________________
- કુકર
શ્રી સગરંગશાળા પ્રાથને ગુજરાતી અનુવાદ : કાર ચાલું જો જેને સઘળું અવ્યવસ્થિત (ઉલટું) કરનારે એક રાગ જ છે, તો બીજા સંસારના હેતુઓના સમૂહથી સયું. (અર્થાત્ રાગ જ એક સંસારનું મૂળ કારણ છે.) (૬૦૮૬) અને (મનુષ્ય) રાગાદિથી પદાર્થને અહીંથી–ત્યાંથી કષ્ટથી સાધીને મેળવીને જેમ જેમ તેને અનુભવે (ભગવે છે, તેમ તેમ રાગ વધે છે. (૬૦૮૭) જે બિંદુઓથી સમુદ્રને ભરી શકાય, અથવા ઈંધનેથી અગ્નિને તૃપ્ત કરી શકાય, તે રાગની તૃષાને પામેલે પુરુષ પણ આ સંસારમાં તૃપ્તિને પામે ! (૬૦૮૮). પરંતુ કોઈએ આ જગતમાં એમ (કરેલું) જોયું કે સાંભળ્યું પણ નથી, તેથી વિવેક હેતે છતે (વિવેકીએ) રાગના વિજયમાં પ્રયત્ન કરે યુક્ત છે. (૬૦૮૯) જગતમાં અને જે જે મોટું અનુબંધ (પરંપરા)વાળું સુખ (શુભ) થાય છે, તે તે રાગરૂપી દુર્જય શત્રુના અખંડ વિજયનું ફળ છે. (૬૦૯૦) જેમ ઉત્તમ રોના સમૂહ સામે કાચને મણિ ન શોભે, તેમ એની (રાગના વિજયની) સામે દૈવી અથવા મનુષ્યનું શ્રેષ્ઠ પણ સુખ લેશ માત્ર પણ શેભાને પામતું નથી. (૬૦૯૧) આ પ્રેમપાપસ્થાનકના દેષમાં અહંકની ભાર્યા અને તેના પ્રતિપક્ષમાં (ગુણમાં) તેને અહેમિત્ર દિયર દષ્ટાન્તભૂત છે. (૬૦૯૨) તે આ પ્રમાણે–
રાગના દોષમાં અહંકની પત્નીને અને વિરાગના ગણમાં અહમિત્રને પ્રબંધ-શ્રક્ષિતિપ્રતિષ્ઠિત નગરમાં અનક અને આઈમિત્ર નામના પરસ્પર દઢ પ્રીતિવાળા બે ભાઈઓ રહે છે. (૬૦) તીવ્ર અનુરાગવાળી મોટા ભાઈની પત્નીએ એક અવસરે નાના ભાઈને (દિયરને ભેગની) પ્રાર્થના કરી અને તેણે તેને ઘણી વાર રેકી. (૨૦૦૪) તે પણ ઉપસર્ગ (બળાત્કાર) કરતી તેને (દિયરે) કહ્યું કે-શું મારા ભાઈને તુ જતી નથી ? તેથી અનાચારવાળી તેણીએ ભર્તારને નાશ કર્યો. (૬૦૫). પછી કહ્યું કે-એમ કરવા છતાં તું કેમ (મને) ઈછત નથી ! તેથી “તે સ્ત્રીએ (મારા) ભાઈને મારી નાખ્યોએમ નિશ્ચય કરીને ઘરથી વિરાગી થએલા તેણે શ્રી ભગવતી દીક્ષાને સ્વીકારી અને સાધુઓની સાથે બહાર વિહાર કર્યો. (ઈતરીક) તે સ્ત્રી આ ધ્યાનને વશ પડતી મરીને કૂતરી થઈ. (૬૦૯૬-૯૭) સાધુસમુહની સાથે વિચરતો અહેમિત્ર પણ જે ગામમાં તે કૂતરી છે. ત્યાં જ આવ્યું. (૬૦૯૮) તેથી પૂર્વ સનેહને વશ તે કતરી તેની સમીપને છેડતી (તેનાથી દૂર જતી) નથી. એમ (થવાથી) ઉપસર્ગ માનીને અહેમિત્ર તે રાત્રે નાઠો. (૬૦૯) કૂતરી પણ તેના વિયેગથી મરીને અટવીમાં માંકડી થઈ અને તે મહાત્મા પણ કઈ રીતે તે જ અટવીમાં પહોંચે (૧૦૦) ત્યાં માંકડીએ તેને જોયો અને પૂર્વ પ્રીતિથી તે ગળે વળગી અને શેષ સાધુઓએ મુશીબતે છોડાવેલ તે નાસી ગયે. (૬૧૦૧) પરંતુ તે તેના વિરહથી મરીને યક્ષિણી થએલી તેનાં છિદ્રોને જોવા લાગી અને વિચરતા તે વિરાગી સાધુને યુવાન સાધુઓ હાંસીથી કહે છે કે- અહમિત્ર! તું ધન્ય છે, કે હે મિત્ર! તું કૂતરીને અને પર્વતની માંકડીને પણ વહાલો છે. (૬૧૦૨-૩) એમ મશ્કરી કરવા છતાં કષાયરહિત તે મુનિ અન્ય સમયે
