________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ પ્રશ્નના સમાધાન માટે તેઓ કહે છે કે તેનું કારણ પ્રકૃતિ નામનું તત્ત્વ છે. પ્રકૃતિ જ શુભાશુભ કર્મોને કરે છે અને ભોગવે છે. પુરુષ ચેતન છે. પ્રકૃતિ જડ છે. આથી બંને તદ્દન જુદા છે. પ્રકૃતિ અને પુરુષ ભિન્ન હોવા છતાં ચેતન પુરુષમાં પ્રકૃતિનું પ્રતિબિંબ પડવાથી પુરુષને એવો ભ્રમ થાય છે કે “હું પ્રકૃતિ જ છું. આથી પ્રકૃતિ જ શુભાશુભ કર્મોને કરનાર અને ભોગવનાર હોવા છતાં પુરુષને હું શુભાશુભ કર્મનો કર્તા અને ભોક્તા છું એ ભ્રમ થાય છે. પ્રકૃતિ સુખ–દુઃખને અનુભવતી હોવા છતાં પુરુષને હું સુખી છું, હું દુઃખી છું એમ ભાસે છે. અર્થાત્ પ્રકૃતિના સુખદુઃખાદિ ધર્મો પુરુષને પોતાનામાં ભાસે છે. એ જ પ્રમાણે (પુરુષમાં પ્રકૃતિનું પ્રતિબિંબ પડવાથી) પ્રકૃતિને હું પુરુષ છું એ ભ્રમ થવાથી પુરુષને ચૈતન્ય ધર્મ જડ પ્રકૃતિમાં ભાસે છે. આ પ્રમાણે પુરુષ પ્રકૃતિના ભેદની અજ્ઞાનતાના ગે સંસાર છે. જ્યારે પુરુષને ભેદનું ( – પ્રકૃતિથી હું ભિન્ન છું એવું) જ્ઞાન થઈ જાય છે ત્યારે પુરુષ અને પ્રકૃતિ જુદા પડી જાય છે. આથી પુરુષને=આત્માને સંસાર મટી જાય છે.]
વળી તે દેશ પહેલા તીર્થકરે અવંતિ નામના પોતાના પુત્રને આપ્યું હતું. પછી તેના જ નામથી તે પ્રસિદ્ધ થયે. તે દેશમાં નંદનવનના જેવું વિબુધજનોને પ્રિય દશપુર નામનું નગર હતું. તે સ્થાને સ્થાને દેખાતી અનેક સુંદર સ્ત્રીઓથી મનહર હતું, ઘણું તલેથી ઉત્તમ હતું, ઘણી વસતિવાળું હતું, સ્નેહવાળી દેવાંગનાઓ અને અપ્સરાઓથી શોભતી અને ઘણી ઉર્વશીવાળી ઇંદ્રપુરીનું પણ પરાભવ કરતું હતું. તે નગરમાં સદા નમતા અનેક સામત રાજાઓના મુકુટમાં રહેલી માળાઓમાંથી ખરેલા અતિશય મનોહર સુગંધી પુષ્પોના સમૂહથી જેના ચરણકમલની પૂજા કરાઈ છે તે, કમલસમૂહની જેમ લક્ષ્મીના નિવાસવાળ, ઈંદ્રની જેમ અભિમાની દુષ્ટ વૈરીઓના બલનો નાશ કરનાર, શરીરની કાંતિની જેમ બધાના પ્રેમને પ્રાપ્ત કરનાર, હતશત્રુ નામનો રાજા હતા. તેને સકલ અંતઃપુરમાં મુખ્ય, જાણે કે કલંકથી રહિત, વકતાથી મુક્ત અને રાત-દિવસ જેમાંથી વિમલ લાવણ્યરૂપી સ્નાને સમૂહ પ્રસરી રહ્યો છે તેવી અપૂર્વ ચંદ્રની
૧. અહીં દશપુરને નંદનવનની ઉપમા આપી છે. એટલે દશપુરનાં બધાં વિશેષણ નંદનવનનાં પણ છે. આથી દશપુરના પક્ષમાં વિવુધ એટલે ડાહ્યા માણસો, અને નંદનવનના પક્ષમાં વિવુધ એટલે દેવો. એવી રીતે દશપુરના પક્ષમાં જેમ એટલે સ્ત્રીઓ, અને નંદનવનના પક્ષમાં રંમ એટલે દેવાંગનાઓ. ૩૧પરિનિયતિજોત્તમમg afણાં એ સ્થળે દશપુરના પક્ષમાં અgરિમિત્તિોત્તમન અને સUદfસર્ચ એમ છૂટું પાડવું. આનો અર્થ અનુવાદમાં લખ્યો છે. નંદનવનના પક્ષમાં આખું એક જ પદ . તેનો અર્થ આ પ્રમાણે થાય – ઘણું અસરાઓના મનમાં વસી ગયેલું. * ૨. લક્ષ્મીદેવી કમળ ઉપર રહે છે, અને એ કમળની આજુ-બાજુ બીજ અનેક કમળો હોય છે. માટે અહીં કમળસમૂહની સાથે સરખામણી કરી છે. જેમ કમલસમૂહમાં લક્ષમી વસે છે. તમ રાજા પાસે પણ લક્ષમી સંપત્તિ હતી.
