________________
ઉદ્ગાચીનુપમારકના પ્રમધ અને ભક્તરિજ્ઞામરદ્વાર
૧૯૭
પ્રકારનું ભાજન ભોગવ્યું, (પાઠાં॰ તત્તો સવિ=) તા પણ તેનાથી જીવને તત્ત્વથી ( વાસ્તવિક ) તૃપ્તિ થઈ નથી. (૩૫૪૫) નહિ તો પુનઃ પણ નિશ્ચે (કદાપિ ) સાંભળ્યું ન હોય તેમ, કદાપિ જોયું ન હોય તેમ, કદાપિ ખાધું ન હોય તેમ અને પહેલું જ જાણે અમૃત મળ્યું' હોય તેમ પ્રતિદિન તેનું બહુમાન કેમ કરે? (૩૫૪૬) અશુચિપણુ વગેરે ઘણા પ્રકારના વિકારને પામવાના સ્વભાવવાળા, ચિંતન ( ઇચ્છા) માત્રથી પણ પાપનું કારણ, એવા એ ભાજનનું હવે મારે શું પ્રયેાજન છે ? (૩૫૪૭) એવું ભગવ'તનાં વચનથી (પ્રગટેલા) (જ્ઞપરિજ્ઞા=) જ્ઞાનદ્વારા (ભક્ત=) ભાગ્ય વિષયાનુ (દૈયરુપે) જ્ઞાન અને તેથી તે રીતે (પ્રત્યાખ્યાનપરિજ્ઞા=) પચ્ચક્ખાણુદ્વારા ચારેય પ્રહારના સઘળાંય આહાર-પાણીને, બાહ્ય (વસ્ત્ર-પાત્રાદિ) ઉપધિને તથા અભ્યંતર (રાગાદિ) ઉષધિને, એ સર્વને પણુ જાવજીવ પર્યંત વોસિરાવે. (૩૫૪૮-૪૯) ઇત્યાદિ જે આ ભવમાં ત્રણ આહારને કે ચારેય આહારના જાવજજીવ સમ્યક્ પરિત્યાગ કરવારૂપ પ્રત્યાખ્યાન, તે ભક્તપરિજ્ઞા અને તેના સ્વીકારપૂર્વક મરવું, તે ૧૫ ભક્તપરિજ્ઞામરણુજાવું'. તે ભક્તપરિજ્ઞા નિયમા સપ્રતિક શરીરની સેવા-શુષાદિ કરવાની છૂટવાળુ ) છે. (૩૫૫૦-૫૧) આ ભક્ત પરિજ્ઞામરણ સવિચાર અને અવિચાર-એમ બે પ્રકારનું છે. તેમાં પરાક્રમવાળા ( એટલે ક્રિયાના અભ્યાસી ) જે મુનિએ શરીરની સલેખના કરી હોય, તેને સર્વિચાર હોય છે. (૩૫પર) ખીજુ` અવિચાર ભક્તપરિજ્ઞામરણ % મુનિને (મરણ નજીક હાવાથી સ`લેખના માટે) સમય પહેાંચતા ન હોય, તેવા અપરાક્રમવાળાને (અનભ્યાસીને) હોય છે. તે અવિચાર ભક્તપરિજ્ઞા પણ સક્ષેપથી ત્રણ પ્રકારની છે. (૩૫૫૩) પહેલી નિરુદ્ધ નામની જાણવી, ખીજી નિરુદ્ધતર અને ત્રીજી પરમનિરુદ્ધ કહી છે. તેનું પણ સ્વરૂપ કહુ' છું. (૩૫૫૪) જે જ ધાબળરહિત અને રોગ-આત કાથી દુખળ શરીરવાળા હાય, તેને પહેલું અવિચાર નિરુદ્ધ (ભક્તપરિજ્ઞા) મરણુ કહ્યુ છે. (૩૫૫૫) આ મરણુમાં પણ (બાહ્ય–અભ્યંતર ત્યાગ વગેરે) વિધિપૂર્વ કહ્યો તે જાણવા. વળી આ મરણ પણ પ્રકાશ-અપ્રકાશ એમ એ પ્રકારનુ છે. જેને લોકો જાણે, તે પ્રકાશ (પ્રગટ) અને લોકો ન જાણે તે અપ્રકાશ (અપ્રગટ) સમજવુ. (૩૫૫૬) વળી સ`, અગ્નિ, વ્યાઘ્ર વગેરેથી કે શૂળ, મૂર્છા, વિશૂચિકા વગેરેથી આયુષ્યને સંવર્તિત થતું ( તૂટતું) જાણીને, મુનિ તુત જ વાણી જયાં સુધી ગુમાવી (અટકી) નથી' અને ચિત્ત પણ વ્યાક્ષિપ્ત (નષ્ટ) થયું નથી, ત્યાં સુધી પાસે રહેલા આચાર્યાદિની સમક્ષ ( અતિચારાદિને ) આલેચે. તેને ખીજી નિરુદ્ધંતર અવિચારમરણ કહ્યું છે, તેમાં પણ પૂર્વ કહેલા (ત્યાગાદિ) વિધિ યથાયાગ્ય ( જેને જે જેટલા ઘટે તેટલેા) હાય છે. (૩૫૫૭ થી ૫૯) વળી વાતાદિ (રાગથી જ્યારે સાધુની વાણી (ભક્ષિપ્ત=) ખેંચાઈ (અટકી) ગઈ હાય, ત્યારે તેને ત્રીજું પરમનિરુદ્ધ વિચાર (ભક્તપરિજ્ઞા) નામનું મરણુ જાણવુ. (૩૫૬૦) આયુષ્યને તૂટતું જાણીને તે સાધુ તુત જ શ્રી અરિહંત, સિદ્ધ અને સાધુઓની સમક્ષ સર્વાં આલોચના કરે. (૩૫૬૧) એ પ્રમાણે આ ભક્તપરિજ્ઞા શ્રુતાનુસારે કહી. હવે ઈંગિનીમરણને સમ્યક્ સક્ષેપથી કહું છું. (૩૫૬૨)
