTamaH stabakaH 309 samullAsanapravINayA, vINayeva saMpAditAlikulamadhurasvazriyA, madhurasvarazriyeva surAgobhUtisundaryA, sundaryeva sakalakalayA, kalayeva zItarucivilasamAnayA, parAgarucyujjvalayApyaparAgarucyujjvalayA, surAgodbhUtatayAsurAdhikarucikaratayA, satatasaMjAtamadhupasaMsargatayA madhuruciruciratayA latAGgIkRtapraNayatayA sadArAmAnuraktatayA ca me bandhanasthitirAsIdbhagavataH sevonmukhyamAtreNa bandho mukta iti tayA pakSe kalitA kRtA ghanapuSpasya jalasya vRSTiryayA tayA, vRSTayeva varSayeva bahudhA anekadhA mAnasasya hRdayasya 5 samullAsasaMpAdane harSotpAdane pravINayA nipuNayA pakSe mAnasasya mAnasarovarasya samullAsasaMpAdane vRddhikaraNe pravINayA nipuNayA, vINayeva parivAdinyeva saMpAditA kRtA alikulasya bhramarasamUhasya madhurasvarazrIryayA tayA pakSe saMpAditA Alikulasya sakhosamUhasya madhurasvarathoryayA tayA, madhurasvarasya manoharAlApasya zrIH zobhA tayeva surAgodbhUtisundaryA surANAM devAnAmagA vRkSAH kalpavRkSAstebhyaH udbhUtiH samutpattistayA sundaryA manoharayA pakSe suSThu rAgA gAndhArAdayaH surAgAsteSAmudbhUtyA sundaryA, sundaryeva lalanayeva sakalakalayA kalakalena sahitA 10 sakalakalA tayA pakSe sakalA: samastAH kalA yasyAM sA sakalakalA tayA, kalayeva zaziSoDazabhAgeneva zItarucivilasamAnena zotA zizirA yA ruciH kAntistayA vilasamAnayA pakSe zItA rucayaH kiraNA yasya sa zItarucizcandrastasmin vilasamAnayA zobhamAnayA, parAgasya puSpareNo ruciH kAntistayA ujjvalayApi tathA na bhavatItyaparAgarucyujjvalayA parihArapakSe avagato rAgo yasya tathAbhUto'parAgo vItarAga ityarthaH tasmin yA rucirabhilASastena ujjvalayA, surAgodbhUtatayA suSThu rAgaH surAgastasmAdudbhUtatayA samutpannatayA 15 pakSe surANAM devAnAmagA vRkSAH surAgAH kalpataravastebhya udbhUtatayA, surAdhikarucikaratayA surAyAM madirAyAM yAdhikA prabhUtA ruciricchA tasyAH karatayA kartRtvena pakSe surANAM devAnAmadhikarucyAH prabhatecchAyAH karatayA, satatasaMjAtamadhupasaMsargatayA satataM zazvat saMjAtaH samutpanno madhupAnAM madyapAyinAM saMsargo yasyAstasyA bhAvastayA, pakSe satataM saMjAto madhugAnAM bhramarANAM saMsargo yasyAstasyA bhAvastayA, madhuruciruciratayA madhuno madyasya rucirabhilASastayA ruciratayA sundaratayA pakSe madhuno makarandasya ruciH kAntistayA 20 ruciratayA sundaratayA, latAGgoSu strISu kRtapraNayatayA kRtasnehatayA pakSe latAsu vratatiSu aGgIkRtaH praNayo vistAro yasyAstasyAbhAvastayA, sadArAmAnuraktatayA ca sadA sarvadA rAmAsu strISu anuraktatayA ca kI vRSTi se sahita thI), jo vRSTike samAna aneka prakArase mAnasa-hRdayake ullAsako utpanna karane meM samartha thI ( pakSa meM jo mAnasa-mAnasarovarakI vRddhiko karane meM nipuNa thI), jo 'vINAke samAna alikula-bhramara samahake madhura svarase sahita thI (pakSa meM jo 25 Alikula-sakhIsamUhake madhura svarase saMgata thI) jo madhura svarakI lakSmIke samAna surAgodbhUtisundarI-kalpavRkSase honevAlI utpattise sundara thI (pakSameM-uttama rAgarAginiyoMkI utpattise sundara thI), jo sundarI-strIke samAna sakalakalA-kalakala zabdase sahita thI ( pakSameM sakala kalAoMse sahita thI), jo kalAke samAna zItaruci vilasamAnazItala kAntise sundara thI ( pakSameM candramAmeM suzobhita thI), jo parAgaruci-puSpadhUlikI 30 kAntise ujjvala hokara bhI parAga-puSpadhUlikI kAntise ujjvala nahIM thI ( parihAra pakSameM aparAgaruci-vItarAga viSayakaruci-icchAse ujjvala thI ), usa samaya puSpavaSTi bandhanamukta hokara 'maiM pahale pahu~, maiM pahale pahu~' isa abhiprAyase pahala karatI huI par3a rahI thI jisase aisI jAna par3atI thI mAno usane aisA vicAra kiyA ho ki surAgodbhUtatA-- uttamarAgase utpanna honeke kAraNa ( pakSameM kalpavRkSase utpanna honeke kAraNa ), surAdhika- 35 rucikaratA-madirAkI adhika icchA karanese ( pakSa meM devoMkI adhika ruci karanese ), nirantara honevAlI madhupoM-madya pInevAloMkI saMgatise ( pakSa meM nirantara honevAlI bhramaroMkI saMgatise ) madhuruci-madirAviSayaka icchAse sundara honese (pakSameM makarandakI kAntise Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe [8658 kutukenAmahamikayA svayamanupatantyeva puSpavRSTayA zobhamAnaM, devasya cintAniSkAsitena rAgeNevopagUDhasya marakataharitadalavilasitamadakalamadhuravirutamadhukaranicayamukharitamaNimayakusumavitatakisalayakulavilasitasya raktAzokataromUlamupAzritaM, bhuvanatrayAdhipatyaM prakaTIkurvANena, hAseneva trija gallakSamyAH, yazomaNDaleneva bhagavataH, smitollAseneva dharmanRpasya, sevArthamupAgateneva candrabimbenAyaM 5 kila vimuktAmbarastyaktacaJcalAnandaH sadAmarAlIsaMtoSakaro vicitrabalAhako dhIrasasyavRddhi karotIti kutUhalena saMdraSTumupAgatya vismayavazAttatraiva nizcalatAmupagateneva zAradanIradatrayeNa, candre pratitayA ca pakSe san cAsAvArAmazceti sadArAmaH samodhonopavanaM tasmin anuraktatayA ca me puSpasya bandhanasthitiH karmabandhasthiti: pakSe mAlArUpeNa bandhasthitiH AsIt bhagavato vRSabhajinendrasya sevonmukhyamAtreNa sevAyAmunmukhyaM sevonmukhyaM sevonmukhyameva sevonmukhyamAnaM tena sevAtatparatvenaiva bandho muktaH karmabandhaH srastaH pakSe mAlAbandho mukta itItthaM kutukena kutUhalena ahamahamikayA ahaM pUrvamahapUrvamiti bhAvena svayaM svataH anRpatantyeva anugacchantyeva puSpavRSTayA sumanovarSayA zobhamAnaM, devasya bhagavataH cittAt niSkAsitena dUrIkRtena rAgeNevopagUDhasya rAgeNa premNA pakSe lohitavarNena upagUDhasyeva samAliGgitasyeva marakataharitadalaiH marakatamaNimayaharitapatravilasitaH zobhitaH, madakalaM madhuraM ca virutaM virAvo yeSAM tathAbhUtA ye madhukarA bhramarA steSAM nicayena mukharito vAcAlitaH, maNimayaiH kusumaiH puSpaivitato vyAptaH, kisalayakulena pallavapracayena 15 vilasitazca zobhitazceti tathAbhUtasya raktAzokataroH lohitakaDUlivRkSasya mUlaM upAzrita prAptam azoka taroradhastAt siMhAsanAsonamityarthaH dhavalAtapatratritayena zuklacchatratrayeNa vizobhamAnaM virAjamAnam, kathaMbhUtena dhavalAtapatratritayenetyAha-bhuvanatrayAdhipatyaM lokatrayAdhIzvaratvaM prakaTIkurvANena prakaTayatA, trijagallakSamyAH tribhuvana zriyAH hAseneva hasiteneva, bhagavato jinendrasya yazomaNDaleneva kIrtipujeneva, dharmanRpasya dharmAdhirAjasya smitollAseneva mandahAsyavilAseneva, sevArya zuzrUSArtham upAgatena prAptena candrabimbeneva candramaNDaleneva, ayaM 20 kila eSa khalu bhagavadrUpo nIradaH vimuktAmbaraH tyaktAkAzaH pakSe tyaktavastraH tyaktacaJcalAnando muktavidyudvisphuraNa: pakSe muktabhaGgurasukhaH, sadA sarvadA marAlInAM haMsInAM saMtoSakaraH pakSe sadA sarvadA amarAlonAM devapaGktInAM saMtoSakaraH itthaM vicitrabalAhako vartamAnabalAhakavilakSaNaH dhIrasasya vRddhi dhIrA eva sasyAni brIhayasteSAM 10 manohara honese ), latAMgI-striyoM meM prema karanese ( pakSameM latAoMmeM vistArake svIkRta karane se ), aura sadArAmAnuraktatA-nirantara strIviSayaka rAgake kAraNa ( pakSameM uttama udyAnoMmeM 25 anurAga honese ) maiM bandhanameM par3I thI aba bhagavAnkI sevAke lie sanmukha hone mAtrase merA bandhana chUTa gayA hai-maiM bandhana mukta ho gayI hU~ isa kutUhalase hI vaha puSpa vRSTi svayaM pahala karatI huI par3a rahI thii| ve bhagavAn usa lAla azoka vRkSa ke mUlameM vidyamAna the / jo unake hRdayase nikAle gaye rAgase hI mAno AliMgita thA, marakatamaNiyoMke hare hare pattoMse suzobhita thA, madase avyakta madhura zabda karanevAle bhramara samahakI jhaMkArase jhaMkRta 30 thA, maNimaya phUloMse vyApta thA tathA pallavoMke samUhase suzobhita thaa| jinendra bhagavAn zukla varNa ke usa chatratrayase suzobhita ho rahe the jo apanI tIna saMkhyAse aisA jAna par3atA thA mAno unake tIna lokake Adhipatyako prakaTa kara rahA thA, jo tInoM jagatkI lakSmIke hAsake samAna jAna par3atA thA, bhagavAnke kIrtipuMjake samAna zobhA detA thA, dharmarUpI rAja kI musakAnake samAna suzobhita thA, athavA sevAke lie samIpameM AyA huA candramAkA 35 maNDala hI thA / athavA vaha chatratraya aisA jAna par3atA thA mAno bhagavAn eka vicitra megha haiM isalie kutUhala vaza unheM dekhaneke lie zarad Rtuke tIna bAdala hI Aye hoM jo ki vismayake kAraNa vahIM sthira ho gaye the| bhagavAnke vicitra megha honekA kAraNa yaha thA ki Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -58 ] aSTamaH stabakaH 311 kalaGkotpAdanena, sUrye saMtApajananena ca saMjAtApakIrti parimASTu' tadubhayamekIkRtya vedhasA nirmiteneva bimbatrayeNa ratnakAntimanohareNa dhavalAtapatratritayena vizobhamAnaM, gAmbhIryaM vijitena payaH pArAvAreNa dvipadarahitatayAdhikataraja rasAzliSTatayAtivRddhatayA ca sevArthaM svayamAgantumakSamatayA prahitairiva vIci - nikaredvA yazovijitatayA sevArthamAgatairiva sudhApUrerathavA nikhilasurasevyapAro'yaM himAlaya iti matvAnupatadbhiriva gaGgAtaraGgaH suranikaravadanapayojapariSkRte bhagavato vimalataradivyadehakAntipUre 5 sarovarazaGkayA saMpatadbhiriva haMse, IzvarAdutpatadbhiriva yazovisarairyaMkSaka rasa rojavIjyamAnacAmare vRddhi pakSe ghoH buddhiH rasa iva jalamiva ghorasaH tasya vRddhi karotIti kutuhalena saMdraSTuM samavalokitumupAgatya samIpamAgatya vismayavazAt AzcaryavazAt tatraiva nizcalatAM sthiratAm upagatena prAptena zAradanI radatrayeNeva zAradavAridatritayeNeva candre kalaGkasyotpAdavena, sUrye divAkare saMtApasaMjananena ca saMtApotpAdakatvena ca saMjAtA kati samutpannaduryazaH parimASTuM prokSituM tadubhayaM sUryAcandramasau ekIkRtya vedhasA vidhAtrA nirmitena 10 racitena bimbatrayeNeva, ratnakAntimanohareNa maNimarIcimanojJena dhavalAtapatratritayena vizobhamAnaM, yakSakarasarojavIjyamAnacAmaraiH yakSANAM vyantaradevavizeSANAM karasarojaH karakamalaiH vIjyamAnAH prakIryamANA ye cAmarAstaiH upazobhamAnaM virAjamAnam, atha kathaMbhUtaH cAmarairiti tAneva vizeSayitumAha- gAmbhIryeNa dhairyeNa vijitena parAbhUtena payaHpArAvAreNa kSIranIravinA dvipadarahitatayA caraNadvayarahitatayA pakSe trasajIvarahitatayA, adhikatarajarasA atizayavArdhakyena AzliSTatayA samAliGgitatayA pakSe adhikatarajena bahulotpannena rasena jalena 15 AzliSTatayA ativRddhatayA ca atisthaviratayA ca pakSe'tivistRtatayA ca sevArthaM zuzrUSArthaM svayaM svataH AgantuM samAyAtum akSamatayA asamarthatayA prahitaiH preSitai: vIcinikarairiva taraGgasamUhairiva, yadvA yazovijitatayA kIrtivijitatayA sevArtham AgataiH sudhApUrairiva pIyUSapravAhairiva, athavA nikhilasuraiH sarvadevaiH sevyAH sevanIyAH pAdAH pratyantaparvatA yasya tathAbhUtaH ayaM himAlayo himavAn parvata iti matvA pakSe nikhilasuraiH samagradevaiH sevyau samArAdhanIyo pAdo caraNo yasya tathAbhUtaH ayaM jinendro hi nizcayena mAlayaH mAyA lakSmyA 20 Alaya: sthAnam iti matvA anupatadbhiranugacchadbhiH gaGgAtaraGgeriva bhAgIrathobhaGgariva, suranikarasya devasamUhasya vadanapayojaH mukhakamalaiH pariSkRte sahite bhagavato jinendrasya vimalatarA cAso divyadehakAntizceti vimalataradivya dehakAntistasyAH pUre pravAhe sarovarazaGkayA kAsArasaMdehena saMpatadbhiH samAgacchadbhiH haMsairmarAlairiva, --- 30 vaha vimuktAmbara - AkAzako chor3anevAlA thA jaba ki anya megha avimuktAmbara - AkAzako chor3anevAlA nahIM thA ( pakSa meM vimuktAmbara - vastra rahita thA ), vaha tyaktacaMcalAnanda - 25 bijalI ke Anandako chor3anevAlA thA jaba ki anya megha atyaktacaMcalAnanda - bijalI ke Anandako chor3anevAlA nahIM thA ( pakSameM kSaNabhaMgura Anandako chor3anevAlA thA ), vaha sadAmarAThIsaMtoSakara -- hamezA haMsiyoMko santoSa utpanna karanevAlA thA jaba ki anya megha haMsiyoMko santoSa utpanna karanevAlA nahIM hotA thA ( pakSa meM sadA amarAlI - devoMke samUhako santoSa utpanna karanevAlA thA ) vaha vicitra megha anya meghoMke samAna hI dhIrasasyadhIra manuSyarUpI dhAnyakI vRddhiko karatA thA ( pakSa meM buddhirUpa jalakI vRddhiko karatA thA ) / vaha bhagavAn yakSoMke karakamaloMse Dhore jAnevAle una cAmaroMse suzobhita ho rahe the jo aise jAna par3ate the mAno gambhIratAke dvArA parAjita hue kSIrasamudrake dvArA dvipadarahitatA - do pA~voMse rahita hone ke kAraNa ( pakSa meM trasa jIvoMse rahita honeke kAraNa ), adhikatarajarasA zliSTatA - atyadhika bur3hApAse yukta honeke kAraNa ( pakSa meM atyadhika jalase sahita honeke 35 kAraNa ) tathA ativRddha - atyanta vRddha ( pakSa meM atyanta vistRta ) honese svayaM Ane meM asamartha honeke kAraNa bheje hue taraMgoM ke samUha hI hoM, athavA yazake dvArA parAjita honese Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 purudevacampUprabandha [ 158rupazobhamAnaM, jinacandrodayavardhamAnapayodhidhvanimanukurvatA suradundubhinidhvAnena prakaTitamahimAnaM, bhavyajanasaptabhavAvalokanamaNimukurAyamANenAntarArAticakranirAkaraNanipuNacakrAyudhAyamAnena jJAnazrImaNidarpaNAyamAnena yadvA dhavalAtapatrarUpeNa bhagavataH sevAM vidhAya kRtakRtyatAmApannaM candramavalokya svayamapi sevArthamAgateneva prabhAkareNa bhAmaNDalena vAbhAsyamAnadivyadehaM, mRdumadhuragambhIra5 sarvabhASAmayadivyadhvanidinakareNa bhavyajanamanodurgadhvAntaM vidhvaMsayantaM mUrteneva jJAnadarzanacaritratrita yenAnyena vadanatrayeNa parizobhamAnaM taM devadevamavalokya vismayavistRtAkSAH sahasrAkSapramukhasurAdhyakSA bhaktyA praNamyArcayitvA caivaM stotumArabhanta / IzvarAd bhagavataH utpatadbhirudgacchadbhiH yazovisarairiva kIrtisamUhariva, yakSa karasarojavIjyamAna cAmarairupa zobhamAnaM, jina eva candro jinacandrastasya udaya evAbhyudaya eva udaya udgamastena vardhamAno yaH payodhi: 10 sAgarastasya dhvani zabdaM anukurvatA viDambayatA suradundubhinidhyAnena devadundubhininAdena prakaTito mahimA yasya tam, bhAmaNDalena dyutivalayana bhAmaNDalAbhidhAnaprAtihAryeNetyarthaH bAbhAsyamAnaH zozubhyamAno divyadeho yasya taM, atha kathaMbhUtena bhAmaNDalenetyAha-bhavyajanAnAM bhavyajIvAnAM saptabhavAnAM saptaparyAyANAmavalokanaM darzanaM tasmai maNimukurAyamANena ratnAdarzavadAcaratA, AntarArAtInAmabhyantarazatraNAM cakraH samUhastasya nirAkaraNe tiraskaraNe nipuNaM dakSaM yat cakrAyudhaM cakrAbhidhAnazastraM tadvadAcaratA, jJAnazriyA jJAnalakSmyA maNidarpaNAyamAnena 15 ratnamakurandAyamAnena yadvA dhavalAtapatrarUpeNa dhavalacchatrAkAreNa bhagavataH sevA vidhAya kRtvA kRtakRtyatA kRtArthatAm ApannaM prAptaM candra zazinam avalokya svayamapi svato'pi sevArtha zuzruSArtha Agatena prabhAkareNeva saryeNeva bhAmaNDalena bAbhAsyamAnadivyadehaM. madaH madharo gaMbhIraH sarvabhASAmayazca yo divyadhvaniH sa eva dinakaraH sUryastena bhavyajanamanodurgANAM bhavyajanahRdayakAntArANAM dhvAntaM ajJAnatimiraM vidhvaMsayantaM nAzayantaM, mUrtena sAkAreNa jJAnadarzanacAritratritayeneva samyagdarzanAdiratnatrayeNeva, anyena nijamukhAtiriktena vadanatrayeNa mukha20 trayeNa parizobhamAnaM taM devadevaM vRSabhajinendram avalokya dRSTvA vismayena vistRtAni akSINi yeSAM tathAbhUtAH sevAke lie Aye hue amRtake pUra hI hoM, athavA yaha bhagavAn samasta devoMke dvArA sevyamAna pAdoM-caraNoM ( pakSa meM pratyanta parvatoM) se yukta honeke kAraNa himAlaya-himavAn parvata haiM ( pakSa meM nizcayase lakSmokre ghara haiM ) aisA mAnakara unake pAsa AnevAlI gaMgAkI lahareM hI hoM, athavA deva samUhake mukharUpI kamaloMse suzobhita bhagavAnke divya zarIrakI kAntike 25 pUrameM sarovarakI zaMkA honese Ate hue mAno haMsa hI hoM, athavA bhagavAnase UparakI ora uThate hue unake yazake samaha hI hoN| jinendrarUpI candramAke udayase bar3hate hue samudrakI dhvanikA anukaraNa karanevAle devadundubhiyoMke zabdase una bhagavAnkI mahimA prakaTa ho rahI thii| usa bhAmaNDalake dvArA unakA divya zarIra suzobhita ho rahA thA jo bhavya jIvoMke sAta bhava dekhaneke lie maNimaya darpaNake samAna AcaraNa karatA thA, jo antaraMga zatruoMke samUhakA nirAkaraNa karanevAle cakrAyudhake samAna jAna par3atA thA, jo jJAnarUpI lakSmIke maNimaya darpaNake samAna mAlUma hotA thA athavA dhavalachatratrayake rUpameM bhagavAnakI sevA kara kRtakRtyatAko prApta hue candramAko dekhakara svayaM sevAke lie AyA huA mAno sUrya hI ho| ve bhagavAn komala, madhura,gambhIra, aura sarvabhASA rUpa pariNata honevAlI divyadhvanirUpI sUrya ke dvArA bhavya jIvoMke manarUpI aTavIke andhakArako naSTa kara rahe the, tathA ve mUrtidhArI jJAna, 35 darzana aura cAritrake trikake samAna apane tIna anya mukhoMse suzobhita ho rahe the arthAt ve caturmukha dikhAI dete the| devAdhideva una vRSabha jinendra ke darzana kara jinake netra Azcaryase Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 -61 ] aSTamaH stabakaH 659) guNazreNI deva ! tribhuvanapate ! te gaNadhara prasidhyadvANInAmapi na viSayAsmatstutigirAm / kathaM bhUmiH sA syAdiha jaladhimaurvAnalamukhai rapeyaM pAtu kiM mazakazizukAlI prabhavati // 36 / / $60) kva tAvakaguNAmbudhiH kva mitazemuSIkA vayaM kva no vacanavekharI kva khalu te yshomaadhurii| iti stutipathAjjinAdhipa ! nivRttibhAjaH punaH pravartayati deva ! nastava padAbjabhaktidhuvA // 37 // 61 ) anugRhNAnaH sumanojAtaM tvaM devadeva bhuvanapate ! / sumanojAtaM sahasA nAzayati smeti jinapa ! citramidam // 38 // sahasrAkSapramukhasurAdhyakSAH saudharmendrAdidevendrAH bhaktyA praNamya arcayitvA pUjayitvA ca evaM vakSya mANatayA stotum Arabhanta tatparA abhUvan / zleSarUpakotprekSAH zRGkhalAyamakazca / 6 59) guNeti-he deva | he tribhuvanapate ! he trilokInAtha ! te tava guNazreNI guNapaGktiH gaNagharANAM caturjJAnadhAriNAM yAH prasiddhayantyo vANyo bhAratyastAsAmapi na viSayA na gocarA asmatstutigirAm matstavanavAcAM bhUmiH pAtraM sA kathaM syAt ? tadevodAhriyate-ihAsmin loke aurvAnalamukhairvaDavAnalavadanaiH apeyaM na pAtuM yogyaM jaladhi sAgaraM pAtuM kiM 15 mazakazizukAnAM daMzazAvakAnAmAlI paGktiH kiM prabhavati ? api tu na prabhavati / zikhariNI chandaH // 36 // 10) kveti-he jinAdhipa ! he jinendra ! tAvakaguNAmbudhiH tvadIyaguNasAgaraH kva kutra, mitA parimitA zemuSI buddhiryeSAM tathAbhUtA vayaM kva kutra, dvau kvazabdo mahadantaraM suucytH| no'smAkaM vacanavaikharI vAgvinyAsaH kva, te tava yazomAdhurI kIrtimAdhurI kva kutra khalu itItthaM punaH stutipathAt stutimArgAt nivRttibhAjo dUrIbhUtAn no'smAn he deva ! tava dhruvA sthirA padAbjabhaktiH caraNakamalabhaktiH pravartayati prerayati / pRthvIchanda: 20 // 37 // $1) anugRhNAna iti-he devadeva ! he devAdhideva ! he bhuvanapate he jagannAtha ! he jinapa he jinendra ! sumanojAtaM devasamUhaM vidvatsamUha vA anugRhNAnaH upakurvan tvaM sumanojAtaM devasamUhaM vidvatsamUhaM vA zayasi smeti idaM citramAzcayaM pakSe sumanojAtaM kAmaM sahasA jhagiti nAzayasi sma / zleSaH / AryA vistRta ho rahe the aise saudharmendra Adi indra bhaktipUrvaka praNAma kara tathA pUjA kara isa prakAra stuti karaneke lie tatpara hue / 659) guNazreNIti-he deva ! he trijagannAtha ! Apake guNoMkI 25 paMkti gaNadharoMkI prasiddha vANIkA bhI viSaya nahIM hai phira hamArI stuti viSayaka vANIkA viSaya kaise ho sakatI hai ? jo samudra bar3avAnalake mukhoMse apeya hai use kyA maccharoMke baccoMkI paMkti pIneke lie samartha ho sakatI hai arthAt nahIM ho sktii||36|| 660) kvetihe jinendra ! he deva ! Apake guNoMkA sAgara kahA~ ? aura sImita buddhike dhAraka hama loga kahA~ ? Apake yazako madhuratA kahA~ aura hamAre vacanoMkA vinyAsa kahA~ ? isa taraha hama 35 stutike mArgase dUra haiM hama logoMko "to mAtra Apake caraNa-kamaloMkI sthAyI bhakti hI stuti karaneke lie pravRtta kara rahI hai // 37 // 6 61) anugRhNAna iti-he devAdhideva ! he bhuvanapate! he jinendra ! Apa sumanojAta-vidvAnoM athavA devoMke samUhapara anugraha karanevAle haiM phira usI sumanojAtako Apane sahasA naSTa kara diyA yaha AzcaryakI bAta hai (pakSameM 40 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 purudevacampUprabandhe [ 66.662 ) deva tava vaibhavaM yo jAnAti pumAn jinendra ! bhuvnpte!| bhajati tyajati ca vaibhavameSa iti zrIpate ! citram // 39 / / $ 63 ) amalasadguNavAridhirapyaho jinapa ! nAmalasadguNavAridhiH / nikhilalokanuto'pyabhavaH kathaM tridazalokanuto jagatAM pate ! // 40 // 6 64 ) avadAtamUrtimahito'pyadhikAruNyaM vahasyaho citram / / ___ vyAkorNakalpakusumo na vyAkIrNAdvikalAkusumo'pi // 41 / / $65 ) ityAdyaneka stotrapavitrIkRtamukhAravindaH puraMdarapramukhavRndArakasaMdohaH sNtt||38|| 662 ) deveti-he deva ! he jinendra ! he tribhuvanapate ! he zropate ! yaH pumAn puruSaH tava bhavato vaibhavaM samRddhi jAnAti eSa vaibhavaM samRddhi bhajati prApnoti tyajati maJcati ca iti citramAzcaryam / pakSe vai nizcayena bhavaM saMsAraM tyajatIti vyAkhyA kAryA || AryA // 39 / / 13) amaleti-he jinapa ! he jinendra ! he jagatAMpate! jagatsvAmin ! tvam amalA nirmalA ye sadguNAH prazastaguNAsteSAM vAridhiH sAgaro'pi san na amalasadaguNavAridhiriti citraM parihArapakSe nAma iti pRthakpadaM saMbhAvanAyAm athavA nAmnA lasatAM guNAnAM vAridhiriti / nikhilalokanuto'pi sakalalokastuto'pi san tridazalokanutaH triguNitadazalokanuta ! kathamabhava iti virodhaH parihArapakSe tridazalokanuto devasamUhastutaH iti / virodhaabhaasH| drutavilambita15 vRttam // 40 / / 664 ) avadAteti-avadAtA ujjvalA dhavalA ca yA mUrtiH zarIraM tayA mahito'pi prazasto'pi san adhikAruNyaM adhikaM ca tat AruNyaM ceti adhikAruNyaM sAtizayaraktavarNatvaM vahasi dadhAsi ityahI citram parihArapakSe adhigataM prAptaM kAruNyaM dayAlutvaM vahasi / evaM vyAkIrNAni vistRtAni kalpakusumAni kalpatarupuSpANi yena tathAbhUtaH san na vyAkorNAni dvikalpAnAM pRthivIsthasvargasthabhedena dvividhakalpavRkSANAM kasamAni yena tathAbhata iti citraM parihArapakSe navyaM natanaM yayA syAttathA AkIrNAni vyAptAni dvikalpa20 kusumAni yena tathAbhUtaH asIti zeSaH, zleSavirodhAbhAso / AryA // 41 // 665) ityAdIti- ityAdibhi ranekastotravividhastavanaiH pavitrIkRtaM mukhAravindaM vadanavArijaM yasya tathAbhUtaH puraMdarapramukhavRndArakANAM sumanojAta-kAmako naSTa kara diyA) // 38 // 662) deveti-he deva ! he jinendra ! he bhuvanapate ! he zrIpate! jo manuSya Apake vaibhavako jAnatA hai vaha vaibhavako chor3a detA hai tathA prApta bhI hotA hai yaha bar3e AzcaryakI bAta hai| (parihAra pakSameM ve nizcayase 25 bhava-saMsArako chor3a detA hai aura vaibhava-aizvaryako prApta hotA hai ) // 39 / / 663) amaleti-he jinendra ! Apa nirmala samIcIna guNoMke sAgara hokara bhI amalasadguNavAridhiH na-nirmala samIcIna guNoM ke sAgara nahIM haiM (parihAra pakSa meM Apa nAmalasadguNavAridhiH-nAmase zobhAyamAna samIcIna guNoMke sAgara haiM ) isI prakAra he jagatpate ! Apa samasta lokake dvArA stuta hokara bhI tridazalokanuta-tIsa logoMke dvArA stuta kaise hue ? 30 (parihArapakSameM tridazalokanuta-devoMke dvArA stuta hue) // 40 // 664) avadAteti he bhagavan ! Apa ujjvala mUrtise pUjita hokara bhI adhikAruNyaM-adhika lAlimAko dhAraNa karate haiM yaha AzcaryakI bAta hai (parihArapakSameM adhikAruNyaM-adhika dayAlutAko dhAraNa karate haiM ) isI prakAra Apa vyAkIrNakalpakusuma-kalpavRkSake phUloMko vistRta karanevAle hokara bhI na vyAkIrNadvikalpakusumaH-pRthivI tathA svargasambandhI bhedase dvividha kalpavRkSake 35 phUloMko vistRta karanevAle nahIM ho yaha Azcarya kI bAta hai (parihArapakSameM navIna rUpase dvividha kalpavRkSoMke phUloMko vyApta karanevAle haiM ) // 41 / / 665) ityAdoti-ityAdi aneka stotroMse jisakA mukhakamala pavitra ho rahA thA aisA indrAdi devoMkA samUha nirantara prati Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -68 ] aSTamaH stabakaH kanakA mala divyadehaM saMgatanijanayanaparamparAbhirjinarAjasya kurvANo bhagavadabhimukhIkRtamukho yathocitaM niSasAda / 315 caJcaccaJcarokasaMcaya kalpatarukalpaM $ 66 ) zrImAn bharatarAjarSirbubudhe yugapattrayam / kaivalyasaMbhUtisUtiM ca sutacakrayoH // 42 // $ 67 ) kaivalyaM vRSabhasya dhArmika mukhAtsatkaJcukIyAtsuto tpatti cakrasamudbhavaM ca kalayandrAk zastrapAlAdvibhuH / kicidvayAkulamAnasaH kimiha me prAkkAryamityAdarAt tIrthaM dharmaphalaM tadA bhagavataH prAptuM mati vyAtanot ||43|| $ 68 ) tadanu gurubhaktibharanirato bharatarAjaH kautukitahRdayairanujapurajanaparijanAntaHpurapuraHsaraiH parivRtaH paTupaTahamandratamanidhAnaniruddhadaza dizAvakAzaM pracalitamivAmbhodhi SaDaGgataraGgita- 10 5 puruhUtapradhAnadevAnAM saMdohaH samUhaH satataM saMgatAni pratiphalitAni yAni nijanayanAni svakIyasahasranetrANi teSAM paramparAbhiH saMtatibhiH jinarAjasya jinendrasya kanakamiva svarNamiva amaladehaM nirmalazarIraM caJcantaH zobhamAnAH caJcarIkasaMcayA bhramarasamUhA yasmin tathAbhUto yaH kalpatarustatkalpaM sadRzaM kurvANo vidadhAno bhagavato jinendrasyAbhimukhIkRtaM mukhaM vaktraM yasya tathAbhUtaH san yathocitaM yathAyogyaM svasvakoSTheSvityarthaH niSasAda samupaviSTo'bhUdityarthaH / $ 66 ) zrImAniti - zrImAn prakRSTa rAjyalakSmoyuktaH bharatarAjarSiH 15 yugapat ekakAlAvacchedena guroH pituH kaivalyasaMbhUti kevalajJAnotpatti sutazca cakraM ceti sutacakre tayoH putracakraratnayoH sUti samutpatti ca iti trayaM tritayaM bubudhe jJAnavAn ||42 || $66 ) kaivalyamiti - dharmaM carati dhArmikastasya mukhAt dhArmikajanavacanAt vRSabhasya jinendrasya kaivalyaM kevalajJAnotpatti, satkaJcukIyAt prazastasovidallAt sutotpatti putrajanma, zastrapAlAccAyudharakSakAcca drAk jhaTiti cakrasamudbhavaM cakraratnotpatti ca kalayan jAnan vibhuH bharataH iha triSu kAryeSu prAk pUrvaM me mama kiM kAryaMmitItthaM kiMcinmanAm vyAkulamAnaso 20 vyagracetaskaH san tadA tasmin kAle AdarAt vinayAt bhagavato jinendrasya dharmaphalaM dharmoddezyakaM tIrtha prAptuM mati buddhi vyAtanot vistArayAmAsa / zArdUlavikrIDita chandaH ||43|| 168 ) tadanviti -- tadanu tadanantaraM gurubhakyA bhareva niratastatparaH bharatarAjaH bharatazcAsI rAjA ceti bharatarAja : 'rAjAhaH sakhibhyaSTac' iti Tac samAsAntaH, kautukitAni hRdayAni yeSAM taiH anujAzca purajanAzca parijanAzca antaHpuraM ca eSAM dvandvaH te puraHsarA yeSAM tairjanaiH parivRtaH pariveSTitaH paTupaTahAnAM vizAladundubhInAM mandratamanidhyAnena gambhIratama 25 bimbita honevAle apane netroMke samUha se bhagavAn ke suvarNake samAna nirmala zarIrako suzobhita bhramara samUha se yukta kalpavRkSake samAna karatA huA bhagavAn ke sAmane mukha kara yathAyogya rIti se baiTha gayA / 966 ) zrImAniti - tadanantara zrImAn rAjarSi bharatane pitAko kevalajJAnakI prApti tathA putra aura cakraratnakI utpatti ina tIna kAryoM ko eka sAtha jAnA // 42 // 167 ) kaivalyamiti - dhArmika manuSyake mukhase bhagavAnko kevalajJAnakI utpatti, uttama 3, kaMcukI ke mukhase putra kI utpatti aura zastrarakSakase cakraratnakI utpattike samAcArako zIghra hI jAnakara bharatamahArAja, ina kAryoM meM mujhe pahale kauna kArya karanA cAhie isa prakAra kucha vyagra citta hue parantu usa samaya unhoMne AdarapUrvaka tIrthadharma kI pravRttirUpa phalase yukta bhagavAn ke kevalajJAnotsavako prApta karanekA vicAra kara liyA ||43|| 668) tadagviti - tadnantara gurubhaktike samUha meM lIna samrAT bharata, kutUhalase yukta hRdayavAle choTe bhAiyoM, parivAra- 35 ke anya logoM tathA antaHpurakI striyoMse parivRta hotA huA vizAla dundubhiyoMke joradAra Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 purudevacampUprabandhe [ 8668balaM purodhAya puratazcalitaH, purataH parizobhamAnamekatra yugapaduditadinakarabimbasahasrazaGkAkara pujIbhUtamiva kAntisAraM bhagavadAsthAnamaNDapaM pravIkSya pravizya cAntaH krameNa prathamadvitIyasAlAvutkramya, tatra saMbhrAyadbhirdovArikaH pravezitaH tridazabhuvanasaubhAgyajitvarIM zrImaNDapazobhAvaikharI vilokya vismitamAnasaH pradakSiNIkRtya prathamapIThe dharmacakracatuSTayaM, dvitIyapIThe mahAdhvajAMzcArcayitvA, gandhakuTImadhyasamiddhasiMhAsanopari virAjamAnatayA pUrvAcalazikharazozubhyamAnaM dinamaNimanukurvANaM, calaccAmaranikaravIjyamAnatayA puSpavRSTiparotatayA ca prapatannirjharaM tridhAbhUtavidhubimbAvalambitAmbudharacumbitaM mandAratarugalitaprasUnaparimeduraM mandaragiri tulayantaM bhagavantamavalokya praNamya cAtivibhavena pUjayAmAsa / zabdena niruddhA dazadizAvakAzA yena tat pracalitam ambhodhimiva sAgaramiva, SaDaGgastaraGgitaM yad balaM sainyaM 10 tat purodhAya agne kRtvA purato nagarAt calitaH purato'ne zobhamAnaM virAjamAnaM, ekatra ekasmin sthAne yugapad ekasArdham uditAni yAni dinakarabimbasahasrANi teSAM zaGkAkaraM saMdehotpAdakaM pujIbhUtaM rAzIkRtaM kAntisAramiva bhagavadAsthAnamaNDapaM jinendrasabhAmaNDapaM pravIkSya dRSTvA pravizya ca antaH, krameNa prathamadvitIyasAlI utkramya samullaGghya tatra saMbhrAmyadbhiH dauvArikArarakSakaiH pravezitaH prApitapravezaH san tridazabhuvanasya svargasya saubhAgya zobhA jitvarI jayanazIlAM zrImaNDapasya zobhAvaikharI tAM zrImaNDapasuSamAvistRti vilokya vismitamAnasaH 15 cakitacetAH pradakSiNIkRtya parikramya prathamapIThe dharmacakrANAM caturdisthitAnAM catuSTayaM catuSkaM, dvitIyapIThe mahAdhvajAn bRhatpatAkAzca arcayitvA gandhakuTImadhye samiddhasya dedIpyamAnasya siMhAsanasya hariviSTarasyopari virAjamAnatayA zobhamAnatayA pUrvAcalazikhare zozubhyamAnamatizayena zumbhantaM dinamaNi sUryam anukurvANaM, calaccAmarANAM nikareNa vIjyamAnatayA puSpavRSTiparItatayA ca sumanovRSTivyAptatayA ca prapatanto nirjharA vAripravAhA yasmistaM, tridhAbhUtena vidhubimbenAvalambitaH sahito yo'mbudharo meghastena cumbitaM mandAratarubhyaH 20 kalpavRkSebhyo galitaiH prasUnaH puSpaiH parimeduraM vyAptaM mandaragiri sumerusAnumantaM tulayantaM bhagavantaM vRSabha jinendram avalokya praNamya ca namaskRtya ca ativibhavena vipulasamRddhayA pUjayAmAsa / 669) pUjAnta iti-pUjAnte saparyAvasAne bharatanRpatiH bharatezvaraH tribhuvanatilakaM trilokozreSThaM sakalaguNanidhi nikhilaguNasAgaraM vizveSAM sakalapadArthAnAM yAthAtmyasya pAramArthyasya boSo jJAnaM yasya taM tathAbhUtaM devadevaM jinendraM saMpraNamya atibhaktyA tIvrAnurAgeNa stutvA natvA ca bhUyaH punaH zrImaNDapAnacaM 25 gatvA tatra sabhyAnAmanyasabhAsadAnAmantarAle madhye devAGge jinendrazarIre dattadRSTiH pradattanayanaH mukulite zabdoMse dazoM dizAoMke avakAzako rokanevAlI tathA laharAte hue samudrake samAna chaha aMgoMse vyApta senAko Age kara nagarase claa| Age zobhAyamAna tathA eka sthAnapara eka sAtha udita hue hajAra sUryabimboMkI zaMkA karanevAle athavA ikaThe hue kAntike sArake samAna bhagavAnake sabhAmaNDapako dekhakara usane bhItara praveza kiyaa| krama-kramase pahale aura dUsare , koTako ullaMghana kara vahA~ ghUmanevAle dvArapAloMke dvArA bhItara praviSTa hotA huA Age bddh'aa| sarvaprathama svargakI zobhAko jItanevAlI zrImaNDapakI vicitra zobhAko dekhakara usakA mana Azcaryase cakita ho gyaa| tadanantara prathama pIThapara vidyamAna cAra dharmacakroMkI pradakSiNA dekara tathA dvitIya pIThapara sthita mahAdhvajAoMkI pUjA kara usane bhagavAnake darzana kara praNAma kiyA aura bahuta vaibhavake sAtha unakI pUjA kii| usa samaya bhagavAna, gandhakuTIke madhyameM dedIpyamAna siMhAsanake Upara virAjamAna honese udayAcalake zikharapara zobhAyamAna sUryakA anukaraNa kara rahe the| calate hue cAmaroMke samUhase vIjyamAna tathA puSpavRSTise vyApta honeke kAraNa ve usa mandaragirikI tulanA kara rahe the jisapara aneka nirjhara par3a rahe 35 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -70 ] aSTamaH stabakaH 317 669 ) pUjAnte devadevaM tribhuvanatilakaM saMpraNamyAtibhakyA stutvA natvA ca bhUyaH sakalaguNanidhiM vizvayAthAtmyabodham / gatvA zrImaNDapAgryaM bharatanarapatistatra sabhyAntarAle devAGge dattadRSTirmukulitavilasatpANipadmo'vatasthe // 44 // 70 ) tadanu bhavyapuNDarIkaSaNDamArtaNDaM kevalajJAnalakSmImanubhavantaM bhagavantaM dharma pRSTavati 5 / bharatarAje, bhUtabhaviSyadvartamAnapadArthasArthavyaktIkaraNasAkSiNI, nirmuktAzeSadoSA, mithyAtvajAlatUlavAtUlalolA, vipakSagarvasarvasvaparvatadambholiH, apArasaMsArasAgarakarNadhArAyamANA, syAdvAdalakSmIviharaNaprAsAdapAlI, dharmanapasAmrAjyapratiSThAbhUmiH, tAlvoSThaspandAdivajitA, varNavinyAsarahitApi vastubodhavidhAnacaturA, svayamekApi pRthakpRthagabhiprAyavacanAnAM dehinAM spaSTamiSTArthasAdhanapravINA sudhAmayI vRSTiriva divyavANI bhagavanmukhAravindAtprAdurbabhUva / vilasatpANipakSe yasya yathAbhUtaH san avatasthe avasthito'bhUt / sragdharA chandaH // 44 // 670) tadanvititadanu tadanantaraM bhavyapuNDarIkaSaNDamArtaNDaM bhavyAravindavandavibhAkaraM kevalajJAnalakSmImanubhavantaM kevalajJAnasahitaM bhagavantaM vRSabhajinendraM bharatarAje dharma pRSTavati sati bhagavanmukhAravindAt bhagavadvadanavArijAt divyavANI divyadhvaniH prAdurbabhUva / atha kathaMbhUtA sA divyavANItyAha-bhUtabhaviSyadvartamAnapadArthAnAM kAlatrayavartipadArthAnAM sArthaH samUhastasya vyaktIkaraNasya prakaTakaraNasya sAkSiNI, nirmuktAstyaktA azeSadoSA 15 yasyAstathAbhUtA, mithyAtvajAlameva tUlaM tasya vAtUlasya vAtyAyA iva lIlA yasyAstathAbhUtA, vipakSANAM prativAdinAM garvasarvasvameva parvataH sAnumAn tasya dambholi: paviH, apArasaMsAra eva sAgarastasmin karNadhAra ivAcaratIti tathA, syAdvAdalakSmIranekAntazrIstasyA viharaNAya prAsAdapAlI sauSasaMtatiH dharmanapasya dharmamahIbhRto yat sAmrAjyaM tasya pratiSThAbhUmiH, tAlvoSThasya spandAdinA vajitA tyaktA, varNavinyAsarahitApi akSarAkArapariNamanarahitApi vastubodhasya vastujJAnasya vidhAne karaNe caturA vidagdhA, svayaM svataH ekApi 20 advitIyApi pRthakpRthagabhiprAyavacanAnAM pRthapRthagabhiprAyavAdinAM dehinAM prANinAM spaSTaM yathA syAttathA iSTArthasAdhane pravINA samarthA sudhAmayI pIyUSamayI vRSTiriva divyavANI divyadhvanirbhagavanmukhAravindAt prAdurbabhUva the, jo tIna rUpameM pariNata candra maNDalase avalambita meghase cumvita ho rahA thA tathA kalpavRkSoMse ghire hue puSpoMse vyApta thaa| 669) pUjAnta iti-pUjAke antameM bharatezvarane trilokake tilaka samasta guNoMke sAgara evaM sarvajJa devAdhideva vRSabhajinendrako praNAma kiyA, 25 bhaktipUrvaka stuti kI, namaskAra kiyA aura usake bAda zrImaNDapameM jAkara vahA~ bhagavAnke zarIrapara dRSTi lagAtA huA vaha donoM hAtha jor3akara sabhAsadoMke bIca meM baiTha gayA // 44 // 670) tavanviti-tadanantara bhavyajIvarUpI kamalasamUhako vikasita karaneke lie sUrya evaM kevalajJAnarUpI lakSmIkA anubhava karanevAle bhagavAnse bharatezvarane dharmakA svarUpa pUchA / usake phalasvarUpa bhagavAnake mukhAravindase divyadhvani prakaTa huii| vaha divyadhvani bhUta, 30 bhaviSyat aura vartamAna padArthoM ke samUhako prakaTa karaneke lie sAkSIsvarUpa thI, samasta doSoMse rahita thI, mithyAtvake samUha rUpa ruIko ur3Aneke lie tIbavAyuke samAna thI, prativAdiyoMke garvarUpI parvatoMko naSTa karaneke lie vajrake samAna thI; apAra saMsArarUpI sAgarase pAra karaneke lie karNadhArake samAna thI, syAdvAdarUpI lakSmIkI krIDAkA prAsAda thI, dharmarUpI rAjAke sAmrAjyakI pratiSThAbhUmi thI, tAlu tathA oSThake halana-calana Adise rahita 35 thI, akSaroMke vinyAsase rahita hokara bhI vastuke jJAna karAnemeM catura thI, svayaM eka hokara bhI pRthaka-pRthaka abhiprAyako prakaTa karanevAle prANiyoMke iSTa arthako spaSTa rUpase siddha karane meM Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 purudevacampUprabandhe [8171671) nizamya bharatAdhipo madhuradivyavANoM vibho stadAbhajata darzanavratavizuddhimudyadruciH / surAsuramunIzvaraprabhRtibhiH parItA sabhA parAM dhRtimavApa sA paramazarmadharmAmRtaiH // 45 // 672 ) tadAnoM kurukulacUDAmaNiH somaprabhanaramaNirdAnatIrthapravartakaH zreyAn bharatezvarAnujo vRSabhasenazca bhagavatpAdamUle dIkSitvA gaNadharA bbhuuvuH| brAhmosundaroM ca saMsAranirvedanirdhUtavivAhacinte bhaTTArakapAdamUle dIkSAmAsAdya gaNinIgaNapradhAne babhUvatuH / zrutakIrtizca gRhItopAsakavrataH zrAvakAgraNorbabhUva / priyavratA ca gRhotANuvratA zrAvikAgresaro babhUva / purAbhagnatapaskAH kacchamahA kacchapramukhAzca bharatarAjaputraM marIciM vinA sarve'pi mahApravrajyAmAseduH anantavIryazca gurupAdamUla10 prAptadokSaH surAsuraiH pUjito mokSalakSmImAsasAda / $73 ) vanditvA bharatAdhipo bhagavataH pAdAmbujaM sAnuja staccakrAyudhapUjane kRtamatiH saMpUjya lokezvaram / AsthAnAbahirAgataH pRtanayA juSTazca sodhollasat ketuvAtanirastabhAskarakaraM nainaM puraM prAvizat / / 46 / / 15 prakaTitAsIt / 6 71 ) nizamyeti-tadA tasmin kAle udyantI vardhamAnA ruciH pratItiryasya tathAbhUtA bharatAdhipaH bharatezvaraH vibhorbhagavato madhuradivyavANIM madhuradivyadhvani nizamya zrutvA darzanavratavizuddhi samyaktvavratayoH -vizuddhi nirmalatAm abhajata prApat / surAzca asurAzca munIzvarAzceti surAsuramunozvarAste prabhRtayo yeSAM taiH parItA vyAptA sA sabhA samavasaraNapariSad paramazarmavarmAmRtaiH utkRSTasukhadAyakadharmapIyUSaiH parAM sAtizayAM dhRti saMtuSTim avApa prAptavatI / pRthvIchandaH / / 45 / / 672) tadAnImiti-sugamam / 20673) vanditveti-bharatAdhipo bharatezvaraH bhagavato vRSabhasya pAdAmbujaM caraNakamalaM vanditvA namaskRtya sAnujasakaniSThAtRkaH taccakrAyudhapUjane taccakraratnasamarcAyAM kRtamatiH kRtabuddhiH san lokezvaraM jinendra pravINa thI aura aisI jAna par3atI thI mAno amRtako vRSTi hI ho| 71) nizamyetijisakI zraddhA bar3ha rahI thI aise bharatezvarake bhagavAnakI madhura divya dhvani sunakara darzana aura vratameM vizuddhatA prApta kI tathA sura, asura aura muni Adise vyApta vaha sabhA utkRSTa sukhadAyaka 25 dharmarUpI amRtake dvArA parama dhairyako prApta huI / / 45 / / 672) tadAnImiti-usa samaya kuru vaMzake zikhAmaNi rAjA somaprabha, dAna tIrthake pravartaka zreyAMsa, aura bharatezvarake choTe bhAI vRSabhasena bhagavAnake pAdamUla meM dIkSita hokara gaNadhara ho gye| saMsArase vairAgya honeke kAraNa jinhoMne vivAhako cintA dUra kara dI thI aisI brAhmI aura sundarI bhI bhagavAnake pAdamUlameM dIkSA prApta kara gaNiniyoMke samUhameM pradhAna ho gyiiN| zrutakIrti, zrAvakake vrata 3. grahaNa kara zrAvakoMmeM agresara ho gayA aura priyavratA, aNuvrata grahaNa kara zrAvikAoMmeM zreSTha bana gyii| pahale jinhoMne tapa chor3a diyA thA aise kaccha, mahAkaccha Adi rAjA tathA bharatezvarake putra marIciko chor3akara anya sabhI logoMne digambara dAkSAko prApta kiyA thaa| aura pitAke pAdamUlameM jisane dIkSA prApta kI thI aise anantavIryane sura-asuroMse pUjita ho mokSa lakSmIko prApta kiyaa| 6 73 ) vanditveti-bharatezvarane bhagavAnake caraNa kamaloMkI vandanA 35 kI tadanantara choTe bhAiyoM sahita cakraratnakI pUjAkI icchA karatA huA bhagavAna kI pUjA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -74] aSTamaH stabakaH 319 674 ) tadanu devadeva ! tribhuvanarakSaNavicakSaNa! pApAvagrahavizeSavizoSitabhavyasasyasamullAsaka ! dharmAmRtasekAya dayAdhvajavirAjamAnAM bhavyavarUthinIM jayodyogasAdhanaM sajjanadharmacakra ca puraskRtya muktimArgAvaskandananipuNAyA mohapRtanAyA niHzeSanirmUlanAya ca kAlo'yamupasthita iti savinayaM puruhUtena vijJApitastIrthakarapuNyasArathibodhitaH, samIrakumArasaMmAjitayojanAntararamyabhUbhAgaH, stanitasuraviracitavimalasurabhisalilasaMsekavirahitarajaHprasaramahItalaH, sakalartukusuma- 5 pallavitasamullasitavallikAmatallikAphalavilasitatarunikaranirantaritamaNidarpaNapratimAvanItala . vilAsaH samanusratazizirasurabhimandAnilaH parasparAhvAnaniratadivijajananinadapUritagaganatalaH, puraskRtASTamaGgalasaMgatadhvajamAlAvitAnavicitritAmbarasahasradinakaraspaddhisahasrAradharmacakrapuraHsaraH , saMpUjya samaya' AsthAnAt sabhAmaNDapAt bahirAgataH pRtanayA senayA juSTaH sevitazca san sodheSu hahSullasatAM sphuratAM ketUnAM patAkAnAM vAtena samUhena nirastA dUrIkRtA bhAskarakarA ravirazmayo yasmistat naijaM svakIyaM 10 puraM nagaraM prAvizat praviSTavAn / zArdUlavikrIDitacchandaH // 46 // 674 ) tadanviti-tadanu tadanantaraM he devadeva ! he devAdhideva ! he tribhuvanasya rakSaNe trANe vicakSaNo vidvAn tatsaMbuddhI, pApameva avagrahavizeSo vRSTipratibandhavizeSastena vizeSitAni yAni bhavyasasyAni bhavyajanabIhayasteSAM samullAsa kastatsaMbuddhau, dharmAmRtasekAya dharmasukRtasecanAya dayAdhvajaiH kRpAketubhirvirAjamAnAM zobhamAnAM bhavyavarUthinIM bhavyasenAM jayodyogasya vijayaprayAsasya sAdhanaM sajjadharmacakraM kAryaratadharmacakraM ca puraskRtya anekRtya muktimArge mokSamArge yad 15 avaskandanaM luNThanaM tasmin nipuNAyA dakSAyA mohapRtanAyA mohasenAyA niHzeSanirmUlanAya ca samanabhAvana samutpATanAya ca ayaM kAla: samaya upasthitaH saMprAptaH iti savinayaM sAdaraM yathA syAttathA puruhUtena puraMdareNa vijJApitaH prArthitaH, tIrthakarapuNyameva sArathistena bodhitaH sAvadhAnIkRtaH, samIrakumArairvAyukumAraiH samAjitaH svaccho kRtaH yojanAntararamyabhUbhAgo yasya saH, stanitasurairmeghakumAradevairviracitaH kRtaH yo vimalasurabhisalilasaMsekanirmalasugandhitajalasecanaM tena virahitarajaHprasaraM dUrIkRtareNuvistAraM mahItalaM yasya saH sakalartu- 20 kusumainikhilartupuSpaiH pallavitAH kisalayitAH samullasitAH zobhitA yA vallikAmatallikA zreSThalatAstAsAM phalavilAsitAH zobhitA ye tarunikarA vRkSasamUhAstai nirantaritaH sAndrito maNidarpaNapratimAvanotalasya ratnAdarzatulyamahItalasya vilAso yasya saH, samanusrutaH ziziraH zItaH surabhiH sugandhirmandazcAnilo yasya saH, paramparAhvAne niratA lonA ye divijajanA devAsteSAM ninadena zabdena pUritaM gaganatalaM nabhastalaM yasya saH, puraskRtASTamaGgalaiH saMgatA sahitA dhvajamAlA ketupaGktiH vitAnazcandropakazca tairvicitritaM yadambaraM nabhastalaM 25 kara samavasaraNase bAhara AyA aura senAse yukta hotA huA mahaloMpara phaharAtI huI patAkAoMke samUhase jisameM sUryako kiraNe dUra haTa gayI thIM aise apane nagarameM praviSTa huaa||46|| $ 71 ) tadanviti-tadanantara he devoMke deva ! he tIna lokakI rakSA karanemeM nipuNa ! he pAparUpI varSA ke pratibandha-vizeSase sUkhatI huI bhavyajIvarUpI dhAnyako harA-bharA karanevAle ! dharmarUpI amRtako sIMcaneke lie aura dayArUpI dhvajAse suzobhita bhavya jIvoMkI senA 30 tathA jayarUpI udyogake sAdhana samutpanna dharmacakrako Age kara mokSamArgake lUTanemeM nipuNa mohakI senAko samasta rUpase nirmUlita karaneke lie yaha samaya upasthita huA hai isa prakAra indrane jaba vinaya sahita prArthanA kI taba samasta dezoMmeM vihAra karate hue bhagavAn krama-kramase apane yazakI zobhAkA anukaraNa karanevAle kailAsa parvatapara phuNce| vihAra karate samaya tIrthaMkara nAmaka puNya prakRti rUpI sArathi unheM prerita kara rahA thA, vAyukumAra 35 devoMke dvArA eka yojanake bhItarakA ramaNIya bhU-bhAga sApha kara diyA gayA thA, stanitakumAra devoMke dvArA kiye hue nirmala sugandhita jalake sekase pRthivItala dhUli rahita kara diyA Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 purudevacampUprabandhe [ 874purastAt pRSThatazca vyomatalavinyastasaptasaptahemAmbujaruciraJjitacaraNayugalatayA vijitena rAgamallena bhayAdupAzritapada iva nabhaHsthale kalitayAnaH sakalajagadAnandanaH jinarAjaH sarvadezeSu viharamANaH krameNAnukRtanijayazolola kailAsazailamupajagAma / iti zrImadahadAsakRtau purudevacampUprabandhe'STamaH stabakaH // 8 // 5 tasmin sahasradinakarANAM sahasrasUryANAM spaddhi yat sahasrAradharmacakraM sahasrArasahitadharmacakraM tatpuraHsaraM yasya saH, purastAdagre pRSThatazca pazcAcca vyomatale gaganatale vinyastAni nikSiptAni yAni saptasaptahemAmbujAni teSAM rucyA kAntyA raJjitaM raktavarNIkRtaM caraNayugalaM yasya tasya bhAvastayA vijitena parAbhUtena rAgamallena bhayAt upAzritapada iva sevitacaraNa iva, nabhaHsthale gagane kalitayAnaH kRtagamanaH, sakalajagadAnandano nikhilalokAnanda karaH jinarAjo vRSabhajinendraH sarvadezeSu samagrajanapadeSu viharamANo vihAraM kurvan krameNa kramazaH anukRtA 10 nijayazolIlA svakIrtizobhA yena taM tathAbhUtaM kailAsazailaM kailAsaparvatam upajagAma prApat / iti zrImadahadAsakRteH purudevacampUprabandhasya 'vAsantI'samAkhyAyAM saMskRta vyAkhyAyAmaSTamaH stabaka: samAptaH // 8 // gayA thA, parasparake bulAnemeM lIna devoMke