________________
૪૮૮
શ્રી સંગરંગશાળા ગ્રંથને ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર જેવું પ્રકૃતિથી તથા કર્મના ક્ષપશમથી વિર્ભાગજ્ઞાન પ્રગટ થયું. (૮૭૮૨) પછી તે જ્ઞાનથી લોકને (માત્ર) સાત દ્વીપસાગરપ્રમાણે જાણીને, પિતાના વિશિષ્ટ જ્ઞાનના વિસ્તારથી તે શિવરાજર્ષિ પ્રસન્ન થયા. (૮૭૮૩) પછી હસ્તિનાગપુરમાં ત્રણ માર્ગવાળા ચેકમાં કે ચૌટામાં આવીને તે લોકોને કહે કે-આ લેકમાં ઉત્કૃષ્ટ સાત દ્વીપ-સમુદ્રો છે. (૮૭૮૪) તેનાથી પર (આગળ) લેકને અભાવ છે, એમ (કેઈ) હાથમાં રહેલા કુવલયના ફળને જાણે, તેમ હું નિર્મળ જ્ઞાનથી જાણું છું અને જોઉં છું. (૮૭૮૫) તે સમયે પ્રભુ શ્રી વીરજિન પણ ત્યાં પધાર્યા અને શ્રી ગૌતમસ્વામી પણ ભિક્ષા માટે નગરમાં પેઠા.(૭૮૮૬) પાછી લેકમુખે સાત સમુદ્ર-દ્વિીપના (પ્રવાદ) પ્રૉષને સાંભળીને આશ્ચર્ય પામેલા તે શ્રી ગૌતમ પ્રભુએ પાછા આવીને ઉચિત સમયે પ્રભુને પૂછ્યું કે-હે નાથ ! અહીં લેકમાં દ્વિીપસમુદ્રો કેટલા છે? પ્રભુએ કહ્યું કે-અસંખ્યાતા સમુદ્રો-દીપ છે. (૮૭૮૭-૮૮) એમ પ્રભુએ કહેલું લોકમુખે સાંભળીને સહસા શિવઋષિ જ્યારે શંકા-કાંક્ષાથી ઉપહત (ચલચિત્ત) થયો, ત્યારે તેનું વિર્ભાગજ્ઞાન તૂર્ત નાશ પામ્યું અને અત્યંત ભક્તિના સમૂહથી ભરેલા (તેણે) સમ્યજ્ઞાન માટે આવીને શ્રી વીર પ્રભુને વાંઘા. (૮૭૮૯-૯૦) પછી બે હસ્તકમળ મસ્તકે જોડીને, નજીકના ભૂમિપ્રદેશમાં બેસીને અને પ્રભુના મુખ સન્મુખ ચક્ષુને સ્થિર કરીને, ઉધમપૂર્વક સેવા કરવા લાગ્યો (૮૭૯૧) ત્યારે પ્રભુએ દેવ તિર્યંચે અને મનુષ્યોથી ભરપૂર પર્ષદાને અને તેને પણ લેકનું સ્વરૂપ અને ધર્મનું રહસ્ય વિસ્તારપૂર્વક સમજાવ્યું. (૮૭૯૨) તેને સાંભળીને સમ્યગૂ બોધ પામેલા તેણે પ્રભુની પાસે દીક્ષા લીધી અને તપશ્ચર્યા કરતા તે મહાત્મા આઠ કર્મોની અતિ આકરી પણ ગાંડનો લીલા માત્રમાં ક્ષય કરીને રોગરહિત, જન્મરહિત, મરણરહિત અને નિરુપદ્રવ એવા અક્ષયસુખને પામ્યા. (૮૭૩-૯૪) એમ તે ક્ષપક ! જગતના સ્વરૂપને જાણ, વૈરાગી, તું પ્રસ્તુત (સમાધિરૂપ) કાર્યની સિદ્ધિ માટે મનને અલ્પ માત્ર પણ ચંચળ ન કરીશ ! (૮૭૫) હે ક્ષપક! લકસ્વરૂપને યથાસ્થિત જાણતે પ્રમાદને (પંહિય5) તજીને તું (હવે, બોધિની અતિ દુર્લભતાને વિચાર ! (૮૭૯૬) જેમ કે
૧૧. બેધિદુર્લભ ભાવના-કર્મની પરતંત્રતાથી સંસારરૂપ વનમાં આમ-તેમ (જ્યાં=ત્યાં) ભમતા જીવને જગમત્તeસપણું પણ દુર્લભ છે, કારણ સૂત્રમાં કહ્યું છે કે-જેઓ (કદાપિ) ત્રાસપણાને પર્યાય (ભાવ) પામ્યા નથી એવા અનંત છે છે, તે વારંવાર ત્યાં (સ્થાવરપણામાં) જ ઉપજે છે અને ત્યાં જ મરે છે. (૮૭૯૭–૯૮) (તેમાંથી) મહા મુશીબતે ત્રસ પડ્યું પામવા છતાં પંચેન્દ્રિયપણું અતિ દુર્લભ છે અને તેમાં (પંચેન્દ્રિયપણામાં) પણ જળચર, સ્થળચર અને ખેચરોની યોનિઓના ચક્રમાં ચિરકાળ ભમવાથી, જેમ અગાધ જળવાળા (સ્વયંભૂરમણ) સમુદ્રમાં (સામસામા કાંઠે) નાખેલી ધુંસરી અને સમિલાન યોગ દુર્લભ છે, તેમ મનુષ્યપણું ઘણું દુર્લભ છે અને તેમાં પણ બોધિ અતિ દુર્લભ છે. (૮૭૯-૮૮૦૦) કારણ કે-(મનુષ્યને પણ) અકર્મભૂમિ
