________________
૪૯૪
શ્રી સવેગરંગશાળા પ્રન્થને ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર એવું જળથી ઠારવામાં સમર્થ અને ક્ષમાદિ દશ પ્રકારના યતિધર્મના નિર્મળ ગુણારૂપ મણિ એને પ્રગટાવવામાં રેહણાચલની ભૂમિતુલ્ય હાય, તે શ્રી જિનેશ્વરે કહેલ ઈષ્ટગુરુ છે. (૮૮૮૯-૯૦) જે પાંચ સમિતિવાળો, ત્રણ ગુસિવાળે, યમ-નિયમમાં તત્પર, મહા સાત્વિક અને આગમરૂપ (પાઠાં પસમ=પ્રશમરૂપ) અમૃતરસથી તૃપ્ત છે, તેને ભાવગુરુ કહ્યો છે. (૮૮૧) સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, અપભ્રંશ અને દેશી ભાષાનાં વિશિષ્ટ વચને વડે શિષ્યને ભણાવવામાં કુશળ એ જે પ્રિયભાષી તે ભાવગુરુ છે. (૮૮૨) જે રીતે રાયને, તે જ રીતે રંકને પણ પ્રશમસરખી ચિત્તવૃત્તિથી સદ્ધર્મને કહે, તે ભાવપ્રધાન (ભાવ) ગુરુ છે. (૮૮૯૩) સુખ-દુઃખમાં, તૃણમણિમાં અને કનક-કથિરમાં પણ સમાન, વળી પરાભવ અને સન્માનમાં પણ સમાન અને મિત્ર-શત્રુમાં પણ સમાન (રાગદ્વેષ રહિત), એ ધીર તે ગુરુ હોય છે. (૮૮૯૪) શરીરનાં અને મનનાં અનેક દુઃખના તાપથી તપેલા સંસારી જીને, ચંદ્રની જેમ જે શીતળ (શીતળતાકારી) હોય તેનું ગુરુપણું છે. (૮૮૫) જેનું હૃદય સંગમય હોય, વચન સમ્યમ્ સંગમય હોય અને જેની ક્રિયા પણ સંવેગમય હોય તે તત્ત્વથી સદ્ગુરુ છે. (૮૮૬) જે સાવદ્ય-નિરવઘ ભાષાને જાણે અને સાવધને તજે. નિરવઘ પણ કારણે જ બેલે, તે ગુરુને આશ્ચય કરે ! (પાઠાં જએ=) કારણ કે સાવદ્ય-નિરવઘ વચનના ભેદને જે જાણે નહિ, તેને બેલવું પણ ગ્ય નથી, તે ઉપદેશ કરવા માટે તે કહેવું જ શું? (૮૮૯૭–૯૮) તેથી જે હેતુવાદ પક્ષમાં (યુક્તિગમ્ય ભામાં) (હેઊ= ) હેતુથી અને (આગમેe) શાસગ્રાહ્ય (શ્રદ્ધેય) ભામાં (આગમિત્ર) આગમથી સમજાવનાર, તે ગુરુ છે, તેથી (ઈય= ) વિપરીત પ્રરૂપણ કરનારે, શ્રી જિનવચનને વિરાધક છે, કારણ કે નિજમતિના અપરાધથી (સ્વમતિકલ્પનાથી) અસંગત ભાવેને પોષનારે મૂઢ, તે બીજાને “સર્વજ્ઞ મૃષાવાદી છે એવી (મિથ્યા) બુદ્ધિ પેદા કરે છે. (૮૮૯–૮૯૦૦) દુષ્ટ રીતે (અવિધિથી) ભણેલ કુનને લેશ માત્રથી મદમૂઢ બને, જિનમતને નહિ જાણતે તે તેને વિપરીત રીતે કહીને (પ્રરૂપીને) સ્વ–પર ઊભયને પણ નિચે દુર્ગતિમાં પહોંચાડે છે. (૮૯૦૧)
ધર્મોપદેશક ગુરુના ગુણે-તે કારણે ૧-સ્વશાસ્ત્રપરશાસ્ત્રને જાણું, ૨-સંવેગી, ૩-બીજાઓને સંવેગ પ્રગટાવનાર, ૪-મધ્યસ્થ, પ-કૃતકરણ, ૬-ગ્રાહણકુશળ, ૭-જીના ઉપકારમાં રક્ત, ૮-દઢ પ્રતિજ્ઞાવાળે, ૯-અનુવર્તક અને ૧૦-બુદ્ધિમાન (હોય તે) શ્રી જિનકથિત ધર્મને ૫ર્ષદામાં કહેવા માટે યોગ્ય (અધિકારી) છે. (૮૯૦૨-૩)
તેમાં ૧. સ્વશાસ્ત્રો-પરશાસ્ત્રોના જાણ-પરદર્શનનાં શાસ્ત્રોથી જૈનધર્મની વિશેષતાને જુએ (જાણે), તેથી તે શ્રી જિનધર્મમાં ઉત્સાહને પ્રગટાવે, (૯૯૦૪) અને શ્રી જિનમતને જાણ (હવાથી) સઘળા નથી સૂત્રાર્થને સમજાવે તથા ઉત્સર્ગ–અપવાદના વિભાગને (પણ) યથાસ્થિત જણાવે. (૮૯૮૫) ૨. સવેગી-આ પરમાર્થ સત્યને કહે છે–એવી પ્રતીતિ ઈતરમાં (અસંવેગમાં) ન થાય, (કારણ કે-અસંવેગી) ચરણ-કરણ