zabdoMse AkAzatala bhara gayA thA, Age kiye hue ATha maMgala dravyoMse sahita dhvajAoMkI paMkti aura caMdovAse citrita AkAzameM 15 udita hajAra sUryoMke sAtha spardhA karanevAlA eka hajAra aroMse yukta dharmacakra unake Age Age cala rahA thA, Age aura pIche AkAzatalameM viracita sAta-sAta svarNa kamaloMkI kAntise unake caraNa yugala raMge hue the jinase aisA jAna par3atA thA mAno parAjita huA rAgarUpI malla bhayase unake caraNoM meM A par3A ho, ve AkAzameM adhara gamana kara rahe the aura samasta jagatko Ananda utpanna kara rahe the| zrImAn arhadAsa kavikRta purudevacampUprabandhameM AThavA~ stabaka samApta huA // 8 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH stabakaH $ 1 ) cakre cakrasya pUjAM tadanu nivipatirjAtakarmApi sUnoH puJjIbhUtAni ratnAnyurutarakutukAdarthinAM saMdadAnaH / yatra svaH pArijAtAvaliradhikamadonmattabhUpArijAta zroNI ca vrIDazokAvabhajata yugapadvItavelotsavAgre || 1 || $ 2 ) tatazcakradharasyAsya digjayArambhasaMbhrame / upatasthe zarallakSmIrjayazrIriva sAdarA // 2 // ( 3 ) vizAlavimalAmbarasphuTapayodharodyanmaruccharAsananakhakSalA madhukarAlinIlAlakA / $1) cakra iti - tadanu tadanantaraM nidhipatirbharatezvaraH cakrasya cakraratnasya pUjAM namasyAM 'pUjA namasyApacittiH saparyArcArhaNAH samAH' ityamara:, cakre vidadhe, urutarakutukAt vizAlakautUhalAt arthinAM yAcakAnAM puJjIbhUtAni rAzIkRtAni ratnAni saMdadAno vitaran sUnoH putrasya jAtakarmApi janmasaMskAramapi cakre vidadhe, yatra yasmin yugapad ekakAlAvacchedena vItAtikrAntA velA sImA yasya tathAbhUtasyotsavasya samuddhavasya agre purastAt svaHpArijAtAnAM svargasthakalpavRkSANAmAvaliH paGktiH adhikamadonmattA vipula garvagavitA ye bhUpArayaH zatrurAjAH teSAM jAtasya samUhasya zreNI vrIDazoko lajjAzoko abhajata prApat / nidhipaterdAnaM dRSTvA svaH pArijAtAvali: lajjAM lebhe bharataputrotpatti ca zrutvA zatrurAjasaMtatiH zokamabhajata / yugapadityasya 15 abhajateti kriyayApi saMbandho yujyate / sragdharAchandaH ||1|| 2) tata iti - tatastadanantaraM asya cakradharasya digjayArambhasaMbhrame vijayayAtrAjanyaharSitvarAyAM sAdarA AdarasahitA jayazrIriva vijayalakSmIriva zarallakSmIH zaracchrIH upatasthe upasthitAbhUt || 2 || 63 ) vizAleti - zarad zaradRtuH vizeSaNasAmyAt kAcitkAminI ca arAjata zuzubhe / athobhayoH sAdRzyamAha - vizAlavimalAmbare vistRtasvacchAkAze sphuTAH prakaTitA ye payodharA meghAsteSu udyanti prakaTIbhavanti maruccharAsanAni zakradhanUMSi nakhakSatAnIva yasyAM 20 5 11) cakra iti - nidhiyoMke svAmI bharatane cakraratnakI pUjA kI / tadanantara bahuta bhArI kutUhalavaza yAcakoMke lie ekatrita ratna pradAna karate hue unhoMne putrakA janma saMskAra bhI kiyA aisA saMskAra ki jisake nirmaryAda utsavake Age svargake pArijAta - kalpavRkSoM kI paMkti aura adhika madase unmatta bhU-pArijAta - zatrurAjAoMke samUhakI paMkti eka sAtha lajjA aura zoka ko prApta huI thI arthAt bharatezvarake dAnako dekhakara svargake pArijAta - 25 kalpavRkSa lajjAko prApta ho gaye aura bhU-pArijAta - pRthivIke pArijAta ( pakSameM zatru rAjAoM ke samUha bharata ke putrotpattikA samAcAra pAkara ) zokako prApta ho gaye || 1 || 6 2 ) tata iti - - tadanantara isa cakravartIkI jyoMhI digvijayakI taiyAriyA~ zurU huIM tyoMhI Adarasahita vijaya lakSmI ke samAna zarad RtukI lakSmI Akara upasthita ho gayI ||2|| 13 ) vizAleti - vaha zarad RtukI lakSmI kisI strIke samAna suzobhita ho rahI thI kyoMki jisa prakAra strIke svaccha ambara- vastra ke bhItara prakaTa sthUla stanoMke Upara indradhanuSake samAna 41 10 30 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 purudevacampUprabandhe [ 964viyattalapatatsitacchadaparamparAkaNThikA zazAGkavilasanmukhI zaradarAjatAmbhojadRk // 3 // $4 ) tadAnIM vikacakaJjapukiMjalkapiJjarayA kanakakalitamaNibaddhazarallakSmIkaNThikayeva, madamattamadanagajasaMtruTitasuvarNazRGkhalayeva, madhukaraparamparayA virAjamAne, manasijamada5 gajamadavArisaurabhazaGkAkarasaptacchadaparimalaparimilitadigantare, gaganatalalakSmIvakSaHsthalavilasita harinmaNikaNThikAnukAriNIbhiH, nirAvaraNaM prakAzamAnaM vikartanaM nijapitaramupasevitumAgatAyAH tathAbhUtA zarad kAminIpakSe vizAlo bRhadAkArI vimalAmbare svacchavastre sphuTau prakaTau yo payodharau stano tayorudyanti maruccharAsanAnIva indradhanUMSIva nakhakSatAni nakharAghAtA yasyAstathAbhUtA, madhukarAlirdhamarapaGkti lAlakA iva yasyAM sA zarad kAminIpakSe madhukarAliriva nIlAlakAH zyAmalakacA yasyAH sA, viyasale gaganatale patantaH samuDDIyamAnA ye sitacchadA haMsAsteSAM paramparA saMtatiH kaNThikeva grIvAbharaNamiva yasyAM tathAbhUtA zarad kAminIpakSe viyattalapatatsitacchadaparampareva kaNThikA yasyAH sA, zazAGkazcandro vilasanmukhamiva yasyAM tathAbhUtA zarad kAminIpakSe zazAGka iva vilasanmukhaM zobhamAnavadanaM yasyAH sA, ambhojadak ambhojAni kamalAni dRza iva netrANi yasyAstathAbhUtA zarad kAminIpakSe ambhoje iva dRzau nayane yasyAH saa| zleSarUpakopamAH / pRthvIchandaH // 3 // 64) tadAnImiti-tadAnIM tasmin kAle, vikacAni vikasi15 tAni yAni kajAni kamalAni teSAM puJjasya samUhasya kijalkena kesareNa pijarA pItavarNA tayA kanaka kalitA svarNanirmitA maNibaddhA ratnakhacitA ca yA zarallakSmyAH kaNThikA grIvAbharaNaM tayeva, madamattamadanagajena saMtruTitA khaNDitA suvarNazRGkhalayeva hATakahijIrikayeva, madhukaraparamparayA bhramarasaMtatyA virAjamAne zobhamAne, manasijamadagajasya kAmonmattakariNo madavAriNo dAnasalilasya yat saurabhaM saugandhyaM tasya zaGkAkarAH ye saptacchadAH saptaparNa vRkSAsteSAM parimalena vimardotthagandhena parimilitAni vyAptAni digantarANi yasmistasmina, gaganatalalakSamyA nabhastalazriyA vakSaHsthale vilasitAH zobhitA yA harimaNikaNThikAstAsAmanukAriNIbhiH, nirAvaraNaM yathA syAttathA prakAzamAnaM vibhrAjamAnaM vikartanaM mArtaNDaM "vikartanArkamArtaNDadvAdazAtmadivAkarAH' ityamaraH, nijapitaraM svajanakam upasevituM samIpamAgatya sevitum AgatAyAH samAyAtAyAH 20 nakhakSata suzobhita hote haiM usI prakAra usa zarad Rtuke vizAla tathA nirmala AkAzameM prakaTa meghoM ke Upara nakhakSatake samAna indradhanuSa suzobhita ho rahA thA, jisa prakAra strIke bhramarA25 valike samAna kAle-kAle keza hote haiM usI prakAra zarad Rtuke bhI kAle kezoMke samAna bhramarAvali suzobhita ho rahI thI, jisa prakAra strIke kaNThameM AkAzatalameM ur3ate hue haMsoM kI santatike samAna kaMThI suzobhita hotI hai usI prakAra zarad Rtuke bhI kaNThIke samAna AkAzatala meM haMsoM kI paMkti ur3a rahI thI, jisa prakAra strIkA candramAke samAna mukha suzobhita hotA hai usI prakAra zarad Rtuke bhI mukhake samAna candramA suzobhita ho rahA thA aura jisa prakAra strI kamaloM ke samAna netroM se sahita hotI hai usI prakAra zarad Rtu bhI netroM ke samAna kamaloM se sahita thI // 3 // $4) tadAnImiti-usa samaya vaha zarad Rtu bhramaroM kI jisa paramparAse suzobhita ho rahI thI vaha khile hue kamala samUhakI kezarase pIlI-pIlI ho rahI thI isalie aisI jAna par3atI thI mAno svarNanirmita evaM maNiyoM se jar3I zarad RtukI lakSmIkI kaNThI hI ho athavA madase matta kAmadevarUpI hAthIke dvArA 35 tor3I huI suvarNakI sAMkala hI ho| usa samaya dizAo ke antarAla kAmarUpI madonmatta hAthIke mada jala sambandhI sugandhikI zaMkA karanevAle saptaparNakI sugandhise mila rahe the| usa samaya AkAza zuko kI jina paMktiyoM se vyApta ho rahA thA ve aisI jAna par3atI thIM Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH stabakaH -4] 323 kalindagirinandinyAH paritaH prasRtAbhiriva vociparamparAbhiH, suragajonmUlitanirgaladAkAzagaGgAkamalinImiva darzayantIbhiH, dinakararathaturagatanuprabhAnuliptazyAmamiva gaganatalamutpAdayantIbhiH, saMcAriNImiva marakatasthaloM viDambayantIbhiH, antarIkSAkUpArazaivAlAvalimiva smArayantIbhiH, gaganatalavitataiH pakSapuTaiH kadalodalairiva divasakarakharakiraNaparikheditAnyAzAmukhAni vIjayantIbhiH, viyatisaMcAriNoM zAdvalamAlAmivAcarantIbhiH zukarAjibhirdanturitatArApathe pamphulyamAnamallikA- 5 matallikAjAle tasmin zaratkAle racitadigjayodyogo bharatarAjaH puraskRtacakrAyudhaH prasthAnabherIbhAGkArairdhanastanitazaGkayA kalApikalApamudgrovaM vidadhAdigantarANi pUrayAmAsa / kalindagirinandinyA yamunAyAH paritaH samantAt prasRtAbhiH vistRtAbhiH vIciparamparAbhistaraGgasaMtatibhiriva, suragajairdevadvipairunmUlitA utpATitA nirgalantI patantI AkAzagaGgAyA mandAkinyA kamalinI sarojinI tAM darzayantIbhiriva, dinakararathasya sUryasyandanasya ye turagA hayAsteSAM tanuprabhayA dehadIptyA anuliptaM sat zyAmaM 1. zyAmavarNa gaganatalaM nabhastalam utpAdayantIbhiH, saMcAriNI saMcaraNazIlAM marakatasthaloM haritamaNimayabhUmi viDambayantIbhiriva anukurvantIbhiriva, antarIkSA kUpArasya gaganArNavasya zaivAlAvali jalanIlIpaGkti smAra. yantIbhiH, gaganatalavitatairnabhastalavyAptaiH pakSapuTaiH garutpuTaiH kadalIdala: mocAtarupatraH divasakarasya sUryasya kharakiraNaistIkSNarazmibhiH parikheditAni AzAmakhAni diGmukhAni vIjayantIbhiriva, pavanaM kurvantIbhiriva, viyati vihAyasi saMcAriNI saMcaraNazIlAM zAdvalamAlAM haritazaSpasaMtatimiva AcarantIbhiH, zukarAjibhiH 15 korapaGktibhiH danturitaM vyAptaM tArApathaM gaganaM yasmistasmina, prazastA mallikA mallikAmatallikAH tAsAM jAlAni samUhAH pamphulyamAnAni mallikAmatallikAjAlAni yasmistasmina, zaratkAle jaladAntasamaye racitaH kRto digjayasyodyogaH prayAso yena tathAbhUtaH bharatarAjo nidhozvaraH puraskRtamane kRtaM cakrAyudhaM yena tathA san prasthAnabherIbhAGkAraiH prayANadundubhibhabhAzabdaiH ghanastanitazaGkayA meghagarjanasaMdehena kalApikalApaM mayUramaNDalam ugrIvaM samunnamitakaNThaM vidadhAnaH kurvANaH, digantarANi kASThAntarAlAni pUrayAmAsa saMbhRtAni 20 mAno AkAzatalakI lakSmIke vakSaHsthalapara suzobhita hare maNiyoM kI kaMThIkA anukaraNa hI kara rahI hoM, athavA nirAvaraNa rUpase prakAzamAna apane pitArUpI sUryakI upAsanA karaneke lie AyI huI yamunA nadIkI saba ora phailI taraMgoM kI paramparAe~ hI hoM, athavA devo ke hAthiyoM dvArA ukhAr3I jAkara giratI huI AkAzagaMgAkI kamaliniyoM ko hI mAno dikhalA rahI thIM, AkAza talako sUrya sambandhI rathake ghor3oMke zarIrakI prabhAse lipta kiye hueke samAna 25 zyAmavarNa kara rahI thIM, athavA calatI-phiratI marakata maNiyoMkI bhUmikA anukaraNa kara rahI thI, athavA AkAzarUpI samudrake zaivAla samUhakA smaraNa karA rahI thIM, athavA keleke pattoM ke samAna AkAzatalameM vistRta paMkhoM kI puToM se aisI jAna par3atI thIM mAno sUryakI tIkSNa kiraNoM ke dvArA khinna dizAoM ke mukhako havA hI kara rahI thIM athavA AkAzameM calatI-phiratI harI-harI ghAsake samUhakA AcaraNa karatI thiiN| usa zarad Rtuke samaya zreSTha 30 mAlatiyoM kA samUha atyanta vikasita ho rahA thaa| aise zarad Rtuke samaya jisane digvijayakA udyoga kiyA thA, tathA jisane cakraratnarUpI zastrako Age kiyA thA aise bharatane prayANa kAla meM bajanevAlI bheriyoMke bhAMkAra zabdoMse dizAoMke antarAlako bhara diyA thaa| bheriyoM ke vaha bhAMkAra mayUroM ke samUhako megha garjanAkI zaMkAse ugrova-unmukha kara Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 5 purudevacampUprabandhe [995 65) dRptArAtimadebhakesariravastatsainyavorAvalI kekivAtaghanAravastribhuvanAbhoge naTantyAzciram / udyaccakradharasya kIrtisudRzo maJjIrazijAravo vyomAdhvanyudiyAya mndrvijyprsthaanbheriirvH||4|| 6) udyanmandajayAnakadhvanibharaH saMtrastadikkumbhirAT phiTkAraiH kulabhUdharAgrimaguhAsaMsuptapadmIdviSAm / kopobuddhavatAM ca garjitaravaijuSTo dizo jeSyata zcakrezAtprathamaM digantavalayAnyAkrAntavAMstatkSaNam // 5 // 67 ) tadAnImudAraparAkramazcakradharaH zatrubalajaladhizoSaNavaDavAgnikalpena mUrteneva pratApa10 pujena sudarzananAmnA cakraratnena, vicitramaNimayUkhacitritena sUryaprabhanAmnA chatraratnena, samutkhAta viddhe| 5) hapteti-urvazcAsau cakragharazceti udyaccakradharastasya vijayodyogavatazcakravartinaH mandro gambhIro yo vijayaprasthAnabherINAM ravo vijayaprayANadundubhinAdaH sa vyomAdhvani gaganamArge udiyAya ujjagAma / atha tameva ravaM vizeSayitumAha-dRptArAtaya eva sagarvazatrava madebhA mattamataGgajAsteSAM kesariravo mRgendrazabdaH, tatsainya vIrAvalI bharatapRtanAvIrazreNI eva kekivAtaM mayUrasamUhastasya ghanAravo meghazabdaH, tribhuvanAbhoge trijagadajire 15 ciraM dIrghakAlena naTantyA nRtyantyAH kIrtisudRzo yazaHstriyA majIrazikSAravo nUpuraziJjitaravaH / rUpakA laMkAraH / zArdUlavikrIDitacchandaH // 4 // 61) udyanniti-udyan udgacchan mandro gabhIro yo jayAnakadhvanibharo vijayadundubhizabdasamUhaH sa saMtrastAnAM bhItAnAM dikkumbhirAjAM diggajarAjAnAM phiTkArairavyaktazabdavizeSaiH, kopena krodhena uddhavanto jAgatAsteSAM kulabhUdharANAM kulAcalAnAm agrimaguhAsu saMsuptAH kutazayanA ye panIdviSaH siMhAsteSAM gajitaravaizca garjanadhvanibhizca juSTaH sevitaH san dizo haritaH 'dizastu kakubhaH 20 kASThA AzAzca haritazca tAH' ityamaraH, jeSyataH cakrezAt cakrapateH prathamaM pUrva tatkSaNaM tatkAlaM yathA syAttathA digantavalayAni kASThAntamaNDalAni AkrAntavAn vyAptavAn / zArdUlavikrIDitachandaH // 5 // 6-) tadAnImiti-tadAnIM tasminkAle udAro mahAn parAkramo yasya tathAbhUtaH 'udAro dAtRmahatoH' ityamaraH, cakragharo bharataH zatrubalaM ripusainyameva jalaviH sAgarastasya zoSaNAya vADavAgnikalpena vaDavAnalasadRzena mUrtena sAkAreNa pratApapujenena tejorAzineva sudarzananAmnA cakraralena, vicitramaNInAM naikavidharatnAnAM mayUkhaizcitritaM 25 rahA thA / $ 5) dRpteti-udyamazIla cakravartIkI vijayayAtrAke samaya bajanevAlI bheriyoM kA jo joradAra zabda AkAzamArgameM gUMja uThA thA vaha ahaMkAra zatrurUpI madonmatta hAthiyoM ke lie siMhakI garjanA thA, unakI (bharatakI) senAke yoddhAoM kI paMktirUpI mayUra samUhake lie meghoM kA zabda thA aura cirakAlase tribhuvanake maidAnameM nRtya karanevAlI kIrtirUpI strIke nU puroM kA manohara zabda thA / / 4 / / 66) udyanniti-UparakI ora uThatA huA vijayasambandhI nagAr3oM kA joradAra zabdasamUha, bhayabhIta diggajoM kI phiTakAra tathA krodhase jAgRta kulAcalo ke AgekI guhAo meM soye hue siMhoM kI garjanA sambandhI zabdoM ke sAtha milakara dizAoMko jItanevAle cakravartIse pUrva hI dizAoMko tatkAla vyApta kara gayA thA / / 5 / / 67) tadAnImiti-usa samaya jo mahAn parAkramakA dhAraka thA, zatruoMkI senArUpI samudrako sukhAneke lie bar3avAnalake samAna athavA mUrtidhArI pratApake puMjake 35 samAna sudarzana nAmaka cakraratnase nAnA prakArake maNiyoMkI kAntise citra vicitra sUryaprabha Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -7] navamaH stabakaH 325 mAtravitrastasamastaripumaNDalena, voralakSmIkarNapUranIlendIvarazyAmalena saunandakanAmnA kha ratnena, vijayAdhugiriguhAgahvaravajrakavATapuTavighaTanapaTunA caNDaveganAmnA daNDaratnena, ativiSamajaladurgasamuttaraNaniratasakalazibirasaMdhAraNadhurINavajramayacarmaratnena, cakravartimaNimukuTazikharAyamANacUDAnAmamaNiratnena, mahAguhAgahvarAntarasUcIbhedyatamastatinirasanaprabhAprabhUtaguNopetena cintAjananInAmadheyena kAkiNIratnena, nAmagrahaNamAtreNAntanihitasamastavastusamarpaNapravINakAmavRSTinAmagRhapatiratnena, atiparAkramazAlinA SaDvidhasenApAlanaparAyaNena ayodhyanAmnA senApatiratnena, anusmaraNamAtranirvatitasaptatalAdiprAsAdaprakaraNa bhadramukhanAmnA takSakaratnena, zAntipauSTikAdikriyAkuzaladharmakAryAdhikRtena buddhisAgaranAmadheyena purohitaratnena, kAmarUpiNA kAmacAriNA vijayArdhaparvatAbhidhAnena yAgahastiratnena, vijitapavanavegena dvAdazayojanollaGaghanaraMhonivAsabhUtena pavanaMjaya vividhavarNIkRtaM tena sUryaprabhanAmnA chatraratnena, samutkhAtamAtreNa samunnamanamAtreNa vitrastaM bhayabhItaM samasta- 10 ripumaNDalaM sarvazatrusamUho yena tena vIralakSmyA vIrazriyA karNapUraM karNAbharaNIbhUtaM yat nIlendIvaraM nIlotpalaM tadvat zyAmalena kRSNena saunandakanAmnA khaGgaratnena, vijayAgire rajatAcalasya guhAgahvarasya guhAvivarasya yad vajrakavATapuTaM tasya vighaTane vidAraNe paTu dakSaM tena caNDaveganAmnA daNDaratnena, ativiSamaM viSamataraM yat jaladurga tasya samuttaraNe nirataM lInaM yat sakalazibiraM tasya saMdhAraNe dhurINaM nipuNaM yad vajramayacarmaratnaM tena, cakravatino maNimakUTasya ratnamayamaule: zikharAyamANaM yata cuDAmaNinAmakaM maNiratnaM tena, mahAguhAgahvarasya vizAlaguhAvivarasya antare madhye yA sUcIbhedyA saghanatamA tamastatistimirazreNI tasyA nirasanI dUrIkaraNadakSA yA prabhA kAntiH saiva prabhUtaguNaH prakRSTaguNastena upetena sahitena cintAjananInAmadheyena kAkiNIratnena, nAmagrahaNamAtreNa antanihitAni madhye sthitAni, yAni samastavastUni nikhilapadArthAsteSAM samarpaNe pradAne pravINaM nipuNaM yat kAmavRSTinAma gRhapatiratnaM tena, atiparAkrameNa prabhUtavikrameNa zAlate zobhata ityevaMzIlena SaDvidhasenAyAH pAlane rakSaNe parAyaNaM tena ayodhyanAmnA senApatiratnena, anusmaraNamAtreNa cintanamAtreNa nirvatito 20 racitaH saptatalAdiprAsAdAnAM saptakhaNDAdibhavanAnAM prakaraH samUho yena tena bhadramukhanAmnA takSakaratnena sthapatiratnena, zAntipoSTikAdikriyAsu kuzalazcaturaH dharmakAryeSvadhikRtazca tena buddhisAgaranAmadheyena purohitaratnena, kAmarUpiNA icchAnusArarUpayuktena kAmacAriNA icchAnusAracAriNA vijayArdhaparvatAbhidhAnena yAgahastiratnena nAmaka chatraratnase, ubhArane mAtrase samasta zatrudaloMko bhayabhIta kara denevAle tathA vIralakSmIke karNAbharaNa svarUpa nIla kamalake samAna zyAmala saunandaka nAmaka khaDgaratnase, 25 vijayAdha parvatake guhAvivara sambandhI vajramaya kivAr3oMke tor3ane meM samartha caNDavega nAmaka daNDaratnase, atyanta viSama jalarUpI durgama sthAnoMse pAra karane meM nipuNa tathA samasta senAke dhAraNa karanemeM samartha vajramaya carmaratnase, cakravartIke maNimaya mukuTa kI kala~gIke samAna AcaraNa karanevAle cUr3AmaNi nAmaka maNiratnase, bar3e-bar3e guhAvivaroMke bhItara vidyamAna ghanaghora andhakArake samUhako dUra karanevAlI prabhAke bahuta bhArI guNoMse sahita cintA jananI 30 nAmavAle kAkiNIratnase, nAma lene mAtrase bhItara rakhI huI samasta vastuoMke denemeM samartha kAmavRSTi nAmaka gRhapatiratnase, atyadhika parAkramase suzobhita tathA chaha prakArakI senAke pAlana karanemeM nipuNa ayodhya nAmaka senApatiratnase, smaraNa karane mAtrase saptAdi khaNDoMse yukta bhavana samUhakI racanA karanevAle bhadramukha nAmaka takSakaratnase, zAnti tathA pauSTika Adi kriyAoM ke karanemeM kuzala tathA dhArmika kAryoMke adhikArI buddhisAgara nAmaka purohita- 35 ratnase, manacAhe rUpa aura manacAhI cAlase calanevAle vijayAdha parvata nAmaka yAgahasti Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 purudevacampUprabandhe [9 / 7 vikhyAtaturaGgaratnena, manoharastrIratnena ca pratyekaM sahasrayakSayakSorakSitena yathocitamanugamyamAnaH zAradanIradAnukArivimaladukUlaH candrAtapapANDuraharicandanAnuliptazarIraH, sphuranmallikAmAlApariSkRtamukuTataTastArAtaralamuktAphalakalitAjAnuvilambibrahmasUtro jayalakSmIpariNayamaGgalamaNimayadIpAyamAnakostubhamaNighRNibhAsuravakSaHsthalaH : samuddaNDabhujadaNDavAstavyacaJcalarAjyalakSmIkanakanigalazaGkAkarAGgadazobhitaH suracApavilAsopahAsirundrendracchandahArAbhirAmo, nijasthapatiratnanirmitaM manaHpavanapatripatripaticatuSTayavinayasaMjAtakIrtipujairiva catubhiH zazizvetairvAjibhiryojitamajitaMjayanAmadheyaM syandanamadhirUDhaH sAndramandrajayadundubhidhvAnapuraHsarajayaghoSaH puraMdhrikAjanamaGgalagItasaMgatagurujanAzIrvacanaizca pUritanabhaHsthalo vAranArIkaracalitacAmaranikaradambhasaMbhUta vijitaH pavanavego vAyuraho yena tena dvAdazayojanollaGghanaM yad raho vegastasya nivAsabhUtena pavanaMjayavikhyAta10 turaGgaratnena, manoharaM manojJaM yatstrIratnaM tena ca pratyekaM pratiratnaM sahasraM yakSayakSya iti sahasrayakSayakSyastAbhI rakSitena yathocitaM yathAyogyam anugamyamAnaH anusriyamANaH, zAradanIradAnukAriNI zaranmeghasadRze vimaladukUle svacchakSome yasya tathAbhUtaH zuklavastradhArItyarthaH, candrAtapa iva jyotsneva pANDuro dhavalo yo haricandanaH zuklamalayajastenAnuliptaM digdhaM zarIraM yasya saH, sphurantyA zobhamAnayA mallikAmAlayA mAlatIsrajA pariSkRtaM zobhitaM mukuTataTaM yasya saH, tArAvattaralairmuktAphalairmoktikaiH kalitaM nirmitam AjAnuvilambi 15 Ajaha nuvilambi brahmasUtraM yajJopavItAbhidhAnAbharaNaM yasya saH, 'jAnu jahanu ca' iti dhanaMjayaH, jayalakSmyA vijayazriyAH pariNayo vivAhastasya maGgalamayo yo maNidIpastadvadAcaran yaH kaustubhamaNistasya ghRNibhiH kiraNairbhAsuraM vakSaHsthalaM yasya saH, samuddaNDabhujadaNDe vAstavyA nivasanazIlA yA caJcalarAjalakSmIstasyAH kanakanigalasya svarNanigaDasya zaGkAkareNAGgadena keyUreNa zobhitaH samalaMkRtaH, suracApavilAsopahAsI zakrazarAsanazobhopahAso yo rudrendracchandahAro nAnAyaSTiyuktendracchandanAmakahArastenAbhirAmo ramaNIyaH, nijasthapatiratnena svakIyatakSakaralena nirmitaM racitaM manazca cittaM ca pavanazca vAyuzca patrI ca bANazva patripatizca garuDazceti manaHpavanapatripatayasteSAM catuSTayasya catuSkasya yo vijayastena saMjAtAH samutpannAH kIrtipuJjA yazorAzayastairiva catubhiH zazizvetairindughavalaH vAjibhihayaiH 'vAjivAhAvaMgandharvahayasaindhavasaptayaH' ityamaraH, yojitaM sahitaM ajitaMjayanAmadheyaM syandanaM ratham adhirUDho'dhiSThitaH, sAndramandreNa niviDagabhoreNa dundubhidhvAnena bherozabdena puraHsarAH sahitA ye jayaghoSA AlokazabdAstaiH, puraMdhrikAjanAnAM suvAsinInAM 25 maGgalagItaiH saMgatAni sahitAni yAni gurujanAzIrvacanAni taizca pUritaM saMbharitaM nabhaHsthalaM yena saH, vAranArI ratnase, pavanake vegako jItanevAle tathA bAraha yojanako lA~ghanevAle vegake nivAsabhUta pavanaMjaya nAmase prasiddha azvaratnase aura manohara strIratnase jo yathAyogya anugamyamAna thA jisake ye pratyeka ratna eka-eka hajAra yakSa-yakSiyoMse rakSita the, jisake nirmala vastra zarad Rtuke meghoMkA anukaraNa kara rahe the, jisakA zarIra cA~danIke samAna sapheda candanase lipta thA, jisa30 kA mukuTatala khilI huI mAlatIkI mAlAse suzobhita thA, jisakA tArAoMke samAna camakIle motiyoMse nirmita yajJopavIta ghuTanoM taka lambA thA, jisakA vakSaHsthala vijayalakSmIke vivAha-sambandhI maMgalamaya maNidIpake samAna AcaraNa karanevAle kaustubha maNikI kiraNoMse dedIpyamAna thA, jo unnata bAhudaNDameM nivAsa karanevAlI vijaya lakSmIke svarNa nirmita toraNoMkI zaMkA karanevAle bAjUbandoMse suzobhita thA, jo indradhanuSakI zobhAkI ha~sI 35 ur3AnevAle aneka lar3oMse yukta indrachanda nAmaka hArase manohara thA, jo apane sthapati ratnake dvArA nirmita, mana, vAyu, bANa aura garur3a ina cAroMko jItanese utpanna kIrtisamUhoMka samAna tathA candramAke samAna zukla cAra ghor3oMse jute hue rathapara savAra thA, saghana tathA gambhIra 20 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -81 navamaH stabakaH 327 jayalakSmIkaTAkSakSIrArNavaH parito rathArUDhaimahAmukuTabaddhaiH parivRtazcalitenevAparasAgareNa balena zabalitapurobhAgo dUrAdeva praNatamastakaiH senAdhyakSaiH pratipAlyamAnavIkSaNAvasaraH zanai rAjamandirAniryAya caJcatpaJcatoraNAlaMkRtAsu rathyAsu pravizamAno manuvaMzagaganataloditabharatacandrakAnticandrikAkSubhitanagarakSIravArAzivIciparamparAnukAri - saudhAlambipuranitambinIjanaparimuktApAGga - zokaranikaramedurasAkSatalAjamauktikadanturitasavidhapradezaH puraannishckraam| $ 8 ) kSmAbhRtprottuGgasinduritakaraTighaTADambaraiH kukamAbha tvaGgatprodyanturaGga rthikvrcyaishcaarucitraambre?H| bhAnupraspaddhicakrapratiphalanalasaddhetihastaiH padAti tizcakripratApAmbudhiriva calitastadbalaugho babhAse // 6 // kareNa vArAGganAhastena calito vojito yazcAmaranikaro bAlavyajanasamUhastasya dambhena chalena saMbhUtaH 10 samutpanno jayalakSmIkaTAkSA eva kSIrArNavaH kSIrasAgaro yasya saH, paritaH samantAt rathArUDhaH syandanasamadhiSThitaH mahAmukuTabaddharmahAmukuTabaddhanRpatibhiH parivRtaH parItaH, calitena aparasAgareNa anyasamudreNeva balena sainyena zabalitazcitrita: purobhAgo yasya saH dUrAdeva praNatamastakaiH namraziraskaiH senAdhyakSaH pRtanApatibhiH pratipAlyamAnaH pratIkSyamANo vIkSaNAvasaro darzanasamayo yasya, saH zanaiH rAjamandirAt narendramandirAt niryAya nirgatya caJcadbhiH paJcatoraNaH paJcasaMkhyAkatoraNairalaMkRtAsu zobhitAsu rathyAsu rathAharAjamArgeSu pravizamAnaH 15 pravezaM kurvana, manuvaMza eva gaganatalaM nabhastalaM tasminnudito yo bharatacandrabharatendustasya kAntireva candrikA kaumudI tayA kSubhitaH samudvelito yo nagarakSIravArAziH purapayaHpArAvArastasya vIciparamparAyAstaraGgasaMtateranukArI sauvAvalambI prAsAdapRSThasthito yaH puranitambinIjano nagaranArI nicayastena parimuktAstyaktA ye'pAGgazIkarAH kaTAkSajalakaNAsteSAM nikaraNa samUhena medurANi sahitAni sAkSatAni zAleyasahitAni yAni lAjamauktikAni bhajitadhAnyapuSpamuktAphalAni tairdanturito natonnataH savidhapradezo yasya tathAbhUtaH san purAt 20 nagarAt nizcakrAma niriyAya nirgata ityarthaH / $ 0) mAbhUditi-kSmAbhRta iva parvatA iva iva prottuGgA atyunnatAH sinduritAH sindUrayuktA yAH karaTighaTA hastipaGktayastAsAmADambaraivistAraiH, tvaGgantaH samuccalanto ye prodyatturaGgA unnatAzvAstaiH, cArucitrAmbaraiH sundaravividhavarNavastrariddhA dIptAstaiH rathikavaracaya vijaya-dundubhiyoM ke zabdoMse sahita jaya-jayakArakI ghoSaNAoM aura strIjanoMke maMgala gItoMse sahita gurujanoMke AzIrvAdAtmaka vacanoMse jisane nabhaHsthalako bhara diyA thA, jo vezyAoMke 25 hAthoMse calAye hue cAmara samUhake chalase utpanna vijayalakSmIke kaTAkSarUpI kSIra sAgarase yukta thA, rathoMpara savAra mahAmukuTabaddha rAjAoM dvArA jo cAroM orase ghirA huA thA, te hue dUsare samudra ke samAna dikhanevAlI senAse jisakA AgekA bhAga vyApta ho rahA thA, aura darase hI mastaka jhakAnevAle senApatiyoMke dvArA jinake dekhaneke samayakI pratIkSA kI jA rahI thI, aisA bharata cakravartI dhIre-dhIre rAjabhavanase nikalakara zobhAyamAna pA~ca 30 toraNoMse alaMkRta caur3I sar3akoMpara aayaa| usa samaya manuvaMza rUpI AkAzameM udita bharatarUpI candramAkI kAntirUpI cA~danIse laharAte hue nagararUpI kSIrasAgarakI laharoMke samAna suzobhita evaM mahaloMpara car3hI huI striyoMke dvArA chor3e gaye kaTAkSarUpI jalakaNoMke samUhase yukta dhAnyakI lAI aura motiyoMse usakA samIpavartI pradeza natonnata ho rahA thaa| isa taraha vaha nagarase nikalA / 68) mAbhUditi-parvatoMke samAna atyanta U~ce tathA sindUrase suzo- 35 bhita hastisamUhake vistAroM, uchalate hue U~ce ghor3oM, nAnA prakArakI sundara patAkAAse dedIpyamAna zreSTha rathoMke samUhoM tathA sUryake sAtha spardhA karanevAle cakraratnake pratibimbase Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 purudevadhampUprabandhe [9 / 6969) balAghAtodgIrNakSititalagala<Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -13] navamaH stabakaH 329 sakalamapi mahItalaM caturaGgamayam, azeSadiGamaNDalaM rajomayaM, nabhaHsthalaM ca divijavidyAdharamayam, antarIkSaM cAtapatramayaM, samIrakulaM ca madagandhamayaM, bhuvanodaraM ca jayajIvetyAdighoSamayaM cAvirAsa / $12 ) tataH sainyaH sAkaM vitatapathamullaGghaya bharata kSitIzaH so'drAkSItpulinajaghanAM padmanayanAm / mudA gaGgAM sadyastanakamalakozAM dhanarasa sphuradrUpAM veNIkalitaghanapuSpAM surucirAm / / 8 / / $ 13 ) vyApAritadRzaM tatra vilokya pRthivIpatim / sphAradhIrvAcamityUce sArathizcittaraJjanam / / 9 / / 10 nikhilamapi mahItalaM bhUtalaM caturaGgamayaM caturaGgasainyamayaM, azeSadiGamaNDalaM nikhilAzAcakravAlaM rajomayaM dhUlimayaM, nabhaHsthalaM ca gaganasthalaM ca divijavidyAdharamayaM devakhecaramayam, antarIkSaM gaganam AtapatramayaM chatramayaM, samIrakUlaM vAyukUlaM ca madagandhamayaM gajamadagandhamayaM, bhavanodaraM ca jaganmadhyaM ca jayajovetyAdighoSamayaM ca AvirAsa prakaTobabhUva / 12) tata iti-tatastadanantaraM sainyaiH pRtanAbhiH sAkaM vitatapathaM ullaGghaya sa bharatakSitIzo bharatanarendro mudA harSeNa gaGgAM gaGgAnadI vizeSaNasAmyAt kAMcit kAminI ca adrAkSIt avalokayAmAsa / ubhayoH sAdRzyamAha-tatra gaGgApakSe pulinaM jaghanamiva nitambamiva yasyAstAM pakSe palinamiva jaghanaM yasyAstAM, padmAni nayanAnIva yasyAstAM pakSe padma iva nayane yasyAstAM, sadyastanAstatkAlabhavAH kamalakozAH kamalakuDamalAni yasyAstAM pakSe sadya:stanI kamalakozAviva yasyAstAM, dhanarasena prabhUtajalena sphurat rUpaM yasyAstAM pakSe ghanarasena niviDazRGgArAdirasena sphuradrUpaM yasyAstAM, veNyA pravAhe kalitaM dhRtaM ghanapuSpaM jalaM yayA tAM pakSe veNyoH kavaryoH kalitAni dhRtAni ghanapuSpANi adhikakusumAni yayA tAM, surucirA sundarIm ubhayatra samAnAm / shlessopmaa| zikhariNIchandaH // 8 // 3) vyApAritetitatra gaGgAyAM vyApArite dRzo yena taM tathAbhUtaM pRthivIpatiM bharatezvaram avalokya sphAradhIvizAlabuddhiH sArathiH 20 vAle mArgameM dedIpyamAna tathA agrasara cakraratnake anusAra pUrva dizAkI ora calane lagI, taba samasta pRthivItala caturaMgasenAmaya, samasta dizAoMkA maNDala dhUlimaya, AkAza deva aura vidyAdharamaya, AkAza chatramaya, vAyukA samUha madakI sugandhamaya aura jagatkA madhyabhAga jaya jIva Adi zabdoMse tanmaya ho gyaa| 12) tata ititadanantara rAjA bharatane senAoMke sAtha lambA mArga pAra kara bar3e harSapUrvaka usa gaMgA nadIko . dekhA jo ki strIke samAna jAna par3atI thI kyoMki jisa prakAra strI pulinake samAna nitamboMse sahita hotI hai usI prakAra gaMgA nadI bhI nitamboMke samAna pulinoM-donoM taToMse sahita thI, jisa prakAra strI kamaloMke samAna netroMse sahita hotI hai usI prakAra gaMgA nadI bhI netroMke samAna kamaloMse sahita thI, jisa prakAra strI kamala-kuDamaloMke samAna uThate hue stanoMse sahita hotI hai usI prakAra gaMgA nadI bhI tatkAla utpanna kamala-kur3amaloMse sahita thI, jisa prakAra strIkA rUpa zRMgArAdi rasoM se suzobhita hotA hai usI prakAra gaMgA nadIkA AkAra bhI atyadhika jalase zobhAyamAna thA, jisa prakAra strI coTImeM ga~the hae atyadhika puSpoMse sahita hotI hai usI prakAra gaMgA nadI bho pravAha yukta jalase sahita thI aura jisa prakAra strI atyanta rucira-sundara hotI hai usI prakAra gaMgA nadI bhI atyanta rucirarucivardhaka thI / / 8 / / 613) vyApAriteti-jisake netra gaMgApara par3a rahe the aise bharatezvarako dekha vizAla buddhikA dhAraka sArathi, manoraMjana karatA huA isa prakArake vacana bolA // 9 // 42 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe $ 14 ) appradAnaikazIlApi svarNastomapradAyinI / savegagamanApyeSA citraM haMsasphuradgati // 10 // $ 15 ) iyaM sukamalA padmarAjIlopAzritApi ca / sarasatvaM gatApyeSA nIrasattvamupetyaho // 11 // $ 16 ) iti sArathivacanaM zravaNadeze vidadhAnaH prakRSTatararathavegAparijJAta bahudurAdhvalaGghanazcakradharazciravirahamasahamAnatayA svayamanuyAtAmiva sAketapurI paTamandirapAli pravizya tatra dinamativAhyAnyedyura paramiva vijayArdhAcalaM tannAmadheyaM sindhuramadhirUDhaH pracalitaparamakaravAlayAtizatisindhurayojjvalayA. bahulaharijAlakolAhala mukharitadigantarayA SaDaGgavAhinyA gaGgAvAhinyA 20 330 iti vakSyamANAM vAcaM giram cittaraJjanaM yathA syAttathA Uce jagAda || 9 || $14 ) adhpradAneti - eSA gaGgA 10 apAM jalAnAM pradAnaM vitaraNaM ekaM zIlaM yasyAstathAbhUtApi satI svarNastomasya subarNasamUhasya pradAyinIti virodha: pakSe suSThu arNaH svarNaH sujalaM tasya stomasya samUhasya pradAyinI, savegagamanApi tIvragatirapi haMsasyeva sphurantI gatiryasyAstathAbhUtA mandagamaneti citraM vismayAspadam parihArapakSe haMsairmarAlaH sphurantI zobhamAnA gatiryasyAstathAbhUtA / virodhAbhAsaH // 10 // $ 15 ) iyamiti - iyaM gaGgA padmAnAM kamalAnAM rAjI paGktistasyA lopenAbhAvena AzritA sahitApi sukamalA zobhanAni kamalAni padmAni yasyAM tathAbhUteti citraM, 15 parihArapakSe suSThu kamalaM jalaM yasyAM tathAbhUtA 'kamalaM salile tAmre jalaje klomni bheSaje' iti medinI / eSA gaGgA sarasatvaM rasasahitatAM gatApi prAptApi rasAnniSkrAnto nIrasaH rasa rahitastasya bhAvastattvaM rasarahitatAm upaiti prApnotItyaho citraM parihArapakSe sarasatvaM sajalatvaM gatApi nIrasya jalasya satvamiti nIrasatvam upaiti prApnoti / virodhAbhAsaH // 11 // 816 ) itIti- iti pUrvoktaM sArathivacanaM sUtavacanaM zravaNadeze karNapradeze vidadhAnaH zRNvannityarthaH prakRSTatararathavegena prabhUtatarasyandanaraMhasA aparijJAtamaviditaM bahudUrAvalaGghanaM dIrghatamamArgAtikramaNaM yena tathAbhUtazcakradharo bharatezvaraH ciravirahaM dIrghaviprayogam asahamAnatayA soDhumasamarthatayA svayaM svataH anuyAtAM samanugatAM sAketapurImivAyodhyAnagarImiva paTamandirapAlim upakAryAzreNIM pravizya tatra dinaM divasamativAhya vyapagamayya anyedyuranyasmindivase aparaM dvitIyaM vijayArdhAcalamiva vijayArdhaparvatamiva tannAmadheyaM vijayArghAcalanAmAnaM sindhuraM gajam adhirUDhaH adhiSThitaH SaDaGgavAhinyA [ 914 $ 14) appradAneti - yaha gaMgA nadI eka jalako denevAle svabhAvase sahita hokara bhI svarNa25 samUhako denevAlI hai ( pakSameM uttama jalasamUhako denevAlI hai) aura vegasahita gamanase sahita hokara bhI haMsoMke samAna suzobhita manthara gati se sahita hai ( pakSa meM haMsoMse suzobhita gati se yukta hai ) ||10|| $15 ) iyamiti - yaha gaMgAnadI yadyapi kamalapaMktike abhAva se sahita hai to bhI sukamalA - uttama kamaloMse sahita hai ( pakSa meM uttama jalase sahita hai) tathA sarasatAko prApta hokara bhI nIrasatAko prApta hai ( pakSa meM jalake sadbhAvako prApta hai ) ||11|| 30 16 ) itIti- isa prakAra jo sArathike vacana suna rahe the tathA rathake tIvra vegase jinheM bahuta lambA mArga lA~ghanekA bhI anubhava nahIM ho rahA thA aise bharatezvarane dIrghakAla taka virahako na saha sakaneke kAraNa pIchese svayaM AyI huI ayodhyA nagarIke samAna tambUoMkI nagarI meM praveza kara vaha dina vahIM bitAyA dUsare dina dUsare vijayArdha parvatake samAna vijayArdha parvata nAmavAle hAthIpara savAra hokara Ageke lie prasthAna 35 kiyA usa samaya jisameM utkRSTa talavAreM cala rahI thIM, jisameM eka se eka bar3hakara hAthI the, jo atyanta ujjvala the, tathA bahuta adhika ghor3oM ke samUhase utpanna kolAhalake dvArA jo didigantako mukharita kara rahI thI aisI chaha aMgoM se yukta senA aura Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -18 ] cAnugamyamAnaH pratidezamupanItaprAbhRtajAlAnnarapAlAn prativanaM camarIbAla kastUrikANDahastimastakodbhUtamuktAphalAdikamupadIkurvANAn zabaradharAramaNAMzca yathArha saMbhAvayan gaGgAdvAramupajagAma / $ 17 ) bahiHpArAvAraM bharatanRpatirdvapyasalilaM navamaH stabakaH mudA pazyaMstatra sthalapathagataH sainyasahitaH / vizanvedIdvAraM tatasurataTinyAstaTavane nivezaM senAyAH samatanuta sanmandapavane ||12|| 18) tadanu lavaNajaladhijayodyuktastrirAtraproSitaH sAdaramadhivasitajetrAstra saMtatamantrAnucintanaparatantraH pAvanaM darbhazayanamadhizayAnaH purodhasaM puraskRtya vihitaparameSThipUjaH senArakSaNAya 331 SaDaGgasenayA gaGgAvAhinyA gaGgAnadyA ca anugamyamAnaH, athobhayoH sAdRzyamAha - pracalitaparamakaravAlayA pracalitAH prakarSeNa calitAH paramakaravAlAH zreSThakRpANA yasyAM tayA SaDaGgavAhinyA, pracalitA ghUrNamAnA 10 makarabAlA jalajantuvizeSazizavo yasyAM tathA gaGgAvAhinyA, atizayitasindhurayojjvalayA atizayitAH zreSThA sindhurA gajA yasyAM tayA atisindhurayA ujjvalayA zobhamAnayA ca SaDaGgavAhinyA, atizayitA atikrAntAH sindhavo'nyanadyo yena tathAbhUto yo rayo vegastenojjvalayA gaGgAvAhinyA, bahulena prabhUtena harijAlasya hayasamUhasya kolAhalena kalakalena mukharitAni vAcAlitAni digantarANi yathA tathA SaDaGgavAhinyA bahularijAlasya prabhUtataraGgastomasya kolAhalena mukharitAni digantarANi yathA tathA gaGgAvAhinyA / pratidezaM pratijanapadaM upanItaprAbhRtajAlAn prApitopahArasamUhAn narapAlAn rAjJaH prativanaM pratikAnanaM camarIbAlAH camarImRgapicchakacAH, kastUrikANDAH kastUrI mRgavRSaNAH, hastimastakodbhUtAni mataGgajamUrdhotpannAni muktAphalAni ca AdI yasya tat upadIkurvANAn upAyanIkurvANAn zabaradharAramaNAn pulindarAjAMzca yathAhaM yathAyogyaM saMbhAvayan saMmAnayan gaGgAdvAram upajagAma prApa / zleSopamA / $ 17 ) bahiritibharatanRpatirbharatezvaraH bahiHpArAvaraM samudrAdbahiH sthitaM dvaipyasalilaM dvIpasthitopasAgarajalaM mudA harSeNa pazyan avalokayan sthalapathagataH sthalamArgazritaH sainyasahitaH pRtanAyutaH vedIdvAraM vizan sanmandapavane prazastamandasamIre tatasurataTinyA vistRtagaGgAyA taTavane tIrodyAne senAyA dhvajinyAH nivezaM samatanuta vistArayAmAsa / gaGgAtIrodyAne senAM nivezayAmAsetyarthaH / zikhariNIcchandaH // 12 // I18) tadanviti - tadanu tadanantaraM lavaNajaladhijaye lavaNasamudravijaye udyuktastatparaH trirAtraproSitaH rAtritrayaM yAvadgRhItopavAsaH sAdaraM yathA syAttathA adhivAsitAni sthApitAni yAni jaitrAstrANi taiH saMtato yo mantrastasyAnu- 25 15 jisameM magaroMke bacce uchala-kUda kara rahe the, jisane anya nadiyoM ke vegako tiraskRta kara diyA thA, jo atyanta ujjvala thI aura laharoM ke bahuta bhArI kolAhalase jo digdigantako mukharita kara rahI thI aisI gaMgA nadI unake sAtha-sAtha cala rahI thI / pratyeka deza meM bar3e-bar3e upahAroM ke samUhako lekara Aye hue rAjAoMko tathA pratyeka vanameM camarI mRgake bAla, kastUrI mRgake aNDakoSa aura hAthiyoMke mastakoM meM utpanna gajamotiyoM AdikI bheMTa dene vAle mleccha rAjAoMkA sammAna karate hue ve gaMgA nadIke dvArake samIpa jA pahu~ce / $17) bahiriti - vahA~ samudra ke bAhara sthita dvIpa sambandhI jala ( upasAgara ) ko jo bar3I prasannatAse dekha rahe the, tathA jo senA sahita sthala mArgase cala kara vedadvAra meM praviSTa hue the aise bharatezvarane, samIcIna manda pavanase yukta vizAla gaMgA nadIke taTodyAna meM senA ke Dere DAle || 12 || $18 ) tadanviti - tadanantara jo lavaNa samudrake jItane meM udyamazIla the, tIna dina-rAtakA jinhoMne upavAsa kiyA thA, jo Adara sahita rakhe hue vijaya sAdhanasvarUpa devopanIta zastroMse sambaddha mantroMke anucintanameM lIna the, jo pavitra 35 20 30 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 332 purudevamprabandhe [ 9619 senAnyaM niyojya jalasthalavilaGghanajaGghAlairvAjibhiryojitamajitaM jayanAmadheyaM divyAstrasaMbhRtarathamadhirUDhaH purohita vihitapuNyAzIrvacanaM zirasA pratigRhNAno gaGgAdvAreNa prasthAya manojavairvAhairuhyamAnena dhijalaM yAnapAtrAyamAnena spandanena dvAdazayojanamavagAhya rathAGgapANiH kopena kuNDalIkRtaMaanuskodaNDo nijaprazastiparikalitamamoghaM zaramAropayAmAsa / $ 19 ) kimeSaH pAthodhiH kSubhita iha kalpAntapavane - raho nirghAtaH kiM sphuTavikaTaghorAgRhasitaH / iti trAsAtsabhyairanadhigatarUpo'tha sa zaraH sabhAmadhye padvibhava vilasanmAgadhapateH // 13 // $ 20 ) tadanu tatparAbhavAsahiSNutayA krodhAnyaH sa mAgadhakrodhAgnerindhanAyamAnaM sAyakaM 10 vicUrNayetyAjJaptabhaTanikarastataH prathitamati kauzalairabhyarNagatasurairayaM cakradharazaro gandhAkSatAdibhira cintanasya paratantraH parAyattaH pAvanaM pUtaM darbhazayanaM kuzazayyAm adhizayAno'dhiSThitaH purodhasaM purohitaM puraskRtya agrekRtya vihitaparameSThipUjaH kRtaparameSThisaparyaH senArakSaNAya pUtanAtrANAya senAnyaM senApati niyojya jalasthalayovilaGghane jaGghAlaistIvragatibhiH vAjibhirazvaiH yojitaM ajitaMjayanAmadheyaM divyAstraH saMbhRto rathastam adhirUDhaH purohitena vihitaM yat puNyAzIrvacanaM tat zirasA mUrdhnA pratigRhNAnaH svIkurvANaH 15 gaGgAdvAreNa prasthAya prayAya manojavairmanovegaiH vAhairazvaiH UhyamAnena nIyamAnena adhijalaM jalamadhye yAnapAtrAya mAnena jalayAnAyamAnena syandanena rathena dvAdazayojanam avagAhya pravizya rathAGgapANiH cakrezvara : kopena kuNDalIkRtaM vajrakANDakodaNDaM yena tathAbhUtaH san vakrokRta vajrakANDadhanuSkaH nijaprazastiparikalitaM nijayazogAthA - sahitam amoghamavyarthaM zaraM bANam AropayAmAsa / 619 ) kimeSa iti - ihAsmin loke eSa ki kalpAntapavanaiH pralayaprabalasamIraiH kSubhitaH prAptakSobhaH ki pAthodhiH sAgaraH, aho ki sphuTavikaTaM ghorAgRhasitaM yasya 20 tathAbhUtaH kiM nirghAto vajrapAtadhvaniH itItthaM trAsAt bhayAt sabhyaiH sabhAsadaiH anadhigatamajJAtaM rUpaM yasya tathAbhUtaH sa zaro bANaH athAnantaraM vibhavavilasaMzcAso mAgaghapatizceti vibhavavilasanmAgadhapatiH aizvarya - zobhamAnasamudrAdhipateH sabhAmadhye apatat patati sma / 'kimeSaH pAthodhi:' ityatra vivargAlo pazcintyaH / zikhariNI chandaH || 13|| 120 ) tadanviti - sa cAso parAbhavastatparAbhavastasyA sahiSNutayA, tribhuvanaguru DAkI zayyA para zayana kara rahe the, purohitako Age kara jinhoMne parameSThIkI pUjA kI thI, 2 senAkI rakSA ke lie jo senApatiko niyukta kara jala-thala donoMke lA~ghanemeM samartha ghor3oM se jute hue tathA devopanIta zastroMse sahita ajitaMjaya nAmaka rathapara ArUr3ha hue the, jo purohitake dvArA pradatta pavitra AzIrvAda ke vacanoM ko sirase svIkRta kara rahe the aura gaMgAdvAra se prasthAna kara manake samAna vegazAlI ghor3oM ke dvArA le jAye jAnevAle evaM pAnIke Upara jahAja ke samAna AcaraNa karanevAle rathake dvArA bAraha yojana bhItara jAkara jinhoMne krodhase 30 vajramaya dhanuSako gola kiyA thA aise cakravartI bharatezvarane apanI prazastise yukta amogha bANa car3hAyA / $ 19 ) kimeSa iti - kyA yaha pralaya kAlake pavanase kSobhako prApta huA samudra hai athavA spaSTa bhayaMkara aTTahAsase sahita kyA vajrapAtakA zabda hai ? isa prakAra bhaya se sabhAsadoM ke dvArA jisakA rUpa nahIM jAnA jA sakA thA aisA vaha bANa, vaibhavase zobhAyamAna mAgadhadevakI sabhAke madhya meM jA par3A | 13|| $20 ) tadanviti tadanantara usa parAbhavako na 35 saha sakane ke kAraNa jo krodhase andhA ho rahA thA aise usa mAgadha devane pahale to krodharUpI agni IMdhanasvarUpa isa bANa ko cUra-cUra kara DAlo isa prakAra bhaToMke samUhako AjJA dI Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -22 ] navamaH stabakaH 333 bhyarcanIyaH sa ca cakrabhRtAmAdyastribhuvanagurutanayo bharatarAjaH zarArpaNadAnAdinA pUjanIya iti pratibodhitaH prazAntakrodhaH prasannacittavRttiH suraiH saha prasthito maNikirITamarI civicitritagaganatalaH zaraM ratnapaTalanivezitaM purodhAyAsAdya ca cakrapANimimAM vANIM savinayamabhANIt / $ 21 ) purA labdhaM puNyaM pariNatamayaM me sudivaso bhavAnyasmAdasmannayanapathapAnyaH samabhavat / idAnImasmAkaM milita iva sarvotsavaguNo bhavatsaGgAnando vivazayati pApaM ca nudate // 14 // $ 22) tribhuvanagururyasya zrImAnpitA sakaleSTadaH suranaramukhAH sarve yasyAnuzAstimupAsate / nava ca nidhayo ratnAnyarvyAni yasya ca tasya te sulabhamupadIka lajjAM tanoti mano mama ||15| tanayaH vRSabhezvaraputraH, maNikirITasya maNimayamolermarIcibhirvicitritaM gaganatalaM yena saH / zeSaM sugamam / $ 21 ) pureti - purA prAk labdhaM samajitaM puNyaM sukRtaM pariNatamuditam me mama ayaM sudivasaH zobhanavAsaraH, yasmAt kAraNAt bhavAn asmannayanapathapAntho'smannetra mArgapathikaH samabhavat / idAnIM sAMprataM sarvotsavagaNaH nikhilotsavasamUhaH asmAkaM milita iva prApta iva bhavatsaGgenAnando bhavatsaGgAnando bhavatsaGgatisamudbhUtasaMmadaH 15 vivazayati paravazaM karoti mAmiti zeSaH pApaM duritaM ca nudate dUrIkaroti / zikhariNIcchandaH // 14 // $ 22 ) tribhuvaneti - zrImAn anantacatuSTayAdilakSmoyutaH sakaleSTado nikhilamanorathapUraka: tribhuvanaguruH vRSabha jinendro yasya pitA janakaH astIti zeSaH, suranaramukhAH devamanujapradhAnAH sarve sakalAH prANina: yasya tava anuzAsti samAjJAm upAsate sevante yasya samIpe navaniSayaH ardhyAni prazastAni ratnAni caturdaza ratnAni ca santi tasya te tava sulabhaM suprApyaM sAdhAraNaM vastvityarthaH, upadIkartumupAyanIkartuM mama mano lajjAM trapAM 20 ' parantu usake bAda jinakI buddhikI kuzalatA prasiddha thI aise samIpameM baiThe hue devoMne jaba use isa taraha samajhAyA ki 'yaha cakravartIkA bANa gandha, akSata Adike dvArA pUjA karane yogya hai tathA