________________
વિનય વિષે શ્રેણિક રાજાનો પ્રબંધ દુષ્કર કર્યું, કે જેણે રાત્રિએ પિતાની પ્રિયાને પરપુરુષ પાસે મેકલી. (૧૯૭૧) સુધાળ(ભૂખ્યા)ઓએ કહ્યું, રાક્ષસે જ અતિ દુષ્કર કાર્ય કર્યું, કે જેણે ઘણા કાળથી ભૂખે છતાં ભણ્ય કરવાગ્યનું પણ ભક્ષણ ન કર્યું. (૧૬૭૨) પછી પરદારિકોએ કહ્યું, હે દેવ! એક માળી દુષ્કરકારી, કે જેણે રાત્રે સ્વયં આવેલી પણ તેણીને છોડી દીધી. (૧૬૭૩) ચંડાળે કહ્યું, (હાઉ= ) ભલે કઈ ગમે તેમ કહે, ચેરેએ દુષ્કર કર્યું, કારણ કેજેઓએ ત્યારે એકાન્ત (નિર્જન) સ્થાને પણ સેનાના આભરણોથી યુક્ત તેને છોડી દીધી. (૧૬૭૪) એમ કહેવાથી અભયે “આ ચેર છે”—એમ નિર્ણય કરીને ચંડાળને પકડાવીને પૂછયું, આરામને (આંબાને) કેવી રીતે ચેર્યો ? (૧૬૭૫) તેણે કહ્યું, હે નાથ! મારી શ્રેષ્ઠ વિદ્યાના બળે ચેર્યો. પછી એ સઘળે વ્યતિકર શ્રેણિકને કહ્યો. (૧૬૭૬) રાજાએ પણ કહ્યું, જે કઈ રીતે તે ચંડાળ પિતાની વિદ્યાઓ મને આપે તે છોડી મૂકે, અન્યથા એનો જીવ ! (૧૯૭૭) ચંડાળે વિદ્યા દેવાનું સ્વીકાર્યું. પછી સિંહાસને બેઠેલે રાજા વિદ્યાઓને ભણવા લાગે. (૧૯૭૮) વારંવાર પ્રયત્નથી વિદ્યાને (ઉત્કીતિ તા=)ગખવા છતાં જ્યારે વિદ્યાઓ રાજાને થિર (પ્રાપ્ત) ન થઈ ત્યારે ગુસ્સે થએલે તે, ચંડાળને ઠપકે આપ બોલે અરે ! તું સમ્યક્ ભણાવતે નથી. (૧૯૭૯) અભયે કહ્યું, હે દેવ આમાં એનો શેડો પણ દેષ નથી, વિનયથી મેળવેલી વિદ્યાઓ સ્થિર થાય છે અને ફળ આપે છે. (૧૬૮૦) માટે આ ચંડાળને સિંહાસને બેસાડીને આપ જમીન ઉપર રહીને વિનયપૂર્વક ભણે !, કે જેથી હમણાં જ સ્થિર થાય (તુર્ત આવડે) ! (૧૯૮૧) રાજાએ તે પ્રમાણે જ કર્યું અને વિદ્યાઓ તુર્તા સંક્રમ પામી (સ્થિર થઈ). પછી અત્યંત નેહીની જેમ ચંડાળને સરકારીને છોડી દીધું. (૧૬૮૨) એમ જે આ લેકનાં છ કાને સાધનારી પણ વિદ્યા હલકા પણ ગુરુનો ભાવપૂર્વક વિનય કરવાથી મળે છે, તે સમસ્ત મનવાંછિત પ્રયજનોને સાધવામાં સમર્થ શ્રી જિનકથિત વિદ્યા ગ્રહણ કરવામાં તેના દેનાર પ્રત્યે વિનય નહિ કરનારે કેવી રીતે પંડિત થાય ? (૧૬૮૩-૮૪) અને વળી જે વિનયથી ધીર-વિનીત પુરુષને પત્થરના ઘડેલા દે પણ સહાય કરવામાં તત્પર થાય છે, તે (તેવાઓને) અન્ય વસ્તુની સિદ્ધિ શી ગણત્રીમાં છે? ધીર પુરુષ વિનયથી સર્વ સિદ્ધિ કરી શકે છે. (૧૬૮૫) વળી શ્રુતજ્ઞાનમાં કુશળ એ હેતુ, કારણ અને વિધિની જાણ પણ મનુષ્ય જે અવિનીત હોય, તો તેને શાસ્ત્રાર્થના જાણ (જ્ઞાનીઓ) પ્રશંસતા નથી (૧૬૮૬) અને સમ્યકત્વ, જ્ઞાન અને ચારિત્ર વગેરે ગુણેની પ્રાપ્તિમાં હેતુભૂત એવા વિનયને કરવામાં તત્પર (પુરુષ) જે બહુશ્રત ન હોય, તે પણ તેને બહુશ્રતના પદે સ્થાપે છે. (૧૯૮૭) જેને વિનય છે તે જ્ઞાની છે, જે જ્ઞાની છે તેની ક્રિયાઓ સમ્યક છે અને જેની ક્રિયાઓ સમ્યફ છે તે જ આરાધનાને યોગ્ય છે. (૧૬૮૮) તે માટે કલ્યાણની પરંપરાને પ્રાપ્ત કરવામાં એક સમર્થ, એવા વિનયમાં બુદ્ધિમાને નિમેષ માત્ર સમય પણ પ્રમાદ નહિ કરે. (૧૬૮૯) એ રીતે સંસારરૂપી મહાસમુદ્રને તરવામાં નવા સરખી અને
