________________
ર
શ્રી સવેગર’ગશાળા ગ્રન્થના ગુજરાતી અનુવાદ : દ્વાર પહેલ
પરિકમ‘વિધિ વગેરે ચાર મુખ્ય દ્વારાવાળી, સંવેગ રગશાળામાં આરાધનાનું પંદર પેટાદ્વારવાળું જે પહેલું દ્વાર, તેનું વિનય નામનું ચેાથું પેટાદ્વાર સંક્ષેપથી કહ્યું. (૧૬૯૦-૯૧) પાંચમુ સમાધિદ્વાર અને સમાધિને મહિમાઃ-અતિ વિનય-નમ્ર પુરુષને પણ સમાધિના અભાવે સ્વ-અપવગને આપનારી આરાધના સમ્યગ્ ઘટતી નથી, તેથી હવે પછી સિદ્ધિપુરીનું શ્રેષ્ઠ દ્વાર અને મનવાંછિત સવ કાર્યની સિદ્ધિનું દ્વાર એવું સમાધિદ્વાર કહુ છું. (૧૬૯૨-૯૩) તે સમાધિ દ્રવ્ય અને ભાવ-એમ બે પ્રકારે છે. તેમાં જે દ્રવ્યા સ્વભાવથી શ્રેષ્ઠ હાય, તેના ઉપયોગથી દ્રવ્યસમાધિ થાય છે, અથવા તા અત્યંત દુલ`ભ, સ્વભાવે જ સુંદર અને ઈષ્ટ એવા શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શને યથાક્રમ સાંભળીને, જોઇને, ભોગવીને, સુધીને અને સ્પર્શી કરીને પ્રાણી જે પ્રસન્નતાને પ્રાપ્ત કરે છે, તે દ્રવ્યસમાધિ છે. (૧૬૯૪ થી ૯૬) અહીં આ દ્રવ્યસમાધિનો અધિકાર (પ્રયેાજન) નથી અથવા તે કોઈ દ્રવ્યસમાધિને પણ કયારેક નિશ્ચે કાઇકને ભાવસમાધિમાં નિમિત્તરૂપ માને છે. તેઓ કહે છે કે-(૧૬૯૭) મનોજ્ઞ ભાજનને જમીને મનોજ્ઞ શયન-આસને મનોજ્ઞ ઘરમાં (રહીને), મુનિ મનોજ્ઞ ધ્યાનને કરે છે. (૧૬૯૮) ભાવસમાધિ તા એકાન્ત મનના વિજયથી થાય છે, મનનો વિજય રાગ-દ્વેષના સમ્યગ ત્યાગથી થાય છે. (૧૬૯૯) અને તેનો ત્યાગ એટલે વિવિધ શુભાશુભ શબ્દાદિ વિષયે પ્રાપ્ત થાય તા પણ રાગ– દ્વેષનો (પાઠાંતર–સંવારેા=) સંવર કરવા તે છે. (૧૭૦૦) તે માટે ચપળ ઘેાડા જેવા, નિરંકુશ ગતિવાળા અને ઉન્માગે લાગેલા એવા મનને વિવેકરૂપી લગામથી દૃઢ (સપ્ત) કબજે કરીને, સુખના અથી (સ) સત્પુરુષોએ સમાધિ પ્રાપ્ત કરવામાં નિત્યમેવ સમ્યક્ પ્રયત્ન કરવા અને ધર્માંના રાગીએ તેા વિશેષ યત્ન કરવા. (૧૭૦૧–૨) તેમાં પણ અંતિમ આરાધના માટે ઉદ્યત મનવાળાએ તેા સ` પ્રકારે વિશેષ યત્ન કરવા જોઇએ, કારણ કે–તે વિના સુખ, (અથવા સુખપૂર્વક) ધર્મ અને આરાધના થાય નહિ. (૧૭૦૩) તે આ પ્રમાણે-અસમાધિથી દુ:ખ થાય, દુ:ખીને પુન; આત્ત (ધ્યાન) થાય, ધર્મ (ધ્યાન) ન થાય અને ધમ (ધ્યાન) વિના આરાધનાનો માર્ગ તા દૂર છે. (૧૭૦૪) એક સમાધિ વિના પુરુષને મળેલી; સઘળાં પ્રયોજનાને ( સ`ગત=) સિધ્ધ કરનારી પણ સામગ્રી દાવાનળ તુલ્ય દુઃખદાયી બને છે. (૧૭૦૫) વળી સમાધિવ'તને જેવું–તેવું ( સરસનિરસ ) ભાજન કરવા છતાં, જેવાં-તેવાં ( સારાં-માઠાં પાય=પ્રાવરણ ) વસ્ત્રો ધારણ કરવાં છતાં, જ્યાં-ત્યાં ( મહેલ કે સ્મશાનાદિમાં) રહેવા છતાં, જે-તે સારા-માઠા કાળમાં અને જેતે ( સમ–વિષમ ) અવસ્થાની પ્રાપ્તિમાં પણ, નિયમા નિત્ય પરમસુખ જ ( થાય ) છે. (૧૭૦૬–૭) વળી સમાધિજન્ય સુખ, (ભોગવવામાં) ભય વિનાનું, પ્રાપ્ત કરવામાં કલેશ વિનાનું, લજ્જાને નહિ પમાડનારું, પરિણામે પણ સુંદર, સ્વાધીન, અક્ષય, સર્વશ્રેષ્ઠ અને પાપ વિનાનું છે. (૧૭૦૮) વળી ઉત્તમ સમાધિમાં રહેલા સત્પુરુષ, જો તે કોઇનું (મદ્=) સ્મરણુ ( અપેક્ષા ) ન કરે અથવા ખીજાએ તેનું સ્મરણ ન કરે (ઉપેક્ષા કરે), તે પણ
