________________
નિદ્રા અને જાગરણ વિષે અડગદત્ત વગેરેના પ્રબંધ
૪૦૭
આન્યા અને વૃક્ષની ડાળીને ભાંગીને તેના બનાવેલા આસને બેઠો. (૭૩૧૬-૧૭) પિ’ડીને બાંધીને બેઠેલા, તાડ જેવી લાંબી જ ઘાવાળા અને ક્રૂર નેત્રવાળા તેને જોઇને અગડદો વિચાયું કે−આ ચાર છે' (૭૩૧૮)-એમ વિચારતાં, તેને તે પરિવ્રાજકે કહ્યું કે હે વત્સ ! તું કયાંથી આવ્યા છે? અથવા કયા કારણે ભમે છે ? (૭૩૧૯) તેણે કહ્યુ કે હે ભગવત ! ઉજજૈનીથી (આવેલા) ક્ષીણવૈભવવાળા ( નિધન ) હું આ રીતે ભટકું છું. મારે આજીવિકાનો કોઈ ઉપાય નથી (૭૩૨૦) પરિવ્રાજકે કહ્યું કે-પુત્ર! જો એમ છે, તો હું તને ધન આપીશ ! અગદત્તે કહ્યું કે-હે સ્વામી ! તમે મને મેટા અનુગ્રહ કર્યાં. (૭૩૨૧) એટલામાં સૂર્યનુ બિમ્બ અસ્તમનને પામ્યુ' (સૂર્યાસ્ત થયા ) અને તેની (પરિવ્રાજકની ) અકાય કરવાની ઈચ્છાથી જેમ સ`ધ્યા ( પણ ) સર્વાંત્ર વિસ્તાર પામી. (૭૩૨૨) પછી તે સધ્યા પૂર્ણ થતાં અંધકારના સમૂહ ફેલાયા ત્યારે, ત્રિદ’ડમાંથી તીક્ષ્ણ ધારવાળું ખડ્ગ ખેંચીને પરિકરથી ( શસ્ત્રાદિથી) સજ્જ થએલા તે તૃત અગદત્તની સાથે જ નગરીમાં ગયા અને (એક) ધનિકના ઘરમાં ખાત્ર પાટુ'. (૭૩૨૩-૨૪) ત્યાંથી ઘણી વસ્તુએથી ભરેલી પેટીએ બહાર કાઢી અને અગદત્તને ત્યાં મૂકીને તે પરિત્રાજક દેવભવનમાં સૂતેલા મનુષ્યને ઊઠાડીને ( તેને ધનની) લાલચ આપીને ત્યાં લાળ્યે, તે કેટીએ તેને ઉપડાવી અને પછી તેએની સાથે નગરમાંથી તૂર્ત જ નીકળીને એક જીણુ ઉદ્યાનમાં પહોંચે. ત્યાં તેણે તે પુરુષાને અને અગડદત્તને સ્નેહપૂર્વક કહ્યું કે-હે પુત્ર ! જ્યાં સુધી રાત્રિ કંઇક ગળે ( એછી થાય), ત્યાં સુધી ક્ષણવાર અહીં જ સૂઈ રહેા. સૌએ તે સ્વીકાયુ અને સવે' ગાઢ (નિશ્ચિતપણે ) ઊંધ્યા (૭૩ર૫ થી ૨૮) માત્ર શક્તિ ચિત્તવાળે અગડદત્ત કપટનિદ્રાથી એક ક્ષણ રહીને, (ત્યાંથી ) નીકળીને વૃક્ષેાની ઘટામાં છૂપાયેા. (૭૩ર૯) ખીન્ન પુરુષાને નિદ્રાધીન જાણીને ત્રિ'ડીએ મારી નાંખ્યા. અગડદત્તને પણ મારવા માટે (સથ્થરએ=) શય્યામાં જોયા (૭૩૩૦) અને નહિ જોવાથી તે વનની ઘટામાં તેને શેાધવા લાગ્યા, ત્યારે સામા આવતા તેને અગાદો ખડૂગથી પ્રહાર કર્યાં. (૭૩૩૧) પછી પ્રહારની તીવ્ર વેદનાથી ભમતા શરીરવાળા તેણે કહ્યું કે-હે પુત્ર! હવે, મારુ' જીવન પ્રાયઃ (વિગત=) પૂર્ણ થયુ છે, તેથી મારા ખગને તું સ્વીકાર અને સ્મશાનની પાછળના ભાગમાં જા ! ત્યાં ચંડિકાના મંદિરની ભીંત પાસે ઊભા રહીને તું અવાજ કરજે, કે જેથી તેના ભાંયરામાંથી મારી વ્હેન નીકળશે, તેણીને આ ખડ્ગ દેખાડજે, કે જેથી તે તારી ભાર્યા થશે અને તને ઘરની ( સાર=) લક્ષ્મી દેખાડશે. એમ કહેવાથી અગડદો તે જ રીતે ત્યાં સુધી કયુ કે યાવત્ તે ભોંયરામાં પણ પેઠો (૭૩૩૨ થી ૩૫) અને ત્યાં પાતાલકન્યા જેવી મનોહર શરીરવાળી એક યુવતીને જોઈ તેણીએ પૂછ્યું કે-તું કયાંથી આવ્યે ? ત્યારે અગડદો ખડૂગને મહાર કાઢીને તેણીને બતાવ્યું, કે જેથી તેણીએ પેાતાના ભાઈનું મરણુ જાણ્યુ. પછી શેકને છૂપાવીને આદર ભરેલાં નેત્રાવાળી તેણીએ ‘હે સુભગ ! તારું સ્વાગત –એમ કહીને
