________________
૧૭૪
શ્રી સંગરંગશાળા ગ્રન્થને ગુજરાતી અનુવાદ: દ્વાર પહેલું હંમેશાં પણ પિતાની છાયાને સારી રીતે જુએ. (૩૧૦૭) અને પિતાના પડછાયાના સ્વરૂપને સારી રીતે જાણીને તેના દ્વારા) શાસ્ત્રકથિત વિધિથી શુભ-અશુભને જાણે. (૩૧૦૮) તેમાંસૂર્યના તડકામાં, દર્પણ કે પાણી વગેરેમાં શરીરને આકૃતિ, પ્રમાણ, વર્ણ વગેરેથી જે (ચિત્ર) પડછાયો પડે, તેને નિચે પ્રતિછાયા (જાણવી).(૩૧૯)તે પ્રતિ છાયા જેની સહસા છેદાયેલી, ભેદાયેલી તથા સહસા આકૂળ ફેલાતી-વધતી),અથવા આકાર-માપ–વર્ણ વગેરેથી ન્યૂન કે અધિક (દેખાય), (૩૧૧૦) દેરડા જેવા આકારવાળી કે કંઠપ્રતિષ્ઠિત (ગળા સુધી) દેખાય, તે કહી શકાય કે-આ પુરુષ શીધ્ર ક્ષયને (મરણને) ઈચ્છે છે. (૩૧૧૧) વળી પાણીને કાંઠે ઉભેલે સૂર્યને પાછળ રાખીને (પાણીમાં) પિતાની છાયાને જેતે જે તૂટેલા (છૂટા પડેલા ) મસ્તકવાળી દેખે, તે (સુર્ય) તુ યમમંદિરે જાય. (૩૧૧૨) વધારે શું કહેવું? જે મસ્તક વિનાની કે ઘણું મસ્તકવાળી, અથવા પ્રકૃતિથી અસમાન (વિલક્ષણ) સ્વરૂપવાળી પિતાની છાયાને દેખે, તે શીધ્ર યમમંદિરે જાય. (૩૧૧૩) જેને છાયા દેખાય નહિ, તેનું જીવન દશ દિવસનું અને બે છાયાએ દેખાય તે બે જ દિવસનું જાણવું. (૩૧૧૪) અથવા બીજી રીતે નિમિત્તશાસ્ત્રોને જાણ, સૂર્યોદયથી અંતમુહુર્ત એટલે દિવસ ચઢયા પછી, અત્યંત પવિત્ર થએલે, સમ્યગૂ ઉપગવાળે, સૂર્યને પાછળ રાખીને પિતાને (કાયાને) નિશ્ચલ રાખીને, શુભાશુભ જાણવા માટે સ્થિર ચિત્તથી છાયાપુરુષને (પડછાયાને) જુએ. (૩૧૧૫-૧૬) તેમાં જે પિતાની તે છાયાને સર્વ અંગેથી અક્ષત (સંપૂર્ણ) જુએ, તે કુશળ (જાણવું); જે પગ ન દેખાય તે વિદેશગમન, બે સાથળ ન દેખાય તે રેગ, ગુહ્ય ભાગ ન દેખાય તે નિચે પત્નીને નાશ, પેટ ન દેખાય તે ધનને નાશ અને હૃદય ન દેખાય તે મરણ થાય. (૩૧૧૭-૧૮) જો જમણ-ડાબી ભુજા ન દેખાય તે ભાઈ અને પુત્રને નાશ જાણ, મસ્તક ન દેખાય તે છ માસમાં મરણ થાય, (૩૧૧૯) સર્વ અંગે ન દેખાય તે તુર્ત મરણ જાણવું. એ રીતે છાયાપુરુષ (પડછાયાથી) આયુષ્યકાળને જાણ. (૩૧૨૦) જે જળ, દર્પણ વગેરેમાં પિતાના પડછાયાને દેખે નહિ અથવા વિકૃત દેખે, તે નિચે યમરાજ તેની (સમવરી= ) સમીપમાં ભમે છે (એમ જાણવું ). (૩૧૨૧) એમ છાયાથી પણ સમ્યગૂ ઉપગપૂર્વક (જામ) પ્રયત્ન કરનાર કળાકુશળ પ્રાયઃ મરણના કાળને જાણી શકે. (૩૧૨૨)
૫. નાડીદ્વાર-હવે અહીંથી નાડીદ્વાર (કહેવાય છે) નાડીના જાણે પુરુષે ત્રણ પ્રકારની નાડી કહે છે. પહેલી ઈડ, બીજી પિંગલા અને ત્રીજી સુષુમણું. (૩૧૨૩) પહેલી ડાબી નાસિકાથી વહેતી, બીજી જમણ નાસિકાથી ચાલતી અને ત્રીજી ઉભય માર્ગથી ચાલતી, (એ ત્રણેય) નાડિના નિશ્ચિત (જ્ઞાનવાળો ) પ્રધાન (શ્રેષ્ઠ) ભેગી મુખને બંધ કરીને, નેત્રાને સ્થિર કરીને અને સર્વ (અન્ય) પ્રવૃત્તિ છોડીને, એવી અવસ્થામાં રહેલા લક્ષ્યને સ્પષ્ટ જાણે (૩૧૨૪-૨૫) ઈડા અને પિંગલા ક્રમશઃ (સ૮ =) અઢી ઘડી સુધી ચાલે અને સુષુમણ એક ક્ષણ માત્ર ચાલે. આ વિષયમાં અન્ય આચાર્યો કહે છે
