________________
સમ્યગ જ્ઞાનપગ નામનું નવમું પિટાદ્વાર
૪૩૫ કર્યો છે, જ્ઞાનમાં (આઉત્ત= ) જોડાએલા (ઉદ્યમી) છે અને જ્ઞાનયોગથી યુક્ત છે, એવા જ્ઞાનીઓની નિર્જરાનું તોલ (માપ) કોણ કરી શકે? (૭૮૧૯) અલ્પજ્ઞાનીને (અગીતાથને) બે, ત્રણ, ચાર અને પાંચ ઉપવાસથી જે શુદ્ધિ થાય, તેનાથી અતિ-બહુગુણી શુદ્ધિ નિત્યભોઈ પણ જ્ઞાનીને (ગીતાઈને) થાય. (૭૮૨૦) એક દિવસમાં તપસ્વી થઈ શકાય, એમાં કઈ સંશય નથી, કિન્તુ (પંતં= ) અતિ ત્વરા(ઉદ્યમ)વાળો પણ એક દિવસમાં શ્રતધર ન થાય. (૭૮૨૧) બહુ ક્રોડે વર્ષો સુધી નારકજીવ જે કર્મોને ખપાવે, તેટલાં કર્મોને ત્રણ ગુપ્તિથી ગુપ્ત જ્ઞાની એક શ્વાસ માત્રમાં ખપાવે છે. (૭૮૨૨) જ્ઞાનથી ત્રણ ભુવનમાં રહેલા ચરાચર (અસ્થિર-સ્થિર ) સર્વ ભાવેને જાણી શકાય છે, માટે બુદ્ધિમાને પ્રયત્નપૂર્વક જ્ઞાનને શીખવું જોઈએ. (૭૮ર૩) જ્ઞાનને ભણે, જ્ઞાનને ગુણે અને જ્ઞાનથી કાર્યોને કરે, એમ જ્ઞાનમાં રહેલે (રમત) જ્ઞાની સંસારસમુદ્રને તરે. (૭૮૨૪) જે (જેનું) નિચે જીવની પરમ વિશુદ્ધિને જાણવાની ઈચ્છા છે, તો મનુષ્ય દુર્લભ એવા બાધિને પ્રાપ્ત કરીને નિચે જ્ઞાનને શીખવું જોઈએ. (૭૮૨૫) શ્રતને સર્વ બળથી (સર્વ પ્રયત્ન પણ) ભણવું જોઈએ અને તપ તે બળને અનુસારે (યથાશક્તિ) કરો જોઈએ, કારણ કે-સૂત્રવિરુદ્ધ કરતો પણ તપ ગુણકારક થતો નથી. (૭૮૨૬) જ્યારે મરણ (પાઠાં. ઉપા= ) નજીક આવે, ત્યારે અત્યન્ત સમર્થ ચિત્તવાળો પણ બારેય પ્રકારના શ્રુતસ્કંધનું (દ્વાદશાંગીન ) સર્વ અનુચિંતન કરી શકતા નથી, તેથી જે (વીતરાગમત5) શ્રી જિનેશ્વરના સિદ્ધાન્તરૂપ એક પદમાં પણ સંગને (અભેદને) કરે છે, તે (પુરુષ) તે અધ્યાત્મગથી (આત્મરમણતાથી) મોહની જાળને છેદે છે. (૭૮૨૭૨૮) જે એક (કોઈ) પણ મોક્ષના કારણમાં (મુક્તિસાધક વ્યાપારમાં) નિત્ય જોડાએલો રહે, તે કારણે તેનું જ્ઞાન બને, કારણ કે–તેના દ્વારા તે વિતરાગતાને પામે છે. (અર્થાત ગમે તેટલું ભણવા છતાં જેટલા જ્ઞાનને ઉદ્યમ-વ્યાપાર (અભેદ) કરે છે, તેટલું જ જ્ઞાન આત્માનું બને છે, કારણ કે-એવા ઉપયુક્ત એક પદથી પણ મુક્તિ થાય છે. (૭૮૨૯) જેઓ શ્રતને માટે અલ્પ આહાર-પાણી વાપરે, તેઓને તપાવી જાણવા, શ્રતરહિત જીવનો તપ તે તાવથી પીડાતાના ભૂખમરા જે (ભૂખમરો) છે. (અર્થાત્ જ્ઞાનીને અલ્પ ભોજનથી તૃપ્તિ થાય છે, જ્યારે અજ્ઞાનીને તપ ભૂખમરા જેવો કણકારી બને છે.) (૭૮૩૦) જ્ઞાનથી ત્યાજ્ય તજાય છે અને કરણીય કરાય છે. જ્ઞાની કર્તવ્યને કરવાનું અને અકાર્યને વર્જવાનું જાણે છે. (૭૮૩૧) જ્ઞાનસહિત ચારિત્ર નિચે સેંકડો ગુણેને પ્રાપ્ત કરાવનારું છે. શ્રી જિનેશ્વરોની આ આજ્ઞા છે કે-આજ્ઞાથી (જ્ઞાનથી) રહિત ચારિત્ર નથી. (૭૮૩૨) જે જ્ઞાન છે તે (ક્ષની સાધનામાં) કરણ (મુખ્ય હેતુ) છે, જે કરણ છે તે શાસનનો સાર છે અને જે શાસનનો સાર છે તે પરમાર્થ છે, રમ જાણવું. (૭૮૩૩) આ પરમાર્થરૂપ તત્ત્વને પ્રાપ્ત કરનારો જીના બંધને–મોક્ષને જાણે છે અને બંધમાક્ષને જાણીને (અને) ભવસંચિત કર્મોને ક્ષય કરે છે. (૭૮૩૪) અદનીને (મિથ્યાત્વને શાન હોતું નથી, અજ્ઞાનીને ચારિત્રગુણો હેતા નથી અને અગ્રણીનો
