________________
મરણકાળ જાણવાના ઉપાય (મરં=) અતિ પ્રમાણમાં વારંવાર) નીચે પટકાય અને ભાગે-ફૂટે, તે પણ શીવ્ર મરે. (૩ર૩૫-૩૬) જેને તે તે કાન વગેરે ઈન્ડિદ્વારા પણ શબ્દ, રસ, રૂપ, ગંધ અને સ્પર્શેનું જ્ઞાન ન થાય, અથવા વિપરીત જ્ઞાન થાય, તથા જે (બીમાર) આવેલા શ્રેષ્ઠ વૈદ્યનું અને તેણે આપેલા ઔષધન અભિનંદન–અનમેદન ન કરે, તેને પણ નિચે અન્ય દેહમાં જવા તત્પર થયેલે જાણો. (૩ર૩૭–૩૮) જે ચંદ્રના અને સૂર્યના બિંબને કાજળના પુંજતુલ્ય (કાળું ) દેખે, તે બાર દિવસમાં યમના મુખમાં જાય. (૩ર૩૯) આહાર–પાશું પરિમિત લેવા છતાં પણ જેને અતિ અધિક મૂત્ર-છાડ થાય, અથવા તેથી વિપરીત (આહાર -પાણી અધિક લેવા છતાં પણ મૂત્ર-ઝાડો અ૫ ) થાય, તેનું મરણ નજીકમાં જાણવું. (૩૨૪૦) જે પુરુષને સદ્દગુણી પણ પરિજન (સ્વજનાદિ પરિવાર) પૂર્વે સાર–વિનીત છતાં સહસા વિપરીત વર્તન કરે, તેને પણ અપાયુ જાણ. (૩૨૪૧) વળી જે દિવસે (જાળા=) આકાશતળને દેખે નહિ, કિન્તુ દિવસે તારાઓને દેખે, દેનાં વાહન-વિમાનેને દેખે, તેને પણ યમનું ઘર નજીકમાં જાણવું. (૩૨૪૨) જે સૂર્ય-ચંદ્રના બિંબમાં અથવા તારાઓમાં એક, બે કે ઘણું છિદ્રોને દેખે, તેનું આયુષ્ય એક વર્ષ જાણવું. (૩ર૪૩) બે હાથના અંગુઠાથી કાનના છિદ્રોને ઢાંક્યા પછી પણ જે પિતાના કાનમાં (અંદરના) અવાજને ન સાંભળે, તે સાત દિવસમાં મરે. (૩૨૪૪) જમણા હાથથી મજબૂત દબાવેલી ડાબા હાથની આંગળીઓનાં પ (છેડા) જેના લાલ ન દેખાય, તેનું પણ મરણ શીઘ જાણવું. (૩૨૪૫) મુખ, શરીર કે ત્રણે (ક્ષત-ઘા) વગેરેમાં જેને વિના કારણે અતિ ઈષ્ટ કે અતિ અનિષ્ટ ગંધ ઉછળે, તે પણ શીધ્ર મરે. (૩૨૪૬) જેનું ગરમીવાળું પણ અંગ અકસ્માત્ કમળના દાંડા જેવું શીતળ થાય, તેને પણ શીધ્ર યમરાજની રાજધાનીના માગને મુસાફર જાણ. (૩ર૪૭) પ્રસ્વેદ (પીને) થાય તેવા (તાપવાળા) ઘરમાં રહીને નિત્ય પોતાના લલાટને દેખે, તેમાં જે પસીને ન થાય, તે જાણવું કે-મરણ આવ્યું. (૩૨૪૮) જેની સૂકી વિષ્ટા તથા થુંક તુર્ત પાણીમાં બૂડે, તે પુરૂષ એક માસમાં યમની પાસે જાય. (૩૨૪૯) હે કુશળ ! નિરંતર જેના શરીરમાં મૂકાઓ (જૂઓ ઉપજે), અથવા મક્ષિકાએ શરીર ઉપર બેસે કે પાછળ ભમે, તને શીઘ્ર કાળભક્ષિત જાણ. (૩રપ૦) જે મનુષ્ય સર્વથા વાદળ વિના પણ આકાશમાં વિજળીને કે ઈન્દ્રધનુષને દેખે કે ગજ. નાના શબ્દને સાંભળે, તે શીધ્ર યમના ઘરે જાય. (૩રપ૧) કાગડા, ઘૂવડ કે કંકપક્ષી (જેની પાંખની બાણની પુખ બને છે તે) વગેરે માંસભક્ષી પક્ષીઓ સહસા જેના મસ્તકે આવી પડે (બેસે), તે થોડા દિવસમાં યમના ઘરે જાય. (૩રપર) સૂર્ય, ચંદ્ર અને તારાઓના સમૂહને જે નિસ્તેજ દેખે, તે એક વર્ષ જીવે અને જે સર્વથા ન દેખે, તે જીવે તે પણ છ માસ સુધી જ. (૩૨૫૩) તથા જે સૂર્ય કે ચંદ્રના બિંબને અકસ્માત નીચે પડતાં દેખે, તેનું આયુષ્ય નિઃસંશય બાર દિવસનું જાણવું. (૩૨૫૪) વળી જે બે સૂર્યને દેખે, તે ત્રણ માસમાં નાશ પામે અને સૂર્યબિંબને આકાશમાં ભમતું દેખે તે શીધ્ર (નાશ પામે), (૩૨૫૫) અથવા સૂર્યને અને પોતાને જે એકીસાથે દેખે, તેનું આયુષ્ય ચાર
