SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 391
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३५२ पुरुदेवचम्भूप्रबन्ध [१०६११ ६११ ) अवन्ध्यशासनस्यास्य शासनं ये विमन्वते । शासनं द्विषतां तेषां चक्रमप्रतिशासनम् ।।७।। १२) इत्यादि सामभेददण्डप्रदर्शनं प्रभुशासनमुदाहृत्य विरतवचसि वचोहरे मन्दस्मितमकरन्दोद्गारिवदनारविन्दो भुजबलिकुमारः सरसमधुरगभीरार्थमित्थं वचनमाचचक्षे । ६१३ ) सामि दर्शयता सामभेददण्डो विशेषतः । अस्मत्सु भवतो भ; स्वप्रज्ञा प्रकटीकृता ॥८॥ $१४ ) खलतां खलतामिवाफलां सुमनोभी रहितां दधात्ययम्। भरता स यतो दिदृक्षते सहसास्मान्बलतश्च मायया ॥९॥ रक्ताङ्गल्य एव सद्दलानि यस्मिन् तथाभूतं वर्तते । हे देव ! हे राजन् ! चेद् यदि अत्र तदीयपादाम्बुजे १० विमलं निर्मलं युष्मद्वज्रकिरीटं त्वद्धीरकमोलि: नो मरालायते नो हंसायते तत् तहि शोभां न दधाति । भवद्वज्रमुकुटमरालमण्डितमेव तदीयपदारविन्दं शोभामवाप्नुयादिति भावः । रूपकं शार्दूलविक्रीडितं छन्दः ॥६॥६१) अवन्ध्येति-अवन्ध्यं सफलं शासनं यस्य तस्य भरतराजस्य शासनमादेशं ये विमन्वते तिरस्कुर्वन्ति तेषां द्विषतां रिपूणाम् अप्रतिशासनं प्रतिद्वन्द्विरहितं चक्र चक्ररत्नं शासनं नियामकं विनाशकमस्तीति शेषः॥७॥६१२) इत्यादीति-इत्यादि पूर्वोक्तप्रकारं क्तिप्रकारं सामभेददण्डानां सान्त्वभेददण्ड१५ नीतीनां प्रदर्शनं यस्मिस्तत प्रभशासनं चक्रिनिदेशम उदाहत्य कथयित्वा वचोहरे ते विरतवचसि तुष्णीभते सति, मन्दस्मितमेव मकरन्दं तस्योद्गारि वदनारविन्दं यस्य तथाभूतो भुजबलिकुमारः बाहुबलिकुमारः सरसमधुरगभीराथं सरसो मधुरो गभीरश्चार्थो यस्य तथाभूतं वचनम् आचचक्षे समुवाच । १) तामितिअस्मासु विषये सामि अल्पं साम सामनीति विशेषतो बाहुल्येन भेददण्डौ भेददण्डनीती दर्शयता प्रकटयता भवतो भ; तव स्वामिना स्वप्रज्ञा स्वबुद्धिः प्रकटीकृता प्रदर्शिता ॥८॥१४ ) खलतामिति-यतो यस्मात् २० कारणात् स भरतः अस्मात् सहसा अविमृश्य बलतो वीर्यतो मायया प्रपञ्चेन च दिदृक्षते द्रष्टुमिच्छति ततोऽयं खलतामिव गगनवल्लीमिव 'अमरवेल' इति प्रसिद्धलतामिव अफलां फलरहितां प्रयोजनसिद्धिरहितां च सुमनोभिः पुष्पै रहितां विद्वज्जनरहितां च खलतां दुष्टतां दधाति बिभर्ति । यमकः श्लेषश्च । वियोगिनी. हीरकनिर्मित मुकुट हंसके समान आचरण नहीं करता है तो वह शोभाको धारण नहीं करता है ।।६।। ६११) अवन्ध्येति--सार्थक आज्ञाको धारण करनेवाले इसके शासनको जो २५ स्वीकृत नहीं करते हैं--उसके विरुद्ध आचरण करते हैं, प्रतिद्वन्द्वीसे रहित चक्ररत्न उन शत्रुओंका शासन करता है-उनका दमन करता है |७| $ १२) इत्यादीति-इस प्रकार साम, भेद और दण्डनीतिके प्रदर्शनसे युक्त स्वामीकी आज्ञा प्रकट कर जब वह दूत चुप हो गया तब मन्द मुसकानरूपी मकरन्दको प्रकट करनेवाले मुखारविन्दसे युक्त बाहुबली कुमार इस प्रकारके सरस मधुर तथा गम्भीर अर्थसे युक्त वचन कहने लगे। १३) ३० सामोति-हमारे विषयमें थोड़ा-सा साम और विशेष रूपसे भेद तथा दण्डनीतिको दिखलाते हुए आपके स्वामीने अपनी बुद्धि प्रकट की है--अपनी चतुराई दिखलायी है ॥८॥ १४) खलतामिति- क्योंकि वह भरत हम लोगोंको विचार किये बिना ही बल और छलसे देखना चाहता है इस लिए यह खलता--गगनवल्ली--अमर वेलके समान निष्फल--फलसे रहित (पक्षमें कार्यसिद्धिसे रहित ) और सुमनोरहित--फूलोंसे रहित ३५ ( पक्ष में विद्वानोंसे रहित अथवा सुविचारोंसे शून्य ) खलता-दुर्जनताको धारण करता है Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001712
Book TitlePurudev Champoo Prabandh
Original Sutra AuthorArhaddas
AuthorPannalal Jain
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year1972
Total Pages476
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari, Story, & Literature
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy