________________
શિલ્યતા દ્વાર અને બહાદત્તને પ્રબંધ
૫૦૭ (૧૨૮) આ તપ નામનું પેટદ્વાર કહ્યું. હવે સંક્ષેપથી અઢારમા નિશલ્યતા નામના પિટાદ્વારને પણ કહું છું. (૯૧૨૯)
અનુશાસ્તિમાં અઢારમું નિશલ્યતા પેટાદ્વાર-હે પક! (સર્વ) ગુણે શલ્યરહિત આત્મામાં જ પ્રગટે છે, (ગુણનું વિરોધી) શલ્ય પણ નિયાણું, માયા અને મિથ્યાદર્શન, એ ભેદે થી ત્રણ પ્રકારનું જાણવું. (૯૧૩૦) તેમાં નિયાણું રાગથી, દ્વેષથી અને મેહથી (અજ્ઞાનથી), એમ ત્રણ પ્રકારનું છે, તેમાં રાગથી નિયાણું રૂપ, સૌભાગ્ય અને ભેગસુખની પ્રાર્થનારૂપ છે; Àષથી નિયાણું તે પ્રતિભવે નિચ્ચે બીજાને મારવારૂપ (કે) અનિષ્ટ કરવારૂપ જાણવું અને ધર્મ માટે હીનકુળ વગેરેની પ્રાર્થના તે (નિયાણું) મેહથી થાય. (૧૩૧-૩૨) અથવા પ્રશરત, અપ્રશસ્ત અને ભેગ માટે, એમ (પણ) નિયાણું ત્રણ પ્રકારે થાય છે. તે ત્રણેય પ્રકારના નિયાણાને તારે તજવાયેગ્ય છે. તેમાં સંયમ માટે પુરુષત્વ (પરાક્રમ), સત્વ, બળ, વીર્ય, સંઘયણ, બુદ્ધિ, શ્રાવકપણું, સ્વજને, કુલ, વગેરે માટે જે નિયાણું થાય તે પ્રશસ્ત જાણવું, ૯૧૩૩-૩૪) તથા નદિષણની જેમ સૌભાગ્ય, જાતિ, કુળ, રૂપ, વગેરેની અને આચાર્ય, ગણધર કે જિનપણુની પ્રાર્થના, તે અભિમાનથી (કરાતું) અપ્રશસ્ત નિયાણું થાય. (૯૧૩૫) મરીને જે બીજાના વધની પ્રાર્થના કરે, તેને દ્વારિકાના વિનાશ કરવાની બુદ્ધિવાળા વૈપાયનની જેમ ક્રોધથી (કરાતું) અપ્રશસ્ત જાણવું. (૯૧૩૬) દેવનાં કે મનુષ્યના ભેગેને રાજા, ઈશ્વર, શેઠ, કે સાર્થવાહપણું અને બલદેવપણું તથા ચક્રવર્તીપણું માગનારને ભેગકૃત નિયાણું થાય. (૯૧૩૭) પુરુષત્વ વગેરે નિયાણું પ્રશરત છતાં જે અહીં (ગાથા ૯૧૩૪ માં) નિષેધ્યું, તે અનાસક્ત મુનિઓને ઉદેશીને જાણવું, પણું બીજાઓને નહિ. ૧૩૮) દુઃખક્ષય, કર્મ ક્ષય, સમાધિમરણ અને બોધિલાભ-એ વગેરે પ્રાર્થના પણ નિચે સરાગીઓને સંભવિત છે. (૧૩૯) સંયમના શિખરે આરુઢ, દુષ્કર તપને કરનારે અને ત્રણ ગુપ્તિએ ગુસ, એ પણ (આત્મા) પરીષહથી પરાભવ પામીને અને અસમં (અનુપમ) શિવસુખની અવગણના કરીને, જે અતિ તુચ્છ વિષયસુખ માટે એ રીતે નિયાણું કરે, તે કાચમણિ માટે વડુય મણિને નાશ કરે છે. (૯૧૪૦-૪૧) નિયાણને વશ મેળવેલા મુખે મધુર અને અંતે વિરસ, એવા સુખને ભેગવીને બ્રહદત્તની જેમ જીવ બહુ દુઃખમય નરકરૂપી ખાડામાં પડે છે. ૧૪૨) તે આ પ્રમાણે
નિયાણુશલ્ય વિષે બ્રહ્મદત્તને પ્રબંધ-સાકેત નામના શ્રેષ્ઠ નગરમાં ચંદ્રાવત સક રાજા હતો. તેને મુનિચંદ્ર પુત્ર હતે. વૈરાગ્યને પામેલા તેણે સાગરચંદ્ર મુનિંદ્ર(સૂરિ)ની પાસે પ્રવજ્યાને સ્વીકારી અને સૂત્ર-અર્થને ભણતે દુષ્કર તપકર્મને કરે છે. (૯૧૪૩-૪૪) દૂર દેશમાં જવા માટે ગુરુની સાથે ચાલતે એક ગામમાં ભિક્ષાર્થે ગયે અને કઈ રીતે સાર્થથી છૂટો પડ. ૯૧૪૫) પછી એકલે પણ ચાલવા લાગ્યા અને કઈ રીતે અટવીમાં (ભૂલો) પડે. (ત્યાં) ભૂખ, તૃષા અને થાકથી અત્યંત પીડાતા તેની ગેવાળાના