cakravartiyoMmeM prathama evaM bhagavAn vRSabhadevakA putra bharata bhI bANako vApasa denA Adike dvArA pUjanIya hai, taba usakA krodha zAnta ho gayA aura prasanna citta hokara vaha devoMke sAtha maNimaya mukuTakI kiraNoMse AkAzatalako citra-vicitra karatA huA calA 25 evaM ratnoMke samUha ke bIca rakhe hue usa bANako Age rakhakara cakravartIke pAsa jAkara vinaya pUrvaka yaha zabda kahane lagA / $21 ) pureti - pahale prApta kiyA huA puNya udita huA hai, yaha merA bahuta hI acchA dina hai kyoMki Apa mere nayana-pathake pathika hue haiN| isa samaya hama logoMko samasta utsavoMkA samUha prApta huA hai aisA jAna par3atA hai, Apake samAgama se utpanna huA harSa mujhe paravaza kara rahA hai tathA pApako naSTa kara rahA hai ||14|| $22 ) tribhuva- 30 neti -- -- anantacatuSTaya Adi lakSmIse sahita tathA samasta iSTa padArthoMko denevAle trilokInAtha - vRSabha jinendra jisake pitA haiM, deva, manuSya Adi sabhI loga jisakI AjJAkI upAsanA karate haiM, nau nidhiyA~ aura zreSTha caudaha ratna jisake pAsa haiM aise Apake lie sulabha Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 purudevacampUprabandhe [9 / 1235 23 ) athApi ratnAnyetAni svarge'pyasulabhAni ca / adho nidhInAmAdhAtuM sopayogAni santu te // 16 // 524 ) iti zuktiveNuvarAhavAraNAdiSvanudbhUtairakSaramauktikairghaTitAM vacanamAlAM ratnamAlAM ca karNadeze kaNThadeze ca samarpya, maNikuNDalamahArgharatnAdibhizcakradharamabhyarcya tena kalitasatkAro 5 mAgadhasuro nijaaspdmaassaad|| $ 25 ) turaGgedhautAGgaijaladhijalasaMkSAlanavazA nmanovegaijaSTaM rathamupagato'yaM nidhipatiH / mahIzAnAM pAthonidhitaTajuSAM vismayakaro vijetA sa prApannijazibiramuDhelamahimA / / 17 / / 26) tadanu cakradharo dakSiNAzAvijayaparAyaNaH kalitabhagavatsaparyo nikhiladigvijambhamANaprayANamaGgalAnakaravabharakampitaparacakraH, samuccalitabahulabaladhUlipaTalapihitaripunRpatinagaraH sAgatanoti vistArayati / hariNIchandaH // 15 // 6 23 ) athApIti-athApi etAvatApi svarge'pi nAke'pi asulabhAni durlabhAni etAni ratnAni te tava nidhInAM zaGkhAdInAm agho nIcaiH AdhAtuM nikSeptuM sopayogAni upayogasahitAni santu bhavantu // 16 // 24 ) itIti-zuktiveNuvarAhavAraNAdiSu zuktivaMzasUkarastambe15 ramaprabhRtiSu anudbhUtairanutpannaiH akSarANi mauktikAnIvetyakSaramauktikAni tairghaTitAM racitAM vacanamAlAM vAsrajaM ratnamAlAM ca ratnasrajaM ca karNadeze kaNThadeze ca samarpya krameNeti yojyaM maNikuNDalamahArgharatnAdibhiH maNimayakarNAbharaNamahAmUlyaratnaprabhRtibhiH cakradharaM cakravartinam abhyarcya pUjayitvA tena kalitasatkAraH kRtAdaraH san nijAspadaM svasthAnam AsasAda prApa / 625) turaGgairiti-jaladheH sAgarasya jalena salilena saMkSAlanavazAt dhAvanavazAt dhautAGganirmalakalevaraiH manovegaiH zIghragAmibhiH turaGgarazvaiH juSTaM yojitaM rathaM zatAGgam upagataH 20 prAptaH payonidhitaTajuSAM sAgaratIrasthitAnAM mahIzAnAM pRthivIpatInAM vismayakara AzcaryotpAdakaH vijetA vijayasahitaH udvelo nirmaryAdo mahimA yasya tathAbhUtaH sa nidhipatiH cakrezvaraH nijazibiraM svasenAnivezasthAnaM prApat / zikhariNIchandaH // 17 // 26) tadanviti-tadanu tadanantaraM cakradharo bharatezvaraH dakSiNAzAyAH dakSiNakASThAyA vijaye parAyaNastatparaH, kalitA kRtA bhagavatsaparyA jinendrArcA yena tathAbhUtaH, nikhiladikSu sarvakASThAsu vijRmbhamANo vardhamAno yaH prayANamaGgalAnakaravabharaH prasthAnamaGgalabherIzabdasamUhastena 25 vastu bheMTa karane meM merA mana lajjAko vistRta kara rahA hai // 15 / / 623 ) athApoti-to bhI svargameM bhI na milanevAle mere ye ratna ApakI nidhiyoMke nIce rakhaneke lie kAma AyeM // 16|| $24) itIti-isa prakAra sIpa, bA~sa, varAha aura hAthI AdimeM na honevAle akSararUpI motiyoMse nirmita vacanoMkI mAlAko karNa dezameM aura ratnamAlAko kaNTha dezameM dhAraNa kara maNimaya kuNDala aura mahAmUlya ratna Adike dvArA jisane cakravartIkI pUjA kI thI aisA vaha 30 mAgadha deva cakravartIke dvArA satkAra prApta karatA huA apane sthAnapara calA gyaa| 625) turaMgairiti-samudrake jalase prakSAlita honeke kAraNa jinake aMga dhula gaye the tathA jinakA vega manake samAna thA aise ghor3oMse jute hue rathapara savAra huA cakravartI bharata samudrake taTapara sthita rAjAoMko Azcarya utpanna karatA huA vijayI bana apane par3Ava meM A phuNcaa| usa samaya usakI mahimA sImAko lA~gha gayI thI // 17 // 26 ) tadanviti tadanantara jo 35 dakSiNa dizAko jItaneke lie tatpara thA, jisane bhagavAna kI pUjA kI thI, jisane samasta dizAoM meM gUMjanevAle prasthAnakAlika maMgalamaya bheriyoMke zabdoMke samUhase zatrudalako Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 -27 ] navamaH stabakaH ropasAgarayormadhye pracalatA tRtIyeneva sAgareNa SaDaGgazabalena balena saha prasthito vividhAn dezAnatItya, vilasadelAlatAmanohare velAvane senAM nivezya, pravizya ca pUrvavadvaijayantamahAdvAreNa lavaNodadhiM vyantarAdhIzvaraM varatanuM nirjitya, punaH samudropasamudrayormadhye senayA saha prasthitaH, candananAlikeratAmbUlavallIpracurapradezAnvividhAndezAnatItya, sindhudvAropAntavirAjamAne kallolinIviTanirlolakallolAndolitavanadevatAlIlAdolAnukAritAmbUlIlatApezale manasijavijayaprazasti- 5 lekhanocitapatravicitritazrItAle vane dhvajinoM vinivezya, pravizya ca sindhumandhumiva manthamAnaH pUrvavad vyantarapati prabhAsaM ca nijigAya / 6 27 ) nidhIze kauberoM dizamatha vijetuM pracalite praviSTAH pazcAdhairatijavapuro'GgAni sahasA / kampitaM vepitaM paracakraM zatrusainyaM yena saH, samuccalitena samutthitena bahuladhUlipaTalena prabhUtarajaHsamUhena pihi- 10 tAni tirohitAni ripunRpatinagarANi zatrurAjanagarANi yena saH, sAgaropasAgarayo: lavaNasamudropasamudrayoH madhye pracalatA tatIyena sAgareNeva SaDaGgaH zabalaM citritaM sahitamiti yAvat SaDaGgazabalaM tena balena sainyena saha prasthitaH kRtaprayANo vividhAn nAnAprakArAn dezAn janapadAn atItya samullaGghaya, vilasantyaH zobhamAnA yA elAlatAH candrabAlAvallayastAbhirmanohare ramaNIye velAvane taTodyAne senAM pRtanAM nivezya sthApayitvA, pUrvavat vaijayantamahAdvAreNa lavaNodadhiM lavaNasamudraM pravizya ca vyantarAdhIzvaraM vyantaradevapati varatarnu tannAmAnaM nirjitya 15 parAbhUya, punaH samudropasamudrayoH sAgaropasAgarayoH madhye senayA dhvajinyA saha prasthitaH kRtaprayANaH, candananAlikeratAmbUlavallIbhirmalayajanArikelanAgavallIbhiH pracurA vyAptAH pradezA yeSu tAn vividhAn dezAn nAnAjanapadAn atItya samatikramya, sindhudvArasyopAnte samIpe virAjamAne vizobhamAne kallolinIviTasya samudrasya nirlolakallolaiH aticapalataraGaH AndolitAH kampitAH vanadevatAdolAnukAriNyo yAH tAmbulIlatA nAgavallyastAbhi: pezale manohare manasijasya madanasya yA vijayaprazastayastAsAM lekhanocitAni lekhanayogyAni yAni patrANi dalAni taiH vicitritA: zrItAlA zrItADavRkSA yasmistasmin vane'raNye dhvajinI senAM vinivezya sthApayitvA, andhumiva kUpamiva manyamAnaH sindhuM pazcimalavaNArNavaM pravizya ca pUrvavat prAgiva vyantarapati vyantarAmaradevendra prabhAsaM tannAmAnaM ca nijigAya jitavAn / 627) nIdhIza iti-atha prabhAsavijayAnantaraM nidhIze bharatezvare kauberI kuberasyeyaM koberI 20 kampita kara diyA thA, jisane UparakI ora uThatI huI senAkI bahuta bhArI dhUlike samUhase 25 zatru rAjAoMke nagaroMko AcchAdita kara diyA thA, tathA jo sAgara aura upasAgarake bIca calate hue tIsare samudrake samAna chaha aMgoMse citrita senAke sAtha prasthAna kara rahA thA aise bharatane nAnA prakArake dezoMkA ullaMghana kara ilAyacIko zobhAyamAna latAoMse manohara taTake vanameM senAko ThaharAyA aura svayaM pUrva dizAkI taraha vaijayanta mahAdvArase lavaNasamudra meM praveza kara vyantara devoMke svAmI varatanuko jiitaa| tadanantara samudra aura upasamudra ke bIca senAke sAtha 30 calakara tathA candana,nAriyala aura pAnoMkI latAoMse paripUrNa pradezoMvAle nAnA dezoMko lA~ghatA huA sindhu dvArake samIpa zobhAyamAna, samudra kI atyanta caMcala laharoMse caMcala evaM vana devatAoMke khelane-sambandhI jhUlAoMkA anukaraNa karanevAlI pAnakI latAoMse manohara tathA kAmadevakI vijaya prazasti likhaneke yogya pattoMse AzcaryakAraka tAr3a vRkSoMse sahita vanameM jA pahu~cA, vahA~ senAko ThaharA kara kue~ke samAna mAnate hue usane samudrameM praveza kiyA 35 aura pahalekI taraha vyantaroMke svAmI prabhAsako jiitaa| $ 27 ) nighoza iti-tadanantara nidhIzvara bharata, jaba uttara dizAko jotane ke lie cale taba apane pichale avayavoMse jinhoMne Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 purudevacampUprabandhe [9|628rjoraajyaa bhUyAvanumitakhurAghaTTanakalA hayAzceluhSAravadalitadigbhittipaTalAH // 18 // 628) tadAnI karNatAlavigalitapaTupavanasamAkRSTasvaraGgaNataraGgiNotaraGgajalakaNaiH zuNDAdaNDasaMbhUtaphUtkArazIkaraizca vyomalakSmyA vasudhAyAzcAnyonyasaMjAtavyAtyukSikAvibhramaM vidadhAnayA, 5 plAvayantyeva madadhArAbhirbhuvamAkampayatyeva dikcakravAlaM, saMkSobhayantyeva bhavanodaramudvignayantyeva diggajAnuparundhayantyeva padmabandhugataM jaGgamayeva dharAdharaparamparayA bhUtalamavatorNayeva kAdambinyA gajaghaTayA shelmspndyt| 629 ) evaM prasthAya sainyanijacaraNanatodIcyabhUpAlavRndaM ___ saMprAptaM raupyabhUmIdharanikaTataTe klRptasenAnivezam / athavA kubero devatA yasyAH sA kauberI tAm udocIm dizaM kakubhaM vijetuM pracalite sati, pazcAddhaiH pazcArdhabhAgaH atijavapuroGgAni prakRSTavegayuktAgrAGgAni sahasA jhaTiti praviSTAH rajorAjyA dhUliparamparayA bhUmau pRthivyAm anumitAH khurAghaTTanakalAH zaphatADanakalA yeSAM te, heSAraveNa heSAzabdena dalitAni khaNDitAni digbhittipaTalAni kASThAkuDyapaTalAni yaistathAbhUtAH hayA azvAH celuH calanti sm| zikhariNochandaH // 18 // $28) tadAnImiti-tadAnIM tasmin kAle karNatAlebhyaH tADapatrasadRzakarNebhyo vigalito niHsRto yaH paTupavanaH savegasamorastena samAkRSTAH samAnItA ye svaraGgaNataraGgiNItaraGgANAM mandAkinIkallolAnAM jalakaNAH zIkarAstaiH zuNDAdaNDaiH saMbhUtAH samutpannA ye phUtkArazokarAH phUtkArAmbukaNAstaizca vyomalakSmyA gaganazriyAH vasudhAyAH pathivyAzca anyonyaM mithaH saMjAtA samapannA yA vyAtyakSikA jalocchAlana keliH tasyA vibhrama vilAsaM vidadhAnayA karvANayA, madadhArAbhirdAnasaMtatibhiH bhavaM bhami plAvayantyeva, dikcakravAlaM diGamaNDalama Akampayantyeva, bhavanodaraM jaganmadhyaM, saMkSobhayantyeva, diggajAn udvignayantyeva bhItAn kurvantyeva, padmabandhugataM sUryagamanaM uparundhantyeva, jaGgamayA gatizIlayA dharAdharaparamparayeva parvatapaGktyeva bhUtalaM mahItalam avatIrNayA kAdambinyeva meghamAlayeva gajaghaTayA hastizreNyA sahelaM yathA syAttathA aspandyata calitam / 6 29 ) evamiti-atho tadanantaram, evaM pUrvoktaprakAreNa sainyaiH saha prasthAya nijacaraNayornataM namrIbhUtam udIcyabhUpAlAnAmuttaradiksthanRpatInAM vRndaM samUho yasya taM saMprAptaM samAgataM, ropyabhUmIdharasya vijayArdhaparvatasya nikaTataTe klRptaH P 15 zIghra hI atyanta vegazAlI Ageke aMgoMmeM praveza kiyA thA, dhUlipaMktiyoMkI paramparAse jinake pRthvIpara honevAle khurAghAtakI kalAkA anumAna hotA thA tathA hinahinAhaTake zabdoMse jinhoMne dizArUpI dIvAloMke paTaloMko khaNDita kara diyA thA aise ghor3e calane lage // 18 // 628) tadAnImiti-usa samaya kAnoMkI phaTakArase utpanna tIvra vAyuke dvArA khiMce hue AkAzagaMgA sambandhI taraMgoMke jalakaNoM aura zuNDAdaNDase utpanna phUtkArake chIMToMse jo AkAza lakSmI aura pRthivIke bIca paraspara honevAlI phAgakA vibhrama utpanna kara rahI thI, jo madadhArAke dvArA pRthivIko mAno DubA rahI thI, dizAoMke maNDalako mAno ka~pA rahI thI, saMsArake madhyako mAno kSobhayukta kara rahI thI, diggajoMko mAno bhayabhIta kara rahI thI, sUryakI gatiko mAno roka rahI thI, jo calatI-phiratI parvatoMkI paMktike samAna jAna par3atI thI athavA pRthivItalapara utarI huI meghamAlAke samAna mAlUma hotI thI aisI hAthiyoM kI ghaTA jhUmatI huI cala rahI thii| $ 29) evamiti-tadanantara isa prakAra senAoMke sAtha prasthAna kara jo samIpameM AyA thA, uttara dizAke rAjAoMkA samUha jisake apane caraNoMmeM namrIbhUta ho rahA thA, vijayArtha ' parvatake nikaTavartI taTapara jisane senAke Dere DalavAye the, tathA jo upavAsa AdikA niyama Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -32 ] navamaH stabakaH 337 zrImantaM cakrapANi niyamayutamatho rAjatAneradhIzo devaH saMdraSTumAgAnmaNimukuTarucidyotitAzAntarAlaH / / 19 / / $30) nataH suraH sasatkAraM cakriNA dhuri kalpitam / bhadrAsanamalaMkurvannuvAca vadatAMvaraH // 20 // 631) vijayAgirerahaM niyantA vijayArtho'smi vanAmaraH prbho!| paravAn bhavato nRpa ! tvadAjJA mama moleH zikhare mahIyate / / 21 / / 5 32 ) vaktre doSAkarazrIdezi jaDajaruciH sUnalakSmIzca hAse zaktinistriMzajeyaM bhujabhuvi kuTilA cApayaSTiH kare te / AjJeyaM sarvadA zrIbharatanarapate vRddhayA kiM mayAtre tyevaM procya prakopAtsurapatinagaraM prApa kIrtistvadIyA / / 22 / / kRtaH senAnivezo yena taM, zrImantaM lakSmImantaM niyamayutamanazanAdiniyamasahitaM cakrapANi bharatezvaraM saMdraSTuM samavalokituM raajtaanevijyaaprvtsy adhIzo'dhiSThAtA devaH maNimukuTasya ratnamayamaule rucibhirmarIcibhiryotitAni prakAzitAni AzAntarAlAni digantarANi yena tathAbhUtaH san AgAt AjagAma / sragdharA // 19 // $30) nata iti-cakriNA bharatena sasatkAraM yathA syAttathA dhuri agne kalpitaM dhRtaM bhadrAsanaM maGgalAsanam alaMkurvana zobhayana nato namro vadatAMvaro vaktazreSThaH suro'maraH uvAca jagAda // 20 // 31) vijayAdhatihe prabho! ahaM vijayAgirevijayAparvatasya niyantA zAsakaH vijayA? vijayAdhanAmadheyo vanAmaro vyantarAmaraH asmi, bhavataH paravAna adhIno'smi, he napa ! he rAjan ! tvadAjJA bhavadAjJA mama molermakaTasya zikhare'gre mahIyate pajyate // 21 // 33) vaktra iti-he zrIbharatanarapate ! he bharatarAjezvara ! te tava vaktre mukhe doSAkarazroH doSANAmavaguNAnAmAkaraH khaniriti doSAkarastathAbhUtA zroH lakSmI astIti zeSaH pakSa doSAkarasyeva nizAkarasyeva zroriti doSAkarazrIH, dRzi nayane jaDajaruciH jaDe mUrkhe jAyate smeti jaDajA tayAbhUtA 20 ruciricchA ceti jaDajaruciH pakSe DalayorabhedAt jalajasyeva kamalasyeva ruciH kAntiH, hAse hAsye sUnalakSmIH atizayena UnA sUnA atyalpA tathAbhUtA lakSmozceti sUnalakSmIH pakSe sUnAnAmiva puSpANAmiva lakSmIriti sUnalakSmIH, bhujabhuvi bAhuvasudhAyAm, iyameSA nistrizajA krUrajanotpannA zaktiH sAmarthya pakSe nistrizajA khaGgotpannA zaktiH sAmarthyam, kare haste ca kuTilA vakrA apayaSTiH apakRSTA kutsitA yaSTirati apayaSTiH, pakSa kuTilA samaurvIkatvena kuTilA vakrA cApayaSTiH dhanuryaSTiH, iyameSA AjJA sarvadA sarvAn dyati khaNDayatIti 25 lekara sthita thA aise zrImAn bharatake darzana karaneke lie vijayA parvatakA adhipati deva, maNimaya mukuTakI kiraNoMse dizAoMke antarAlako vyApta karatA huA AyA / / 19 / / 630 ) nata iti-cakravartI bharatake dvArA bahuta satkArake sAtha Age kiye hue bhadrAsanako alaMkRta karatA huA, vaktAoMmeM zreSTha vaha namradeva isa prakAra kahane lgaa||20|| 631) vijayAtihe prabho ! maiM vijayAdha parvatakA zAsaka vijayA nAmakA vyantara hU~, he rAjan ! Apake 50 adhIna hU~, ApakI AjJA mere mukuTake agrabhAgapara sammAnako prApta ho rahI hai // 21 // 632) vaktra iti-he zrI bharatanarendra ! Apake mukhameM doSAkarazrIH-doSoMkI khAna svarUpa lakSmI hai (pakSameM candramAke samAna lakSmI hai), netroMmeM jaDajaruciH-mUrkha manuSyameM utpanna honevAlI icchA hai ( pakSameM kamala jaisI kAnti hai), hAsameM sUnalakSmI-atyanta alpa lakSmI hai ( pakSameM phUloM jaisI zobhA hai ), bAhurUpI bhUmimeM yaha nistriMzajA-krUra manuSyase utpanna zakti 35 hai ( pakSameM talavArase utpanna zakti hai), hAthameM kuTilA-cApayaSTiH-Ter3hI evaM kharAba lAThI hai Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 purudevacampUprabandhe [8633$33 ) ityabhidhAyotthAya ca cakradharaM suraiH saha tIrthAmbubhirativibhavenAbhiSicya, sa vyantarapatistasmai divyAni ratnabhRGgArazvetAtapatraprakIrNakayugahariviSTarANi pratipAdyAsAdya ca tadanujJAM nijsdnmaassaad| 634) vijayAgirau jite samaste vijitaM dakSiNabhArataM sa jAnan / nidhirADvitatAna cakrapUjAM jalagandhAkSatapuSpadhUpadIpaiH // 23 // $ 35 ) tadanUttarArdhavijayAzaMsayA pratIpamAgatya rajatagiripazcimaguhAbhyarNavilasamAne vane kalitasenAnivezaM nidhIzaM nAnAdezasamAgatanarapAlanikAyanicitasavidhapradezaM parivRtAmarajAla: kRtamAlo nAma suraH sapraNAmamAgatya prabhuNA sabahumAnamarpitAsanaH sAdaramimAM giramudAjahAra / 636 ) deva ! tvadvIkSaNAdbhUtaM vAcATayati kautukam / matizca mudrayatyadya vAcamenAM karomi kim // 24 // sarvadA sarvavinAzakarI pakSe sarva dadAtIti sarvadA, atra tvatsamIpe vRddhayA sthavirayA pakSe vistRtayA mayA ki prayojanam / ityevaM procya kathayitvA tvadIyA kotiH samajJA 'yazaH kIrtiH samajJA ca' ityamaraH, prakopAt prakRSTakrodhAt surapatinagaraM svarga prApa pryaataa| shlessotprekssaa| sragdharAchandaH // 22 // $ 33) itIti-ratna bhRGgAro maNimayakalazaH, zvetAtapatraM dhavalacchatram, prakIrNakayugaM cAmarayugam, hariviSTaraM siMhAsanam / zeSaM suga15 mam / 6 34 ) vijayAdhuti-samaste nikhile vijayAIgirI rajatAcale jite svAyattIkRte sati dakSiNabhArataM vijitaM parAjitaM jAnan sa nidhirAT nidhIzvaro bharataH jalagandhAkSatapuSpadhUpadIpaiH cakrapUjAM cakrArcAm AtatAna vistArayAmAsa // 23 // 35 ) tadanviti-uttarArdhavijayAzaMsayA uttarArdhabharatavijayecchayA pratIpamAgatya pratyAvRtya rajatagirevijayAdhasya pazcimaguhAyA abhyarNe nikaTe vilasamAne zobhamAne vne| zeSaM sugamam / $36 ) deveti-he deva ! he rAjan ! tvadvIkSaNAt bhavadavalokanAd bhUtaM samutpannaM kautukaM kutUhalaM mAM 20 vAcATayati vAcAlaM karoti 'syAjjalpAkastu vAcAlo vAcATo bahugavAk' ityamaraH, matizca buddhizca adya sAMpratam, enAM samuccAryamANAM vAcaM mudrayati nirodhayati vaktuM na dadAtItyarthaH / kiM karomi / ki (pakSa meM gola dhanurdaNDa hai ), itanepara bhI ApakI yaha AjJA sarvadA-sabakA khaNDana karanevAlI hai ( pakSameM saba kucha pradAna karanevAlI hai ), yahA~ mujha vRddhA-vRddha strIse kyA prayojana hai ( pakSameM vistArako prApta huI mujhase kyA matalaba hai) isa prakAra kaha kara ApakI kIrti 25 krodhavaza svarga calI gayI hai / / 22 / / 633) itIti-yaha kaha kara tathA uThakara vyantarendrane devoMke sAtha tIrthodakase ullAsapUrvaka cakravartIkA abhiSeka kiyA, usake lie devopanIta ratnoMkA zrRMgAra, sapheda chatra, do camara aura siMhAsana diye tatpazcAt unakI AjJA lekara vaha apane ghara calA gyaa| $34 ) vijayAti-samasta vijayA parvatake jIta liye jAnepara dakSiNa bhAratako jItA huA jAnanevAle cakravartIne jala, gandha, akSata, puSpa, dhUpa aura dIpake dvArA 30 cakraratnakI pUjA kI // 23 // 635) tadanviti-tadanantara uttarArdhako jItanekI icchAse vApasa Akara vijayAdha parvatakI pazcima guhAke nikaTa zobhAyamAna vanameM jisane senAko ThaharAyA thA, tathA nAnA dezoMse Agata rAjAoMke samUhase jisakA samIpavartI pradeza vyApta thA aise cakravartIke pAsa Akara aneka deva samUhase ghire hue kRtamAla nAmaka devane praNAma kiyA, cakravartIne bahuta sammAnake sAtha use Asana diyA, Asanapara ArUr3ha ho usa devane Adara3 parvaka yaha vacana kahe / $ 36 ) deveti-he deva ! Aja Apake darzanase utpanna huA kautUhala mujhe vAcAla banA rahA hai aura buddhi merI isa vANIko banda kara rahI hai / maiM kyA karU~ ? Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 39 ] navamaH stabakaH 339 37) tathA hi-api kuzalamiti sakalabhuvanakuzalavitaraNadhurINe tvayi lajjAkaram / jayeti kalitajayazrIpANigrahaNe siddhsaadhnm| dayasveti karuNAvaruNAlaye na camatkAri / prasIdeti prasannasvabhAve na vidheyam / svAgatamityabhyAgataviSayam / paripAlayeti prabhumAtragocaram / tava kiGkaro'hamiti suranaravinutacaraNanaline nAtizayAvahamiti zrImaducitavacanacAturIcana me buddhimdhirohti| $38 ) viddhi mAM vijayAdhasya marmajJamamRtAzanam / kRtamAlaM girerasya kUTe'muSminkRtAlayam // 25 / / 639) ityAdi vadantamupadIkRtacaturdazabhUSaNaM pratipAditatagiriguhAdvArapravezopAyamAditeyaM sabahumAnaM visayaM prasannena cakradhareNa guhAdvAramutpATaya yAvattadupazamanaM tAvatpAzcAttyakhaNDaM vijaya vidadhAmi // 24 // 37) tathA hIti-api kuzalaM bhavataH kuzalaM vidyate kim / iti kathanaM sakalabhuvanasya nikhilalokasya kuzalavitaraNadhuroNe kuzalapradAnadakSe tvayi bhavati lajjAkaraM potpAdakam, 10 jayeti bhavato jayo'stviti kathanaM kalitaM kRtaM jayazriyA vijayalakSmyAH pANigrahaNaM vivAho yena tathAbhRte tvayi siddhasya sAdhanamiti siddhasAdhanaM piSTapeSaNasadRzaM nirarthakamityarthaH / dayasva dayAM kuru iti kathanaM karuNAvaruNAlaye'nukampAkUpAre dayAsAgara ityarthaH, tvayi na camatkAri na camatkArotpAdakam / prasIda-prasanno bhaveti kathanaM prasannasvabhAve prasannasvabhAvayukta tvayi na vidheyaM na vidhAtuM yogyaM na karaNIyamityarthaH / svAgataM bhavataH svAgataM bhavatviti kathanam abhyAgato viSayo yasya tathAbhUtam evaM kathanamabhyAgatasya viSaye'haM bhavatItyarthaH / paripAlaya 15 rakSeti kathanaM prabhumAtragocaraM svAmimAtraviSayam / tava bhavataH kiMkaro'haM dAso'hamiti kathanaM suranarairamaramanujaivinute saMstute caraNanaline pAdapaddhe yasya tathAbhUte tvayi na atizayAvahaM na vizeSatAyuktam / itItthaM zrImato bhavata ucitA yogyA vacanacAturI vAgvadagdhI ca me mama buddhi manoSAM nAdhirohati nAdhitiSThati / $16) viddhIti-mAM purovidyamAnaM vijayAdhasya tannAmaparvatasya marmajJaM guptasthAnajJAnayuktam amRtAzanaM devaM asya gireH amuSmin kUTe zikhare kRtAlayaM kRtanivAsaM kRtamAlaM kRtamAlanAmadheyaM viddhi jAnIhi // 25 // 20 6 39) ityAdIti-ityAdi vadantaM kathayantam, upadIkRtAni caturdazabhUSaNAni yasya taM, pratipAditaH kathitaH // 24 / / 637) tathA hoti-ApakI kuzala hai ? yadi yaha kahA jAve to yaha kahanA samasta saMsArako kuzalatAke pradAna karane meM nipuNa Apake viSayameM lajjA utpanna karanevAlA hai| ApakI jaya ho yadi yaha kahA jAve to vijaya-lakSamIke sAtha pAe tha pANigrahaNa karanevA Apake viSayameM vaisA kahanA siddhako siddha karanA arthAt piSTapeSaNa karanA hai / dayA kIjie yadi 25 yaha kahA jAve to dayAke sAgarasvarUpa Apake viSayameM aisA kahanA camatkAra karanevAlA nahIM hai / prasanna hoie yadi yaha kahA jAve to prasanna svabhAvavAle Apake viSayameM vaisA kahanA yogya nahIM hai| ApakA svAgata ho yadi aisA kahA jAve to yaha kahanA Agantukake sambandha rakhane vAlA hai| rakSA kIjie yadi yaha kahA jAve to yaha kahanA prabhumAtrase sambandha rakhanevAlA hai / pratyeka prabhuse aisA kahA jAtA hai usase koI vizeSatA siddha nahIM 30 hotI / maiM ApakA kiMkara hU~ yadi yaha kahA jAve to deva aura manuSyoM ke dvArA jinake caraNakamaloMkI stuti kI jA rahI hai aise Apake viSaya yaha kahanA vizeSatAko dhAraNa karanevAlA nahIM hai| isa taraha Apake yogya vacanoMkI caturAI merI buddhi meM nahIM A rahI hai arthAt kyA kahU~ yaha maiM nahIM soca pA rahA huuN| 638) viddhIti-mujhe Apa vijayAdha parvatake marmako jAnanevAlA kRtamAla nAmakA deva jaano| maiM isI parvatake usa zikharapara rahatA hU~ // 25 // 35 $ 39) ityAdIti-jo isa prakArake vacana kaha rahA thA, jisane caudaha AbhUSaNa bheTameM diye the tathA jisane usa parvatake guhAdvAra meM praveza karanekA upAya batalAyA thA aise usa Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 purudevacampUprabandhe [9|140svetyaajnyptshcmptirdhiruuddhvaajirtnH puraskRtadaNDaratnaH tadguhAdvAramAsAdya nibhidya ca daNDaratnena tanmukhanisRtoSmajvAlAkalApAdazvaratnarayeNa suranikareNa ca rakSito babhUva / $ 40 ) nipeturamarastrINAM kaTAkSaH samamambarAt / sumanaHprakarAstasmin hArA iva jayazriyaH // 26 / / 641 ) tadanu campatiH sakalabalaparivRto vijayAgiritaTavedikAmatItya sindhunadIpazcimadigbhAgavedikAtoraNadvAreNa nirgatya mlecchakhaNDamaNDanAyamAnavividhAkarapuragrAmasImArAmAdiSu vigAhya pratiSThApitacakravartizAsanaH samAgatamlecchabhUpAlAn puraskRtya triHparItya ca mlecchakhaNDaM mleccharAjasenayA saha niryAya paryAyeNAtItasindhuvanavedikAdvAraH SaNmAsaiH prazAntoSmaduHkhaM tadguhAmukhaM punarAsAdya saMzodhya ca kRtarakSAvidhizca cakragharadarzanalAlasA pravizya vijayazibiraM tatra 10 tagiriguhAdvArapravezopAyo yena tathAbhUtam AditeyaM devaM sabahumAnaM sasatkAraM visayaM, prasannena prasannacetasA cakradhareNa cakravartinA zeSaM sugamam / 640 ) nipeturiti-tasmin bharatanidhIzvarasenApatI amarastrINAM devAGganAnAM kaTAkSarapAGgaH samaM sArdham ambarAt gaganAt jayazriyo vijayalakSmyA hArA iva sumanaHprakarAH puSpasamUhAH nipetuH nipatanti sma // 26 // 6.) tadanviti tadanu tadanantaraM sakalabalena samagrasainyena parivRtaH parItaH camUpatiH senApatiH vijayAIgiritaTavedikAM rajatAcalataTavitardikAm atItya samullaGghaya 15 sindhunadyAH pazcimadigbhAgavedikAyAstoraNadvAreNa nirgatya mlecchakhaNDasya maNDanAyamAnA ye vividhA nAnAprakArA AkarapuragrAmasImArAmAstadAdiSu vigAhya pravizya pratiSThApitaM cakravartizAsanaM yena tathAbhUtaH san samAgatAH samAyAtA ye mlecchabhUpAlA mleccharAjAstAna puraskRya agrekRtya mlecchakhaNDaM triHparItya ca trIn vArAn parikramya ca mleccharAjasenayA saha niryAya nirgatya paryAyeNa krameNa atItaM sindhuvanavedikAyA dvAraM yena tathAbhUtaH san, SaNmAsaiH mAsaSaTkena prazAntoSmaduHkhanivRttoSNyaduHkhaM tadguhAmukhaM punarAsAdya prApya saMzodhya ca kRto 20 rakSAvidhiryena saH cakradharasya darzane lAlasA yasya tathAbhUtaH san vijayazibiraM pravizya tatra vicitro vilakSaNo devako sammAnake sAtha vidA kara cakravartIne guhAkA dvAra kholA tathA jaba taka yaha zAnta hotA hai taba taka pazcima khaNDapara vijaya prApta karo isa prakAra senApatiko AjJA dii| senApati bhI azvaratnapara savAra ho tathA daNDaratnako Age kara usa guhA dvArapara pahu~cA / pahu~cate hI usane daNDaratnake dvArA guhAdvArako todd'aa| usa samaya guhAdvArake mukhase jo 25 atyanta garma jvAlAoMkA samUha nikala rahA thA usase azvaratnake vega tathA devoM ke samUhane senApatikI rakSA kI thii| $ 40 ) nipeturiti-senApatipara devAMganAoMke kaTAkSoMke sAtha AkAzase puSpasamUhakI varSA huii| usa samaya ve puSpasamUha aise jAna par3ate the mAno vijaya lakSmIke hAra hI hoM / / 26 / / 6 41 ) tavanviti-tadanantara samasta senAse ghirA huA senApati vijayAdha parvatakI taTavedIko lA~gha kara tathA sindhu nadIke pazcimadigbhAga sambandhI vedikAke toraNa dvArase nikala kara mleccha khaNDake AbhUSaNa svarUpa nAnA prakArake khAna, pura, grAma aura sImAke udyAnAdimeM jA phuNcaa| vahA~ usane cakravartIkA zAsana sthApita kiyA tatpazcAt Aye hue samasta mleccha rAjAoMko Age kara tathA mleccha khaNDake tIna cakkara lagA kara vaha mleccha rAjAoMkI senAke sAtha vahA~se nikalA aura kramase sindhu nadIkI vana vedikAke dvArako pAra kara chaha mAhameM jisakI garmIkA duHkha zAnta ho gayA thA aise guhAke 35 dvArapara phirase aayaa| usakA zodhana kara tathA rakSAkI vidhiko pUrNa kara cakravartI ke darzanakI lAlasA rakhatA haA vApasa aayaa| vahA~ vijaya-zivira meM praveza kara vaha cakravartIke addhata Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -44 ] 341 vicitracakravallabhAsthAnamaNDape dUrAnatamaNimukuTaH kariharikanyAratnapramukhavastuvAhanapuraHsaraM koTIrakoTicumbitadharaNItalaM mleccharAjakadambakaM tattaddezanAmagotrAdinirdezena prabhave nivedayAmAsa / navamaH stabakaH $ 42 ) tato bharatabhUpatiH sabahumAnametAnnRpAn visarjyaM narapAlakAcitamudAravIryAkaram / SaDaGgabalavallabhaM vijayacihnitermAnayan jayAya punarAdizannikhilavIracUDAmaNim ||27|| $ 43 ) tadA jayAnakadhvAnA AcAntAmbhodhighoSaNAH / anucakrurmahAghorakalpAntAmbhodagarjitam ||28|| $ 44 ) jayakuJjaramArUDhaH parIto nRpakuJjaraiH / je niyanprayANAya samrAT zakra ivAmaraiH ||29| 5 yazcakravallabhasya cakrapate rAsthAnamaNDapaH sabhAmaNDapastasmin dUrAnatamukuTo dUrAdAnataM vinamraM mukuTaM yasya tathAbhUtaH kariNo hastino harayo hayAH kanyAratnAni kanyAzreSThAni ca tAni pramukhAni yeSu tathAbhUtAni yAni vastuvAhanAni tAni purassarANi yasya tat, koTorakoTyA mukuTAgrabhAgeNa cumbitaM spRSTaM gharaNItalaM bhUpRSThaM yena tathAbhUtaM mleccharAjakadambakaM mleccharAjasamUhaM tattaddezanAmagotrAdinirdezena tattajjanapadAbhidhAnavaMzaprabhRtikathanena prabhave cakravartine nivedayAmAsa kathayAmAsa / sahAgatamleccharAjAnAM paricayaM prabhave pradattavAniti yAvat / 15 $ 42 ) tava iti - tatastadanantaraM bharatabhUpatiH bharatezvaraH etAn senApati nirdiSTAn nRpAn mleccharAjAn sabahumAnaM sasatkAraM yathA syAttathA visarjya narapAlakAcitaM rAjapUjitam udAravIryAkaram samutkRSTavIryAspadaM nikhilavIreSu cUDAmaNiriva taM sakalasubhaTaziromaNi taM SaDaGgabalavallabhaM SaDaGgasenAdhyakSaM vijayacihniteH mAnayan satkurvan punaH bhUyo'pi jayAya jetum Adizat AjJAM dadau / pRthvI chandaH ||27|| 43 ) tadetitadA tasmin kAle AcAntA nigIrNA ambhoSighoSaNA samudragarjanazabdA yaistathAbhUtA jayAnakadhvAnA vijayapaTaha- 20 zabdA 'zabdo ninAdo ninado dhvanidhvAnaravasvanAH' ityamaraH, mahAghoraM mahAbhayaMkaraM kalpAntAmbhodAnAM pralayapayodAnAM garjitamiti mahAghorakalpAntAmbhodagarjitam anucakruviDambayAmAsuH ||28|| SS 44 ) jayetijayakuJjaraM vijayivAraNam ArUDho'dhiSThitaH nRpakuJjaraiH zreSThanarendraH parItaH parivRtaH prayANAya prasthAnAya niryan 10 sabhA maNDapa meM praviSTa huA / praveza karate samaya usakA mukuTa dUrase hI namrIbhUta ho rahA thA / hAthI, ghor3A tathA kanyA ratna Adi vastue~ aura vAhanoMko sAtha lekara mukuToMkI kalaMgiyoMse 25 pRthivItalako cumbita karanevAle mleccha rAjAoMkA eka bar3A samUha usake sAtha AyA thA / una sabake bhinna-bhinna deza nAma tathA gotra AdikA nirdeza karate hue usane cakravartIke lie sabakA paricaya diyA / 642 ) tata iti - tadanantara cakravartIne bahuta sammAnake sAtha ina rAjAoMko vidA kara, rAjAoMke dvArA pUjita, utkRSTa parAkramakI khAna evaM samasta vIroMke ziromaNi svarUpa SaDaMga senAke adhyakSa senApatikA vijaya cihnoMse sammAna kara use vijaya prApta karane ke lie phirase Adeza diyA ||27|| 143 ) tadeti - usa samaya samudrakI garjanAko tiraskRta karanevAle jItake nagAr3oMke zabda, pralayakAlIna meghoMkI mahAbhayaMkara garjanAkA anukaraNa kara rahe the / 944) jayeti - prasthAna karate samaya vijayI hAthIpara savAra tathA zreSTha rAjAoMse ghirA huA cakravartI devoMse ghire indrake samAna suzobhita ho rahA thA 30 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 purudevacampUprabandhe [9 / 145645 ) tadanu bharatamahIpativijayarAmApariNayamahasamayaharitpatikaravikIrNapiSTAtakacUrNAyamAnarajaHpaTalena, digaGganAhastavikSiptalAjAJjalipuJjapratipattikaramadakarikarazIkaranikaraNa, rayavijitapavanapuraHsamarpitamauktikastabakopahArazaGkAkaraturagamukhagalitaphenalavanicayena ca bharitagaganatalaM SaDaGgabalaM vijayArdhAcalakaTakAbhimukhaM niryAya paryAyeNa pravizya ca guhAdvAraM, cakradharanidezaparavazacamUpatipurohitaparikalitAbhyAM bhittidvayasaMkrAntasomasUryamaNDalasaMkAzAbhyAM kAkiNImaNiratnAbhyAM nirAkRtasUcIbhedyAndhatamase tamisranAmaguhAmadhye sindhunadotaTayodvidhAvigAhamAnaH kaizcitprayANairguhArdhasaMmitAM bhUmomatItya vyatItya cAdhaHpatanazaktiyuktayA nimagnajalayA nimnagayA samaM tiryapraviSTAmutplAvanazaktijuSTAmunmagnajalAM taTinI sthapatiratnaparikalpitaM sAradAruracitasetunA kautukahetunA tataH katipayaprayANaigiridurga vilaGghaya vyatItya ca puraHsaramadasindhuranirargalIkRtamada 10 nirgacchan samrAT bharataH amarairdevaiH parItaH zakra iva puraMdara iva reje zuzubhe // 29 // $45) tadanviti tadanu tadanantaraM bharatamahIpatinidhIzvara: vijayarAmAyA vijayavallabhAyAH pariNayamahI vivAhotsavastasya samaye haritpatInAM dikpAlAnAM karaiH pANibhivikIrNaM viprasaritaM yat piSTAtakacUrNa tadvadAcarat yat rajaHpaTalaM dhUlisamUhastena, digaGganAnAM kASThAkAminInAM hastaivikSiptA vikIrNA ye lAjAkhalayasteSAM puJjasya samUhasya pratipattikarA buddhikarA ye madakarikarazIkarA mattamataGgajazuNDAsalilakaNAsteSAM nikaraNa samUhena, rayeNa vegena vijitaH parAjito yaH pavanastena puraH samarpitA agreDhokitA ye mauktikastabakAsteSAmapahArasya prAbhUtasya zaGkAkarAH saMdehotyAdakA ye turagamukhagalitaphenalavA azvavadanavigalitaDiNDorakaNAsteSAM nicayena ca samUhena ca bharitaM gaganatalaM yena tathAbhUtaM SaDaGga balaM SaDaGgasainyaM vijayArdhAcalasya rajatamahIdharasya kaTakAbhimukhaM yathA syAttathA niryAya nirgataM vidhAya paryAyaNa krameNa guhAdvAre pravizya ca, cakradharanidezena cakravartyAjJayA paravazI parAdhInau yo camUpatipurohito senApatipurodhasau tAbhyAM parikalitAmyAM dhRtAbhyAM bhittidvaye kuDayadvaye saMkrAntaM 20 pratiphalitaM yat somasUryayoH candradinakarayormaNDalaM tasya saMkAzAbhyAM sadRzAmyAM kAkiNImaNiratnAbhyAM nirAkRtaM dUrIkRtaM sUcIbhedyAnghatamasaM yasmin tasmin tamisranAmaguhAmadhye, sindhunadItaTayoH dvidhA vigAhamAnaH pravizan, kaizcit katipayaiH prayANaH guhArdhasaMmitAm ardhaguhAparimitAM bhUmoM vasudhAm atItya samullaGghaya adhaHpatanazaktiyuktayA patitaM vastu adhaHpAtayati yayA sAdhaHpatanazaktistayA yuktayA nimagnajalayA tannAmadheyayA nimnagayA nadyA samaM sAdhaM tiryapraviSTAm utplAvanazaktijuSTAM adhaHpAtitamapi vastu UrdhvaM nayati yayA sA utplAvanazaktistayA jaSTAM sahitAM unmagnajalAM tannAmadheyAM taTinI nadI sthapatiratnena takSakaratnena parikalpito nimitaH sAradAruracitaH sudRDhakASThakalpitaH setustena kautukahetunA kutUhalakAraNena, vyatItya ca saMtIrya ca tataH katipaya 25 // 29 / / $ 45 ) tadanviti-tadanantara bharata cakravartI, vijaya lakSmIke vivAhotsavake samaya dikpAloMke hAthase bikhere hue gulAlake cUrNake samAna AcaraNa karanevAle dhUlike paTalase, dizArUpI striyoMke hAthoMse bikherI huI lAIkI aMjaliyoMke samUhakA jJAna karAnevAle madonmatta 30 hAthiyoMkI jhaMDoMse nikale jalakaNoMke samUhase aura vegase parAjita vAyuke dvArA Age samarpita kiye hue motiyoMke gucchoMke upahArakI zaMkA karanevAle ghor3oMke mukhoMse nikale phenakaNoMke samUhase AkAzatalako bharanevAlI SaDaMga senAko vijayA parvatake kaTakake sammukha nikAla. kara kramase guhAdvAra meM praviSTa huA / vahA~ cakravartIkI AnAke paravaza senApati aura puro hitake dvArA dhAraNa kiye hue tathA donoM dIvAloMmeM pratibimbita sUrya aura candramaNDalake 35 samAna kAkiNI aura kaustubhamaNike dvArA jisakA saghana andhakAra dUra kara diyA gayA thA aisI tamisra nAmaka guhAke madhyameM sindhu nadIke donoM taToMpara do bhAgoMmeM praveza karate hue Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -48 ] navamaH stabakaH 343 dhAraM guhAdvAraM surabhitamandamandavalamAnapavamAnasevanavyapagataciraparicitaguhoSmakhedaM tasya saanumtstttvnmdhyuvaas| 646 ) turaGgamakhurAhatakSitirajaHparItAmbaraM __ kareNuyutavAraNaistruTitasallakIpallavam / idaM vanamudAradhIratha vilokya cakrezvaro vicitritahRdantaraH zibiramadhyuvAsAmalam // 30 // $ 47 ) pUrvavatpazcime khaNDe balAgaNyA prasAdhite / vijetu madhyama khaNDaM sAdhanaiH prabhurudyayau // 31 // $48) tadAnIM paracakrakalitaM svacakraparAbhavamasahamAnau prasthAnabherobhAtArapUritadigantarau prayANaiH giridurga parvatakAntAraM vilaGghaya puraHsarA agresarA ye madasindhurA mattahastinastanirargalokRtAH 10 svacchandatayA pAtitA madadhArA dAnasaMtatayo yasmistathAbhUtaM guhAdvAraM ca vyatItya surabhitaH sugandhitaH mandamandaM valamAnazca vahamAnazca yaH pavamAnaH samIrastasya sevanena vyapagato vinaSTo ciraparicitaguhoSmakhedaH cirAbhyastaguhoSNyakhedo yasmistat tasya sAnumato vijayArdhamahIdharataTavanaM tIrodyAnam, adhyuvAsa tatra nivAsaM kRtavAn / $ 46 ) turaGgameti-athAnantaraM turaGgamANAM hayAnAM kharaiH zaphairAhatA kSuNNA yA kSitiH pRthivI tasyA rajasA reNunA parItaM vyAptamambaraM gaganaM yasmistat, kareNuyutavAraNaH hastinIyutahastibhiH truTitAH khaNDitAH sallakI- 15 pallavAH sallakIkisalayA yasmistat idaM vanaM kAntAraM vilokya dRSTvA vicitritaM vismayopetaM hRdantaraM hRdayAntaraM yasya tathAbhUtaH udAradhIrutkRSTabuddhiyuktaH cakrezvaro bharataH amalaM svacchaM zibiram adhyuvAsa tatra nivAsaM kRtavAn / pRthvIchandaH // 30 // 647 ) pUrvavaditi-balAgaNyA senApatinA pUrvavat pUrvakhaNDa iva pazcime khaNDe prasAdhite vazIkRte sati prabhuratezvaraH sAdhanaiH sainyaiH 'sAdhanaM mehane sainye' iti vizvalocanaH, madhyamaM khaNDa vijetuM svAyattokartum udyayau udyukto'bhUt // 31 // 6 48 ) tadAnImiti-tadAnIM madhyamakhaNDa- 20 vijayodyamanavelAyAm, paracakrakRtaM zatrusainyakRtaM svacakraparAbhavaM svasainyatiraskAram asahamAnI soDhumazaknuvantI bharatane AdhI guhAke barAbara bhUmikA ullaMghana kiyA tathA girI huI vastuko nIce le jAnevAlI zaktise yukta nimagnajalA nAmakI nadIke sAtha tirachI praviSTa tathA DAlI huI vastuko Upara uchAlanekI zaktise yukta unmagnajalA nAmakI nadIko sthapati ratnake dvArA nirmita majabUta laTThoMse racita kutUhalotpAdaka pulase pAra kiyaa| tadanantara kucha par3AvoM dvArA pahAr3I 25 durgako lA~dhakara tathA Age calanevAle madonmatta hAthiyoM kI madakI dhArAe~ jahA~ svacchanda rUpase par3a rahI thIM aise guhAdvArako vyatIta kiyaa| tatpazcAt sugandhita evaM manda-manda calanevAlI vAyuke sevanase cira-paricita guhAsambandhI garmIke khedako dUra karanevAle usa vijayA parvatake taTa vanameM nivAsa kiyaa| $ 46 ) turaMgameti-tadanantara ghor3oMke khuroMse tADita pRthivIkI parAgase jahA~ AkAza vyApta ho rahA thA, tathA hathiniyoMse sahita 30 hAthiyoMke dvArA jahA~ sallakI vRkSake pallava tor3e gaye the aise isa vanako dekha kara jisakA hRdaya Azcaryase cakita ho rahA thA aise udAra buddhike dhAraka bharatane nirmala par3Avapara nivAsa kiyA // 30 // 6 47) pUrvavaditi-jaba senApatine pUrva khaNDake samAna pazcima khaNDako vazameM kara liyA taba cakravartI senAoMke dvArA madhyama khaNDako jItaneke lie udyamI huA // 31 // 648) tadAnImiti-usa samaya jo paracakrake dvArA kiye hue svacakrake parAbhavako 15 sahana nahIM kara rahe the, jinhoMne prasthAna kAlika bheriyoM kI bhAMkArase dizAoMke antarAlako Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 344 purudevacampUprabandhe [ 949kuNDalokRtakodaNDamaNDalamadhyavirAjamAnakopAruNavadanatayA pariveSamadhyavilasitapadmabandhubimbaM tulayantau dhanurdharahAstikAzvoyamedurAM dhvajinIM puraskRya yuddhAya pracalito calitAvartavikhyAtI mlecchabhUpAlo dhImatAmagresaraiH sacivavarairbodhitArAtivijayopAyatayA niSiddhAbhiSeNanI, zAtravaparAjayAya meghamukhavikhyAtAnAgabarhimukhAn saMskRtya pUjAM prakaTocakratuH / 49 ) nAgAste sahasAmbudAkRtijuSaH sphUrjanmahAjito dghATopATitapuSkarAH pttunttccnnddaanilaukitaaH| vRSTiM viSTapaviplavasrutinibhAM kalpAntameghacchaTA __ muSTiM muSTisamokakalpanakalAdRptAstadA cakrire // 32 // $50 ) tajjalaM jaladodgINaM balamAveSTaya jaiSNavam / adhastiryagayodhvaM ca samantAdabhyadudravat // 33 // prasthAnabherINAM prayANadundubhonAM bhAGkAreNa pUritAni digantarANi yAmyAM to, kuNDalIkRtaM yatkodaNDamaNDalaM dhanurmaNDalaM tasya madhye virAjamAnaM zobhamAna kopAruNavadanaM yayostayorbhAvastayA pariveSasya paridhemadhye vilasitaM zobhitaM yat padmabandhubimba sUryamaNDalaM tat tulayantI dhanurdharAzca dhAnuSkAzca hAstikAzca hastyArohAzca azvI yAzca azvArohAzca tairmedurA sahitAM dhvajinoM senAM puraskRtya agrekRtya yuddhAya samarAya pracalito calitAvarta15 vikhyAto calitAvartanAmadheyau mlecchabhUpAlo dhImatAM buddhimatAm agresaraiH pradhAnaH sacivavarairamAtyavaraiH bodhito vijJApito'rAtivijayopAyo yayostayorbhAvastayA niSiddham abhiSeNanaM yayosto 'yatsenAyAbhigamanamarI tadabhiSeNanam' ityuktam, zAtravaparAjayAya zatruparAbhavAya meghamukhavikhyAtAn meghamukhanAmnA prasiddhAn nAgabarhimukhAn nAgAmarAn saMskRtya pUjAM saparyA prakaTIcakratuH prakaTayAmAsatuH / 649) nAgA iti--tadA tasmin kAle sahasA jhaTiti ambudAkRtijuSo meghAkArayuktAH sphUrjanmahAgajitasya vardhamAnaghoragarjanasya udghATayA paramparayA 20 pATitaM puSkaraM gaganaM yaistathAbhUtAH paTu yathA syAttathA naTanto ye caNDAnilAstIkSNapavanAstaiH viSTapaviplavAya jagatkSayAya yA srutivRSTistayA nibhA sadRzoM jagatkSayakArivRSTitulyAM vRSTiM DhaukitAH prApitAH muSTisamIkakalpanakalAyAM dRptAH muSTiyuddhakaraNakalAkovidAH te prasiddhA nAgA devavizeSAH kalpAntameghacchaTAmuSTiM pralayameSazobhAmuSTiM cakrire vidadhire / zArdUlavikrIDitacchandaH // 32 // 650 ) tajjalamiti-jaladodgINaM meghavRSTaM tat jalaM jiSNoridaM jaiSNavaM cakravartisaMbandhi balaM sainyam AveSTaya parItya adhaHtiryag UvaM ca samantAt paritaH 25 bhara diyA thA, kuNDalAkAra dhanurmaNDalake bIca meM zobhAyamAna krodhajanita lAlimAse yukta mukhase sahita honeke kAraNa jo paridhike madhyameM suzobhita sUryabimbakI tulanA kara rahe the, aura jo dhanurdhArI, hAthiyoMke savAra tathA ghur3asavAroMse yukta senAko Age kara yuddha ke lie cala rahe the aise calita aura Avarta nAmake do mleccha rAjA, buddhimAnoMmeM zreSTha uttama mantriyoMke dvArA vijayake upAya batAye jAneke kAraNa senAse sammukha gamanako chor3a kara zatrukI 30 parAjayake lie meghamukha nAmase prasiddha nAga devoMkA saMskAra kara unakI pUjA karane lge| $ 49) nAgA iti--usa samaya jo sahasA meghakA AkAra dhAraNa kiye hue the, vRddhiko prApta hotI huI bahuta bhArI garjanakI santatise jinhoMne AkAzako vidIrNa kara diyA thA, jo atyanta vegase calanevAlI tIvra A~dhIse lokakA saMhAra karanevAlI vRSTiko prApta hue the tathA muSTiyuddha karanekI kalAse jo darpayukta the aise ve nAgadeva pralayakAlake meghakI 35 zobhAkA apaharaNa kara rahe the // 32 // $ 50 ) tajjalamiti--meghoMke dvArA varSAyA huA vaha jala cakravartIkI senAko vyApta kara nIce, samAna dharAtalapara tathA Upara sarvatra phaila gayA Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -53 ] navamaH stabakaH 651 ) tadAnImuparyadhaH parikalitayozchatraratnacarmaratnayormadhye saptadinAvadhinirupadravamAsIne cakradharasainye nidhIzvarAdiSTagaNabaddhAmarairchaGkAreNotsAriteSu nAgeSu kururAjo'pi muktasiMhargAjatapratidhvanitahimAcalakandaraH karakalitadivyAstraH samadhirUDhadivyaratho 'nAgAnpratyabhiSeNanaM vidhAya zaradhArAbhirgaganatalaM pUrayAmAsa / $ 52 ) tanmuktA vizikhA dIprA rejire smraajire| draSTutirohitAnnAgAn dIpikA iva bodhitAH // 34 // 6 53 ) tadanu tadvijayasanAthaM saMmukhAgataM prAptameghezvarazrutiM kururAja sanmAnayan cakradharo nAgAnIkavidhvaMsanasaMjAtasAdhvasAbhyAM mlecchanAyakAbhyAM sopAyanamAgatya vanditacaraNAravindaH, pRtanayA saha himAdriM prasthito madhyemArga sindhudevyA saharSa sindhujalairabhiSiktaH parilabdhadivyabhadrAsanaH kazcitprayANaihimavatkUTopakaNThamAsAdya, puraskRtapuropahitaH kRtopavAsaH zucizayyAma- 10 dhizayAno divyAstrANyadhivAsya karakalitavajrakANDakodaNDo himavatkUTaM prati divyamamoghaM zaramAropayAmAsa / abhyadravat prasasAra // 33 // 651 ) tadAnImiti-tadAnIM nAgAmarakRtapracaNDavarSaNavelAyAma, upari aghazca parikalitayodhUtayoH chatraratnacarmaratnayormadhye saptadinAvadhi saptadinAni yAvat nirupadravaM yathA syAttathA cakradharasainye AsIne sati, nidhIzvareNa cakravartinA AdiSTA AjJaptA ye gaNabaddhAmarAstaiH huGkAreNa 15 krodhajanyazabdavizeSeNa nAgeSu zatrupakSIyadevavizeSeSu utsAriteSu satsu kururAjo'pi jayakumAro'pi muktena siMhagajitena pratidhvanitA himAcalakandarA yena tathAbhUtaH karakalitAni hastadhRtAni divyAstrANi yena tathAbhUtaH samadhirUDhadivyarathaH samadhiSThitadivyasyandanaH san nAgAn prati abhiSeNanaM senayA sahAbhiyAnaM vidhAya zaradhArAbhiH bANasaMtatibhiH gaganatalaM nabhastalaM pUrayAmAsa pUrNa cakAra / 652) tanmukteti-tena jayakumAreNa muktAsvanmuktA doSAH dedIpyamAnAH vizikhA bANAH samarAjire raNAGgaNe tirohitAn antahitAn nAgAn 20 nAgAmarAn draSTumavalokituM bodhitAH prajvalitA dIpikA iva rejire zuzubhire // 34 // 653 ) tadanviticApAtIkasya nAgAmarasainyasya vidhvaMsanena