________________
જયસુંદર અને સોમદત્તનો પ્રબંધ
૧૯૫
:,
= **
આશાથી આટલા દિવસ જીવી. (૩૫૦૨) હવે તે જીવન કે મરણ નિઃસંદેહ તમારી સાથે થશે, તે હે પ્રાણનાથ ! જે તમને રુચે તે કરે ! (૩૫૦૩) તેણીએ એમ કહેવાથી પૂર્વે ગુરૂએ જણાવેલ વચનને યાદ કરીને અને કઈ રીતે ન ટળે તેવું ધર્મનું વિઘ્ન આવ્યું જાણીને, મેક્ષ માટે એકબદ્ધ લક્ષ્યવાળા, પિતાના જીવિત માટે અત્યંત નિરક્ષેપ તે સાધુએ કહ્યું કે-હે ભદ્ર! જ્યાં સુધી હું મારું કંઈક (અમુક) કાર્ય કરું, ત્યાં સુધી એક ક્ષણ તું ઘરબહાર ઉભી રહે, પછી જે તને હિતકર અને ભવિષ્યમાં સુખકર થાય તેને હું કરીશ. (૩૫૦૪ થી ૬) પછી પ્રસન્ન મુખવાળી, અત્યંત કપટરૂપ દુરાચારવાળી તેને (આદેશને) તહત્તિપૂર્વક સ્વીકારીને, ઘરનાં કમાડને બંધ કરીને બહાર ઉભી રહી. (૩૫૦૭) અને શ્રેષ્ઠ ધર્મધ્યાનમાં વર્તાતે સાધુ પણ અનશન સ્વીકારીને (હાણસે= ) ગળે ફાંસે નાખીને ઉંચે લટકતો વિધિથી મરીને અશ્રુતદેવ થયા. ૩૫૦૮) પછી નગરમાં વાત ફેલાણી કે
એણીએ સાધુને હણ્યો,” તેથી પિતાએ તુર્ત તિરસ્કાર કરીને પિતાના ઘરમાંથી તેણીને કાઢી મૂકી. (૩૫૦૯) અત્યંત સ્નેહવશ વિજયશ્રી પણ તેની સાથે નીકળી અને પ્રસૂતિષથી સેમેશ્રી માર્ગમાં જ મરી ગઈ. (૩૫૧૦) પછી વિજયશ્રી તાપસી દીક્ષાને સ્વીકારીને નિરંકુશતયા કંદ-મૂળ વગેરેનું ભજન કરતી તાપસના એક આશ્રમમાં રહી. (૩૫૧૧) અન્ય અવસરે પૂર્વે કહેલા મુનિવરનો નાને ભાઈ તે સેમદત્ત નામે સાધુ વિહાર કરતો ત્યાં આવ્યો (૩૫૧૨) અને (વિહારમાં) તીક્ષણ અણુવાળા ખીલાથી પગમાં વિંધાએલે, ચાલવાને અસમર્થ બનેલે, ત્યાં એક પ્રદેશમાં બેઠેલે, કઈ રીતે વિજયશ્રીએ તેને જે અને ઓળખે. તેથી કામાગ્નિથી બળતા હદયવાળી તેમાં વિવિધ પ્રકારે તેને ક્ષોભ પમાડવા પ્રારંભ કર્યો. (૩૫૧૩-૧૪) એમ પ્રતિક્ષણ તે પાપિણથી ક્ષોભ પમાડાતા, ગુરુવચનનું સ્મરણ પામેલા, પણ ત્યાંથી જવા માટે અશક્ત તે મુનિ “કેવી રીતે મારા પ્રાણને તળું”—એમ ચિંતા કરતા હતા, ત્યારે તે પ્રદેશમાં તે અવસરે પરસ્પર તીવ્ર વૈરી
બે રાજાઓનું જેવા માત્રથી ભયંકર, જેમાં અનેક સુભટો, હાથીઓ અને ઘેડાઓ મર્યા, - રુધિરને પ્રવાહ ચાલે, તેવું મોટું યુદ્ધ થયું. તેમાં સ્વપક્ષ-પરપક્ષના ક્ષયને જોઈને બંને રાજાએ (લડતાં) અટક્યાં અને ગીધડાં, શિયાળો વગેરે એ મદડાને ભક્ષણ કરવા લાગ્યાં, ત્યારે સાધુએ વિચાર્યું કે-મરણ કરવાને બીજો ઉપાય નથી, માટે રણભૂમિમાં રહીને પ્રપૃષ્ઠમરણને સ્વીકારું. (૩૫૧૫ થી ૧૯) એમ નિર્ણય કરીને જ્યારે તે પાપિણી કંદ-ફળ વગેરેને નિમિત્તે (ત્યાંથી) ગઈ, ત્યારે સર્વ કરવાગ્ય (અનશનાદિ) કરીને, તે મહાત્મા ધીમે ધીમે જઈને (ખસીને) તે મુડદાઓની વચ્ચે મુડદાની જેમ પડે અને દુટ (હિંસક) પ્રાણીઓએ તેનું ભક્ષણ કર્યું. (૩પ૨૦-૨૧) એમ અત્યંત સમાધિથી મરીને તે જયંતવિમાનમાં દેવ થયે એ રીતે તેણે ગૃધ્રપ્ટકમરણને સમ્યમ્ આરાધ્યું. (૩૫૨૨) એમ ત્રણ લેકથી પૂજાએલા શ્રી જિનેશ્વરે એ નિશ્ચ (ગાઢ) કારણે વેહાણસ અને ગૃધપૃષ્ઠમરણની (પણ) અનુજ્ઞા કરી છે. (૩૫૨૩) ઘાતકે રાજાને મારવાથી સાધુવેષધારી આચાર્ય શાસનને ઉદ્દાહ ટાળવા શસ્ત્રગ્રહણ કર્યું (સ્વયં મર્યા). (૩૫૨૪) તે પણ આ પ્રમાણે
