________________
ચારુદત્તનો પ્રબંધ અને સંસર્ગથી થતા દો ચાલુ
૪૫
ચારુદત્ત મારો (ધર્મ ) ગુરુ છે, કારણ કે-હું જ્યારે બેકડે હતા ત્યારે મરણ પ્રસંગે શ્રી જિનનમસ્કાર (શ્રી પંચપરમેષ્ટિ મંત્રી દેતા તેણે આવી અતિ દુર્લભ દેવની લહમી પ્રાપ્ત કરાવી છે. એ ચારુદત્તથી જ હું મુનિઓને અને સર્વજ્ઞોને જાણું (ઓળખતો થયે) છું. (૮૧૧૭–૧૮) પછી દેવે ચારુદત્તને કહ્યું કે–ભે ! હવે વરદાન માગ ! ત્યારે ચારુદ “સ્મરણ કરું ત્યારે આવજે.” એમ કહ્યું. (૮૧૧૯) દેવ (તે સ્વીકારીને ) સ્વસ્થાને ગયે. પછી વિદ્યાધરોએ “આ ગુણવાન છે”—એમ માનીને ઘણા મણિ અને સુવર્ણના સમૂહથી ભરેલા મોટા વિમાનમાં બેસાડીને, ચંપાપુરીમાં લાવીને પિતાના ભુવનમાં રાખે અને (ત્યાં) ચારુદત્ત શ્રેષ્ઠ ઉન્નતિને પામ્યો. (૮૧૨૦-૨૧) એમ આ લોકમાં પણ દુષ્ટ અને શિષ્ટની સોબતનાં તે તે ફળોને જોઈને નિર્મળ ગુણથી ભરેલા ઉત્તમ બુદ્ધિવાળા એવા વૃદ્ધની સેવામાં યત્ન કરવો જોઈએ. (૮૧૨૨) વળી ધીરપુરૂષે વૃદ્ધપ્રકૃતિવાળા એવા તરુણોની તથા વૃદ્ધોની નિત્ય સેવા કરતા અને ગુરૂકુળવાસને નહિ છોડતા બ્રહ્મવ્રતને પાળે છે. (૮૧૨૩) વારંવાર સ્ત્રીઓનાં મુખ અને ગુહ્ય અંગોને જેનારા અલ્પ સત્ત્વવાળા પુરુષનું હૃદય કામરૂપ પવનથી ચંચળ (ચલિત) થાય છે. (૮૧૨૪) કારણ કે-સ્ત્રીઓની ધીમી ચાલ, ઊભા રહેવું, વિલાસ, હાસ્ય, ગારિક ચેષ્ટા (અથવા કામવિકાર) તથા હાવભાવ વડે, સૌભાગ્ય, રૂપ, લાવણ્ય તથા શ્રેષ્ઠ આકૃતિની ચેષ્ટા (ચાળા) વડે, અડધી નજરે (વાંકા કટાક્ષથી) જેવા વડે, વિશેષ આદરપૂર્વક હસવા-બોલવા વડે, રસપૂર્વક ક્ષણ ક્ષણ બોલવા વડે તથા મજપૂર્વક રમત (કીડા) કરવા વડે, સ્વભાવે જ સ્નિગ્ધ ( વિકારી) અને સ્વભાવે જ મનહર એવી સ્ત્રીના ગુપ્ત (એકાન્તમાં) મેળાપ વડે પ્રાયઃ પુરુષનું (મન) ક્ષોભ પામે છે અને પછી કમશવધેલી પ્રીતિ અને અનુરાગથી પ્રાપ્ત કરેલા વિશ્વાસવાળા ( નિર્ભય) અને સ્નેહના વિસ્તારવાળો લજજાળુ પણ પુરુષ એવું તે
શું શું છે, કે જે ન કરે? (અર્થાત્ સર્વ અકાર્યોને કરે છે.) (૮૧૨૫ થી ૨૮) જેમ કે. પિતા, માતા, મિત્ર, ગુરુ, શિષ્ટ લેક અને રાજા વગેરેની લજજાને, (પિતાના) ગૌરવને, પ્રતિબંધને (રાગને) અને પરિચયને (જાણ-પિછાણને) પણ મૂળમાંથી તજી દે છે, (૮૧૨૯) કીતિને, ધનના નાશને, કુળમર્યાદાને પ્રાપ્ત કરેલા ધર્મગુણોને અને હાથ, પગ, કાન, નાક વગેરેના નાશને પણ તે નિચે જતો (ગણત) નથી, (૮૧૩૦) (એમ) સંસર્ગથી મૂઢ મનવાળો મૈથુનના (પાઠાં. રસિએ=) રસવાળો (આસક્ત) મર્યાદા રહિત બનેલો અને ભૂત-ભવિષ્યને પણ નહિ ગણકારતો (પુરુષ) એવું કયું પાપ છે, કે જેને ન આચરે ? (૮૧૩૧) (સ્ત્રીના) સંસર્ગથી પુરુષમાં અવકાશને ( સ્થાનને) પામેલી ઈન્દ્રિઓ (શબ્દાદિ વિષયો), કષા (વિવિધ) સંજ્ઞાઓ અને ગાર, વગેરે સવે (દે) સ્વભાવે જ તૂર્ત વિકસે (વધી જાય) છે. (૮૧૩૨) જે (વયેથી) વૃદ્ધ અને બહુશ્રુત હોવા છતાં તથા પ્રમાણિક (લેકમાન્ય), મુનિ અને તપસ્વી છતાં, સ્ત્રીઓના સંસર્ગથી તે અલ્પકાળમાં દેષને પામે છે. (૮૧૩૩) તે પછી યુવાન અલ્પ જ્ઞાનવાળા (અજ્ઞાનીઓ) વગેરે સ્વછંદાચારીઓ અને મૂર્ખાએ સ્ત્રીના સંસર્ગથી મૂળમાંથી વિનાશ