________________
શ્રાવકનાં બાર તે યાને મૂર્તિ ન હોય તેવી, જેણે પોતાના બંધુરૂપી કરોને (= ચંદ્રવિકાસી કમલેને) સદા વિકસિત કર્યા છે એવી, ધારિણી નામની મહારાણી હતી.
તે રાજાને, સમગ્ર રાજ્ય કાર્યરૂપી ધુરાને ધારણ કરવા માટે ઉત્તમ બળદની જેમ સમર્થ, ઉજજવળ ગુણસમૂહથી મેળવેલી ઘણું કીર્તિથી જેણે ભુવનને ભરી દીધું છે , જાણે કે કમલ ઉપર બેસનાર બ્રહ્મા ન હોય તે, વેદ અને આગમના બેધવાળ, ચાર પ્રકારની બુદ્ધિના વૈભવથી જેણે બૃહસ્પતિને પણ જીતી લીધું છે તેવ, સેમદેવ નામનો મંત્રી હતા. તેની સરસ્વતીની જેમ સર્વ શાસ્ત્રોના વિસ્તારને જાણનારી અને જિનશાસનમાં અસ્થિમજજાની જેમ પ્રેમરૂપ અનુરાગથી રંગાયેલી રુદ્રમાં નામની પત્ની હતી. તેની સાથે વિષયસુખને અનુભવતા તેને કેટલેક કાળ પસાર થયે. એકવાર રાત્રિના છેલ્લા પહોરે સુખપૂર્વક સૂતેલી રુદ્રમાએ સંપૂર્ણ કલાસમૂહથી શોભતા ચંદ્રને પોતાના મુખદ્વારા ઉદરમાં પ્રવેશત છે. આવું સ્વપ્ન જોયા બાદ તે પ્રભાતિક મંગલવાજિંત્રના અવાજથી સુખપૂર્વક જાગી. ઉઠીને પ્રતિક્રમણ વગેરે આવશ્યક કાર્યો કર્યા. પછી વિધિપૂર્વક પતિને સ્વપ્ન કહ્યું. પતિએ કહ્યું : તને પોતાના કુલરૂપી આકાશમાં નિર્મલ ચંદ્રમાન, જેના ચરણોમાં નરેંદ્રો અને દેવેંદ્ર પ્રણામ કરે તેવ, બધા વિદ્યાસ્થાને પાર પામનાર, ઉત્તમ પુત્ર થશે. પતિનું આ વચન સાંભળીને રુદ્રમાને અત્યંત પરમ આનંદ થયો. તે જ રાત્રિએ તે ગર્ભવતી બની. સુખપૂર્વક તેનો ગર્ભ વધવા માંડ્યો. તેના બધા દેહલા પૂરા કરવામાં આવ્યા. તેણે ગ્ય સમયે પ્રશસ્ત સર્વ લક્ષણથી અલંકૃત શરીરવાળા અને સુરકુમાર સમાન રૂપવાળા પુત્રને જન્મ આપ્યો. પ્રિયંકરી નામની દાસીએ નરેંદ્રની સાથે સોમદેવને પુત્ર જન્મની વધામણી આપી. સમદેવે (પુત્રનો) જન્મ મહોત્સવ કર્યો. કેટલાક દિવસ વીત્યા બાદ માતા-પિતાએ તેનું રક્ષિત એવું નામ પાડયું. રક્ષિત શરીરની પુષ્ટિ–વૃદ્ધિથી મોટે થયે. સમય જતાં તેનો જ ફલ્યુરક્ષિત નામનો નાનો ભાઈ કે. રક્ષિતે પિતા પાસે જેટલી શ્રુતસંપત્તિ હતી તેટલી બધી જ લઈ લીધી. પછી “પુરુષ વિદ્યા મેળવવામાં અસંતોષી બનવું જોઈએ” એમ માનતા તેણે પિતાને વિનંતિ કરીજો આપ રજા આપો તે હું આપની આજ્ઞાથી પાટલિપુત્ર નગર જઈને બાકીના ગ્રંથને અભ્યાસ કરું. પિતાએ પણ “આ રોગ્ય છે” એમ કહીને રજા આપી. રક્ષિત રાજા, નગરજનો અને સ્વજનવર્ગની રજા લઈને પાટલિપુત્ર ગયે. તેવા (= અતિ વિદ્વાન) ઉપાધ્યાયની પાસે થોડા જ કાળમાં ચદે ય વિદ્યાસ્થાનોને તેણે ભણી લીધાં. તે વિદ્યાસ્થાનો આ છે – ચાર વેદ, છ અંગ, ન્યાયવિસ્તાર (ન્યાયશાસ્ત્ર), મીમાંસા, પુરાણ અને ધર્મશાસ્ત્ર એ ચૈત્ર વિદ્યાસ્થાને છે. (૧) ઋગ્વદ, સામવેદ, યજુર્વેદ અને અર્થવવેદ એમ ચાર વેદ છે. શિક્ષા, કલ્પ,
જ્યોતિષ, નિરુત, વ્યાકરણ અને નિઘંટુ એ છ વેદના અંગો છે. રક્ષિત સર્વગ્રંથના અર્થને પાર પામી ગયા.