vinAzena saMjAtaM sAdhvasaM bhayaM yayostAbhyAm, zeSaM sugamam / // 33 / / $ 51) tadAnImiti--usa samaya Upara aura nIce dhAraNa kiye hue chatraratna tathA carmaratnake madhyameM sAta dina taka cakravartIkI senA nirupadrava baiThI rhii| tadanantara cakravartIke dvArA ajJAta gaNabaddha devoMne huMkArake dvArA nAga nAmaka devoMko khader3a diyaa| usI samaya, 25 jisane chor3I huI siMha garjanAse himavAn parvatakI guphAoMko pratidhvanita kara diyA thA, jisane divya zastra dhAraNa kiye the tathA jo divya rathapara savAra thA aise kururAja-jayakumArane nAga nAmaka devoMke prati senAke sAtha AkramaNa kara bANoMkI dhArAse AkAzatalako bhara diyaa| 652) tanmuktA iti--kururAjake dvArA chor3e hue camakIle bANa yuddhake aMgaNameM aise suzobhita ho rahe the mAno chipe hue nAgadevoMko dekhaneke lie jalAye hue dIpaka hI haiM 30 // 34 // 6 53 ) tadanviti-tadanantara unakI vijayalakSmIse sahita, sammukhAgata evaM meghezvara nAmake dhAraka kururAjakA sammAna karate hue cakravartIne nAga nAmaka devoMkI senAke naSTa ho jAnese jinheM bhaya utpanna huA thA aise donoM mleccha rAjAoMke dvArA upahAra sahita Akara vandita caraNa hote hue, senAke sAtha himavAn parvatakI ora prasthAna kiyaa| bIca mArgameM sindhu devIne harSapUrvaka sindhu nadIke jalase unakA abhiSeka kiyA aura divya Asana 35 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 purudeva campUprabandhe $ 54 ) tatratyadevastvaritaM samAgAd draSTuM tadA mAgadhavadvinItaH / cakrI ca taM devamudAravAcaM saMmAnya harSAd visasarja bhUyaH ||35|| SS 55) tadanu pratyAvRtya senayA saha samAsAdya vRSabhAdri puJjIbhUta iva svayazomaNDale tasmin girau svanAmAkSarANi prakaTayitukAmastatratyAni rAjasahasranAmAkSarANi vilokya garvakSativikSatAM 5 cApannaH, kasyacidrAjJo nAmAkSarANi nirasya vilikhitanistulanijaprazastiH 'sarvaH svArthaparo lokaH ' iti lokapravAdaM sArthakyamAvAdayAmAsa / 30 56) bhUyaH protsAhito devairjayodyogamanUnayan / gaGgApAtamabhIyAya vyAhUta iva tatsvanaiH ||36|| $ 57 ) tatra kila gaGgAjalAvartanavilokana vividhakautukena vIkSamANo gaGgAdevyA pUji - 10 tazcakradharaH pRtanayA samaM nivRtya prAptavijayArdhAcalakaTakanikaTaH, pUrvavadguhAdvArapATanAya prAcyakhaNDavijayAya senAnyamAdizya tatra SaNmAsAnsukhena ramamANaH, tadA samAgatAbhyAM puraskRtavicitropAya [31548 SS 54 ) tannatyeti -- tadA tasminsamaye tatra bhavastatratyaH sa cAso devazceti tatratyadevaH mAgadhavat lavaNasamudrAvipatimAgadhadevavat vinItaH namraH san tvaritaM zIghraM draSTuM samAgAt samAyAtaH / cakrI ca bharatezvarazca udAravAcaM samutkRSTagiraM taM devaM harSAt saMmAnya satkRtya bhUyo visasarja visRSTaM vidadhau / upajAtichandaH // 35 // 15 8 55 ) tadanviti - sugamam / 956 ) bhUya iti - devairamaraiH bhUyaH punarapi protsAhito vardhamAnotsavo bharate jayodyogaM vijayaprayAsam anUnayan UnaM na karotIti anUnayan tatsvanaiH tadIyazabdeH vyAhUtaH AkArita iva gaGgApAtaM yatra himavato gaGgA prapatati tatra abhIyAya abhijagAma / utprekSA // 36 // 657 ) tatreti - tatra kila gaGgAjalAvartanavilokanasya yad vividhaM nAnAprakAraM kautukaM kutUhalaM tena vIkSamANo vilokayan gaGgAdevyA pUjitaH samacitaH cakradharaH pRtanayA senayA samaM nivRtya prApto vijayArghAcalakaTakanikaTo yena 20 pradAna kiyA / tadanantara kitane hI par3AvoM dvArA himavatkUTake nikaTa pahu~ca kara unhoMne purohitako Age kara upavAsa kiyA, pavitra zayyApara zayana kiyA, divya zastroMkI pUjA kara hAtha meM vajrANDa nAmakA dhanuSa liyA aura himavatkUTako lakSya kara devopanIta amogha bANa cddh'aayaa| $ 54 ) tatratyeti -- usI samaya vahA~kA deva mAgadha devake samAna namra ho darzana karaneke lie zIghra hI AyA / utkRSTa vacana kahanevAle usa devakA harSapUrvaka sammAna 25 kara cakravartIne use vidA kiyA ||35|| 155 ) tadanviti -- tadanantara senAke sAtha lauTakara vRSabhAcalapara Aye / ikaTThe hue apane yazake samUha ke samAna usa vRSabhAcalapara apane nAma ke akSara aMkita karanekI icchA karate hue jyoMhI unhoMne usapara aMkita hajAroM rAjAoMke nAma sambandhI akSara dekhe tyoM hI garvake naSTa ho jAnese lajjAko prApta ho gaye / tadanantara kisI rAjAke nAmAkSaroMko miTAkara apanI anupama prazasti likhAte hue unhoMne 'sabhI loga svArtha meM tatpara haiM' isa lokoktiko sArthakatA prApta karAyI / / 956) bhUya iti -- devoMke dvArA jinakA punaH utsAha bar3hAyA gayA thA aise bharatezvara vijayake udyogako kama na karate usake zabdoMse bulAye gaye ke samAna gaMgApAtake sammukha gaye || 36 || $57 ) tatreti -- vahA~ gaMgAjala ke Avarta rUpa bhramaNake dekhane sambandhI kutUhalase dekhanevAle cakravartI bharatakI gaMgAdevIne pUjA kI / tadanantara ve senAke sAtha vahA~se lauTakara vijayArdha parvatake nikaTa 35 Aye, pahale kI taraha guhAdvArako tor3ane aura prAcyakhaNDakI vijayake lie senApatiko Adeza dekara vahA~ chaha mAsa taka sukhase krIDA karate rahe / usI samaya vidyAdharoMke rAjA nami aura hue Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -59 ] navamaH stabakaH 347 nAbhyAM namivinamibhyAM vidyAdharapatibhyAM prArthito madanamohanamantradevatAnibhAM mUrtimatI subhadrAnAma sudatIM namaH svasAramudvAhya paramAnandanirbharastAvadAgatena kRtakRtyena senAdhipena saha khaNDaprapAtAkhyAM guhAM pUrvavad vyatItya nATyamAlanAmadheyena suravareNa pUjito bharatarAjaH krameNa kailAsadharAdharopAnte senAM nivezayAmAsa / 658) tatrAsthAnaM vigAhya tribhuvanaramaNaM zuddhadhIracayitvA nutvA natvA ca bhUyastaTa nikaTagataiH sainikaiH sNpriitH| SaTkhaNDAnAM vijetA bharatanarapatiH kinnrairgiiymaan| ___ sphAraprAgalbhyakortinijapuragamane saMmukhaH saMpratasthe // 37 / / $ 59 ) tataH katipayairiva prayANaizcakriNo balam / ayodhyAM prApadAbaddhatoraNAM citraketanAm // 38 / / ityahadAsakRtau purudevacampUprabandhe navamaH stabakaH // 9 // tathAbhUtaH san / zeSaM sugamam / 658) tati-tatra kailAsagharAghare mAsthAnaM samavasaraNaM vigAhya tribhuvanaramaNaM trilokInAthaM vRSabhajinendram arcayitvA pUjayitvA nutvA stutvA natvA ca namaskRtya ca bhUyastadanantaraM taTanikaTagataistaTAbhyarNaprAptaH sainikaH saMparItaH zaddhadhIH SaTakhaNDAnAM vijetA kinnaraiH gIyamAnaH sphAre vizAle prAgalbhyakIrtI gAmbhIryayazasI yasya tathAbhUto bharatanarapatiH nijapuragamane saMmukhaH san saMpratasthe pryyo| 15 sragdharAchandaH // 37 // $ 59) tata iti-sugamam // 38 // ityahadAsakRteH purudevacampUprabandhasya 'vAsantI'samAkhyAyAM saMskRtavyAkhyAyAM navamaH stabakaH samAptaH // 9 // vinamine nAnA prakArakI bheMTa ke sAtha Akara prArthanA kI jisase kAmadevake mohana mantrakI mUrtimatI devIke samAna sundara dA~toM vAlI namikI bahana subhadrAke sAtha vivAha kiyaa| 20 pazcAt parama Anandase bhare hue bharatezvara, taba taka kRtakRtya hokara Aye hue senApatike sAtha khaNDaprapAta nAmakI guhAko pUrvakI taraha vyatIta kara nATyamAla nAmaka devake dvArA pUjita hote hue Age bar3he tathA krama-kramase calakara unhoMne kailAsa parvatake samIpa senA ThaharAyI / 658) tatreti--vahA~ zuddha buddhike dhAraka bharatezvarane samavasaraNameM praveza kara tribhuvanapati vRSabhajinendrakI pUjA kI, stuti kI, unheM namaskAra kiyA tadanantara taTa nikaTa sthita 25 sainikoMse parivRta ho SaTkhaNDake vijetA tathA atyadhika gAmbhIrya aura kIrtike dhAraka bharata mahArAjane apane nagarakI ora prasthAna kiyaa| usa samaya kinnara deva unakA yazogAna kara rahe the // 37 // 6 59 ) tata iti--tadanantara cakravartIkI vaha senA kucha hI par3AvoM dvArA jisameM toraNa bA~dhe gaye the tathA nAnA prakArakI dhvajAe~ phaharAyI gayI thIM aisI ayodhyA nagarIko prApta ho gayI // 38 // isa prakAra zrImAn arhahAsa kavi dvArA racita purudeva campU prabandhameM nauvA~ stabaka samApta huA // 9 // . Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH stabakaH 1 ) tadanu nAtidUrasaMniviSTasya cakradharasya purapravezasamaye vijitArAticakre cakraratne puragopuraM nAtikrAmati, tadrakSaNadakSeSu yakSeSu krodhavismayAbhyAM paravazeSu, tadudantamAkaNryaM vismitena prabhuNA pRSThe purohite bhrAtRvijayAvazeSaM cakrAnnAtikramaNanimittaM bruvANe, tatkSaNaM sopAyanavAcikaM prahitaiH kAryajJadUtaivijJAtavRttAnteSu bharatezAnujeSu, jagadgurusabhAmAsAdya tapolakSmImeva bahumanya5 mAneSu samAgatadUtavrAtaviditatadudanto manukulajaladhikumudinIkAnto bharatamahIkAntaH kiMciccintAkrAnto bhujabalazAlinaM bhujabalinaM yuvAnamanunetu N vyAkulamAnasaH kAryajJaM mantravizAradaM dUtaM tatprAntaM pratipreSayAmAsa / 89 ) tadanviti tadanantaraM nAtidUre samIpaprAyasthAne saMniviSTasya sthitasya cakradharasya bharatezvarasya purapravezasamaye nagarapravezAvasare vijitaM parAbhUtamarAvicakraM zatrusainyaM yena tathAbhUte cakraratne sudarzanacakre puragopuraM 10 nagarapradhAnadvAraM nAtikrAmati nollaGghayati sati, tasya cakraratnasya rakSaNadakSeSu rakSAsamartheSu yakSeSu tajjAtIyavyantarAmareSu krodhavismayAbhyAM kopAzcaryAbhyAM paravazeSu parAyatteSu satsu tadudantaM tadvRttAntam AkaNyaM zrutvA vismitena cakitena prabhuNA cakravartinA pRSTe'nuyukte purohite purodhasi bhrAtRRNAM vijayasyAvazeSastaM cakrAnAti - kramaNasya nimittaM kAraNaM bruvANe kathayati sati, tatkSaNaM tatkAlameva upAyanavAcikAbhyAM prAbhRtasaMdezAbhyAM saheti sopAyanavAcakaM yathA syAttathA prahitaiH preSitaiH kAryajJaH karaNIyakAryajJAnayukterdvataizcaraiH bharatezAnujeSu 15 vijJAnavRttAnte jJAtatadudanteSu bharatezvaralaghusahodareSu jagadgurusabhAM vRSabhajinendrasamavasaraNam AsAdya prApya tapolakSmImeva tapaH zriyameva bahumanyamAneSu zreSThAM jAnatsu, samAgatadUtavrAtena pratinivRttacarasamUhena viditosvagatastadudantastaddokSA grahaNasamAcAro yena saH, manukulameva jaladhirmanukulajaladhistasmai kumudinIkAntaH candraH bharatamahIkAnto bharatarAjaH kiMcinmanAG cintAkrAntaH cintitaH san bhujabalazAlinaM bAhuvikrama vizobhinaM bhujabalinaM bAhubalinaM yuvAnaM yuvarAjam anunetumanukUlayituM vyAkulamAnaso vyagrahRdayaH kAryajJaM karaNIya20 kAryanipuNaM mantravizAradaM mantraNAnipuNaM dUtaM praNidhi tatprAntaM tatpradezaM prati preSayAmAsa prajighAya / 1 ) tadanviti -- tadanantara cakravartI ayodhyAse kucha dUrIpara Thahara gye| jaba unakA nagara meM praveza karane kA avasara AyA taba zatraoMke samUhako jItanevAlA cakraratna nagarake gopurakA ullaMghana nahIM kara skaa| yaha dekha usakI rakSAmeM samartha yakSa krodha aura Azcarya se paravaza ho gaye / usa vRttAntako sunakara Azcarya se cakita cakravartIne purohitase usakA 25 kAraNa pUchA / purohitane 'bhAiyoMkA jItanA abhI bAkI hai' yahI cakraratnake anullaMghanakA kAraNa batalAyA / usI samaya upahAra aura sandezake sAtha kAryake jJAtA dUta unake pAsa bheje gaye / dUtoMse saba vRttAnta jAna kara bharatake choTe bhAiyoMne vRSabhajinendra ke samavasaraNa meM jAkara tapa lakSmIko svIkAra karanA hI zreSTha mAnA / jaba lauTe hue dUtoMke samUhase unakA vRttAnta mAlUma huA taba manuvaMzarUpI samudrako vRddhiMgata karaneke lie candramA svarUpa bharata30 rAja kucha cintAse vyApta ho gaye / tadanantara bAhubalase suzobhita yuvarAja bAhubalIko anukUla karaneke lie unhoMne kAryake jJAtA evaM mantraNA meM nipuNa dUtako unake prAntakI Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH stabakaH 349 $2) so'yaM dUto vividhaviSayAndrAgatItyAticitrAn gatvA svargAdadhimadavatI rAjadhAnI krameNa / jJAtodantaM bhujabalinRpaM dvArapAlairmahIbhRt pIThAsInaM dinakaranibhaM tejasA saMdadarza // 1 // 63) anaGgaH sAGgaH kiM madhuruta manojJAkRtiyutaH pratApaH kiM mUrtaH prakaTitazarIraM kimu balam / samUhaH kiM dhAmnAM haritamaNinaddhaH kimu giriH kSitIzaM dRSTvAsAviti vividhasaMdehamabhajat // 2 // 64 ) tatazca dUrAdavanatazirAH sasatkAraM yathocitamAsanamupAgataH zAsanaharo bharatarAjasya nikhiladigvijayAdikuzalapraznapUrvakaM tasya kartavyazeSamasti na veti narapAlena pRSTaH sAdara- 10 midmbhaasisstt| 55) mAtaGgopari saMpatantyanudinaM zyAmA kRpANIlatA saddhArAzcitayA tayA paravazo nAnyAM samAlokate / 2) so'yamiti-so'yaM cakravatipreSito dUtaH drAg jhaTiti aticitrAn prabhUtavismayakarAn vividhaviSayAn nekavidhajanapadAn atItya samullaGghaya svargAd tridivAt adhimadavatIm adhikagarvavatI rAjadhAnI krameNa gatvA 15 prApya dvArapAlaiH pratIhAraiH jJAtodantaM viditavRttAntaM mahIbhRtpIThAsInaM rAjasiMhAsanAsInaM tejasA pratApena dinakaranibhaM sUryasadRzaM bhujabalinRpaM bAhubalinarendra saMdadarza samavalokayAmAsa / mandAkrAntAchandaH // 1 // 3) anaGga iti-asI dUtaH kSitIzaM bAhubalinaM dRSTvA itItthaM vividhasaMdehaM nAnAprakArasaMzayam abhajat prApat / itIti kim / kiM sAGgaH sazarIraH anaGgo madanaH, utAthavA manojJAkRtiyutaH sundarAkArasahito madhurvasantaH, kiM mUrtaH pratApastejaH, kimu prakaTitazarIraM dhRtadehaM balam, kiM dhAmnAM tejasAM samUhaH, kimu 20 haritamaNibhirnaddhaH khacitaH giriH zailaH / sNshyaalNkaarH| zikhariNIcchandaH // 2 // 4) tatazceti-zAsanaharo dutH| zeSaM sugamama / 65) mAtaGgeti-mAtaGgopari gajopari pakSe cANDAlopari anadina pratidina saMpatantI zyAmA nIlavarNA yA kRpANIlatA khagavallI pakSe zyAmA navayauvanavatI satI dhArA saddhArA tayAJcitayA zobhitayA pakSe saMzcAsau dharazceti saddhArastenAJcitayA zobhitayA tayA kRpANIlatayA pakSe navayauvana ora bhejaa| $2) so'yamiti--vaha dUta kramazaH aneka AzcaryoMse yukta nAnA dezoMko 25 zIghra hI lA~ghakara svargase bhI adhika madazAlI rAjadhAnI jA phuNcaa| vahA~ usane, dvArapAloMke dvArA jise saba samAcAra vidita ho cuke the, jo rAjasiMhAsanapara baiThA huA thA tathA tejase sUryake samAna thA aise bAhubalIke darzana kiye // 1 // 63) anaMga iti-kyA yaha zarIra sahita kAma hai ? yA manohara AkRtise yukta vasanta hai ? kyA mUrtidhArI pratApa hai ? yA zarIradhArI bala hai ? kyA tejakA samUha hai ? yA harita maNiyoMse khacita parvata hai ? isa 30 prakAra rAjA bAhubalIko dekhakara vaha dUta nAnA prakArake sandehako prApta huA // 2 // 64) taMtazceti-tadanantara dUrase hI jisakA sira namrIbhUta ho rahA thA, tathA satkAra sahita jo yathAyogya Asanako prApta haA thA aise usa datase 'bharata rAjakI samasta digvijaya AdikI kuzalatAke pUchaneke sAtha unake kucha karane yogya zeSa rahA hai yA nahIM' isa prakAra rAjA bAhubalIne puuchaa| uttarameM dUtane AdarapUrvaka yaha khaa| 65) mAtaMgoparIti-jo nIla 35 varNavAlI talavArarUpI latA pratidina hAthiyoMke Upara par3atI hai (pakSameM jo navayauvanavatI strI Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 purudeva campUprabandhe mAM bhRtyeSu niyuktavAnnidhipatistAta ! zrutaM te'stviti zrIvAdi dhruvaM jalanidhiM yatkIrtirATIkata // 3 // $6 ) kiM ca yaH kila vIryalakSmInilayo niHsvopakArasamAsakto nikhilasaMpadvirAjamAno nidhyAdaravirahito nijAyAM materadhInaH samApatatAmarAtInAM raNe saMnidhimAtreNa nidhanadaH sakhyAnAM 5 niyama prakAragocaraH sarasametrInighnaguNAkaraH paraniyatidhikkAradhurINaH saMmAnanA viSayIkRta niyogijanaH cakradharastadripuzca kiM tu tadripunyUna iti vizeSaH / [ 1016 vatyA striyA paravazo nidhipatirbharataH asyAM nArIM na samAlokate na pazyati / sa mAM bhRtyeSu sevakeSu niyuktavAn dattavAn | he tAta ! he pitaH ! te tava iti pUrvoktaM zrutam astu, itItthaMbhUtAM zrIvArtA lakSmIvArtA gadituM kathayituM yatkIrtiryadIyasamAjyA jalanidhi sAgaram ATIkata prApnot dhruvamityutprekSAyAm tadIyA kIrtiH 10 samudrAntaM prasUtAstIti bhAvaH / zArdUlavikrIDitam ||3|| 6 6 ) kiM ceti yaH kila cakradharo bharato vIryalakSmyA vIrazriyA nilayo gRhaM tadripuzca tathA kiM tu sa nyUno honaH ni-akSareNa rahitazca vIryalakSmIlayo vIrazrI vinAzaka ityarthaH, niHsvopakArasamAsaktaH nirdhanamanuSyopakAralInaH tadvipustu nyUnatvena svopakArasamAsakto nijodarabharaNazIlaH, nikhilasaMpadvirAjamAnaH sarvasaMpattizobhamAnaH tadripustu nyUnatvena khilasaMpadvirAjamAnA savidhanasaMpattizobhamAnaH, niSyAdaravirahitaH nigho dravyAdiSu AdaravirahitaH tadripustu nyUnatvena ghyAdara15 virahito buddhaghAdararahitaH, nijAyAmateradhInaH svasyAbuddheradhInaH tadripustu nyUnatvena jAyAmateradhInaH strIbuddhinighnaH, raNe yuddhe saMnidhimAtreNa saMnidhAnamAtreNaiva samApatatAM samAgacchatAm arAtInAM zatrUNAM nidhanado mRtyupradaH tadripustu nyUnatvena raNe saMdhimAtreNa samApatatAM zatrUNAM dhanado ghanapradaH, sakhyAnAM maitrINAM niyamaprakAragocaro niyamena maitrINAM viSayaH tadripustu nyUnatvena sakhyAnAM yamaprakAragocaro vinAzaprakAra viSayaH, maitrIvinAzaka ityarthaH, sarasamaitrInidhanAH sarasasakhyAdhInA ye guNAsteSAmAkaraH khaniH tadripustu nyUnatvena 20 sarasa maitrIghnaguNAkaraH sarasamaMtrIghAtakaguNakhaniH, paraniyateH parabhAgyasya dhikkAre tiraskAre dhurINo nipuNaH pratidina cANDAloMke Upara par3atI hai) samIcIna dhArAse yukta usa talavArake vazIbhUta huA 'cakravartI dUsarIkI ora dekhatA bhI nahIM hai ( pakSa meM samIcIna hArase yukta usa strIke vaza huA kisI anya strIkI ora dekhatA bhI nahIM hai ) mujhe to usane naukaroMke lie de rakhA hai / hai pitA jI ! yaha saba samAcAra Apake suna par3e, isa prakAra lakSmIkA yaha samAcAra 25 kahane ke lie hI mAno jisakI kIrti samudra taka gayI thI ||3|| $6 ) ki ceti -- eka bAta yaha bhI hai ki jo bharatarAja vIryalakSmInilaya hai-- parAkramarUpI lakSmIkA ghara hai tathA usakA zatru bhI aisA hI hai parantu vaha nyUna hai 'ni' isa akSarase rahita hai arthAt vIrya lakSmIlaya hai-parAkramarUpI lakSmIkA nAza karane vAlA hai, jo niHsvopakAra samAsakta hai --nirdhana manuSyoMke upakAra meM lIna hai parantu usakA zatru nyUna honeke kAraNa stropakAra samAsakta hai -- mAtra 30 apanA upakAra karanemeM lIna hai, jo nikhila sampadvirAjamAna -- samasta sampattiyoMse zobhAyamAna hai parantu usakA zatru nyUna honeke kAraNa khilasampadvirAjamAna - vinita sampatti se virAjamAna hai, jo nidhyAdaravirahita -- nidhi-viSayaka Adarase rahita hai parantu usakA zatru nyUna honese vyAdaravirahita -- buddhike Adarase rahita hai, jo nijAyAmateradhInaH-apanI buddhike adhIna hai parantu usakA zatru nyUna honese jAyAmateradhInaH -- strIkI buddhike 35 adhIna hai, jo raNameM sannidhimAtra - upasthita rahane mAtra se Ate hue zatruoMke nidhanadaH -- maraNako denevAlA hai parantu usakA zatru nyUna honese sandhimAtrase yuddha meM AnevAle zatruoM ko dhanadaH - dhanakA denevAlA hai, jo mitratAoMke niyama prakAra - niyamoMkA gocara hai parantu Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 10 ] dazamaH stabakaH $7 ) sa rAjarAjo bharataH samAdizati manmukhAt / bhavantamanujaM dhIraM cakravikhyAta vaibhavaH // 4 // $ 8 ) na zobhate rAjyamidaM tvayA vinA hitaiSiNA dorbalinAnujanmanA / tadeva rAjyaM samudAharanti yat svabAndhavAnAM paribhAgakAraNam ||5|| SS 9 ) kiM ca, $ 10 ) yatpAdAmbujamAnamatsurazi romandAramAlArajo safe kAntilaharIpuJjena kiMjalkitam / yuSmadvajrakirITamatra vimalaM nocenmarAlAyate tacchobhAM na dadhAti deva vilasadraktAGgulosaddalam ||6 // 351 5 taMdristu nyUnatvena parayatidhikkAradhurINaH zreSThasAdhunindananipuNaH saMmAnanAyAH satkRteviSayIkRtA gocarIkRtA niyogijanA bhRtyajanAH yena saH tadripustu nyUnatvena saMmAnanasya satkArasya aviSayIkRtA yogijanA munijanA yena tathAbhUtaH / itItthaM tadripau vizeSo'stIti zeSaH / vyatirekAlaMkAraH / 17 ) sa rAjeti - cakreNa vikhyAtaM vizrutaM vaibhavaM yasya tathAbhUtaH rAjarAjo rAjezvaraH sa bharataH ghIraM gabhIram anujaM laghusahodaraM bhavantaM manmukhAt 15 samAdizati samAjJApayati // 4 // 68 ) na zomata iti - hitaiSiNA hitecchunA anujanmanA laghusahodareNa dIrbalinA bAhubalinA tvayA vinA idaM rAjyaM na zobhate / yat svabAndhavAnAM svasanAbhInAM paribhAgakAraNaM bhavati tadeva rAjyaM samudAharanti kathayanti / vaMzasthavRttam // 5 // 19 ) kiM ceti -- ki ca anyadapi / 10 10 ) yatpAdeti yatpAdAmbujaM yaccaraNAravindaM, AnamatAM asamantAnnamaskurvatAM surANAM devAnAM yAH ziromandAramAlAH mUrdhasya kalpa vRkSa kusumasrajastAsAM rajobhiH parAgaiH juSTaM sevitaM lekhakirITAnAM lekhamaulInAM 20 yoH kAntilaha: kAntiparamparAstAsAM pujena samUhena kilkitaM kesarADhyaM vilasanti zobhamAnAni usakA zatru nyUna hone se yamaprakAragocaraH - nAnA prakArake maraNoMkA viSaya hai, jo sarasamaitrInighnaguNAkaraH:- sarasa mitratAke adhIna guNoMkI khAna hai parantu usakA zatru nyUna hone se sarasa maitrInaguNAkaraH - sarasa mitratAko naSTa karanevAle guNoM kI khAna hai, jo paraniryAta dhikkAradhurINa - dUsaroMke bhAgyakA tiraskAra karanemeM nipuNa hai parantu usakA zatru nyUna 25 honeke kAraNa parayatidhikkAradhurINaH - zreSTha muniyoMkA tiraskAra karane meM nipuNa hai aura jo sammAnanA - viSayIkRtaniyogijana H - sevaka janoMko AdarakA viSaya banAnevAlA hai parantu usakA zatru nyUna honese sammAnanAviSayIkRtayogijanaH - yogI janoM ko sammAnakA viSaya banAnevAlA nahIM hai| isa prakAra cakravartI aura usake zatru meM vizeSatA hai / $7 ) sa rAjeti - vaha rAjAoMkA rAjA tathA cakraratnase prasiddha vaibhavakA dhAraka bharata, gambhIra 30 prakRti se yukta Apa choTe bhAIko mere mukhase AjJA detA hai || 4 || 68 ) na zobhata itihitako cAhanevAle tujha bAhubalI anujake binA yaha rAjya zobhita nahIM hotA / vAstavameM jo apane bhAiyoMke vibhAgakA kAraNa hai use hI rAjya kahate haiM || 5 || 19 ) ki ceti - aura bhI / 110 ) yatpAdeti - jinake caraNakamala namrIbhUta devoMke mastakapara sthita kalpavRkSakI mAlAoM kI parAgase sevita devoMke mukuToMkI kAntirUpI taraMgoM ke samUhase kezarayukta, tathA 35 zobhAyamAna lAla-lAla a~gulIrUpI uttama daloMse yukta hai inapara yadi ApakA nirmala Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 purudevacambhUprabandha [10611 611 ) avandhyazAsanasyAsya zAsanaM ye vimanvate / zAsanaM dviSatAM teSAM cakramapratizAsanam / / 7 / / 12) ityAdi sAmabhedadaNDapradarzanaM prabhuzAsanamudAhRtya viratavacasi vacohare mandasmitamakarandodgArivadanAravindo bhujabalikumAraH sarasamadhuragabhIrArthamitthaM vacanamAcacakSe / 613 ) sAmi darzayatA sAmabhedadaNDo vizeSataH / asmatsu bhavato bha; svaprajJA prakaTIkRtA // 8 // $14 ) khalatAM khalatAmivAphalAM sumanobhI rahitAM ddhaatyym| bharatA sa yato didRkSate sahasAsmAnbalatazca mAyayA // 9 // raktAGgalya eva saddalAni yasmin tathAbhUtaM vartate / he deva ! he rAjan ! ced yadi atra tadIyapAdAmbuje 10 vimalaM nirmalaM yuSmadvajrakirITaM tvaddhIrakamoli: no marAlAyate no haMsAyate tat tahi zobhAM na dadhAti / bhavadvajramukuTamarAlamaNDitameva tadIyapadAravindaM zobhAmavApnuyAditi bhAvaH / rUpakaM zArdUlavikrIDitaM chandaH // 6 // 61) avandhyeti-avandhyaM saphalaM zAsanaM yasya tasya bharatarAjasya zAsanamAdezaM ye vimanvate tiraskurvanti teSAM dviSatAM ripUNAm apratizAsanaM pratidvandvirahitaM cakra cakraratnaM zAsanaM niyAmakaM vinAzakamastIti shessH||7||612) ityAdIti-ityAdi pUrvoktaprakAraM ktiprakAraM sAmabhedadaNDAnAM sAntvabhedadaNDa15 nItInAM pradarzanaM yasmistata prabhazAsanaM cakrinidezama udAhatya kathayitvA vacohare te viratavacasi tuSNIbhate sati, mandasmitameva makarandaM tasyodgAri vadanAravindaM yasya tathAbhUto bhujabalikumAraH bAhubalikumAraH sarasamadhuragabhIrAthaM saraso madhuro gabhIrazcArtho yasya tathAbhUtaM vacanam AcacakSe samuvAca / 1) tAmitiasmAsu viSaye sAmi alpaM sAma sAmanIti vizeSato bAhulyena bhedadaNDau bhedadaNDanItI darzayatA prakaTayatA bhavato bha; tava svAminA svaprajJA svabuddhiH prakaTIkRtA pradarzitA // 8 // 14 ) khalatAmiti-yato yasmAt 20 kAraNAt sa bharataH asmAt sahasA avimRzya balato vIryato mAyayA prapaJcena ca didRkSate draSTumicchati tato'yaM khalatAmiva gaganavallImiva 'amaravela' iti prasiddhalatAmiva aphalAM phalarahitAM prayojanasiddhirahitAM ca sumanobhiH puSpai rahitAM vidvajjanarahitAM ca khalatAM duSTatAM dadhAti bibharti / yamakaH zleSazca / viyoginI. hIrakanirmita mukuTa haMsake samAna AcaraNa nahIM karatA hai to vaha zobhAko dhAraNa nahIM karatA hai / / 6 / / 611) avandhyeti--sArthaka AjJAko dhAraNa karanevAle isake zAsanako jo 25 svIkRta nahIM karate haiM--usake viruddha AcaraNa karate haiM, pratidvandvIse rahita cakraratna una zatruoMkA zAsana karatA hai-unakA damana karatA hai |7| $ 12) ityAdIti-isa prakAra sAma, bheda aura daNDanItike pradarzanase yukta svAmIkI AjJA prakaTa kara jaba vaha dUta cupa ho gayA taba manda musakAnarUpI makarandako prakaTa karanevAle mukhAravindase yukta bAhubalI kumAra isa prakArake sarasa madhura tathA gambhIra arthase yukta vacana kahane lge| 13) 30 sAmoti-hamAre viSayameM thor3A-sA sAma aura vizeSa rUpase bheda tathA daNDanItiko dikhalAte hue Apake svAmIne apanI buddhi prakaTa kI hai--apanI caturAI dikhalAyI hai // 8 // 14) khalatAmiti- kyoMki vaha bharata hama logoMko vicAra kiye binA hI bala aura chalase dekhanA cAhatA hai isa lie yaha khalatA--gaganavallI--amara velake samAna niSphala--phalase rahita (pakSameM kAryasiddhise rahita ) aura sumanorahita--phUloMse rahita 35 ( pakSa meM vidvAnoMse rahita athavA suvicAroMse zUnya ) khalatA-durjanatAko dhAraNa karatA hai Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -17 ] dazamaH stabakaH 615 ) dizAM jetA cakrI yadi surasamUhaM vijitavAn tadA darbhaiH zayyAM kimalabhata dAridrayavazataH / tathA syAtte bhartuH pratihatividUraM yadi balaM jale mlecchaiH klRpte'plavat khalu kiM kautukavazAt // 10 // $ 16 ) rAjoktiyi tasmiMzca saMvibhaktAdivedhasA / rAjarAjaH sa ityadya sphoTo gaNDasya mUrdhni kaH // 11 // $ 17) cakrabhrAntimudAradaNDakalitAM saMsAdhayanpArthivAn sATopaM ghaTayanparItavibhavaH satkumbhabhRdbhiH puraH / saMpuSyatparamArtikaH sa bharato nUnaM kulAlAyate so'yaM yadyaricakralopakutukI syAjjIvanasya kSatiH ||12|| 353 10 chandaH ||9|| 15 ) dizAmiti - dizAM kASThAnAM jetA cakrI cakravartI yadi surasamUhaM devasamUhaM vijitavAn tadA tarhi dAridrayavazato niHsvatAvazena darbheH kuzaiH racitAmiti zeSaH zayyAM kim alabhata / prAptavAn tathA kiM ca te tava bhartuH svAmino balaM vIryaM yadi pratihatividUraM pratighAtadUravati syAt tarhi sa mlecchaiH klRpte nAgAmaravRSTivihite jale salile khalu nizcayena kautukavazAt kiM kimartham aplavata Apluto'bhavat / zikhariNI - chandaH // 10 // $13 ) rAjoktiriti - AdivedhasA vRSabhezvareNa mayi bAhubalini tasmin bharate ca 15 rAjokti: 'rAjA' iti zabdavyavahRtiH saMvibhaktA samAnarUpeNa pradattA, kiM tu sa rAjarAjo rAjJAM rAjA rAjarAjaH itIttham adya gaNDasya piTakasya 'gaNDastu piTake yogabhede khaGgikapolayo:' iti vizvalocana: mUrdhni upari kaH sphoTa : 'phor3A' iti prasiddhaH sphoTasyopari sphoTa iva tasya rAjarAjatvavyavahAra iti bhAvaH // 11 // $17 ) cakreti -- udArazcAso daNDazceti udAradaNDa unnatayaSTiH pakSe unnatadaNDaratnaM ca tena kalitAM sahitAM cakrabhrAnti kumbhakAracakrasya bhramaNaM pakSe cakraratnabhramaNaM ca saMsAdhayan kurvan, sATopaM savistAraM yathA syAttathA 20 pArthivAn pRthivyA vikArAH pArthivA ghaTAstAn pakSe pRthivyA adhipAH pArthivAstAn ghaTayan racayan satkumbhabhRddhiH prazastagaNDasthaladhArakaiH hastibhiH pakSe satkalazadhArakaiH parItavibhavo vistRtaizvaryaH saMpuSyatparamAtikaH saMpuSyantaH paramArtikAH zreSThaghaTA yasya saH pakSe saMpuSyantI paramA zreSThA artirdhanuSkoTiryasya tathAbhUtaH sa bharataH nUnaM nizcayena // 2 // 815 ) dizAmiti - dizAoMko jItanevAle cakrIne yadi devasamUhako jItA thA to phira vaha dAridrayake vazIbhUta ho DAbhoMse racita zayyApara kyoM soyA ? isake sivAya 25 yadi tumhAre svAmIkA bala pratighAta se bahuta dUra hai to phira mlecchoMke dvArA barasAye hue jalameM kutUhalavaza usane plavana kyoM kiyA -- kisa lie utarAyA ? // 10 // $16 ) rAjoktiriti -- Adi brahmAne mujhameM tathA usameM samAna rUpase 'rAjA' isa prakArakI uktiko vibhakta kiyA thA phira Aja vaha rAjarAja - rAjAoMkA rAjA ho gayA yaha phor3eke Upara uThA huA kauna-sA phor3A hai ? ||11|| $ 17 ) cakreti -- jo bahuta bar3e DaMDAke dvArA kI huI 30 cakrabhrAntiko--cakra ghumAnekI kriyAko kara rahA hai, ( pakSameM jo utkRSTa daNDaratnase yukta cakraratnake bhramaNako kara rahA hai, jo bar3e vistAra ke sAtha pArthiva -- ghar3oMko banAtA hai ( pakSa meM jo bar3e vistArase rAjAoMko milAtA hai ) samIcIna kalazoMko dhAraNa karane vAle logoM dvArA jisakA vibhava vyApta ho rahA hai ( pakSameM uttama gaNDasthaloMke dhAraka hAthiyoMke dvArA jisakA vaibhava saba ora phaila rahA hai) tathA jo miTTIse nirmita ghar3oMko Thoka-pITakara 35 sudRr3ha kara rahA hai ( pakSameM utkRSTa dhanukoTiko puSTa karanevAlA hai ) aisA vaha bharata nizcita 45 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 purudeva campUprabandhe [ 10618 SS 18) sa kila mAgadhakalitarAgaH sarasamadhurakalayAnvitaH paTugandharvAnugataH pravINo bharataH samararaGgatale mayA saha tANDavamAracayya bharatatAM saphalayatu / $ 19 ) tataH samarasaMghaTTe yadvA tadvAstu no dvayoH / nIrekamidamekaM no vaco hara vacohara ! ||13|| $ 20 ) ityAdizya kSitipatirayaM dUtamenaM visayaM kSoNipAla prakara mukuTIkoTisaMghaTTitAGghriH / kulAlAyate kumbhakAra ivAcarati / so'yaM kulAlAyamAno bharatacakrI yadi aricakralopasya zatrusainya saMhArasya kutukam aricakra lopakutukaM tad vidyate yasyeti tathA matubarthe in pratyayaH pakSe arAH santi yasya tat ari tacca tat cakraM ceti aricakraM tasya lopasya kutukaM vidyate yasya tathAbhUto yadi syAt tadA jIvanasya jIvitasya pakSe jalasya 10 kSativinAzaH syAditi zeSaH / zleSaH / zArdUlavikrIDita chandaH // 12 // 618 ) sa kileti -- mAgadhe tannAma vyantare kalitaH kRto rAgaH prItiryena saH mAgadhadevaprItiyuktaH, sarasA madhurA ca yA kalA tayAnvitaH sahitaH paTugandhavairdakSAzveranugataH sahitaH pravINo nipuNaH sa bharataH samararaGgatale raNaraGgavasuMdharAtale mayA bAhubalinA saha tANDavaM yuddhaM pakSe nRtyam Aracayya kRtvA bharatatAM svanAmadheyasArthakatAM nATyazAstrakAratAM saphalayatu saphalAM karotu / etasmin pakSe mAgadhaiH stutipAThakaiH kRtarAgo gAyanarAgo yasya tathAbhUtaH, sasaracAsau madhurazceti 15 sarasamadhuraH sarasamadhura eva sarasamadhurakaH sarasamadhurakazcAsI layazceti sarasamadhurakalayastenAnvitaH sahitaH, paTugandharvaiH caturagAyakaiH anugataH sahitaH prakRSTA zreSThA vINA yasya sa pravINaH / $ 19 ) tasa iti-tatastasmAt kAraNAt nau dvayoH AvayoH dvayoH samarasaMghaTTe raNasaMmarde yadvAstu tadvAstu / he vacohara ! saMdezahara ! no'smAkam idamekaM nIrekaM niHsaMzayaM vaco vacanaM hara naya / yuddhaM vinAvayoH karttavyasya nirNayo na bhaviSyatIti niHsaMzayaM me pratyuttaraM neyamiti bhAvaH // 13 // $20 ) ityAdizyeti -- itIttham Adizya AjJAM dattvA enaM 20 bharatarAja preSitaM dUtaM saMdezaharaM visajyaM muktvA kSoNIpAlAnAM rAjJAM yaH prakarasamUhastasya mukuTInAM molInAM hI kumhAra ke samAna AcaraNa karatA hai, so yadi vaha aroMke samUhase yukta cakra ke naSTa karanekA kautuka rakhatA hai to usase jIvana --jalakI kSati ho sakatI hai ghaTake naSTa ho jAnepara usameM jIvana - pAnI kI sthiti kaise raha sakatI hai ? ( pakSa meM yadi vaha zatrudalake vinAzakA kutUhala rakhatA hai) to jIvanakA - jindagIkA nAza ho jAnekI sambhAvanA hai - // 12 // 25 6 18 ) sa kileti - vahU bharata kyA hai mAno sacamuca hI bharata - nATayAcArya hai kyoMki jisa prakAra nATyAcArya mAgadhakalitarAga - vandIjanoM meM rAgako dhAraNa karanevAlA hai usI prakAra vaha bhI mAgadhakalitarAgaH - mAgadhanAmaka devameM rAgako karanevAlA hai, jisa prakAra nATyAcArya sarasamadhurakalayAnvitaH - sarasa aura madhuralaya se sahita hotA hai usI prakAra vaha bhI sarasa aura madhura kalAse sahita hai, jisa prakAra nATyAcArya paTugandharva - catura 30 gavaiyoMse sahita hotA hai usI prakAra vaha bhI paTugandharva - samartha ghor3oMse sahita hai, aura jisa prakAra nATayAcArya pravINa - prakRSTa vINAse sahita hotA hai usI prakAra vaha bhI pravINanipuNa hai / isa taraha tumhArA bharata yuddharUpI raMgabhUmi meM mere sAtha nRtyako racakara apanI bharatatA-nATyAcAryatAko saphala kare / $19 ) tata iti - isalie yuddhakI Takkara meM hama donoMke bIca jo ho jAve vahI ho / he sandezahara ! tuma hamArA yahI eka saMzaya rahita 35 uttara le jAo || 13 || 620 ) ityAdizyeti - isa prakAra AjJA dekara isa dUtako vidA karaneke bAda rAjasamUhakI mukuToM kI kalaMgiyoMse jisake caraNa TakarA rahe haiM tathA yuddha karanekA Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 -22 ] dazamaH stabakaH caJcatsenAM samarakutukaH prollasadromaharSI . prasthAnAya prakaTitamadAmAyatAmAdideza // 14 // 321 ) madakarighaTAbandhai raGgatturaGgamasaMgataiH pracalitabalabhairIrAvairvidAritadiGmukhaiH / kSititalagaladdhUlopAlIvizoSitavAridhi rbhujabalimahipAlo bheje bhuvaM samarocitAm // 15 // $ 22) atha dUtavacananizamanakupitabharatarAjasamAdiSTA samunnatajayaketanakalitatayA saMtatasaMpatanmadadhArAvirAjitatayA sindUraparAgazRGgAritAGgatayA ratnamayakheTakaghaTitakumbhasthalatayA ca mahAmahIruhamahitAn kaTakanikaTavizaGkaTanirjharAn saMdhyAmbudacumbitAn avalambitaravibimbAn, asaMkhyAtAjjaGgamadharAdharAMstulayadbhirgandhasindhuraivavijitapavanainijaraya- 10 koTayAgrabhAgena saMghaTTi tAvanrI caraNau yasya tathAbhUtaH, samarasya raNasya kutukaM yasya tathAbhUtaH ayaM kSitipatiH bAhubalI prollasadromaharSI zumbhallomaharSI yuddhavArtayA romAJcitAmityarthaH, prakaTitamadAM prakaTitagarvAm AyatAM do( caJcatsenAM zobhamAnapRtanAM prasthAnAya prayANAya Adideza AdiSTavAn / mandAkrAntA chandaH // 14 // 21) madeti-madakarighaTAyA mattamataGgajasamUhasya bandho yeSu taiH raGgatturaGgamairuccaladazvaiH saMgatAni saMyuktAni taiH pracalitabalaH prasthitasainyaiH vidAritAni diGmukhAni yastaiH bherIrAvaiH dundubhizabdaH upalakSitaH 15 kSititalAtpRthivItalAd galantyo niHsarantyo yA dhUlopAlyo rajaHzreNayastAbhirvizoSito vAridhiryena tathAbhUtaH bhujabalimahIpAlo bAhubalinarezvaraH samarocitAM raNAhIM bhuvaM bhUmi bheje prApa / hariNo chandaH // 15 // 22 ) atheti-athAnantaraM dUtavacanasya nizamanena zravaNena kupitaH kruddho yo bharatarAjastena samAdiSTA samAjJaptA SaDaGgapatAkinI SaDaGgasenA raNAGgaNAvataraNAya samarAjirAvataraNAya pracacAla pracalati sma / atha kathaMbhUtA sA SaDaGgapatAkinItyAha-gandhasindhurairmattadvipaiH parItA vyaaptaa| kathaMbhUtairganvasindhurairityAha-samunna. 20 tena samukSiptena jayaketanena vijayapatAkayA kalitatayA sahitatayA, saMtataM nirantaraM saMpatantI yA madadhArA dAnarAjistayA virAjitatayA zobhitatayA, sindUraparAgeNa zRGgAritaM zobhitamaGgaM yeSAM teSAM bhAvastayA, ratnamayakheTakena ratnamayAvaraNena ghaTitaM yuktaM kumbhasthalaM gaNDasthalaM yeSAM teSAM bhAvastayA ca mahAmahImahamahAvRkSamahitAn zobhitAn, kaTakanikaTe mekhalAmyaNe vizaGkaTA vizAlA nirjharA yeSAM tAn, saMdhyAmbudaiH sAMdhyameghaiH cumbitA jise kutUhala hai aise isa rAjA bAhubalIne, jisake romAMca uTha rahe the, jisakA bahuta bhArI 25 garva thA tathA jisakA bahuta bhArI parimANa thA aisI zobhAyamAna senAko prasthAna karaneke lie Adeza diyA // 14 // 21 ) madeti-madonmatta hAthiyoMke samUhase sahita, uchalate hue ghor3oMse yukta calatI huI senAoM tathA dizAoMko vidIrNa karanevAle bheriyoMke zabdoMse jo sahita thA, evaM pRthivItalase uThatI huI dhUlikI paMktiyoMse jisane samudrako sukhA diyA thA aisA rAjA bAhubalI yuddhake yogya bhUmiko prApta huA // 15 / / 622) atheti-tadanantara dUtake 30 vacana sunanese krodhako prApta hue bharatarAjase jise AjJA prApta huI thI aisI chaha aMgoMse yukta senA raNAMgaNameM utaraneke lie cala pdd'ii| vaha senA una hAthiyoMse sahita thI jo Upara phaharAtI huI patAkAse sahita hone, nirantara par3atI huI madadhArAoMse suzobhita hone, sindUrakI parAgase zarIrake zrRMgArayukta hone tathA ratnanirmita DhAlase gaNDasthalake sahita honese una calate-phirate asaMkhya parvatoMkI tulanA kara rahe the, jo bar3e-bar3e vRkSoMse suzobhita the, jinakI 35 mekhalAoMke nikaTa bar3e-bar3e jharane par3a rahe the, jo sandhyAke lAla-lAla meghoMse cumbita the Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 356 purudevacampUprabandhe [10 / 123 nirIkSaNakSaNahrINAn haridazvaharitAzvAn khurapuTaghaTTitakuTTimaprasRtAbhraMliGjobhare vilInAn vidadhAnaH kAmadbhiriva gaganatalaM, kavalIkurvadbhiriva mArgAyAsam, atikrAmadbhirivAtmotthitAni rajAMsi, tarjayadbhiriva heSAraveNa sakthijavasaMjAtasahacaraprajavapavanam, Apibadbhiriva mukhalagna phenapuJjakapaTena zAtravayazomaNDalaM, taraGgairiva balajalanidheH, mUrtaMriva vegairvAjibhivijayalakSmIveNI5 daNDAyamAnakRpANalatAkalitakaraiH padAtibhiH, saMgrAmasamudrasaMtaraNanAvikAyamAnaH sadehabandhairiva vIrarasaiH, sAkArairivotsAhaiH, rathakaDyAsu virAjamAna rathikaigaMganatalavilasitaiH surakhacaraizca parotA SaDaGgapatAkinI raNAGgaNAvataraNAya pracacAla / $ 23 ) tadanu vinaTadvAjivAte pratApavazotthite rajasi jagatAmAndhyaM vyAtanvatIva vijRmbhite / 1. stAn, avalambitaM samAzritaM ravibimbaM sUryamaNDalaM yeSu tAn, asaMkhyAtAnaparimitAn jaGgamadharAgharAn calanazIlazailAn tulydbhirupmitaankurvdbhiH| vAjibhirvAhaH 'vAjivAhArvagandharvahayasaindhavasaptayaH' ityamaraH, parItA SaDaGgapatAkinI, atha kathaMbhUtaivahirityAha-javena vegena vijitaH parAbhUtaH pavano yastaiH, nijarayasya svavegasya nirIkSaNakSaNe'valokanasamaye hoNA lajjitAstAn, haridazvasya sUryasya haritAzvAn haritavarNavAhAn khurapuTaiH zaphapuTaH ghaTTitebhyaH samAhatebhyaH kuTTimebhyo bhUpRSThebhyaH prasRto yo'bhraMliGjobharo gaganacumbidhUlinikarastasmin vilInAn antahitAn vidadhAnaH kuNiriva gaganatalaM nabhastalaM kAmadbhiH gacchadbhiH, mArgAyAsaM varmakhedaM kabalIkurvadbhiryasadbhiriva, AtmotthitAni svotthitAni rajAMsi atikrAmadbhiriva samulaGghayadbhiriva, sakthijavena Uruvegena saMjAtaH samutpannaH sahacaraH sahagamano yo prajavapavanaH prakRSTavegayuktavAyustaM heSAraveNa heSAzabdena tarjayadbhiriva saMbhasayadbhiriva, mukhalagnaphenapuJjasya vadanasaMlagnaDiNDIrapiNDasya kapaTena vyAjena zAtravayazomaNDalaM zatrusaMbandhikIrtipujaM Apibadbhiriva, balajalanidheH sainyasAgarasya taraGgariva bhaGgariva, 20 mUrteH vegai rayairiva, vijayalakSamyA vijayazriyA veNIdaNDAyamAnAH cUDAdaNDAyamAnA yAH kRpANalatAH khaGgavallarya stAbhiH kalitAH karA hastA yeSAM taistathAbhUtaiH padAtibhiH pattibhiH, saMgrAmasamudrasya samarasindhoH saMtaraNe nAvikAyamAnAstaiH, sadehabandhaH sazarIrasaMgaiH vIrarasairiva. sAkAraiH samatibhiH utsAhariva. rathAnAM samahA rathakaDyAstAsu virAjamAnaiH zobhamAnaH rathikaiH rathArohaH, gaganatalavilasitaiH nabhastalazobhitaH sUrakhacaraizca devavidyAdharaizca parItA vyAptA / $23) tadanviti-tadanu tadanantaraM vyAkrAntAni vyAptAni sarvadigantarANi 25 tathA jinapara sUryakA bimba sthita thA / vaha senA aise ghor3oMse yukta thI jinhoMne apane vegase pavanako jIta liyA thA, jo apane vegake dekhaneke samaya lajAye hue sUryake ghor3oMko khurapuTase tADita pRthivItalase uThatI huI gaganacumbI dhUlike samUhameM vilIna karate hue ke samAna gaganatalameM Age bar3he jA rahe the, jo mArgake khedako mAno grasa rahe the, apane dvArA uThI huI dhUliko mAno lA~gha rahe the, hinahinAhaTake zabdase jA~ghoMke vegase utpanna tathA apane sAtha calanevAlI vegazAlI vAyuko mAno DA~Ta hI dikhalA rahe the, jo mukhameM lage hue phena samUhake bahAne zatruoMke kIrti samUhako mAno pI hI rahe the, jo senArUpI samudrakI taraMgoMke samAna jAna par3ate the, tathA mUrtidhArI vegake samAna mAlUma hote the| vaha senA aise paidala sainikoMse sahita thI jinake hAtha vijayalakSmIkI coTIke samAna AcaraNa karanevAlI khaGgarUpI latAoMse sahita the| vaha senA una ratha-savAroMse bhI vyApta thI jo saMgrAmarUpI samudrako pAra karaneke lie nAvikake samAna AcaraNa karate the. jo zarIradhArI mAno viirrs| kArasahita mAno utsAha hI the tathA rathoMke samUhameM suzobhita the| inake sivAya vaha senA gaganatalameM suzobhita deva aura vidyAdharoMse bhI vyApta thii| $23 ) tadanviti-tadanantara 3. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -25 ] dazamaH stabakaH dinakarasadRkcakrodyotena mArgamabUbudhat nidhipatimahAnIkaM vyAkrAntasarvadigantaram // 16 // $ 24 ) tatazca yAvaccakradharAnIkaM bhujabalibalena mahApralayasamaye pUrvapArAvAraH pazcima - pArAvAreNeva paTugarjanatarjitadizAvazAvallabhaM saMgamya yuddhAya saMnaddhaM tAvadagresaraiH prajJAvatAm, adhonairjanAnurAgasya, AvAsairmantralakSmyAH, AkaraiH kAryaMcAturyasya, mahattamaiH sacivairmudhA janavinAzakAraNaM pravidAraNaM na yujyate, yujyate ca yuvayorjayalakSmItulArohaNaM jaladRSTimuSTiraNamiti bodhito paritaH pazyatsu suragaganacareSu raNAGgaNamavatIrNau to narakuJjaro jaGgamAviva niSadhanIlAcalo cakAsAmAsatuH / $ 25 ) tadA jayazrIrubhayoH sakAzagatAgatAyAsamanuvrajanto / taTadvayodbhAsitazADvalAzAgatAgatAyAsitagaurivAbhUt // 17 // 357 5 nikhilakASThAntarANi yena tat nidhipatimahAnIkaM cakravartivizAlasainyaM vinaTadvAjivrAte vinRtyadazvasamUhe pratApavazotthite tejovazasamutthApite rajasi parAge jagatAM bhuvanAnAm AndhyaM andhatAM vyAtanvatIva kurvatIva vijRmbhite vRddhigate sati dinakarasadRk sUryasaMnibhaM yat cakraM cakraratnaM tasyodyotena prakAzena mArgaM panthAnam abUbudhat jAnAti sma / hariNIcchandaH // 16 // $ 24 ) tatazceti - tatazca tadanantaraM ca yAvat cakradharAnIkaM cakravartisainyaM bhujabalibalena bAhubalisainyena mahApralayasamaye SaSThakAlAntabhAvimahApralayakAle pUrvapArAvAraH 15 pUrvAbdhiH pazcimapArAvAreNeva pazcimAbvineva paTugarjanena varjitA dizAvazAvallabhA diggajA yasminkarmaNi yathA syAttathA saMgamya militvA yuddhAya saMnaddhaM tatparaM babhUva tAvat prajJAvatAM buddhimatAm agresaraiH pradhAnaiH, janAnurAgasya loka premNo'dhInairAyattaH, mantralakSmyA mantrazriyA AvAsaiH nivAsasthAnabhUtaiH kAryacAturyasya vidhivaidagdhyasya AkaraiH khanibhiH mahattamaiH zreSThatamaiH sacivairamAtyaiH mudhA vyarthaM janavinAzakAraNaM janakSayakAraNaM pravidAraNaM yuddhaM 'yuddhamAyodhanaM janyaM pradhanaM pravidAraNam' ityamaraH, na yujyate yuktaM na bhavati / yuvayoH jaladRSTi- 20 muSTiraNaM jalaraNaM dRSTiraNaM muSTiraNaM ca jayalakSmotulArohaNaM yujyate ca yuktaM ca bhavatIti bodhito vijJapito suraMgaganacareSu devavidyAdhareSu pazyatsu satsu raNAGgaNaM samarAjiram avatIrNau tau narakuJjarI narazreSThau jaGgamau gatizIlau niSadhanIlAcalAviva cakAsAmAsatuH zuzubhAte / $ 25 ) tadeti tadA tasminkAle 10 samasta dizAoMke antarAlako vyApta karanevAlI cakravartIkI vaha vizAla senA, jisameM ghor3oMke samUha nRtya kara rahe the, jo pratApake kAraNa uThI huI thI, tathA jo jagatko andhA 25 karaneke lie hI mAno saba ora phaila rahI thI aisI dhUlimeM sUryake samAna cakraratnake prakAzase mArgako jAna pAtI thI ||16|| 24 ) tatazceti - tadanantara mahApralayake samaya pazcima samudrake sAtha pUrva samudra ke samAna, jyoMhI cakravartIkI senA bAhubalIkI senA ke sAtha milakara tIvra garjanAse diggajoMko dhauMsa dikhAtI huI yuddhake lie taiyAra huI tyoMhI buddhimAnoM meM agresara, janAnurAgake adhIna, mantralakSmIke nivAsabhUta tathA kAryasambandhI 30 caturAIkI khAna svarUpa zreSTha mantriyoMne jinase yaha prArthanA kI thI ki vyartha hI janakSayakA kAraNa yuddha karanA yukta nahIM hai Apa donoMke lie to jalayuddha, dRSTiyuddha, aura muSTiyuddha ke tIna yuddha hI vijayalakSmIke tulArohaNake samAna hai arthAt Apa donoMkI vijayakA nirNaya dene ke lie yukta haiM, aise narazreSTha bharata aura bAhubalI saba ora deva aura vidyAdharoMke dekhate rahate raNAMgaNa meM avatIrNa hue| usa samaya ve calate-phirate niSadhAcala aura nIlA- 35 calake samAna suzobhita ho rahe the / 925) tadeti - usa samaya donoMke pAsa jAne-Aneke Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 purudevacampUprabandhe [10626 $ 26 ) dRSTiM dhIratarAM nimeSarahitAM vyAtanvatA dorbali kSoNIzena jite'tra dRSTisamare patyau nidhInAM kSaNAt / udvelasya balArNavasya vipulaM kolAhalaM vArayan pRthvIpAlagaNaH kanIyasi jayazrIbhAvamAghoSayat // 18 // 5 27 ) sarasIjalamAgADhau jlyuddhmdoddhtau| diggajAviva to dIrghAtyukSAmAsaturbhujaiH // 19 // $28 ) tadA kila bhujabaliyuvA jayazrIdRDhAliGgitanijabhujavaMzayugalanirgalitamauktikanikarairathavA nijabhujaniyAliGgitajayalakSmIvakSaHsthalatruTitotkSiptahAramaNibhiryadvA balotkRSTa praveSTaprAsAdamadhirUDhAyAH parAkramalakSmyA aTTahAsakAntilaverAhosvinnakhacandranirgalitasudhAzIkarairiva 1. ubhayorbharatabAhubalinoH sakAzagatAgatAyAsaM samIpagamanAgamanakhedaM vajantI jayazrIvijayalakSmIH taTadvaye uddhA sitAH zobhitA ye zAdvalA haritaghAsAsteSAmAzayA tRSNayA yada gatAgataM gamanAgamanaM tenAyAsitA khedaM prApitA gauriva dhenuriva abhUt / upamA / upendravajrAchandaH // 17 // $26 ) dRSTimiti-atra dRSTisamare dRSTiyuddhe nimeSarahitAM pakSamapAtazanyAM dhIratarAmatidhorAM daSTi dazaM vyAtanvatA vistArayatA dobalikSoNIze pAlena nidhInAM patyo cakravartini kSaNAdalpenaiva kAlena jite parAjite sati udvelasya kallolitasya balArNavasya 15 sainyasAgarasya vipulaM mahAntaM kolAhalaM vArayan niSedhayan pRthvIpAlagaNo rAjasamUhaH kanIyasi laghIyasi dorbalinIti yAvat jayazrIbhAva vijayalakSamyanurAgam aghoSayat ghoSitaM cakAra / zArdUlavikrIDitam // 18 // 27) sarasIti-sarasyA jalaM sarasIjalaM kAsArasalilam AgADhI praviSTau jalayuddhamadena nIrasamaragaNoddhatI samutkaTo diggajAviva kASThAkariNAviva dIrgharAyataiH bhujaiH vyAtyukSAmAsatuH jalocchAlanaM cakratuH // 19 // 28) tadeti-tadA kila jalayuddhakAle bhujabaliyuvA bAhubaliyuvA jalacchaTAzIkaraiH jalacchaTAmbukaNaiH 20 cakradharam avAkirat avakSiptamakarot / atha kathaMbhUtairjalacchaTAzIkarairityAha-jayazriyA vijayalakSmyA dRDhAliGgitAt nijabhujavaMzayugalAt svabAhuveNuyugmAt galitAni niHsRtAni yAni mauktikAni teSAM nikarAH samUhAstaiH, athavA nijabhujAmyAM nirdayaM yathA syAttathAliGgitaM samAzliSTaM yad jayalakSmyA vijayazriyA vakSaHsthalaM tasmAdAdau truTitAH pazcAdutkSiptAH patitA ye hAramaNayastaiH, yadvA balotkRSTaH parAkramazreSTho yaH praveSTo bhuja eva prAsAdo bhavanaM tam adhirUDhAyA adhiSThitAyAH parAkramalakSmyA vIryazriyA aTTahAsasya kAntilavA dIptikaNAstaiH, 25 khedakA anubhava karatI huI vijayalakSmI donoM taToMpara suzobhita harI ghAsakI AzAse jAne Aneke dvArA khedako prApta gAyake samAna huI thI // 17 // $26) dRSTimiti-isa dRSTiyuddhameM TimakArarahita atyanta dhIradRSTiko vistRta karanevAle rAjA bAhubalIke dvArA cakravartI kSaNa bharameM jIta liye gaye ataH laharAte hue senArUpI samudra ke bahuta bhArI kolAhalako zAnta karate hue rAjAoMke samUhane choTe bhAI bAhubalIko vijayalakSmI prApta huI hai yaha ghoSaNA kI 30 // 18 // 27) sarasIti-tadanantara jalayuddhake madase uddhata hue donoM diggajoMke samAna tAlAbake jalameM praviSTa hue aura lambI-lambI bhujAoMse eka dUsarepara jala uchAlane lage // 19 // 628) tadeti-usa samaya taruNa bAhubalI jaladhArAoMke una jalakaNoMse cakravartIko vyApta karane lage jo vijayalakSmIke dvArA atyanta dRr3ha rUpase AliMgita apane bhujarUpI bA~soMke yugalase nikale hue motiyoM ke samUha ke samAna jAna par3ate the, athavA apanI 35 bhujAoMke dvArA nirdayatApUrvaka AliMgita vijayalakSmIke vakSaHsthalase TUTa kara bikhare hue hArake maNi hI hoM, athavA balase utkRSTa bhujarUpa mahalapara ArUDha parAkramarUpI lakSmIke aTTahAsakI kAntike kaNa hI hoM, athavA nakharUpI candramAse nikalI huI sudhAke kaNoMke Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH stabakaH 359 virAjamAnaiH, srbhsmudstbhujyugryjnitpttupvnaasphaalnnirlolsvloktrngginniikllolshiikrnikrdvigunnitainilimpkrmuktklptrukusumnicyen madhukaravisarAnurodhavirahavyajitabhedaijalacchaTAzIkaraizcakradharamavAkirat / $29) bahavaH salilAsArA bharatezvaravakSasi / niSadhAcalasaGginyo nimnagA iva rejire // 20 // 30) bharatezakaronmuktAmbhodhArA dobalozinaH / prAMzoraprApya dUreNa prApaptanmukhasaMnidhau // 21 // $31) nabhaHsthalamupeyuSAM diviSadAM tadA kautukAt kareH kusumasaMcayaM jayini varSatAM harSataH / karoddhatajalacchaTAvimalazIkarADambaraiH pratiprasavavarSavibhramamavApa no dobalI // 22 // AhosvidathavA nakhacandrebhyo nakharendubhyo nirgalitA niSpatitA yA sudhA pIyUSaM tasyAH zIkarairiva kariva virAjamAnaiH zobhamAnaiH, sarabhasaM savegaM samudastasya samutkSiptasya bhujayugasya bAhuyugalasya rayeNa vegena janitaH samutpanno yaH paTupavanastIvrasamorastena yadAsphAlanaM tena nirlolAticapalA yA svaukataraGgiNI mandAkinI tasyAH kallolAstaraGgAsteSAM zIkaranikaraNa jalakaNakalAyena dviguNitAstaiH, nilimpakaramuktAni devahasta- 15 muktAni yAni kalpatarukusumAni kalpAnokahapuSpANi teSAM nicayena samUhena madhukaravisarasya bhramarasamUhasya yo'nurodho'nugamanaM tasya viraheNAbhAvena vyajitaH prakaTito bhedo yeSAM taiH jalacchaTAzIkaraiH jaladhArAmbukaNaH / 629) bahava iti-bharatezvaravakSasi nidhIzvaravakSasthale patitAH bahavaH salilAsArA jalasaMpAtAH niSadhAcalasaGginyo niSadhagirisaGgayuktA nimnagA iva nadya iva rejire zuzubhire // 20 // 630 ) maratezetibharatezasya nidhIzvarasya karAmyAM hastAbhyAmunmuktA tyaktA ambhodhArA jaladhArA prAMzoH samunnatasya dobalI- 20 zino bAhubalinarendrasya mukhasaMnidhau mukhasamIpe aprApya dUreNa prApaptat patati sma // 21 // 63. ) namaHsthalamiti-tadA tasminkAle kautukAt nabhaHsthalagaganasthalam upeyuSAM prAptavatAM diviSadAM. devAnAM jayini vijayazAlini jane harSataH karaiH kusumasaMcayaM puSpasamUhaM varSatAM satAM, karAbhyAmuddhatAstADitA yA jalacchaTAstAsAM vimalazIkarANAM nirmalajalakaNAnAmADambarAstaiH dorbalI bAhabalI pratiprasavavarSavibhramaM pratikUsamavaSTisaMdeha samAna sazobhita ho rahe the| jo zIghratAse Upara uThAye hue bhujayugalake vegase utpanna 25 pracaNDa pavanake AsphAlanase caMcala AkAzagaMgAkI laharoMke jalakaNoMse dane ho gaye the tathA devoMke hAthoMse chor3e hue kalpavRkSoMke puSpasamUhase bhramarasamUhake anugamanakA abhAva honese jinameM bheda siddha ho rahA thaa| 629 ) bahava iti-bharatezvarake vakSa:sthalapara par3atI huI bahuta-sI jalakI dhArAe~ niSadhAcalapara par3atI huI nadiyoMke samAna suzobhita ho rahI thIM // 20 // 30) bharatezeti-bharata cakravartIke hAthoMse chor3I huI jalakI 30 dhArA U~ce bAhubalIke mukhake pAsa taka na pahu~cakara dUrase hI nIce gira jAtI thI // 21 // $31 ) nabhaHsthalamiti-usa samaya kutUhalavaza AkAzameM ikaTThe hue deva yadyapi harSavaza vijayI bAhubalIpara hAthoMse puSpasamUhakI varSA karate the to bhI hAthoMse UparakI ora uchAlI huI jaladhArAoMke nirmala chIMToMke vistArase ve apane Upara honevAlI puSpavarNake vibhramako Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 purudevacampUprabandhe $ 32 ) bhujarayapavanAhatadyu sindhupracurajalAmalazIka rAstathA tAH / bhujabalibhujacoditAmbudhArA dyudharaNyoranucakrurambukelim ||23|| $ 33 ) tadanu punarbhujabali kumArajayodghoSaNamukharitadigantare tatra samarAjire niyuddhAya sannaddhau paJcAnanavaJcanAcuparAkramI to vIrAgresarI gAmavateratuH / 20 360 $34 ) bhujayantra niyantraNAvazena kSaNasaMruddhaparasparaprayatnI / suravAramanoharaM vyadhattAM naravIrau nipuNaM niyuddhazilpam ||24|| 9 35 ) tatazca jagadekavIreNa bhujabalikumAreNa divi bhrAmyamANo maNimukuTakAntikallolavellitagaganatalaH kSaNamAlAtacakralIlAM bhajamAno nIlAcala zikharasaMginaM gAGgeyagiri tulayan bharatarAjaH balakolAhalamasahamAnatayA krodhAndhastasminkanIyasi cakraM prayojayAmAsa / 10 no avApa no prApat / pRthvI chandaH ||22|| 32 ) bhujeti tathA tena prakAreNa bhujarayapavanena bAhuvegavAyunA hatAstADitA sindhoviyadgaGgAyAH pracurAH prabhUtAH jalAmalazIkarA nirmalanorakaNA yAsu tAH bhujabalinA bAhubalinA coditA: preritA yA ambudhArA jaladhArAstAH dyuSariNyorAkAzapRthivyoH ambukeli jalakrIDAm anucarankurvanti sma / puSpitAgrAchandaH // 23 // 633 ) tadanviti tadanu tadanantaraM punaH bhUyo'pi bhujaba likumArasya jayodghoSaNena mukharitAni vAcAlitAni digantarANi yasmiMstathAbhUte samarAjire raNAGgaNe 15 niyuddhAya bAhuyuddhAya saMnaddhI tatparI - paJcAnanavaJcanayA mRgendratiraskAreNa vitta iti paJcAnanavaJcanAcuJcustathAbhUtaH parAkramo yeSAM tathAbhUtau to vIrAgrasarI vIraziromaNI gAM yuddhayogyabhUmim avateratuH / $ 34 ) bhujeti bhujayantrasya bAhuyantrasya niyantraNAvazena niyamananighnatvena kSaNaM saMruddho niruddhaH parasparaprayatno'nyonyaprayAso yayostathAbhUto to naravIrau narasubhaTI suravAramanoharaM devasamUhacetoharaM nipuNaM pravINaM niyuddha zilpaM bAhuyuddhakauzalaM vyadhattAM cakratuH // 24 // 635 ) tatazceti -- maNimukuTa kAntikallole ratnamayamaulikAntitaraGgervellitaM vyAptaM gaganatalaM yasya tathAbhUtaH / gAGgeyagiri suvarNazailaM sumerumityarthaH / zeSaM [ 201533 prApta nahIM ho rahe the ||22|| $32 ) bhujarayeti - bhujAoMke vegasambandhI pavanase jinameM AkAzagaMgAke bahuta bhArI jalake nirmala kaNa tADita ho rahe the aisI bAhubalIkI mujAoMse prerita jaladhArAe~ AkAza aura pRthivIke bIca honevAlI jalakrIr3AkA anukaraNa kara rahI thIM // 23 // $ 33 ) tadanviti - tadanantara usa raNAMgaNake digantara jaba phirase bAhubalI 25 kumArakI jayaghoSaNA se mukharita ho uThe taba bAhuyuddhake lie taiyAra hue, siMhako tiraskRta karanevAle parAkramake dhAraka donoM vIra ziromaNi pRthivIpara avatIrNa hue - maidAnameM Aye / $34 ) bhujeti - bhujayantrakI niyantraNAke vazase jinakA parasparakA prayatna kSaNabhara ke lie ruka gayA thA aise una donoM narasubhaToMne devasamUhake manako haranevAlA, cAturyapUrNa, bAhuyuddhasambandhI kauzala prakaTa kiyA ||24|| $ 35 ) tatazceti - tadanantara jagatke advitIya vIra 30 bAhubalI kumArake dvArA jo AkAzameM ghumAye jA rahe the, maNimaya mukuTakI kAntikI paramparAse jinhoMne AkAzatalako vyApta kara rakhA thA, jo kSaNabhara ke lie AlAtacakrakI zobhAko prAptaho rahe the, jo nIlAcalake zikhara para sthita sumeruparvatakI tulanA kara rahe the, tathA senAke kolAhalako sahana na kara sakaneke kAraNa jo krodhase andhe ho rahe the aise Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -38 ] dazamaH stabakaH $ 36 ) abhyarNametya taccakramatha kRtvA pradakSiNam / avadhyasyAsya paryAptaM tasthau mandIkRtAtapam ||25|| 937 ) tadAnImaho dhik sAhasaM kRtamiti bharatanindAmukhare tasmin raNAjire vIrAgresaraH kareNa cakradharaM tulayannavatAyaM narapAla kulakalitastutimAlaH sakalanRpavariSThena jyeSThena rAjyAnurAgavazena vihitaM garhitamanusaMdhAya parikalitaviSayavairAgyastatkAlocitairmadhurakarkazervacanairjyAyasacittAhlAdaM ciraM kurvANo mahAbalini nijanandane nikSiptarAjyabhArastribhuvanaguruM nikaSA dIkSAmAsAdya vatsarAnazanAvasAne bharatAdibhiracitaH kevalAkhyaparaMjyotirAsasAda | $ 38 ) jetA samastaharitAM pAtA sarvamahIzinAm / puraM sAketa muttuM prAvizadbharatezvaraH // 26 // 361 10 sugamam / $ 36 ) abhyarNamiti - athAnantaraM tat cakrivarticAlitaM tat cakraM na hantuM yogyo'vadhyastasya asya bAhubalinaH abhyarNaM nikaTam etya prApya pradakSiNaM parikramaNaM kRtvA paryAptatyadhikaM mandIkRto'lpIbhUta Atapo yasya tathAbhUtaM sat tasthau // 25 // 637 ) tadAnImiti - tadAnIM cakraprayogavelAyAm, 'aho Azcaryam, dhik dhigastu, sAhasaM kRtaM bhrAtRghAtarUpamayogyaM sAhasaM vihitam itItthaM bharatanindayA bharatApavAdena mukhare vAcAle tasmin raNAjire samarAGgaNe sati, vIrAgresaro vIraziromaNiH bAhubalI kareNa hastena cakradharaM bharataM tulayan haste dhArayan, avatArya bhUmAvavasthApya narapAla kulena rAjasamUhena kalitA kRtA stutimAlA yasya tathAbhUtaH, 15 sakala nRpavariSThena nikhilanarendra zreSThena jyeSThena agrajena rAjyAnurAgavazena rAjyaprItiparavazena satA vihitaM kRtaM gatiM ninditam anusaMdhyAya vicArya parikalitaM prAptaM viSayeSu vairAgyaM yasya tathAbhUtaH tatkAlocitaistadavasara yogyaiH madhurANi ca tAni karkazAni ceti madhurakarkazAni taiH tathAbhUtairvacanaiH jAyaso'prajasya cittAhlAdaM mAnasAmodaM kurvANo vidadhAnaH mahAbalini tannAmadheye nijanandane svasute nikSipto rAjyabhAro yena tathAbhUtaH, tribhuvanaguruM vRSabhajinendraM nikaSA tasya samIpe 'abhitaH paritaH samayAnikaSAhA pratiyoge'pi ' iti dvitIyA, dIkSAM pravrajyAm AsAdya prApya vatsarAnazanAvasAne varSapramitopavAsasamAptau bharatAdibhiH arcitaH pUjitaH san kevalAkhyaparaMjyotiH kevalajJAnAbhighAnotkRSTajyoti: AsasAda prApa / SS 30 ) jeteti -- samastaharitAM nikhilakASThAnAM jetA, sarvamahIzinAM nikhilanarendrANAM pAtA rakSakaH bharatezvaraH utkSiptAH ketavo 20 5 bharatarAjane usa choTe bhAI bAhubalIpara cakra calA diyA / 636 ) abhyarNamiti - tadanantara vaha cakra, vadha karaneke ayogya isa bAhubalI ke nikaTa Akara tathA pradakSiNA dekara khar3A ho 25 gayA / usa samaya usakA teja atyanta manda par3a gayA thA ||25|| 37 ) tadAnImitiusa samaya jaba yuddhakA maidAna 'aho dhikkAra ho, bahuta hI sAhasa kiyA' isa prakArakI bharatakI nindAse gU~ja uThA taba vIra ziromaNi bAhubalIne hAtha se cakravartIko tolate hue nIce utaaraa| usI samaya rAjAoMke samUha jisakI stuti kara rahe the, samasta rAjAoMmeM zreSTha bar3e bhAIne rAjyasambandhI anurAgake vazIbhUta ho nindita kArya kiyA hai aisA vicAra kara jise viSayoM meM vairAgya utpanna ho gayA thA, jo usa samayake yogya madhura tathA kaThora vacanoM ke dvArA bar3e bhAIke cittameM cirakAla ke lie harSa utpanna kara rahA thA aise bAhubalIne mahAbalI nAmaka apane putrapara rAjyakA bhAra sauMpa tribhuvanaguru - vRSabha jinendrake nikaTa dIkSA lekara eka varSakA anazana vrata dhAraNa kiyA / aura usakI samAptipara bharatAdi rAjAoM ke dvArA pUjita ho kevalajJAna nAmakI utkRSTa jyotiko prApta kiyA / 938 ) jeteti - samasta dizAo ke jItanevAle tathA samasta rAjAoM kI rakSA karanevAle bharatezvarane 35 46 30 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 362 purudeva campUprabandhe $ 39 ) nRpAstathA mAgadhamukhyalekhA gaGgAditIrthAmbunirUDhakumbhaiH / tamabhyaSiJcanbharatAdhirAjamAnandabherI ravapUritAzAH ||27|| $ 40 ) yasyAjJA nRpalekhavargamukuTeSUddAmamAlAyate yattejazca dizAvadhUkucataTe kAzmIrapaGkAyate yatkIrtirvimalA dizAmbujadRzAM helAdukUlAyate / ( 41 ) subhadrAM bhadrAGgIM nayanajitanIlotpalaruci so'yaM zrIbharatAdhipo nidhipatiH zAsti sma vizvaMbharAm ||28|| samAliGganmodAdatizayitamAnandamabhajat / mukhaM yasyAzcandro vacanamapi poyUSamaparaM [ 10939 kacAlibhRGgAlirdhana kucayugaM cakramithunam ||29| $ 42 ) atha kadAcidanagArANAM niHspRhatayA sAgArAnaNuvratadharAndhanadhAnyAdibhistarpayitu yasmiMstat unnamitapatAkaM sAketaM puram ayodhyAnagaraM prAvikSat praviveza // 26 // 639 ) nRpA iti nRpArAjAnaH tathA mAgaghamukhyalekhA mAgaghapramukhadevAH AnandabherINAM ravaiH pUritA AzA yaistathAbhUtA harSadundubhizabdasaMbharitadizAH santaH gaGgAditIrthAnAmambubhirjalenirUDhAH saMbhRtA ye kumbhAstaiH taM pUrvoktaM bharatAdhirAjaM 15 bharatacakravartinam abhyaSiJcan // upajAtiH // 27 // 40 yasyeti -- yasya bharatAdhipasya AjJA nRpalekhavargANAM narendradevendrasamUhAnAM mukuTeSu mauliSu uddAmamAlAyate utkRSTasragivAcarati, vimalA nirmalA yatkIrtiH yadI samajyA dizAmbujadRzAM kASThAkAminInAM helAdukUlAyate krIDAvastrAyate, yattejazca yadIyapratApazca dizAvadhUkucataTe AzAstrIstanatIre kAzmIrapaGkAyate kuGkumadravAyate so'yaM nidhipatinidhozvaraH zrIbharatAdhipaH cakravartI vizvambharAM zAsti sma pAlayAmAsa / zArdUlavikrIDitaM chandaH / upamAlaMkAraH ||28|| 41 ) suma20 dvAmiti -- nayanAmyAM jitA nIlotpalarucirnIlAravindakAntiyaMyA tAM bhadrAGgIM maGgalazarIrAM subhadrAM tannAmavallabhAM modAd harSAt AliGgan samAzliSyan bharatAdhipaH atizayitamatyadhikam AnandaM harSam abhajat / yasyAH subhadrAyA mukhaM candro vidhuH vacanamapi aparaM vibhinnaM pIyUSamamRtaM, kacAliH kezapaGktiH bhRGgAli: bhramarapaGktiH ghanakucayugaM pIvarapayodharayugalaM cakramithunaM rathAGgayugalaM babhUveti zeSaH / zikhariNI chandaH ||30|| jisapara patAkAe~ phaharAyI jA rahI thIM aise ayodhyAnagara meM praveza kiyA ||26|| 639 ) nRpA 25 iti - jinhoMne Ananda bheriyoM ke zabdase dizAoM ko bhara diyA thA aise rAjAoM tathA mAgadha Adi devoM ne gaMgA Adi tIrthoMke jalase bhare hue kalazo ke dvArA una bharatevarakA abhiSeka kiyA ||27|| 140 ) yasyeti - jisakI AjJA rAjAoM tathA devasamUhake mukuToM para utkRSTa mAlAke samAna AcaraNa karatI hai, jisakI nirmala kIrti dizArUpI striyoM ke krIDAvastra ke samAna jAna par3atI hai, aura jisakA pratApa dizArUpI striyoMke 30 kucataTapara kezarake gholake samAna AcaraNa karatA hai usa nidhiyoMke svAmI bharatezvarane pRthivIkA zAsana kiyA ||28|| 641 ) subhadrAmiti - jisakA mukha candramA thA, jisakA vacana bhI dUsarA amRta thA, jisako kezapaMkti bhramarAvalI thI tathA jisake sthUla stanoMkA yugala cakravAka pakSiyoMkA yugala thA, usa maMgalamaya zarIrase yukta evaM netroMse nIlakamalakI kAntiko jItanevAlI subhadrAkA harSase AliMgana karatA huA bharatezvara atyadhika 35 Anandako prApta huA thA || 29 || 142 ) atheti - - tadanantara rAjAdhirAja bharatane kisI samaya vicAra kiyA ki muni to niHspRha honese kucha lete nahIM ataH aNuvratoMke dhAraka Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 42 dazamaH stabakaH manA rAjarAjo haritAGkarapuSpaphalAdibhiH kRtopahAre nRpamandirArAjire pravezApravezAbhyAM paurajAnapadAnAM vratAvrate vivicya nizcitya ca tannimittamApRSTAnAM tatrApraviSTAnAM prativacanena sAdaraM tAnimAn dRDhavratAnabhinandya saMyojya ca padmanidhihItaibrahmasUtraH, saMpUjya ca dAnamAnAdibhirupAsakasUtrapratipAditAni ijyAvArtAdattisvAdhyAyasaMyamataporUpANi SaTkarmANyAdhAnaprItisuprItidhRtimodapriyodbhavanAmakarmabahiryAnaniSadyAnnaprAzanavyuSTikezavApalipisaMkhyAnasaMgrahopanayanavatacaryAvratA - 5 vataraNavivAhavarNalAbhakulacaryAgRhozitvaprazAntigRhatyAgadIkSAdyajinarUpatAmaunAdhyayanavRttitIrthakara - svabhAvanAgurusthAnAbhyupagamagaNopagrahaNasvagurusthAnasaMkrAntiniHsaGgatvAtmabhAvanAyoganirvANasaMprApti - yoganirvANasAdhanendropapAdAbhiSekavidhidAnasukhodayendratyAgAvatArahiraNyotkRSTajanmatAmandarAbhiSekagurupUjopalambhanayauvarAjyasvarAjyacakralAbhadigjayacakrAbhiSekasAmrAjyapariniSkramaNayogasanmahArhA . ntyazrIvihArayogatyAgAgranirvRtirUpAstripaJcAzadgarbhAnvayakriyAstathA-avatAravRttalAbhasthAnalAbha - 10 gaNagrahaNapUjArAdhyapuNyayajJadRDhacaryopayogitvapUrvoktopanayanAdirUpA aSTacatvAriMzaddokSAnvayakriyAH, sajjAtisadgRhitvapArivAjyasurendratvasAmrAjyaparamArhantyaparamanirvANarUpAH saptakarjanvayakriyAstathAtibAlavidyAkulAvadhivargotamatvapAtratvasRSTayadhikAravyavahArezitvAvadhyatvamAnArhatvAdaNDatvaprajA - gRhasthoMko dhana-dhAnya Adike dvArA santuSTa karanA caahie| manameM aisA vicAra kara unhoMne gRhasthoMke vrata aura avratakI parIkSA karaneke lie rAjamandirake aMgaNako hare aMkura puSpa 15 tathA phala Adise sajA diyaa| aise saje hue aMgaNameM jo praveza kareMge ve avratI aura jo praveza nahIM kareMge ve vratI, isa taraha unake bheda karanekA nizcaya kiyaa| nizcayAnusAra rAjamandirake aMgaNako unhoMne ukta prakArase sajAkara nagaravAsI tathA dezavAsI logoMko Amantrita kiyA / kucha logoMne ukta prakArase saje hue A~ganameM praveza nahIM kiyA jaba unase praveza na karanekA kAraNa pUchA gayA to unhoMne jo uttara diyA usase bharatezvarane unheM 20 apane vratameM dRDha rahanevAlA samajha bar3e Adarake sAtha unakA abhinandana kiyA tathA unheM padmanidhise prApta brahmasUtra-yajJopavItase yukta kiyA, dAna-mAna Adike dvArA unakI pUjA kI tathA unheM upAsakAdhyayana sUtra meM pratipAdita ijyA, vArtA, datti, svAdhyAya, saMyama aura tapa ina chaha karmoMkA tathA AghAta, proti, suprIti, dhRti, moda, priyodbhava, nAmakarma, bahiryAna, niSadyA, annaprAzana, vyuSTi, kezavApa, lipisaMkhyAna, saMgraha, upanayana, vratacaryA, vratAvataraNa, 25 vivAha, varNalAbha, kulacaryA, gRhIzitva, prazAnti, gRhatyAga, dIkSAdya, jinarUpatA, maunAdhyayanavRtti, tIrthakaratvabhAvanA, gurusthAnAbhyupagama, gaNopagrahaNa, svagurusthAnasaMkrAnti, niHsaMgatvAtmabhAvanA, yoganirvANasamprApti, yoganirvANasAdhana, indropapAda, abhiSeka, vidhidAna, sukhodaya, indratyAga, avatAra, hiraNyotkRSTajanmatA, mandarAbhiSeka, gurupUjopalambhana, yauvarAjya, svarAjya, cakralAbha, digvijaya, cakrAbhiSeka, sAmrAjya, pariniSkramaNa, 30 yogasanmaha, ArhantyazrI, vihAra, yogatyAga aura agranirvRti rUpa trepana garbhAnvaya kriyAoMkA, tathA avatAra, vRttalAbha, sthAnalAbha, gaNagraha, pUjArAdhya, puNyayajJa, dRr3hacaryA aura upayogitva tathA pahale kahI huI upanayana Adi cAlIsa isa prakAra ar3atAlIsa dIkSAnvaya kriyAoMkA, sajjAti, sadgRhItva, pArivrajya, surendratva, sAmrAjya, paramArhantya aura parama nirvANarUpa sAta karmAnvaya kriyAoMkA, tathA atibAla, vidyAkulAvadhi, 35 varNottamatva, pAtratva, sRSTayadhikAra, vyavahArezitva, avadhyatva, mAnAItva, adaNDyatva aura Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 purudeva campUprabandhe [ 10 / 143 saMbandhAntarasvarUpAndazAdhikArAn zrutismRtipurAvRttamantrakriyAdevatAliGgakAmAnna viSayazuddhidazakaM pakSazuddhicaryAzuddhisAdhanazuddhirUpazuddhitrayaM ca savistaramupadizyaivamuvAca / $ 43 ) pUrvoktakarmanirmANakarmaThA ye samAhRtAH / te varNottamabhUdevadevabrAhmaNazabditeH // 30 // $ 44 ) nistArako grAmapatirmAnAha lokapUjitaH / ityanvathairnAmabhizca joghuSyante mahotale ||31|| $ 45 ) iti bharatanarendraprApta saMskArayogA 364 vrataniyamagariSThAH zrIzrutAmbhodhiniSThAH / jinapaticaraNAmbhojAtalolambalIlA gati bahumatAste brAhmaNAH khyAtimIyuH ||32|| 9 46 ) atha kadAcana cakradharaH kAMzcidadbhutadarzanAnsvapnAnavalokya kiMcidudvignaH svAntena kAmapi cintAM gAhamAnaH kathaMcitphalAni jAnAno'pi dRDhataraM teSAM nizcayAya bhagavadAsthAnaM prati prasthitaH, senAnuyAtairmukuTabaddheH pariSkRtapArzvabhAgo dUrAdeva bhagavadAsthAnabhUmiM dRSTvA natvA ca gandhakuTImadhye vilasantaM devadAnavAdisevitaM bhagavadarhantamavandata / 15 42 ) atheti - hindoTIkA draSTavyA / $ 43 ) pUrvokteti -- ye pUrvoktAnAM prAguditAnAM karmaNAM nirmANa karaNe karmaThAdakSAH santi varNottama bhUdeva devabrAhmaNetizabditaiH samAhRtAH samuccaritAH ||30|| SS 44 ) nistAraka iti - sugamam ||31|| 45 ) itIti -- itotthaM bharatanarendrAnnidhipateH prAptaH saMskArANAM yogo yeSAM te vrataniyamairgariSThAH zreSThatarAH, zrIzrutAmbhodhau niSThA yeSAM te, jinapaticaraNAmbhojA tayoH jina rAjapAdAbjayorlolambalIlA bhramaralIlA yeSAM tathAbhUtAH te brAhmaNA bhUdevA jagati bhuvane bahumatAH 20 prApta bahusanmAnAH santaH khyAti prasiddhim IyuH prApuH / mAlinI chandaH / / 32 / / 646 ) atheti - sugamam / prajAsambandhAntarasvarUpa daza adhikAroMkA zruti, smRti, purAvRtta, mantra, kriyA, devatA, liMga, kAma, anna aura viSaya ina daza prakAra kI zuddhiyoMkA aura pakSazuddhi, caryAzuddhi tathA sAdhanazuddhi ina tIna zuddhiyoMkA vistArase upadeza dekara isa prakAra kahA / 143 ) pUrvokteti -- jo pahale kahI huI kriyAoMke karanemeM karmaTha haiM ve varNottama, bhUdeva tathA deva25 brAhmaNa ina zabdoM dvArA kahe gaye haiM ||30|| 144 ) nistAraketi - - tathA ve pRthivItalapara nistAraka, grAmapati, mAnAI aura lokapUjita ina sArthaka nAmoMse kahe jAte haiM ||31|| 145 ) itIti- isa prakAra jinheM rAjA bharatase saMskAroMkA yoga prApta huA thA, jo vrata aura niyamase zreSTha the, zAstrarUpI samudra meM sthita the tathA jinendrabhagavAn ke caraNakamaloMmeM bhramara ke samAna suzobhita the ve jagat meM bahuta sammAnako prApta hokara brAhmaNa isa prakArakI 30 khyAtiko prApta hue ||32|| 146 ) atheti -- tadanantara kisI samaya cakravartI kucha adbhuta ghaTanAoMko dikhalAnevAle svapna dekhakara kucha udvigna hotA huA manase kucha vicAra karane lagA / yadyapi vaha kisI taraha una svapnoMke phalako jAnatA thA to bhI unakA dRr3ha nizcaya karane ke lie bhagavAn ke samavasaraNakI ora calA, apanI-apanI senAoMse anugata mukuTabaddharAjAoMse usakA samIpavartI pradeza ghirA huA thaa| dUrase hI bhagavAn ke sama35 vasaraNI bhUmi dekhakara usane namaskAra kiyA aura gandhakuTIke madhya meM suzobhita tathA deva Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -50 ] dazamaH stabakaH 647 ) jinendorunmIlatpadakamalasatkAntilaharI sphuratsaMdhyArAgollasitamaNikoTIrazikhare / tadA cakriprAcyakSitibhRti cirAdAvirabhavad ghanadhvAntadhvaMsI vilasadavadhijJAnataraNiH / / 33 / / 648) stutvA stutibhirIzAnamabhyaya' ca yathAvidhi / niSasAda yathAsthAnaM dharmAmRtapipAsitaH // 34 // 649 ) tadanu rAjarAjastribhuvanaguro dharmasargavidhAtari tvayi vilasamAne vAlizyavilasitamidaM mama brAhmaNasarjanaM kiM doSAya kimu guNAyetyApRcchaya avadhijJAnavijJAnAnyapi svapnaphalAni tatratyAnAM prakaTayituM sAdaraM purudevamapRcchat / 650) zrImaddivyavaconavAmRtajharIpAnecchayA nizcalaM citrasthApitazaGkitaM gaganagairdhyAnAvabandhAyitam / sabhyAnAM valayaM samAttakutukaM prollAsayan zrIpate vaMtrAdAvirabhUnmarandamadhuro divyadhvanistatkSaNam // 35 // 647 ) jinendoriti-tadA tasminkAle jinendojinacandrasya unmIlatI vikasati ye padakamale caraNasaroruhe tayoH kAntilaharI dIptiparamparA saiva sphuratsaMdhyArAgaH prakaTIbhavatsaMdhyAruNimA tenollasitaM zobhitaM maNikoTIraM 15 maNimukuTameva zikharaM zRGgaM yasya tasmin cakrayeva prAcyakSitibhRt tasmin bharatezvarodayAcale cirAt cirakAlAya dhanadhvAntadhvaMsI nibiDAjJAnatimiravinAzI vilasat sphurad avadhijJAnameva taraNiH sUrya iti vilasadavadhijJAnataraNiH Avirabhavat prakaTIbabhUva / rUpakAlaMkAraH / zikhariNI chandaH // 33 // 648) sturavetisugamam // 34 // 6 49) tadanviti--vAlizyavilasitam ajJAnaceSTitam, purudevaM vRSabhajinendram / zeSaM sugamam / 650 ) zrImaditi-tatkSaNaM tatkAlaM zrImato jinendrasya divyavaca eva navAmRtajharI nUtanasudhAsrotaH tasya 20 pAnecchayA pipAsayA nizcalaM gaganagaiH khecaraiH citrasthApitamiva zaGkitamiti citrasthApitazaGkitam Alekhyalikhitamiva, dhyAnAvabandhAyitaM dhyAnanimagnamiva samAttakotakaM gahItakotahalaM samyAnAM sabhAsadAnAM valayaM maNDalaM prollAsayan samAhlAdayan marandamadhuro makarandamiSTasvAdo divyadhvaniH zrIpatejinendrasya vaktrAt dAnava Adise sevita arhantabhagavAnkI vandanA kI / 6 47 ) jinendoriti-jinendracandrake. khile hue caraNakamaloMkI uttama kAnti santatirUpI sandhyAkI lAlIse jisakA maNimaya 25 mukuTarUpI zikhara suzobhita ho rahA thA aise cakravartIrUpI pUrvAcalapara cirakAlake lie saghana andhakArako naSTa karanevAlA atyanta suzobhita avadhijJAnarUpI sUrya prakaTa huA // 33 // 648) stutveti-dharmarUpI amRtakA pyAsA bharata, stutiyoM dvArA bhagavAnakI stuti kara tathA vidhipUrvaka unakI pUjA kara yathAsthAna baiTha gayA // 34 // 649) tadanviti-tadanantara rAjAdhirAja bharatane pUchA ki tribhuvanake guru tathA dharmarUpa sRSTike vidhAtA Apake zobhAyamAna rahate 30 hue maiMne mUrkhatAvaza brAhmaNoMkI jo yaha sRSTi kI hai vaha doSake lie hai athavA guNake lie hai ? isa prakAra pUchakara usane avadhijJAnake dvArA jAne hue bhI svapnoMkA phala, vahA~ baiThe hue anya logoMko prakaTa karaneke lie AdarapUrvaka Adijinendrase pUchA / $ 50 ) zrImaditiusa samaya bhagavAna ke divyavacanarUpI nUtana amRtake jharanekA pAna karanekI icchAse jo nizcala baiThA huA thA, AkAzagAmI deva vidyAdhara jise citralikhita jaisA samajhate 35 the athavA dhyAnameM nimagna jaisA mAnate the, tathA jise kautuka prApta huA thA aise sabhAsadoMke Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 purudeva campUprabandhe 51) pUjA dvijAnAM zRNu vatsa ! sAdhvI kAlAntare pratyuta doSahetuH / kAle kalau jAtimadAdimete vairaM kariSyanti yataH sumArge || 36 || 52 ) vatsa ! kAlAntare doSamUlamapyetadaJjasA / nAnA parihartavyaM dharmasRSTyanatikramAt // 37 // 53 ) iti tribhuvanAdhIzo girA komalayA sabhAm / ullAsya madhuraM svapnaphalAnyevamavocata ||38|| 54 ) aye vatsa ! mahoM vihRtya mahIbhRtkUTamAsthitAnAM trayoviMzatipaJcAnanAnAM vilokanena trayoviMzatitIrthaMkarodaye durNayAnudbhavanaM punarekAkinaH kaNThIravapotasyopakaNThe kuJjaranirIkSaNena sanmatestIrthe sAnuSaGgakuliGgiprakaTanaM, kumbhIndrabhaTabhagnapRSThasya saindhavasyAvalokanena 10 du:SamasAdhusaMdohasya muniparivRDhopavAhya nikhilatapoguNavahanAsAmarthyaM zuSkapatropayoginAmajAnAM nidhyAnena tyaktasadAcArANAM narANAmasadvRttitAkhyApanaM madamantharasindhurakandharArUDhazAkhAmRga [ 10 / 651 mukhAt AvirabhUt prakaTIbabhUva / / 35 / / 651 ) pUjeti - he vatsa ! zRNu samAkarNaya, yadyapi dvijAnAM brAhmaNAnAM pUjA sAdhvI asti tathApi kAlAntare samayAntare pratyuta doSaheturdoSakAraNaM bhaviSyati, yato yasmAt kAraNAt ete brAhmaNA kalI kAle paJcame kAle sumArge prazastamArgaviSaye jAtimadAdi jAtigarvAdikaM 15 vairaM nirodhaM kariSyanti / indravajrA chandaH || 36 || 152 ) vatseti - sugamam ||37|| 653 ) itIti- sugamam // 38 / / SS 54 ) bhaye vatseti - mahIM vihRtya pRthivyAM vihAraM kRtvA mahIbhRtkUTaM parvatazikharam asthitAnAmadhiSThitAnAm, trayoviMzatipaJcAnanAnAM trayoviMzatisiMhAnAM vilokanena trayoviMzatitIrthakarodaye vRSabhAdipAravanti trayoviMzatitIrthaMkarodayakAle durNayasya midhyAnayasyAnudbhavanamaprakaTanam / punaH kiMtu ekAkina ekasya kaNThIravapotasya siMhazAvakasya upakaNThe samIpe kuJjaranirIkSaNena gajAvalokanena sanmatervardhamAnasya tIrthe 20 sAnuSaGgANAM saparigrahANAM kuliGginAM kRtApasAnAM prakaTanam / kumbhIndrasya gajendrasya bhareNa bhagnaM truTitaM pRSThaM yasya tathAbhUtasya saindhavasya hayasya avalokanena duHSamasAdhusaMdohasya paJcamakAlasAdhusamUhasya muniparivRDhairyatipatibhirupavAhyA dhartuM yogyA ye nikhilatapoguNAsteSAM vahanasya dhAraNasyAsAmarthyam / zuSkapatropayoginAM zuSkapatrabhakSaNazIlAnAm ajAnAM varkarANAM nidhyAnena darzanena tyaktasadAcArANAM parityaktasadvRttAnAM narANAM usa maNDalako harSita karatI huI, makarandase madhura 25 prakaTa huI ||35|| 51 ) pUjeti - unhoMne kahA ki he ThIka hai parantu vaha kAlAntara meM doSakA kAraNa hogii| madako Adi lekara samIcInamArga meM vaira karane lageMge ||36|| 152 ) vatseti - he vatsa ! yadyapi inakA racA jAnA kAlAntara meM doSakA mUla hai to bhI isa samaya dharmasRSTikA ullaMghana na ho isa bhAvanA se inakA nirAkaraNa karanA acchA nahIM hai ||37|| $53 ) itIti- isa prakAra 30 tribhuvanapati vRSabhajinendra, komala vANIke dvArA sabhAko harSita kara svapnoMkA phala isa prakAra kahane lage ||38|| $54 ) aye vatseti - he vatsa ! pRthivI meM vihAra kara parvatake zikhara para sthita teIsa siMha dekhanese sUcita hotA hai ki teIsa tIrthaMkaroMke udayakAla meM midhyAnayakI utpatti nahIM hogI parantu eka siMhake bacce ke samIpa hAthI dekhanese sUcita hotA hai ki sanmati tIrthakarake tIrtha meM parigrahI kuliMgI prakaTa hoNge| hAthI ke bhArase jisakI pITha TUTa gayI hai| 35 aisA ghor3A dekhanese sUcita hotA hai ki duHSama - paMcamakAlasambandhI sAdhuoMke samUha meM munirAjoMke dvArA dhAraNa karane yogya samasta tapake guNa dhAraNa karane kI sAmarthya nahIM rahegI / divyadhvani bhagavAn ke mukhAravinda se vatsa ! suna, brAhmaNoMkI pUjA yadyapi kyoMki kalikAlameM ye brAhmaNa jAti Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -54 ] dazamaH stabakaH 367 nivarNanena AdikSatrAnvayavicchedibhUpAlakatvamakulInAnAM, kAkakalitolUkasaMbAdhadarzanena kAlAntare janAnAM jainadharmaparihAreNa matAntarAzrayaNaM, nRtyadbhUtanirIkSaNena prajAnAM devatAtvena vyantarabhajanaM, zuSkamadhyataTAkaparyantajalAvalokanena dharmasyAyanivAsaparityAgena pratyantavAsiSvavasthAnaM, pAMsudhUsaramaNigaNadarzanena paJcamayuge yoginAmRddhayaprAdurbhavanaM, satkArasatkRtasArameyanidhyAnena vratarahitAnAM dvijAnAM pUjanaM, taruNavRSabhavihArAvalokanena tAruNya eva zrAmaNye'vasthAnaM, pariveSoparaktadoSAkara- 5 vilokanena kAlAntarINAnAM munInAM samanaHparyayAvadherajananam, anyo'nyaM saha saMbhUya vRSayugalagamanekSaNena munInAM sAhacaryeNa vartanaM, jaladharAvaraNaruddhadivAkaranirIkSaNena paJcamayuge prAyaH kevalajJAnA manuSyANAm asattitAkhyApanama asadAcArasacakama, madena mantharo mandagAmI yaH sindharo gajastasya kandharAyAM grIvAyAmadhirUDho yaH zAkhAmago vAnarastasya nirvarNanena vilokanena AdikSatrAnvayavicchedi AdyakSatravaMzavighAtakam akulonAnAM nIcakulAnAM bhUpAlakatvaM mahIrakSakatvaM, kAkairvAyasaiH kalito ya ulUkasaMbAdho dhUkapIDanaM 1. tasya saMdarzanena kAlAntare janAnAM jainadharmaparihAreNa matAntarANAM mithyAdharmANAmAzrayaNam, nRta bhUtanirIkSaNena prajAnAM lokAnAM devatAtvena devatvabuddhayA vyantarabhajanam vyantarArAdhanaM, zuSkaM madhyaM yasya tathAbhUtasya taTAkasya sarovarasya paryante taTe jalAvalokanena nIradarzanena dharmasya AryeSu nivAsasya parityAgastena pratyantavAsiSu samIpavAsiSu avasthAnaM sthitiH, pAMsudhUsarasya dhUlidhUsarasya maNigaNasya ratnarAzeH darzanena paJcamayuge paJcamakAle yoginAM munInAm RddhInAmaprAdurbhavanamaprakaTanam, satkAreNa satkRto yaH sArameyaH kukkurastasya 15 nidhyAnena samavalokanena vratarahitAnAM dvijAnAM pUjanaM avatibrAhmaNasamarthanam, taruNavRSabhasya vihArAvalokane paribhramaNadarzanena tAruNya eva yauvana eva zrAmaNye munitve'vasthAna, pariveSeNa paridhinA rakto yo doSAkarazcandrastasya vilokanena kAlAntarINAnAM paJcamakAlabhavAnAM munInAM samanaHparyayAvadheH ajananamanutpattiH, anyo'nyaM parasparaM saha sAdhU saMbhUya militvA vRSayugalagamanekSaNena valovardayugagamanAvalokane munInAM yatInAM sAhacaryeNa vartanaM pravRttiH, jaladharAvaraNena meghAvaraNena ruddho yo divAkaraH sUryastasya nirIkSaNena paJcamayuge prAyaH kevala- 20 jJAnAjananaM kevalajJAnAnutpattiH caturthakAlajAnAM paJcamakAle kevalajJAnamutpadyate paJcamakAlajAnAM paJcamakAle sUkhe patte khAnevAle bakaroMke dekhanese sUcita hotA hai ki manuSya sadAcArako chor3akara asadAcArakI khyAti kreNge| madase manda-manda calanevAle hAthIke Upara bandarake dekhanese prakaTa hotA hai ki AdikSatriyavaMzakA nAza hogA tathA akulIna manuSya pRthivIkA pAlana kreNge| kauoMke dvArA ko huI ulUkoMkI bAdhAko dekhakara sUcita hotA hai ki kAlAntarameM loga 25 jainadharmako chor3akara dUsare dharmoMkA Azraya grahaNa kreNge| nAcate hue bhUtake dekhanese sUcita hotA hai ki prajA devatArUpameM vyantaroMkI sevA kreNge| jisakA madhyabhAga sUkhA hai tathA kinAroMpara pAnI hai aise tAlAbake dekhanese prakaTa hotA hai ki dharma, AryajanoMke nivAsako chor3akara samIpavartI logoM meM sthita rhegaa| dhUlise dhUsara maNisamUhako dekhanese prakaTa hotA hai ki paMcamakAlameM muniyoMko RddhiyA~ prakaTa nahIM hoNgii| satkArase satkRta kuttAke dekhanese 30 sUcita hotA hai ki vratarahita dvijoMkI pUjA hogii| taruNa bailake vihArako dekhanese mAlUma hotA hai ki taruNa avasthAmeM hI munipada dhAraNa kiyA jaayegaa| paridhise uparakta candramAke dekhanese sUcita hotA hai ki kAlAntarake muniyoMke manaHparyaya tathA avadhijJAnakI utpatti nahIM hogii| paraspara milakara bailoMkI jor3I jA rahI hai yaha dekhanese prakaTa hotA hai ki muni parasparake sahayogase hI pravRtti kara skeNge| meghake AvaraNase ruke hue sUryake dekhanese 35 siddha hotA hai ki paMcamakAlameM prAyaH kevalajJAnakI utpatti nahIM hogii| sUkhe vRkSake dekhanese sUcita hotA hai ki puruSa aura strI cAritrase cyuta ho jaayeNge| aura jIrNa pattoMke dekhanese Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 368 purudevacampUprabandhe 10||655jnnN, zuSkadrumekSaNena puMsAM strINAM ca cAritracyavanaM, jIrNaparNAvalokanena mahauSadhirasasamApanaM ca suucitmiti| 655 ) itIritasvapnaphalAni buddhvA vizvasya vighnopazamAya dharme / mati samAdhehi manojJabuddhe ! dharmo hi sarveSTadakAmadhenuH // 39 / / 656 ) iti bhagavato bhASAM zrutvA praNamya punaH punaH bharatanRpatiH pratyAvRtya pravizya nijaM puram / vidhivadakarotpUtaH zAntikriyAM jinapUjanaM nidhipatirayaM pAtre dAnAni caiva mahAmatiH / / 40 / / 657 ) kadAcidvairAgyAdatha sa kila meghezvaranRpaH ___sabhAM bhartugatvA prnntbhgvtpaadjljH| kRtagranthatyAgAjjinavihitasatsaMyamadharaH ___ krmaatsptbhoddhH punarajani bhaturgaNadharaH // 41 // 658) tadAnImudArabodhe jagattrayanAthe ca dharmakSetreSu dharmabIjAnyuptvA secayitvA ca dharmAmRtavRSTibhirbhavyasaMdohasya tatphalasaMpattaye ciraM vihRtya poSapaurNamAsIdine kailAsazailavilasitazrIsiddha 10 15 kevalajJAnaM notpadyata iti prAyaH padasya sArthakyaM, zuSkadrumekSaNena zuSkataruvilokanena puMsAM strINAM ca cAritra cyavanaM sadAcAracyutiH, jIrNaparNAvalokanena jIrNapatradarzanena mahauSadhInAM rasasya samApanaM ca / sUcitamiti pratyekaM sNbdhyte| 655) itIti-sugamam // 39 // 656 ) iti magavata iti-mahAmatiH mahAbuddhimAn ayameSa nidhipatirbharata iti pUrvoktaprakAreNa bharatanRpatirbharatarAjo bhagavato vRSabhajinendrasya bhASAM divyadhvani zrutvA nizamya punaH punaH praNamya pratyAvRtya pratyAgatya ni svakIyaM puraM nagaraM pravizya vidhivata yathAvidhi zAntikriyAM zAntikarma, jinapaja jinAcanaM pAtre dAnAni caiva akarota / hariNIcchandaH // 40 // 657 ) kAdAciditi-ayAnantaraM kadAcit jAtucit, sa kila prasiddhaH meghezvaranRpo jayakumAranarendraH vairAgyAt nirvedAt bharturbhagavataH sabhAM samavasaraNaM gatvA praNate namaskRte bhagavatpAdajalaje jinendracaraNakamale yena tathAbhUtaH san kRtagranthatyAgAt vihitaparigrahatyAgAt jinavihitasya jinendrAbhihitasya satsaMyamasya samyakcA ritrasya dharo dhArakaH kramAt saptaddhibhiriddho dIptaH san punaranantaraM bhartujinendrasya gaNadharo gaNabhRt ajani 25 sUcita hotA hai ki mahauSadhiyoMkA rasa samApta ho jAyegA / 6 55 ) itIti-isa prakAra kahe hue svapnoMkA phala jAnakara tathA vizvAsa kara vighnoMkA upazama karaneke lie dharmameM buddhi lgaao| kyoMki he manojJabaddhike dhAraka! dharma samasta iSTa padArthoMko deneke lie kAmadhenu hai|||39|| 656) iti bhagavata iti-isa prakAra bhagavAnakI vANI sunakara tathA bAra-bAra praNAma kara bharata narendra lauTakara apane nagara meM praviSTa huaa| vahA~ mahAbuddhimAna cakravartIne 3. pavitra hokara vidhipUrvaka zAnti kriyAkI jinapUjA kI aura pAtroMke lie dAna diyA // 4 // 657) kadAciditi-tadanantara kisI samaya rAjA meghezvara-jayakumArane vairAgya honese bhagavAnkI sabhAmeM jAkara unake caraNa-kamaloMko namaskAra kiyA aura parigrahakA tyAga kara zreSTha saMyama dhAraNa kara liyaa| kramase prakaTa honevAlI sAta RddhiyoMse dedIpyamAna hotA huA vaha bhagavAnkA gaNadhara bana gayA // 41 // 658) tadAnImiti-usa samaya utkRSTa 35 jJAnake dhAraka trilokInAtha jaba dharma kSetroM meM dharmake bIjoMko bokara tathA dharmarUpI amRtakI ' varSAse use sIMcakara evaM bhavya samUhako usakA phala prApta karAneke lie cirakAlataka vihAra Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -60] dazamaH stabakaH zikharaM nirabhilASamadhyAsIne, bharatapatirA prAgbhAramAlokAntamatidIrgha mandarabhUdharaM, yuvarAjazca svargAdAgatya bhavaroganirasanapUrvakaM suralokaprAptaye kRtodyamaM mahauSadhidrumaM, gRhapatizca nirantaraM naranikarAyAbhISTArthaM dattvA nAkAkramaNAya sattvaraM kalpatarUM, sacivAgresaraH punajighRkSujanebhyo nAnAratnAni pradAya prakaTitAgragamanATopaM ratnadvopaM, senApatirapi kailAsollaGghanasaMnaddhaM vighaTitavajrapaJjaraM kuJjararipuM, subhadrAdevI ca yazasvatIsunandAbhyAM saha zocantI purandarasundarI svapne 5 nishaamyaamaasuH| $ 59 ) nidhipatimukhairdaSTasvapnAnnizamya purohitaH purujinapaterhatvA karmANi sarvajagatpateH / bahumunijanaiH sAkaM lokAntabhAgasugAmitAM vadati nikhilasvapnAlyeSeti dhIramavocata // 42 // 660 ) tadAnImevAgatAdAnadanAmnaH zAsanadharAt mukulIkRtasaroruhatayA sabhAsarasyA sampAsyamAna bhagavato divyadhvanidivAkarAstamayaM zrutvA gatvA ca sattvaraM bhagavatsaMnidhiM cakradharazcaturdazadinAni mahApUjayA bhagavantamasevata / babhUva / zikhariNIchandaH // 41 // 658) tadAnImiti-sugamam / 6 59 ) nidhipatIti-nidhipatimukhaizcakravartiprabhRtibhiH dRSTAzca te svapnAzceti dRSTasvapnAstAn nizamya zrutvA purohitaH purodhAH iti dhIraM yathA 15 syAttathA avocata jagAda / eSA nikhilasvapnAlI sarvasvapnasaMtatiH sarvajagatpateH nikhilasaMsArasvAminaH purujinapateH vRSabhajina rAjasya karmANi jJAnAvaraNAdIni hatvA kSapayitvA bahumunijanairanekayatibhiH sAkaM sAdhaM lokAntabhAgaM sugacchatIti lokAntabhAgasugAmI tasya bhAvastAM mokSaprApti vadati kathayati sUcayatItyarthaH / kara pauSamAsakI paurNamAsIke dina kailAsa parvatapara suzobhita zrI siddha zikharapara binA kisI icchAke adhirUDha ho gaye taba bharatarAjane ISatprAgabhAra pRthivI tathA lokake anta taka 20 atyanta lambe mandara giriko, yuvarAjane svargase Akara tathA saMsAra rUpI rogako naSTa kara sura lokakI prAptike lie udyama karanevAle mahauSadhirUpako, gRhapatine nirantara manuSya samUhake lie abhISTapadArtha dekara svargameM jAneke lie utAvalI karanevAle kalpavRkSako, pradhAnamantrIne grahaNa karaneke icchuka manuSyoMke lie nAnA ratna dekara Age jAneke lie gamanake vistArako prakaTa karanevAle ratnadvIpako, senApatine kailAsa parvatake lA~ghaneke lie taiyAra tathA vajramaya 25 paMjarako tor3anevAle siMhako aura subhadrAdevIne yazasvatI tathA sunandAke sAtha zoka karatI huI indrANIko svapnameM dekhaa| 659) nidhipatIti-cakravartI Adike dvArA dekhe gaye duSTa svapnoMko sunakara purohitane dhIratApUrvaka kahA ki yaha samasta svapnoMkI paMkti, samasta jagatke svAmI puru jinendra karmoM ko naSTa kara aneka muniyoMke sAtha lokake anta bhAgako acchI taraha prApta hoMge, yaha kaha rahI hai // 42 // 660) tadAnImeveti-usI samaya Aye hue 30 Anada nAmake sevakase bharatezvarane sunA ki jor3e hue hAtha rUpI kamaloMse yukta sabhArUpI sarasI jinakI upAsanA kara rahI thI aise bhagavAnkI divya dhvanirUpI sUryakA asta ho gayA hai arthAt bhagavAnkI divyadhvani banda ho gayI hai| ukta samAcArake sunate hI cakravartI bharata zIghra hI bhagavAnke pAsa gayA aura caudaha dina taka mahApUjAke dvArA unakI sevA 47 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 purudevacampUprabandhe (10661$ 61 ) mAghe mAsi caturdazIdinavare sUryodaye zrIpati lagne cAbhijiti pratItasuguNe pakSe valakSetare / palyaGkAsanamAsthitaH sa bhagavAn prAgdiGmukhaH sarvavit muktizrIkarapIDanAya sahasA saMnaddha eSa sthitH||43|| 662) ayaM khalu bhagavAMstRtIyazukladhyAnavidhvastAghAtikarmacatuSTayaH samadhiSThitAyogi___kevalaguNasthAno vyapagatazarIratrayaH siddhatvaparyAyaM guNASTakajuSTamaznuvAnaH kSaNAptatanuvAtaH paramodArikadivyadehAtkicidUnaparimANo nityaniraJjanarUpaH sarvadA vizvaM pazyansukhamAsAmAsa / 6 63 ) atha jhaTiti cikordharmokSakalyANapUjAM paramapurujinendordaivatAnAM nikaayH| idamamalazarIraM bharturasyeti toSA nmaNimayazivikAyAmapaMyAmAsa sAdhu / / 44 / / hariNIchandaH // 42 // 660) tadAnImiti-sugamam / $1) mAghe mAsIti-mAghe mAsi mAghamAse valakSetare kRSNa pakSe caturdazIdinavare caturdazyAM zreSThatitho sUryodaye prAtalAyAM pratItA prasiddhAH suguNA yasya tasmin prasiddhasagaNayukta abhijiti tannAmani lagne palyaGkAsanaM padmAsanaM yathA smAttathA Asthita AsInaH prAgadiGmukhaH 15 pUrvAzAbhimukhaH zrIpatiranantacatuSTayalakSmIyuktaH sa eSa bhagavAn purudevaH muktizrIkarapIDanAya muktilakSmI vivAhAya sahasA saMnaddhastatparaH sthitH| zArdUlavikrIDitachandaH // 43 // 12) ayamiti-tRtIyazukladhyAnaM sUkSmakriyApratipAtinAmadheyaM, vyapagataM naSTaM zarIratrayam audArikataijasakArmaNanAmadheyaM yasya tathAbhUtaH guNASTakajuSTaM samyaktvAdiguNASTakena juSTaM sahitaM, zeSaM sugamam / 663 ) atheti-athAnantaraM jhaTiti zIghraM parama puruSajinendoH vRSabhajinacandrasya mokSakalyANapUjAM nirvANakalpANakasaparyA cikIrSuH kartumicchu: devatAnAM 20 nikAyaH bhavanavyantarajyotiSkakalpAmarasamUhaH, idam amalazaroraM nirmalazarIram asya bhartubhaMgavato'stIti toSAt sAdhu yathA syAttathA maNimayazivikAyAM