________________
પંચમહાવ્રતની રક્ષામાં અહિંસાવ્રત
૪૩૯
૧. અહિંસાવ્રત-જીવના ભેદેને જાણીને જાયજીવ મન-વચન-કાયારૂપી ચેગેાથી છકાય જીવના વધને સમ્યગ્ર ત્યાગ કર! તે જીવા ( જીવના તે ભેદે ) આ પ્રમાણે છે. (૭૮૮૯ થી ૯૧) પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ-એ ( ચારેય ) દરેક સૂક્રમ અને બાદર એમ (એ પ્રકારે ) હાય છે અને વનસ્પતિ સાધારણ તથા પ્રત્યેક-એમ બે પ્રકારે હેાય છે. (૭૮૯૨) તેમાં સાધારણ સૂક્ષ્મ તથા ખાદર-એ બે પ્રકારે જાણવી, ( એમ અગીઆરે પ્રકારે) પર્યાપ્ત અને પર્યાપ્તના ભેદથી ( ગણાતા ) સઘળા મળીને (સ્થાવરે) ખાવીશ થાય. (૭૮૯૩) એ-ત્રણ-ચાર ઇન્દ્રિયવાળા (ત્રણ ) વિકલેન્દ્રિયા અને પાંચેન્દ્રિય સંજ્ઞી-અસ’શી એ પ્રકારે, એ (પાંચના ) પર્યાપ્તા—અપર્યાપ્તાના ભેદથી ત્રસ જીવેા દશ પ્રકારના (ગણ્યા ) છે. (૭૮૯૪) ઈત્યાદિ ભેદવાળા (સ) વેશમાં તત્ત્વને જાણુ, સર્વાંદરથી ઉપયુક્ત, તું સદાય પેાતાના આત્માની તુલ્ય માનીને દયાને કર ! (૭૮૯૫) તે આ પ્રમાણે (જે=) નિશ્ચે સઘળાય જીવે જિવનને ઈચ્છે છે, મરવાને ઇચ્છતા નથી, તેથી ધીરપુરુષા ભય'કર એવી હિંસાના સદા ત્યાગ કરે છે. (૭૮૯૬) ભૂખ, તરસ વગેરેથી અતિ પીડાયેલે! પણ તું સ્વપ્નમાં પણુ, કદી પણ, નિશ્ચે જીવાનેા ઘાત કરીને ( તારી પીડાના ) પ્રતિકાર કરીશ નહિં. (૭૮૯૭) રતિ, અતિ, હર્યાં, ભય, ઉત્સુકતા, દીનતા વગેરેથી યુક્ત પણ તું ભાગ-પરિ ભાગ માટે જીવવધને વિચાર કરીશ નહિ. (૭૮૯૮) ત્રણ લેાકની ઋદ્ધિ અને પ્રાણ-એ એ પૈકી તુ કાઈ પણ એક વરદાન માગ! એમ દેવે કહે તે પેાતાના પ્રાણાને તજીને ત્રણ લેાકની ઋદ્ધિનું વરદાન કેણુ માગે? (૭૮૯૯) એમ જીવના જીવનની ક`મતને ત્રણ લેાક (ની ઋદ્ધિ) પશુ ન પહોંચે, તેથી તે ( જીવન ) ત્રણ ભુવનની પ્રાપ્તિ કરતાં પણ દુભ અને સદા ( સર્વાંને ) વ્હાલું છે. (૯૦૦) જેમ ભમરે થાડે થાડે ( સ`ચયે) ઘા મધને મેળવે, તેમ અલ્પ અલ્પ કરતાં ( ક્રમશઃ ) ત્રણુ લેાકમાં સારભૂત એવા ઘણા સયમને મેળવીને હિંસારૂપી મેાટા ઘડાએથી ( હવે) તેને ત્યાગ ન કર ! (૭૯૦૧) જેમ અણુથી (પરમાણુથી ) કઈ નાનુ નથી અને આકાશથી કેાઇ મેાટુ' નથી, તેમ જીવરક્ષાથી ખીજું ( કેાઈ) શ્રેષ્ઠ વ્રત નથી (૭૯૦૨) તથા જેમ સલેાકમાં અને પતામાં મેરુ ઊંચા છે, તેમ સદાચારામાં અને તેમાં અહિંસાને અતિ મેાટી જાણવી. (૭૯૦૩) જેમ આકાશના આધારે લેાક અને ભૂમિના આધારે દ્વીપ-સમુદ્રો રહેલા છે, તેમ અહિંસાના આધારે તપ, દાન અને શીલ જાણવા. (૭૯૦૪) કારણ કે-જીવલેાકમાં વિષયસુખ જીવવધ વિના નથી, તેથી વિષયથી વિમુખ જીવને (જ) જીવદયા મહાવ્રત બને છે. (૯૦૫) વિષયવ્યાસંગના ત્યાગી, પ્રાસુક આહાર-પાણીના લાગી અને મન-વચન-કાયાથી ગુપ્ત એવા આત્મામાં શુદ્ધ અહિ'સાવ્રત હૈય છે. (૯૦૬) જેમ પ્રયત્ન કરવા છતાં તુંબ (મૂળ ) વિના (ચક્રમાં) આરા સ્થિર રહેતા નથી અને મારા વિના જેમ તુંબ પણ પેાતાના કાને સાધી શકતું નથી, તેમ અહિંસા વિના શેષ ગુણે! ( પેાતાના ) સ્થાનને (આધારને) પામતા નથી અને તે ગુણેાથી રહિત અહિં'સા પણ સ્વકાર્ય ને (સિદ્ધ ) કરતી નથી. (૭૯૦૭-૮) સત્ય, અચૌય, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ અને રાત્રિèાજનના ત્યાગ તથા દીક્ષાને સ્વીકારવી, તે ( સ ) અહિ‘સાની રક્ષા
(
