________________
૩૨
શ્રી સંવેગ રંગશાળા ગ્રંથનો ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર પહેલું પદાર્થો કરમાવા (સૂકાવા) માંડે, સૂકા પદાર્થોને વણું બગડી જાય અને કઠોર હોય તે કોમળ અને કોમળ હોય તે કઠોર થાય, (૪૭૮) પ્રાવરણ અને આસ્તરણમાં ઘણાં (ગ્રામ=) બળેલા જેવાં (ભુખરાં) મંડલ ( ડાઘા) થાય અને લેહ, મણિ વગેરે (ઝેરથી) મેલ-પંક જેવાં કલુષિત (મેલાં ) થાય. (૪૭૯) એ પ્રમાણે હે પુત્ર ! સામાન્યતયા શાસ્ત્રયુક્તિથી વિષમિશ્રિત પદાર્થોને ઓળખીને (તેનો) તું દૂરથી ત્યાગ કરજે. (૪૮૦) વળી (ચારથી છ કાને વાત ન જાય તેવી રીતે) ગુપ્ત મંત્રણા કરજે, દેશ અને કાળના પરિભાગ (તારતમ્ય)ને જાણવામાં કુશળ બનજે, (સારથાણુ= ) ઉત્તમ પદાર્થોનું કેઈને (જેને-તેને) દાન કરીશ નહિ અને દાન કરે તે પણ પાત્ર જેજે. (૪૮૧) સર્વ કાર્યો સારી રીતે પરીક્ષાપૂર્વક કરજે, તેમાં પણ સંધિ-વિગ્રહની પરીક્ષા વિશેષતયા કરજે; સર્વત્ર ઔચિત્યનો જાણ, કૃતજ્ઞ, પ્રિયભાષી અને સર્વ વિષયમાં (ક્ષેત્રજ્ઞ=) ઉચિતઅનુચિત, પાત્રાપાત્ર, કાર્યાકાર્ય, વાચવા વગેરેનો જ્ઞાતા બનજે. (૪૮૨) ઉત્તમ સાધુની જેમ હે વત્સ! સદાય નિદ્રા, ભૂખ અને તૃષાનો વિજય (સહન) કરજે, સર્વ પરીષહ સહન કરવામાં સમર્થ થજે, (અદુરારાધ્ય5) અનાગ્રહી અને ગુણીજને પ્રત્યે વત્સલ બનજે. (૪૮૩) મદિરા, શિકાર અને જુગારને તે હે પુત્ર ! ઈશ પણ નહિ, કારણ કેતેનાથી આલેક અને પરલેકમાં થતાં દુઃખે ( લેકમાં) નજરે જોવાય છે અને શામાં (પણ) સંભળાય છે. (૪૮૪) માત્ર વિષયના કૌતુકને (વાસનાને) ટાળવા સિવાય સ્ત્રીઓના અતિ પરિચયને તથા વિશ્વાસને કરીશ નહિ, કારણ કે-તે સ્ત્રીઓથી પણ ઘણા પ્રકારના દોષ (પ્રગટે) છે. (૪૮૫) તથા કેધ, લોભ, મદ, દ્રોહ, અહંકાર અને ૨૫લતાને ત્યાગી તું મત્સર, પશૂન્ય, પિતાપ અને મૃષાવાદને (પણ) ત્યાગ કરજે. (૪૮૬) વળી સર્વ આશ્રમ (ધર્મો)ની તથા વર્ગોની તે તે મર્યાદાને સ્થાપક (રક્ષક) બનજે તથા સદા દુષ્ટોને નિગ્રહ તથા શિષ્યોનું પાલન કરજે. (૪૮૭)
વળી તું અતિ આકરા કર જે લાદીશ, તે સૂર્યની જેમ તું પ્રજાને ઉગકારક બનીશ અને અતિ હલકા કરથી ચંદ્રની જેમ પરાભવનું પાત્ર બનીશ. (૪૮૮) માટે અતિ આકરા કે અતિ હલકા કર લેવાના ભાવને પ્રયત્ન ( બુદ્ધિ) પૂર્વક દૂર ફેંકીને સર્વર દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર (કાળ-ભાવ-પુરુષ) વગેરેને અનુરૂપ વર્તન રાખજે. (૪૮૯) દીન, અનાથ, બીજાથી અતિ પીડાયેલા તથા ભય પામેલા, એ સર્વના દુઃખોને પિતાની જેમ સર્વ પ્રયત્નોથી તુર્ત પ્રતિકાર કરજે. (૪૯૦) વળી જે વિવિધ રોગોનું ઘર છે અને આજ-કાલે અવશ્ય નાશ પામનાર છે, એવા શરીર માટે પણ અધર્મને કાર્યોમાં રુચિ કરીશ નહિ. (૪૧) હે પુત્ર! એ કુલિન કેણ હોય કે તુચ્છ સુખને લેશમાં મૂઢ મતિવાળો (બનીને) અસાર શરીરના (સુ) માટે જીવને પડે? (૪૯૨) વળી દેવ, ગુરુ અને અતિથિની પૂજા તથા પ્રતિપત્તિ (સેવા-વિનય) માં તત્પર બનજે, દ્રવ્ય અને ભાવ ઊભયથી શૌચવાળ થજે, ધર્મમાં પ્રીતિ અને દઢતાવાળી તથા ધાર્મિક જનતાના વાત્સલ્યને
