________________
શ્રી સંવેગ રંગશાળા ગ્રંથને ગુજરાતી અનુવાદ: દ્વાર પહેલું (શુભમાં) પ્રવૃત્તિ અને કુશળ માર્ગમાં રહેલાઓનું બહુમાન કર! અકુશળ (પ્રવૃત્તિ) અને અકુશળ વસ્તુને ત્યાગ કર ! તથા (શુભાશુભમાં રાગ-દ્વેષ તજીને) માધ્યસ્થ કર! (૧૯૭૮) એમ અકુશળને ત્યાગ અને કુશળમાં પ્રવૃત્તિરૂપ મુખ્ય કારણદ્વારા હે મન ! તું સમાધિરૂપ પરમ કાર્યને પ્રાપ્ત (સિદ્ધ) કરીશ. (૧૯૭૯) આ રીતે જે ભાવપૂર્વક નિત્ય પ્રતિસમય મનને સમજાવાય, તે (રમચં= ) એક સાથે તું (અથવા મદસહિત) માયા, ક્રોધ અને લેભને જીતે, તેમાં શું આશ્ચર્ય છે? (૧૯૮૦) અન્યથા અલ્પ (વિવિધ) કુવિકલ્પરૂપ કલ્પનાઓમાં આસક્ત એવા ચિત્તથી પ્રેરાએલા (પીડાએલા), હિતને પણ અહિત, રવજનેને પણ પરાયાં, મિત્રને પણ શત્રુ અને સાચાને પણ હું માનતા વસુદત્તની જેમ, નિરંકુશ હાથીની જેમ રેકે દુશય, એ મનુષ્ય કયા કયા પાપસ્થાનને (પાપને) નહિ કરે? (૧૯૮૧-૮૨) તે આ પ્રમાણે –
મનની ચંચળતા વિષે વસુદત્તને પ્રબંધઃ-ઉજજૈની નગરીમાં સૂરજ નામે રાજાને રાખેલે સોમપ્રભ નામને બ્રાહ્મણ પુરહિત હતે. (૧૯૮૩) સઘળાં શાના (અથવા શાસ્ત્રોના સઘળાં) રહસ્યને જાણ, સર્વ પ્રકારનાં દર્શનોને (તેને) જાણ, એ તે સદ્ગુણ હોવાથી ગુણવાનને અને રાજાને અત્યન્ત કહાલે હતે. (૧૯૮૪) તે મરણ પામે, તેથી એક પ્રસંગે સ્વજનેએ તેના સ્થાને રાખવા માટે વસુદત્ત નામના તેના પુત્રને રાજાને દેખાડે, પણ તે નાનું અને અભણ હેવાથી રાજાએ તેને નિષેધ કર્યો અને તેના સ્થાને બીજા બ્રાહ્મણને સ્થા. (૧૯૮૫-૮૬) પછી પિતાને પરાભવ થયે એમ જાણુતે, અત્યંત ખેદથી સંતાપ કરતે, તે વસુદત્ત ભણવા માટે ઘેરથી નીકળે. (૧૯૮૭) “પાટલીપુત્રનગર વિવિધ વિદ્યાના વિદ્વાનેવાળું શ્રેષ્ઠ વિદ્યાક્ષેત્ર છે –એમ લેકના મુખેથી સાંભળીને તે ત્યાં જવા રવાના થયે. (૧૯૮૮) ત્યાં પહોંચ્યો અને કાળક્રમે સર્વ વિદ્યાઓને ભર્યો. પછી ઈચ્છિત કાર્યની સિદ્ધિવાળે તે પિતાના નગરમાં પાછો આવ્યો. (૧૯૮૯) તેની વિદ્યાથી રાજા પ્રસન્ન થયા અને તેના પિતાની આજીવિકા (નેકરી)તેને આપી. પછી તે રાજાને અને નગરના સર્વ લેકને માનનીય થયે. (
૧૦) રાજાના સન્માનથી, એશ્વર્યથી અને શ્રતમદથી જગતને પણ તૃણતુલ્ય માનતો તે ત્યાં કાળ પસાર કરવા લાગે. (૧૯૧) આ ઐશ્વર્ય વગેરે એકના બળથી પણ અધીર પુરુષોનું મન ચંચળ બને છે, તે કુળ, બળ, વિદ્યા વગેરે સર્વના સમૂહથી પુનઃ શું ન બને ? (૧૯૯૨) પ્રલયકાળના સમુદ્રના મોજાના સમૂહને રોકવામાં પાર પામી શકાય, પણ અશ્વર્ય વગેરેના મહા મદને વશ થએલા મનને થોડું પણ રોકી ન શકાય. (
૧૪) એમ ઉન્મત્ત મનવાળા તેને તેના મિત્રોએ કુતૂહલથી એક રાત્રે નટોનું નાટક જોવાનું કહ્યું. (૧૯૪) હે મિત્ર ! આવ, આપણે જઈએ અને ક્ષણવાર નટનું નાટક જોઈએ, (કારણ કે-) જેવાયોગ્ય જેવાથી દષ્ટિ (ને) સફળ થાય. (
૧૫) તેઓની ઈચ્છાનુસાર તે ત્યાં ગયે અને એક ક્ષણ બેઠો. પછી ત્યાં તે સમયે એક કોઈ યુવતી (કેઈ) ભવૈયાની સાથે આ પ્રમાણે
