________________
નિદ્રા પ્રમાદનું સ્વરૂપ
૪૦૫ છે, માટે સમ્યમ્ વિવેકરૂપ (પ્રતિબૃહ= ) પ્રતિસ્પધી સૈન્યની રચના દ્વારા તે (નિપસરે=) આગળ ન વધે તેમ કર ! (૭૨૭૯) દુઃખે હણી શકાય તેવા કષાયરૂપી પ્રચંડ શત્રુએ સર્વ જગતને પીડયું છે, તેથી તે ધન્ય છે, કે જે તે કષાયને સમ્યગુ હિણીને શમને ભેટે છે. (૭૨૮૦) જે આ સંસારમાં ધીરપુરૂષે પણ કામ અને અર્થના રાગથી પીડાતા મુંઝાય છે, તેમાં હું માનું છું કે-નિચે દુષ્ટ કક્ષાનો વિલાસ કારણ છે. (૭૨૮૧) તેથી કોઈપણ રીતે નિચે તેમ કરવું, કે જેથી કષાયનો ઉદય ન થાય, અથવા ઊદય પામેલા તે ઉછળેલા સુરંગના ધૂળના સમૂહની જેમ અંતરમાં જ સમ્યગ્ર શમી જાય. (૭૨૮૨) જે (અન્ય) લેકેમાં કુશાસ્ત્રરૂપી પવનથી પ્રેરાએલે કષાયરૂપી અગ્નિ સળગતો હોય, તો ભલે સળગો ! પણ જે શ્રી જિનવચનરૂપી જળથી સિંચાલે મનુષ્ય પણ સળગે, તે અઘટિત છે. (૭૨૮૩) (કારણ કે-) ઉત્કટ કષાયોગના પ્રકોપથી પ્રગટેલી ગાઢ પીડાવાળાને (પણ) શ્રી જિનવચનરૂપી રસાયણથી પ્રશમરૂપ આરોગ્ય પ્રગટે છે. (૭૨૮૪) વિસ્તાર પામતા, અહંકારી અને અતિ ભયંકર એવા કષાયોરૂપી સર્ષોથી વિટાએલા શરીરવાળા અ૯પ સત્ત્વવાળા નું (પણ) રક્ષણ શ્રી જિનવચનરૂપી મહા મંત્રથી થાય છે. (૭૨૮૫) તેથી જે દુર્જય મહા શત્રુ એવા (એક)કષાયને જ જીત્યા, તો તે સર્વ પણ જીતવાયેગ્ય સમૂહને (શવ્વર્ગને) છો. (૭૨૮૬) (માટે) કષાયરૂપી ચેરેને હણીને, મેહરૂપી મોટા વાઘને પેલણું કાઉ=) ભગાડીને, જ્ઞાનાદિ (ક્ષના) માગે ચાલેલે તું ભયંકર ભવાટવીનું ઉલ્લંઘન કર ! (૭૨૮૭) એમ કષાયદ્વારને જણાવ્યું. હવે કમથી આવેલા દષથી યુક્ત નિદ્રાદ્ધારને યથાસ્થિત જણાવું છું. (૭૨૮૮)
અનુશાસ્તિના પ્રમાદપેટદ્વારમાં ચેથા નિદ્રાપ્રમાદનું સ્વરૂપ-અદશ્ય રૂપવાળ જગતમાં આ કોઈ નિદ્રારૂપી રાહુ છે, કે જે જીવરૂપી ચંદ્ર અને સૂર્યનું ન દેખાય તેવું ગ્રહણ કરે છે. (૭૨૮૯) તે નિદ્રા ક્ષયને પામો !, કે જેનાથી જીવતે પણ મનુષ્ય મરેલા જે અને (મદથી) મત્ત જેવ, મૂછિતની જેમ તૂર્ત સત્વરહિત બની જાય છે. (૭૨૯૦) જેમ રવભાવથી જ કુશળ એવી સકળ ઈન્ડિયાના સમૂહવાળ પણ મનુષ્ય નિચે ઝેરનું પાન કરીને ઇન્દ્રિઓની શક્તિથી રહિત (નષ્ટ ચેતનાવાળ) બને, તેમ નિદ્રાને વશ પડેલે પણ તે બને છે. (૭ર૧) વળી સારી રીતે મીંચેલા નેત્ર વાળ, (નાકથી) વારંવાર ઘર (ઘરડક્ક= )ઘુર દુર અવાજ કરતા, ફાટેલા હોડમાં દેખાતા ખૂહલા દાંતથી વિકરાળ એવા મુખના પલાણવાળો ખસી ગયેલાં વસ્ત્રોવાળે, અંગોને-ઉપાંગોને આમ-તેમ ફેકતે, લાવણ્યરહિત અને (અસન્ન= )સંજ્ઞા (ભાન). રહિત, એવા ઊ ઘેલાને મરેલા જે જુઓ ! (માને !) (૭૨૯૨-૯૩) તથા નિદ્રાધીન પુરુષ, (ઊંઘમાં) થતી જેમ-તેમ શરીરચેષ્ટાથી સૂક્ષમ અને બાદર પણ ઘણું જીવોને ચૂરે છે. (૭૨૯૪) નિદ્રા ઉદ્યમમાં વિદ્ધરૂપ છે, ઝેરની સખ્ત બેચેનીતુલ્ય છે, અશિસ્ત (અસભ્ય) પ્રવૃત્તિ છે અને નિદ્રા મોટો ભયનો પ્રાદુર્ભાવ છે. (૭૨૯૫) નિદ્રા જ્ઞાનનો અભાવ છે,