ratnaracitacaturantayAne arpayAmAsa sthApayAmAsa / mAlinI karatA rahA / 6 61) mAghe mAsoti-tadanantara mAghamAsake kRSNa pakSa sambandhI caturdazIke dina sUryodayake samaya prasiddha uttama guNoMse sahita abhijit nAmaka lagnameM ananta catuSTaya rUpI lakSmIke svAmI ve sarvajJa bhagavAn pUrva kI ora mukha kara padmAsanase aise virAjamAna ho 25 gaye mAno muktirUpI lakSmIke sAtha vivAha karaneke lie zIghra hI taiyAra hokara baiThe hoM // 43 // 662 ) ayamiti-tRtIya zukladhyAnake dvArA jo cAra aghAti karmokA nAza kara ayoga kevalI nAmaka caudahaveM guNasthAnako prApta hue the, jinake audArika, taijasa aura kArmaNa ye tInoM zarIra naSTa ho gaye the, jo ATha guNoMse sahita siddhatva paryAyako prApta hue the, kSaNabharameM jinhoMne tanuvAta valayako prApta kara liyA thA, jo paramaudArika nAmaka divya zarIrase kucha 3. kama parimANase yukta the, nitya niraMjanarUpa the aura sadA vizvako dekha rahe the isa prakAra ve vRSabha jinendra sukhase vahA~ virAjamAna the| $ 63 ) atheti-tadanantara zIghra hI parama puruSa jinendra candrake mokSa kalyANakI pUjA karanekI icchA karatA huA devoMkA samUha aayaa| usane yaha bhagavAnkA nirmala zarIra hai isa prakArakA santoSa honese use acchI taraha maNimaya pAlakImeM virAjamAna kiyA / vizeSa-yadyapi bhagavAnkA paramaudArika zarIra mokSa prApta hote 15 hI kapUra kI taraha ur3a jAtA hai tathApi antima saMskAra karaneke lie deva eka kRtrima zarIra banAkara use bhagavAnkA hI nirmala zarIra samajha AdarapUrvaka maNimaya pAlakI meM virAjamAna Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 67 ] dazamaH stabakaH 64 ) sphItAgnIndrati rITako TimaNisaMjAtAgninA candanazrIkarpUralavaGgakuGkumaghRtakSIraiH sphuradvahninA / gandhAdyacita kuNDajena jagataH saugandhyasaMdAyinA bharturdehRmadIpayatkutukataH so'yaM divaukogaNaH / / 45 / / $65 ) evaM surabhikusumagandhAkSatAdibhirabhyarcita bhagavaddivyadeha homakuNDa dakSiNabhAge gaNavarazarIrasaMskAra hutavahakuNDaM tadaparadigbhAge cAnagArakevalihutAzakuNDaM parikalpya gArhapatyadakSiNAgnyAhavanIyAbhidhAnAtkuNDatrayAduddhRtabhasmanA lalATa kaNThabhujazikharayugalahRdayapradezeSu vayamapi paJcakalyANabhAgino bhavAmeti viracitarekhAH sakalalekhAH saharSamAnandanATakaM saMbhUya saMpAdya svabhavanamabhajanta / $ 66 ) saMdhyAtraye pAvanarUpametadagnitrayaM sAdaramarcayantaH / gRhasthapUjAvidhayo bhavetetyupAsakAn dhIramuvAca cakrI ||46 || $67 ) guruviyoga hutAzanadIpitaM bharatarAjamudAragirAM varaH / vRSabhasenagaNI vacanAmRtairupazamaM nayati sma mahAguNaH ||47 || 371 chandaH // 44|| $ 64 ) sphoteti - so'yaM sa eSa divaukasAM devAnAM gaNaH candanazrI karpUralavaGgakuGkumaghRta kSIraiH malayajaghanasAra devakusumakezarAjyadugdhaH sphurantI vRddhiryasya tena gandhAdyacita kuNDajena gandhaprabhUtipUjitakuNDotpannena 15 jagato bhuvanasya saugandhyaM saMdadAtItyevaMzIlena saugandhyasaMdAyinA sphItAnAM dedIpyamAnAmagnIndrANAmagnikumArasurendrANAM tiroTAni mukuTAni teSAM koTiSu maNayo ratnAni tebhyaH saMjAtaH samutpanno yo'gnistena kutukataH kautUhalAt bhartuH vRSabhajinarAjasya dehaM zarIram adIpayat bhasmasAccakAra / zArdUlavikrIDita chandaH // 45 // $65 ) zvamiti - sugamam - / 66 ) saMdhyAtraya iti - sugamam ||46 / / 967 ) guruviyogeti -- udAra - girAM udArA goryeSAM teSAM zreSThavaktRRNAM varaH zreSThaH mahAguNo mahAguNayuktaH vRSabhasenagaNI tannAmagaNadharaH guruviyoga: 20 10 karate haiM || 44 || $64 ) sphIti - devoMke isa samUhane, candana, kapUra, lavaMga, kezara, ghI tathA dUdhase jisakI vRddhi ho rahI thI, jo gandha Adise pUjita kuNDa meM utpanna huI thI aura samagra saMsAra ke lie jo sugandha pradAna kara rahI thI aisI dedIpyamAna agnIndrakumAra devoMke mukuTA sambandhI maNiyoMse utpanna honevAlI agnike dvArA bhagavAn ke zarIra ko kutUhalapUrvaka bhasma kiyA / $65 ) evamiti - isa taraha sugandhita puSpa-gandha tathA akSata Adike 25 dvArA pUjita bhagavAn ke divya zarIra sambandhI homa kuNDake dakSiNa bhAgameM gaNadhara ke zarIra sambandhI saMskArakA agnikuNDa aura usake pazcima digbhAgameM anagAra kevaliyoMke agnikuNDa kI racanA kara unake kramazaH gArhapatya, dAkSiNAgnya aura AhavanIya isa prakAra nAma rakhe, ukta nAmoMvAle una tInoM kuNDoMse nikAlI huI bhasmake dvArA jinhoMne lalATa, kaNTha, donoM kandhe aura hRdaya pradeza meM, hama bhI paMca kalyANakake bhAgI hoveM isa bhAvanAse jinhoMne rekhAe~ banAyI thIM aise ve samasta deva harSase ekatrita ho tathA 'Ananda nATaka kara apane-apane ghara gaye / $ 66 ) saMdhyeti - cakravartI bharatane dhIratApUrvaka zrAvakoMse kahA ki Apa loga prAtaH, madhyAhna aura sAyaM isa prakArakI tInoM sandhyAoM meM pavitra rUpavAlI ina tInoM agniyoMkI Adara sahita pUjA karate hue gRhastha sambandhI pUjAko vidhi karanevAle hoveM // 46 // 967) guru viyogeti - - utkRSTa vacana bolanevAloM meM zreSTha tathA mahAguNoMse yukta vRSabhasena 35 30 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 purudevacampUprabandhe [ 10668668 ) vyapAsya cintAM guruzokajAtAM gaNezamAnamya vinmrmauliH|| ___ nindannapArAM nijabhogatRSNAM cakrI vibhUtyA svapuraM viveza / / 4 / / 6 69 ) atha kadAcana cakradharaH karakalitamaNidarpaNabimbitaM zaraccandrabimbaviDambakaM palitanijavadanabimbaM puruparamezvarasaMnidhAnAdAgatamiva dUtamavalokya vigalitamoharasaH sAmrAjyaM jarattRNamiva manyamAno nijAtmajamarka kIrti rAjalakSmyA saMyojya mahitApavargadvArapratimaM saMyama svIkurvANaH sadyaH samutpannena manaHparyayabodhena kevalajJAnena ca viditasarvapadArthasArthaH puraMdarAdivRndArakasaMdohavandyamAnapAdAravindastatra tatra bhavyasasyeSu dharmAmRtavRSTiM vyAtanvAnazciraM vihRtya paramaM padamAsasAda / $ 70 ) vRSabhasenamukhA gaNinastathA sakalajantuSu sakhyamupAgatAH / vimalazIlavizobhitamAnasAH paramanirvRtimApurime kramAt / / 4 / / 15 pitRviyoga eva hutAzano'gnistena dIpitaM kRtatApaM bharatarAja vacanAmRtaiH vacanapIyUSaiH upazamaM zAnti nayati sma prApayati sma / drutavilambitachandaH // 47 // 668) vyapAsyeti-cakrI bharataH guruzokajAtAM pitRzoka. samutpannAM cintAM duHkhapUrNavicArasaMtati vyapAsya tyaktvA vinamramaulinatamastakaH san gaNezaM vRSabhasenagaNadharaM Anamya namaskRtya apArAmatyadhikAM nijabhogatRSNAM svakIyabhogaspRhAM nindan vibhUtyA samRddhayA svapuraM svanagaraM vivesh| ayodhyAnagaraM pratyAgatavAniti bhAvaH // 48 // 69 ) atheti-sugamama / 67.) vRSabhasenetitathA tenaiva prakAreNa sakalajantuSu nikhilaprANiSu sakhyaM maitrIbhAvam upAgatAH prAptAH vimalazIlena vizobhitaM mAnasaM yeSAM tathAbhUtAH ime ete vRSabhasenamukhA vRSabhasenaprabhRtayo gaNadharAH kramAt krameNa svAyuHkSayAnusAra 20 gaNadharane pitAke viyogarUpI agnise duHkhI bharatarAjako vacanarUpI amRtase zAnti prApta karAyI // 47 / / 668) vyapAsyeti-tadanantara pitAke zokase utpanna cintAko dUra kara vinamra. mastaka ho gaNadharako namaskAra kara apanI bahuta bhArI bhoga sambandhI tRSNAkI nindA karatA huA cakravartI bharata, vaibhavake sAtha apane nagarameM praviSTa huA // 48 // 669) atheti tadanantara kisI samaya cakravartIne apane hAtha meM sthita maNimaya darpaNameM pratibimbita honevAle, 25 zaradRtu sambandhI candramAke bimbakI viDambanA karanevAle evaM bhagavAn Adi jinendrake pAsase Aye hue inake samAna jAna par3anevAle apane sapheda bAloMse yukta mukha bimbako dekhA, dekhate hI unake mohakA vipAka dUra ho gayA, ve sAmrAjyako jIrNatRNake samAna mAnane lge| phalataH ve apane putra arkakIrtiko rAjalakSmIse yukta kara utkRSTa mokSake dvArake samAna saMyama ko svIkRta karate hue zIghna hI utpanna hue manaHparyayajJAna tathA kevalajJAnase samasta padArthoM ke 30 samUhako jAnane lage, indra Adi devoMke samUha unake caraNa-kamaloMkI vandanA karane lge| isa prakAra bhavya jIvarUpI dhAnyoMmeM dharmAmRtakI varSA karate hue cira kAla taka vihAra kara unhoMne paramapada-mokSako prApta kiyA / 670) vRSabhaseneti-isI prakAra jo samasta jIvoMmeM maitrIbhAvako prApta hue the, tathA jinake hRdaya nirmala zIlase suzobhita the aise ye vRSabhasena Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 -71 ] dazamaH stabakaH $ 71 ) jayatAM mRdugambhIrairvacanaiH parinirvRterhetuH / surasArthasevitapadaH purudevastatprabandhazca // 50 // ityarhadAsakRtau purudevacampUprabandhe dazamaH stabakaH // 10 // mityarthaH paramanirvRti mokSam ApuH prApuH / drutavilambitachandaH // 49 // 71 ) jayatAmiti-mRdugabhIraiH komalagabhIrArthasahitaH / vacanaiH parinivRteH nirvANasya hetuH kAraNaM pakSe saMtoSasya hetuH surasArthase vitpdH| 5 surANAM devAnAM sArthena samUhena sevite pade caraNo yasya tathAbhUtaH, pakSe.suSThu rasArthoM surasArtho tAbhyAM sevitAni padAni subantatiGantarUpANi yasminsaH purudevo vRSabhajinendraH tatprabandhazca purudevacampunAmaprabandhazca jayatAM sarvotkarSeNa vartatAm / AryA // 50 // iti zrImadahahAsakRteH purudevacampUprabandhasya 'vAsantI'samAkhyAyAM saMskRta vyAkhyAyAM dazamaH stabaka: samAptaH // 10 // Adi gaNadhara bhI kramase paramanirvANako prApta hue / / 49 // 71 ) jayatAmiti-jo komala tathA gambhIra vacanoMke dvArA parama nirvANake kAraNa the (pakSameM parama santoSakA kAraNa thA) tathA surasArthasevitapadaH-devoMke samUhase jinake caraNa sevita the (pakSameM jisake zabda-samUha uttama rasa aura arthase sevita the ) aise bhagavAn purudeva aura unakA yaha purudevacampU nAmakA prabandha sadA jayavanta rahe / / 50 // isa prakAra arhaddAsako kRti purudevacampU prabandha dasavA~ stabaka samApta huA // 10 // Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaveH prazastipadyam mithyAtvapaGkakaluSe mama mAnase'smi nnAzAdharoktikatakaprasaraiH prasanne / ullAsitena zaradA purudevabhaktyA taccampudambhajalajena samujjajRmbhe // 1 // bhayaM purudevacampUpranthaH samAptaH / mithyAtveti-mithyAtvameva paGkastena kaluSe maline AzAdharoktaya eva katakAsteSAM prasarAstaiH prasanne nirmalIkRte mamArhaddAsasya asmin mAnase mAnasAkhyasarovare purudevabhaktyA zaradA zaradRtunA ullAsitena praharSitena taccampudambhajalajena purudevacampunAmakamalena samujjajambhe vavRdhe / karmaNi pryogH| vasantatilakacchandaH // 1 // 10 mithyAtveti-jo pahale mithyAtvarUpI paMkase malina thA tathA pIche calakara AzAdhara jI ke subhASitarUpI katakaphalake prabhAvase nirmala ho gayA thA aise mere isa mAnasa-manarUpI mAnasarovarameM purudeva-vRSabha jinendrakI bhaktirUpI zaraRtuke dvArA ullAsako prApta huA yaha purudevacampU rUpI kamala vRddhiko prApta huA hai||1|| yaha purudevacampUgrantha samApta huaa| Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAkartRprazastiH yadIyAdezamAsAdya TokaiSA nirmitA myaa| vidyAnando muniH so'yaM zivAyAstu sadA satAm // 1 / / pannAlArUna bAlena glliilaaltnuubhuvaa| jAnakIjAtajanuSA sAgarakoDavAsinA // 2 // caitramAsatrayodazyAM zyAmAyAM sattithI mayA / bhaumavAradine ramye muhUrte brAhmasaMjJite // 3 // caturnavayugadvandvamite viiraabdnaamni| saMvatsare samApteSA TokeyaM TokatAM budhAn // 4 // ahaMdAsakRte kAvye zleSAlaMkArasaMyute / TIkeyaM satataM bhUyAdviduSAM modadAyinI / / 5 / / nAnAvRttamayo naanaasdlNkaarsNyutH| purudevaprabandho'yaM campUrotyA vinirmitaH // 6 // amandAnandasaMdAyI viduSAM vartate bhuvi / TokAM vinA mahAklezaM prApnuvanti sadA budhAH // 7 // vicAryaitat kRtA TIkA yathAbaddhisamAsataH / hindyAM gIrvANavANyAM ca zodhanIyA sadA budhaiH / / 8 / / nAnAzleSataraGgADhayaM prabandhaM sAgaropamam / kathaM tartu samarthAH syuSTIkayA naukayA vinA / / 9 / / chAtrA ityeva saMdhAyaM TokaiSA racitA mayA / kSamantAM skhalanaM me'tra vidvAMso'vadyavajitAH / / 10 / / Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 1. purudevacampUprabandhasya zlokAnukramaNI [prathama aMka stabaka, dvitIya aMka iloka tathA tRtIya aMka pRSThasaMkhyA kA hai| ] [a] agAbhikhyAJcito'pyeSa aGgIcakre paramapuruSaH ajAyata bhujAzliSTaatItabhavametasya atha sa mukuTabaddhaatha jhaTiti cikIrSuatha surakarairnItAn atha bharatanarendro athAgato pUrvavidehaathApi ratnAnyetAni adharAruNabimbeddhaanaGgarAgaM hRdayaM mRgAkSyAH anaGgaH sAGgaH kiM anugRhNAnaH sumanoantarvalyA yazasvatyA anyadvakSyAmyabhijJAnaM apUrvapANigrahaNe appradAnaikazIlApi abalADhyo'pi bhUpAlo abhyarNametya taccakraM amalasadguNavAridhiamI nakulazArdUlaayamatha tapaHsiddhayA ayamamarapatInAM ariSTagehaM tadanu praviSTA aruNavilasadbimbaM aruNAmbaraM dadhAnA arhaddAsahRdAlavAlaalakAbhikhyayA juSTA 48 avadAtamUrtimahito avadhijJAnavijJAta4.68.181 avandhyazAsanasyAsya 6.14.229 avyaktasaMyamamahIramaNaiH 6.26.237 asyA oSThatalaM payodhara1.52.34 7.18.266 ahaM sudati paNDitA 10.44.371 aho munIndrAvaravindabandhU AkAze bahudhAtapaHsthiti5.5.194 AdIzasya vidhAtumutsuka7.44.279 AdIzvarodArakathArasajJA 9.16.334 Adau maGgalamajjanaM 4.34.162 Adyasvapnamavehi 2.49.84 ArAdhanAnAvamupetya AlakSya yasya vIrya 10.2.349 Alokya digjaye yaM 8.38.313 AsAdyaizAnakalpaM 6.23.234 Asthito daza bhavAn 2.31.72 AhosvidyuktamevedaM 2.65.94 9.10.330 [ i] 1.34.22 iti tadvacanAtsarva 10.25.361 iti tribhuvanAdhIzo 8.40.314 iti nigadya sudhAmadhurAM 3.16.107 iti pRSTaH samAcaSTa 8.1.281 iti pRSTA vizAlAkSI 6.18.231 iti pRSTo narendreNa 4.58.175 iti prazna samAkarNya 2.67.94 iti bharatanarendraprApta4.23.156 iti bhagavato bhASAM 1.74.47 iti munivarAddiSTaM 1.17.12 iti munivacanena prApatuH 8.41.314 1.41.28 10.7.352 7.43.279 1.72.45 2.13.59 3.25.115 8.33.305 7.11.258 1.9.5 1.67.42 1.56.36 1.59.38 3.60.134 3.59.133 1.61.39 6.8.226 2.48.82 1.69.42 10.38.366 1.57.37 3.40.121 2.14.59 3.12.104 3.27.115 10.32.364 10.40.368 2.18.62 3.34.118 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 iti rAjJAnuyukto'sau iti vacanamudAraM iti suvacanamAdhvIM iti stutvA deva itIritasvapnaphalAni buddhvA imaM cucum muktizrIH imAM munIndrasya girAM imAM bharturvAcaM kuvalaya ityAdizya kSitipatirayaM ityAdibhiH sphuTacamatkRtibhiH ityAdivAcamavakarNya ityAdikomalavacovisaraiH ityuktvA punarapyuvAca ityukto'yaM vajrajaGgho ityekonazataM putrA iyaM sukamalA padmA iSTArthadAnAdvarNAcca IzAnavAsavadhRtaM dhavalAta [ u ] uccoraH sthalamAzritA utthApya vegAtpraNate sute te utthAya vegena dharAdhirAjaH udAraputro'pi bhavAngRhaM me udbhinnastanakuDmale udyanmandrajayAnakadhvani upasthite kAryayuge [ e ] ekottaraM zatamime madhurA etAmutpalakheTanAmanagarIM etau khacarabhUmIza evaM jinendramahimotsava - evaM nAkAdhirAjasya evaM pApavipAkena evaM prasthAya sainyaiH evaM maNDitavigrahI evaM mohavazAdyathAmati evaM zacyA bhUSitaM devadevaM evaM zAsita rAjyasya purudeva campUprabandhe 3.17.107 3.41.121 3.19.109 2.63.93 10.39.369 5.37.218 3.15.107 6.21.233 10.14.355 4.37.164 8.20.292 4.70.185 2.21.64 2.50.84 6. 39.246 9.11.330 6.11.227 4.65.179 3.39.120 7.2.254 3.10.103 2.51.85 7.1.251 8.5.324 2.11.56 6.47.249 2.2.49 8.7.285 2.69.95 5.29.213 1.38.26 9.19.336 2.57.90 8.9.286 kacatimire loladRzo kaTImaNDalametasyAH kaNTakAlagnavAlAgrAn kaNThIravakaNTharavo kaNThe maJjulakuJjarAri kathA prAgjanmakalitA kadAcinmaNiprabhAtarala kadAcitsadhAgre kadAcidvairAgyAdatha kanakakalazajAlaM kSIravArdhI karaNIyaM narendrasya karmakSmAruhamUlajAlasadRzAn kalAvilAsasadanaM kalAsaraNilAsikA kalpAmaravaraghaNTA kalyANaM kalayantu kAntAracaryAM saMgIrya kimeSa suranAyakaH kimeSa: pAthodhi: kiM raupyAdrirayaM ghanaH kimu kriyA: kalyANaM [ka] kIrtIndumaNDalopetA kuTila yugaM tasya kundasundarayazovizobhitaH kRtArthaM svAtmAnaM kezavaraca parityakta kaivalyaM vRSabhasya dhArmikakomalAGga kusumAstrapatAke taaranguNAmbudhiH kSaNaM tatra sthitvA kSoNIkalpatarojinasya kSmAbhRtprottuGgasindUrita khagAnAM rAjApi khalatAM khalatAmivAphalAM khecarIcittalohAnAM [kha] 5.14.204 3.45.126 gaGgIyanti sadA samasta [ga] 4.16.147 4.7.143 8.4.283 4.49.170 6. 34.242 2.15.60 3.21.112 2.7.53 10.41.368 5.4.193 2.10.56 7.40.277 1.25.17 1.24.16 4.50.170 1.8.5 3.9.102 3.20.1910 9.13.332 5.10.199 1.1.1 4.35.162 2.47.82 3.62.135 8.14.290 3.47.127 8.42.315 2.38.77 8.37.313 7.38.276 6.1.222 9.6.327 1.33.22 10.9.352 1.31.21 1. 19.13 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gajavRSabha vastracakrAmbujagatvA mahApUtajinAlayaM gIrvANendrAstrijagatAM guNazreNI deva tribhuvanapate guruviyoga hutAzanadIpitaM ghoTATopasphuTitavasudhA chAyAsu cakorAkSI seyaM cakrabhrAntimudAradaNDa cakrI tataH samAhUya cakre cakrasya pUjAM caJcaccandana kalpakadrukusumaiH caturNikAyatridazAstadAnIM candrAtmanA sudhAbdhau cArulakSaNasaMpanna ciramupagatAmetAM cirAcchayAluM saddharmaM caitre mAsavare dharezvarasatI kalpakataroH [ gha ] [ ca ] [ cha ] [ ja ] jagrAha pANI narapAlaputrIM jIbhUtAH kezA vibhuzirasi jantuH pApavazAdavApta jambUdvIpamahAmbujasya jambUdvIpe surazikhariNaH jayakuJjaramArUDhaH jayantu zrImantaH jayatAM mRdugambhIrai jayavarmeti vikhyAto jayazriyA yatra vRte jayAgAre cakre vijitaravibimbe jayeza nandeti gabhIra jAteyaM kavitAlatA jAyApatyormela keligehe jinanandanadrumo'yaM pariziSTAni 8.32.303 2.23.65 4.60.177 8.36.313 10.47.371 3.8.101 2.9.55 10.12.353 2.25.66 9.1.321 5.12.201 4.54.172 4.33.162 2.71.96 4.13.145 4.52.171 4.38.165 3. 24.114 2.59.91 8.3.283 7.28.271 8.6.284 2.1.49 9.29.341 1.10.5 10.50.343 1.54.35 3.61.134 3.57.132 1.66.42 1.12.6 2.66.94 5.31.214 jinastrilokIjanavandyapAdo jinabAlazItarazmir jinendorunmIlatpadakamalajIyAdAdijinendravAsaramaNiH jIvaM jIvaM prati jIvAdimokSaparyanta jetA samastaharitAM tajjalaM jaladodgIrNaM tataH katipayaireva tataH kalyANi kalyANaM tatazcakradharasyAsya tataH prabhAte parituSTacittaH tataH zrImAn lekhAcala iva tataH stanayavAGmaya [ ta ] tataH pUrvamukhaM sthitvA tataH samarasaMghaTTe tatazcakradharApAyAla tato jayajayArAvatato jinArbhakasyAsya tato divyAmbaradharaM tato devaH zrImAn tato dhIrodAraH tato nyapAta kSitipena tato'sau kAlAnte tato'sya cetasItyAsIc tato bharatabhUpatiH tataH zakrAjJayA deva tataH samAgatya mudA maruttvAn tataH sAnandamAnanda tataH subAhuprathito'hamindraH tataH sainyaiH sAkaM tato'smAkaM yathAdya syAt tatkAlakAmadeva tattAdRkSamahotsave tatpAdau praNamannasau tatratyadevastvaritaM samAgAd tatrAgurulasaddhUmatatrAnandAttribhuvanapati 379 4.46.169 5.32.214 10.33.365 1.2.2 1.3.3 3.31.117 10.26.361 9.33.345 9.38.347 2.17.61 8.2.321 8.10.287 8.8.285 1.40.28 7.39.276 10.13.354 3.5.100 5.6.194 5.2.189 2.55.87 7.34.272 1.27.18 2.58.91 3.63.135 7.23.269 9.27.341 4.53.172 7.42.278 7.17.266 6.22.233 9.8.329 7.7.256 6.45.248 5.21.207 2.12.57 9.35.346 3.22.112 7.12.260 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 1.62.39 5.25.212 4.27.158 4.28.159 4.63.178 9.30.343 9.17.334 4.6.179 2.16.61 3.65.138 4.61.177 1.48.32 6.12.228 7.5.256 9.15.333 8.43.298 3.50.130 5.18.205 2.46.81 tatrAvalokya zatabuddhitatrApitaM kacakulaM kalazAmbutatrAgatAnkuzalakomalatatrAsthAnaM vigAhya tatrotsavadvandvaviz2ambhamANatathA bhavatpitA dhIras tadanu vinaTadvAjitadA jayAnakadhvAnatadA jayazrIrubhayoH tadA tAdRgrUpaM tadAdi tadupajJaM tad tadA dundubhinidhvAnatadA deve pRthvImavati tadA surendro rasabhaGgabhItyA tadAyurjaladhemadhye tadAnIM kSoNIze vitarati tadAnIM yogIndra tadA tAdRG nATaye vilasati tadUrukAnti svakare cikIrSatadeti tadvacaH zrutvA tadvaktrAbjarucipravAhatannAmnA bhArataM varSatanmadhye rejire nUnatanmuktA vizikhA dIprA tanmukhakAntipayodhI tanvi tvadvacanAmate vilasite tanvyo kacchamahAkacchatapasyatastasya zarIravallI tamupetya sukhAsInA tayoH saundaryasaMpattiH tayoreva sutA jAtA tayorbabhUvatuH putrI taruSu sthitameva puSpavRndaM tava deva pAdapatavAnanAmbhojavirodhinau dvau tasya prazamasaMvegatasya vakSaHsthalaM vidmo tasyAsInmarudevIti tasyAH kucau mAramadebhakumbhau tasyA netraM smitaM cAsIna purudevacampUprabandha 3.42.123 tAruNyalakSmIkamanIyarUpas 7.41.278 tAlazobhilalitApsarojvalaM 2.24.66 tAvatsurAdhipatizAsanataH 9.37.347 tAstasyAH paricaryAyAM 7.36.274 titIrgharbhavavArAzi 1.43.30 turaGgamakhurAhata10.16.357 turaGgadhautAGgaH 9.28.341 tUryArAvaprasaramukhare 10.17.357 tenopazamabhAvena 1.30.21 te'pyaSTau bhrAtarastasya 8.15.291 tvaM lokAdhipatistvameva hi 4.72.187 tridazopasevito yaH 7.21.268 tribhuvanapate deva zrIman 7.22.269 tribhuvanapate svAmina 1.70.44 tribhuvanagururyasya 6.31.240 trividhagatiSu bhrAntvA 8.11.288 vyaratnipramitotsedha5.24.211 tvannAmakAmadhenuH 4.6.143 tvanmAtulAnyAstanayA tava strI 2.33.75 [da] 1.64.40 6.32.241 dadarzAntarvatnI dharaNapati8.34.307 dAnaM svasyAtisargo bhavati 9.34.345 dizAyuvatikIrNasatsupaTa5.36.218 dizAM jetA cakrI 4.36.163 dRptArAtimadebhakesari6.15.229 dRSTi dhIratarAM nimeSarahitAM 1.60.38 dRSTmAn SoDaza svapnAn 6.20.232 deva tava vaibhavaM yo 6.17.230 deva tvaM kAzapuSpastavaka3.53.131 deva tvaM lokasevyaH 1.37.25 deva tvadvIkSaNAdbhUtaM 6.2.223 devI kAcidvAsavAjJA 5.16.205 dvAreSu maGgaladravyA 4.25.156 dvAviMzati sahasrazca 3.32.117 dvividhAH sudazo bhAnti 6.5.225 4.2.141 [dha] 4.12.144 dhanadevo'pi tasyAsId 1.71.45 gharApate dhyAnacatuSTayasya 6.24.235 8.17.291 9.8.328 10.10.353 9.4.324 10.18.358 4.22.155 8.39.314 7.15.264 7.13.262 9.24.338 7.25.270 8.30.300 3.51.130 '1.16.11 3.58.132 1.45.30 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 381 dharmAdhvani cintakatAM dhAtuH zilpAdiramyadhiktAM kutIrtharAjiM dhIrasasya mahAvRddhi dhUlikelI tatAnAyaM [na] nagaryAM kezavo'traiva naTatsuravadhUjanapravisarat nataH suraH sasatkAraM na tayA kalpavallyeva nadavanajamudAraM nadIpabandhurgAmbhIryanabhazcaradharApatis nabhaHsthalamupeyuSAM narajanyAlasamAno na zobhate rAjyamidaM tvayA vinA nAkanArImukhAmbhojanAkAdhIzvaramaulimauktika nAgAste sahasAmbudAkRtinAbhikSmAramaNastadA nAbhikSmApatipUrvabhUdharanAsAkaitavadIrghavaMzanidhipatimukhairdRSTanidhIze kauberI nipeturamarastrINAM niraJjanatvaM nayanAJcale nibhidya mithyAtvamahAndhanirvarNya paTTakamidaM nizamya bharatAdhipo nisargasaundaryanidheramuSya nistArako grAmapatinIrakSIranayena yaH nRpAstathA mAgadhamukhyanodare vikRtiH kApi 5.27:212 paramahimayutaM tadIyavakSaH 6.46.249 parivArajanaiH kRtopacAraH 5.26.212 pariniSkramaNasya kAla7.32.272 pariveSTaya madhyayaSTi 5.40.219 parISahabhaTodbhaTAM pazyato me haThAnnetraM pAtraM tridhA jaghanyAdi3.54.131 pAdAGguSThanakhAMzurAjikalitaM 5.13.201 pitAmahau ca tasyAm 9.20.337 pituryAdRk tAdRk lalitagamanaM 4.17.147 pipAsA kSudbAdhA taralayati 4.31.161 pIThabandhaH sarasvatyAH 4.40.166 puNyazriyaM samadhikAM 1.26.17 puNyAzIrvacanAravaigadRzAM 10.22.359 puNyodayena kalitaM suraloka6.38.245 putro'yaM tanukAntinirmalajalaH 10.5.351 putraH kalatraizca mahApavitraiH 3.36.119 purandarapurAntarAnnabhasi 7.20.268 puraH pazcAddhvaM 9.32.344 puraH pravRttA senAyAH 5.20.207 purANi parikalpayan 4.39.165 purA labdhaM puNyaM 4.15.145 puSpAJjaliH patan reje 10.42.369 puSpairdevaughavRSTaiH surapaTaha9.18.335 puSyatsumano vitate 9.26.340 pUjA dvijAnAM zRNu vatsa 2.68.95 pajAnte devadevaM 3.30.116 pUrvavat pazcime khaNDe 2.39.79 pUrvoktakarmanirmANa8.45.318 parvoktA varadattAdyA 3.55.131 pUrvokta prAgvidehe'sti 10.31.364 pathvIzo'pyavadhijJAna7.27.270 paitRkI sampadaM prApya 10.27.362 paitRSvasrIya evAyaM 4.30.160 prakIryantAM paSpa prabhayA tulayatyeSa prabhuH kacchamahAkaccha8.5.283 pravepamAnAgrapadaM 2.22.65 praznAbhidhaM madhu nigIrya 2.62.92 prAguktAzca mRgA janma 6.6.225 2.45.80 7.30.272 4.9.143 7.33.273 2.64.93 8.18.292 6.10.227 6.28.238 6.36.244 7.6.256 5.34.216 4.44.168 6.29.239 3.35.119 6.33.241 7.4.255 4.56.174 2.19.62 4.66.181 7.8.257 9.14.333 5.23.210 8.22.294 4.69.184 10.36.366 8.44.317 9.31.343 10.30.364 3.48.127 2.4.51 4.26.157 3.4.99 2.37.76 3.13.105 2.44.79 7.19.267 5.39.219 1.51.34 3.23.114 [pa] paJcAnanasutaM tatra paNDitApi taralAkSi tavaSTaM padaM tava jinAdhipa Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 prAjya prabhAvaprabhavaH prANo'pi jagatAM so'yaM prauDhazobhanakharAMzuvaibhavo balAghAtodgIrNabahavaH salilAsArA bahi: pArAvAraM bahulaGghanairapi vibho bAlye rAjyabharopitaH brAhmIM tanUjAmati sundarAGgI bhagavantau yuvAM kvatyau bhajAmastvAM lokAdhipa bharatezakaronmuktAmbhodhArA bhavanAmarabhavaneSu bhavabhayanizArambhe bhavasmaraNasaMbhUta bhavAnapi mahAdhIro bhAni bhrAjitakAntisAra bhujayantra niyantraNAvazena vidhehi lokasya madakarighaTAbandhaimadIyaratnapracayaM [ ba ] bhujarayapavanAhatadyusindhubhuvanatritayAtizAyizobhAM bhUyaH protsAhito devaH bhUSAratnamaNIghRNi [bha] mantA satkAryadhUnAM mandasmitaprasarakunda mandAravanavihArI manukulavArijadinakara manojatUNIyugalaM mRgAkSyA marudbherIrAvairitarasura malayajaghanasArAsAra mamAlaye yadiSTaM te marIcizca zrImadbharata [ ma ] purudeva campUprabandhe 4.1.140 3.44.124 4.42.167 9.7.328 10.20.359 9.12.331 5.17.205 3.6.100 6.40.246 3.26.115 5.15.204 10.21.359 4.47.170 2.61.92 1.39.27 1.44.30 4.3.142 10.24.360 10.23.360 6.4.225 9.36.346 6.48.250 6.13.228 10.15.355 1.13.10 6.37.245 4.5.142 7.14.263 1.65.40 6.30.239 2.52.85 8.3.282 5.9.198 2.8.55 mahanIyaprabhApUramahApUtakhyAte mahAbala itIritaH mahAbalabhave bhavAnmama mahAbalakhyAtasutaM mahAsthapatirAtene mahItalaM tadA vyoma mAghe mAsi caturdazI mAtaGgo parisaMpatantyanu mAmacyutendramavagaccha mAlatIsukumArAGgI mithyAtvapaGkakaluSe mithyAtvA tapatapto muktAdAmaparamparAvRta - muktizrInepathyaiH muktizrIhAraratnaM mukhavArijaM vilolaM yaH kAJcanazriyaM dhatte yatpAdAmbujamAnamatsurayadIyakIrtikallolaiH yadIyakanakojjvala yaddevyo yazca sanmukhyaH yadvA sa vyatanojjinAGga yazodhara mahAyoga - yazca yatparivArAzca yasya candranibhA kIrtiH yasya pratApatapanena yasyAjJA nRpalekhavargayasyAmbarojjvalo deho yasyAH zAradanIradA yugAdibrahmaNA tena yuSmaddAnasamIkSaNena ye pANI gRhItApi raGgatturaGgamataraGgavatI ratnatrayaM rAjati ratnagarbhA dharA jAtA [ ya ] [ra] 2.56.89 2.54.87 1.50.33 3.28.116 1.23.16 2.53.86 3.1.97 10.43.370 10.3.349 2.29.70 2.30.72 pra0.1.374 6.7.225 5.3.190 5.28.213 3.33.117 5.35.216 2.42.79 10.6.351 1.20.13 1.14.10 3.37.120 5.8.196 2.26.67 3.38.120 2.40.79 1.21.14 10.28.362 2.43.79 1.15.10 7.10.258 3.18.109 1.28.20 3.7.101 1.5.4 4.21.153 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnastambhorulakSmIrAkAkokArikAntirAkAko ripupratItavadano rAjan rAjasa mAnavaktra rAjoktirmayi tasmiMzca rAmA manoharA nAma romarAjirharinibhA romazreNI kusumadhanuSA [ la ] lakSmIrivAparA tasya lakSmyAH samastavasu vRddhilakSmyAH sAkaM vipulamabhavat lalitAGga eSa lalitAGgalalitAGgabhave yuSmat lalitAGgi tRtIye'hni [ va ] vaktA nATyAgamAnAM vaktre doSAkarazrI vacanAdharI mRgAkSyA vajrajaGghabhave yAsya vajrajaGghabhave yAsI vajradanta iti vizruto nRpas vajrabAhuradAtkanyAM vatsa kAlAntare doSa vandivrAtaprakaTitasudhA vanditvA bharatAdhipo vANI me prathayantu vANI zrutvA khagAdhIzo vAtoddhUtaprasa ravisara vAhinI vinivezyAtra vikhyAta pazcimavidehavicitranAnAvAditra vijayArdha girerahaM niyantA vijayArdha girau jite samaste vitIrNa rAjyabhArasya viddhi mAM vijayArddhasya vinRtyadvArastrIcaraNavimalasalilAnyasya pariziSTAni 8.31.303 viSarAzisamupajAtAM vizAlavimalAmbarasphuTa 4.45.168 3.49.128 vizAsitakuzAsanaM 1.36.24 vRSabha jinapakhyAta 10.11.353 vRSabhasenamukhyagaNinas 1. 22.14 vRSo dharmastena 2.49.82 vyantarabherIrAvo 4.10.143 vyapagatavalibhaGga 2.6.52 4.24.156 3.56.131 1.63.40 3. 14.106 2.36.76 5.22.208 9.22.337 4.14.145 6.43.277 3.46.126 2.5.51 2.70.95 10.37.366 6.19.232 8.46.318 1.6.4 1.46.30 7.24.270 4.71.186 1.53.35 1.35.23 9.21.337 9.23.338 7.35.274 9.25.339 6.42.247 8.23.298 vyapAsya cintAM guruzokavyAkIrNapracuraprasUnanikare vyApAritadRzaM tatra [za ] zaGkhAstadAnIM pRtanAdhirAjaiH zamAddarzanamohasya zambarArimadabhedana dhIro zarAnvarSati mAro'yaM zarIravallIkusumAyamAnaM zazvadvAditadevadundubhiravaiH zANollIDhe kRpANe zAstA tasyAH sakalakhacara zuddhAmbusnapane niSThAM zRNu vakSyAmi lolAkSi zokaM jahIhi zatapatrazrImatI tatkarasparzAt zrImaddivyavaconavAmRtazrImadgItamanAmadheyazrImatI ramayAmAsa zrImAn bharatarAjarSizrutaskandhodaJcita SaDbhirmAsaijinAdhIze [ Sa ] [ sa ] satyaM surendracApaH sadAkhaNDalAbhikhyamAkrAnta sadRSTirmadhyamaM pAtraM sandhyAtraye pAvanarUpameta samavasaraNabhUmiM sAra 383 7.26.270 9.3.321 1.4.3 8.11.294 10.49.372 5.30.213 4.48.170 6.41.246 10.48.372 5.1.189 9.9.329 3.2.97 3.29.116 4.41.167 2.20.64 6.35.244 8.24.296 6.25.236 1.18.13 5.11.201 2.28.67 2.26.67 2.60.91 10.35.365 1.11.6 3.3.98 8.42.315 1.7.4 4.20.152 8.29.300 6.9.226 8.19.292 10.46.371 8.25.308 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 samastazAstraratnAnAM samAsAdya bhUpaM samAcaSTa sarasIjalamA gADha sa rAjarAjo bharataH sarvArthasiddhAvahamindradevaH sarvatomukhasamRddhisameto sa sadAgatisvabhAvaH saMcAriNIbhiriva hemalatAbhi saMtyaktuM sakalaGkRtAM mukhatayA saMprekSya bhagavadrUpaM saMmardAd galitA naddiviSadAM sAkete kila tatra citra nagare sAdhu deva hRdi sAdhu sA bhAratIva vyaGgyArthaM sAmi darzayatA sAma sAla : svarNamayastataH sutamukhanizAdhIzA sute smarasi kiM bhadre sutendumAsAdya kalAnivAsaM sutairadhItaniHzeSasutrAmA sUtradhAro'bhUc subhadrAM bhadrAGga sumAbhaM yasya hasitaM surAdijIvairamRtasurAdhikAsaktisamAttasurAdhipatirAdarAccalanasurAzca vismayAnanda sRSTvA kSatriyavaizyazUdra purudevacampUprabandhe 1.32.22 seyaM mAlA maNigaNalasat 1.58.37 saiSA pANDuzilA vipANDurasomaprabheNa samamujjvala 10.19.358 10.4.351 so'yaM yugaMdharajinaH 3.64.136 so'yaM dUto vividha 5.33.215 so'yaM kalAnidhiriti 4.43.168 3.52.130 6.3.223 8.12.289 4.55.173 4.19.152 7.29.272 4.29.159 10.8.352 8.28.300 5.20.206 2.35.75 6.27.237 6.3.255 4.18.148 10.29.362 2.41.79 4.32.161 8.25.299 4.51.171 8.16.291 7.9.258 saudAminI samAnAGgI saundaryasya taraGgiNyau skhalatpadaM babhau tasya svajanakumudAnandI stutvA stutibhirIzAna stutveti jambhadviSatA sparzaM sparzaM kautukAt svapnAvimo khecara sphaTika rucirasAlaM sphItAgnIndratirITakoTi svabandhunirvizeSA me svayamambaramapi madhyaM svayaM prabhAM saMgamalAbha svayaMbuddhaH so'yaM svayaM samyagjJAtatrividha svarNasphuratsa rojazriyaM svarNasthiti prAptamapi [ 6 ] hariNAGka garvaharaNAnanAmbuje hastojjvalossau nakhazItahArAMzu svacchanIre 1.42.28 5.7.196 8.13.289 2.32.75 10.1.349 3.43.124 1.68.42 6.16.230 5.38.219 2.3.50 10.34.365 4.62.177 4.59.176 1.55.36 4.57.174 10.45.371 3.11.103 4.8.143 1.73.46 1.47.31 7.31.272 6.44.248 4.4.142 2.34.75 4.11.144 8.23.295 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. purudevacampUprabandhe samAgatavatAnAM vidhinirUpaNam jinaguNasampatti--pRSTha 61,71 muktAvalI-pRSTha 69 harivaMzapurANameM isakA nAma jinendraguNasampatti- isa vratameM 25 upavAsa aura 9 pAraNAe~ hotI vrata diyA hai| isakI vidhi purudevacampUmeM isa prakAra haiN| unakA krama yaha hai-eka upavAsa eka pAraNA, dI hai do upavAsa eka pAraNA, tIna upavAsa eka pAraNA, SoDazatIrthakarabhAvanAzcatustrizadatizayAnaSTaprAti- cAra upavAsa eka pAraNA, pA~ca upavAsa eka pAraNA, hAryANi paJcakalyANakAnyuddizya triSaSTidivasaH kriya- cAra upavAsa eka pAraNA, tIna upavAsa eka pAraNA, mANamupoSitavrataM jina guNasaMpattiriti joghuSyate / do upavAsa eka-pAraNA aura eka upavAsa eka solaha tIrthakarabhAvanAe~, cauMtIsa atizaya, ATha paarnnaa| yaha vrata cauMtIsa dinameM pUrNa hotA hai| prAtihArya aura pA~ca kalyANaka inheM lakSya kara vezaTha siMhaniSkrIDita vrata-pRSTha 69 dinameM kiyA jAnevAlA upavAsa vrata jinaguNasampatti- siMhaniSkrIDitavratake jaghanya, madhyama aura vrata kahalAtA hai| utkRSTakI apekSA tona bheda haiM / jaghanyameM 60 upaisa vratameM eka upavAsa aura eka pAraNAke krama- vAsa aura 20 pAraNAe~ hotI hai / yaha vrata 80 dinameM se 63 upavAsa aura 63 pAraNAe~ kI jAtI haiN| pUrNa hotA hai| madhyamameM eka sau pana upavAsa aura saba milAkara 126 dinameM vrata pUrNa hotA hai| teMtIsa pAraNAe~ hotI haiM / yaha vrata eka sau chiyAsI dinameM pUrNa hotA hai / utkRSTameM cArasau chiyAnabe zravajJAna-pRSTha 62,71 upavAsa aura ikasaTha pAraNAe~ hotI haiN| isa vratameM harivaMzapurANameM isakA nAma zrutavidhi diyA hai| kalpanA yaha hai ki jisa prakAra siMha kisI parvatapara isakI vidhi purudevacampUkArane isa prakAra dI hai- kramase Upara car3hatA hai aura phira kramase nIce utaratA ___aSTAviMzatimatijJAnabhedAnekAdazAGgAnyaSTAzIti- hai usI prakAra isa vratameM muni taparUpI parvatake sUtrANi prathamAnuyogaM parikarmadvayaM caturdazapUrvANi paJca- zikhara para kramase car3hatA hai aura kramase utaratA hai / likAH SaDavadhijJAnaM manaHparyayajJAnadvayaM kevalajJAnameka- isake upavAsa aura pAraNAkI vidhi nimnalikhita muddizyASTapaJcAzadadhikadinazatena kriyamANamanazanavrataM yantroMse spaSTa kI jAtI hai| nIcekI paMkti se upavAsa zrutajJAnamiti zrUyate / aura Upara paMktise jisameM ekakA aMka likhA hai ___ aThAIsa matijJAnake bheda, gyAraha aMga, aThAsI pAraNA samajhanA caahie| sUtra, prathamAnuyoga, do parikarma, caudahapUrva, pA~ca cUli jaghanya siMhaniSkrIDitakA yantra / kAe~, chaha prakArakA avadhijJAna, do prakArakA manaHparyayajJAna aura eka prakArakA kevalajJAna, ina sabako lakSyakara eka sau aTThAvana dinake dvArA kiyA jAnebAlA anazanavrata zrutajJAnavrata nAmase prasiddha hai| ___ isakI vidhi isa prakAra hai ki eka upavAsa aura eka pAraNA isa kramase isameM 158 upavAsa aura 158 pAraNAe~ hotI hai| yaha vrata tIna sau solaha dinameM pUrNa hotA hai| 49 . 112233 4455 5544332211 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 purudevacampUprabandhe madhyama siMhaniSkrIDitakA yantra 34455667788 8877665544332211 1111111111111111 utkRSTa siMhaniSkrIDitakA yantra 111111111111 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 11223344556677889910101111 12 12 13 13 14 14 15 15 1515141413 13 121211111010998877665544332211 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1111111111111111 sarvatomada-pRSTha 69 ki saba orase ginane para pandraha-pandraha upacAsoMkI isameM 75 upavAsa aura 25 pAraNAe~ hotI haiN| saMkhyA nikala Ave / ina pandraha upavAsoMmeM pA~cakA guNA 100 dinameM vrata pUrNa hotA hai| isakI vidhi jAnane- karanese upavAsoMkI saMkhyA 75 aura pA~ca pAraNAvoMmeM ke lie eka pA~ca bhaMgakA caukora prastAra banAve aura pA~cakA guNA karanese 25 pAraNAoMkI saMkhyA nikaekase lekara pA~ca takake aMka usameM isa taraha bhare latI hai| isakI vidhi yaha hai-eka upacAsa ekaorary.org Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAraNA, do upavAsa eka pAraNA, tIna upavAsa eka pAraNA, cAra upavAsa eka pAraNA aura pA~ca upavAsa eka pAraNA / isI prakAra Ageke bhaMgoMmeM bhI samajhanA cAhie / yantra - upavAsa 1 2 3 pAraNA 1 1 1 upavAsa 4 5 pAraNA 1 1 upavAsa 2 3 pAraNA 1 1 upavAsa 5 1 pAraNA 1 1 upavAsa 3 4 1 1 4 1 2 1 5 1 4 5 1 1 2 3 1 1 1 1 3 4 1 1 1 2 1 1 pariziSTAni 1 5 pAraNA 1 1 ratnAvalI -pRSTha 69, 71 isa vrata meM 30 upavAsa aura 10 pAraNAe~ hotI haiM tathA 40 dinameM pUrNa hotA hai| upavAsa kA krama isa prakAra hai eka upavAsa eka pAraNA, do upavAsa eka pAraNA, tIna upavAsa eka pAraNA, cAra upavAsa eka pAraNA, pA~ca upavAsa eka pAraNA, pA~ca upavAsa eka pAraNA, cAra upavAsa eka pAraNA, tIna upavAsa eka pAraNA, do upavAsa eka pAraNA aura eka upavAsa eka pAraNA / isa vratakI dUsarI vidhi harivaMza purANameM isa prakAra batalAyI hai- eka belA eka pAraNA, eka belA eka pAraNA - isa kramase daza belA dasa pAraNA, phira eka upavAsa eka pAraNA, do upavAsa eka pAraNA, tIna upavAsa eka pAraNA, cAra upavAsa eka pAraNA, isa kramase solaha upavAsa taka bar3hAnA cAhie / phira eka belA eka pAraNA isa kramase tIsa belA tIsa phira SoDazI ke solaha upavAsa eka pAraNA, pAraNA, pandraha upavAsa eka pAraNA isa kramase eka upavAsa eka pAraNA taka AnA caahie| phira eka belA eka pAraNAke kramase bAraha belA bAraha pAraNAe~ tatpazcAt nIcekI cAra belA aura cAra pAraNAe~ karanA cAhie / isa prakAra yaha vrata eka varSa, tIna mAha aura bAIsa dinameM pUrNa hotA hai / isameM saba milAkara tIna sau caurAsI upavAsa aura aThAsI pAraNAe~ hotI haiM / kanakAvalI - pRSTha 70 isa vrata meM cAra sau cauMtIsa upavAsa aura aThAsI pAraNAe~ hotI haiM / inakA krama isa prakAra hai 387 eka upavAsa eka pAraNA, do upavAsa eka pAraNA, tIna upavAsa eka pAraNA Adi / isa vratake upavAsa aura pAraNAoMkI saMkhyA nimnalikhita yantra se samajhanA caahie| Upara kI paMktise upavAsoMkI aura nIcekI paMktise pAraNAoMkI saMkhyA lenA cAhie - 1,2,3,3,3,3, 3, 3, 3,3, 3, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 3, 3,3, 3, 3, 3, 3, 3, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 3,3, 3, 3, 3, 3,3,3, 3,3, 3, 3,3, 3, 3, 3, 3, 3,3, 3, 1, 1, 1, 1,1. .1.1.1.1.1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 3,3,3,3,3,3, 11, 15, 14, 13, 12, 11, 10,9, 8, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,11,111, 1, 1, 1, 7, 3, 5,4,3, 2, 1, 3, 3, 3,3,3, 3,2,3,3, 2, 1, _1,1,1,1,1,1,1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, AcAmlavardhana vana - pRSTha 71, 73 isa vrata kI vidhimeM pahale dina upavAsa karanA cAhie, dUsare dina eka bera barAbara bhojana karanA cAhie tIsare dina do bera barAbara, cauthe dina tIna bera barAbara, isa taraha eka-eka bera barAbara bar3hAte hue gyArahaveM dina dasa bera barAbara bhojana karanA cAhie / phira daza ko Adi lekara eka-eka bera barAbara ghaTAte hue dazaveM dina eka bera barAbara bhojana karanA cAhie aura anta meM eka upavAsa karanA cAhie / isa vrata ke pUrvArdhake daza dinoMmeM nirvikRti - nIrasa bhojana lenA cAhie aura uttarArdhake daza dinoMmeM ikkaTThANAke sAtha arthAt bhojanake lie baiThanepara pahalI bAra jo bhojana parosA jAye use grahaNa karanA caahie| donoM hI ardhImeM bhojanakA parimANa Upara likhe anusAra hI samajhanA cAhie / AcAmlavardhana tapakI ukta vidhi krama karanA cAhie / " sUcanA - uparyukta vratoMke yantra AdikI jAnakArIke lie bhAratIya jJAnapITha vArANasIse prakAzita harivaMza purANakA cauMtIsavA~ sarga dekhanA cAhie / Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. purudevacampUprabandhasya pAribhASikazabdAnukramaNI [ zabdoMke Age diye hue tIna aMkoMmeM pahalA aMka stabaka, dUsarA aMka zloka yA sAdhAraNa saMkhyA tathA tIsarA aMka pRSTakA hai| dUsare aMkameM koSThakake bhItarakA aMka gadyakA hai jo sAdhAraNa saMkhyAke anusAra hai| ] [a] anna 10.(42).364 agnitraya 10.(65).371 daza zuddhiyoMmeM eka 1. gArhapatyAgni, 2. dakSiNAgni, annaprAzana 10.(42) 363 3. AhavanIyAgni ye tIna agniyA~ garbhAnvaya kriyA haiM / inameM kramase tIrthaMkara, gaNadhara amiSeka 10.(42).363 aura sAmAnya kevaliyoMkA antima garbhAnvaya kriyA saMskAra hotA hai| avatAra 10.(42).363 agranivRti 10.(42).363 dIkSAnvaya kriyA garbhAnvaya kriyA avadhyatva 10.(42).363 aNimAdiguNa 1.96.43 daza adhikAroMmeM aNimA, mahimA, garimA, laghimA, eka adhikAra prApti, prAkAmya, Izitva, vazitva ahatparameSThI 3.(96).130 adaNDyatva 10.(42).363 daza adhikAroMmeM eka adhikAra arahanta, jinendra, jJAnAvaraNa, darza nAvaraNa, moha aura antarAya ina adhruvAdidvAdazAnuprekSA 8.(35).293 cAra ghAtiyA karmokA kSaya karane1. adhruva, 2. azaraNa, 3. saMsAra, vAle jIva arahanta parameSThI kahalAte 4. ekatva, 5. anyatva, 6. azu haiM / inake 46 mUlaguNa hote haiM / citva, 7. Asrava, 8. saMvara, 9. ahamindranirjarA, 10. loka, 11. bodhi 6.22 233 solahaveM svargake Uparake deva / durlabha, 12. dharma atibAla10.(42).363 apratyAkhyAnaloma ___3.(36).109 daza adhikAroMmeM eka adhikAra lobhake cAra bheda haiM-1. kRmirAga, anantacatuSTaya 8.(41).297 2. cakramala, 3. aGgamala, 4. anantajJAna, anantadarzana , anantasukha haridrA raag| yaha cAra prakAra kA aura anantavIrya, ye cAra ananta lobha krama se narakAdi Ayu ke catuSTaya kahalAte haiN| bandha kA kAraNa hai| anukampana-anukampA 3.32.117 avadhijJAna 1.52.27 samyagdarzanakA eka guNa, karmake indriyAdi para padArthoM kI sahAyatA tIvrodayase vivaza hue jIvoM para ke binA mAtra AtmA se hone vAlA karuNAkA bhAva utpanna honaa| viziSTa jJAna / Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 389 [ka] asthisama apratyAkhyAna mAna- 3.(34).108 [u] mAnakaSAya ke cAra bheda haiM-1.zaila uttama pAtra 8.19.292 sama, 2. asthi-haDDI samAna, 3. muni 'kASThaM samAna aura, 4. vetrasama, yaha upanayana 10.(42).363 cAra prakAra kA mAna krama se nara garbhAnvaya kriyA kAdi Ayu ke bandha kA kAraNa hai / upayogirava 10.(42).363 AtodyAGga 3.(45).113 dIkSAnvaya kriyA eka prakArakA kalpa vRkSa, jisase nAnA prakArake vAditra prApta hote kanakAvalI-ekavrata 2.53.70 bhAdhAna-- 10:(42).363 kalpAmara 10.50.170 ganviya kriyA vaimAnika deva, ye solaha svarga, nau bhArAdhanA 1.83.38 aveyaka, nau anudizoM aura pA~ca anusamAdhimaraNa, sallekhanA-isake 3 tara vimAnoM meM rahate haiN| solahaveM bheda hai-1. bhakta pratyAkhyAna, 2. svarga taka ke kalpa aura usake Age iMginImaraNa aura 3. prAyopagamana / ke vimAna kalpAtIta kahalAte haiN| bhAhantya zrI10.(42).363 kAntAracaryA 3.9.102 garbhAnvaya kriyA vana meM AhAra milegA to leveMge Astikya 3.32.117 . anyathA nahIM, aisI pratijJA / samyagdarzanakA eka guNa, Apta, vrata, kAma 10.(42).364 zruta, paraloka AdimeM zraddhAkA daza zuddhiyoM meM eka zuddhi bhAva / kulacaryA 10.(42).363 garbhAnvaya kriyA AsthAnabhUmi 10.(46).364 kevala jJAna 1.2.2 samavasaraNa-bhagavAnkI dharma sabhA loka-aloka ko jAnanevAlA pUrNa bhASyAhika mahotsava 1.(82).37 jJAna yaha mahotsava kArtika, phAlguna, aura kezavApa 10.(42).363 ASAr3ha mAsake antima ATha dinoM garbhAnvaya kriyA meM hotA hai| isa mahotsavameM deva kaivalya 2.46.67 loga naMdIzvara dvIpa jAkara vahA~ke kevala jJAna kalyANaka akRtrima jinAlayoMkI pUjA karate kriyA 10.(42).364 daza zuddhiyoM meM eka zuddhi [ga] ijyA10.(42).363 gandhakuTI 10.(46).364 zrAvakakA eka karma samavazaraNa kA madhya bhAga jahA~ indratyAga 10.(42).363 bhagavAn jinendra virAjamAna rahate garbhAnvaya kriyA indropapAda10.(42).363 gaNagraha 10.(42).363 garbhAnvaya kriyA dIkSAnvaya kriyA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 purudevacampUprabandhe gaNopagrahaNa 10.(42).363 jinAdhipatigarbhAnvaya kriyA jinendra deva gurupaJcaka 2.6.51 jinendraguNasaMpattiarhanta, siddha, AcArya, upAdhyAya, eka upavAsa vrata aura sAdhu ye pA~ca parameSThI / jIvAdi paryanta 3.31.117 gurupUjopalammana 10.(42).363 jIva, ajIva, Asrava, bandha, saMvara, garbhAnvaya kriyA nirjarA aura mokSa ye sAta tattva gurusthAnAbhyupagama 10.(42).363 hai, inake yathArtha zraddhAnako samyagagarbhAnvaya kriyA darzana kahA gayA hai| gRhatyAga 10.(42).363 jyotiraGga 3.(45).113 garbhAnvaya kriyA eka prakArakA kalpavRkSa jisase svayaM gRhAMga 3.(45).113 prakAza prakaTa hotA hai| eka prakArake kalpavRkSa jinase icchA jyotiSka 4.49.170 nukUla gRha prApta hote haiN| eka prakAra ke deva, inake sUrya, gRhIziva 10.(42).363 candramA, graha, nakSatra aura prakIrNaka garbhAnvaya kriyA tAre ye pA~ca bheda haiN| [ca] cakralAma10.(42).363 10.(42).362 garbhAnvaya kriyA zrAvakakA eka dharma cakrAbhiSeka10.(42).363 tIrthakaratvabhAvanA 10.(42).363 garbhAnvaya kriyA garbhAnvaya kriyA cAritra3.30.116 nibodha kiraNa 4.39.165 samyagdarzana aura samyagjJAnake hone mati, zruta, avadhijJAnarUpI kiraNa para hiMsAdi pA~ca pApoMse virata trimUr3hatA 3.31.117 honA cAritra kahalAtA hai| 1 lokamUr3hatA, 2 devamUr3hatA, 3 caryAzuddhi 10.(42).364 gurumddh'taa| ___ tIna zuddhiyoMmeM eka zuddhi jyAni pramita 3.50.130 cAraNArddhi 2.54.71 tIna hAtha pramANa jisa Rddhike prabhAvase AkAzameM gamana hotA hai [da] [ja] daNDa 8.