________________
રેણુકાળ જાણવાના ઉપાયો
૧૮૩
અંગને ઢાંકીને તેમાં જ એક સ્થિર લક્ષ્યવાળે તે હસ્તકમળના ડોડાના મધ્યમાં કાળા વર્ણની શૂન્યનું ધ્યાન કરે, પછી કરકમળને ઉઘાડીને જોતાં તે કાળું બિંદુ જે કોઈ તિથિમાં દેખાય, તે તિથિએ) નિઃસંદેહ (મરણો) કાળ જાણે. (જુઓ યેગશાસ્ત્ર-પ્રવ પક્ષે ૧૨ થી ૧૩૪) (૩ર૭૨ થી ૭૪) શ્રી ગુરુવચન વિના, નિચે સકળ શાસ્ત્રને જાણ છતાં, લાકુખે જન્મ વડે પણ કઈ રીતે પિતાના આત્માને જાણી શકે નહિ. (અર્થાત આ વિષયમાં ગુરુગમ જરૂરી છે.) (૩ર૭૫) એ પ્રમાણે દશ ગાથાથી આ કાળચક્રને જણાવ્યું. તેનું પ્રતિપદાના દિવસે ધ્યાન કરે, કે જેથી આવતા મૃત્યુને જાણી શકે. (૩ર૭૬)
જેના ભાલમાં, હૃદયમાં અથવા મસ્તકે, આકૃતિથી બીજના ચંદ્ર જેવી અપૂર્વ શિરાઓ (નસે) ઉપસે અથવા રેખાએ થાય, (૩ર૭૭) અથવા જેના મસ્તકે છાણના ભૂકાના વર્ણ જે (મેલ-ખાંડા) ચૂરે અથવા ગાઢ-કાળે ધૂમ દેખાય, તેનું જીવિત એક માસમાં ક્ષય પામે. (૩ર૭૮) દાંત પણ જેના સહસા અત્યંત પુષિત થાય (નવા ઉગે) કે કકડાવાળા. લુફખા, અથવા શ્યામ બની જાય, તેને પણ યમ પાસે જનાર જાણવે. (૩ર૭૯) દાંતના કોઈ રેગ વિના પણ અણધાર્યા જ જેના દાંત પડે અથવા ભાગે, તે શીધ્ર અન્ય ભવમાં જનાર (જાણો. (૩૨૮૦) જેની છઠ્ઠા પણ શ્યામ, સફેદ, સૂઝેલી, માપથી અધિક કે ન્યૂન થાય અથવા સ્તંભી જાય, તેને પણ નિચે મરણનું જ શરણ (જાણવું). (૩૨૮૧) નિમિત્ત વિના પણ જેનાં નેત્રે સતત ઝરે (પાણી ગળે) અને (૪૧=) પડછીમાં શેષ (ગ) થાય, તે નિયમ અનુક્રમે દશ અને સાત દિવસે મરે. (૩૨૮૨) કંઠને ભ (ગળું બંધ) થતાં એક પ્રહર અને તાળુનો ભ થતાં એક સો શ્વાસોશ્વાસમાં, વજન અખંડ પાંજરામાં રહેલા પણ પુરૂષને યમ લઈ જાય. (૩૨૮૩) આકર્ષણ (પાઠાંતર વાચા આવર્તન-મરડયા) વિના જ જેની અંગુલિએ સહસા ફૂટે (ફાટે), તે મનુષ્ય પણ અવશ્ય શીધ્ર દેહને બદલશે. (૩૨૮૪) જે નિમિત્ત વિના જ મુખ (અથવા વચન) થાકે (બેલતે બંધ થાય), અથવા નિમિત્ત વિના જ દષ્ટિને નાશ (અંધ) થાય, તે યત્નપૂર્વક જીવે તે પણ ત્રણ દિવસથી અધિક નહિ. (૩૨૮૫) શરીરથી સ્વસ્થ પણ જે પિતાના ડાબા ખભાના શિખરને (છેડાને ન દેખે, તેને પણ અલ્પકાળમાં કાળને કેળિયે જાણ. (૩૨૮૬) જેના હાથ-પગને સખ્ત દાબવા છતાં, (અથવા ખેંચવા છતાં) અવાજ ન થાય, જેને રાત્રે દિગૃહ થાય અને (i=) વીર્ય-ધાતુ અતિ પ્રમાણમાં શ્રવે, વળી છીંક, ખાંસી અને મૂત્રણની ક્રિયા વખતે કારણ વિના જ જેને અપૂર્વ (વિલક્ષણકદાપિ પૂર્વે ન સાંભળ્યું હોય તે) અવાજ થાય, તે પણ યમનો કેળિયે થાય. (૩૨૮૭ -૮૮) સ્નાન કરતાં પણ કમલિનીનાં પાત્રોની જેમ જેના અંગને પાણી ન ૫ (શરીર ભીંજાય નહિ, તે છ માસને અંતે યમને સંગ કરશે. (૩૨૮) જેને સ્નાન પછી કે વિલેપન કરેલાં બીજાં અંગે ભીનાં છતાં છાતી પહેલી સૂકાય, તે અર્ધમાસ ન જીવે. (૩ર૯૦) જેના કેશ લુખ્ખા છતાં (તેલ વિના જ) સહસા તેલથી વ્યાપ્ત જેવા–અતિ સ્નિગ્ધ
