________________
પાંચેય ઈન્દ્રિઓના વિષયની વિષમતાનાં દષ્ટાન્તો
૫૦૧
દાસીઓથી પરિવરેલી ભદ્રા પણ સૂર્ય ઊગતાં ત્યાં ગઈ. (ત્યારે) ગાઈને અતિ થાકેલા, તે દેવમંદિરની નજીકમાં સૂતેલા પુષ્પશાલને કઈ રીતે દાસીઓએ જોયો અને ભદ્રાને કહ્યું કેતે આ પુષ્પશાલ છે. ૯૦૧૦-૧૧) પછી ચીપટા નાકવાળા, બીભત્સ હેડવાળા, મોટા દાંતવાળા, (અથવા પાઠાં છૂતુરં= ) બીભત્સ ઉંચા દાંતવાળા) અને નાની () છાતીવાળા તેને જોઈને, “હું! આવા રૂપથી એના ગીતને પણ જોયું” એમ બોલતી ભદ્રા અત્યંત મરડેલા (અવળા) મુખથી (તિરસ્કારથી) ઘૂંકી અને ઊંઘીને ઊઠેલા પુષ્પશાલને બીજા હલકટ લોકોએ તે કહ્યું. (૦૧૨-૧૩) એ સાંભળીને ક્રોધાગ્નિથી બળતા સર્વ અંગવાળે તે (પુષ્પશાલ) હા, ફિ! (હયાસા= ) નિર્ભાગિણું એવી તે વાણીઆની પત્નિ પણ (મું) મને હસે છે? ૯૦૧૪) એમ અતુલ રોષને વશ પોતાના સર્વ વ્યાપારને (કાને) વિસરી ગયેલ તે અપકાર કરવાની ઈચ્છાવાળે ભદ્રાના ઘેર પહોંચે (૯૦૧૫) અને સુંદર સ્વરે અત્યંત આદરથી પરદેશ ગયેલા પતિવાળી સ્ત્રીને વૃત્તાન્ત આ પ્રમાણે ગાવા લાગ્યો. જેમ કે સાર્થવાહ (દઢ=) વારંવાર તારા વૃત્તાન્તને ' પૂછે છે, સદા લેખને (પને) મોકલે છે, તારું નામ લેવાથી (સાંભળવાથી) અત્યંત
હર્ષને પામે છે, (૯૦૧૬-૧૭) તારા દર્શન માટે ઉત્સુક થએલે આ આવે છે અને ઘરમાં પેસે છે, ઈત્યાદિ તેણે તેણીની આગળ તેવી કઈ રીતે ગાયું, કે જેથી તેણી “આ સર્વ સાચું છે અને પિતાને પતિ આવે છે, એમ માનતી ઊભી થઈને (ભાન ભૂલેલી) આકાશ તળથી પોતે નીચે પડી ૯૦૧૮–૧૯) અતિ ઉચ્ચ ભૂમિથી પડવાના પ્રહારથી થયેલા જીવના નિગમથી (પાઠાંની હરણું=નીકળવાથી) મરેલી તે શ્રી જિનેશ્વરના નાત્ર સમયે જેમ ઈન્દ્રની કાયા (પંચતંત્ર) પાંચ રૂપોને કરે, તેમ (પંચતંત્ર) મરણને પામી. (૯૦૨૦) કાળક્રમે તેનો પતિ આવ્યા અને (પત્નીને) વૃત્તાન્તને સાંભળીને અને પુષ્પશાલની અત્યંત પ્રતિકૂળતાને (શત્રુતાને) જાણીને, તેને તેડાવીને, અતિ ઉત્તમ ભેજનદ્વારા ગળા સુધી જમાડીને કહ્યું કે-ભદ્ર ! ગાયન કરતો મહેલ ઉપર ચઢ! તેથી અત્યંત દઢ એવા ગીતના અહંકારથી સર્વ શક્તિથી ગાતો ગાતો તે મહેલ ઉપર ચઢ. (૯૦૨૧ થી ૨૩) પછી ગાવાના પરિશ્રમથી વધતા વેગવાળા ઉંચા શ્વાસથી નસ (અથવા મસ્તક) કૂટવાથી બીચારો તે મરણને પાપે. એ શ્રોત્રેન્દ્રિયને મહાદેવ કહ્યો. (૯૯૨૪) - ચક્ષુઈનિદ્રયની આસક્તિનું દૃષ્ટાનત-ચક્ષુઈન્દ્રિયના દષમાં દષ્ટાન્ત (આ પ્રમાણે-) પદ્મખંડ નગરમાં સમરધીર નામનો રાજા રાજ્યલક્ષ્મીને ભોગવે છે. (૯૦૨૫) સઘળી નીતિના નિધાન તે રાજાને પરસ્ત્રી સદા માતાતુલ્ય, પરધન તૃણતુલ્ય અને પરકાર્ય નિજકાર્ય તુલ્ય હતું. (૯૦૨૬) શરણે આવેલાનું રક્ષણ, દુઃખી પ્રાણીઓનો ઉદ્ધાર, (વગેરે) ધર્મકાર્યોમાં વર્તતા એવા જ પોતાના જીવનનું પણ જેણે બહુમાન કર્યું (અર્થાત્ ધર્મ રહિત પોતાના જીવનનું પણ તેને મૂલ્ય ન) હતું. એક અવસરે સુખાસને બેઠેલા એવા તેને દ્વારપાળે ધીમેથી આવીને આદરપૂર્વક પ્રણામ કરતાં વિનંતિ કરી કે-૯૦૨૭–૨૮)
