________________
શ્રી સંવેગ રંગશાળા ગ્રંથનો ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર પહેલું મરદેવા માતાને પ્રબંધ:-નાભિરાજાને મરુદેવી નામે ભાર્યા હતી તે ઋષભ પ્રભુએ દીક્ષા લેવાથી શેકથી સંતાપ કરતી સતત (વિણિત) કરતાં આંસુના પ્રવાહથી મુખકમળને છેતી, રડતી અને કહેતી કે-મારે પુત્ર ત્રષભ એકલે ભમે છે, શમશાન, શૂન્ય ઘર, અરણ્ય વગેરે ભયંકર સ્થાનોમાં રહે છે અને અત્યંત નિર્ધનની જેમ ઘેર ઘેર ભીખ માંગે છે. (૭૨૩ થી ૭૨૫) અને આ તેને પુત્ર ભરત ઘેડા, હાથી, રથ વગેરે ઉત્કૃષ્ટ સંપત્તિવાળું તથા ભયથી નમતા સામંતોના સમૂહવાળું રાજ્ય ભોગવે છે. (૭૨૬) હા હા હતાશ ! હત વિધાતા ! મારા પુત્રને એવું દુઃખ દેવાથી હે નિવૃણ! તને ક્યી કીતિ કે કયા ફળની પ્રાપ્તિ થવાની છે ? (૭ર૭) એ પ્રમાણે સતત પ્રલાપ કરતી અને શોકથી વ્યાકુળ બનીને રડતી, એવી તેના ચક્ષુઓમાં નીલી (છારી) વળી. (૭૨૮) પછી (જ્યારે) ત્રિભુવનના એક પ્રભુ શ્રી કષભદેવને વિમળ કેવળજ્ઞાનનો પ્રકાશ પ્રગટ થવાથી દેવેએ મણિમય સિંહાસનથી યુક્ત સમવસરણ રચ્યું, ત્યારે કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિને સાંભળીને મરુદેવી સાથે હાથણી ઉપર બેસીને પ્રભુને વંદનાર્થે આવતા ભરતચક્રી, જગદ્ગુરુનું છાતિછત્ર પ્રમુખ એશ્વર્ય જોઈને વિસ્મયપૂર્વક કહેવા લાગ્યા કે- માતાજી ! સુર-અસુરાદિ ત્રણેય જગતથી પૂજાતા ચરણકમલવાળા આપના પુત્રને અને જગતને આશ્ચર્યકારક તેઓના પરમ અધર્યને જુઓ ! (૭૨૯ થી ૭૩૨) તમે આજ સુધી જે મારી કાદ્ધિની આદરથી પ્રશંસા કરે છે, તે તમારા પુત્રની વૃદ્ધિથી એક કેડમા ભાગે પણ પડતી (ગણાતી) નથી. (૭૩૩) હે માતાજી ! જુઓ તે આ ત્રાદ્ધિ. ગણ છોરૂપી ચિન્હથી શેભતું, મટી શાખાઓવાળા કંકેલી ( અશોક) વૃક્ષથી મનહર અને ત્રણ ભુવનની શોભાના વિસ્તારને જણાવતું રમ્ય આ પ્રભુનું આસન છે. (૭૩૪) હે માતાજી ! જુઓ ! પંચવર્ણના ' રત્નોથી રચેલા દરવાજાવાળા, રૂપાના, સેનાના અને મણિના (રણ) ગઢથી સુંદર અને જાનુ પ્રમાણ પુના સમૂહથી ભૂષિત એવા સમવસરણની આ ભૂમિ છે. (૭૩૫) વળી હે માતાજી! એક ક્ષણવાર ઉંચે જુએ, આવતા-જતા દેવેના સમૂહથી શોભતું અને શ્રેષ્ઠ વિમાનની પંક્તિઓથી ઢંકાઈ ગએલું આ આકાશ દુંદુભિના અવાજથી વ્યાપ્ત થઈને ગાજી રહ્યું છે. (૭૩૬) હે માતાજી ! જુઓ, આ બાજુ ઈન્દ્રનો સમૂહ મસ્તકેને નમાવીને પ્રભુની સ્તુતિ કરે છે, જુઓ, આ બાજુ અપ્સરાઓ નાચે છે અને આ કિન્નરો સહર્ષ ગાન કરી રહ્યા છે. (૭૩૭) એમ ભરતની વાતો સાંભળ્યા પછી જિનવાણીના શ્રવણથી પ્રગટેલાં હર્ષનાં આસુના સમૂહથી નેત્રેની છારી દૂર થઈ, પછી નિર્મળ બનેલાં નેત્રોવાળાં મરુદેવા છત્રાતિછત્ર એવી (પ્રભુની) ત્રાદ્ધિને જોતાં (તુ તેવા કોઈ શુભ (શુકલ) ધ્યાનને પામ્યાં, કે જેનાથી તે ક્ષણે જ સકળ (કર્મ) રજને દૂર કરીને તેઓ શિવસુખની સંપત્તિને પામ્યાં. (૭૩૮-૭૩૯) એમ અંતિમ આરાધના મોક્ષના (નિરુપમ) સુખનું કારણ છે.
એ સાંભળીને સંશયથી વ્યાકૂળ ચિત્તવાળો બનેલે શિષ્ય ગુરુને સવિનય પ્રણામ કરીને પૂછે છે કે-જે પ્રવચનનો સાર મુનિવરેને મરણ સમયે આરાધના કરવી તે છે, તે
