________________
શ્રી સંગરંગશાળા ગ્રંથને ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર ત્રીજું કારણે આ યત્ન (જયણ) છે. (પર૬૭) એમ ધર્મશાસ્ત્રોના મસ્તકના મણિતુલ્ય અને સંવેગી એવા મનરૂપી ભમરા માટે વિકસિત પુષ્પાવાળી વનરાજીતુલ્ય, સંવેગરગશાળા નામની આરાધનાના નવ પેટાદ્વારવાળા ત્રીજા મમત્વવિચ્છેદકારમાં આ બીજુ શમ્યા નામનું પટાદ્વાર કહ્યું. (૫૨૬૮-૬૯) હવે યક્ત શય્યા છતાં સંથારાવિન આરાધકને પ્રસન્નતા ન થાય, તેથી તે દ્વારને કહું છું. (પર૭૦)
૩. સંસ્તારકઢાર-પૂર્વ વિસ્તારથી કહી તેવી શય્યામાં પણ જ્યાં ઊંદરની (કોતરેલી) રજના સમૂહને થોડો પણ નાશ વિરાધના) ન થાય, જ્યાં (જમીન માંથી પ્રગટતા) ઊસ (ખાર) અને જળકણ વગેરેને વિનાશ ન થાય, જ્યાં દીપકને, વિજળીને અને પૂર્વ-પશ્ચિમાદિ દિશાના પ્રબળ વાયુને વિનાશ ન થાય, જ્યાં ડાંગર વગેરે બીજે કે લીલી વનસ્પતિને સંઘો ન થાય. જ્યાં કીડીઓ વગેરે ત્રસ જીવેની વિરાધના (હિંસા) ન થાય, જ્યાં અસમાધિકારક અશુભ દ્રવ્યોની ગંધ વગેરે ન હોય,
જ્યાં જમીન ખાતા અને ફોટોથી રહિત ડેય, ત્યાં લપકની પ્રકૃતિને હિતકારી પ્રદેશમાં, સમાધિ માટે પૃથ્વીને, શિલાને, કાષ્ટને અથવા તૃણ(ઘાસ)ને સંથારો ઉત્તરમાં મસ્તક (મુખ?) અથવા પૂર્વ સન્મુખ કરવો. (પર૭૧ થી ૫) તેમાં ભૂમિસંથારો પ્રાસૂક (અચિત્ત), સમ-સરખી અને પિલાણ વિનાની જમીન ઉપર અને શિલાને સંથારો જે પથર ફૂટેલો (તડવાળે) કે જીવસંસક્ત ન હોય અને પીઠન (ઉપરનો ભાગ સમ હોય, તેવી શિલા ઉપર કરે. (૫૭૬) કાષ્ટમય સંથારો છિદ્રોહિત, સ્થિર, વજનમાં હલકા, એવા
એક જ (અખંડ) કાષ્ટને કરે અને ઘાસનો સંથારો સાંધા વિનાને (લાંબા તૃણને), પિલાગુ વિનાનો અને કમળ કરે. (૫ર૭૭) પુનઃ ઉભયકાળ પડિલેહણાથી શુદ્ધ કરેલા અને યોગ્ય માપથી કરેલા, આ સંથારામાં ત્રણ ગુપ્તિથી ગુપ્ત થઈને બેસવું. (પર૭૮) મુનિને ભાવસમાધિનું કારણ હોવાથી આ (ઉપર કહ્યા તે) દ્રવ્યસંથારા પણ નિઃસંગતાનું પ્રતીક કહ્યા છે. પછી સલીનતામાં સ્થિર રહેલે, સંવેગગુણયુક્ત અને ધીર એવો સ લેખના કરનાર (ક્ષપક) સંથારામાં બેઠેલે (તક્કાલં વિહર= ) તે (અનશનના) કાળને નિર્ગમન કરે. (પર૭૯-૮૦) મજબૂત અને કડીનપણથી તૃણ વગેરેના સ થારામાં બેસી નહિ શકનાર ક્ષેપકને જે કંઈ પણ રીતે અસમાધિ થાય, તો તેમાં એક, બે કે અધિક કપડાને પાથરે. અને અપવાદમાગે તે ત્યાં સુધી કે પ્રાવરણ, તળાઈ વગેરેને પણ પાથરે. (૫૨૮૧-૮૨)
એમ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ સંથારે અનેક પ્રકારનો કહ્યો. ભાવની અપેક્ષાએ પણ તે અનેક પ્રકારનો જાણ. (૫૨૮૩) (જેમકે= ) રાગ, દ્વેષ, મેહ અને કષાયની જાળથી દૂર (અત્યંત ત્યાગી), પરમ પ્રશમભાવને પામેલો એવો આત્મા જ સંથારો છે. (પ૨૮૪) સાવદ્ય ગોથી રહિત, સંયમધનવાળો, ત્રણ ગુપ્તિથી ગુપ્ત અને (પાંચ સમિતિથી) સમિત આત્મા એ જે ભાવસાધુ, તેને આત્મા જ સંથારે છે. (૫૨૮૫) નિર્મમ અને
