________________
ઈદ્રિયદમને દ્વારે
(અર્થાત્ વિષયાસક્ત સર્વ અનિષ્ટોને પામે છે.) (૮૯૭૪) મસ્તક વડે પર્વતને પણ તેડી શકાય, જ્વાળાઓથી વિકરાળ અગ્નિને પણ પી શકાય અને તલવારની ધાર ઉપર પણ ચલાય, કિન્તુ ઈન્દ્રિયરૂપી ઘડાઓને વશ કરવા તે દુષ્કર છે. (૮૯૭૫) (એક) અરર ! સતત વિષારૂપી જંગલને પ્રાપ્ત કરતે (વિષયમાં રમતો), નિરંકુશની જેમ દુર્દાન્ત, એ ઇન્દ્રિયરૂપી રાવણ હાથી, (જીવન) શીલરૂપી વનને ભાંગતે-તેડતો ભમે છે, (૮૭૬) જેઓ તત્વને ઉપદેશ છે, તપને પણ તપે છે અને સંજમણને પણ પાળે છે, તેઓ પણ જેમ નપુંસક યુદ્ધમાં હારે, તેમ ઇન્દ્રિયને જીતવામાં થાકી જાય છે. (૮૯૭૭) શક જે ઘણાં (હજાર) નેત્રોવાળે થયે કૃષ્ણ જે (વયવહુeગોપીઓનો હાસ્યપાત્ર બન્યા, ભટ્ટારક (પૂજ્ય) બ્રહ્મા પણ જે ચતુર્મુખ બન્ય, કામ પણ જે બળીને ખાખ થયો અને મહાદેવ પણ જે અર્ધ સ્ત્રી શરીરધારી બન્ય, તે સઘળું દુર્જય એવા ઇન્દ્રિયરૂપી મહારાજાનું વિલસિત (પરાક્રમ) છે. (૮૭૮-૭૯) (જીવ) પાંચને વશ થવાથી સમગ્ર જીવલેકને વશ થાય છે અને પાંચનો જય કરવાથી સમસ્ત ત્રણ લેકને પણ જીતે છે. (૮૯૮૦) જે આ જન્મમાં ઈન્દ્રિયદમન ન કર્યું, તે બીજા ધર્મોથી શું? અને જો સમ્યફ તે ઇન્દ્રિયદમનને કર્યું, તે પછી પણ શેષ ધર્મોથી શું? (૮૯૮૧) અહાહા ! ઇન્દ્રિયના સમૂહનું (અતિ) બલવંતપણું છે, કારણકે-અથીઓ અને શાસ્ત્રપ્રસિદ્ધ (તેને દમન કરવાના ઉપાયના જાણ એવા પણ પુરુષે તેને વશ કરી શકતા નથી. (૮૯૮૨) હું માનું છું કે શ્રી જિનેશ્વર અને જિનમતમાં રહેલાને (આરાધકને) છોડીને, બીજે કે ત્રણેય લેકમાં પણ (પ્રભવત= ) સમર્થ એવી બળવાન ઇન્દ્રિયને જ નથી, જીતતા નથી અને જીતશે પણ નહિ. (૮૯૮૩) આ જગતમાં જે ઇન્દ્રિયને વિજેતા છે, તે જ શૂર છે, તે જ પંડિત છે, તે જ નિચે ગુણ છે અને તે જ કુલદીપક છે. (૮૯૮૪) જગતમાં જેનું પ્રયોજન (ધ્યેય) ઈન્દ્રિય દમવાનું છે, તેના ગુણે ગુણે છે અને યશ યશ છે. તેને સુખ હથેલીમાં રહેલું છે, તેને ધૃતિ (સમધિ) છે અને તે મતિમાન છે. (૮૯૮૫) દેવેની શ્રેણીથી પૂજાતા ચરણકમળવા ઈન્દ્ર જે સ્વર્ગમાં જ કરે છે, ફણાના મણિની કાન્તિથી અંધકારને નાશ કરનાર ફણીન્દ્ર (નાગરાજ) પણ જે પાતાલમાં જ કરે છે, અથવા શત્રુસમૂહને હણનારું એવું ચક્ર જે ચક્રવતીની હથેબીમાં ગૂલે છે, તે સર્વ દીપ્ત એવી ઇન્દ્રિઓના એક લેશ માત્ર દમનની લીલાનું વિલસિત છે. (ઇન્દ્રિયજયનું અંશ માત્ર ફળ છે.) (૮૯૮૬-૮૭) તેને નમે, તેની પ્રશંસા કરો, તેની સેવા કરો અને તેને સહાયક બનાવે (શરણ સ્વીકારો), કે જેણે દુર્દમ એવા ઈન્દ્રિયરૂપી ગજેન્દ્રને (પાઠાંઅપૂવસં= ) પિતાને વશ કર્યો છે. (૮૯૮૮) તે જ સદ્દગુરુ અને સુદેવ છે, માટે તેને જ નમો ! તેણે જગતને શોભાવ્યું છે, કે વિષયરૂપી પવનથી પ્રેરાવા છતાં જેને ઈન્દ્રિરૂપી અગ્નિ સળગતો નથી. (૮૯૮૯) તેણે જન્મને પુણ્યથી પ્રાપ્ત કર્યો છે અને જીવિત પણ તેનું જ સફળ છે, કે જેણે આ દુષ્ટ એવા ઈન્દ્રિઓના બળવાન વિકારને રોક્યો છે. (૮૯૦) તેથી હે દેવાનુપ્રિય! તને હિતકર