(41).296 jaghanya pAtra 8.18.292 dhanuSa, cAra hAthakA eka daNDa yA avirata samyagdRSTi dhanuSa hotA hai| jinaguNasaMpatti2.54.71 datti 10.(42).363 eka vrata zrAvakakA eka karma, dAna jinarUpatA10.(42).363 darzana 2.33.75 garbhAnvaya kriyA samyagdarzana Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni dazanamoha3.29.116 pati 10.(42).363 mohanIyakarmakA eka bheda, isake garbhAnvaya kriyA udayase mithyAdarzana hotA hai| isake dhyAnacatuSTaya 1.60.30 tIna bheda hai-1. mithyAtva, 2. raudradhyAna, ArtadhyAna, dharmyadhyAna, samyagmithyAtva aura 3. samyaktva aura zukla dhyAna / prakRti / daza sAgaropama3.(21).104 [na] asaMkhyAta varSAkA eka sAgara hotA nakkevalalabdhi-- hai, aise daza sAgara pramANa / 8.(52).305 kevalajJAna, kevaladarzana, kSAyikadikanyakA 3.27.159 samyaktva, kSAyikacAritra, kSAyikarucakagiri para rahanevAlI 56 dAna, lAbha, bhoga, upabhoga aura deviyaaN| vIrya ye nava kevalalabdhiyA~ kahadigvijaya 10.(42).363 lAtI haiN| garbhAnvaya kriyA navanidhi 8.(52):304 divya deha 3.50.130 kAla, mahAkAla, naiHsarpa, pANDuka, vaikriyika zarIra padma, piMgala, mANaka, zaMkha, sarvadIkSAgha 10.(42).363 ratna ye nau nidhiyA~ haiN| garmAnvaya kriyA navapadArtha 8.(52).305 dIpAna 3.(45).113 jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, eka prakArake kalpavRkSa, jinase saMvara, nirjarA, bandha aura mokSa ye vividha prakArake dIpaka prApta nau padArtha haiN| hote haiN| nAmakarma 10.(42).363 garbhAnkya kriyA dRDhacaryA10.(42).364 niSadyA 10.(42).363 dIkSAnvaya kriyA garbhAnvaya kriyA devatA 10.(42).364 ni:saMgatvAtmabhAvanA- 10.(42).363 daza zuddhiyoMmeM eka zuddhi garbhAnvaya kriyA dvAdazakoSThaka 8.34.307 samavasaraNakI 12 sabhAe~ [pa] pakSazuddhi[dha] 10.(42).364 tIna zuddhiyoMmeM eka zuddhi dharmyadhyAna8.(35).293 paJcAzcaya 3.18.103 isake cAra bheda haiM-1. AjJA 1. ratnavRSTi, 2. puSpavRSTi, 3. vicaya, 2. apAyavicaya, 3. vipAka mandavAyu, 4. dundubhinAda, 5. jayavicaya, 4. sNsthaanvicy| yaha dhyAna ghoSa athavA ahodAnaM ahodAnaM kI caturtha se lekara saptama guNasthAna taka dhvni| hotA hai| vIrasena svAmIke matase paramAhanthya 10.(42).363 dazama guNasthAna tk| kanvaya kriyA Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 paramodArika zarIramanuSya aura tiryaMcoMkA zarIra audArika zarIra kahalAtA hai / zreSThatAko prApta audArika zarIra paramaudArika zarIra kahalAtA hai / eka paramodArika zarIra terahaveM, caudahaveM guNasthAnavartI arahanta bhagavAnkA hotA hai, vaha sapta dhAtuoMke vikArase rahita hotA hai / usameM bAdara nigoda jIva nahIM rahate / pariniSkramaNagarbhAnvaya kriyA parama nirvANa kanvaya kriyA palya pAtratva- asaMkhyAta varSakA eka palya hotA hai / daza adhikAroMmeM eka adhikAra pArivrajya - aar kriyA puNyayajJa dIkSAnvaya kriyA purAvRtta daza zuddhiyoMmeM eka zuddhi puruSArtha catuSTaya-- dharma, artha, kAma aura mokSa / pUjArAdhya - dIkSAnvaya kriyA pUrva pRthaktva 10.(42).363 10. (42). 363 pratyaya purudevacampUprabandhe 6. (2).222 pravIcAra 1. (98).44 caurAsI lAkhameM caurAsI lAkhakA guNA karane para jo labdha ho utane varSoMkA eka pUrvAMga hotA hai, aura caurAsI lAkha pUrvAMgoMkA eka pUrva hotA hai / 10. (42).363 10. (42).363 10. (42).363 10.(42).364 8.(41).297 10. (43).363 6. (2).223 tInase lekara nause nIcekI saMkhyA pRthaktva kahalAtI hai / samyagdarzanakI eka paryAya 1.(98).44 3.32.117 maithuna prajAsambandhAntara svarUpa daza adhikAroMmeM eka adhikAra prabodha prazama honepara samyagjJAna, samyagdarzana jIvAdi sAta tattvoMkA jo yathArtha jJAna hotA hai vaha samyagjJAna kahalAtA hai / garbhAnvaya kriyA samyagdarzanakA eka guNa, kaSAyake asaMkhyAta lokapramANa avAntara sthAnoMmeM manakA svabhAvase zithila ho jAnA / prazAnti priyodbhava - garbhAvaya kriyA prIti-- garbhAnvaya kriyA bandha [ ba ] AtmA Adi karma pradezoMke eka kSetra vagAhako bandha kahate / isake prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza ye cAra bheda I bahiryAna garbhAnvaya kriyA mavanAmara 10. (42). 363 bhavya [bha] 3.50.130 eka prakArake deva, jo bhavanavAsI nAmase prasiddha haiM / inake asurakumAra Adi daza bheda hote haiM / 3.30.116 10. (42). 363 10. (42). 363 10. (42). 363 samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra ko prApta karane kI yogyatA rakhane vAle jIva / 3.32.117 10.(42).363 1.4.3 4.47.170 1.3.3 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni bhAjanAGga 3.(45).113 krama se narakAdi Ayu ke bandha kA eka prakArake kalpa vRkSa jinase kAraNa hai| taraha-tarahake bartana prApta hote haiN| mokSamArga 3 (87).127 bhUSaNA 3.(45).113 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSaeka prakArakA kalpavRkSa jisase mArgaH' samyagdarzana. samyagjJAna aura manacAhe AbhUSaNa prApta hote haiM / samyakcAritrakI ekatA mokSakA mojanAGga 3.(45).113 mArga hai| eka prakArake kalpavRkSa jinase taraha moda 10.42.363 tarahake bhojana prApta hote haiM / ganviya kriyA moha[ma J 1.4.4 ATha karmo meM pradhAna karma madhyamapAtra8.19.292 maunAdhyayana vRtti 10.(42).363 zrAvaka garbhAnvaya kriyA mantra10.(42).364 [ya] daza zuddhiyoMmeM eka zuddhi mandarAbhiSeka10.(42).363 yogatyAga 10.(42).363 garbhAnvaya kriyA garbhAnvaya kriyA madyAna 3.(45).112 yogasanmaha 10.(42).363 madyAGga jAtike kalpavRkSa, jinase garbhAnvaya kriyA pauSTika peya prApta hotA hai| yoga nirvANa saMprApti 10.(42).363 garbhAnvaya kriyA mAnastammacatuSTaya- 8.(41).298 yojanasamavasaraNa-tIrthakarakI dharmasabhA 8.(41).296 cAra koza kA eka yojana hotA hai| kI cAroM dizAoMmeM sthita ratnamaya yauvraajystmbh| inheM dekhanese mAniyoMkA 10.(42).363 garbhAnvaya kriyA mAna naSTa ho jAtA hai isalie ye mAnastambha kahalAte haiN| [ra] mAnAhatva 10.(42).363 rasnatrayadaza adhikAroM meM eka adhikAra samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakamAlyAja 3.(45).113 cAritra / eka prakAra kA kalpavRkSa jisase ratnAvalI 2.(52) 70 vividha prakAra kI mAlAe~ prApta eka vrata hotI haiN| ruci 3.(32).117 muktAvalI 2.51.69 samyagdarzana kI paryAya eka vrata meSazRGgasama apratyAkhyAna mAyA- 3.(35).108 [la] mAyA kaSAya ke cAra bheda haiM, 1. kakSaNa 6.(2).222 veNumUla sama, 2. meSazRGgasapa, 3. sAmudrika zAstra ke anusAra zarIra gomUtrasama, 4. kSuraprasama-khurapI ke meM pAye jAne vAle shubhcihn| samAna / yaha cAra prakAra kI mAyA jinendra ke zarIra meM 1008 lakSaNa Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 hote haiM jinameM svastika Adi 108 lakSaNa kahalAte haiM aura masUrikA Adi 900 vyaJjana kahalAte haiM / liMga daza zuddhiyoM meM eka zuddhi lipi saMkhyAna -- garbhAnvaya kriyA [ va ] vajravRSabhanArAca saMhanana atyanta sudRr3ha haDDiyoM vAlA vaNalAbha garbhAnviya kriyA varNottamasva- daza adhikAroMmeM eka adhikAra vastrAGga- vArtA zrAvakakA eka kartavya vidhidAna eka prakAra ke kalpavRkSa icchAnusAra vastra prApta hote haiM / garbhAvaya kriyA vidyAkulAvadhi-- daza adhikAroMmeM eka adhikAra vasudhAbheda saMnibha apratyAkhyAna viSaya daza zuddhiyoMmeM eka zuddhi viSvANa AhAra vihAra zarIra garbhAnvaya kriyA 10. (42). 364 10. (42). 363 6. (2). 222 krodhakrodhake cAra bheda haiM- 1. zilA bheda, 2. pRthivI bheda, 3. dhUli bheda, 4. jalarekhA bheda, yaha cAra prakArakA krodha kramase naraka, tiryaMca manuSya aura deva Ayuke bandhakA kAraNa hai / devacampUprabandhe 10. (42).363 10. (42).363 3.(45).113 jinase 10.(42).363 10. (42).363 10. (42). 363 3. (33).107 10. (42). 364 3.50.130 10.(42).363 vratacaryA garbhAnvaya kriyA vRttalAbha 'dIkSAnvaya kriyA vratAvataraNa garbhAnviya kriyA vyaJjana vyuSTi garbhAnvaya kriyA bhagavAn ke zarIrameM pAye jAnevAle masUrikA Adi 900 cihna vyaJjana kahalAte haiM zukladhyAna vyantara- eka prakArake deva, inake kinnara, kiMpuruSa Adi ATha bheda hote haiN| vyavahAreziva daza adhikAroMmeM eka adhikAra zraddhA- samyagdarzanakI eka paryAya zrutajJAna eka vrata zrutajJAna eka vrata zrata skandha dvAdazAMga rUpa vRkSa [ za ] zruti - 10. (42).363 10. (42). 363 isake cAra bheda haiM- 1. pRthaktva vitarka, 2. ekatvavitarka, 3. sUkSma kriyA pratipAtI aura 4. vyuparata kriyA nirvAta / yaha ATha vaise caudahaveM guNasthAna taka hotA hai / vIrasenAcArya ke matase 11 veM se 14veM taka dazazuddhiyoMmeM eka zuddhi 10. (42).363 6. (2).222 4.48.170 10. (42).363 10. (42). 363 8. (35). 293 3. (32).117 2.34.62 2.54.71 1.7.4 10. (42).364 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 395 [Sa] bhaya athavA dharma aura dharmAtmAoMmeM SoDazasvapna 3.22.155 sneha / 1. gaja, 2. vRSabha, 3. siMha, saMyama 10.(42).363 4. saragajoMke dvArA abhiSicyamAna zrAvakakA eka dharma lakSmI, 5. mAlA yugala, 6. candra sAdhanazuddhi 10.(42).364 maNDala, 7. sUryamaNDala, 8. suvarNa tIna zuddhiyoMmeM eka zuddhi kalazayugala, 9. mIna yugala, sAmrAjya-- 10.(42).363 10. sarovara, 11. samudra, karvanvaya kriyA 12. siMhAsana, 13. devabhavana, sAmrAjya 10.(42).363 14. phaNIndra-bhavana, 15. ratnarAzi garbhAnvaya kriyA aura 16. nirdhUma agni / siMhaniSkrIDita 2.50.69 [sa] eka vrata sajjAti10.(42).363 surendratva 10.(82).363 kanvaya kriyA kanvaya kriyA sadgRhisva10.(42).363 sukhodaya 10.(42).363 karmandhaya kriyA garbhAnvaya kriyA samacaturastra saMsthAna6.(2).222 suprIti 10.(42).363 suDaula sundara zarIrakA AkAra garbhAnvaya kriyA samyagdarzanake ATha guNa- 3.(60).117 sRSTayadhikAra 10.(42).363 samyagdarzanake nimna ATha guNa haiM, daza adhikAroMmeM eka adhikAra inhe aMga bhI kahate haiM-1. nizaM sthAnalAma 10.(42).363 kita, 2. niHkAMkSita, 3. nivi dIkSAnvaya kriyA cikitsita 4. amUDhadRSTitva, 5. upa sparza 3.32.117 gUhana, 6. sthitIkaraNa, 7.vAtsalya, samyagdarzana paryAya aura 8. prbhaavnaa| smRti 10.(42).364 sarvatobhadra 2.50.69 daza zuddhiyoMmeM eka zuddhi eka vrata syAdvAda 1.6.4 sallekhanA 1.(82).38 padArthameM rahanevAle nitya, anitya samAdhimaraNa, pratikArarahita upa Adi dharmoko vivakSAvaza gauNa sarga, durbhikSa tathA maraNa AdikA aura mukhya karate hue kathana karanA / avasara Anepara dharmakI rakSAke lie svagurusthAnasaMkrAnti-- 10.(42).363 samatAbhAvase prANa chor3anA samAdhi garbhAnvaya kriyA maraNa yA sallekhanA kahalAtA hai / svarAjya 10.(42).363 isake bhaktapratyAkhyAna, iMginImaraNa garbhAnvaya kriyA aura prAyopagamanake bhedase tIna bheda svAdhyAya 10.(42).363 hote haiN| zrAvakakA eka karma saMgraha 10.(42).363 garbhAnvaya kriyA saMvega3.12.117 hiraNyoskRSTajanmatA 10.(42).363 samyagdarzanakA eka guNa, saMsArase garbhAnvaya kriyA Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. purudevacampUprabandhasya bhaugolikazabdAnukramaNikA [ zabdoMke Age diye hue tIna aMkoMmeM pahalA aMka stabaka, dUsarA aMka zloka yA gadya tathA tIsarA aMka pRSThakA hai| dUsare aMkameM koSThaka vAlA aMka gadyakA hai jo ki sAdhAraNa saMkhyAke anusAra hai| ] [ai] [a] [u] acyutakalpa2.(1).48 uttarakuru 3.(45).114 solahavA~ svarga videhakSetrameM merukA uttaravartI pradeza, acyuta 3.(87).127 jahA~ uttama bhogabhUmikI racanA hai solahavA~ svarga uspalakheTa 2.2.49 aparAntika 7.(12).257 jambUdvIpake pUrva videha sambandhI eka deza puSkalAvatI dezakI eka nagarI unmagnajalA 9.(45).342 aMjamagiri 2.35.75 vijayAkI guhAmeM bahanevAlI eka eka parvata nadI ambaraklika 2.(25).60 videhakSetrakA eka parvata ayodhyA4.(21).147 aizAnakalpa 1.61.39 bhAratakI eka prasiddha nagarI dUsarA svarga ayodhyAnagara2.(53).79 [ka] dhAtakIkhaNDa dvIpakI pUrvadizA kaccha 1.67.33 sambandhI pazcima videhake gandhila pUrvavidehakA eka deza dezakA eka nagara kaccha 7.(12).257 ariSTa 1.67.33 eka deza pUrva videha kSetrake kaccha dezakA eka karahATa 7.(12).257 nagara eka deza alakA 7.(12).257 vijayA parvatakI uttara zreNIkI eka deza eka nagarI kalyANAdri 1.(64).31 avantI sumeru parvata 7.(12).257 kaliMgaeka deza 7.(12).257 ___ eka deza Anna 33.(27).106 eka deza aizAna svargakA eka vimAna AmIra7.(12).257 kAmboja 7.(12).257 eka deza eka deza 1.(13).9 karNATaka 7.(12).257 kAMcana Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 397 7.(12).257 divAkara prama kAzI7.(12).257 [ta ] eka deza tamisraguhA 9.(45).342 kAzmIra 7.(12).257 vijayArdhakI eka guhA eka deza turuka 7.(12).257 kuru 7.(12).257 eka deza eka deza [da ] kurujAMgala7.(12).257 dazA 7.(12).257 eka deza eka deza kekaya 3,(26),106 eka deza aizAna svargakA eka vimAna kedAra 7.(12).257 draviDa 7,(12),257 eka deza eka deza kerala 7.(12).257 eka deza [dha] kosala7.(12).257 dhAtakokhaNDa 2.(25).60 eka deza madhyalokakA dUsarA dvIpa [ga] dhAnyanAmanagara 3.(35).108 gadhAra 7.(12).257 eka nagara eka deza [na] gandharvapura 2.(51).69 nandAkhyavimAnajambUdvIpake pUrvavideha sambandhI 3.(64).119 aizAna svargakA eka vimAna maMgalAvatI dezakA eka nagara gAndhila 2.(88). 84 1.73.35 nandIzvaradvApapazcima videhakA eka deza AThavA~ dvIpa jahA~ 52 akRtrima gAndhila jinAlaya haiM 1.(13).8 nandyAvatavimAnavijayA parvatakA eka deza 3.(64).119 gAMgeyagiri 10.(35).360 aizAna svargakA eka vimAna nimagnajalA 10.(45).342 sumeru parvata vijayAdha parvatakI guphAmeM bahane[ ] vAlI eka nadI citrAMgadavimAna3.(64).119 niSadha 10.(24).357 aizAna svargakA eka vimAna eka kulAcala cedi 7.(12).257 eka deza cola-- 7.(12).257 paGkapramA 3.(21).104 cauthA naraka eka deza pallava 7.(12).257 [ja] eka deza jambUdvIpa 1.(13).7 palAlaparvata 2.(27).60 madhyamalokakA Adya dvIpa videhake gandhila dezakA eka prAma (pa) Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 purudevacampUprabandhe pATaligrAma2.(25).60 [ma] pazcima videhake gandhila dezakA magadha 7.(12).257 eka grAma eka deza pANDukavana 4.71.186 maGgalAvatImeruparvatakA eka vana, jisameM 2.(49).68 __ puSkaradvIpake pUrva videha kA eka deza pANDukazilA hotI hai maGgaLAvatI 2.(51).69 puNDarIkiNI 2.4.51 jambUdvIpake pUrva videha sambandhI ____ jambUdvIpake pUrva videhakA eka deza mandarAgaeka nagarI 4.69.184 puNDarIkiNI sumeruparvata 2.(59).73 mandaragiri 8.(68).316 dhAtakIkhaNDa dvIpake pazcima bhAga meru parvata sambandhI meruse pUrva dizAmeM sthita mandaramadhara 10.(58).369 videhake puSkalAvatI dezakI eka mandarAcala nagarI mahAkacchapurimatAla8.(35).293 7.(12).257 eka deza eka nagara, jisake upavanameM bhagavAn vRSabhadevako kevalajJAna huA thA mahArASTra 7.(12).257 eka deza purandarapura 4,56,172 mahApUtajinAlayasvarga, saudharmendrakA nivAsa nagara 2.23.65 videha kSetrakA eka prasiddha mandira puSkaradvIpa 2.(49).68 mAnuSottara parvatamadhyalokakA tIsarA dvIpa 8.(52).304 puSkalAvatI 2.1.49 puSkaravara dvIpake madhyameM sthita valayAkAra parvata ___ jambUdvIpake pUrva videhakA eka deza mAlavapUrvamandara2.(49).68 7 (12).257 eka deza puSkara dvIpakA pUrva meru pramA3.(27).106 [ra] aizAnasvargakA eka vimAna rajatAcala 1.(13).9 pramAkarapurI 2.(51).70 vijayA parvata puSkaradvIpake pazcima bhAga sambandhI ratnasaMcaya 2.(49).68 pUrva videhake vatsakAvatI dezakI eka maMgalAvatI dezakA eka nagara nagarI ratnasaMcaya ___3.(76).123 pramAkarapurI 2.(60).74 puSkarArdha dvIpake pUrvArdha sambandhI dhAtakokhaNDake pazcima bhAga pUrva videhameM sthita maMgalAvatI sambandhI pUrva videhake vatsakAvatI dezakA eka nagara dezakI eka nagarI ratnasaMcaya rAjadhAnI 2.(60).74 prabhAkarapurI 3.(21).104 puSkarAdha dvIpake pUrvabhAga sambandhI jambUdvIpake pUrva videha sambandhI pUrva videhake maMgalAvatI dezakA eka vatsakAvatI dezakI eka nagarI nagara prANa2.(60).74 ramya 7.(12).257 terahavA~ svarga eka deza Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 399 rAjatAdi 9.19.37 [za] vijayA zakaTarUSita 8.(35).293 3.(27).106 purimatAla nagarake nikaTa sthita aizAna svargakA eka vimAna eka vana raupyamamIdhara zUrasenavijayArdha parvata 7.(12).257 eka deza zrIprama 1.61.39 [la] aizAna svargakA eka vimAna lavaNajaladhi 8.(18).331 zrIprabhagiri 3.63.135 lavaNa samudra videhakA eka parvata lekhAcala zrIpramavimAna8.8.285 3.(63).118 sumeru parvata aizAna svargakA eka vimAna, jisameM vajrajaMghakA jIva zrIdhara deva huA zrIpramAdri 3.(70).121 [va] videhakA eka parvata 7.(12).257 eka deza [sa] vatsakAvatI2.(51).70 sarvArthasiddhi 6.22.233 puSkaradvIpake pazcima bhAga sambandhI pA~ca anuttara vimAnoMkA madhyavartI pUrva videhakA eka deza vimAna vatsa7.(12).257 sAketa 4.19.152 eka deza ayodhyA nagarIkA dUsarA nAma vanabheda7.(12).257 sAketapurI 4.(66).169 eka deza ayodhyAnagarI vanavAsa7.(12).257 sAketapura 6.(22).229 eka deza ayodhyA vAhnika 7.(12).257 siddhakUTa 1.(82).38 eka deza vijayA parvatakI eka zikhara, vijayanAmapura 3.(34).108 jahA~ eka akRtrima jinAlaya hotA hai eka nagara sindhu 7.(12).257 vidarma 7.(12).257 eka deza eka deza siMhapura 1.73.35 videha 7.(12).257 pazcima videhake gAndhila dezakA eka deza eka nagara vRSabhAdri9.(55).346 surapatinagara-- 9.22.337 vijayAdha parvatake dakSiNameM sthita svarga eka parvata, jisapara cakravartI apanI supratiSThitapura 3.(36).108 vijaya prazasti aMkita karAte haiM eka nagara Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.(64).118 2.35.75 400 purudevacampUprabandhe surazaila 4.71.185 svayaMprama vimAnasumeru parvata aizAna svargakA eka vimAna susImAnagara-- 2.(59).73 svayaMbhUramaNodadhijambUdvIpake pUrva videha sambandhI madhyalokakA antima samudra vatsakAvatI dezakA eka nagara saumadraka 7.(12).257 eka deza saurASTra 7.(12).257 hastinApuraeka deza rAjA somaprabhakI rAjadhAnI sauvIra 7.(12).257 hemabhUmidharaeka deza sumeru parvata 8.(17).286 4.67.181 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. purudevacampUprabandhasya vyaktivAcakazabdAnukramaNI [ zabdoMke Age diye hue tIna aMkoMmeM pahalA aMka stabaka, dUsarA aMka zloka tathA gadya aura tIsarA aMka pRSThakA hai / dUsare aMkameM koSThakavAlA aMka gadyakA hai jo ki sAdhAraNa saMkhyAke anusAra hai| ] [a] akampana 7.(27).267 vArANasIke rAjA akampana 3.(12).101 vajrajaMghakA senApati acyuta 6.(61).245 ___bhagavAn RSabhadevakA putra ajitaMjaya 2.(59).73 jambUdvIpa videha kSetra vatsakAvatI dezakI susImA nagarIkA rAjA ajitaMjaya 2.(53).71 jayavarmA aura suprabhAkA putra ajitaMjaya 2.(60).74 ratnasaMcaya rAjadhAnIke rAjA atibaka 1.18.13 alakApurIkA rAjA, mahAbalakA pitA atibala 2.(59).73 ghanaMjaya rAjA aura yazasvatI rAnIkA putra nArAyaNa atigRdhra 3.(21).104 prabhAkarapurIkA eka rAjA yativara kA jIva anantavIrya 6.(60).245 bhagavAn vRSabhadevakA putra anantamati 3.54.131 dhanadevakI mAtA anantamati 3.(86).127 sUkarArya tathA maNikuNDalIke jIva varasenakI mAtA anantamati 3.(29).106 Ananda purohitakI mAtA anantavijaya 6.(59).245 bhagavAn vRSabhadevakA putra anundarI 2.117.95 vajrabAhukI putrI, vajrajaMghakI bahana aparAjita 3.(53).131 nakulAryakA jIva aparAjita senAnI 3.(29).106 akampanake pitA amayaghoSa 3.(80).125 eka cakravartI, manoramAke pitA aminandana 2.(54).71 eka tIrthaMkara amitateja 2.117.95 vajradanta cakravartIkA putra, zrImatI kA bhAI amRtamati 2.(59).73 __ ajitaMjaya rAjAkA sacivazreSTha aravinda 1.36.24 rAjA mahAbalakA pUrvaja ariMjaya 1.(68).33 cAraNa RddhidhArI eka muni ahaMdAsa 1.74.47 granthakartAkA nAma [A] AjIvA 3.(29).106 akampanakI mAtA AtmarakSa 4.(78).173 devoMkA eka bheda Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 Aditya lokAntika devoMkA eka bheda Adityagati cAraNa RddhidhArI muni Adijinendra vAsaramaNi prathama jinendrarUpI sUrya Adideva bhagavAn RSabhadeva bhAdibrahmA bhagavAn vRSabhadeva Ananda vajrajaMghakA purohita Abhiyogya devoMkA eka bheda Avarta - eka mleccha rAjA AzAdhara sAgara dharmAmRtAdi granthoMke kartA [i] IzAnavAsava aizAnasvargakA indra ugrasena vyAghrakA jIva [ ka ] yazasvatI aura sunandAke bhAI kaccha kanakAma kanakapramA kanakalatA kAzyapa eka rAjA kAzyapa [3] bhagavAn vRSabhadeva eka deva, vajrajaMghake mantrIkA jIva lalitAMgadevakI strI lalitAMgadevakI strI purudeva campUprabandhe 7. (40). 271 1. (68).33 1.2.3 pra.1,374 4.65.179 7. (29).268 kubera 3.(33).107 6.15.229 kinnareza kubera kilviSa 7. (29). 268 kuberadatta 3. (12).101 4. (78).173 9. (48). 344 3. (27).106 devoMkA eka bheda kIrti eka devI dhAnyanagarakA eka vaizya dhanadevakA pitA kururAja jayakumAra somaprabha aura zreyAnsa kururAja kururAja somaprabhakA nAmAntara kuruvinda rAjA aravindakA dvitIya putra kuLadhara bhagavAn vRSabhadeva kulizadharavara indrapramukha, saudharmendra kulizAyudha saudharmendra kRtamAla eka deva kezava zrImatIkA jIva gorSANendra saudharmendra gautama 1. (96.).43 1. (96).43 7. (27).267 7. (29). 268 candrakIrti cakrapANi bharata cakravartI [ga] bhagavAn mahAvIrake pramukha gaNadhara [ ca ] vajrabAhu cakravartIkA pUrvabhava 5. (1). 188 4. (78).173 4.27.159 3. (35).108 3.54.131 9. (53). 345 8.16.291 7. (27).267 1.37.25 7. (29).268 5.22.208 7. (54).277 9. (35) .338 3. (88). 127 4.60.177 1.11.6 9. (20). 333 2. (48).60 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 403 candramati3.(86).127 [ta] citrAMgadakA pitA trAyastriMza 4.(78).173 candrasena 2.(48).67 devoMkA eka bheda eka muni tribhuvanakamana 7.(19).261 calita 9.(48).344 __ bhagavAn vRSabhadeva eka mleccha rAjA tribhuvanaguru 7.(17).248 citramAlinI 3.(86).127 bhagavAn vRSabhadeva prazAntamadanakI mAtA citrAMgada 3.(86).127 vAnarAryakA jIva daNDa 1.(50).26 citrAMgada 3.(64).118 mahAbalakA vaMzaja eka vidyAdhara eka deva, zArdUlakA jIva damadhara 3.(18).103 cintAgati 3.(12).101 eka muni vanajaMghakA eka dUta divAkaraprama 3.(26).106 [ja] aizAna svargakA eka deva, bharata cakravartIkA pUrvabhava jammadviSat 4.62.177 devadeva 6.18.231 saudharmendra bhagavAn vRSabhadeva jayakIrti 2.(48).67 devarAja 4.(109).187 candrakIrtikA mitra saudharmendra jayanta 3.53.131 devala 2.(27).60 vAnarAryakA jIva palAlaparvata grAmakA eka grAmakUTa jayantA 2.(59).73 dhanaMjaya rAjAkI strI (grAmakA svAmI) jayavarmA2.(53).71 dRDhadharma 3.(47).114 gandhila dezakI ayodhyA nagarIkA eka muni rAjA dRDhavarmA 2.(6).51 jayavarmA 1.53.35 lalitAMgadevakI devAMganA, svayaMzrISeNa aura zrIsundarIkA putra, prabhAdevIkI antaHpariSahakA eka mahAbalakA pUrvabhava jayasena2.(60).74 dobalo 10.22.359 rAjA mahAsena aura vasundharAkA putra bAhubalI jayasena 2.(25).60 nAgadatta aura sudatIkA putra [dha] jinapatizazI1.3.3 dhanaMjaya 2.(59).73 Adi jinendra rUpI candramA dhAtakIkhaNDake pazcima merusambandhI jinezvara 6.39.246 pUrvavidehake puSkalAvatI dezakI bhagavAn vRSabhadeva puNDarIkiNI nagarIkA rAjA jinasenAryaguru1.10.5 dhanadatta 3.(29).106 AdipurANake kartA jinasenAcArya dhanabhitra seThakA pitA deva Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanda 404 purudevacampUprabandhe dhanadattA3.(29).106 nAbhi 4.(2)141 dhanamitra seThakI mAtA __ bhagavAn vRSabhadevake pitA dhanadeva3.(54).131 nAmirAja 4.31.161 kezavakA jIva bhagavAn vRSabhadevake pitA dhanamitra3.(12).101 nAmikSmAramaNa 5.20.207 vajrajaMghakA zreSThI nAbhi rAjA dhanavatI3.(33).107 nidhipati 9.1.321 hastinAnagarake eka vaizya sAgara cakravartI bharata dattakI strI nidhIza 9.18.335 dhanazrI 2.(27).61 bharata cakravartI devala aura sumatikI putrI nirjarapati 4.70.185 dhanezvarasatI 4.38.165 saudharmendra marudevI nirnAmikA 2.(25).60 dhati 4.27.159 nAgadatta aura sudatIkI choTI putrI eka devI zrIkAntAkA dUsarA nAma nIlAMjanA 7.(32).269 [na] suranartakI 2.(25).60 ___nAgadatta aura sudatIkA putra nandimitra 2.(25).60 nAgadatta aura sudatIkA putra paNDitA 2.(16).56 nandiSeNa 2.(25).60 zrImatIkI dhAya nAgadatta aura sudatIkA putra pAriSada 4.(78).173 nandiSeNa 3.(86).127 devoMkA eka bheda varasenakA pitA pihitAnava 3.(25).105 nami 8.(10).284 eka muni rAjA kacchakA putra pihitAnava 2.(26).60 nAkarAja 7.(17).259 ambaratilaka parvatapara virAjamAna saudharmendra eka muni nAkAdhirAja5.29.213 pihitAnava 2.34.75 saudharmendra ___eka muni nAgadatta2.(25).60 pihitAsvava 2.(54).71 pATaligrAmakA eka vaNika eka muni nAgadatta3.(35).108 pITha 3.(98).131 vAnarakA pUrvabhava akampanakA jIva nAgabarhimukha9.(48).344 puNDarIka 3.(9).100 devavizeSa vajradanta cakravartIke putra amitatejanAvyamAla 9.(57).347 kA putra khaNDaprapAta guhAkA svAmI eka purudeva 1.74.47 deva bhagavAn vRSabhadeva [5] Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 405 purunandana bhagavAn vRSabhadevakA putra puruparamezvara bhagavAn vRSabhadeva 6.34.242 bAhubalI 6.(68).247 bhagavAn vRSabhadevakI sunandA rAnI 7.(52).242 kA putra brAhmI 6.40.246 5.(49).213 bhagavAn vRSabhadevakI putrI prajApati 7.(12).268 bhagavAn vRSabhadeva pramaMjana 3.(27).106 eka deva, vajrajaMghake purohitakA [bha] bharata 6.(47).241 bhagavAn vRSabhadevakA yazasvatI rAnIse utpanna putra bhujabalI 7.34.273 bAhubalI jIva prabhaMjana 3.(86).127 prazAntamadanakA pitA pramAkara 3.(27).106 eka deva.vajrajaMghake senApatikA jIva pramAvatI 2.(51).69 gandharvapurake rAjA vAsavakI rAnI priyadattA 3.(86).127 zArdUlAryake jIva varadattakI mAtA prahasita 2.(59).73 __ amRtamati mantrIkA putra priyavratA 8.(72).318 eka zrAvikA priyasena 3.(53).115 puNDarIkiNI nagarIkA rAjA, prItiMkarakA pitA prItiMkara 3.(53).115 eka muni, svayaMbuddhamantrI aura maNicUladevakA jIva prItideva ___3.(54).116 eka muni, svayaMbuddhake jIva prItikara ke bhAI prItivardhana 3.(22).104 eka rAjA paulomI 4.59.176 saudharmendrakI indrANI [ba] balArAti 5.24.211 indra [ma] maghavA 7.(27).267 rAjA kAzyapakA nAmAntara maNikuNDakI 3.(64).119 __eka deva, sUkarAryakA jIva maNicUla 3.(53).115 ___ svayaMbuddha mantrIkA jIva, eka deva maNimAlI 1.(50).26 daNDa vidyAdharakA putra mativara 3.(12).101 vajrajaMghakA mahAmantrI matisAgara 2.(59).73 eka muni madanakAntA 2.(25).60 nAgadatta aura sudattIkI putrI manogati 3.(12).101 vajrajaMghakA eka dUta manoramA 3.80.125 abhayaghoSa cakrIkI putrI, suvidhiko strI manoramA 2.(49).68 ratnasaMcayake rAjA zrIdharakI strI manoratha 3.(86).127 nakulAryakA jIva manohara eka deva, nakulAryakA jIva Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 purudevacampUprabandha manohara3.(64).119 mAhendra 4.(94).179 eka deva, vAnarAryakA jIva mAhendra svargakA indra manohara3.(86).127 meghakumAra 5.(1).188 vAnarAryakA jIva bhavanavAsI devoMkA eka bheda manoharA2.(49).68 meghasakha 9.(48).344 ratnasaMcayake rAjA zrIdharakI strI deva vizeSa manoharA1.22.14 meghezvara 9.(53).345 rAjA atibalakI strI, mahAbalakI jayakumAra, hastinApurake rAjA mAtA somaprabhake putra mandarasthavira2.(54).71 [ya] eka muni yazasvatImarutvAn7.42.278 2.(59).73 saudharmendra dhanaMjaya rAjAkI strI marudevI yazasvatI4.2.141 6.15.229 bhagavAn vRSabhadevakI mAtA bhagavAn vRSabhadevakI strI marIci yazodhara8.3.282 2.(65).76 vajradanta cakravartIke pitA bharatacakravartIkA putra mahAkaccha 6.15.229 yazodharaguru 2.(12).54 yazasvatI aura sunandAke bhAI ekakevalI mahIdhara 2.(50).69 vAsava aura prabhAvatIkA putra eka mahAyogI muni mahAnanda 2.(60).74 vijayapurakA rAjA rAjA ajitaMjaya aura vasumatike putra eka tIrthakara mahApITha 3.(98).131 dhanamitrakA jIva mahAbala1.23.16 rathAMgapANi 9. (18).332 alakAke rAjA atibalakA putra, bharatacakravartI bhagavAn vRSabhadevakA pUrvabhava [la] mahAbala 2.(59).73 lakSmI 4.27.159 rAjA dhanaMjaya aura jayantA rAnI eka devI kA putra balabhadra lakSmImati 8.13.289 mahAbAhu 3.(98).131 - hastinApurake rAjA somaprabhakI strI AnandakA jIva lakSmImatI 2.6.52 mahAmati 1.(39).21 puNDarIkiNIke rAjA vajradantakI rAjA mahAbalakA eka mantrI strI, zrImatIkI mAtA mahAsena2.(60).74 lalitAMga 1.62.39 prabhAkarapurIkA rAjA aizAna svargakA eka deva, mahAbalakA mAgadhapati 9.13.332 jIva, bhagavAn vRSabhadevakA dUsarA eka deva 2.(51).69 yugandhara 3.(34).108 yugandhara bhava Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 407 lokapAla4.(78).173 vasundharA 2.2.49 devoMkA eka bheda utpalakheTa nagarIke rAjA vajrabAhulokezvara 7.2.254 kI rAnI, vajrajaMghakI mAtA bhagavAn vRSabhadeva vapandharA 2.(65).76 lolupa 3.(36).108 vajradanta cakravartIkI mAtA supratiSThitapurakA eka halavAI, vasumatI 2.(60).74 nakulakA pUrvabhava rAjA ajitaMjaya kI strI [va] vAsava 2.(51).69 gandharvapurakA rAjA eka vidyAdhara vajrajaMgha 2.2.49 vAsava 4.63.178 lalitAMgadevakA jIva, bhagavAn saudharmendra vRSabhadevakA eka pUrvabhava vikasita 2.(59).73 vajradanta 2.5.51 amRtamati mantrIke putra prahasitakA puNDarIkiNI nagarIkA rAjA, mitra zrImatIkA pitA vijaya 3.53.131 vajradanta 3.(112).135 zArdUlAryakA jIva vajanAbhi cakravartIkA putra vijaya 1.36.24 vajradhara 5.(41).211 rAjA aravindakI strI vijayAdha 9.21.337 vajranAmi 3.(96).131 vijayA parvatakA eka adhiSThAtA acyutendrakA jIva, bhagavAn vRSabha vyantaradeva devakA pUrvabhava vidyullatA 1.(96).43 vajrabAhu 2.2.49 lalitAMgakI strI utpalakheTa nagarIke rAjA vajrajaMghake vinayaMdhara 2.(51).70 pitA eka kevalI vajrasena3.(96).131 vinami 8.(10).284 vajranAbhi cakravartIkA pitA rAjA mahAkacchakA putra varadatta3.(86).127 vimISaNa 3.(86).127 zArdUlArya tathA citrAMgadakA jIva zArdUlAryake jIva, varadattake pitA varavIra6.(63).246 vimISaNa 2.(49).68 bhagavAn vRSabhadevakA putra ratnasaMcayake rAjA zrIdhara aura varasena 2.(25).60 manoramA rAnIkA putra nArAyaNa ___ nAgadatta aura sudattIkA putra vimalavAha 3.(87).127 varasena 3.(86).127 eka tIrthaMkara maNikuNDalIkA jIva vIra 3.(9).99 vasantasenA 3.(34).108 vanajaMgha aura zrImatIkA putra vijayapurake rAjA mahAnandakI strI vIra 6.(62).246 vasandharA 2.(60).74 bhagavAn vRSabhadevakA putra prabhAkarapurIke rAjA mahAsenakI vRSabha 1.1.1 strI prathama tIrthaMkara, kathAnAyaka Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 vRSabhasena vRSamasena bhagavAn vRSabhadevakI yazasvatI rAnI se utpanna eka putra vaijayanta zakra bhagavAn vRSabhadevakA pramukha gaNadhara sUkarAryakA jIva saudharmendra zatavaLa zrI zatabuddhi rAjA mahAbalakA pitA maha zatamati zatayajvA zatamati, mahAbalake mantrIkA jIva rAjA mahAbalakA eka mantrI saudharmendra eka devI zrIkAntA zrIkAntA vajranAbhi cakravartIkI mAtA zrIdhara [ rA ] rAjA akampanakA nAmAntara zrIdhara zrIdhara nAgadatta aura sudattIkI putrI, isI - kA dUsarA nAMma nirnAmikA thA eka deva, vajrajaMghakA jIva zrImatI 6. (58). 245 mativara mantrIkI mAtA zrIvarmA 10.47.371 3. (53).131 purudeva camprabandhe zrIvarmA 1. (56).29 3. (75).123 maMgalAvatI dezake ratnasaMcayanagarakA rAjA 4.53.172 1. (39).21 siMhapura ke rAjA zrISeNa aura zrI sundarIkA putra, jayavarmAkA choTA bhAI 5.11.201 4.27.159 2. (25).60 3. (96).131 7. (27).267 2. (49).68 1.54.35 zrIdhara rAjA aura manoharA rAnI - kA putra - balabhadra zrISeNa gAndhila dezake siMhapura nagarakA rAjA zrI sundarI siMhapurake rAjA zrISeNakI strI zrutakIrti eka upAsaka zrutakIrti Ananda purohitakA pitA zreNika zreyAn - magadha samrAT bhagavAn mahAvIra svAmIkI sabhAke pramukha zrotA ( bimbasAra ) dAnatIrtha ke pravartaka zreyAMsa rAjA [ sa ] satyabhAmA amRtamati mantrIkI strI samAdhigupta eka muni samAdhigupta eka muni saMbhinnamati rAjA mahAbalakA eka mantrI mahAbalakA prapitAmaha sahasrabala sAgara 3.(64).118 3. (29).106 sAgarasena ka sAnatkumAra mativara mantrIkA pitA sAgaradatta hastinApurakA eka vaizya sAnatkumAra svargakA indra 2. (49).68 sAmAnika devoMkA eka bheda 1.53.35 1.53.35 8. (72).318 3. (29).106 1.11.6 3. (38).109 2.(59).73 2. (20).61 2.(60).74 1. (39). 21 1. (57). 29 3.(29).106 3. (33).107 3. (18).103 4. (94).179 4. (78).173 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudatI sudRSTi pitA pariziSTAni 409 sArasvata7.(40).271 suvidhi 3.(77).124 lokAntika devoMkA eka bheda sudRSTi rAjA aura sundaranandAkA siddhArtha 8.(21).288 putra, zrIdharadevakA jIva hastinApurake rAjA somaprabhakA surAdhipa 7.(12).257 dvArapAla saudharmendra sImandhara2.(60).74 surAdhipati 4.51.171 eka tIrthaMkara saudharmendra sutrAmA-indra 4.18.148 surAdhipatisundarI 5.13.201 2.(25).60 saudharmendrakI indrANI pATaligrAma nivAsI nAgadatta vaNika surAdi jIva-devagaNa 4.32.161 kI strI surendra-saudharmendra 7.33.269 sudattA3.(35).108 somaprabha 7.(27).267 dhAnyanagarake kubera vaizyakI strI hastinApurake rAjA sudarzanA2.(54).71 somaprabha 8.13.289 ___ eka gaNinI ( AryikA ) hastinApurakA rAjA zreyAMsakA 3.(77).124 bhAI susImAnagarIkA rAjA, suvidhikA saudharmapati 4.(91).178 saudharmasvargakA indra sudhamaguru2.(49).68 svayaMprama 3.(64).118 ___eka muni eka deva, zrImatIkA jIva sunandA6.15.229 svayaMprama 3.(54).116 ___ bhagavAn AdinAthakI strI eka tIrthaMkara sundaranandA3.(77).124 svayaMpramA 1.896).43 ___ susImAnagarIke rAjA sudRSTikI strI lalitAMgadevakI strI 6.43.247 svayaMpramaguru 1.(75).35 bhagavAn vRSabhadevakI putrI eka muni, jinake pAsa jayavarmAne sundarI 3.(53).115 dIkSA lI puNDarIkiNI nagarIke rAjA svayaMpramA 1.(98).44 priyasenakI strI lalitAMgadevakI devAMganA, zrImatIsupramA 2.(53).79 kA pUrvabhava gandhila dezakI ayodhyA nagarIke svayaMbuddha 1.(39).21 rAjA jayavarmAkI strI rAjA mahAbalakA mantrI subAhu 3.(98).131 mativarakA jIva hari-eka rAjA 7.(27).267 subuddhi 4.27.159 harikAnta-harikA nAmAntara 7.(27).267 eka devI haricandra 1.37.25 2.(27).60 rAjA aravindakA prathama putra palAla parvata grAmake nivAsI harivAhana-varAhakA pUrvabhava 3.(34).108 devalakI strI hI-eka devI 4.27.159 sundarI sumati 52 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. purudevacampUprabandhAntargata katipaya viziSTa zabdAnukramaNI [ yahA~ tIna aMkoMmeM prathama aMka stabaka, dUsarA aMka zloka athavA gadya aura tIsarA aMka pRSThoMkA sUcaka hai| dUsare aMkameM koSThakagata aMka gadyakA sUcaka hai jo ki sAdhAraNa aMka saMkhyAse gRhIta hai|] [a] anavama 6.(38).236 amAmikhyA 4.(78).172 navama nahIM, avama-hIna nahIM anAgaparvatakI zobhA 4.(78).172 aMgada 1.(33).19 hAthIse bhinna, aparAdhase rahita animeSabAjUbanda 1.73.46 agramahiSI deva, matsya paTTarAnI anIti 7.21.261 5.(41).211 nItise rahita, ItiyoMse rahita parvata bhanukalam 2.9.55 acalA 5.(41).211 pratyeka samaya pRthivI anUpa 7.(12).257 acyutAmatyendra 3.(109).134 __ atyadhika jalavAle deza acyutasvargakA indra, akArase rahita antarvanI 6.23.234 amatyendra-matyendra-manuSyoMkA rAjA garbhavatI atanu 1.(26).15 antarikSAkUpArakAmadeva ___ AkAzarUpI samudra atipracaNDa1.(45).24 antarIya 6.(45).240 atyanta tejasvI vastra ativRddha5.(8).193 __ aparAgatA 2.62.92 atyanta bUr3hA, atyanta bar3hA huA parAgase bhinnatA, vItarAgatA adabhra6.(52).243 apAMgasundara 2.37.76 akRza anaMga kAmake samAna sundara, kaTAkSabhadevamAtRka 7.(12).257 se sundara meghavRSTipara nirbhara nahIM rahanevAle apApA 8.25.299 pAparahita, apa + Apa jalake samUhaadharapravAla 1.7.4 se rahita oSTharUpI kisalayase sahita abalADhya 1.34.22 adhikAruNya __7.(3).253 abalA-striyoMse sahita, abaloMadhika dayAlutA, adhika lAlimA nirbaloMse sahita anagha1.7.4 abja 4.25.156 nirdoSa candramA (puM) zaMkha (puM) kamala (napuM) deza Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhijAta sundara abhiSejana senAkI car3hAI amaravadhUTI devAMganA amaratarulumAmodinI kalpavRkSake phUloMkI gandhase yukta amaradharAdhara sumeruparva amarAThI devapaMkti amartyapati indra amAnavacaritra - lokottaracaritra, caritra amRtaniSTha amRtabhojI-deva mokSadAyaka, jaladAyaka amrutaprada amRta rAzi amRtakA samudra, jalakI rAzi amRtAzana deva amRtAndhojana devasamUha ambara AkAza, vastra ambaramaNi sUrya ambaracArI ayaskAnta cumbakamaNi pariziSTAni 4. (84 ) . 176 aratnihAtha 3. (51). 345 aravindadhAna 1. (91).41 amAvasyAkA 2.1.49 1 (43). 23 4.35.162 prasUtigRha 1. (13). 7 aruNabimba 1. (64). 32 arcAsanAtha AkAzameM calanevAle cAraNa Rddhi dhArI muni ambujabAndhava sUrya ambujarAgaratna padmarAgamaNi 3.32.161 5. (55). 315 5. (8).193 9.25.339 5. (4).189 1. (33).19 2.43.79 3.9.102 1.19.13 kamaloMko dhAraNa karanevAlA arAlakezI ghuMgharAle bAloMvAlI strI 1.15.10 ariSTageha 1.31.21 lAlabimba, sUryabimba pratimAoMse sahita alakA bhikhyA avana rakSaka avadhijJAnataraNi avadhijJAna rUpI sUrya avanIpakajana rAjAoM kA samUha azvIya 'alakA' yaha nAma, alaka- kezoMkI zobhA ghor3oMkA samUha asamabANa kAma asidhenukA churI asubhRtkadamba prANisamUha Amlavardhana eka vrata Aditeya - deva adhiyutA mAnasika pIr3Ase yukta Antara hArdika [ A ] 411 3.50.130 1. (13).8 2. (21).64 4.58.175 4.34.162 8. (52). 305 1.17.12 1. (13).8 10.33.365 2. (19).57 9. (48).344 1.30.21 1.48.26 1.(31).17 2.(59).73 9. (39). 339 2.25.66 5.21.208 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.(39).210 ekAvalItaralamaNi 412 purudevacampUprabandhe Abhugna1.(85).39 [e] jhukA huA AramaTI 4.(95).180 eka lar3ake hArake nIce lagA haA nATakakI eka vRtti AsthAna-. bar3A madhyamaNi 8.46.318 aizavaNa samavasaraNa 4.(91).178 Ahitatanu devoMkA hAthI / yaha hAthI vikriyAse 3.20.110 zarIrako dhAraNa karanevAlA 32 mukha banAtA hai, pratyeka mukhameM 8-8 dA~ta hote haiM, pratyeka dA~tapara [] sarovara banAtA hai, pratyeka sarovarameM indindira 2.(77).80 32-32 paMkhur3iyoMvAlA kamala bhramara banAtA hai aura pratyeka pA~khur3Ipara IryAzuddhi 2.(105).92 devAMganAoMkA nRtya dikhAtA hai| mArga sambandhI zuddhi [ka] [u] kaMkaNa 2.(35).63 uccakareNu 3.1.97 jalake kaNa, hAthakA kar3A U~ce hAthI, U~cI ur3anevAlI dhUli kaMcuka 4.(54).164 uccakorakasaMnibha 1.71.45 stanavastra utkRSTa cakora pakSIke samAna, unnata kaMcukI 3.(15).102 koraka-kamalakI boMDIke samAna antaHpurakA vRddha paharedAra, sA~pa uttamazrI 4.(58).165 kaNThIravakaNTharava 4.(49).170 utkRSTa lakSmI, uThate hae andhakAra siMhake kaNThakA zabda kI zobhA kathArasaMjJAudanta 1.(31).18 kathAke rasako jAnanevAlI vRttAnta kanakayantradhara 2.(9).93 udaNDakANDa sonekI picakArIko dhAraNa karaneUparakI ora chalakatA huA pAnI, vAlA lambe bANa, kanakazikharI 1.(45).33 upanadaNDa 6.(74).249 sumeruparvata AzrayadaNDa kanakAcala 2.(77).80 upatyakA 1.(13).9 sumeruparvata parvatake nIcekA maidAna kanakAvalI 2.(53).70 ullasaddhAra 2.(10).53 eka tapa jinapara hAra suzobhita hai, jinakI kanoyAn 1.54.35 dhArA suzobhita hai| choTA uru6.(13).227 kantuka 4.(54).164 vizAla kAma Uru6.(13).227 kabandha 5.(6).191 jA~ca pAnI, zirarahita dhar3a 1.9.5 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTAni 413 sUrya hAthI kamalabandhu6(30).232 kalyANaguNa 7.(19).261 svarNakI lar3IvAlA vastra kamalasahacara6.(27).233 kalyANAMcita 4.(101).182 kamala ke samAna, kamaloMkA mitra suvarNase zobhita, garbhAdi pA~ca kamalAdhikaparipoSa 6.(38).237 kalyANoMse zobhita kamaloMkA adhika poSaNa, kamalA kalyANAdri 1.47.31 lakSmIkA adhika poSaNa karanevAlA sumeru parvata karakAzaMkA5.(19).199 kallola 1.(17).11 oloMkI zaMkA santati karama6.(13).227 kabarI 2.68.95 kalAIse lekara chigurI taka hAthakI strIkI coTI bAhya kora kAMcanAcalasaMnima 2.42.79 karuNAvaruNAlaya 9.(37)339 sumeruke samAna dayAke sAgara kAMcIkalApa 2.(77).80 kareNu 4.55.173 mekhalA kANDavastra 1.14.10 karNapraNaya 1.(26).15 kamarakA vastra-laeNhagA rAjA karNakA sneha, kAna taka lambe kAntArAgAMcita 5.68).193 kalakaNTha 3.(42).111 striyoMke rAgase sahita, kAntAra + koyala aga - vanake vRkSoMse sahita kalamakara6.(13).227 kAndavika 3.(36).108 hAthIke baccekI sUMDa halavAI kala zataTinIviTa7.(57).278 kAdambinI 9.(28).336 kSIrasamudra meghamAlA kalApikalApa9.(4).323 kAlAri 4.(60).166 mayUrasamUha samayakA zatru,yama-mRtyuko jItanekalitamahAtapasthiti 6.(5).224 vAlA bahuta bhArI dhUpameM sthita, bahuta kAzyapI 5.(41).211 kaThina tapa karanevAlA kalpa2.(1).48 kASThA 8.(11).288 sImA kalpadra 1.1.1 kIrti 5.(15).197 kalpavRkSa yaza, varSA kalpapAdapavAra 3.(45).113 kIlAla 4.(41).160 kalpavRkSoMkA samUha rudhira, jala kalpabhUja 1.(82).37 kuJjarArAtikizora 6.(36).236 kalpavRkSa siMha zizu kalpezvara5.6.194 kumudinIkAnta 1.(31).18 svargake indra candramA pRthivI svarga Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purudevacampUprabandhe kulizadhara5.(35).208 khalatAmiva 10.9:352 indra amarabelake samAna 4.(23).151 khecarakumminIpati 1.(48).25 nIlakamala, mahImaNDala vidyAdharoMkA rAjA kuvalayAnanda 4.(78).172 pRthivImaNDalakA Ananda, nIla [ga] kamalakA vikAsa gaNadharakuzAkimakara tIrthakarake pramukha zrotA, aneka kuzalatAko karanevAlA, kuzala munigaNoMke nAyaka sahita-makaroMse yukta gandhavahastanandhaya 5.(30).206 kuzezayanikara 6.(5).224 manda vAyu kamalasamUha, tapasvisamUha gAGgeyakumbha 5.3.190 kRtamAla 2.(21).58 suvarNa kalaza cirAlakA vRkSa girIza 4.(101).182 kRtrima kSataja 1.(48).26 giri + Iza = parvatoMkA rAjA, banAvaTI khUna gir + Iza = vANIkA svAmI kezava2.(49).68 guNa 2.5.51 nArAyaNa samyagdarzanAdi guNa, dhanuSakI DorI kesara2.(21).58 gRhamedhI 2.(48).67 bakula vRkSa gRhastha kaumudI5.(12).195 gotrAtizaya 5.(8).193 cA~danI parvatoMko DubAnevAlA, uccagotrakSaNadAkSaya vAlA rAtrikA antima bhAga gotrAhita 7.11.258 kSamAdhara 1.(26).15 indra parvata, kSamAguNake dhAraka godhikA 1.(48).26 kSAmatA 2.(34).62 chipakulI kRzatA grAmakUTa 2.(27).60 kSoNIkalpataru 6.1.222 grAmakA svAmI pRthivIke kalpavRkSa grAmasiMha 6.46.249 kSamApa 1.18.13 kuttA rAjA [kha] [] rakhaNDaprapAta9.(57).347 ghanakIlAla 5,(6).191 vijayA parvatakI eka guphA atyadhika pAnI, atyadhika rakta kharAMzukAnta2.(19).57 ghanapuSpa 5.(4).190 sUryake samAna sundara jala, atyadhika puSpa khalatA 10.9.352 ghanapuSpavRSTiduSTatA adhika puSpavarSA, jalavRSTi Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 kapUra pariziSTAni ghanatAnagha4.(54).164 camarajAta 3.(15).2.0.2 ghana-kAMsya Adi bAjekI tAnakA camarImRgoMkA samUha, camara gha-zabda caramAGga 6.(30).2.3.3 ghanazrI 6.9.226 usI bhavase mokSa prApta karanevAlA adhika lakSmI, meghakI zobhA calAcala 1.(52):28 ghanasAra 2.8.55 atyanta caMcala cAraNacaritavidita 2.(26).60 ghanAghasaMgha 5.(37).208 cAraNaRddhi dhAraka muniyoMke gamanabahuta bhArI pApoMkA samUha se prasiddha ghRNi1.(91).41 citraketanA 9.38.347 kiraNa nAnA patAkAoMse yukta ghRNipUra6.(22).237 cittabhU - 6.(55).244 kiraNasamUha kAmadeva ciratna 2.(95).86 [ ca] prAcIna ciratnaratnacakrazomA 6.(33).234 prAcIna ratna cakravAkapakSIke samAna zobhA, cakraratnakI zobhA [ja] cakrAGganA1.15.10 jagadguru-- 5.5.194 cakavI jinendra cakriprAcyakSitibhUta10.33.365 jagaDAmarakArI 4.7.143 cakravartIrUpI pUrvAcala jagadvijayI 5.12.201 jaMghAyuga 6.10.227 zobhamAna -piMDariyoMkA yugala cacarIkasaMcaya1.(17).11 jaMghAlatA 1.(26).14 bhramarasamUha jaMghArUpI latA, zIghragAmitA caJcalAnanda5.(15).197 jaDabhRdUci 2.(98).87 bijalIkI kauMdha, kSaNabhaMgura Ananda meghake samAna kAnti, mUoMmeM ruci caNDamAnu1.50.26 jaDajaruci 9.22.337 sUrya kamalake samAna kAnti, mUrkhameM caturNikAyatridaza 4.54.272 utpanna honevAlI icchA bhavanavAsI, vyantara, jyotiSI aura jammArimaNi 2.(41).65 vaimAnika ye cAra prakArake deva indranIlamaNi candra2.(35).63 jammAlammana 5.(1).188 candramA, kapUra candrahAsa2.40.79 jAgala 7.(12).257 talavAra jalarahita deza candanasthAsaka2.(109).93 jAtakarma 9.1.321 candanakA tilaka janmasaMskAra Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 jAtakarmotsava janmasaMskArakA utsava jAmI bahina jitAsamazara kAmadevako jItanevAle jinaguNasaMpatti eka tapa jinacandira jinendrarUpI candramA jinacaNDadIdhiti __ jinasUrya jinapota- jinabAlaka jIvaMjIvaMprati pratyeka jIvako, cakorako jIvitAntakAlika___ maraNa samaya honevAlA jaitra vijayazIla jaiSNava cakravati sambandhI purudevacampUprabandhe 5.20.207 tArApatha 4.