________________
નગતિરાજાનો પ્રબંધ અને અશરણ ભાવના "
૪૯૭
ફળોના સમૂહને સતત ગ્રહણ કરવાથી ક્ષણમાં તે વૃક્ષને ઠુંઠા જે કરી દીધો. (૮૫૭૬૭૭) (પછી) ચાલતા અઘિયંત્રોના (રેટોના) ચિત્કારરૂપ શબ્દોએ જ્યાં દિશાઓને બહેરી કરી દીધી છે તેવાં અને ફેલાતા સુગંધના સમૂહથી આવેલા ભ્રમરોની શ્રેણિઓથી મનેહર, એવા વિકસિત ઠંડા પ્રદેશેવાળાં તે વનરાજીનાં ઉદ્યાનમાં (ઉપિસ્થપઉસ્થs) થાકેલા પ્રવાસીની જેમ એક ક્ષણ ફરીને, તે માગે જ પાછા ફરેલા રાજાએ ત્યાં તે વૃક્ષને નહિ દેખતાં લોકોને પૂછયું કે-તે આંબાનું વૃક્ષ ક્યાં છે? તે પછી લેકે એ હુંઠા સરખા રૂપવાળા તે આંબાને દેખાડે. ત્યારે વિસ્મિત મનવાળા રાજાએ કહ્યું કે કેમ તે આ ( કુંઠા જે) છે? લોકેએ પણ પૂર્વની હકીક્ત કહી. (૮૫૭૮ થી ૮૧) તે સાંભળીને પરમ સંવેગને પામેલો રાજા પણ અત્યન્ત સૂક્ષ્મ બુદ્ધિથી વિચારવા લાગે કે અહે ! સંસારના દુષ્ટ ચેષ્ટિતને ધિક્ ધિક થાઓ !, કે જ્યાં કોઈ પણ તેવી વસ્તુ નથી, કે જેને અનિત્યતાએ સદા સર્વ પ્રકારે ગ્રસિત (નાશ) ન કરી હેય! (૮૫૮૨-૮૩) આ આઝવૃક્ષના અનુમાનથી જ બુદ્ધિમાનને અનિત્યતાથી વ્યાસ એવી સ્વશરીરાદિ સર્વ વસ્તુ એમાં પણ રાગનું સ્થાન (નિમિત્ત) શું છે? (૮૫૮૪) એમ વિવિધતયા ચિંતવીને મહાસત્ત્વશાળી તે રાજા રાજ્યને, અંત:પુરને અને નગરને તજીને પ્રત્યેકબુદ્ધચારિત્રી સાધુ થયા. (૮૫૮૫) એમ સાંભળીને તે સુંદર ! તારે એકાન્તમાં ગીતાર્થ સાધુ સાથે સર્વ પદાર્થોની અનિત્યતાને વિચારવી. (૮૫૮૬) એમ જે કારણે સંસારજન્ય સમસ્ત પણ વસ્તુઓની અતિ અનિત્યતા છે, તે કારણે જ તેઓથી પ્રાણીઓને કંઈ માત્ર શરણ પણ નથી. (૮૫૮૭) જેમ કે
૨. અશરણુ ભાવના-સર્વ જીવસંતાનનું (સમૂહનું) રક્ષણ કરવામાં એક વત્સલ, મહાન અને કરુણરસથી પ્રધાન, એવા એક જ શ્રી જિનવચનને છોડીને, જન્મ–જરામરણને (રણુરણયન) ઉદ્વેગ, શેક, સંતાપ અને વ્યાધિઓથી વિષમ, એવી ભયંકર આ સંસાર અટવીમાં પ્રાણીઓને કયાંય શરણું નથી. (૮૫૮૮-૮૯) તથા એક માત્ર શ્રી જિનવચનમાં રહેલા આત્માઓ સિવાયના પુરૂષોમાં કે દેશમાં કેઈએ દિવ્ય શક્તિ વડે, આવરણ (બખ્તર) સહિત મત્ત હાથી, ચપળ ઘેડા, રથ અને દ્ધાઓના સમૂહની (વ્હૂ= ) રચનાઓ (ાજના) વડે, બુદ્ધિ વડે, નીતિબળ વડે, કે સ્પષ્ટ પુરુષાર્થ (બળ) વડે પણ પૂવે" મરણને જીત્યું નથી, (૮પ૯૦-૯૧) માતા, પિતા, પુત્ર, સ્ત્રી, મિત્ર અને અત્યંત સ્નેહી-સ્વજને તથા ધનના ઢગલાઓ પણ, રોગથી પીડાતા છતાં પુરુષને છેડા પણ શરણભૂત થતા નથી. (૮૫૯૨) એક જ શ્રી જિનવચન વિના (અન્ય) મંગલેથી, (કૌતુક= ) મંત્રપૂર્વકના નાનાદિથી, (ગs) મંત્રિત ચૂણેથી, મંત્રોથી અને વૈદ્યોની વિવિધ ઔષધિઓથી પણ રક્ષણ થતું નથી. (૮૫૪) (એમ) વિચારતાં આ સંસારમાં કઈ પણ વસ્તુ શરણરૂપ નથી. તે કારણે જ દુઃસહ નેત્રપીડાથી વ્યાકુલિત શરીરવાળા, પ્રથમ (નવા) દિવ્ય યૌવનને પામેલા, બુદ્ધિમાન, કૌશામ્બીના ધનિકપુત્રે સર્વ સંબંધને તેડીને સંયમ ઉદ્યોગને સ્વીકાર્યો. (૮૫૯૪-૯૫) તે આ પ્રમાણે
