________________
સંથારાનું સ્વરૂપ
૨૯૭ નિરહંકારી, તૃણુ-મણિમાં, તથા પથરના કકડામાં અને સુવર્ણમાં, અત્યંત સમચિત્તવાળે અને પરમાર્થથી તત્ત્વને જાણુ, એવો આત્મા તે જ સંથારો છે. (પ૨૮૬) જેને સ્વજનમાં કે પરજનમાં, શત્રુ અને મિત્રમાં તથા સ્વ–પર વિષયમાં પરમ સમતા છે, તે આત્મા જ નિચે સંથારો છે. (૫૨૮૭) બીજાએ પ્રિય કે અપ્રિય કરવા છતાં જેનું મન સમુત્કર્ષને, ( હર્ષને) કે અપકર્ષને ( દીનતાને) ન કરે, તેનો આત્મા જ સંથારો છે. (૫૨૮૮) ( કેઈપણ) દ્રવ્યમાં, ક્ષેત્રમાં, કાળમાં કે ભાવમાં રાગને તજવા માટે તત્પર એવો જે સર્વ જી પ્રત્યે મૈત્રીભાવવાળો આત્મા, તે જ સંથારો છે. (૫૨૮૯) સમ્યકત્વ, પાન અને ચારિત્રરૂપ જે મોક્ષસાધક ગુણો તે (એથs) આવા આત્મામાં જ (સંથરિજજતિક) સુરક્ષિત રહે છે, તેથી (ભાવથી) આત્મા જ સંથારે છે. (પરલ)
આશ્રવનાં દ્વારને નહિ રોકનારો જે આત્માને (સારંમિક) તત્વમાં (ઉપશમમાં). ધારણ (સ્થિર) ન કરે અને સંથારામાં રહે (અનશનને સ્વીકારે), તેનો સંથારો અશુદ્ધ છે. (પર-૧) ગારથી મત્ત જે ગુરુની પાસે આલેચના દેવાને ન ઈરછે અને સંથારામાં રહે, તેનો સંથારો અશુદ્ધ છે. (૫૨૯૨) પાત્રભૂત (ગ્યતા પામેલે) જે ગુરુની પાસે આલેચનાને કરે અને સંથારામાં રહે, તેને સંથારે અતિ વિશુદ્ધ છે. (૨૭) સર્વ વિકથાઓથી મુક્ત સાત ભયસ્થાનોથી રહિત, એ બુદ્ધિમાન જે સંથારામાં રહે, તેનો સંથારે અતિ વિશુદ્ધ છે. પર૯૪)નવ વાડેથી સુરક્ષિત બ્રહ્મચર્યવાળે તથા દશવિધ યતિધર્મથી યુક્ત, એવો જે સંથારામાં રહે, તેને સંથારો અતિ વિશુદ્ધ છે. (પ૨૯૫) આઠ મદસ્થાનેથી પરાભવ પામેલા, નિર્વાસ પરિણામવાળા, લેબી અને ઉપશમરહિત ચિત્તવાળાને અહીં સંથારો શું (હિત) કરશે? (પર૯૬) જે રાગી, હેવી, મેહમૂહ, ધી, માની, માયાવી અને લેભી છે. તે સંથારામાં રહેલું છતાં સંથારાના ફળને ભાગી ન જ થાય. (ર) જેણે (મન, વચન અને કાયારૂપ) યોગેના પ્રચારને રોક્યો નથી અને સર્વ અંગોથી (પ્રકારોથી) જેનો આત્મા સંવરરહિત છે, વસ્તુતઃ ધર્મથી રહિત તે સંથારાના ફળને ભાગી કેમ બને? (પર૯૮) માટે જે ગુણ વિનાને છતાં સંથારામાં રહીને મોક્ષને ઈર (પામે), તો મુસાફર (અથવા ટ્રેષ્ય-નકર), રંક અને સેવકજનોનો મોક્ષ પહેલો થાય. (૫૨) બાહ્ય-અભ્યતર ગુણોથી રહિત અને બાહ્ય-અત્યંતર દોષોથી દૂષિત, એવો રંક આત્મા સંથારામાં રહે, છતાં અલ્પ માત્ર પણ ફળને ન પામે.(૫૩૦૦)બાહ્ય-અત્યંતરગુણોથી યુક્ત અને બાહ્ય-અત્યંતર દોષથી દૂર રહેલે સંથારામાં નહિ રહેવા છતાં ઈષ્ટફળનું ભાજન બને છે. (૫૩૦૧)ત્રણગારોથી રહિત, ત્રણ દંડને નાશ કરવામાં ફેલાયેલી કીર્તિવાળ(પ્રસિદ્ધ), એવો જે નિસ્પૃહ મનવાળો છે, તેને સંથારો નિચે સફળ છે, (૫૩૨) જે છકાયજીવોની રક્ષા માટે (નિવિક) સ્થિત-એકાગ્ર (જયણાયુક્ત) પ્રવૃત્તિવાળો, આઠ મદરહિત અને વિષયસુખની તૃષાથી રહિત છે, તે સંથારાના ફળને ભાગી બને છે. (૫૩૦૩) જે (શ્રમણ= ) તપસ્વી સમતાથી ભાવિત મનવાળો, સંયમ-તપ-નિયમના વ્યાપારમાં રક્ત મનવાળે અને સ્વ-પર કષાને ઉપશમાવનારો હોય, તે સંથારાના ફળને ભાગી બને, ૩૮