(95).180 AkAza 6.15.229 tArollAsa 6.23.234 nakSatroMkA ullAsa, atyadhika 6.48.250 Ananda tejana 4.(23).150 2.(30).61 bA~sake vRkSa tridazadvipa 4.62.177 1.(82).37 airAvata hAthI tridazAdhikasneha 4.(58).165 4.42.167 devoMkA adhika sneha, tIna battiyA~ aura taila 4.63.178 tridazopasevita 1.48.32 tIna battiyoMse sevita, devoMse 1.3.3 sevita tridoSasaMbhavAmaya 6.(2).222 1.(50).27 vAta, pitta aura kapha ina tIna doSoMse honevAle roga 1.5.4 trivargaprApti 5.22.208 dharma, arthakAmakI prApti 9.33.344 trisAkSika 7.39.276 indra, siddha aura AtmA ina tInakI sAkSI pUrvaka [ta ] zarIra taDillatAvilasita1.(52).28 dakSiNamarudvara 2.(35).63 bijalIkI kauMdha dakSiNa dizAse AnevAlI malayatanu 1.(26).15 samIra, udArahRdaya-zreSThadeva . daMdazUka 1.(75).35 tapanabimba 5.(19).200 sarpa sUryamaNDala dantAvala 1.(48).25 tamonAzana 2.2.2 hAthI ajJAna aura andhakArako naSTa karane dammoli 1.10.5 vAlA vana taraGgita1.(13).6 1.(26).15 bar3hA huA zaMkha tulA2.48.82 dapakakelikAla 2.68.95 tulArAzi, upamA kAmakrIr3Ake samaya tulitAGgaja1.63.40 dinamaNi 4.38.165 kAmadevakI tulanA karanevAlA sUrya Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divijabhUya-devaparyAya divi + adhvani + samAsIna:AkAzamArga meM sthita divija deva diviSad deva divyadeha vaikriyika zarIra divyadhvani mRdulatAlaM kRtamukha divyAmalalocana divyadhvanikI komalatAse suzobhita mukhavAle avadhijJAnarUpI netra dizAvazAvallabha diggaja dIrghanidrA mRtyu durgata daridra devadeva bhagavAn vRSabhadeva devabrAhmaNa brAhmaNa devamAtRka meghavRSTipara nirbhara rahanevAle deza doSAkara doSoMkI khAna, candramA doSAkarazrI taTinI AkAzagaMgA sindhu AkAzagaMgA brAkSAvalI dAkhoM kA samUha droNI doSoMkI khAnasvarUpa lakSmI, candramA ke samAna lakSmI jahAja 53 pariziSTAni 1.40.28 1.1.1 7. (1).251 dhara 4.55.173 1.40.28 1.1.1 6.(30).232 6.(68).247 3.45.112 1. (79).37 6.18.231 5. (53).215 9.22.337 1.15.10 dvijarAja - 10.23.360 4.36.163 candramA 1.46.30 parvata dharA pRthivI dharAdhirAja - rAjA vajrajaMgha dhIrataradhI atyanta gambhIra buddhi nakharAMzukAnta 10.30.364 nadInabandhu nagendra samudrabandhu 7. (12) 257 nadIpabandhu nakhoMkI kAntise sundara nadavanaja nadIkA kamala nadIna na calanevAloMmeM zreSTha, parvatazreSThavijayArdha nadiyoMkA ina- svAmI, dIna nahIM samudrake samAna, nahIM nadeza samudra nabhazcara vidyAdhara nabhoga vidyAdhara nabhogatA [ dha ] namaskArapada [ na ] NamokAra mantra bhogAbhAva, AkAzagAmitA narapAlanikAya rAjasamUha dIpaka ke 4.33.162 417 5. (41). 211 5. (41). 211 4. (54).164 3.10.103 2. (19).57 1. (13).8 4.31.161 6.(10).226 4. (23). 151 samAna 4.40.166 5. (7). 192 7. (50).275 1. 30. 21 2.46.81 1. (85).39 9. (35).338 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSThA stuti 418 purudevacampUprabandhe naramaNIddha2.(95).87 nilimpa 7.(50).275 zreSTha manuSyoMse suzobhita deva narasArtha3.44.124 nilimpakaramukta 10.(28).359 manuSya samUha devoMke hAthoMse chor3e hue narocitavRtti4.(84).176 . nilimpanaTI 8.(49).301 asundaravRttivAlA, manuSyoMke yogya devanartakI vRttivAlA nilimpapati 4.(72).171 navana 4.(82).175 stavana nizAnta 2.(1).48 nAga 4.(78).172 prabhAta hAthI 5.11.201 nAndI 5.(37).210 samApti nATakake prArambhameM kI jAnevAlI nistrizajA 9.22.337 talavArase utpanna, krUra manuSyase nAbhijAta 4.(84).176 utpanna asundara, nAbhirAjase utpanna nIpa 2.(21).58 nAlIka 5.40.219 kadamakA vRkSa kamala nIrajAta 2.(21).58 nicaya kamala samUha nIrajAkSI 7.25.270 nidhanada kamalanayanA mRtyudAyaka nIrAjita 2.32.75 nidhirATa 9.23.338 AratI utArA huA cakravartI nIrasahita 3.(92).129 niyantA 9.21.337 jalase sahita, nIrasa manuSyoMke lie niyantraNa karanevAlA hitakara niyuddhazilpa10.24.360 nIrasatva 9.11.330 bAhu yuddhasambandhI caturAI nIrasatA, jalakA sadbhAva nirjarajana4.(23).149 nIreka 10.13.354 devasamUha, taruNasamUha zaMkArahita nirdoSa viSvaNa8.(15).285 nIlAcala 10.(24).357 nirdoSa AhAra eka kulAcala nidhUmamaMjarI1.22.14 nIvA 2.68.95 prajvalita jvAlA __ strIke adhovastrakI gA~Tha nirmalamAnasa1.6.4 netra 6.9.226 svacchamanarUpI mAnasarovara vastra, nayana nivRtimandira 6.5.225 mokSasthAna nivega7.23.269 paMka 5.(15).197 vairAgya kIcar3a, pApa 10.66).350 [pa] Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkajAta kamala, paMcatA pA~ca saMkhyA paMcatA paMcazara pA~ca saMkhyA, mRtyu kAmadeva paMceSupaTTakaraNI pataMga kAmako uttejita karanevAlI pApoMkA pakSI, sUrya, patibruva kanyA patrI bANa patripati garuDa padmabandhubimba samUha apane Apako jhUThamUTha pati kahane vAle patiMvarA sUryamaNDala pamphulya mAnamallikA tallajakhilatI huI zreSTha mAlatI payodhara megha, stana paracakrakalita parasainyakRta parigati parama + Uha -- tarkakA kathana, dUsareke moha - vibhramakA kathana pradakSiNA pariniSkramaNadIkSA kalyANa 8.43.298 pariziSTAni pichale 5. (51). 214 pariSvaMga 6.31.240 _3. (116).138 paramahimayuta parama utkRSTa hima -- barphase yukta, parautkRSTa mahimAse yukta paramohapratipAdana 2. (85).83 2. (70).77 1.68.42 6.15.229 9. (7).326 9. (7). 326 9. (48). 344 1. (13).9 2.(10).53 9. (48). 343 6.6.225 1. (33).19 8.25.308 pazcima 7. (50). 275 AliMgana parimalita malina, parimala - sugandhase yukta pallava nayI koMpala, pada-parakA talanIcekA bhAga pAkAhita indra pATIragiri malayAcala pAthoja - kamala pAda paira, pratyanta parvata pAda caraNa, kAntAracaryA - vanameM AhAra lenekA niyama pApacakra kiraNa pApoMkA samUha pApI, cakave pApAvagraha pAparUpI vRSTikA pratibandha pArthiva rAjA, miTTI ke ghar3e pUrvakSamAghara udayAcala pUrvapakSa zaMkApakSa, kRSNapakSa pRtanAdhirAja senApati purandarakASThA pUrvadizA purandaramaNi indranIlamaNi purandara sundarI indrANI 419 8. (17). 287 2. (16).56 1. (13). 9 6.11.227 7. (32).269 6.(36).235 1.15.10 1. (13).8 4.(46).169 3.9.102 6.27.237 8. (78) 319 10.12.353 6.12.228 5. (53). 215 3.2.97 5. (32)207 7. (17).259 7. (50).276 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 purunandana bharata pulomajAindrANI puSpaMdhara bhramara peyataru nAriyalakA vRkSa, athavA tAr3avRkSa paitRSvastrIya buAkA putra prakaTitadazAvatAra jisameM daza janmoMkA vRttAnta prakaTa kiyA gayA thA, jisameM dazA - battIkA avatAra prakaTa thA prakAmojjvalA atyanta ujjvala prakRti prajAjana prakRti mantrI adi, prajAjana pracurormikAtraja bahuta bhArI taraMgoM kA samUha, bahuta aMgUThiyoMkA samUha pratIka zarIra pratyagdizA - pazcimadizA pratyarthidAvAnala prabhAtAbja prAtaHkAlakA candramA zatrurUpI vanako bhasma karane vAlI vanAgni pramadAlimadhurAlApa sakhiyoMkA madhura bhASaNa, harSa vibhora bhramaroMkA madhura zabda pravAla mU~gA, kisalaya pravIcAra kAmasevana purudeva campUprabandhe 6.34.242 5. (24).202 8.(1).280 2. (21).58 prAcI 2.37.76 1.12.6 7. (8). 255 3.4.99 4. (41).161 3. (42).110 1. (13).7 himagiri 5. (37).209 prauDhadhvAnta 1.36.24 2. (1).48 2. (35).63 pravrajyA 5. (4). 190 3.50.130 dIkSA prastha zikhara, mAnabheda prAgalbhya gambhIratA pUrvadizA prAleyAdi gADha andhakAra, bhArI ajJAna prauDhazobhanakharAMzuvaibhava phaNIzvara dharaNendra bandhujIva bala bammarI jisake nakhoMkI kiraNoMkA vaibhava atyanta zobhamAna hai, jisakI tIkSNa kiraNoMkA vaibhava atyanta zobhamAna hai| [ pha] bhramarI dupahariyAkA phUla, bhAiyoMkA jIvana balabhadra balaghna balaripu indra balAri indra balArNava senArUpI samudra barhimukha deva bahuloha [ ba ] bahuta lohA, bahuta tarka 1.43.30 1. (13).8 1.10.5 4.38.165 1.42.28 1.3.3 4.42.167 8. (12). 285 7. (3).253 1.24.17 2.(49).68 6.9.226 7.25.308 5. (37).208 10.18.358 4. (91).178 4.67.181 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMga pariziSTAni 421 bAhA6.33.241 maMjulAsyavirAjita 4.(82).175 bAhu-bhujA maMju--manohara lAsya-nRtyase suzovRtrAhita 7.(12).257 bhita, maMjula-manohara Asya-mukhase suzobhita brahma7.(12).257 maNDalAna 6.(33).234 jyotiSazAstrakA eka yoga talavAra madakaNDUla 1.(61).30 [bha] mada kI khujalI se yukta 5.(6).191 madanasahakAra 3.(42)111 taraMga, parAjaya kAma kA sahAyaka bhagavadAsthAna10.(46).364 madhu 10.2.349 bhagavAnkA samavasaraNa vasanta bharata zAstra7.(5).254 madhukarAvatAta 5.24.211 nATya zAstra bhramarapaMkti bhava8.24.299 madhupa 2.(98).87 saMsAra, mahAdeva madyapAyI, bhramara mavavArAzi 4.63.178 mandagandhavaha 1.(13).9 saMsAra samudra mandavAyu bhujAntara4.(95).180 mandarAga 4.(101).182 manda prIti kA dhAraka, mandara + vakSaHsthala bhuvanapati 5.(7).191 aga-mandara giri-sumeru rAjA, jalapati mandarodyAna 1.(101).46 bhUdeva meru parvata kA bagIcA 10.30.364 brAhmaNa mandratama 1.(17).11 bhramarahita 1.1.1 gambhIra-joradAra bhramase rahita, bhramaroMke lie manmana 6.(50).242 hitakArI baccoM ko aspaSTa bolI bhramarAjita2.(10).52 marAlI 4.(23).148 bhramaroMse aparAjita, bhrama-bha~varake haMsI samAna suzobhita malayaja 2.8.55 candana [ma] mallikAmatallikA 3.42.111 maMjulakA 1.(13).7 zreSTha mAlatI manohara kamala mahAgha 5.(32).207 maMjumaMjIra 1.(17).11 mahAmUlya manohara nUpura mahAdarza 4.34.162 maMjulakucojjvala 7.(3).253 amAvAsyA, mahAdarpaNa maMjula-manohara kucoMse ujjvala, mahApravrajyA 8.(72).318 maMju-manohara lakucoMse ujjvala digambara dIkSA Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 purudevacampUprabandhe mahArajata4.67.181 muktAvalI 2.(51)69 bahuta bhArI cA~dI, sonA ___ eka vrata mahArajata mahIdhra1.(43).23 muktopama 1.(16).11 sone kA parvata-sumeru upamArahita, motiyoM kI upamA se mahAsthapati 2.53.86 yukta, mukta-siddha parameSThI kI sthapatiratna-pradhAnatakSaka upamA se sahita mahiSI3.(15).103 munivikartana 1.(55).27 paTTarAnI, bhaiMsa munirUpI sUrya-zreSTha muni mahIkamana2.(10).52 muSTisamIka 9.32.344 rAjA muSTi yuddha mahodaka2.50.69 mekhalA 6.(27).231 utkRSTa phala se yukta parvata kI kaTanI, kaTisUtra-karadhanI mAkandatarusaMdoha1.(13).9 mecakapakSaka 7.40.277 Ama ke vRkSoM kA samUha kRSNapakSa mAtulAnI2.(68).76 mecakaruci 5.(37).208 mAmA kI strI kRSNakAnti mAtRcara2.(50).68 mocAphala 1.10.5 bhUtapUrva mAtA kA jIva kelA mAnasa3.50.130 mohakSamAvallama 1.5.4 mAnasika-manasambandhI moharUpI rAjA mAnasa 5.33.215 mAnasasarovara, citta mAra-kAma 2.20.64 yavanikAvibhrama 5.(39).210 mAra 2.85.83 paradA kA sandeha kAma, mArane vAlA yugAyata 6.(73).248 mArgaNa 2.5.51 yuga-juvArI ke samAna lambA bANa, gati Adi 14 mArgaNA yogayogya 8.(35)293 mInaketana 2.10.52 dhyAnake yogya kAmadeva [ra] mRdulatAlakRtamukha 1.1.1 komala latAoM se alaMkRta agrabhAga 2.5.50 vAlA lAla, anurAga se yukta mRtsnA7.(17).259 rajatamahIdhara 1.(43)23 acchI miTTI vijayAdha parvata muktA6.5.225 rajatAcala 1.(13).9 muktajIva, motI vijayA parvata muktAdhikazomAMcita7.(3).253 rajorAjI 9.18.336 motiyoM kI adhika zobhA se dhUlipaMkti aMcita, muktajIvoM kI adhika ratnakoTIra koTi 6.18.231 zobhA se aMcita ratnamaya mukuTa kI kala~gI Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnannaya samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAritra ratnapracaya ratnoMkA samUha ratnAbali eka tapa rathakaDyA rathoMkA samUha razanA mekhalA rasajJA jihvA zakA kokaripu pUrNimAkA candramA rAkA kokAri pUrNimAkA candramA rAkAhimakara pUrNimAkA candramA rAkendubimbAnanA pUrNacandra rAjan - nRpati candratA, nRpatitA candramA, rAjatA rAjarAja rAjAdhirAja cakravartI bharata rAjahaMsamanoramA rAjahaMsa pakSiyoMse manohara, zreSTha rAjA manako haranevAlI rAjahaMsapakSI, zreSTha rAjA rAjahaMsa rAjA rAjA, candramA rIti pItala, pracAra lajjAyavanikA lajjArUpI paradA [ la $1 pariziSTAni 1.5.4 1.13.10 2. (5).70 10. (22).356 2. (98).89 1.9.5 3.49.128 4.45.168 6.21.233 1.36.24 1.(26).16 6. (27).231 10.4.351 3. (42).111 1.16.11 4. (32). 151 4.67.181 2. 15.60 latAnta puSpa lalitAGgacara pUrvakA lalitAGga lavaNataraGgiNIramaNa lavaNasamudra lekha deva lekhastrIdevI lekhAcalasumeru lolamba bhramara kolamba nikuramba bhramarasamUha lolambakezI kAle kezoMvAlI strI kolAkSI capala netroMvAlI strI vakSoruha stana vacohara dUta bajrakANDa cakravartIkA dhanuSa vajrakirITa hIroMkA mukuTa vajradhara indra vajrI indra vadanavidhu mukharUpI candramA vanavAsI [ va ] jalameM nivAsa karanevAlA, vanameM nivAsa karanevAlA 423 1. (31). 18 2.36.76 1. (13).7 8.24.296 4.39.165 1. 21.14 1. (13).7 1. (91).41 4.36.163 2. (5).50 2. (10).53 10.13.354 9. (18). 332 10.6.351 5. (41).211 2.2.49 1. (13). 9 6.(5).224 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 vanazuNDAlajaMgalI hAthI vanAmara vyantara deva vanIpa bagiyA kA rakSaka vanIpakajana yAcakajana vandivAta stutipAThaka cAraNoMkA samUha brAhmaNAdivarNa, raMga varNa varNottama brAhmaNa varSati - varSati - barasatA hai vaLakSetara kRSNa valagna madhyabhAga vallakI bINA eka varSa ke samAna AcaraNa karatA hai vazA hastinI vazAvallabha hAthI vasudhAnubhava pRthivIkA anubhava, sudhA-amRtakA anubhava vastrAGgamahIja vastrAGgajAtikA kalpavRkSa vAcAlita zabdAyamAna vAtamArga AkAza vAnIrajAta 'va' chor3akara ke vRkSa purudeva campUprabandhe 1. (61). 30 9.21.337 2. (21). 58 vAhinI 2.19.232 2. (19).57 vAhinI 10.30.364 4. (54). 164 vikRta 2.20.64 2.20.64 4.36.165 6.9.226 vALadhI pU~cha vAlizya vilasitamUrkhakI ceSTA 6.(27).231 4. (109).187 4. (78).173 senA, nadI 3.19.110 2. (21).58 senA vAhinIpatisenApati, samudra vikriyAse nirmita vicitropAyana nAnA prakAra ke upahAra 1. (17). 11 vidruta - 1. (101).46 vidruma mUMgA 1.(101).46 vidrumacchAya vicchitti camatkAra vijaya vaijayantI vijayapatAkA viTapAlambitAmbarA - jisake vastra guNDoM dvArA pakar3e gaye haiM aisI strI, zAkhAoMse AkAzako chUnevAlI vRkSAvalI pighale hue vRkSoMkI chAyAse rahita, mUMgAke samAna kAntise yukta vidhumaNi candrakAntamaNi viprayoga viraha vibudhajana devasamUha vibhutayA mahimAse, bhuvanapati zabda meM se 'bhu' ko pRthak kara denese vimana zatru 1. (48).26 10. (49). 365 3. 7.101 4.71.186 5. (6).191 5.5.194 9. (57).346 1.12.6 6. (52). 243 1. (101).46 1. (13).9 1. (26). 14 7. (3).253 1. (13). 9 1.15.10 8. (25).290 4.(60).166 2.2.50. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 5.1.189 4.(41).161 7.(17).259 4.(66).169 10.36.346 6.31.240 2.66.94 4.41.167 4.41.167 pariziSTAni vilakSaNa 4.(84).176 vyAtatalakSaNoMse rahita, adbhuta vistRta vilAsamandira 6.(36).235 khyAtukSikAkrIDAbhavana phAga vividhavyAhArapezalA 4.(41).161 vyAmuktanAnA prakArake zabdoMmeM kuzala laTakate hue vivekavArtA 1.(26).15 vyAlolabhedavArtA, hitAhitakA jJAna caMcala vizaGkaTa 2.(1).48 vyAhUtavizAla bulAyA huA vizAsita kuzAsana 1.4.3 [za] mithyAmatako naSTa karanevAlA zatamanyuvizikha 9.34.345 saikar3oM zokoMse sahita, indra bANa zampAvallIvizeSakAyamANa 8.(17)286 bijalIrUpI latA tilakake samAna AcaraNa karanevAlA zambaravizva 4.38.165 jala jyotiSazAstrameM prasiddha mahAyoga zaMvarAriviSa 2.(85).83 __ kAma, jalake zatru jala, jahara zarkarAviSarAzi 5.(8).193 _dhUli z2aharakI rAzi, jalakI rAzi zarkarAviSarAzi 7.26.270 zakkara samudra zarmabhogecchAviSvANa 3.50.130 sukha bhogakI icchA zAtakummamayavinamma 1.(82).37 __ suvarNamaya vizvAsa zAzvatapadavRtta 1.12.6 mokSa vRttiAjIvikA mayUra, agni vRndArakavRnda 4.(82).174 zItarociSdevasamUha candramA vyajanapacanapota 2.8.55 zuktikAzakalapaMkhekI mandavAyu sIpa ke Tukar3e jyAkIrNa 5.2.189 zucibikhare hue ujjvala, agni myAghracara 6.22.233 zuddhAntapahalekA vyAghra antaHpura 3.(45).113 3.(45).113 1.52.34 bhojana 6.(22).230 1.(57).29 7.9.258 zikhI 2.(85).83 6.28.238 5.(19).199 2.(85).83 1.31.18 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 puradevacampUprabandhe zubhataralarakSa 2.(10).53 satpathaatyanta zubha lAkSA-mahAvarase yukta, samIcIna mArga, AkAza .. zubha aura caMcala netroMse yukta satpati 3.(115).136 zyAmA 6.27.237 nakSatroM kA pati-candramA, sajjanoM yauvanavatI kA pati zritajanatati1.1.1 sadAgatisvabhAva 4.43.168 Azrita janasamUha vAyu ke samAna svabhAva vAlA, sadA + zrIpati 6.10.227 agati-nirvANa svabhAva vAlA bhagavAn vRSabhadeva sadAnandI 5.32.214 zrImAn - sadA harSita rahane vAlA, satpuruSoMko zobhAsahita, anantacatuSTayarUpa Anandita karane vAlA lakSmI se yukta sadAparAgarucizomita- . .. 6.(5).224 zratajJAna 2.(31).62 sarvadA makarandakI kAntise eka tapa zobhita, sadA + aparAga-vItazvasurya 2.(70).78 rAgatAse zobhita zvasura kA putra saddazanatigmarazmi 3.30.116 ...samyagdarzana rUpI sUrya [Sa] sadvRttaratna 3.(9).99 paraGgavAhinI 10.22.356 * sadAcArarUpI ratnase suzobhita, hAthI, ghor3A, ratha, payAde, baila aura sat-rekhAdi doSoMse rahita gola gandharva ina chaha kI senA ratnoMse suzobhita sapazomita- 1.(101).46 1 [sa] sat-uttama rUpase zobhita, sat-dru-. sakalakala 6.(26).322 upa-zobhita-acche vRkSoMse suzokalakala zabda se sahita, sakala bhit| kalAoM se sahita 1.(66).33 sakalabhuvanabhRt 5.(15).197 pUjA samasta megha, samasta rAjA saptaparNopazobhita 8.(45).299 sakalamahIbhRnmastaka 6.(5).224 sAta pattoMse zobhita, saptaparNa samasta parvatoM ke zikhara, samasta . . nAmaka vRkSoMse zobhita rAjAoM ke mastaka samarekhikA 1.34.20 sakalalekha 10.(65).371 . nAyikA, talavAra samasta deva samastaharit 10.26.361 sajjadhanojjvala 2.6.52 . samasta dizAe~ sajala meghoM ke samAna zobhamAna, samA-varSa 3.51.130 sundara nitamboM se suzobhita samAsIna 1.1.1 sajjanakramakara 5.(8).193 samavasaraNameM sthita sajjanoM ke krama ko karane vAlA, samorakizora 1.(91).41 taiyAra magara-macchoM se yukta manda vAyu sapA Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samunnatavaMzapota U~ce bA~sase yukta jahAja, kulIna bAlaka sara-hAra sarasatva- sarasatA, sajalatA saraH sthiti - sara sthiti sarvatomukha pAnI, saba ora phailane vAlI sarovara kI sthiti, hArakI sthiti sarvatobhadra - eka tapa sahakAra - sugandhita Ama sahasranetra-indra saMkrandana - indra saMgrAmasiMha - yuddhameM zUra saMjavana-vega saMjarIjRmmamANa - bar3hatA huA saMtrAsana -bhaya dene vAlA saMvega - saMsArase bhaya sAgara-asaMkhyAta varSa sAdhucakra sajjanoMkA samUha, uttama cakavA sAmi- alpa sAmoda - harSa sahita, gandha sahita sArvabhauma siddha mAtRkA - varNamAlA siddhArtha vRkSa samavazaraNa ke vRkSa vizeSa 'siddhAca sanAtha siddha pratimAoM se sahita sindhurandha-hAthI siMhaniSkrIDita- eka vrata sutrAmA-indra sutrAmacApotkara ucca diggaja vizeSa, samasta bhUmikA svAmI sikatA - bAlU 'sitacchada - haMsa sitA- mizrI indradhanuSoM kA samUha sudatI - sundara dA~toM vAlI strI 4. (84). 1.75 pariziSTAni 1. (26). 15 9.11.330 4.32.161 2. (50).69 3. (42.) 111 5. (37).209 1. (71). 34 6.46.249 5. (19). 200 1. (13).9 1.4.3 7.23.279 3. (21) 104 2. (98 ) . 88 4. (23). 150 sudhAsUti - candramA suparvanadI - gaGgA nadI suparvaparvata - sumeruparvata suparvarAja 10.8.352 1.1.1 3.43.124 4.36.163 9.3.322 4.36.163 7. (5) 254 8. (52).304 8. (58) 304 sudRz samyagdRSTi, sundara netroM vAlI striyA~ cUnA - kalaI 2.22.59 sudhA sudhA-amRta sudhAvadAtA cUnA ke samAna ujjvala pUrNimA kA candra, indra suparvarAja- indra suparvAcita supratIka devoM se pUjita, uttama paratoM se sahita indradhanuSa suraguru praticchanda diggaja vizeSa, sundara zarIra vAlA sumanas - deva, puSpa sumanojAta bRhaspati ke tulya puSpasamUha, vidvatsamUha, uttama kAma deva, deva samUha sumanikara- puSpasamUha sumacApa kAmadeva sumanomAlA suratAnanda 5.10.199 3.8.102 2.50.69 4. 18.148 surataruciralIlAspada 8.28.300 3. (45).113 2. (5).50 phUloM kI mAlA, vidvAnoM kA samUha suratA- devatvakA Ananda, suratasaMbhogakA Ananda 2.71.96 1.21.14 3. (45).112 1. (101).46 sumitrAnandana uttama mitroM ko Ananda dene vAlA, sumitrA kA putra - lakSmaNa sunAzIra zarAsana 4.54.172 7. (19) 262 427 1.16.11. 3.43.124 3.15.102 2.41.79 3.(105).132 1.1.1 1.72.45 6. (33).234 surataru - kalpavRkSoMkI ciralIlAkA sthAna, surata- saMbhogakI ruciramanohara lIlAkA sthAna 7 (17) 259 8. (19).287 4. (23).149 7. (3).253 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 suranuvyUha surabhika - sugandhita surasArtha-devasamUha suravAramanohara vRkSamU devasamUhake manako haranevAlA surasArthaivAdhya surasArtha - devasamUhase prazaMsanIya, su-uttama rasArtha - rasa aura arthase prazaMsanIya surasravantI - gaMgAnadI surahitatA devoMkA hitapanA, 'su' akSarase rahitapana surAgojjvala surAcala - sumeru surAdhikAsakti atyanta lAlimAse sundara, sura+ aga - sumeruparvata ke samAna sundara, sundara premase manohara, sura + agadevavRkSa- kalpavRkSoMse sundara surucirAjya uttama kAntikA rAjya, uttamarucivardhaka Ajya-ghI suvRtta - golA, sadAcArase yukta sUktivallI sura-devoMmeM adhika Asakti, surAmadirAmeM adhika Asakti subhASitarUpI latA sUna lakSmI puSpa jaisI lakSmI, atyanta alpa lakSmI saudAminI-bijalI sUryAdarAJcita sUryameM Adarase suzobhita, sUri + Adara-muni sambandhI Adarase suzobhita 4. ( 78 ) . 173 10.50.373 10.24.360 purudeva camprabandhe saumya - budha, zAntimudrAse yukta saumanasavana 6.31.240 6. (33).234 4. (94).179 4. (78).172 1.72.45 6. (27).231 8.25.299 1.9.5 9.22.337 sumerukA eka vana 5. (39). 210 2. (98).88 saurabhyalaharI sugandhakI saMtati sneha-taila sphArataTinI vizAla nadI syAdvAdottamapakSayuk syAdvAdarUpI uttama paMkhoMse yukta svakAlavAleddha apane kAle bAloMse dedIpyamAna, apanI kyAriyoMse suzobhita svarAjatva apanA rAjya, svargakA rAjya svarNatva suvarNapanA, uttama jalapanA svAGkAlaMkAra hariNAMka- candramA 4. (58). 165 harinimA - sarpa ke samAna haripotaka - siMha zizu haMsa - pakSI, sUrya, AtmA 1. (26).15 haMsaka apanI godakA alaMkAra pairakA kar3A, haMsa pakSI haMsadhvani nUpuroMkI jhanakAra, haMsoMkA zabda hastAbda - hAtharUpI megha hAstika hAthiyoMkA samUha [ ha ] himAlaya hemamaMca 3.43.124 1. (66). 33 1.10.5 1. (13).7 6.21.233 1.6.4 5.31.214 himAlaya parvata, hi-nizcayase mA lakSmIkA Alaya suvarNanirmita palaMga 6.9.226 6. (10). 226 4. (91).178 2.34.75 2.49.82 4.29.159 2. (85). 83 1. (26).14 5.25.212 1.29.20 9. (48). 344 6. 6.225 3. 21.112 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BHARATIYA JNANAPITHA MURTIDEVI JAINA GRANTHAMALA General Editors: Dr. H. L. JAIN, Jabalpur : Dr. A. N. UPADHYE, Kolhapur, The Bharatiya Jnanapitha, is an Academy of Letters for the advancement of Indological Learning. In pursuance of one of its objects to bring out the forgotten, rare unpublished works of knowledge, the following works are critically or authentically edited by learned scholars who have, in most of the cases, equipped them with learned Introductions, etc. and published by the Jnanapitha. Mahabandha or the Mahadhavala : This is the 6th Khanda of the great Siddhanta work Satkhandagama of Bhutabali: The subject matter of this work is of a highly technical nature which could be interesting only to those adepts in Jaina Philosophy who desire to probe into the minutest details of the Karma Siddhanta. The entire work is published in 7 volumes. The Prakrit Text which is based on a single Ms, is edited along with the Hindi Translation. Vol. I is edited by Pt, S. C. DIWAKAR and Vols. II to VII by Pt. PHOOLACHANDRA, Prakrit Grantha Nos. 1, 4 to 9. Super Royal Vol. I: pp. 20+ 80+ 350; Vol. II: pp. 4+40 + 440; Vol. III: pp. 10496; Vol. IV : pp. 16+ 428; Vol. V pp. 4+ 460; Vol. VI: pp. 22+370; Vol. VII: pp. 8+ 320. First edition 1947 to 1958. Vol, I Second edition 1966. Price Rs. 15/- for each vol. Karalakkhana : This is a small Prakrit Grantha dealing with Text is edited along with a Sanskrit Chaya P. K. MODI, Prakrit Grantha No. 2. Third edition 1964. Price Rs. 1/50. palmistry just in 61 gathas. The and Hindi Translation by Prof. edition, Crown pp. 48. Third Madanaparajaya : An allegorical Sanskrit Campu by Nagadeva (of the Samvat 14th century or so) depicting the subjugation of Cupid. Critically edited by Pt. RAJKUMAR JAIN with a Hindi Introduction, Translation, etc. Sanskrit Grantha No. 1. Super Royal pp. 14+58 +144. Second edition 1964, Price Rs. 8/-. Kannada Prantiya Tadapatriya Grantha-suci : A descriptive catalogue of Palmleaf Mss. in the Jaina Karkal, Aliyoor, etc. Edited with a Hindi Introduction, SHASTRI. Sanskrit Grantha No. 2. Super Royal pp. 1948. Price Rs. 13/-. Bhandaras of Moodbidri, etc. by Pt. K. BHUJABALI 32 + 324. First edition Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tattvartba-vrtti: This is a critical edition of the exhaustive Sanskrit commentary of Srutasagara (c. 16th century Vikrama Samvat) on the Tattvarthasutra of Umasvati which is a systematic exposition in Sutras of the fundamentals of Jainism. The Sanskrit commentary is based on earlier commentaries and is quite elaborate and thorough. Edited by Pts. MAHENDRAKUMAR and UDAYACHANDRA JAIN. Prof. MAHENDRAKUMAR has added a learned Hindi Introduction on the exposition of the important topics of Jainism. The edition contains a Hindi Translation and important Appendices of referential value. Sanskrit Grantha No. 4. Super Royal pp. 108548. First edition 1949. Price Rs. 16/-. ( out of print) (2) Ratna-Manjusa with Bhasya : An anonymous treatise on Sanskrit prosody. Edited with a critical Introduction and Notes by Prof. H. D. VELANKAR. Sanskrit Grantha No. 5. Super Royal pp. 8+4+72. First edition 1949, Price Rs. 3/-. Nyayaviniscaya-vivarana : The Nyayaviniscaya of Akalanka about 8th century A. D) with an elaborate Sanskrit commentary of Vadiraja (c. 11th century A. D.) is a repository of traditional knowledge of Indian Nyaya in general and of Jaina Nyaya in particular. Edited with Appendices, etc. by Pt. MAHENDRAKUMAR JAIN. Sanskrit Grantha Nos, 3 and 12. Super Royal Vol. I: pp. 68+ 546; Vol. II: pp. 66468. First edition 1949 and 1954. Price Rs. 18/- each. 1 Kevalajnana-Prasna-cudamani : A treatise on astrology, etc. Edited with Hindi Translation, Introduction, Appendices, Comparative Notes, etc. by Pt. NEMICHANDRA JAIN. Sanskrit Grantha No. 7. Second edition 1969. Price Rs. 5/-. Namamala: This is an authentic edition of the Namamala, a concise Sanskrit Lexicon of Dhanamjaya (c. 8th century A. D. with an unpublished Sanskrit commentary of Amarakirti (c. 15th century A. D. ). The Editor has added almost a critical Sanskrit commentary in the form of his learned and intelligent foot-notes. Edited by Pt. SHAMBHUNATH TRIPATHI, with a Foreword by Dr. P. L. VAIDYA and a Hindi Prastavana by Pt. MAHENDRAKUMAR The Appendix gives Anekartha nighantu and Ekaksari-kosa. Sanskrit Grantha No. 6, Super Royal pp. 16+ 140. First edition 1950. Price Rs. 4/50. Samayasara : An authoritative work of Kundakunda on Jaina spiritualism. Prakrit Text, Sanskrit Chaya. Edited with an Introduction, Translation and Commentary in English by Prof. A. CHAKRAVARTI. The Introduction is a masterly dissertation and brings out the essential features of the Indian and Western thought on the Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) all- important topic of the Self. English Grantha No. 1. Super Royal pp. 10+ 162244, Second edition 1971, Price Rs. 15/-. Jatakatthakatha: This is the first Devanagari edition of the Pali Jataka Tales which are a storehouse of information on the cultural and social aspects of ancient India. Edited by Bhikshu DHARMARAKSHITA. Pali Grantha No. 1, Vol. 1. Super Royal pp. 16+ 384. First edition 1951. Price Rs. 9/-. Kural or Thirukkural: An ancient Tamil Poem of Thevar. It preaches the principles of Truth and Nonviolence. The Tamil Text and the commentary of Kavirajapandita. Edited by PROF. A. CHAKRAVARTI with a learned Introduction in English, Tamil Series No. 1. Demy pp. 8+36 +440. First edition 1951. Price Rs. 12/-. (out of print) Mahapurana : It is an important Sanskrit work of Jinasena-Gunabhadra, full of encyclopaedic information about the 63 great personalities of Jainism and about Jaina lore in general and composed in a literary style. Jinasena (837 A, D.) is an outstanding scholar, poet and teacher; and he occupies a unique place in Sanskrit Literature. This work was completed by his pupil Gunabhadra, Critically edited with Hindi Translation, Introduction, Verse Index, etc. by PT. PANNALAL JAIN, Sanskrit Grantha Nos. 8, 9 and 14. Super Royal Vol. I: pp. 8+ 68 + 746, Vol. II : pp. 8+ 556; Vol III: pp. 24+708; Second edition 1963-68. Price Rs. 20/- each. Vasunandi Sravakacara : A Prakrit Text of Vasunandi (c. Samvat first half of 12th century) in 546 gathas dealing with the duties of a householder, critically edited along with a Hindi Translation by PT. HIRALAL JAIN. The Introduction deals with a number of important topics about the author and the pattern and the sources of the contents of this Sravakacara. There is a table of contents There are some Appendices giving important explanations, extracts about Pratisthavidhana, Sallekhana and Vratas. There are 2 Indices giving the Prakrit roots and words with their Sanskrit equivalents and an Index of the gathas as well. Prakrit Grantha No. 3. Super Royal pp. 230. First edition 1952. Price Rs. 6/-. Tattvarihavarttikam or Rajavarttikam : This is an important commentary composed by the great logician Akalanka on the Tattvarthasutra of Umasvati. The text of the commentary is critically edited giving variant readings from different Mss, by Prof. MAHENDRAKUMAR JAIN. Sanskrit Grantha Nos. 10 and 20. Super Royal Vol. I: pp. 16+ 430; Vol. II: pp. 18+ 436. First edition 1953 and 1957. Price Rs. 12/- for each Vol. Jinasahasranama : It has the Svopajna commentary of Pandita Asadhara (V. S. 13th century). In this edition brought out by PT. HIRALAL a number of texts of the type of Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ finasahasranama composed by Asadhara, Jinasena, Sakalakirti and Hemacandra are given. Asadhara's text is accompanied by Hindi Translation. Srutasagara's commentary of the same is also given here. There is a Hindi Introduction giving information about Asadhara, etc. There are some useful Indices. Sanskrit Grantha No. 11. Super Royal pp. 288. First edition 1954. Price Rs. 6/ Puranasara-Samgraha : This is a Purana in Sanskrit by Damanandi giving in a nutshell the lives of Tirthamkaras and other great persons. The Sanskrit text is edited with a Hindi Translation and a short Introduction by Dr. G. C. JAIN. Sanskrit Grantha Nos. 15 and 16. Crown Part 1 : pp. 20 + 198; Part Il : pp. 16 + 206. First edition 1954 and 1955. Price Rs. 5/- cach. ( out of print) Sarvartha-Siddhi: The Sarvartha-Siddhi of Pujyapada is a lucid commentary on the Tattvarthasutra of Umasvati called here by the name Grdhrapiccha. It is edited here by PT. PHOOLCHANDRA with a Hindi Translation, Introduction, a table of contents and three Appendices giving the Sutras, quotations in the commentary and a list of technical terms. Sanskrit Grantha No. 13. Double Crown pp. 116 + 506, Second edition 1971, Price Rs. 18/-. Jainendra Mahavrtti : This is an exhaustive commentary of Abhayanandi on the Jainendra V yakarana, a Sanskrit Grammar of Devanandi alias Pujyapada of circa 5th-6th century A. D. Edited by Pts. S. N. TRIPATHI and M. CHATURVEDI. There are a Bhumika by Dr. V. S. AGRAWALA, Devanandika Jainendra Vyakarana by PREMI and Khilapatha by MIMANSAKA and some useful Indices at the end, Sanskrit Grantha No. 17. Super Royal pp. 56 + 506. First edition 1956. Price Rs. 187Vratatithinirnaya : The Sanskrit Text of Sinhanandi edited with a Hindi Translation and detailed exposition and also an exhaustive Introduction dealing with various Vratas and riquals by Pt. NEMICHANDRA SHASTRI. Sanskrit Grantha No. 19. Crown pp. 80 + 200. First edition 1956. Price Rs, 5-. Pauma-cariu : An Apabhramsa work of the great poet Svayambhu ( 677 A. D. ). It deals with the story of Rama. The Apabhramga text with Hindi Translation and Introduction of Dr. DEVENDRAKUMAR JAIN, is published in 5 Volumes. A pabhramsa Grantha. Nos. 1, 2, 3, 8 & 9. Crown Vol. 1: pp. 28 + 333: Vol. II : pp.12 + 377; Vol. III : pp. 6 + 253, Vol. IV: pp. 12 + 342, Vol. V: pp. 18 + 354. First edition 1957 to 1970. Price Rs. 5 - for each vol. Jivamdhara-Campu : This is an elaborate prose Romance by Haricandra written in Kavya style dealing with the story of Jivandhara and his romantic adventures. It has both the features of a folk-tale and a religious romance and is intended to serve also as a medium of preaching the doctrines of Jainism. The Sanskrit Text is edited Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) by PT. PANNALAL JAIN along with his Sanskrit Commentary, Hindi Translation and Prastavana. There is a Foreword by PROF. K. K. HANDIQUI and a detailed English Introduction covering important aspects of Jivamdhara tale by Drs. A, N. UPADHYE and H. L. JAIN. Sanskrit Grantha No. 18. Super Royal pp. 4+ 24+20+314. First edition 1958. Price ks. 15/-. Padma-purana : This is an elaborate Purana composed by Ravisena (V. S. 734) in stylistic Sanskrit dealing with the Rama tale. It is edited by Pr. PANNALAL JAIN with Hindi Translation, Table of contents, Index of verses and Introduction in Hindi dealing with the author and some aspects of this Purana. Sanskrit Grantha Nos. 21, 24, 26. Super Royal Vol. I: pp. 44+ 548; Vol. II: pp. 16 + 460; Vol. III: pp. 16+ 472. First edition 1958-1959. Price Vol, I Rs. 16/-, Vol. II Rs. 16/-, Vol. III Rs. 13/-. Siddhi-viniscaya : This work of Akalankadeva with Svopajnavrtti along with the commentary of Anantavirya is edited by Dr. MAHENDRAKUMAR JAIN. This is a new find and has great importance in the history of Indian Nyaya literature. It is a feat of editorial ingenuity and scholarship. The edition is equipped with exhaustive, learned Introductions both in English and Hindi, and they shed abundant light on doctrinal and chronological problems connected with this work and its author. There are some 12 useful Indices. Sanskrit Grantha Nos. 22, 23. Super Royal Vol. I: pp. 16 + 174 + 370; Vol II: pp. 8+ 808. First edition 1959. Price Rs. 20/- and Rs. 16/-. Bhadrabahu Samhita: A Sanskrit text by Bhadrabahu dealing with astrology, omens, portents, etc. Edited with a Hindi Translation and occasional Vivecana by PT. NEMICHANDRA SHASTRI. There is an exhaustive Introduction in Hindi dealing with Jain Jyotisa and the contents, authorship and age of the present work, Sanskrit Grantha No. 25. Super Royal pp. 72+ 416. First edition 1959. Price Rs. 14/-. Pancasamgraha : This is a collective name of 5 Treatises in Prakrit dealing with the Karma doctrine the topics of discussion being quite alike with those in the Gommatasara, etc. The Text is edited with a Sanskrit Commentary, Prakrit Vrtti by Pr. HIRALAL who has added a Hindi Translation as well. A Sanskrit Text of the same name by one Sripala is included in this volume. There are a Hindi Introduction discussing some aspects of this work, a Table of contents and some useful Indices. Prakrit Grantha No. 10. Super Royal pp. 60+ 804. First edition 1960. Price Rs. 21/-. Mayana-parajaya-cariu: This Apabhramsa Text of Harideva is critically edited along with a Hindi Translation by PROF. Dr. HIRALAL JAIN. It is an allegorical poem dealing with the defeat of the god of love by Jina. This edition is equipped with a learned Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) Introduction both in English and Hindi. The Appendices give important passages from Vedic, Pali and Sanskrit Texts. There are a few explanatory Notes, and there is an Index of difficult words. Apabhramsa Grantha No. 5. Super Royal pp. 88+ 90. First edition 1962. Price Rs. 8/-. 1 Harivamsa Purana : This is an elaborate Purana by Jinasena (Saka 705) in stylistic Sanskrit dealing with the Harivamsa in which are included the cycle of legends about Krsna and Pandavas. The text is edited along with the Hindi Translation and Introduction giving information about the author and this work, a detailed Table of contents and Appendices giving the verse Index and an Index of significant words by PT. PANNALAL JAIN. Sanskrit Grantha No. 27. Super Royal pp. 12+16+ 812+160. First edition -1962. Price Rs. 25/-. Karmaprakrti : A Prakrit text by Nemicandra dealing with Karma doctrine, its contents being allied with those of Gommatasara, Edited by PT. HIRALAL JAIN with the Sanskrit commentary of Sumatik irti and Hindi Tika of Pandita Hemaraja, as well as translation into Hindi with Visesartha. Prakrit Grantha No. 11. Super Royal pp. 32160. First edition 1964, Price Rs. 8/-. Upasakadhyayana : It is a portion of the Yasastilaka-campu of Somadeva Suri. It deals with the duties of a householder, Edited with Hindi Translation, Introduction and Appendices, etc. by Pt. KAILASHCHANDAR SHASTRI, Sanskrit Grantha No. 28. Super Royal pp. 116+ 539, First edition 1964. Price Rs. 16/-. Bhojacaritra : A Sanskrit work presenting the traditional biography of the Paramara Bhoja by Rajavallabha (15th century A. D.). Critically edited by Dr. B. CH. CHHABRA, Jt. Director General of Archaeology in India and S. SANKARNARAYANA with a Historical Introduction and Explanatory Notes in English and Indices of Proper names. Sanskrit Grantha No. 29. Super Royal pp. 24+ 192. First edition 1964. Price Rs. 8/-. Satyasasana-pariksa : A Sanskrit text on Jain logic by Acarya Vidyaninda critically edited for the first time by Dr. GOKULCHANDRA JAIN. It is a critique of selected issues upheld by a number of philosophical schools of Indian Philosophy. There is an English compendium of the text, by Dr. NATHMAL TATIA. Sanskrit Grantha No. 30. Super Royal pp. 56+ 34+ 62. First edition 1964. Price Rs. 5/-. Karakanda-cariu: An Apabhramsa text dealing with the life story of king Karakanda, famous as 'Pratyeka Buddha' in Jaina & Buddhist literature, Critically edited with Hindi & English Translations, Introductions, Explanatory Notes and Appendices, etc, by Dr. HIRALAL JAIN. Apabhramsa Grantha No 4, Super Royal pp. 64 +278. 1964. Price Rs. 15/-. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sugandha-dasami-katha : This edition contains Sugandha-dagami-katha in five languages, viz. Apabhramsa, Sanskrit, Gujarati, Marathi and Hindi, critically edited by Dr. HIRALAL JAIN. Apabhramsa Grantha No. 6. Super Royal pp. 20 + 26 + 100+ 16 and 48 Plates. First edition 1966. Price Rs. 11/-. Kalyanakalpadruma : It is a Stotra in twenty five Sanskrit verses. Edited with Hindi Bhasya and Prastavana, ctc. by Pt JUGALKISHORE MUKHTAR. Sanskrit Grantha No. 32. Crown pp. 76. First edition 1967. Price Rs. 1/50. Jambu sami cariu : This Apabhramga text of Vira Kavi deals with the life story of Jambu Svami a historical Jaina Acarya who passed in 463 A. D. The text is critically edited by Dr. VIMAL PRAKASI JAIN with Hindi translation, exhaustive introduction and indices, etc. Apabhramsa Grantha No. 7. Super Royal pp. 16 + 152 + 402. First edition 1968. Price Rs, 15/ Gadyacintamani : This is an elaborate prose romance by Vadibha Singh Suri, written in Kavya style dealing with the story of Jivamdhara and his romantic adventures. The Sanskrit text is edited by Pt. PANNALAL JAIN along with his Sanskrit Commentary, Hindi Translation Prastavana and indices, etc. Sanskrit Grantha No. 31. Super Royal pp. 8 + 40 + 258, First edition 1968, Price Rs. 12|-. Yogasara Prabhrta : A Sanskrit text of Amitagati Acarya dealing with Jaina Yoga vidya. Critically edited by Pt. JUGALKISHORE MUKHTAR with Hindi Bhasya, Prastavana, etc. Sanskrit Grantha No. 33. Super Royal pp. 4+ + 236. First edition 1968. Price Rs. 8/Karma-Prakrti It is a small Sanskrit text by Abhayacandra Siddhantacakravarti dealing with the Karma doctrine. Edited with Hindi translation, etc. by Dr. GOKUL CHANDRA JAIN. Sanskrit Grantha No. 34. Crown pp. 92. First edition 1968, Price Rs. 2/-. Dvisamdhana Mahakavya The Dvisamdhana Mahaka vya also called Raghava-Pandaviya of Dhanamjaya is perhaps one of the oldest if not the only oldest available Dvisardhana Kavya, Edited with Sanskrit commentary of Nemicandra and Hindi translation by Prof. KHUSHALCHANDRA GORAWALA. There is a learned General Editorial by Dr. H. L. Jain and Dr. A. N. Upadhye. Sanskrit Grantha No. 35. Super Royal pp. 32 + 404, First edition 1970. Price Rs. 15/-. Saddarsanasamuccaya The earliest known compendium giving authentic details about six Darsanas, i.e. six systems of Indian Philosophy by Acarya Haribhadra Suri. Edited with the Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) commentaries of Gunaratna Suri and Somatilaka and with Hindi translation, Appendices, etc. by Pt. Dr. MAHENDRA KUMAR JAINA NYAYACARYA. There is a Hindi Introduction by Pt. D. D. MALVANIA. Sanskrit Grantha No. 36. Super Royal pp. 22 + 536. First edition 1970, Price Rs 22/.. Sakatayana Yyakarana with Amoghavstti. An authentic Sanskrit Grammar with exhaustive auto-commentary. Edited by PT. SAMBHU NATHA TRIPATHI. There is a learned English Introduction by PROF. Dr. R. BIRWE of Germany, and some very useful Indices, etc. Sanskrit Grantha No. 37. Super Royal pp. 14+ 127 + 488. First edition 1971. Price Rs. 32/-. Jainendra-Siddhanta Kosa It is an Encyclopaedic work of Jaina technical terms and a source book of topics drawn from a large number of Jaini Texts, Extracts from the basic sources and their translations in Hindi with necessary references are given, Some Twenty-one thousand subjects are delt in four vols. Compiled and edited by Srt Jinendra Varni, Two volumes are published and as Sanskrit Grantha No. 38 and 40. Super Royal pp. Vol. I pp. 516, Vol. II pp. 642. First edition 1970-71, Price Vol. I Rs, 50/-, Vol. II RS, 55/-, Advance Price for full set Rs. 150/-. Dharmasarmabhyudaya This is a Sanskrit Mahakavya of very high standard by Mahakavi Haricandra, Edited with Sanskrit commentary, Hindi translation, Introduction and Appendices, etc, by PT. PANNALAL JAIN. Sanskrit Grantha No. 39. Super Royal pp. 30+ 397. First edtion 1971. Price Rs. 20/-. Nayacakra ( Dravyasvabhavaprakasaka ) This is a Prakrit text by Sri Mailla Dhavala dealing with the Jaina Theory of Naya covering all the other topic delt in the Alapapaddhati, Edited with Hindi translation and useful indices, etc. by PT. KAILASH CHANDR SHASTRI. In this edition Alapa paddhati of Devasena and Nayavivarana from Tattvarthavartika are also included with Hindi translations, Prakrit Grantha No. 12. Super Royal pp. 50 + 276. First edition 1971. Price Rs. 15/-. Daksina Bharata Men Jaina Dharma A study in the South Indian Jainism by PT. KAILASH CHANDRA SHASTRI. Hindi Grantha No. 12. Demy pp. 209. First edition 1967. Price Rs. 7/-. Sanskrit Kavya ke Vikasa men Jaina Kaviyon ka Yogadana A study of the contribution of Jaina Poets to the Development of Sanskrit Kavya literature by Dr. NEMI CHANDRA SHASTRI. Hindi Grantha No. 14. Demy pp. 32 + 684. First edition 1971. Price Rs. 30/-. For Copies Please write to : BHARATIYA INANAPITHA. 3620/21, Netaji Subhash Marg, Dariyaganj, Delhi-6 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________